Professional Documents
Culture Documents
http://books.google.com
V0L. I^XXXV/2
I-ILI^I IV-VI
Vslil^^. s^sN
V0I.. I.XXXV/2
VOL. l.XXXV/2
WIL^l 2004
LILI^I IV-VI
1^(7^8^17
>VILN 2004
?l(^L5^^10
?K0^6QXlri^
()uomoclo libri IV-VI tra^ni xint
De priorum eclitionum rationioux
De liuiux eclttionix ratione
VII
IX
IX
XI
XU
(Donxpectux coclicum
I^iber quartux
I^iber quimux
165
I^ber xextux
29)
Ilwic^8
465
465
465
1. 2 ^uAixtini Kexponxa
472
485
485
2. 2 ^uuxtini Kexponxa
490
3. Inclex nominum
496
496
3. 2 ^uunini Kexponxa
501
^uxtriacae
prelo
clanclam
tracliclit.
()ui
cum
VIII
praetatio
multax
ao;
item Dorotneae
Vv'eoer
et
dlementi
pQi.L6()iueKX
clilientia
xcriptum",
ccxncem
quenclam
emenclatum"/
()ui
coclicex
percliti
quantum
?roleomena
XI
Vinier
textum
tra^itum
interclum
xuo
inenio
XU
?roleomena
t? maiori mini
' Z. . ?'nu aclcl. ^laur. (4,15,1); <l aclcl. ^Iaur. (4,50,23); e/ectio nul
^laur., e/ectionu / coclcl. Vi. (4,116,3); <l^m^l<lm Xtaur., <lxxm/?t<lnz
coclcl. Vi. (6.9,19).
' ?I. 45 (1861), 1049-1608; ab eiiione ^lauriiia impriinix erroribux
t/porapliicix aoerr, e.. v<x7avl pro vocsvlt (4,4,8); <lt pro t (5,47,64);
^<l pro ^ae (5,62,7); />t<ltu pro MtH5tu (6,6,63); ^l<l pro ^a
(6,14,198); nnc pro ^>nc (6,15,19); /n' pro ^ (6,27,83).
" leinenx cle criiique ou recliercliex clex clillerentex cauxex cle I'altera'
iion clex textex laiinx ..., ?arix 1766.
?roleomena
XIII
^aur. (4,128,89)
lmmo^/lt^ (3, lm?no?'t^/u l^l eclcl. (4,135,2/)
ml?Abl/l<l?'l5 (3 eclcl., ml><l^l/lx l'^l (5,9,30)
x/>e?7l^t (3, x/>e?'n<lt^ 1' Vi., x/>e?'n<lt<lt >^ ^laur. (5,11,31)
/l^<ltu ^ep<l^tu^e (3, /l^<ltu x^?'<ltu^e l'^l eclcl. (5,13,30)
/?ttlcl?n (3 l'ex^e (cl. ^u. ep. luncl. 12), /^?Nclnl l',
/>nncl/>lm ^l, /^t?'lcl?n eclcl. (5,25,24)
vlt^t (3 (cl. nupt.conc. 1,8), elt^t 1X1 eclcl. (5,30,13)
^cuce^e (3, ^ute^e 1X1 Xlaur., c/uce^'e l^ Vi. (5,30,35)
</e/mt<le (i.e. inxanaoilix vel clexperatae) 5to//lt<ltu (i Xlaur.,
c/^otm xto//lt^tu 1XXl Vi. (6,9,16)
" >^clcle e.. M>/at<lt Q, />?n/<lt<l 1X1 eclcl. (4,49,21); mue?/^/lt' (-,
ml^i>i/lt^ IX^l ecl. (5,22,24); ob />oc (!. <l<i boc 1X1 eclcl. (6,11,19);
l/ili?lt?' (-, e^lillt?' l^l eclcl. (6,14,16); />?/lct<l Q, /T/lc<lt<l HiXI eclcl,
(6,15,81); xente?ltl<le) aclcl. ne IXi, aclcl. mese Vi., aclcl. nae Xtaur.
(6,26,30); c/a>'et exem/>/m (-, c/on<l>'et cn/>/m IXl eclcl. (6,34,11).
" Vocex ve/ Petebst^ ut Ioxxain clelenclax xe iam >/lorel viclii.
XIV
?roleornena
o b^o^^ 6(4,106,12)
5emlnecl me tl^ xe^llnecem et i^l (3, xecl cl. Ver^. (6,15,25)
/>e?' (?<lln) /><l?'c^ ln (3 (6,27,99)
<lt<^e/>?'o^nu5lmnl om. (3 (4,31,30).
nixi paucix
locix
non
notavi,
non
plane
XVI
?roleomeiia
?wleomena
XVII
(6,35,59).
Dengue ipxa nonullix locix textum traclitum emenclare xtuclui;
e quioux alleram:
I.ILKI IV . VI
Incipit liber quanux (?/^, Incipit eiuxcleni liber Uli ?/, <^ contra lulianum
liaereticum pelaianum ^/
1 (??/ 1 Iulianux clixit ?/ I^lz,, Iul(ianux) (? ^ll^. 5 xenxu cm^. /^l/ln'
^, xenxux (??/ eH/., </n. l. xenxui ^l^. (?^e)
8 concuxxux^ concixux (?,
concoxxux uel conxxux ^l 13 certamine ?<lc., cenaminum ^/ ^ xecl^ ei (?
1 6 uenclicetur ?/>c^ (m. e^e) 1 9 axxerenclum (?
25
30
35
40
45
50
I^iber quartux c. 1
Liber quariux c. 2 - 3
2. /l//.. S ()uioux cluooux xi^c) creclitix, icl ext clei nec opera
mala exxe nec iniqua iucucia, totum traclucix cloma conteritur,
xicut e reione traclucix impietate xuxcepta naec cluo, conclitio clei
ataue iuccatio, per quae xolum cleux potext intellei, clextruuntur.
/ll/<?. K l>Iec opera mala xunt clei, quanclo et cle malix quioux' 5
cumque oene operatur et parvulix, quox cle maxxa per primi liomi'
nix praevaricationem petita oene ooeratux ext, etiam xananclix
oenine opitulatur, nec iniqua iuclicia, quanoo ^?A^i l^o x/>e?'
/l/lox /l<^m <l </le exltx </e ven^e m^t?'u eo^?n nonnixi pecca'
iorum merita ulcixcnur. ?Iaec cum crecluntur atque intelle' 10
untur, et ^lanicneorum et ?elaianorum error exxtinuitur,
^lanicneorum xcilicet, quia mala ixta ^enerix numani volunt
oeoutari nexcio cui mali orincioio aeternitati clei coaeterno,
?elaianorum autem, ouia ea nolunt imputare oeccato.
). /l//.. S lam er^o ea, auae contexuit lacerator naturalium,
poncleremux; xecl ut rerum, quae mutua xunt rexponxione
perplexae, lectori noxtro tam intelle^entia quam oixcretio xu'
^eratur, quo ^enere ooluctetur aomoneo. ?rotitetur xcriptix
ooviare noxtrix, quae acl xe ait in orevi cartula clextinata, et ponit 5
aliquax xententiarum mearum particulax ataue xuillat quae in
meo opere non tenentur.
/ll/<?. K Deo ratiax, quocl ipxix quattuor liorix tuix, uncle ille
quocl voluit xicut voluit, exceroxit, cuiux a^ me cartula mixxa
pervenit, xex liorix meix acl cuncta rexponcli. ?uto quocl ini non ex 10
clicturux aliqua me reclaruere voluixxe, quae in tuo opere non
tenentur; quocl etxi clixerix iclque prooaverix, etiam ratulari
oeoeo non te clixixxe quae clicere non cleoerex, atque utinam
) (??X^/
1 ea om. X
) quam^ qua (?
I^iber quartux c. 3 - 4
4,1 aitencle ... 9 viventium^u. nupi. 2,12 4 Qen. 2,23; 3,20 8 (!en.
3,20
19 Qen. 2,18
20 qui ... 33 xubxtitiei) lul. acl lurb. lr. 2H
22 omnia ... lecerat^ (c/) Qen. 1,31
X/izne
9 ip mater n/>t,
10 ab^ a U. , ob ^/
20 bonum t ee xolum
I^ioer quaiiu5 c. 4 - 5
30 Qen.3,20
5,2 oaironum xuum (5c. Valerium, c/ prael. 7xqq.) commonet ... 4 lormaviil
(c/) >^u. nupt. 2,12 3 cleux ... lormavii^ lul. acl l'uro. lr. 28
25
30
35
40
Liber quartux c. 5
8 ita^et/4z. n/>t.
I^iber quaiiux c. 5
^/e^e te??Am. ^,n lorte ipxam lecunclitatem? 3ecl ipxa ext inxtituti
cauxa coniuii." (4) ^cl quocl rexponclet c,uia nec cliverxitatem
xexuum nec commixtionem nec lecunclitatem cliaoolux conoxcat
in xexioux, per quocl lructum eorum iure poxxicleat; xecl nix
omnioux aoxolutix invenit quocl cliaoolo cleputaret, noxtramc,ue
nonextatem nomine timorix incexxit, qui inter tot coroorum
xexuumque munera veriti ximux carnix concupixcentiam nomi'
nare. 3ic er^o aclverxum me o2trono xuo loquitur: "3ecl ixte in nix
omnioux noluit nominare concunixcentiam carnix, ^<le non t <l
/t?'e, xe</ eic mn^o t, cuiux nnincli princepx clictux ext cliaoolux,
qui eam in clomino non invenit, qzuia clominux nomo non per
ipxani acl nominex venit. (5) I^ncle clicit etiam ioxe: ^cce Tienlt
/>^nce/>5 mn</l /?l5 et ln me nl/?l/ lnveniet, ninil uticzue oeccati,
nec auocl a naxcente tranitur nec quocl a vivente aclclitur. ?Ianc
ixte noluit nominare in nix omnioux c,uae commemoravit natura'
lioux oonix, cle qua etiam nuptiae conluncluntur c,uae cle nix
omnioux loriantur. l^am c,uare illucl opux coniuatorum xuo'
tranitur et aoxconclitui' etiam oculix liliorum, nixi c,uia non
poxxunt exxe in lauclancla commixtione xine ouclencla lioicline? De
nac ei'uouei'unt etiam qui primi ouclencla texerunt quae priux
puclencla non luerunt, xecl tamquam clei opera praeclicancla atque
loriancla." (6) l^i c,uiclem, oeatixxime pater klore, in orimi
ooerix c,uattuor lioellix cauxam nuotiarum, cauxam commixtionix,
caNxam corpotum, cauxam xexuum, cauxam operix clei, cauxam
ooxtremo aextimationix clei, quae necexxario ut operum xuorum
orooitate lau^atur, ita eorum xauciatur inlamia; ac per totum
xcriptoi'um opux nec lormationi corporix aliquicl cliaoolum
39
xecl ... 53 loi'iancl^^u. nupi. 2,14
40
4) Ioli. 14,30 51 puclencla texeruni) c^ Qen. 3,7
^ 1,2,4; tc,m. 1, ?role. XIU
35
40
45
50
55
10
IHer quartux c. 5 - 6
68 releller ?<lc./^, relellix ^/ 73 Kaec^ Koc X^/ ^ tibi octupla t^, ??<^/e<^
74 loquacitax tua t?', e<U. 80 xexclecim /^l^, 8 1 praececlente ?/ e<U.
6 (??/ 1 ibi^ tibi (? 4 a nobix recie t^. ^
I^iber quartux c. 6 - 7
11
7,1
per ... 2 cleux^ c/ ^u. nupi. 2,15; per ... 10 irlmxcrib^ lul. acl l'urb.
1 1 enerantium ^ e<U,
7 (??/. ^ (lnc. 10 erc.)
1 8 pruclen'
12
10
15
10
IHer quartux c. 7 - 8
12
r4oviaiiox ,.. 14 liaereiicox^ c/^ ^u. liaer. 38. 49. 54
16
dKrixtum) (c/) dol. 1,13 18 laucki ... occaxum^ (c^) ?x. 112,3
8,10 Komo ... teri'am) (<^) Iob 14,4xq.
1 1 ei) aique ec/</., ac (?mz.
9 iure cleo
Liver Hnanux c. 8 - 9
13
noc ouocl iticlem verum ext neanclo extix naeretici, quia utic,ue
cieux non ext auctor latuitatix et tamen auctor ext letux, et ouanclo
naxcitur latuux. (2) 3ic intelle^e, xi potex, innaxci nomini ex
oriine vnium, cuiux non xit auctor cleux, cum creator ipxiux 15
liominix non xit nixi cleux. demenio xane exoroitaxxe te a tuo
clomate, quo neatix operari cleum in nominum mentioux
voluntatem. I^am e^o veroa tua, c>uae conliteor et a catnolicix
clici, voluntate lauclavi, quae me tamen ccix cleo acliente
lauclaxxe. l^cce quomoclo </ex ln nobu o^e?At?' et ve//e, quocl 20
xoletix et contra aooxtolum vox neare.
9. /i//.. S "3i iitur", inquio, "non nixi per xexum letux, non
nixi per corpux xexux, non nixi per cleum corpux, quix amoiat
lecunclitatem cleo iure reputari?" ?Ioc tam certum ext, ut etiam
tua in xuam lauclem ora concuxxerit. Verum poxt praeconium
nuic a te loco reclciitum naerexim aclmonex introcluci, cum ea 5
quae xuoclicli, ninil aliucl quam ouae praemixxa luerant, a^mota
explanatione ^eminaverint.
^i/<?. K I^umquicl in nix, c,uae vera te clixixxe concexxeram,
clixerax: "()uicl er^o xuum cliaoolux conoxcit in xexioux?" lIic
enim coepixti introclucere xenxum naerexix vextrae, quaxi propter' 10
ea non poxxit cliaoolux aliquicl xuum conoxcere in xexioux, quia
per creatorem cleum ext corpux et xexux, cum caoolux et oonum
clei et malum ciiaooli etiam in xe ipxe conoxcat, illucl xcilicet in
xua natura, illucl in vitio. 3ic et in xexioux anoxcit ille quae clei
xunt, xicut et ipxum xexum et corpux et xpiritum, xecl anoxcit et 15
20 ?Kil, 2,13
9,1 xi ... 3 reputa^ lul. acl l'urb. lr. 28 (^u, nupi. 2,12)
4 iua ... con'
cuxxerit) c/ ^u. nupi. 2,13 9 lul. l l'urt,. lr. 29 (^u. nupi. 2,13)
12 lioc om. /^ 17 cleum operari t^. /^
9 (??/ 3 tamen ?' 4 concuxxerit) concluxerit (?, </</. vel concluxerit
?mz.m/>, l^lz.mz. 6 proiiiia (? 15 etl om. (?
14
10
15
20
l.iber quartux c. 9 - 10
16 Qal, 5,17
10,1 quicl ... 6 coniu) lul. acl lurb. lr. 29 (^u. nupi. 2,13 ) 14 lul. acl
Turt.. lr. 29 (^,u. nupt. 2,1) ) 22 Qen. 2,25; c/ Qen. 3,7 2) Qal. 5,17
16 quol quocl ?/, al. quo ?m^.m/>. ^ enim xunt t?'. e<U,
10 l??/ 10 xlt aextimatio ineoruni cliciorum t?'. e<^,
I^iber quartux c. 10 - 13
15
liclei,
/ll/<?. K Ille in laucle catnolica novit noxtram ticlem qui per
illam vextrum clemonxtrat et expunat errorem.
12. /l//.. S quocl er^o lauclata vituperax, non exxe iuccii, xecl
lurorix,
/ll/<?. K l>Ion lauclata vitupero, xecl lauclavi quae vera clixixti,
vituperavi autem quocl inxiclioxe interroaxti, viclenx quicl tioi
rexponclenclum exxet atque ita noc tacenx quaxi non exxet. ?Ioc 5
utrum iuclicii xit an lurorix vioeoix, xi a lurore conquieverix.
13. /l//.. S quo lurore quiclem numquam cariturux ex, nixi
priux ooxcenum cloma reiecerix, quia inter paenitentiae puclo'
rem, numquam tamen a dnrixtianix averxatum, et arumentatio'
nix inooiam ravex perlerenx ^vmpleaclax necexxe ext ut oona
ccta, quioux obruerix, aut xequarix aut lacerex.
5
/ll/<?. K I^on xunt bona clicta, Iuliane, neare dnrixtum
parvulix exxe lexum, aut lexum, icl ext xalvatorem, ita exxe parvulix
coniiteri xicut univerxae mortali creaturae, uncle clictum ext:
//omln et lment<l x<l/vox ^c3, </omine. I^on propterea ille
icit (?
6?^
(??/
(??/
9 ?x. 35,7
16
l^iber quartux c, 13 - 15
4 niuncli
I^iber quaiiux c. 15 - 17
17
18
I^iber quanux c. 18
18,1
^u. nupi. 2,14 ; concupixcentiam ... exi^) 1 1oK. 2,16
2 muncli
prince^c/ Ion. 12,31; 14,30; 16,14 13 Ion. 1,10 15 Ion. 1,10 16 Ion.
12,31
17 1 1on. 5,19
18 Ion. 15,19
22 1 Ion. 2,16 (xuperoia vitae
I^iber quanux c. 18 - 20
1y
19 (??/
12 nomine lioneno t^. ^
17 ui om. ?ac.
20 6?^
2ll
Liter quaiiux c. 20
5 1 loK. 2,15-17
16 1Ioli. 2,2
24 1 1oli. 2,16xq.
9 tranxii
I^iber quanux c. 21
21
21,1 praecipua ,.. clileciux^ <^ Ioli. 13,23; 19,26; 21,7.20 7 <ieux ... verbum)
loK. 1,1; per ... niliil^ loK. 1,3 8 loK. l.9,. 11 loK. 1,14 24 1 l'i1n. 4,4
25 mcxlico ... utitur) c/ 1 l'im. 5,23 27 concupixcentiam ... ee) c/ l loli.
2,16
21 (??/
12 relinquit ?'
16 axxerii e<^/.
22
30
35
10
15
Liber quartux c. 2 1 - 22
33 l loli. 2,16
22,2 clileorit>ux ... poxxlt^ c/ 1 loli. 2,15
17 inclicavit^ v. 12-14
9 1 1oli. 2,16xq.
15 muncli ...
I^iber quartux c. 22 - 23
23
20
25
30
35
40
24
I.ioer quartux c. 23
I.iber qumn c. 23 - 24
25
35
40
10
15
26
10
15
20
25
I^il>er quariux c. 25
6 ellicerix (?
I^ioei' quartux c. 26 - 28
27
2b,1
in ... lioeo) c^ lul. a l'urb. lr. 144 a
6 Qal. 5,17 8 qucxl ,.. contexitl c^ Qen. 3,7
27,8 Q-il.5,17
26 (??/
tno t^, (?
28
10
15
20
I^ber quanux c. 28 - 29
inclicium^ iuclicium (?
29 (???l^/
2 concupixcentiam (?
15
I.iber quaiiux c. 29 - 3 1
29
10
15
20
30
IHer quaiTi c. 3 1
Liber quariux c. 3 1 - 32
31
51 clei om. (?
35
40
45
50
)2
10
15
10
l.iber quarnix c. 32 - 33
5 8ap. 1,13 8 8ap. 1,13 9 iiiccium ... 14 cxcerni^ ?roxper xent. 305
11 8ap. 1,13 12 8ir. 11,14
33,11 aclverxux ... concupixc) (c/) Qal, 5,17
9 iunum t iucllcium t^. U, ^ pereai^ morlatur X
12 t om. X
14 xi^
33 (???A/
2 nempe^ autem X
8 aliquicl ccere cum ninil clic t?'. X
10 caro xpiriiui t^. U, 1 1 iuccium clei t^. X 12 ipxe xibi t?'. U,
IHer quaux c. 33 - 34
33
34
20
10
15
Libei' quai'tux c. 34 - 36
tamen naec tuit poena reix ^cliab clivino inllicta iuclicio, xicut
Kenorum textatur liixtoria. I^ec icleo quixquam ita clexipit, ut
pxeucloproplietarum putet lauclancla exxe menclacia aut menclacii
cleum clicat auctorem, cum iuclicio iuxto, uoi tali poena perxpicit
clinum, tacit clecipi quemque menclacio. I^ee et intellee et noli
tioi, ne intelleax, tumultu loquacitatix ooxtreoere.
35. /l//.. S ^cl quocl tamen quaxi corollarium peculiarix
xcelerix acliunxit, ut talem poenam a cleo illatam cliceret, quae
exxet illeceora lomexque peccati, cluae lex in memorix invicta
repunaret lei mentix noxtrae, quo ^enere ultionix multiolicaret
cleux llaitia, non puniret, et qui iratux erat voluntati malae, qua
luerat erratum, reliquum laceret oeccancli necexxitatem. ()uale xit
tamen lioc iuclicium ^lanicnei luror viclerit, clum conxtet quia nic
iuclex, qui ab ^uuxtino nnitur, ximularit xe norrere peccatum.
deterum tanto eix aclliaeret allectu, ut clili^entiorem nutricium
invenire non ooxxint.
/ll/<?. K Lee quocl xcriptum ext quoniam non />winT^e?'nt
</em ^iv?'e in notltl<l, t?7/l^lt l//ox <//ex ln ^?'ob<lni mentem, t
^lcl<lnt ^<le non convenlnt, et vicle quaeclam peccata etiam
poenax exxe peccantium. ()uomoclo autem icl laciat cleux ut
intelleax, relee quocl te aclmonui xuperiux cle ree ^cnao, cuiux
utique peccatum luit creclere oxeuclopropnetix et tamen noc
peccatum cleo vinclicante mit etiam poena peccantix. Ixta con'
xiclera et noli oolatrare veritati, ne in te cmocme anoxcatur liaec
poena.
36. /l//.. S ()uicl er^o vix, xuotilixxime clixputator? 3acrileam
exxe in clei operioux verecuncliam, quia omnia quae cleux lecerit,
11 Kom. 1,28
35 (??X^/
3 ei lom eH/.
5 reatux /^'
mal volunti t^. U,
8 xtimulauerit (? ^ pecca coniec. /^lmNle?' 12 notiiiain ?/ l^iz.
15 te
om. X
36 (???/ 2 ee^ inee X ^ uerecunclia /^
Liber quartux c. 36 - 37
35
5 1 dor. 12,23-25
9 inlion) 1 dor. 12,23
1 1 nucli ... conlun'
clel'entur^ c/ (3en. 2,25
14 8ap. 1,13
15 corpux^ ... peccatum^ Kom.
8,10
36
15
20
25
30
35
I^iber quainu c, 37
I.iber quartux c. 37 - 38
37
38,7
in ... approbavi^ lul. acl l'urb. lr. 138
13
Ver. eor. 3,248
14
Ver. eor, 3,266; vere ... nertae^ (c/) Ver. eor. 2,324: vere iument
terl'ae
15 tenei'i ... exuberat^ c/^ Ver. eor. 2,331: xuper tener onuiitiux
umor; ei ... clietux^ (c/) Ver. eor. 2,329 : et Venerem ... cliebiix
40 inclitum^ incliciuni X
38 (??/, /l (lnc. 59 eo, </. 83 verooxux)
7 ope^ nomine (?
10 icl
40
45
10
15
)8
20
25
30
35
40
45
I.iber quaiiux c. 38
30 clraconem^ znm Ntt/lt^?'e, c/^ Veei. mil. 2,13; ?ruent. caiK. 56 a/.
37 x ellecium t^, U,
38 clei operibux inclina t?'. e^.
44 lioc ero t^, ?'^/^^. (lioc om, I^iz.)
I^itier quart> c. 38
39
47 perni<mebit ?/U.
5l nominitiux co?'?'rl, nominex (??//c/,, <^n. l.
nomine ^/<l?'.
52 aulerex (?, auler ?<lc.
54 xe mclinum t^. U.
57 veritaii inclicit t?'. e<U,
59 conxequentiux verbix t^. l?
63 opera /^
66 clic^ c /^ 68 terrena ipn t^. ec/c/.
50
55
60
65
70
40
75
80
85
I.iber quattux c. 3 8 - 39
73 ?x. 48,13
76 Qal. 5,17 78 ne ... intellecium^ ?x. 31,9
5,17 83 caro ... concupixcerei) c^ Qal. 5,17
81 Qal.
73
e^ill^
74
exxe niixera pecora t?'. X, nuxera ee pecora t?', e^c/.
75 nominum /^ ^ t om. X 77 aequare mortalex t?'. ^ 80 luturam om.
^ 82 xuxcepiae) xecte ^ 84 non concupixceret aclverxux xpiritum t>'. U,
39 (??/ 4 riona1ix (?, rationaoilix ?/UU. 6 rationaoili /l/
I^iber quanux c. 39 - 40
41
10
15
20
10
42
l0
15
20
25
I^iber quanux c. 4 1
I^iber quanux c. 41 - 43
43
30 tua^ tuta (?
30
10
44
10
15
20
25
30
Zitier quanux c, 4)
2)
28
I^iber quartux c, 43
45
49
35
40
45
50
55
46
60
65
70
75
80
I.iber quartux c. 43
I^iber quaiiux c. 43 - 44
47
48
25
30
35
40
45
Imiter quartux c . 44
37 en, 2,25
38 ^ccle. 7.30
44 Kabital> ... mentix^ c/ Kom. 7,23
48 xpiritu ... concupixceme) c/^ (^al, 5,17
43 illa membra
Liber quartux c. 44 - 45
49
50
55
60
65
70
50
10
15
I.iter quartiix c. 45 - 47
2 alluine (?
7 xuxcepixxel axxumpxixxe ^ ^ quam^ </c/. etiam ^
8 Koc ipxol
I^iber quartux c. 47
51
/^,
18 corporix in eo t?'. X
22 quoxclam ... 27
27 axxeruerax allirm
10
15
20
25
30
52
Liber qualiux c. 47 - 48
Liber quanux c, 48 - 49
53
quippe ratia nox /l^e?A^lt <//e co^oo?'e mo?'tu ^lx, noc ext cle
carne peccati, c,ui venit acl nox in xlml/lt</lne c<l^nu />ecc<ltl, non
in carne peccati.
49. /l//.. S (1) lam ravi, ut rex inclicat, in liclem catnolico'
rum aclulatione non xolum ninil necexxaria, verum etiam prolana.
dum vult enim oxten^ere plux aliquicl luixxe in dnrixti corpore,
ne carnix noxtrae communione vilexceret, naturalium eum
xenxuum interitate lrauclavit, non viclenx in c,uantum iret 5
exitium oamnum veritatix vel aclulatione corruptae. Inlremuit
quippe a catnolicix excitata praexcriptio, quia apucl talem liclem
maiux clamnum mvxteria dnrixti c,uam memora perlerrent. 3i
enim propter noc, inquiunt, ^lctx t dNrixtux ex 5emlne D<ivl</,
^lctx ex mu/le?'e ^lctxc,ue xb /e^e, ut nooix claret exem/>/m et 10
xec,ueremur ^tlzl^ el5, ^l />ecc<lt?n non ^clt nec lnventx t
</o/l in o?'e elx, nec tamen per omnia xuoxtantiae noxtrae incluit
proprietatern, xi vel carnem xine anima vel nominem xine
xenxioux, ouioux nox imouit natura, ^extavit, exempli lormam et
leix non clocetur implexxe. (2) ()uicl enim luit laucle clinum 15
contemnere illeceorax xenxuum, c,uarum incapax erat oenelicio
naturae? ()uicl mirum conioere oculox carnix xuae auxilio non
vaantex? ()uicl manum aoclucere ao illeceoroxix oclorioux narex,
qzuioux nexcirent patere? ()uicl xtupenclum arcluam tenere coticlie
in epulix parcitatem, quarum nec,uioat irritamenta xentire? ()uicl 20
poxtremo arclui naoerent in quaclra^eximum cliem prolatata
ieiunia, xi exuriex molexta exxe non poterat? ()uicl venerationix
cxciplina aurium mereretur, numquam nixi nonextarum vocum
26 lilierabii ... nuiux) (c^) Koni. 7,24xq, 27 in ... pecci^ Kom. 8,3
49,9 Kom. 1,3 10 Q-il. 4,4; exemplum ... 12 einx) (c/) 1 ?etr. 2,2lxq.
26 nox ratia t^. ??</
27 milituinem (?^/ e</</. ( ^/z.), 5e</ c/ ^, /^, /<?,'
6^)^,7s
49 (??/ 1 raunei' ?<lc.m/ l^lz, 3 enim vuli t^. /c/.
14 exemplix ?'
19 tenere arcluam t?'. ?/ UU. 21 prolaia (?, prolata ?/ e^c/.
54
25
30
35
40
45
50
I^iber quartux c. 49
I^itier quartux c. 50
55
56
I.iber quanux c. 50 - 52
30 minorix quippe ext ille impietatix inventor; per te autem non licet
ut vocerix aliucl quam ^lanicneux.
/ll/<?. H l^ec ^,pollinarixta nec ^anicneux luit, xecl liaere'
ticorum catkolicux expunator ^mbroxiux, qui per tuam
xuxceptam quicquicl liominum naxceretur xine clelicto cxn exxe
35 non poxxe, apoxtolum ?auIum xicut oportuit et intelle^enx et
exponenx. 1"u autem tanto maix acuvax Xlaniclieox, quocl
xaepixxime oxtenc, quanto maix ab eix te exxe arbitrarix alienum;
ex autem novux naereticux ?elaianux, in cxputatione loqua'
cixximux, in contentione calumnioxixximux, in prolexxione
40 lallacixximux. l>linil enim quocl clicax invenienx inania multa ccix,
lalxum crimen catnolicix obicix, catnolicum te exxe mentirix.
51. /l//.. S Oxtencli quiclem in tertic, lioello primi operix mei
irrelutaoiliter necexxe exxe cci etiam (Unrixtum reatum cle ^lariae
carne traxixxe, xi crecleretur naturale peccatum, eumque a te xub
potextate caboli collocari, qui allirmarex a^ iux caboli nominum
5 univerxam pertinere xubxtantiam.
/il/<?. K ()uocl in tertio tuo libro te oxtencxxe commemorax,
quinto meo libro te non oxtencxxe convici.
52. /l//.. S ^t icleo noc in praexentiarum relicto illucl
elllaito, uoi tu le^erix dnrixtum eunucnum luixxe naturaliter,
/ll/<?. K' (1) 1"u enim uoi me lioc cxixxe leixti, nixi quia
calumniarix, ut xolex? ^liucl ext poxxibilitax xeminan^orum lilio
5 rum, quam dnrixti carni cleluixxe non ccimux, xicut cleexxe carni
novimux eunucnorum, et aliucl ext cupictax vitiorum, quam tu
6 in ... convici^ c/
33 cailiolicux c>m. ?/ U,
34 naxceretur <>m. ?/ l^iz.
nouux t?'. (? 41 obiiciix Mzne
51 6?H/ 7 libro om. e</c/.
52 l??/ 1 in praexeniiarum noc t^, (?
38 naereiicux
21 ital ix ?'
12
58
10
15
20
25
!.iter quanux c. 53
5). ////.. S (1) c,ui etxi propter xinum natux ex vir^ine ext,
tamen ita averxatux non ext xexum virilem, ut eiux xuxciperet
veritatem, inte^er per omnia vixcerum, inte^er coroorix, nomo
verux, vir oerlectux, xi ?etro apoxtolo creclitur in ^ctioux
clixxerenti, intacta caxtitate conxpicuux et animum et oculox
numquam remixxo coroix viore cuxtoclienx; xecl quocl noc totum
viitute mentix, non carnix iniirmitaate perlecerit, concupixcentiam
carnix totiux corporix immixtam xenxioux et veritatem ac
xanitatem concutionemque memororum tuixxe in eo et xomnux
eiux et cioux et oaroa et xuclor et laoor et crux textatur et lancea;
non er^o xenxux corporix non naouit ille, xecl rexit. (2) I^Ioc ext
uncle ^entioux, uncle Ivlanicneix inxultat catliolicorum liclex, c,uia
ve^bm ut c^cu, ita carnix eiux />e?'entl/ xt/tltl<l t, x^/^u
<ltem/tnx vl>tl </el; noc ext quo commenclavit caritatem xuam
in nooix, quoniam ciuae lacerat impietax ^lanicnei, ea omnia
pietax meaiatorix axxumpxit. l>linil er^o me puclet in clomino
meo; in quae propter xalutem meam venit, teneo veritatem
memororum, ut exempli eiux xoliclitatem arcemque xuxciniam.
