Elektuur 305 1989-3

f 6,95/Bfrs.
144
nr. 305 maart 1989
maandblad voor elektronica
POWER
wAIT
4 MBYTE
SPOOLER
elektuur
maart 1989
ii
De Nieuwsbrief
FOTO-PRINTPLATEN
D-KONNEKTOREN
LOCTITE SUPERLIJM
I.L.P.-MODULES
<7
rjr,fj -
Foto-gevoelige printplaten gemaakt van

epoxy met een gelijkmatig verdeelde laklaag die bij het versnijden van de print niet
afbrokkelt. Diverse maten.
Fotoprint enkelz. 10x 16cm f 4,70
artikelnummer: 04.48.E10x 16
Een komplete serie D-konnektoren van

het merk Soriau. Hoge kwaliteit voor een
zeer lage prijs. Kappen zijn leverbaar voor
een eveneens lage prijs.
D-konnektor 25p. mate f 1,95
artikelnummer: 05.50.2025M
Loctite "Superlijm" is een snel drogende

lijm die op vrijwel ieder oppervlak hecht.
Lijmt rubber bijvoorbeeld in 1 sekonde.
Verpakt in 3 grams tube.
Loctite IS-495 Superlijm f 5,95
artikelnummer: 24.60.495
DISPLAYS
Met deze populaire modules bouwt u in

een korte tijd een komplete versterker.
Uitstekende geluidskwaliteit, geen af regelpunten en 1 jaar garantie.
!LP module HY-30 20W(40) f 59,00
artikelnummer: 10.40.HY30
ZETTLER RELAIS
FLUKE MULTIMETERS
rz
LED display's zijn leverbaar in rood en

groen met een cijferhoogte van 6,8 mm tot
12,7cm. Ook verkrijgbaar in een dot matrix uitvoering. Hoge lichtopbrengst.
LED display 12,7mm rood f 4,70
artikelnummer: 71.50.LTS547R
De Zettler AZ-820 relais hebben twee

schakelkontakten welke maximaal
125Vac en 2A kunnen schakelen. Zeer geschikt voor gebruik in extreme omstandigheden.
Zettier AZ-820 12V f 9,95
AUDIO-KRULSNOEREN
AUDIO-BEHUIZINGEN
Nieuw in het voorraadprogramma zijn de

komplete kabels b.v. een audio krulsnoer
met een low-noise kabel en voorzien van
vergulde monojack-pluggen. Ook in rood.
Krulsnoer 1-6m. Zwart f 31,50
artikelnummer: 17.70.1201ZW
De Weller Pyropen Junior is te gebruiken

voor zacht- en hardsolderen en overal te
gebruiken door zijn laag gewicht en kompakte afmetingen. Navulbaar in enkele
sekonden.
Weller Pyropen Junior f 165,00
De Fluke 70-serie bestaat uit handformaat multimeters,

boordevol mogelijkheden en ongevenaarde prestaties
voor deze prijs. De Fluke 77 heeft een 31/2 digit/3200count uitlezing en een 31 segments analoog bardisplay.
Een enkele draaiknop zorgt voor de selektie van alle
funkties welke alle voorzien zijn van automatische bereikkeuze en polariteitsaanpassing. De energiebesparende "Sleep Mode" zet de meter na een uur automatisch op standby. De Touch-Hold funktie houdt de meting automatisch vast tot de volgende meting, zodat u alle aandacht kunt vestigen op meetpennen en schakeling. De Fluke 77 wordt geleverd met holster en is bestand tegen vallen en schokken.
Fluke 77 inkl. holster en meetpennen f 563,00
Deze zwart metalen 19"-behuizingen zijn

leverbaar in 6 hoogtes (44-264mm). Voorzien van een 4mm dikke frontplaat en een
inbouwdiepte van 250mm.
19"-behuizing 132mm hoog 92,00
DERDE HANDJE
Uiterst handig hulpstuk om kleine voorwerpen vast te houden omdat er meestal 1

hand te weinig is. Uitgevoerd met stevige
krokodilklemmen.
Derde hand f 9,95
artikelnummer: 08.90.PCH3
DE FILIALEN
Bedrijven: Stuur ons een
brief, fax of telex en u

krijgt hem toegestuurd.
Partikulieren: Stuur een bank-
of girobetaalkaart . 17,75
aan ons op. (f 12,50 + f 5,25
verzendkosten)
d 1 120
Elektronika
Eindhoven
Haarlem
Utrecht
Kleine Berg 39-41

Kampervest 53
Lange J ufferstraat 12-18
040 - 44 88 27
023 - 32 24 21
030 - 31 56 55
Alle prijzen zijn inkl. BTW. Wijzigingen voorbehouden.
ELEKTRONIKA DISTRIBUTIE CENTRUM

COLORADODREEF 18 - 3565 BT UTRECHT
TEL. 030-611 855 FAX. 030-623464
elektuur
29e jaargang nr. 3, maart 1989

ISSN 0013-5895
Elektuur is een uitgave van:
Uitgeversmij. Elektuur B.V.,
Peter Treckpoelstraat 2-4, Beek (L)
Telefoon: 04490-89444, Telex 56617, Fax 70161
Korrespondentie-adres: Postbus 75, 6190 AB Beek (L)
Kantoortijden: 8.30-12.00 en 12.30-16.00 uur
Direkteur: M.M.J. Landman,
Bourgognestraat 13, Beek (L)
Elektuur verschijnt de eerste van elke maand, behalve in juli en augustus waarin een dubbelnummer verschijnt, de halfgeleidergids.
Onder de naam Elektor wordt Elektuur ook uitgegeven in het Duits,
Frans, Engels, Spaans, Portugees en Grieks.
Elektuur-databank:
24 uur per dag beschikbaar (behalve op maandagmiddag tussen 12.30 en 16.00 h) voor informatie en
bestellingen via computer, modem en telefoon
(Viditel-systeem). Tel.: 04490-71850.
Internationaal hoofdredakteur/
chef ontwerp:
ing. K.S.M. Walraven
Hoofdredakteur:
P.E.L. Kersemakers B.Sc.
Redaktie:
ing. P.H.M. Baggen (eindred.), ing. H.D. Lubben,
ing. J.P.M. Steeman, J.F. van Rooij,
E. de Ruiter B.Sc.
Ontwerpafdeling/laboratorium:
J. Barendrecht, ing. A.A.J.N. Giesberts,
ing. A.M.J. Rietjens, ing. P.J. Ruiters,
ing. M.J. Wijffels
Redaktiesekretariaat:
G.W.P. v. Linden, M. Pardo
Dokumentatie: P.J.H.G. Hogenboom
Vormgeving/graf. prod.: G.B.S. Beek (L)
Abonnementen: Th.H. Dewitte
Jaarabonnement:
Nederland f 69,50; Belgi Bfrs. 1440;
buitenland f 95,
studie-abonnement f 55,60 (Bfrs. 1152)
Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en loopt
automatisch door, tenzij het 2 maanden voor de vervaldatum
schriftelijk is opgezegd.
De snelste en goedkoopste manier om een nieuw abonnement op
te geven is die via de antwoordkaart in dit blad.
Reeds verschenen nummers op aanvraag leverbaar (huidige lossenummerprijs geldt).
Losse-nummerprijs:
Nederland f 6,95; Belgi Bfrs. 144
Adreswijzigingen:
s.v.p. minstens 3 weken van tevoren opgeven met
vermelding van het oude en het nieuwe adres en
abonnee-nummer.
Commercile zaken:
H.J. Ulenberg
Hoofd advertentie-exploitatie:
R.F.G.G. Troquet
Advertentie-verkoop:
M.H. Bertram-Meijering
Advertentie-orderbehandeling:
P.J.M. Kunkels
Advertentietarieven, nationaal en internationaal, op
aanvraag.
Druk: N.D.B., Zoeterwoude
Auteursrecht
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, mikrofilm of op
welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeefster.
De auteursrechtelijke bescherming van Elektuur strekt zich mede
uit tot de illustraties met inbegrip van de printed circuits, evenals
tot de ontwerpen daarvoor.
In verband met artikel 30 Rijksoktrooiwet mogen de in Elektuur
opgenomen schakelingen slechts voor partikuliere of wetenschappelijke doeleinden vervaardigd worden en niet in of voor een
bedrijf.
Het toepassen van schakelingen geschiedt buiten de verantwoordelijkheid van de uitgeefster.
De uitgeefster is niet verplicht ongevraagd ingezonden bijdragen,
die zij niet voor publikatie aanvaardt, terug te zenden.
Indien de uitgeefster een ingezonden bijdrage voor publikatie aanvaardt, is zij gerechtigd deze op haar kosten te (doen) bewerken;
de uitgeef ster is tevens gerechtigd een bijdrage te (doen) vertalen
en voor haar andere uitgaven en aktiviteiten te gebruiken tegen de
daarvoor bij de uitgeefster gebruikelijke vergoeding.
Uitgeversmaatschappij Elektuur B.V. - 1989

Printed in the Netherlands.
lid NOTU, Nederlandse Organisatie van
vak Tijdschrift-Uitgevers
11[;7
redaktioneel
In deze maart-uitgave wordt voor
de derde maal de gouden
soldeerbout uitgereikt. Deze
"onderscheiding" wordt jaarlijks
door de Elektuur-redaktie toegekend
aan de beste lezersbijdrage die in
het voorbije jaar in ons blad
gepubliceerd is. Die gouden
soldeerbout is een stimulans voor
ideen en schakelingen van uw
kant, beste lezer, want tenslotte
bepaalt u samen met ons de inhoud
van dit blad. Veel van onze lezers
beschouwen zichzelf als een "lid"
van de grote Elektuur-familie, maar
een clubblad zijn we echter toch
niet. Wel hebt u, zoals gezegd, de
mogelijkheid om ons te voorzien
van ideen, opmerkingen, kompleet
opgebouwde schakelingen etc,
waarvan we zeker een groot deel
zullen publiceren als we denken dat
het merendeel van de lezers er ook
belangstelling voor heeft.
Momenteel denken we er zelfs over
om via de lezerskaart (voorin, onder
de info-kaart) een soort top-zoveel
samen te stellen. U kunt dan op
deze kaart vermelden welke
schakeling(en) u in dat nummer het
beste vond. De resultaten
publiceren we dan weer in Elektuur,
zodat u ook op de hoogte blijft van
de maandelijkse score. Eventueel
kan daar dan ook nog een
kumulatief jaar-overzicht aan vast
worden gekoppeld, met de meest
favoriete schakelingen aller tijden.
Hieruit kunnen we afleiden welke
schakelingen het meest in de
smaak vallen, zodat er in die
kategorie nog meer ontwikkeld en
gepubliceerd kan worden.
Nogmaals, het is op dit moment
een idee dat we nog wat konkreter
moeten uitwerken (vooral kwa
presentatie). Vindt u dit een goed
idee, schrijf dat dan ook even op de
lezerskaart. We houden u op de
hoogte!
elektuur
maart 1989
nummer 305
27 elektronica aktueel
42 grote printer-buffer
Deze buffer verlost uw computer van vervelende wachttijden. De geheugenkapaciteit
kan 32 KB tot 4 MB bedragen.
ruitenwisserintervalschakelaar
blz. 48
48 ruitenwisser-intervalschakelaar
Een schakeling die speciaal ontworpen is
voor de wisser van de achterruit en gebruik
maakt van de bestaande bedieningsschakelaar.
51, kanttekeningen
81 Polarisatie van satelliet-zenders verwarrende filter-begrippen.
52 1-bit-D/A-omzetter voor CD-spelers
Na de IC's met 16 bits en viervoudige oversampling gaat Philips bij zijn derde generatie
CD-IC's terug naar 1 bit.
57 video-titelgenerator deel 2
Het hoofdgedeelte van het schema van de
titelgenerator en de opbouw van de
schakeling.
64 praktische filtertechniek deel 6
De tabellen en karakteristieken voor
Butterworth-filters.
EDiTS-toetsenbord
blz. 68
68 digitale modelsteinbesturing deel 8

Het toetsenbord voor EDiTS kan acht
wissels en/of seinen bedienen. Elk gewenst
aantal toetsenborden kan op de hoofdprint
worden aangesloten.
77 derde gouden soldeerbout uitgereikt
Voor de beste lezersbijdrage van 1988.
78 afstandbediening-verlenger
Een schakeling die de IR-signalen van de
afstandsbediening oppikt en op een andere
plaats weer uitzendt.
afstandsbedieningverlenger
blz. 78
82 eenvoudige schakelklok
Deze schakelklok maakt gebruik van een
EPROM en heeft natuurlijk battery-backup.
8 adverteerdersindex
nooit meer Wachten

De computers worden alsmaar sneller, maar
helaas neemt de randapparatuur vaak veel
computerijd in beslag Met de printerbuffer
elk geval niet meer op uw printer te
wachten, want alle af te drukken data kunnen
hoeftuin
nu in n keer door de computer worden
verzonden en in het geheugen van de buffer
worden pgeslagen. De geheugenkapaciteit
kunt u aanpassen aan uw eigen behoefte.
elektuur
maart 1989
SOFTWARE SERVICE
Zo bestelt u
Elektuur-produkten kunnen worden
besteld via de handel, via de bestelkaart achterin dit blad of via de
Elektuur-databank (zie kolofon(. U
kunt ze ook rechtstreeks en tegen
vooruitbetaling bestellen bij Elektuur
B.V., Beek (L) met duidelijke vermelding van het (de) bestelnummer(s) op
uw overschrijvingsformulier. Per (gekombineerde) bestelling dient f 5,(Bfrs. 99) extra voor verzenden administratiekosten te worden overgemaakt.
Postgiro 124.11.00 of bank-nr.
57.83.41.883 (voor Belgi
PCR 000-017-70.26-01).
TECHNISCHE VRAGEN SERVICE

Lezers die moeilijkheden ondervinden bij
het opbouwen van Elektuurschakelingen, kunnen telefonische vragen stellen op elke maandagmiddag
tussen 12.30 en 16.00 uur, tel.
04490-71850.
Om een snelle afhandeling van uw vragen te bewerkstelligen, verzoeken wij u
bij het stellen van uw vragen aan de
volgende punten te houden:
IE Alleen vragen die betrekking hebben

op in de laatste drie jaar in het
maandblad Elektuur gepubliceerde
schakelingen komen voor beantwoording in aanmerking.
Houd uw vraag kort, stel deze op
een zakelijke manier en vermeld
eventueel gemeten spanningen, stromen of gebruikte onderdelen die afwijken van de opgaven in Elektuur.
Wanneer bepaalde onderdelen bij u

in de buurt niet verkrijgbaar zijn, kijk
dan eerst de advertenties in Elektuur
na alvorens ons te bellen. Meestal
vindt u daarin wat u zoekt.
Vragen die niet te maken hebben
met de gepubliceerde schakeling
zelf, maar met speciale individuele
wensen (zoals bijv. aanpassing van
onze ontwerpen op fabrieksapparatuur of een bepaalde, door ons nooit
beproefde samenvoeging van deelschakelingen) komen niet voor
beantwoording in aanmerking. Hetzelfde geldt voor aanvullende technische gegevens van komponenten en
theoretische informatie over
Elektuur-schakelingen.
Informatie over Elektuurschakelingen kunt u ook vinden in
de Elektuur-databank (zie kolofon,
pag. 3).
PAPERWARE SERVICE
bestelnr.
PWS- 1
PWS-3
PWS-5
guldans
10, -
Bfrs omschrijving
197 ESS-511 softwaredokumentatie:

wijzigingen/
aanvullingen
ESS-507-N
10,30 203 aanvullende
informatie universele terminal
20,394 listings
computer-skoop
bestelnr.
guldens
Bfrs. cassette
009
27,30
011
27,30
102
25, -
538 cassette met 15 programma's voor

de speelcomputer
538 cassette met 15 programma's voor
de speelcomputer
493 programma voor
facsimile-interface,
voor Atari 520/
1040 ST (geformatteerde 319"diskette opsturen)
493 programma voor
facsimile-interface,
voor Acorn
Archimedes (geformatteerde 314"diskette opsturen)
103
25,-
PROGRAMMEER SERVICE
(E)PROM's kunt u door Elektuur B.V. laten programmeren. Stuur de (E(PR0MYs1 in een deugdelijke verpakking naar Elektuur B.V., Postbus 75,
6190 AB Beek (L) met duidelijke vermelding van
het gewenste Elektuur-programma + bestelnummer en maak gelijktijdig het verschuldigde bedrag
( + f 5,-/Bfrs. 99 voor verzenden administratiekosten) over op bovenstaand post- of bankrek.nr. met vermelding van het bestelnummer.
(Elektuur B.V. kan niet aansprakelijk worden
gesteld voor verlies of beschadiging, in welke
vorm dan ook, van toegezonden W's.)
bestelnr.
503
guldens
20, -
504
20,-
Bfrs. programma
394 junior-computer
in 1 x 2708 EPROM
394 lichtende disko-vloer
in 1 x 2708 EPROM
505*
44, - 867 schaakprogramma
voor Intelekt in
2 x 2716EPROM
506*
21,414 junior tapemonitor (TM)
in 1 x 2716 EPROM
507-N*
28,552 junior printermonitor en PME in
1 x 2716 EPROM
Herprogrammeren van 507 naar 507-N
(zie Junior boek 4) kost f 12, - (Bfrs. 2361.
508
13,256 junior databussturing
in 1 x 82S23PROM
509*
28,552 tijdsein-processor
in 1 x 2716EPROM
511*
28, 552 junior-disassembler,
-EPROM- programmeer-software en
-systeemvektoren
1+ hex dump) in
1 x 2716 EPROM
512*
28,552 autonome schakelklok
in 1 x 2716 EPROM
513*
28, 552 keysoft polyfoon
keyboard
in 1 x 2716 EPROM
514*
28,- 552 doka-computer
in 1 x 2716 EPROM
514-N*
28,- 552 doka-computer
(vlg. jan. '831
in 1 x 2716EPROM
515
20, - 394 DOS-software
in 1 x 2708
516*
21,414 sprekende dobbelsteen
in 1 x 2716 EPROM
521*
55, - 1084 karaktergenerator en
video-routines voor
DOS-Junior
in 1 x 2732 +
1 .x 2716 EPROM
522*
75,- 1478 karaktergenerator
en video-routines
voor uitgebreide
Junior in 1 x 2732
+2 x 2716 EPROM
523
867 karaktergenerator
in 1 x 2732 EPROM
525
44,867 universele terminal
in 1 x 2732 EPROM
526*
28,552 windrichtingsmeter
in 1 x 2716EPROM
527*
28,552 Elabyrint in
1 x 2716 EPROM
528*
28, 552 EPROM-duplikator
in 1 x 2716 EPROM
529
13, 256 multimeetmonitor
in 1 x 82523 PROM
530*
44, - 867 typemachineinterface
in 2 x 2716EPROM
531
44, - 867 pP-gestuurde
frekwentiemeter in
1 x 2732 EPROM
532
44, 867 X-Y-plotter in
1 x 2732 EPROM
533-NL 44,- 867 Octopus 65

monitorprogramma
in 1 x 2732 EPROM
535
44, - 867 onmogelijke schakelklok in
1 x 2732 EPROM
536
44, - 867 pP-gestuurde frekwentiemeter met
U665B-prescaler in
1 x 2732
537*
28,552 modelbaanbesturing
in 1 x 2716
539*
49,788 jumbo-klok in
2 x 2718 EPROM
543
14, 276 grafische kleurenkaart in
2 x 825123 PROM
544*
20,394 veelzijdige printerbuffer in
1 x 2716
550
25,493 digitale sinusgenerator in
1 x 2764
551
52,- 929 MSX-EPROMmer in
1 x 27128
552
52, 929 referentietijd-klok
in 1 x 2764
560
44, 867 karaktergenerator
LCD-scherm in
1 x 2764 EPROM
701
25, - 493 EPROM-simulator in
1 x 8748H
700
25,- 493 OCF-slaafklok
in 1 x 8748H
565
24,473 radio-synthesizer in
1 x 27C64
16,566
315 mini MIDI-keyboard in
1 x 2764
568
24,- 473 CD-toerenregelaar in
1 x 2764
570
32,630 MIDI-control-unit in
1 x 27C64
572
48, - 946 EDiTS-systeembesturing in 1 x 2764
* In verband met een afwijkende programmeerspanning kunnen wij 2716-EPROM's van
Texas Instruments niet programmeren.
CHIP SERVICE
De onderstaande programma's voor Elektuurschakelingen worden inklusief het bijbehorende
IC geleverd. Hiervoor hoeft u dus gn IC op
te sturen.
702
561
562
704
150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor pCgestuurde voeding

30,591 PAL 16L8 voor
PC-1/0-kaart
30,- 591 PAL16R4 voor
Centronics-interface
voor dia-presentator
150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor
1/0-controller
De 8751 kan alleen verzonden worden aan lezers in de Benelux. Voor de leverbaarheid in
andere landen dient men de Elektor-uitgave
van het desbetreffende land te raadplegen.
FRONTPLATEN
bestelnr.
82178-F
83051-F
84012-F
84024-F
84111-F
85047-F
gul
dens
Bfrs. frontplaten
9,90 195 labvoeding

19,45 383 Mastro
20,50 404 kapaciteitsmeter
29,50
581 terts-analyzer
19,90 392 funktiegenerator
59,50 1172 onmogelijke schakelklok
86041-F 14,10 278 LS-impedantiemeter
draagbaar mengpaneel:
86012-2F 12,65 249 MD-STEREOmodule
86012-3F 20,10 396 uitgangsmodule 1
86012-4F 20,45 403 voedingsmodule
86012-5F 18,90 372 uitgangsmodule 2
86012-6F 13,80 272 blindplaat
86082-F 13,85 273 satelliet-converter
86461-F 18,20 359 high resolution
toerenteller
86120-F 25,40 500 RMS-millivoltmeter
87001-F 21,80 430 digitale sinusgenerator
86111-F 22,40 441 the preamp:
frontplaat
86111-F2 17,70 349 the preamp:
achterzijde
86124-F 62,70 1235 referentietijd-klok
87099-F
7,95 157 autoranging DMM
87286-F 30,55 602 veelzijdige
frekwentiemeter
880016-F 98,90 1948 pC-gestuurde
voeding
880132-F 28, 552 puristische voorversterker
880184-F 32,65 643 autonome I/Ocontroller
PRINT SERVICE
Wanneer u een print(en) bestelt, kunt u
desgewenst het (de) bijbehorende nummer(s) van Elektuur meegeleverd krijgen
door bij uw bestelling per nummer f 6,95
(Bfrs. 144) extra over te maken (voor Halfgeleidergidsen: f 13,90, Bfrs. 288). Vermeldt u dan bij uw bestelling "plus
tijdschrift maand/jaar" (voor maand/jaar
zie onderstaande lijst). De meeste - echter niet alle - reeds verschenen nummers
zijn nog beschikbaar. Indien het (de) door
u bestelde tijdschrift(en) niet meer leverbaar is (zijn), ontvangt u kopien van het
(de) desbetreffende artikel(en).
Deze pagina geeft een overzicht van de
meest courante Elektuur-printen. Regelmatig wordt een uitgebreide lijst van het
komplete aanbod gepubliceerd.
bestelnr.
guldens
Bfrs. omschrijving
MAART 1989
87291-7 35,30 696 EDiTS-toetsenbord
afstandsbediening-verlenger:
890019-1 13,70 270 zender
890019-2 16,05 316 ontanger
FEBRUARI 1989
87291-5 173,50 3418 EDiTS-hoofdprint
880178-1 34,70 683 MIDI-control-unit:
hoofdprint
880178-2 25,50 503 keyboard- en
display-print
JANUARI 1989
87291-6 26,75 527 EDiTS-booster
880109 28,30 558 serile facsimileinterface
880130 51,15 1008 patroongenerator
880189 24,40 480 lichtnet-modem
DECEMBER 1988
LFA 150:
880092-3 24,55 483 beveiligingsprint
880092-4 24,80 489 voedingsprint
pakketprijs: zie nov. 1988
880165 44,15 869 CD-toerenregelaar
880167 21,60 425 harmonie enhancer
880184 58,85 1159 hoofdprint autonome
1/0-controller
NOVEMBER 1988
UA 150:
880092-1 29,10 573 spanningsversterker
880092-2 26,50 522 stroomversterker
pakketprijs (4 prints v oor 1 mono-eindtrap):
880092-9 98, - 1931
880120-9 60,- 1182 radio-synthesizer:
basis-print, LED- en
LCD-uitlezing
880159 17,20 338 1/0-module voor
compuboard
880162 17,20 338 analoge module
880163 18,50 365 digitale 1/0-module
880168 27,10 534 mini MIDI-keyboard
OKTOBER 1988
880098 18,50 365 video-omvormer
880111
26,65 525 Centronics-interface
voor dia-presentator
880144 26,65 525 ultrasone afstandsmeter
SEPTEMBER 1988
880039 62,75 1236 frekwentiemeter voor
KG-ontvanger
880112
17,30 341 TV-distributieversterker
puristische voorversterker:
86111-3A 27,60 544 busprint
880132-1 20,20 398 voeding
880132-2 42,25 832 lijn/schakelgedeelte
880134 28,65 565 zelfinduktiemeter
JULI/AUGUSTUS 1988
884013 35,40 697 universele uitbreidingskaart
884015
15,35 303 simpele transistortester
884025
8,95
176 universele SMD-naarDIL-adapters
884049
27,05 533 vijfbands stereo
equalizer
884076 20,20 398 pittige stappenmotorsturing
884080 14,15 279 single-chip 150-Weindversterker
884098 28,80 567 dia-overvloeier
voor C64
JUNI 1988
87291-4 21,10 416 lichtsein- en schakeldekoder
87311
55, - 1085 MSX-geheugenuitbreiding
880029 16,65 328 VLF-konverter
880040-2 67,85 1337 optische digitaleaudio-ontvanger
880044
17,80 351 UHF-voorversterker
880045
15,85 312 VHF-voorversterker
880085
32,65 643 HF-TL-verlichting
880117
14,45 285 PC-Basicode-adapter
Van de met aangeduide produkten is de leverbaarheid niet gegarandeerd.
ii
Bfrs. omschrijving
gulbesteldens
nr.
1988
MEI
29,70 585 audio-symmetrie87197
omzetter
18,35 362 gitaarvervormer
87255
880038 97,50 1921 universele I/O-PCkaart (met vergulde
konnektorl
880040-1 14,95 294 optische digitaleaudio-zender
18,70 369 voeding voor FM880041
antenneversterker
14,35 283 FM-antenneversterker
880042
memoswitch:
880084-1 17,75 350 schakelprint
880084-2 35,90 707 geheugenprint
APRIL 1988
87291-2/3 17,20 339 Lok-dekoder +
tweerail-adapter
(2x)
4-gestuurde
voeding:
880016-1 64,65 1273 processor-print
880016-2 42,10 829 regelprint
880016-3 50,35 992 display-print
44 adapterprint
880016-4 2,25
prints + frontplaatfolie):
rijs
14 3842
880 pakketprijs
1621,60 425 eindtrap aktief
880030
drieweg-koncept
17,55 346 satelliet880067
signaalverdeler
880074 66,55 1311 LCD-beeldscherm
MAART 1988
20,75 409 akku-super-snellader
aktieve HF-antenne:
880043-1 19,80 390 versterker
880043-2 16, - 315 voeding
87186
FEBRUARI 1988
87076
880001
34,25 675 akku laadt akku

14,45 285 kompakte schakelende voeding
JANUARI 1988
87051
87168
87259
880005
41,90 826 kortegolf-SSBontvanger

20,50 403 stereo-kompressor
45,55 897 dia-presentator
26,65 525 1,25-GHz-prescaler
DECEMBER 1987
87142
87188
87286
87291-1
20,60 406 geluiden-interface

19,35 381 zonnecelthermometer
35,80 705 veelzijdige frekwentiemeter
16,85 332 dig. trein: wisselen
seindekoder
NOVEMBER 1987
87104-1 30,15
30,35
87104-2
87149 20,20
17,40
87181
87192
58,15
DCF-slaaf klok:
598 besturingsprint
594 display-print
398 waterwachter
343 elektronische traforegelaar
1146 8052-BASICcompuboard
12,95 255 passieve IR-detektor

25,85 509 14-bits-D/A-omzetter
log. LCD-VU-meter:
87505 .19,00 374 LCD-uitlezing
19,35. 381 log. voorversterker
87520
32,80 646 plotter "Mondriaan"
87167
87067
87160
SEPTEMBER 1987
87098
87109
87136
87500
12,50 246 digitale RCmotorsturing

42,85 845 aktief subtraktief
filter
49,70 980 EPROM-simulator
12,50 246 32-KB-pseudo-ROM
JULI/AUGUSTUS 1987
13,10 260 een-chip-regelversterker
12,75 255 eenvoudige sweepgenerator
6,95 137 universele LED87022
VU-meter
120 Wienbrug-oscillator
87441
6,10
16,65 330 dig.
87448
puls/pauze-meter
18,35 362 dig. stroom/span 87468
ningsuitlezing
25,35 500 the headphone amp
87512
87513-11 25,50 503 eenvoudige tildseinontvanger
87512-21
87405
87419
JUNI 1987
86312
87023
87058
87082
87099
87100
14,50 286 D/A-omzetter

9,05 178 FM-stereo-walkman
193' hifi-mikrofoon9,80
versterker
11,65 230 16-K-pseudo-ROM
18,75 368 autoranging DMM
154 komponententester
7,80
MEI 1987
APRIL 1987
29, -
571 facsimile-interface
MAART 1987
87002
87012
87026
83 digitale temperatuurmeter
24,80
489
Atari-TV-interface
86103
the preamp:
86111-1 41,65 821 voedingsprint
86111-3A 27,60 544 busprint
196 auto-aktief
9,95
86118
86022
4,20
NOVEMBER 1986
86012-5 23,80 470 uitgangsmodule 2
23,20 457 8-voudige relaiskaart
86039
86082-2 33,90 668 converter-print 2
voor satelliet-TV
98,25 1936 computerskoop
86083
8,25 163 comp. -skoop9968-5
voeding
11,45 226 PIA-adapter
86100
19,75 390 barometrische
86110
hoogtemeter
OKTOBER 1986
draagbaar mengpaneel
86012-3A 21,15 417 uitgangsmodule 1A
86012-3B 18,85 371 uitgangsmodule 1B
21,15 416 gitaar-equalizer
86051
86082-1 50,40 993 converter-print voor
satelliet-TV
16,10 317 kleintje stereo
86086
serile A/D-omzetter
86090-1 31,80 627 hoofdprint
86090-2 11,85 234 insteekmodule
SEPTEMBER 1986
86012-1 21,10 416 MIC-module
86012-2A 21,40 422MD-STERE0j
86012-2B 14,35 283 module
86012-4 23,95 470 voedingsmodule
30,30
597
RTTY-interface
86019
14,10 278 C64-buffer
86035
14,35 283 regenmeter
86068
24,50 483 pomp-automaat
86085
JULI/AUGUSTUS 1986
10,25 202 stappenmotorbesturing
9,45 186 hartslagmonitor
7,75 153 SMD-dobbelsteen +
16-K-sideway-RAM
6,80 134 true-RMS-konverter
86462
86490 8,05 159 knaagdierverjager
86504 11,65 230 UHF-antenneversterker
86451
86453
86454
JUNI 1986
86042
MEI 1986
86003
86041
72,60 1430 MSX-busprint

532 LS-impedantiemeter
27,-
APRIL 1986
15,95 314 frekwentiestandaard
19,30 380 MSX-cartridge-print
auto-alarm:
86005-1 18,55 365 hoofdprint
15,40 303 bijdetijdse pP-klok
86017
85092
85130
printer-buffer:
85114-1 47,- 926 basisprint
85114-2 20,15 397 displayprint
48,25 951 DX-filter
86001
12,55 247 satelliet-luidsprekers
86016
dubbele voeding:
86018-2 16,25 320 voorregeling
FEBRUARI 1986
85099
85120
86002
86007
86026
37,95 748 MSX-EPROMprogrammer

29,60 583 MIDI-star
32,85 647 biphaser
FEBRUARI 1987
83,95 1654 draagbare studio
22,70 447 Electron ROM/
RAM-cartridge
86111-2 89,90 1771 the preamp:
hoofdprint
86124a 34,85 687 DCF-ontvanger
86047
86089
JANUARI 1987
86082-3 27,60 544 uitbreidingsprint
voor satelliet-TV
33,70 664 MSX-1/0-cartridge
86125
29,95 590 digitale sinus 87001
generator
22,75 448 lesley

40,50 798 protektor
23,15 456 akkuspanningsopkrikker
19,30 380 telefoon-oppas
173 Electron-speed-up
8,75
JANUARI 1986
85079
86006
16,55 326 8-kanaals 1/0-bus

13,85 273 IR-lampschakelaar
DECEMBER 1986
33,60 662 aktieve subwoofer
85067
85080-1 61,- 1202 grafische kleurenkaart - basisprint
926 jumboklok
47, 85100
NOVEMBER 1985
15,70 309 RS-232-interface
flipperkast:
85090-1 25,90 510 basisprint
85090-2 18,60 366 frontplaat
85073
OKTOBER 1985
38,85 765 digitale anemometer
295 nicad-lader/kapaci15,teitsmeter
illuminator
85097-1 24,50 483 hoofdprint
85093
85096
SEPTEMBER 1985
85081
169 solid-state-relais
alarmcentrale:
9,80 193 ingangsprint
8,60
HALFGELEIDERGIDS 1985
jumbo-display:
19,50 384 2-segment-display
14,25 281 audiotester
217 model-akkulader
11,197 pP-probe
10,mikrofoonvoorversterker:
12,10 238 symmetrische
85450
ingang
85450-2 11,75 231 asymmetrische
ingang
47,30 932 diskomixer
85463
11,45 226 6502-tracer
85466
disko-VU-meter:
85470-2 26,15 515 display-print
14,70 290 modelbaan-indikatie
85493
85413-2
85423
85446
85447
JUNI 1985
85057
85065
11,60 229 tone-burst-generator

11,20 221 RAM als EPROM
MEI 1985
85054
85058
85063
16,30 321 analoge ingang voor

computers
17,50 345 autometer

40,45 797 universele C64
I/O-bus
APRIL 1985
85042
11,95 235 zonnecel-radio
MAART 1985
85019
85021
85024
12,65 249 universele up/downcounter

11,20 221 donkergevoelige
lichtschakelaar
19,35 381 pH-meter
JANUARI 1985
pP-gestuurde
frekwentiemeter
9,90 195 oscillator-print
85015
DECEMBER 1984
32,55 641 funktiegenerator
pP-gestuurde faseaansnijding:
basisprint
84115-1 45,20 890
vermogensprint
84115-2 27,75 547
84111
NOVEMBER 1983
83107-1 14,50 286 metronoom
8,15 161 voeding +
83107-2
versterker voor
metronoom
OKTOBER 1983
83103-2
OKTOBER 1984
84075
84078
17,95 354 ZX81-pulspoetser

26,40 520 RS232-Centronicsinterface
SEPTEMBER 1984
23,85 470 elektronisch
scheidingsfilter
10,25 202 lampenspaarder
84073
versie 1
(montage in lamparmatuur)
9,50 187 lampenspaarder
84083
versie 2
(montage bij lichtschakelaar)
digitale toerenteller:
84079-1 13,50 266 basis-print
84079-2
18,35
361
display-print
17,30 341 flitsbelichtingsmeter

84081
84071
84408
14,70 290 low-budget kapaciteitsmeter
85089-2
IR-afstandsbediening:
86115-1 11,40 225 zender
564 referentietijd-klok
86124-2 28,65
22,60 445 zandloper
87406
87038
DECEMBER 1986
MAART 1986
OKTOBER 1987
elektuur
maart 1 989
84457
84462
84464
84477
9,85 194 voedingsbeveiliging

voor pP's
12,10 238 melodische deurbel
21,95 432 frekwentiemeter:
10,10 199 hoofdprint
23,80 469 pP-voeding
JUNI 1984
13,10 258 pechflitser
20,60 406 interface voor elektronische
typemachine
echolood:
81105-1 19,95 393 display-print
84048
84055
7,65 151 omzetter v.

anemometer
14,30 282 signaaloppoetser
SEPTEMBER 1983
83082
83087
39,60 780 VDU-kaart

10,65 210 FM-loopradio
83410
83503
83515
83558
83563
14,25 281 koelplaatthermometer

188 flitslooplicht
9,55
11,50 227 pP-hulpje
9,80 193 simpele DIAomzetter
8,20 162 koelplaat-thermicator
JUNI 1983
spektrumuitsturingsmeter:
83071-3 15,65 308 komparator- en
display-print
MEI 1983
83051-1 10,75 212 Mastro zender +
display-print
APRIL 1983
Prelude XL:
83022-2 21,20 418 MC-voorvoorversterker
83022-3 26,10 514 MD-voorversterker
83022-5 20,05 395 toonregeling
22,80 449 visserijgolf- ont 83024
vanger
MAART 1983
37,45 738 universele 64K
geheugenkaart
Prelude XL:
83022-1 60,65 1195 busprint
83022-10 10,90 215 audio-stoplicht
10,50 207 LCD-luxmeter
83037
83014
MEI 1984
84024-5 18,20 359 terts-analyzer:
ruisprint
84024-6 30,20 595 multimeetmonitor
84037-1 25,55 503 pulsgenerator
24,70 487 mini-crescendo
84041
15,20 299 schakelende voeding
84049
5...24 V/5 A
APRIL 1984
terts-analyzer:
84024-4 86,30 1700 basis-print
MAART 1984
terts-analyzer:
84024-2 17,20 339 ingangsschakeling
+ voeding
kapaciteitsmeter:
84012-1 20,95 413 meetprint
84012-2 12,30 242 display-print
JANUARI 1982
83008
83133-3 14,70 290 DNL
DECEMBER 1983
834 omnibus
377 symmetrische
voeding
15,80 311 inschakelvertraging

en DC-beveiliging
DECEMBER 1982
82178
21,55 419 labvoeding

0...35 V/3 A
24,15 476 Crescendo 140 W
eindversterker
JUNIOR COMPUTER
82017
JANUARI 1984
42,35
19,15
FEBRUARI 1983
83022-8 19,55 385 voeding
83022-9 31,25 616 verbindingsprint
82180
FEBRUARI 1984
83102
83121
83106
82159
39,90 786 dynamische

RAM-kaart
37,45 738 floppy-disk-interface
Van de met aangeduide produkten is de

leverbaarheid niet gegarandeerd.
elektuur
maart 1989
ADVERTEERDERS-INDEX
Aselcom
Baas Elektronica
Ben van Dijk
Bergsoft
Binell
108
21, 111
106
106
15
CAD
Centrum Radio
C.E.R
96
104
97
DIL
Digit Printserv.
Digitap
Dirksen Opleidingen
Display
20
95
19
11
2, 92
Elak
Elra
Eltex
98, 99
102
107
Login
Luque
LSW
21
105
96
MCR
Meek-it
Microtech
95
23, 24, 25, 26
18
0 LS
14
PCS (pers. adv.)

Post
30
103, 105, 107, 112
Q-Print
0-Tronic
15
103
Radio Abe
Reinaert
Rens en Rens
Reset
Rijksluchtvaartdienst (pers. adv.)
R.V.I.M. (pers. adv.)
92
17
32
94
28
30
Sciento
86
14
16
103
96
105
97
Fiarex 1989
36
Geleiders
Gentronics
85
18
HEC
Hacave
Haemonetics (pers. adv.)
Elektro
Hecke
Hermac
Hoka
Hulskamp
H. Peeters
100
93
32
40
19
100
94
96
14
ILP
17
KOS
Kon P.B.N.A
14
38
SSikm
illatrconics
Softtronics
Speaker & Co.
Speakerland
Stuut en Bruin
Telec
Texim
TiePie Engineering
Timtronix
Tra n sTe c
10, 17, 107

18
34
88, 89, 90, 91
85
Velleman
Verder Vleuten
Vogelzang
Vogel's
101
100
12, 13
22, 93
Wegwijzer v.d. Vakhandel

Westerveld
v.d. Donk
86, 87
97
32
VERKRIJGBAAR BIJ ELEKTUUR

Philips Nederland geeft al enkele jaren service boeken uit.
In de nieuwe uitgaven hiervan worden nu ook de principeschema's
opgenomen, waardoor de gebruikswaarde aanzienlijk wordt vergroot.
PHILIPS
SERVICE
BOEKEN
Voorlopig zullen wij

ook nog de boeken
zonder schema's aanbieden.
In deze serviceboeken kan men aantreffen:
OVERZICHT VAN VERSCHENEN SERVICE BOEKEN:

JAAR:
1985/86
1987
1985/86
1985/86
1986
1986
1986
1986
onderdelen-overzichten, exploded views,

print layouts, servicemededelingen en andere technische wijzigingen.
De gegevens die in
de service boeken
zijn opgenomen, hebben betrekking op
apparatuur die de
laatste 7 10 jaar op
de markt is gekomen.
1986
1987
1987
1987
1988
1988
1988
1988
TITEL:
**Portable Radio
Portable Radio
**Hifi
**Grammofoon
Grammofoon
**Cassette- en
Spoelenrecorders
**Videorecorders
V2000
Videorecorders
V2000+ camera's
*Z/W-KTV
typenrs. tot 2512
Groot huishoudelijk
koel/vries
Groot huishoudelijk
wassen/drogen
Groot huishoudelijk
vaatwassen
**Klein huishoudelijk
Autoradio
Videocassette- en
recorders en
camera's typenrs.
VR 6460-VR 6711
Videocassette- en
recorders en
camera's typenrs.
VR 6760-VR 6970
BESTELNR.:
5033
5057
5034
5039
5056
PRIJS:
37,10/Bfrs 742
f 153,25/Bfrs 3065
f 49,85/Bfrs 997
19,90/Bfrs 398
f 53,00/Bfrs 1060
5042
39,75/Bfrs 795
5046
89,00/Bfrs 1780
5047
f 126,25/Bfrs 2525
5053
f 126,25/Bfrs 2525
5059
f I41,00/Bfrs 2820
5060
f 123,50/Bfrs 2470
5062
5064
5067
f
f
5065
f 83,75/Bfrs 1675
5066
f 83,75/Bfrs 1675
78,00/Bfrs 1560
80,15/Bfrs 1603
141,40/Bfrs 2828
* In de service boeken Z/W-KTV wordt geen informatie verstrekt over het

chassis.
** zonder schema
BESTELLEN:
Deze boeken zijn verkrijgbaar bij uw elektronica speciaalzaak of rechtstreeks bij Elektuur, door het
bedrag van het boek van uw keuze (+ f 9,50/Bfrs. 190 verzendkosten) over te maken op gironr.
1241100 t.n.v. Elektuur b.v., Beek (L) onder vermelding van boektitel, jaar, en bestelnummer. U kunt
ook gebruik maken van de bestelkaart in dit tijdschrift.
prijswijzigingen voorbehouden/zolang de voorraad strekt
elektuur
maart 1989
Veiligheid
(bron: NEN3544 Elektronische en aanverwante toestellen met netvoeding
voor huishoudelijk en soortgelijk algemeen gebruik veiligheidseisen.)
De wet schrijft (terecht)) voor dat alle
elektrische apparaten veilig moeten zijn,
met name wat betreft elektrische veiligheid en brandgevaar. Dat geldt natuurlijk
ook voor zelfgebouwde apparaten. Er is
een Europese norm die grotendeels ook
door Nederland is overgenomen. Niet
iedereen is in het bezit van de norm en
bovendien is het interpreteren hiervan
geen eenvoudige zaak. Het lijkt ons
daarom verstandig deze NEN3544 die we verder "de norm" zullen noemen
kompakt samen te vatten, waardoor
het ook voor de niet-ingewijde beter
mogelijk is op verantwoorde wijze een
toestel op te bouwen.
De eisen ten aanzien van de veiligheid
hebben voor een groot deel te maken
met de netspanning, 220 volt, maar ook
met de temperatuur van aanraakbare
onderdelen en de brandveiligheid. Alle
problemen die samenhangen met een
netvoeding kunt u vermijden door, als
dat mogelijk is, gebruik te maken van
veilige (goedgekeurde) net-adapters. U
bouwt dan geen direkt uit het net gevoed toestel en u hoeft zich geen zorgen meer te maken over kruipwegen en
doorslagspanningen. Wij raden u daarom aan zoveel mogelijk adapters met
een geschikt vermogen toe te passen bij
zelfgebouwde schakelingen.
Als het om direkt uit het net gevoede
toestellen gaat, zijn voor de bouwer
twee soorten isolatie van belang: klasse
I (enkele isolatie, en altijd voorzien van
een steker met randaarde en drie-aderig
snoer) en klasse II (dubbel gesoleerd en
voorzien van een euro-netsteker die n
geheel vormt met het netsnoer, in de
wandelgangen ook wel platte steker genoemd). U ziet dus dat er altijd een dubbele beveiliging wordt geist, enkele isolatie met randaarde of dubbele isolatie.
Waar het op aan komt, is dat bij een
gesloten behuizing alle aanraakbare delen (dus kast, inen uitgaande leidingen
of stekerbussen, knoppen, bedieningshefbomen enzovoort) geen gevaarlijke
spanning kunnen voeren.
Kladse I
Kort samengevat komt de norm op het
volgende neer: Klasse-I-isolatie vereist
een isolatie tussen de netspanning en
ieder aanraakbaar deel, die een testspanning van minstens 2120 V (topwaarde) doorstaat. Om te voorkomen
dat doorslag optreedt door de lucht of
over het isolatiemateriaal, moet er tussen netspanning voerende delen en de
aanraakbare delen een lucht- of kruipweg worden aangehouden van tenminste 3 mm. Verder moeten alle geleidende aanraakbare delen deugdelijk
worden geaard.
Klasse
II
Ook hier in het kort de eisen: een isolatie die 4240 Vt doorstaat, hetgeen een
lucht- of kruipweg vereist van tenminste
6 mm 12x3 mm).
De praktijk
De lucht- of de kruipweg is de kortste
afstand (door de lucht of over de isolatie) tussen het deel waar de netspanning op staat en het deel dat aangeraakt kan worden. Nergens in een apparaat mag deze afstand kleiner zijn dan
de norm eist. De genoemde testspanningen zullen dan in de praktijk geen problemen opleveren.
Een van de belangrijkste vuistregels is
het zoveel mogelijk gescheiden houden
van het gedeelte van de schakeling dat
de gevaarlijke spanning (meestal dus
220 V) voert en het overige gedeelte.
Probeer het deel met gevaarlijke spanningen zo kompakt mogelijk te houden.
Wij raden u aan om een net-entree te
gebruiken waarin de zekering, en liefst
ook de netschakelaar, gentegreerd is.
Figuur 1 geeft enkele voorbeelden van
deze zogeheten euro-chassisdelen en
een bijbehorende euroapparaatsteker.
Denk eraan dat deze
materialen op zich
ook veilig moeten
zijn, dus liefst voorzien van KEMA-keur
of VDE-keur (dat is
het Duitse keurmerk).
EMA
Wees hier kritisch,
EUR
het kan zijn dat op
bijvoorbeeld een tuimelschakelaar staat dat hij geschikt is
voor 250 V, maar dat deze toch niet veilig is omdat de lucht- en kruipwegen op
geen enkele wijze voldoen aan de norm
van 3 mm voor enkele isolatie en al helemaal niet aan de norm van 6 mm voor
dubbele isolatie. De fabrikant bedoelt
iets heel anders, n.l. dat de schakelaar
niet stuk gaat bij 250 volt)
Gebruikt u geen speciale net-entree,
maar sluit u het netsnoer direkt aan op
het apparaat, dan moet dit zijn voorzien
van een deugdelijke trekontlasting. Figuur 2 geeft twee voorbeelden van trekontlastingen die voldoende bescherming
bieden tegen trek op de bevestigingspunten, schuren en torsie. Denk eraan
dat u apparaten van klasse I altijd voorziet van een staker mat randaarde en
drie-aderig snoer en hiervoor nooit een
snoer met aangegoten euro-netsteker
gebruikt! De euro-netstekers passen zowel in stopkontakten Iwandkontaktdozen) mat als zander randaarde en mogen daarom alleen voor dubbel gesoleerde (klasse-II-)apparaten worden gebruikt. Voor de duidelijkheid: figuur 3
toont een steker met randaarde (links)
en een euro-netsteker (rechts).
Toestellen die niet voldoen aan de drie
hierna te noemen voorwaarden moeten
worden voorzien van een dubbelpolige
netschakelaar.
Figuur 1. Enkele euro-chassisdelen en een euro-apparaatsteker. Hiermee is de netspanning op een veilige manier aan te sluiten. Deze zijn overigens bedoeld voor klasse-lapparaten. Bij klasse-II-apparaten mag er geen aardpen in het chassis-deel zitten.
Figuur 2. Een netsnoer moet voorzien zijn van een goede trekontlasting.
1) Een enkelpolige netschakelaar is toegestaan voor toestellen die worden

gevoed door voedingstransformatoren
met gescheiden primaire en sekundaire
wikkelingen.
2) Een funktieschakelaar (hiermee wordt
een aan/uitschakelaar bedoeld die
niet in het 220-V-circuit is aangebracht)
is toegestaan als de voedingstransformator gescheiden wikkelingen heeft en
het verbruik van het toestel in de "uit'stand niet meer dan 10 W bedraagt. Wel
moet er voor zijn gezorgd dat duidelijk
zichtbaar Is (bijvoorbeeld d.m.v. een
LED) wanneer de netspanning aanwezig
is (de steker in het stopkontakt zit).
3) Er is geen netschakelaar vereist als
het opgenomen vermogen bij normaal
gebruik niet meer dan 10 W bedraagt of
het toestel bedoeld is voor kontinubedrijf (klok, antenneversterker).
Smeltveiligheden en spoelen, kondensatoren en weerstanden voor storingsonderdrukking hoeven echter niet te worden uitgeschakeld. Hoewel het niet verplicht is, is het in dit verband wel aan te
bevelen om een primaire zekering voor
de schakelaar te monteren. Een defekte
netschakelaar is dan ook beveiligd.
Bij de bedrading van het 220-V-gedeelte
moet men zeer zorgvuldig te werk gaan.
Gebruik netsnoer of montagesnoer van
tenminste 0,75 mm1, met een isolatie
van tenminste 0,4 mm. De draad moet
ook mechanisch stevig zijn bevestigd;
alleen solderen is niet voldoende) De
draad dient u door een soldeeroogje te
steken, om te buigen en dan te solderen. Ontbreken soldeeroogjes, dan kunt
u na het solderen een extra versteviging
aanbrengen met krimpkous. Geschikt is
in veel gevallen ook het gebruik van kabelschoentjes die mat een speciale tang
worden dichtgeknepen en dan niet meer
hoeven te worden gesoldeerd. U mag de
draden van het netsnoer nooit direkt op
de print vastsolderen.
Wie een klasse-l-apparaat bouwt, moet
ook speciale aandacht besteden aan de
randaarde. Gebruik een geel/groene gesoleerde draad, die zo lang moet zijn
dat, als er aan de bedrading wordt getrokken, de aarddraad als laatste wordt
losgetrokken. De randaarde moet deugdelijk zijn verbonden met alle elektrisch
geleidende delen die aanraakbaar zijn.
"Deugdelijk" kan dus inhouden dat u
bijvoorbeeld de frontplaat wel degelijk
moet voorzien van een eigen aarddraad
die met de binnenkomende randaarde is
verbonden. Is de frontplaat echter d.m.v.
metalen schroeven en metalen delen
verbonden met een deel van de behuizing dat al geaard is, dan kunt u dit
achterwege laten omdat er al een goede
geleidende verbinding bestaat. Let vooral ook op metalen assen van potmeters
of schakelaars. Ook die mogen geen gevaar voor aanraking opleveren'
Bij alle professionele apparaten ziet u
steeds diverse opschriften. Verplicht zijn
de volgende: Bij iedere zekering (ook als
die op een print zit) moet de stroomwaarde staan vermeld en of het een
snelle (F) danwel een trage (T) zekering
moet zijn. Verder dient men op de buitenzijde (maar niet op de bodem) te vermelden: de identiteit van het toestel
(bijv. Elektuur-voeding uit nummer 1871,
de netspanning (bijv. 220 V) en de
frekwentie (bijv. 50 Hzl. Mag het apparaat alleen op wisselspanning worden
aangesloten, dan moet u het wisselspanningssymbool (-1 vermelden.
Ook als er een storing optreedt, mag
geen gevaar voor de gebruiker ontstaan.
Kortgesloten uitgangen, defekte gelijkrichterbruggen en andere fouten die
kunnen optreden in het apparaat, mogen geen gevaar opleveren. De temperatuur van aanraakbare delen mag niet te
hoog worden en er worden ook eisen
gesteld aan de brandveiligheid. Dit alles
kan worden bereikt door een juiste keuze van zekeringen (smeltveiligheden),
een voldoend stevige mechanische opbouw, de keuze van juiste isolatiematerialen en voldoende koeling (d.m.v. ventilatie, koellichamen). Laat dus geen zekeringen weg die wel in het schema staan.
Voor het zelf dimensioneren van de primaire zekering kunt u als vuistregel aanhouden dat de waarde van de trage zekering niet meer mag zijn dan 1,25 x
Idominasi. Bij meerdere sekundaire wikkelingen kan het nodig zijn om, met het
oog op brandgevaar of een te hoge temperatuur, ook sekundair (snelle) zekeringen aan te brengen (I zekering aeInorninaad. Zit er een elke achter de sekundaire zekering, dan is het beter een trage
zekering te gebruiken in verband met de
optredende laadstromen.
Apparaten moeten stevig warden gebouwd. Een val op de tafel van 5 cm
hoogte moet ook na meerdere keren
geen enkele schade opleveren. Ook na
flink rammelen moeten de trafo, de voedingselko en andere essentile kornponenten nog vast op hun plaats zitten.
Gebruik geen twijfelachtige of brandbare materialen waaruit gassen kunnen
vrijkomen (zoals limonaderietjes als isolatie voor blanke draad, of hout en papier). Schroeven die te lang zijn, moet u
inkorten; soms komen die gevaarlijk
dicht bij andere komponenten. En om
nog even terug te komen op ventilatie:
Figuur 3. Een staker met randaarde

(links) en een euro-netsteker (rechts).
klasse
aanreakbare geleidende delen

(belneixing, eenakelears, etc.)
Figuur 4. Het gaat hier om een klasse-l-toestel dat via een dubbel gesoleerde transformator wordt gevoed. Alle aanraakbare en geleidende delen moeten warden geaard.
De uitgangen hoeven In dit geval niet te worden geaard.
klasse II
Figuur 5. Voor een klasse II-toestel is het voor wat betreft de trafo erg simpel: u monteert een dubbel gesoleerde trafo. U kunt hier ook zien dat de isolatie tussen punten
die deel uitmaken van het 220-V-circuit, niet vergroot hoeft te worden.
Houd punten die de netspanning voeren
ver van ventilatiegaten, want ook een
naar binnen gestoken schroevedraaier of
een naar binnen vallende metalen ketting mag niet in aanraking komen met
spanningvoerende delen.
Transformatoren
In de figuren 4 en 5 hebben we getekend hoe een transformator met Machtneming van de veiligheidseisen kan worden aangesloten. Met de aanduiding 1
en 2 geven we respektievelijk aan of er
tussen de aangegeven punten een enkele of een dubbele isolatie moet worden
toegepast. In principe mogen de in de
figuren getekende netschakelaars enkelpolig zijn, omdat alle getekende trafo's
gescheiden wikkelingen hebben. Als we
er van uitgaan dat deze trafo's kortsluitvast zijn, dan verklaart dat ook de afwezigheid van een primaire zekering. Als u
een "gewone", niet kortsluitvaste trafo
gebruikt, dan is een primaire zekering
noodzakelijk.
veilig werken
Het voorgaande verhaal gaat vooral over
de veiligheid van het apparaat tijdens

gebruik, maar zodra u de kast open
schroeft ontstaat een heel andere situatie. Uiteraard raden we u aan de steker
uit het stopkontakt te trekken voordat
de kast wordt opengeschroefd. Maar
aangezien er dan niets te meten valt, zal
toch de steker weer aangesloten moeten worden. Voor uw persoonlijke veiligheid is het dan prettig als de lichtinstallatie is uitgerust met een aardlekschakelaar van hoogstens 30 mA. Het
is ook mogelijk om een steker of tafelkontaktdoos te gebruiken met een ingebouwde aardlekschakelaar. Aardlekschakelaars die gevoeliger zijn dan 30 mA
zijn alleen nodig indien te verwachten is
dat de lekstroom kleiner blijft dan
30 mA. In de praktijk zal dit zelden
voorkomen.
De volledige norm kan worden besteld
bij het Nederlands Normalisatie Instituut, telefoon: 015-690255.
Dit uittreksel is door de redaktie met
zorg samengesteld. Toch kunnen wij
geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden ten aanzien van de juistheid van de
informatie, noch de eventueel daaruit
voortvloeiende gevolgen.
Ir
Figuur 6. Het meest praktische ,S het bouwen van een k sse I/ wes
hebben we de knelpunten van komrnentaar voorzien.
1) Gebruik een netsnoer met aangegoten euro-netsteker.
2) Het netsnoer wordt via een deugdelijke trekontlasting naar binnen gevoerd.
3) De zekeringhouder. De omgeving van de zekering is ook een prima plaats om type,
"soort" netspanning, en de waarde van de zekering te vermelden (uiteraard aan de
buitenzijde van de kast).
41 De netschakelaar. De lucht- en kruipweg tussen de kontakten en het chassis moet
minstens B mm zijn. Gebruik geen metalen knoppen, deze zijn in de meeste gevallen
onvoldoende gesoleerd.
5) Dedraden cid& de soldeerogen steken en solderen.
6) Breng een kous aan voor dubbele isolatie.
71 De afstand tussen de primaire kontakten tot de kern en de rest van de omgeving
moet minstens 6 mm (lucht- of kruipweg) zijn.
81 Gebruik snoer met tenminste 0,4 mm isolatie en een kerndoorsnede van 0,75 mm.
9) Aan de print en de schakering worden geen bijzondere eisen gesteld. Uiteraard
moet de print wel stevig worden bevestigd.
10) De massa van de schakeling mag worden aangeraakt, omdat de nettrafo voor voldoende veiligheid zorgt (als dit tenminste een veiligheidstrafo
10 De kast mag best van metaal zijn, immers het primaire circuit is met een dubbele
isolatie van de omgeving gescheiden. Kunststof heeft echter de voorkeur.
elektuur
maart 1989
10
TELEE
I NR U I LAKT I E
MEETAPPARATUURx
Op ons zeer grote programma oscilloscopen, toongeneratoren en frequentietellers kunt u uw oude meet apparatuur innruilen. Nu is dus het moment
om uw oude multimeter in te ruilen
voor een oscilloscoop of toongenerator. Ook is dit een goede gelegenheid
om bv. uw 10 mhz oscilloscoop in te
ruilen voor een 20 mHz uitvoering of
een geheugenschoop. Ieder nog werkend meetapaaraat heeft een minimale
inruilwaarde van f 50,--. Neem wel
even van te voren kontakt met ons op
ais uw wilt langskomen in een van de
filialen.
KEYBOARD MET
KAST
Een modern keyboard met 59 toetsen, incl een ergonomisch gevormde

pvc kast. In deze kast is nog voldoende ruimte om een complete
computerprint of besturingslogica
etc. onder te brengen. De toetsen
zijn gemonteerd in een metalen
frame. de schakelaars zijn van uitstekende kwaliteit. Ook als vervanging van een versleten keyboard is
dit een zeer voordelig alternatief.
Dit keyboard kost per stuk
f 29,50
Wij leveren o.a.: BECKMAN 9029

Bandbreedte 20 mHz
gevoeligheid 5mV
Beam finder
Komponententester
2 gratis probes
Nog enkele leverbaar voor de oude
prijs
f 1477,69
Bij inruil minimaal
Maximaal te betalen
Qynatek 8020
Bandbreedte 20 mHz
gevoeligheid 5 mV
2 gratis probes
Prijs zonder inruil
Bij inruil minimaal
/P
Maximaal te betalen
Hameg 203-6
Bandbreedte 20 mHz
gevoeligheid 2 mV
variabele hold-off
Komponententester
2 gratis probes
Prijs zonder inruil
Bij inruil minimaal
Maximaal te betalen
50,00
f 1427,69
f 1480,00
f
50,00
4.Ctatt
EINDHOVEN
Rruisstr 166
5612 CN
tel, 040-434449
fax. 040.456802
GRONINGEN ZOETERMEER
Steentilstr. 36 Wiltonstr. 31
2722 NG
9711 GN
050.141616
079.422611
079.412428
050.142413
ringkerntransformatoren
Wij leveren, meestal uit voorraad, een
zeer groot pakket ringkerntransformatoren. Ringkerntransformatoren
hebben een aantalbelangrijke voordelen t.o.v. de zgn. blikpakket transformatoren, zoals: lager gewicht,
kleiner strooiveld, hoger rendement
kleinere afmetingen etc. Leverbaar in
de volgende spanningenen vermogens:
2 x 2 v 30 VA
f 58,75
2 x 10 V 50 VA
f
2 x 12 V 80 VA
f 70,15
2 x 15 V120 VA
f 74,85
2 x 22 V160 VA
f 88,90
2 x 33 V330 VA
f 117,50
'enkele combinaties zijn niet leverbaar. Zwaardere vermogens en ook
verhuistransformatoren zijn op bestelling verkrijgbaar. Bij aantallen
vanaf 10 stuks kunnen wij u scherpere prijzen bieden.
64,15
SNOER LOZE
SOLDEERBOUT
Voor al die plaatsen waar (net)
geen spanning voorhanden is kan
een snoerloze accusoldeerbout de
juiste oplossing zijn. Ook voor
moeilijk bereikbare plaatsen of als
noodapparaat bij spanningsuitval
is dit de oplossing. Deze accusoldeerbout heeft een vermogen van
12 Watt, reserve stiften zijn uit
voorraad leverbaar. Voor diegene
die langer snoerloos wil solderen leveren wij de portasol gassoldeerbout, die zeer snel warm is en zeer
snel navulbaar is dmv. aanstekergas.
Accusoldeerbout
f 89,50
Gassoldeerbout
f 69,50
Natuurlijk leveren wij ook gewone
soldeerbouten, van o.a. WELLER,
E R SA ANTEX,SRB.
PHILIPS en FLUKS
Open bouwvorm voorzien
van bevestigingsmateriaal:
2 metalen klemplaten en
2 neopreen
schijven +M6 bout en moer.
f 1430,00
Hameg 205-2
Bandbreedte 20 mHz
gevoeligheid 2 mV
Komponententester
geheugen 2 x 5 mHz
2 gratis probes
Een geheugenscoop voor
inruil minimaal
maximaal te betalen
Hameg 604
Bandbreedte 60 mHz
gevoeligheid 1 mV
komponententester
DC tot 80 mHz
de ideale servicescoop
inruil minimaal
maximaal te betalen
FIAREX 1989
Natuurlijk staan
f 2270,50
f
50,00
f 2220,50
wij op de fiarex
van 18 t/m 21
april
U vindt ons op
stand No. 481
FERR I ETMATE R IAAL

f 2415,60
f
50,00
f 2368,60
x) enkle merken en types zijn van

deze aktie uitgesloten.
AANBIEDING DROGE ACCU

Nieuw in ons programma is een
12 V 20 AH droge accu van het
merk SONNENSCHE IN. Deze accu
is o.a. te gebruiken voor noodvoedingen-, UPS, als bufferaccu voor
modelbouw, voor alarmapparatuur
etc. etc. De afmetingen van deze
accu zijn: 170x162x115
De prijs van deze accu is f 99,50
Bij aantallen vanaf 5 stuks geven
wij een aantrekkelijke korting, informeer hiernaar.
In hoogf requentschake I ing worden

vaak ferriekraaltjes en ferrietstaven
etc. gebruikt. Wij leveren o.a.
amidon ringkernen, ferrietstaven
200 x 10, zgn varkensneusjes,
smoorspoeltjes, toltrimmers,
Smoorsoelen vanaf
f 1,25
Ringkernen vanaf
Varkensneusjes vanaf
Toltrimmers vanaf
Ferrietstaaf
f 2,95
f 0,50
f 2,50
f 7,50
Ook koperdraad, vanaf 0,08 mm

tot 3 mm kunnen wij nog leveren.
De prijs hiervan is ca. f 30,- per kilo
Vanaf ca 1 mm is dit ook in vertinde
uitvoering leverbaar.
COPROCESSOREN
Voor de moderne cad/cam, administratieve, wiskundige software kan
het gebruiken van een coprocessor
een aardige tijdswinst opleveren.
Door onze lage prijzen kan dit ook
voor uw prive'computer aantrekkelijk zijn.
8087-5 mHz
275,00 excl.btw
8087-8 mHz
360,00 excl.btw
8087-10 mHz
487,50 excl.btw
80287-6 mHz
420,00 excl.btw
80287-8 mHz
637,50 excl.btw
80287-10mHz 720,00excl.btw
80387-16mHz 1205,10 excl.btw
80387-20mHz 1615.5.0 excl.btw
Omdat de ontwikkeling niet stilstaat kan uw type hier niet bij zijn,
neem dan kontakt met ons op voor
'' ,. prijs en levertijd.
111 MM1111111114-
BESTELWIJZE PARTICULIEREN
1.onder rembours, betaald aan de postbod(min. t1u,-- extra)
2.dmv. meesturen van een ondertekende
cheque, vergeet het pasnummer niet.
3. dmv. vooruitbetaling op
rek. no. 570064171 ABN Zoetermeer/223b656 Postbank.
BESTELWIJZE BEDRIJVEN ETC.

