Apalpador

De Wikipedia, la enciclopedia libre
Apalpador

Apalpador, Apalpabarrigas o Pandigueiro es una figura mítica ligada a la tradición navideña en algunas comarcas de Galicia, especialmente en Sarria, Quiroga, Lemos, Tierra de Trives y Los Ancares.[1]​ Según el relato oral, este personaje baja la noche del 24 o 31 de diciembre  según la zona, a visitar a los niños, tocándoles la barriga, de ahí su nombre, para ver si han comido lo suficiente durante el año, dejándoles, finalmente, un puñado de castañas, algún regalo y deseándoles que tengan un nuevo año lleno de felicidad y abundancia.

El historiador Xesús Taboada Chivite recoge[2]​ en sus estudios sobre ritos y creencias gallegas la existencia del ritual propiciatorio de palpar la barriga de los niños en Nochevieja, que recibe así el nombre de noite de apalpadoiro (noche de palpar).

Música[editar]

Hay algunas tonadas y canciones populares relacionadas con este personaje que han llegado hasta nuestros días y que son cantadas en las noites de apalpadoiro para advertir a los pequeños de la llegada inminente del Apalpador y de la necesidad de que se vayan a la cama.

Canción del Apalpador[editar]

La siguiente es una canción sobre el Apalpador recogida en diciembre de 1994 en Romeor de Caurel (Lugo):[3]

Vaite logo meu ratiño
marcha agora pra cociña.
Que vai vir o ladrón
a roubarche a comida.
·············
Xa chegou o día grande,
día do noso Señor.
Xa chegou o día grande,
E virá o ladrón
·············
Mañá é día de cachela,
que haberá gran nevarada
e ha vir o ladron
cunha mega de cousas robadas.
·············
Por aquela cemba,
xa ven relumbrando
o señor Apalpador cun grande nardo
para darvos o aguinaldo.[3]
Vai-te logo meu meniño,
marcha agora para camiña.
Que vai vir o Apalpador
a palpar-che a barriguiña.
·············
Xa chegou o dia grande,
dia do nosso Senhor.
Xa chegou o dia grande,
E virá o Apalpador.
·············
Mañá é dia de cachela,
que haverá gram nevarada
e há vir o Apalpador
cunha mega de castañas.
·············
Por aquela cemba,
xa ven relumbrando
o señor Apalpador
para dar-vos o aguinaldo.[3]
Vete corriendo mi niñito,
vete ahora a la camita.
Que va a venir el Apalpador
a palparte a cousiña.
·············
Ya llegó el día grande,
día de nuestro Señor.
Ya llegó el gran día,
y vendrá el Apalpador.
·············
Mañana es día de cachela [4]
que habrá una gran nevada,
y vendrá el Apalpador
con un cesto de castañas.
·············
Por aquel talud,
ya viene alumbrando,
el señor Apalpador
para daros el aguinaldo.

Véase también[editar]

Notas y referencias[editar]

  1. Lôpez Gonçâlez, José André (2001). O Apalpador: personagem mítico do natal galego a resgate. En: Vagalume, revista gallega de Educación,
  2. [Taboada Chivite, Xesús, La Navidad gallega y su ritualidad, in Ritos y creencias gallegas, Gráficas Magoyo, Rioja 1, A Coruña, 1982]
  3. a b c Documento original sobre la recuperación del Apalpador de José André Lôpez
  4. cachela en gallego es un instrumento cuadrangular de hierro para asar castañas

Enlaces externos[editar]

Artículo en el diario “La Región” de Ourense https://www.laregion.es/opinion/afonso-vazquez-monxardin/o-apalpador-e-a-apalpadora/20181222020223843709.html