/ll/<?. K (1) ^liu^ ext veritax memororum, quam dNrixtianux
omnix anoxcit in dnrixto, aliucl cuoiclitax peccatorum, quam tu
importare vix dNrixto. Dicix enim concupixcentiam carnix, noc
ext lioiclinem, quam lioentiux vocax concupixcentiam naturalem,
oonum exxe et xic ar^uix eiux excexxum, ut quixquix eam concexxox
linex tranxrec xiverit, tamquam male utenx oono culpam con'
tranat, quixquix autem illam uxque acl licita atque concexxa inrecli
nec ultra permixerit prorecli, tamquam oono oene utenx laucle xit
clinux. (2) ?roincle quoniam viclemux aliox ita exxe natox ut maio'
re libicline ur^eantur, aliox ut minore, xi ei rexixtentex utrique xint
13 vei''
21 imponarel importune
I^itier quartux c. 53 - 54
59
caxti, coerix clicere illox maiore, ixtox minore oono oene utt. l^rit
iitur te cloctore oono ixto tuo quixque tanto cooioxior quanto
lioiclinoxior, et tanto laoorioxior contra xuam lioicnem pro
caxtitate certan^o quanto aounclantior ixto naturali oono, et icleo
etiam tanto lauclaoilior in nac virtute, quanto lortiux reluctatur
maiori bono quam xi minori reluctaretur. (3) ()uia er^o dnrixtux
in carne mortali omnium orocul cluoio caxtixximux vixit, tanto ei
maiorem naturalem lioiclinem claoix, quanto in lioiciine conioen'
cla non potex invenire tortiorem. 3ic enim xine trauclix crimine
xuix clicet: Imitamini caxtitatem meam certa naturae vextrae
irritamenta vincentex. ?Iaec quippe irritamenta oona xunt, xecl
tamen conioencla atque vincencla, xicut eo naoui, xecl conioui
vicique maiora, ne cliceretix mini: Icleo vicixti, icleo caxtixximux in
tua mortali carne vixixti, quoniam naturae lelicitate minimax
lioiclinex, quax tacillime vincerex, naouixti. l^xtote er^o caxti, quia
ut vooix aci me imitanclum ooxtacula excuxationix aulerrem,
lioiclinoxior vooix naxci volui et tamen maximam lioiclinem
meam concexxox linex numquam tranxire permixi. ?Iaec norrioilia
monxtra peperit naerexix vextra.
54. /l//.. S (1) ?raeclico omnem in eo xanctitatem oenelicio
animi, non carnix xtetixxe praeiuclicio. 3ic enim et natura tam
conclitione eiux quam xuxceptione cletenclitur et vita nominum
virtutum illiux imitatione cliriitur. De nix cluooux non potext
alterum xine alteriux veritate lauciari; tantum aclerit clinitatix
operi xacro quantum numani corporix alluerit veritati, et tantum
aclerit clelenxioni carnix quantum xanctitax converxationix exe^e'
rit. (2) ^tque e reione vituperatio uniux utriaue participat,
quoniam tantum cle virtutioux eiux quantum cle artuoux autere'
tur, ac xi quicl cle xuoxtantiae xoliclo raclatur, univerxa morum
ornamenta clepereunt atque acl tolerantix recurrunt iniuriam
8 atque^ aque (?
43 lacillime
30
35
40
45
10
t>ll
15
20
25
30
Liber quartux c. 54 - 55
I^iber quartux c. 55 - 56
Hl
10
10 1 l'im. 4,1-4
24 ex ... poxxe) c/, ^mbr, Ix. lr. 1
ixio) c/ ^u. nupi. 1,40; 2,15
25 in primo ... in
62
I^iber quartux c. 56
I^it>er quartux c. 56 - 57
63
tui errorix nominex et axinox iunix? (2) I^on cle pecorioux, xecl cle
liomininux locmeoatur ^moroxiux uoi ait: "3ervatum ext iitur,
ut ex viro et muliere, icl ext per illam corporum commixtionem,
nemo vicleatur experx exxe clelicti." Itane ixte clocior ecclexiae
accuxator erat xanctorum et patronux axinorum? l^empe corrup'
tioile corpux ext et axini et nominix et tamen non axini aravat,
xecl nominix animam; cle nomine quippe xcriptura clicit: (7o^ox
co?'?'/>tlbl/e <lzz?nv^t <lnlm<lm. 8ic er^o et in lioicline anoxce et
pecorix naturam et nominix poenam, xi animam non liaoex
axininam.
57. /l//.. S dnrixtux iitur non minux nomo verux quam
verux cleux, niml cle naturalioux minux naouit, xecl iuxtum erav ut
qui claoat perlectionix exemplum, omnioux virtutum xtucliix ante'
celleret caxtitaxque eiux continua interitate celxa, nullo permota
lioiclinix appetitu, qzuoniam vir^o xanctae mentix exxtiterat, et
omnium xenxuum clomitrix animi manituclo et xuperatrix
clolorum cunctix liclelioux et numanitate imitamlix lieret et xuoli'
mitate miraoilix.
^l/<?. /^ (1) Dicix caxtitatem dnrixti continua interitate
celxam, xecl nomo ex, cui non vicletur caxtitax intera, um
manitucline et perlectione voluntatix oonae non xolum non
committuntur, xecl nec cupiuntur illicita. l<am cmi concupixcit
mala, etxi rexixtenx concupixcentiae xuae non ea perpetrat, implet
quiclem quocl xcriptum ext: /wt conc/>ucentl< i< non e<, xecl
non implet quocl ait lex: ?Von conc/>uc. dlirixtux er^o c,ui leem
pertectixxime implevit, nulla illicita concupivit, quia clixcorcliam
carnix et xpiritux, c,uae in nominum naturam ex praevaricatione
35
40
10
15
64
20
25
10
15
I^iber Huanux c. 57 - 58
primi nominix vertit, prorxux ille non naouit, qui cle xpiritu et
vir^ine non per concupixcentiam carnix ext natux. (2) In nooix
autem caro contra xpiritum concupixcit illicita, ita ut omnino
perliciat, nixi et contra carnem xpiriiux ita concupixcat ut vincat.
Dicix mentem dnrixti omnium xenxuum clomitricem, xecl noc
clomanclum ext c,uocl rexixtit; caro autem dnrixti ninil naoeoat
inclomitum nec in alic,uo xpiritui rexixteoat, ut ao illo eam clomari
oporteret. ()uo propoxiio perlectionix exemplo acl noc xe cleoet
omnix imitator extenclere, ut concuoixcentiax carnix, qzuax vetat
apoxtolux perlici, nitatur atque optet penitux non naoere; xic
enim eax potext provectu coticliano minuere, c,uax nullax naoeat
xalute periecta.
58. /l//.. g l'u iitur ut oinnia prolanixxime ellatux ex in
dnrixti carne non luixxe quocl numanae naturae ext; c,uocl certe cle
nulla xcripturae rationaoilix vena, xecl cle xolo ^lanicneorum
caeno cleceptux nauxixti. Verum ut maior copia clelenclenclae
veritatix appareat, conceclamux te xomniaxxe in dnrixto carnix
quam clicix concupixcentiam non iuixxe, qzuocl certe in ^lanicnei
priux, poxtea in ^.pollinarix lurore clamnatum ext. l'uo tamen
quic> poxxit clomati xuilraari, cum non continuo xequeretur
malum exxe, xi quicl ille axxumere noluixxet, quoniam raclatim
crexcentioux ineritix oonorum cliceretur ixxe per optima nec oona
tamen intra xe locata xuoeriorum electione clamnaxxe? ()uomoclo
enim nuptiax non inlamavit interitatem xecutux, ita nec xenxum
carnix ^enitalix clamnaxxet, xi eiux poxxioilitatem nec in xuoxtantia
xua naoere voluixxet.
/ll/<?. K (1) lam xuperiux clixi c,uocl dnrixtux non xolum non
perpetravit, xecl nec concupivit illicita ut impleret leem clicen'
I^ioer quartux c. 58
65
tem: ?Von conc/>uc. ?Ioc certe cle xanctae xcrioturae vena, non
oe caeno ^lanicneorum manat in corcta li^elium, quocl vextrum
cloma exxtinuit naereticum. 3omniaxxe me ccix non luixxe in
dnrixto carnix concupixcentiam xpiritui rexixtentem, cuiux tu
etiam ipxix xomniix non pepercixti. Dormixxe quippe novimux
dnrixtum, in quo xi erat ixta tua xuxcepta, prolecto xopitox eiux
xenxux alic,uanclo per talia xomnia cleluoeoat, ut xioi etiam
concumoere vicleretur atque ita eiux caro ixto tuo oono
xtimulante commota et in irritum extencleret ^enitalia et irrita
ellun^eret xemina. (2) 3i autem noc cle dnrixti carne creclere
contremexcix - non enim xic ex lapicleux, ut non contremexcax,
quocl e^o quamvix ut te re^ruerem, xine corc>ix tamen tremore
non clixi -, orotecto lateri cleoex naturae (Dnrixti non xolum xine
clixpenclio cleluixxe talem carnix concupixcentiam, verum etiam
cum perlectarum laucle virtutum, qualem concupixcentiam novi'
mux carni ceterorum nominum et ioxorum non oeexxe xancto'
rum. ()uocl autem clicix non exxe conxequenx ut noc malum xit,
etiamxi conceclax i^ dnrixtum noluixxe xuxcipere, xicut non icleo
oamnavit nuptiax, c,uia noluit naoere coniuium, noc cle lioicline
pecorum clici potext, c,uioux i^eo non ext malum, c,uia non
naoent rationix oonum, uncle caro eorum non concupixcat aciver'
xux xpiritum. ()uocl vero rexixtit xpiritui nominix volentix lacere
oonum, quantalioet loquacitate atix te clelenclatur, non ext
oonum. (3) 3ic iitur dnrixtux aoxtinuit a peccato, ut aoxtineret
ao omni etiam cupiclitate peccati, non ut ei exxixtenti rexixteret,
xecl ut illa numc,uam prorxux exxixteret; non quocl eam non ooxxet
naoere xi vellet, xecl non recte vellet, quoci eum caro peccati quam
non ^ereoat, etiam invitum naoere non co^eret. ?roincle ille vir
perlectux, non per concupixcentiam natux, quae inclillerenter
17 Tx. 20,17
37 concupixcit ?/,
20
25
30
35
40
45
6H
10
15
20
I^iber quartux c. 58 - 60
4 antexiai^/<l^,
5 opux exxe t^. ?/ e</c/.
15 liabuie corpux t^. /^ 17 primitux^ priux
Lioer quaux c. 60 - 63
67
10
58
Li^ber quaux c. 63
quae mortalioux lacit cauxam puclorix. ()uicl iitur acl naec occur'
5 reret non viclixti, viclelicet nuclum eum, icl ext (^nrixtum, conven'
ticulix cleduixxe mixceri nec aliquem verecuncliae naoere rexpec'
tum, ne xacrileium quoo commentarix incurreret in carne
viclelicet xua, quae concupixcentiam non naoeoat, cle xuix et patrix
operioux eruoexcenx. 3i autem ei et concupixcentia non tuit et
10 tamen ille ext puclorix tunctux ollicio, irrelutaoiliter etiam xecun'
clum te approoatur verecuncliam corpori numano ^eoitam, non
calori.
^l/<?. K (1) Ixta tua ratione tam acuta et exquita clebet neari
oaptixmux Ionannix clatux luixxe in paenitentiam peccatorum,
15 quia eo oaptixatux ext dnrixtux, qui nullum omnino naoeoat
peccatum. 3i autem potuit alia cauxa, non ea qua ceteri, oaptixari,
icl ext non propter carnem peccati quam non naoeoat, xecl propter
ximilitucnem carnix peccati quam pro lioerancla peccati carne
xuxceperat, potuit etiam memt>ra teuere, non ea cauxa qua ceteri,
20 xecl ut xic conrueret puclencla te^entioux ninil naoenx puclenclum,
quemaomoclum baptixatux conruit paenitentioux ninil aoluenx
paenitenclum. (2) Deceoant quippe ximilituclinem carnix peccati
ea, quioux incli^eoat caro peccati, quamquam et ipxa xpeciex
numani corporix nucli, uoicumque inxolita ext, numanum
25 ollenclit axpectum. I^lncle et an^eli, qui nominum ximilex
nominioux apparuerunt, vextiti apparere voluerunt, xicut numana
conxuetuclo poxceoat. 3ecl naec conxuetuclo xi uncle oriinem
xumpxerit recorclemur, occurrit primi cauxa peccati in illix
nominioux, qui priuxquam peccarent, clecenter et nonexte erant
30 in loco tantae oeatituclinix nucli, nonclum xcilicet cle xua carne,
quae inoooeclienx inoooeclientioux reclclita ext, contra xpiritum
concupixcente conluxi. l^inil er^o te acliuvat dnrixti vextix, ut
concupixcentiae carnix clelenxor impuclenx non x.
9 ei om. ?/ l^lz.
32 concupcentie
I.iber qualiux c. 64 - 65
6Y
65
(??/
4 er^iitul'e<U.
70
15
10
15
I^iber quartux c. 65 - 67
I.iber quartu5 c. 67
71
conclitorix xui clinitate clelenxa ext, acl noc xolum, ut non qzuaxi
manum oonum, quippe quocl xit nominioux pecoriouxque
commune, xecl quaxi necexxarium xexioux inxtrumentum a iure
oaemonum vinclicata inter eiux opera locaretur, qui munclum
lecit et corpora, a nullo autem accuxatur nixi a ^lanicneo et
lra^uciano eiux nerecle, apparet naturalix peccati, cuiux omne
praexicum in naturae criminationioux naereoat, totum evanuixxe
timentum.
/il/<?. K (1) l^cce aclnuc clicix concupixcentiam naturalem, ecce
acinuc quantum potex xuxceptam tuam, ne ooxxit qzuae xit
intellei, conteix amoiua vexte veroorum. dur enim non clicix
concupixcentia carnix, xecl clicix "concupixcentia naturalix"?
l>Ionne concupixcentia oeatitucnix concupixcentia ext naturalix?
dur amoiue loquerix? ()uam tuenclam xuxcepixti, appella xuo
nomine: ()ui^ vererix? ^n in mala cauxa eiux lorte turoatux
oolitux ex quicl vocetur? Immo vero viilante memoria non vix
eam carnix concupixcentiam nominare; noxti enim laucle eiux
ollencli eox, qzui noc nomen in xcripturix xanctix non nixi in rei
malae xinilicatione le^erunt. (2) Ixto autem nomine utenx et
appellanx earn concupixcentiam naturalem inter eiux opera locare
conarix "qui", ut clicix et verum ext, "munclum lecit et corpora",
cum clicat eam Ionannex a patre non exxe. Deux quiclem munclum
lecit et corpora prorxux omnia; xecl ut co^?x co?'?'^tl^l/e <lANlvet
<lnlm<lm et c<l?'o concn/>ucat <l</ve??x 5/>lntm, non ext praececlenx
natura liominix inxtituti, xecl conxeauenx poena clamnati. "^,
nullo", incmix, "accuxatur nixi a Ivlanicneo et l>acluciano eiux
lierecle." dontumeliax tuax cum nix me accipere aucleo, quox in
me culpare auclex et nominare non auclex. (3) Itane non accuxat
10
15
20
25
30
35
72
40
45
10
IHer quartux c. 67 - 69
37
ex ... natura1n^c/ ^mbr. I.uc. 7,141
38
ille ... 40 auxux exi
reprelien^ere) ?el. lit>. arb. lr. e lit>ro 3, c/ ^u. r. dlir. 46xq.; nupi.
1,40; 2,15
68 6?/
69 (??^, X (c/. 14 rexixiur)
Liber quanux c. 69 - 70
73
74
10
10
Lioer quartux c. 70 - 72
I^iber Hnanux c. 72 - 73
75
16 ^li. 1,21
1 4 que) ei e</U. 20 catliolicae eccliae t^. eH/. 26 miKi ob liu t^. /c//.
73 (??X^
1 cleliinclerix^ uel cliltunclerix (?mz.m/
4 exxequenx//
10caeltixX
76
15
10
I^iber qu^rtux c. 73 - 75
75,8 iumenx ... inuina) c/^ I'Ior. x. 1,2,116 1 1 plumbei ... acuminix^ c/^
dic. lin. 4,48; >^u. c. lul. 1, 12 (c/ Otto, 5/^c/^^e?' /^0)
14 et om. /^
74 (??/ 4 talix ext aclam t?'. ?/ e</</.
75 (??/ 8 iuinenx conien, amenx coniec. U?ebn' (?e5^e), iamen (??/ e</</,
9 iinpieie xua, liorrenx xtultitia, iacenx lnte^>. U^e^e?' (?^e), impieie xua
Korrenx, xiuliitia cenx, lnte^p, U.
inuina^ c/?^.//. l^?/ /, /5W, 7^^.
voluptaium (?, uoIuntatum ?/Ml?',, volutatum l^iz.
IHer quartux c. 75
77
17 contra ... caIcex) c/ l'erent. ?liorm. 77; ^ci. 26,14 (c/ Otto, H,??c/?i'e?'
/69I) 18 expertem ... conceptum^ <^ ^mbr. 1x. lr. 1 31 8ap. 9,15
1 7 cum om. ?/ ^iz. 1 8 volupiaium (?, uoIuntatun1 ?/ /^ll?'. , volutaium
l^. ^ quix (?, qui ?/ e</</.
31 corruptibile corpux t^. (?
39 ineniix
luiinanix t?'. eH/. 40 pervenit raclun t^. eH/.
15
20
25
30
35
40
78
45
50
55
10
Liber qulliiux c. 75 - 76
42 nox ei liaec^ ei nox ?<lc, l^iz,, nox liaec ?/>c.m/ ^ naxci^ nox nci /^l/ln^<,
a^n. l. aclclenclum Komin /^l?'.
45 xui ?^/ I^iz.
50 clei imao t?'. e^.
53 liclem cailio1icam t^. U, 56 eniem^ mentem ?' l^lz.
76 (??)</ 8 exxe iniquum t^. eH/,
I.iber quartux c. 76 - 77
79
77 (??/
6 clixixxex ee t^. (?
15
20
25
80
10
15
20
25
30
35
I^iber quanux c. 77
I^ibel' quanux c. 77 - 78
81
Ion. 14,30
xoraem ... 9
40
45
10
15
82
10
15
20
25
I.ibel' quariux c. 79
79,3 Ion. 14,30 5 exurienti^ c/^ ^li. 4,1-1 1; praeclicanti^ ^ ^lt. 22,15-22
9 clel ... Davil Kom. 1,3
79 (???l^/ 2 cloniinux clicit t^. e</</, 3 liuiux muncli t^. l? ^ inveniei (?^/,
x^ c^ 7s,^, s2,I
4 inl ... cliabolum^ cliaboluin in eo t^. X ^ qzuain om. /^
5 tamquam c>m. /5
6 aclmonuer ^
9 ex muliere luer t^. /^
10 propama X, propaata (?mz.m/ 18 eum ?/ 20 ee ninil xe (?
21 naiuxl om. ^ 24 nec^ non X
Liber quartux c. 79 - 80
83
30
35
10
15
84
10
I^iber quam c. 8 1 - 83
niliil ... 10
I.iber quanux c. 83 - 84
85
84 (??X^/
1 dlirixii^ clomini X
12
86
25
30
35
lHer quartux c. 84 - 85
5 loK. 14,30
2 1 voluntaria actione t^. e<^c/. 23 voluntaie xua t?'. eH/. 24 nieruixxe clic
t?'. ??i^/ U. 26 inarla uirine t?', X 3 1 ne X 36 uoIuixxent ximiliter t^. X
37 Kumanae voluntat t?'. e</c/, 39 venra lronx t^. eH/.
85 (??/ 1 nobix^ uob (? 4 clicit e<^
I.iber quariux c. 85 - 86
87
88
I^ibel' quanux c. 86 - 87
I^ioer quartux c. 87
89
30
35
40
45
50
yll
I^ir>er quartux c. 87 - 88
55 intirmitax noxtra. (3) l>lon itaque icleo cleouit natux cle xpiritu
xancto et virine ^laria nat>ere concupixcentiam, qua cuperet
mala, etxi ei rexixtenclo non laceret, ne clicerent ei nominex:
?Iaoeto priux cupictatex malax et eax vince xi ootex, ut te imitari
noxtrax vincenclo poxximux. Deincle quicl clicix, Iuliane, cle illo qui
60 clicit: ^Von <^o</ vo/o <l^o, 5e</ <^o</ o^l l//</ /lcio, quem vox
axxeritix non concupixcentia cum qua natux ext, xecl mala
conxuetucline uxque acl ixtam necexxitatem premi? I^umquicl
liuiuxmoui iiomininux dnrixtux non praeouit ut xe imitarentur
exemplum? l^umquicl eox contempxit eoxque exxe voluit a xuix
65 xectanclix virtutioux alienox? (4) 3i er^c, clicerent ei: I^excix quicl
patimur mole conxuetuclinix qua premimur, tu non premerix,
propterea loquerix: "kacile omnex, cum valemux, recta conxilia
aerix clamux." ?laceretne tioi, ut etiam dnrixtux tali conxuetu'
cline premeretur eamque xuperaret, ut exxet remota eorum
70 excuxatione talioux imitanclux? ^,n tua vaniloquia iam ricleoix et a
nobix taceoix?
88. /l//.. S (1) Verum nix ut rex poxtulaoat impletix iuvat te
vel mecliocriter convenire, qua ticlucia tu, cum ?Iieronvmi xcripta
collauclex, clicax in dlirixto non luixxe peccatum, cum ille in eo
clialoo, quem xub nomine ^ttici et dritoooli mira ^et^ ut talem
5 lioem clecebat venuxtate compoxuit, etiam quinti evan^eIii, quocl
a xe tranxlatum clicit, textimonio nitatur oxtenclere dnrixtum non
xolum naturale, verum etiam voluntarium naouixxe peccatum,
propter quocl xe conoverit lonannix oaptixmate cliluenclum. De
alio etiam textimonio Ionannix evanelixtae llaitium ei axxuit
60 Koni, 7,15 67 lacile ... ^mux) c/ l'erent, ^nclria 309 (v. 16)
88,3 ille ... 8 iluenclum^ c/ Nier. av. ?el. 3,2
8 cle ... l0 l^xita^ c/
Nier.aclv.?el. 2,17
66 mole) male (? 69 eamque) reanique (?, </^, uel rrn ?>nz.
88 (??X^/ 2 tu qua li^ucia t?'. X 3 eo clialoo) clialoo illc, ^
</e/evl 7 peccatum^ </</, xe /l 9 axxuit ^/<l^., arrmi (??X^l ^lF.
4 ei2
I^oer HuaI'tux c, 88
91
10
illa ... clexiinani^ ^e?'ulm. </ d)^l//m y>uco^m, c/ ^u, ep. Oivjall 4
13 ooviaiuin i^ xc. ?el. lib. rd.
29 oppoxui) c/ ^u. nupt. 1,40; 2,15;
qua ... 31 operur) c/ ^mor. Ix. lra. 1
16 tui clomaiix t?'. e<U. 22 illix non conxonaret t^, ?X^/ ^c/. 23 inini om.
/^ 24 acluerxarix (? ^ icleo nie cc?cl, iclem (??X^/e<U., iclem nie coniec.
/^l/ln/^l, </n. l. incle me ^/<l^. (?^e) 25 appellare noc t?'. /^ 26 apparei^
<l<^, non X ^ onicleniia (? 30 illiux om. (?
10
15
20
25
30
92
I^ber quartux c. 88 - 89
35 noc viclere vel poxxix noc non viclere - , tantum tamen cauxae
oonitate clexererix, ut calumnierix mini nomine ^anicnei, non
impruclente inorantia, xecl impuclente lallacia.
89. /l//.. S (1) I^lam ^lanicneox clexerix in vituperatione xuum
et caprarum, quox in numanae naturae criminatione comitarix,
cum quibux etiam in dnrixto non xpeciem carnix, xecl rationem
evertix exemoli. 3uomovex etiam a dnrixto veroix interim
5 naturale peccatum, ne et ipxum xuo potextate vi^earix cliat>oli
collocare, quocl non lecit vel ipxe ^lanicneux, xecl lauclax
?Iieronvmum, qui ita eum non metuit olaxpnemare, ut clicat
illum tamiliaritatem cum voluntariix quoque inixxe criminioux.
(2) Ita inter cliverxax amicorum xorclex et commenta volutatux
10 xine clellexu in catliolicorum xolum ellerarix iniuriax, quia clicunt
cleum mali auctorem non exxe, nominex qui ab eo liunt, malox
non exxe naturaliter, leex clei iuxtax exxe, imainem eiux ooxxe
cleclinare a malo et lacere oonum, dnrixtum nec in membrix nec
in praeceptix nec in iucliciix ullum perpetraxxe peccatum. ^tque
15 icleo xi tu axxertione veritatix aerexcax, creclimux tamen pruclentex
inxtrui nonnulloxque etiam cle nix, c,uox menclacia tua xauciarunt,
ooxxe xanari.
/ll/<?. K (1) De dnrixti exemplo xuperiux tioi rexponcli quocl
neque neare cleoemux eiux excellentiam, qua licet nomo
20 inte^errimux, tamen cle xpiritu natux nec carne concupixcente
conceptux, xuper omnex nominex nic vitam iuxtixximam cluxit,
nec propter nanc excellentiam nox excuxare, ut non eum pro
moclo noxtro xtucleamux imitari. l>Ion enim coniu^ex liclelex
caelioatum eiux imitantur et tamen, ut aclulteria omnexve concu'
25 oitux illicitox non perpetrent, imitantur illum nec, xi eum
I^iber quartux c. 89
y)
30
35
40
45
50
94
10
15
20
25
I^iber quartux c. 90
90. /l//.. S (1) 3ecl ninc ixta xulliciant. Veniamux nunc acl
illucl, in quo parx neotii mana verxatur; cuiux potentia exami'
natux et exanimatux ^lanicneorum leatux tam liclelix rexponxio'
nix clocumenta protulit quam eleantix inenii. I^lam poxtquam
clicta mea, quae xupra poxui, nulla re nova interceclente lau^avit
et probavit, a^ eam partem, qua clixputatio a nooix promixxa
xuppleoatur, accexxit quaerente me quippe, per quicl xub cliaoolo
exxent quox ^eux tecit. ^cl quocl rexponcli ipxiux nomine: "?er
peccatum, non per naturam" retulique cle meo: "3ecl xicut ipxe
non aonuix, ut non potext exxe xine xexioux letux, ita nec xine
voluntate clelictum. r^aoent iitur tempore conceptux xui parvuli
voluntatem, qui aclnuc animam non naoent, aut naoent tempore
exortux xui, qui aonuc rationix uxum non naoent." (2) dum acl
nunc iitur venixxet locum, noc xolum cle noxtrix propoxuit
ooiectix icl ext: "3ecl ut non potext exxe xine xexioux letux, ita nec
xine voluntate clelictum" rexponclitque, "ita vero, ita ext; xic enim
/>e^ nm ^ominem />ecc<lt?n lnt?'<lvlt in mn</m et />e?' />ecc^tm
mo^ et lt<l ln omnn /?o?nln/>e?'t^nxllt, in <7o cin7n />ecc<lve?^<nt.
?er uniux illiux voluntatem malam omnex in eo peccaverunt,
quanclo omnex ille unux luerunt, cle quo propterea xinuli
peccatum oriinale traxerunt." Lectorem iitur a^nortor, ut
conllictum noxtrum viilanter inxpiciat. ()uicl tioi promit,
eruclitixxime oipeclum, meam non xupplere xententiam, cum etxi
in ea parte quam xupprexxixti priorix clicti expoxitio teneretur,
tamen etiam in illo, quocl tioi ooiecixti, vix aeque tota conxixtat?
(3) ?ropoxui quippe ticleliter, ut tua quoque manilextavit axxenxio,
quocl a te xolet relerri, et interroanx, per quicl xuo cliaoolo exxent
9 retuliczue^ et reiuli ^
1 9 ea ?/ l^lz.
I.iber quartux c. 90
95
oarvuli quox lecixxet cleux, rexooncli vice tua: "?er peccatum, non
per naturam." derte viclex me ninc nullam lecixxe lrauclem. Dixi
cluocl in ore l'racluciani ext, licet noc non xit in clomate. ^,cl
quocl retuli: "3ecl ut non potext exxe xine xexibux letux, ita nec xine
voluntate clelictum." l'u noc impuclenti lecixti lraucle clivicluum;
nam commemoranx quocl nox clixeramux, quia ut non exxet
at>xc,ue xexioux letux, ita nec xine voluntate clelictum, illucl cluocl
xequebatur cle parvulorum voluntate tacuixti et rexponclex: "Ita
vero, ita ext; xic enim />e?' n?m /?o?nlnem />ecc<ltm lnt?'<lvlt in
mn</m. ?er uniux illiux voluntatem malam omnex in eo
peccaverunt." (4) I^Iocine rexponclere ext, nocine clixputare,
nocine poxtremo vel xoorietatix nabere rexpectum? Kicletur certe
ao eruclitix calliclitax xopliixmatum, uoi per communionem
nominum ximplicitati rexponclentix illuclitur; xecl illa ipxa
xopnixmata licet non xint veritate xolicla, urbana tamen xuoerlicie
colorantur; noc autem cluocl monxtrum clixputationix ext, nec
veritate xoliclum ext nec xopnixmate leviatum. Dixi certe non
poxxe exxe xine lioera voluntate peccatum; c,uo concexxo vextrum
cloma conxumitur, aui putaatix exxe in natura nominum xine ulla
voluntate reorum clelictum.
/ll/<?. K (1) l^^o icl xolum cle opere illo tuo leeram, cluocl
cartula quae mini mixxa ext continebat. l^lam poxteaquam librox
tuox, cle quioux illucl nexcio c,uix excerpxit, inveni, acl cuncta
rexponcli. Dicimux autem et nox non poxxe exxe xine lioera
voluntate peccatum; nec icleo tamen, ut clicix, noxtrum cloma
conxumitur, cum axxerimux exxe oriinale peccatum, qzuia et acl
30
35
40
45
50
YH
I^iber quartux c. 90 - 9 1
Liber quartux c , 9 1 - 92
97
nominix, quamvix xine ioxa exxe non poxxet. ^liucl ext er^o: I^on
potext exxe xine voluntate peccatum, et aliucl ext: l>lon potext exxe
nixi in voluntate peccatum. l^eqzue enim, xi recte clicimux: 3ine
conceptu partux non potext exxe, icleo etiam recte clicitur: I^ixi in
conceptu partux non potext exxe; xecl noc ita cliverxum ext, ut 20
neque in conceptu partux neque in partu poxxit exxe conceptux.
(2) ?eccatum vero potext exxe in voluntate, xicut luit primi
nominix; potext etiam non in voluntate, xicut oriinale
cuiuxcumque naxcentix, qzuocl omnino ext in voluntate nulliux, xecl
non xine voluntate primi illiux. Ille quoque xanctux qui clixit cleo: 25
non utique naouit in voluntate peccatum quocl commixit invitux.
()uicl ille aui clicit: ^Von ^o</ vo/o^lcio bonm moxque xuoiunit:
xe</ ^o^ no/o m<l/nl ^?oc <l^o? I^umqui^ in voluntate clicenclux ext
nabere peccatum xecunclum vox ipxox, qui eum vultix intellei vi 30
conxuetuclinix coi peccare nolentem? (3) Dexine iitur cle vicini'
tate xuorepere et xenxim limitem tranxrecli, ut quoniam clicimux
xine lioera voluntate, tu nox clicere allirmex nixi in lioera volun'
tate peccatum exxe non poxxe, tamquam xi cliceremux xine ine
carbonex exxe non poxxe et tu nox aliirmarex clicere nixi in ine 35
carbonex exxe non poxxe. ?Iaec xi nexcieoax, conlitere te non tuixxe
intelle^entem clixputatorem; xi autem xcieoax, non intelle^entem
xperaxxe naoiturum te exxe lectorem.
92. /l//.. S ()uicquicl enim naturale ext, voluntarium non exxe
manilextum ext.
26 lob 14,17
28 Kom. 7,19
16 non ... voluntaie) ne uoluntate non poten ee t^. X 20 exi cliverxum
t^. UU. 22 in voluntate potext exxe t?'. UU. 33 lioera voluntaie^ ^ voluntate
libera t^. ^ ^ libera^ ... ooxxe) voluntate lioera ee non poxxe peccatum t^.
/</. 34 xi ... inel xine ine cliceremux /^
92 6?x^
98
10
15
Libel' quartx c, 92 - 94
99
10
10
15
20
1ON
25
10
15
I.iber quanux c, 95 - 96
I^ber quanux c. 96 - 97
101
33 ^larc. 3,29
97,2 xine ... c^lictuni^ (c/) ^,u. nupi. 2,15
7 Kom. 5,12
24 t lactuni t?'. X 26 clicix manere nc< quocl ext ex t^. X 27 cle ueroix X
30 mlwenit X 32 in eiernuni manet>it t^. X 33 enim <n. X
97 (??X^/
1 quam wl^exi, cur lam (?, quia ?X^/ !,, c/ /Vo/ez. X///
liionantia (?, om. ?X^/ e^</.
propotionibux ^/ ^
2 inveniiur^
inueniuntur /l, <U. cliuerxit ?/ e<U. 4 concinii) cecinit (??<lc. l^iz. (</c/.
concinii l^iz.mz.) ^ quae) qui X 7 xecl (?X, o^l. ?/U,
20
25
30
1 02
10
15
20
25
I^iber quartux c. 97 - 98
123
104
15
20
10
xexibux letum. (2) Illuo enim cctum ext quia xine nix non potext
exxixtere, lioc autem quia xine nix poten manere. Lene quoo ipxe
uno loco et cle peccato et oe letu locutux ex clicenx: "I^t non
potext exxe xine xexibux letux, ita nec xine voluntate clelictum."