1.aan niet bij ons geregistreerde bedrijven
leveren wij de eerste keer onder rembours
.Wil men op rekening kopen dan dient dit aangevraagd
te worden.
2. aan bij ons geregistreerde bedrijven kan op rekening
geleverd worden.
meetapparatuur
Met ingang van 1 februari 1989 is
TELEL officieel distributeur van
PHILIPS en FLUKE. Naast ons al
zeer omvangrijke assortiment meetapparaten kunt u nu ook voor deze
merken bij ons terecht. Het programma van FLUKE omvat een
zeer groot aantal uiterst nauwkeurige multimeters, waarvan een
groot aantal is voorzien van autoranging en bar-graph indikatie, het
programma van PHILIPS bevat
naast de bekende multimeters een
proffessionele serie oscilloscopen en
tafelmultimeters. Een telefoontje
naar een van onze filialen is genoeg
om documentatie toegezonden te
krijgen.
Alle prijzen in deze advertentie zijn
inclusief BTW, tenzij anders vermeld. Prijswijzigingen en uitverkocht voorbehouden. Aan

overheid, instellingen leveren wij
onder zeer aantrekkelijke condities.
Informatie hierover op aanvraag.
Bestellingen kunnen zowel per fax, schriftelijk als telefonisch gedaan worden.
Bij afhalen ineen van onze vestigingen kan
alleen op rekening geleverd worden op
vertoon van een inkoopbon.
elektuur
maart 1989
Bij Dirksen opleidingen

leer je wat je weten wilt
(Carrire)
BASIS
ELEKTRONICUS
BE
BE BC
10 MAANDE ..
BASISKENNIS
TELEVISIE- EN
VIDEOTECHNIEK
MIDDELBAAR
ELEKTRONICUS-1
MIDDELBAAR
ELEKTRONICUS-2
ME 2AB
ME-2C
ME 2D
15 MAANDE
BTV
5 MAANDEN
KTV-TECHNICUS
5 MAANDEN
PRAKTISCHE
DIGITALE
TECHNIEK
PDT
5 MAANDEN
DIGITALE AUDIO
ELEKTROMOTOREN
EN REGELINGEN
PROCESAUTOMATISERINGS
TECHNICUS
13 MAANDEN
Vr'
VIDEOTECHNICUS
CDA
CT- E
CT- C
COMPUTERTECHNICUS
5 MAANDEN
* = in voorbereiding
(Bijscholing)
PRAKTISCHE
HALFGELEIDERTECHNIEK
PH
5 MAANDEN
PROCESSORBESTUURDE
SYSTEMEN
B
5PS
MAANDEN
MICROPROCESSORS/
MICROCOMPUTERS
DA
3 MAANDEN
SPEELAUTOMATENTECHNIEK
SP-A
SP-B
8 MAANDEN
MICROCOMPUTERS
EN
INTERFACING
'5115IMNDEN
EMR
3 MAANDEN
ZENDAMATEUR
ZAAD
3 MAANDEN
PRAKTISCHE
PLC-TECHNIEK
PPT
3 MAANDEN
BASISKENNIS
MP/MC
5 MAANDEN
V
BASISKENNIS
DATACOMMUNICATIE
INTRODUCTIE
DATACOMMUNICATIE
BDC
MAANDEN
IDC
3 MAANDEN
Bijvoorbeeld
Praktische PLC-techniek
De korte schriftelijke cursus Praktische PLC-techniek (PPT) behandelt de grondbeginselen van PLC's. Een must voor hen die hiermee bij hun dagelijks werk op
het gebied van regelsystemen en procesautomatisering in aanraking komen.
De cursus Procesautomatiseringstechnicus (PAT) biedt een algemene opleiding
op dit gebied. Hiervoor is MTS-E als vooropleiding gewenst.
Keuze genoeg voor wie een goede start wil maken of zijn
kennis op een hoger niveau wil brengen. En als specialist
(uitsluitend elektronica- en informatica-opleidingen)
geeft Dirksen je de garantie van perfect toepasbare
kennis. Want opleidingen van Dirksen zijn in theorie de
beste voor de praktijk!
Met helder en systematisch opgebouwd lesmateriaal.
Met docenten uit de elektronica-praktijk.
En met voor elke cursist efficinte begeleiding, gericht
op examen en praktijk.
Vul daarom nu de bon in of
bel op voor informatie of
advies 085-544644. Des te
eerder studeer je in je eigen
tempo om een waardevol
diploma te halen, gewaardeerd bij overheid en
bedrijfsleven.
BON
I Zend mij gratis en vrijblijvend:
1 Ode studiegids elektronicacursussen.

1
Naam:
1
Adres:
Dirksen
opleidingen
Specialist in
Informatica & Elektronica
Parkstraat 25, 6828 JC Arnhem

Telefoon (085) 544644
7U9-ER n
1
1
1
Postcode:
Plaats:
(in gesloten envelop, zonder

postzegel, zenden naar:
Dirksen opleidingen,
antwoordnummer 677,
6800 WC Arnhem).
Dirksen opleidingen is erkend door de minister van onderwijs en wetenschappen.
elektuur
maart 1989
SHARP
E/ LASER
Personal Computer
PORTABLE XT
COMPATIBLE COMPUTER
% ee etZ
t0
processor, 2 diskdrives 51/4" van 360 K,

verlicht LCD scherm, RS 232 Serieel en
centronics parallel interface.
SHARP PC-7000 PORTABLE COMPUTER

Razendsnelle, prachtige XT compatible portable
computer, MSIDOS 2.1, 8086-2,8 MHz
ZEI
C
CHINON
ART.NR. 5638
2295
SEAGATE
LAI af
i~krkrk
"V
EtLEt--
dar
=1E4=12
cf=fla
CHINON 3,5" DISKDRIVES
LASER XT-3 PERSONAL COMPUTER

Compatible computer, 8086-1 processor, kloksnelheid 4,77 en 10 MHz, 640 Kb RAM, 6 vrije
uitbreidingsslots, multigraphics videokaart (CGA en TTL), 14 inch monochroom monitor op
draaivoet, multi 110 kaart met 1 parallele en 1 serile interface, joystick interface, real time clock
met batterij back up, inkl. MS/DOS 3.3 en GWIBasic.
1 x 360 Kb 51/4" en
20 Mb hard disk
3098
ART.NR. 7756
2498
Kwalitatief hoogwaardige 31/2" diskdrives

voor in uw XT of AT computer, wordt
geleverd in een 51/4 inch inbouwframe. Dus
de inbouw is zeer eenvoudig.
720 KB 3,5" ART.NR. 4117 299

1,44 MB 3,5" ART.NR. 7451 399
SEAGATE ST 225 20 MB HARD DISK

Deze 20 Mb hard disk (geformatteerd)
wordt kompleet met controller geleverd en
kan zo in uw XTIAT compatible computer
gebouwd worden.
899
ART.NR. 2383
ZetIF7'
SILVERREED
JLI/ij
STAR SR 10 PRINTER
Zeer snelle dotmatrix printer, 200 CPS,
80 koloms (A4), near letter quality, automatische invoer losse vellen, friction en
tractorfeed, 2 K buffer, centronics parallel
interface.
STAR SD10 PRINTER

Dotmatrix printer met 9 naalds printkop,
160 CPS 80 koloms (A4), near letter
quality, friction en tractorfeed, centronics
parallel interface.
OUDE
VOGELZANGPRIJS =99
OUDE VOGELZANGPRIJS 1499,-
EPSON LX 800 PRINTER
SILVERREED EXP 400
80 koloms dot matrix printer, 180 tekens per

seconde, near letter quality (NLO), Epson en
IBM karakterset, automatische papierlaad
funktie (A4), input buffer 3 Kb, parallel interface.
Low tost daisy wheel printer, geluidsarm, bi

directioneel, 10 karlsec., uitstekende lenerkwaliteit. Ideaal voor tekstverwerking,
centronics parallel interface.
ART.NR. 5757
ART.NR. 6192
2299,ART.NR. 616
SAMSUNG
ART.NR. 3073499
699
*Nashua
349
Nnius/Ilouse
Nashua
/7
1 1 1 1 iller1111 1
SAMSUNG
CD 1464 W KLEUREN MON TOR
14" kleuren monitor, IBM PC compatible
pitch 0.41. Resolutie 80 x 25 karakters,
frequentie 15,75 Hz, kompleet met draai/
kantelvoet.
ART.NR. 7335
SPECTAVIDEO 113 QUICKSHOT

JOYSTICK
NASHUA MD2D DISKETTES
Double sided, double density 51/4 inch.
100 STUKS
Joystick voor PC1XT compatible computers, met deze joystick heeft u meer plezier
met de in grote getalen verkrijgbare
games.
GENIUS GM 6000 MUIS

Muis, mouse systeem met microsoft compatible. Wordt geleverd met muismat,
muishouder en software pakket Dr. Halo 3.
95
ART.NR. 3317135
ART.NR. 7615
ART.NR. 7380 149
elektuur
maart 1989
computers en elektronika
BECKMAN
9020
INDUSTRIAL
OSCILLOSCOPE
PLASMA BOL
Kan ingesteld worden op auto
matisch flitsen of flitsen gestuurd door de ingebouwde
microfoon, beinvloedbaar door
aanraken van de bol.
ART.NR. 369138
De Beckman 9020
is een 20 Mhz dual race
industrial scoop met vertraagde tijdbasis,
variabele hold off en beamfinder. Gevoeligheid: 5 mVIdiv. tot 5VIdiv. Calibrator:
0,1 usldiv. tot 0,2 sldiv. Inputimpedantie:
1 Mohm125 pf. Met ingebouwde componententester. Wordt geleverd inklusief
2 probe's: x 1Ix 10.
259.-
ART.NR. 54731495.-
DIT IS WERKELIJK ALLES IN N!
10 MHZ OSCILLOSCOPE
TEMPERATUURMETER
Tijd en temperatuur meter, akoes isch
signaal bij temperatuuroverschrijding (b.v.
40-50C) of bij ijsgevaar (b.v. 2-3C). Omschakelbaar op binnen-, buitentemperatuur en
tijd. Bereik min. 20-70C.
Russische oscilloscope die geschikt is voor

service, school en hobby, 10 MHz, 60x40 mm
beeldscherm, Y-versterker 0-10 MHz, 10
mV/cm tot 5 V in 9 stappen instelbaar.
Inkt. meetprober 1:10
ART.NR. 369098
en 1
35.-
DIGITALE MULTIMETER
-I n
n
u-u -
Multimeter met 41 meetbereiken, reusachtig 31/2

digit LCD display (19
mm) buiten de normale
meetbereiken ook, diode
tester, akoestische door
gangstransistortester,
transistortester NPM en
PNP, logic tester, 20
MHz, 20 A meetbereik,
kapaciteits- en frequentie
meetbereik, batterij en
overranging weergave,
nauwkeurigheid 10
MOhm/0,5%.
=-"e#<
LUCHTKOMPRESSOR
Krachtige luchtkompressor pompt een autoband in 3-4 minuten op, te gebruiken voor
luchtbedden, luchtboten. Nu kompleet met
verschillende mondstukken. 12 Volt
ART.NR. 369059
99
ART.NR. 369133
nv.
29r)
\\\\\\\\,`
ART.NR. 369148 149.-
Dit is werkelijk alles in n. Inkt.

meetsnoeren, 9 V batterij en
Nederlandse gebruiksaanwijzing.
A Ad%
36 meethreiken.
e
1 EI.Y."
Populaire hobby meter in pocket

formaat. 14 meetbereiken.
47,50
22,50
14,50
95
SET VOGELZANGPRIJS
PROFESSIONAL HIFI:
99.-
32,50
117,-
3-weg luidsprekerkombinatie met 16 dB

filter,' 100 W
kontinu vermogen en een
frequentiebereik
van 45 23000 Hz.
REGELBARE NETVOEDING
Regelbaar van 1,2 30 V/1,5 A, grote paneelmeter omschakelbaar op stroom of spanning, geringe rimpelspanning, laboratorium
kwaliteit.
ART.NR. 6842
129,
115,
52,50
79,
BAS WS27AW
MIDDEN DMS15AW
TWEETER DTS10AW
FILTER HW3I120 NG
SET VOGELZANGPRIJS
325.-375,50
99.VOGELS OPHANG BEUGELS
Op afstand bedienbare lichtdimmer, reikwijdte

min. 6 meter, dimmer met schakelaar en
handbediening, 350 Watt, kleur wit.
24-12 VIDC
OMVORMER
64
VENTILATOR
7 DAGEN
TIMER
Per dag kunnen
20 schakelingen
op 4 verschillende uitgangen geschakeld worden.
ART.NR. 369128
tre
BAS T20
MIDDEN M10
TWEETER H11
FILTER LW3I100
INFRAROOD DIMMER
ART.NR. 369126
LUIDSPREKER SET VISATON

3-weg luidsprekerkombinatie met een 6
dB filter, 60 Watt kontinu vermogen en
een frequentiebereik
van 50-20.000 Hz.
HANDYKIT UNIVERSEEL
METER
ART.NR.7629
39.-
ART.NR. 368297
VISATON ZELFBOUWLUIDSPREKERS
LOW COST:
DYNATEK MK 5010 C
ART.NR. 5772
TDK GESTABILISEERDE VOEDING

1101220 V (keuze), vermogen +5 V/5.0 Amp ,
12 V12,5 Amp. Slechts 160 x 100 x H 42
groot.
Model California,
California, propeller met een spanwijdte
van maar liefst 143 cm, kompleet met snelheidsregulator.
ART.NR. 368465
99.-
Speciaal voor vrachtwagens en bussen te

ff../ gebruiken omvormer.
22-25 VIDC.
Uitgang 12-13 VIDC. Continustroom 12 A
(Piek 18A). Afm. 120 x 100 x 60 mm
ART.NR. 7193
49!
TG-100 FUNKTIE
GENERATOR
Zakformaat temperatuur meter,
laboratorium uitvoering, 31/2 digit
LCD display, 10 tot 60C,
nauwkeurigheid 0,1C.
95
ART.NR. 369134 5495
Postorder Telefoon Service, 24 uur per dag

uw bestellingen opgeven via 045-716275.
Bestellingen en inlichtingen: Akerstraat 19,
6411 GV Heerlen, tel. 045-716275. Alle prijzen inkt. BTW. Minimale bestelkosten f 7,-.
Orders groter dan f 200,- franko. Prijswijzigingen voorbehouden. Levering zolang de voorraad strekt. Betaling in Nederland op gironr. 1113345 of onder rembours.
Buitenland alleen vooruitbetaling.
EINDHOVEN-HEERLEN-MAASTRICHT
FUJI TONE 3 KEYBOARD

Zeer kompleet, stereo keyboard met 49 toetsen, C1-05 oktaven, 11 muziekinstrumenten
en 9 ritmes, stereo versterker en 2 ingebouwde luidsprekers, uitgangen voor hoofdtelefoon
en line-uitgang.
ART.NR. 369074
179.-
De TG-100 is een
universele funktiegenerator geschikt
voor werkplaats, leslokaal of hobbyist. Frequentiebereik 0-100 kHz in 5 dekades. Uitgang
sinus driehoek, rechthoek of TTL. Uitgangsspanning 0-10 V (TTL-5V). Uitgangsimpedantie
8 Ohm (TTL 5 Ohm). Klirfaktor 1%11 KHz.
Voeding 220 VIAC. Afm. 200x100x200 mm.
ART.NR. 3630
Elleboog type TV
arm voor TV's tot
40 kg, afstand TV
en muur tussen 27 en 60 cm. Leverbaar in
wit en zwart.
ART.NR. 252300
249.-
VOGELS TVB 130

TV arm voor TV's tot 40
kg wordt kompleet geleverd met montage materiaal en duidelijk montagebeschrijving.
159.-
SUPER TEMPERATUUR
METER
VOGELS
TVB 360
349.-
ART.NR. 252312
99.-
VOGELS BEK 100

Luidspreker beugel voor luidsprekers tot 25 kg, gemonteerd
is de beugel kompleet verborgen achter de luidspreker, de
luidspreker kan van links naar
rechts en van onder naar
boven gedraaid worden.
ART.NR. 252050
39?.5
VOGELZANG
Daar kun
k
je niet omheen
elektuur
maart 1989
14
Geef uw oren iets goeds te horen!

* Hi-Fi luidsprekers bij OLS naar ons of uw eigen ontwerp.
U bepaalt zelf in welke vorm u de luidspreker koopt.
Een kant en klare versie met 5 jaar OLS-garantie of in een
andere vorm van een bouwpakket.
* Een duidelijke handleiding en uitleg bij OLS garanderen een
ieder, ook zonder technische kennis, een probleemloze bouw.
* Voor de ervaren zelfbouwer bieden wij een zeer hoogwaardig en
compleet luidsprekerchassis- en filteronderdelenpakket.
* In meerdere luisterruimten kunt u ongestoord uw favoriete luidspreker beoordelen.
* De kasten en houtpakketten voor zelfbouwers zijn voor de eigen
houtbewerkingsafdeling van OLS geen probleem.
* Sterker nog, ook steeds meer bedrijven laten hun luidsprekers
bij OLS ontwerpen en fabriceren. Wij maken u graag een offerte.
Een uitgebreide catalogus van meer dan 600 pagina's met prijslijst
kunt u verkrijgen door overmaking van fl. 10,- op giro 5364027
t.n.v. OLS Breda onder vermelding van catalogus.
Voor onze zuiderburen: Het opsturen van Bfrs. 200 in een gesloten
envelop naar OLS, Kalshoven 7, 4825 AL Breda.
OLS is verhuisd.
Nieuw adres:
Kalshoven 7
4825 AL Breda
Nieuw telefoonnummer: 076 - 715010
Nieuw faxnummer:
076 - 714773
Een greep uit ons programma:

microcontrollers:
8 bit processoren:
16 bit processoren:
8051/515
68HC11
8096
64180
7800
6301/6801
8080/85
Z80
6809
8086/186/286
68000/010
68020
V20-70
au 21-02-89
simac
Simac Electronics bv, High Tech Park, 5503 HP Veldhoven, Tel.: 040-582860
Vanaf heden hebben wij ons dienstenpakket

uitgebreid met:
FOTO PLOTSERVICE
Om U in de gelegenheid te stellen, kennis te maken
met onze fotoplotservice en ter beoordeling van
onze onberispelijke kwaliteit, verzorgen wij Uw
eerste opdracht TOT 5 Dm, GRATIS! I I
De prijzen variren van Hf1.20;tot Hf1.307per dm2,
dit met een minimum van Hfl. 40,- per layer.
Aanlevering van GERBERFILES Op IBM
compatible 3,5" of 5" diskette / Op 1600
BPI magtape / Via telefoonmodem
Levertijd: binnen 48 uur na
ontvangst van de files (ver
zendtijd niet
meegerekend)
5,
<7
Spoedtoeslag:
24 uur service 20%
direct service 35%
Bilopdrachten onder Hf1.200; zal een
bedrag van Hfl. 10,- verzenden admini-
stratiekosten in rekening worden gebracht.
KOS
KO a
Achterdik 8, 5705 CB - Tel: 04920-29662
Fax 04920-29528 Postbus 416, 5700 AK Helmond
H. PEETERS
OVERLOON
Vierlingsbeekseweg 17 - 5825 AS Overloon
Telefoon 04788-1683
AANBIEDINGEN
27Mc BAKJES 40 KANALEN-4 WATT
Satcom basis bak scan 4000 f 549,Breaker 40 FM
f 179,Ham scan 40 FM
f 195,Midland 77/104
f 219,Handic940 S meter met wijzerf 225,Contact 40 FM met up/down
1 229,DNT Coupe
f 239,-
KIJK EN VERGELIJK
Team TRX 404

Contact II met nachtverf.
Uniden PRO 420-E
Satcom 2000
Uniden PRO 450-E
PAN 505
ONT Scanner FM
f
f
f
f
f
f
f
259,269,269,279,298,329,339,-
SCANNERS WEES PRIJSBEWUST BIJ UW AANKOOP

Bearcat 50 XL 10 kanalen
f 395,- BOCO 820
20 kanalen f 495,Bearcat 70 XL 20 kanalen
f 639,- Handic 1600 MI< II 200 kanf 969,Bearcat 100XL 16 kanalen
f 675,- Regancy HX 850 20 kanalenf 685,Bearcat 200XLT 200 kanalen f 929,- Regency MX 1600 16 kan. f 599,BLACK JAQUAR De topper 16K f 599,- Compu 7000 50 kanalen
f 749,-
BIJ AANKOOP VAN EEN SCANNER ALTIJD EEN SCANNERBOEK KADO

Maak f 10,- over op giro nr. 1699870 onder vermelding "KATALOGUS" en U
ontvangt een katalogus met informatie over 27Mc en scanner apparatuur
en toebehoren met prijslijst.
SPITFIRE 3 ELEMENTEN BEAM MET ANTENNEROTOR+ 15 mtr DIKKE COAX f 299,Scanner; BEARCAT 145 XL 16 kanalen 30/50-136/174-406/512 Mc
f 439,BEARCAT 210 XW 20 kanalen 30/50-136/174-406/512 Mc
f 599,Deze scanners zijn uitstekend geschikt voor de ontv. van draadlose telt.
SATELLIET INSTALLATIE VOOR ASTRA CCMPL. MET 90cM SCIDIEL LNO INDCCRUNIT
MET 1,IS MIMER BEELIKWALITECT OOK GEMEKT VOOR ECS.APSEHAAIL) f 995,-
HET JUISTE ADRES VOOR:

27Mc APPARATUUR en ANTENNES, SCANNERS
TV en RADIO ANTENNEMATERIALEN
Prijswijzigingen voorbehouden. Alle prijzen zijn incl. BTW.
Levering door geheel Nederland onder rembours, kosten
f 10,-. Aanbiedingen zolang de voorraad strekt. Geopend
ma/do 13.00-18.00 vr. 13.00-20.00 en za 09.00-16.00.
elektuur
maart 1989
TTG 7000 met
Video titeltekst
generator
TTG 7000
toetsen
Ett iTamo
Met de TTG 7000 kan tijdens het kopieren of afspelen van een
Bestelvr: 484 BKL kompleet n. 312.
ondertiteling aangebracht worden. 16 verschillende
videoband
met printen en behuizing.
maten letters, cijfers en bijzondere tekens kunnen gebruikt
worden. De TTG 7000 wordt geplaatst tussen de videokamera en
videorecorder of tussen de videorecorder en monitor (TV).
fre
ei fist ****
re Is* * *
Ift fie
fre
Ift
fir
*
III le
fro * *
*
*
f*
ge
Bijzonderheden:
Regelbare tekst intensiteit

Kontrastregeling van totale beeld
Uitgebreide programeermogelijkheden
Geheugen voor 1760 tekens te verdelen over 10 pagina's
Aansluitmogelijkheid van IBM-XT keyboard
Bestelvr: 490 BKL kompleet fl.37.1/

Importeur voor Nederland en Belgi
BINELL bv
Postbus 83, 7440 AB Nijverdal
Telefoon 05486 - 17475, telefax 05486 - 12678
VERKOOPADRESSEN: Utrecht Centrum Elektronica 030-319636; Rotterdam Dil 010-4854213;

Amsterdam Muco 020-183781; Ernst De Weerd 05787-1559; Zaanslag De klussen-Bas 011532275; Breda Jacobs 076-212881; Arnhem te Kaat 085-454518; Roermond Popular 04750-34394;
Dordrecht Peko 078-162381; Leeuwarden Het elektronicahuis 058-151171; Groningen Okaphone
050-126819; Assen Baas 05920-14401; Meppel Evers 05220-60069; Hoogeveen Deltronics 0528068300; Emmen Cresendo 05910-13580; Zwolle Cebra 038-211663; Apeldoorn van Essen 055212485; Deventer van Schoor 05700-12760; Amersfoort van Hove 033-635902; Veenendaal van
Hove 08358-18228; Oldenzaal Paul's 05410-21683; Enschede v/h Sande 053-350396; Nijmegen
Technica 080-225210; Amsterdam Hecke 020-792459; Delft H.E.C. 015-140371; Venlo Baur 077517154; Maastricht De Regenboog 043-212257; Sittard De Regenboog 04490-12355; Heerlen De
Regenboog 045-716829; Alkmaar Elektron 072-113180; Den Bosch Mulders 073-136968;
Zaandam Othec 075-354854; Gouda Radio Shack 01820-21718; Den Haag Westerveld 070836480; Hilversum H +G 035-45568; Hoorn Jonker 02290-14790; Bergen op Zoom Rein de Jong
01640-36028; Goes Electronicawinkel 01100-31276
BELGIE; Genk Data Elektronica 011-359128; Brugge 8000 Elektra 050-341007
FOTOPLOTS?
- =_
BINNEN
24 UUR
Als u snel een professionele fotoplot van uw
printontwerp nodig heeftdan bent u bij Q-Print
aan het juiste adres.
Met onze uiterst nauwkeurige Gerberfotoplotter
kunnen wij voor praktisch alle ontwerpsystemen
plots vervaardigen. Bijvoorbeeld voor Ultiboard,
Smartwork en Racal-Redac systemen.
U levert een floppy aan en wij plotten de films.
Onze printproductie sluit hier uiteraard
di rekt op aan waardoor u binnen 48 uur over uw
proefprints kunt beschikken. Series hebben een
iets langere levertijd.
0-Print. De complete service

van floppy tot print.
Meer weten over onze plot-en printservice?

Stuur onderstaande bon naar:
Q-Print, Industrieterrein Lage Weide,
Nautilusweg 49, 3542 AT Utrecht.
Of sneller: bel 030 - 43 22 21.
JA
stuur mij snel vrijblijvend informatie verde

plot- en printservice van Q-Print.
Bedrijf:
Naam:
Adres:
Postcode + plaats:
Telefoon:
ER0389
elektuur
maart 1989
16
Terwijl Nederland volgepropt wordt met PC's voorzien van

turbo-toetsen, speed-kaarten en misschien zelfs spoilers en
katalysatoren bouwen wij de zakelijke, sierstriploze Bullet
komputers.
Machines met slechts een 'versnelling' maar dan wel de
hoogste, en bestemd voor mensen die prestaties belangrijker vinden dan reklameteksten.
Bullet komputers worden door ons geassembleerd rond de
unieke Amerikaanse moederborden van WaveMate Inc.
i~b
Ce,
LLI
De BULLET-XT is ruim 7 (zeven !) maal zo snel als een

gewone XT en wint het zelfs glansrijk van een 'echte' AT.
Geen enkele andere XT/compatible doet hem dat na! Bovendien wordt harddisk-caching toegepast, waardoor de verwerkingssnelheid in de praktijk ruim 10x hoger is dan
bij een zg. 'Turbo-XT.
Het BULLET-XT moederbord heeft geen opge
schroefde 8088 of V-20 processor, maar een 80286, die
heel rustig op 7,2 Mhz loopt, en omringd door uiterst slimme
logika voor de software de illusie van een ultrasnelle 8088
wekt.
In standaard-uitvoering uitgerust met 1024K RAM, harddiskcaching, een 5,25"/360K en een 3,5"/720K floppydrive en
een 30 Mb harddisk, 84-keys toetsenbord, Hercules/Color
graphics, printerpoort en een 12" TTL-monitor. Plus een
gratis softwarepakket (Tekstverwerking/Database/Spreadsheet).
Prijs 3295,- exkl. BTW.
Uiteraard ook leverbaar in elke andere konfiguratie.
Hebt u een bestaande machine waarvan u de prestaties wilt

verhogen dan leveren wij u voor 525,- exkl. BTW. het
BULLET/XT moederbord (met OKb RAM).
0
LLJ
-J
Lu
(i)
De BULLET/ATX heeft een moederbord met 16-bits architectuur, uitgerust met een 80C286 processor op 10 Mhz, en
eveneens voorzien van 384K cache- memory.
Hij gedraagt zich als een 'echte' AT, maar dan wel een die
betere prestaties levert dan alle andere uit dezelfde prijsklasse. Gemaakt voor mensen die de snelheid van een
80386 nodig hebben maar het geld liever aan iets anders
besteden.
De standaard BULLET/ATX komt met 1024K RAM, een
5,25"/1,2 Mb, een 3,5"/1,4Mb floppydrive en een 67 Mb
Miniscribe harddisk.
Omdat zich aan boord tevens 's werelds snelste RRL
harddisk controller bevindt krijgt u prestaties als een gemiddelde zoektijd van 26 mSec en een transfer snelheid van
bijna 800 Kbytes per sekonde.
Een der indrukwekkendste PC's van dit moment, met Hercules/CGA adapter, printerpoort, realtime clock, 101 keys
toetsenbord, muis en 12" beeldscherm.
De prijs bedraagt 4970,- excl. BTW.
Ook hier kunt u elke konfiguratie krijgen die u beter past,

waaronder een multi-user versie met 2 extra beeldschermen.
Het hart van de machine, kompleet met 1024K RAM kost
2090,- exkl. BTW
LLI
-J
-J
De BULLET/386 is op dit moment 's werelds snelste PC, die

met Norton's SI-test tot 43,5x IBM-PC brengt, mits voorzien
van statische RAM en 25 Mhz processor.
Wij kozen vanwege de kostprijs voor een rustiger versie, nl.
16 Mhz, en voorzien van 4Mb dynamische Ram. Ondergebracht in een 'Tower', met 108 Mb harddisk, een 3,5" en een
5,25" floppydrive, 2 serial/2 parallel poorten, 101 keys
toetsenbord, 14" paperwhite monitor en inclusief het Concurrent-386 operating system, waarmee 8 MSDOS-programma's gelijktijdig kunnen werken.
Prijs voor deze standaardmachine 14.850,excl. BTW.

Hierop kunnen 2 terminals worden aangesloten via RS232
poorten. De machine kan op eenvoudige wijze met 6 extra
terminals worden uitgebreid. Het hart van deze machine, de
BULLET/386-16 met 4 Mb Ram kost 7200,- excl. BTW.
s-
.",.....k.,\:`,4,,,,,,,,~
Zelf uw IBM-COMPATIBLE
bouwen, verbeteren of uitbreiden?
* AT-kast, small footprint, met 150 W voeding,
kompleet,
* Tower kast met 200 W voeding, ruimte voor 6
drives,
* Standaard XT-board met 4,77Mhz 8088 en
plaats voor 256K Ram
* Idem, voor max 640K Ram
* XT-Turboboard, 10 Mhz, ruimte voor 640K Ram
* MBA-286 AT board, 6/8/10/12 Mhz, 0 K Ram
* MBA-286B AT board, 10/16 Mhz, Neat Chipset,
* CT6090S videokaart, GCA/Hercules omschakelbaar, printerpoort
* Paradise Ega kaart, Herc/CGA/EGA/MDA,
* SUN-4300 Univ. floppycontroller voor 3,5 en
5,25" (alle typen)
* SUN-6301 Univ. floppycontr. met RS232, Centronics en realtime clock
* I/O-magic kaart, met realtime clock, RS232,
Printer en 3,5/5,25" floppycontr., incl. software
* Panasonic 3,5"/720K floppydrive
* Canon MD3611 3,5" 720K en 1,44Mb floppyd rive
* Cogito PT-938 20 Mb harddisk
* idem, met controller
* K-Lok Octagon, 3,5" 20 Mb harddisk, 40 mSec,
* Idem, 32 Mb (voor RRL-controller), 32 mSec,
* Handy Scanner leest tekst en afbeeldingen
direkt in op XT/AT. Een rollende miniatuurkamere met 200 dots/inch resolutie, incl. software
* Idem, Handy Scan 3000, met 400 dots/inch en
halftone-mode,
* 12" amber beeldschermen, comp. video
* idem TTL-input
* 14" Thomson, paper-white monitor, met swivel
base
352,00
795,00
125,00
175,00
250,00
788,00
872,00
197,95
592,00
177,80
232,50
198,50
270,00
335,00
528,00
695,00
665,00
730,00
718,50
783,00
185,00
225,00
430,00
Een komplete produktenlijst is op aanvraag verkrijgbaar.
EPP-1 Universele Eprom-programmer voor aansluiting op

RS232-poort. Zie adv. Applied Reader Technology elders in
dit nummer. Prijs 248,75.
Alle prijzen excl. BTW

BESCHIKT U OVER EEN MODEM?
Recente informatie over IBM-compatible produkten staat op
ons Bulletin bord, tel. 058-159188. In de loop van deze
maand komt daar ook prijs- en voorraadinformatie bij over
ons komplete programma (ruim 12.000 produkten).
Verder kunt u er technische vragen, bestellingen enz. kwijt,
7 dagen per week, 24 uur per dag!
Skiltronics
COMPONENTS &SYSTEMS b.v.
postbus 777 - 8901 BN Leeuwarden.

Vegelinstraat 19
telefoon 058-124011
111 elektuur
maart 1989
TELEC
EINDHOVEN
Kruisstr 166
5612 CN
tel. 040434449
fax. 040.456802
GRONINGEN
Steentilslr 36
9711 GN
050.141616
050.142413
ZOETERMEER
Inhaalt. 31
2722 NG
079-422611
079-41742$
distributeur voor Nederland
EPP-1 E(E)PROM PROGRAMMER
REINAERT
ELECTRONICS
uw adres voor
elektronica en deskundig advies
Tel. 020-947218
Postbus 43014
1009 ZA Amsterdam
le Oosterparkstraat 62
Wibautstraat 95-97
b.g.g. 020-6658051
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9 tot 18 uur
Alieljw
f 248,50 *
* excl. verzendkosten en 8TW
10% korting voor scholen

en overheidsinstellingen.
Bij grote aantallen ook
interessante kortingen.
KLAAR VOOR GEBRUIK (ncl. voeding) zie foto

RS232-C interface
PROGRAMMEERT alle gebruikelijke E(E)PROM's
ASCII commando gestuurde operaties
De EPP-1 is een intelligent programmeer apparaat, geschikt voor het verwerken van
o.a. de bekende 2716 t/m 27513 EPROM familie. Daarnaast kunnen diverse andere
typen, zoals de 2516 EPROM en de 2864 E(EPROM) worden gelezen en/of geprogrammeerd. De EPP-1 selecteert automatisch de korrekte programmeer spanning
na invoer van de selectie kode. De volgende commando's zijn beschikbaar:
P Selekteer/display start adres
L Selekteer/display eind adres
O Selekteer/display offset adres
T Test E(E)PROM op leegheid
(Intel formaat)
R Lees (upload) EIEIPROM inhoud
W Schrijf (download) naar E(E)PROM (Intel formaat)
(Intel formaat)
Verifieer ElE)PROM inhoud
G Display resultaat kode woord
S Selecteer EIEIPROM type
Via RS/232 poort direkt aan te sluiten op Commodore en Atari Computers.
Tevens software voor IBM-compatible PC/XT/AT
(menu-gestuurd)
NACHTKIJKERS: uit voorraad leverbaar 6 soorten infrarood

kijkers vanaf f 3.850, tot f 12.500, en 12 soorten beeldversterkers (waarmee u 's nachts kunt zien alsof het dag is, tot
aan de horizon) vanaf f 10.250, tot f 29.800,. Momenteel
bieden we ook enige occasions (demonstratie- en inruilmodellen) aan voor minder dan de halve prijs, maar met normale garantie, zo lang de voorraad strekt: militaire infrarood kijker
MSW-20 f 1.875,; idem NFP-128 (binoculair) f 2.850,; militaire beeldversterker-richtkijker SS20 f 7.800,; Smith &
Wesson beeldversterker (zie foto) f 9.750,. We maken graag
een afspraak voor een demonstratie; u kunt diverse kijkers ook
tijdens de HISWA zien op stand W172 (25 febr. t/m 5 maart).
VIDEOCONVERTER: RGB naar PAL n UHF; compl. in kast
47 x149 x180mm met 220V voeding; SCART-ingang, DIN- +
Cinch-uitgangen; introduktieprijs slechts f 480,. Ook leverbaar PAL naar RGB, video naar TTL, enz.
f 27,50 excl. BTW
DEALERS GEVRAAGD
l E_ 'Fl
Ce
TOETSEN voor toetsenbord: set van 77 stuks, prachtig uitge-
voerd en voorzien van letters, cijfers, enz.; compl. met schak.

f 75,. Losse schakelaars met zelf te beschrijven toetsen n
kappen f 2,20; idem zonder toetsen/kappen f 1,
MINIATUURCAMERA: de nieuwste solid-state PAL-kleurencamera met MOS-sensor (geen smeereffect of waasvorming
meer!); afm. 48 x 56 x115mm; gewicht 330 gram; voeding
12V= 310mA; vanaf 14 lux perfect beeld; resolutie 340 lijnen;
automatische witbalans door de lens + handregeling
2600-7000K; interne/externe sync + auto-iris sturing; Cmount; positief of negatief PAL-uitgangssignaal; schokbestendig; prijs f 3.540,. Vele andere camera's, lenzen, behuizingen
(voor binnen, buiten n onder water), kabel, enz. ook uit voorraad leverbaar.
VIDEOMONITOR: subminiatuur-uitvoering 60 x 85 x 160mm
met 25mm beeldscherm; voeding 12V= 180mA; ingang voor
standaard videosignaal; met draaibaar scherm, vergrootglas,

rubber oogkap, aansluitplug en schema; ideaal als controlemonitor voor videosignalen, camera's, enz.; zwart/wit beeld met
spiegel; prijs eenmalig f 250,
RINGKERNTRAFO'S
VERSTERKERMODULES
KANT- EN KLAAR
GARANTIE: 1 JAAR!
Eindversterkers: 15W, 30W, 60W, 120W,
en 180W sinus.
Hoge kwaliteiten, lage prijzen, bijv.
30W kost slechts f 69,
Alle zijn meervoudig beveiligd.
Uitstekende geluidskwaliteit.
MOSFET eindversterkermodules voor
de allerbeste geluidskwaliteit.
Voedingen: met I.L.P. ringkerntrafo.
Dit zijn de meeste verkochte komplete
versterker-modules in Nederland!
Deze nieuwe ringkerntrafo's bieden

veel voordelen t.o.v. de oude
rechthoekige blikpakkettrafo's:
GEWICHT + HOOGTE gehalveerd.
MAGN. STROOIVELD veel kleiner, dus
min. brominduktie.
NULLASTSTROOM zeer laag.
SNEL te monteren: slechts 1 bout.
HOGE betrouwbaarheid, want I.L.P.
gebruikt prima materialen.
UIT VOORRAAD: meer dan 180 types
van 15 tot 1000 VA.
LAGE prijzen, bijv. 30 + 30 V 5A kost
slechts f 99,.
Nieuw: Speciale gitaar - voorversterker met veel regelmogelijkheden in

kant-en-klare module, met Hammond nagalm.
Verkrijgbaar bij meer dan 100 winkels in Nederland.
Meer gegevens worden op aanvraag gratis toegezonden.
Bel even:
Ce
ll E_ E"
I.L.P. NEDERLAND B.V.

VOSSENBRINK WEG 1
7491 DA DELDEN, TEL 05407-62024
TIJDRELAIS voor 220V 50Hz: dubbelpolig wissel 10A 10 sec.

f 39,60; idem enkelpolig wissel 3A 90 sec. (eenvoudig te wijzigen tussen 1 sec. en 1 uur) f 42,60
TELEFOONCENTRALE: bouwdoos van Westduits fabrikaat
met alle componenten, kast, 220V voeding, enz.; voor 1 buitenlijn en max. 10 toestellen; zeer veel mogelijkheden dankzij interne microprocessor; prijs f 440,
IONISATOR: levert negatieve ionen tegen luchtvervuiling enz.;
afm. 45x 80 x135mm; voor huis, kantoor en auto; voeding
12V=; prijs f 115,40
STRALINGSMETER: bouwdoos voor zeer gevoelige geigerteller met alle onderdelen en epoxyprint f 195,
OMVORMER: 12V= naar 220V/50Hz/600W (piek 1kW); waterdichte kast 90 x160 x 260mm; rendement 80%; zelfstartend
(5mA bij standby); temp. 30... +85C; prijs f 1.495,
ALLE PRIJZEN ZIJN EXCLUSIEF 18,5% BTW
elektuur
maart 1989
18
nitknippenuitknippenuitknippenuitknippenuitknippennitknippennitlmippenuitloippensultknippennitk
k
COMMODORE CHIPS
P
P maart 1989
C64 906108-01 U1/2 CIA 6526
r C64 901226-01 U3 Basic ROM
k C64 901227-01 U4 Kern. ROM

u C64 901225-01 U5 Cher. ROM
i C64 906107-01 U7 CPU 6510
P C64 901453-01 U8 RAM 2114
P C64 901585-01 U9 RAM 4164
" C64 906114-01 017 PLA 825100
n C64 906112-01 U18 SID 6581
C64 906111-01 U19 VIC 6569
k C64 251527-02 U20 OZL 8701
n 1541 325302-01 UB4 Kern. ROM
i 1541 325572-01 UC1 PLA (contr.)
P 1541 901435-01 UC4 CPU 6502
P 1541 901437-01 UC2/3 VIA 6522
1541 251637-05 UB2 RAM 6116
u 1541bc 251853-02 UD1 Hybride B
1541bc 251968-01 UA2 ROM 23128
k C64/2 318012-01 01 CPU 8500
n C64/2 318013-01 U9 SID 8580
i C64/2 318027-01 U7 VIC 8565
! C64/2 251715-01 U8 PLA Mem.crtl.
C64/2 251913-01 U4 ROM 8005-045
u 1541 901510-01 UD4 9602
n C16
251535-02 UI TED 8360
C16
251536-01 U2 CPU 8501
k C16
251640-03 016 PIO 6529B
" C16 318004-05 U4 ROM Kental
C16
318006-01 U3 ROM 8005-005
; +4
251641-02 PLA 7700-010
e 1571 251828-01 Gate Array 64H156
n 1571 251829-01 Gate Array 64H157
u 1571 251853-01 Hybride
L 1571 310651-01 Floppy Controller
". 1571 310654.03 DOS ROM 23256
29.50
29.50 *C128 906108-01 UI/4 CIA 6526
36. *C128 906112-01 U5 SID 8580
45.36. *C128 312020-01 U6 CPU 8502
36.36. *CI28 310389.01 U7 MMU 8722
49.25. *C128 315020-01 U10 CPU Z8OB
5.95
9. *C128 315012-01 Ull FPLA 8721
48.*C128 315079-01 U18 Char. ROM
36.32. *CI28 251637-05 U19 RAM 2016
24.45. *C128 318009-01 U21 VIC 8566
78.59. *C128 315014-01 U22 CRCT 8653
88.19. *C128 251538.02 U23 RAM 4416
17.
36. *C128 251913-01 U32 ROMI 8005-045
36.36. *C128 318018-02 U33 ROM2
48.8.90 *C128 318019-02 U34 ROM3
36.8.90 *C128 318020-03 U35 ROM4
48.26. *A500 901524-06/7 IC MC1488P +MC1489P 16.79. *A500 252126-01 Denise 8362
36. *A500 252127-01 Paula 8364
79.29. *A500 315093-02 ROM Kickstart V1.3
99.45. *A500 318029-02 CIA 8520
36.59. *A500 318071-01 Fat Agnus
99.39. *A500 318072-01 Gate Array 5719
29.36. *A500 390229-01 Video Hybride
36.8. *A500 390084-01 CPU 68000-8 Mhz
29.65. *A500 390084-02 CPU 68000-10 Mhz
49.36. *A1000 252125-01 Agnus NTSC 8361
89.12. *A1000 252362-01 Agnus PAL 8367
129.36. *A1000 252179-01 ROM Even
49.79. *A1000 252180-01 ROM Odd
49.18. *A500/1000/2000 Boot-selector
29.36. *A500 563524N Stab. IC voor voeding 12.36. *MPS 801 of 802 Grafische ROM + handl. 59.69. *MPS 803 True Decenders (pakket)
99.89. *C64 7707=7406 7708=751.0257 7709=7415258
45. *C64 7711=741,5139 7712=741.508 7713=7404
58.-
n
k
p
p
e
n
k
P
p
P
P
k
n
P
P
ENKE ZIJ
DUB LZI
R Pag
e
n
Reparatie VIC20, C16, 64, 128, Amiga enz.
OP11012
.111351
Netvoeding C64 89.50, inruilvoed. C64 (met inruil) 49., nieuwe voeding 128 of Amiga 500 224.
modulators, martuals, schema's, keyboards, toetsen, SOFTWARE, toolkits, DOSystems, kabels enz. n
ALLES VOOR COMMODORE
P
P
Prijzen incl. BTW. Bij vooruitbetaling geen verzendkosten (behalve voedingen e.d)
Verzending onder rembours tegen de geldende PTT-tarieven, dus geen fancy verzendkosten!
Bestellen: schriftelijk, met duidelijke omschrijving van het gevraagde.
MICROTECH ROOS
u
k
Postbus 95338 2509 CH den HAAG tel. 070-475317 giro 431672
n
p
uitknippenuitknippenuitknippennitknippenuitknippenuitknippenuitimippenuitkuippenuitknippenuitk
PHILIPS
0,1/0 weerstanden
TC = 25 ppm
Complete E-96 reeks 0,1% metaalfilmweerstanden van 4E 99 t/m 1 M 00.

Tevens leveren wij van Philips metaalfilmweerstanden met toleranties
van 1% (0,6 W) en 5% (0,33 W / 0,5 W / 1 W / 2 W / 3 W), draadgewonden
weerstanden (2,5 W / 5 W / 10 W) en SMD weerstanden.
Daarnaast leveren wij van Philips het complete voorkeurprogramma.
Bel voor informatie: 05427-33333.
.erlectroniks
Albert Cuyplaan 4 7482 JA Haaksbergen
Postbus 172, 7480 AD Haaksbergen
Telefoon 05427-33333
Telex 44808
Telefax 05427-11764
Levering uitsluitend aan handel en industrie
19
elektuur
maart 1989
SOAR
ELEKTRONICA
Ceintuurbaan 7 1072 ER Amsterdam Tel. 020-79 24 59
32 segmenten
bargraph display
Dgnatek
Jk
0,0
(ANALOOG & DIGITAAL
aau
Digitale Multimeter
5010c
Uiterst komplete en nauwkeurige meter
voor een uniek lage prijs!!
Gelijk en wisselspanningsbereik van
200 mV (volle schaal) tot 1000 Volt in 5
stappen.
Gelijk en wisselstroom van 200 pA (volle
schaal) tot 10 Amp. in 5 stappen.
Condensator meetbereik
van 2000 pF (volle schaal) tot 20 pF in 5
stappen.
Weerstand bereik van 2000 Ohm volle
schaal tot 20 M.Ohm in 6 stappen.
Verder is dit instrument voorzien van een
transistortester,
buzzer,
diodetest,
goudkontaktschakelaar en 0.25% basisnauwkeurigheid.
Kompleet met nederlandse beschrijving,
meetsnoeren en
TWEE JAAR
GARANTIE 14.9,00
Portasol
professional
4 in 1
Gassoldeerbout met 4 hulpstukken in handige opberg-cassette. Met de portasol

dige
gassoldeerbout kunt u overal solderen,
onafhankelijk van een stroombron. Bovendien: een regelbaar vermogen tussen 10
en 60 watt (vergeleken met een el. bout),
n vulling is voldoende voor n uur, in
enkele seconden navulbaar met gewoon
aanstekergas. Extra veiligheid bij het werken onder spanning of het solderen van
statisch ei. gevoelige onderdelen.
De set bestaat uit een bout met stift, een
brander voor b.v. hf blik, een hete-lucht
b
blazer voor krimpkous e.d. en snijstuk
voor kunstvezelsnijden, houtbranden e.d.
komplete set 115,00
alleen de soldeerbout 59,50
Professionele printboortjes
Setje bestaande uit 10 stuks boortjes in etui
0.75-0.8-0.9-2 x 0.95-2 x 1-1.05-1.1-1.2mm.
De boortjes hebben een dikke schacht, zijn gebruikt, doch als nieuw geslepen. Te gebruiken met
boorstandaard
setje 19,95
Tevens los leverbaar in de maten 0.75-0.85-0.951_1.1-1.05-1.15-1.2-1.3-1.6 mm. per stuk 2,00
ELV afbuig-eenheid voor laserbuis

Kompleet bouwpakket voor het maken van laserlicht figuren. Met dit apparaat is het mogelijk automatisch figuren te maken of met de'hand,
maar ook sturing via een stereo DIN ingang is mogelijk. kompleet met print, kast en onderdelen
)uitgebreide duitstalige handleiding) . . . 168,60
3200 resp 4000 counts

frequentiemeting
relatieve meting
geheugen/min + max hold
displayverlichting
datahold
0.3% basisnauwkeurigheid
automatisch/manueel instelling
stofvrije behuizing of "heavy duty"
case (geel)
diverse typen
prijzen vanaf bfr. 3.458,
(VOOR BELGI NOG

DIVERSE WEDERKOPERS
GEVRAAGD)
CONSIGNATIELEVERING
MOGELIJK
17/77171=7,
HELMSTRAAT 139
2200 Antwerpen (per juli 1989 in BORNEM)
TEL. 03/235.07.99
TELEX: 71.700
FAX : 03/271.11.98
...,,,,,,
--.
.) c... -kt
Philips helium-neon
laserbuis
Buis van 261 mm. lengte en een vermogen van 1 mW. Helium-neon geeft rood
licht. De buis wordt geleverd inklusief
bouwpakketje voor een hoogspanningsvoeding. Deze voeding werkt op 9 V.
d.c.
buis + bouwpakketje en duidelijke handleiding
159,00
Heeft U een buis maar geen

voeding?
Nu leverbaar een kompleet bouwpakketje
bestaande uit alle onderdelen zoals cascode, h.s. trafo print en onderdelen met luidelijke handleiding.
Het pakketje werkt op 9 V D.C.49,00
ELV-Video-titelgenerator TTG 7000

Voeg uw eigen tekst en titels toe aan een videosignaal. 16 verschillende formaten van
letters. Geheugen voor 1760 tekens te verdelen over 10 pagina's.
Met aansluit mogelijkheid van IBM-XT keyboard
377,00
Stappenmotor met
besturingsprint 200 stappen
Komplete set bestaande uit een lichtgebruikte motor met stuurprint. Links en rechts
draaibaar, max. stap.freq. 500 Hz. Voeding
240 Volt d.c.
Staphoek 1.8 1200 stappen)
99,50
150 Watt PC voeding

Voor XT of AT met ingebouwde ventilator en stekkers
voor 4 drives en moederboard.
189,00
Mistsumi audio-video modulator

Moderne kleine, SMD techniek, modulator. Ingang
audio en video uitgang UHF.
Doorlusversterker en extra uitgang.
29,50
Tijdelijk Philips SL* en PLC* lampen voor een uniek lage

prijs !
Prismatic SL* 13 of 18 Watt nu
PLC' 11 of 15 Watt Electronic
17.00 per stuk

34,00 per stuk
betalen: bij aflevering aan de postbode of vooruit overmaken op bankrek. 31 35 90028 rabo.
of postgiro n.r. 47.27.330
prijzen onder voorbehoud, inklusief btw, exklusief verzendkosten.
elektuur
maart 1989
20
ELV-BOUWPAKKETTEN BIJ D.I.L.:

- EEN GOEDE KOMBINATIE! 1026
ELV
- .
;..--?"9
Kommor-m.90.1
KMO 7000
7 Cr)
[4 !,
4,1V J
123L1
re wm
[999::
8712 WISSEL-/SEINDECODERPRINT, dig. treinbesturing.

8804 LOK-DECODER voor 4 lok's! Inkt. 2 (dubbele) printjes.
8806 MODELTREIN SCHAKELDECODER, inkl. 4 relais
8902 EDITS-HOOFDBESTURINGSPR., ekskl. "ekstra benodigdheden."
8901 TREIN BESTURING/VOEDING, inkl. ringkernfr. en koeling.
87291-6
8903 EDITS-KEYBOARD.
87291-7
880092-T 8812 LFA 150 (MONO) KOMPLEET, inkl. trafo, koelpl. en elko's.
880109
8901 FAX-CONVERTER
880120-LCD 8811 RADIO-SYNTHESIZER kompl. (alle printen, LCD-uitlezing).
880120-LED 8811 RADIO-SYNTHESIZER, kompl. (alle printen, LED-uitlezing).
880130
8901 KLEURENTESTBEELDGENERATOR, ekskl. kast.
880178
8902 MIDI CONTROL UNIT + softw. + voeding + frontplaat.
8812 INPUT/OUTPUT CONTROLLER, inkl. front, ekskl. kast.
880184
8901 LICHTNET-MODEM inkl.trafo, voeding en kast.
880189
8903 CENTRONICS PRINTERBUFFER, ekskl. kast en stat. rams!
890007
890019
8903 AFSTANDSRED. VERLENGER, ekskl. batterij.
87291-1
87291-23
87291-4
87291-5
1
,
123'1
Leishersmvill~
11
Etj LMG7000
r 0 ;;7). 1
t
(j
z.
2,1
(ELV no vno ebt..1.1~
oppo 000
CO
#3. 0
0is
0
0 0 0 0 0 0 0
.1.11
w.
Wit
ille~alavProsam
ELV VCP
EV/DLP1002
EV/DLP2000
EV/IRO
EV/IRZ
EV/LLS2000
Atoomklok, altijd de exacte tijd dankzij de ontvangst van de

Duitse DCF77-zender. Zie Radio Bulletin september 1988.
DIGITALE LICHTPROCESSOR, acht schakeluitgangen voor
o.a. lichtshows. Div. programmeringsmogelijkheden door upsturing. Zie Radio Bulletin november/december 1988.
DIGITALE LICHTPROCESSOR, uitgebreidere versie met meer
programmeringsmogelijkheden. Zie Radio Bull. nov./dec. '88
DIGITALE LICHTPROCESSOR, het neusje-van-de-zalm type
van de serie lichtsturingen. Zie Radio Bulletin november/december1988.
IR-SYSTEEM ONTVANGER, 1-kan. uitvoering met mogelijkheid een aantal (gekodeerde) zendsignalen te verzorgen. Zie
Radio Bulletin december 1988.
IR-SYSTEEM ZENDER, 1-kan. uitvoering. Zie Radio Bulletin
december 1988.
4-KAN. LICHTSLANG, 100 lampjes in een 6 m. lange transparente slang geven een lopend lichtspel waarvan de snelheid
uiteraard regelbaar is.
4 KLEUREN TRANSPARANTE GLAS-LAK voor LLS2000
EV/LAK
EV/LPS8000 VOEDING (INKL KAST) VOOR LASER.
250,00
182,15
228,15
305,65
111,00
34,00
119,25
12,75
129,45
Voor GROOT GRUTTERS:

10 stuks 15.00 per stuk inkl. BTW
25 stuks 12.50 per stuk inkl. BTW
100 stuks 11.50 p, stuks inkl. BTW
ELEX-BOUWPAKKETTEN
Vanaf nu leveren wij ook bouwpakketten van
ELEX-ontwerpen waarvan een "echte" Elex/
Elektuur-print verkrijgbaar is. Overigens kunnen wij van (bijna) elk Elex-ontwerp de komponenten leveren!
Het eerste nummer geeft ons bestelnummer
aan en is gelijk aan het print-nummer met een
X ervoor. De -vier cijfers in de omschrijving
geven het jaar en nummer van de Elex aan
waarin u de bouwbeschrijving kunt vinden.
Een bouwpakket bevat de print + alle elektrische komponenten; doorgaans echter geen
mechanische onderdelen zoals kastjes, knoppen en voeding. Wel voetjes voor alle IC's
tenzij 'Elex' dat verbiedt in de beschrijving!
X87712 - 8711
X87722 - 8702
X87692 - 8710
X886127 - 8902
SUPERVOEDING!
19.95
Bestelcode: ADAP4
WIM
Worden geleverd inkl. Nederlandse bouwbeschrijving door de bespreking in o.a.

Radio Bulletin en Elektuur!
EV/DLP1001
229,00
139,50
450,00
81,50
390,00
369,00
269,00
399,00
355,00
125,00
219,00
59,95
Voor een mini-prijs hebben wij een goedgestabiliseerde net-adaptor in de aanbieding!

Zwart kunststof kastje (8x7x6 cm) met euronetsnoer en laagsp. snoer met DIN-connector
Uitgangen 5V bij 1A en 12V bij 0,5A: gestabiliseerde gelijkspanning. Afkomstig van gerenommeerde fabrikant, geen Verweggistanprodukt!
tod Umechaavaataalar
EV/DCF86
48,95
259,00
105,00
459,00
MINI-VOEDING!
ELV vuv
Valso-dbersped.
CD:
ELEKTUUR BOUWPAKKETTEN
Elektuur bouwpakketten worden strikt geleverd volgens de lijst in het blad inkL voetjes voor alle
IC's. DE PRINT IS BIJ DE PRIJS INBEGREPEN!
Nieuwe pakketten kunnen in prijs nog worden gewijzigd indien de Elektuur vooraf-informatie
afwijkt van de publikatie in het blad. Aanzienlijke prijswijzigingen bij onze inkoop (aa. geheugenIC's) worden in de pakketten doorberekend.
Eerst de (Elektuur) bouwbeschrijving lezen? Stuur een briefje met t 2,25 INGESLOTEN en
vermeld welke beschrijving u wenst.
Een zware geschakelde computer-voeding in

kast van geperforeerd staalplaat,afmetingen
135 x125 x245 m m.
Drie gestabiliseerde uitgangsspanningen:
5V/30 (!) A; 12V/2A; 12V/5A.
Ingang 110/220V (zelf ombouwen naar 220V,
beschrijving bijgeleverd). Nieuwprijs oorspronkelijk zeker 10x duurder?
Bestelkode: RT151
(zo lang de voorraad strekt)
99.-
Nog even reklame maken

voor de KATADIL
(katalogus/prijslijst) bestellen door
overmaking van/ 15,- op Postbank
of NMB-bankrekening. GRATIS voor
bedrijven en instellingen mits deze
schriftelijk worden aangevraagd.
DRAADLOZE FM-MIKROFOON (ontvanger)

RUMMY-TIMER MET PIEZO-BUZZER
DRAADLOZE FM-MIKROFOON (zender)
VHF-ONTVANGER 80-135MHz
99,00
45,00
44,90
139,00
Zie Radio Bulletin oktober 1988.

EV/LSG7000 LASER STUURAPPARAAT, zeer veel programmerings- en ef-
fektmogelijkheden voor het besturen van een echte rode laserstraal. Ekskl. laserbuis! Zie Radio Bulletin oktober 1988.
LASER
LASERBUIS voor o.a. ELV LSG7000/LPS8000 of het ontwerp
87037 uit ELEKTUUR.
EV/TAB1000 DIGITALE TELEFOONBEANTWOORDER, geeft opbellers ca.
15 sek elektronisch antwoord door de ingebouwde geheugenchips. Oneindig opnieuw programmeerbaar en uiteraard geen
mech. slijtage! Zie Radio Bulletin juni 1988.
VIDEO KOPIEER- EN OMSCHAKELVERSTERKER, geen maEV/VU7000
crovision decoder, aansl. monitor en 3 recorders. Zie Radio
Bulletin februari 1989.
VIDEO COLOR PROCESSOR, kleuren intensiteitskorrekties +
EV/VCP7001
div. effekt-mogelijkheden bij het monteren en kopieren van
videofilms en direkte kamera-opnamen. Duitse beschrijving in
ELV/1-'89 inkl. makro vision decoder.
EV/TTG7000 TITELTEKST-GENERATOR, voorzie uw videofilms van tekst en
uitleg! Zie beschrijving Elektuur februari/maart 1989.
EV/SVR7000 S-VHS/RGB-OMZETTER, uw S-VHS-recorder zonder kwaliteitsverlies aansluiten op uw standaard-KT/, mits uitgerust met
SCART-plug. Zie beschrijving Elektuur april 1989.
IIC-TESTER VOOR 74XX en CD4XXX IC's, print voor inbouw in
EV/ICT
IBM-XT of IBM-AT, in kl. Textool-testvoet met hulpprint. Test voor
Eksklusief
u (bijna) alle gebruikelijke TTL en CMos-logika
software. Zie beschrijving in Elektuur mei 1989 (?).
SOFTWARE (5,25" DISKETTE), bevat test-software voor 500
EV/ICTS
IC's, ook onafhankelijk te gebruiken van de IC-tester als database voor IC-aansluitingen; toevoegen 'eigen' IC's mogelijk Zie
beschrijving in Elektuur mei 1989 (?).
EV/GLP7000 GELIJKLOOP-MEETINSTRUMENT, voor testen en afregelen
van cassette-, spoelen- en video-recorders. Duitse beschrijving
in ELV 49.
178,95
128,00
128,95
129,80
299,00
377,00
207,80
167,00
32,50
159,00
TELEFOON 010 - 4854213 / TELEFAX 010 - 4841150

JAN LIGTHARTSTRAAT 59-61, 3083 AL ROTTERDAM
* kortingsregeling:
partikulieren:
Zowel voor partikulieren als bedrijven en instel- Per brief met ingesloten EUROCHEQUE GROENE
lingen geldt een interessante KORTING voor per BANKBETAALKAART of GIROBETAALKAART.
keer afgenomen komponenten: 10% za 200,(ondertekenen en pasnummer invullen)
15% v.a. 1400-/ 20% v.a f 800,- (korting geldt NIET verzendkosten 16,50 GEEN minimum orderbedrag
voor aanbiedingen, meetapparatuur, bouwpakketDoor VOORUITBETALING op onze postgiroten en boeken).
rekening 649943 of ons bankrek. nr. 69.45.65.644
verzendkosten f 6,50 GEEN minimum orderbedrag
* leveringsvoorwaarden:
Levering volgens de voorwaarden gedeponeerd bij Per ,e/efoon: levering geschiedt onder REMBOURS.
de Kamer van Koophandel te Rotterdam d.d. dec.
Orders boven f
verzendkosten f 10,65. Een kopie hiervan zenden wij u graag op
Voor kleine orders: verzendkosten t 15,aanvraag toe: desgewenst ook ter inzage in ons *
bedrijven/instellingen:
bedrijf. Al onze gepubliceerde prijzen zijn inkt BTW.
Toezending per P77 of NPD na ontvangst van uw
Betalingstermijn fakturen. 30 dagen netto.
bestelbon of uw opgave per telefax
* openingstijden en winkelverkoop:
Orders boven t 100,, verzendkosten 1 7,50
DINSDAG t/m VRIJDAG 9.00 - 18.00 uur
Voor kleinere orders: verzendkosten t 15,ZATERDAG: 9.00 - 16.00 uur.
BALIEVERKOOP (voor levering 'op rekening' altijd
GESLOTEN. op maandag en vrijdagavond.
een bestelbon of zakelijke legitimatie meenemen).
* voor Belgi Elektro-8000 PVBA.

Langestraat 108. B 8000 Brugge.
Tel 050 - 341007/ Fax 050 - 341168
Na voorafgaande afspraak is maand-fakturering

mogelijk voor diegenen die geregeld kleine aantallen komponenten nodig hebben.
AL ONZE PRIJZEN ZIJN INKL BTW

(tenzij anders vermeld).
pli
Baas Elektronika staat voor...
Kwaliteit, Snelheid en Flexibiliteit!
elektuur
maart 1989
Layol PCB Design

E M ts u b i s h i Personal Computers
E Brother Personal Computers
Logitech muizen
Roland DG flat-bed plotters

E Volledig assortiment plotterpennen
E Brother Printers
E Fujitsu Printers
Baas Elektronika levert uit voorraad

snelle en efficiente PCB CAD-CAM
Systemen waardoor u direkt aan de
slag kunt! Meer weten?
Vraag gerust dokumentatie!
baas e e ronika
Rijksstraatweg 42 - 3281 LW Numansdorp - Nederland - Tel. 01865-4211 - Fax 01865-3480 _
LOGIN
micrPrcessr systemen
Stelt u zich voor dat:

er een single board computer bestaat met o.a.:
- Tot 128 digitale 1/0 lijnen
- Tot 50 analoge I/O lijnen
- Puls & pulsduur metende ingangen
- Watchdog circuit, klok/kalender
- Een hogere, multitasking programmeertaal
- LCD / Toetsenbordaansluiting
- Tot 48 K vrij programmeerbaar geheugen
met een
vanaf
prijs
E 400,
Tel. 053-316847, Fax 053-312376
Ja, stuurt u mij informatie betreffende de k-2 controller

Naam
Bedrijf :
Adres
Postcode:
Plaats :
Stuur naar LOGIN, Industriestraat 32, 7513 EZ ENSCHEDE

K2 controller op werkelijke grootte
elektuur
maart 1989
VOGELS EN DE WET VAN DE

EDUCATIEVE MEERWAARDE
Theorien ontlenen meestal hun meerwaarde aan de mate waarin ze praktisch

toepasbaar zijn. Wij leveren bijdragen aan
de overdracht van technische kennis, en
de omzetting van theorie in praktijk met
een kompleet programma elektronische
meetapparatuur en technisch meubilair
lij richten aa. practicums en technische
diensten in, maar ook gebruiken veel studenten standaard onze mulflmeters. Tot onze
relaties behoren onder meer de universiteiten in ons land en een flink aantal
technische opleidingen op hoger en middelbaar niveau. Voorts instituten voor
wetenschappelijk onderzoek zoals TN.0,
het Dr. Neherlaboratorium van de Pi I, het
FOM instituut, het Natuurkundig Laboratorium van Philips en bedrijfsscholen.
Vogels biedt u werkplaatsmeubilir voor
onderhoud en ontwikkeling van elektronische, elektrotechnische en pneumatische
apparatuur of combinaties daarvan. Voorts
een breed programma testen meelapparatuur. Vogels vertegenwoordigt exclusief
fabrikanten als Elabo, Schnepel, Tiro Clas,
Leader en B&K. Het brede programma
loopt van eenvoudige werktafels tot complete
meeten regelkamers, altijd volledig afgestemd op uw specifieke behoefte.
Ook in uw bedrijf of instelling kan Vogels
zorgen voor een goed ingerichte werkplaats.
Bel de afdeling Industrile Produkten
(040-415547, toestel 19) en u ontvangt per
omgaande meer informatie!
Hondsruglaan 93
5628 DB Eindhoven
Tel 040 415547
Telefax 040-415665
een bundeling van specialismen
elektuur
maart 1989
ROPLA TRANSFORMATOREN
BEPAAL
LET OP!!!
ZELF UW
L
KORTING
TOT 25%
KORTING
KORT
Korting op deze bruto
artikelen bij een totaal (trafo) order bedrag vanaf:
250,- 10% korting
500,- 15% korting
1000,- 20% korting
2000,- 25% korting
TRAFO'S VAN DE MAAND
VERKOOP DELFT
GORIS Electronica
Binnenwatersloot 18a
2611 BK Delft
Tel. 015-130489
Vrijdagavond-koopavond
Gans telefax 015-146762
VERKOOP DEN HAAG

Meek-it electronica
Paviljoensgracht 35
2512 BL Den Haag
Tel. 070-600357
Telefax 070-616017
Donderdagavond-koopavond
910
912
914
916
918
920
922
926
928
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
0-6-8-10-12
Per brief met ingesloten eurocheque

of girobetaalkaart (pasnummer niet
vergeten). Verzendkosten f 6,-.
Geen minimum bedrag.
Vooruitbetaling op onze postgiro.
rekening 4354087 t.n.v. Meek-it
Electronica Den Haag. Verzendkosten f 6,-. Geen minimum bedrag.
Telefonisch of per briefkaart, verzending onder rembours (betaling bij
ontvangst). Verzendkosten f 10,-.
Minimum orderbedrag f 100,-.
BEDRIJVEN
Kondities op aanvraag. Levering

volgens onze gedeponeerde
verkoopvoorwaarden (kopie op
verzoek).
Prijs
72x55x55
72x55x55
72x55x60
72x55x60
85x65x65
85x65x70
90x70x80
90x70x80
105x80x95
19,90
21,50
24,50
25,50
26,50
35,00
45,00
54,90
59,00
Alle prijzen zijn inklusief BTW, tenzij

anders vermeld.
Druk- en zetfouten, prijswijzigingen
en uitverkocht strikt voorbehouden.
I.L.P.
maak zelf uw
HALOGEEN VERLICHTING
Fitting + klemmen
excl. lamp
11,90
Vertind koperdraad 4 mm2 6,90

Verzilverd koperdraad 6 mm2
met kevlar versteviging
148 90
Voor halogeen trafo's, zie onze aanbiedings trafo's.
12 V HALOGEEN
Spanning
Verm.
Afm.
(v)
(va)
in mm
AxBxC
715
720
725
730
735
740
745
110-220
110-220
110-220
110-220
110-220
110-220
110-220
50
100
150
180
280
480
750
72x 55x 55
85 x 65 x 60
85 x 65 x 65
90x70 x75
105x80x 80
105x 80x93
31,50
38,50
48,40
56,10
74,80
86,90
125,00
ROPLA PRINT TRANSFORMATOREN

Type
Spanning sec.
(v)
203
206
207
209
212
215
218
224
2x3
2x6
2x7
2x9
2 x 12
2x15
2x 18
2 x 24
Stroom
sec.
(a)
2x1,6
2x0,8
2x0,75
2x0,6
2x0,4
2x0,3
2x0,3
2x0,2
Afm.
in mm
AxBxC
54x45 x 43
54x45x43
54 x 45 x 43
54 x45 x43
54x 45x 43
54x45 x 43
54 x 45x43
54x 45x 43
Spanning sec.
(v)
Stroom
sec.
(a)
Verm.
(va)
bestelnr
'4ermogen
voet
hoek
prijs
107811
107813
105311
105312
105313
119811
119812
119813
108111
108112
108113
20 W
20 W
35 W
35 W
35 W
50 W
50 W
50 W
75 W
75 W
75 W
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
G x 5,3
36
13
36
24
13
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
29,90
39
24
13
390
24
13
Prijs
13,50
13,50
13,50
13,50
13,50
13,50
13,50
13,50
UNIVERSELE ROPLA TRANSFORMATOREN

Type
KOUDLICHTSPIEGEL
diameter 50,8 mm
Prijs
BUITENLAND
Alleen vooruitbetaling. Verzendkosten
f 25,-. Betaling per internationale
postwissel (postkantoor), eurocheque.
Bedrag delen door 1,185 (i.v.m. BTW
aftrek) vervolgens verzendkosten bij
optellen.
bieden veel voordelen

GEWICHT + HOOGTE
gehalveerd. MAGN.
STROOIVELD veel kleiner,
dus min. brominduktie.
NULLfkSTSTROOM zeer laag.
SNEL te monteren: slechts 1 bout
HOGE betrouwbaarheid, want I.L.P. gebruikt prima
materialen.
ROPLA VERHUIS TRANSFORMATOREN
POSTORDERS
PARTIKULIER
12
18
24
36
48
72
96
144
180
Afm. in
mm
Ax BxC
Wij fabriceren zelf! Dus, top kwaliteit en f exibele leve tijden.

Ook afwijkende spanningen, enkele stuks, leveren wij graag
en snel. Dus, bel de trafo specialist...
Type
07i!) 60057
1
1,5
2
3
4
6
8
12
15
Deze nieuwe ringkerntrafo's
van 15 tot 1000 VA.

UIT VOORRAAD: meer dan 180 types
ROPLA TRANSFORMATOREN OP VOET
Type Spanning sec. Stroom Verm.

sec.
(v)
(a)
(va)
RINGKERNTRAFO'S
Afm. in
mm
AxBxC
Prijs
120
121
122
123
124
126
130
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x0-6-8-10-12
2x1
2x 1,5
2x2
2x3
2x4
2x6
2 x 10
24
36
48
72
96
144
240
72 x 55 x 48
72 x 55x 55
85x65x55
85x65x65
90x 70 x 75
105 x80x 80
105 x 80x 93
28,30
32,90
35,00
44,00
51,00
68,00
79,00
515
520
525
530
535
2x0-6-9-12-15
2x0.6.9.12-15
2x0-6-9-12-15
24-6-9-12-15
2x0-6-9-12-15
2x0,8
2x1,6
2x3
2x6
2x8
24
48
96
196
240
70x55x48
85x 65x 55
90x 70x 75
105 x 80x 80
105 x 80x 95
2830
38,50
56,10
74,80
86,90
506
507
508
509
510
2x0-6-12-18-24-30
2x0-6-12-18-24-30
2 x0-6-12-18-24-30
2x0-6-12-18-24-30
2x0-6-12-18-24-30
2x0,38
2x0,75
2 x 1,5
2 x 2,5
2x4
24
48
96
144
240
70x 55 x 48
85 x 65x 55
90x 70x 75
105 x 80x80
105x80x95
31,15
38,50
56,10
74,80
86,90
555
560
565
570
2x0-12
2x0-12
2x0-12
4x0-12
2x1
2x1,5
2 x 10
4x6
24'
36
240
240
72 x 55 x 45
72x 55 x 60
105 x80x 95
105 x 80x 95
28,30
32,90
79,00
79,00
BLOWERS
Sunon 60 x 60 x 25
12 volt plastic huis glijlager

34,50
42,75
Sunon 120 x 120 x 38
110/220 volt aluminium huis glijlager

220volt aluminium huis kogellager
12 volt aluminium huis glijlager
44,00
Aktieprits 29,90
48,50
40,00
Sunon 92 x 92 x 25

220 volt aluminium huis kogellager
41,00
42,95
35,65
Simon 80 x 80 x 25

220 volt aluminium huis kogellager
38,50
41,95
34,50
Sunon 120 x 120 x 25
12 volt aluminium huis glijlager
38,50
Sunon 80 x 80 x 32

rooster 120 x 120
rooster 92 x 92
rooster 80 x 80
35,95
35,95
5,75
4,75
4,75
elektuur
maart 1989
24
PASSIEVE INFRAROOD DETEKTOR
PROXXON MINIMOTT
DE SR-505 is een zeer gunstig geprijsde betrouwbare

infrarood-detektor. De detektor is opgebouwd rond
een dubbele pyro-elektrische sensor waarvan de
beide elementen tegengesteld zijn gepolariseerd.
Hierdoor wordt het effect van achtergrond warmte,
die op beide elementen tegelijk valt gelimineerd,
terwijl een inbreker die van de ene zone in de andere
loopt wel een alarm veroorzaakt. Hierdoor ontstaat
een gevoelige detektor die toch weinig kans op vals
alarm geeft.
Bereik: 12 meter bij 25 graden
celcius. Deze detektor is in
twee uitvoeringen leverbaar
t.w.: als long beam en wide
beam.
voor boren, frezen, slijpen, schuren, polijsten,

borstelen, reinigen, ontroesten, zagen, doorslijpen, graveren etc. van staal, non-ferro
metalen, glas, porcelein, kunststoffen en
mineralen.
SR 505
elektronika
Belangrijke prijsverlaging
BATTERIES
99,-
DATA-SWITCHES
PROF' BOOR- EN FREESAPPARATEN!

Met precisie kogellagers tegen elke axiale
speling. Effectieve motorkoeling door ventilator.
Compact motorhuis nylon (glasvezel versterkt)
met blokkeerknop voor uitwisselen van gereedschap. Handzaam goed gevormde greep. Hals
met aanslag voor bevestiging in de boorstandaard en horizontale boorhouder. Uitgebalanceerde motoren voor een spanningsbereik van
12-18 Volt gelijkstroom.
MINIMOT 40
ot 40 Won, 20.000 rprn
Doormiddel van deze data-switches kunt u meerdere printers opeen komputer aansluiten of indien
omgekeerd aangesloten meerdere komputers op
98,-
MINIMOT 100
tm 100 Wort, 15.000 rpm. 5 polige speciaal
MINIMOT 40/E
9hoog draaimoment
bijbelasr
Zoals MMIMOT 40,m1Per mot traploze

eledronische Myristor Merenregeling. 135,-
MINIMOT 100/E
vior
Zoals MINIMOT 100,eMler met traploze

electronische Myrist or Meremegeling.
een printer aansluiten.

Leverbaar zijn de volgende types:
FRANKO thuis!!!
DAV141 ingang naar 4 uitgangen
R5232 (db25) 25 polige konnektors
DAC121 ingang naar 2 uitgangen Centronics
36 polige konnektors
DAC141 ingang naar 4 uitgangen
Centronics 36 polige konnektors
Vanaf 3 stuks -
69,50
75,92,50
Type
HP 1,2 Amp- 6Volt
HP3 Amp- 6Volt
HP 10 Amp- 6Volt
HP 1,2 Amp-12 Volt
HP 2 Amp-12 Volt
HP3 Amp-12 Volt
HP 6,5 Amp-12 Volt
19,90
25,30
43,45
37,50
44,60
50,60
61,30
Andere uitvoeringen prijs

op aanvraag.
SHARP SOLID STATE

REL AYS
Met zero-crossing
netwerk
SHARP's model
S202DS4 is een S.S.R.
voor printmontage
(TO-220) met ingebouwd
nul-detektie netwerk.
De relays, die slechts
een stuurstroom nodig
hebben van 10 mA,
schakelen 220 V / 5 A.
Isolatiespanning van het
relays bedraagt 2 kV.
insteken, klemmen, klaar 360 draaibaar.

Ideaal voor het werken met de buigzame as.
19 inch kast
3 hoogte eenheden
(As en apparaat zijn

niet inbegrepen).
199r -
26,-
PHILIPS HELIUM-NEON LASERBUIS

Buis van 261 mm lengte en een vermogen van 1mW.
Helium-neon geeft rood licht.
excl. voeding
89,-
LCD DOT MATRIX

Display LM 4001 G Full dot graphic display. 400x 64 dots,
8 regels/80 karakters per regel. 8 x 5 dots per karakter.
Wordt geleverd met data.
OP = OP
(zie redactionele artikel elektuur april '881_
25,-
14,95
Interessante korting bij afname van

aantallen.
PROXXON (PRINT)
TAFELBOORMACHINE
De MINIMOT tafelboormachine
TBS 220. Met fluisterende 220 Volt
motor, een gelagerde boorslao
en een 3-voudig
kogelgelagerde
spil.
422,-
MINIMOT HORIZONTALE
BOORHOUDER
Met schroefklem, apparaat tot de aanslag
Bijbehorend AANSTUUR IC type HD 61830B
29,90
STAPPENMOTOR
(BIPOLAIRE)
MINIMOT
BUIGZAME AS
60 cm lang.
Inc.'. inzetspantangen 1,0-2,4 en
3,0 mm. Voor frezen, slijpen, reinigen,
graveren en polijsten op moeilijk
bereikbare plaatsen.
45,-
MINIMOT BOORSTANDAARD
Massief stalen kolom (250 x 14 mm).
Boorslag 37 mm, over tandheugel.
Sterke terugloopveer, diepteschaal.
Werkdiepte van binnenkant kolom
tot hart boorgat 82 mm. MINIMOT
machines 34 mm a.
Grondplaat 125 x 125 mm.
69,-
200 stoppen. Speciaal voor Mondriaan plotter.
16 BANAALS INFRAROOD
AFSTANDBEDIENING
Set bestaande uit handzender en ontvanger en natuurlijk de decoderprint, met de mogelijkheid om in totaal
16 relais te plaatsen. Voedingsspanning 12 Volt.
Extra, de mogelijkheid om b.v. (3) motoren van 12 Volt
max. 0,5 Amp. in snelheid te variren.
Ropla Bouwpakket
f 4 8 9, -
126,INSTRUMENTMAKERS
BANKSCHROEF
Met kogelscharnier. Met rubber beschermingskappen (afneembaar). 70 mm spanwijdte.
Vacuumzuigvoet. Maar ook vast te schroeven
door 3 van draad voorziene gaten.
Professionele
gassoldeerbout met hulpstukken
119,-
elektuur
maart 1989
ELEKTUUR BQuwpAKKETTFN
Konform elektuurstuklitst
FUNKTIEGENERATOR
Een funktiegenerator behoort zonder twijfel tot de standaarduitrusting von een elektronika-(hobby)lab. Overal waar met
sinussen, driehoeken of blokken nodig heeft, is zo'n generator
onmisbaar. Om het apparaat zo universeel mogelijk te
houden, moet de amplitude binnen ruime grenzen in te stellen
zijn en moet er liefst ook nog een offset-sponning ingesteld
kunnen worden. Al deze eigenschappen zijn terug te vinden in
de hier beschreven funktiegenerator.
Frekwentiebereik
1 Hz...110 kHz, verdeeld in 5 dekaden
C-GESTUURDE VOEDING
FREKWENTIEMETER
VOOR
KG-ONTVANGER
Een bekend euvel van frekwentiemeters is het feit dat de displays
gemultiplexed worden. Dit heeft een
hoog storingsnivo op radioontvangers tot gevolg. Deze teller
(die overigens geheel "diskreet" is
opgebouwd), werkt met een zevental
7-segment-displays, die statisch
worden aangestuurd. De
frekwentiemeter is presettable en
meet de oscillatorfrekwentie van de
ontvanger. De preset kan als up- of
down-preset gebruikt worden. Ideaal
voor het -verrekenen"
van de middenfrekwent.
Een voeding met microcontroller, moet dat nou?! Wij vinden

natuurlijk von wel, want wegrent zou de hobbyist niet gebruik
maken von instrumenten waar de professionele gebruiker al
lang de voordelen van kent. Zeker wanneer u graag en
uitgebreid experimenteert, is nen voeding van dit kaliber geen
overbodige luxe.
Specifikaties:
Technische gegevens:
instelbare uitgangsspanning ven 0 ... 30 V
instelbare uitgangsstroom val 0 . 2,5 A
rimpelspanning <2 mVii
lood regulation < 2 rnVit(laszvariatie 0 ... 100%)
instelbaar via de bedieningsorganen op het frontpaneel of
einde R5232-interface
Inklusief kost
Elex (elektuur)
bouwpakket. inklusief bouwbeschrijving f
met Intel 8052 AH-BASIC
269;
MICROPROCESSORGESTUURDE
FREKWENTIEMETER + PRESCALER.
Het neusje van de zalm... superdeluxe... foolpreof... en zo
kunnen we nog meer superlatieven bedenken voor deze
schitterende frekwentiemeter. Eindelijk voor de hobbyist een
frekwentiemeter die zich kwe eigenschappen. mogelijkheden
en bedieningsgemok kon meten met veel duurdere (professionele) fabrieksapparatuur.
Frekwentiebereik
0,01Hz...1,2 GHz
Periodetijdrneting
10 ns...100 s
Pulstijdmeting
0,1 s...100 s
puintellen 0 tot 109 pulsen
Auto-ronging
in alle bereiken
69,-
Analoge module Digitale module

eps 880163
eps 880162
f 59,f 109,Adresdekoder
eps 880159
f 39,van komposiet naar TTL
VIDEO -OMVORMER
maakt PC-monitoren ook geschikt voor andere (home)
computers
Gevoeligheid
ingang Ai 10 rnV, (R =2 Mig
ingang B: TTL- of CM05-nive (Rx x25
ingang C: 10 mV.ii (12.= 50111, met pressoler
U6658 (>100 MHz): 10 mVx (Ru = 5011)
549,-
VHF/UHF-DIPMETER
Hoewel beide elektronica-hobbyisten, hebben radioamateurs op hetgebied van meetinstrumenten heel andere wensen dan bijvoorbeeld een audio-liefhebber.
Waar het bij audio vooral gaat om signaal/ruisgetallen en frekwentiekurves, wil de radio-amateur
dingen kunnen meten als resonantiefrekwenties van
parallelkringen, kapaciteiten en zelf indukties, terwijl hij
daarnaast graag over een meetzender beschikt - allemoot apparaten die in een dipmeter gentegreerd zijn.
179,
125e.
Er zijn nog altijd een groot aantal foto-hobbyisten die

over een komplete doka beschikken. Waarom zuil u
vragen, want er zijn toch tegenwoordig oniwikkelbedrijven die ineen uurde komplete klus weten te klaren?
Hef antwoord is simpel: zelf ontwikkelen en afdrukken
is leuker en soms ook goedkoper, maar bovenal is het
resultaat beter omdat elke afdruk individueel op de
eigen wensen kan wonden afgestemd. Zo is het ook
met het maken van de apparatuur voor de doka. Ook
die kunnen we heel gemakkelijk zeesmaken en aanpassen aan onze wensen, waarbij we vookook nog goedkoper uit zijn.
BASIC BESTURINGS-COMPUTER
voor een bereik van 50.850 MHz
Een van de weinige meetinstrumenten

waar in Elektuur tot nu toe slechts
weinig aandacht aan werd besteed.
Om dat gemis goed te maken hier
een bouwprojekt voor een L-meter
met LCD-uitlezing en een meetbereik
opgedeeld in vier deelgebieden (te
kiezen met draaischakelaar), te
weten: 2 mH, 20 mH,
200 mH en 2 H.
altijd de juiste belichtingti'd
225r
Bouwset inklusief voeding met kast
899,.
Bouwset inklusief voeding en prescaler

met kast
ZELFINDUKTIEMETER
DOKATIMER
Externe spanningssturing
a 03..30 V op de VCO-ingang geeft een
frekwentieverandering van 1 i100, ingangsimpedontie 1 MI1
DUBBELE VOEDING
Met een meetapporaot kunt je iets meten, maar wat kun je mi
meten met een voeding? Toch een heleboel. De voeding staat
in feite aan het begin von elke meet- of experimenteeropstelling en vormt dus wel degelijk een onderdeel von de
reeks meeteppereten.
Videosignalen zijn qua timing en signaalnivo genormeerd. Toch levert het weergeven von een videosignaal via een monitor regelmatig de nodige problemen
op. De in veel advertenties goedkoop aangeboden
monochrome PC-monitoren met ingangen op TTL-nivo
kunnen bijvoorbeeld niets beginnen met het komposiet-videosignaal van veel (home)computers. De videoomvormer die we hier presenteren, zorgt voor de
noodzakelijke signaalaanpassing, zodat het toch
mogelijk wordt deze signalen op een standaard PCmonitor weer te geven.
159,-
Elex (elektuur)
Bouwpakket met
bouwbeschrijving
en kastje exclusief'
snoarwiel
KAPACTIERSMETER
sponning
2x0...20V
stroom
2e 0...1,25A
ungangsweerstand
2 m11
5 mV top-top
ruis- en stoorspanning
minimale disspatie door verregeling
C's essetees vw. 0,1 pF fee 20.000 eF

Nauwkeurigheid
maximale afwijking 1% (bij &regeling met behulp van een
1% referentiekondensotor) t 1 digit
maximale afwijking 10...15% in het 20.030 xf bereik
Bouwset met kast
449,-
Bouwset Inklusief kost
225,.
SUPERPRINT
Van een digitale bloeddrukmeter??? Bloedsuikerspiegelmeter??? Wie weet!, in ieder geval een koopje voor dit geld)
Bevat naast een 4 digit LCD display en 10 voudige dip switch
ong 50 IC' waaronder: Displaydriver, 2x ICL 7612,
4x ICL 7631, CDP 1802 microprocessor, CDP 1851 CE I/o
port, CDP 1853 N bit decoder, 5x 4001, lx 4007, 1x 4011,
1x 4012, 4x 4013, 1x 4023, 2x 4066, 2x 4093, 4x 4049,
lx 4073, 5x 4076, 1x 40138, lx 40174, 2x 4503, 2x 6514-5
Ram, xtal MHz enz. enz.
UNIVERSELE PC-I/O-KAART
Set van twee bij elkaar horende printen slechts
Deze 1/0-kaart heeft zo ongeveer alles wat er op het
2 stuks
25,gebied van user-I/0 denkbaar is.
10 stuks
110,100 stuks
990,KLEURENTESTBEELDGENERATOR
STUNTAANBIEDING
Een zeer praktisch meetinstrument voor de
TV-servicemonteur. Een must voor elke TVreparateur! Inklusief metalen kast.
14,50
\\\\ \\\\ \\%%
Met voorfront
EPS-nr.: 880130
299,-
ASTEC MODULATOR
UM 1286 Kanaal 36
geluid en beeld (kleur)
9
,90
CAMPING-BOOT
ANTENNE
99,-
elektuur
maart 1989
26
METEX METERS VOOR NETTO PRIJZEN

Bedrijven, instellingen,
scholen vanaf 10 stuks
prijs (uitsluitend schriftelijk)
aanvragen!!!
TV STEREODECODER
Met deze Teletunken stereodecoder maakt
u van uw mono TV een pertekte stereoontvanger. Wordt op de M.F. van uw TV
aangesloten en via de bijgeleverde 5polige DIN uitgang op uw stereo installatie
aangesloten. Voedingsspanning 12 V/DC.
Wordt geleverd inklusiet
Duitstalige beschrijving
en schema.
89,Uitsluitend deze
maand inklusief
verzendkosten.
TELETEKST DECODER
* 31k digit 12mm LCD display

* 32 ranges including 20A ac/dc
* Transistor test
* Diode test
* Rugged yellow case
* Test leads with shrouded 4mm
plugs
* Carrying case
* Fuse protection
* Automatic polarity and zero
* 31u digit 12mm LCD display

* Transistor test
* Diode test
* Continuity test with buzzer and LED
* Test leads with shroutled 4mm
plugs
* Carrying case
Battery and instructions included.
Battery and instructions ircluded.
AC volts:
0-200m-2-20-200-700Vac 0.8%
DC volts
0-200m-2-20-200-10000dc 305%
AC current
0.200-200m-2m-20m-200m-2A-20Aac 1%
DC current:
0-20u-200u-2m.20m-200m-2A-20Adc 30.5%
Residence:
0-200-2k-20k-200k-2N1.20M110.5%
Transistor hFE:
0-1000 PNP,NPN
Diens.
172 x88x 36mm
AC volts
0-200m-2-20.2120-750Vac 08%
DC volts
0-200m-2.20-200-10000dc x03%
AC current
0-2000-2m-20m-209m.2A-20Ase -11 0%
DC current
0-200p-2111-20m-200m-2A.20Adc -0.5%
Resistance '
0-209-2S-205-200k-2M-2088(1-0 5%
Transistor hFE
0.1000 NPN PNP
Dans
176590536mm
99,-
139,-
99,-

AC volts
0-200m-2-20-200-750Vac t08%
DC volts
0-200m.2-20-200-1009Vdc -0.3%
AC current
0-2m-200m.20Aac .10%
DC current
0-200/1-2m-200m-20Adc 1 2%
Residence
0-209-28-208-2001a2M-201111 r0.5%
Capacitance
0.2n.20n-200n-2u-205F 2 0%
Transistor hFE
0-1000 NPN PNP
Dans
176, 90, 36mm
safstandbediening 99,
o infraroodontvanger 19,90
voeding: 5 volt en 12 volt 49,50
Verder nodig:
decoder i.c. U 336 39,50
skristal 4 MHz
en natuurlijk een ruime technische kennis.
EPROMS- 250 n5
2764
27128
27256
27512
* 31/2 digit 12mm LCD display

* Capacitance test with zero adjust
* Transistor test
* Continuity test
* Diode test
* Test leads with 4mm plugs
* Carrying case
8,50
11,50
13,95
24,95
SUPERIOR ELECTRIC
type: M061-FD-6120
200 stappen...
5 Volt - 1 Amp
225,
CINE/VIDEO
CONVERTER
Kopieer uw films
op video "eindelijk
betaalbaar'
129,50
* 4% digit 12mm LCD display

* Frequency counter
* Transistor test
* Diode test
* Continuity test
* Carrying case

* Frequency counter
* Transistor test
* Diode test
* Continuity test
* Carrying case
AC volts:
0-200m.2-20-200-750Vac -0.5%
De volt
0.200m-2-20-200-1090Vdc-005%
AC current:
0-2m-200rn-20Aac -10%
DC current
9-2170p-2m-200m-20Adc 0.5%
Residence:
0.200-2k-20k-2001,2M-20M110 15%
Capacitance
0-20p-200n-20mF 32.0%
Frequency
0-2011.200kHz 320%
TranggOr hFE
0.1000 NPN PNP
Dams'
176 tt 90, 36mm
AC volts:
0-200m-2-20-290-7500ac 0.8%
DC vat
0-200m-2-20-209-1000Vdc -1
AC current
0-2m.200m-20Aac 1.8%
DC current
0-200p-2m-200m-20Adc as%
%dance:
0-200-211-201,20011-2M-208-811 -95%
Capacdance'
0-20o-200n-20pF 2.0%
Frequency:
0-20k-2001-Hz 2.0%
Transistor hFE:
0-1090 NPN PNP
Dims:
176 x 90 s 36mm
249,-
179,-
NIEUW!!! INTRODUKTIEAANBIEDING
Fluke 83595,- excl. 18,5% btw
Fl u ke 85695,. excl. 18,5% btw
Fluke 87825,- excl. 18,5% btw
FLUKE
KORTINGS REGELING
1-2 stuks
5%
3-4 stuks
8%
5-9 stuks
10%
10 en meer
15%
AAN7ALLEN?prijs aanvragen!
Verder is het in uw belang te weten dat wij bij kontante
betaling 2% kontant-korting verlenenl!!
159,-

* High accuracy
* Data hold switch
* Transistor test
* Continuity test
* Diode test
* Carrying case.
Battery and instructiors included.
AC Mis
0-200m-2-20-200-750Vac -5%
DC volts:
0.200m-2-20-200-1000Vdc 0.05%
AC current
0-2m.200m-20Aac 10%
De curreni
0.2(4-2m-209m--20Adc 05%
Reststancs
0-200-21,50-200k-2M-2088110.15%
Capacitance
0-2.11-20n-200n-2p-2001 20%
Transistor hFE.
0-1000 NPN PNP
Dimt
176 a90x 38rnrn
238,-
Nieuw, van Metex
auto-ranging
M 80 - GEEL
Dc. Voltage 400 mv - 400 V
AC. Voltage 100 V - 750 V
D.C. current 1 mA - 20 Amp !!
A.C. current 4 mA - 20 Amp !!
Resistente 4 K ohm - 4 m. ohm.
Frequency 4 khz - 20 khz
3,5 digit - datahold
ATARI RETOURGOEDEREN
dus zelf nazien!
Diskdrive in kast1050
Printer
Cassetterecorder
o?
oe
79,00
49,03
19,90
NIEUW
ITT SUPER MIDDENFREQUENT +

TUNER
Met twee video MF (verstembaar?) voor pseudo stereo
geluid, ook voor onze Belgische 'decoder' bouwers.
Met schema en aansluitgegevens.
Lekker klein en goedkoop
o9
79
Druk- en zetfouten, prijswijzigingen en uitverkocht strikt voorbehouden!!
elektuur
maart 1989
CASE: van softwarehandwerk naar

software-techniek
plexere) software. De situatie

wordt nog verscherpt door het
feit dat de software-behoefte
sneller stijgt dan de produktiekapaciteit (figuur 2). Anders
dan in de industrie is het bij de
software-produktie niet mogelijk om meer goederen te leveren door eenvoudig het "machinepark" uit te breiden. Een
ling z gekoeirdineerd worden,

dat de afzonderlijke bouwstenen aan het einde samen weer
een systeem vormen?
Hoe houdt het management
Het ontwikkelen van systeem-software wordt steeds

arbeidsintensiever. In de praktijk komt het dan ook steeds
vaker voor dat de software voor een computer-systeem
pas jaren na het gereedkomen van de hardware
beschikbaar is. Zo is het besturingssysteem voor een PC
op basis van een 80286 (AT) nooit echt van de grond
gekomen en is het definitieve 4 megabit grote
besturingssysteem voor de Acorn Archimedes nu,
anderhalf jaar na de introduktie van de hardware, pas
beschikbaar. De software-industrie is de afgelopen jaren
naarstig op zoek geweest naar een oplossingen voor dit
software-ontwikkelprobleem. De oplossing heet: CASE.
In de 19-de eeuw was handwerk
standaard en goederen werden
geleverd volgens de voor handwerk geldende produktienormen. Dat had natuurlijk nadelen. De produktiviteit was door
gebrek aan goede hulpmiddelen
gereedschappen
(machines,
enz.) gering en de kwaliteit van
de geleverde produkten wisselend, om niet te zeggen onvoorspelbaar. Ook het maken van
een werkplanning was vrijwel
onmogelijk, mede omdat de
middelen om de levertijd en de
kosten binnen de perken te houden, slechts in beperkte mate
voorhanden waren. Een soortgelijke situatie bestond ook gedurende de eerste 30 jaar op het
gebied van de softwareontwikkeling. Het feit dat dit
werk als een vorm van handwerk werd gezien, betekende
dat systematiek en struktuur
ver te zoeken waren. Daardoor
kon er van kompatibiliteit nauwelijks sprake zijn. Als er al dokumentatie bestond, dan was
dat alleen in de gedachten van
de vaak intutief werkende ontwikkelaars (figuur 1). Ieder in-
dividu had zijn eigen stijl en de

meesten wilden geen kennis nemen van de methoden van anderen. Op die manier werd de
een
software-ontwikkelaar
soort kunstenaar in zijn vak en
daarmee maakte hij zich onmisbaar.
Als men om de n of andere
reden niet tevreden is met het
werk van een vakman, maakt
men de volgende keer gewoon
gebruik van de diensten van iemand anders. In de softwarebranche is dat ondenkbaar, omdat de problemen daarvoor te
komplex en te uniek zijn. Daardoor is de individuele "software-vakman" door zijn persoonlijke know-how al snel een
onvervangbare kracht.
Figuur 2. De omvang van de programma's neemt gigantische

vormen aan. Binnen een tijdsbestek van 30 jaar is de behoefte
bij sommige projekten opgelopen van enkele miljoenen tot zo'n
80 miljoen instrukties.
De gevolgen van traditionele

software-o ntw ik keling
Deze en andere misstanden
moesten wel tot een krisis in
software-ontwikkeling leiden,
een krisis die mede veroorzaakt
werd door een gebrekkige kwaliteit en een toenemende behoefte aan nieuwe (steeds kom-
Figuur 3. Hoe meer mensen aan een projekt werken, des te

komplexer worden de kommunikatiekanalen. Al vlug zit er meer
tijd in management dan in de eigenlijke software-ontwikkeling.
06-SEP-1988 14:50
LEVEL: 0
LAST UPDATE:
PROJECT. TPC
LAST ANALYSIS: 0E-SEP-1908 14,51
Figuur 1. Dokumentatie is altijd een zwakke plek bij de

software-ontwikkeling geweest. Eigen ideen en taalbarrires
vormen vaak onoverkomelijke problemen.
andere oorzaak van de stagnerende produktie is dat softwaresystemen steeds gekompliceerder worden. De aangewezen
manier om dit komplexe geheel
meester te worden, is het verdelen van het werk over verschillende teams. Dit betekent dat
het totale systeem in verschillende op zichzelf staande, overzichtelijke modules moet worden opgedeeld, die later weer
naadloos tot n geheel kunnen
worden samengevoegd. Dan
ontstaan er echter een aantal
nieuwe problemen, nl.:
Hoe kan het werk van de
verschillende groepen onder-
overzicht over en invloed op

de projekten? Daar zijn tenslotte meerdere personen bij betrokken en ze vereisen daarom
een gedifferentieerde planning,
uitvoering en kontrole.
Hoe moeten de normen luiden om een uniforme en
daarmee effektieve kommunikatie mogelijk te maken (figuur
3)?
De kosten voor korrekties en
foutenbestrijding kunnen bij
software-projekten de pan uit
rijzen. Hoe eerder er een fout in
het programma sluipt en hoe
langer die onontdekt blijft, des
elektuur
maart 1989
28
DIRECTIE LUCHTVERKEERSBEVEILIGING
De Rijksluchtvaartdienst (RLD) ressorteert onder het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
De directie Luchtverkeersbeveiliging van de RLD is belast met de verkeersleiding op en nabij
de luchtvaartterreinen Schiphol, Rotterdam, Eelde en Beek.
Ook geeft zij adviezen en inlichtingen die van belang zijn voor de veilige uitvoering van vluchten
en verzorgt zij de telecommunicatie met luchtvaartuigen en instanties teneinde cie veiligheid,
regelmaat en doelmatigheid te optimaliseren. Hiertoe richt de directie tevens radio-technische
installaties op, zoals navigatiehulpmiddelen en radar-apparatuur, en onderhoudt zij deze.
Zelfstandige functie voor een MTS-er Elektronica

met kennis van radarapparatuur
Taak
Functie-eisen
Salaris
Standplaats
U maakt deel uit van een team van vier medewerkers en twee specialisten dat werkzaam is op
het radarstation in Herwijnen.
Dit station levert informatie voor de Algemene Verkeersleidingsdienst op Schiphol, de
Koninklijke Luchtmacht in Nieuw Milligen en Eurocontrol in Beek.
U werkt in dagen avonddiensten en bent daarbuiten bij toerbeurt geconsigneerd.
Zelfstandig lokaliseert, definieert en verhelpt u storingen aan radar- en extractorsystemen.
U verricht regelmatig controles en onderhoudswerkzaamheden en u komt met voorstellen
inzake modificaties. Deze brengt u ook zelf aan en u test ze uit, in overleg met een der
specialisten. Tenslotte assisteert u bij overnamekeuringen en installatiewerkzaamheden.
U heeft een diploma MTS-Elektronica en kennis van radar (verwerkende systemen).
Ervaring met deze apparatuur strekt tot aanbeveling. Tevens beheerst u de Engelse taal.
Dit bedraagt, afhankelijk van uw ervaring, maximaal f 4.115,- bruto per maand.
Herwijnen.
Uw schriftelijke sollicitatie kunt u binnen 14 dagen sturen naar de directie Luchtverkeersbeveiliging, hoofd afdeling Personeelszaken, postbus 7601, 1118 ZJ Schiphol-Centrum.
De rijksoverheid wil meer vrouwen in dienst nemen. Bij gelijke geschiktheid van kandidaten
genieten vrouwen de voorkeur.
ELEKTUUR ook uitermate geschikt

voor het plaatsen van
personeelsadvertenties
Bel voor inlichtingen 04490 - 89444
29
te verder heeft ze zich vertakt en
in des te meer onderdelen van
het programma zal ze zich genesteld hebben. Om zulke fouten te bestrijden, moeten grote
delen van het programma getest
en indien mogelijk gewijzigd
worden. En van hun kant vragen deze veranderingen soms
ook weer om verbeteringen,
kortom het begin van grote ellende. De kosten voor het
bestrijden van een fout worden
hoger naarmate zij langer onontdekt blijft. Een projektleider die pas laat merkt dat de
systeemanalyse de basis van
zijn projekt niet deugt, vergaat het net als een bouwopzichter die bij het afwerken van
het interieur van een woning
een fout in de fundamenten
ontdekt. De beslissingsvrijheid
van de projekt-manager wordt
dus kleiner naarmate het projekt vordert (figuur 4).
De oplossing heet CASE

Er doemen een groot aantal
problemen op en veel vragen
blijven nog onbeantwoord.
Toch is nu al duidelijk welke
wegen we moeten bewandelen
om uit de krisis te komen. Het
woord dat sinds het begin van
de jaren tachtig in vakkringen
als de sleutel tot het sukses
wordt beschouwd, is CASE:
Computer Aided Software Engineering.
Het woord CASE is samengesteld uit twee komponenten:
SE (Software Engineering)
staat voor gestandaardiseerde,
op bepaalde methoden georinteerde werkwijzen bij het ontwikkelen van software, vergelijkbaar met de werkmethoden
in de "traditionele" technische
richtingen (machinebouw, architektuur enz.). Deze moeten
het kunstenaarschap in de
software-produktie uit vroegere
dagen vervangen. De tweede
komponent, CA (Computer Aided), betekent dat de ontwikkeroutinewerkzaamheden
laar
niet meer zelf hoeft uit te voeren. Zaken als het schrijven,
testen en dokumenteren van
software-bouwstenen kan een
computer sneller en betrouwbaarder dan een mens. Moderne software-instrumenten kunnen zo veel kostbare manko's voorkomen, en dat niet alleen bij de programmering,
maar ook bij het onderhoud en
het verder ontwikkelen van
software.
CASE is niet alleen bedoeld als
hulpmiddel bij het opsporen
van fouten, maar ook als een
ontwikkelingsomgeving waarin
fouten al vanaf het begin uitgesloten worden volgens het devies: "Goede software ontstaat
tijdens de ontwikkeling, dus
niet tijdens het testen". Kwali-
Figuur 4. De kosten van een fout in de software nemen gigantische vormen aan als de fout pas laat ontdekt wordt.
elektuur
maart 1989
extern int
errno
;char
grrr
r,
;main(
argv. argc 1
int
erge
r,
argy[];(int
P( ):
char .
adefine x int i,
j.cc[4[:printf("
choo choo\n"
I
x :if
(P( !
: cc[ :
& f(j
)>2 ?
j
i )1. argv[i++ +:-il

.
for
(ie
0;;
i....
);
_exit(argv[argc- 2
/ cc[1.argc):-1<<4 J
) ;printf("%d" F(.
")1:11
P (
a )
char a
; 1
whilel
a :
a >
/. by E
riort
arst
all.1);
I
j i
kosten
kosten van
een fout
invloed
management
analyse
programmeren
ontwerp
levenscyclus
test
EA-651.14
Een goed programma voor het

samenstellen van softwaremodellen test de konsistentie
van de verschillende onderdelen
van het projekt. Softwaremodellen hebben het grote
voordeel dat ze meteen een
overzicht over het totale projekt
geven; het is in geen geval alleen
maar een verzameling losse onderdelen. Het allergrootste
voordeel is echter dat een
software-produkt nu van alle
kanten getest is voordat het op
de markt gebracht wordt.
Het ontwikkelen van software is
tegenwoordig geen "one-manshow" meer, maar teamwerk.
Om ervoor te zorgen dat het
werk van de verschillende teamleden later soepel tot n geheel
kan worden samengevoegd, is
voortdurend overleg tussen de
noodzakelijk.
medewerkers
Hoe groter een projekt is en hoe
meer mensen eraan meewerken,
hoe belangrijker de rol is die
deze onderlinge uitwisseling
teitsbewaking begint al vroeg in

het ontwikkelingsproces. In de
software-engineering worden
methoden gebruikt die gestruktureerde, planmatige en kontroleerbare software-ontwikkeling
mogelijk maken (figuren 5).
De sleutel tot planmatige en
kontroleerbare software-ontwikkeling is het samenstellen
van modellen. Een konstrukteur in de auto-industrie
"bouwt", lang voordat de
eerste auto geproduceerd
wordt, een model van het nieuwe ontwerp op het beeldscherm
(m.b.v. CAD = Computer
Aided Design). CAD- en CAEprogramma's gaan dan na of de
onderdelen van de geplande auto in elkaar passen en of alles
naar behoren funktioneert. Op
dezelfde manier stelt- een
software-ontwerper die gebruik
maakt van CASE, eerst een model van zijn projekt samen,
eveneens geholpen door de
computer.
5
probleem analyse
r_ 76 ontwerpen van
de modulen
d1
end if
I then
raamwerk van
het programma
if a(j)> bthen
a(1) : -b
end if
hetkornplete
programma
EA-651-15
Figuur 5. De struktuur van de software-ontwikkeling met behulp van CASE.
van informatie speelt. Suksesvol projektmanagement is dus

nauw verbonden met het opvoeren van de teamproduktiviteit.
De kommunikatie binnen het
team verloopt eenvoudiger, als
er vergaande overeenstemming
bestaat over de gebruikte methoden. Het maken van exakte
afspraken over de punten waar
het werk van individuele medewerkers op elkaar moet aansluiten, kan dan heel goed methodisch en organisatorisch door
de computer ondersteund worden.
Standaardisering vermindert de
risiko's van fluktuaties binnen
het team. De bestaande knowhow is gedokumenteerd en
daardoor ook voor nieuwe medewerkers eenvoudig toegankelijk. Zo kan de veelbesproken
verlies van know-how door gebrekkige dokumentatie of vertrek van medewerkers vermeden
worden. Bovendien vergemakkelijkt standaardisering later
het onderhoud van de software.
ProMod
ProMod, het CASE-produkt
van AEG-systeemhuis GEI, kan
nu al een heel projekt van idee
tot volledig programma ondersteunen. Met behulp van de
gestruktureerde analyse kan een
model van het latere systeem
worden samengesteld en in een
systeembeschrijving worden opgeslagen. De software gebruikt
daarvoor grafische symbolen,
omdat die de onderlinge samenhang beter weergeven dan
ellenlange beschrijvingen. Aan
de hand van de systeembede
ontwerpt
schrijving
software-ingenieur met designtools de globale architektuur
van een systeem, die dan later
door verfijning van de kode in
een van de hogere programmeertalen (zoals ADA, Pascal
of C) gegenereerd wordt.
Daarbij zorgt ProMod steeds
voor een aktueel overzicht over
de voortgang van het projekt.
Termijnplanning is bij software
tenslotte een netelige zaak. Met
modellen kan de voortgang echter al in een vroeg stadium worden vastgesteld. Ze bevatten al
het hele systeem, hoewel nog
niet tot in details uitgewerkt. Zo
kan men fouten meteen korrigeren zonder dat het enorm veel
geld gaat kosten. Deze gestruktureerde werkwijze levert "mijlpalen" op in de voortgang van
het projekt, zoals bijvoorbeeld
het maken van tussenprodukten
(een systeembeschrijving of
design-dokumenten).
elektuur
maart 1989
30
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygine (RIVM) doet multidisciplinair onderzoek

ter bescherming van de gezondheid van mens en milieu. De belangrijkste opdrachtgevers van het
instituut zijn de Ministeries van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur n Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer. Het RIVM telt circa 1400 medewerkers, werkzaam in 30 laboratoria en
ondersteunende afdelingen.
In internationaal verband werkt het instituut samen met WHO, EG en diverse buitenlandse
onderzoeksinstituten.
Bij de Bedrijfstechnische Dienst kan geplaatst worden een
besturingstechnicus vim
Afdelingsinformatie:
De taken van de Bedrijfstechnische Dienst omvatten:
zorgen voor de continuteit van de utilitaire voorzieningen en (mede) zorg voor het beheer van
de gebouwen;
ontwerpen, vervaardigen, wijzigen, onderhouden en repareren van apparatuur, systemen en
instrumenten van laboratoria;
verstrekken van technische adviezen m.b.t.
aanschaffing van apparatuur, inventaris, ruimteindeling, nieuwbouw, veiligheid.
Functie-inhoud:
Controleren en innoveren van elektronische
installaties.
Verrichten van hoogwaardige elektrotechnische
werkzaamheden aan SE installatie.
In het kader van de Hoogspanning met de SE
installatie zal hij/zij als Hoogspannings Verantwoordelijke Deskundige worden aangesteld.
Begeleiden van externe uitvoerders op elektrotechnisch gebied.
ONDERZOEK IN
DIENST VAN
MENS EN MILIEU
Functie-eisen:
MTS-elektrotechniek. Ervaring op gebied van
installatietechniek is vereist; ervaring op gebied
van Hoogspanning Besturingstechniek, Meeten Regeltechniek en gebouwen beheerssystemen strekt tot aanbeveling.
Standplaats: Bilthoven.
Salaris: afhankelijk van kennis en ervaring max.
f 3.284, bruto per maand.
Het RIVM wil meer vrouwen in dienst nemen. Bij
gelijke geschiktheid van kandidaten genieten
vrouwen de voorkeur.
Inlichtingen kunnen worden ingewonnen bij Ing.
A. den Hartogh, Hoofd Bedrijfstechnische
Dienst, tel. 030-742220 en de heer H.K. Strikwerda, personeelsconsulent, tel. 030-742569.
Schriftelijke sollicitaties onder nr. BTD-14/ET
richten aan het Hoofd van de Afdeling Personeel
en Organisatie, Postbus 1, 3720 BA Bilthoven.
RIJKSINSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID EN MILIEUHYGIENE
ill 111111111181111111111111111
Bij PCS weet u

zich verzekerd van eengoede job.
PCS, Personal Computer Services, in Woerden ontwikkelt
funktionele en veelzijdige automatiseringsoplossingen voor de verzekeringswereld. PCS systemen zijn er in verschillende versies,
afgestemd op de omvang van de werkzaamheden en o.a. geschikt
voor multi-user omgevingen. De groei zit er bij PCS flink in. Vandaar
dat wij ons team graag, en op korte termijn, willen uitbreiden met een:
Technisch medewerker M/V

Met kennis en ervaring op het gebied van MS-DOS en NOVELLnetwerken. Zijn of haar taak zal bestaan uit het installeren, onderhoud en
repareren van PC's, matrix- en laserprinters. Implementatie, installatie en
maintenance, overeenkomstig het hoge niveau van de PCS-dienstverlening. We zoeken dan ook naar een ervaren technicus met MTS-opleiding
van 25 jaar, die inzicht koppelt aan inzet. PCS biedt naast toekomstperspektief en een goede honorering een auto van de zaak.
Bent u genteresseerd? En woont u in het gebied tussen de vestigingsplaatsen van PCS: Woerden en Sint-Oedenrode?
Schrijf dan naar PCS, t. a. v. de heer B. De Soomer.
Iltiel<ittiEgRRA4vEvTisAELB-I
Barwoutswaarder 41a, Postbus 426,

3440 AK Woerden.
elektuur
maart 1989
.c
int
ener arov I. Int
2. cC(411:prantf >2
/ cc 11.arpc) ,-1 <4
larqc- 2
wh.le
char a
Lay E
In de volksrepubliek China is Philips een joint

venture aangegaan voor
de fabrikage van
kunststoffen behuizingen
van videocassettes. De
fabriek is gevestigd op
een industriekomplex in
Schenzen, de ekonomische zone ten noorden
van Hongkong. De kapaciteit is 20 miljoen behuizingen per jaar. Gedeeltelijk zijn deze behuizingen
bestemd voor de buitenlandse markten en zij zullen gexporteerd worden
om elders door Philips
van een videoband voorzien te worden.
De Nederlandse
computer-fabrikant PaCo
gaat het goed. Vandaar
dat de behuizing te klein
is geworden om als uitvalsbasis voor de komende jaren gebruikt te worden. PaCo heeft daarom
een nieuw bedrijfspand
betrokken dat wederom
in Rotterdam gelegen is.
Het nieuwe adres van PaCo luidt: Overwegwachter 2, 3034 KG Rotterdam, tel. 010-4130988.
Per 1 februari jl. heeft
Acorn Computers een
eigen vestiging in Nederland geopend. Het adres
luidt: Acorn Computers,
The Hague Business
Centre, Lange Voorhout
58, 2514 EG Den Haag,
tel. 070-454659. Ingaande dezelfde datum is
Eeckhorn B.V. in Delft
gesloten.
Klaasing Electronics is
distributeur geworden van
Daren, een Engelse fabrikant van voedingen. De
reeks voedingen van Daren vult het bestaande
programma van Klaasing
aan en bestaat uit
DC/DC-omzetters,
Eurokaart-voedingen en
primair geschakelde eenheden. Inl.: Klaasing Elektronics, Oosterhout, tel.
01620-81600.
Bij Compudata B.V. in
Den Bosch is per 9 januari jl. het telefoon- en het
faxnummer gewijzigd.
Het nieuwe telefoonnummer luidt: 073-405111.
Het nieuwe faxnummer
is: 073-425685.
Bij het samenstellen van de dokumentatie is ProMod een bijzonder effektief hulpmiddel.
De dokumentatie ontstaat
daarbij namelijk automatisch,
in zekere zin als bijprodukt tijdens de ontwikkeling. De
software-tool zorgt er verder
voor dat de dokumentatie bij
veranderingen ook veranderd
wordt en daardoor steeds aktueel is. De dure ontwikkelaar
hoeft z'n tijd dus niet meer te
verdoen met het samenstellen
van de dokumentatie.
De software-fabriek van de
toekomst
ProMod is een belangrijke stap
in de richting van een toekomstige software-fabriek, omdat het nu al voor een groot
deel aan de eisen voldoet die
aan een volledig CASE-pakket
gesteld mogen worden.
De volgende stap op weg naar
gentegreerde CASE-oplossingen moet een koncept zijn dat
vergelijkbaar is met de tegenwoordige CIM-oplossingen op
het gebied van de industrile
automatisering. CIM voor de
software-ontwikkeling betekent
dat de ontwikkelingsaktiviteiten en -resultaten een vast stramien moeten doorlopen van de
planning van een softwareprojekt tot aan de ingebruikneming. Dat vereist een enorme
hoeveelheid methodische knowhow en een ondersteuning van
de verschillende fasen van de
software-life-cycle. Een belangrijke eis bij de moderne
software-produktie is dat eenmaal geproduceerde bouwstenen opnieuw bruikbaar moeten
zijn. Hoe meer systeemonderdelen in andere projekten kunnen worden gebruikt, des te eerder kan de produktiviteit van
software-ontwikkelingseen
omgeving worden opgevoerd.
Tegelijkertijd dalen dan de
kosten voor systeemontwikkeling en wordt de kans groter dat
men zich aan de afgesproken levertermijn kan houden. Hergebruik kan door het aanleggen
en onderhouden van databanken met standaardmodules bereikt worden. Promod maakt
het opbouwen van zulke banken

mogelijk door standaardisering
en strikte handhaving van bepaalde konstruktieprincipes.
Andere belangrijke punten op
weg naar de software-fabriek
van de toekomst zijn bijvoorbeeld:
integratie van ontwikkelingshulpmiddelen voor kostenbeheersing en ressourcemanagement;
III geavanceerde systemen voor
kostenramingen en voor
konstruktievoorstellen m.b.t.
software-architektuur;
specialisatie in specifieke applikaties, bijvoorbeeld software voor automatiseringssystemen.
Het doel is dus de softwarefabriek van de toekomst. Met
het produkt ProMod speelt
AEG ook op dit gebied een
beslissende rol en bereidt zich
voor op de toekomst.
Er bestaat een internationaal
projekt om het fabriceren van
software op grote schaal te realiseren. Het heet ESF: Eureka
Software Factory (figuur 6).
Aan ESF nemen 14 Europese

ondernemingen en onderzoeksinstituten deel die zich ten doel
hebben gesteld om de kwaliteit
en de produktiviteit van
software-ontwikkeling te verbeteren. Gedurende een periode
van 10 jaar (1987 tot 1997) zullen gemiddeld zo'n 240 mensen
voor ESF werken, waarmee
meteen omvang en betekenis
van dit projekt duidelijk zullen
zijn. Men hoopt door het maken en verkopen van gemakkelijk te begrijpen en te hanteren
produkten de ideale softwareproduktie te verwezenlijken.
ProMod voldoet in zijn huidige
vorm al aan de belangrijkste eisen van het onderzoeksdoel,
omdat in zaken als planning,
ontwikkeling, kwaliteitsbewaking enz. voor de integratieve
software-ontwikkeling al is
voorzien.
ProMod vormt in al zijn gekompliceerdheid een belangrijke tussenstap op de nog lange
weg naar het einddoel dat de
ESF met de Europese softwarefabriek voor ogen staat.
De informatie in dit artikel is

ontleend aan een toespraak van
DipL-Math. Jtirgen Schmitz
(Leiter Marketing-Untersttitzung ProMod, GEI, Aken), gehouden tijdens een door AEG
georganiseerde perskonferentie.
Foto's/illustraties: AEG/GEI
Presseinformation
(EA-651)
6
ERICSSON
NORSK DATA
TELELOGIC
W
I(
NIXDORF
SOFTLABt
CAP GEMINI SOGETI
AEG AKTIENGESELLSCHAFT
DORTMUND
Figuur 6. ESF, Eureka Software Factory, is een Europees projekt

om de software-ontwikkeling binnen de grenzen van Europa te
stimuleren. In totaal omvat het projekt 2400 manjaren over een
periode van 10 jaar. De totale kosten bedragen meer dan 800
miljoen gulden.
elektuur
maart 1989
...................................................
.
: HAEMONETICS
S.A.
.
.. leider op het gebied
* van haema-Pherese en autologe bloed-recovery-systemen, zoekt wegens

uitbreiding en de toenemende verscheidenheid van nieuw ontwikkelde
apparatuur een
PART-TIME
SERVICE-ENGINEER
Functie-inhoud:
het zelfstandig servicen, repareren en onderhouden van medische elec-
tronische apparatuur, zowel in de binnen- als de buitendienst.
het rapporteren aan het management van uitgevoerde en te verrichten
werkzaamheden.
Voor een goede en adequate uitvoering van genoemde werkzaamheden is
vakkennis en een goed contact met onze clinten van primair belang.
Wij denken aan kandidaten met:
t goede contactuele eigenschappen
j opleiding HTS/MTS electronica
kennis op het gebied van micro-processoren
rijbewijs B-E
leeftijd 29-40 jaar
kennis van de Engelse taal in woord en geschrift
Wij bieden:
boeiend en afwisselend werk in een gezond groeiend bedrijf
uitgroei mogelijkheden voor de juiste kandidaat
verantwoorde auto-vergoeding
# Nadere informatie over deze vacature wordt u gaarne verstrekt door de
heer P.A. Kuiper, Sales en Technisch Manager. Tel: 02155-23425.
Uw schriftelijke sollicitatie kunt u richten aan:
HAEMONETICS Nederland S.A.
Noorderweg 35, 3761 ES Soest.

HTS en MTS voor Elektronica

Rens &Rens
1 HTS MTS
Hilvers
1P5,'
Gevesngd sinds
1925
Rens & Rens is een particuliere HTS en

MTS voor elektronica. En geen gemakkelijke. De eisen zijn hoog, er moet hard
worden gewerkt. De vraag naar elektronici
is al groot, maar die naar mensen met een
Rens & Rens diploma wordt er nog door
overtroffen. Je zult dan ook niet vaak werk
loze "Oud - Rensers" tegenkomen.
Bel of schrijf voor meer informatie

Emmastraat 62 - 66 11213 AL HILVERSUM I Telefoon 035 - 47 47 4
Oostersingel 8, 4101 GG Culemborg Te1.03450 -12994
KWALITEIT EN PERFEKTE SERVICE!

Een assortiment van 24.000 onderdelen
TEVENS LEVERING VAN:
AUDIO, VIDEO, TV ONDERDELEN EN ELEKTRONIKAGEREEDSCHAPPEN
Bestelwijze: Telefonisch: 03450-12994. Maandag t/m Vrijdag: 12-17 uur en 18-20 uur.
Zaterdags: 11-16 uur. Telefax: 03450-21443.
Betaalwijze: onder rembours/vooruitbetaling
BANK: ABN, NR.5593.39.399 GIRO NR.59.14.569
elektuur
maart 1989
modem, PC-link en benodigde

software) bijzonder laag, in
ieder geval veel minder dan de
goedkoopste kale PC-klone.
Door het PSION-barcodesysteem kunnen vrijwel alle op
dit moment toegepaste koderingen (namelijk EAN, UPC,
CODE39, ITF, Codabar, Telepen, Modified Plessy en
Code128) gelezen worden. In
een menu kan de gebruiker kiezen welke koderingen (eventueel
De barcode oftewel de streepjeskode verovert de laatste
allemaal gelijktijdig) hij wil gejaren heel snel terrein. Vrijwel elk produkt, zelfs deze
bruiken. Nadat een kode is inElektuur-uitgave, is tegenwoordig voorzien van de alom
gelezen, kan automatisch het
bekende streepjeskode. Voor het snel en foutloos lezen
aantal eenheden met hetzelfde
van deze streepjeskode is een speciale leespen, de
nummer geteld worden. Zo is
zogenaamde barcode-lezer ontwikkeld. Met een
eenvoudig te bepalen hoeveel
computersysteem kunnen de met deze pen ingelezen kodes eenheden er in een bepaalde
geregistreerd en verwerkt worden.
tijd verbruikt zijn. Het is echter
ook mogelijk om handmatig
een aantal in te voeren dat bij
een bepaald artikel hoort. Dit
Het lezen en registreren van de de Organiser en een computer kan zinvol zijn bij het voeren
barcode is een klus die bij uit- wordt gebruik gemaakt van een van een voorraadadministratie.
stek over gelaten kan worden RS232-interface. Indien bij een De string waarin de data naar
aan een computer, want alleen telefoonverbinding van een de PC wordt verzonden, is dehij kan snel en foutloos de vele Hayes-kompatibele modem ge- fault als volgt opgebouwd:
verschillende kodering ontrafe- bruik wordt gemaakt, kan zo- "*I08<","*B20<","*A08",
len. Vandaar dat voor vrijwel wel het kiezen van het telefoon- "*D06<","*S10). Het veld
alle computersystemen een in- nummer als het opbouwen van "*108" is een groepsnummer
terface beschikbaar is waarop de data-verbinding aan de soft- en "*B20<" een veld met 20
een barcode-lezer kan worden ware worden overgelaten. En plaatsen, gereserveerd voor een
aangesloten. Toch hebben de toetsaanslag is in principe vol- barcode. Het "<"-teken geeft
meeste computers het bezwaar doende om een data-bestand uit aan dat de kode naar links
dat ze te omvangrijk zijn om de Organiser te exporteren naar wordt uitgelijnd; indien gewenst
mobiel te worden ingezet, met een PC, waar ter wereld die ook kan dit ook veranderd worden
andere woorden het is moeilijk staat opgesteld. Zelfs de naam zodat naar rechts (met het
op de werkplek barcodes te le- waaronder men het bestand in " > "-teken) wordt uitgelijnd.
zen. Een zeer krachtig stuk ge- de PC wil opslaan, wordt auto- Het volgende blok "*A06>"
reedschap dat voor deze klus matisch meegezonden. Alle heeft maximaal 6 plaatsen en
bijzonder geschikt blijkt te zijn, software die hiervoor bij de PC kan gebruikt worden om de
is de Psion Organiser, een han- nodig is, wordt met de serile aantallen te vermelden. In het
dig en goedkoop computertje interface voor de Organiser D-veld staat de systeemdatum
dat in iedere broekzak past en (PC-link) meegeleverd. Naast die wordt afgeleid van de klok
snel voorzien kan worden van een eigen protokol is in dit pro- in de Organiser. Tenslotte is het
een aantal nuttige randappara- gramma ook het internationaal S-veld een afsluitend spatieten. Het afgelopen jaar is de gestandaardiseerde XMODEM- veld. Deze opzet, afgeleid van
vraag naar de Psion Organiser protokol opgenomen. Hierdoor de struktuur in dBase, maakt
gigantische vormen gaan aan- kan met vrijwel elk kommuni- het mogelijk de informatie zo te
nemen en op dit moment gaan katieprogramma de data uitge- rangschikken dat ieder proer alleen al in Nederland meer wisseld worden. Ondanks de gramma er mee overweg kan.
dan 300 exemplaren per maand krachtige en flexibele opzet zijn De gebruiker kan zelf verandeover de toonbank. De produk- de kosten van de hele konfigu- ringen in deze opzet aanbrentielijn in Engeland is inmiddels ratie (Organiser, barcode-lezer. gen, zodat relevante informatie
kan worden toegevoegd en irrezo uitgebouwd dat meer dan
levante informatie vervalt.
20.000 van deze apparaatjes per
maand de fabriek verlaten!
Barcode lezen
nu zeer eenvoudig
mogelijk
Terminalfunktie
Barcodes snel te verwerken
Speciaal voor mensen die veel

werken met produkten die van
barcodes voorzien zijn (vertegenwoordigers,
service-monteurs en winkelpersoneel), heeft
de Nederlandse onderneming
PocketBrain uit Rosmalen een
software-pakket (in de vorm
van een losse module) samengesteld waarmee de Organiser
wordt omgebouwd tot een komplete barcode-terminal. Deze
barcode-terminal kan de ingelezen informatie exporteren naar
ieder software-pakket dat op
een PC werkt (maar in principe
ook op elke andere computer).
Voor de kommunikatie tussen
Foto I. De Psion Organiser,
een veelzijdig zakcomputertje

dat snel Europa verovert.
Indien naast het verzenden van

een barcode-bestand een uitgebreidere kommunikatie met een
databank gewenst is, kan gebruik gemaakt worden van het
"modempack", een programma dat een komplete terminalfunktie voor de Organiser aan
boord heeft. Het programma
wordt eveneens geleverd in de
vorm van een module die in de
Organiser wordt gestoken en
gaat er van uit dat de gebruikte
modem Hayes-kompatibel is.
Voor de kommunikatie met
PC's kan bij het verzenden van
bestanden gebruik gemaakt
worden van het XMODEMprotokol. Voor iedere databank
Foto 2. Een komplete barcodeterminal op basis van de Organiser en een aangepaste

barcode-lezer van Hewlett
Packard. Het systeem kan
werkelijk overal gebruikt worden.
of andere computer-verbinding
kunnen de instellingen in een
bestandje worden bewaard. Het
oproepen van een bestand "Fido" kan in dit geval bijvoorbeeld voldoende zijn om de modem in te stellen, de
kommunikatie-parameters in de
computer goed te zetten en vervolgens de Fido-node te bellen.
Is de verbinding tot stand gebracht dan volgt de melding
"connected" op het LCbeeldscherm.
Een van de mooiste toepassingen, en in het kader van de verkeersveiligheid ook heel zinvol,
is het gebruik van de Organiser
als telefoonbeantwoorder. De
computer neemt in dit geval de
gesprekken aan die via de autotelefoon binnenkomen en
brengt vervolgens een dataverbinding tot stand, waarna de
oproeper de boodschap via zijn
computer kan verzenden. De
Organiser slaat dit bericht op
en de autobestuurder kan op
een geschikt (veilig) moment de
boodschappen bekijken die
voor hem zijn achtergelaten.
Slingerende auto's op de inhaalbaan van de autosnelweg
omdat door de bestuurder de
autotelefoon wordt aangenomen, kunnen hiermee tot het
verleden behoren. Een bijkomend voordeel van deze toepassing is dat de autotelefoon in
principe 24 uur per dag bemand
kan zijn, dus ook als de
bestuurder even afwezig is.
(EA-646)
Inlichtingen: PocketBrain B.V.,

Rosmalen, tel. 04192-19124.
elektuur
maart 1989
34
*** het complete multifunctionele meetinstrument voor Uw PC***

OSCILLOSCOOP
Een tweekanaals digitale
geheugen oscilloscoop voor
het meten, analyseren en
opslaan van alle soorten
signaalvormen.
TRANS ENT-RECORDER
s. wamicwww 51EP1E TRANSIENI RECORDER
!sem!. reisde 10.1 .. 30 sec) : ~Mi

Aantal seinles Inas 300007.
550
S Schaalfactor kanaal 1 ( Sf .. 2) :
0.860 :
Schaalfactor kanaal 2 ( 5 .. 2 ) :
1.560 r'
i Offset aan kanaal 1
.
7.391 i
Offset van kanaal 2
:
23.000
r Beekerang tussen kan. 1 en km. 2 :
'S Oude neetgegewens totalen
P
S Fa lemen mor neetgegmens
TRANS
.0:03
.3105
0775
re
1:n Pin
,'333 060E
ris 011121 ,
VOLTMETER
ER
Een tweekanaals voltmeter
die de effectieve-, gemiddelde- en top-topwaarde
aangeeft. De verhoudingen
tussen kanaal t en kanaal 2
worden zowel lineair als in
dB's weergegeven.
Een tweekanaals transintrecorder voor het meten

van langzame signalen
~mam
FUNCTIE-GENERATOR
TiaPie
~d I
neb.
0.05 0011 KWAL 2
Pregeremewiwne Poctrecncater t
20 MEI
Eff. waarde : MED Elf. waarde n. MEM

TsWtois weeds
ICHAP waarde R MEM
Gen. waarde
0,0007 , Oen. waarde :
MEIN
1(1182 (las.)
8200 (lin./ nMEE
81/82 we. )
82/01 (K
I va>
721 co
Een functiegenerator voor

het genereren van elke
gewenste.signaalvorm.
3-3 spawo
PISEL)
MEM
i ES MC
Pt ACW
wi 110,4,COM 10131 (11/111102e03
Sh) t1#0KE
SPECTRUM ANALYSATOR
Een tweekanaals spectrum r41 otAiVtItysa
analysator voor het weergeven van het frequentie
spectrum in een lineaire
of logaritmische
amplitude as.
METEN en REGELEN
18:51
me EEN EENISUUDIti. P-FibELMR in turbo PA.CAL ms*

Arms. P_regelaar;
(Nes crt;
AAR waarde
: integer;
integer;
instelling byte)
d_waasde
real;
begin
write(' geef de waarde mor het droomt tonele deel ');
read(Paraarde);
Instel I mg: )64;
(kanaal 1 aan en 0.5 wat volle schaal)
Port(S3011:irnstellic:
- repeat;
waarde:nwert(13001)
(lees de marden wan de WO ccouertor)
waar (e:.rcand(waardeelLicarde);
(bereken de term kwel marde)
wirt(13001: rums de;
(stuur de waarde int)
until kegoressed;
end.
De TP5008 is een 8-bits A/D-D/A interface kaart. De conversietijd van de A/D-convertor

is 2 gsec (max. signaal frequentie 200kHz) en van de D/A convertor 1 gsec. De twee
ingangskanalen zijn beveiligd tegen overspanningen. Softwarematig zijn de versterkingsfactoren van elk kanaal instelbaar (20, 10, 5, 2, 1 en 0.5 Volt volle schaal). De
software is menu gestuurd met zgn. "pop-up menu's" en ondersteund Hercules, CGA en
EGA monitoren. De TP5008 wordt geleverd voor een prijs van FL 499,00 excl b.t.w.
inclusief software.
Het schrijven van software voor geautomatiseerde meetopstellingen.