3icut er^o intelleimux letum icleo xine parentum xexibux exxe
non poxxe, quia xine nix non potext exxixtere ut xit, et icleo xine
parentum exxe xexibux poxxe, quia xine nix potext manere cum iam
xit, cur non ita intelleimux etiam peccatum et xine voluntate exxe
non poxxe, quia xine illa non potext exxixtere ut xit, et xine
voluntate exxe poxxe, quia xine illa potext manere cum iam xit?
101. /l//.. S Vicle er^o quo tua acumina perveliantur; perxua'
clere conarix rem aliquam per lioc non exxe per ouoo potext exxe,
/j !/<?. K ()uicl enim tu, o mane ille, etiam contra ratiam clei
clelenxor liberi aroitrii? I^eaoixne peccatum aliquo^ per liberum
aroitrium non exxe, quocl per liberum aroitrium potext exxe? kit
enim ut xit peccatum per liberum aroitrium, cum liomo peccat xi
velit, et lit ut non xit peccatum per liberum aroitrium, cum
liomo non peccat xi nolit. l^cce invenimux aliqui^ et lioc ipxum
cle quo clixputamux, icl ext peccatum per lioc non exxe per ouocl
potext exxe, iu ext per liberum aroitrium. ()uicl ext, contentioxe?
?Iucine mea acumina perveliuntur? ^,n nic tua lumina aciem
percli^erunt? l>loli exxe praecepx; meliux ext attenclere c,uicl clicax
quam contenclere ut contraclicax.
102. /l//.. S icl ext peccatum per lioc exxe xine voluntate, per
quocl non potext exxe xine voluntate,
105
^l/<?. K l>Ion xane peccatum per noc ext xine voluntate, per
quocl non potext exxe xine voluntate, xecl cliverxix quiclem cauxix.
l'amen potext utrumque; nam xine voluntate non potext exxe, 5
quia xine voluntate non potext exxixtere ut xit; xine voluntate
autem potext exxe, lzuia xine voluntate potext manere qzuocl
exxixtit.
111). ////.. S (1) ut conclitionem xuam conclitione xua perclat et
xit aoxque noc, xine quo non poxxe exxe llelinitum ext. ?Ioc ext
inliciari reoux. l^uicl tale ^naxaorax qzui nivem niram exxe
cliceoat? dommentarix rei alicuiux naturam lructioux xuix neari;
cumque xit contrarium necexxitax et voluntax, ita ut, xicut xupra 5
oxtenclimux, mutua xe impunatione conxumant, tu novo impox'
xioilique loeclere ac necexxitucne monxtruoxa alterum alteriux
xuoclix ellectui et clicix necexxitatem cle tructioux voluntatix exor'
tam, ut voluntax xua xe multiplicatione cleleverit et xtatum
proprium operata mutaverit atque, ut rem ipxam xuix vocaoulix 10
exprimamux, poxtquam coepit volunt exxe, voluntax exxe
llexierit. (2) ()uo qzuicl potext non clico ootunxiux, xecl turioxiux
coitari? dum er^o naec cluo ximul exxe non poxxint, icl ext necex'
xitax et voluntax, tuque coniirmaverix quocl cliximux non poxxe
exxe xine voluntate clelictum, axxentiarix quoque non exxe in par' 15
vulix voluntatem, contorto utture coerix annuere nullum in nix
exxe peccatum, qzuocl xine voluntate non poxxe exxe prolexxux ex.
/ll/<?. K (1) I^ecexxitatem et voluntatem ximul exxe non poxxe
non clicerex, xi tioi claretur noxxe quicl clicerex. dum enim xit
moriencli necexxitax, qzuix neet qzuocl poxxit exxe et voluntax? 20
I^lncle ait apoxtolux conc/>ucentl<lm xe naoere </uxo/vl et ee cion
103,3 qulcl ... clicebai) c^ ^nax. lr. 97; dic. acacl. 2,100; I.aci<un. cliv. mxt.
3,23,11 21 concupixcentiam ... llirixto) c/ ?liil. 1,23
6 auiem uolunte t^, eH/.
103 (??/, X ftnc. 13 cum, c/e5. 28 reux) 4 xuix lruciit>ux t^, /^,
Viz. 12 otnuxiux ^/lzne 13 cluo liaec t?'. /^ 19qucxl eHU.
7 liac ?/
10t>
25
30
35
40
45
50
(H?'uto. dum er^o vult mori quem necexxe ext mori, ximul xunt
necexxitax et voluntax, quocl tu lieri poxxe vana voluntate, nulla
necexxitate neaverax. ()uocl autem liat etiam ex voluntate
necexxitax plerumque contraria voluntati, prorxux inxipienter
aonuitur. ()ui enim xe volenx mori letaliter oercutit, moritur etxi
noIit; item qui volenx tecit peccatum, nolenx liaoet peccatum,
volenx impuclicux, nolenx reux; eo quippe nolente peccatum
manet, quo nolente non lieret. (2) ^,c per noc et non potext exxe
xine voluntate peccatum, quia non lit nixi voluntate, et potext
exxe xine voluntate peccatum, quia manet etiam xine voluntate
quocl lactum ext voluntate, et ext iam necexxitax etiam xine
voluntate, quam tecit voluntax xine necexxitate. l^lam et ille qui
clicit: ^Von ^o</ ^o/o <l^o, certe xecunclum vox necexxitate conxue'
tuclinix premitur; nanc autem necexxitatem, ne lioerum auleratix
aroitrium, eum xioi voluntate lecixxe contenclitix et tale aliquicl in
natura numana lactum exxe non creclitix, ut ex voluntate primi
nominix, cle quo ext ori^o numani ^enerix, lieret necexxitax peccati
oriinalix in poxterix. l^cce illa quae impoxxioilia proponeoax, in
vi conxuetuclinix lacta xunt poxxioilia, quae non lruxtra clicta ext a
quibuxclam xecuncla natura. (3) Dixerax nox aoxurcliux aliquicl
clicere quam qui nivem niram exxe cliceKat, "ut peccatum
conclitionem xuam conclitione xua perclat et xit aoxoue noc, xine
quo non poxxe exxe clelinitum ext." l^onne conclitionem xuam
(xua) conclitione perclit, ut per vim conxuetuclinix tiat xine
voluntate, cum conxuetuclo non lacta xit nixi voluntate? l^onne
rei nuiux natura tructibux xuix neatur? ()uancloquiclem conxue'
tuclo lructux ext voluntatix, quoniam ex voluntate initur, quae
tamen icl quocl ait neat xe aere voluntate. (4) Dicix quocl
"contrarium xit necexxitax et voluntax, ita ut xe mutua impuna'
34 Kom. 7,15 40 vi ... natura) ^/. ^ic. lin. 5,74 <l/. (c/ Ottc>, ^/>?'U^m'^e?'
426) 42 ui ... 44 exi^ v. lxq. 50 contrariuni ... conxumant) v. 5xq.
22 ero) enim X
107
55
60
65
70
108
5 8,om. 5,12; per ... 10 iraxerun^ ^u. nupi. 2,15 10 iunc ... luerunt^ c/
^u.pecc.mer. 1,11; 3,14 12 navel'am^c/ 2,178, 1xqq. 19 >^u. nupi.
2,15
5 accuxatixximam (?, acuilxxiinam (acc' ?<lc.) ?/ U,
8 illiux uniux t^, /^
9 unux ille t^. X ^ oriinale peccatum t^. U, 13 accepiain (?, accepium ?/
e<U., <l</n. l. acceptani /</<l^. (c/ /,/3,2.' 2,^s. /7,' ^,55./<)> 23 xu^ </</. non (?
109
35
40
45
50
54 per
110
59 perl ... peccaverunt^ ^om. 5,12 61 ^mbr. I.uc. 7,234 69 une ...
periel'ai^ c/ I.uc. 19,10 77 Levi ... 79 ^branam^ c/ Nebr. 7,9xq.
59 in munclum intrauit t?'. (? 61 iiiur^ ero e</c/, 62 in? ... oninex^ omnex
in ilIo t^, e<U, 64 poiuere /^ 66 clocere veI c>m. ^ 70 xalvare^ luum
lacere /^ 71 peccaverunt ^/ U. ^ periixxe l^z. ^/<l?'., pecaxxe X 76 aclnuc
om. ^/a^. 80 luii luinb t?', U,, <lc/</. quanclo X 81 eiux uolunt t?'. ?/
e</^. 82 xut>xtantiani xuam t?', eH/.
111
8 ?x. 109,4
5^3
9) Nebr. 7,9xq.
8b lieci1n ) X (?5/. ^ >Iux om, /^ 88 eiiam ipxe xit t^, X 90 exi tamen t^.
/^ 9) ei om. 6 98 clecimux ^ l/lz. j clarl ?X^/ l^iz, 99 quippe ratione t?'.
85
90
95
100
105
112
10
10
113
27
15
20
25
30
35
114
40
45
50
55
40 cuiux liclem ... ?elaiux ... reprelienclere^ (c/^) ?el. 1i1>. art>. lr. e libro 3,
c/ 67,38
42 icleo ... 49 concepiionix^ /^mbr. Ix. lr. 1
45 omnix ...
menclax^ Kom, 3,4; ?x, 115,11 51 o ... erubexcenclam^. 9xq. 57 perxo'
narum acceptionem) c/ ^om. 2,11; Lpli, 6,9; 2 ?ar. 19,7
49 lioc ei anibroxium t^. ?/ e<U.
107 (??/, /^ ftnc. 6 pronunti)
115
8 coniuumque /^
9 inlexto /^
10
11 mittix^ muiix (?
9 cle (?,
116
15
20
25
109,2
inl ... ?aniciuml l .^. ep. luncl. (?), c/ 3,186, 13; 5,25,24; ^u. c. ep.
lun. 12
3 a ... l^enocK^ c/ 3,172-177. 186xq.
1 17
13 creclit^ <U. ei ?/ ^,
21
epixcopum ...
30 d/pl'ianux et
10
15
20
25
30
35
1 18
40
45
50
40 ^mbr. 1xaac 60 4) lul. acl 'lurb. lr. 329 (^u. c. lul. 1,43xq.; 6,66)
110,5 numquicl ,.. praeiuclicant^ v. 1xq.
)8 enim ext t?', e^^.
110 (???i^/ 1 clei^ om. X ^ xcripia clixpuiatorum t^. e<U,
/^/ j >^mt>roxii^ om, ?X^ e</^. 6 clei^ om, <?
111 (??X^/ 2 litteri^ xcripiurix /^
4 xecl
119
10
15
20
120
25
30
35
40
^iber quanux c. 1 12 - 1 13
26
?x. 1,4
35
I.it>er quartux c. 1 13
121
7
benecliciione clona^ c/ (!en. 1 ,28; liberumque artMrium^ c/^ 8ir. 15, 14
19 ex ... clelicii^ c^ ^mbr. Ix. lr. 1 29 coniuia ... 44 luxa^ ^. 3-13
13 uirorum lainam t^. ?X^/U, ^ quaeclam X
t^. ?X^/ 30 Koc^cl/c
26 en ita t?'. ^
28 illa tua
122
Liber quartux c. l 13
35 memora naturae, quae taamen vitio et per noc caoolo conxtat exxe
xuoiecta. "Uli", inquix, "a cleo inxtituta coniuia ac oenecctione
clonata lioerumque aroitrium, prout opportunitax attulit,
explicarunt", xic et nox. "?Iumanum ext", inquix, "ut non xtare in
xocietate vextri xcelerix iuccentur"; immo inxanum ext ut non
40 xtare in xocietate illorum vextro xcelere iuccemur. (3) Dicix "non
praeiuccare xcripturix xanctix, c,uocl omnex naerexex aliquioux
earum textimoniix xe occulunt ac nituntur tueri", et xic vix
cxputatorioux non praeiuccare catnolicix nonnulla, quae 20 eix,
xicut putax, "incautiux luxa" vooix ooicimux. ()uicl ext noc nixi
45 ccere etiam in xcripturix xanctix ea, c,uae pro xe uxurpant
naeretici, incautiux tuxa exxe et icleo vera non exxe? ()uo
xceleratiux quicl potext cci? ^ut xi illa vera xunt, xecl ao naereticix
non ita intelleuntur ut xunt, ninil ximile naoet naec comparatio,
quoniam ccta vel ^moroxii vel d^priani vel aliorum catnoli'
50 corum, quae contra vox ponimux, xi vera exxe concexxerix,
peccatum oriinale lirmaoix. (4) ?roin^e quema^moclum nox
cum illix et lauclamux nuptiax et liberum conlitemur aroitrium et
cletencmux innocentiam, xic tu cum illix cc parvulox expertex
non exxe clelicti; alioquin nox xumux cum eix, tu a^verxux eox.
55 Illorum enim ccta non clelencx, ut promixerax, xecl reprenenclix.
1"uo quippe clomate cum coarix illa culoare et lalxa exxe
conten^ere, nullo moclo xinerix auctorioux eorum clelenxionem
quam xpopon^erax exmoere, quia et in accuxatione a^ulator exxe
conarix et in a^ulatione cleprenen^erix accuxator.
I^ioer quanux c. 1 14
123
124
30
35
40
45
50
55
I^iber quanux c. 1 14
lHer quaux c. 1 14 - 1 15
125
115 l??X^/
5 clamn (?
7 cllxii ^/<l?'.
126
11
1 (or. 15,16xq.
12
1 (or.15,20
13 lunc'
16 anitni^ corporix /^ ^ quanclo eiiam t?". (? ^ liominix ipxiux t^. e</c/., ipxiux
animi X 17 oriinalix om. /5
1 16 (??X^/ ) electio nixi ^/<l?'., eleciionix lcl (??X^/ l^iz. 4 commixiio
inravari co?'i'^l, commixiione rauari (???l^ e<U.
6 uinclicare ?/ l^iz.
1 0 praeiuclictum (? 12 noxtra (? 18 nolenteue X
I^ioer quartux c. 1 16
127
non aecncium rationix quatit, xecl ipxe xe exoonit irrixui. (3) I^t
er^o acl cauxam comparatio recurrat, quaeritur utrum xit in
natura peccatum. ?etivi, conceclerexne nullum exxe xine voluntate
oeccatum; axxenxux ex, xicut tua clicta textantur. ^clclicli, an in
parvulo putarex exxe voluntatem; noc etiam cleneaxti. ()uicl
xequitur tertium, xi non ext xine voluntate oeccatum? 3i non ext
in parvulo voluntax, non ext er^o in parvulo peccatum. I^Ioc tam
certum ext, ut neque ao ^,caclemicix venire poxxit in cluoium,
quorum clivitiae xunt ninil certum tenere. l'u er^o cum poxt cluo
prima xumpta tertium neax, in quo ext ellectux cluorum, non
rationix tunclamenta convellix, xecl tuum oroclix lurorem.
/ll/<?. K (1) Itane ex inxipienx, ut putex in natura non exxe
peccatum, cum omnino peccatum nixi in natura exxe non poxxit?
l>Iam vel in an^elo ext vel in nomine, cmae xine cluoitatione
naturae xunt; xi er^o peccatum in nulla ixtarum natura exxet,
prolecto nuxquam exxet, ac per noc propoxita quaextione, utrum
xit in natura peccatum, clocere intenclerax in natura non exxe
peccatum; vanam er^o luixxe intentionem tuam et in vanum te
ixtam propoxuixxe quaextionem, xi non ex nimium vanux,
intelleix. ^cce rationix tuae, quoniam ratio vera non ext,
mnclamenta convello nec tamen, xicut conviciarix, proclo turorem
meum, xecl errorem tuum. (2) doncexxix enim cluooux quae
xumix, icleo tertium ne^o, quia non ext in eo, xicut exxe putax,
^uorum ellectux illorum. Icleo quippe conceclo non exxe xine
voluntate peccatum, quia xine voluntate non potext lieri. 3ecl alia
25
30
35
40
45
128
50
55
60
117,2 cliluimux^ l,H, er/>/lcHM5, c/ ?laut. Ku. 1108; ^mbr. ^br, 1,30; Nier.
aclv. lov. 1,6
129
130
I,it>er quartux c. 1 1 8
1) ^mt>roxiux ... elicti^ <^ >^mtir. Ix. lr. 1 22 ^laniclieox ... lulmmibux^
c/ 6-8
31 ^mbroxii ... preKener^ (c/^) ?el. lit>, arb. ir. e lit>ro 3, c/^
67,38
9 virox om. (?
10 cl?luere (?^/, cleluere ?'e<U.
11
xl et^ ei nixi ?'
12 cleluuntur (??/e<^.
17 cliluix (?^, cleluix ?'eH/.
18 cleluaniur (??/
e^c/. 26 lulmina potentia t?'. ?' 28 cliluatur (?^/, ^eluatur ?'e</</. 30 quia
I.iber quariux c. 1 18
131
35
40
45
50
55
132
70 cleum ... il v. 4
1)3
12
antixiitex ... capn^. 1xq.
22 irain ... intentio^ v. 3xq.
120^2 ai^ c/ ^u. nupt. 2,15
17
18
cliluix ^., <1eluix (??/ /^l?'.
23
poxx oxien^ere illox t?'. U.
24 cunciionem (?, c>m. (??/ e<U. 25 intentionem^ ^e/en, cunciationem
wnlec. /^lmm' ^ linem l??<lc,
120 c??/, X (inc. 20 Kaucl. c/e5. 31 ico)
10
15
20
25
134
9 in" ... clocui^ c/ 3,172-187; lvlan, ep. acl ^/len. el ep. acl ?aiiicium ( ep.
luncl, ^)
21 petix^ c/ /Xu, nupi. 2,15
25 non ,.. ^aniclieum^ c/
20-22
1) xunt e^c/.
15 aclverxariae potexii t^, e</</.
19 a^ae<U.
20 inur^
ero e</</, 21 pe! lx om, /l 23 ui c,m, /i,' 24 riclicuIoxam ?ilc.X^ 28ei^...
icere c>m, X
135
40 perxeveraanx om. (?
45 bapii^anclox paruulox t^, ?A/ e<^</.
48 ecclexia
cainolica t^, e<^ 51 xixierei^ conxterei U. ^ uobixcum ?<lc, ^ inuiciiux
(? 54 cliabolc, concliiori t?'. e</<//.
30
35
40
45
50
55
136
60
65
70
75
80
85
73 icleo ...
1)7
20
121
(??/
8 nexcit ^/ ^/<l^.
9 melioi^ meliorem (?, meliore ?<lc.
15
l^uclaic>rem^ <^, viriniiatix ?^e, <^n. l. aclenclum vir^init ^<^.
17
probrorum cc?xl (c/ ?^/i, ^V, 2, /^s25^.), procorum c^/. l^lz., </n, l.
ptAvorum vel proavoruin ^/<l^., proavorum ?Ke
1)8
1)9
59
54 noviiate partux t?', eH/. 55 xenxii ?/ l^lz., <U. ueI xit (?mz. 57 novita'
te partux t?'. U.
58 naxcaniur (? (c/^ ^u. c, clu ep. ?el. 4,29), ncimur
<4mi^', ?)</ eH/. 63 conux t^, ec/^. 67 aclxeculain ?<lc.
55
60
65
70
75
142
80
85
10
15
84 pecc (?
122 (??/ ) lionabit ^/<l?'., clonauit (??/ l^iz.
141
24 coinpai'ax (? 26 a te e^/.
42 non) nox co^lec. d<ln^/
34 auliillinux ?"s<lc..^
20
25
30
35
40
45
142
50
55
60
65
70
70
143
144
16 xecl ,.. 20 initio) >^u. nupi. 2,20 17 8ap. 12,10xci. 21 >^u. nupi. 2,20
25 lama ... 27 clexiitutox^ c^ dic. rep. 6,19; ^acr. xom. 2,4,14; ^mbr. ex^m.
2,7; >^mm. Klarcell. 22,15,2. 9; ?lin. nai. Kixt. 6,181
29 pi xurclae^
?x. 57,5
145
41 liliuni 8iracli^ Liber Iexu lilii 8iracn ( Liber ^cclexiaxticux) (?^<lece a/Pe/'
/at5 t XOVI^ XI?/^X; ?nilonem^ c/^ lxicl. ei. 6,2,30 : nunc (5c. libruni
8apientiae) luclaei ?niIonix exxe allirmani 46 nani ... 49 convenire^ c/ ^u.
en. ?ela. 6xq,
47 in ... ecliit^ non exxt<lt, c/ l^ier. av. ?ela. et ^u.
ext. ?ela. 6 54 Lpli. 2,3 60 2 ?eir. 2,12
39 ext coitaiio malinaiitiuin t^, X ^ malinanium ?' 40 peierax^ peer
^ ^ illuin ^Iebraeum lilium (?, illum nebreum ?ac,X, illox liebr(li)eox ?/>c,^/
U,
41 lilonem ?X
qui^que/^
44 aucioritateni einx t^. U.
46 poxuimux /^ 51 potuixxe meruerunt t^. (? ^ naturalein malliiam t^. (?
55 ei nox enim t?'. /^ 60 apoxioIux loquenx^ ait apoxiolux ^
40
45
50
55
60
14t>
65
70
75
80
85
90
80 uiti'
147
14 8ap. 11,24-12,2
22 ?x, 58,6
25 Luc, 11,42
1 48
30
35
40
36 ?x. 5,7
39 8ap. 11,24
34 xunt nuncupati t^. /</, 36 omn) <^. clomine (?x/. 41 xint l ^ xunt U!,
42 clominux^cleuxe<U, ^ xunt liomin c?'. eH/. ^ xuum clominux (??', xuum
cleux ^/, cleux xuum e<U, 43 clominux^ cleux ^/a?'.
125 l???/ 2 ei lauaiorix t^. e<U. 3 innocentium ^/ e^,
149
15
ulla^ 1Ila (?
150
10 clicitur, nomini ext immutanilix qui eam mutare non potext, non
cleo qui omnia potext.
127. /l//.. S ()uoo^ autem conunenclavit aclmonere cleum, ut
relicta malitia peccatorex creclant in eum, evertit omnino
opinionem naturale mali, quia certum ext relinqui non poxxe
con^enita.
5
/il/Q. K ?oxxunt etiam con^enita relinqui, xecl quanclo icl in
nomine operatur omnipotenx; nam et corruptio con^enita ext
corpori, quocl tamen erit incorruptioile.
128. /l//.. S (1) ?Iinc explicata patientia clei et clixpenxatione
mitixxima, qua non vult mo?'tem mo?'lentu nixi t ^eve?'t^t?' et
^w<lt, approoare ouocl clixerat etiam per exempla perxixtit
lacitque mentionem eorum, qui in terra dnanaan viventex
5 pexxime iram omnipotentix accenclerant, ut impen^eretur ultione
iuxtixxima Ixranelitarum triumpnix xuo clei iam le^e viventium.
///w enl>?7 ^ntl^ox ^<lblt<lto?' x<lnct^e t<le te?'?Ae oc/len5, <^onl<lm
o^l^l/l<l o/>e?A tlt?l ^cleb<lnt />e?' me</lc<lmln<l et x<lc?'l/lci<l lnl5t^ et
nec<lto^e5 /l/io?'m xlne mue?'lco?'^l<l, vo/utl ^e?'^e?'e />e^ m<lnx
10 /><l?'ent??7 nwt?'o?'m, t </l^n<lm />e?'cl/>l<lnt />e?'e^nn<ltionem />e?'o'
?'nl <//el, ^<le tlt?l omni?n cAno?' t te^<l. 3eptem ^entex, quioux
ex maxima parte cleletix Ixranelitix terra repromixxionix clata ext,
propter quicl cleux voluerit perire textatur. (2) l>ie enim in una
nominum natura per aliquam perxonarum acceptionem apucl
15 cleum vicleretur exxe clixcretio, propter quicl dnananaei meruerint
interlici, commenclat. ///ax e?M <lntl^ox ^><lblt<lto?' x<lnct<le t<le
128,2 non ,.. morientix) sc/) Lx. 18,32; mxi ... viv^ (c/) Lx. 33,11 4 in ...
<nanaan^ c/ Qen. 11,31 a/. 7 8ap, 12,3-7
14 aliquam ... cleum^ c/ ^om.
2,11; Lpn. 6,9; 2 ?ar. 19,7 16 8ap. 12,3
151
22 8ap. 12,4
23
25 8ap. 12,4xq.
26
39 IoK. 3,36
27
iclolix
20
25
30
35
40
152
53 peccH2 ^^^ <? ^5 eorum mliiia t?'. e<^ 68 illorum maleclixit t?'. ?/
eH/. 69 ocmoxia ob1iione xucceionix in prole t?'. ^ll^.
153
cum xuix parentioux et noc cleo iuoente xine ulliux aetatix excep'
tione cleleti xunt, cum maiorex propterea maxime cleo
clixplicuerint, quocl claemonioux lunclere xolerent xuoi'um xanui'
nem parvulorum. l>Iec cleux praecepit eixclem parvulix parci,
immo praecepit omnino non oarci. l^inc intellee xemen <lb lnltlo
m<l/e</lctm, neque enim eum qui noc oraecepit, clicere aucleoix
iniuxtum. (5) ()uocl xi tioi venixxet in mentem, non icleo
xeiunerex a parentibux impiix innocentiam liliorum, quocl "incle
ootixximum ollen^erint parentex cleum, quia nec a oarvulorum
xuorum exitiix temperaoant. <)uorum certe morx", inquix, "non
recurreret acl interlectorix invicliam, xi orooter unum oeccatum et
oarricic1a cleo clixpliceret et liliux." I^ec viclex ita clixolicuixxe cleo
necatorex liliorum, ut tamen eoxclem quoque liliox cum nix
iuoeret occicli; neque enim, quia illi imoiixxime etiam liliox
c>aemoniix immolaoant, icleo non cleouerunt etiam iclem lilii non
numano xcelere, xecl clivino iuclicio utique iuxto, cmamvix occulto,
tamquam xemen maleclictum, xicut lactum ext, pariter interire.
?Iaec non attenclix, clum eloc,uentia xine xapientia raperix et
uumine vanitatix vix exxe clixertux, cum xix clexertux lumine
veritatix.
12?. /l//.. S (1) l^e?'m et ^, inquit, t^m<^<lm /?omlnlbl
/>e/>e?'cutl et muutl /^<lececient exe^clt^m v/><, non <7l<l
lm/>aten5 e?n5 in />^n<l l>n/>lox lxtu xblce?'e, xe</ /<ll^ l</lc<ln5
^l^x /ocm /><lenltentl<le. ^culeix, inquit, muxcarum etiam illox
ipxox xacrile^ox xtimulaoax, ut ootentiam vinclicantix cle luclicro
75
80
85
90
154
10
15
20
25
1 1 8ap. l2,10xq. 20 oe ... iaculatux^ </ Qen. 9,21. 24; nucliie clerixa^ c/^
at,ac. 2,15 26 Ion. 8,44 28 Dan. 13,56
6 ex conxilio) ei conxilia ?' I^iz, ^/in/^l, a^, uel ex ?i/, ^ clei^ <U. et ^/<l^.
7 enere^ <lH/. et ?5/.^/ ^ reteciio (? 8 exxpectaoaiu^ <lH/, uel expetebaiur
<?, <lU. et peieoatur ?^ e^. (c/ ^o/ez. X//^
ooxtifiain^ ooxiupenclam <?,
<l<^. ol>xtipam (?mz,m /
11 tuer) luerit ec/c/.
16 xpeculam^ </n. l. xpicu'
lum ^/<l^, (lec/ o/)/>onl>?' aclmonitioni)
a<lmoniiionix ^ e<U.
20 ee
xemine t?', ?^ eH/.
22 eorum^ a^n. 1. cleen qui ^l^.
proterviae qui
co^'exl, qui pwterviae co??', ?el^e
25
necexxiiuclinix quoque t?'. e<^^.,
26 clominux in euaneIio t^, ?/ e^. 27 ixranelitix ?Ilc. , lxi'ael eHU.
155
30
35
40
45
50
156
61
I^oe ... dliana^ c/^ Qen. 9,25
65 8ap. 12,11
69 Dan. 13,56
70 M. 3,7 72 loli. 8,44 74 ^. 16,3 (16,45) 77 pwpier ... 79 nmina)
v, 32xq. 81 allecium ... conlii'mai^ c/ 36-38.
157
multum commen^aret, noc clixixxe, non quocl ita exxet, cur non,
quaexo te, annuimux exxe quox^am natura mixericor^ex, xi natura
quoxclam non neamux excorclex? 3unt enim nonnulla con^enita,
quae in aetate qua uxux incipit exxe rationix, xicut ipxa ratio,
incioiunt apparere. (5) ?roincle nominioux n<lt?A /l/lu l>e
propterea clantur praecepta vivencli, quia clatur et ratia, ut qui
iuoet iuvet ac xic mala non xolum quae voluntate xunt aclclita,
verum etiam quae xunt conenerata vincantur. ()uocl enim
nominioux imooxxioile ext, cleo iacile ext. ()uioux autem non
clatur clei ratia, propter quam clictum ext: ()u enl>n te </ce^nlt?'
()/ <ltem /?<lbex ^o</ non ^ccef'tl', praevaricatorex liunt
acceclente lee, non iuxti. 3ecl ni quoque acl utilitatem vivunt
tiliorum mixericorcliae, ut eox viclentex et quicl xibi non merito,
xecl ratix clonetur intelle^entex non extollantur, xecl ^i ^/o^t?',
in ^omlno ^/o?'let?'.
13ll. /l//.. S 3equitur vero 3apientia: ()u tlbl ln7/>t^^lt
/>e?'le?'lnt n^tlon ^< t^ecutl, c?n non t <l/lx </ex <^<lm t, cl
c^<l t </e omnlbx.<> 5e</ cm xU lxtl, lxte omn^ </u^onu, l/>xm
^o^e ^l non <//ebet />nl>l, con^emn<l^e exte?'m <ltlm<l5 <l t<l
vl>tte,' vlx enlm t<l lxtltl<le lnltlm t. ^xtipulatur certe
communi pruoentium rationi, quia maximum in cleo xinum
iuxtitia xit, quam ^/lanicneux et Ira^ucianux omni conatu
iaoularum xuarum perneant.
^l/<?. ^ In convicianclo cui te clicam ximilem nixi tibi? 3i
autem xaperetix cleum exxe iuxtum, numquam con^enita vitia vel
corporix numani vel animi, quae neare non ootextix, tribueretix
92 1 dc>r. 4,7
8 perneai ?/ ^lf.
96 2 dor.
85
90
95
10
158
10
15
20
13 8ap, 12,19
nainralia ^?'.
131 <??^
132 6?/
1 paululum e<^,
159
160
10
15
20
relevant, xecl nemo tollit nixi ille cle quo cctum ext: ^cce <l^nx
</ei, ecce ^l to//lt />ecc<lt<l mn</l. dui nullum oonum nominix
impoxxioile, nullum malum ext inxanaoile.
134. /l//.. S ?orro xicut illucl quocl cle laucle ccitur Iuclae'
orum, non acl noc valet, ut quixquam ^enuina creclatur xanctitate
lul^ere, ita etiam quocl naturalix malitia vocatur, non acl noc
valet, ut xemina vitioxa commen^et, xecl xine oraeiuccio naturae,
cuiux imperturoaoilix ratio ext, quae quicquicl liaoet, a cleo
auctore xuo xortitur, varietax ixta veroorum aut invectionix
impetum xinat aut lauclationix ollicium.
/ll/<?. K (1) 3i non ext cuiuxquam xanctitax ^enuina, quomoclo
cctum ext Ieremiae: />nx^^m exl> </e v/v<l, x<lnctl/lc<lvl te?