Het maken van een P-,
Pl of PID regelaar.
AC/DC
Channel 1
AC/DC
Channel 2
TiePie Engineering
Postbus 115 8900 AC Leeuwarden Tel. 05106-238
Een demo diskette en documentatie van de TP5008 is voor FL 10,- te verkrijgen door een briefkaart te sturen
aan TiePie Engineering, Postbus 115, 8900AC Leeuwarden o.v.v. demo TP5008 of telefonische (tel.nr . 05106-238).
OUT
El
StOp een radio
in uw PC
Achtergrondmuziek met
PCRADIO
In principe is een PC bedoeld
om als een stuk
kantoorgereedschap het
werken eenvoudiger,
effektiever en funktioneler te
maken. Mede dankzij de vele
PC-priv-projekten komen de
laatste tijd steeds meer
PC's ook op hobbykamers te
staan. Speciaal in deze laatste
situatie is het natuurlijk
handig als de PC meer
funkties heeft dan louter en
alleen teksten dataverwerking. De ontwerpers
van de PCRADIO (de firma
Spase uit Wijchen) hebben
hun fantasie de vrije loop
gelaten en ontwikkelden een
wel heel bijzondere kaart voor
de PC: een hifi-FM-stereoradio met een 2 x 4 watt
eindversterker.
De PCRADIO wordt geleverd
als een korte insteekkaart voor
de PC en gaat vergezeld van een
diskette met software en een
goed verzorgde handleiding in
de Engelse taal. Op de kaart zitten een aantal IC's, een kompakte tuner, drie tulppluggen en
een handvol passieve komponenten. Regelaars voor het volume, de balans en de klankkleur zal men vergeefs zoeken,
zij zijn vervangen door software. De IC's op de kaart kommuniceren met elkaar via de bekende I2C-bus en zijn dus helemaal digitaal.
Figuur 2. Vanuit de achtergrond kan dit menuutje snel

worden opgeroepen. De instelling van de radio kan dan
eenvoudig aangepast worden.
De kaart kan in een willekeurig
vrij slot van de PC gestoken
worden; het adres van de kaart
wordt met behulp van een DIPschakelaar ingesteld. Nadat de
software genstalleerd is (in een
subdirectory van de rootdirectory) gaat het programma zelf
op zoek naar de radio. Op het
beeldscherm wordt vervolgens
gemeld dat de kaart gevonden
is, samen met het adres waarop
zij is geadresseerd. Als nu de
antennekabel samen met twee
luidsprekers wordt aangesloten,
is het hele systeem klaar voor
gebruik.
Het programma kan rustig op
de achtergrond draaien, zodat
op ieder willekeurig moment de
instelling van de radio veranderd kan worden. Overigens
mag zodra de radio goed ingesteld is het programma rustig
uit het geheugen verwijderd
worden; alle gegevens zijn dan
veilig in de IC's opgeslagen.
Om de bediening zo vriendelijk
mogelijk te maken, kan het programma naar keuze als DOSkommando (dus niet-resident)
Figuur 1. De PCRADIO wordt geleverd als een korte insteekkaart voor de PC. Aan de buitenkant is niet te zien dat het om
een kwalitatief hoogstaande stereo-FM-radio gaat.
of als resident-programma gebruikt worden. In het programma kunnen 10 voorkeurstations

opgeslagen worden en is ook
een "groene" toets aanwezig.
Opvallend is zonder meer dat
de PC op geen enkele wijze storingen veroorzaakt in de ontvangst. Het geluid is bij voldoende antennesignaal glashelder. Zelfs een stukje draad als
antenne is in veel gevallen al
voldoende om een redelijke ontvangst te garanderen. Een bijzondere prestatie van de ontwerpers.
De specifikaties van de radio
87,5
zijn:
afstembereik
108 MHz, signaal/ruisverhouding 66 dB, AM-onderdrukking
elektuur
maart 1989
50 dB en een stereo-kanaalscheiding van 40 dB. Andere

vermeldenswaardige kenmerken
zijn: uitgangsvermogen 2 x
4 watt in 2 Q, via software is de
instelling van de ontvanger (volume, balans, hoge en lage tonen) regelbaar, 10 voorkeurzenders, stereo/mono-indikator,
mute-toets en on-line-hulp aanwezig.
(EA-657)
Inlichtingen: SPASE B.V.,

Wijchen, tel. 040-550695.
Nieuwe
materialen voor
magnetische
media
De vakgroep Transductietechnieken en Materiaalkunde van
de Universiteit van Twente doet
onderzoek naar een nieuwe manier van gegevensopslag op
magneetbanden of floppy disk.
Met behulp van loodrechte
magnetisatie is het mogelijk
meer informatie op te slaan op
een magnetisch medium zoals
floppy disk of magneetband
dan met de konventionele magnetisatietechnieken. Bij de onderzoeken wordt niet alleen gewerkt aan de verbetering van de
opnametechnieken, ook de
magnetische materialen worden
verder verbeterd. Op 12 januari
jl. promoveerde mw. drs. M.
Stam op een onderzoek aan
dunne lagen van kobalt-chroom
en nikkel-ijzer. Deze materialen
kunnen in de toekomst het
ijzer- en chroom-oxide vervangen waarmee op dit moment de
magneetbanden gemaakt worden. Bij de huidige materialen
en magnetisatietechnieken worden de magnetische deeltjes
parallel aan de oppervlakte gemagnetiseerd. Bij de nieuwe
technieken die men aan de TU
Tivente onderzoekt, wordt uitgegaan van een magnetisatie
loodrecht op het oppervlak.
Door deze andere manier van
magnetiseren is een veel hogere
informatiedichtheid haalbaar.
Bij het promotie-onderzoek is
speciaal gekeken naar de magnetisatiekarakteristiek van dunne lagen bij loodrechte magnetisatie. Met name bij dubbele
lagen van kobalt-chroom/
nikkel-ijzer (CoCr/NiFe) werden goede resultaten geboekt.
LOODRECHTE RECORDING
!!!!!!!!!"
Magnetisatie loodrecht
op het dragermateriaal
.NORMALE' RECORDING
-~
11111 /11
111.1
i.
Magnetisatie langs
het dragermateriaal
Bij eerdere experimenten was al

gebleken dat dit type laag zeer
geschikt was voor loodrechte
magnetisatie. De gevoeligheid
van deze dubbele laag bleek een
faktor 10 hoger te zijn dan die
van een enkele laag.
(EA-652)
0
0
0
18 t/m 21 april 1989

DAGELIJKS GEOPEND VAN 10 -17 UUR
PROFESSIONELE ELEKTRONICA WEEK

Vier dagen waarbij alle ogen gericht zijn op de elektronica branche. Een vakbeurs met ruim 250 exposanten en
congressen voor Gebouwautomatisering, Vermogenselektronica en Micro-elektronica in Produkten maken de
Fiarex tot het meest veelzijdige evenement in z'n soort.
Op de Fiarex verzorgen tal van exposanten interessante
lezingenprogramma's die vrij toegankelijk zijn.
Het speciale paviljoen "Micro-elektronica in Produkten"
brengt ideen over nieuwe innovatieve toepassingen van
micro-elektronica componenten.
Voor wie elektronica nu of in de naaste toekomst

van essentieel belang is, vindt op deze Fiarex
alle inspiratie.
AMSTERDAM
oraal
ANTWOORDCOUPON
Naam
Graag ontvang ik meer informatie over:
Adres.
E de vakbeurs Fiarex 89
E het lezingenprogramma
congres "Gebouwautomatisering" (18 april 1989)
Postcode + woonplaats:
E congres "Vermogenselektronica" (19 april 1989)

E congres "Micro-elektronica in Produkten"
(20 april 1989)
Bon in gesloten envelop sturen aan: RAI Gebouw bv, Fiarex 89, Europaplein, 1078 GZ Amsterdam
elektuur
maart 1989
Elektronische
luchtvervuiling
De HCC heeft het kort
geding gewonnen dat
door Mega-K Products en
Jim Button inzake de verspreiding van ButtonWareprogramma's tegen haar
was aangespannen. Op
last van de eisers had de
politie aan het begin van
de HCC-dagen alle ButtonWare-programma's die de
HCC wilde verspreiden in
beslag genomen. Op last
van de rechter zijn alle in
beslag genomen programma's aan de HCC teruggegeven en kan de HCC
verder gaan met het verspreiden van de Engelstalige ButtonWareprogramma's.
Display Elektronica B.V. te
Utrecht heeft de rechten
verworven om in Nederland alle oscilloskopen uit
de Textronix 2200-serie
te verkopen. Deze serie
omvat een 20 MHz 2kanaals scope type 2205,
de 50 MHz 2-kanaals
scope type 2210 en de
50 MHz 2-kanaals scope
type 2255. Display Electronica heeft vestigingen
in Utrecht, Haarlem en
Eindhoven.
Op zaterdag 8 april a.s.
wordt de vijfde Open Dag
van de PTC georganiseerd. De manifestatie
vindt plaats in de Brabanthallen in Den Bosch.
De toegang is gratis en
de openingstijden zijn van
10.00 tot 17.00 uur. Tijdens deze manifestatie
zullen tal van demonstraties worden gegeven met
hard- en software voor de
P200, MSX-systemen en
PC's.
Op 27 januari jl. kreeg ir.
D. Beaufort van het PTT
research laboratorium de
Hhler-prijs uitgereikt. Ir.
Beaufort heeft deze prijs
verdiend met zijn onderzoek inzake de toepassingen van hoek-diversity op
digitale straalverbindingen, een onderzoek dat
in Europees verband
wordt uitgevoerd. De
Mhler-prijs is ingesteld
door het Klvl en wordt
jaarlijks toegekend aan de
beste afstudeeropdracht
op telekommunikatiegebied.
Een groter probleem dan tot nu toe werd

aangenomen
Hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid, verminderd
koncentratievermogen en algemene zwakte zijn klachten
die kunnen optreden, wanneer mensen leven in
elektromagnetische velden. Sinds de eeuwwisseling is de
toepassing van elektromagnetische energie voor
maatschappelijke behoeften exponentieel gegroeid. Onze
atmosfeer raakte niet alleen vervuild door schadelijke
stoffen, maar ook door zwakke elektromagnetische
straling die door onder andere radio- en televisiezenders,
radars en hoogspanningskabels wordt uitgezonden.
Veel mensen hebben op hun
werk te maken met zwakke
elektromagnetische straling die
wordt opgewekt door diverse
machines, zonder dat ze dat beseffen. Ook in de woonomgeving komen we in aanraking
met zwakke elektromagnetische
velden. Gloeilampen, zonnebanken, TL-buizen, televisies,
magnetronbeeldschermen,
ovens en strijkijzers zenden
elektromagnetische straling uit
en hebben een vaste plaats veroverd in de meeste huishoudens.
Lange tijd is aangenomen dat
de elektromagnetische vervuiling, ook wel electronic smog
genoemd, geen gevaar vormt
voor de volksgezondheid. De
laatste jaren wordt steeds duidelijker dat zwakke straling
mensen wel degelijk benvloedt.
Daarbij ontstaan meestal geen
duidelijke organische gebreken
zoals huidziektes en kanker,
maar vage klachten die ook
door andere faktoren kunnen
worden veroorzaakt. Omwonenden van sterke radio- en televisiezenders klagen over
hoofdpijn en verminderd konbeeldcentratievermogen,
schermwerkers hebben last van
vermoeidheid, terwijl mensen
die werken met machines die
produkten in plastic verpakken
(plastic heat sealing) minder gezond zijn dan mensen die vergelijkbaar werk doen, maar niet
werken met machines waarbij
gebruik gemaakt wordt van
elektromagnetische straling.
"Het onderzoek naar de effekten van zwakke elektromagnetische velden op de mens is methodologisch heel lastig. Als er
bepaalde gezondheidsklachten
optreden bij mensen die werken
met apparaten die straling uitzenden, is meestal niet duidelijk
of de straling de hoofdoorzaak
is of dat andere faktoren de
boosdoeners zijn", zegt drs.
E.W. Kasteleyn van het informatie- en dokumentatiecen-
trum alternatieve geneeswijzen

(IDAG) in Amersfoort. "Sommige mensen zijn bijzonder gevoelig voor zwakke velden en
ondervinden daar veel hinder
van. Dit wordt in medische
kringen beschouwd als een
vorm van allergie, omdat zeer
zwakke fysische prikkels tot
enorme fysiologische gevolgen
leiden. Mensen die allergisch
zijn voor elektro-magnetische
velden, zijn vaak ook heel gevoelig voor andere prikkels zoals luchtvervuiling, weersomstandigheden en heftige
emoties van andere mensen.
Het bijzondere is dat de onaan-
Omwonenden van een sterke

radio- en/of televisiezender
kunnen hinder ondervinden
van het sterke elektromagnetische veld dat deze zenders opwekken.
gename toestand van zulke hypersensitieve mensen tijdelijk

verlicht lijkt te kunnen worden
door bepaalde straling aan het
lichaam toe te dienen via technieken als elektro-akupunktuur. Ook in de niet-alternatieve
geneeskunde zijn resultaten geboekt met het bestrijden van
biologische effekten van zwakke velden door toediening van
zwakke straling. Dit is natuurlijk geen werkelijke oplossing
van het probleem, omdat het
symptoombestrijding betreft."
Materieloze energie
Het verradelijke van straling is

dat ze onzichtbaar en reukloos
is. Bij het omgaan met gevaarlijke stralingsbronnen is dus
voorzichtigheid geboden. Er
zijn diverse soorten elektromagnetische straling die zich
onderscheiden door hun frekwentie of golflengte. Naarmate de frekwentie van elektromagnetische straling toeneemt,
stijgt de energie en daalt de
golflengte.
Over de schadelijke biologische
effekten van elektromagnetische straling met een hoge energie, zoals gammastralen, riintgenstralen en bepaalde ultraviolette stralen weet de wetenschap
momenteel veel te vertellen.
Aangezien dit type straling
elektronen uit atomen en molekulen verwijdert, spreekt men
ook wel van ioniserende straling. Waar met ioniserende straling wordt gewerkt, worden
strenge veiligheidseisen in acht
genomen, omdat de gevaren genoegzaam bekend zijn. Over de
gevolgen van niet-ioniserende
straling op de mens, waartoe
zichtbaar licht, infrarode straling, mikrogolven en radiogolven behoren, weet men veel
minder. Lange tijd werd aangenomen dat niet-ioniserende
straling ongevaarlijk was wanneer deze de temperatuur van
de huid met niet meer dan 0,1
graad Celsius verhoogt. Er
werd met andere woorden dus
verondersteld dat niet-ioniserende straling geen schade veroorzaakt, wanneer de energie te
laag is om de cellen te kunnen
opwarmen. Recente onderzoekingen hebben aangetoond dat
cellen zeer specifiek reageren op
bepaalde energie-arme straling.
Als vuistregel kan worden
gesteld, dat straling vernietigender inwerkt op een cel naarmate
de frekwentie of energie hoger
is. Het risiko wordt niet alleen
bepaald door de frekwentie,
maar ook door de intensiteit.
De intensiteit van straling stijgt
naarmate er zich meer golven in
elektuur
maart 1989
38
MEET- EN
ELEKTROTECHNIEK REGELTECHNIEK
BESTURINGSTECHNOLOGIE
(PRAKTISCHE) ELEKTROTECHNIEK
BASISOPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
Met applicatie-cursussen op MBOniveau, zoals:
BASISOPLEIDING MEET- EN
REGELTECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING MEET- EN
REGELTECHNIEK
HOGERE OPLEIDING BESTURINGSTECHNOLOGIE
HOOGSPANNINGSTECHNICUS
Met applicatie-cursus op HBO-niveau:
INSTALLATIETECHNICUS
HOGERE OPLEIDING ELEKTROTECHNIEK
Met de applicatie-cursussen/afstudeerrichtingen:
Installatietechniek
mi
Energiedistributie
Bedrijfskunde
vakopleiding van PBNA

n oit de aansluiting.'
NIEUW
VERLICHTINGSKUNDE
Als n instituut
specialist mag noemen in technische
opleidingen is 't wel PBNA. Met actuele basisopleidingen. applicatiecursussen en seminars levert PBNA vakkennis op ieder niveau.
Mondeling n schriftelijk. Aan mensen individueel. En aan groepen]
werknemers, in de vorm van bedrijfsopleidingen. Zo is %NA de
onuitputtelijke kennisbron op elk technisch gebied.
Een cursus die de verlichtingstechniek

behandelt in theorie en praktijk. Ook
voor MTS/HTS-ers.
ELEKTROBESTURINGSTECHNICUS
ELEKTRONICA
BASISOPLEIDING ELEKTRONICATECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING ELEKTRONICATECHNIEK
MIDDELBARE OPLEIDING INFORMATIE-
DIGITALE SIGNAALBEWERKING
Een praktijkgerichte opleiding voor de

MTS-er, die in de elektrotechniek een
functie vervult of ambieert en daarbij te
maken krijgt met besturingstechnieken
en toepassingen van automatisering.
Voor HBO'ers, die te maken krijgen met

moderne elektronische apparatuur,
waarin deze bewerking is toegepast.
DATACOMMUNICATIE
Voor HBO-ers:
ELEKTROTECHNISCH OPZICHTER
Datacommunicatie, procedures, toe te

passen methoden, betrouwbaarheid
van complexe systemen.
Een geheel vernieuwde en nu sterk

praktisch gerichte applicatiecursus voor
MTS-ers E, die in de elektrotechniek
een leidinggevende functie vervullen of
ambiren.
TECHNIEK
INDUSTRILE AUTOMATISERINGSHOGERE OPLEIDING ELEKTRONICATECHNIEK
Met de applicatie-cursussen/afstudeerrichtingen:
SYSTEMEN, PLC'S
Een cursus voor degenen, die

betrokken zijn bij de industrile automatisering.
Daarnaast verzorgt PBNA het theoretische gedeelte van de VEV-opleidingen, o.a.:
COMPACT DISC-SPELER
MONTEUR VEV
VIDEORECORDERTECHNIEK
ASSISTENT TECHNICUS VEV
Telematica
Technische computerkunde
Elektronica
Bedrijfskunde
MICROCOMPUTERTECHNOLOGIE
Een applicatie-cursus voor technici op

HBO-niveau en ingenieurs, die te
maken krijgen met microcomputertoepassingen.
NIEUW
TECHNICUS DATACOMMUNICATIE
Voor MBO-ers:
Basisbegrippen, toegepaste technieken
en datacommunicatie verbindingen.
TECHNICUS DIGITALE SYSTEMEN
REGELTECHNOLOGIE
Een moderne cursus, waarin u met de

regeltechniek vertrouwd raakt en de
toepassingsmogelijkheden leert
kennen.
NIEUW
ONDERHOUDSMONTEUR MEET- EN
REGELTECHNIEK SOM
INSTALLATIEMONTEUR MEET- EN
REGELTECHNIEK SOM
Cursussen in de Besturingstechnologie
HYDRAULISCHE EN PNEUMATISCHE
BESTURINGEN 3 mnd.
HYDRAULISCHE
SYSTEEMTECHNIEK 5 mnd.
SCHAKELTECHNIEK EN PIC's 5 mnd.
BESTURINGSTECHNOLOGIE 3 mnd.
GRATIS STUDIEGIDS
St uu r dee bo n op of bel
85 - 5
Treft u een door u gezochte cursus
hier niet aan, bel dan even of schrijf
op de bon welke cursus u zoekt.
U ziet het volledige PBNA cursusaanbod op de laatste pagina van de
Gouden Gids.
KONINKLIJKE PBNA
Velperbuitensingel 6,
6828 CT Arnhem
Cursussen, die de kennis verschaffen

voor reparatie en onderhoud van
videorecorders en CD-spelers.
TOEGEPASTE ELEKTRONICA MET
PRAKTIJK
Een zeer aantrekkelijke cursus voor

wie in zijn (toekomstige) beroep te
maken krijgt met (micro)-elektronica.
Want met deze cursus leert u niet
alleen hoe elektronica werkt. U kunt
ook, vanaf de eerste les zelf in de
praktijk toetsen dat het werkt met de
meegeleverde materialen en meetinstrumenten. De cursus leidt op tot het
diploma Middelbare Elektronica.
JE WIT 'Wil IET fill
Stuur mij vrijblijvend de gratis Studiegids over de cursus:
Mw/Hr.:
I Straat:
1 Postcode:
1 Plaats:
4229
1 Koninklijke PBNA BV is erkend door de Minister van Onderwijs en Wetenschappen op grond van de Wet op de erkende onderwijsinstellingen.
Stuur in open envelop

I (zonder postzegel) naar
PBNA-Informatie
I Antwoordnummer -1500,
L6800 WC Arnhem.
Koninklijke
PBNA
39
een bepaald gebied bevinden.
Straling met een hoge frekwentie en een lage intensiteit kan
minder gevaarlijk zijn dan straling met een lage frekwentie en
een hoge intensiteit.
De rijksoverheid heeft
besloten alleen nog hoogfrekwente TL-verlichting
in haar gebouwen toe te
passen. De redenen voor
dit besluit zijn duidelijk:
HF:TL-verlichting heeft
een hoger rendement en
een grotere lichtopbrengst en is daardoor
milieuvriendelijker dan gewone TL-verlichting. Een
bijkomend voordeel van
HF-TL-verlichting is dat
met deze techniek TLlampen in principe gedimd kunnen worden.
Per 1 januari jl. is de heer

R. Esseboom benoemd
tot direkteur van Multitechnic in Bilthoven. Na
verschillende managementsfunkties vervuld te
hebben bij Geveke Elektronica heeft de heer Esseboom in 1984 Multitechnic opgestart. Multitechnic is een industrile
handelsonderneming met
exklusieve vertegenwoordigingen uit Duitsland en
Zwitserland. Inl.: Multitechnic B.V., Bilthoven,
tel. 030-287855.
Per 1 februari 1989 is de
naam van de vereniging
voor de metaal- en de
elektrotechnische industrie FME gewijzigd in
Vereniging FME. De ondertitel luidt "vereniging
van ondernemingen in de
metaal-, elektronica en de
elektrotechnische industrie en aanverwante
sektoren". Beoogd wordt
de nieuwe naam meer in
overeenstemming te doen
zijn met de aktiviteiten
van de lidondernemingen.
Hiertoe werd in november
1988 een voorstel tot
statuutwijziging aangenomen.
straling er gedurende een bepaalde tijd door een mens

wordt opgenomen. Bij ioniserende straling is dit wel eenvoudig te meten via speciale
badges."
Bloedlichaampjes
Veiligheidseisen
Hoe gevaarlijk zijn velden van De invloed van een schadelijke
zwakke niet-ioniserende stra- stof op een organisme wordt beling? Volgens dr. S.Y. Acram schreven door de regel: Hoe
van het Nederlands Instituut meer, hoe slechter. Bij straling
voor Stralingstechnologie hoe- zou men daarom ook verwachven Nederlanders zich geen zor- ten, dat het effekt dramatischer
gen te maken over de straling is wanneer de energie toeneemt.
die wordt afgegeven door huis- Dit blijkt niet het geval te zijn.
houdelijke apparatuur. De hoe- Zo blijken witte bloedlichaamveelheid straling die ontstaat bij pjes die zich bevinden in een
gebruik van konsumentenpro- veld van 60 Hz, een geringer
dukten die in ons land worden vermogen te hebben om kankerverkocht, is zo weinig, en de cellen te vernietigen dan witte
veiligheidseisen die gesteld wor- bloedlichaampjes die zich beden zijn dermate hoog, dat zul- vinden in een veld met een hoke apparaten veilig genoemd gere of lagere frekwentie.
kunnen worden. In ontwikke- Blootstelling aan een veld van
lingslanden is vaak inferieure 60 Hz leidt dus tot een verapparatuur op de markt die wel hoogde kans op kanker. Soortdegelijk een gevaar vormt voor gelijke gevoeligheden voor spede gebruiker. Zo zijn er in som- cifieke frekwenties zijn ook
mige landen magnetron-ovens aangetoond bij hersencellen, alop de markt die mikrogolven vleeskliercellen en eierstokcelkunnen opwekken wanneer de len van proefdieren. De groei
deur niet gesloten is of, als de van botten blijkt sterk te varideur wel gesloten is, mikro- ren bij kleine veranderingen van
het elektromagnetische veld.
golfstraling lekken.
Acram: "In de industrie wordt Waarom zijn cellen zo gevoelig
veel meer gebruik gemaakt van voor bepaalde stralingen? Men
niet-ioniserende straling dan heeft vastgesteld dat alle levenmen in het algemeen vermoedt. de cellen van planten, dieren en
Bedrijven zijn zich in het alge- mensen zeer zwakke stralingen
meen onvoldoende bewust van uitzenden over een frekwentiede gevaren van straling die in gebied van ultraviolette straling
bepaalde machines wordt toe- tot radiogolven. Het vermoeden
gepast. De hoeveelheid straling bestaat dat cellen niet zomaar
die zulke apparatuur afgeeft, straling uitzenden om energie
zou niet alleen direkt na de fa- kwijt te raken, maar dat de strabrikage moeten worden getest, ling informatie bevat die door
maar ook op vaste tijden na het andere cellen kan worden opgein gebruik nemen, omdat tij- vangen. Vreemde stralingen
dens de bedrijfsvoering lekken waaraan een organisme wordt
kunnen ontstaan. Het probleem blootgesteld, kunnen worden
is dat er in Nederland nog geen beschouwd als stoorzenders die
normen bestaan voor niet-ioni- de kommunikatie tussen cellen
serende straling. In de Verenig- kunnen verstoren. De verschilde Staten is men veel verder op lende cellen kunnen dan soms,
dit gebied. Daar bestaan wel onafhankelijk van de rest van
normen en er bestaat een goede het lichaam, hun eigen gang
kontrole op de naleving daar- gaan, waardoor bijvoorbeeld
van. Een nadeel van niet- kankercellen kunnen ontstaan.
ioniserende straling is, dat niet De werkgroep van dr. R. van
bepaald kan worden hoeveel Wijk van de Vakgroep Celbio-
Ook magnetrons kunnen overlast veroorzaken. Goede magnetrons horen bovendien niet te kunnen werken als de deur open
is. Speciaal in de derde wereld duiken exemplaren op die niet
aan deze eis voldoen of waar de afdichting lekkages vertoont.
elektuur
maart 1989
logie van de Rijksuniversiteit

Utrecht is de enige universitaire
groep in Nederland die onderzoek doet naar straling die uitgezonden wordt door levende
cellen. De onderzoekers beperken zich tot het meten van licht
dat door dierlijke cellen wordt
geproduceerd.
Van Wijk: "Wij hebben gemeten dat een gezonde levercel
licht dat we instralen, volledig
Levertumorcellen
opneemt.
daarentegen zenden meer licht
uit dan ingestraald werd. Deze
meettechniek lijkt heel geschikt
te zijn voor medische diagnostiek. Uit onderzoek van anderen is gebleken dat met deze
methode eenvoudig kan worden
vastgesteld of iemand roker is
of niet. Ook in de kwaliteitskontrole kan de techniek worden toegepast. Het is bijvoorbeeld na te gaan of eieren zijn
gelegd in een legbatterij of dat
het scharreleieren zijn."
Revolutie
Steeds meer onderzoekers raken
ervan overtuigd, dat het onderzoek naar de effekten van
zwakke velden op organismen
zal leiden tot een revolutie in de
wetenschap. Tot nu toe werd altijd aangenomen dat de kommunikatie tussen cellen alleen
plaatsvond via specifieke chemische stoffen, zoals bijvoorbeeld hormonen. Nu blijkt dat
levensprocessen niet alleen zijn
te beschrijven met chemische
modellen, maar dat straling een
essentile rol vervult in de biologie. Verwacht u ook zo'n
paradigma-verandering?
Van Wijk: "Ja, ik denk van
wel, al zal ik dat niet luidkeels
verkondigen."
Hoewel in Nederland nog geen
aktiviteiten worden ontplooid
om paal en perk te stellen aan
de strooivelden van elektrische
apparaten, is men daar in WestDuitsland wel al aan bezig. Zo
zal in het komende voorjaar een
nieuwe VDE-aanbeveling verschijnen (DIN VDE 0848 deel
4) onder de titel "Zekerheid bij
elektro/magnetische velden;
grenswaarden voor veldsterkten
waaraan personen kunnen worden blootgesteld in het frekwentiebereik van 0 Hz tot
30 kHz". Het is te verwachten
dat binnenkort ook in andere
landen maatregelen worden getroffen (red.).
(EA-648)
Uit: IOTA, maandelijkse

nieuwsbrief van de Stichting
voor Publieksvoorlichting over
Wetenschap en Techniek,
Utrecht.
elektuur
maart 1989
40
Nieuwe
dimensies
in moderne
techniek
Wereldmarkt
elektronika en
elektrotechniek
In Hannover tonen ca. 1.600 exposanten
uit 30 landen een uniek spectrum aan
produkten, systemen en technieken uit
de elektronika en de elektrotechniek.
Geen enkele andere beurs biedt U zoveel
innovatieve oplossingen. Belangrijke
noviteiten en ontwikkelingen worden in
hun onderlinge samenhang getoond.
elektrische automatiseringstechniek;
meet-, test-, besturings- en regeltechniek,
c-technieken elektrische energietechniek elektrische bedrijfs- en gebouwentechniek produktietechniek voor de
elektronika en de elektrotechniek
wereldlichtshow verlichting en lampen
5 tot en met 12 april 1989
Meer informatie en kaartverkoop:

Nederlands-Duitse Kamer van Koophandel, Postbus 80533, 2508 GM den Haag, Tel. 070-614251, Fax 070-632218
HANNOVER
MESSE Pt9
INDUSTRIE %J
41
18 t/m 21 april 1989 "Fiarex", vakbeurs voor

elektronica en
elektronica-komponenten.
Inl.: RAI-Gebouw B.V.,
Amsterdam, tel.
020-5491212
19 t/m 22 april 1989
"PCM Show '89", een
beurs over Personal Computers voor zakelijk en
priv-gebruik in de
Utrechtse Jaarbeurs. Inl.
Koninklijke Jaarbeurs,
Utrecht, tel.
030-955452.
9 t/m 11 mei 1989 "Industrile Automatisering", vakbeurs over automatisering in de industrie. Inl.: RAI-Gebouw
B.V., Amsterdam, tel.
020-5491212
23 t/m 25 mei 1989
"Europe Software 1989",
een internationale
computer-software-beurs
in de Utrechtse Jaarbeurs. Inl. Koninklijke
Jaarbeurs, Utrecht, tel.
030-955452.
Het is algemeen bekend dat de

ruimte waarin de luidsprekers
staan opgesteld, de weergave
benvloedt. De vele reflekties,
die per kamer verschillen, spelen hierbij een heel belangrijke
rol. Vandaar dat deze fabrikant
van mening is dat een onderzoek naar het akoestisch gedrag
van de woonruimte en een eventuele verbetering daarvan belangrijk is om een optimaal resultaat te krijgen.
De luidsprekerfabrikant heeft
met behulp van een computersimulatie de akoestische eigen-
Toepassingen voor
FIFO's
Philips heeft voor systeemontwerpers een gids uitgebracht
over HCMOS FIFO-geheugens
(FIFO: first-in/first-out). In
deze gids wordt ingegaan op de
werking van FIFO's en op me-
De gegevens over de ruimte

waarin de luidsprekers worden
gebruikt, dienen door de koper
te worden ingevuld op een vragenlijst. Op dit formulier moeten niet alleen de afmetingen
van de ruimte worden vermeld,
ook informatie over de wanden vloerbedekking, de plaatsing
(EA-658)
Inlichtingen: J. Domp B.V.,

Mijdrecht, tel. 02979-91600
Voorbeeld van een plattegrond-tekening voor uw ELAC luidsprekers.

Woonkamer:
Wand C Voorwand
rn.
Wand A Achterwand
thoden om daarmee de prestaties van systemen in verschillende toepassingsgebieden te verbeteren.

De gids beschrijft in het kort
het gebruik van FIFO's in fileservers, kommunikatiebesturingen en bus-interfaces. Een speciale toepassing die behoorlijk
5 t/m 8 september 1989

"Ineltec 89", de 14e internationale vakbeurs
voor elektrotechniek en
elektronica. Inl.: Schweizer Mustermesse, Basel
(Zwitserland), tel. (061)
6920617.
17 t/m 22 september
1989 "14th Congres of
the World Energy Conference" in Montreal. Inl.:
Stichting voor kongressen
op het gebied van energievoorziening, postbus
9035, 6800 ET Arnhem.
van meubels en de gewenste

plaats van de luidsprekers
wordt gevraagd.
Deze gegevens worden door
ELAC in haar computer ingevoerd, waarna het programma
een plaatsingsadvies uitbrengt.
Dit zogenaamde optimaliseringsadvies voor de luidsprekerpositie ontvangt de inzender in
de vorm van een meetrapport.
Wan d B Rechts
5 t/m 12 april 1989 "Microtronic Electronic

Components and
Systems", een vakbeurs
over elektronische komponenten en systemen in
de Hannover Messe. Inl.:
Deutsche Messe Hannover, tel. 0511-892494.
Als eerste luidsprekerfabrikant

ter wereld biedt de Westduitse
fabrikant ELAC haar
afnemers sinds kort de mogelijkheid om advies te vragen
over de optimale plaatsing van
de luidsprekers. Via een
computer-programma wordt
een grondige analyse gemaakt
van het akoestisch gedrag van
de woonruimte waarin de
luidsprekers gebruikt worden.
Vervolgens berekent de
computer een optimale
plaatsing. Via de Nederlandse
importeur van ELAC,
J. Domp B.V. in Mijdrecht,
kunnen de kopers van ELACluidsprekers gebruik maken
van deze service.
schappen van een huiskamer in

kaart gebracht. Uitgaande van
deze gegevens heeft men het
programma
HiFi-AkustikSystem ontwikkeld. Met behulp
van dit programma kan men de
beste plaats voor de luidsprekers door de computer bepalen.
Het programma houdt hierbij
rekening met de reflekties en
absorpties die in de kamer
voorkomen.
Wand D Links
10 maart 1989 "Ontwerp

en Analyse van Industrile Produkten", een workshop die wordt georganiseerd door het Mikrocentrum Nederland. Inl.: Mikrocentrum Nederland,
tel. 040-432503.
Luidsprekerfabrikant
berekent
optimale
plaatsing
elektuur
maart 1989
MOS FIFOS
AND THEiR APPUCATIONS
wordt uitgediept, is de toepassing van een FIFO in een interspeeder.

De beschreven applikaties gebruiken allemaal de PC74HC/
HCT40105 of de PC74HC/
HCT7030,
FIFO's uit de
Philips-stal. De maximale frekwentie waarbij deze FIFO's
gebruikt kunnen worden is
18 MHz, de voedingsspanning
mag liggen tussen 2 en 6 volt,
terwijl ze gebruikt kunnen worden bij een omgevingstemperatuur tussen 40 en +125 C.
De HCT-versie mag alleen gebruikt worden met een voedingsspanning van 5 volt
10 %. De FIFO's hebben een
kapaciteit van zestien 4-bitwoorden (40105) of vierenzestig
9-bit-woorden (7030).
De 42 pagina's dikke Engelstalige gids kan kostenloos worden
verkregen bij Philips Nederland, Afdeling Components,
VB 4-23, Antwoordnummer
500, 5600 PB Eindhoven.
(EA-653)
elektuur
maart 1989
42
deel 1
GROTE PRINTERBUFFER
/
"/ '
7:7
naar een idee

van R. Degen
(W-Duitsland)
Computers en de programma's die daar op draaien,

hebben vaak de nare eigenschap dat zij een
gigantische hoeveelheid bedrukt papier produceren.
Gedurende het printen moet de gebruiker
noodgedwongen met zijn armen over elkaar toezien hoe
de computer de "slome" printer van data voorziet. De
printer-buffer uit dit artikel lost het netelige print-probleem
helemaal op Lees de specifikaties hieronder er maar
eens rustig op na, wij zijn er zeker van dat uw volgende
computer-zelfbouwprojekt deze spooler is.
Dat de gebruiker op een printer moet wachten, komt steeds
voort uit het feit dat de af te
drukken file veel groter is dan
de hoeveelheid ongebruikt geheugen in de computer. Hedendaagse CAE/CAD/CAM- en
DTP-programma's zijn zo groot
dat, geloof het of niet, er bijzonder weinig werkgeheugen
in de computer vrij blijft. Gewoonlijk zijn slechts enkele
tientallen kilobytes vrij van de

640 die een PC rijk is. Een aantal programma's lost dit probleem op door een hoeveelheid ruimte op de floppy- of
harddisk te gebruiken als tussengeheugen. Deze softwarespooler heeft nogal eens de
nare eigenschap dat de computer het gebruikte programma
niet kan verlaten voordat alle
tekst is afgedrukt. Bovendien
zorgt dit print-programma op

de achtergrond voor een aanzienlijke achteruitgang in de
verwerkingssnelheid, zodat het
maken van teksten of tekeningen zichtbaar langzamer gaat
verlopen.
In de praktijk zien we steeds
vaker dat dokumentatie bij programma's op schijf wordt meegeleverd. Bij de public-domainpakketten wordt de dokumen-
43
tatie gekomprimeerd meegeleverd, zodat de gebruiker met
behulp van een unpack- of
unarc-utility de totale dokumentatie moet genereren. Deze
uitpak-routine resulteert meestal in een .DOC- of .MAN-file
van enkele honderden kilobytes. Zelfs een zeer snelle
dotmatrix-printer heeft aardig
wat tijd nodig om deze informatie op papier te zetten.
De meeste printer-fabrikanten
zijn op de hoogte van deze
problemen en daarom kan
vaak optioneel bij de printer
een geheugenuitbreiding gekocht worden. Deze uitbreiding vergroot het interne geheugen (buffer) van de printer,
maar is helaas vaak erg kostbaar en lost het probleem maar
in beperkte mate op.
De grootste (en duurste) buffers zijn maximaal 64 Kbyte
groot en zijn daarom maar beperkt bruikbaar bij het afdrukken van grote files.
Een niet gebruikt

karakter
De schakeling uit dit artikel
maakt gebruik van het feit dat
printers het ASCII-karakter 00u
(NUL) niet afdrukken. De werking van deze printer-buffer is
in principe heel eenvoudig. De
computer schrijft een blok karakters in het geheugen van de
buffer. Nadat de data-stroom
van de computer naar de printer afgesloten is en de door de
gebruiker ingestelde pauze
verstreken is, zal de buffer
zichzelf vullen met allemaal
ASCII-karakters nul (00u). De
print-file blijft in de buffer
staan en ook de totale lengte
van de file(s) wordt bewaard. Is
het hele data-blok in de buffer
opgeslagen en de resterende
ruimte automatisch gevuld met
nullen, dan wordt de printer
geaktiveerd en kan er begonnen worden met afdrukken
(uiteraard verschijnen de "nullen" niet op het papier). De
computer wordt alleen voor
een tweede keer te hulp geroepen als de te printen file
langer is dan de beschikbare
geheugenruimte in de buffer.
Het printen gaat in zo'n geval
in twee keer (of indien noodza-
kelijk nog meer keren). Eerst

wordt de buffer helemaal volgelezen en afgedrukt. Vervolgens wordt, indien de computer in de tussentijd geen timeout-error opgewekt heeft, het
resterende data-blok(ken) ingelezen en afgedrukt. De maximale hoeveelheid geheugen
die de printer-buffer gebruikt,
kan door de gebruiker worden
gekozen tot maximaal 4 Mbyte.
Gezien de zeer hoge kosten
die op dit moment nog verbonden zijn aan statische geheugens van 1 Mbit, gaan wij er
van uit dat zo'n 4-MB-uitvoering
pas in de nabije toekomst interessant zal worden. Voorlopig
kan men echter gebruik maken
van kleinere RAM's, waardoor
de prijs redelijk blijft en de
buffer toch al heel goede
diensten kan bewijzen.
Ter illustratie van de lengte van
bepaalde files even enkele
voorbeelden: dit artikel is in
WordPerfect 4.2 ruim 30 Kbyte
groot, een A3-tekening van een
schema gemaakt met OrCadSDT3 is ruim 360 Kbyte groot.
Een DTP-file van dit artikel in
Postcript-formaat (langs deze
weg kan een hoogwaardige afdruk gemaakt worden) is al
ruim 400 Kbyte groot. Tenslotte
maken veel CAD- en teken-
elektuur
maart 1989
Grote printer-buffer
Centronics-kompatibel
geheugen-omvang kan door de gebruiker
gekonfigureerd worden tussen 32 Kbyte en
1 Mbyte of tussen 128 Kbyte en 4 Mbyte in
zes stappen. Naar keuze kunnen 32-Kbyte
of 128-Kbyte-geheugens gebruikt worden.
laag stroomverbruik (40 mA), zodat de
buffer eventueel vanuit de printer gevoed
kan worden. Eventueel kan een lichtnetadapter gebruikt worden.
Geen microprocessor ingebouwd
herhaald afdrukken mogelijk door
REPEAT-funktie. Alle data worden in n
keer in de buffer opgeslagen, daarna begint het afdrukken pas.
programma's gebruik van de

grafische mode van de printer.
Wij hoeven insiders verder niet
meer te vertellen dat de printsnelheid hierdoor aanzienlijk
afneemt.
De printer-buffer
De printer-buffer is toch wel
een tamelijk komplexe schakeling. Het is daarom zinvol de
schakeling eerst bloksgewijs te
beschrijven. Dit blokschema
vinden we in figuur 1.
De funktie van de toetsen op
de buffer is als volgt:
Figuur 1. De
struktuur van
de printerbuffer is in dit
blokschema
goed te herkennen.
1
input
buffer
output
buffer
4
OE 4 0.
WE
RAM
32kB to 4MB
PSTB
BUSY 4
strobe
shaper
address decoder
41-
BUSY
address
counter
ACK
BUSY
1)
41-
strobe
detector
end of
input data
oscillator
PSTB
1/3
walt
S4
input/output
selection
D4
++
S1
S3
repeat
reset
2
890007 - 11
elektuur
maart 1989
44
2a
K3
K1
1
5
CS 2
CS2 3
/C53 4 j
CS4 5
C55 6
C56 7
6
/C57 8
7
CS8 9
*zie lekst
1962
N10
4
1C10
A Z3
2J
1C11
20 D
74 7
HCT
154 g
I 051 /
2 CS17
0518
4 CSI9
.7
5 cc
0520
s 717
74 c
HCT
154
20
5103
CS205
51
C52
22
17
6
5238
8
52
2.
4
1
9. C
c.
5V
5V
13
14
15
A3
Al 19
A2 17 O
15
44 3
A5 11
A6 9
Al 7
1
A9 14
410 20
All 16
Al2 5
A13 10
Ald 3
415 4
1
I C5S2
31
9
3 A4
2 AS
4 A6
13 A7
12 48
14 A9
15 410
11
111 9 6 7 6 5 27 2 23 25 428 331 2
00
7 413
01
6 414
02
5 AIS
3
2 417
4 418
13 All
12 A20
14 421
15 A22
CS30 7
CS31 8
l 11 CS26
13 C527
11
2.
8
C.s5 3
1
,4
6c
All
418
All
416
A15
15
524
25 2
CS26 3
C 27 4
0528 5
0529 6
, S16 1
G
c2:1
17
8 .
9 10 5
0510 11 10
0511 13
11
C512 14
12
CS13 15
13
051416
14
0515 17
80
~l
G219
416 1
18
43256; 62256; 84256; 841024*
8622322k,
13 14 151 18 19
D4
D5
D6
D7
5 '"22 C56
12
%.,.,
~mw. ,0
13
15 14 13 12 11 10 8
Wrat
MEENEEM
42
A3
Ad
AS
A6
A7
45
FF3
a _ CLK
AB
A9
A10
All
412
413
414
415
A16
OE
WE
DO
D2
D3
C4
D5
D6
D7
N6
.
.4
28
26
24
22
5V
40
BIJST
ACK
LIPLECUL
10
ELECT
10 ERROR
12
13
14
15
16
17
1.6.
RESET
5 04
6 05
8
7
00
01
02
03
04
05
06
07
e THRIC9
DIS
555
TR 2
BUSY
PSTEI
CV
51,
0
f';
0
C11.. IC1 C7.1,..
IC2
J) (5
(5
1C3
IC4
C21/.
IC5
IC6
24
Cl
CM
IC7 ICIO C71. IC12
--..
IC8
IC11 .... IC13
IC15
C24
w1M
....7
C16...C28 = 100n
14
10011
16V
1022
IC14
7805
els
POWER
0
013 Cl
100n
30n
TO'
N1...N6 = IC1 = 74HCT14

N7...N12 = IC2 = 74HCT14
N13...N16 = IC3 = 74HCT132
N17...N20 = 1C4 = 74HCT132
FF I, FF2 = 105 = 74HCT74
FF3, FF4 = IC6 = 74HCT74
Dl, D2, D6, 08, D9 = BAS32(5MD)
890007-12a
5V
45
WAIT
Indien er meerdere files achter

elkaar afgedrukt moeten worden, kan de buffer met behulp
van deze toets in de
wachtstand gezet worden. De
verschillende files kunnen dan
achter elkaar door de buffer ingelezen worden. Als alle files
zijn ingelezen, wordt de wachtfunktie weer uitgezet.
elektuur
maart 1989
2b
K8
5V
CS8
CS9
CS10
CS11
CS12
CS13
CS14
CS15
*zie tekst
CS8
CS9
O
O
CS10
CS11
K7
C512
CS13
5V
6
2 0
0
CS14
8 CS15
0 90
0
21
Al 19
17
A2
A3 15
A6
REPEAT
0
0
AO
Al
A2
A3
A4
AS
A6
A7
A8
A9 14
.0
''"K 2 2
A10 20
All 16
A13 10
A14
A15
A9
A10
All
Al2
A13
Al4
12 11 10 9 8 7 6 5 27 2 23 25 4 28 3 31 2
9
.1
'
WE
IC23 ...IC30
8x RAM
Al5
A16 1 0
43256; 62256; 84256; 841024
2 E 2 2$ 2 2 2
13 14 15 17 18 19 20 21
8
C
CS8
2
22 1
ee e e
CS9
22 egel 0010
22 e e e 0011
1 22 1 e CS12
1 22 e CS13
1
1C23
All
A17 31
24
RESET
Als we ons weer verplaatsen

naar het blokschema van figuur
1, dan zien we dat de kern
daarvan wordt gevormd door
de adres-dekoder, de adresteller en het geheugen van de
buffer. De adres-dekoder ontvangt klokpulsen tijdens het inlezen van de data van de computer en tijdens het wegschrijven van data naar de printer.
Tijdens het inlezen van de data
vanuit de computer zorgt de
strobe-puls voor het klokken
van de adresteller. Tijdens het
transporteren van de data van
de buffer naar de printer levert
een oscillator de noodzakelijke
klokpulsen. De ingang van de
schakeling is voorzien van een
buffer. De digitale signalen
worden in deze ingangsbuffer
opgepoetst en ontdaan van
eventuele stoorpulsjes. Een ander deel van de schakeling
zorgt voor het opwekken van
de signalen BUSY en ACK.
Hiermee wordt de data-uitwis-
0
0
9
12
De buffer kan gereset en opnieuw genitialiseerd worden

door de RESET-toets in te drukken. De flipflops en de geheugenteller worden hierbij in de
nul-stand gezet. Deze resetfunktie overschrijft de repeatfunktie. De tekst in de buffer
kan hierdoor beschadigd worden. De RESET-toets moet
daarom nooit ingedrukt worden voordat alle tekst, inklusief
eventuele kopien, is afgedrukt.
A4 13 0
A5 11
A7
Met behulp van deze toets kan

de buffer de opdracht krijgen
de file meerdere keren af te
drukken (een kopieer-funktie).
Drukt men deze toets in, dan
wordt de file in de buffer nog
een keer afgedrukt.
+5V
+58
1 22 CS14
22 CS15
A16
O
O
15E
WE
DO
23
DO
62
0
1 25 ,r,
)
) D1
2
D2
D3 30 0
D4 28 0
D3
D4
D5 26
D6 24
D5
D6
0
29 0
.
32
D7
34
oV
D7 22
OV
OV
e3
890007 - 126
seling tussen de computer en

de printer-buffer gekordineerd.
De printer-buffer leest data in
en slaat deze op in het geheugen zolang er strobe-pulsen van
de computer worden ontvangen.
De strobe-detektor-schakeling
houdt in de gaten of de buffer
nog steeds strobe-pulsen ontvangt. Zodra deze pulsen ontbreken, wordt de oscillator ingeschakeld. Met behulp van
deze oscillator wordt de rest
van het geheugen met 00H gevuld. Is het geheugen vol, dan
worden de data uit het geheugen naar de printer gestuurd.
In het blokschema zien we een
blok "WAIT FOR INPUT" met
daarin de WAIT-schakelaar S4
die het mogelijk maakt om
meerdere data-files in het geheugen op te slaan. Uiteraard
kan dit alleen maar indien er
nog genoeg ruimte vrij is in
het geheugen.
De funkties van de blokken
"repeat", "input/outputselection" en "reset" liggen
voor de hand. "Input/outputselection" wordt gebruikt om
de richting van de data-stroom
te kiezen. "Input" staat voor

data van de computer naar de
buffer, "output" voor de datastroom van de buffer naar de
printer.
De buffers van de databus zijn
noodzakelijk om er voor te zorgen dat de bussignalen onverminkt in de geheugens, zelfs
bij het maximale aantal van 32
stuks, worden opgeslagen.
De busy- en strobe(PSTB)signalen worden afgeleid van de
eerder genoemde oscillator en
kordineren de data-stroom tussen de buffer en de Centronicsinterface van de aangesloten
printer.
Het schema in
detail
De funktionele blokken uit het
blokschema zijn eenvoudig te
herkennen in het uitgewerkte
schema in figuur 2.
De handshaking aan de ingang
van de buffer is opgebouwd
rond IC2 en de twee Dflipflops FF3 en FF4. IC7 en
IC8 vormen de adresteller, terwijl IC10 en IC11 voor de
adresdekodering zorgen. Het
Figuur 2a. Het

komplete schema van de
printer-buffer.
De geheugenkonfiguratie
wordt door de
gebruiker gekozen.
Figuur 2b, Het
schema van de
optionele geheugenuitbreiding die, afhankelijk van het
gebruikte type
geheugens, 256
Kbyte of zelfs 1
Mbyte aan extra geheugen
mogelijk
maakt.
elektuur
maart 1989
46
geheugen van de printer-buffer
wordt gevormd door een statisch geheugen in de vorm van
IC15 tot en met IC22. Flipflop
FF2 en timer IC9 worden gebruikt als strobe-puls-detektor,
om te kijken wanneer de hele
file in de buffer is opgeslagen.
Zodra de computer alle data
naar de buffer geschreven
heeft, zal hij geen strobepulsen meer afgeven. Het omschakelen van de IN-mode
naar de OUT-mode gebeurt
door flipflop FF1 en de Schmitttrigger-poorten N17, N18 en
N19.
De centrale klok van de schakeling wordt geleverd door
een RC-oscillator die is opgebouwd met behulp van een
Schmitt-trigger poort, N16. Tenslotte wekken de inverters N11
en N12 het strobe-signaal voor
de printer op.
De optionele geheugenuitbreidingsmodule is te zien in figuur 2b. Op iedere kaart horen
8 RAM-geheugens die naar
keuze 32 of 128 Kbyte groot
moeten zijn. Deze optionele uitbreidingskaarten worden parallel geschakeld aan het geheugenblok op de hoofdprint van
de buffer.
Figuur 3. De
timing van de
belangrijkste
signalen in de
printer-buffer.
Timing is
belangrijk
Een opmerkzame lezer zal in
de schakeling al her en der
een letter in een cirkeltje opgemerkt hebben. Deze letters
in het schema verwijzen naar
het timing-diagram van figuur
3. Aan de hand van dit diagram
zal de werking van de schakeling verder verklaard worden.
Flipflop FF3 verlengt het
strobe-signaal (punt A) dat van
de computer is ontvangen.
Hierdoor verschijnt op punt B
een duidelijk gedefinieerde
puls die op zijn beurt poort
N20 stuurt. Hieruit wordt door
de buffer het voor de computer belangrijke stuursignaal
BUSY afgeleid (C). Op hun
beurt vormen N8 en FF4 dit
signaal ook nog om naar het
timing-signaal ACK (D). Het
is belangrijk te weten dat er
printers zijn die alleen BUSY
gebruiken. Andere printers gebruiken ACK, terwijl er zelfs
printers zijn die met beide signalen uit de voeten kunnen.
De printer-buffer levert zowel
een ACK- als een BUSYsignaal en kan daarom bij iede-
re printer worden toegepast die

een Centronics-interface heeft.
De strobe-detektie-schakeling
maakt gebruik van een
LinCMOS-schakeling (Linear
Complementary Metal Oxide on
Silicon) in de vorm van een
TLC555 (IC9) van Texas Instruments. De eerste strobe-puls
van de computer triggert de
TLC555. Hierdoor wordt zijn Quitgang hoog, wat tot gevolg
heeft dat de uitgang van inverter N5 laag wordt (signaal G)
en de data-ontvangst-indikator
LED D5 oplicht. Zodra geen
strobe-pulsen meer binnenkomen (de hele file is dan in de
buffer opgeslagen), wordt kondensator C5 via R7 en instelpotmeter Pl opgeladen. Met de instelpotentiometer kan een vertraging tussen 5 en 30 sekonden gekozen worden. Is deze
vertragingstijd verstreken, dan
wordt de TLC555 door de spanning over kondensator C5 gereset. Zolang er strobe-pulsen
worden ontvangen, wordt C5 bij
iedere puls weer ontladen en
kan de timer dus niet gereset
worden.
De opgaande flank van signaal
G klokt flipflop FF2. Omdat de
D-ingang van FF2 op een hoog
3
PSTB C>
PSTB del C>
BUSY C>
ACK C>
CLK C>
CS
C>
NS C>
N19 M.
AO C>
ii
II
mriril
10-37 C>.-7"
-D=
00...07 10>1:3C3E
00.-07 C>
WE
C>
OE C>
BUSY OUT C>

STROBE OUT C>
RESET >4
DATA INTO
SPOOLER
>1
FILL WITH
PRINTING
41,,EsET, DATA INTOI>

SPOOLER
890007 - 13a
PRINTING
NEXT DATA
INTO SPOOLER
890007 - 13b
47
nivo ligt, wordt de Q-uitgang
van deze flipflop door de klokpuls laag gemaakt. Door de
verandering van het uitgangsnivo van FF2 wordt de uitgang
van poort N19 hoog (H). Het gevolg hiervan is, dat de printerbuffer overschakelt van de INmode naar de OUT-mode. Tegelijkertijd wordt de BUSY-lijn
naar de computer geaktiveerd.
De computer kan nu geen data
meer naar de printer sturen.
Na een korte pauze, die wordt
bepaald door het netwerk
R12/C7, wordt de oscillator
rond N16 gestart. De ongebruikte geheugenruimte wordt
vervolgens helemaal gevuld
met 00a. Dit is mogelijk door
het ingangsregister voor de
data buiten werking te stellen
en de databus met behulp van
een weerstandsnetwerk (R18)
laag te maken.
Zodra de door het RAMkonfiguratie-schakelblok vastgelegde adreslijn hoog wordt,
schakelt flipflop FF1 om. Dit
heeft tot gevolg dat de
RAM's worden omgeschakeld
van de schrijf- naar de leesmode (WE, signaal N, wordt
inaktief). Via Nl en N13 zorgt
FF1 er ook voor dat de adresteller wordt gereset. Hij is dan
weer klaar om de data uit de
buffer naar de printer te klokken.
Signaal P is ook verbonden met
poort N18 en dat maakt de kommunikatie tussen de buffer en
de printer mogelijk. N18 en de
inverters N11 en N12 zetten de
oscillatorpulsen om in strobepulsen (PSTB, signaal R)
voor de printer. Op zijn beurt
levert de printer tijdens het verwerken van de ontvangen data
een BUSY-signaal (Q). Met dit
signaal wordt de oscillator van
de buffer tijdelijk geblokkeerd.
Zodra BUSY inaktief wordt,
wordt weer een nieuwe strobepuls opgewekt en kan het volgende karakter afgedrukt worden.
De komponenten R16 en C9 vertragen het strobe-signaal voor
de adresdekoder een klein
beetje ten opzichte van signaal
F. Deze vertraging is nodig om
er zeker van te zijn dat de datalijnen stabiel zijn als het strobesignaal aktief wordt.
De volgende klokpuls voor FF1

brengt de schakeling weer terug in de oorspronkelijke staat
omdat flipflop FF2 via C2 en R6
weer wordt gereset.
Het tweede gedeelte van het
timing-schema laat zien wat er
gebeurt als de buffer helemaal
vol is. Flipflop FF1 neemt, zodra de buffer vol is, de kontrole over de databuffers over en
zet vervolgens de buffer in de
OUT-mode (data van buffer
naar printer). R12 en C7 zorgen
dat de timing in orde is en dat
data die onderweg is naar de
printer niet verloren gaat of beschadigd wordt. Na het printen
ontlaadt diode D9 kondensator
C7 snel en voorkomt daarmee
dat de oscillator blijft doorlopen. Dit doorlopen zou tot gevolg hebben dat het laatst afgedrukte karakter kontinu wordt
afgedrukt aan het einde van de
tekst. Gedurende het afdrukken van de tekst blijft de computer wachten tot er weer geheugenruimte vrij is om de
resterende data in de buffer op
te slaan. Het zal duidelijk zijn
dat de beste (maar helaas ook
de duurste) manier om dit probleem te voorkomen het gebruik van voldoende geheugen
is.
Het naadje van

de kous
De tijd die verstrijkt tussen het
moment dat de buffer alle data
heeft ingelezen en het moment
waarop hij de data gaat verzenden naar de printer kan ingesteld worden met Pl (max.
30 sekonden). Deze vertraging
kan daardoor optimaal afgestemd worden op het soort
data dat afgedrukt moet worden. Grafische data vragen bijvoorbeeld vrij veel rekentijd,
waardoor al de nodige tijd verloopt voordat met het afdrukken wordt begonnen. Wanneer
de wachttijd te kort is, of wanneer enkele onafhankelijke files achter elkaar in de buffer
opgeslagen moeten worden,
dan kan de buffer in de
wachtstand gezet worden met
behulp van de WAIT-toets. Zodra de WAIT-toets voor de
tweede maal wordt ingedrukt,
gaat weer een nieuwe wachttijd van maximaal 30 sekonden

van start alvorens met het afdrukken wordt begonnen.
De RESET-toets brengt de
buffer weer in dezelfde uitgangspositie als na het inschakelen van de voedingsspanning
het geval is.
Het afdrukproces kan natuurlijk
ook onderbroken worden door
de printer in de OFF-LINEmode te zetten.
Extra afdrukken kunnen gemaakt worden door de
REPEAT-toets van de buffer in
te drukken. Een opmerking
hierbij is wel op zijn plaats. Het
afdrukken van de tekst mag bij
de vorige print-opdracht niet
onderbroken zijn met de
RESET-toets. Het is belangrijk
om dit te weten, want de
RESET-toets werk asynchroon
en kan daardoor de data in de
buffer verminken of veranderen. Tot zo ver dit eerste deel.
Volgende maand gaan we verder met de bouw van de printer-buffer.
(890007)
elektuur
maart 1989
elektuur
maart 1989
48
ontwerp:
R. Breuning
(W-Duitsland)
speciaal
voor de
achterruit
LA
RUITENWISSERINTERVALSCHAKELAAR
Steeds meer auto's worden voorzien van een ruitenwisser
op de achterruit. Toch blijft deze ruitenwisser ten opzichte
van zijn "voorgangers" een ondergeschoven kindje. De
ruitenwisserintervalschakelaar uit dit artikel geeft de
achterruitenwisser een aantal
extra mogelijkheden waardoor hij helemaal bij de tijd
is en met zijn kollega's op
de voorruit kan
wedijveren.
z 2/
Bij het rijden tijdens motregen

of op een nat wegdek is de
aanwezigheid van een intervalfunktie op de achterruitenwisser zeer gewenst. En keer per
15...60 sekonden moet de ruitenwisser geaktiveerd worden
om de ramen goed droog te
houden. Het kontinu laten lopen van de ruitenwisser lijdt in
deze situatie vaak tot onnodige
extra slijtage van de ruitenwisserbladen en veel hinderlijke
en ongewenste bijgeluiden,
omdat de ruit niet nat genoeg
is. In de meeste auto's is een
intervalschakelaar op de ach-
terruitenwisser niet aanwezig.