()uomoclo etiam cctum ext cle Ionanne oaptixta: 5/?l>lt nncto
^/eblt?' l<lm ina!e <lb tew ?n^t^ le? ()uocl exxultatio quoque
eiux oxtenct, quan^o l^lixaoetli praenantem coniuatam
praenanx vir^o ^laria xalutavit. ^n et liaec ccta non proprie'
tatix xunt ccta praeconio, xecl lauclationix otlicio? 3ic aite, xic
vanexcite; noc ut ccatix vextrae rextat inxaniae. ()uicl enim
leremiam, quicl lonannem tumori vextrae lrontix apponimux,
quan^o ipxum dlirixtum non cxcernitix a carne peccati
nullamque carnem oriinaliter ccentex exxe peccati xic illum
ceterix coaequatix, ut etiam ipxum liaouixxe ^enuinam neare
coamini xanctitatem, qui natux ext cle xpiritu xancto et vir^ine
^laria experx omnino clelicti, quia experx illiux conceptionix quae
commixtione lit xexuum? (2) ()uia et Ieremiax et loliannex,
11 Ion. 1,29
134,9 ler. 1,5
10 Luc. 1,15
11 quo ... 13 xalutavii) c/ Luc. 1,40-44
20 qui ... 22 xexuum^ c/ ^mbr. Ix. lra. 1
12 peccaium ?' 13 t om. /^ ^ inxana^ile^ aH/, explicit liber quartux /^
134 (??/ 6 xuo auciore t^. ?/ eH/. 9 cle vulva exirex t^. /c/. 11 eiux
quoque t?', /c/,
12 LliiabetK ^
13 non^ <^ proplieiantix (?
1 8 clicentex oriinaliter t^. eH/. 22 quia et^ quin conlec. ?^e
161
25 clie ... octavo^ y5 Qen. 17,14 27 rexurreciurum ... noxiram^ (c/) Kom,
4^5 28 Lpli. 2,3 34 nura1ein ... 3 xonitur^ c/ 3-6
135.1 8ap. 12,11 3 1x.65,21-23
25
30
35
40
162
15
20
25
30
14 1 1oK. 3.Y
24 ?rov. 3,18
25 K, 65,22
6
cliex^ cliem (?
7
labco'um co??'. ?/^e (novcov). I^bioruin (??^e<U,
8 perxeuerant ?^/ e^</.
12 xecl imniortale c>m, (? 13 viclerex^ uiclerax ?<lc.
19 eviilare om. (?
25 cleux pc?tiux t?'. ?/ e</c/.
26 mei populi t^. e<^,
27 immortalit (?, immortalix ?^ /c/. 30 ero anoxce t^. e^/.
16)
20 Kom.
154
31 Kom. 8,11
10
15
20
25
30
35
40
45
I^iber quiniux c. 1 - 2
1H7
(/?/
3 merii^
50
55
60
65
70
168
I^iber quiniux c. 2
6 Nebr. 11,25
8 1 dor. 15,32; Ix. 22,13
19 5iclelem ... operibux^ ?x.
144,13.17 22 Deut. 5,9 24 lilii ... pi'eniuntu^ (c/) 8ir. 40,1 28 non ...
terrain^ (c/^) lob 14,4xcz.
IHer quinn c. 2 - 3
1HY
3 (??//^ l it^ itaque X/l/ ^ eorum ?<lc. 2 mali naturalix xertor t^, e<U.
6 xiini^ <^/. niniI tenare X
7 ximpliciuni ^ ^ evaxurum luixxe cco^exl,
euixxe (??X^/ U. 8 xe c/e/evl, xe rexponclixxe (??X^ e<U. , xerio rponcllx'
xet coniec, ?^e
N poiuerunt /c/.
12 nec clixc om. (?^/ j lerix /^
15 pruclentex c>m. ^
35
10
15
20
1 70
10
15
20
25
IHer quintux c. 4
I.iber quintux c. 4
171
velit incertum ext. l^t icleo xub amoiuo rerum eventu xtat
piorum certa xententia i^ola rexpuencli, xupplicia perlerencli.
Viclerit quicl ooni noxtra lioeratio etiam ceterix conterat; nooix
interim veram lelicitatem liclex, inquiunt, invicta cuxtocat. I^on
Nat>et er^o molliorit>ux ratiticancli nimiam necexxitatem, cuiux
loriae ne^otiantur aclverxa. De nac et nox cxcioIina, quam
reliquerunt iliuxtrex malxtri, intelleimux tenenclam in proxperix
votorum mecliocritatem, in clomatir>ux vero ticlei conxiliorum
perennitatem, optamuxque perxecutionum tumore comprexxo
etiam populix xur>venire; at xi icl non acciclat, xtat quicquicl
aceroum ext contumeliix et periculix perpeti quam non averxari
illuviem xorclexque Xlanicneax.
/l l^<?. K (1) <)uantum ^lanicneox acuvetix, cum ^?'^ve lzm
5/>e?'/l/lox /lc/<lm <l </le exllx </e vent?'e m<lt?'u eo?'?n non tririuitix
iuxto iuclicio clei oropter oriinale peccatum ac xic locum iacitix
alienae naturae mali, quam traclit inxanux error illorum, et xaepe
aclmonuimux et, uoi opportunum vixum luerit, non cexxanimux
aclmonere. I^unc quoniam vox ita lortex exxe iactatix, ut tamen
pro multix etiam vextra cluamvix mecocria vota commenclex,
quit>ux ut clicix optatix "perxecutionum tumore comprexxo
populix xubvenire", quaero aox te utrum icl a clomino optetix.
()uocl xi non lacitix, non xunt ixta vota dnrixtiana; xi autem
lacitix, quomoclo xperatix exauclitix votix vextrix noc clominum
lariturum, nempe ut corcla nominum, quae a^verxa xunt vooix,
in tavorem vextrum amoremque convertat? (2) 8i noc creclitix,
prolecto vox ipxox convertere, vox ipxox in meliux mutare lam
30
35
40
45
50
172
I.iber quiniux c. 4 - 5
5,1 claruit ... 4 conclitor^ c/ ^u. nupi. 2,25 10 caro ... concupixcai^ (c/)
QaI. 5,17 12 Qen. 2,25 14 poxi ... lueran^ c/ Qen. 3,7 18 <2^. 5,17
54 ixiuc ?', i5iucl (?^/ e<^ 58 liclem cainolicam t?'. e<U. 59 ecce) exxe ^/l^ne
60 operatione que mixeratione t^. e^c/.
5 (??^l
1 arecliamur^ <U. acl ?^t U, 2 xexuum non pc,ien t^. ?/
U.
6 carnalix concupixceni!ae t^, e<^
15 priux exxeni t^. ?/ UU.
17 nuclox eox t?'. (?
I^ibei' quintux c. 5 - 6
1 73
20
10
15
20
1 74
25
30
35
41)
xuoclitox tenet? (2) 3ecl ut taceam cle Mx, quox potextix clicere per
xuam malam voluntatem a cliaoolo poxxicleri, quicl clicturux ex cle
illo, cle quo pater ipxiux clomino interroante rexponclit, quocl ex
intantia xua ab immunclo xpiritu vexaretur? l>Ionne membra eiux
et xenxux, quae omnia cleo auctore naturaliter inxtituta xunt et
impiorum communia piorumque xunt munera, cliaoolux xim ut
aliii^eret vmclicabat? ()uocl licet lacere non 00xxet, mxi a creatore
nomimx cleo oono et iuxto acciperet potextatem, lacit tamen et
tua verba exxe vamxxima oxtenclit, qui clicix cle re naturaliter
inxtituta, c,uae lit alic,uanclo amplum etiam munux piorum, ninil
xir>i auclere cliabolum vinclicare. Debuixti enim clicere eorum
t>onorum, quae naturaliter inxtituta xunt, non cliar>olum xioi ninil
vinclicare, xecl ipxum ninil creare. (3) ?Iaec ille lorxitan viclit, c,ui
cle tuix liorix, quae amico xuo mitteret, nonnulla clecerpt atque,
ut liaec tua verba praetermitteret, tibi pepercit. H^o vero
ratulor, c,uia me aclmonex quicl clebeam contra errorem tuum
clicere. ?arvulorum er^o, c,uox vexanclox xioi vinclicat cliatiolux,
merita inquire, quae cum propria non invenerix oriinalia
conlitere. 3i enim etiam ixta neare perxtiterix, clei prolecto
iuclicium, clui liaec imainem xuam a cliaoolo immeritam xmit
perpeti, accuxare convincerix.
7. /l//.. S (1) Ixtix er^o praeternnxxix accuxat, cur non clixerim
"cum libicline" xuoclitque, ut cloAmatix eiux acumen cleceoat,
"munux piorum propaatio ext lecuncla liliorum, non ccnnmixtio
puclencla memororum, quam non naberet in ^eneranclix liliix
natura xana, nunc autem liabet ea(m) natura vitiata. ^c per noc et
qui incle naxcitur incli^et renaxci." ()uam conxec,uenter omnia.
^lunux uicit piorum exxixtentiam liliorum, xecl ttoc conxtituit xub
39 ixta om. (?
LiHei' quintux c. 7
175
cliaoolo quocl cleum clare conlirmat, icl ext liliox; lioiclinem autem,
quae ext in puclencla commixtione memororum, caoolicam
vocat, quam in parentioux exxe non aonuit, quox tamen aoxolvit a
culpa. (2) l^x nomine nunc natum clicax? ()uocl aunt, inquit,
parentex cliaoolicum ext, xecl rei non xunt; quocl naxcuntur lilii
clivinum opux ext, xecl rei xunt. l^t aclnuc xe non cleo, xecl claemoni
aextimat ooluctatum? ^eritixxime patiuntur ixtum lurorem qui
putant exxe naturale peccatum.
^l/Q K (1) 1u lurix potiux aclverxux cleum, quem procul
cluoio crimmarix iniuxtum, xl liliox ^clam nulla ex illo, ut
axxeverax, mala merita tranentex tamen r <//le exlt5 </e vent?'e
m^t?'u eo^m ravi iu^o premit, quocl neare non xmerix; et
ootunxox creclenx mea iuaque veroa exxe lecturox, quocl non clixi,
clixixxe me clicix. ()uanclo enim ccerem e^o "quocl aunt oarentex
caoolicum ext", cum icl quocl procreanclt intentione mixcentur
caxta coniuia, oonum opux exxe proclamem? 3ecl nanc commix'
tionem non luixxe luturam ouclenclam, xi peccatum nominix, quo
natura vitiata ext, non oraecexxixxet; uncle carnix concuotxcentia
talix ellecta ext, ut eo malo nemo bene utatur, mxi eiux motioux
acl illicita pertranere molientioux e contrario concupixcente
xpiritu reluctetur. (2) l^on itaque clicimux: <)uocl aunt parentex
cliaoolicum ext; malo quippe oene uti uxque acleo cliaoolicum non
ext, ut ipxo quoque cliaoolo oene utatur cleux. Illuc> autem nox
clicere non neamux "quocl naxcuntur lilii clei opux ext, xecl rei
xunt", non clei opere, quo creantur ut naxcantur, xecl peccati
oriine, qua ooliantur xi non renaxcantur.
21
31
qucxl ,
23 opux om. (?
27 e
10
15
20
25
30
176
10
15
20
25
I^iber quintux c. 8
l.iber quintux c. 9
177
9,1 nox ... 9 nielior) c/ l'liecxlc>r. Xlc,px. liom. 3 cle b^pi. 15 ( Kom. 14)
9 conlitearix ... 11 peccatum^ (c/^) lul. acl 1urt>. lr. 42; c/ ^u. nupi. 2,25
17 Kom. 5,12 22 erui ... tenebrarum^ (c/) (ol. 1,13 25 qui ncuntur
... calumnioxe) ^. 4xq.
1 (??U
10 liuiux impertitione t^. eH/.
l1aeretici t^. ?/ eH/. ! liac ?'
11
interiixxe e<U.
21
extix
1 78
30
35
40
45
I.iber quiniux c. 9 - 1 0
29 ^li. 26,28 30 miral>iliariux^ c/^ ^u. Ion. 13,17 36 ieo ... pecco^
c/ Kom. 6,2xq.
40 2(or. 5,14
41 2 (or. 5,14xq.
44 xecunclam
mortem^ c/ ^poc. 2, 1 1 ; 20,6. 1 4; 2 1 ,8
10,1 omnem ... 5 valere) c/ >^u. nupi. 2,23; >Vt>ranam ... 3 acceperuni^ c^
Qen. 18,10-14
30 mirat>iliux ?)^ !^lz. 35 nox^ non ?/ l^z, 39 mortix potextaiem lianet
t^, e^ ^ nabent ?<lc. 42 qui ?)</ e<U. 44 mortem xecunclam t?'. ec/</.
10 <??^ 2 xara(??^e<^,5e^c/2,/)^.^.^.29<l/.
5 contra xe non
multum t^. ?/ e<U,
Liber quintux c. 10 - 1 1
179
21 cleux promixerai
1 80
I^iber quintux c. 1 1
34
macie ... 41 reconclat^ (c/^) Ver. eor. 3,129-137: Ip auiem macie ie.
nuant Omenta voleniex / que, ubi ..., lronclexque ne^nt et iontibux
1 1 immittuntur ?/ ^iz.
24 eneraiione (?
28 acliiu co??VN, aclventu
coniec. ?^e, aiuiu (??/ e<U, 3 1 xupernat (?, xupernata ?' I^iz. , xupern
/l/^l^.
32 proprior (?^/
33 ille eiiam t?'. ec/c/,
34 poenarum ?<lc.
I^iber quiniux c. 1 1
181
arcent. / 8aepe ... et cum / xurentem acl ^epn/rum paleae laciantur inan.
/ Noc laciunt, nimio ne ... inert, / xecl ... reconclai.
37 emit lruioux t^. e<U.
38 elleruntu^ ^/<l^.
40 xecreia quanclam ^.
<H>c. (om. xecreta <lc.m/) 49 te) a te (? 54 qucxl^ quae ?/ e</</. 61 ne ?/</
35
40
45
50
55
60
182
65
70
75
80
85
IHer quintux c. 1 1
68 ?x. 143,4
70 ?x. 143,4
81 8ap. 9,15
1.iber quiniux c. 11 - 12
183
lacit, qui oeccatum non lacit, xicut non icleo neancIa xunt
in^eniix nominum con^enita vitia, quia cleux liominex lacit, a
cuiux arte clivina vitioxitax ext omnix aliena. 3ic autem novit cleux
oene operari nominex cle xuoxtantia peccato vitiata, quemacl'
moclum novit oene operari cle ipxix peccatix nominum, quorum
xunt vitia voluntaria. Viclemux enim quanta oona ooeratux xit cle
peccato lratrum, qui lratrem per inviclentiam vencliclerunt, et aa
multa, quioux xacrae litterae plenae xunt.
12. /l//.. S Verum clemiror uoique conxtantiam clixputantix,
qui pronuntiat "xemina a cleo vero conclita exxe, a quo concluntur
et corpora, licet cum voluotate (e)mittantur." 3emina er^o a cleo
iieri conlitetur, in quioux clicit exxe cliaoolicum malum, et non
eruoexcit creclere a cleo lieri malum quocl innocentioux
imputetur.
/ll/<?. K ^ cleo non lit malum, quanclo lit cle malo oonum.
^lalum ext enim cle peccato venienx oriinix vitium, cum quo
naxcitur liomo; oonum ext opux clei non xine malo, cuiux mali
reatux non innocentioux, ut clicix, xecl reix imputatur, ut quoniam
naxcenclo tractum ext, renaxcenclo xolvatur. 3ic enim luerunt
oinnex ratione xeminix in lumoix ^clam, quanclo clamnatux ext, et
icleo xine illix clamnatux non ext, quemaclmoclum luerunt Ixrane'
litae in lumoix ^oranae, quanclo clecimatux ext et icleo xine illix
clecimatux non ext. ^leliux enim quam tu rationem xeminix
noverant qui ixta clixerunt et litterix manclare curaarunt, quae in
dnrixti ecclexia leerentur, in qua renaxcuntur ex ^clam nati, ne
remaneant in illa xtirpe clamnati.
90
95
10
15
184
10
15
20
25
I'ioer quintux c. 13
13. /l/l.. S I^ibiclo ninil attinet, inquit, acl xemina, qzuia lacta
ext a cabolo; nuic autem lioiclini xerviunt coniu^ex, xemina
autem et parvulox cle xeminioux lacit cleux. 3ecl nec rei xunt,
inquit, nec puniuntur parentex, qui aunt opux cliar>oli; xceleri
<mtem et xuppliciix ^extinantur parvuli qzuox conclict cleux,
imounitumque ext qzuocl lecit cliaoolux, icl ext lioiclo. ?er quocl
clocetur bona, quae nec xupplicium meretur, xecl accuxatur
^amnaturque quocl lacit cleux; per qzuocl clocetur exxe xcelextum,
quippe quocl a xupplicio nec auctorix xui potext puclore clelencli,
creclaturque noc clivinitax lacere, quocl nec extrema poxxit
xuxtinere captivitax. ?Iunc naoent exitum c,ui inlerunt veritati
oellum, ut ninil non impium, non inxanuin loquantur, clum
conxtet, quia nulla oratione innocentium xtatux ita ut
accuxatorum xuorum orolanitate clelenclitur.
/4 l/Q. K (1) I^umquicl icleo lalxum lacix exxe quocl clico, quia
clicix me clicere qzuocl non clico? ^^o enim non clico acl xemina
ninil attinere lilclinem, quancloquiclem non naxcuntur xine
lioicline qui utique naxcuntur ex xemine, xecl clico cleum operari
xine ullo xuo vitio etiam cle xemine vitialo. I^ec clico reox non
exxe et non puniri parentex, qui aunt ooux cliaooli, xecl clico eox
non aere ooux cliaooli, quanclo utuntur lioicline non propter
lioiclinem, xecl propter propainem. Ita qzuippe oonum ooux ext
oene uti lioiclinix malo, quocl laciunt coniuati, xicut e contrario
malum opux ext male uti coroorix oono, quocl laciunt impuclici.
(2) I^ec imounitam clico exxe lioiclinem, quae cum morte
clextruetur, quanclo mco't^/e ^oc in^et?' lm?nci<l/lt^te. l>1on enim
ext nixi in co^oo?'e mou /?il, cle quo lioerari cupieoat aooxtolux,
nec erat aut non talix erat in corpore vitae illiux, quam peccanclo
6 lacit (?
8 ee om. (?ac.
20 non eox
Lil^r quintux c. 1)
185
percliclit liomo, qui lactux ext rectux, nec xicut aliqua xubxtantia
liberatix reparatixque nobix libi^o in alium locum ext miratura,
xecl xicut inlirmitax in noxtrae xalutix perlectione peritura,
quamvix iam nunc exxe clexinat poxt corporix mortem. l>Ieque
enim in corpore mortuo aclnuc potext exxe, quae nixi in corpore
mortix non potext exxe; xecl quae peritura ext in corporix morte,
non ext rexurrectura rexur^ente corpore xine morte. (3) ()uo'
moclo er^o punita vel impunita erit quae pereunclo non erit?
l^runt autem impuniti, qui eiux reatu conenito reeneratione
caruerunt eiuxque xur^entioux et ur^entibux motioux acl illicita
perliciencla non ceclunt et, xi c,uicl non propter prolem cle ipxa,
xecl propter ipxam cum coniuioux taciunt, venia xubxequente
xanantur. ()uocl vero cleux cle oriine merito iuxteque clamnata
parvulox creat, oonum ext ipxe c,uocl creat, quia liominex creat et
liominex etiam mali bonum aliquicl xunt, in quantum nominex
xunt, nec conioet ab eix bonitatem creancli c,uox praexcivit exxe
clamnanclox, immo xcit oriinaliter iam exxe clamnatox, uncle
ratulanclum ext tam multox eorum a cleoita poena per incleoitam
ratiam lioerari. (4) 3i autem cruclele exxe aroitramini clamnari
parvulox, c,uox oriinale peccatum traliere non putatix, cruclele
vooix vicleatur non rapi ex liac vita parvulox xecunclum vox
nullum liabentex omnino peccatum, quox cleux utique novit in
multix manixque peccatix xine ulla in meliux mutatione
moriturox; nam xecunclum ratiocinationex liumanax crucleliux
vicletur non liberare cum poxxit nullix inouinatum parvix manix'
c,ue peccatix quam clamnare pro^eniem peccatorix. ?orro cum
illucl iuxtum exxe qua potextix voce clametix, lioc exxe iniuxtum
qua tronte contenclitix?
30
35
40
45
50
55
186
10
15
20
25
I^itier quintux c. 1 4
14. /l//.. S (1) ?oxt naec illucl conatur incexxere quocl nox apo'
xtoli ?auli textimonio coinorooavimux, quia cleux nominem cle
xeminioux operetur, arumentaturque me lecixxe lrauclem, c,ui
nuic loco illa voluerim c>icta coaptare, quae cle irumentix prolata
conxtaoat, quaxi eo aut ioi apoxtoli xententiam, ut nic aextimat,
clivicluam lecerim, aut propter aliucl textimonii recorclatux xim
quam ut eiux tine monxtrarem tormatorem xeminum omnium
cleum crecli oportere. Leatux enim ?aulux poxtquam liclem
rexurrectionix multiolicationix cliuturnae conciliavit exemolix,
intulit quocl univerxam naturam ooxxit attinere clicenx: De5
<ltem l//l c^lt co^ox />wt v/t et nlcl^e xemlnm />?'e>t>?'l?n
co?^x, icl ext omni xemini corpux, quocl proprietax eiux repoxcit,
attriouit. (2) l^on er^o quocl cle lrumentix clictum ext cle nomine
volui intellei, xecl noc quocl xuoclictum ext nlcl^e xe?nlnm
/>^o/'im co^o5 a cleo auctore conlerri, in clextructionem
vextram, quorum clomate icl neatur, arripui. l^equaquam iitur,
xicut tu putax, xupervacuo leci illiux xententiae mentionem nec ea
trau^ulenter, ut mentirix, aouxux xum nec tu cle numanix xemi'
nioux nominem a cleo lieri, xicut peierax, creclix, quocl non
opinanclo, xecl liclem tuam intelle^enclo conlirino.
/ll/<?. K (1) ()uomoclo poxuerix apoxtolicum textimonium,
quo ille uxux ext cle xeminioux quae xeminantur in terra, quia non
vivilicantur nixi moriantur - noc enim cle rexurrectione coroo'
rum, in qua verxaoatur, clixputatio poxtulaoat -, qui tua illa leit,
intelleenter aclvertat et quae nox in eoclem lioro quem nunc
relutare conarix tioi acl illa rexponclimux, et inveniet te, quocl acl
14,1 illucl ... 20 conlirmo^ c/^ ^u. nupt. 2,28; quocl ... comprobaviniux) c/^
lul. acl lurb. lr. 55 10 1 dor. 15,38 25 quae ... rexponclimux^ c^ ^u.
nupi. 2,28
14 <??^/ 4 clicia uoluerim t^. ?/eH^ 7 line (?, linem ?'e<U., linem line
^/, </n. l. licle ^/<l^. 9 cliurnae ?'e<U. 14 xulxlictum (3, clicium ?/ e^c/,,
xuticlituin coniec. /^/in^l 1 8 xum abuxux t?', e<^/. 2 1 poxuerix om. (?
I'iber quintux c. 14
187
rem pertineat, nec ioi alic,uicl oixixxe et nic ninil clicere. 3ic enim
mano nixu molirix oxtenclere quocl nominex cleux cle xeminioux
operetur, quaxi noc ne^etur a nooix, et aclnioex apoxtolum textem,
uoi aox te nulla necexxitax cauxae tlaitat prooationem, et c,uocl ext
inxulxiux, vix accipi cle xeminioux nominum quocl ille clixit cle
xeminioux trumentorum, quoniam icl cauxa poxceoat, et clicix
verba eiux: T ^o</ xemln< non vwl^c<lt?' et tacex quoo ille
connectit: ni mo^t?'. (2) lacex etiam illucl quocl acliunit ac
clicit: ^t <^o^ xe^n^x, non co^ox ^o</ /t^m t xemln<, xe</
n</?n K?Anm ^e t?'ltlcl <lt <l/lclx cetew?'m, uoi xatix aperit
uncle clicat. ()uioux tacitix quocl xequitur inerix: Dex <ltem l//l
<i<lt co?/<x ^omo</o vo/ent et nlcl^e 5emlnm />w/>?'im
co^x et non vix nic intellei quorum xeminum io ext ^'e t?'ltlci
<lt <l/lcl5 cetew?'m, eorum xcilicet, quae cum xeminantur, non
viviticantur nixi moriantur. l^t quaerix lioc clictum etiam acl
xemina numana tranxierre, cle quibux quamvix veraciter clici
poxxit quocl illix ^eux clet corpu5 quomoclo voluerit et unicuique
eorum proprium corpux, non tamen clici potext quocl xemen
nominix, quanclo remio leminae inlunclitur, non viviiicatur nixi
moriatur. (3) 3ecl plane cle corpore nominix clici potext; non enim
rexur^et nixi moriatur, propter quocl iotum illucl cle xeminioux
trumentorum clixit apoxiolux. I^on itaque immerito mini vixum
ext icleo te in noc textimonio ea veroa tacuixxe, per quae appareret
cle quioux xeminioux loqueretur quem textem aoniouixti, ne
mente viili lector aclmoneretur, xi tamen noc praevi^ere
potuixti, ita in paraclixo potuixxe xeminari nominex in arvix
^enitalioux leminarum per memora ^enitalia maxculorum, xicut
lrumenta in terrix aricolarum manioux xeminantur, ut xic acl
nominem xerenclum xtimulux nullux lioicnix incitaret, quemacl'
33 l(xir. 15,36
^u. nupi. 2,28
34 ac^ et H/.
34 1 ^or. 15,36
39 1 dor. 15,37
49 apparei ?/ I^iz.
35 1 dor. 15,37
37 1 dor. 15,38; F
30
35
40
45
50
55
188
b0
10
15
I.iber quintux c. 14 - 15
I.iber quintux c. 15
189
20
25
30
35
40
190
45
50
55
60
65
I.iber quuitux c. 15
Liber <luintux c. 15
191
70
75
80
85
90
95
192
100
105
110
115
120
Liber quintux c. 15
(2) ?Iinc enim lactum exxe vicleo, ut quia eo clixeram: "dur enim
non cre^amux cleum ootuixxe in paraclixo conceclere nomini oeato
cle xuo xemine quocl concexxum viclemux aricolix cle tritici
xemine, ut eo moclo illuo xereretur xine ulla puclencla lioicline?",
tu nix veroix meix velut rexponclenx tua vaniloquia cluatarex eo
uxque prorexxux atqzue clilluxux, ut me xenxixxe iactarex, "xi non
peccaxxet ^oam, xic potuixxe mulierem acl lecunclitatem oarari,
lorte ut per omnex articulox ac per minutax corporum nxtulax,
ouax meclici porox vocant, xpicae erumperent tiliorum atque illa
omnioux lita partioux partux pro pecluculix exxuclaret" et cetera
quae commemorare me taeclet, te autem non pucluit a^erare. In
qujoux etiam cle viro cxixti, quocl "aclmoveret nimirum non
memora, xecl lerramenta et ^enitalium vacuux imprimeret
vomerex ac li^onex." (3) ?Iaec certe atqzue Nuiuxmocu, qzuae cum
tui non quicumque lectorex xecl clilectorex leunt, pro te, xi ulIux
in eix nuinanux xenxux ext, eruoexcunt, numquicl mea veroa
arrire te xinerent, qzuae non oo aliucl praeterixti atque tacuixti,
mxi ut tioi in ixtix latiora clelirancli xpatia praepararex? !^^o enim
clixi xeri nominem ootuixxe "acl voluntatix nutum memorix
ooxequentioux ^enitalioux", tu autem ^enitalia memora tacuixti,
ut irex per mulierix articulox et minutixximax tixtulax liliox per
corporix porox tamquam pecluculox exxuclantix et per oculorum
puoulax caecitate conxequente parientix. (4) ^lemora, inquam,
^enitalia tacuixti, quaxi nox ea, xi ^clam non peccaxxet, cletutura
Nominioux cuceremux, ut poxxex riclicula non uroanitate, xeo
nuacitate clicere quocl vir ^enitalium vacuux vomerex et li^onex
Liber quintux c. 15
193
194
I^iber quintiix c. 15 - 16
19 reclclitum
I^iber quintux c. 16
195
32 reenerationem ?<lc,
41 a te
196
I^iber quintux c. 16 - 17
50 tlbi n^lt<lte?n t<lm nlxl <^l<l />ecc^tl.^ l^t tu clicix, ut ipxa veroa
tua ponam, quae paulo ante locutux ex: "3ic ext liomo per
univerxa tormatux, ut meliux a nullo tini poxxet, qui accepit
pruclenter in corpore et locox clecorix et locox pu^orix, ut in xe
ipxo et verecuncliam et conliclentiam clixceret, ne et cletormix
55 vicleretur, xi exxet per cuncta velatux et clexex vicleretur ac
nele^enx, xi xemper exxet per cuncta vulatux." ^c per noc
xecunclum te lone melior peccanclo iactux ext nomo; nixi enim
peccaxxet quem cleux lecerat ^ectm, viveret impruclenter non
clinoxcenclo in corpore xuo locox clecorix et locox puclorix et
60 impuclenter nulla velanclo et neleenter cuncta vulanclo. I^eque
enim vitaret naec vitia, nixi ei, quia peccaverat, xua mixxet nuctax
nuntiata.
17. /l//.. S (1) De quo quoniam xatix actum ext, acl illa pro'
peremux, quae xuper naturali malo ^lanicneux olim acute, xecl, ut
prooaoo, perplexitate quaextionum cleceptux ooiecit. Lreviter
tamen priux quicl ^uuxtinux contra apoxtoli textimonium retu'
5 lerit ventilemux. l^^o er^o cum notam ixtam operam xexuum a
cleo auctore corporum inxtitutam etiam oeati ?auli textimonio
apertixxime clixixxem prooari, qui invectux in llaitia eorum, quox
in virilix quoque xexux concuoitum praecipitarat inxania, ait:
/ie/lcto n<lt?'<l/l x ^emln<le <lccen 5nt ln <//e^l 5<l, intuli
10 apoxtolo texte approoari uxuni leminae naturaliter inxtitutum.
(2) ^,cl noc er^o ixte rexcrioenx: "I^on clixit," inquit, "apoxtolux
coniualem uxum, xecl naturalem, eum volenx intellei qui tit
memorix acl noc creatix, ut per ea poxxit acl ^eneranclum xexux
55 vicleretur^)
I^ioer quintux c. 17
197
15
20
25
30
35
198
I.iber quintux c. 17
47 Qen. 2,25
67 Kom. 7,18
59 ibi
Liber quintux c. 17 - 19
199
70
10
15
200
10
15
20
10
I^iber quintux c. 19 - 20
12 Q^l. 5,17
^iber quintux c. 20
20 1
30 priore) c/ 4,56,16xq.
22 eneralitaie ?/e<^, ! aclxcriberemux operi clei t?'. /</.
iu om. (?
3l iitur) ero e</c/. 33 clirupit (? I^iz., clixrupit ?/e<U., c^ 5,5<?,6 37 eix
15
20
25
30
35
40
202
45
50
55
60
65
Lioer quintux c. 20 - 2 1
56
Qal.5,17
59 ceteruque^ ei
I.iber quiniilx c. 2l
203
10
15
20
35
40
45
50
55
IHer quintux c. 21
205
72Kom. 5,12
78XK. 7,17
8) Kom. 8,10
60
65
70
75
80
85
2llt>
Liber quintux c. 21
94 ex... 98 lacere2Mt. 7,16-18; c/ Luc. 6,43xq. 101 Xli. 12,35. 34; Luc.
6,45 103 ^lt. 12,33 106 ^lt. 12,33-35; Luc. 6,44xq.
91 i (?/^, ixta ?/ e</</. 94 lupi eent^ xunt lupi /^
?X^/ eH/. 97 malox lructux^ lruciux malox t?', eH/.
(??/ e<U., <U. corcli xui /^ 107 conoxcitur e<U,
I^itier quiniux c. 22
207
22. /l//.. S Verum liaec loquimur, ut ticlei vextrae qui xit tinix
oxtenclam. deterum inconcuxxum illucl valet c^uocl clixputatio'
nibux praece^entibux lunclatum ext, nec quicquam malum exxe
praeter opux voluntatix, quocl iuxtitia pronioet perpetrantix, nec
c,uocl naturale ext, malum poxxe convinci. Vianet er^o naec 5
inconcuxxa turrix, cle cuiux eclito latrocinia cverxorum pro'
pulxantur errorum.
/ll/c?. K (1) ()uicl ext quocl clicix aut quae xunt tuae praece'
clentex clixputationex nixi lcxzuacixximae vanitatex? ()uicl ext quocl
clicix "nec quicquam malum exxe praeter opux voluntatix, quocl 10
iuxtitia pronibet perpetrantix"? l^r^o ipxa mala voluntax non ext
malum, xi non ext quicqzuam malum nixi opux eiux? l^eqzue enim
ext conxequenx ut mala voluntax nabeat etiam perpetrancli operix
lacultatem; ac per lioc te auctore non erit malum nominix male
velle, quanclo non potext tacere. ()uix ixtam lerat inxipientiam vel 15
potiux amentiam? (2) I^oi etiam ponimux qzuia xi non ext malum
quicquam nixi opux voluntatix, quocl iuxtitia pronibet perpetran'
tix, non erunt mala quaecumc,ue nominex nolentex xive aunt xive
patiuntur. l^on erit malum quocl clamat apoxtolux: ^Von enlm
^o</ vo/o ^lclo ^onm, 5e</ ^o</ no/o m^/m ^oc <l^o; non erit 20
malum xupplicium inix aeterni, bl e?'lt^et5 et 5t^o?' </entlm,
qzuia icl volenx nemo patietur et non ext opux voluntatix, qzuocl
iuxtitia pronioet perpetrantix, xecl poena nolentix. ()uanclo ixta
xaperex, xi non mixeraoiliter clexiperex vel potiux inxanirex? ()uicl
ext etiam qzuocl clicix: "I^ec quocl naturale ext, malum poxxe 25
19 Koni. 7,19
21 ^li. 8,12
25 nec
208
30
35
40
10
I.iber quintux c. 22 - 23
28 Kom. 10,17
29 Xpli. 2,3
39 Qal. 5,17
12 ocxe ?<lc. 16 nec ?<lc. 20 ninil ^/ e^, ^ aii^ ait ?^/ l^iz. 24 noc
conubium om. (? 26 vinclicet^ uen' ?/>c.^/, om, (? 27 xutclolani ?<. ^
l^iz. 32 uolupiuni (? 33 privileia ... clelenclunt) priuileio ... concexxo
clelenclit (?
15
20
25
30
35
210
40
45
50
55
60
Liber quintux c. 23
4)
XIi. 12,3);
I^ilxr qumtux c. 23
211
65
70
75
80
85
90
212
95
100
10
15
I^ioei' quintux c. 23 - 24
I^iber quiniux c. 24
213
20
25
30
35
40
214
I^iber quintux c. 24
I^ibei' quintux c. 24
215
92 ?rov. 19,14
76 alieriux allcuiux t^. ^ 77 quae) quocl e</</. 79 ainplectiiur cetera t^.
/^ ^ ipxe eiiam t?'. /^ 82 t ^/<l^., xet (??X^/ I^iz. ^ exi^ eei X, <U, uel
xet ?mz, ^ liaberei /^ 83 auleraniur xpeciex t^. e<^ 85 natura^ nurae
(? 88 coniuium) conubium /5 91 ne (? 9) ipxo^ clomino X ^ recie om.
/c 97lit /<
75
80
85
90
95
216
100
105
10
15
l^ibel' quintux c. 24 - 25
I^iber quintux c. 25
217
20
25
30
35
40
2l8
45
50
55
60
65
70
IHer quin c. 25
I.iber quintux c. 25 - 26
219
86 Kom. 8,10
5 occurrere ex t^. (?
75
80
85
90
220
10
15
20
25
30
I^iber quiniux c. 26
8 in ... 10 reputanclum) ^ ^u' nupi. 2,49 17 niKil ... at>xtinere) (c^) ^u.
uat>. an, 15
22
in ... 25 i) c/ ^u. nupi. 2,48; xi ... 24 lack) lul. acl
l'urb. lr. 76
26 rionoro) c^ ^u. ep. 140
30 ^larcionem ... clece'
pixxet) c/ Kui. ^quil. xvmt. 37 31 lul, acl lurt>. lr. 76
10 colleique) <^n. l. colliique ^/<l?', 19 pecco (? 22 ex voluntate en
peccatum t?'. e</^, 26 exxemux daiinaini t^. eH/, 28 iantummcxlo ieci t?'.
eH/. 30 ^lanin^ m^nin ?', mani I^iz., ^lanem l^iz.mz. ^/<l?'. 31 natura)
I^iber quiniux c. 26
22 1
32 m /4z. n/>t. (c/ 6^), c>m. (??/ U. 34 omni opere ?' l^ig. 39 ex^ ei ex
U, 4II orereniur ?' 45 cleo bono e<^/, 46 er^c, en t^. ?' 5II opere clei
t^. e<^/,
53 cliaboli opux t^. /^,
54 opux clei per opux operix clei ^/<l^.
55 per opux clei </<//l, o^l. (??^ l^iz. (x^ c/ 5,6^,^7/iz. n^>t.)
35
40
45
50
55
222
60
65
70
75
80
85
I^ioer quiniux c. 26
Liber quintux c. 26 - 28
223
percluci, ut clicax nominex malix operioux xuix non acl mala qzuae
patiantur raviora, quoc> verum ext, xecl acl bona potiux pervenire,
quocl tam talxum ext, et tanta vanitate ccitur, ut ixta xapere
tantum xit malum, quantum ext etiam corclix caeci xupplicium?
Iitur non aouxive vocatur malum, xe^ prorxux malum ext
patienti; oonum ext autem lacienti, quia poenam iuxtum ext
irroare peccanti. 3i clelirare non vix, ixta clixtinue.
27. /l//.. S ()uaerix er^o unoe xit noc malum, quocl merito
malum vocatur icl ext peccatum. Kexponcleo imperite nimix roari
oriinem rei, cle cuiux aclnuc oelinitione non conxtitit. Vicleamux
er^o priux utrum xit, tunc c,uicl xit, ultimum uncle xit. keci noc
quiclem in primo praexentix operix lioello, xecl ioi ex aliqua parte
xecurux. ^moiatur er^o utrum xit malum.
^l/<?. K 3i tu exxe malum clicerex, e^o autem nearem, tunc
inter nox quaextio verteretur, utrum exxet malum, in qua
quaextione xuxciperex oxtenclere malum exxe, c,uia icl a me
neatum exxet; cum vero icl neuter noxtrum ne^et, neuter ninc
amoiat, quio ooxcix ut amoiatur, un^e non amoiitur nixi
loquencli Iioicline, ut non veroorum meorum convictione, xe^
liororum tuorum multitucne ^lorierix?
28. /l/Q S (1) ^t icl exxe textantur et lrequentata vitia et xevera
iuclicia; conxtitit er^o exxe peccatum. ()uaerimux quicl xit, utrum
corpux alic,uocl xit, quocl ex multix compoxitum vicleatur, an
xinulare quiclclam, xicut unum aliciuocl elementum vel per coita'
tionem a reliquorum communione puratum. ?orro ninil norum
ext. ()uicl ext er^o? ^ppetitux lioerae voluntatix qzuem pronioet
iuxtitia vel, ut clelinitione utamur priore, "voluntax laciencli qzuocl
90
10
224
10
15
20
25
Liber qumnu c. 28
21 peccatum ... ab3tinere^ (c/) >^u. cluat>. an. 15 27 Kom. 7,20 29 cle ...
laclentix^ v. 24xq. )) quocl ... 35 abxtinere^ (c/^) ^u. cluab. an. 15
1 1 iiiur^ ero e^c/.
aique) et U.
16 aroitnum ^ l^iz.
I^iber quintux c. 28 - 30
225
36 Kom. 7,16.20
29,14 I^lt. 1,21
39 eiiam en t?'. U.
29 (??^ 10 eti^m aetax accxerit t^. eH/. 13 non ee lum parvulix t?'.
e</</. 14 laciet e</c/,
30 (??/, X ftnc. 3 1 vicle, </. 69 nobix) 3 peccum ee t^. (?
10
15
226
10
15
20
25
30
I^iber quintux c. 30
enere peccati, icl ext quocl putent exxe peccatum, quocl amoc>
naturale conlirmant, ne lorte vel in ra^u xequente clixxentiant.
()uicl xcribit Xlanicneux acl liliam? (Doncupixcentiam carnix et
illam voluptatem tecunclitatix operi clextinatam cliabolicam per
noc probari, I^per^ c,uocl opux eiux publicum vitet axpectum.
(2) ()uicl ^uuxtinux? Iclem per omnia: Illa concupixcentia carnix
lrutex ext cliaboli, cauxa lex peccati, quae "vitat", inquit, "ubique
conxpectum et quaerit puclenclo xecretum." l^r^o nec cle priore
nec cle xec,uente mali ratione clixcorclant. ()uicl tertium? dutn iam
quaeritur uncle xit malum, ^laniclieux inquit: "De natura
tenebrarum aeterna." ()uicl ^uuxtinux? l>Iimie, inquit, ixtucl
maixter meux, c,ui putat malum numquam coepixxe; coepit per
primi nominix voluntatem, iinmo iam per xuperiorix naturae icl
ext an^elicae, xecl ex eo tempore iactum ext naturale. Tverberat
eum nimirum praeceptor xuux et in iux auctor(at)ixxime tranit.
()uicl iuclicaturux ext inter nox catnolicux? ^lanicneum quiclem
xine cluoio xtoliclixximum qui putet naturale peccatum, xecl curn
^uuxtini in^enio compoxitum, peracutum vicleri. (3) ()uioux
enim conveniat naturale exxe peccatum atque noc peccatum uniux
xpeciei exxe tateantur, a c,uo omne ^enux nominum poxxicleri
putent, xecl poxt liaec clicere auclere cxcipulum, in uno tantum
non exxe naturale, quocl omnioux lateatur inenitum; puerilioux
xine cluoitatione veroerioux intamatum xubclent eum maixtro
conxequentiux blaxpnemanti. 3ecl utrumque ximul, clixcipulum vel
maixtrum, a conventu exterminaount piorum. Vicle er^o quicl
9 xcrit>it ... nliam^ c/^ 3,172; concupixcentiam ... 11 pecium^ c/^ 8tein, text.
9; ^laiii ep. acl liliain ^enocK lr. 2,5; 5,1
12
illa ... ia!,ol^ c/^ ^u.
nupi. 1,26 13 vit ... xecretum^ ^u. nupi. 1,8
7 putant ?/ e<U, 8 xeqzuente raclu t^. U. 10 per lioc probari <^atolicain
t^. e</</. 1 1 probare (? ^ per c/e/. 5ln tt, 3 13 euit ?/ eH/., ^ ^ n/>l.
/,H 16 lie natura inqzuit t^. ?'e</</.
19 per om. ?U ^iz. 21 auctoratiiiiie
cc>?'?rl (c^ aucioriux 2,/9,^,' ^,^s,^5. ///,< //2,/4), auctorixxinie (??!</ l^iz.,
auctoritatixxime /l/<l^. 30 vel^ et e<^
Zitier quintux c. 30
227
35
40
45
50
55
228
I^itier quintux c. 30
72 (!al.5,17
Zitier quintux c. 30 - 3 1
229
88 <2al. 5,17
31,7 e ... exx^ c/ 2 KKcc. 7,28
88 concupixcit contra xpiritum t^. e<U., concupixcit acluerxux xpiriium t?'. ^/
9l inainrum apponere^ opponere inaixirum e^</. 93 in eo xaltem t?'. U,
31 (??X 1 uenemenier (^ 5 lacium ^ 8 auteni lieret t?'. /^ 9 ic>2^ om.
X, </c/. ext ?<lc. 14 lactum exi noc t?'. ?/ U.
85
90
95
10
230
I^ioer quintux c. 3 1
I.iber quintilx c. 3 1 - 32
231
tacta exxet, nec iam lacta exxet, xec> cle illo exxet, quicc,uicl exxet, et
lioc quocl ille exxet, xicut e8t liliux et xpiritux xanctux, quoniam cle
illo xunt lioc quocl ille xunt, aliux naxcenclo, aliux proceclenclo
atc,ue ita xunt cle illo, ut numauam iuerit ioxe prior illix. l^t icleo
ixta natura non ootext omnino peccare, quia non ootext xe ipxam 45
clexerere, nec liabet meliorem cui cleoeat innerere et cuiux poxxit
clexertione peccare. l>lec tamen ita rationalix ext lacta creatura, ut
liaberet peccancli necexxitatem, xecl nec poxxioilitatem naberet, xi
natura clei exxet, quoniam clei natura peccare nec vult poxxe nec
potext velle.
50
32. /l//.. S (1) ?1oc enim niliil, cle quo tacta xunt omnia, allir'
max cauxam 5uixxe oeccati. l'antum iitur tacit apucl te ninili
nuiux potentia quantum apucl ^lanicneum principix teneorarum.
^mbo er^o clicitix etiam primi mali necexxitatem luixxe, xecl clat
ille xoliclitatem vel malam, tu inanitatem, aeque tamen malam; 5
ille er^o clicit violentam xuoxtantiam, tu violentum aeque, xecl
ninilum. Vicle er^o x/lloixmi tui tinem; niliilum nempe, cum
necclum quicquam exxet creatum, aeternae erat inanitatix
inclicium, xecl lioc ipxum ninilum icl ext inanitax orientibux ext
iinita creaturix; clexivit enim ninil exxe, cum coepit aliquicl exxe. 10
(2) Ipxum er^o ninilum etiam cum erat, non erat, auoniam tunc
intelleitur luixxe, cum necclum aliquicl erat. ?oxtea vero c,uam
tactae rex xunt, lioc inanitatix inclicium icl ext ninilum, xicut
xuoxtantiam numquam nabuerat, ita etiam vocaoulum xuum
percliclit lactumoue ext, ut quocl in re numauam exxtiterat, etiam 15
il>xum nomen amitteret. lluiux iitur tu violentia malum et in
an^elo et in nomine commentarix exortum; quo quicl turioxiux
potext clici?
32 (??/
2 niliili^ niliil (?^/
3 principix^ princepx (?
1 6 iiiur) ero e</c//. 1 8 <lici poten t^. ?/ eH/.
5 equum (?
232
Liber quintux c. 32 - 35
I.iber quintux c. 35 - 37
23)
5 intelliix (? ^ nec ^/<l^., ne (??^ !^iz. l 1 xunt prima ona peccaia t?', ?/,
prima xunt orta peccata t^. ^/. 12 non^ nec ^/<l?'. 13 cle cleo naturani t^,
/</. 14einon^et <lH//l, non (? ?l UU,
36 (??X^/ 5 inxulxixxiinuni /^ ^ qucxl^ </. nulla rex t qucxl X 6 exxe
aeiernum t^. U. 7 qucxl non ext c>m. /^
37 (??/ 1 clixpuiaiionix om. (? 7 xe aeternum t?'. e</^. ^ non poxxe exxe
234
15
10
15
Liber quintux c. 37 - 38
38,10
2,48
18
I^ibei' quintx c. 38
235
quia cle nimlo lactux ext nomo", lioc, inquam, ipxum, quocl potuit
oriri voluntax, oonum exxe an malum creclix? 1cl ext ipxam
lacultatem orienclae voluntatix, quam niliilo reputavixti, probam
arllitrarix ai! pexximam? 3i tionam clixerix, ero non cleux ext ooni
cauxa, xecl ninilum; xin autem noc exxe inxanixximum viclenx
malam eam pronuntiaverix, quippe quam clicix non cleo reputan'
clam exxe, xecl ninilo, protextaoerix nox ninil a^verxum te colle'
ixxe verxute, xecl oona clixputancli licle malam liclem tui clomatix
xuoruixxe. 3tat er^o inconcuxxum quocl eimux, te viclelicet et
Xlanicneum etiam primi nominix voluntatem malam necexxitati
aeternae oriinix imputaxxe.
/ll/<?. K
(1) ()uicl tioi rexooncleri poxxet qualitercumque
viclixti, xecl lruxtra ex conatux ooxixtere veritati quaxi rexponclenx
veroix meix et non rexoonclenx veroix meix. 3ic enim clixputaxti
tamquam eo clixerim: I^ec icleo tamen orta ext ex bono voluntax
mala, quocl eo non clixi, xecl clixi: "I^ec icleo tamen ex bono
potuit oril'i voluntax mala, quia oonum lactum ext a cleo oono,
xecl quia cle ninilo lactum ext, non cle cleo", xicut eaclem verba mea
etiam ipxe poxuixti. ()uicl ext er^o cmocl ita rexponclenclum
putaxti, quaxi e^o clixerim: I^Iec icleo tamen orta ext, cum e^o
clixerim: "I^ec icleo tamen oriri potuit", et tamcliu locutux ex
aclverxux eum, qui necexxitatem mali ut oriretur ex oono, ex noc
clixit irruixxe, quia ipxum oonum a cleo cle ninilo lactum ext, non
cle cleo, cum e^o non necexxitatem triouerim tali cauxae, xecl
poxxioilitatem mali, quia non clixi icleo exxe ortum, xecl icleo
potuixxe oriri ex oono malum? (2) I5t accuxaxti tamcliu ninil et
violentum lecixti ninil, quaxi peccare an^elum et nominem
inevitaoili necexxitate compulerit ninil. l^unc er^o acl mea verba
23 ext cleux t^. /^/ 28 eemux /^ 31 poxxit X 36 mala voluntax t?'. e^,
bono cleo l?', ?X^s 37 eaanclem ?' ^ m uerba t^. ?X/V 38 eilam. c>m. X
er^o exi t?'. X 4l mali neceNiiateni t?'. X ^ bono) bona ?<lc. 43 ero X
20
25
30
35
40
45
236
50
55
60
65
70
t,ioer quiniux c. 38
64
nullo ..
48 recli taanclem t?". /^ 49 qui rexponclere t?'. (? 50 lioro cui reluctarix t?'. /^
54 oooriri^ c>riri X 56 creatura) natura X 67 peccare) <U, non /^
I^ber quintux c. 38 - 39
237
tactux xit vel anelux vel liomo, cum lactux ext rectux, xicut
xcriptura clicit; non er^o quaeritur uncle in illo potuerit oriri
voluntax bona, cum qua lactux ext, xecl uncle mala, cum qua lactux
non ext. (5) l^t tu clicix, non attenclenx quicl clicax: "Icleo potuit
oriri voluntax mala, ut oriri poxxet et bona", et lioc putax acl
naturam liberi aroitrii pertinere, ut poxxit utrumque, et peccare
xcilicet et non peccare, et in noc exixtimax liominem lactum acl
imainem clei, cum cleux ipxe non poxxit utrumque; neque enim
vel clemenx quixquam clixerit cleum poxxe peccare, aut tu ccere
auclex cleum liberum aroitrium non nabere? (6) Dei er^o, non
ninili munux ext liberum aroitrium, xecl in ipxo cleo xummum ext
liberum aroitrium, qui peccare nullo moclo potext, quoniam xi
iniuxtux exxe poxxet, etiam cleux non exxe utique poxxet; xi enim
cleux ext, conxeouentixxime iuxtux ext et icleo xumme maximeque
liabenx lioerum aroitrium peccare tamen non potext cleux.
^n^elux er^o vel liomo propterea peccare potuit, icl ext propterea
ixto clei munere quocl ext liberum aroitrium, male uti potuit, quia
non ext cleux, lioc ext cle ninilo lactux ext a cleo, non cle ipxo cleo.
Intellee et tace, aut quocl intellexerix, non autem cmocl non
intellexerix, loquere.
39. /l//.. S Verum non uno moclo vicixxe contentux ar^umenti
tui, cuiux impietatem proclicli, coaruam lalxitatem. dum er^o
xcriberex: "I^on icleo potuit oriri voluntax mala in opere clei, quia
a cleo lactum ext, xecl icleo quia cle ninilo lactum ext", viclere
clebuerax quam valenter aliarum creaturarum exempla praexcri'
74 nomo uel anelux t?'. /^ ^ cum (?, om. ??M /</. 75 clicit xcriptura P7z.,
clixit xcriptura ^/<u'.
76 bona voluntax t^, e<U.
78 poxxit (? 80 ei non
peccare xcilicei t?', /^ 8 1 non poxxit ipxe t?'. ^ 86 utique cleux non exxe t^,
X 9l nonl ... noc^ cleux non en t^. /^ ^ clec^ o^n. X
39 (???c^ 4 lacium^ laciux ?<lc.^ j ext^<U. nomo/5 j Kcium^ taciux
X ^ ext^ om. X 5 creurl1ruml xcripiurarum /^
75
80
85
90
238
10
15
20
25
30
Liber quintux c. 39
Liber quintux c. 39 - 40
239
5 iitur^
35
40
45
50
55
240
10
15
20
25
30
l^iber quiniux c, 40
16 nurae ... 19
241
35Lpn. 6,12
46Kam. 7,15
48 ?x, 24,17
3) clici poten eiiam recte t^. X 35 apoxtolux^ <U. pauIux ^ 36 creaior xit
t?'. /^ 44 iamen per voluntem t?'. e</^, 46 etiam t t^. e<U. 49 me^
41 (??!</, X <. 46 xunt)
7 exitum X
242
I.iber quiniux c. 41
10 animi coente nullo. 3i er^o coat aliquix, ext quiclem motux, xecl
non ext voluntax, cuiux vim illa clelinitionix parx xecuncla comple'
vit icl ext coente nullo. (2) 3i er^o voluntax niliil ext aliucl quam
motux animi coente nullo, male prorxux quaeritur orio rei,
cuiux conclitio, xi praevenitur, interit. l^xoencle er^o quicl xit quocl
15 ro^ex: "I^ncle", inquix, "ioxa voluntax mala ouaxi aroor mala in
orimo nomine potuit exoriri?", qui conliterix voluntatem cle
oriine contiixxe; voluntax enim motux ext animi coente nullo.
I^aturalia cuncta count exxe quocl xequitur, voluntax autem, xi
praececlentioux cauxix coatur, voluntax exxe mox clexinit et perclit
20 conclitionem, xi accepit oriinem.
/ll/<?. K (1) 3i voluntax icleo non nabet oriinem, c,uia non
coitur, nec ipxe nomo naoet oriinem ut xit nomo, ouia non
coactux ext exxe. ()uomoclo enim coi poterat qui non erat? l^t
certe nomo natura ext tuoue clixixti: "I^aturalia cuncta count
25 exxe quocl xequitur." Ko^o te, attencle quicl ccax; noli oculix
clauxix linuam movere, auomoclo qui in xomnix loquitur. Kulla
rex quae non ext, coi potext. Vicle etiam quam xit inxanum
neare naoere oriinem rex quae ortae xunt, cum ioxa orio ao
oriunclo xit clicta. I^am quocl ext et oriinem non naoet, xemper
30 mit; xi autem non mit et ext, ortum ext; xi ortum ext, naoet
oriinem. ^t voluntax er^o peccati, quae non mit et ext, utique
orta ext; xi enim ext et orta non ext, xemper mit; xecl non mit
xemper, er^o orta ext. (2) lam tu clama contra apertixximam
veritatem, noc enim clecet vanam loquacitatem tuam, et clic: Orta
35 ext qui^em, xecl non naoet oriinem, aut quocl ext inxaniux: l^t
I^iber quintux c. 4 1 - 42
243
non tuit et ext et tamen orta non ext. ?orro xi noc non clicix, ne
inxulxixximux et omnino latuux iuclicerix, quaere uncle orta xit
nominix voluntax mala, quam neare non potex ortam exxe, quia
neare non potex non luixxe et exxe coeoixxe; quaere, inquam,
uncle orta xit, et inveniex ipxum nominem; ex illo quippe orta ext
voluntax mala, quae in illo ante non luit. ()uaere etiam qualix
erat liomo, antequam voluntax mala oriretur ex illo, et inveniex
oonum; ea quippe voluntate lactux ext malux, quae antequam
exoriretur ex ilIo, talix erat qualix a oono lactux erat icl ext oonux.
(3) rloc ext iitur quocl ait meux cloctor tuuxque clextructor
^moroxiux: "l^x oonix iitur mala orta xunt." ()uocl tu neanclo
et clicenclo: "Kerum ratio non xinit, ut cle oono malum et cle iuxto
aliquicl iniuxtum oroleratur", tantum acliuvax ^lanicneox acl
introclucenclam naturam mali, cle qua clicunt oriri mala, ut te
patronum xui ratulentur errorix, nixi cum eix et ioxe vincarix. lu
ex enim qui miraoili eloquentia vel potiux amentia xic cleienclix
parvulox, ut a xalvatore xeparex, xic oppunax ^laniclieox, ut
contra xalvatorem xuolevex.
42. /l//.. S (1) dum er^o oene cleiinita xit voluntax motux
animi coente nullo, quicl quaerix xuperiux cauxax c,uax clelinitio
voluntatix excluxit? ^xpenclite iitur c,uicl xit voluntax, et clexinetix
inquirere uncle xit voluntax. Voluntax ext enim motux animi
co^ente nullo. Vox xi temptetix ire climiclio unue xuperiux, xtatim
conxtituta convellitix. ()uicl er^o clicit Ivlanicneux? 3ecl ixte motux
icleo exortux ext, quia cle teneorarum natura nomo lactux ext.
46 ^nior. Ixaac 60 47 rerum ... prolerantur^ lul. acl l'urb. lr. 329 (^u.
c. lul. 1,43.44; 6.66)
42,1 voluntax ... nullc>^. 41,17
5 ire ... xuperiux) c/ Otto, ^>'ic^V'
Z22ft)
36 noc^ naec X 39 non poiex neare t?'. /^
/</. 48 lniuxtutn liquicl t^. ??llU,
42 (??/, ^ ftnc. 3 expenclite) 4 extl om. X
40
45
50
244
10
15
20
25
30
Libel' quintux c. 42
()uicl tu? ()uia cle ninilo, inquix, liomo lactux exi, I^nux er^o
clicit: Icleo voluntax mala, quia cle ninilo lactux ext Nomo, alter:
Icleo voluntax mala in nomine, quia cle teneorix lactux ext liomo;
utrique er^o illucl voluntatix xuppletorium cleneatix icl ext
coente nullo. 3i enim mit tanta virtux in ninilo qzuanta in aliquo,
quae coeit nanc exxixtere voluntatem, excluxit ao ea concli'
tionem xuam cma clictum luerat "coente nullo." (2) 3ecl non
minux mali abeit inlamiam; non ext enim peccatum, quocl cle
motu animi lioero non venit, ellectumque ext ut cum clixpenclio
veritatix totiux mali periret inviclia, evanuitque mali natura, cum
crimen voluntatix evanuit, crimen autem evanuit voluntatix, cum
cleiinitio voluntatix exxecta ext. l^t peccati iitur et voluntatix
claruit eiuxmocli exxe conclitionem, ut xi cauxix praececlentioux
cleputetur, et iux perclat et crimen. I^oi er^o erit mali natura, cum
malum non exxe conxtiterit?
/ll/<?. K (1) Dici non potext quantum mirer lrontem tuam,
ouomoclo clicax naturam mali, qui malum naturale non clicix, aut
cmomoclo malum naturale non clicax, qui naturam mali clicix.
()uicl autem vaniux clelinitionioux tuix, oui propterea putax non
exxe ciuaerenclum uncle xit voluntax, qzuia "motux animi ext
co^ente nullo"? 3i enim clicatur, ut putax, uncle xit, non erit
verum cmocl clictum ext "coente nullo", cmia illucl uncle ext eam
coit exxe et icleo non ext alicuncle, ne coatur exxe. (D xtultitiam
xinularem! I^on ext er^o alicuncle ipxe liomo, cmi non ext
coactux exxe, quia non erat qui co^eretur antecmam exxet. ?rorxux
I^iber quintux c. 42
245
35
40
45
50
55
246
I^iber quintux c. 42 - 43
43,1 voIuntax ... at>xtinerel (c/) ^u. cluat. an. 15 4 volunt ... nullo) c/^
41,17;40, 10xq.
15 ecce ... ext^. 12 22 ^mbr. Ixaac 60 25 lul. acl
l'urb. lr. 77a; c/ ^u^. nupt, 2,48
43 O'?/ 14 arbitral'ix ?'e^, 16 et ibi (?, <U, uel xecl <?mz.m/, ut iti ?',
ubi ^/e</. 19 non poxxunt neare t^. (? 21 liominem l??'
I.iter quintux c. 43 - 44
247
non xinitur", ut clicat ^lanicneux non exxe nominex opux clei, per
auox apoxtolux tranxixxe clicit peccatum et mortem, quocl ext opux
cuaooli, qzuoniam xecun^um Iulianum "per opux clei opux cliaooli
tranxire non xinitur" et clicit apoxtolux per nominex tranxixxe opux
cliaooli. l>Ion xunt iitur nominex opux clei; ^lanicnei ext ixta 30
concluxio venienx illi, Iuliane, cle acutorio tuo. 3ecl apoxtolux pro
veritate clecertanx et liominex clicit exxe opux clei, ut proxternat
Xlanicneum, et per opux clei noc ext per nominex tranxixxe opux
cuaooli, ut cum illo proxternat et te ipxum.
44. /l//.. S Illucl tamen aclmoneo xolere etiam te in xcriptix tuix
teneorax non clicere creaturam, xecl aoxentia luminix remanere
ooxcuritatem, ut nitiil aliuct xit ooteneoratio qzuam xplenclorix
excluxio. ()uocl er^o excluclitur creaturam vocax, quocl remanet
teneorax; quocl quiclem vulatum a pniloxopnix ext. l^ec nunc 5
quaero verumne exxe putetur an lalxum, xecl illucl inculco:
'leneorax tu non clicix aliuct exxe quam ninil, in nomine autem icl
ext in opere clei icleo malum exxtitixxe arumentarix quia cle ninilo
tactux erat, dauxam er^o mali illucl ninilum luixxe conlirmax,
quocl nimlum tenebrax etiam pronuntiax. l>lecexxitatem itaoue 10
mali cle teneorarum clicix conclitione clexcenclere, Iitur nec in noc
a praeceptore clixxentix, quoniam voluntatem malam pariter
aeternix teneorix cleputatix.
/4l/c7. K
(1) ?aulo ante iam tioi cle nimlo nir1il clicenti
quantum aperte potui oreviterque rexponcli, et nunc acl teneorax 15
truxtra voluixti m^ere, l^on lateoix, lumen quippe te perxequitur
veritatix ita clicenx tactax ex nimlo creaturax, l^uae non xunt quocl
ipxe qui lecit, ut ipxum nirl non exixtimetur vel intelleatur exxe
248
20
25
30
35
40
Lit'er quiniux c. 44
I^ioer quintux c. 44 - 45
249
252
30
10
15
I.ioer quinn c. 45 - 46
I.iber quintux c. 46 - 47
251
252
20
25
30
35
40
I.iber quiniux c. 47
36 ml ... cornipel c/ l^x. 21,28-32 (29); in? ... coroni^ c/ Oeui. 22,8
2l quoque iiuiux t^. UU. 22 potuerunt^ pount X ^ concinna^ communia
X
30 ei om. ?/
32 meclicantium /^
33 clauxeruni^ clauxeriin ^
clixpuiationix enux t^, ^
36 cornupeta ?/v. /^,
38 xi morinirc, om.
??/ I^iz. 4 l mortalibux iure t^. ??lM e<U.
l^iber quintux c. 47
253
45
50
55
60
65
254
I.iber quiniux c. 47 - 49
1 voluntate om. (?
6 xeH ei ?X
Lioer quintux c. 49 - 50
255
/l l/<?. K Iam paulo ante monxtravi quam vana ixta xit xenten'
tia; xtoliclixximum ext enim clicere liabere nominex naturaiiter
poxxioilitatem manclucancli, xecl non naturaliter cioox naturae 10
conruox manclucare aut naoere nominex naturaliter ooxxioili'
tatem concumoencli, xecl non naturaliter ^enitalioux memorix
xexux utriuxque concumoere. ()uix noc cticat qui conxiclerat
utcumque qzuocl clicit? I^trumque enim naturale ext, et quocl lieri
poxxunt ixta et qzuocl iiunt, xecl ext illucl et quanclo nolumux, noc 15
non ext nixi velimux.
5ll. /l//.. S ^lalum autem quocl ait a ooxxioili ait.
/ii/<?. K (1) ^ttencle eum qzui clicit: ()o^ no/o m<l/?n /?oc <l^o
et rexponcle utrium necexxitatem non naoeat aencli malum, qui
non quocl vult lacit oonum, xecl non quocl vult malum noc ait.
()uocl xi apoxtolo repunare non auclex, ecce nomo a necexxario 5
malum aenx clelinitionex tuax clirumpit et clixxipat; necexxitate
quippe malum ait qzui non vult et ait. I^Ioc autem quocl nolenx
ait, xi tantummoclo concuoixcere ext carne xine ulla mentix
conxenxione memororumque ooeratione, mala ext et xola concu'
pixcentia carnix, etiamxi non ei conxentiatur acl malum, c,uain te 10
tamen lauclare clelectat. 3i autem tantum coitur ixte c,ui clamat:
()o</ no/o m<l/m ^oc <l^o, ut etiam xua memora exnioeat arina
peccato, non xolum concupixcuntur a necexxario !nala, vei'um
etiam committuntur. I^oi xunt clelinitionex tuae, quax tanta
loquacitate clixtinuix? I^empe t /ml </^/ece^nt atc,ue per' 15
iei'unt. (2) l>lecexxarium atque ooxxioile mana cura cuxcernencla
12 Keni. 7,19
16 t non t>'. /^
50 (??X^/ 2 >^u. om. ?/ 4 non quocl2) qucxl non t^, ??l^/ e</</. 6 tuax
om. (? ^ clii^inipit c??/^./!^ l^iz., clirupit ^/, clIxruinpit ?<lc. ^/<l?'. (c/ 5,2<?,^)
7 ait malum t?', /^ 9 xola (?X, om. ?/UU, 12 noc om. /^ 15 atque^ et
256
20
25
10
15
I^ibei' quintux c. 50 - 5 1
11 uoluntaie (?