Ook is het handig als de ruitenwisser na het bedienen van
de ruitenwisservloeistofpomp
nog een paar slagen over de
ruit maakt om op deze manier
de ruit te reinigen en drogen.
Naast deze extra eigenschappen is het belangrijk dat de
bestaande funkties van de achterruitenwisser gewoon blijven
bestaan. Zo moet kontinu-
bedrijf natuurlijk gewoon mogelijk blijven. De hier beschreven schakeling is geknipt voor
dit klusje, een aantal nieuwe
mogelijkheden worden geboden zonder verworven rechten
in te leveren. Waar krijgt men
dat tegenwoordig nog voor zo
weinig geld?
Het schema uit figuur 1 laat
duidelijk zien dat de hele schakeling eenvoudig is en dat er
49
elektuur
maart 1989
geen bijzondere komponenten

gebruikt worden. Het voordeel
van deze opzet is tweeledig.
Ten eerste is de schakeling
goedkoop en bovendien zijn
de toegepaste komponenten
ook geschikt voor gebruik in
een groot temperatuurbereik.
Dit laatste is een belangrijk gegeven, want auto-elektronica
moet om bedrijfszeker te
zijn probleemloos funktioneren bij temperaturen die variren tussen -20C en + 70C.
Deze schakeling hoort dat zonder problemen te kunnen.
Overigens zijn de temperatuurverschillen minder extreem als
de print in de bestuurderskabine is ondergebracht, waardoor
de elektronica minder op de
proef gesteld wordt.
De schakeling
nader beschouwd
In figuur 1 is te zien hoe de
schakeling is opgebouwd, terwijl figuur 2 laat zien hoe deze
schakeling in de auto wordt ingebouwd. Aan de hand van
deze twee figuren zal de werking van de schakeling beschreven worden.
De schakeling is zo ontworpen
dat er geen ingewikkelde mechanische en elektrische klusjes in de auto verricht hoeven
te worden. Bovendien is de
schakeling onafhankelijk van
het type auto en kan dus in elke auto gebruikt worden. De
schakeling heeft vijf aansluitklemmen, twee voor de voedingsspanning en drie voor de
uiteindelijke besturingsfunkties. In rust (als de boordspanning aanwezig is) staat de schakeling onder spanning en hangen de kontakten WM (wissermotor) en PS (pompschakelaar)
via respektievelijk de waterpomp en de ruitenwissermotor
aan massa. De aansluiting WS
(wisserschakelaar) hangt open
en is dus niet met de voedingsspanning verbonden. De transistoren TI ...T4 en de thyristor
sperren in deze stand allemaal.
De schakeling neemt hierdoor
nagenoeg geen stroom op (alleen wat lekstroom) en op punt
Z staat de voedingsspanning,
terwijl de punten X en Y op
massapotentiaal liggen. Kon-
densator Cl is in deze situatie

opgeladen en kondensator C3
is ontladen.
Het inschakelen
van de intervalfunktie
Om de intervalfunktie te aktiveren wordt de wis-schakelaar
(deze wis-schakelaar is de originele schakelaar zoals die in
de auto aanwezig is) even in
stand 1 gezet. Op ingang WS
komt nu een spanning van
+12 V te staan. Via D6 wordt
Rel bekrachtigd en wordt via
aansluiting WM de ruitenwissermotor gestart. Tegelijkertijd
wordt nu via D2 en spanningsdeler R2/R3 de thyristor ontstoken. C2 zdrgt voor de onderdrukking van stoorpulsen op
de gate van de thyristor. Als de
thyristor geleidt kan Cl zich via
Rl en Dl ontladen en stijgt de
spanning op punt Y langzaam.
Wordt na een korte periode de
wisschakelaar weer uitgezet,
dan hangt ingang WS weer
open en valt het relais af). Gebeurt dit voordat Cl helemaal
ontladen is, dan zal kondensator Cl niet meer verder ontladen worden. Punt X ligt nu immers weer op massapotentiaal
en er gaat een stroom lopen
van de plusklem via Rl, Dl,
Thl, D3 en R4 naar massa. Over
kondensator Cl blijft een span-
Figuur 1. Het
komplete schema van de universeel inzetbare schakeling
voor de ruitenwisser van de
achterruit.
ning van circa 6 volt staan en

daarmee is de intervalfunktie
gestart.
Vanaf het moment dat thyristor
Thl wordt opengestuurd, wordt
ook Tl via R5 opengestuurd en
bedraagt de spanning over C3
praktisch nul volt; T3 en T4
sperren. Nadat de wissermotor
een hele slag heeft gemaakt,
wordt de spanning naar de motor via de schakelaar op de
ruitenwisser-motor onderbroken, de wisser stopt (Rel was
afgevallen) en op aansluiting
WM staat geen voedingsspanning meer. Vanaf dat moment
wordt C3 opgeladen via R8, R5
en de kollektor-basis-diode van
Tl (de thyristor geleidt immers
nog steeds). De wisser staat nu
enige tijd stil. Zodra C3 voldoende opgeladen is, gaan T3
Figuur 2. Het
inbouwen in
een auto is
beslist niet
moeilijk. De
bestaande bedrading wordt
gebruikt en er
hoeven geen
nieuwe schakelaars op het
dashboard aangebracht te
worden.
12V
ruiten wisser I
schakelaar
2_1
1
water pomp
oud
- -- nieuw
motor 1
L _ _ _J
890032-12
elektuur
maart 1989
50
en T4 geleiden. Relais Rel
wordt aangetrokken en de ruitenwissermotor gaat lopen. R11
zorgt voor een meekoppeling
zodat het relais in n keer
goed aantrekt. Door het inschakelen van het relais wordt de
emitter van Tl weer op 12 V
gelegd. Tl werkt nu niet meer
als diode maar als transistor, hij
gaat weer geleiden en ontlaadt
daarbij C3 waardoor T3 en T4
weer gaan sperren. Na n
wisslag valt het relais opnieuw
af en zo blijft deze cyclus zich
herhalen.
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1,R6,R8 = 10 k
R2,R3 = 100 k
R4,R9 = 2k2
R5 = 330 k
R7 = 47 k
R10,R11 = 220 k
Kondensatoren:
Cl = 220 p/25 V
radiaal
C2 = 110 n
C3 = 100 p/25 V
radiaal
Halfgeleiders:
D1 = 6V2/500 mW
zenerdiode
D2...D5 = 1N4148
D6,D7 = 1N4001
T1,T3,T4 = BC 5578
T2 = BC 547B
Thl = BRX 49
Diversen:
Rel = 12-V-relais,
bijv. Siemens
V23127-B2-A101
5 kontaktstrips
Figuur 3. De
print-layout en
komponentenopstelling voor
de
ruitenwisserschakeling,
Overschakelen
naar
kontinubedrilf
De ruitenwisserschakelaar
wordt hiertoe gedurende langere tijd in stand 1 gezet. In
deze stand ligt klem WS kontinu op een spanning van 12
volt. Diode D6 zorgt er voor dat
het relais aantrekt en de ruitenwisser gaat lopen. Kondensator
Cl wordt nu via de thyristor, Rl
en Dl volledig ontladen. Deze
ontlading is na 2 tot 3 wisbewegingen voltooid en dan is de
spanning over de thyristor zo
ver gedaald dat deze gaat
sperren. Op punt Z staat dan
weer een spanning van 12 volt.
De spanning over C3 is praktisch nul volt, zodat T3 en T4
sperren. Wordt de schakelaar
nu weer in de stand 0 gezet,
dan valt het relais af en is de
ruitenwisser weer uitgescha-
keld. Bovendien wordt Cl via

R4 en D3 weer opgeladen.
Het uitschakelen van de intervalfunktie is nu ook snel verklaard. Zet de schakelaar nog
eens in stand 1 en laat de ruitenwisser gewoon 2 tot 3 wisbewegingen in kontinubedrijf
achter elkaar maken. Als de
schakelaar daarna uit wordt gezet, stopt de ruitenwisser.
kondensator C3 helemaal opgeladen is, blijven T3 en T4

nog een tijdje geleiden en
daarom blijft ook het relais nog
een tijdje ingeschakeld. Pas nadat C3 via R10 en T3 +T4 ontladen is, wordt het relais afgeschakeld en stopt de ruitenwissermotor. De ruiten zijn dus
niet alleen gewassen maar ook
gedroogd!
Ook ruiten wassen Variaties in RC

is geen probleem Indien men de tijd tussen de
De ruitenwisservloeistofpomp
wordt gestart door de schakelaar in stand 2 te zetten (meestal is dit een verend kontakt, zodat de schakelaar meteen weer
in stand 1 terug springt als
men de vinger van de schakelaar haalt). Hierdoor wordt de
pomp in werking gezet en
komt op de klemmen PS en
WS een spanning van 12 volt te
staan. Via D6 wordt het relais
bekrachtigd en daardoor wordt
tevens de ruitenwissermotor ingeschakeld. Diode D4 zorgt er
voor dat Cl ontladen wordt en
daarom kan de thyristor niet
meer gaan geleiden. Dit is tevens een alternatieve manier
om de intervalstand te beindigen.
Via R6, R9 en T2 wordt kondensator C3 snel opgeladen en
gaan T3 en T4 geleiden.
Wordt de ruitenwisserschakelaar in de uit-stand gezet (0),
dan stopt de pomp direkt, T2
spert en kontakt PS komt op
massa-nivo te liggen. Omdat
twee wisbewegingen in de intervalstand te lang vindt, kan

men deze verkorten door R5
kleiner te maken. Overigens
heeft een verkleining van C3
exakt dezelfde uitwerking. Wel
dient men te bedenken dat het
verkorten van deze tijd ook tot
gevolg heeft dat het drogen
van de ruit na het bedienen
van de vloeistofpomp evenredig wordt verkort.
De reaktietijd op het aan- en
uitschakelen van de intervalfunktie kan benvloed worden
door de waarde van Rl en Cl
aan te passen.
De opbouw
Om het bouwen van deze handige en veilige hulp op de
weg te vergemakkelijken, is
hiervoor een kleine print ontworpen (figuur 3), die de
konstruktie van deze schakeling een stuk eenvoudiger
maakt. Als men de polariteit
van de verschillende komponenten in de gaten houdt, kan
er eigenlijk niets fout gaan.
Is de schakeling goed in elkaar gezet, dan kan ze in een
(kunststoffen) behuizing worden ondergebracht. Op de buitenkant van het kastje worden
de vijf kontaktstrips gemonteerd waarmee de elektrische
verbindingen gemaakt kunnen
worden. Onder het dashboard
of in de bagageruimte zal altijd
wel een plaatsje te vinden zijn
waar de schakeling gemonteerd kan worden. De elektrische verbindingen die in de
auto gemaakt moeten worden
kunnen per auto verschillen,
het schema uit figuur 2 is hierbij bedoeld als een globale
hulp bij het aansluiten. Sla het
elektrische schema van uw au-
elektuur
maart 1989
to er maar eens even op na,

dan kan de inbouw van de
schakeling eigenlijk geen problemen meer geven. De bestaande verbinding tussen de
ruitenwisserschakelaar en de
ruitenwissermotor moet onderbroken worden. De schakeling
wordt tussen de twee overgebleven draadeinden geplaatst,
waarbij de schakelaar aan klem
WS (op de pint gemerkt met C)
ligt. De motor is verbonden
met klem WM (op de print aangeduid met A). Vanaf klem PS
(op de print B) wordt een
draad getrokken naar de waterpomp. De verbinding met de
voedingsspanning (+12 volt) en
massa (vrijwel altijd het chassis)
kan eigenlijk geen probleem
zijn, deze punten zijn onder het
dashboard altijd aanwezig.
Figuur 4. Zo
kan de hele
schakeling keurig in een
kunststoffen behuizing worden
ondergebracht.
Alleen de vijf
kontaktstrips
vormen de verbinding met de
buitenwereld.
(890032)
KANTTEKENINGEN
Polarisatie van
satellietzenders
De ontvangst van satellietzenders zal de komende
tijd steeds gemakkelijker
en ook goedkoper worden.
De behoefte aan informatie over de ontvangst van
dit soort zenders neemt
dan ook toe, vooral omdat
de manier waarop de ontvangstinstallatie de signalen oppikt schijnbaar anders is dan bij de radio- en
TV-signalen die door
grondstations worden uitgezonden. Met name de
term polarisatie zal voor
veel mensen nieuw zijn. Het
hoe en waarom van het
verschijnsel polarisatie willen we hier even in het
midden laten. We beperken ons nu even tot de betekenis hiervan voor de
ontvangst-installatie.
Aan de uiterlijke vorm van
de LNB (ook wel LNC genoemd) kunt u in ieder geval niet zien voor welke
polarisatie-richting de installatie geschikt is (De
meestal rechthoekige golfpijp staat gewoonlijk haaks
op de polarisatie-richting).
U kunt de polarisatierichting wel herkennen aan
de probe die zich in de
golfpijp bevindt. Nou ja

zien, de probe bevindt zich
gewoonlijk in een hermetisch afgesloten stukje golfpijp. De probe is in feite de
antenne van de installatie.
Voor de ontvangst van lineair gepolariseerde signalen is de probe niets anders dan een recht stiftje
dat horizontaal is gemonteerd voor horizontaal gepolariseerde signalen of

vertikaal is gemonteerd
voor vertikaal gepolariseerde signalen. Voor cirkulair
gepolariseerde signalen is
de vorm van die probe
duidelijk anders, hij heeft
veel weg van een haakje.
Voor rechtsom gepolariseerde signalen is dat

haakje rechtsom gebogen
en voor linksom gepolariseerde signalen uiteraard
linksom. In figuur 1 hebben
we de vorm van de probes
even naast elkaar gezet.
In principe heeft u voor de
ontvangst van iedere polarisatie richting dus een andere probe (+ LNB) nodig.
Maar met vier LNB's op n
schotel wordt het toch wel
erg vol. Met n enkele
LNB voor lineaire polarisatie
die tussen horizontaal en
vertikaal is om te schakelen gaat het ook (bijv. met
een zogenaamde polarotor). Cirkulair gepolariseerde signalen kunnen namelijk ook met een probe
voor lineaire polarisatie
worden ontvangen. Maar
dan verliest u wel enkele
dB's signaal. Het maakt
daarbij niet uit of de lineaire probe horizontaal of vertikaal staat.
Overigens hoeft u over cirkulaire polarisatie niet echt
wakker te liggen, want
deze methode wordt nog
erg weinig gebruikt. Maar
misschien hebben we net
dat tipje van de sluier opgelicht dat u aan het zoeken was.
(895037)
__98951
1-BIT-D/A-OMZETTER
VOOR CD-SPELERS
terug van 16 bits naar 1 bit
De IC's met 16 bits en 4-voudige oversampling behoren nog maar
net tot de "standaarduitrusting" van CD-spelers, of Philips komt
alweer met de derde generatie digitale CD-IC's. Van 16 bits naar
1 bit lijkt eerder een stap terug dan vooruit, maar onze
Eindhovense uitvinders zijn altijd goed voor verrassingen. Is 1 bit
net zo goed als 16 bits?
De evolutie in de CDspeler-elektronica is nauwelijks bij te houden. Philips
heeft al zijn spelers weliswaar uitgerust met 16-bitomzetters met viervoudige
oversampling, maar de Japanse konkurrentie komt al
op de markt met 18- en
20-bitters en achtvoudige
oversampling. Waar is het
einde van deze bit-race?
Zo langzamerhand vraag
je je af of zoveel extra bits
nog wel zin hebben, terwijl
de resolutie van de CD
toch maar beperkt blijft tot
16 bits. Philips doet daar
voorlopig (terecht) niet
aan mee en doet zelfs een
stap in de tegenovergestelde richting: een 1-bits
D/A-omzetter met 256voudige oversampling.
Oorspronkelijk was dit IC
bedoeld voor eenvoudige
spelers, omdat hierbij nauwelijks nog enige analoge
filtering noodzakelijk is en
de totale opzet dus heel
eenvoudig kan blijven. Intussen is dit IC ook "ontdekt" door de Japanse fabrikanten; deze willen het
toepassen in de betere
apparaten in verband met
de uitstekende lineariteit.
In het artikel "CD-toerenregelaar" in het decembernummer heeft u het
blokschema van een typische CD-speler van de
tweede generatie kunnen
zien. In figuur 1 wordt hier
nogmaals de signaalverwerking (het decoderdeel) getoond: vier specia-
16K4 DRAM
deDnphasis
.1
41
HF-ingangs
signaal van
voorversterker
3.f
SAA72 0
(40-pens)
SAA 7220
(24-pens)
XSYS
decoder
gnaa
11S Ou
demodulatie
t outkorrektie
basis-In erpolatie
31
Q-kanaal
subkode.
data
Interpolatie
TDA 1542
(28-pens)
TDA1541
(28-pens)
digitaal filter
stereo D/A-omzetten
L
audio, signaal
analoog IC
1 2S-bus
analoog filter
L
hooldteletoonR i uitgang
digitale
audio
uitgang
1
van
servo
mateschakeling
discmotor.
regeling
PRO SOMP
880187 - 11
16. DRAM
Oe mns1
CD
mode
control
mpot Rom
RF premmpliber
demping
van servo
ITS output
11 3 NOM
076 0 MIO
1.14 la
PSTS
SAA7310
(44-pm OFP or 40-Pm DlT)
CMOS DECODER
CMOS STEREO DAC
clemodulabon. error correcijmn

1,
14 1 M1T)
boom concealmeni
Opm
smnal
'
0-cn nnel
subc [kog
P to
chsc molm
control
SAAM()
144-0n OFF)
Ins bis
dmital toltering. DIA convemiOn

6 analogue poet-filtering
DEEM
MAM /Mon
Rom
control
VOC 550,
le CD-IC's en een standaard DRAM-chip. Daarnaast ziet u in figuur 2 de

nieuwe decoder van de
derde generatie: nog
maar twee CD-IC's met natuurlijk een DRAM.
Beide schakelingen verrichten dezelfde taak. Het
eerste IC is de eigenlijke
decoder die het door de
laserdiode geleverde signaal demoduleert en de
foutkorrektie uitvoert. De
SAA 7310 heeft in principe
dezelfde funktie als de
SAA 7210. De gekorrigeerde data werden tot nu toe
door minstens drie IC's verder verwerkt.
16-bits met
viervoudige
oversampling
De SAA 7220 is een faselineair digitaal filter met 120
filterkofficinten en viervoudige oversampling. Figuur 3 toont het frekwentieverloop van dit digitale
filter. Wanneer het filter gekoppeld wordt aan de 16bits D/A-omzetter TDA 1541
en een analoog filter van
de derde orde, ontstaat
een maximale rimpel van
0,02 dB met een lineair
faseverloop in het door-
Figuur 1. Een CD-decoder

en D/A-omzetter met de
bekende Philips-IC's van
de tweede generatie.
Figuur 2. Bij de derde generatie vervangt het nieuwe IC SAA 7320 drie
IC's van de tot nu toe gebruikelijke schakeling (fig.
1). Het bevat een digitaal
filter, een D/A-omzetter en
een analoog filter
elektuur
maart 1989
Iaat-gebied en een onderdrukking van meer dan

50 dB in het spergebied.
Bij CD's met demphasis is
de situatie wat minder
gunstig, maar daarover later meer.
Een andere taak van de
SAA 7220 is het interpoleren van ontbrekende of
niet-korrigeerbare data.
Nadat in de SAA 7210 een
basis-interpolatie is uitgevoerd, begint in het tweede IC het echte werk:
maximaal acht data kunnen door de tamelijk
nauwkeurige "benadering"
in de SAA 7220 vervangen
worden, zoals in figuur 4 te
zien is.
Bepalend voor de geluidskwaliteit is, naast een efficinte foutkorrektie, de lineariteit van de DIAomzetter. De TDA 1541 bevat op 1 chip twee volledige 16-bits D/A omzetters,
die met de al van de 14bits versie (TDA 1540) bekende stroomverdelingsmethode werken. Aangezien
elk kanaal over een eigen
omzetter beschikt, ontstaat
er geen vertraging tussen
de stereosignalen. De konversietijd is minder dan
2 ms, zodat de data met
een snelheid van meer
dan 6 Mbit/s verwerkt kunnen worden. Door de beide D/As in n IC te multiplexen, kunnen bij gebruik
van een hele TDA 1541 per
kanaal sample-waarden
tot 380.000 samples/s
verwerkt worden (380 kHz
sample-frekwentie). In sommige apparaten met achtvoudige oversampling
wordt deze methode toegepast.
Op het dynamische vlak
zijn er ook nog wat reserves: dankzij viervoudige
oversampling en noiseshaping met de SAA 7220
kan een effektief oplossend vermogen van 18 bits
bereikt worden.
De onderlinge verbindingen tussen de IC's lopen
via een bus met drie leidingen, die door Philips l2Sbus wordt genoemd (dat
staat voor Inter IC Sound).
Deze bus omvat een kloksignaal, een serile datalijn
en een besturingslijn. De
laatste geeft alleen maar
aan of het om data van
het linker of rechter kanaal
Figuur 3. De frekwentiekarakteristiek van het digitale

filter in de SAA 7220. Frekwenties boven 24,1 kHz
worden met meer dan
50 dB onderdrukt.
1..1vg
t oa.(nar).
0
-10
-20
-30:
-40-50-60:
-70:
-80-1
-90:
100
0
10
20
30
40
50
60
70
BO
90
Figuur 4. Bij nietkorrigeerbare samples

volgt in de SAA 7210 een
basis-interpolatie. De
SAA 7220 is in staat om 8
opeenvolgende samplewaarden door lineaire interpolatie te vervangen.
frekwentie
8-sampleinterpolatie
basisinterpolatie
SAA7210
SAA7220
1?'
41
Interpolatieperiode
EFA8(error-flag)
11111111
gaat. Via een andere leiding voorziet de 7220 de

7210 van een systeemklok
die door een kwartsoscillator wordt opgewekt.
Op deze wijze is ook de
motorregelaar (CDtoerental) aan de systeemklok verbonden.
Tenslotte is als derde en
laatste het analoge IC
TDA 1542 aanwezig, dit fungeert als derde-orde laagdoorlaatfilter. De opamptrappen in dit IC kunnen
als buffers gebruikt worden;
ook eindtrappen voor een
hoofdtelefoon zijn aanwezig.
Schakelingen
Figuur 5 toont het inwendige van de TDA 1542 met
de externe komponenten
die nodig zijn om er een
derde-orde ThomsonButterworth-filter van te maken. De bijbehorende
frekwentie-karakteristieken
zijn in figuur 6 weergegeven. Zonder demphasis
ligt het kantelpunt op ongeveer 45 kHz, zodat in het
CD-doorlaatgebied de rimpel en de faseverschuiving
zeer gering zijn. Bij de
weergave van CD's met
premphasis krijgt het IC

van de SAA 7210 een
demphasis-stuursignaal
dat via de opamps A2 en
A2' de met een stippellijn
omkaderde demphasisonderdelen inschakelt.
Daardoor ontstaat het in figuur 6 gestippeld getekende frekwentieverloop met
een veel lager liggend
kantelpunt, dat binnen het
doorlaatgebied ligt en een
faseverschuiving veroorzaakt. De nauwkeurigheid
van de korrektie-karakteristiek en de gelijkheid van
de beide kanalen hangen
voornamelijk af van de tolerantie van de externe
weerstanden en kondensatoren, zodat er in de praktijk tussen verschillende apparaten met dezelfde
IC's toch kleine afwijkingen
kunnen ontstaan. Het zou
interessant zijn om bij een
CD-speler-test ook eens
een frekwentiekarakteristiek
met demphasis te zien,
maar de meeste audiobladen doen dat helaas
niet. Daarbij moet echter
worden opgemerkt dat volgens een woordvoerder
van Polygram - nog
slechts een klein gedeelte
van de CD's van een
premphasis wordt voor-
zien. De CD-speler van

Cambridge Audio heeft
volgens de beschrijvingen
in de hifi-bladen zelfs geen
demphasis-voorziening
meer.
Maar laten we terugkeren
naar de schakeling: naast
A2/A2' zijn ook de voor de
mute-schakeling gebruikte
opamps A5/A5' in principe
niet bedoeld om er een filter mee op te bouwen.
A4/A4' kan men daarentegen wel ergens anders
voor gebruiken wanneer
men ze niet als hoofdtelefoonversterker nodig heeft.
De LC-komponenten
(L1/C3) vormen een notchfilter voor een extra verzwakking van de laagste
frekwentie (156,4 kHz) aan
de uitgang van de DIAomzetten
Figuur 7 toont een komplete CD-decoder-schakeling
van de tweede generatie,
zoals die in veel apparaten
kan worden aangetroffen.
In plaats van met de tot
nu toe nog niet veel gebruikte TDA 1542 zijn de
analoge filters rond twee
dual-opamps van het bekende type NE 5532 opgebouwd. De demphasisschakeling wordt door relaiskontakten (K1,K2) geak-
elektuur
maart 1989
54
tiveerd. De relais worden

via T2 aan de demphasisuitgang van de SAA 7310
bestuurd. Aan de uitgangen a en d is het stereosignaal op lijnnivo beschikbaar, een aparte versterker
voor een hoofdtelefoon is
niet aanwezig. Opmerkelijk
is, dat zowel in deze schakeling als in die met de
TDA 1542 (figuur 5) grote
elko's in de signaalweg zitten (47 F resp. 10 kiF). Bij
de door ons onderzochte
CD-spelers van Philips was
dat vaak zelfs 10011F. Ondanks die elko's wordt de
geluidskwaliteit van de CDspelers van Philips altijd in
alle testen als "uitstekend"
beoordeeld. Waarmee
weer eens is aangetoond,
dat men elko's die niet te
zien zijn ook niet zo makkelijk kan horen. In Amerika is
men er al achter gekomen
dat die elko's niet zo best
klinken: Walter Jung, die
zich in de jaren 70 net
als Matti Otala zeer verdienstelijk heeft gemaakt
in de audio-, opamp-, en
versterkertechniek (TIM!),
heeft in het Amerikaanse
blad The Audio Amateur al
aanbevelingen gedaan
voor modifikaties in het
analoge gedeelte van CDspelers.
De derde
generatie
Naast het al genoemde
kleine aantal e's valt bij
de nieuwe, in CMOStechniek gefabriceerde
chips vooral de geringe
stroomopname op, en dat
bij een voedingsspanning
van slechts 5 V. Bovendien
is de nieuwe schakeling in
SMT opgebouwd. De nieuwe decoder SAA 7310 is
echter ook nog in de gewone DIL-behuizing verkrijgbaar. Van de technische
gegevens moet vooral de
verbeterde foutkorrektie
genoemd worden, die bij
toepassingen in portables
en auto-spelers nog minder data-verlies geeft bij
schokken dan de meer
voor thuisgebruik geschikte
7210.
Nieuw is ook de inhibitingang (CD-Mode-Control,
DINT2), die de interpolatie
uitschakelt als hij met mas-
5
dehmphasIs
5 l nF
hoofdtelefoonregelaar
links
106E1
linker kanaal
0.47mH
.5V
00
St
nF
AOL van
TDA1541
wan
SAA 7210 DEEM
(pen 32)
TDA1542
tn'2
Ie12
HOF
stroombron
rechts
stroombron
links
I Iaadiovltgang
MUTE
10
AOR van
TDA1541
7
11
12
13
19
28
6,8 kR
22 nF 22 nF
100
2,2 2.2
11
II
T-12 V
2.2 rif
7291700.1
.120T
0 k 51
(.5V/95V als hoofdtelefoonvitgangen
niet gebruikt warden)
hooldtalet danre akar

rechts
2% (kondensatoran) 1
L
1% (weerstanden)
teggr9..9
_
880187-15
deEmphasis
Figuur 5. De inwendige
schakeling van het analoge
CD-IC TDA 1542, met de
externe komponenten voor
een derde-orde laagdoorlaatfilter na de D/Aomzetter TDA 1541.
6
zonder
demphasis
met
de5mphasis
g -20
Figuur 6. Doorlaatkarakteristiek van het filter uit figuur 5 met en zonder

demphasis. Let erop dat
bij een ingeschakelde
demphasis het kantelpunt
in het doorlaatgebied valt.
-30 -
- 40
- 50
60
103
1 1 111111
104
I 111u1i
1 1'1 1111
106
105
frekwentie (Hz)
sa verbonden wordt. Dat is

belangrijk voor het gebruik
van de CD als geheugen
(interaktieve CD, CDI- of
CD-ROM-toepassingen). Bij
audio-gebruik wordt deze
ingang aan +5 V gelegd,
zodat ontbrekende audiosamples genterpoleerd
kunnen worden. Zoals in
het overzicht in tabel 1 te
zien is, moet de 7310 bij
nieuwe ontwikkelingen ook
de 7210 vervangen bij
schakelingen waarin de
D/A-omzetting nog steeds
door middel van de
SAA 7220 en de TDA 1541
geschiedt. Voor draagbare
apparatuur, auto-appara-
Tabel 1.
CD-speler-IC's (Philips)
Demo-
Eerste
generatie
Fout-
Inte polatie
Digitaal
D/A-
Soort
dulator korrektie Basis Verfijnd filter
converter apparaat
SAA
7010
2x
TDA
1540
standaard
TDA
1541
+ 1542
standaard
+
luxe
SAA
7020
Tweede
generatie
SAA 7210
Derde
generatie
SAA 7310
2e + 36
generatie
SAA 7310
SAA
7000
SAA
7030
SAA 7220
SAA 7320
SAA 7220
TDA
1541
+ 1542
portable
+
standaard
luxe
elektuur
maart 1989
.591
R8
2.25
5V
TMS 4416
A7
2 13 4
R1
HEI
C6
C5
(2 2I
2
C62pF
IC1
17
!AB ipF /
2 3
15 601
5
3 12 14 16 9n3
15 10 127116 20 40
000 0A1
DA131A8 R CEFM U Upo
SAA 7210
IC 2
26 116D
, WSAB
(LAB
3 OAAB
4 EFAB
WSAB 33
(LAB 38
OAAB 37
EFAB 36
R3
SCIA13
PO
Up,
0.RA
CREF ODA DU
23 21
29 30 131
1
390
o C3
I 4.7pF
CRI "M MUTE MC
28 33
34
35
DEC5
81C68
32
17
F
CRI
TI
13E550
SS
161RJ;
ATSB
SOAB
SCAB
ATSB 6658
122 13
C LBO
15
OABO
R12
16-bit
176.4 kHz
.--0-411MHz
muze
R11
/-
11.152
(11
gpFT 3132pF
I2S serialoutput
EFAB
14
2nd FILTER
STAGE
019 025
7 .100 n
C15
C18
C14 22nF 470pF
24
R 25
2.440
044
CS
476F
2,46Q
C43
820 p6
AOL 1-5--
L
2-bit .
11 2 MHz
,0,;t,
PF
I 22nF
t
1-BIT DAC
(switched-capacitor network)
J6
-15V
*15V
1-BIT PDM SIGNAL

(2nd order noise shaper)
R27 1C45
470
1045
C41
I 188017
WSBO
5532
I
R
I. _t_
26 16Fl 17 18 17
9I-20 27-22 231-24
2 CLBD
3 0480
2.2F
42
C4157.
22 pF
DITHER SIGNAL ADDED

2 x OVERSAMPLING
(sample and hold)
Wr
n
1E012.2nF
C39
R16
C13
22nF
V2
32 x OVERSAMPLING
Oneer interpolator)
DOEM
6-1
2,2Q
4 x OVERSAMPLING
(F.I.R. filter)
attenuatton
037 4.7nF
-SV
16-hit
44.1 kHz
110, 10 X73
391
2 3F
.1 126 Kt
-15V
12S SERIAL INPUT

INTERFACE
lst FILTER
STAGE
II
must3
WSBO
XOUT TEST
61
R5
18
16
14 DOBM
T1
80 550
2.745
24
600
SAA 7220
IC 3
.5V
R7
12S input
XSYS
2,, F8
HFO
--I
2
Uss
1
RIO
22 D
nAH
16 4
157
C7 1 C8
2nF T22pF R9
7 6
R2
C9
01
2 3
Cl
18
5v
TDA 1541
--11C3:4F
n, C47
IC 4
de-ernphasis
IQ._
X SYS
R19 668 R20

A56113 Uso CT3/TWC 0560
27
14
C16 28
U
100 6F
1-11H1
160 'S 'n
1M0
113.112 1221IB
22nF R13
2.25
.1 031
C26
7 00 nE
12.2nF
7-
I-
1.8 kCI
R28
2.453
0
C32
C33
1[Y
'
1p0F0
--034 C35
100
100
tuur en de goedkopere
apparaten voor thuisgebruik is nu echter de
SAA 7320 beschikbaar, die
op zijn CMOS-chip oversampling, D/A-omzetting en
analoge filtering verenigt.
Figuur 8 toont een blokschema van de interne
dataverwerking. Het eerste
gedeelte bestaat uit een
digitaal filter met viervoudige oversampling dat overeenkomt met de funktie
van de SAA7220. Het nieuwe filter beschikt wel over
meer filterkofficinten
(128 in plaats van 120). Na
de filtertrap volgt een 12Suitgang, zodat het
oversampling-filter ook met
de TDA 1541 als DIAomzetter kan worden gekombineerd. De rest van
het IC blijft dan onbenut.
Na het filter volgt nog een
.5V
.15V
C50
2211F I 822
-R23
100
100
QI
2.41,53
I right channel
audio
output
-IC4
476F
853
I 820pF
f
a- 5V
a- 15V
R29
IC6 '
lelt channel1
C52
_i 2,2nF
LIE 5532
R21
T.5V
15
_T
3rd ORDER LOW-PASS FILTER
C55
470
(2521nF
.150 -15V
880187-17
oversampling-trap, die als

interpolerend filter met 64voudige oversampling
werkt (32-voudig door lineaire interpolatie en nog
eens 2-voudig door een
sample & hold). Een intern
opgewekt, op ruis lijkend
"dither-signaal" wordt eraan toegevoegd om bij lage signaalnivo's de kwantiseringsvervormingen te verminderen. Daardoor wordt
echter de amplitude groter, zodat na de interpolatie 17 bits brede samples
ontstaan. De 256-voudige
oversampling levert dus 17bits woorden op met een
sample-frekwentie van
11,28 MHz (=
191,76 Mbits/s!). Een 1-bitconverter reduceert vervolgens de 17 bits tot nog
maar I bit per sample (via
pulsbreedtemodulatie). De
daarbij optredende "afrondingsfouten" worden weer

naar de converter teruggevoerd. Dit korrektiesignaal reduceert het kwantiseringsruisen zodanig dat
maar een klein deel in het
audiogebied achterblijft.
Deze techniek werkt zo
goed, dat de signaal/ruisverhouding met deze 1-bits
256-voudige-oversamplingD/A overeenkomt met die
van konventionele 16-bits
D/A-omzetters zonder oversampling. De eigenlijke 1bit-D/A-converter bestaat
uit een tamelijk eenvoudig
netwerk van geschakelde
kondensatoren, dat in figuur 9 is weergegeven.
Gedurende de eerste helft
van de sample-periode
wordt, afhankelijk van het
logisch nivo van het datasignaal (data input), Cl
Figuur 7. Volledige
decoder-schakeling met
een D/A-omzetter van de
tweede generatie, zoals die
in veel CD-spelers aangetroffen kan worden.
Figuur 8. Blokschema van
de dataverwerking in de
SAA 7320. Na het digitale
viervoudige-oversamplingfilter volgt een lineair interpolerende 32-voudige oversampler. Met een nageschakelde sample & holdtrap is het totale resultaat
een 256-voudige oversampling.
elektuur
maart 1989
56
10
cl_j_
c,
TTT
P"-
TT
analogue
THD
(0B)
OOI put
111.2 MHZ)
data input
DAC"
externe'
component
C.L_L
C2
ri
P 4L
TTn
P.
. CL. data
P CL.data
Conventional
16-bit DAC
CL
7,81553
la)
CL
1
-\\
(deal
DAC
P*
P-
r777A)
100
-80
0
signal output
level (00)
normally-used audio range
880187-19
Figuur 9. Het schema van

de 1-bit-D/A-omzetter in de
SAA 7320.
880187-20
11
161,7
DYNAMIC RAM
Figuur 10. Bij lage signaalnivo's is de lineariteit van

het 1-bit-koncept beter dan
die van konventionele 16bits D/A-omzetters.
Figuur 11. Het schema van
de volledige CD-decoder
inklusief D/A-converter en
analoog filter. In vergelijking met de gebruikelijke
schakeling (figuur zijn er
veel minder komponenten
nodig.
TI
.5
D NT2 voo
from
photodtode
prei processor BED
A0 -A)
vs,
131 4
3 fl
-n
111,96
R/FI
CAS
%TAL,
to VRO
-es
lelt
out
XTAL2
DEEN/
DINT1 DEC
DEL CDL INT

DAC kit Mann
ALI OALI- OALO

po0.111Ser lelt
VDDA
XTAL1 XSYS
RF tnput
from
present..
DAAD DAI
SAA7310
CLAB CLI
SAA7320
DECODER
lb
DIGITAL FILTER a STEREO DAC

WSAB WSI
MUTE
VRC
Air
PD/OC
AM MSC
from
E motor
control
CRI SWAB/
SSM
ODATA
DRA
CL
DAC right Mannel
DAD
CLO
P/S0
postfilter nffin
DER COR INTR VrefR OARts OARI- OARO
4 10 000
output
ou puts
CONTROL PROCESSOR
;;
opgeladen met een

stroom uit het knooppunt
aan de inverterende ingang van de opamp of C2
wordt ontladen en levert
zijn ontlaadstroom aan
datzelfde knooppunt. In de
tweede helft van de periode is het precies omgekeerd: ofwel Cl wordt ontladen of C2 geladen.
De lineariteit van zo'n 1-bitconverter kan beter zijn
dan die van een konventionele D/A-omzetter. Enerzijds zijn er minder
omzetter-trappen en derhalve ook minder toleranties, en anderzijds verdwijnt
de onnauwkeurigheid bij
de "laagste" bits (LSB's).
Deze laatste veroorzaken
niet-lineariteit en daardoor
vervormingen bij lage ni-
vo's (zie figuur 10). Vanwege de grotere lineariteit bij

lage geluidsnivo's zou het
1-bit-systeem wat geluidskwaliteit betreft t.o.v. de
minder nauwkeurige 16-bits
D/A-omzetters zelfs in het
voordeel kunnen zijn.
Na de opamp aan de
DAC-uitgang (figuur 9), die
als stroom/spanningomzetter dient en tevens
een filter van de eerste orde is (6 dB/oktaaf laagdoorlaat), volgt in het IC
nog een opamp per kanaal die met enkele externe komponenten (figuur
11) als een tweede-ordefilter fungeert. De opamps
zijn met hun 30 V/kis en
een signaal/ruis-verhouding
van meer dan 100 dB bij
5V voedingsspanning zeer
goed. De frekwentiekarakteristiek in het doorlaatgebied (2 Hz

20kHz)
loopt extreem vlak door
het hoge kantelpunt van
60 kHz van het door de
beide opamps gevormde
derde-orde laagdoorlaatfilter. Daardoor zijn er onder
20 kHz ook geen fasefouten.
Tot zover de beschouwingen van het nieuwe koncept dat er niet alleen wat
het aantal benodigde
komponenten betreft
gunstig uitziet. We wachten
met spanning op de praktische resultaten in de volgende generatie CDspelers (nog kleiner, nog
mobieler, nog goedkoper?).
880187.21
Bronvermelding:
Figuur 1, 3, 4 5, 6, 7: Valvo
Technische Information (TI)
871011 Figuur 2, 8, 9, 10:
Philips Technical Publication
261, 1988
KC (880187)
elektuur
maart 1989
VIDEO-TITELGENERATOR
ontwerp: ELV
GmbH C)
De video-titelgenerator is
een eenvoudig te bedienen
apparaat waarmee al uw
videofilms van titels en
ondertitels kunnen worden
voorzien.
deel 2
Na de handleiding en algemene
schemabeschrijving vorige maand komen we nu
tot de kern van de zaak In dit tweede deel wordt het
hoofdgedeelte van het schema bekeken en daarna
komt de opbouw aan bod.
Het schema
We beginnen weer met een
onderdeel van de totale schakeling: de toetsenbordmatrix.
Deze is getekend in figuur 8.
Opvallend is de lege diagonaal
in de matrix. Welk nut dat
heeft, hoort u straks. Alle schakelaars voor zowel de eenvoudige als de luxe versie zijn in
deze matrix aanwezig. De voor
de eenvoudige versie benodigde schakelaars zijn met een
sterretje gekenmerkt. Het toetsenbord wordt afgetast door de
rijen van de matrix (D7...D14)
beurtelings even "hoog" te maken en dan op de lijnen
P10 ...P17 te kijken welke van
deze lijnen eveneens "hoog"
worden.
Dat aftasten van het toetsenbord is een van de taken van
microcontroller IC16 die rechts
in het schema van figuur 9 getekend is. Hier vindt u ook de
oorzaak van de lege diagonaal

in de matrix. De rijen en kolommen van de matrix zijn op
dezelfde I/O-poorten van de
controller aangesloten. De dioden D7 ...D14 hebben daarbij
de taak sluipwegen te blokkeren als meer dan n schakelaar tegelijk wordt ingedrukt.
Het scannen van het toetsenbord is door het gekombineerde gebruik van de I/O-poorten
een hele procedure. Telkens
moet een I/O-poort als uitgang
worden geschakeld en vervolgens "hoog" worden gemaakt,
terwijl de andere I/O-lijnen op
dat moment als ingang moeten
dienen. Staat op n van deze
ingangen een "1", dan is er
een toets ingedrukt en kan de
controller passend reageren
(na een anti-dender-procedure). De diagonaal van de matrix moet dus leeg blijven aangezien n I/O-poort niet tegelijkertijd ingang en uitgang kan
zijn. Het voordeel van deze methode is de besparing van acht

I/O-poorten.
Wie het zichzelf gemakkelijk
wil maken, kan op DIN-bus
BU3 een PC-toetsenbord aansluiten. Deze toetsenborden
hebben tegenwoordig een relatief lage prijs; u kunt ook het
toetsenbord van uw PC hiervoor gebruiken. Jammer genoeg is de timing van deze
toetsenborden niet eenduidig
vastgelegd. Dat levert een extra
afregelpunt op in de vorm van
R54. Hiermee kan de klokpuls
die het toetsenbord afgeeft
(6...50 kis breed) worden "opgerekt". De zo verbeterde
klokpuls wordt vervolgens op
de interrupt-ingang van IC16
gezet, zodat de controller na
iedere klokpuls gedwongen
wordt om naar de data op ingang TO te kijken.
De rest van de periferie waarover de controller kan beschik-
schakeling
en
opbouw
elektuur
maart 1989
58
Figuur 8. Het
toetsenbord is
in een matrixvorm opgebouwd. Door
de lege diagonaal kan het
toetsenbord
met slechts
acht I/Opoorten worden afgetast.
P17P16
P15P14
P12P11P13
P10
07
08
D9
010
011
012
013
Ta56 Ta42 Ta28 Ta14 Ta43 Ta29 Ta15

. "Ta
SPOO0000
1 4,27 4ial3 0
0
.1
411111
01
Ta40 Ta26
Ta2
Ci Tal2
*aleenvoudi
leen dezegetoetsen
voor deken. LT
versie gebrui
)
104
11043
.
1119.
41 ga4
1.411101e401 Ta33 Ta19 Ta5
Ta6
CO e
kd I ilk
eTa48
04,
014%.* Ta49 1.1%7
AS
41PC
4! 0 0, 4340 10Va 3
No.
014
889515.13
Figuur 9, De
struktuur van
het blokschema
is in het uiteindelijke schema
weer terug te
vinden.
ken is op z'n minst saai te noemen, uitgezonderd natuurlijk

de video-processor. In het
schema ziet u het bekende
beeld van een RAM (IC13), een
ROM (IC14) en een randapparaat (IC11, de video-processor),
aangesloten op een gedeeltelijk gemultiplexte bus. De lijnen DO... D7 dienen als dataen adreslijnen en de poorten
P20 ...P27 zorgen voor een
aanvullende adressering. Om
de data-overdracht naar de
video-processor soepel te laten
verlopen, is tussen de beide
processoren nog een data-latch
(IC12) aangebracht. Een tweede
data-latch, IC15, zorgt voor het
demultiplexen van de data en

de adressen.
De door de video-processor
opgewekte beeldinformatie is
verdeeld over twee TTLuitgangen. Het signaal VOW
(video out white) bevat de in video omgezette tekst, waarbij
de tekst wit is en de achtergrond zwart. Uitgang VOB (video out black) kan worden gebruikt om het externe videosignaal rond de tekst te onderdrukken, zodat de tekst in een
zwart kader op het videobeeld
verschijnt. Deze twee signalen
komen samen met enkele signalen uit de synchronisatieschakeling en het externe
video-signaal terecht in een

schakeling waar het beeld en
de tekst worden gemengd. Wat
daar gebeurt, is het gemakkelijkst te verklaren als we er van
uit gaan dat er een extern
video-signaal aanwezig is en
dat het tekst-signaal op pen 3
van IC9b staat. De elektronische schakelaars IC9A en IC9B
vormen samen met OR-poort
IC10C een wisselschakelaar die
de witte tekst doorstuurt naar
de video-versterker of het externe video-signaal doorgeeft.
De besturing van deze wisselschakelaar is in handen van
NAND IC4D en OR IC10B. Deze
poorten zorgen er voor dat het
externe video-signaal wordt
doorgelaten als het aanwezig
is, als geen tekst moet worden
weergegeven en als geen zwarte achtergrond voor de tekst
moet worden gemaakt.
Het tekstsignaal dat schakelaar
IC9B krijgt aangeboden, is afkomstig van een op het eerste
gezicht gekompliceerde spanningsdeler. Maar dat valt mee.
Als we eerst D18 en D19 als afwezig beschouwen, dan staat
op de loper van R41 een gelijkspanning die bekend staat als
het zwartnivo. Via diode D19
wordt nu R39 als het ware kortgesloten, telkens als er een
punt van een teken in beeld
59
elektuur
maart 1989
tO 10 .0.
WI
wu
(1,430..0
68
. 0.
40
Oo
LIS
"151;
1111
NCW
LIA
MEV
,ir
(11
(LE
4,0
tr,4 .-33.
.~11~E1195.
I"
6xe
2
6882g22",s8a,'IrEi
"
lor
22
z-,
1-=--
515
Nm
1
Ol
inennmm'2
PIS
flg
2.- n...cn,r_Ln[urirl
8682322s
ct:
EIS
woo
OOG
WAI
223
.4E
-n
.02
elektuur
maart 1989
60
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1 = 4k7
R2 = 680 Q
R3,R27 = 47 Q
R4,R38 = 470 Q
R5 = 12k
R6 = 1k8
R7,R18,R21,R46 =
2k2
R8...R11,R24,R26,
R34,R35 = 1 k
R12 = 10 M
R13,R49,R50,R52,R53
= 10k
R14 = 470 k
R15 = 8252
R16 = 500-Qinstelpotmeter,
staand
R17,R20,R36,R44,R47
= 100 k
R19 = 68 k
R22 = 3k3
R23 = 10-kinstelpotmeter,
liggend
R25 = 2k2-potmeter
R28 = 3k9
R29,R30 = 15 Q
R31 = 2k7
R32 = 68 Q
R33 = 47 k
liggend
R39,R48 = 8k2
R40 = 1k2
R41 = 4k7-potmeter
R42 = 220 Q
R43 = 506/4 W
R45 = 560 k
R51 = 220 k
staand
Kondensatoren:
Cl = 150 p
C2...C4,C11,C19,
C31,C39 =
10/16V
C5 = 220 n
C6,C7,C17,C18 =
18p
C8,C35 = 470 p
C9,C12,C24...C30
= 1 g/16 V
C10 = 4127/16 V
C13 = 100 p
C14,C16,C23 =
47012/16 V
C15 = 4p7
C20,C21,C32,C33,
C37 = 10 n
C22 = 270 p
C34 = 220 p
C36 = 100 n
C38 = 22 n
Halfgeleiders:
Dl ...D16,D18,D19,
D22,D23 = 1N4148
D17 = LED rood
D20 = 10 V/400 mW
zener
D21 = 1N4001
T1 = BC 558
T2 = BC 548
61
elektuur
maart 1989
T3 = BC 327
T4 = BC 337
IC1 = LM 339
IC2 = 4040
IC3 = 4068
IC4 = 4011
IC5 = 4013
IC6 = 4060
IC7 = 4528
IC8 = 4053
IC9 = 74HC4066
IC10 = 74LS02
IC11 = MB88303
IC12 = 74LS374
IC13 = 6116
IC14 = ELV 8825
IC15 = 74LS373
IC16 = 8039
IC17 = 74LS00
IC18 = 7805
IC19 = 4081
Diversen:
L1 = 10H
L2 = 511.4H
Q1 = 4-MHz-kristal
Q2 = 11-MHz-kristal
BU1,BU2 = AVchassisdelen (6-polige
DIN-bus) voor
printmontage
BU3 = 5-polige DINbus 180, voor
printmontage
BU4 = chassisdeel
voor 3,5-mmklinksteker,
printmontage
S1 = enkelpolige
wisselschakelaar
koelplaat voor IC18,
17 K/W (bijv. SK13)
1 schroef M3 x 6
1 moer M3
9 printpennen
150 cm montagesnoer
150 cm blank
montagedraad
14 of 56 druktoetsen,
afhankelijk van versie
Figuur 10. De
basisprint voor
de videotitelgenerator.
elektuur
maart 1989
62
Figuur 11. Zo
ziet de opgebouwde basisprint er uit.
12
a
III II II IN NI II II II 111 111 II

111 II II 11 II 11 11 Ok 111 111 II 111
II III ik 111 II 11 i 11 i II II rIll
111 el al 1111 11 III
*er
Figuur 12. De
opgebouwde
toetsenbordprint voor de
eenvoudige (a)
en de luxe versie (b) van de
titelgenerator.
et
rr
rrrr
moet verschijnen. De VOWuitgang van de video-processor

wordt dan immers "hoog"
(+5 V) en dit nivo wordt via
D19 op de spanningsdeler gezet. Hierdoor stijgt de spanning
op de loper van R41 tot een nivo dat een grijs tot wit teken in
het beeld veroorzaakt, afhankelijk van de stand van de loper.
Is er geen extern video-signaal
aanwezig, dan moet het tekst-
rr
ir
signaal nog worden gekombineerd met de synchronisatiesignalen. Schakelaar IC9C

wordt dan gesloten, IC9A
wordt permanent geopend en
IC9B wordt gesloten. Als het
synchronisatie-signaal "hoog"
is, verloopt alles zoals we dat
zojuist hebben beschreven (D18
spert). Wordt het CSYN-signaal
echter laag, dan wordt de onderste helft van de spanningsde-
ler buiten werking gezet via

D18. Op de loper van R41 staat
nu ook een spanning van circa
0 V. De sync-pulsen komen dus,
zoals dat bij een video-signaal
hoort, onder het zwart-nivo.
Het nieuwe beeld-signaal komt,
zoals we in het blokschema al
hebben gezien, terecht bij een
video-versterker (T1...T4). Met
R25 is de versterking van deze
versterker en daarmee het kon-
63
trast van het beeld te variren.
De gedempte LC-kring (L2, C13,
R23 en R26) benvloedt de
kontour-scherpte van het videobeeld. Deze kring bepaalt in feite hoe snel de versterker op
een abrupte zwart/wit-overgang
reageert.
Naast uitgangsbus BU2 staat in
het schema een kleine schakeling die de video-versterker van
een gestabiliseerde voedingsspanning voorziet. Tevens kan
met deze spanning de aangesloten TV van een schakelspanning
worden voorzien.
Nu rest ons nog de voeding die
het overige deel van de elektronica van spanning voorziet. Deze
is opgebouwd rond de bekende
7805, die zijn energie betrekt uit
een 12-V/500-mA-netadapter. Om
katastrofes te voorkomen is de
schakeling tegen een verkeerde
polariteit beschermd door D21.
De bouw
In figuur 10 ziet u de basisprint
voor de titelgenerator. De twee
front-printen voor de verschillende versies zijn al in het
eerste deel afgedrukt. Afhankelijk van het type dat u wilt
bouwen, hebt u n van de
front-printen nodig. De
toetsenbord-print voor de eenvoudige versie is enkelzijdig,
die voor de luxe versie is dubbelzijdig en doorgemetalliseerd. De enkelzijdige basisprint hebt u in ieder geval
nodig. Wel moet met een
draadbrug worden aangegeven
welke toetsenbordprint is aangesloten. Bij de luxe versie
moet draadbrug BR1 worden
geplaatst en bij de eenvoudige
versie moet draadbrug BR2
worden gemonteerd.
De eerste "komponenten" die
op de basisprint moeten worden gemonteerd, zijn de draadbruggen, want daarvan komen
er een aantal onder andere
komponenten terecht. Dan kunnen de "echte" komponenten
worden geplaatst. IC18 kan
daarbij ongesoleerd op de
koelplaat worden geschroefd.
Als de toetsenbord-print en de
basis-print klaar en gekontroleerd zijn, kunnen ze aan elkaar worden gesoldeerd. De
beide printen worden daartoe

haaks op elkaar geplaatst,
waarbij de toetsenbord-print tegen de rand van de basis-print
moet zitten en ongeveer 1,5 mm
onder de basisprint uitsteekt.
De tegenover elkaar liggende
printsporen en kopervlakken
kunnen dan aan elkaar worden
gesoldeerd.
De potmeters R25 en R41 kunnen nu worden verbonden met
de printpennen ST1...ST5. Let
daarbij op de draairichting van
de potmeters. Dan kan de
frontplaat over de potmeterassen en de toetsenbordschakelaars worden geschoven. Het
geheel kan nu samen met de
achterwand in de onderste
helft van de kast worden geplaatst. S1 kan worden vastgeschroefd en het bevestigingsmoertje voor de bus voor
de netadapter kan ook worden
aangebracht.
De beide potmeter-assen moeten op een afstand van 10 mm
van de frontplaat worden afgezaagd. Dat doet u uiteraard nadat u de frontplaat tijdelijk hebt
verwijderd, anders bestaat de
kans op beschadiging.
ters (R16, R23, R37) worden in

de middenstand gezet, evenals
de beide potmeters op de
frontplaat (R25 en R41). De kern
van Ll moet eveneens ongeveer in het midden van de
kern belanden. Ll hoeft dan
verder niet meer worden afgeregeld. Met R37 wordt de regelbreedte ingesteld. U vult
daartoe een regel met tekens
in de kleinste maat. R37 wordt
dan zo ingesteld dat het twintigste teken ook daadwerkelijk
in beeld komt.
Met R16 wordt het zwartnivo ingesteld. De instelling van deze
potmeter moet zodanig zijn dat
met R41 linksom gedraaid de tekens grijs zijn en met
R41 rechtsom gedraaid de
tekens wit verschijnen. Wordt
R16 te donker ingesteld, dan
merkt u dat door vervormde tekens als de BG-funktie wordt
aangezet. In dat geval moet R16
wat verder in de "witrichting"
worden gedraaid.
R23 is van invloed op de
scherpte van de weergave. Instellen geschiedt naar eigen
smaak.
(889515)
Testen en
afregelen
Om na het inschakelen van de
voedingsspanning gemakkelijk
te kunnen meten, kunt u het
koellichaam van IC18 als
massa-aansluiting gebruiken. In
de schakeling moeten dan de
volgende spanningen aanwezig
zijn:
pen 1 IC18: 11...15 V
pen 3 IC18: 4,75...5,25 V
pen 22 IC11: 4,75...5,25 V
pen 26 IC16: 4,75...5,25 V
kollektor T4: 10 V
knooppunt R16,R40: 3,8...4,3 V
Wie dat wil, kan ook de
stroomopname meten, die moet
250...350 mA zijn (zonder een
extern toetsenbord).
Als alles zover in orde is, kan
de video-uitgang met een
kleuren-TV en de video-ingang
met een video-recorder of een
testbeeld-generator worden
verbonden. Alle instelpotme-
Voor het hier beschreven

bouwprojekt levert de Westduitse fabrikant ELV een kompleet bouwpakket dat door diverse Nederlandse elektronicahandelaren aangeboden wordt.
U kunt de schakeling echter
ook zelf bouwen, want alle speciale onderdelen en kant-enklare printen voor deze schakeling zijn bij dezelfde handelaren los verkrijgbaar. Printen
voor dit projekt kunt u niet bij
Elektuur bestellen.
elektuur
maart 1989
elektuur
maart 1989
64
PRAKTISCHE
FILTERTECHNIEK
deel 6
Butterworth-filters
In dit deel beginnen we met de tabellen en
karakteristieken voor de diverse filtertypen. Als
eerste worden de Butterworth-tabellen en
-karakteristieken gegeven, aangezien dit het
meest bekende en waarschijnlijk ook meest
gebruikte filtertype is.
Het Butterworth-filter wordt

in de elektronica veel toegepast omdat het een
vlak amplitudeverloop in
het doorlaatgebied kombineert met een redelijk steile afval vanaf het kantelpunt. Als nadeel moet het
niet-lineaire fasegedrag
worden genoemd. De afval
is vrij nauwkeurig 6.n dB
per oktaaf, waarbij n de
orde van het filter is. Het
Butterworth-filter kan worden beschouwd als een
soort kompromis tussen het
Bessel-filter (slappe helling
maar lineair fasegedrag)
en het Chebyshev-filter
(steile afval maar rimpel in
de doorlaatband en slecht
fasegedrag). Voor toepassingen waarbij een vlakke
doorlaatkurve en een steile
afval gewenst zijn, is het
Butterworth-filter zonder
meer de beste keuze.
In tabel 1 zijn de polen gegeven voor Butterworthfilters van de tweede tot
de tiende orde. Aan de
hand van deze data kan
men met behulp van de in
de vorige delen gegeven
formules zelf filters berekenen.
De Butterworthtabellen
Het dimensioneren gaat
een stuk eenvoudiger met
de hierna volgende tabellen, waarin de komponentenwaarden zijn vermeld
voor passieve en aktieve
filters van de tweede tot
tiende orde. De waarden
gelden altijd voor een filter
met een kantelfrekwentie
van 1 Hz. Tabel 2 geeft de
komponentenwaarden
voor een passief filter met
gelijke bron- en uitgangsimpedantie. Voor de opzet
die boven de tabel is getekend, gelden de
koponenten-nummers die
ook aan de bovenzijde
van de tabel zijn aangegeven. Konstrueert men
een filter zoals onder tabel
2 is getekend, dan geldt
de komponentennummering die onder de
tabel staat. Moeilijk is het
niet, we zullen straks een
duidelijk voorbeeld geven.
Tabel 3 geeft de komponenten voor een passief filter met een verwaarloosbare bron-impedantie.
In tabel 4 en 5 zijn de
komponentenwaarden gegeven voor de aktieve filters met enkelvoudige tegenkoppeling. In tabel 4

wordt gewerkt met
tweede- en derde-ordesekties. Wil men bijvoorbeeld een zevende-ordefilter ontwerpen, dan worden twee tweede-ordesekties en n derde-ordesektie achter elkaar geschakeld. Zoals we gezien
hebben in deel 3, kan men
ook uitsluitend tweedeorde-sekties toepassen en
bij een oneven-orde-filter
een passief RC-netwerk
toevoegen. De gegevens
hiervoor ziet u in tabel 5.
We geven deze tabel ter illustratie om te laten zien
dat het zo ook kan. In de
meeste gevallen is de opzet uit tabel 4 praktischer.
Bij de overige filtertypen
zal tabel 5 dan ook niet
meer gegeven worden.
De Butterworthkarakteristieken
Ten opzichte van de in
deel 2 afgebeelde
Tabel 1
Orde
n
Rele deel
-a
Imaginaire deel
+13
0,70711
0,70711
0,5
1
0,86603
0,38268
0,92388
0,92388
0,38268
0,30902
0,80902
1
0,95106
0,58779
0,25882
0,70711
0,96593
0,96593
0,70711
0,25882
0,22252
0,62349
0,90097
1
0,97493
0,78183
0,43388
0,19509
0,55557
0,83147
0,98079
0,98079
0,83147
0,55557
0,19509
0,17365
0,5
0,76604
0,93969
1
0,98481
0,86603
0,64279
0,34202
10
0,15643
0,45399
0,70711
0,89101
0,98769
0,98769
0,89101
0,70711
0,45399
0,15643
Tabel 1. Butterworthpoolpunten
elektuur
maart 1989
65
Tabel 2.
o
Le.)
m
c
MES
c(
,)
li
oneven orde
even orde
Orde Cl
n
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Tabel 2. Genormaliseerde
komponentenwaarden voor
passief laagdoorlaatfilter
met identieke inen uitgangsimpedantie,
,-(2-V-)
L
Ll
C2
L2
C3
L3
C4
L4
C5
L5
passief laagdoorlaatfilter
met bron-impedantie van
nul ohm.
0,2251
0,1592
0,1218
0,09836
0,08238
0,07083
0,0621
0,05527
0,04979
0,2251
0,3183
0,2941
0,2575
0,2251
0,1985
0,1768
0,1592
0,1445
0,1592
0,2941
0,3183
0,3075
0,2868
0,2647
0,2438
0,2251
0,1218
0,2875
0,3075
0,3183
0,3122
0,2991
0,2836
0,09836
0,2251
0,2868
0,3122
0,3183
0,3144
0,08283
0,1985
0,2647
0,2991
0,3144
0,07083
0,1768
0,2438
0,2836
0,0621
0,1592
0,2251
0,05527
0,1445
0,04979
L1
Cl
L2
C2
L3
C3
L4
C4
L5
C5
11
ZEI
L2
Ll
ME
c(2
c
e
LeP)
L2
aktieve filters met enkelvoudige tegenkoppeling.
cf,
:
oneven orde
even orde
Tabel 3.
aktieve filters met enkelvoudige tegenkoppeling.
L(P)
L2
cri)
0
ill
even orde
oneven orde
Orde C1
n
Ll
C2
L2
C3
L3
C4
L4
C5
L5
0
CVr) cl" tC) CO n
COa),-
0,1126
0,2122
0,251
0,2697
0,28
0,2836
0,2904
0,2932
0,2953
0,07985
0,1732
0,22
0,2472
0,264
0,2751
0,2829
0,2884
0,06091
0,1423
0,1912
0,2224
0,2432
0,2579
0,2685
0,04918
0,1206
0,1679
0,2003
0,2234
0,2414
0,04119
0,1044
0,1491
0,1816
0,2056
0,03541
0,09193
0,1339
0,1656
0,03105
0,08204
0,1214
0,02763
0,07407
0,02489
0,2251
0,2387
0,2436
0,2459
0,2472
0,2479
0,2484
0,2487
0,249
Tabel 5
we
Km
voorbeeld-karakteristieken
zijn bij de definitieve karakteristieken enige dingen
gewijzigd omwille van de
duidelijkheid. Voor elk type
filter worden drie series karakteristieken gegeven,
waarin het volgende te
zien is: De frekwentiekarakteristiek (figuur 1), de tijdvertraging (figuur 2) en het
stapspanningsgedrag (figuur 3). De fasekarakteristiek is weggelaten omdat deze bij gebruik van
een logaritmische schaal
weinig informatie geeft
over het al of niet faselineair zijn van een filter; figuur 2 vervult deze taak
veel beter (een faselineair
gedrag is hierin te herkennen aan een konstante
tijdvertraging bij alle frekwenties). In elke figuur is
de karakteristiek getekend
van een tweede-, vierde-,
zesde-, achtste- en tiendeorde-filter. Voor een
oneven-orde-filter kan een
tussenwaarde worden genomen. Op deze wijze blijft
het aantal karakteristieken
Tabel 4.
EE
won
Orde
n
2
Cl
C2
0,2251
0,1125
MEE
Elf
EE
Cl
c
0
C2
C3
0,5644
0,4159
0,1723
0,06091
0,147
0,515
0,04918
0,6149
0,2251
0,1648
0,04119
0,1125
0,1537
0,7152
0,2553
0,03542
0,09923
0 -
Orde Cl
n
C2
2 0,2251
0,1125
3 0,3183
0,07958
4 0,4159
0,1723
0,06091
0,147
5 0,515
0,1967
0,04918
0,1288
6 0,6149
0,2251
0,1648
0,04119
0,1125
0,1537
0,7152
0,2553
0,1766
0,03542
0,09923
0,1434
8 0,8158
0,2865
0,1914
0,1623
0,03105
0,08842
0,1323
0,1561
9 0,9165
0,3183
0,2078
0,1694
0,02764
0,07958
0,1219
0,1496
Cl
0,03105
0,08842
0,1323
0,1561
0,9165
0,3183
0,2078
0,02764
0,07958
0,1219
10
1,0174
0,3506
0,2251
0,1786
0,1611
0,0249
0,07225
0,1125
0,1418
0,1572
0,2155
0,06707
0,1592
0,2437
0,8158
0,2865
0,1914
0,1623
0,03221
0,1592
0,279
0,2215
0,2316
0,2126
0,2112
0,07775
OM
0,1592
_,,,
AI L\
0,08228
0,1592
10 1,0174
0,3506
0,2251
0,1786
0,1611
0,0249
0,07225
0,1125
0,1418
0,1
elektuur
maart 1989
66
GAIN
DB
1.25
GAIN
DB
15.00
10
.00
.00
n-2
n-4
15.00
1.25
n -2
n-6
n-8
2.50
30.00
3.75
45.00
5.00
10
100m
FREOUENCY IN HZ
890048.11
60.00
per figuur beperkt tot 5 en

is alles nog goed te volgen.
Bij figuur 1 moet nog even
de opzet van de karakteristiek verklaard worden.
Om het gedrag van het filter vlak voor het kantelpunt
goed te kunnen weergeven, is voor het rechter gedeelte van de kurves (links
van 1 Hz) een uitgerekte
schaal genomen (die links
naast de karakteristiek
staat). Voor het gedeelte
rechts van 1 Hz geldt een
grovere schaal (rechts
naast de karakteristiek).
Het ziet er misschien een
beetje vreemd uit, maar in
het gebruik is deze opzet
heel handig.
Twee
voorbeelden
Bij elk filtertype dat we
voorstellen, zullen ook enkele uitgewerkte voorbeelden worden gegeven, zodat men leert hoe de tabellen en kurves gebruikt
moeten worden. Hier de
eerste twee:
Voorbeeld 1.
Ontwerp een passief
Butterworth-laagdoorlaatfilter met een kantelpunt
op 1600 kHz, voor een
bron- en afsluit-impedantie
van 50 Q. Bij 3200 kHz
moet de verzwakking
minstens 20 dB bedragen.
Om er achter te komen
hoe groot de verzwakking
moet zijn bij welke frekwentie ten opzichte van de genormaliseerde frekwentie
van 1 Hz, delen we eerst
de twee frekwenties op elkaar:
3200 / 1600 = 2
Figuur 1. De frekwentiekarakteristieken voor

Butterworth-filters.
Figuur 2. De bijbehorende
tijdvertragingskurves.
Figuur 3. De responsie op
een stapspanning.
elektuur
maart 1989
Figuur 4. Twee voorbeelden hoe een passief filter

kan worden gedimensioneerd.
Figuur 5. De berekening
van een aktief vijfde-ordefilter.
5
0279F
0,511
5;1
EEN
URI
C3
C2
C2
,04918F
,2155F
,06707F
1
O
11,9nF
0
EER
C2
wim
C2
7,09nF
7,17nF
C3
~mi
-7,85nF
890048. 150
In figuur 1 kijken we welke

kurve bij f = 2 Hz minstens
20 dB verzwakking geeft.
We komen dan terecht bij
een vierde-orde-filter (een
derde-orde-filter is te slap,
dat geeft slechts 3.6 = 18
dB verzwakking per oktaaf). Voor het genormaliseerde filter worden de
vierde-orde-waarden afgelezen in tabel 2. Dat resulteert in het schema van figuur 4a. We zouden het filter ook kunnen opzetten
zoals onder tabel 2 is getekend en dan ziet het schema er uit zoals figuur 4b
laat zien. Bekijk dit even
goed, want als u dit snapt
is de opzet van tabel 2
voor eens en altijd duidelijk.
De komponentenwaarden
moeten nu nog worden
aangepast aan de toegepaste inen uitgangsimpedantie en de kantelfrekwentie:
C'=C/(fR)
L'=LR/f
Dat resulteert dan in de
komponentenwaarden van
de filters rechts in figuur 4.
Enkele berekeningsvoorbeelden voor figuur 4a:
C1=0,1218/(1600000
50) = 1,52 10-9 F = 1,52 nF
Ll = 0,2941 50 /160000
0=9,19 10-6 H=9,191,11-1
Voorbeeld 2.
Ontwerp een aktief vijfdeorde Butterworth-laagdoorlaatfilter met een kantelpunt op 5 kHz.
Dit is snel gemaakt. Het is
een oneven-orde-filter, dus
hebben we een tweedeorde-sektie nodig en een
derde-orde-sektie, zoals
boven tabel 4 is getekend.
Deze twee sekties worden
achter elkaar geschakeld
en dan worden eerst de
genormaliseerde komponentenwaarden uit de tabel ingevuld. Kies vervolgens een waarde voor de
weerstanden, bijvoorbeeld
4,7 kS2 (dat is R in de formules). Bereken dan weer
met de in het eerste voorbeeld gegeven formule
(voor C') de "echte" komponentenwaarden.
Ook hier weer twee berekeningsvoorbeelden:
C1=0,515/(5000
4700) = 21,9 10-9
=21,9nF
C2 = 0,04918 / (5000
4700) = 2,09 10-9
= 2,09 nF
Tot zover de Butterworthfilters. In deel 7 volgen de
gegevens van de Besselfilters.
(890048)
elektuur
maart 1989
68
deel 8:
het
toetsenbord
DIGITALE
MODELTREINBESTURING
Hoewel men het

in de spreektaal
meestal heeft over
"de wissel", is
"wissel" oorspronkelijk onzijdig, dus:
"het wissel (gaat
om)". Aan het jargon herkent men de
ware spoorliefhebber.
De toetsenborden die gebruikt worden bij het Elektuur

Digitaal Dein Systeem, zijn elk goed voor het bedienen
van acht wissels en/of seinen. Met LED's wordt de laatste
stand van zaken aangegeven. Ook kunnen via deze
toetsenborden andere schakelfunkties (16 pulskontakten
of 8 maak/verbreek-kontakten, afhankelijk van de
gebruikte decoder) gerealiseerd worden. In principe kan
elk gewenst aantal toetsenborden op de EDiTS-hoofdprint
aangesloten worden.
In principe kunnen wissels en
seinen op twee manieren bediend worden via het Elektuur
Digitaal Trein Systeem (EDiTS),
even afgezien van de traditionele bediening met losse scha-
kelaars waar natuurlijk ook

voor gekozen kan worden. De
meest voor de hand liggende
methode is door middel van
aparte toetsenborden. In feite
krijgt elk wissel* en sein zijn
eigen funktieschakelaars, die

overigens ook in een als railplan ge-layout schakelbord verwerkt kunnen worden. Elk toetsenbord heeft zestien schakelaars waarmee acht wissels of
69
seinen (met elk twee magneetspoelen) bediend kunnen
worden, maar ook bijvoorbeeld
zestien ontkoppelrails (of natuurlijk zeven wissels en twee
ontkoppelrails). Uiteraard gaat
deze vlieger alleen op als op
de baan ook de bijbehorende
wisselen sein-decoders of
universele schakel-decoders
genstalleerd zijn. Meerdere
toetsenborden kunnen eenvoudig aan elkaar gekoppeld worden. Voor de duidelijkheid:
deze toetsenborden zijn alln
bedoeld voor EDiTS, niet voor
Mrklin Digital.
De RS232-interface (waar we
het volgende maand over zullen hebben) biedt een krachtig
alternatief voor het bedienen
van wissels en seinen. De toetsenborden zijn dan niet meer
noodzakelijk, maar kunnen
even goed ook wl gebruikt
worden voor handbediening.
Juist bij zeer grote banen is
schakelen via de RS232interface een aantrekkelijk alternatief, maar uiteraard heeft u
daar wl een (home)computer

bij nodig.
De LED's op de toetsenborden
geven de aktuele wisselen
seinstand aan, ongeacht of een
wissel nu via het toetsenbord
of via de RS232-interface geschakeld wordt. Via die serile
interface kunnen de toetsenborden trouwens ook softwarematig geblokkeerd worden om
volautomatisch bedrijf mogelijk
te maken.
1: eigenlijk het gehalveerde

schema.
Uiterst links en rechts zien we
de beide konnektoren (Kl en
K2) waarmee de parallelle
toetsenbord-bus wordt gevormd. Alle kontakten op n
na worden rechtstreeks van Kl
doorgelust naar K2. Die uitzondering vormt pen 10, de lijn
waarmee het ingedrukt zijn van
een toets wordt gesignaleerd.
IC1 is een digitale multiplexer.
Via de lijnen A, B, C en E(nable) worden vanuit de EDiTShoofdprint achtereenvolgens
de acht schakelaars afgevraagd, simultaan op alle aangesloten toetsenbordschakelingen. Als een toets is
ingedrukt, is de desbetreffende ingang op IC1 hoog. Bij het
selekteren van die ingang zal
de W-uitgang laag worden, hetgeen doorgegeven wordt via
N2 en N3 aan de EDiTShoofdprint. Op deze print licht
nu de gele LED op. Alle andere toetsen zijn op dat moment
geblokkeerd omdat eerst het
De schakeling
Bij het aanschouwen van het
volledige schema in figuur 3
zal de symmetrie ten opzichte
van de horizontale hartlijn opvallen. Om redenen van ekonomische aard werd op n
toetsenbord-print de
toetsenbord-schakeling dubbel
uitgevoerd. Voor de duidelijkheid beschrijven we de schakeling aan de hand van figuur
Figuur 1. De
fundamentele
toetsenbordschakeling voor
acht toetsen.
1
05V
P-0
AO
Al
01 18 WAO"'
0 17 P1
A3 4
0 A
.
2 A2 15 p,
p:
,
6
3P
0
8 P6
"
A5
5V
Go 3 Wal
Al2
P7
7120
688
02 5 ""
6 WA
0
7 WA5
WA4
06
07 2
OS
T1...T4 = 8C547
1N4148
A7
WO
00
01
02
3
A
161
11
A2
172
A3
173
1A4
IC2 154
6,,
4+
K2
03
2.0
1
4c%
1 4
05
A2
06
RS
07
D2
D3
4 15
IC1 os
74110 ,
151 "
2A1 7:
4
H4C 291
242
2V2
D7
243
204
2Y3
2Y4
gl
twk
5V
00
21
5V
5V ++
00
K1
4x LED rood
N1...N4 = ICS = 74HC00

A 4
SV
ab.
keyboard
control
6 10
0
Dfn
5V
13.110
11 WAO
13 WA2
rrs
1 WAS
171NA6
*zie tekst
"111c11(5
C)
IC1 102
IC3 IC4 ICS
? ? 7on ? ?
I
on
elektuur
maart 1989
c)
WAO 11
keyboard
adreas bus
A7
87291 .VIII .13
elektuur
maart 1989
70
bij de ingedrukte toets behorende schakelkommando afgehandeld moet worden.
Met het aktief worden van de
Y-uitgang van IC1 wordt ook de
toetsenbord-adresbuffer (IC2)
vrijgegeven. Via IC2 wordt het
met jumpers ingestelde
toetsenbord-adres (81 kombinatiemogelijkheden) op de
toetsenbord-adresbus geplaatst.
Aan de hand van dit
toetsenbord-adres "weet"
EDiTS wat de korresponderende decoder is waar naartoe het
schakelkommado verstuurd
moet worden. Het bijbehorende wissel-subadres dat bepaalt
welke van de acht decoderuitgangen aktief moet worden,
wordt afgeleid uit de kombinatie van de signalen A, B en C
waarbij de ingedrukte toets
werd gevonden. Bij het indrukken van een schakelaar wordt
vier maal een schakelkommando op de rails gezet, bij het
loslaten van de schakelaar
volgt vier maal een resetkommando naar het zelfde
decoder-adres.
IC3 (adresseerbare flipflops) en
IC4 (adresvergelijker) zorgen
voor een visuele indikatie van
Figuur 2. De
timing bij het
indrukken van
een toets (hier
S5). De besturing vindt
plaats vanuit
de EDiTShoofdprint.
de aktuele wisselen seinstand.