12 ei om. (?
Liber quiniux c. 5 1 - 52
257
17 Kom. 7,19 20 ui ... ebei) v. 2-4 21 lIla ... 23 at,xtiner^ (c/) >^u.
uat>. an. 15 27 Kom. 7,19 31 Kom. 7,15 32 Kom. 7,19 33 Kom.
7,24
52.3 Kom. 7,19
16 tibi xupra t?'. e</</.
21 arrix inaniter t?'. e<^
26 xi lllierum exxet
abxtinei'e t^. eH/. 29 liabuit llberum t?'. ?' I^iz. ^ qucxl uelIei aere t^. ?/
52 <^?/
20
25
30
258
10
15
20
25
Liber quiniux c. 53
I.ioer quinnix c. 53 - 54
25?
40
3l
36
42
54
41
quial <^n. l. qua /!/a?'. 34 necexxnax2 ... ^xt^ non t nece t^. eH/.
non potext naiurae t^. U,
37 iclem^ clei (?
38 aui oxienclai t?'. (?
a/iKllHo ^/<l^., m. (??/ l^iz.
(??^l 12 uietur ^
30
35
40
10
260
15
20
25
30
35
I^ioer quintux c. 54
eiux allirmat - , violentum aeque pro cleo nooix ninil obtulit, icl
ext teneorax quioux malum noc axcrioere cleberemux. "l>Ion
enim", inquit, "icleo in nomine malum natum ext, c,uia opux clei
erat, xecl icleo c,uia cle ninilo erat." ()uaxi veritax rexponclere non
poxxit: l^t qua impuclentia primo mentitur cleux tuux exxe in
nomine voluntatem, cleincle conclemnat, cum ixtucl malum, viele'
licet peccatum, cle necexxitate noverit teneorarum icl ext antiqui
ninili contiixxe? Inlleximux per caxux ninil, ut appareret
l'ra^uciani virtux in ninilo collocantix xpem xuam. (3) Vicle
tamen imoecillitatem clei quem l'raclucianux inclucit. Ipxum
ninilum xuperare non valuit, cumque nominem lecixxet ex ninilo,
non eum potuit a conclitione mali, quae cle ninilo venieoat,
exuere, xecl rerum clillicultate lactux amarior pro xuix culpix
nominem criminatur et imainix xuae exitio ninili conclemnat
clelicta. Leniniux cum eo ait xenex ^lani, ut clicat illum non
uxquequaque teneorarum ^ente vaxtatum; cuiux tantam
cleoilitatem inclucit 1raclucianux, ut commentetur eum a ninilo
luixxe xuperatum.
/ll/Q. ^ (1) I^emo xuperatur a ninilo, xecl tu xuperarix ninil
clicenclo; nec e^o in ninilo collocavi xpem meam, xecl tu acl
ninilum percluxixti loquacitatem tuam. 3ane xi recte intelleax
quocl perverxe loquerix, ixto moclo cleux a ninilo xuperatur,
ouoniam cleum nulla rex xuperat; ninil enim quicl ext nixi rex
nulla? Ixto moclo etiam cleux ninil non potext xuperare, quia
nullam rem non xuperat c,ui xuperat omnia; ext enim xuper
omnia. 3ecl "non introxpexit", ut clicix, "^laniclieux xuotilitatex
I^iber quintux c. 54
261
60 2 l^im. 2,13
44 onine tnlum xe (?, malum exxe /l/, malum omne ?^e^. 45 xapientiae
<? 51 Komineni primuni t?'. e<U, 58 que^ et e^, 61 liominem ee
lactum t^. ?', Koininem laciiim exxe t^. e<U,
40
45
50
55
60
65
262
I^ioer quintux c. 54 - 56
10
15
cleicit.
55. /tV^. S ?atiuntur lianc omnex inominiam qui inclicunt
veritati bellum. l^ox er^o c,uocl eimux colliamux. ()uaeritur
uncle tlla priina voluntax mala in nomine tuerit exorta. Kexpon'
clemux: ^ motu animi coente nullo. Ooicitur: 3i in opere clei
apparuit? ^,xxentimur verum exxe. Koatur, c,uomoclo icl non
abnuamux, qui neamux naturale peccatum. Kexponclemux: l)uia
in opere clei a ooxxioili exxixtit peccatum ixtucl, non a necexxario;
naturalia er^o necexxaria xunt, poxximlia autem voluntaria.
/ll/<?. K 3unt et voluntaria necexxaria, xicut oeati exxe volumux,
et necexxe ext ut velimux. 3unt et poxxibilia naturalia; poxxioile ext
enim ut concipiat lemina quae concumoit cum viro xuix et illiux
^enitalioux memorix, xi nec ipxa xterilix xit nec ille, xecl non ext
necexxarium; lieri quippe potext, xe^ necexxarium non ext et
tamen naturale ext. lace, ooxecro; vanae xunt cleiinitionex nec
xuotilex, xecl puerilex clivixionex tuae.
56. /l//.. S ^c per noc ut peccatum motui libero ita naturam
cleo axcribimux conclitori. l^xt iitur natura numana bonum opux
clei; ext lioertax aroitrii, icl ext poxxibilitax vel clelincmencli vel recte
laciencli oonum, aeque opux clei. I^trumcme lioc liomini a
necexxario venit, neutra cle nix cluaoux reoux mali cauxa ext. 3ecl
liuc uxque necexxaria illa venerunt. Iam voluntax in nix quiclem
55,9 beati ... volumux^ c/ dic. Nort. lr. 69 >^ (5t. '^.); ^Vu. vit. be. 10
66 naiuram mali introclucenclam t^. e<^,
55 (??^, ^ ftnc. 2 quaeritur) 3 luerit exorta) exorta t X 4 xi e</c/., xecl
<??X^ ^ clei opere t^, /^ 10 naiuralia^ <U, xl ?<., <^/. xic ?/>c.^U., </^
cui /^ 11 enim c>m. X 13 necexxarium^^ necexxario X, necexxe ?)^/ e</</.
14 clelmitionex) <^, tuae X
56 (??^/ 6 quiclem in liix t?'. eH/,
I^iber quintux c. 56
263
exoritur, xecl non cle nix; capacia voluntatix xunt quippe, non
plena nec laciunt, xecl accipiunt meritorum cliverxitatem.
/ll/<?. K (1) I^aturam et liberum aroitrium rectixxime oona
conliterix exxe opera clei; xecl quocl voluntatem in nix quiclem, xecl 10
non cle nix axxerix exoriri, quicl inxaniux clici potext? Itane vero,
luliane, ex nomine nominix voluntax non oritur, cum nomo
oonum opux clei xit? ?oxtremo potuitne axcenclere in cor tuum
exoriri quiclem nominix voluntatem, xecl non cle lioero eiux
aroitrio? Dic er^o uncle, xi non cle natura, icl ext non cle ipxo 15
nomine, xi non cle lioero eiux aroitrio, clic, ro^o, uncle voluntax
nominix oriatur. Dixixti uoi oriatur, clic et uncle. Lona opera clei
xunt natura et liberum aroitrium. "In nix", inquix, "voluntax
exoritur, xecl non cle nix." I^ncle iitur? Dic; aucliamux, clixcamux.
^,ut oxtencle alicuoi aliquicl ortum exxe, cum uncle non exxet. 20
(2) ^lunclux quiclem cle ninilo exortux ext, xecl cleo laciente; nam xi
cleum opilicem non naoeret, cle nullix reoux oriri omnino non
poxxet. 3i er^o et voluntax in nomine vel in eiux lioero aroitrio cle
ninilo exorta ext, quix eam lecit? ^ut xi non lacta vel orta ext,
quix eam ^enuit? ^,n xola ext in reoux, quae exxe coeperunt, lacta a 25
nullo, nata cle nullo? dur er^o propter illam clamnatur nomo,
quo non volente exorta ext in illo voluntax mala, cuiux erat
tantum capax, non eliicax? 3i autem, ut iure clamnetur, eo
volente in illo exorta ext, cur eiux ipxiux voluntatem cle illo
exortam neax, quo volente exortam exxe et quo nixi volente 30
exoriri non ootuixxe non neax? dum vero cle illo exorta ext, cle
natura exorta ext, quia nomo natura ext, et quia potuit etiam
18 in ... nix^^ v.
8 cliverxitatem meritoruin t?'. e<U, 1 0 clei opera t?'. U, 1 6 uncle roo t?'. (?
19 iiiur^ ero ^/ eH/, 20 aliquicl alicubi t?'. ?/ ^ 22 omnino oriri t^.
e</</. 24vellxecl(? 29 cle^ et ?' 32 exor) orta U.
264
35
40
45
10
I^ibel' quintux c, 56 - 57
nolle c,uocl voluit, cle lioero aroitrio eiux exorta ext, c,uocl et
ipxum, xicut laterix, pertinet acl naturam. (3) (I5ur er^o neax
clauxix oculix rex apertax cte natura nominix exoriri nominix
voluntatem, clum timex ne ^lanicneux naturae nuiux accuxet
auctorem? 3ullicit acl illam pextilentiam relellenclam quocl
catnolica veritax praeclicat ad optimo cleo xic exxe nominem
conclitum, ut necexxitatem peccancli non naoeret nec oeccaret, xi
peccare nollet, cum etiam xemper nolle utique poxxet. ()uix enim
tam xit mente caecux, ut non vicleat, xicut nomo ext primitux
conclitux, manun1 oonum exxe naturae poxxe non peccare,
quamvix maiux xit non poxxe peccare, atque orclinatixxime
conxtitutum, ut noc priux exxet un^e lieret nominix meritum et
illucl exxet poxtea oene meriti oraemium?
57. /l/Q S (1) Lona er^o poxxioilitax mali atclue boni volun'
tatem non coit, xecl permittit oooriri. I^emo iitur icleo oonux
ext, quia oero allectux aroitrio ext. 3unt quippe multi nominex
aec,ue lioeri, xecl tamen pexximi, xecl nec icleo ouixque malux ext,
qzuia lioeri aroitrii ext; xunt enim multi aeque lioertatix liuiux
participex, tamen optimi. l^sec oonux iitur nec malux nomo icleo
ext quia lioer ext, xecl nec oonux nec malux exxe poxxet nixi liber
exxet. l^xt er^o ixta poxxioilitax, c,uae nomine libertatix oxtenclitur,
ita a xapientixximo conxtituta cleo, ut xine ipxa non xit quocl per
ipxam exxe non coitur. (2) dontrariorum enim una capacitate ao
utrorumque praeiuclicio vinclicatur, icl ext nec malae voluntatix
nec oonae cauxa et necexxitax clici potext, quae utramclue xic
recipit ut neutram compellat exxixtere. I^ecexxariorum er^o
xinularix cluctux et unum quoclam moclo lilum ext, velut
IHer quiniux c, 57
265
^eometrica illa xine latitucline lonituclo ext, nec nic unio clivicli
potext. ()uamcliu er^o xinularix extenclitur, vim naturae xuae
tenet; at ubi ei occurrerit quocl in cliverxa linclatur, illucl
necexxarium ilico terminatur, icl ext oonux cleux oonum lecit
liominem.
^l/<?. K (1) dur er^a clixixti nec malum nec bonum exxe nomi'
nem nixi propria voluntate, et quicquicl ex cleo naoet, ex
necexxario nabere, non ex poxxioili? ()uocl vix intellei ex natura,
non ex voluntate, ut per xe ipxum bonux xit nomo, non per
cleum, aut certe melior per xe ipxum quam per cleum. r^Iaec
quippe verba tua xunt: "I^emo", inquix, "icleo bonux ext, quia
lioero atlectux arbitrio ext." l^t paulo poxt: "I^ec icleo quixque
malux ext", inquix, "quia ext liberi arbitrii." ()uioux veroix quicl
clicix, nixi c,uocl nec bonum nec malum cleux lecerit nominem, xecl
utrumlibet norum ipxe xe tacit, cum oene vel male utitur lioero
arriitrio? ()uicl ext er^o quocl nunc clicix: "Lonux cleux l>c>num
lecit nominem", xi nec oonux nec malux ext nat>enclo liberum
arbitrium quocl in eo cleux lecit, xecl t>ene utenclo, icl ext cum iam
ipxe bene vult, non cum nabet poxxibilitatem volencli nene? (2) l^t
quomoclo verum erit: /eclt </ex ^omlnem ?'ectm? ^n rectux erat
non nabenx voluntatem bonam, xecl eiux poxxiliilitatem? l^r^o et
pravux erat non natienx voluntatem malam, xecl eiux poxxioi'
litatem, et a xe ipxo illi ext voluntax bona talxumque xcriptum ext:
/??'<lef?<l?'<lt?' vo/nt< <l </omlno, et: Oel in vobu o^e^t^ et ve//e.
()uamquam tu nec a xe ipxo ei clicax exxe voluntatem nonam vel
25 nemo ... en^. 2xq. 26 nec ... ai'oitrii^ v. 4xc,. 30 bonux ... nominem)
v. 18xq. 34 Lccle. 7,30 38 ?rc>v. 8,35; eux ... velle^ ?nil. 2,13
17 ciucxl^ quo (?
18 lecit) lacit (?
20 bonum nec m^lum t^, e^.
26 aNectux^ ellectux X^/ ^ quixque icleo t?'. ^
27 en^ ... arbitrii^ liberi
arbitrii (om. /^) t t?'. ??iM e</</. ^ quicl) </</. aliucl X 29 xe om. X I lecerit
/5 30 ero t t?'. X 33 ipxe^ <U. nomo ^ 35 ero ... poxxibiInaiem^ t?'.
/5t et velle X 37 lalxumque) </n. l. lalxoque ^/a?'. 38 operaiur in nobix
15
20
25
30
35
266
I^iber quiniux c. 57 - 58
40 malam, xecl oriri in illo, non cle illo. Ita tit, ut per tuam mira'
oilem xapientiam nec cleux lecerit liominem rectum, xecl qui
rectux poxxet exxe, xi vellet, nec ipxe xe laciat, xecl nexcio quo caxu
rectux liat, quia nec cle illo, xecl nexcio uncle aut nexcio quomoclo,
in illo voluntax oritur qua rectux liat. ^Von t t^ ^^lenti^
10
15
20
44 Iac. 3,15
58,18 boni ... 20 pravi^ v. 8xcl.
41 rectum nominem t?'. U. 42 poxxii ?X ^ xe ipxe t?'. /^
58 (??X^/ 1 xuoxtantiam incipere t?'.(? 3 iam^ eiiam (? 5 poxxibilitex
X 11 quo^ qucxl /^ eH/, 1 2 ino (?, ipxo ??/ e^c/., </. uel io ?mz. m/>.
20 et non t^. ^/ e<^,
I.iber quintux c. 58 - 59
267
25
30
35
268
I^iber quinn c. 59
28 Kom. 7,19
33 Kom. 7,19
34 Kom. 7,19
13
boni probitate cc'?xl, b. probatione conlec, ?^e, b. proprietaie (??/
e</c/.
21 concliiionix cleo t^. (?
25 qui^ quia ?' 30 quo) qucxl Mzne
32 poxxibilitix (?
Liber quunux c. 59
269
terenclax reulax vextrax. Vult et non ait quocl oonum ext, non
vult et ait quocl malum ext; uncle ixta necexxitax? (2) ^noxcunt
eam quiclem catnolici cloctorex, qui ?aulum apoxtolum
intelleunt etiam cle xe ipxo ixta clicentem, et ex le^e, quae in
memorix repunat lei mentix, xine qua nullux dominum
naxcitur, venire non cluoitant et icleo clici et a xanctix viclent: ?Von
<^o</ vo/o /lcio bonm, xe</ <7o</ no/o m<l/?n /?oc <l^o, quia viclent
quantum oonum xit nec carne concuoixcere quae mente
averxantur, eoxque icl velle nec lacere, et maluin exxe, quamvix
mente non conxentiente, vel carne tamen talia concupixcere,
eoxque icl nolle, xecl tacere, xine ulla qui^em conclemnatione,
quoniam peccati nuiux reatu reeneratione cleleto rexixtunt
mente, ne pei^iciant quocl concupixcunt carne, xe^ non xine xuo
aliquo malo, quia non eix aliena conunixta, xecl eorum natura ext
et in mente et in carne. (3) ?Iunc xenxum pium et verum contra
xuxceptam vextram non vultix aclmittere, quaxi propterea iaciatix,
ut in iuclicio quo cletencritur a vooix, non xolum cle litterix, vertun
etiam cle ipxix nominum morioux ^emitiouxque xanctorum ninil
aclverxux eam recitetur nolentioux vooix et tanta veritatix mani'
lextatione recitetur, ut non eloquentia, xeo xola impuclentia vextra
remaneat, qua illam non poxxitix clelenclere, xecl velitix. ()uicl
enim aitix quocl rex apertax turoiclae loquacitatix tempextate
nuoilare conamini? dlamat apoxtolux: ?Von ^o</ ^o/o ^lclo
bonm, xe</ ^o</ no/o m<l/?n /?oc <l^o. dlamat etiam xuperiux: /<lm
non e^o o/>e?'o?' l//</, xe</ ^o</ ^blt<lt in me />ecctm,' xcio enim
<7l<l non /?<lgit^t in me /?oc t in c^?^e me<l bonm. (4) ()uicl ext:
()o</ no/o ^lclo? IIt quicl ext: ?Von e^o o/>e?'o?'? ()uicl ext nixi quocl
conxequenter exponit? Dicen^o quippe: ()o</ no/o^lclo xe tacere
45 mente^ menti (?
6) mea carne t^. eH/.
46 auerxantur (?^/
61 Kom.
40
45
50
55
60
65
270
70
75
80
85
I^iber quintux c. 59 - 60
b9 Kom. 7,18 80 clocti ... naturam^ c/^ Qc. lin. 5,74 <l/. (Otlu, 5/"^c^we^
^26) 84 concupixcentiam ... lumtmrum^ c/ Qen. 3,7
78 quocl^ qula (? 79 tenzere vultix t?'. U,
81 exxe xecunclam t^. e<U!,
8) concupixcentiam exonuri t?'. /<^ 84 liumanum enux N'. e<U.
60 (??^
I^iber quintux c. 60
271
9 cle ... coente) c/^ 41,17; 40,10xq. 12 nvxta) c/ 1,71,32,' I^n. cliv.inn.
3,6,10: ^rcllax ... intrcxluxit enux pliiloxc>pKiae axV5iaium 28 ^om. 7,19
10
15
20
25
30
272
Liber quintux c. 60
I.iber quintux c. 60
273
utatur oene, quae omnipotenx exxe non xineret, xi eix oene uti
xumma xua bonitate non poxxet; et liinc potiux impotenx appare'
ret (et) minux bonux, non valenclo oene uti etiam malo. ?roincle
tu neare non xinerix eum qui clicit: ()o^ no/o m^/?n /?oc <l^o, a
necexxario lai1! malum xumpxixxe, non a poxxioili. I^on iitur, ut
clicix, omnix actio Hla non a necexxario, xecl a poxxioili, verum
nonnulla et a necexxario reperitur. Vicle nunc ut tua macliinatio
tam elac,orata collapxa xit. (5) 3ecl quaerenti uncle ipxa voluntax
mala in nomine primo exxtiterit, cautiux rexponclere te putax: De
motu animi coente nullo, cluaxi non citiux et expeclitiux
rexponclerex: De nomine ipxo. Illucl quippe quocl aclclitur co^ente
nullo, etiam nic aclcli a te potuit, rexixtente tioi nullo. ()uix enim
tioi rexixteret clicenti vera, xi clicerex: ^lala voluntax in nomine
primo cle nomine ipxo exxtitit coente nullo? I^lunc vero timenx
culpare naturam, tamquam liinc in eiux auctorem ulla recurrat
iniuria, et quocl cliu volebax aquanclo clixixti et a natura non
recexxixti. ^nimux namqzue natura ext et ea quiclem in liominix
inxtitutione corpore melior, cle cuiux motu co^ente nullo malam
voluntatem exxtitixxe cxixti. Viclexne non potuixxe nixi alicuncle
exxixtere, quocl neare non xinerix, antequam exixteret, non
luixxe? ()uicl autem opux ext ut quaeratur uncle ipxe animi motux,
cum xatix appareat non potuixxe animi motum nixi cle animo
exxixtere? (6) ()uocl xi impuclentixxime atque inxulxixxime neax,
aclnuc ex te quaeritur uncle exxtiterit in nomine primo voluntax
mala. l^ec iam permitterix cle animi motu clicere coente nullo,
c,uia ipxe animi motux co^ente nullo voluntax ext; quapropter noc
ext clicere: Voluntax exxtitit cle animi motu, quocl ext clicere:
66 Kom. 7,19
68 omnix ... poxxituli^ c/ 5
7l
88 ipxe ... 91 voluniate) <l^l >^ailio papa, c/ /Vo/ez. /X
65
70
75
80
85
274
I^it>er quintux c . 60 - 6 1
90 ^,nimi motux exxtitit cle animi motu aut voluntax exxtitit cle
voluntate. ^,n clicix nunc motum cle xe ipxo exxtitixxe, non cle
animo, ne ninc natura oona icl ext animux ipxe culpetur? l>Ion
er^o incle clamnetur; quix enim lerat incle animum iure oamnari
uncle non potext iure culpari? (7) 3ecl clicix: "Icleo peccavit nomo
95 quia voluit, icleo naouit voluntatem malam quia voluit."
Verixxime clicix, xecl xi lux clarixxima teneorae non xunt, cle illo
exxtitit voluntax mala, quia voluit. l^on enim clicimux, ut
calumniarix et ut nox etiam xcripxixxe mentirix, "motux ixte uncle
exxe compulxux xit", xecl nullo compellente uncle exxtiterit, quia et
100 nullo compellente tamen exxtitit, et nonnixi alicuncle exxixtere
poterat, qzuocl antequam exxixteret non erat. 3i er^o nomo voluit,
cle nomine exxtitit; et quicl erat nomo, antequam cle illo
exxixteret, nixi natura oona et oonum opux clei? ()uocl ext etiam
malux nomo, in quantum nomo ext et opux clei. donlunclatur
105 er^o xua vanitate Iulianux, quoniam ex oonix exxe mala orta
verum clixit ^moroxiux, xecl quia co^ente nullo inculpatux ext
cleux; cluocl vero ea permixit exxixtere, uxu eorum iuxto et oono
lauclatur inxiniux.
61. /l//.. S (1) Voluntax er^o quae ninil ext aliucl quam "motux
animi coente nullo", poxximlitatem xuam naturae clebet,
ellectum xuum xioi. In natura enim exorta ext, xecl a poxxioili, non
a necexxario. ?Iic xi clicat aliquix: 3ecl mala natura, ouae potuit
5 naoere voluntatem malam, rexponcleo: 3ecl oona natura, quae
potuit naoere voluntatem oonam. I^no er^o tempore optima
ximul pexximaque clicetur. ^t icl rerum ratio non xinit, ut uno
I^iber quintux c. 61
275
29 Lccle. 7,30
10 poiuit operari t>onum t^, l^lz., potuit t>onum operari t^, ^/ /l/<l^,
1 1 bo'
na (? 16 aclmia) aniix ?' 28 voluntatem aliqzuam t?'. U. 29 liominem
cleux t?'. (? 3) ixiucl om, ?' l^, ^ ac^ ei e^.
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
43
Kom. 7,24xq,
48
Kom. 7,24
51
luit ... 53 intrai'et^ c/ ^1i. 19,24
62 voluntatem ... necexxaric?) (^/I) ?xc^.
45 xubueniet (?
48 malo om, (?
50
53
I^iber quintux c. 61
277
ext, ipxa potiux uncle mala voluntax exxtitit, non natura clamnetur.
3i vero acl naturam etiam poxxioilitax pertinet, maix xioi
voluntatem malam natura lecit, quia et non lacere potuit; noc
enim aox te commenclata clelinitio poxxioilitatix oxtenclit. l>lemo
tioi ccit: Icleo mala natura ext, quia potuit nabere voluntatem
malam. I>Iox certe, contra quox nunc loquerix, non noc clicimux;
quicl xuoerlluix inunorarix? In eo plane, quocl clixixti: "Lonum
noc quocl viiiux clicitur, voluntarium non exxet, xi necexxitatem
ooni naouixxet, necexxitatem autem ooni oertulixxet, xi non
naouixxet poxxioilitatem mali", prorxux oolitux ex cleum, cuiux
virtux tanto maix ext necexxai'ia, quanto maix eam xic vult ut
nolle non poxxit. (6) l^am et tu clixixti in primo nuiux tui operix
lioro cleum nixi iuxtum exxe non poxxe, quae xi necexxitax clicencla
ext, clicatur omnino, clum tamen conxtet niliil exxe ixta necexxitate
leliciux, qua tam necexxe ext ut cleux non male vivat, quam necexxe
ext ut xemper atque oeatixxime vivat. l^eque enim veroa tua timet
necexxitax talix, in ouioux noluixti clicere: I^ecexxitatem autem
ooni naouixxet, xecl maluixti clicere "pertulixxet", xi non naouixxet
poxxioilitatem mali, ut viclelicet cleux nomini pepercixxe vicleatur,
ne tamquam criminoxum aliquicl perlerret necexxitatem ooni non
naoenclo ooxxioilitatem mali. ()uocl tam manum ext oonum, ut
xanctix xervaretur acl praemium; c,uox iticlem oolitux ex xicut
cleum. (7) I^Ieque enim tunc xine virtute vivemux, quanclo nooix
concecletur, ne a clomino aliquanclo receclere poxximux, quoniam
nec velle poterimux. Ita enim nooix certum erit oonum, quo
xem/>e?', ut oromixxum ext, cm </omlno enmx, ut ao eo receclere
70
tonum ... 74 poxxibilitein mali^ c/ 12-15
76 cleum ... poe) c/
1,28,2xqq.
83 perlerret necenaiem ... niali^ (c/) 14xc^.
89 xemper ...
erimux) 1 Ilie. 4,17
64 exxtitit voluntax t^, e</</. 67 commenclatae (? 71 non exxei voluntariuin
t^, e</c/.
75 operix iui t^. ^
83 crimmoxutn (?, aerulnnoxum ?/UU.
85 xicui^ ui (? 87 receere aliquanclo t?'. (?
65
70
75
80
85
278
Lioer quiniux c. 6 1 - 62
90 nec velimux nec velle poxximux. I^lum er^o aliter non exxet virtux
in nooix, nixi voluntatem malam xic non naberemux ut naoere
poxxemux? 3ecl pro liuiux minorix virtutix merito acceclere nooix
cleouit virtux maior in praemio, ut malam voluntatem xic non
liaberemux ut nec nabere poxxemux. O clexiclerancla necexxitax!
95 Donaoit eam veritax, ut xit certa xecuritax, xine qua non potext
exxe illa, cui non ext aliquicl aclclenclum, iam plena noxtra telicitax.
62. /l//.. S (1) ^,t noc in contrarium torqueri potext, ut
clicatur: 3ecl malo aptata natura ext, nam quia malum
voluntarium exxe non poterat, xi necexxitax tuixxet mali, oo lioc
clata ext poxxioilitax ooni, ut malo proprietax pararetur. ()uocl
5 quiclem acutum ext, xecl inxanum; omnia enim rerum a meliore
parte taxantur. ?Iuc et clinitax auctorix acceclit icl ext clei, qui non
oo ea quae puniturux erat, liberum animal tecit, xecl propter ea
quae remuneraturux, poxxioilitatem contrariorum cleclit. Verum'
tamen xuper noc punare nolo, xecl permitto aliquicl calumniae,
10 ut ninil cle opilicix auctoritate praexcrioam. Illucl tamen
necexxario xequitur, ut naec poxxioilitax laciencli ooni et mali
removeatur ao utriuxc,ue voluntatix ellectu. (2) ^c per lioc nec
virtutix a necexxario orooatur cauxa exxe nec vitii. I^t enim
lionextix lianc laciamux iniuriam, ut ex ea, c,uo cum iinprooix
15 certare vicleantur, nec oonae ei nec malae axcrioatur meritum
voluntatix; naoet er^o textimonium inenuitatix xuae, quocl
innocenx ext, quia nec oono nec malo, voluntario clumtaxat,
plena ext. ?oxxioilitatem er^o voluntatix axcrioe naturae, volunta'
tem autem nec oonam nec malam naturae. Invicte iitur collec'
20 tum ext voluntatem malam exortam quiclem in opere clei, xecl a
I^ioer quintux c. 62
279
24 vel bonae vel malae voluntix t^, e^. 26 xeu^ vel e<^/. 27 iniquiux ext
t?'. /^ 29 non xunt nurae t?'. X )1 axcl'ibiturl^axxei'iturX 37 coin'
parareni (3, compararei ?X^/ ec/c/. 39 a (?, om. ?X^/ ^ ^ noIIe xeu uelle
t^. X 41 quox^ qu ??/ U, ^ poxxuniux^ </</. Lxplicit lioer quintux X
44 non v lxcrioere naiurae t?'. e<U,
25
30
35
40
45
280
I^iber quintux c. 62
Liber quintux c. 62 - 63
281
75
10
15
20
25
282
30
35
40
45
50
I^ibei' quintux c. 63
meritoclue nox cliximux quia "opux cliaooli per opux clei tranxire
non xinitur." Opux enim cuaooli nominixque mali peccatum ext,
quocl in nullo potext xine lioerae motu voluntatix exxixtere. ()uocl
opux et cliabolo et liomini a poxxioili venit et venit, opux autem
clei ext natura, in qua non a poxxioili, xecl a necexxario xuoxixtit
liomo. ()uae natura multix ext temporioux xine voluntate,
quoniam vix eiux certa aetate xentitur. l)uamcu er^o ext natura
xine voluntate, opux clei tantummoclo ext; at naec quocl non
iecerit, non potext liaoere peccatum. Irretutabiliter iitur clictum
ext, quia per opux clei opux caooli tranxire non xinitur. (4) l^on
minux lalxum ext autem quam prolanum quocl clixixti: "Opux
operix clei tranxit per opux clei." ?Ioc ext enim clicere: ?eccat et
cleux, quia peccavit liomo quem lecit cleux. I^am xicut nuxquam
ext peccatum nixi in opere nominix - neque enim cum peccaverit
nomo, alicluicl xubxtantiae eiux aclclitur, ut peccatum ioi eminere
vicleatur, xecl tantummoclo malum opux cle mala voluntate
commixxum, illi quoque a quo lactum ext, comparat meritum
malum, ut malux clicatur qui mala lecit -, ita etiam cleux tuux, xi
malum in opere xuo lecit, ninil quiclem xubxtantiae eiux acceclit,
xicut nec nominix, tamen meritum ei cleiormixximum compa'
ratur, ut malux male tacienclo clicatur. (5) ?arvulux xane prooatur
etiam tunc reux non exxe, quia malitiam a necexxario liabet, quam
nixi cliabolux a poxxioili naoeret, reux exxe non poxxet. Deux
autem, qui verux ext dlirixtianorum, malum non lacit; parvulux
cluoque ante propriae voluntatix aroitrium ninil naoet nixi quocl
in eo lecit cleux. Naturale iitur nullum potext exxe peccatum. 3ecl
26 opuxl ... xmiiur^ lul. acl lurt. lr. 77a; c/ >^u. nupi. 2,48
36 opux ... clei^ ^u, nupi. 2,48
27 malum ?<lc, 29 venit ei om. (? 32 aeie certa t?'. e</</. ^ xine uoluntaie
naiura t^. (? 34 iitur) ero ^/ e</</. 36 autem lxuin t t?'. ^ 37 emm
exi t?'. (? 49 lecit (? 51 exxe peccatum poten t?'. ^
I^iber quintux c. 63
283
66
55
60
65
70
75
284
IHer quintux c. 63
oonix ab eo lactix orta xunt, bene operatur per omnia." (3) ?Iac tu
80 rerum eviclentia perturbatux oculox liominum cle poxxioili et
necexxario lona et inani clixputatione tenebranclox putaxti, ut ixta
caliine obiecta xententiam tuam vanam non xubtralierex, ne
perimeretur, xecl ne perempta iacere conxpiceretur, aoxconclerex.
I^trum quippe a necexxario an a poxxibili, quicl interext acl rem cle
85 qua quaerimux? ^nelux certe et liomo peccarunt; aut er^o aucle
clicere anelum et nominem non exxe naturax aut, c,uia non ita ex
inxanux ut aucleax, convincerix peccante anelo peccaxxe naturam,
convincerix peccante nomine peccaxxe naturam. 3ecl a poxxibili,
inquix, non a necexxario peccavit. ?Ioc verum ext; tamen anelux
90 peccavit, tamen nomo peccavit, tamen natura peccavit. ^c xic
opux clei, quocl ext an^elux, quocl ext liomo, non cleo coente, xecl
xua mala voluntate, quam potuit et non liiere, peccavit. (4) Illi
er^o naturae inominia, quae cum oene tacta exxet et malum
tacere coacta non exxet, tamen malum lecit; cleo autem loria, qui
95 et naturam oonam lecit et cle malo oene lacit, quocl ipxe non
lecit. dum iitur nix atque nuiuxmocli verix catnolicixque
rationioux et clelencli ac praeclicari natura poxxit creatrix, et ar^ui
reprenenclique peccatrix atque ipxa peccatrix et lauclari in
quantum eam cleux lecit et culpari in quantum ao illo, nullo
l00 co^ente, clelecit, et in poxterix meritum xuum recepit - eaclem
quippe ipxa natura in xinulix c,uiouxc,ue xine voluntate naxcitur,
quae in uno voluntate peccavit -, c,uix te praecipitavit ut clicerex,
quix xuomerxit ut xcrioerex: "3i natura opux ext clei, per opux clei
opux cliaboli tranxire non xinitur?" (5) O xurcle in vocioux xanctix!
105 O caece in inventionioux tuix! l^onne peccatum opux ext cliaooli?
I^onne in omnex nominex pertranxiit c,ui xunt opux clei? I^onne
per peccatum morx, ea praexertim qualem vox xolam per pecca'
106
97 ac^ et e</c/.
I^iter quintux c. 63 - 64
285
tum ccitix acciclixxe, icl ext non corporix, xecl animae, opux ext
caooli? I^lonne in omnex nominex pertranxiit qui xunt opux clei?
3ecl imitatione, ut clicitix, tranxiit. lamen per nominex tranxiit 110
aui xunt opux clei. 3ecl a poxxioili, non a necexxario tranxiit. Dic
quicquicl tioi placet, tamen per nominex tranxiit qui xunt opux
clei; tu autem xine ulla exceptione clixixti: "?er opux clei opux
cliaooli tranxire non xinitur" et nanc xententiae tuae tam per'
xpicuam vanitatem, ut vanior lierex, tanta loquacitate non ut 115
aoxolveretur clelenclere, xecl ne axpiceretur operire conatux ex.
(6) 3i in mentem tioi apoxtolica veroa non venerant, quae te noc
clicere pronioerent, cur non attenclixti, ooxecro, plux exxe in opere
clei exxixtere quam per opux clei tranxire opux cliaooli? dum er^o
Iucl latearix, cur noc neax? ^,n quocl vix tieri potext, c,uocl non 120
vix non potext? ^lixereatur tui cleux, ut clexinax exxe vanux. ?Ianc
autem xententiam tuam ^lanicneux lioenter amplectitur, tam'
quam amicam xuam, et arumentatur ita: 3i per opux clei opux
caooli tranxire non xinitur, multo minux in opere clei exxixtere
xinitur, uncle er^o malum nixi uncle nox clicimux? 3ecl rexponcle' 125
mux eix: Iuliano clicite ixta, non nooix. /??'inc^ /?lx xententiae
mixxux ext /?'<, aoxit ut praeiuccet nooix vooixcum vincenclux
vel potiux vooixcum iam victux a nooix.
64. /l//.. S (1) Illucl itaque aliucl cle eaclem neoetucline pro'
tulixti. ^,ix enim: "3ic creat cleux malox, quomoclo paxcit et nutrit
maiox," quia xcriptum ext in evanelio c,uocl xo/em xm o?'l>l
^lcl<lt x/>e?' bona5 et m<l/ox et />/<lt x/>e^ lxtox et l?llxt<. Lon^e
enim lateque contrarium ext, quocl tu coniunctum putaxti. ()uocl 5
enim paxcit cleux etiam peccatorex oeninuxque ext xuper inratox
115 per ... xinitur^ lul. acl l'urt. lr. 77a 117 in ... venerani^ 5c. Kom. 5,12
126 (c/)lon. 12,31
64,2 c ... malox^ ^u. nupi. 2,32 3 Kii. 5,45
121 ee clexin t^. ?/eH/,
64 (??/ 5 coniunctum^ conuictum (?^/, conuincium l^iz.
286
10
15
20
25
30
I^iber quintux c. 64
40 2 dor. 1,3 4l conxolaiionix ... praecucaniur^ c/^ ?x. 118,75 42 qui ...
perliilietur^ c/^ ?x. 103,24 48 qucxl ... laci) c/^ Xu. nupi. 2,3 1 52 ^u.
nupi. 2,32 53 liaeclox ... parilx) c/ Xti. 25,32xq, 54 quia ... iniuxtox^ Xli.
5,45
35 eox^ ee e<//</. 36 remuner (? 37 quamuix (? 41 iuclicia onuua t>'.
e<U. 44 colaiix^ colitix (?ac. ^ ^an>^ Xlan ^/<l^., inani l^lz. 47 et om, (?
35
40
45
50
55
288
I^iber quiniux c. 64
60 en auctc>r t?'. <? 62 pertinent (?, pertinei ?/eH/. 64 xuae loriae t^.
e<^ 71 toto orr>e clilluxam ecclexiain t^. U, 82 ea om. (?
Liber quintu5 c. 64
289
clox, et icleo xuper eox oriri xolem xuum lacit et pluit, cum eo tioi 85
naeoox xinixt^ae partix ooiecerim, quox uxque in linem xine
paenitentia victurox in impietate et xcelerioux xuix, ac per noc
aeterno xupplicio punienclox inorare non potext praexciux
omnium luturorum? I^ec ab eix aoxtinet oonum creationix xuae,
quioux nec naxci expecret, nec bonum nutritionix et vivilica' 90
tionix xuae, quantum ei placuerit, cliuturnae, quioux mori
quantociux expecliret; inter quox xunt certe plurimi, c,ui xi ex nac
vita aoriperentur inlantex, xecunclum lalxam vextram naerexim
penitux ao omni, xecunclum autem catliolicam liclem a
clamnatione ravixxima iollerentur. (5) ()ui^ cleincle illucl ext, 95
c,uocl in nix xinixtrae partix naeclix in clei praexcientia, quae lalli
non potext, ini clextinatix perpetuo multi xunt qui lavacro
re^enerationix aoluti poxtea vel apoxtaxia pereunt vel tam
lacinoroxe llaitioxeque vivunt, ut eiclem xinixtrae xine ouoio
cleputentur, nec rapiuntur, xicut quiclam, ne malitia mutet 1<X)
intellectum eorum? I^eque ut noc eix cleux tam manum
oenelicium non conlerat, tatali necexxitate pronioetur neque ut
aliix conlerat, perxonarum acceptione mutatur. ()uicl liic laciunt
illa tua ooxxioilia et necexxaria, quae clilienter clixtinuencla
commenclax, uoi te nexciente quicl loquarix novit ille qzuicl aat, 105
cuiux occulta poxxunt exxe iuclicia, iniuxta non poxxunt? (6) l^on
ext inur iniuxtum ut bona conlerantur malix, xecl iniuxtum ext ut
mala in^erantur oonix. Dic er^o qua iuxtitia parvuli mala tanta
patiantur, quae xaepe commemorare nox pi^et; vox vero eaclem
mala paraclixo, etiam xi nemo peccaxxet, importare non puclet. 110
290
115
120
125
130
135
I'iber quiniux c, 64
lll non ... mali^ 35xc1. 112 3>r. 40,1 116 Kom. 7,19 121 per,
luerunt^ c/ Kom. 5,12 127 opux ... clei^ ^u. nupi. 2,48 135 pecc
cleux) c^ 63,37xq.
124 uobix orat^. ?/</ec/c/.
127 ei(?, ac?/^
129 vero (?, ero ?/UU. ^ clei om, (?
128
iranxiii /c/.
I^ioer quiniux c. 64
291
140
145
150
155
160
292
Liber quiniux c. 64
1 77 clicix inlantex^ <lH/, Txplicit libei' V (?, Lxplicit liber V (quiniux) aureli
(om. ?') auuxtini epixcopi catKolici contra iullanum Kereiicum pelaianum
I.Irk 8LX1M8
1.
/l//.(/^^l/l) 0(/x/?) I^lon cluoito eiuxmocli opinionem
nactenux xuper noxtrc, luixxe certamine, ut acl quaextionem
involutam maix quam acl xummam xpectare liclei crecleretur.
?rocul quippe ao xtucliix xpiritalioux aitantex xolix lamae aurux
commoventur temporumque lormiclantex invicam nec comper' 5
tae veritatix praexiclium tenentex - ut lere in reoux trepiclix nulli
minux quam xioi creclitur - tutiux iter quocl lrequentiux
aroitrantur.
/ll/<?(l/5??^l/5) /i(^5/0^/)/?) krequentiux ext iter noxtrum quo
antiquiux, c,uia catnolicum ext; vextrum vero tanto minux l0
trequenx quanto maix novicium, quia naereticum.
2. /l//.. S ?Ioc autem in praexentiarum cluaoux ex cauxix
acciclit, quia et xententia ^lanicneorum cle criminum ext probata
conxiliix et excitae perxecutionum procellae inopex xpiritux a
veritatix tavore cleterrent.
/ll/<?. K ()uomoclo ext iter trequentiux cle xententia ^lani' 5
cneorum, cum xint aclmoclum rari? ^ut quomcxlo perxecutionem
pro veritate patimini, c,ui xuotranitix parvulox xalvatori?
). /l//.. S ?arx iitur et voluptati conxulenx et pavori, vel
arenae vel circi vel xcenae populix comitata luxuria, amtiienx in
omnibux liaitiix ootenclere necexxitatem, c,ua commixxi inviclia
xemper levatur, et tra^orex xaeculi praevaricatione vitare, ea er^o
294
I^iber xextux c. 3 - 4
12
22 et^ que
I^iber xextux c. 4 - 5
295
22 Qen. 1,31
10
15
20
2?6
25
30
35
40
45
50
I^iber xextux c. 5
enim cleux omnl<l bon<l v<l/</e, xecl non xumme bona, xicut ext ipxe;
quae tamen bona qualiacumque non exxent, nixi ea lecixxet
xumme bonux, nec mutaoilia ulla bona exxent, nixi ea tecixxet
immutabiliter oonux. ^c per noc ^lanicnei cum quaerunt a nooix
uncle xit malum, volentex introclucere malum cleo coaeternum,
nexcientex quicl xit malum iclque putantex exxe naturam atque
xuoxtantiam, rexponclemux eix non exxe malum ex cleo neque
coaeternum cleo, xecl malum ortum exxe ex libera voluntate
naturae rationalix, quae oene a bono concta ext, xecl bonitax eiux
non ext aequalix bonitati conclitorix eiux, quoniam non natura,
xecl opux ext eiux, icleocme liaouit peccancli ooxxioilitatem, non
tamen necexxitatem. l>Iec poxxioilitatem autem liaoeret, xi clei
natura exxet, qui oeccare nec vult poxxe nec ootext velle.
Verumtamen rationalix ixta natura in nac poxxioilitate peccancli xi
non peccaxxet, quanclo oeccare potuixxet, manum xioi meritum
comoaraxxet; cuiux meriti oraemium etiam noc exxet, ut maiori
lelicitate oeccare non poxxet. (3) 3ecl noc auclito ^lanicneux aclliuc
per^it et clicit: 3i ex lioera voluntate naturae rationalix ext malum,
uncle xunt ixta tot mala, cum ciuibux naxci viclemux qui nonclum
lioertate voluntatix utuntur? I-Incle ext concupixcentia, qua c<lw
conc/>uclt </ve??x x/?l>ltm et acl peccatum perpetranclum tranit,
nixi aclverxux eam xpiritux tortiux concupixcat? I^ncle in nomine
uno cluarum ex quioux conxtat rerum tanta clixcorclia? I-Incle lex
in membrix repunanx lei mentix, xine qua le^e naxcitur nemo?
I^ncle tot et tanta vitia vel ineniorum vel corporum, cum ouioux
plerique naxcuntur? I^ncle laoorex et calamitatex nonclum
voluntate peccantium parvulorum? I-Incle cum rationix uxux
accexxerit, in clixcenclix litterix vel quiouxlioet artioux tanta poena
33 einx ext t^. ?<lc. e</</. 34 natura clei t?'. (? 38 maiore ?/ /c/. 45 rerum
ex quinux conxiat t?'. e</c/. 46 nemo ncitur t?'. e</c/. 49 voIunte om. (?
I^iber xexiux c. 5 - 6
297
55
6O
65
298
I^iber xextux c, 6
21 ex ... 23 mala) ^ >^u. cluab. an. 15z. 29 <Dal. 5,17 )l xpiriiux ...
carnem ) c/ (!al. 5,17
32
ultima muncli contlaratione) c/^ 2 ?eir. 3, 10
35 pro ... clextmat^ ^. 3xq.
20 malaeque) malique (?, et malae e^.
26 acciclente e<U,
naturam ?/ ^ natura naturam ?^ ^ lx>ni om. ?MeH/.
27 nura^
35 incenclio
Liber xextux c. 6
299
40
45
50
55
60
300
65
70
75
80
Liber xexiux c. 6 - 7
I^iber xextux c. 7
)0 1
23 Kom. 8,10
22 veri'
302
40
45
50
55
60
I.iber xexn c. 7
44 tranixxe e<U.
47 vita en t?'. ec/</.
60 (lirixtux^ cleux /c>/?. don^t.
iHer xextux c. 7 - 8
303
66 8ap. 9,15 67 Sir. 40,1 69 ?x. 38,6 75 nemini ... 77 conari) c^ 17xq.
77 ?nil. 2,13 79 anim^m ... ravareil c^ 8ap. 9,15 80 xuper ... iuum^ c/
8ir.40,1
72 ea trit>uant enti t^. e<U.
81 ac^ et eH/.
8 6?^
73 tnbuunt (?
65
70
75
80
3 24
I.iber xexiux c. 8
reciix^ c/
32 apoxiolux ... xanctum^ (c^) Qal. 3,2 34 a ... libertatem^ </. (3l. 5,13
37 (!al. 5,17 40 caro ... laciet>ani) y5 Qal. 5,17 49 ^mbroxium ... 51
nuram^ ^miir. I.uc. 7,141 50 (!ai. 5,17
30 laciant^ laciunt ?<lc.^ l^iz. 36 xuxcep tua t?', eH/. 44 uerum eiiam ?'
U,
45 contra xpiritum concupixcit (?
49 liclex catKolica t^. ^
53 viclero^ vicleto ^^/ e^.
30
35
40
45
50
55
306
6v
65
10
I.iber xexn c. 8 - 9
59 Kom. 5,1
59 vero carmx t?'. eH/.
9 (???l^/ l iitur om. X 2 oxtenclenclo /^ 4 ext om. (? 5 immixtum^
iniuxium X 6 vanixxima^ uall<lixxinia X N verba^ libera /^ 12 omnia
?'ac. 13 clarioi'a ?/ l^iz.mz. ^/<l^., clariore (?/^ l^iz., </c/. uel e ?5/.
33 QaI. 5,17
15
20
25
30
35
308
I.iber xextux c. 9
I^iber xexiux c. 9
)09
71 utl ... clamnarit^ c/ Ion. <onxi. (dnrvxoxt.) ep, acl Ol/mp. 3,3
... t) (c/) Kom. 5,16 89 ?mv. 8,35 91 Kom. 7,18
87 c^uocl
70
75
80
85
90
10
15
20
25
U^ei?e?', xi <??/e^,
13 quaexiionem moueret t^. ?/ e<U.
14 cloniinatio
talix t^, /c/. 15 Kominix) Kominem (? ^ coniiorem aruit t?'. (? 16 cleux
1 t?", ?'/l/ e</c/, 20 eix ?<lc. 26 nec) ne ?' l^iz.
I^itier xextux c. 10
311
4) Oriemx ,.. errorem^ c/ >^u. c. ?rixc. Ori. 5-7; liaer. 43; civ. 21,17
31 expoliabatur ^
55 xuperiore (?
40 obiicix e</c/,
30
35
40
45
50
55
)12
60
65
70
75
80
l^iber xexiux c. 10
68 Kom. 11,7-10
75 loli. 12.39xq.
58
liberum arbitrium al>xtulixii t^. e^.
60
arbitrium liberum t^, ?/
64 contraria^ om. <? 78 poxxix ^tl?',, pc>xxit (??^ l^iz.
I.ioer xextux c. 10 - 1 1
313
8b Kom. 10,1
90 M. 6,10
91 intellexit
1 1 (??/
4 ee (?
10 luixxe arbiirium t^. e</c/.
11 poxxent ^/<l?'.
14 Koc^ liox conlec. ^/o?ie//>. 94 ^ propria volunte t^, U.
85
90
95
10
15
314
20
25
30
35
40
I^iber xexiux c. 1 1
()uo quicl potext lurioxiux coitari? I^t enim vix ar^umenti tui
exprexxa teneatur, clicix eam rem perixxe propter voluntatem,
qzuae clata non ext nixi propter voluntatem; peccatum quippe ninil
ext aliucl c,uam voluntax mala, lioertax autem oo noc xolum clata
ext, ut voluntatem non coeret, xecl permitteret exoriri. ?Ianc
autem tu lioertatem conctionem xuam ccix voluntatix opere
percliclixxe, ut per noc interixxe creclatur, per quocl xolum
prooatur viere. Voluntax er^o mala non c,uioem lructux, xecl
textimonium linertatix ext; lioertax autem ninil ext aliucl quam
poxximlitax ooni malic,ue, xecl voluntarii. (3) ()ui er^o lieri potuit
ut per noc interiret, per quocl proclitur inxtituta, cum mala
voluntax et nona voluntax non exitia xint, xecl praeconia
Iioertatix? ^,c per noc ouantum clixtat inter ollicia atque
clixcrimina, tantum inter opinionem tuam et rationem aroitrii
lioeri, cui exciclium putax cle xuix lauclioux comparatum. ()uicl
er^o novum, quicl inxperatum clelinquente nomine acciclit, per
quocl clei inxtituta corruerent? kactux ext qui peccare et non
peccare poxxet; cum peccavit, lecit qzuocl non oeouit quiclem, xecl
potuit tamen. ?er qzuicl iitur lacultatem illam percleret, quae acl
noc tuerat inxtituta, ut poxxet velle, poxxet nolle quocl voluit?
^l/<?. K (1) l^aclem iterum et iterum ccix, quioux iam xuperiux
me rexponclixxe c,ui le^erit pervicleoit. 3ecl nic etiam perxixtenti
tioi atque axxeveranti lioertatem bene a^encli xeu male xuo malo
uxu perire non poxxe rexponcleat et oeatux papa Innocentiux,
Komanae antixtex eccIexiae, qzui rexcrit'enx in clmxa vextra
epixcopalioux conciliix ^tricanix: "I^iberum,'' inc,uit, "armtrium
olim ille pert>exxux, clum xuix inconxultiux utitur nomx, caclenx in
praevaricationix prolun^a clemerxux, ninil c,uemaclmoclum exincle
I^iber xexiux c. 1 1
)15
52 ero ... 54 quaeramux) Inn. ep. 30 ( ^u. ep. 182), 4 58 Kom. 7,15
59 Kom. 7,18 60 Qal. 5,17 66 nixi ... omino) (c/) ?i'ov. 8,35
46 xapiat) laci ?/ I^iz. 5) nobix rextituta t?'. <? 54 periixxe e<^/. 57 a te
^ 58 i om. (? ^ luer (? 63 exxei eix l? 70 reparare nlutem t^. ^.
316
75
80
10
l.iber xexiux c. 11 - 12
xanctux ^,oel, quem uicix oene vivenc non caruixxe virtute. I^on
caruit plane, xecl poxteaquam coepit illi exxe; antea vero <^u t
mn^x a 5o^^e5' I^ec inlanx, cuiux e </lel nlx vlt<l 5/>' te??Am.
(4) Keclimuntur er^o, quicumque recmuntui', ao eo qui ven/t
^<le?'e?'e <7a</ />e?'le?At; qui et antequam veniret in carne, per
lioem ipxam re^emit, qua crecleoatur exxe ventui'ux. Kecmuntur
autem in lioertatem oeatituclinix xempiternam, ubi peccato iam
xervire non poxxint. I^am xi, ut clicix, ooni malique voluntarii
poxxioilitax ext xola lioertax, non naoet lioertatem cleux, in quo
peccancli poxxioilitax non ext. ?Iominix vero lioerum aroitrium
conenitum et omnino inamixximle xi quaerimux, illucl ext quo
oeati exxe omnex volunt, etiam ni qui ea nolunt quae a^
oeatitucnem ^ucunt.
12. /l//.. S (1) Deincle, ut praerupta tuae opinionix xequamur,
arumentarix tali conclitione lioerum aroitrium orcnatum mixxe,
ut vim xuam merito xecutae voluntatix amitteret et qualitatix
quam eleixxet necexxitatem in reliquum xuxtineret. ?Iinc er^o
quicl releratur a nooix attencle. 3iccine nominem putax creatum,
ut nanc electae qualitatix necexxitatem in utraque parte pateretur,
icl ext ut xi oonum voluixxet, ulteriux peccare non poxxet, et xi
eleixxet malum, ultra xe emenclare nequiret? ^n ut tantummoclo
malam partem mali necexxitax xequeretur, in oona autem ninil
tale contineret, xe^ xemper periculix varietatum pateret? (2) l^x
nix ouooux quocllioet xumito: 3i cxerix talem lactam exxe
I^iber xextux c. 12
317
15
20
25
30
35
318
Liber xextux c. 12
Lioel' xextux c. 12
31Y
72
reciituclinem^ c/ kccle, 7,30
84
86 in ... voluntate^ c^ ^nior. paracl, 29
68 nominix naturam cleum crexe t?'. X, cleum crexe nomin naiuram t?'.
U.
69 poit ^ 70 pc>xxit X
74 reci^ recie /i^/ 76 aliquocl X
81 uoi ... pervenirei om. X 83 laciiix erat t?', e^. 85 quocl^ om, ?X^ ^c/.,
x/ ^ 6,^l?,s/ 86 ^clam xe t^, ec/c/. 88 vitam cuiux illa uinora erai t?', e</c/.
89 omnino caclere t^, U,
70
75
80
85
90
320
95
100
105
110
115
I^iber xextux c. 12
illam commemorat, quae xecn<^l mo?? clicitur, cle qua nemo, cum
in eam venerit, revertetur. ()uicumque autem cle nac mortix
umora lioerantur, non acl vitae umoram reclire, xecl a^ eam vitam
praeparantur ire, cle qua numquam quixquam poxxit exire. loi erit
et ipxe ^clam, quoniam recte creclitur clomini aclventu atque in
inlerna clexcenxu ao inlerni vinculix iam xolutux, ut primum clei
plaxma, quocl ^enitorem non naouit, xecl cleum tantummoclo
creatorem, et xecunclum carnem primux pater dnrixti ultra in Iix
vinculix non maneret atque aeterno xupplicio non periret. (5) I^oi
autem l^lclo x/>e?'ex/t<lt m^e^co?'^, non xunt merita coitan'
cla, xecl ratia, cuiux ext tanta et tam inxcrutaoilix atque invextia'
oilix altituclo, ut poxt illam xententiam qua clictum ext: ^l ^u non
?'en<ltx /ent ex <l^<l et Hnnt, non lni^bit in znm <//el,
vicleamux aliquanclo oene meritix liclelioux non concecli xuox
liliox, ut xint in reno clei cum parentioux xuix, xecl non
re^eneratox parvulox exire oe nac vita, clum nonnumquam et ipxix
xuix parentioux arclenter clexiclerantioux et minixtrix xacramen'
iorum alacriter lextinantioux ao omnipotentixximo et mixeri'
corclixximo cleo non clirkertur eorum paululum morx, ut
dnrixtianorum nati exeant ninc renati et neque reno dnrixti
neque xuix ^enitorioux pereant, xecl antequam oapti^entur
exxpirant, cum aliquanclo liliix inlantioux inliclelium et ioxam
dnrixti ratiam olaxonemantium in manux dnrixtianorum
miraoili clei uoernatione percluctix praextetur naec ratia, ut in
clei renum ab impiix xeparati parentibux veniant. (6) I^oi xi aox te
I.iber xextux c. 12
321
117 iuxiitia ina t^. e<U. 1 19 nouit ^ 120 xapientium^ eorum xapieniiain ^
126 potuerit /^
128 lioc om. (?
132 liuniana naiura t^, ^
133 cle'
prauanain ?/ l^iz. 139 lioniini conenita t^. U.
322
10
15
20
25
I^iber xtux c. 13
26 Kom. 7,23-25
13 (??)^ 9 noxtra xuperioi' rexponxio t?', eH/. 10 Komo creanix ext t^, /</.
1 1 ipxa) ix e</<i, lxtam ^/ j ne^ nec ?' ^ qui^ quia (? 19 lacilite) lelicite
?^ I^lz. 25 repoxcai^ xe pc,xcai /^l?', 26 iIla) !xta e<U.
LXr xextux c. 13
323
52 vivilicat>untur ...
30
35
40
45
50
55
324
10
15
20
25
I.iber xextux c. 14
14,18
iaetei'rimo ... er^tulc,^ c/ ^mbr. exc. lr. ( rexurr.) 2,20; >^u. civ.
11,23; 12,27; e. 5,53,1 a/.
I^Xr xextux c. 14
325
45 itaque
30
35
40
45
50
326
I.iber xextux c. 14
56 dant. 6,3
54 iabricari (?
58 impu^natione icl i^, U.
cloma cum eo t^, e<U.
64 xiuclio llonextaiix t?'. e<U, 77 virtuie ^lanicnaeum t?', U. 81 eiux opera
I^iber xextux c. 14
327
85
90
95
llX)
105
110
328
115
120
125
130
135
^lber XNlx c. 14
I^iber xextux c. 14
329
138 omnex ... 143 Kuiux) ^mbr. paen. 1,13 140 ?x. 50,7 142 Kom. 7,24
144 cc>rpux ... animam^ c/ 8ap. 9,15
145 clixcorcliam ... xpii'iiux^ c^ (!al.
5,17; iuum ... 147 omnium^ 8ir. 40,1
149 viiae ... terram^ (c/^) ^lob 7,1
150 8ir. 40,1 161 Qal. 5,17
154 iribu'
330
165
170
175
180
185
I^iter xexiux c. 14
190
moclerailc>rix ^/<l?'., mcxlerantix /im^,, 5e</ c/ /,//,64,'/iK <7. //. 2,/V
19)
xuix xententiix t^. e<U.
195
reit^ creclit ?' l^, (reclit I^lz.mz,)
198 quaa^ quia ^/lzne 199 not>ix commixi<un t^. (? 202 e oriine vitiaia
liomin naxcentex t^, elc/. 204 nimix l? 207 manere (??<lc.^/ 211 z te
/</. 213 euni^eam eH/. ^ lactam eH/. 215 xuo creatori t?', ?^/e<U,
190
195
2<X)
205
210
215
332
220
225
230
235
240
I.it>er xexiux c. 14
239
241
natura
I^iber xextux c. 14
3)3
257
Qal. 5,17
245
250
255
260
265
270
334
275
280
285
290
295
I^iber xextux c. 14
I.ioer xextux c. 14
)35
305 Kom.7,23 307 Kom. 7,24 311 Kom. 7,22xq. 314 Kom. 7,24
316 concupixcente ... aponolo^ c/ (3a1. 5,17 320 per ... xpiritu^ c^ ^mbr.
I^uc. 7,141 324 aerumnoxum ... caecum^ <F 45
299 inalum cleum t^, ?)^ eH/. 30 1 et mixerum e</</. 32 1 liominix pri mi t^,
eH/. 324 exaitari) et aitari ?<lc. , aitari ?/>c.^/ e<^. ^ aliena om, (?
300
305
310
315
320
3)6
Liber xeux c. 14 - 15
325 noxum", verum etiam "caecum" creatum exxe clixit ^clam. 1^ncle
caecum nixi qzuia non nove?At />ecc<ltm, quocl clictum ext in
lauclioux (ni'ixti? ()uaecumque enim mala non per xapientiam,
xecl per experientiam cuxcuntur, leliciter nexciuntur. (21) 3ecl noc
contra Xlanicneum cle inorantia primi nominix calummantem tu
330 qzuoque mecum torxitan clicix. ()uicl vero ei rexponcleax cle morte
corporix et cle concumxcentia carmx, xecunclum ea quae nunc tioi
nox rexponclimux, quaere. ?Iix enim cluaoux manilextixxinx rebux
apparet allam mixxe conclitionem primorum nominum, qui cle
nulla parentum xtirpe xunt ^eniti, aliam vero eorum, qui iia
335 creantur a cleo, ut etiam ab nommibux procreentur; ab illo enim
moclum xuae inxtitutiomx accipiunt, ab ixtix meritum ortimx
clucunt, conlormationem xuam cleoentex opilicio, ooliationem
iuclicio, lioerationem oenelicio conc1itorix. (22) <)uorum mala
^lanicnei cum qzuioux naxcuntur intuentex nomimx opilicem
34Q malum conantur inclucere, cuiux - ut cle antma taceam, quae
carmx ext vita - cleum exxe opilicem xuum, a qzuo xunt omnia
bona xive caeIextia xive terrena, carnix ipxiux compao textatur;
quocl tale bonum ext, ut cle concorclia membrorum eiux beatux
apoxtolux ximilituclinem xumeret acl lauclem praecipuam caritatix,
345 cuiux inter xe pacilico vinculo boni li^elex tamquam dnrixti
membra nectuntur. Ita lit ut et ilIox ortmox xme vitio lactox et
poxterox eorum cum orilnali vitio natox propter eviclentixximum
naturae bonum creare non potuerit mxi conclitor bonux.
15. /l//.. S (1) 3ecl ne nimix primam partem certamimx ur^ea'
mux, patiamur procexxu te opiniomx bonam ^^ae probare natu'
ram. Dicix prolecto: Deux iuxtux le^em clevotionix nomini non
325 clixit xe t^. (? 328 xecl^ <l</</. quae ?/ eH/. 336 inxtituiionix xuae N'.
e<^/.
339 cum quibux naxcuntur intuentex Xllanicliaei t^. U.
348 lionux
conclitc>r t?'. e^.
15 (??/l/, X (lnc. 27 xi, H. 92 lacianiux) 2 opiniomx t?'. ec/.
Gir>er xextux c. 15
3)7
10
15
20
25
338
l^iber xextux c. 15
)) bonuin) bona ?<lc,, bonum aut X ^ icl exi^ iclem ?<lc. 38 cluclitur ?/
^/<l?',, concluclii X, eluclitur l^iz.
42 ne^ nec (?
45 monxtratix X
54 nor>ix putax t?'. ?/ U.
Liber xextux c. 15
339
nobix, noli exxe talix qualem xcriptura clenotat clicenx: I^e?'bu non
emen^lAlt?' xe?^x </?'x,' xl enlm et lnte//exent, non oboe^let.
(2) ()uamquam et co^ /^/em qzuo verbix clivinix etiam intel'
lectix non oooeclitur, poxxit tibi aulerre, xi velit, c,ui noc populo
cluro ?Iie^ecniele xancto propnetante promixit. In paraclixo enim
le^em accepit nomo, qui a cleo lactux ext rectux, ut rationalix
creaturae vel xola vel praecipua virtux exxe oboeclientia cloceretur.
3ecl eiuxclem leix praevaricatione a xe ipxo lactux ext pravux. l^t
quoniam vitiari per xe ipxum potuit, non xanari, etiam poxtea eo
tempore et eo loco, quanclo exxe tacienclum et uni exxe lacienclum
clei xapientia iuclicavit, leem etiam pravux accepit, non per qzuam
corrii poxxet, xecl per quam xe pravum exxe et nec lee accepta a
xe ipxo corrii poxxe xentiret ac xic peccatix non lee cexxantioux,
xecl praevaricatione crexcentioux, cleiecta et contrita xuperoia
numillimo corcle ratiae clexi^eraret auxnium et xpiritu vivi'
iicaretur littera occixux. (3) 5l enim </^t<l eet /ex <^<le />o5xet
vivl^c<l?'e, omnlno ex /e^e xet l5tltl<l,' xe^ conc/xlt 5c?^t?A omni<l
xb />ecc<to, t />?'onluxlci ex//e / (H?'ull <^l?'et?' c?'e</entl^5. 3i
veroa apoxtoli anoxcix, viclex prolecto, vel quicl non intelleax vel
quicl cum intelleax neleax. I^on iitur lex, quae in litterix per
Klovxen clata ext, textimonium ext liberae voluntatix, nam xi ita
exxet, non acl eam pertineret ille qui clicit: ^Von ^o</ ^o/a ^lclo
bon?n, xe</ ^o</ o^l m<l/m /?oc <l^o, quem vox certe nonclum xuo
ratia, xecl aclnuc xub lee exxe contenclitix. I^ec ipxa /ex nova,
quae praeclicta ext ex Aon proctura et ^e?'bm ^omlnl ex Z/le/'
57 ?rov. 29,19
59 cor lapi^eum ... 61 proml (c/) ^^. 11,19; 36,26
62 liomo ... rectux) <^ Tccle. 7,30
71 xpiritu ... occixux^ <^ 2 (or. 3,6
72 (^l. 3,2lxq. 78 Kom. 7,19 80 nec ... Nierunlem) (c/) Ix. 2,3
59 clivinix verbix t^, //.