Zodra EDiTS een schakelkommando uitvoert (hooguit enkele
milisekonden na het indrukken
van de toets) worden de schakelaars tijdelijk ge-disabled en
zet de microprocessor zelf het
zojuist ingelezen adres op de
toetsenbord-adresbus; de bal
wordt als het ware teruggekaatst. Ook wordt nu een
enable-signaal voor de adresvergelijkers gegeven. Alleen
het toetsenbord waarop een
toets werd ingedrukt, "herkent" via de Q-ingangen van
IC4 op de toetsenbord-adresbus zijn eigen adres (tevens
aanwezig op de P-ingangen van
IC4). De uitgang P =Q van
IC4 wordt "laag" en zal n
van de vier gebruikte flipflops
in IC3 setten of resetten, waardoor de op de uitgang aangesloten LED oplicht of juist
dooft.
Men zal zich wellicht afvragen
of die adresvergelijker, die ook
niet direkt goedkoop is, wel
echt nodig is. Wordt IC4 verwijderd en plaatst men draadbrug
A, dan zullen de LED's net zo
goed reageren op het indruk-
ken van de toetsen. Het is echter gewenst dat de nieuwe wisselstand op het toetsenbord ook
wordt aangeduid bij het uitvoeren van een wisselschakelkommando dat via de
RS232-interface gegeven werd.
Dankzij die adresvergelijkers
kunnen de LED's ook gestuurd
worden zonder dat een toets
wordt ingedrukt.
Elke LED hoort bij twee schakelaars en geeft de (normaal
bistabiele) wisselstand aan. De
LED's worden via D5 niet uit
5 V maar uit de gelijkgerichte
doch ongestabiliseerde spanning gevoed. Dit om overbelasting van de logika-voeding te
vermijden, bij een wat groter
aantal aangesloten toetsenborden geen denkbeeldige situatie.
Nl en N2 hebben de funktie
van prioriteits-selektor. Normaliter zijn zowel D. (Data out, pen
10/K1) als Di (Data in, pen
10/K2) "hoog". Wordt een toets
ingedrukt, dan zal op het desbetreffende toetsenbord D.
"laag" worden en zodoende
bij volgende toetsenborden via
Nl voorkomen dat ze ook een
adres op de toetsenbord-
2
data out
ngedrukt
{:
nit
ingedrukt
Nimmt-E
WiNrWiN
WIP M IIN
NN
S5
WE'1141
Pak-0
0 N
n
EDiTS - hoofdprint
Plo
yboard
trol bU
ke
keyboard
adres-bus
55 geselekteerd
Jiri
I
ii
B
C
ii
II
E
Do
F
Figuur 3. Het
komplete schema. Op n
toetsenbordprint zijn twee
toetsenbordschakelingen
ondergebracht.
WAO.. WA7
Z high
MIEN
a(
ii
data out
(naar booster) scan toetsenbord
1I
(S5 wordt geselekteerd)

adr. 1 = door keyboard verstrekte adres
adr. 2 = door EDITS teruggezonden adres
(echo van adr. t)
pas LED-indikatie aan
II
i
j--y--ij
.1,1
11--A--ii
;i ,----. 2ms ----,. i i
lifillfRIFULLIT1__i.
adres
subadres enab.
bit
zend schakelkommando uit

(4x)
ii
ii
-iii
i h_ii._fTlIrlfT1
II I II II I II
..____.
,
'
loslaten toets
adres
remt-komrnando
zend reset-kommando uit

(4x)
87291 -VIII - 12
Ei
elektuur
maart 1989
3
0 5V
3 4
AO
Al
Al 2 0
AO 17 P1
A3 4 P2
00 3 WA
18 WAO
01
02 5 WA3
A2
A2 15 P3
IC4 03 16 WA2
74HC
688 04 7 WA5
14 WA4
05
9 WA7
06
07 12 WA6
er
"E
3
5 6
A7 a
AS
A6 11
P4
P5
P6
P7
5V
S4
S5
S6
Mi.
0
D5
T1...T4 = BC547
A6
1N4148
.47
4 D
00 9
9 A1Al 2
A*
0
181
171
1A2
172
183
153
144
IC2 174
261
2A2
D1 3
7
283
D2 2
5 AO
D3 1
:1!
Di
253
274
4+ 5V
3
1
15
0
0Q524376 2T
11a
RST
D
.,
20
IC3
4099
A2
D5 14
13
1
K2
15
D4
IC1
74HC
151
74HC
244 251
272
2A4
Ti?
01 1
DO 4
01
Ar
12
5V "H"
SV
00
K1
4x LED rood
:
3
4 A
A 4
\\.
8 5
SV
09
Kl
5V
09
6 10
C 6
keyboard
control
E 7
8
10
Dow 10
WAO 11
N1...N4 = IC5 = 74HC00

N5...N8 = IC 10 = 74HC00
2
keyboard
adress bus
WAS 16
/WA6 17
"e!
9
20
20
5V
5V
7
2G
2.0 BO
B1 2 181
81
83 4 182
18 WA1
171
152 16 WA3
14 WAS
B5 6 183
153
8
B7
12 WA0
7
1A4 IC7 174
1 ere A
86 11 281 74HC
244
84 13 282
252
B2 15 283
2,
3 rr30
71'
284
2Y4 3 WAO
4. 0_82
B3
B4
5 6
35
IC6
74HC
151
6v
0
D10
2 13
9 C
10 B
T5...T8 = BC547
A 11 A
2
D7
3
D6
4
05
15
4
A2
Al
5 A0 IC8
4099
D2
01 3
DO 4
B7
7ta
01 10
02 11
03 12
04 13
14
05
06 15
07
IC
9 B
471
2 PO
/[30 17 Pl
-- 471
40
53
B2 15 p3
5 B'
P4
L;~=
dt
84
00
01
4 P2
47k 6 82
1
4___1 42,
81
13
02
3 WA
18 WAO
5 WA3
4x LED rood
03 16 WA2
7 WA5
04
05 4 WA4
IC9
74HC
688
P5
510
511
428 2 86/ B6 11 p7
S12
514
S13
615
516
WO 2
06 9 WA7
07 12 WA6
P6
1N4148
11
1
14
mece
00 9
RST
D3
O
A'*
WC)
P- 0 19
SV
* zie tekst
(!)
IC10
20 16 J116
0. 1(i)
01
ci
IC9 IC8 IC7 IC6
14
ci
IC5
i"
20 16 ;
?
1C4
(i
1C)1
3 I
T
C2
IC1
()
Ton
Toon
C) 87291 -VIII 11
elektuur
maart 1989
51
adresbus kunnen plaatsen (figuur 2). Zo wordt een buskonflikt vermeden. Via N2 en N3
van alle toetsenborden tussen
de EDiTS-hoofdprint en het
toetsenbord waar de schakelhandeling verricht werd, wordt
het toets-aktief-signaal doorgegeven, als ware het een estaffette. Wordt echter de toets met
hetzelfde nummer ingedrukt
op een vrgaand toetsenbord,
dan zal deze op zijn beurt het
oorspronkelijke toetsenbord
blokkeren, maar dit is geen bezwaar: het adres is al lang en
breed ingelezen. Het oorspronkelijke schakelkommando
wordt eerst afgewerkt voordat
op die tweede toetsaanslag gereageerd wordt.
Het uiteindelijke komplete
schema (figuur 3) bestaat uit
niet meer dan de dubbele
schakeling van figuur 1, met
dien verstande dat ook maar
twee konnektors nodig zijn.
Een precies
karweitje
Omdat de dubbelzijdige print
niet doorgemetalliseerd is,
moet bij de opbouw de nodige
nauwgezetheid betracht worden. Het zelf maken van doormetalliseringen hoeft echter
geen heksentoer te zijn. Een
aantal doorverbindingen wordt
trouwens via de IC-pennen gemaakt. IC's worden daarom
niet in voetjes geplaatst, zodat
ze gemakkelijk aan twee kanten gesoldeerd kunnen worden.
De volgende werkwijze bleek
erg handig en snel te zijn voor
het maken van doormetalliseringen: steek enkele M3boutjes, eventueel met een iets
afgevijlde (dus plattere) kop,
door de bevestigingsgaten. Leg
het toetsenbord op een harde
vlakke ondergrond, met de
koppen van de boutjes naar
beneden. De print "zweeft" nu
1,5 2 mm boven het grondvlak. Steek korte stukjes blank
montagedraad door de door te
metalliseren gaten en knip ze
kort af op gelijke hoogte boven
het printoppervlak. Soldeer alle
draadeindjes aan de bovenkant
Tabel 1.
toetsenbord
decoder
wisselnummers
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
0...3
4...7
8...11
12...15
16...19
20...23
24...27
28...31
32...35
36...39
40...43
44...47
48...51
52...55
56...59
60...63
64...67
68...71
72...75
76...79
80...83
84...87
88...91
92...95
96...99
100...103
104...107
108...111
112...115
116...119
120...123
124...127
128...131
132...135
136...139
140...143
144...147
148...151
152...155
156...159
160...163
164...167
168...171
172...175
176...181
180...183
184...187
188...191
192...195
196...199
200...203
204...207
208...211
212...215
216...219
220...223
224...227
228...231
232...235
236...239
240...243
244...247
248...251
252...255
256...259
260...263
264...267
268...271
272...275
276...279
280...283
284...287
288...291
292...295
296...299
300...303
304...307
308...311
312...315
316...319
320...323
geplaatste
jumpers
- 2
1 - 2
- 1 - 2
1 - 2
- 1 - 2
- 1 - 2
3
3
3
3
3
-
4
4
4
4
4
4
-
5
5
5
5
5
5
5
5
-
1
1
-
3
3
3
-
4
4
4
- - - - -
2
2
6
6
6
6
6
6
6
6
6
- -
1
- 2 1
1
1
1
1
1
-
2
2
2
2
2
2
1
1
1
-
2
2
-
1
1 1
1
-
3
3
3
3
3
3
-
4
4
4
4
4
4
-
5
5
5
5
5
5
5
5
5
-
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
-
6
6
6
6
6
6
6
6
6
3 - - - 3 3 - - 4 - 4 - 4 -
2
2
2
2
2
3 3 3 4 5
- 4
- 4
- - - 3 3 -
5
5
5
5
5
5
5
5
-
- -
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
-
- 6 6 -
1 - - 4 - 6 - 2 - 4 - 6 - - - 4 - 6 -
- 2 1
1
1
1
2
2
-
6 6 -
3
3
3
- 4 - 4 - 4 -
2
- 3 - 5 - 7 -
elektuur
maart 1989
en draai de print om (de boutjes zijn nu niet meer nodig).

Soldeer tot slot alle draadeindjes aan de andere kant. Let er
vooral op dat de doormetalliseringen onder de schakelaars
kort gehouden worden, anders
komen de schakelaars niet
recht te staan.
Na dit voorbereidende werk
kunnen de komponenten geplaatst worden. Alle onderdelen behalve de schakelaars, de
LED's en de jumper-kontakten
worden aan twee kanten gesoldeerd. R2 ...R5, R7... R10,
TI ...T8 en de LED's zitten Onder de schakelaar-kapjes en
moeten gemonteerd worden
vr de schakelaars. Plaats de
ttansistoren dicht op de print,
zodat ze hun hoofd niet stoten
als een schakelaar wordt ingedrukt. Rl en R6 zijn weerstandarray's die eventueel ook zelf
met rechtopstaande weerstanden gemaakt kunnen worden
(zie ook deel 7). De gemeenschappelijke massa-aansluiting
van Rl en R6 zit aan de onderkant en is op de opdruk met
een punt gemarkeerd.
Low budget
toetsenborduitvoering
De LED-indikatie is, met name
door toedoen van IC4 en IC9,
nogal prijzig geworden. Voor
hen die in de toekomst geen
gebruik gaan maken van de

RS232-interface, is een goedkoper alternatief beschikbaar. De
mogelijkheid om de
toetsenbord-LED's vanuit de
EDiTS-hoofdprint te besturen,
kan nu namelijk vervallen. IC4
en IC9 hoeven dan niet gemonteerd te worden en daarvoor in
de plaats komen de draadbruggen A en A'. Wl moeten nu
nog op de plaats waar anders
IC4 en IC9 zouden zitten enkele doormetalliseringen gemaakt
worden.
Van de konnektors (Kl en K2)
komt het vrouwtje aan de linkerkant en het mannetje rechts.
Het meest rechtse toetsenbord
kan met Kl gekoppeld worden
aan de EDiTS-hoofdprint. Met
Kl en K2 kunnen net zoveel
toetsenborden aan elkaar gekoppeld worden als nodig is.
Zitten deze toetsenborden in
een permanente opstelling
(een bedieningstableau bijvoorbeeld), dan kan geld gespaard
worden door in plaats van dure
konnektoren vaste draadbruggen als doorverbinding te gebruiken. Nietjes (!) lenen zich
uitstekend voor dit doel.
Adresinstelling
Net als bij de decoders langs
de baan moet op elk (deel-)
toetsenbord een adres in
gesteld worden. We spreken
met opzet over een deeltoetsenbord omdat met n
kompleet toetsenbord immers

twee decoders bediend worden. Op elk toetsenbord worden daarom twee adressen ingesteld. Ook hier geldt weer
dat adressen met vaste draadbruggen of met jumpers
(kortsluitstekers) ingesteld kunnen worden. De jumpers 1 tot
en met 8 zijn voor het bovenste
deel-toetsenbord en l'...8'
voor het onderste. Voor de
adresinstelling kan tabel 1 gebruikt worden. Deze tabel is
een afgeleide van de tabel die
bij het artikel over de wisselen sein-decoder gepubliceerd
werd.
Op zowel het toetsenbord als
de bijbehorende decoder moeten dezelfde jumpers geplaatst
worden. Bij een korresponderende adresinstelling op het
toetsenbord en de decoder
ontstaat hetzelfde jumperpatroon.
Worden Mkklin-decoders gebruikt, dan korrespondeert elk
jumpernummr in de tabel met
het gelijkgenummerde gesloten kontakt van de DILadre sinstellingsschakelaar.
De wisselnummers in de tabel
zijn van belang als via de
RS232-interface een wisselschakelkommando gegeven
wordt. Omdat via die serile
interface "slechts" 256 wissels
bediend kunnen worden (nummer 0 t/m 255), kunnen een
aantal decoders het grijze
deel in de tabel alleen via
de toetsenborden bediend
worden.
Testen
Sluit het toetsenbord aan op de
EDiTS-hoofdprint, uiteraard bij
niet ingeschakelde voeding.
Let erop dat voor de voeding
van de toetsenbord-LED's
draadbrug A op de EDiTShoofdprint gemonteerd moet
zijn. Een globale test kan gedaan worden door de vorige
maand besproken service-lus
te initiren (inschakelen met SI
op EDiTS-hoofdprint permanent
ingedrukt). Indien IC4 en IC9
ook daadwerkelijk geplaatst
werden, moeten Dl ...D4
respektievelijk D6 ...D9 als een
elektuur
maart 1989
74
komponenten zijd
Figuur 4. Kompon enten opstelling en koperlayout van de

toetsenbordprint (verkleind
afgebeeld).
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1,R6 = weerstandarray (S1L), 8 x 47 k
R2...R5,R7...R10
= 470 0
R21 = 47 k
[00000000000000 000000
Kondensatoren:
Halfgeleiders:
D1...D4,D6...D9 =
LED rood, 3 mm
(geleverd bij
schakelaars)
D5,D10 = 1N4148
T1 ...T8 = BC 547
1C1,106 = 74HC151
IC2,1C7 = 74HC244
IC3,1C8 = 4099
1C4,1C9 = 74HC688
ko mponen tenopstelling
Cl . C4 = 100 n
IC5,1C10 = 74HC00
Diversen:
K1 = header 20-polig
single in line, male,
haaks
K2 = header 20-polig
single in line, female,
haaks (bijv. Assmann
AWRFA20G)
S1 ,S3,S5,S7,S9,S11,
S13,S15 = ITW
dataswitch (serie 611
met brede kap,
momentkontakt,
61-10204000
S2,S4,S6,S8,S10,
S12,S14,S16 = ITW
dataswitch met brede
kap en rode LED,
momentkontakt,
61-10404010
8 driepolige jumpers
(0,1"-raster) en
maximaal 8
kortsluitstekers
(jumpers) voor
keyboardprogrammering (kan
ook met vaste
draadbruggen
uitgevoerd worden)
Geschatte
bouwkosten:
circa f 140,
l00000000000000000000l
elektuur
maart 1989
soort looplicht wisselend

oplichten, en wel in hetzelfde
ritme als de gele LED op de
EDiTS-hoofdprint. Op pen 11
van IC1 en IC5 kan een 1-Hzsignaal gemeten worden (2 wisselingen per sekonde), op pen
10 0,5 Hz en op pen 9 0,25 Hz.
Als de service-lus wordt verlaten, zullen alle toetsenbordLED's gedoofd zijn. In de stoptoestand (de groene LED op de
EDiTS-hoofdprint licht niet op)
reageert het toetsenbord niet.
Pas als via Sl (of de RS232interface) een GO-kommando
gegeven is, reageert het toetsenbord daadwerkelijk op het
indrukken van een toets. Zolang een toets ingedrukt wordt
gehouden, hoort de gele LED
op de EDiTS-hoofdprint op te
lichten en blijft de korresponderende decoder-uitgang aktief. De rest van de toetsen is
nu geblokkeerd; EDiTS zal
slechts n toetsenbordschakelkommando gelijktijdig
verwerken, waarmee ook overbelasting van de booster vermeden wordt. De decoderuitgang wordt inaktief op het
moment dat de toets weer losgelaten wordt.
Bijzondere
schakelsituaties
Het toetsenbord is standaard
toegerust voor het bedienen
van acht bistabiele artikelen
met twee magneetspoelen.
Voorbeelden daarvan zijn de
normaal gangbare wissels,
magneetseinen en ook
de universele schakel-decoder
(die vier bistabiele uitgangen
heeft). Elk gewoon wissel of
sein wordt met twee schakelaars bediend en heeft n (rode) LED waarmee de stand
wordt aangegeven (LED brandt:
wissel op afbuigen/sein op onveilig). Op een modelspoorbaan komen echter ook zaken
voor met een oneven aantal
magneetspoelen: onkoppelrails
bijvoorbeeld met slechts n
spoel of seinen met drie standen (onveilig/veilig/langzaam
rijden) en drie magneetspoelen. Het aantal benodigde scha-
Figuur 5. Deze
foto laat zien
dat het
''jumperpatroon" van
de toetsenbord-adresinstelling overeenkomt met
de korresponderende decoder.
kelaars op het toetsenbord is

uiteraard gelijk aan het aantal
te bedienen magneetspoelen.
Voor een duidelijke eenduidige bediening kan de toetsenbord-layout voor specifieke situaties aangepast worden.
Wordt bijvoorbeeld een
driestanden-sein bediend, dan
kunnen daarvoor Sl, S2 en S4
gebruikt worden. S3 is nu "buiten dienst" en kan, om vergissingen te voorkomen, beter
niet gemonteerd worden. Worden met twee schakelaars (S5
en S6 bijvoorbeeld) twee ontkoppelrails bediend, dan kan
de bijbehorende LED (D3) beter niet gemonteerd worden.
Tussen de beide onafhankelijke ontkoppelrails bestaat geen
bistabiele relatie, maar die zou
met zo'n LED wl gesuggereerd worden.
Parallelle
bediening
Als op twee (deel-)toetsenborden hetzelfde adres wordt in-
gesteld, dan zijn deze elektronisch gekoppeld. Worden op

het ene toetsenbord schakelhandelingen verricht, dan zullen de LED's op het andere
daar ook op reageren (weer ervan uitgaande dat IC4 en IC9
gemonteerd zijn).
Stel dat u ergens op een zijlijntje een lokaal rangeerterreintje
gerealiseerd heeft, ver verwijderd van de centrale bedieningspost. Om nauwgezet het
rangeren te kunnen volgen en
besturen, kan het handig zijn
om naast de centrale bediening een lokaal bedieningspaneeltje te hebben. Daarvoor
kan een extra toetsenbord (of
deel-toetsenbord volgens figuur 1) gebouwd worden, dat
op hetzelfde adres wordt ingesteld. Dit extra toetsenbord
komt ter hoogte van het rangeerterrein direkt naast de
baan en wordt via een 18aderige kabel (eventueel flatcable) op de toetsenbord-bus
aangesloten via K2 van het
meest linkse toetsenbord. De
massa- en de V++-leiding hoeven slechts enkel uitgevoerd te
worden, vandaar dat 18 in
plaats van 20 aders volstaan.
elektuur
maart 1989
76
Figuur 6. Voor
een kompakte
opbouw kunnen toetsenbord-printen
ge-sandwiched
worden. De
schakelaars en
LED's, die nu
met losse draden worden
aangesloten,
kunnen in een
bedieningstafel
met railplan
verwerkt worden.
Railpian als
bedieningstableau
Ook in het modelspoorwegbedrijf krijgt ergonomie een
steeds prominentere rol. Met
name bij grotere banen worden daarom steeds vaker de
schakelaars in een als railplan
ge-layout bedieningstableau
verwerkt. De EDiTS-toetsenborden laten een dergelijke opbouw ook toe. De toetsenbordprint zelf wordt elders in de
bedieningstafel aangebracht.
Worden zeer veel toetsenbordprinten gebruikt en dreigen de
aaneen gekoppelde toetsenborden te lang te worden, dan
kunnen ten behoeve van de
kompaktheid de printen als
een harmonika gesandwiched
worden (figuur 6). Gebruik
rechte in plaats van haakse
konnektors, en monteer deze
beurtelings aan de koperzijde

en de komponentenzijde van
de print. Met vier M3draadeinden en de nodige afstandsbusjes kan aan het geheel voldoende mechanische
stevigheid gegeven worden.
De schakelaars en LED's worden nu met losse draden op de
print aangesloten. In principe
kan elk gewenst terugverend
schakelaar-type gekozen worden. Heeft de schakelaar enkel
een terugverend maakkontakt
(en geen -isselkontakt zoals bij
de oorspa Likelijk toegepaste
schakelaas), dan moeten ook
nog pull-down-weerstanden gebruikt worden (zie ook figuur
6). Terugverende 3-standen
miniatuur-tuimelschakelaars zijn
zeer geschikt. Zo'n schakelaar
heeft twee maakkontakten en
kan de funktie van twee "dataswitches" overnemen voor de
bediening van n wissel of
sein.
Volgende aflevering: de RS232interface

(87291-8)
ia
DERDE GOUDEN
SOLDEERBOUT UITGEREIKT
elektuur
maart 1989
CD-toerenregelaar uitgeroepen tot beste inzending van het jaar
voor de beste lezersbijdrage van 1988

Zo langzamerhand begint
het een traditie te worden
dat jaarlijks de beste lezersbijdrage wordt "beloond" met een kleinood in
de vorm van een gouden
soldeerbout-speld. De gouden soldeerbout wordt uitgereikt aan degene die
volgens een tienkoppige
jury het beste ontwerp of
idee heeft geleverd dat in
het afgelopen jaar in de
Nederlandse editie van
Elektuur is gepubliceerd.
Enkele maanden geleden
staken tien Elektuurredakteuren en -ontwerpers
de koppen bij elkaar om
uit de reeks gepubliceerde
inzendingen van 1988 de
beste, origineelste of
leukste te kiezen. Ditmaal
bleek de strijd zich toe te
spitsen tussen twee ontwerpen, de CD-toerenregelaar
van de heer Hffer (WestDuitsland) en de memoswitch van de heer Klein
Wolterink (Nederland). Uiteindelijk ging de voorkeur
van de jury toch met een
krappe meerderheid uit
naar de CD-toerenregelaar. Daarmee is de heer
Hffer winnaar van 1988
met zijn in december j.l.
gepubliceerde CDtoerenregelaar.
Klaus Hffer is een fervent
danser en als lid van een
dansschool kom je in aanraking met problemen
waar je als gewoon elektronicus niet direkt aan zou
denken. Bij danslessen
wordt in dansscholen namelijk een geluidsbron gebruikt waarvan de snelheid
of het toerental regelbaar
is. Meestal wordt bij de
danslessen als muziekbron
een platenspeler met toerenregeling gebruikt. Soms
wordt ook wel gewerkt met
een cassette-recorder met
snelheidsregelaar. Ook bij
danswedstrijden blijkt een
toerenregeling onmisbaar
te zijn, omdat het aantal

maten per danssoort
nauwkeurig wordt voorgeschreven.
De veelgebruikte platenspeler blijkt bij zulke
toepassingen nogal aan
slijtage onderhevig te zijn.
Er moeten regelmatig nieuwe platen worden aangeschaft omdat altijd dezelfde stukken worden gedraaid en ook de pickupelementen zijn geen lang
leven beschoren.
Er bleek echter een CDspeler van een Japanse fabrikant te zijn met een toerenregeling. Dat zou een
uitkomst zijn voor een
dansschool. Je hebt dan
tevens de mogelijkheid om
nummers te programmeren
en te herhalen. De bewuste CD-speler was echter zo duur dat deze niet
voor dansles-gebruik in
aanmerking kwam. Aangezien de heer Hffer elektronica studeert en zonder
meer een gezonde belangstelling heeft voor alles
waar halfgeleiders in zitten,
wilde hij wel eens kijken of
zo'n toerenregeling niet kon
worden toegevoegd aan
een goedkope CD speler
die hij zelf juist had aangeschaft. De afleessnelheid
bij een CD-speler is
konstant, dus ingrijpen in
de motorregeling brengt
hier geen oplossing. Op de
print in de speler bleken
drie kristallen aanwezig te
zijn, waarvan eentje voor
de display-sturing was. Er
bleven dus nog twee mogelijkheden over om ergens een klokfrekwentie te
veranderen. Aangezien er
thuis nog een 10-MHzkristal in een bakje lag,
werd dit op de plaats gesoldeerd van het kristal in
de speler dat er kwa frekwentie het dichtst bij in de
buurt lag. Dat bleek een
schot in de roos te zijn!
Door het veranderen van

die frekwentie kon de speler over een behoorlijk bereik geregeld worden. Later
bleek dat het bewuste
kristal zowel de data-rate
als de motorsturing in de
speler regelt. Daarna werd
een oscillator gebouwd
die de plaats van het
kristal in de speler moest
innemen. Die bleek niet
stabiel genoeg te zijn, zodat naar een andere
oplossing gezocht werd. Intussen was Klaus Hffer begonnen aan een stageperiode bij Elektuur en
daar vond men het idee
zo goed dat hij dit onderwerp als praktikumopdracht kreeg. In samenwerking met een van onze
ontwerpers werd een stabiele VCO ontworpen,
waar later nog een PLL,
een deler en een display
aan werden toegevoegd
om de snelheid in procenten instelbaar en afleesbaar te maken. Deze versie
werd vervolgens in december 1988 in Elektuur beschreven.
Tot zover de ontstaansgeschiedenis van de CDtoerenregelaar. Nog even
enkele persoonlijke gegevens van de heer Hdoffer: hij
is 27 jaar oud, studeert al
enkele jaren elektrotechniek aan de RWTH in Aken
en heeft als hobby's o.a.
elektronica, sport en natuurlijk ook dansen. We
wensen de heer Hffer veel
sukses met zijn studie en
hopen dat hij nog meer
van zulke originele ideen
zal hebben (we houden
ons daarvoor aanbevolen!). Hebt u ook een goed
idee of een leuke schakeling? Aarzel dan niet om
deze naar Elektuur te sturen. Als ze in Elektuur gepubliceerd wordt, maakt u
volgend jaar ook kans op
een gouden soldeerbout.
De gouden soldeerbout,
een van 14-karaats goud
vervaardigde speld die
jaarlijks door de Nederlandse editie van Elektuur
wordt uitgereikt aan de inzender van het beste idee
of ontwerp.
(ontwerp.. Ton Gulikers,
vormgeving: edelsmid
Steef Kraus)
De CD-toerenregelaar van
de heer Hffer werd door
de jury als beste ingezonden ontwerp van 1988 uitgeroepen. Klaus Hffer studeert in het Westduitse
Aken en liep toevallig stage bij Elektuur in Beek
toen hij bezig was met de
uitwerking van zijn idee.
elektuur
maart 1989
78
Ildn2M2:0ffir-
'`
rzWatedit.
IR-signalen
via de
koax-kabel
Tegenwoordig heeft bijna alle video- en audioapparatuur een IR-afstandsbediening, zodat u

gemakkelijk vanuit de luie stoel alle funkties kunt
besturen. Het enige nadeel van zo'n IR-afstandsbediening
is de beperkte reikwijdte; je moet in het zicht van het te
bedienen toestel blijven, want IR-golven kunnen niet door
een muur heen. Om dat nadeel te verhelpen, stellen we
hier een schakeling voor die de IR-signalen van de
afstandsbediening oppikt, via een koax-kabel
transporteert en ze op een andere plaats weer als IRsignalen verzendt.
Misschien ziet u niet direkt een
toepassing voor deze schakeling, maar een paar voorbeelden zullen snel duidelijk maken hoe handig een
afstandsbediening-verlenger
kan zijn. Hoeveel mensen hebben heden ten dage niet een
TV-toestel op de slaapkamer
staan? Terwijl u lekker achterover ligt in bed, kunt u naar uw
favoriete TV-programma's kijken. Die TV moet eigenlijk een
afstandsbediening hebben, anders moet je telkens je bed uit
om het volume te veranderen
of een andere zender op te zet-
ten. Daar zijn we het vast wel

over eens. Maar hoe zit het als
u een film wilt bekijken vanaf
de video-recorder? Het is prettig als je dat ook vanuit je warme bed kunt doen. Die videorecorder heeft waarschijnlijk
ook een afstandsbediening,
maar die werkt natuurlijk niet
vanuit de slaapkamer omdat
dat ding beneden in de huiskamer staat. Geen nood, met de
gaat dat wel. U monteert een
kastje met wat elektronica op
de slaapkamer, legt een extra
koax-kabeltje naar de woonka-
mer en daar komt ook weer

een kastje op de muur. Het
kastje op de slaapkamer zet de
ontvangen IR-signalen om in
een stel elektrische impulsen
die dan via de kabel naar beneden gestuurd worden. Daar
worden ze weer vertaald in IRsignalen waarop de videorecorder reageert. Handig,
niet?
Een andere toepassing van
deze schakeling is te vinden
bij de IR-bestuurde audioinstallatie. Het is best fijn om
niet alleen van die dure installatie te genieten in de woonka-
79
11V
converter
komparator
stroombron
koax - kabel
IR - afstands - ( bediening
ontvanger
zender
890019 -11
Figuur 1. Dit
blokschema
toont duidelijk
de hele opzet
van de schakeling.
2a
1:3
i R1
R2
D2 R12 Cl
R4
C5
2x
C6
C4
Cl
O
:108
16V
1N4148,3
47i
16V
330n 66
T2
330n
C4
R3
1%
MIN
12V
1006!
16V 1
25k
R13
BD140
C21
'1n
R8
R9
BC547B
E121
R10
1%
Dl
BP
104
elektuur
maart 1989
C3 R5
wim
Ton
C7 C8
oom wim
ete
5
Ri4
330n 330n
0
IC1,1C2 = LF357DP
mer, maar ook in andere kamers in huis. Een paar extra

boxen is voldoende, plus de
afstandsbediening-verlenger. U
kunt dan in een andere kamer
alles regelen zonder dat daar
een audio-installatie aanwezig
is: volume, radiozenders zoeken, CD-speler bedienen, etcetera.
Het is zelfs mogelijk om verschillende ontvangers parallel
te schakelen, zodat men praktisch vanuit het hele huis via
n enkele koax-kabel alle
audio- en video-spullen in de
woonkamer kan bedienen.
De schakeling
Misschien is het een beetje
overdreven om een blokschema te geven van de schakeling,
want zoveel komponenten zitten er niet in. Het geeft echter
een duidelijk overzicht van de
hele opzet van het systeem, zoals u in figuur 1 kunt zien. Een
ontvanger-gedeelte pikt de ontvangen signalen op, waarna ze
worden versterkt en dan gefilterd. Dat filteren is nodig omdat lampen (vooral TL-buizen)
een hinderlijke optische 100-
Hz-brom produceren die de

ontvanger-diode ook waarneemt. Een dubbel-T-filter haalt
deze stoorkomponenten uit het
ontvangen en versterkte signaal. Dan volgt nog een komparator/versterker-gedeelte
met buffer, waarna de elektrische signalen de koax-kabel
op worden gestuurd. Aan de
andere kant van die kabel bevindt zich een simpele vermogenstrap die de ontvangen impulsen weer door middel van
drie IR-zenddioden omzet in
krachtige IR-signalen.
De praktische realisatie van dit
blokschema is te zien in figuur
2. Als ontvangerdiode dient
een BP104 (Dl) die via C2 aangesloten is op de inverterende
ingang van IC1. Door de aanwezigheid van de kondensator
worden langzame veranderingen in het omgevingslicht niet
doorgegeven aan de opamp.
De gelijkstroominstelling van
Dl geschiedt via Rl en R2. Op
deze wijze wordt de sperkapaciteit van de BP104 verkleind
en heeft de ontvangerdiode
een korte reaktietijd. Aangezien de hele schakeling met
een enkele voedingsspanning
werkt, is de niet-inverterende
*zie tekst
1
Figuur 2. Het
komplete schema van de ontvanger (a) en
de zender (b).
ingang van IC1 ingesteld op de

halve voedingsspanning met
behulp van R4 en R5. IC1 versterkt de door Dl ontvangen
signalen flink (in feite is dit een
stroom/spanning-omzetter) en
geeft deze vervolgens door aan
een dubbel-T-filter (R6 ...R9,
C5 ...C8) dat afgestemd is op
100 Hz om de (optische) netstoringen uit de ontvangen en versterkte signalen te verwijderen.
Aangezien de meeste audio- en
video-fabrikanten hun afstandsbedieningen laten werken met
pulstreinen die boven deze frekwentie liggen, heeft het filter
geen invloed op de "nuttige"
signalen.
elektuur
maart 1989
80
Figuur 3, De
print voor de
ontvanger Het
verdient aanbeveling om de
hele print na
de montage in
te blikken,
Figuur 4. De
print voor de
zender bevat
slechts enkele
onderdelen,
Onderdelenlijst
Weerstanden:
R1,R2 = 100 k
R3,R4,R5 = 1 M
R6...R9 = 4k75 1%
R10,R11 = 10 k
R12 = 207
R13 = 330 Q
R14,R15 = 75 Q
R16 = 270 Q
R17 = 15
P1 = 25-kinstelpotmeter
Kondensatoren:
Cl = 10 p/16 V
C2 = 1 n
C3 = 100 n
C4,C9 = 47 g/16 V
tantaal
C5...C8 = 330 n
C10 = 470 g/16 V
C11 = 100 g/16 V
Halfgeleiders:
D1 = BP 104
D2,D3 = 1N4148
D4,D5,D6 = LD 274
T1 = BC 547B
T2 = BD 140
T3 = BD 139
IC1,1C2 = LF 357DP
Diversen:
net-adapter voor
ontvanger, sek. 12 V
gelijkspanning,
250 mA
9-V-batterij met
batterij-clip
3 reflektoren voor
D4...D6
Geschatte
bouwkosten:
circa f 60,
Na het filter volgt een komparator/versterker die rond IC2 is

opgebouwd. Deze trap herstelt
de vorm van de pulsen. Voor
IC2 is (evenals voor IC1) een
snelle opamp gekozen van het
type LF 357. Het uitgangssignaal van IC2 stuurt een transistortrap bestaande uit T1 en
T2. T2 fungeert hier als een
stroombron (die ruim 200 mA
levert), zodat de afsluitimpedantie van de aangesloten
koax-kabel alleen wordt bepaald door R14 en er ook geen
problemen ontstaan als meerdere ontvangers parallel worden geschakeld op dezelfde
kabel. TI schakelt, afhankelijk
van het uitgangssignaal van
IC1, de stroombron aan en uit.
Met behulp van Pl kan de offset van beide opamps worden
weggeregeld. Aangezien de instelling van deze instelpotmeter
erg belangrijk is voor een goede werking van de schakeling,
komen we daar straks nog op
terug.
Op diverse punten in de schakeling zijn ontkoppelkondensatoren aanwezig om eventuele
storingen op de voedingsspanning uit te sluiten.
De voeding van elke ontvanger
bestaat uit een net-adapter die
een spanning van circa 12 V en
een stroom van zo'n 250 mA
kan leveren. Het inbouwen van
een voeding in de ontvanger is
niet aan te bevelen in verband

met de stoorgevoeligheid van
de schakeling. Bovendien geeft
een net-adapter geen problemen met de veiligheidseisen
die anders aan het ontvangergedeelte gesteld zouden moeten worden.
Het zender-gedeelte (figuur 2b)
bestaat uit een kleinvermogenstransistor van het type
BD 139 (T3) en drie IR-LEDS
met reflektor (D4, D5, D6). Hier

kon worden volstaan met een
enkele schakeltransistor omdat
de stroombronnen een flinke
schakelstroom leveren. Dit gedeelte kan zodoende uit een 9V-batterij worden gevoed, aangezien er alleen maar stroom
getrokken wordt als IRimpulsen moeten worden uitgezonden, en dat is meestal
maar kortstondig.
81
elektuur
maart 1989
De bouw van de
schakeling
Voor ontvanger en zender zijn
twee printjes ontworpen (figuur
3 en 4), zodat de schakeling
gemakkelijk kan worden opgebouwd. In verband met de
stoorgevoeligheid van de ontvanger verdient het aanbeveling om het hele printje in te
blikken of in een metalen behuizing te monteren, met alleen
een paar gaten voor de voedingsaansluiting, de koaxkabel(s) en de ontvanger-diode.
Dl mag overigens niet van een
stukje verlengkabel worden
voorzien, ze moet rechtstreeks
op de print worden gesoldeerd. Wil men meerdere ontvangers op n koax-kabel
aansluiten, dan mag alleen in
de ontvanger aan het uiteinde
van de kabel een 75-5Pafsluitweerstand worden gemonteerd. Elke ontvanger kan
het beste in de buurt van een
wandkontaktdoos op circa 1 m
hoogte worden gemonteerd,
zodat de netadapter vlakbij zit.
De zender is minder kritisch.
De print kan samen met een
batterij in een kunststoffen
kastje worden ondergebracht.
Het kastje wordt zodanig in de
woonkamer bij de apparatuur
Figuur 5. De
prototypen van
de beide printen waaruit de
bestaat,
gemonteerd dat de LED's in de
richting van de te bedienen apparaten wijzen. Indien mogelijk, dient men de zender niet
te ver van deze apparaten op
te stellen.
Afregelen heel
belangrijk
Ofschoon er maar n instelpotmeter in de hele schakeling
zit, is de instelling hiervan zeer
belangrijk voor een goede
werking van het geheel. Bovendien kan bij een foutieve instelling de batterij leeglopen of
R17 in de zender oververhit raken. Even goed opletten dus

bij het afregelen van Pl. Koppel de zender los van de koaxkabel en schakel de voedingsspanning van de ontvanger in.
Hang een multimeter op de uitgang van de ontvanger (DCbereik) en regel Pl zo af dat de
uitgang van IC2 juist laag is als
geen signaal ontvangen wordt.
Eventueel kan men met een
skoop nog kontroleren of er
geen oscillaties of stoorsignalen op de uitgang staan. Daarna kan men de zender weer
aansluiten en is de schakeling
klaar voor gebruik.
(890019)
KANTTEKENINGEN
Verwarrende
filterbegrippen
Soms zijn vanzelfsprekende
dingen bij nader inzicht helemaal niet zo vanzelfsprekend. Infokaart 136 (februari '88) is daar een voorbeeld van. De banddoorlaatfilters op deze kaart zijn
samengesteld door een
laagdoorlaat- en een
hoogdoorlaatfilter te kombineren. Aanleiding tot verwarring is dan het feit dat
de kantelfrekwentie van
het /aagdoorlaatfilter hoger moet zijn dan die van
het hoogdoorlaatfilter. Voor
de kaart betekent dat, dat
de met L gemerkte kom-
ponenten (van het Laagdoorlaatdeel) een "hoog"

kantelpunt veroorzaken en
de met een H gemerkte
delen (Hoogdoorlaatgedeelte) het lage kantelpunt voor hun rekening nemen (zie de optelsom van
de bode-diagrammen). Als
je het weet is het eenvoudig, maar verwarrend is het
wel.
(895038)
elektuur
maart 1989
82
ontwerp:
J. Vinckier
(Belgi)
eenvoudige
schakelklok
schakelen
met een
EPROM
Schakelklokken zijn er in diverse soorten en uitvoeringen,

van heel eenvoudig tot super luxueus. Als men
voldoende heeft aan een vaste tijdcyclus, bijvoorbeeld
voor de akwariumverlichting, dan kan een elektronische
schakelklok uiterst eenvoudig van opzet blijven. De hier
beschreven schakelklok maakt gebruik van een EPROM
waarin van te voren de schakeltijden zijn
geprogrammeerd. Battery-backup is aanwezig, zodat de
klok ook bij net-uitval keurig bij de tijd blijft.
In de afgelopen jaren heeft
Elektuur al diverse schakelklokken gepubliceerd. Meestal
waren dat vrij uitgebreide
schakelingen met verschillende
uitgangen, uitgebreide programmeermogelijkheden en
een kompleet toetsenbord voor
een gemakkelijke bediening.
Dat is natuurlijk allemaal prachtig, maar voor heel simpele

toepassingen toch een beetje
te veel van het goede. De hier
beschreven schakeling ontstond omdat de auteur een
schakelklok nodig had voor de
akwarium-verlichting. Aangezien deze verlichting elke dag
op dezelfde tijden moet branden, werd besloten een schakeling hiervoor te ontwerpen
die zo eenvoudig mogelijk van
opzet was en waarin de schakeltijden vast konden worden
geprogrammeerd. Voor hetzelfde geld kun je tegenwoordig
ook wel een elektromechani-
83
elektuur
maart 1989
1
D1
R6
00n
Ub
2x
1N4148
S5 0 R4
C61
5V
D2
C9
I=1
R5
:Bi
0#
BC
547
cio
1 4V5
.172
j
20
010 15
09 14
08 12
07 13
4
06
IC4
05 2
CD
4040 04 3
Q3 5
02 6
01 7
00 9
RESET 11
CLK
10
3
06
1C2
2
CD RESET
4024
CLK
S4
13
22 A9
23 A8
S3
A7
D2 11
2 A6
IC3
3 A5
EPROM
4 A4 2732
5 A3
D1 10
6 A2
7 Al
A0
17 D7
9
S2
-0
S1
9
CE
18
R7 R8 R9 R +
0
0
0
B9
R3
IE=
3
013
12
RESET
01 11
IC1
CD
4060
QE
21 All
19 410
Ub
C31
C2
R1
220p
7.-35p
CL IC1 Ci
4T
16
IC2 j. Cl
IC3
IC4
C11
100n (:)
100n co
00n e 100 0
X1= 32,768kHz 220p

890025.11
sche schakelklok kopen, maar

dat is voor een elektronicus
niet zo'n fraaie oplossing en
bovendien is zo'n ding in veel
sterkere mate aan slijtage onderhevig.
De opzet
De eenvoudige schakelklok
bestaat grofweg uit drie delen:
een kristaltijdbasis, een
adresteller en een EPROM met
de schakelgegevens. Als we
het schema van figuur 1 bekijken, dan blijkt dit gerealiseerd
te zijn met vier IC's en wat losse komponenten. De tijdbasis
is opgebouwd rond IC1 en
IC2. Een kristal van 32,768 MHz
vormt de stabiele basis van de
oscillatorschakeling. Dit is een
type dat ook veel in elektronische klokken en horloges
wordt toegepast. De veertientraps teller die naast de oscillatorschakeling in de 4060 is on-
dergebracht, deelt het signaal

vervolgens tot een frekwentie
van 2 Hz. Dat signaal gaat daarna naar een tweede deler
(IC2), waarvan uitgang Q6 is
verbonden met adresteller IC4.
De frekwentie op de klokingang van de 4040 bedraagt
1/64 Hz; eenmaal per 64 sekonden ontvangt de adresteller
dus een neergaande flank zodat hij zijn inhoud een stapje
verhoogt. De uitgangen
Q0 ...Q10 van de 4040 zijn verbonden met de adreslijnen
AO ...AIO van de EPROM, een
2732. Na 1350 klokpulsen is
precies een etmaal verstreken
en en moet de adresteller
weer op nul worden gezet.
Daartoe is data-uitgang D7 van
de EPROM verbonden met de
reset-ingangen van IC1, IC2 en
IC3. Op adres 1350 van de
EPROM is op bit-plaats 7 een
"1" geprogrammeerd, zodat bij
het bereiken van deze tellerstand alle tellers netjes op
nul gezet worden.
De datalijnen DO... D3 van de

EPROM worden als schakeluitgangen gebruikt, zodat vier
verschillende apparaten met
verschillende tijdprogramma's kunnen worden gestuurd.
Afhankelijk van de data op de
geheugenplaatsen 0...1349 in
de 2732 staat op deze uitgangen een logische nul of n.
Het programmeren van de
EPROM komt straks nog ter
sprake. Om de aangesloten apparaten ook met de hand te
kunnen bedienen, is bij elke
uitgang een driestandenschakelaar toegevoegd
(51...S4). Men kan hiermee
een apparaat aan of uit zetten,
of verbinden met de schakelklok. Het aan- en uitschakelen
van de aangesloten apparaten
kan geschieden via relais of
elektronische schakelaars
(opto-coupler met triac). Let
hierbij op een goede galvanische scheiding en een deugdelijke opbouw van het geheel, dat is heel belangrijk bij
Figuur 1. Het
schema van de
eenvoudige
schakelklok.
elektuur
maart 1989
84
Tabel 1. De berekende programmeerdata

voor het in de
tekst gegeven
voorbeeld.
een schakeling als deze.

De voeding voor de schakelklok kan uit een net-adapter
worden betrokken, eventueel
aangevuld met een 5-Vstabilisator. De schakelklok
heeft ook nog een noodvoeding voor het overbruggen van
een tijdelijke netspanningsuitval. Die bestaat uit een 4,5-Vbatterij (of drie in serie geschakelde 1,5-V-batterijen). De batterijvoeding verzorgt bij het wegvallen van de netspanning alleen de vier IC's van stroom,
zodat de klok korrekt blijft lopen. De uitgangen van de
EPROM worden echter door
middel van Tl afgeschakeld,
zodat de totale stroomopname
gering blijft. Bij aanwezigheid
van de netspanning wordt TI
namelijk vanuit de "gewone" 5V-voedingslijn in geleiding
gestuurd, zodat de 0E-ingang
van de EPROM naar nul getrokken wordt en de data op de
EPROM-uitgangen verschijnen.
Valt de 5-V-voeding weg, dan
spert Tl en staat een "1" op de
0E-ingang.
Met behulp van druktoets S5 is
het mogelijk om de schakelklok
met de hand te resetten, zodat
de teller vanaf nul begint. Dit is
nodig om de klok op het juiste
moment te starten. Men dient
daar bij de programmering wel
rekening mee te houden. Zo
kan men de programmering bijvoorbeeld zodanig opzetten dat
deze begint vanaf 8 uur 's morgens. Bij het starten van de
schakelklok drukt men dan n
keer om 8 uur op de reset-toets
en vanaf dat moment wordt het
programma korrekt uitgevoerd.
Opbouw en
programmering
De schakeling kan worden opgebouwd op een experimenteerprint. Dankzij het geringe
aantal komponenten is dat
geen moeilijke klus. Op de
print kunnen ook de batterij(en) en de schakelaars worden ondergebracht. Het
netspanningsgedeelte met de
schakelelementen (mechanische of elektronische relais)
kan het beste op een aparte
Tabel 1
ADRES
D7 D6 D5 D4 D3 D2
D1 DO DATA(hex.)
TIJD
RT
08.00
09.00
10.00
18.30
19.30
20.00
20.30
21.00
22.00
00.00
01.00
02.00
10.30
11.30
12.00
12.30
13.00
14.00
0
56
113
591
647
675
703
731
788
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
1
1
1
1
1
0
0
0
1
1
1
0
0
0
1
1
0
0
0
1
1
1
0
0
1
1
1
1
1
1
0
0
OA
OB
09
05
OD
OF
OB
OA
08
07.59 23.59
08.00 00.00
1349
1350
0
1
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
0
0
0
08
78
4095
78
print worden geplaatst. Hiervoor is een experimenteerprint

eigenlijk niet geschikt, omdat
de soldeereilandjes te dicht bij
elkaar liggen om aan de veiligheidsvoorschriften te voldoen.
Of u moet alle soldeereilandjes tussen het laag- en
netspanningsgedeelte weghalen, dan gaat het wel goed.
De EPROM dient nu nog geprogrammeerd te worden met
de schakelgegevens. Tegenwoordig worden nogal wat
EPROM-programmers voor
computers aangeboden, zodat
het waarschijnlijk geen probleem is om de EPROM te programmeren. Als u er zelf geen
heeft, dan is er vast wel iemand in uw kennissenkring die
zo'n apparaat bezit. En lukt dat
echt niet, dan kunt u nog altijd
uitwijken naar de mini-EPROMmer die in de Halfgeleidergids
van 1982 beschreven is. Men
zou het berekenen van de
schakeltijden met de computer
kunnen doen, maar bij eenvoudige schakelprogramma's gaat
het ook nog met de hand (en
een rekenmachine). We geven
een voorbeeld:
starttijd (adres 0): 08.00 uur
's morgens
uitgang 1: aan = 09.00, uit
21.00
10.00, aan = 20.00, uit =
22.00
20.30
uitgang 4: uit = 18.30, aan
19.30
Eerst wordt een tabel gemaakt
met de relatieve tijden, dat zijn
de verschiltijden tussen de
starttijd (wanneer u op drukknop S5 drukt, in dit geval
8 uur) en de schakeltijden. Het
EPROM-adres wordt daarna berekend door de relatieve tijd
(in tabel 1 aangeduid met RT)
te vertalen in een aantal sekonden en dit getal te delen door
64. In tabel 1 is dit voorbeeld
verder uitgewerkt. Voor alle
duidelijkheid vermelden we
nog even dat alle geheugenplaatsen tussen twee adressen
in de tabel moeten worden opgevuld met de laatstgegeven
data. De adresplaatsen 0 t/m 55
worden dus allemaal gevuld
met de data die voor adres 0
gegeven is. Tot slot dient men
er aan te denken dat alle
adressen vanaf 1350 op databit
D7 een "1" moeten bevatten,
anders werkt het resetgedeelte niet korrekt.
(890025)
85
elektuur
maart 1989
Uw experimenteerbord,
calculator n tekentafel
zijn ineens verleden tijd!
Micro-Cap en Micro-Logic:
2 Revolutionaire CAE teken-, reken- en
simulatieprogramma's voor analoge en
digitale schakelingen!
Micro-Cap II en Micro-Logic II werken snel en foutloos, met inachtneming van alle externe factoren zoals temperatuurschommelingen,
toleranties en vertragingstijden. De uitgebreide libraries, die standaard in
deze pakketten zijn ingebouwd, vormen daarenboven een bron van
tijdwinst.
Kortom deze pakketten verdienen zichzelf in no-time terug. Ze zijn
direct geschikt voor alle PC's van de typen XT en AT, met hard disk of
2 diskdrives (1,2 Mb), met 640 Kb RAM en CGA, EGA of Hercules grafische kaart.
Micro-Cap II
(Ook leverbaar in versie

voor Macintosh)
Het krachtige tekenen

analyse-programma
voor analoge schakelingen.
- Ingebouwde schema-editor
- Transient, AC, DC en Fourrier analyse-modulen
- Worst-case analyse van alle modellen
- Grafische weergave van deviaties door
temperatuur schommelingen en afwijkende
waarden van de componenten
- Library met ruim 500 standaard componenten.
De eerste popmonitor die niet terugdeinst voor

klassiek en jazz. Tot 120 dB geluidsdruk bij een
vervorming, kleiner dan van de meeste
studio- monitors op 100 dB niveau. Ingebouwde
versterkers (8 QUAD eindmodulen, met een
totaal vermogen van 1,6 kW) en apart instelbare
actieve filtering. De middenkolom die de beide
laagweergevers torst, zorgt voor natuurlijke warmteafvoer, waardoor geen ventilator nodig is.
Nieuw: Micro-Cap iii
Muisgestuurd. Uitgebreide
mogelijkheden
3695,- excl.
131W
analyse-
Micro-Logic II
Het veelzijdige muisgestuurde
ontwerpen analyse-programma
voor digitale schakelingen
- Ingebouwde schema editor
- Tijd-simulatie module
- Library met meer dan 200 veel gebruikte
componenten
- Worst-case analyse module
Grafische weergave deviaties.
- Datapattern editor en component editor.
11 1,1111111111I111 111111111111111 111111111111111 1 11111
Bij beide pakketten (per pakket

3 diskettes) wordt een uitgebreide
handleiding geleverd met tal van voorbeelden. De prijs bedraagt
2495,-
f
per pakket,
exklusief BTW.
KEF zelfbouw ontwerpen

De research van KEF levert uitkomsten die
allerminst geheim worden gehouden.
Integendeel: als geen ander vuurt KEF de
zelfbouwer aan met kant en klaar uitgewerkte
luidsprekerontwerpen, met opgave van de
redenen waarom het zo gedaan is en niet anders.
Na overmak ng van f 5.- op giro 49 93 31
tnv TransTec Rc rterdam (vermeld daarbij even:
KEF Constructor) sturen wij u uitgebreide
documentatie van 6 KEF systemen voor zelfbouw,
met nuttige wenken.
Er zijn tevens
studentenversies leverbaar
ad f 349,- per stuk.
Sciento b. E
8
High Technology Products

Speldenmakerstraat 10c,
5232 BG 's-Hertogenbosch
Tel. 073-424055 Fax 073-426370.
Uw warme importeur:
Trans Tec bv
Schiedamsevest 71, 3012 BE Rotterdam, tel. 10101 4147055.
elektuur
maart 1989
86
Mariastraat 19
I LEKTRONIKA 6211 EP Maastricht
Tel.: 043-253484
Noord
Holi
COMPUTER
Luur
EVERS ELEKTRONIKA
ZUIDEINDE 14
7941 GH MEPPEL
TEL: 05220-60069
ELEKTRONIKA SHOP
* scanner antennes, kristallen, CB etc. * Grootste

sortering electronica componenten in Zeeuws Waan
dcreq * Reparatie aan alle apparaten.
Aselsso,il 106. Ternetuen. 01150 97200
Ook 0w adres voor alle hobby-elektronica
Zuid
Holland
Groningen
TEHY.D 7
7-05970 - 24436
Printen
Frontplaten Onderdelen
Assemblage
Van enkel stuks tot serie's
Grintweg 90 9675 HL WINSCHOTEN
5_
rotservice
D.C.S.
Electronica
Rotterdam
Mathenesserlaan 450
3023 HH Rotterdam
Telefoon 0104769900'
Fax 010-4779753
Telex 25059 DCSEL
ciaictrorikei
L' abop
Lengend* 66 gorinehern
TEL. 01830-31046
Voor al uw elektronika en accessoires
Tevens verhuur van professionele geluidsinstallaties
T PLATEAU 38 3202 GM SPIJKENISSE

TEL. 01880-20597
5 ervice
lektronika
Elektronika -709
eluwse
Ind. Veldzicht
Tolweg 33
Ermelo - Tel. 03417 - 57 70 8
voor hobbyisten - bedrijven - scholen
COMPUTERS - SCANNERS - ANTENNES
DE WEERD elektronica
ONDERDELEN - BOUWSETS en BOEKEN
stationsweg 43 - 8166 KA ernst
tel. 05787 - 1559
HABOCO onderdelen
Alle Radio - Televisie - Video - Hi-Fi Elektronica ond. uit voorraad leverbaar.
Ovenbouwershoek 31, 7328 JH Apeldoorn
tel. 055 - 335814
men
Electronica gereedschap dealer
'rk ,s;559titins.s.....4995:t
4107"4111..
ERT Th. a. Kampis
electronic a
straat 126 Zwolle

Telefoon 038 532357
Voor al uw electronica onderdelen

electronica bouwpakketten
- technische lectuur
print fabrikage
voor al uw elektronica-onderdelen
Electronicalwis
I nallin nijhuis
Gespecialiseerd in elektronika
componenten, audio/video
accessoires, alarm en communicatie.
ElEKIKNIKA 2000
TUMMERS
Distributie Et Produktie
Chrysantenstraat 4
1031 HT Amsterdam
Tel. 020 - 36 09 01
KARWEISHOP
Kon.
egentesselaan 41,
tel. 04750-35154
ROERMOND
Telex 15271E
Elektronika nodig.
Kampervest 53
HAARLEM
Elektronika
023- 32 24 21
De wegwijzer van de
vakhandel
Geeft een overzicht van de
onderdelen vakhandel bij U
in de buurt.
"Rnorm"
elektroniks
ELEKTRONIKA ONDERDELEN
VOOR BEROEP EN HOBBY
BINNENWEG 197
2101 JJ HEEMSTEDE
TEL. 023-282573
ENSCHEDE, DE HEURNE 30-32

HENGELO, TELGEN 11
ALMELO, MARKTSTR. 12
ZWOLLE, JUFFERENWAL 1
TEL. 053-315169
Elektronika nodig?
Lange Jufferstraat 12-18
UTRECHT
030-31 56 55
-.Medio Communicatie Center
"WI
Voor al uw Antennes, amateur app., telefoon,

disco, metaaldetectors, politiescanners 27 MC,
radio-, communicatie-app.
Amsterdamsestraatweg 561-563
3553 EG UTRECHT Tel.: 030-433835
Dealer van o.a. J.R.C./N.R.D. Kenwood
Icom Yaesu enz.
ELECTRO DAALMEIJER
Peperstraat 11-15
1441 BH PURMEREND
Tel. 02990-23912
Speciaalzaak voor Purmerend en omgeving
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
Het Haagsch C.B. Centrum
ALLES OP 27 MC GEBIED
COMPUTER- EN KRISTALSCANNERS
KRISTALLEN, KABEL, ANTENNES
TELEFOONCENTRALES, TOESTELLEN, BEANTWOORDERS, DOORKIEZERS, MOBILOFOONS EN
PORTOFOONS, SATELLIETINSTALLATIES, COMPUTERS EN RANDAPPARATUUR, BOEKEN EN
TIJDSCHRIFTEN, INKOOP EN INRUIL
VAN DIVERSE ELECTRONICA.
APELDOORNSELAAN 224 DEN HAAG
TEL. (070) 458517
GEOPEND VAN 09.00 - 18.00 UUR
DONDERDAGAVOND KOOPAVOND
KOM EENS VRIJBLIJVEND LANGS
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
E. E. COMMUNICATIE
Amsterdamsestraat 60, Haarlem
023-355368
CB, scanners, antennes, elektronica-onderdelen, aansluitkabels,

telefoons, meetapp., alarm-app.
en bouwsels.
Elektronika
Kleine Berg 39-41

EINDHOVEN
040-44 88 27
Piusstraat 90,
5038 WT Tilburg
Tel. 013-42 26 47
De Speciaalzaak voor Elektronika

actieve, passieve componenten, computer onder
delen, mengpanelen, luidsprekers etc. etc.
Langstraat 107 (bij de Kerkbrinkl

1211 GX Hilversum Tel 035
4 33 33
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
IMPORT
POSTORDER
EXPORT
PELLEMANS
ELECTRONICS
Corridor 13 5554 HL VALKENSWAARD
GROOT IN COMPONENTEN
*OPPERMANN BOUWKITS
Aselcom
Te1.020-33.44.33
ttvasumweg 4
1033 SC Amsterdam-Noord Bijna Alles
TEL, 04902-12253
Balieverkoop alleen:
's maandags van 13.30 tot 17.30 en
's zaterdags van 10.30 tot 15.00
Jacobs Breda Electronics
De Dalweg
Dalweg 14 - 3075 LR
Rotterdam 010-4328986
1:115P 1_ 1_1
Piet Kennis B.V.
TECHNISCH BUREAU
* Mobilofoons - Portofoons
* Audio - Video - Digitaal
* Japanse merken
* Assemblage - Montage
* Moeilijke onderdelen
* (rep) per post order
Elektronika nodig?
ELEKTRONISCH CENTRUM
Reparatie / Onderhoud
Bedrijven / Particulier
b.v.
TOTAAL LEVERANCIER VOOR

ELECTRONICA
EN ELECTRO MAT.
DEALER VISATON
LUIDSPREKERS
NIEUW IN LIMBURG
Computer materiaal-legermateriaal
Buizen-Electronica-Dump-etc.etc.
Stekelenborg-Hubertcuijperlaan 44
6095 BH. Baexem Tel. 04748-1727.
Open zaterdag's 10.00 uur tot 16.00 uur
of na Tel. afspraak.
DISCO SOUND SYSTEMEN

DISCO LIGHT SYSTEMEN
II OMROEP-INSTALLATIES
AUTOTELEFOON SYSTEMEN
MOBILOFOONS/PORTOFOONS
AMATEUR/ZEND ONTVANGERS
KRISTAL/COMPUTERSCANNERS
27 MHZ. ZENDAPPARATUUR
E MEET- EN REGELAPPARATUUR
Liesbosstraat 9-14-24 / 4813 BD Breda
Voor informatie / Bel.: 076-212881
elektuur
maart 1989
87
RATO
ELEKTRONIKA
ST. JACOBSMARKT 59 2000 ANTWERPEN
TEL. 1031 232.72.95
CONNECTORS-QUARTZ
LiktEK544, 1
E
LEK ~
LEEUWARDEN
VIJZELSTRAAT 15
058-134905
11
ELEKTRONIKA ONDERDELEN voor uw hobby en beroep.
Printen uit eigen PRINTENMAKERIJ volgens uw eigen
ontwerp. Snelle levering. Ok voor enkele stuks!
Voor de COMPUTER hebben wij vl konnektoren en i.c.'s.
HF -COMPONENTEN Katalogus: f 4,50

op giro 5040569
Toko, Amidon, Neosid, Kristallen, enz.
telefoon 05110 - 3866
COMMUNICATIE APPARATUUR
Postbus 63, 9254 ZH Hardegarijp
ELECTRO 8D1711
LANGESTR. 108 Ir
8000 BRUGGE
050 / 341007
elektuur onderdelen
Al
bouwpakket
R.D.M.
ALLE COMPONENTEN
Ertbrandstraat 237
2080 Putte-Kapellen
VAEL
ELECTRONICS
Nieuwstraat 147
2700 Sint-Niklaas
Tel. 03.777.44.61
ALMERE ELECTRONICS
Blekerstraat 101
1315 AD, ALMERE STAD
TEL: 03240/32547
FAX: 03240/33818
* eproms / drams IC
* srams / TTLS / cmos
* industrial linears IC
* crystals / antenna
* speakers / walkman player
* computer fans / diskette
importer / purchaser / exporter
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
De wegwijzer van de
vakhandel
in de buurt.
GO TROM
elektronica onderdelen
Leo de Bethunelaan 101
9300 Aalst
tel. 053-783083
C.R.F. ELECTRONICS
Elektronische komponenten
Kits HF-materiaal - gedrukte schakelingen luidsprekers Elektuurboeken en printen
Pastorijstraat 13
9120 DESTELBERGEN
Tel. 091/28 96 20
katalogus op aanvraag
(Bfrs. 250 incl. verzendkosten)
LIS
IA, ELECTRONICS
Tiensestraat 249-251
3000 Leuven
Telefoon 016 - 22.95.52
JUL
I g
" " Aa OPEN
ELEKTRONIKA KOMPONENTEN
ALLE ONDERDELEN
ZELFBOUW LUIDSPREKER
BOUWKITS, METERS
sinds 1956
HAIBETS
Verhuur en Verkoop van

GELUID en LICHT systemen
RIJKSWEG 406 DILSEN 3650
tel/fax.: 011/755.254
WAPPER
ELEC
WANNER ei 11-3111111 1.1111E111k
TEL.
93 231.01.23
mulerdpleit
Radio-Tv-Ani Hus.sial
Willgt] sul AS
elektternIC
Molseweg 55-57
n.v.
2440 Geel
Telex: 31.979 Elmic B
Tel.: 014/58.00.30
LEGOTRONICS
Rijselstraat 14
8800 Roeselare
Tel. 051/220103
Fax 051/22.98.70
Elektronica c.q. micro-computers
distributie electronica
componenten
/flke
tel. 091 - 254202 131)
Kortrijkse Steenweg 249

9000 Gent tel. 091-21 81 69
ELEKTRONICA SHOP
Naamsesteenweg 39
3030 LEUVEN
Tel.. (016) 22 63 23
Q itereoro ma
Spekkestraat 4 Lier
(7 03-480 88 80
Gentronicspvb,
openingstijden: ma t/m vrij 900-123
1330-183 za 900-1200
9.00 - 18.30
Zat: 9.00 - 13.00
lange
violettestra at 8
9000 gent
GERONIKA ELEKTRO
grootste elektronika zaak van
De Kempen
Antwerpse steenweg 312
2140 Westmalle
NIEUW Tel. 03/311 72 74
De Merodelei 105 Turnhout
Tel: 014/410751
LAB Electronics)
1
.--Luikersteenweg, 173 B-3500 HASSELT
BELGIUM
,,t
TEL: (0)11/ 27.28.00
1 TELEX. 39498.1ab.b1[Fox.(0)11/27.58.39 1
rtz.:Tr.T.0,
AM I Die<at. j
ELECTRONIC
PARTS HAMONT
Bosstraat 8 - 3590
Tel. 011.448323
voor hobbyisten
scholen bedrijven
JoeNib
electronics
St-Kathelijnestraat 138
2800 Mechelen
tel. 015/218825
Voor informatie over plaatsing en reservering:

Elektuur B.V.
P.b. 75 6190 AB Beek
Tel.: 04490-89444
Vraag- en aanbod advertenties voor partikulier gebruik, gemiddeld 27 lettertekens per regel, prijs per regel f 5,25/Bfrs. 104,
Voor zakelijk gebruik, bij minimum afname van 5 regels, gemiddeld 27 lettertekens per regel f 12,50/Bfrs. 247. Plaatsing na
vooruitbetaling op giro 124.11.00 t.n.v. Elektuur Beek (L), voor Belgi per 000.017.70.26-01.
Geleiders kunnen alleen schriftelijk worden opgegeven.
TE KOOP
IBM XT/AT COMPATIBLE PARTS:
5.25" 360 Kb drive
250,5.25" 1.2 Mb drive
350,3.5" 720 Kb drive
350,3.5" 1.4 Mb drive
425,
FDD 360/1.2 Mb Ctr. Card150,
XT 10Mhz MB SUNTAC 280,
AT 16Mhz MB SUNTAC 920,
Keyboard XT/AT 101keys 175,
Voeding XT/AT 180 W
175,
SEAGATE HARDDISK
20 Mb KIT CTRL+CABLE 775,30 Mb KIT CTRL+CABLE 825,40 Mb KIT CTRL+CABLE 925,

FDD/HDD ctr.Card AT
350,
FDD/HDD*RLL Card AT 375,
Telstar Electronics
*TECOM*
tel.: 04490-79080
TE KOOP: Div. jaarg. elektuur,
Funkschau, Pers. computing e.a.
bladen.
Bel voor uitv. lijst 023-314471
Te koop: Crescendo verst. 600VA

voeding.
Puristische
voorversterker met ingebouwde headphone
AMP uit HG.87 in prof.
behuizing T.E.A.B.
G.D. Schipper 01100-16736.
T.K.
stereocoder mpx + FMmodulator t.b.v. afregelen van stereodecoders. Coder is kristalgestuurd; sinus mpx en piloot.
Modulator binnen 10 kHz const.
Te1.053-895130
88
elektuur
maart 1989
Onze nieuwe gratis prijslijst 1989 is uit! Uitsluitend aan te vragen per brieflbriefkaart. Beslist niet telefonisch!
ThAnTnonix
3.95
3,95
12,95
11,95
8,95
11,95
11,95
17,95
29,95
9,95
8,95
34,50
28,95
27,50
12,95
34,95
69,95
10,95
27,85
7,50
9,95
25,75
14,75
14,80
69,95
59,00
11,95
34,95
39,95
11,95
289,00
35,00
15,95
6,95
19,95
Z80-A-CPU
Z80-A-P10
2716 450 ns
2732 250 ns
2764 250 ns
27128 250 ns
27C 128 250 ns
27256 250 ns
27512 250 ns
4164 120 ns
4164 150 ns
41464 120 ns
41256 120 ns
41256 150 ns
6116 150 ns Cmos
6264 120 ns Cmos
62256 120 ns Cmos
6502
6510
6520
6522
6526
6551
6532
6569
6581
6845
AM 7910
AM 7911
8031
8087 5 MC
82 S 100
8250
8255 8MC
MB 8877
BC 546B, BC 547B, BC 549B
LM 324 5 stuks
NE 555 5 stuks
UA 741 5 stuks
Een betrouwbare loodaccu voor een

bescheiden prijs. De 12-volt versie bestaat uit
6 accu's van 2V/2,5A. Afm.20x3,5x7 cm.
De 6-volt versie heeft 3 accu's
van 2V/5A. Afm. I3,5x4,5x8 cm.
IC VOETEN:
(DUBBELGEVEERD)
S x 8 pens
6V/5A
I 2V/2,5A
29,95
39,95
DIGITALE KT9050
CAPACITEITSMETER
Een degelijk en betrouwbaar
meetinstrument met maar liefst
negen meetbereiken (200 pF, 2 nF,
20 n F, 200 n F, 2pF, 20 pf,
200 pf, 2.000
2000
.0 gF)
15
DIGITALE LCR METER MIC 4060 D

Met dit nauwkeurige apparaat meet u
zelfinducties tot 2 H in 5 bereiken,
capaciteiten tot 200 pF in 7 bereiken en
tenslotte weerstanden tot 20 MO
in 6 bereiken.
339,-
100 x BC 547 B
100 x BC 557B
FREQUENTIETELLER
25,00
SPECIALE AANBIEDINGEN geldig zolang de voorraad strekt
LOODACCU PACK
GENERAL ELECTRIC
4,95
25 stuks
14,95
100 stuks
BC 556B, BC 557B, BC 559B
4,95
25 stuks
14,95
100 stuks
samen
elektronicacomponenten
2N3055 RCA
1 stuks
4 stuks
10 stuks
2,50
2,50
5,25
5,25
2,25
2,45
4,95
4,95
100 stuks rood 5 mm

100 stuks groen 5 mm
100 stuks geel 5 mm
100 stuks rood 3 mm
100 stuks groen 3 mm
100 stuks geel 3 mm
IN4001 25 stuks
1 N4003 25 stuks
I N4004 25 stuks
I N4007 25 stuks
1N4148 100 stuks
I N5401 10 stuks
1 N5404 10 stuks
IN5408 10 stuks
0,1 - 1 - 10 - 100 Hz schakelbaar.

10 Hz - 100 Mhz: uitlezing
1 - 10 - 100 - 1000 Hz schakelbaar.
Poorttijd: 0,01 s - 0,1 s - 1 s schakelbaar.
Ingangsgevoeligheid: 25 mV eff. (ingeb. verzwakker 1:1, 1:20).
Ingangsimpedantie: 1 Mohm, 0.<35pF.
100 MHz - 1 GHz: uitlezing 100 Hz, 1000 Hz, 10 kHz schakelbaar.
Poorttijd: 0,027 s - 0,27 s - 2,7 s schakelbaar.
Ingangsgevoeligheid: 15 mV eff.
Ingangsimpedantie: 50 ohm.
Tijdbasis: 10 MHz en 3,90625 MHz.

Kristaloven: ingebouwd!
Zelftest: interne test van 10 MHz tijdbasis.
LEDS-LEDS-LEDS-LEDS
Rood, groen, geel 3 of 5 mm
10 stuks per kleur
Kanaal 1
1 0 Hz - 10 Mhz: uitlezing
Kanaal 2
1,45
5,40
12,95
2,50
14,95
18,95
18,95
14,95
18,95
18,95
2,25
2,35
2,35
2,45
4,95
2,75
2,95
3,50
8-voudig LED-DISPLAY, rood 7 mm, met decimale punt.

Spanning: 220 V, 45 - 75 Hz.
Afmeting: 205 x 76 x 267 mm (b x h x d).
Verdere funkties: Periodetelier,
Ereignisteller, event. ext. triggerbaar
1,00
1,50
1,75
2,00
2,20
2,65
2,95
3,95
REGULATORS TO-220 1,5 A

2,85
7805 3 stuks
3,95
7809 3 stuks
2,85
7812 3 stuks
2,85
7815 3 stuks
2,85
7818 3 stuks
2,85
7824 3 stuks
3,30
7905 3 stuks
3,30
7912 3 stuks
3,30
7915 3 stuks
3,30
7918 3 stuks
3,30
7924 3 stuks
REGULATORS TO-220 2A
FC-9000 1 GHz
BC 327C 10 stuks
BC 337C 10 stuks
BC 516 10 stuks
BC 517 10 stuks
BC 550C 10 stuks
BC 560C 10 stuks
BC 639 10 stuks
BC 640 10 stuks
5 x 14 pens
5 x 16 pens
5 x 18 pens
5 x 20 pens
5 x 24 pens
5 x 28 pens
5 x 40 pens
4,50
3,75
3,50
599,-
78505 3 stuks
78509 3 stuks
78510 3 stuks
78512 3 stuks
78515 3 stuks
78518 3 stuks
78524 3 stuks
L200 CV (regelaar) 3 stuks
5,25
5,95
5,95
5,25
5,25
5,95
5,95
5,95
BF 199 10 stuks
2N 1613 5 stuks
2N17Il 5 stuks
2N2219A 5 stuks
2N2905 5 stuks
BC 107B 10 stuks
BC 177B 10 stuks
BC 140- 16 5 stuks
BC 141-16 5 stuks
BC 160 -6 5 stuks
BC 161-16 5 stuks
BC 303 5 stuks
BSX 20 4 stuks
5 x BD 135
5 x BD 136
5 x BD 137
5 x BD 138
5 x BD 139
S x BD 140
5 x BD 237
5 x BD 238
S x BD 437
5 x BD 438
5 x BF 469
5 x BF 470
2,95
3,95
3,95
3,95
3,95
5,95
5,95
4,50
4,50
4,50
4,50
5,95
3,60
3,50
3,50
3,50
3,50
3,75
3,75
3,50
3,50
4,95
4,95
3,95
4,95
BUW II
BUZ I I
BD 249C Motorola
BD 250C Motorola
BU 508A Philips
Tip 3IC 5 stuks
Tip 32C 5 stuks
Tip 41C 5 stuks
Tip 42C 5 stuks
Tip 2955
Tip 3055
2N3772 RCA
2N3773 RCA
3,50
6,95
3,40
3,40
3,75
4,75
4,75
5,75
5,75
1,75
1,90
4,95
4,95
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
maart 1989
89
Onze nieuwe gratis prijslijst 1989 is uit! Uitsluitend aan te vragen per brief/briefkaart. Beslist niet telefonisch!
TIMTI-30111X
SMART SWITCHES
IC VOETEN MET PROF.

GEDRAAIDE
BUSKONTAKTEN:
COMPUTERKABELS
IBM printerkabel
36-polige Centronics stekker met
afscherming naar 25-polige
D-connector.
Lengte 1.8 meter. per stuk
12,25
11,75
5 stuks, prijs per stuk
11,55
11,25
10,75
9,95
lengte 3 meter
lengte 5 meter
lengte 7 meter
lengte 10 meter
35,00
45,00
55,00
75,00
Sluit max. 8 computers aan op uw printer! Scant automatisch alle ingangen af,
welke gereed zijn voor uitzenden. Display geeft bedrijfstoestand aan.
Metalen professionele behuizing. Zoektijd 0.5 sec.; Aansluiting: D-SUB contra,
25-polig; inschakelbare Form Feed; Netvoeding: 9V, 500 mA.
350,385,485,510,-
AB 6050 parallel, 4 ingangen

AB 6051 serieel, 4 ingangen
AB 6060 parallel, 8 ingangen
AB 6061 serieel, 8 ingangen
HANDY SCANNER HS-3000
lengte 1,8 m met haakse

connectoren
inklusief gratis DTP softwarepakket HALO DPE
29,95
RS 232 kabels
(25p d connector naar 25p d)
male/male 2 meter
male/male 5 meter
male/male 7 meter
male/female 2 meter
male/female 5 meter
male/female 7 meter
female/female 2 meter
19.50
37,00
52,00
19,50
37,00
52,00
19,50
39,50
1.1KFtv,
Handgestuurde scanner met een resolutie van 300

DPI. Zwart/wit en halftoonstand (32 grijswaarden)
Scanbreedte 105 mm. Snelheid 2 cm/sec.
Aansluitbaar op IBM PCIXTIAT, Model 25, 30 en
compatibles. Configuratie: Hercules, CGA, VGA,
EGA. Te gebruiken bij praktisch elk DTP, paint
of tekstverwerkingsprogramma.
Met deze DATASWITCH kunt u

diverse computers aan n printer Of
diverse printers aan n computer
aansluiten en via de schakelaar naar
keuze laten funktioneren.
GENIUS GM6000
Zeer hoge resolutie, inclusief software,
Mouse-Pad, uitgebreide handleiding,
Microsoft Compatible
24,95
47,50
65,00
24,95
47,50
65,00
71
n
DATA SWITCH
Centronics kabels
(36p Centronics naar
36p Centronics)
male/male 2 meter
male/male 5 meter
male/male 7 meter
male/female 2 meter
male/female 5 meter
male/female 7 meter
20 pens
24 pens
28 pens
40 pens
DATA
IBM printerkabel,
0,35
0,60
0,70
0,80
0,85
1,05
1,20
1,75
8 pens
14 pens
16 pens
18 pens
145,-
111 DAV 14 4 uitgangen.

Voor RS-232 aansluiting
DAC 14 4 uitgangen.
Voor Centronics
aansluiting
DAV 12 2 uitgangen.
Voor RS-232 aansluiting
DAC 12 2 uitgangen.
Voor Centronics
aansluiting
X-switches vanaf
84,-
94,64,-
78,119,-
33,90
52,00
GENIUS GM6 105,-
GENIUS GM6 plus 128,-
Adapter
9p female d connector naar 25p
11,60
male d connector
36p Centronics low cost

connector
1,95
RS 232 MINI-TESTER
Met dit uiterst handige hulpmiddel bent
u in staat om hetzij tijdelijk dan wel
voortdurend een lijn te onderzoeken,
(TDX, RXD, CTS, RTS) alsmede
hard- c.q. software fouten
op te sporen. Een zevental I IC 0 5
9
leds geeft u daarbij visuele informatie. 11
.0
V 20 compatible 8088 MC
V 20 compatible 8088 10 MC
30 compatible 8086 8 MC
LVm
8087 5 MC
289.00
rr
SEAGATE 30 MB HARDDISK
895,SET ST238
compleet met controller,
montagemateriaal en
inbouwhandleiding
1 jaar garantie
Zeer degelijke joystick met micro

switches. Omschakelbaar van
normaal op quick gun, zeer stabiel
d.m.v. vier zuigvoeten, twee
35,vuurknoppen
SUB D CONNECTORS
9p male
9p female
25p male
25p female
19,95
34,50
29,95
DRIVES
IBM-compatible drives van bekende
fabrikant, 31/2 inch wordt geleverd
met speciaal inbouw-frame
245,51/4 inch, 360 Kb
5'/4 inch, 1,4 Mb
345,3'/4 inch, 720 Kb
275,3'/2 inch, 1.4 Mb
375,-
Bestellen;
Timtronix, Nieuwe Ebbingestraat 9,
9712 NC Groningen.
Telefonisch van maandag tim
zaterdag 050-140937.
geen minimum orderbedrag
prijzen inclusief BTW
bestellingen tot f 175,- belast met
rembours en verzendkosten
postgiro 1524778 RABO-bank
Haren rek.nr. 325102953
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
maart 1989
90
111111B0111X
SPECIALE
AANBIEDING ELCO'S
1%11,
STAAND
10pF/63 V 10 stuks
33F/16 V 10 stuks
33pF/63 V 10 stuks
33F1 I00 V 10 stuks
47pF/25 V 10 stuks
47pF150 V 10 stuks
100gF/35 V 10 stuks
100pF140 V 10 stuks
220pF/35 V 10 stuks
220pF140 V 10 stuks
220pF/50 V 10 stuks
220pF/63 V 10 stuks
220pF/ 100 V 10 stuks
330pF/25 V 10 stuks
330pF/63 V 10 stuks
330F/100 V 10 stuks
470F/ 16 V 10 stuks
470pF/50 V 10 stuks
100014F/10 V 5 stuks
1000pF/16 V 5 stuks
I 000pF/25 V 5 stuks
2200F110 V 5 stuks
2200gF125 V 5 stuks
2200pF/40 V 5 stuks
3300F/16 V 5 stuks
1,95
1,95
2,75
2,95
2,25
2,95
3,25
3,45
3,95
4,45
5,95
6,25
6,45
5,95
6,75
6,95
4,95
7,25
3,25
3,95
5,95
7,95
3,25
5,95
11,95
8,95
LIGGEND
I F/100 V 10 stuks
4,7F1 100 V 10 stuks
10pF/63 V 10 stuks
22pF/100 V 10 stuks
33pF/63 V 10 stuks
47pF/25 V 10 stuks
47pF/63 V 10 stuks
47F/ I00 V 10 stuks
613gF/16 V 10 stuks
100F/ 16 V 10 stuks
100pF/25 V 10 stuks
100gF/40 V 10 stuks
100/2F/50 V 10 stuks
100pF163 V 10 stuks
220pF/25 V 5 stuks
220pF/40 V 5 stuks
220pF/63 V 5 stuks
470pF/ 10 V 5 stuks
470pF/25 V 5 stuks
470pF/40 V 5 stuks
470pF/63 V 5 stuks
1000pF/10 V 5 stuks
2200pF/ 10 V 5 stuks
2200pF/25 V 5 stuks
2200pF/40 V 5 stuks
4700F/ 10 V 5 stuks
6800F/ 10 V 5 stuks
3,45
3,95
3,45
4,45
4,45
3,45
4,45
5,25
2,50
2,95
3,95
4,95
5,95
6,95
2,45
3,20
3,95
2,45
3,20
3,95
4,95
3,15
4,50
4,95
6,95
8,95
4,95
4,95
TANTAAL 47F/ 135V

5 stuks
4,95
INFRAROOD
AFSTANDSBEDIENING
11 kanaals infrarood afstandsbediening: handzender + ontvanger.

Schema van de
ontvanger wordt
bijgeleverd
24,95
NIEUW!:
Nu ook leverbaar bouwpakket voor
de bijbehorende decodering 59,Voor nog geen 85,- een kompleet
4,95
6,95
8,95
8,95
male/male
Dat Viditel Modem
Kompleet gebouwd,
met aansluitschema.
RESTANTPART1]
7 watt RMS, 10 watt max.
10 watt RMS, 15 watt max.
14,50
19,50
olte
4 fasen (0,4 A per fase), 24 stappen,

doorsnee 57 mm, hoogte 25 mm,
asdoorsnede 6 mm
12,50
- -43
Unipolaire motor,
12 volt, 4 fasen,
48 stappen, voorzien van fraai
koellichaam en daarmee geschikt

voor continu gebruik
25,00
Stappenmotor,
Bipolaire motor,
200 stappen, geschikt
voor Mondriaan plotter
projekt
35,00
Universele
stappenmotor
stuurschakeling
Geschikt voor unipolaire
en bipolaire motoren. Wordt
geleverd als bouwpakket
met beschrijving
Gebruikt, doch 100% o.k. getest,

compleet met PTT-stekker, wanddoos en gebruiksaanwijzing
Met o.a. de AM 7910
Enmalige partij
89,-
VIDEOMODULATOR
Philips
STAPPENMOTOREN
Stappenmotor Airpax
Unipolaire motor, 12 v
Audio/videomodulatie
op een af te regelen
UHF kanaal; ingebouwde
doorlusversterker; geluidssignaal
Reeds voor u
afgeregeld op
5,5 MHz
Type I VHF/UHF t.v. tuner
17,50
29,50
MF-trap
15,00
Type 2 VHF S kanalen

Alle inkt. aansluitschema
15,00
Voor een fractie van de

oorspronkelijke prijs!
Input: 24 V DC 10% Output:
16,50
16,50
27.50
Kortsluitvast, rimpel 1 MV/RMS bij
35,00
DIGITALE SPRAAK
OPNAME/WEERGAVE
MODULE
Geeft maximaal 16 seconden
ingesproken tekst weer;
wordt geleverd als
gebouwde module, c r
.7
met handleiding
9
CMOS IC's
4001, 5 stuks
maximale belasting, nauwkeurigheid I%
40106, 5 stuks
Enmalige partij
RECHTHOEKIGE LED's
BRUGCELLEN
B 40/C 3700/2200
B 80/C 3700/2200
B 40/C 5000/3300
B 80/C 5000/3300
B 125/10 A
B 250/10 A
......
THERMOCHIP 900
Zeer fraaie en uiterst compacte
digitale lcd thermometer met
geheugenfunctie voor de laagst- en
hoogstgemeten temperatuur.
Wordt geleverd met
twee sensoren.
1,95
2,25
125V/6A-250V/3A
1 x om
10 stuks
1 x om + midden
2 x om
2 x om + midden
2,25
19,95
3,95
2,85
4,95
B 125/25 A
B 250/25 A
n,
e-.0c .
B 125/35 A
B 250/35 A
AfEE-C
75
Werkt op 1,5 volt

batterij
1,80
1,80
1,80
1,80
1,80
12,50
100,00
2,25
2,45
2,75
2,95
4,35
4,95
5,95
6,35
6,95
7,75
TEFLONTRIMMERS
10 pf
18 pf
60 pf
LCD DOT MATRIX
100 pf
display LM 4001 G Full dot graphic

display
400 x 64 dots; 8 regels; 80
characters per regel;
8 x 5 dots per character; wordt
geleverd met data
39,-
FOLIETRIMMERS
Voor de aansturing van

bovenstaand display leveren wij
uit voorraad het aanstuur
IC HD 61830 B
29,95
(Zie het redaktionele artikel
elektuur april '88.)
2,75
2,75
2,95
4,25
2,95
4,50
5,25
2,95
5,25
3,25
2,75
2,75
2,95
5,25
4011, 5 stuks
4013, 5 stuks
4017, 5 stuks
4027, 5 stuks
4040, 5 stuks
4047, 5 stuks
4049, 5 stuks
4060, 5 stuks
4066, 5 stuks
4071, 5 stuks
4081, 5 stuks
4093, 5 stuks
5 x I mm rood 10 stuks
5 x 2 mm rood 10 stuks
5 x 2 mm groen 10 stuks
100 stuks per type
1000 stuks per type
DC/DC
CONVERTORS
type 1 + 5 V/0,75A
11 + 15 V/0,15A
111 Input: 5 V DC
Output: + en - 12 V
MINIATUUR SCHAKELAARS
129
3,95
Cl=
EINDVERSTERKER
MODULES
125V 2A
1 x om
2 x om
De allerlaatsten gaan
weg voor
2,95
werkend systeem!
SCHAKELAARS
SUB-MINIATUUR
HELIUM NEON LASER BUIZEN

Buis, trafo, cascade + schema
AUDIOKABELS
2 x tulp naar 2 x tulp, 60 cm
mate/ mate
2 x tulp naar 2 x tulp,
100 cm male/male
5-polig din naar 5-polig din,
150 cm male/male
300 cm male/male
500 cm male/female
5,5 pf
10 pf
22 pf
40 pf
1,00
1,25
2,50
3,50
0.75
0.75
0.75
0.90
BEKERELCO'S
200 pf/ 350V
470 pf/250 V
2200 pf/50 V
4700 0/25 V
4700 0140 V
10000 0/25 V
15000 pf/ 10 V
10.000 0/63 V
10.000 pf/ 100 V
2,95
4,95
3,15
3,25
3,95
5,95
2,75
19,95
35,00
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
91
elektuur
maart 1989
TimArnonix
DC/AC OMVORMER/BATTERIJLADER INV-SI
Metex multimeters
138,M 3610
179,M 3650
245,M 3650B
Omvormer van 12V akku-spanning naar 220 V,

50 HZ wisselspanning met een vermogen van
300 VA.
Kan gebruikt worden voor o.a. koelkast,
computer, kleuren t.v.
Tevens een volwaardige 12 V akkulader voor
b.v. autoaccu's. Vanwege de dubbele funktie
uitermate geschikt voor gebruik aan boord van
schepen, in caravans etc.
1 Jaar garantie.
(L 220 x H 110 x
D 220 mm, 5 kg)
(inkt. Bar-graph)
238,M 4630
M 4650
249,M 80 (auto-ranging) 199,EIGENSCHAPPEN IN HET KORT:
Royaal kontrastrijk Lcd display
Slagvaste kast
Automatische overbereik
aanduiding
Funktie aanduiding in display
AC/DC stroom tot 20 A
DC spanning tot 1000 V
AC spanning tot 750 V
Weerstandsmeting
Diodetest
Transistor Hfe meting
Capaciteitsmeting (M 3650,
M 4630, M 4650, M 36508)
Frequentiemeting (M 3650, M 4650,
M 80, M 3650 B)
WEERSTANDEN NODIG????
LET OP:
1/4 watt koolfilm
Pakket 1 E-I2 reeks 10E-1 Meg
10 per waarde 610 stuks
18,95
nu slechts
Instelpotmeters liggend of
staand:
Keramische C's:
100 E t/m 1 Meg 10 mm:

53,45
10 st. p/w. = 100 st.
100E t/m 1 Meg 15 mm:
69,45
10 st. p/w. = 100 st.
Wordt geleverd in I -vakkendoos
MKT C's:
I nF t/m 100 nF:
69,95
10 st. p/w. = 250 st.
Wordt geleverd in 3-vakkendozen
Koolfilm weerstanden 1/4 Watt,

5%, E-I 2 reeks:
10 E t/m I Meg:
41,45
lOst.p/w.= 610 st.
MKT Aanvulling:
Wordt geleverd met 5-vakkendozen
120 nF t/m 820 nF:

63,45
10 st. p/w. = 100 st.
Wordt geleverd in I-vakkendoos
Zenerdioden 500 mW:
Druppel tantaal condensatoren:
E-24 reeks 2,7 t/m 33 V:

46,50
10 st. p/w. = 240 st.
0,1 ,uF/35 V t/m 10 b/F 35 V:

53,45
10 st. p/w. = 100 st.
Zekeringen snel of traag, 5 x 20

mm of 6,35 x 32 mm :
Axiale elco's:
50 mA t/m 5 A:
54,95
5 st. p/w. = 100 st.
Radiale elco's:
1 ALF/63 V t/m 1000 ,//F/40 V:
54,45
10 st. p/w. = 100 st.
Wordt geleverd in
I-vakkendoos
Pakket 2 100 maal IK 2K2 4K7 10K

22K 47K en 100 K
18,95
= 700 stuks
31/2 digit Lcd display (M 3510,

M 3650 M 80, M 36508)
4'/2 digit Lcd display (M 4630,
M 4650)
kompleet met tas, batterij en
meetsnoeren
I jaar garantie
(Levering vindt plaats in de

hieronder afgebeelde vakkendozen)
1 i.tF/63 V t/m 1000 gF/40 V:

63,45
10 st. p/w. = 100 st.
Wordt geleverd in 1-vakkendoos
4,
324,-
ASSORTIMENTEN
1 pF t/m 10 nF:
59,95
10 st. p/w. = 370 st.
ral
tib t EtiE
Cermet 15-slags
instelpotmeters:
100 E t/m 1 Meg:
98,50
5 st. p/w. = 65 st.
VAKKENDOZEN
Een bijzonder fraai en royaal model,
met scharnierend transparant deksel.
Afm. L225 x BI60 x H28 mm.
Verdeeld in 12 vakken van
35 x 75 mm.
5,50 per stuk
Bij afname van:
4 stuks
10 stuks
25 stuks
5,25 per stuk

5,00 per stuk
4,75 per stuk
LM 35
OP 27GP5
OP 50FY
TL 072
TL 074
TL 081
TL 082
TL 084
TL III
MAX 232
TLC 271
TLC 272
L 297
L 298
LM 317T
LM 325
LF 356
LM 386
LF 411
ZN 425
ZN 426
ZN 427
ZN 436
NE 567
NE 602
pik 723
11A 733
ADC 0804
MC 1488
MC 1489
LM 1881
TDA 2003
ULN 2003
TDA 2005 M
XR 2206
TDA 2541
CA 3130E
CA 3140E
CA 3240E
CA 3280E
MC 3479
LM 3914
LM 3915
NE 5532
NE 5532 AN
NE 5534
NE 5534 AN
TA 7205
13,95
9,25
24,95
1,15
2,00
0,95
1,15
1,70
1,50
10,95
1,60
2,50
18,50
16,60
1,75
12,95
1,65
1,95
2,70
17,25
9,20
29,95
5,70
1,35
6,25
0,90
1,45
8,75
1,20
1,20
12,25
2,95
1,60
7,95
9,95
3,95
2,25
1,50
3,30
3,75
12,45
4,95
4,95
3,00
3,25
1,95
2,95
2,95
Zelf samenstellen
10 per waarde
100 per waarde
1000 per waarde
0,75
5,00
25,00
ICM 7226 8
AD 7569
AD 7574
79,95
32,40
47,50
BFR 91
BFR 96
BFY 90
MRF 237
MRF 238
2N3866
2N4427
BF 759
BF 762
2SA 968
2SA 1095
2SC 1307
2SC 1969
2SC 2238
2SC 2565
2SK 146
1,60
1,75
2,00
9,95
39,95
3,50
3,25
1,40
1,40
2,45
12,50
9,95
7,95
2,25
12,50
7,25
NICAD'S PENLIGHT (AA) national

3,25
per stuk
30,00
per 10 stuks
19,95
9 V blok, per stuk
2 SJ 50
2SK 135
per set
35,00
OP = OP
Trafo 24 volt 2 A
12 volt 1,2 A
8 volt 0,7 A
16,95
14,95
7,95
Bestellen;
Timtronix, Nieuwe Ebbingestraat 9,
9712 NC Groningen.
Telefonisch van maandag t/m
zaterdag 050-140937.
geen minimum orderbedrag
prijzen inclusief BTW
bestellingen tot f 175.- belast met
rembours en verzendkosten
postgiro 1524778 RABO-bank
Haren rek.nr. 325102953
Bel 050-140937 of Fax 050-138005
elektuur
maart 1989
ABE
92
2e Middellandstraat 18.20-22.3021 8N Rotterdam. Tel. 010-4775802
Op maandag gesloten - Vrijdag's koopavond
I 135, CTE spitfire of LEm 3elements beam 8dbwinst 5.50 bij 3meter
f 235, Tagra AH03 beam 3elementen 8dbwinst
f 215, Sirtel mini beam 3 bij 3meter 6dbwinst
PKW 4elements dx antenne KLASSE MATERIAAL EN WERKING I 550, 1 995, PKW 6elements voor de super DX'er 8m30 lang en 10dbd.
Sateliet instalatie voor 16kanalen ASTRA, incl. polarizer, 90cm
1 1199, schotel, incl. LNC, incl. tuner (ex. montage materiaal en coax)
Sateliet instalatie voor o.a ASTRA, 90cm schotel, 1nc, tuner van
Handic, 15meter rg59 coax en pluggen, en mast montage materiaal f 995, Rack Jaguar BJ200 portabel computer scanner incl. tasje, lader,
f 625, accu's, rubber ant., Ned. gebruiksaanwijzing
Bearcat/Uniden 200 x It portabel computer scanner geheel compleet. f 949, f 625, f 395 -/bearcat 70x1t nieuwe uitvoering
Bearcat 50x1t
775,1 675, -/compu 7000
/bearcat 100x It
1 495,/compu 8000
f 875, -/Boco 820
1 1050,Handic 1600 mk2.. f 975, -/Handic 0060
Breaker 40kanalen 4watt nieuwe uitvoering
1 169,1 219,Midland 77/104 40kanalen 4watt mobiel
1 225,Handic 40kanalen 4watt mobiel met analoge smeter
Kenwood RZ1 ontvanger 0,5KHz - 905MHz/Kenwood r2000 kortegolf ontvanger
Handic satelietinstalatie 1m50 schotel met LNC en handic tuner en
montage-materiaal voor dak of grond montage zwaar uitgevoerd
f 1899, werkt KLASSE
Sateliet instalatie 1 m 20 offset incl LNB 1.6 en polarizer, Echo Star
I 4250, tuner en rotor (tuner met positie geheugens)
IS UW WOONPLAATS "AANTOONBAAR" VERDER DAN 100KM.
5% AFHAAL KORTING
uitverkocht, prijswijziging voorbehoudend.
RADIO ABE HEEFT MEER!
REGELBARE VOEDINGEN
" Regelbare uitgang van 0-30V

Regelbare stroombegrenzing over het
gehele bereik 0-2, 5A
Temperatuurbereik 0-50C
* Gewicht 7,2kg
* Afmetingen 248 x 100 x 170mm
" Maximale rimpelspanning lmV

* EA-3003S 529,00 exkl. BTW
C11512'1_FILI
POSTBUS 9299 3506 GG UTRECHT

TEL. 030-611 855 FAX. 030-623464
Filialen in Utrecht. Eindhoven en Haarlem
Elektronika
OOK VOOR: metaaldetectoren, audiosnoeren, autoradio's Beveiligingsapparatuur,

voedingen t/m 30 Amp., telefoons, t.v.-versterkers etc. etc.
boekenoverzicht
Junior 1
Junior 2
Junior 3
Junior 4
300 Schakelingen
Data sheet boek 1
Hardware boek
301 Schakelingen
Huis-, tuin- en keukenelektronica
Elektronica
voor de amateurfotograaf
Elektronica voor hobby-lab
Auto-, motoren fietselektronica
Elektronica - echt niet moeilijk, 1
Elektronica - echt niet moeilijk, 2
Luidsprekers, fabels en feiten
Programma's voor de Acorn Atom
302 Schakelingen
Het elektronica bouwboek
6502-boek
68000 deel 1
68000 deel 2
Zendamateurs en computers
Data-sheet boek 2
BESTELLEN:
prijs
Omschrijving
prijs
Omschrijving
f
f
f
f
f
f
f
f
f
28,00
30,50
30,50
30,50
32,50
42,50
33,50
38,50
22,00
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
Bfrs.
560,00
610,00
610,00
610,00
650,00
850,00
670,00
770,00
440,00
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
22,00 Bfrs.
22,00 Bfrs.
22,00 Bfrs.
27,50 Bfrs.
27,50 Bfrs.
43,50 Bfrs.
29,50 Bfrs.
39,50 Bfrs.
32,00 Bfrs.
26,50 Bfrs.
44,50 Bfrs.
47,50 Bfrs.
37,50 Bfrs.
42,50 Bfrs.
440,00
440,00
440,00
550,00
550,00
870,00
590,00
790,00
640,00
530,00
890,00
950,00
750,00
850,00
Robotbesturing
Buizenversterkers (Duitstalig)
Meten in de elektronica
Sound Sampler (Duitstalig)
MS-DOS 3.0 + 3.1
Praktische elektronica voor iedereen
Het microprocessor Databoek
Werken met de 8052 AH-BASIC
MSX-Special
Hifi-luidsprekerspecial 2
Tips mit Chips (Duitstalig)
Gitarrenverstdrker (Duitstalig)
Op het goede model-spoor
Doe het zelf elektronica
303 Schakelingen
Alledaagse elektronica
Chips, sensoren en computers
Hifi-luidsprekerspecial 3
Satelliet-TV-handboek
Audio-elektronica voor zelfbouw
Reparatiewijzer: Wasautomaten
Data sheet boek, deel 3
Norton Utilities
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
37,50 Bfrs. 750,00

43,75 Bfrs. 875,00
31,00 Bfrs. 620,00
39,00 Bfrs. 780,00
44,50 Bfrs. 890,00
29,50 Bfrs. 590,00
49,50 Bfrs. 990,00
44,50 Bfrs. 890,00
14,75 Bfrs. 290,00
14,75 Bfrs. 290,00
44,50 Bfrs. 890,00
49,50 Bfrs. 990,00
34,50 Bfrs. 690,00
35,00 Bfrs. 700,00
39,50 Bfrs. 790,00
24,50 Bfrs. 490,00
24,50 Bfrs. 490,00
14,75 Bfrs. 290,00
37,50 Bfrs. 750,00
39,50 Bfrs. 790,00
29,50 Bfrs. 590,00
42,50 Bfrs. 850,00
49,50 Bfrs. 990,00
Onze boeken zijn verkrijgbaar bij boekhandel en elektronica-speciaalzaak of

voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag van het boek over te maken op gironummer 124.11.00
t.n.v. Elektuur b.v. Beek (L) onder vermelding van de boektitel,
of door gebruik te maken van onze databank, tel.: 04490-71850,
of door de bestelkaart in het blad in te vullen en op te sturen
Verzendkosten f 5,00.
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21 -23, 2100 Deurne - Antwerpen,
voor Belgi:
tel.: 03 - 3600420.
ELEKTUUR BOEKEN
93
elektuur
maart 1989
VOGELS INTRODUCEERT
DE DYNATEK 7010
Eigenlijk veel te jammer

om zo maar weg te geven
"Wat wil je man voor zijn verjaardag?" vroegen we onze
dochter. Het liefst goede luidsprekerboxen," zei ze. Misschien met Engels klankbeeld. Het moet in ieder geval iets
extravagants zijn."
"En ze moeten natuurlijk ook een echte hamer hebben,"
voegde onze kleinzoon er aan toe en daarmee bedoelde
hij blijkbaar een krachtige basweergave.
De PYRAMIDE van VISATON heeft precies al deze eigenschappen in zich, maar biedt nog een hoop meer. Als
cadeau prima! Maar de lol bij het zelf bouwen van deze
boxen heb ik me natuurlijk niet laten afpakken.
Dynatek
Type 7010.
MEETBAAR BETER - OOK IN PRIJS
89,-
Vogel's introduceert de nieuwe Dynatek 7010. Een

alles- n een beter meter! Ok in prijs f 189,-, inklusief
tas, meetsnoeren en Nederlandse gebruiksaanwijzing. Met een frequentiebereik tot 200 KHz, ingebouwde logic-tester, kapaciteitsmeting, doorgangszoemer en transistorchecker. En met zeer komplete
standaardfunkties, gelijk- en wisselstroom tot 20 ampre en een basisnauwkeurigheid van 0,25%! Plus
een acidc schakelaar voor groter bedieningsgemak
en een goudkontakt-schakelaar die bijdraagt tot een
extra lange levensduur. En... u heeft niet minder dan
twee jaar garantie op dit hoogwaardige meetinstrument. Ga nu naar uw dealer of vraag meteen de folder
aan! Maak kennis met de nieuwe Dynatek 7010.
Meetbaar beter - ook in prijs.
Tenslotte was er toch nog een probleem. Toen ik de PYRAMIDE-boxen op onze HiFi-apparatuur wilde testen, bleek
dat er zo'n geweldig geluid uit kwam, dat ik ze het liefst zelf
gehouden had. Daar helpt slechts een ding tegen," zei m
vrouw heel begrijpend, en dat is nog een keer bouwen!"
Als U ook Uw boxen zelf wilt bouwen, dan kunt U het beste
vandaag nog de onderstaande coupon invullen en aan ons
terugsturen.
Coupon
Ja!
Over het zelfbouwen van deze hoogwaardige

Luidsprekers zou ik gaarne meer willen weten.
Stuurt U mij vrijblijvend een informatiepakket hierover.
Naam:
Straat:
Plaats:
Hondsruglaan 93c
5628 DB Eindhoven
Telefoon 040-415547
Telefoon:
WEST GERMANY
een bundeling van specialismen

kr.
Hoofdvertegenwoordiger Benelux;
Hacave BV; Hagerhofweg 16;
5912 PN Venlo
mor
elektuur
maart 1989
94
Verkoop en reparatie van meeten communicatieapparatuur
ELEKTRONIK
Feiko Clockstr. 31 9665 BB Oude Pekela Telefoon: 05978-12327 Telefax: 05978-12645
Professionele Meetapparatuur, zenders en ontvangers, gebruikt en betaalbaar vindt u in ruime keuze bij HOKA
Flektronikl
Hiernaast een kleine greep uit onze voorraad:
RESET . Minervaweg 14 . 2624 BZ Delft
1) Uw meetzender per ongeluk" met een transceiver opgeblazen?

Dit had u kunnen voorkomen met een COAXIALE ZEKERING. Merk MARCONI, met N-male en -female aansluiting, 50 Ohm tot 1 Ghz, prijs f 35, (goedkoper dan een defecte meetapparaatl)
RESET STERK IN ADD ON,
2)
,, <e1ariel,<eii..4
20 db,
n d:
1"
, to
stuk
31 Marconi Matching pads 50/75 Ohm f 35,41 diverse COAX-relais tot 1 Ghz, N-norm, van f 55 tot f 95,51 ROHDE & SCHWARZ ESU meetontvanger met ESUP panoramic-adaptor, AM/CW/FM, werkt op 220 V en
24 V accu, zeer nauwkeurige ontvanger met grote veldsterkte-meter en geijkte ingangsverzwakkers, tot
100 db, uitlezing lin. of log 20/40 of 60 db uV, geschikt voor alle soorten stoorstralings/veldsterktemetingen
en bandbewaking enz. Hiervoor leverbaar diverse HP plug-ins:
type I van 25 tot 230 Mhz,
type II van 180 tot 470 Mhz,
type III tot 850 Mhz, type IV tot 1300 Mhz
Ontvanger met 1 plug-in en panoramic-adaptor ESU kpl. met alle kabels enz. f 2995.6) RACAL 1792 HF-ontvanger, nieuwe versie met LCD, alle filters, 100 Memories enz. P.O.A.
71 HP 140 T met 8555A en 85528, spectrum-analyzer tot 18 Ghz, alle mogelijkheden, zeer moderne analyzer,
als nieuw f 15000, hiervoor ook leverbaar bijhorende Tracking-filter 0-18 Ghz (YIG-Filter) type 8445A met
option Manual tuning, (hierdoor ook bruikbaar bij andere typen analyzers), f 3900.81 POLARAD spectrum-analyzer UPM 84A 10 Mhz tot 63 Ghz, in zeer goede staat, f 3500,91 HP analyzer HP 85518 met 8518 display 10 Mhz tot 18 Ghz, goede staat f 5200,10) HP 431C powermeter tot 10 mW, kpl. met 2 kappen (tot 12 Ghz en 8-18 Ghz), getest, f 625.
Al dto met ingebouwde accupak f 695.111 Marconi meetzenders 10 kHz tot 510 Mhz, AM en FM en sweep-mode, geijkte verzwakker, solid state uitvoering in zeer goede staat, opnieuw gecalibreerd, f 2250.121 Tektronix scopes 465,2 x 100 Mhz portabel, dubbele timebase met delay, zeer goede staat, zolang de
voorraad strekt f 1995.
131 Voor de HF-vermogens-Freaks:
AI MP kondensators 92 pF/1000 V f 25. p. st.
B) Elkos 1800 p/475 V f 20. of 2 stuks voor f 30.
Ook enkele grote PA's kpl. leverbaar.
14) Rohde&Schwarz Polyscoop III. tot 1000 Mhz in 50 Ohm, sweeper en grootbeeld-display, moderne wild
state uitvoering, f 4250.15) Marconi TF 2330A wave analyzers, 10 Hz tot 76 Khz, zeer moderne selectieve voltmeter voor am. distortion en intermodulatiernetingen, ingebouwde HF-detector, 30 pV tot 300 V full scale, AFC, BFO, uitlezing in
db en V, als nieuw f 1250.
16) Voor audio-Freaks is er een partijtje BRUEL & KJAER apparatuur.
Verzending door geheel Nederland onder Rembours of na vooruitbetaling op Postgiro 3941425
Openingstijden: Ma t/m zat 9 tot 12 en 13 tot 18 uur
Dinsdags gesloten
HOKA Electronic, Feiko Clockstr. 31 Villa Elsa, 9665 BB Oude Pekela, Telefoon: 05978-12327, Telefax:
05978-12645
Telefoon (015) 621222
* Gamekaart voor twee joysticks

* RS 232 kaart met optie voor tweede poort
* Parallel printer kaart
* 8255 I/O kaart 48 Kanalen 3x 16 bits Timer
* AD/DA converter 60 microsec. conversietijd
* Tophat 128K AT-kaart
* ATI Ega wonder kaart
* ATI Vip kaart analoog en digitaal
* Everex 3MB Ramkaart voor AT OK
55,00
79,00
69,00
199,00
325,00
359,00
699,00
949,00
399,00
GENIUS IS GENIAAL:
* Genius GM-6 muis .... 119,00
* Genius GM-6 plus incl.
muismat, houder & dokter
Halo
149,00
* Genius GM-6000 2-3 knops
muis, verder als GM6-plus
159,00
* Genius Grafisch tablet incl.
autocad template, menumaker
dr. Halo III
1299,00
RESET DOET MEER DAN VERKOOP
* door onze eigen Technische Dienst kunnen reparaties aan computers en
electronica snel en vakkundig worden uitgevoerd.
* Ook produktie van kleine aantallen wordt door ons verzorgd.
Voor alles op het gebied van computers, electronicacomponenten, meetapparatuur, boeken en tijdschriften kunt U terecht bij RESET
AL ONZE PRIJZEN ZIJN INCL. BTW.
INFOKAARTEN
in handige opbergcassette van Elektuur
Infokaarten in kunststofcassette
De infokaarten uit Elektuur
zijn voor vele lezers in de afgelopen jaren een haast onmisbaar gedeelte van het blad
geworden. Deze kaarten bevatten in een klein formaat
een grote hoeveelheid praktische informatie voor de elektronicus. In verband met de grote belangstelling voor deze kaarten is nu
een herdruk verkrijgbaar van de hele serie bestaande uit 99 infokaarten
en 2 registerkaarten.
De set infokaarten worden geleverd in een handzaam kunststof doosje,
dat tevens als kaartenbakje kan worden gebruikt.
f 17,50/Bfrs. 345,u kunt deze infokaarten in uw bezit krijgen door gebruik te maken van de bestelkaart elders in dit blad, of door het bedrag van de infokaarten over te maken op gironummer
124.11.00 (voor Belgi op PCR 000-017-7026-011 t.n.v. elektuur bv. te Beek (L) onder vermelding van infokaarten. Of door gebruik te maken van onze databank tel: 04490-71850.
Verzend- en administratiekosten f 5,00/Bfrs. 99
NAALDBANDEN
Handig in gebruik. Wees zuinig op uw
M's, zorg dat ze niet

beschadigen.
De prijs: slechts f 14,/Bfrs. 276,
Bestellen:
Gebruik voor het bestellen de bestelkaart elders in
het blad of bel onze databank tel: 04490-71850.
Verzendkosten f 5,00/Bfrs. 99
ELEKTUUR BOEKEN
95
elektuur
maart 1989
/0~M...P
DIGnprintservice
Laurierstraat 15, 8400 Oostende,
Tel. (059) 50 82 19
PRINTEN: enkelzijdig
dubbelzijdig
doorgemetaliseerd
SMD
Norton Utilities
een onmisbaar
MS-DOS
gereedschap
P.v.b.A.
TELEX: 83239 DIGIT B
Fax: (059) 80 56 51
Peter Norton is de auteur van de beroemde Norton Utilities. Deze software heeft
betrekking op allerlei "huishoudelijke" zaken rond software en data op diskette en
vaste schijf. Een heel bekende mogelijkheid is het redden van per ongeluk gewiste
databestanden, maar er zijn nog vl meer andere gebruiksmogelijkheden. Dit boek
maakt de Norton Utilities k toegankelijk voor de vele gebruikers die van huisuit
minder goed met (software-(gereedschap denken om te kunnen gaan. Het eerste
deel van het boek beschrijft de wijdverbreide oudere versie 3.1; het tweede deel
gaat uitgebreid in op de nieuwe versie 4.0 (en de allernieuwste subversie 4.01) en
op de zogenaamde Advanced Version. De Norton Utilities zijn in dit boek gebruikt
om een aantal nederlandstalige menuschermen te maken, die in een aanhangsel
zijn opgenomen.
Opties: soldeermasker
komponentenopdruk
goudkonnektoren
hot air leveling
304 blz. f 49,50/Bfrs 990

ISBN 90-70160-61-7
Formaat: 23,5 x 17 cm
Ook LAYOUT SERVICE en BESTUKKING
ZEER SNELLE SERVICE

Prototypes: 48 UUR
Kleine reeksen: 5 WERKDAGEN
Grotere reeksen: MAXIMUM 2 WEKEN
BESTELLEN?
PRIJZEN: NETTO ALLE OPSTARTKOSTEN INBEGREPEN

Exakte prijzen onmiddellijk per telefoon, telex of fax te
bekomen
Open gedurende het hele jaar
`
Prijslijsten: op schriftelijke aanvraag
-- Heathkit
311111111~
MEETAPPARATUUR
RADIO AMATEUR
PRODUKTEN
ACCESSOIRES VOOR
DE WERKPLAATS
OPLEIDING
APPARATEN
WEERSTATIONS
MARINE APPARATUUR
OPLEIDING
PROGRAMMA'S
COMPUTER BASED
INSTRUMENTS
Dit boek is verkrijgbaar bij boekhandel en elektronicaspeciaalzaak of

voor Nederland: rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag
van het boek over te maken op gironummer 124.11.00 t.n.v. Elektuur b.v. Beek
(L) onder vermelding van de boektitel,
of door gebruik te maken van onze
databank tel: 04490-71850,
of door de bestelkaart in het blad in te
vullen en op te sturen
verzendkosten f 5,00.
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortvoor Belgi:
beeklaan 21-23, 2100 Deurne - Antwerpen, tel.: 03-3600420.
UM.
ELEKTUUR BOEKEN
I=1
K E N WO 0 D
KOMPLEET GAMMA 40MHz OSCILLOSCOPEN
"
.--,, /
9
,,
.P.
z
,
9
''
Het volledige gamma bouwpakketten en kant en klaar apparaten

van dit wereldberoemd merk is weer beschikbaar.
,
Bfr HF1
4650 249,3050 165,Cash & Carry prijzen, BTW inbegrepen
3950 215,5250 285,62.975BF
2650 145,- CS5130: 40 MHz dubbele tijdbasis met digitale uitlezing
CS5135: 40 MHz - lmV/verdeling
47.640BF
5,CS5140: 40 MHz - lmV/verdeling
58.895BF
100 MHz - equivalent sampling mode met digitale uitlezing
tot zolang de voorraad strekt
Meetprobes inbegrepen.
PRINTER BUFFER - SERIAL/PARALLEL
- 64K (kit)
7995 429,Waarborg 3 jaar op onderdelen en
RS232 KABEL CONFIGURATIE TESTER (kit) 1695
89,werkuren
BAUD RATE TESTER - 300 .----- 38400 BRUD (kit) 1995 109,-
1135281 RLC BRUG - 10 52/pH/pF ,----, 10 MQ/H/j/F (kit)

IG5282 L.F. GENERATOR -10 FIz ,--, 100 KHz (kit)
IT5283 SIGNAAL TRACER (kit)
TG5280 RF GENERATOR - 310 KHz - 110 MHz (kit)
IPA5280/1 VOEDING VOOR 5280 REEKS
108 pag. full color catalogus Bfr 100 / H17
Speciale aanbieding
Speciale aanbieding
SK203
SK204
SK205
*Alle prijzen zijn inklusief BTW en verzendingskosten,

*Vooruitbetalingen per American Expresof Diners,
Visa, Eurocard, Eurocheque, bankoverschrijving,
Bank Brussel-Lambert 310-0184250-36
1Y'
Steenweg op Nijvel 100

B-1420 BRUINE L'HALLEUD - BELGJE
rez 02-3848062
Fax 02-3850867
Internat 322-3848062 Tlx 62569 mor b
,
/
elektuur
maart 1989
96
VIDEO - OCCASIONS
MET EEN GRATIS POT LIJM
MONITOREN
f
zwart/wit monitoren 52 cm
f
zwart/wit monitoren 52 cm
kleurenmonitoren 52/86 cm v.a. f
100, 125, 500,
BAUER
JVC
JVC
f
1-buis kleurencamera
1-buis kleurencamera GXN-70 f
3-buis kleurencamera KY-2000B
125,
950,
PANASONIC
PANASONIC
SONY
SONY
SONY
SONY
3-buis
3-buis
1-buis
1-buis
1-buis
3-buis
SONY
3-chip kleurencamera DXC-3000
SONY
SONY
zwart/wit camera
pan/tilt head
U-MATIC
videotapes 60 minuten
SONY
PHILIPS
BARCO
CAMERA'S
kleurencamera
kleurencamera
kleurencamera
kleurencamera
kleurencamera
kleurencamera
N-3
V-3
DXC-1640f
DXC-1800f
DCX-1820f
DXC-M3AP
4.000,
4.000,
6.000,
800,
1.500,
3.500,
7.000,
Diverse U-MATIC recorders
9.900, 750, 350, -
12,50
AVC-3250f
E\
cffieawt. &CP.
1,-e
f 1.500,
ben je al een fiks eind op weg naar een perfekt gemaakte, ijzersterk-klinkende kwaliteits luidsprekers. Kom maar eens naar onze luisterruimte. Alle
topmerken staan luisterklaar opgesteld. Je zult
versteld staan van zelfbouw. En van de prijs...
VERKOOP
VERHUUR
FACILITAIR
Speaker & Co is erkend dealer van 12 topmerken,

waaronder KEF, DYNAUDIO, FOCAL en VIFA.
Je vindt ons in het hartje van Groningen. Kom
langs of vraag onze gratis folder aan.
v.a.
Uitgebreide occasionlijst op aanvraag
Archimedesbaan 14 3439 ME Nieuwegein tel.

03402-38344
Speaker & Co
Grote Leliestraat 45
9712 SP Groningen
tel.: 050 - 144978
CAD NEDERLAND
ontwerpt nu ng
SNELLER & VOORDELIGER
Wij bieden u de volgende mogelijkheden:
- autorouting (met behoud van kwaliteit)

l 1
111Tr. - zowel bi-, multilayer- als SMD-ontwerpen
- schematekenen
- simulatie-mogelijkheden
- compatible met o.a. Visula, Cadnetix, Maxi en
Scicards
EN UITERAARD:
Produktie van: - proef printen

0-serie's
serie-vervaardiging
bi- en multilayers
VOOR AL UW
ELEKTRONIKA
KOMPONENTEN
en toebehoren
Voor meer informatie:

CAD NEDERLAND bv
Industrieweg 44
Postbus 87
2380 AB Zoeterwoude
Telefoon 071-450888
Telex 39411
Telefax 071-450802
Tiensestraat 249 - 251

3000 Leuven
Tel.: 016/229552 - 237755
Fax: 016/224296
AM-00=M~ =I
paoano-DeGa=poonge
NEDERLAND
Ontwerp & Produktie van Printplaten
elektuur
maart 1989
97
TUUT?" 1311U1NBv
Interfacekaarten
etift.,...
ihmtitu4 1,
voor uw PC, XT of AT.

Voor meten of besturen, analoog of digitaal. Ook diverse
software leverbaar zoals: Lotus Measure, DADiSP, LabDAS,
Unkelscope, Snapshot, LabTech, Turbo-Pascal drivers.
+1
H U I
LM3 17
1.95
k=kDJ
IJ= UI T
I=IN
C1- C2 1 OCIN
R1
270,2
MAX 4 CU I N
MAX 1. 5A
* Uit voorraad leverbaar *

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
ALFA-NUMERIEKE DISPLAYMODULES
MEER DAN 2500 TYPES LIN. IC'S
74-LS-ALS-AS-C-HC-HCT-S-F REEKSEN
C-MOS SERIES CD-4000 en HEF-4000
DIODES - TRANSISTOREN - THYRISTOREN - TRIAC'S
FETS - MOSFETS - POWERMOSFETS - SIPMOS
NTC - PTC - LDR - VDR - WEERSTANDEN
MET. FILMWEERST. VAN 1 TOT 10 MQ IN E-96 REEKS EN 1%
CONDENSATOREN VAN 0,1 pF tot 2211F
MET. FILMWEERST. VAN 1 tot 1 MQ in E-96 REEKS EN 0,1%
ELCO's van 0,1 piF tot 330.000 pF
Bel of schrijf voor meer informatie:

Computer Engineering Roosendaal
Postbus 258
4700 AG Roosendaal
Tel. 01650 - 5 74 17
Telex: 79434
STUUT EN BRUIN B.V.

Ook op dit gebied staan wij u met Ivoorkaad en daad terzijde.
Wij leveren onder rembours op telefonische of schriftelijke bestelling.
1/4
Prinsegracht 34 - DEN HAAG - telefoon 070-604993
Postgiro: 283062 - AMRO-bank: 45.35.75.418
::::::::~
, ~''
::::::::
:::::. '-' . .
..
' ~...*.wo .....wo..wo

.
0000
.
.woo. . wo. "<,:',.",s-,<::;:::::;,:::::: -:;;;;:::.
'
....
.9
...
::
7A
<
::.
..o
...
.
....
-
.
.:::.:,5,
:: ,
....., .
::*
...., :.,
. _.. . ....,, : .:::
.6. . 4.............,......:::..:.
..........::..
.
:.::.;
>.m.-
:<-*
s.
:-: .::,..., .
....::me:.
:,
.
.
: BELANGRIJKE SERVICE IC's AN EN HA SERIE

,... .
AN 101
AN 103
AN 115
AN 203
AN 210
AN 211
AN 214Q
AN 217BB
:: AN 217P
AN 235
''` AN 236
,{ AN 239
:..
% AN 240P
: AN 241
::' AN 245
1< AN 253
': AN 260
AN 262
AN 264
AN 271
AN 272
AN 274
.
:,,,.
AN 278
<",:: AN 301
: AN 302
AN 303
AN 305
AN 315
AN 316
AN 318
':>:
5,80 AN 321
AN 337
4,25 AN 340
33,50 AN 343
5,95 AN 355
10,50 AN 360
7,50 AN 362
5,95 AN 362L
5,95 AN 363N
63,70 AN 366
11,70 AN 370
69,40 AN 374T
2,90 AN 377
4,25 AN 608
18,50 AN 610
4,25 AN 612
6,50 AN 2431
5,35 AN 3821
9,85 AN 5020
6,50 AN 5033
14,30 AN 5071
18,90 AN 5102A
2,90 AN 5210
20,60 AN 5215
15,40 AN 5250
16,25 AN 5265
16,25 AN 5315
9,20 AN 5411
12,75 AN 5430
25,85 AN 5431
4,85
6,65 AN 5435
24,10 AN 5510
5,45 AN 5512
17,90
7,20
3,30
4,55
5,25
5,95
5,95
3,60
4,85
4,30
5,60
5,95
6,25
38,95
31,10
6,50
14,30
4,80
5,85
16,25
5,75
7,60
6,80
16,95
12,85
10,85
10,90
AN 5612
AN 5620
AN 5622N
AN 5630
AN 5630N
AN 5700
AN 5701
AN 5703
AN 5710
AN 5712
AN 5720
AN 5730
AN 5732
AN 5753
AN 5763
AN 5790
AN 5791
AN 5900
AN 6130N
AN 6135
AN 6136
AN 6249
AN 6250
AN 6270
AN 6310
AN 6320
AN 6320N
5,90 AN 6332
11,70 AN 6341
28,35 AN 6342
10,50 AN 6344
11,45
14,95
13,25
14,30
5,50
4,45
5,50
7,25
4,30
5,95
4,95
3,95
7,25
12,90
7,70
6,80
5,80
8,60
4,60
4,70
6,25
4,80
12,35
15,50
8,95
8,80
16,10 AN 7115
8,85 AN 7116
9,40 AN 7117
23,20 AN 7118
16,90 AN 7130
20,80 AN 7131
20,40 AN 7140
18,10 AN 7142
12,40 AN 7145
11,40 AN 7146
25,90 AN 7156
6,80 AN 7158
2,35 AN 7160
2,50 AN 7161
AN 6345
AN 6350
AN 6352
AN 6353
AN 6360
AN 6368
AN 6387
AN 6540
AN 6551
AN 6552
3,95 AN 7166
AN 6554
AN 6610
2,60 AN 7168
AN 6870N 26,40 AN 7169
AN 6875
5,95 AN 7178
AN 6876
4,70 AN 7213
AN 6884
2,35 AN 7218
AN 6913
3,30 AN 7220
AN 7060
4,50 AN 7222
AN 7062
8,60 AN 7223
AN 7072
6,30 AN 7254
AN 7105
6,50 AN 7273
AN 7106
8,60 AN 7310
AN 7110
4,45 AN 7311
AN 7111
6,50 AN 7410
AN 7112E 2,85 AN 7414
AN 7114
5,25 AN 7415
5,95 AN 7420
4,25
3,65
AN 7421
3,30 AN 7470
5,50
5,20 HA 1124A 5,50
6,25 HA 1125
3,90
5,90 HA 1137W 5,10
5,95 HA 1138
5,25
5,55 HA 1151
4,90
8,30 HA 1154 36,25
9,90 HA 1156
5,60
10,25 HA 1156W 4,95
10,25 HA 1156WP 4,95
11,50 HA 1157W 2,90
12,60 HA 1166X 10,40
12,35 HA 1167 15,50
11,25 HA 1196
5,25
13,30 HA 1197
4,50
8,45 HA 1199
4,50
2,60 HA 1202
4,25
3,95 HA 1211
5,25
5,95 HA 1306W 12,85
4,90 HA 1319
14,95
4,20 HA 1338 12,90
5,45 HA 1339A 30,95
7,70 HA 1342A 49,50
2,90 HA 1361
5,95
2,50 HA 1366W 6,95
2,90 HA 1366WR 8,50
8,90 HA 1367
16,50
5,95 HA 1368 10,25
2,75
HA 1368R
HA 1374
HA 1377
HA 1388
HA 1389
HA 1389R
HA 1392
HA 1394
HA 1394T
HA 1396
10,25 AH 11703 25,90
9,40 AH 11710 25,90

7,25 AH 11711 26,60
10,25 AH 11713 12,70
8,50 AH 11717 19,50
8,50 AH 11724 26,70
7,25 AH 11741 37,80
11,70 AH 12002
4,80
11,70 AH 12003 25,80
24,70 AH 12005 10,25
HA 1397
11,70 AH 12016
6,65
HA 1398
9,80 AH 12017
5,25
HA 1406
2,50 AH 12019
6,95
HA 1452
6,50 AH 12044 20,75
HA 1452W 7,50 AH 12413 3,40
HA 1457W 2,90 AH 13001 6,50
HA 11107 28,75
HA 11123 9,25
HA 11211 7,70
AL DEZE
HA 11215 18,30
HA 11225 6,20
IC's WORHA 11226 8,90
DEN ONDER
HA 11227 3,30
VOORBEHA 11235 6,80
HA 11244 11,50 HOUD VAN
HA 11251 5,95
PRIJS EN
HA 11401 11,70
VERKRIJGHA 11423 6,75
GAARHEID
HA 11440 12,85
GELEVERD.
AH 11580 18,10
-.
,,, si
:.:.
'::
:::
:::
::.:
::.
:;.:
::::
.%
.,
',,
.:
:
LAAN VAN NIEUW OOST INDIE 11 - TEL 070-836480 DEN HAAG/ STEENWIJKLAAN 98 - TEL 070-663423
Levering: onder rembours of bij vooruitbet. op post. rek. no. 1734100 verz. kost. rek. koper. Voor Belgi uitsi. bij vooruitbet.
per postwissel of eurocheque en 7,50 extra voor adm. en verzending.
,...
'i:'';';';':'::;'::::::::::;:M:::;:;::S.:C:;:::;::::::::::::::SS::SSS:::x:..~
- -~2.-{;;;;:~2;::::nink:i.~..2;.^:i.:VC:::55:.:-.~::::,..::::::::-:.:>:-...-.:-...-...:.:.:17::
elektuur
maart 1989
98
PANASONIC FN-P300 PANACOPY

portable compact copier
SPECIFICATIONS
Interface:
Type:
Platen:
Process:
Maximum Copy Size:
Magnification:
Editing functions:
Paper type:
NTSC video screen print

Portable (with carrying handle)
Stationary Platen
Thermal Transfer
Letter (8.5" x 11")
1:1
Copy and Delete
Plain paper, colored paper and
transparency film
Single sheet by pass
Paper Feed:
(manual feed)
Instantly
Warm up time:
13-56 seconds per copy (Letter)
Copying Speed:
Scanning Line dens.: 200 dots/inch
14.4"(W) x 16"(D) x 1.7"(H)
Size:
6 Kg
Weight:
19.950.UNTIL STOCK 48.990,-
HP DeskJet Printer
Print Method
Plain paper drop-on-demand thermal inkjet

printing
Print Speed
Letter Quality mode: 120 cps at 10 cpi

Draft Quality mode: 240 cps at 10 cpi
Character Cell
Structure
Letter Quality mode: 30 (h) x 50 (v)

Draft Quality mode: 15 (h) x 50 (v)
Character Sets
Roman8, PC-8 (D/N), ISO 7-bit languages

(Germany, France, Italy, Norway, Portugal,
Sweden, Spain, U.K.), JISASCII, ASCII, ECMA94 Latin 1, Legal, Line Draw, Math, Pl.
Graphics
Full-page 75, 100, 150, 300 dpi
Standard Print
Characteristics
Pitch: 5, 10, 16, 67, or 20 depending on

printer mode and font selection
Point Size: 6 or 12, depending on font selection
Style: Upright
Stroke Weight: Normal or Bold, depending on
font selection
Typeface: Courier
Paper Size
U.S. letter (8'/2" x 11") U.S. legal (81/2" x 14"),

European A4 (210 x 297 mm), 10 envelope
(41/2" x 9'/2" inches), Paper weight: 60-90
g/m2 (16 to 24 pound)
Command
Language and
Emulation
HP Printer Command Language PCL Level 3,

optional HP22707E Epson FX-80 Printer
Emulation Cartridge
Paper Handling
Built-in sheet feeder (up to 100 sheets)

Manual envelope feed
Evercom 12
Mini Modem
Evercom 24
300/1200 bps internal modem. Fully

Hayes compatible, comes with BitCom TM communications software, half
card.
300/1200 bps external miniature size

modem. Fully Hayes compatible,
comes with BitCom communications
software.
300/1200 bps internal modem. Fully

Hayes compatible, comes with BitCom
communications software, half card,
CCITT compatible.
5.750,-
9.290,-
11.490,-
99
elektuur
maart 1989
DATA SWITCH BOXES

FEATURES:
Long-life rotary switch mechanism.
All interface leads switched.
No power required.
Speed and code transparent.
Sheet metal construction for maximum durability.
Full shielding.
Anti-skid feet to prevent movement.
Female connectors standard.
Interface RS-232 and Centronics.
1 x 36 Centronics to 2 x 36 Centronics
1 x 36 Centronics to 4 x 36 Centronics
2 x DB-25 CROSS-OVER to 2 x DB-25
2 x 36 Centronics CROSS-OVER to 2 x 36 Centronics
1019,1549,
1379,
1599,-
1 x DB-9 to 2 x DB-9
1 x DB-9 to 4 x DB-9
1 x DB-25 to 2 x DB-25
1 x DB-25 to 4 x DB-25
759,
919,929,1365,-
NATIONAL INFRARED DOOR CAMERA

- Can by easily installed on the existing wiring
- Replace your existing doorphone with this
audio/video doorphone.
- Uses only 2 wires.
- Infrared camera makes it work as well in daylight as at night.
- 12 cm high quality video.
- Automatic switch on when someone rings.
- Two way audio communication.
- Identify your visitors on screen for increased security.
34.990,MINI BOXES
159,-
JUMPER BOX:
DB25 MALE-DB 25 MALE

DB25 MALE-DB 25 FEMALE
DB25 FEMALE-DB 25 FEMALE
A fast solution for reconfiguring non-standard
RS-232 ports and making your own cross-over cable, cable-matcher etc.... the kit includes 2 covers,
2 RS-232 connectors, mounting hardware, a printed
circuit board and 20 jumpers.
RS-232 BREAK-OUT BOX.
1552,This pocket-size device offers a complete control of the RS-232 interfaces: circuit testing,
monitoring, patching. 12 LED's are included
for permanently monitoring TD, RD, RTS, CTS,
DSR, CD, TC, RC, DTR (E)TC...and 24 switches enable to break-out circuits or reconfigure and patch any or all of the 24 active
positions. No extra power required, 20 jumpers included.
PORT: voor Belgie:
358,-
SURGE-PROTECTOR
DB 25 MALE-DB 25 MALE
DB 25 MALE-DB 25 FEMALE
DB 25 FEMALE-DB 25 FEMALE
Prevents costly equipment damages and data loses by
protecting RS-232 lines from voltage surges caused by
electrical interferences, static electricity, etc... fast
mov's (varistors) portects the RS-232 lines 2, 3, 4, 5,
and 7.
May be inserted at port or in-line
150 BF minder dan 1 kg.
voor buitenland:
300 BF minder dan 1 kg.
27-31 Fabriekstraat,
BETALING: bij bestelling met check of internationaal
1000 BRUSSEL
postmandaat. Voor alle andere betalingsmodaliteiten, gelieve ons te raadplegen a.u.b.
tel. 02/512.23.32
BUITENLAND: zendingen buiten BTW de BTW aftrekken
02/512.25.55
bij de berekening (het totaal van de
Telex: 22876 Fax: 02/513.96.68 bestelling delen door 1.19)
ALL PRICES ARE SUBJECT TO CHANGES w/o FURTHER NOTICE
Prices are V.A.T.

19% included
ELECTRONICS
(een afdeling van de n.v. Dobby Yamada Serra)
- i
elektuur
maart 1989
100
HEC HEEFT HEM NU AL
SMD solderen?
DE NIEUWE HAMEG 100 MHZ OSCILLOSCOOP

1005
4 II
100 MHZ
3 kanaals
Bandbreedte gevoeligheid 1 mv/div.
Triggering tot 130 MHZ en after-delay triggering
Echte tweede tijdbasis
Vertraagde tijdbasis
Inclusief 2 probes & service manual
Exlusief bij HEC . prijs f 3156, incl. BTW
,
-ar .."
.
`
.*
...
604
Contactloos solderen en desolderen met het Leister

Labor "S" heteluchtapparaat.
Elektronische temperatuurregeling van 20 tot
600C. Elektronische luchthoeveelheidsregeling van 1
tot 150 liter per minuut. Voor het contactloos
desolderen en solderen
van SMD en DIP
icconco
componenten in 2 tot 4
seconden.
Vraag naar de gratis
vm rl
a511
ij
brochure NL 47
~Avivai
60 MHZ
Bandbreedte gevoeligheid 1 mV/div.
Triggering tot 80 MHZ
2 kanaals
Incl. 2 probes & service manual
HEC prijs f 2419, incl. BTW
203-6
20 MHZ
Bandbreedte gevoeligheid tot 2 mV/div.
Triggering tot 40 MHZ
2 kanaals
5 Triggerstanden
Incl. 2 probes en manual
HEC prijs f 1480, Incl. BTW
,,
._ _.
',..v,
YU-FONG VIDEO KOPPEN TESTER

Om de conditie te bepalen van uw video kop. Zowel geschikt voor VHS
als BETAMAX video koppen. Bepaal nu of uw video kop aan vervanging
toe is, H.E.C. prijs f 249,
H.E.0 Ook u adres voor uw nieuwe video koppen...
Als u verder moet
VERDER VLEUTEN B.V., Utrechtseweg 4a, 3451 GG Vletten

Telefoon: 03407/9211, Telefax: 03407/1402, Telex: 47338
la
a. 111
:&111
1
Hoogh Electronic
Components
Molenstraat 4a
2611 KA Delft
Tel. (015) 140371
Fax. (015) 122498
HERMAC PC/XT/AT SYSTEMEN 03497-1990 /

HERMAC AT Systemen zijn modulair opgebouwd. Kenmerkend voor de HERMAC AT systemen is de 8 voudige
busprint. Dit is een volledig passieve busprint die daarmee
zo goed als 100% bedrijfszeker is.
HERMAC modulaire AT systemen kunnen in elke gewenste

configuratie worden geleverd. Zeer geschikt voor industrile toepassingen. Upgrading van 16 bit 1286) naar 32 bit
1386) is nu slechts nog het verwisselen van een kaart!!!
AT286 modulair board.

80286 CPU kaart./ socket voor 80287.
On board tot max. 1 Mb ram look 640/384).
7 DMA channels / 16 Int. niveaus.
3 prog. timer / real time klok met batt.
10 MHz / 0 waitstate systeem.
AWARD BIOS met ingeb. setup softw.
best.nr. AT286/0
met Ok ram
RAM chips tegen dagprijzen.
AT386 modulair board.

80386/16 0 waitst. MHz CPU kaart.
socket voor 80287 en 80387.
max. 2Mb.ram on memory board.
Best.nr. AT386/0
met OK ram
f 898,
AT-MINI behuizing incl. mont.mat
AT TOWER behuizing incl. mont.mat
AT-200W voeding
WD Hdisk/Flo. controller + kabelset
NEC 1.2 Mbyte floppy drive
enz.-enz.-enz.-enz.-enz.
\
198,-,
445,
238,
385,
298,-
f 3798,
BUS print voorzien van 8 slots.

6 AT slots / 2 XT slots.
Best.nr. ATBUS
VIDEO KAART, monochroom/graphics

EGA VIDEO KAART. 640 x 350-640 x 200
f 169,
f 398,
AT 101 key toetsenbord
f
f
f
f
f
98,
HERMAC -modulair- AT COMPLEET

AT286 board met 512k ram/Busprint/HD-Floppycontr./Monochr. Graph.kaart/RS232/Printercard/Behuizing/200W
pow.supply/AT 101 key toetsenbord/1.2 Mbyte flodrive/
20Mb. Hdisk 165 msec). Compleet met handboeken en
DOS.
Best.nr. AT4MINI
f 3895,
Meerprijs ST251-43 Mb hdisk
f 685,
HERMAC -modulair- AT als KIT.

Samenstelling zie AT4MINI.'
Best. nr. AT4kit
f 3495,
f 225, Deze systemen zijn in elke gewenste uitvoering leverbaar.
Prijzen excl. 18,5% BTW.

IBM en IBM PC/XT - registered trademarks international Business Machine Corporation / PC-DOS registered trademark
Microsoft Corporation en IBM/Concurrent PC - DOS registered trademark Digital Research / Unix registered trademark Beul
Labs
HERMAC B.V.
COMPUTER IMPORT.
Antwoordnummer 126 3900 ZE Scherpenzeel

Bel voor aktuele prijzen
en informatie!!!
21 03497-1990
TELEFAX: 03497-2010
De
Deze kit bestaat uit 2 delen.
3.195 BFR
0)
co
li
(1)
7 50E
1.395 BFR/ 75 H FL
1
u.
525BFR/ 29 HFL
101
elektuur
maart 1989
CC
cc
0
2
LL
elektuur
maart 1989
102
Carvox 4000 Autotelefoon
Yamaha SHS-10 Schouder keyboard
OFFICIEEEL DEALER
Elra levert de Carvox 4000 standaard met handsfree, kostenteller, call

transfer, 99 geheugens, op naam programmeerbaar, laatste nummer geheugen en SIS code.
f 3690,
De Yamaha SHS-10 is een nieuw ontwerp op keyboard gebied, met dit zeer aantrekkelijke keyboard heeft u keus uit vele geluids-mogelijkheden waaronder cello, fluit,
harmonica etc., FM solo sounds, Ritme section, 3 track chord programmer, pitch
bend, midi-uitgang, led display voor parameter, ingebouwde speaker, portamento, vibrato etc
Prijzen zijn excl. BTW
Nu 249,-
Normaal f 599,
Technova 777
Leaseprijs per maand f 89,
(Made by Epson type: MX80)
Het werkpaard onder de printers, diverse

lettertypes os. double strike, 80 cps, tractor feed, parallel Centronics en IBM compatibel.
Universele voeding voor diskdrives

Input: 220-240 Volt
Output: +5volt/1,2 Amp.
+12volt/0,8 Amp.
Compleet in kast met aansluitkabels
tien van e meest uiige relde 68000 computers met 2 ingebouwde micro-drives die
direct aansluitbaar is op de TV of monitor.
Diverse aansluitingen zoals 2 RS-232, 2
joystick, RGB, Rom cartridge poort en
uitbreidingspoort.
Compleet met uitgebreid softwarepakket
(tekstverwerker, database, spreadsheet,
grafisch programma).
f 299,
f 39,
f 399,
Sluit uw PC
aan op uw
RGB Scart TV.
Sinclair QL
Diskdrive voeding
Nu heeft u een ideale mogelijkheid om

uw PC ook thuis te gebruiken! Handig te
gebruiken voor presentaties en trainingen.
Eenvoudige aansluiting en geen soldeerwerk.
Geschikt voor iedere PC met CGA resolutie en instelbare brightness, contrast en
horizontale positionering.
f 199,
16,95
Externe voeding
Amstrad PC 1512
Hameg 203/6 Oscilloscoop
Beveiligingssysteem
Nip
Zeer complete PC met grootse prestaties, uitgevoerd

met:
.011giffffikoer,,.;2-4
- 1 x 511/s" Diskdrive
- 8 MHz
- 512 kB Ram
- Muis
- Gem Paint, Desktop
- MS Dos 3.2
- Monochroom Monitor
Beveilig uw winkel, magazijn etc tegen indringers met
dit veilige camerabeveiligingssysteem bestaande uit een
zwart/wit monitor en CCTV camera (incl. lens) in
handzaam formaat (gevoeligheid 10 lux).
f 999,Diverse opties leverbaar zoals video switches, scanning

controle eenheid, scanning voet en montagesteunen.
Nieuw!!
Databank met 8KRam
De laatste versie van de best verkochte oscilloscoop

in West-Europa. Zeer uitgebreide oscilloscoop met 2
kanalen, 20 MHz, triggering tot 40 MHz, componenten tester en 2 stuks schakelbare probes 1:1/10:1.
- Softwarepakket met database, tekstverwerker, spreadsheet en agenda.

- Nederlandse handleiding
f 1790,-
f 1499,-
Metex Multimeters voor prof. en amateur

M-3800
3.5 Digit LCD display,
transistor en diodetester.
M-3650
M-4650
Casio TV-6100
Kleuren lcd TV
P-
Met groot display, frequen- 4.5 Digit lcd display, hoge

nauwkeurigheid, datahold,
tieteller en transistor-,
diode- en capaciteitsmeter. frequentieteller, diode-,
transistoren capaciteitsmeter.
Multifunktionele databank in credit-card

formaat, 2 display regels, automatisch
omrekenen van mijl/km; celius/fahrenheit; mrnlvoet; liter/gallon etc., calculator, wekker en natuurlijk de mogelijkheid om adressen etc. met een max van
8000 karakters in te programmeren., automatisch zoeken etc....
Zeer compacte kleuren tv met monitoraansluiting, 2,7" scherm, compleet

met externe voeding,
ingebouwde speaker en interne antenne.
f 119,HOBBY SHOP
179,-
f 249,-
f 599,-
COMPUTER POSTORDERS
SHOP
Zwartjanstraat 51 Per brief met ingesloten cheque of girobetaalkaart.

Zwartjanstraat 38
3035 AT ROTTERDAM 3035 AL Rotterdam Vooruitbetaling op ons gironummer 124676.
s- 010 - 467 06 77
a- 010 - 467 06 77 Telefonisch of per briefkaart onder rembours
103
elektuur
maart 1989
zie ook pagina 112
COMPUTER AIDED PCB DESIGN
zelfbouwprojekten:
* CV-monitor
* muziekdoos
* mollenverjager
* event-counter
ollenverjagar
cbdobik maas
abried
KUNT U EEN BETERE

PLAATSING BEREIKEN ALS
EEN AUTO-PLACEMENT
PROGRAMMA?
Niet zonder ULTlboard
(met DIRECT reconnect, force-vectors & histogrammen)
PrIci Fl FrwriNire
Energiestraal 36 -1411 AT Naarden - Tel 02159-41774 - Fax 02159-43345 - Telex: 73415
H EFTRUCK-SYSTEMEN
MOS-FET motor regelingen
* VOOR 12 - 36 VDC
* VAN 25 TOT 300 AMP
* MET FEETBACK
* MET SPEED LIMIT (2X)
* MET FAIL SAFE
* VOLGENS DIN NORM 0117
Verkrijgbaar bij kiosk en

elektronica-speciaalzaak voor
f 5,50/Bfrs. 114
Een jaar-abonnement op Elex
kost f 55,/Bfrs. 1140
UIT VOORRAAD LEVERBAAR.

MEER INFORMATIE ??
BEL 03495 - 35063
Q-TRONIC BV
ZUIDERINSLAG 48
3871 MR HOEVELAKEN
PASCAL-BASIC
SINGLE BOARD SYSTEMEN 8032-8052
* 8032 /8052AH CPU incl.
INTEL MCS-BASIC
* RS232 D-conn. aansluiting
voor terminal en printer
* 8Kbyte data memory,
optioneel 24Kbyte
(MCS-BASIC programma's)
* 64Kbyte code memory
(assembler programma's)
* 38 TTL ingangen (CMOS)
24 TTL of O.C. uitgangen
* Directe aansluiting voor
LCD-display modules
* Voeding: single 5V of
doormiddel van trafo
* Software ondersteuning
doormiddel van
BASIC/PASCAL functielibrary voor MCS-BASIC
en SYSTEM51
HARDWARE OPTIES
* Watchdog schakeling * Keyboard interface * Real time Clock Battery backup

* Interface kaarten voor analoge en digitale OPTO-22 modules (EUROMUX
concept)
PASCAL
SYSTEM51
DEBUGSI
EUROMUX
* Standaard 19"-rack-montage
* Analoge en digitale interface-kaarten
* In- en outputmodules kunnen gemixed worden
* Alle modules zijn optisch gescheiden
(4000V)
* Standaard eurokaart-formaat (100 *
160 mm)
* Analoge modules kunnen met speciale BASIC/PASCAL functies worden inen uitgelezen
* Ondersteund met voedingskaarten
INTERFACE KAARTEN
ANALOOG
DIGITAAL
* Alle analoge modules zijn 12 bits

nauwkeurig
* Analoge input-modules aa.:
0-100 mV, 0-10 V, 4-20 mA, RTD's en
thermokoppels
* Analoge output-modules o.a.: 0-10 V,
4-20 mA
* Voeding op kaart gentegreerd
* Gebruikmakend van standaard industriemodules

* 8 digitale in- of uitgangen (max. 280V)
* Status van inen uitgangen duidelijk
zichtbaar door indicatieleds op de
frontzijde
* In- en uitgangen zijn met zekeringen
beveiligd
* Pascal compiler
* Hardware emulator
* Teksteditor
* Serile verbinding met PC
* Simulator
* Single step en trace
* Assembler
* Veranderen van reg. en memory
* "HIGH LEVEL TOOL" voor 8051 single chip en single board
* Processor support: 8031, 8032, 8501, 8052, 8044, 80512, 80532, 80515, 80535, 83C552
* Software beschikbaar voor: IBM PC/XT/AT/PS2 en compatibels
* Incl. 32 bit floating point type (IEEE 794)
* TURBO Pascal gelijkende ontwikkelingsomgeving
* Korte ontwikkeltijden (60% minder dan in assembler)
* Gestructureerde programma's en documentatie
* Kleine runtime package (enkel byte's tot max. 1 Kbyte)
DEMONSTRATIE DISKETTE VAN DE PASCAL COMPILER BESCHIKBAAR!
Steenbakkersweg 25, 7553 EJ Hengelo

Postbus 243, 7550 AE Hengelo
Tel. 074 - 91 50 10
Telex. 72336
Telefax 074-913491
voor Belgi: t anasco
PROCES - CONTROL
Kuiermanstraat 1
2920 Kapelle-op-den-Bos
Tel. 015-711619
Telex. 225 23
Telefax. 015-711435
elektuur
maart 1989
104
RADIO- ELECTRONICA
Vinkenburgstr. 6, 3512 AB UTRECHT
TELF. 030-319636 TELEX 40867
kt .
-
UNIVERSELE
EINDVERSTERKER
100 W EIND
VERSTERKER.
UNIVERSELE
TOONREGELING
Deze krachtige eindversterker voor popartiesten of

disco-installaties levert 100W sinus aan een vier ohm
luidspreker. De uitgang is beveiligd tegen kortsluiting
en overbelasting. Door de hoge gevoeligheid direct
aan te sturen met
toonregeling SUPERMODUUL 2.
Behalve de aktieve baxandalltoonregeling bevat deze

toonregeling ook een voorversterker met instelbare
versterking. Hierdoor is geen aparte voorversterker
meer nodig, de maximale versterking is zo groot dat
eindversterkers met een ingangsgevoeligheid van 0,7
tot 1 Vac rechtstreeks kunnen worden aangestuurd.
Technische gegevens: voedingsspanning 12-24Vdc max. lineaire versterking 100 X,.
regelbereik 15kHz
15.00
20dB - regelbereik 10011z 20dB.
Met een vermogen van maximaal 25W en een variabele

voedingsspanning, kan deze eindversterker dienen als
eenvoudige geluidsversterker of als uitwisselmoduul
voor de reparatie van bestaande versterkers. De ingangsgevoeligheid is binnen wijde grenzen in te stellen
en de luidsprekerimpedantie mag 4-16 ohm bedragen.
Technische gegevens: voedingsspanning 12-36 Vdc max. uitgangsvermogen 25W luidsprekerimp. 4-16 ohm.
DIGITALE
VOLTMETER
4900
,
GESTABILISEERD
KORTSLUITVAST
REGELBARE
VOEDING 20.00
1 DIGIT
COUNTER
45.00
17.50
kt
.
Zelf een digitale counter construeren is nu niet moeilijk
meer want deze moderne C-MOS counterkit geeft u alle
denkbare mogelijkheden zoals: optellen, aftellen, resetten, presetten, latchen enz. De BCD-uitgangen van de
teller zijn naar buiten uitgevoerd, evenals de presetingangen, Latchingang, nul-onderdrukking, up-downcontroll en carryuitgang. Voor de teller CD4029, de Latchdecoder-driver CD4511 en het 13mm display is een dubbele print ontworpen die door de bijzondere contructie
eenvoudig naast elkaar gemonteerd kunnen worden.
Een uitvoerige bouwbeschrijving met vele schakelvoorbeelden maakt een compacte konstruktie met elk
gewenst aantal digits mogelijk.
Technische gegevens: voeding 5-15V 70mA-functies opaftellend reset preset Latch dp Blanking BCD-uit connector aansluiting 2,54 mm.
27MC FM 2MTR
SCANNER
ANTENNE VERSTERKER 12.50
Deze digtale voltmeter meet spanningen van 0 tot 1 volt

DC en vormt zo de basis voor tal van electronische
spannings- of stroommeters, tesamen met supermoduul
24 zelfs een temperatuurmeter. De gemeten waarde
wordt weergegeven op drie zg. LED-displays zodat een
nauwkeurige aflezing van de gemeten waarde mogelijk
is.
Technische gegevens: voeding 5 volt 250 mA - meet
bereik -99 tot +999 mV - ingangsimp. 100Mohm.
Supertoonregeling over vier kanalen, bedoeld om pieken of dippen in de acoustiek van de huiskamer of zaal
weg te werken. Met 4 units en wat extra onderdelen is
een 2 x 8 kanaalsstereo-equalizer te bouwen, aanwijzingen hiervoor vindt u in de gebruiksaanwijzing van het
bouwpakket.
TEMPERATUURMETER/
THERMOSTAAT
15.00
ELEKTRONISCHE
SCHAKELAAR
Deze schakeling zet temperaturen van -10 tot +100C

om in evenredige spanningen van -100 tot +1000 mV (te
meten met supermoduul 21 of een meter van 1 mA).
Deze spanning wordt vergeleken met een ingestelde
waarde en bij afwijking hiervan wordt een schakelkommando voor bijvoorbeeld een relais gegeven.
Voeding: 8-30 volt 40 mA (140 mA) Bereik: -10 to +100C
Uitgang: voor relais max. 100 mA spanning als voedingsspanning
Toepassing als thermostaat, tijdschakelaar of schemerschakelaar behoort tot de mogelijkheden van deze
schakelaar. Door de ingebouwde voeding kan deze
schakelaar overal als zelfstandige unit worden ingezet
Sensors dienen apart te worden aangeschaft, zie hiervoor de gebruiksaanwijzing.
89,
TV AAN DE WAND
TVB 137 P
TVB 137 H
..I
al
Met de TTG 7000 kan tijdens het kopiren of afspelen

van een videoband ondertiteling aangebracht worden.
16 verschillende maten letters, cijfers en bijzondere tekens kunnen gebruikt worden. De TTG 7000 wordt geplaatst tussen de videolcamera en videorecorder of tussen de videorecorder en monitor (TV).
Bijzonderheden:
NI Regelbare tekst intensiteit
E Kontrastregeling van totale beeld
a Uitgebreide programmeermogelijkheden
Geheugen voor 1760 tekens te verdelen over 10 pagina's
E Aansluitmogelijkheid van IBM-XT keyboard.
~wy
/20
l',.
------,'..
f,,6
H-profiel
27.50
Solid state VU-meter voor uw audioapparatuur, de sterkte van het audiosignaal wordt weergegeverticl.my. brandende LED., hoe sterker het signaal, des temeer LEDs
er branden. Onmisbaar voor de controle van de uitsturing. De ingebouwde voorversterker zorgt voor een hoge gevoeligheid.
Technische gegevens: voeding 5-15volt - gevoeligheid
max. 100mV - ingangsimp. l0Kohm
PPP
Supergevoelige
campingantenne
....
T ype DAE-100D
voor: UHF, VHF en FM
Type DISE 100
,
,t,
f 98,-
Universeel toepasbare antenne met ingebouwde gevoelige versterker voor optimale ontvangst op b.v. caraven, boot of zomerhuisje. De antenne is eenvoudig
te monteren en aan te sluiten en geschikt voor gebruik in heel Europa.
De antenne en de versterker zijn ondergebracht in
een stevige slagvaste kunststof behuizing, welke voorzien is van een roestvrije bevestigingsbeugel. Op het
antennehuis is een stevige dipool gemonteerd (Mklapbaar). De versterker zorgt voor een groot signaal
tot 100 dB/uV.
De voeding van de versterker wordt betrokken van
de meegeleverde netvoeding (20V - 12V). Voor het
aansluiten van de antenne is slechts een kabel nodig
(coax 75 Ohm). Door deze kabel gaat zowel de voeding als het antennesignaal. De voeding is voorzien
van 2 uitgangen, voor radio en TV.
Meegeleverde bijbehoren:
Coaxkabel: 6 m lengte met aansluiting.
Kabel-afdekkapje tegen vochtigheid.
Roestvrije antenne-bevestigingsbeugel: horizontaal
of vertikaal monteerbaar.
Een 12V (batteriplcabehje met stekkerplug.
bij gebruik van 12V batterijspanning moet de netstekker van het 220V stroomnet uitgetrokken worden.
129,
ook plafondbeugels en draaiplateau's leverbaar
doc op aanvraag
Modelbouwers opgelet, eindelijk een knipperlichtcentale met de mogelijkheid twee groepen lampen, met
flink vermogen, aan te sluiten. Met de instelpotmeter is
de knipperfrequentie over een breed gebied in te stellen.
Technische gegevens: voedingsspanning 5-15Vdc knipperfrequentie 0,1-30Hz - max. uitgangsstroom lAdc.
LED-VU METER
35.00
Video titeltekst generator

TTG 7000
'
159.Neigbare TV wandbeugel.
Ideale wandbevestiging voor
grote- en middelgrote TV
toestellen en monitoren to
50kg. Speciale draai-/neigconstructie voor een ergonomische kijkpositie. Geschikt
voor hotel-, ziekenhuis, woonen slaapkamers envoor bewakingsdoeleinden. Leverbaar
in wit en bruin.
111
Technische gegevens: voedingsspanning 220V - relais

enkelp.: wisselschakelaar kontalctstroom max. 8A.
..-
Gesloten plateau
Na de universeelmeter is een regelbare voeding de

meest noodzakelijke aanschaf voor de serieuze
electronica-amateur. Deze regelbare voeding is geheel
op die behoefte ingesteld, zowal qua prijs als prestatie.
Technische gegevens: uitgangsvermogen 1,2-30Vdc uitgangsstroom max. lAdc - voedingsspanning max.
26 Vac
12.50
WISSELLICHT
POWERKNIPPER
4 KANAALS
EQUALIZER
25.00
Nederlands meest beluisterde frequenties zijn nog beter te ontvangen, want deze BREEDBAND antenneversterker versterkt zowel 27 Mc als de FM band, 2 mtr
band en de beide VHF scanner-banden. Speciaal inzetbaar bij slechtere condities, zoals in de auto, maar ook
te gebruiken bij alle basisstations en computerscanners.
Technische gegevens: voedingsspanning 5-24Vdc - versterking 30dB - bandbreedte 20-200MHz.
Neigbare TV wandbeugel.
Elegante wandsteun voor
portable TV toestellen en
monitoren tot 25 kg. Speciale draai-/neigconstructie voor een ergonomischa kijkpositie. Basparing van vloeroppervlak
en verhoging van kijkgenot. Geschikt voor vele toepassingen, o.a. in slaapkamers en voor bewakingsdoeleinden. Luxe
afwerking in witte of zwarte epoxy lak.
20.00
Frekw. bereik:
Versterking:
Bestel= 990 BKL kompleet

fl. 377 _9
Max. signaal
Uitgang:
Voeding:
40-890 Mhz
40-260 Mhz, 26 dB
260-890 Mhz, 24 dB
100 dB/uV
2 x 75 Ohm
220V, 50-60Hz of 12V. accu
LEVERINGSVOORWAARDEN:
onder rembours + 10, bij vooruitbetaing per bank N.M.B. 68-71-14624 of per giro 370274 + 7,50 verzendkosten
105
elektuur
maart 1989
zie ook pagina 112
tiLTI30,a3P
HEEFT U EEN HEKEL

AAN PCB REDESIGNS?
Met ULTIboard krijgt u er plezier in
Luidspreker-zelfbouw
Probleemloos te bouwen, afwerking geheel
naar eigen smaak, en een geluidskwaliteit die
een vergelijking met kostbare fabrieksboxen
niet uit de weg gaat, kenmerken de huidige generatie zelf bouw luidsprekerboxen.
Eerst horen, dan bouwen

Koop nooit een kat in de zak; daarom hebben
wij in onze twee luisterstudio's meer dan 20
aktuele zelfbouwkombinaties demonstratieklaar opgesteld staan, zodat ze door U eerst
uitgebreid beluisterd en vergeleken kunnen
worden.
De produkten
Naast alle bekende luidsprekermerken voeren
wij tevens een kompleet assortiment filteronderdelen en accessoires van de hoogste
kwaliteit. Ook kunnen wij u gebouwde M.D.F.kasten leveren.
Onze service
Met duidelijke handleidingen, goede adviezen,
geavanceerde meetapparatuur en onze ruime
ervaring zorgen we ervoor dat het zelf bouwen
van Uw luidsprekers van begin tot eind succesvol verloopt.
Smalstraat 21 5341 TW OSS Tel. 04120-47650

Onze brochure krijgt u gratis
een telefoontje of briefkaart is voldoende
(simpelweg de nieuwe netst inlezen &

alle veranderingen worden grafisch weergegeven)
PRST Fl FCTRIIN117-;
Energiestraat 36 - 1411
AT blaarden - Tel 02159-41774 - Fax 02159-43345 - Telex 73415
ELEKTUUR <-> PRINTEN

-> -> -> BELGIE
Wij leveren ALLE Elektuurprinten uit STOCK aan
ELEKTUURPRIJZEN. Ook printen die niet meer bij
Elektuur verkrijgbaar zijn, leveren wij aan hoge kwaliteit
(vertind en geboord) EN HELEMAAL NIET DUUR.
Gelieve schriftelijk te bestellen of vraag de GRATIS
brochure aan:
L_119 L-1
eLeYcrori,c5
OOSTMALSESTEENWEG 60
2310 RIJKEVORSEL
tel. 03/314.61.82
VOLGENDE MAAND:
ELEKTUUR
FIAREX THEMA-NUMMER
ADVERTENTIE
RESERVERING
UITERLIJK 3 MAART
ADVERTENTIEMATERIAAL
VR 8 MAART
r
18-21 april 1989 amsterdam
VOOROP IN
ELEKTRONICA
elektuur
maart 1989
106
ATARI
1040 ST
COMPUTER +
STAR
NX-1000 +
MONITOR
SM124
*
*
*
*
*
*
STAR LC-10
* 80 koloms dot matrix

* 144 kar/sec
* NLQ - friction en tractorfeed
1MB intern geheugen

diskdrive 720 KB
star NX-1000
incl. muis + SM 124 monitor
500 vel papier
prijs
NEC
2200
PRINTER
2499,-
*
*
*
*
DISKDRIVE VOOR CBM 64

_
COMMODORE PC1
24 naaldsprinter
80 koloms dot matrix
168 kar/sec.
centronics parallel interface
OP =op
*
*
*
*
*
*
f 1099,-
STUNT
PRIJS
CBM 64 computer
CBM 1530 Datarecorder
Arcade Joystick
PHILIPS CM8833
KLEUREN30% sneller dan bestaande drive MONITOR
f 399,-
*
*
*
*
ook geschikt voor VIC-20
14 inch beeld
kleur + geluid
scart RGB
voor alle IBM +
MSX Computers
IBM compatible
8088 processor
512 Kb Ram
360 Kb-drive
MS-DOS 3.2
GW-Basic
f 1099,Zolang de voorraad strekt!

Prijswijzigingen voorbehouden!
Alle prijzen incl. B.T.W.
Porto f 15,-
f 799,-
EN wol cd
POSTORDERS, tel. 04132-51525
UDEN, Rondweg 9
Dinsdag namiddag gesloten

Vrijdag koopavond
19.00-21.00 uur 04132-66854
BERGSOFT POSTORDER
Postbus 15, 6624 ZG, HEEREWAARDEN.
SCHERPE PRIJZEN,
* GROOT ASSORTIMENT,
electronica
componenten * GOEDE KWALITEIT!
TEL: 08877 - 2421 //// FAX: 08877 - 2022

Moeilijke onderdelen
AY-3-1015
MM 58167
MM 58174
MM 58274
FD9216
AM
SNC2651
SP 0256-AL 2
WD 1770
WD 1771
AD 7569
LM 1881
L 297
L 298
LF 412
U 2400 B
MC 1450 29
10.000 ,uF 100 V
Kristallen
,,
HCT
p
0
A
it
74HCTOO
74HCT02
74HCT04
74HCT08
74HCT132
74HCT138
74HCT139
0,65
0,65
0,70
0,65
0,95
1,05
1,05
0,98
1,40
4,95
1,50
1,70
1,50
1,50
1,30
Bouwpa WISSER
Bouwpakket
f 75,-
Mitsumi Disk Drives

-
3 75
--
.-,..---:,*
--
,:'1/4
3%2" 720 KB
31/2" 1.44 MB
514" 360 K
5 14" 1,2 MB
339,399,269,359,-
15
74HCT244
74HCT245
74HCT373
74HCT374
74HCT393
enz. enz.
ISEL-etsmachine
incl. pomp + verwarming . . f 237,-
C. MOS
LINEAIR
connectoren
1 05
1 55
4
95
50 watt 23
25
1 44 r,,,,n,
3,98 trilt! J
189,
37
2764-25
27128-25
BECKMAN meetinstrumenten
27256-25
ILP ringkerntrafo's
27512-25
ELEKTUUR-printen
Regelbaar Soldeerstation
e'
RAM'S
1 MHz .... 12,25 4116

,,
12'" 1.8432 MHz 5,75 4164
48,75
.95 41256
49,75 2 MHz 5
5,75
2 '4576- ''
6116
31,95 3.2768....
3,95
24,95 3.5795.... 2,35 6264
2,95 43256
34,95 4.000
15,85 5.000
3,75
32,50 6.000
2,95
73,95 8.000
3,85
10.000.... 3,85
54,'1"" enz. enz.
34,95
12,30 sub D connectoren
19,95 rnale
29,55 9P
6,30 15
23
8,85
n= 25
18,wu 37
36,95 fe9male
BESTELLEN:
TELEFONISCH OF SCHRIFTELIJK 08877-2421
POSTBUS 15, 6624 ZG HEEREWAARDEN. TELEFAX 08877-2022.
WIJ ZIJN BEREIKBAAR: MAANDAG T/M VRIJDAG
VAN 9.00 TOT 18.00 uur. OP ZATERDAG GESLOTEN.
LEVERING: per post of bode, kosten afhankelijk van gewicht
tussen f 2,80 en f 5,-. Rembours f 10,-.
Balieverkoop alleen volgens afspraak!

WIJZIGINGEN
IJZIGINEN
G VOORBEHOUDEN.
ALLE PRIJZEN ZIJN INCLUSIEF BTW.
'S ZATERDAGS GESLOTEN.
NATUURLIJK leveren
9,95
11,50
13,95
28,95
wij ook alle bekende

lineaire IC's, C-MOSTTL, IC-voeten, trafo's,
kastjes, knoppen enz.
BETALINGEN:
orders boven f 100,- moeten binnen 8 dagen na
ontvangst der goederen worden voldaan per bank of postgiro. Orders
kleiner dan f 100,- dienen vergezeld te zijn van een bankcheque of
girobetaalkaart.
Op al onze verkopen zijn onze "algemene verkoopvoorwaarden" van
toepassing. Een afdruk hiervan, wordt U op aanvraag gaarne
toegezonden.
107
elektuur
maart 1989
zie ook pagina 112
TELEC
computers bv
AANBIEDING LASER COMPUTER

Nu een zeer complete Laser computer
en een Epson printer
HOE INTERAKTIEF
IS UW PRINTONTWERP
SYSTEEM?
ULTiboard's on-line design rule check
VOORKOMT fouten
(zelfs op een low-cost PC)
tnnsT Fl FTTATINICS
Energiestraat 36 -1411 AT Naarden - Tel 02159-41774 - Fax 02159-43345 - Telex: 73415
Laser XT/3
Met 20 Mb harddisk,
een 5,25" drive en een
3,5" drive en de nieuwe monitor.
Print met positieve

fotolaag (epoxy)
specificaties Laser XT/3

- 8086-1 processor
- 4,77/10 Mhz omschakelbare klok
- 360 Kb diskdrive 5,25"
- 720 Kb diskdrive 3,5"
- 20 Mb harddisk
- 640 Kb Ram uitbreidbaar tot 1,6 Mb
- 101 key AT toetsenbord
- RS 232 interface
- printer poort
- real time klok
- Hercules/CGA compatible videokaart
- 150 Watt voeding
- professionele 14" flatscreen monitor
- MS/DOS 3.3 GW Basic
- nederlandse handleiding
SET bestaande uit:

5 plaatjes enkz 100 x 160 mm
leuro form) 1,6 mm dik.
2 zakjes ontwikkelaar.
2 proefstukjes.
PRIJS f 25, franko huis.
Zend ons uw groene betaalcheque, Eurocheque,
blauwe girokaart of overschrijvingskaart ten bedrage
van f 25,.
ELTEX
H. ter Kuilestraat 163, 7547 SK Enschede

(Holland) Tel.: 053 - 310073
wasautomaten
Voor het zelf repareren van een wasautomaat is naast handigheid ook
enige kennis van zaken onmisbaar.
Iedere wasautomaat heeft een aantal vaste funkties. Ongeacht merk of
type moeten ze allemaal water kunnen nemen, verwarmen, wassen,
centrifugeren en pompen. Deze
"Reparatiewijzer" beperkt zich dan
ook niet tot n model, maar kan
voor vrijwel elk type machine worden geraadpleegd.
Alle belangrijke onderdelen van een wasautomaat worden, waar nodig
in diverse varianten, uitvoerig beschreven. Een mankement kan m.b.v.
de foutzoekbomen in dit boek snel worden gelokaliseerd. Hoe men vervolgens de reparatie ter hand neemt, komt zowel bij de beschrijving van
de onderdelen als in een aparte zoekboom met een groot aantal reparatietips aan de orde.
140 blz. f 29,50/Bfrs. 590
ISBN 90-70160-62-5
Formaat: 21 x 14 cm
Epson LX 800 printer

Een zeer betrouwbare en
snelle printer van het
bekendste printermerk
specificaties LX 800
- snelheid tot 180 tekens per seconde
- zeer veel lettertypes
- N LO letterkwaliteit
- voor losse vellen of kettingpapier
- IBM of Epson character set
- volledige dot graphics
- laag geluidsniveau
- goedkope standaard lintcassette
- nederlandse handleiding
incl.BTW
Bij Telec natuurlijk met 1 jaar garantie

Zeer geschikt voor PC priv projekten; vraag naar
de staffelpftzen
*Prijswijzigingen en uitverkocht voorbehouden

IBM is een geregistreerd handelsmerk van International Business Machines
Epson is een geregistreerd handelsmerk van Seiko Epson Corporation
TELEC COMPUTERS B.V.

Steentilstraat 40/42
Groningen
050-143344
Reparatiewijzer:
Wasautomaten
Stratumsedijk 36
Eindhoven
040-122775
BESTELLEN?
Dit boek is verkrijgbaar bij boekhandel en elektronica

speciaalzaak of
voor Nederland
rechtstreeks bij Elektuur door het bedrag
van het boek van uw keuze over te maken
op gironummer 124.11.00 t.n.v. Elektuur bv.
Beek (L) onder vermelding van de boektitel
of door gebruik te maken van onze databank tel. 04490-71850.
of door de bestelkaart in het blad in te
vullen en op te sturen.
verzendkosten f 5,00
voor Belgi
bij Kluwer Technische Boeken, Santvoortbeeklaan 21 23, 2100 Deurne Antwerpen,
tel. 03-3600420
elektuur
maart 1989
108
1/0 Interface voor basic comp. board
digitale module EPS 880163

Bestelnr. 6994
December Elektuur pakketten
53,50
Harmonie Enhancer
EPS 880167 Bestelnr. 7125

f
Low Feedback amplifier (beveiligingsprint) EPS 880092-3 Bestelnr. 7126 .. . f
Low Feedback amplifier (voeding, en
2x trafo) EPS 880092-4 Bestelnr. 7127 f
Autonome input/output print (dig.
moduul) EPS 880163 Bestelnr. 7159 .. f
53,00
39,00
245,00
55,00
Autonome input/output print
JBC desoldeerstation
METEX digitale meters
Het station werkt doormiddel van een ingebouwde

vacuumpomp, en is ontworpen voor kontinu gebruik, mede
door zijn compacte afmetingen is dit desoldeerstation
overal en universeel inzetbaar.
temperatuur regelbaar 200 to 400C
vermogen element 56 Watt
voor multilayer printen, en single layer
laagspanningssysteem 24-Volt
ingebouwde vacuumpomp
afdraaibare punten voor andere diameters
in/uit schakeling dmv microswitch op greep
voorzien van filters voor pomp bescherming
snelsluitsysteem voor het lege oude tin.
voedingsspanning 220-Volt ac
Nieuw de Metex 3650B en de M80

autoranging. Metex3650B heeft naast de
digitale uitlezing ook een analoge bargraph uitlezing.
De M80 is het nieuwe type autoranging van
de Metex serie 3.3/4 uitlezing, stroom metting
tot 20A enz.
Let Op alleen bij Aselcom n jaar schriftelijke
Nederlandse Garantie op de Metex
multimeters, dit is mogelijk dankzij een extra
strenge kwaliteitscontrole. En een Nederlandse
gebruiksaanwijzing.
Een folder wordt u op aanvraag gratis
toegezonden. Aselcom-kwaliteit
249,00
M80auto
. 199,00 M3650Bar .
189,00
M3800
109,00 M3650
248,00
M3530
149,00 M4630
259,00
149,00 M4650
M3610
Prijs excl. BTW

prijs incl. btw
f
975,00
f 117 0 ,00
(analoge uitgangsmoduul)
Autonome input/output print (CTR

Hoofdprint) EPS880184 Bestelnr. 7128.
f 340,00
98,00
Elektuur Pakketten 1989
Januari Elektuur pakketten

Edits Booster EPS 87291-6
Bestelnr. 7161
Lichtnet Modem EPS 880189
Bestelnr. 7162
f 239,00
f 159,00
Kleuren Testbeeld Generator
EPS880130 Bestelnr.7163
Fax Converter
EPS880109 Bestel nr.7164

Februari Elektuur paketten
Midi-Control unit EPS880178-1 + 2
Bestelnr. 7230
f 239,00
f
75,00
f 415,00
EDITS Hoof dbesturingsprint
EPS87291-5 Bestelnr 7231

Maart Elektuur pakketten
f 437,50
Af standbediening Verlenger EPS890019-1
Bestelnr. 10303
Printerbuffer EPS890007-1+ 2
met kast en konnektors
Bestelnr.10303
Printerbuffer Ramprint (zonder ram'sl
EPS890007-3 Bestelnr.10304
f 52,50
f 245,00
f
54,00
Edits Keyboard
Data-switches
Doormiddel van deze data-switches kunt u meerdere
printers op een komputer aansluiten of indien
omgekeerd aangesloten meerdere komputers op een
printer aansluiten. De schakelaars zijn allemaal in een
zeer degelijke zware plaatstalen behuizing
ondergebracht, hierdoor komt verschuiven over het
bureau nagenoeg niet voor bij het omschakelen. Bij
alle type's worden mechanisch alle kontakten
doormiddel van een hoogwaardige meerpolige
schakelaar in een keer omgeschakeld.
Leverbaar zijn de volgende types:
DAV12 1 ingang naar 2 uitgangen RS232
ldb25) 25polige konnektors
f 67,50
DAV14 1 ingang naar 4 uitgangen RS232
ldb25) 25polige konnektors
f 87,50
DAC12 1 ingang naar 2 uitgangen Centronics
36polige konnektors
f 79,00
DAC14 1 ingang naar 4 uitgangen Centronics
36polige konnektors
97,50
Elektuur Pakketten 1988

Bij alle elektuur pakketten worden de printen geleverd, plus de
onderdelen voor op de print kompleet met IC voeten, volgens de
elektuur 'voorinformatie' welke wij ontvangen enkele weken voor dat
de elektuur verschijnt. In sommige gevallen kunnen vanwege de
slechte verkrijgbaarheid van de komponenten enkele weken levertijd
ontstaan. Prijs wijzigingen kunnen ontstaan indien, de kornponenten
prijzen sterk schommelen en/of indien de voorinformatie afwijkt van de
onderdelenlijsten bij het betreffende artikel. Pakketten waarbij Ram
geheugens of Eproms werden toegepast hebben een onstabiele prijs.
Alle prijzen zijn inclusief btw.
Juni Elektuur paketten

UHF Antenneversterker EPS 880044
Bestelnr. 6780
VHF Antenneversterker EPS 880045
Bestelnr. 6781
Juli/augustus Elektuur pakketten
Transistor & Fet tester EPS 884015
Bestelnr. 6918
Equalizer (stereo uitvoering)
150-Watt versterker (zonder koelplaat)
September Elektuur pakketten
Zelf induktiemeter EPS 880134
Bestelnr. 6963
KG. frekwentiemeter EPS 880039
Bestelnr. 6964
37,50
30,00
30,00
f 144,00
f 112,50
f 109,00
f 156,50
Puristische voorversterker + de busprint
EPS 880132+86111-3A kompleet met

goudbussen etc., exclusief de frontplaat
Bestelnr. 6965
f
November Elektuur pakketten
Low feedback amplifier spanningsversterker EPS880092-1 Bestelnr. 6982 f
Low feedback amplifier stroomversterker
EPS 880092-2 Bestelnr. 6983
f
Midi Keyboard met schakelaars en eprom
f
Radio Synthesizer Losse printen
EPS 88120-1-2/3 Bestelnr. 6985

Radio Synthesizer keyboard (materiaal =
zonder print) Bestelnr. 6986
468,50
79,00
127,50
komputer kabels
Tegen groothandels prijzen:
PC model
f 14,95
10 stuks
f 125,00
grotere aantallen op aanvraag, alle prijzen
zijn inclusief de btw
Ook leverbaar verlengkabels of koppelkabels
diverse lengtes op aanvraag leverbaar. Zowel
in Centronics als in RS232 uitvoeringen
Radio Synthesizer, Synthesizer
(materiaal =zonder print) Bestelnr. 6988

Radio Synthesizer Prescaler VHF & KG
(materiaal -- zonder print) Bestelnr. 6989

Radio Synthesizer, LCD uitl. (materiaal
zonder print) Bestelnr. 6990

Radio Synthesizer 7 segm Display
(materiaal= zonder print) Bestelnr. 6991

adresdecoder EPS 880159
Bestelnr. 6992
analoge module EI'S 880162
Bestelnr. 6993
Zo kunt u bestellen
Per brief met ingesloten euro1. cheque, of een postbankkaart,
(pasnr niet vergeten).
7,00
Verzendkosten f
orderbedrag.
geen minimum
V ooruitbetaling op bank N.M.B.
2.
nr. 69.71.10.893 of
Postbanknr. 47.12.479.
7,00
Verzendkosten f
rt
Telefonisch of per briefkaa
3. onder rembours, minimum
50,00
orderbedrag f
9,50. U
Verzendkosten f
betaalt dan aan de postbode.
alleen
4. Buitenland
vooruitbetaling,uitsluitend
itsluitend door
middel van Internationale
Postwissel. Verzendkosten
f 10,00.
299,00
60,00
42,50
82,50
Radio Synthesizer microprocessor
(materiaal =zonder print) Bestelnr. 6987
EPS87291-7 Bestelnr. 10305

f 115,00
Natuurlijk zijn ook de pakketten van 1985, 1986, 1987
nog leverbaar, voor een kompleet overzicht. Bel.:
020-33.44.33 en vraag naar de gratis Elektuur prijslijst.
52,50
2,75
79,90
49,00
36,00
Openingstijden
Dinsdag t/m Vrijdag 9.30-17.30 uur
Zaterdag 10.00-15.30 uur
's-maandags Gesloten
f 89,50
-=-~
/".
""=
- =
r
_ e; = 5 5.
=
IN KONTAKT MET DE TOEKOMST

(ndek,a,,.,)
TT Vasumweg 4 1033 SC Amsterdam-Noord tel. 020-33.44.33
Elektuur
boeken/printen/specials
bestelkaart
Zie voor volledige informatie over elektuur-printen,
frontplaten, softwarecassettes en paperwate publikaties
onze eps/ess pagina's voorin dit blad. Voor informatie m.b.t.
de elektuur-boeken zie onze advertenties elders in dit blad.
Ik bestel het volgende:
Bestel-nr.
Omschrijving
Guldens Bfrs.
'Si
lis. 1
liabe
OrCAD
SDT III ELEKTRONIKA

CAD SCHEMATEKENEN
OrCAD/SDT III is een zeer gebruikersvriendelijk schematekenpakket, dat

door de bijzonder lage prijs (1 1.975,-)
en uitgebreide mogelijkheden en
interfaces voor iedere elektronicus een
uitstekend alternatief biedt voor het
handmatig ontwerpen. Met ruim 6000
verkochte pakketten is OrCAD SDT de
de facto standaard voor low-cost/high
performance CAE.
Naast een direkte tijdbesparing op tekenwerk

van ca. 45% zijn updates razendsnel door te
voeren. Bovendien zijn de schema's korrekt
en representatief. Door de heen-en-terug
koppeling met printontwerp-systemen
(o.a. met ULTIboard) is, naast weer een
tijdbesparing, ook de kwaliteit beter onder
kontrole. Tevens opent OrCAD SDT de weg
naar digitale.en analoge simulatie
(resp. OrCAD VST en PSpice.).
Enkele features:
Werkt op IBM/XT/AT/
PS2, 386 of compatibles
Support vrijwel alle
grafische boards,
matrix- & laserprinters,
plotters en mouses
Popup menu's; snelle &
eenvoudige bediening
Bibliotheek met meer
dan 3700 symbolen
5 zoom-levels; autopanning
'logische' design check
uitvoerig manual; 1 jaar
GRATIS update service
Boektitel/opbergcassette/special
Aantal:
Omschrijving:
Guldens Bfrs.
Reparatiewijzer:
Wasuatomaten
29,50
590
Data sheet boek, deel 3
42,50
850
Norton Utitlities
49,50
990
Verzend- en administratiekosten
5,00
OrCAD's ongelimiteerde hirarchische

structuur laat U toe Uw schema's
in modules op te bouwen. Naast een
beter overzicht en duidelijker documentatie leidt dit ook tot een tijdbesparing: 'Standaard' modules kunnen, al
dan niet in gewijzigde vorm, worden
toegepast in nieuwe ontwerpen.
De nieuwe versie III biedt fraaie
(vector) plots en print-outs en heeft
een grafische editor om snel en gemakkelijk nieuwe symbolen te creren
of bestaande aan te passen.
De prijs: f 1.975,- (excl. btw),
inclusief alle interfaces en 1 jaar
up-date-service & support.
99
totaal
Handtekening,
Prijswijzigingen voorbehouden.
ET 305
Stuur voor een snelle afwerking van uw bestelling een
girobetaalkaart of eurocheque mee.
Meer informatie bij:
POST ELECTRONICS
Energiestraat 36, 1411 AT Naarden
tel. 02159-41774*, telefax 02159-43345,
telex 73415
Uitvoerige brochure en gratis demodisk op aanvraag

beschikbaar via deze antwoordkaart.
___________________________________________
VOOROP INELEKTRONICA
takt met mij op.
advertentietarieven en het
ADVERTEERDERSKAA
ET 305
VOOROPIN ELEKTRONICA
e
r
H
---
Handtekening:
Postcode/
Woonplaats:
Naam:
Adres:
Ik neem een jaara bonnement f 69,50 (Bfrs. 1.440, )
OrIETL abonnementen kaart
m
co
0
C13
E>
0
CL)
C.1, (CS C
El El
M.
:=7.
c6
4, CL m7=1
cr) ----.
a)
o U7
< .)
oOl= d dl-
ULTin'ED&B
ANTWOORDKAART
4-~
21
ME
W I IE
OrCAD 1OOM
Schematic Design
Uitsluitend voor
bedrijven en instellingen
Firmanaam:
t.a.v
Afd
Telefoon:
Adres:
Postcode:
Plaats:
Kamer v. Koophandelnr.:
O ULTIboard PCB design

O Orcad schematekenen
O Orcad simulatie
O demodisk
O dokumentatie
O demonstratie
IELSRI
WELLS AMERICAN
12
r3_ LOGITECH
> C
51)
0) el
74:
crl
CD
<
>
0 C2_ CD
0_<
cp
CO
rrl
cn
Et"
) CD
3
CD
cl)
tF.
C
DM 0.)
_1 X -c3
-c3
0
M
rF CD
C
C
Z CP` >
(D 0, D =*:
<0<
0 a>
D
a r.g
3
mc
3 m
-=
1 3 (T).
7z_"
C
c
111
elektuur
maart 1989
Snel, precies
en prettig
werken met
Layol is een flexibel, in de praktijk ontwikkeld,
tekenprogramma voor printplaten dat door steeds
meer professionele ontwerpers wordt gebruikt n
geprezen. Het is daardoor inmiddels het meest
gebruikte pakket in de Benelux. Niet verwonderlijk,
want Layo1 heeft nogal wat mogelijkheden in huis...
Vrij tekenen, passen en meten op het scherm in
mm of inch (resolutie 0,0198 mm of 1/280 inch).
Uitgebreide en nog verder uit te breiden databank
met standaard componenten.
Real time rubberbanding: bij verplaatsing in een
window worden de printsporen meegetrokken.
Mogelijkheden voor SMD-printontwerp en SMDcomponenten bibliotheek.
16 Standaardeilandjes (0,9 - 6,7 mm), 7 lijndiameters (0,32 - 4,13 mm).
16 Lagen beschikbaar (15 met autorouter), die
apart en in elke combinatie zichtbaar gemaakt of
geplot kunnen worden.
Pure fotosimulatie op het beeldscherm dankzij
een razendsnelle EGA/VEGA screendriver; de
kleuren voor de verschillende lagen kiest u zelf.
Duidelijk, eenvoudig en snel in de omgang door
werken configuratiemenu's en muisbesturing.
Output naar penplotter, matrixprinter, fotoplotter,
ponsband (EIA/ISO), tape, disk of boormachine.
En nog veel meer!
Juist gentroduceerd: LAYO1+

met o.a. netlist, componentlist, schematic capture, ratsnests en nog veel meer en...
volledig compatibel met Layo1
Er is ook een compacte versie: LAY01+Junior
voor slechts Hfl. 1495.-
NI
'111.
1
r
Uk UA1611c
4.
NIEUW:
Er is nu een compacte versie
van Layol (met alle
commando's) voor slechts
Ht1.795 7
Ontdek zelf 't gemak en de kracht van Layol ... vraag

documentatie of bestel het Layol demo-pakket met
complete nederlandse handleiding voor slechts Hf1. 25,-.
Layol Plus kost Hf I. 4490,-, Layol standaard kost slechts
Hf I. 2490,- en voor eenvoudig werk is er een compacte
Layol -versie (mt alle commando's) voor slechts
Hfl. 795,-. Alle genoemde prijzen excl. btw.
Voor Layol-standaard en Layol Plus geldt:
niet goed, geld terug (bij retourzending binnen 2 weken) .
AY 1
baas elektranika
lAyol PCB CAD CAM Systerns fbi p: ofessori,11:
Nederland: Baas Elektronika, Rijksstraatweg 42,
3281 LW Numansdorp, telefoon 01865-4211 fax 01865-3480.
HOW INTERACTIVE IS YCUR

BOARD STRATEGY?
Uin
Het schema is gereed. De netlist

wordt automatisch geregenereerd
" vanuit het schema tekenpakket
(c.a. OrCAD, DASH, Workview)
of interaktief.
De overdracht naar ULTIboard is

L gerealiseerd. De komponenten
staan, buiten de print, gereed
' voor plaatsing.
ULTlboard's on,line design rule
check zal folter] voorkomen.
Alle komponenten zijn geplaatst.

' De ontwerper heeft de plaatsing
geoptimaliseerd met behulp van
' de instant reconnect, force vectors
en histogrammen.
1111111d
12,m, E
t,a I - I
57
El 3 El
.13.2 EICI
Eijt,
Ce power-structuur is interaktiet
, gelegd. De autorouter wordt ge-
start.
autorouting
EIL
ned MINN
De routing van de print is 100%. De ontwerper genereer

referentieplots, rapporten voor dokumentatie en fotoplot-files voor produktie. De back-annotation stuurt volautomatisch alle pin-, gate- en component swaps naar
het scheinatekenpakket.
ULT
Wijzigingen op bestaande ontwerpen

zijn snel en foutloos door te voeren
d.m.v. de incremental updating en de
on-line design rule
check.
TECHNOLOGY
1
riwiiri7:7711nrgrigrx17-213,,
mmommanimm
[
1111111111
I
VAX - SUN
1111111111M1IELM
APOLLO
11111111
IIIMENEMIE1111P'157751iM workstations
111111121M111111:2:0"- -..11111111EM
-WEB
prijs 11111111111111111.1111111111ELMMIF
PP--- _.11111111MIMEIM
11111111%.; EIMI:wwwwwiMENEIIMIlla
MMIMMr.gijEREIME2EIZEIZI
arammiamazumwasui: -E=~111
IMEMEEIMII 111~MEMEM
M1111~ 111111111111111111111
---i- performance
ULTiboard is beschikbaar op een brede range hardware: van low-cost
XT/AT tot 80386 (in de razendsnelle 32 bit native mode). Het (door)groeipad naar VAX/SUN/APOLLO is aanwezig. Video-support is van
EGA tot ultra hi-res met hardware penning & zooming.
u.
rincT cl cl: TrInnurc
,
Nederland: I
Energiestraat 36 1411 AT Naarden
Tel 02159-41774* Fax: 02159-43345
Belgie:
simac electronics
Vijfhoekstraat 36 1801 Peutie
Tel. 02-252.36.90 Fax 02-2523368
Meer informatie via de antwoordkaart achterin dit blad.

Elektuur 305 1989-3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elektuur 305 1989-3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

f 6,95/Bfrs.

nr. 305 maart 1989

maandblad voor elektronica

Foto-gevoelige printplaten gemaakt van

Een komplete serie D-konnektoren van

Loctite "Superlijm" is een snel drogende

Met deze populaire modules bouwt u in

LED display's zijn leverbaar in rood en

De Zettler AZ-820 relais hebben twee

Nieuw in het voorraadprogramma zijn de

De Weller Pyropen Junior is te gebruiken

De Fluke 70-serie bestaat uit handformaat multimeters,

Deze zwart metalen 19"-behuizingen zijn

Uiterst handig hulpstuk om kleine voorwerpen vast te houden omdat er meestal 1

brief, fax of telex en u

Kleine Berg 39-41

Alle prijzen zijn inkl. BTW. Wijzigingen voorbehouden.

ELEKTRONIKA DISTRIBUTIE CENTRUM

29e jaargang nr. 3, maart 1989

Uitgeversmaatschappij Elektuur B.V. - 1989

68 digitale modelsteinbesturing deel 8

nooit meer Wachten

TECHNISCHE VRAGEN SERVICE

IE Alleen vragen die betrekking hebben

Wanneer bepaalde onderdelen bij u

197 ESS-511 softwaredokumentatie:

538 cassette met 15 programma's voor

533-NL 44,- 867 Octopus 65

150,- 2955 8751 (geprogrammeerd) voor pCgestuurde voeding

9,90 195 labvoeding

34,25 675 akku laadt akku

41,90 826 kortegolf-SSBontvanger

20,60 406 geluiden-interface

12,95 255 passieve IR-detektor

12,50 246 digitale RCmotorsturing

14,50 286 D/A-omzetter

72,60 1430 MSX-busprint

37,95 748 MSX-EPROMprogrammer

22,75 448 lesley

16,55 326 8-kanaals 1/0-bus

11,60 229 tone-burst-generator

16,30 321 analoge ingang voor

17,50 345 autometer

11,95 235 zonnecel-radio

12,65 249 universele up/downcounter

17,95 354 ZX81-pulspoetser

17,30 341 flitsbelichtingsmeter

14,70 290 low-budget kapaciteitsmeter

9,85 194 voedingsbeveiliging

7,65 151 omzetter v.

39,60 780 VDU-kaart

14,25 281 koelplaatthermometer

83133-3 14,70 290 DNL

15,80 311 inschakelvertraging

21,55 419 labvoeding

39,90 786 dynamische

Van de met aangeduide produkten is de

PCS (pers. adv.)

10, 17, 107

Wegwijzer v.d. Vakhandel

VERKRIJGBAAR BIJ ELEKTUUR

Voorlopig zullen wij

OVERZICHT VAN VERSCHENEN SERVICE BOEKEN:

onderdelen-overzichten, exploded views,