62 a cleo om, ?/ U,
71 auxilium ratiae
clexicleraret t^. e<^ 75 anoxcix apoxioli t^, /l ^ intelleix (? 79 cxli) oclio
50
65
70
75
80
340
85
90
95
100
105
Liber xextux c. 15
84IoK. 8,36
88 eo... iiniquid (c/)?x. 118,133 90 l^i.6,12 91 M.
6,13
92 2 dor. 13,7
96 quoniani ... 110 vmcuntur) <l^t I.npux, c^
/>c>/ez, /X
98 xpiriiu ... mortilicemux^ c/^ Kom. 8,13
106 contra ...
concupixcit) c/^ Qal. 5,17
87 liberi ita
l^ioer xextux c. 15 - 16
)41
15 1 l'im. 4,4
1 10
10
15
20
342
I^iber xexiux c. 16
25 librare^ libei'are ^/, vibrare e^, ^ potui^ poxxex ?^/ e<U. 27 cc>ncor'
clia coaluie t?', <? ^ iunctum^ inuicium (?, uictum ^/ 32 me nullix t?'. ^/.
36 xe om. e^. 37 etiani eam t?', ^/, 42 mortalem ita t?'. (?
I^iber xextux c. 16
343
55
caro ... concupixcebl c/ Qal. 5,17
62
65 (c/) Qen. 1,31; non ... otuilxio^ c/ 2,117,8xq.
55
60
65
70
75
344
I^iber xexiux c. 16
etiam ipxax quae cum vitiix creantur, ratio oonax exxe clemonxtret
80 ipxorum quoque attextatione vitiorum, quia vitium contra
naturam ext; nixi enim natura ipxa recte placeret, nullo moclo
recte ipxiux vitium clixpliceret. l^Iaec contra ^lanicneox, qui
putant etiam ipxa vitia naturax exxe atque xuoxtantiax, in
quiouxclam opuxculix noxtrix copioxiux clixputantur, oxtencliturque
85 vitium natura non exxe et, quia contra naturam ext, icleo malum
exxe ac per noc naturam, in quantum natura ext, oonum exxe;
uncle colliitur non exxe creatorem naturarum nixi creatorem
bonorum ac per noc bonum, xecl creaturix xuix mana clillerentia
et xumma oonitate meliorem, qui non potext omnino vitiari non
90 perceptione ratiae, xecl proprietate naturae. (6) I^aturae iitur
creatae, xive quae xine vitio xunt xive quae natae vitiantur xive
quae vitiatae naxcuntur, ullum creatorem nixi eum qui bona creat
naoere non poxxunt, quia in quantum naturae xunt, oonae xunt,
etiam quaecumque vitiatae xunt. l^on enim vitiorum, xecl
95 naturarum auctor ext creator illarum. I^am et auctor ipxe
vitiorum natura oonux ext quam cleux lecit, xecl vitio malux ext
quo ioxe a oono conclitore mala voluntate clelecit. Itaque
^/lanicneorum errorem ratio ixta vera convincit, qui nolunt
recipere auctoritatem, xive qua clictum ext: /ecit clex omnl<l, et
100 ecce bon<l v<l/</e, quanclo aclnuc nullum erat malum, xive qua
clictum ext: Omnu c?'e^t?A </el bon^ t, quanclo iam erat noc
xaeculum malum, cum cleux xit utique tactor omnium
xaeculorum. (7) lu autem, qui lianc recipix auctoritatem
clivinorum eloquiorum, ut ea merito poxxix ur^eri, cur non
105 attenclix in eo lioro, uoi leitur cleum lecixxe omnl<l bon<l v<l/</e,
99 Qen. 1,31
I.iber xextux c. 16
345
346
I.iber xexiux c. 16 - 17
I^iber xexiux c. 17
347
36 8ir. 40,1
37 8ap,
15
20
25
30
35
348
I^ioer xexnu c. 17
55 ?x. 118,13)
57 ?x. 24,7
55 cliciiur ei t?', l?
Liber xextux c. 17
349
89 xe<1
70
75
80
85
90
350
I^iber xextux c. 17 - 18
94
in nix etlam t?', e</</.
95
et clolorum aeruinna permanei t?'. e<U.
97 aerummx probetur t?', e<U.
98 icleo eox t?'. ??/
109 a c>m. (?
112 xancta^ xacra U. 113 a^moveri xeminibux t^. U,
18 (??M 1 licle ?^ l^iz. 3 conentur omnia t^. U.
I^iber xexiux c, 18
351
10
15
20
25
30
352
l^iber xextux c, 18
38 nuralia ... mala^, 18xq. 41 Kom. 7,19 54 roabai ... eox) c/ Kom.
10,1; inorant ... 56 erani) I^om. 10,3 59 ?x. 3,9 61 ?tl. 3,9
35 tionum incoIumitaiix t^. (? 36 tonix corporix t^. ^/. 43 tibi om. ?'
I^iz. 45 qzui^ cui ^/<l?'. 46 qui^ui M^ne 47 tonam voluntatein t^.
e<U, 60 xaluux clominux t^, (? ! clic iclem t?'. ^
I^iber xextux c. 18 - 19
35)
c/<le ex /e^e t, xe</ e^m <^<le t ex ^e, lxtltl<lm ex </eo. Ipxa ext
iuxtitia clei quam nexcieoant Ixranelitae, et xuam voleoant con'
xtituere quae ex le^e ext; quam ?aulux clextruenx non le^em utique
clexti'uebat, xecl eorum xuperoiam qui leem xioi xullicere
putaoant, tamc,uam per liberum aroitrium iuxtitiam leix
implentex, et inoraoant clei iuxtitiam, quae clatur ex cleo, ut quocl
lex iuoet, illo xuoveniente liat, cuiux xapientia /e^em et mue?'l'
co^l^m ln /lng<l />o?'t^t, leem quia iuoet, m1xericor^iam quia
iuv, ut liat quocl iunet. (5) ltanc clei iuxtitiam concupixce, o lili
Iuliane, noli in tua virtute conliclere; nanc, inquam, clei
concupixce iuxtitiam, quam clonet tioi lominux concupixcere,
clonet tioi clominux et nabere. I^ioli ixtum ?oenum monentem vel
aclmonentem terrena mllatuH propaine xpernere. i^lon enim quia
te ^pulia ^enuit, icleo ?oenox vincenclox exixtimex ^ente, quox
non potex mente, ?oenax ootiux Me, non ?oenox; nam clixou'
tatorex ?oenox non potex lu^ere, quamcu te clelectat in tua
virtute conliclere, et beatux enim dvprianux ?oenux luit qui clixit:
"In nullo lorianclum, quanclo noxti'um ninil xit."
19. /iV/.. S (1) ?Iic clicat aliquix: ()uicl er^o? l'u neax illam
innocentiam in qua luerat conclitux, xpontanei peccati a^mix'
xione corruptam? l^am etxi poxxioilitax revertencli acl oonum
commixxa iniquitate non pereat, tamen certum ext meritum
innocentiae, cum qua numanum orocecln exorolium, voluntatix
vitio cleperire. ^t eo ita icl exxe non aonuo, xecl illucl ext, quocl
nix illuminatum exemplix volo quia, cum talix xit concutio lacta
qualitatum per quax boni et mali clicimur, ut xuo iure aitent
voluntatix, tamque noc xit xerio conxtitutum, ut nec mnocentia,
68 ?wv. 3,16a
()uirin. 3,4
79
65
70
75
354
I^iber xexn c. 19
23 cleperiri
I^ber xexiux c. 19
355
40
45
50
55
60
356
I^iber xextux c. 19
quocl conlirmat apoxtolux clicenx: ?Ve /one </et l// lex /?<lenl'
65 tentklm, xecl reatum apertixxime cleux tollit liomini Lanclo
in^ul^entiam, non xibi ipxe nomo a^enclo paenitentiam.
Deoemux quippe illum recolere, c,ui /><le?lltentl<le /ocm non
lnvenlt, ^^mvu cm /<lc?'lmu ^^e;le?'lt e<lm. ^c per noc et
paenitentiam eit et reux remanxit, quia veniam non accepit, et
70 illi qui clicent inter xe: /?aenitentl<lm <l^ent et />^e <lnzxti<l
H>l>ltx zement ^/ nobu />?'o^lt x/>e?'bl^? et cetera, rei utique
in aeternum non accepta venia permaneount, xicut ille etiam cle
quo clominux ait: ?Von ^emittet?' ei, xe</ ^ex e^lt ^ete?? />ecc<ltl.
(5) l^cce inventa ext innocentia manum nominix oonum atqque
75 ita naturale, ut cum illa xit conclitux primux nomo et, xicut vox
clicitix, cum illa naxcitur omnix nomo, quae tamen nominix
voluntate percli potext, non poten reclcli, et reatux manum
malum innocentiaeque contrarium, quocl tamen potextax
nominix, cum xn voluntarium, poxxit inlerre nec poxxit auterre.
80 Viclexne quemaclmo^um ^eneralix tua reula illa tranatur, qua
putaoax naturale bonum nox voluntate non perclere, quanclo
inventum ext quoc> non xolum pereat, xecl nec recleat voluntate
clumtaxat numana? Deux autem potext nominem reatu aolato acl
innocentiam revocare. (6) dur er^o non creclix libertatem oene
85 aencli voluntate numana perire potuixxe nec reclire poxxe ni
clivina voluntate, cum aucliax nominem clicentem: ^Von <7/ vo/o
^lclo bonm, xe<^ <7o</ no/o m<l/?n /?oc <l^o, et poxt verba talia
clamantem: ()u me /l^e?Atnt? ac xubicientem: (??Atl<l </el />e?'
I^iber xextux c. 19 - 20
357
358
I^iber xextux c. 20
40 lemini ?/ l^z,
Liber xextu c. 20
359
48 dol. 1,12xq. 54 l^li. l,21; nemo ... lc>rtem^ (c/) I^lc. 3,27; c/ 1^i. 12,29
56 M. 1,21 61 Luc. 19,10 64 non ... 66peccaiore^ IVli. 9,12xq; I^lc.
2,17; Luc. 5,31xq.
47 linu vextr^ t?'. e<^/., xinulax uexirn ?<lc,, <lH/. linu ?>nz. 50 carl'
iaiix^ clarltatix ?/ I^iz. 51 potexiate caboli t^, U. 56 lacit luum t?', (?
64 cliciiix (?ac., clicii ix (?/?c.Nl/ 69 exercei pextix t?'. e</</. 72 ornu (?
55
60
65
70
360
75
80
85
90
95
100
I.iber xextux c. 20
78 8ap. 9,15
79 8ir. 40,1
Lilier xextux c. 20 - 21
361
reclclere. (6) Illucl potiux intuere c,uocl mala cum quioux naxcuntur
nominex, quae conenerari nominioux in para^ixi lelicitate non
poxxent, prolecto nixi cle para^ixo exixxet natura vitiata, nunc eix
conenerata non exxent. Ixta quae manilexta xunt, axoice. l^on
enim mala mortalium <l </le exltl <//e vent^e m<lt^5 liliorum ^claam
in ooxcuro conicimux, xecl in luce clarixxima cernimux. ?Iaec c,uia
non xunt ex malae alienae commixtione naturae, procul cluoio ex
clepravatione xunt noxtrae. l^ec tioi vioeatur inclinum, quocl
xuoiecta ext uiaoolo imao clei; noc enim non lieret nixi iuclicio
clei nec removetur ixta ^amnatio nixi ratia clei. (7) ()ui enim
naturae excellentia ut imao clei exxet, acl ximilnuclinem clei lactux
ext, non ext miranclum, qzuia naturae clepravatione v<lnlt<ltl ml/u
^lctx t, n<//e ^l elx xlct mi^n /"nete?'en^ l'u clic, cur
innumeraoilex imainex clei in parvula aetate nulla peccata
lacientex non aclmittantur acl renum clei, xi non renaxcantur.
Kaoent enim aliquicl uncle mereantur iacere xuo cliaoolo, propter
quocl non merentur renare xub cleo; cuiux xi lumini conaererex,
non tanta arroantia veroa tua iulmini comoararex.
21. /l//.. S (1) I^icmet iitur aoxolutixxime nullo ^uuxtinum a
xuo praeceptore clitlerre, xecl clixoutationioux eiux non minux
^clae quam ceterorum naturam pexximam cleliniri. Denique ut
aclnuc aliquicl cum eoclem cle nix quae eimux cxxeramux, apparet
te etiam primi peccati non iclem ^enux quocl aliarum putare
culparum. l>lam cum clicix llaitia temporum xecutorum in
naturam tranxire non poxxe, veroi ratia ut cle peculatore, cle
oarricicla, cle incexto orti tilii ^enerantum peccatix naxcantur
oonoxii, nec ullum crimen exxe c,uoc> xeminioux mixceatur praeter
illucl unum, apertixxime oxtenclix illam inoooeclientiam non te
eiuxclem ^enerix aroitrari cuiux etiam ceterae xunt. (2) Vicle er^o
105 mortalium mala t?'. e^. 108 noxirae xunt t^, e</</. 113 uelui ^U.
21 (??/ 2 pi'aecepiore xuo t^, eH/. 7 cle clepeculore ?'
105
110
115
10
362
15
20
25
)0
35
40
IHer xexiux c. 21
LiHer xexrux c. 21
ZH3
45
50
55
60
65
364
70
75
80
85
90
95
iHer xexiux c. 21
78
cuxcor'
ZHH
125
130
135
140
145
I^itier xextux c. 21
12) 8ir.4c>,1
159 Lx. 34,7; c/ Lx. 20,5
14)
146 voluntax ... a^xtinere^ (c/) ^u. cluab. aii. 15
367
368
Liber xextux c, 22
I^iber xextux c. 22
3H9
51 xolux ... velim^ ^0. dice?'onu non eKlt, c/ ^. l'i^rcl, 3aint ^uuxtin ei
diceron, ?arix 1958, 2,87 55 aclKuc ... clicereniur^ c/ Qen. 25,23 57 Ixra'
Kel' ... ^evpio^ c/ Deui. 24,22; Ixraiiep ... ^evpio^ c/ Tx. 14,30
58 terrani prc>nuxxionix^c/^?Iebi'. 11,9
60 Ix. 59,20xq.
65 icleiii ... 67
volunte^^ c^ ?Iedr. 7,9xq.
68 lclem populux
55
60
65
70
75
)70
80
85
90
95
100
I^iber xextux c. 22
I'ioei' xextux c. 22
371
105
110
115
120
125
130
372
135
140
145
150
155
Liber xextux c. 22
141 ei om. (?
I^iber xextux c. 22 - 2)
373
)74
I^iber xextux c. 23
I^iber xexiux c. 23
375
58
(3en. 4,12
61
40
45
50
55
60
376
I^iber xextux c. 23
64 vicletur am. ^il?'. 68 terrain illam t?'. (? ^ xuix lactix canruenie xunt t?'.
e</c/. ^ lactix xu t?'. ?/
82 peccatum perpetrarit aclam t^. ?/, peccanu
^cl^m perpeirarit t^. e</.
83 Kab ^ ^ auiem e t^. /</.
84 tuo
I.iber xexiux c. 2)
)77
mixxe vel carne moriturum icl ext in terram, uncle caro eiux
xumpta luerat, moige ioxiux carnix iturum, nixi propter peccatum
noc aucre perpetiqzue meruixxet, uncle poxtea clixit apoxtolux:
(7o^ox ^/em mo?'tm t />w^te?' />ecc<ltm. ()uix non aucat,
nixi qui talex aurex non naoet, clicentem cleum cle ipxo ^cl^m: ?Ve
<l/l^<ln^o exten</<lt m<lnm x<lm et xm<lt </e /l^no vit^e et e</<lt et
vw<lt in <lete??lm? ^t </lmuit l//m ^omlnx <//e /N?Actuo
vo//>t^tu, uoi utic,ue xine laoore ac clolore ullo viveret in
aeternum. Voluptax quippe illa paracxi, qzuocl necexxe ext
lateamini, xi dnrixtianum nomen nonclum extix ooliti, non
turpnuclinix, xecl oeatitucnix coitancla ext. (6) ?Iaec er^o poena
quam meruit ^clam ne viveret in aeternum, et icleo climixxux ext
cle loco tantae oeatituclinix, uoi xi exxet nec,ue peccaxxet, procul
cluoio viveret in aeternum, quam mana poena ext, tam manum
cleoemux intelleere peccatum, qzuocl ea poena clinum luerat
vinclicari. ()uicl iitur aix, ooxecro te, cum oeccatum ^,clae tanta
extenuare conarix inxtantia, nixi cleum aruix immanix norren'
claec,ue xaevitiae, qui noc tanta non clico xeveritate, xecl cruclelitate
punivit? ()uocl cle cleo xentire xi nelax ext, cur non quantitatem
culpae, cle qua nominex iuclicare non poxxunt, iuclicante iucce
incomparaoiliter iuxto cle poenae ranclitate metirix et tuam
linuam a xacrilea loquacitate compexcix? (7) ^o autem
iniquitatix non aruo cleum, cuiux clico iuxtum lzm x/>e?'^/lox
/l<^lm <l </le exltx <//e vent^e ^<lt?'u eo?'?n; xecl tu potiux iniquum
lacix cleum, qui putax eox noc perpeti xine ullo merito
qualixcumqzue peccati. l^ec propter opux quocl lecit cleux, xecl
propter vitium quocl inxevit inimicux, eox xuo eoclem inimico exxe
clico qui ex primo nomine naxcuntur, xi in xecunclo non
renaxcuntur. In quioux tu ecclexiam catnolicam crimine maiexta'
92Kom. 8,10
9) Qen. 3,22xq.
89 terrain^ rra (?
xeniire t^. e</</.
96 ac) et e^
107 neln t
90
95
1lX)
105
110
115
378
120
125
l30
135
140
I^iber xexnix c. 23
123
Qal. 5,17
129
propier quocl ... 131 pecc^^ (vpr. ep. 64,5
135
rave ... illorum ^8ir. 40,1
139
leixti ... lumri^ c^ K.om. 5,14
142 in ... maximaml c/ 2,189. 190
118 eruantur (? 121 clepuio principi ienebrarum t?'. ?/ /c/. 127 pecco
a xe commixxc> t^. /^. 133 clicix ex oriine t?'. ?/ H/. 140 luxiiiiae liain
t?'. U, 141 aucleaxeoxt^. e<^/.
I.iber xextux c. 23 - 24
379
22 Koni. 8,10
4 ueritaii ?/ e</c/.
14 iurpiter
380
I.ibei' xextux c. 24 - 25
17 Qen. 3,14-19
I^ibei' xexiux c. 25
381
30
35
40
45
50
55
382
60
65
70
75
80
Liber xextux c. 25
68 ^clam ...
lHer xextux c. 25
383
85
90
95
100
105
NO
384
115
120
125
130
I^ber xextux c. 25 - 26
I.iber xextux c. 26
385
ilico xuticlitix: 3ecl noc peccatum, propter quocl clolet mulier, non
in pariente, ceterum in naxcente cleprenenclitur. st) I^am icleo et 10
oaptixatae mulierex liberae, aix, aitant a peccato, xecl pro
tilionum iniquitate quox eclunt lecunctatix xuae cliliicultatioux
allliuntur. ()ua ooinione traclux peccati non iam a matre
clecurrit in xuoolem, xecl in parentex a naxcente relunclitur. l^am
xi icleo mulier oaptixata xentit clolc'ex, quia iniqquitatex in parvulo 15
inveniuntur, xupina incipit exxe traclux, non prona. ^n non icleo
cruciatur quia iniquitatem tiliux naoet, xecl icleo quia eam xecum
ipxa, cum naxceretur, aclvexerat? Verum noc malum xuolatum ao
ea per ratiam clixerax; xi er^o peccato clolor parturientix
aclnaeretiat, amotio peccati cruciatui cleouit parturitianum 20
mecleri. ^,ut xi cruciatux nic xine iniquitate exxe non potext, qui
tamen poxt oaptixma invenitur in leminix, iniquitax quoque eix
non ext clempta per ratiam et eviluit pompa oaptixmatix. (3) 3i
autem in nix mMeriix ea quam nox creclimux, non vox linitix,
mn virtux et veritax xublatumque ext omne peccatum, remanet 25
tamen clolor, qui partux clillicultate ^eneratur, manilextum ext
illum ^emitum naturae inccem exxe, non culpae, qzuem te
quoqzue annuente patiuntur quax a ^lanicneorum oeccaio libera'
tax laterix. ?orro icl exemplix rerum xolix apparuit. 3i vero
inxpiciamux et ipxiux veroa xententiae, illa vextrax neoulax 30
xplenclicliore xolix racliix lulore clixxolvet. l>Ion ext quippe clictum
acl mulierem: Orientur in te clolorex, aut: (^eneraoo tioi ^emitux,
ut poxt culpam xenxux eorum viclerentur inxtitui, xecl: ^//tl'
33 Qen. 3,16
9 xul?cliilx ilico t^, c? 11 liberae ^/<l^., libere (??/ i^iz. ^ aitant a^ ananie
?/ Vliz,
1 5 inveniuniur in paruulo ?/ ec/c/.
1 6 iraclux exxe t^, ?/ eH/.
20 parturitionuni clebuit t^, eH/. 22 in leminix invenitur t^. eH/, 26 clolor
iamen t?', ec/^. ^ illum ext t^. (? 30 xententiae) <U. ne ?/, <U. nae ^/<l?'.,
</c/. me ^.
31 lulore xolix racliix t^. /,
33 inxtitui viclei'entur t^.
386
l^iber xextux c. 26
41 Qen. 1,26
3,16
42 Qen. 2,18
44 Qen. 1,28
48 (^n. 1,28
60 Qen.
43 clonunux cleux co^exl, cloininux (??/, cleux e<U, ^ ee >liun t?'. ?/U,
(x^c/^ ^,^,/3) 44 xiiniIem (3?' 46 conclereiur M^ne 48 implete) replete
Liber xextux c. 26
387
63 Qen. 3,16
62 liic (?
75 man<Iaie ?/>c.
77 atque) ei /</.
poenam ixiani e<^
80 canentium U,, conaniium (??^, <U. al. canen ?>/. ! an cc>?^cl, non
(??^. vel e</</.
65
70
75
80
85
388
I^ber xextux c. 26
I^iber xexiux c. 26
389
116 Qen. 3,16 120 numHuam ... 122 nuncupaniur) v. 36-38 127 Qen.
3,16 129 numquam ... exxianila^ v. 36xq. 132 (3en. 3,16 134 xecl ...
ratione^ v. 34xq. 137 propierea ... ratione^ v. 31-35
117 eraant ?<lc.^/
122 a te /</.
120
125
130
135
140
Zyll
145
150
155
160
165
I.iber xextux c. 26
144 illucl ... 146 claninavit) Ion. donxi. ep, acl Olvnip. 3,3
146 tuit ... 148
perierunt) ^mor. I^uc. 7,234
160
Xclam ... contra paraclixum t collo
catux^ c/^ ^en. 3,24 (cmevnvn roL nupuLeiliou)
167
xpiritux multiplex^
8ap. 7,22
I'iber xextux c. 26
391
173 caeli xiellae t^. (? ^ pauciorex priux t?'. e</. 178 quem) quain ^/^/<l?'.
181 parcimoniam ^/^/lzne
184 parcimc>niam ^/l^ne
186 parcimonia
^/lzne 189 lueiAni inxtitutae t^. U. 191 pal'xi1noniam ?<lc.^/, parcimonia
170
175
180
185
190
195
392
200
205
210
215
220
I.iber xexn c. 26
l.iber xextux c, 26 - 27
393
221 cuiuxquam preclente t^, ?/ e<U, 223 poena mulierix) mulierix poena
N'. e<le/. 238 quam ?<lc,^/ 243 quicl ?'e<^
27 (??^
225
230
235
240
394
Lioer xexn c. 27
10 <^en, 3,17
)1 <^en. 3,17
IHer xextux c, 27
395
35
40
45
50
55
60
39t>
l.iber xexnu c. 27
62 Qen. 3,19
4,3-12
67 Qen.3,19
70 Qen. 3,19
9) Qen. 4,1lxq.
90 aninii xoniix auclacia elluit t?'. e<U, 91 tremorem (?, tel'rcu'em ?/eH/.
92 cruelnaiix ?/e^l, 94 tua manu t^. e<U. 96 poena ?/ e<^ ^ enerix^
a^n. i. nuiux enerix ^/a^. 99 per dain^ parca in (? 114 noc om. ?/ !,
116 exxe cc>ntenclix t^. U.
90
95
1(X)
105
1l0
115
398
120
125
130
135
140
I^ioer xextux c. 27
118 ac) ei U, 129 lalx>re) </</. non exxei ?<lc. 137 irroavii^ interroauit
?/ ^iz,, <lH/. mz. ii'roauit ?m/>. ^.
139 Komini acciclie clicix t?'. /</.,
clicix acciclie Nomini t?'. ?M 1 40 nea^ix (?, neaoo ?/ ^. , neo ^/<l?'.
143 iecerit (?
Liber xextux c. 27
399
153 qulcl ... novi^ v, 53 163 Qen. 3,19 165 xive" ... xei) (c/^) ^u. exi.
?el. 23xq. 57 168 Qen. 3,19 169 naec ... 178 ibixl v. 56-63
145 acciclii ei t?'. (? ^ novi acciclit t?', e<U. 151 nac aclcliiic>nel ac a<lclitione ?'
!^iz., nanc aclclitionem <? 152 illi aliquicl t?'. e<U.
159 laborex ei liolorex
400
175
180
185
190
195
I^iber xexnu c. 27
l 80 necexxitate
198 nomini illi
I.iber xextux c. 27
401
200
205
210
215
220
225
402
I^iber xexn c. 27
etiam timore mortix au^eret. (13) ()uixquix iitur liaec clei veroa,
quioux ext punitux ^clam, quanclo clictum ext: 7e/? et in
230 te^<lm lti, xecunclum iiclem catnolicam intelleit, nec vult
235
240
245
250
255
239
Qen. 3,19
240
Qen. 3,19
245
Qen. 3,19
Li^ber xexiux c. 27
40)
272 ?x.
263 niutari potuixxe t?'. ?'eH/. 271 xiniilituclinein clei t?'. U. 275 quicl ...
ot>xecro om. (? 277 eum^ cum (? 281 vic1et relertuni t^. e<U,
260
265
270
275
280
404
285
290
295
300
305
Liber xexiux c. 27
I^iber xextux c. 27
405
310
3l5
320
325
330
335
406
340
345
350
355
360
iHer xexiux c. 27
auoniam xunt mixeri. Iuxtux ext enim cleux, quocl axxioue contra te
clicix et nexcix, iuxtux ext, inquaam, cleux et icleo naxcentex nec
lacere nec lieri xineret mixerox nixi noxxet reox. (23) Dncle non
aliter liclex catnolica intelleit quocl ait apoxtolux: />e?' nm
/?o?nlnem />ecc<lt?n lnt?Avlt ln mn^m et ^e?'^ecc^tm mo?? et lt^
ln omn /?omln />e^^nxllt, ln ^o omn />ecc^ve?'nt. ()uocl tu
nolenx relerre acl orieinix nexum cletorquere conarix acl
imitationix exemplum, ex quo lit ut, cum tioi clicitur: dur er^o
mixeriax ^enerix numani in ipxo incipientix aetatix exorco
innumerix et cliverxix malix xuix protextantur inlantex, qui nulla
imitatione peccarunt?, tamquam ravixxima et inevitZoili orexxura
xtomacni in nox vomitux erumoax ut ccax: ^on cluia rei xunt
icleo xunt mixeri qui naxcuntur, xecl ut nac mixeria commoniti
caveant peccatum primi nominix imitari. 3ic enim putavi olaniux
et explicatiux exxe clicenclum quocl tu ooxcuriux perplexiuxque
clixixti. (24) 3ecl quomoclolioet noc clicax, quix non vicleat xtuclio
clelenclenclae opinionix tuae omnino te attenclere noIle quicl clicix?
Icleone luerant, quaexo te, liominex innocentex plectencli mixeria,
non quocl ullum peccatum naoerent, xecl ut non naoerent?
Deouit ero et l^va priux lieri mixera quam rea, ut mixeria xua
commoneretur non conxentire xerpenti; clet>uit et ^clam priux
puniri malo mixeriae, ne acl malum peccati xecluctae conxentiret
uxori. ?lacet enim tibi ut poenix praececlentioux crimina cavean'
tur, non ut xequentioux vinclicentur, ac xic inverxe, non quia
peccatum ext, xecl ne oeccetur, non reatux xecl innocentia
ouniatur. dorri^e, ooxecro, oerverxam praepoxteramque xenten'
tiam, quia utique tunicam corri^erex, xi te clextra in xinixtra lorte
vextirex. (25) t^oc clixi, quoniam peccata ne xecluantur xuppliciix
oraececlentioux vix caveri, cum xoleant et cleoeant xuooliciix
IHer xextux c. 27
427
365
370
375
380
385
390
408
I^iber xextux c. 27
I^ibei' xextux c, 27 - 28
409
410
I^iber xextux c. 28
35 Qen. 3,14
23 peccato ulliux l? 24 acliuvaiione co^'exl, acliniratione (??i ^ , </n. l.
acliunciione^/<l^., aclmiraiione coniec. ^/oi'e//>. ^/6(?^e) 25 xertione
penitux t?'. (?
33 ei^ ut l?
35 a^ om. /c/,
36 tuum^ om, ?//,
39 etiam reciain t^. e</<^ 44 quaextio uenitur t^. ?/ e</,
I^iber xextux c, 28 - 29
411
50
55
l0
15
412
20
25
30
35
40
45
I^iber xextux c. 29
38 ebuit eHl,
40 tua
I.iber xextux c. 29
413
50
55
60
65
70
75
414
80
85
90
95
1M
I^iber xextux c. 29
76 8ap. 9,15xq.
88 M, 11,29
Liber xextux c. 29 - 30
415
416
I^iber xextux c , 30
17
cum ... 20 poilxmuin vinclicaiiclal c/^ ^li. 22, 23-28; ^lc, 12,18-23; Lc.
20,27-33
20 errix ... accipient) ^li. 22,29xcz.; c/ ^Ic. 12,24x<,.; Luc. 20,
35xq. 22 neque ... morieniur^ Lc. 20,36 30 Qen. 2,17
Lioer xextux c. 30
417
35 Ion, 3,18
3,22xq.
32 inunin ^
36 crecliclent ^ crellit l?
37 lilii clei unieniti t?', X
38 iuncta exxei t^. ?X^/ /</. 39 luerunt X 42 expiuin) </n. xupple ei
tamen moriuux ext eic. ui inlra in rexp. ^u. ... ^l^. (c/ /^9-/4/) 43 eox
ui clicix t?'. /^
44 pro remunerione p<>tuixxe t^. UU.
47 laci^ li (?
56 clinoxcentiae eH/. ^ non manclucare praecepnim en ei t?'. ^, ei precep'
tum en non nianclucare t?". X
35
40
45
50
55
418
60
65
70
75
80
I^ioer xextux c. )0
60 Qen.2,16xq.
62 Qen.3,17
I^ioer xexiux c. 30
41?
89
^nocn) ^ Qen. 5,24; 8ir. 44,16; Nebr. 11,5; Mi) c/ 4 Ke. 2,11; 8ir.
48. 9. 13; 1 ^lacc. 2,58 101 M. 6,12; 8ap. 9,15 10) xi ... eH c/^ 1 IoK. 1,8
84 illam in xpecuIo t^. e^, 92 ipxum linum uie exi t^, X
95 non exxe t^, /^ 105 cum mcie ipxi t^. (? 107 e^.
94 orereiur ?'
85
90
95
100
105
110
420
115
120
125
130
135
I.iber xextux c. 30
113
xecl... 117 cxaverit^v. 18-25
128
ubi ... aniinam^ c/ 8ap. 9,15
133 Ix:. 20,35xq.; c/ !^i. 22,30; Klc. 12,25
135 numero lnlpleio^ >^u.
encli. 29; civ. 22,1
I^iber xexiux c. 30
42 1
137 >Vclani ... muliorum^ v. 41xq. 141 Davicl ... 144 xubxecuta) c^ 2 8iun.
11xq. 154 8ap. 10,2 155 ?x. 21,17
140 illiux pecci t^. e<U.
144 lioc^ liox ^/l^ne
145 n mala t^. U,
146 ei^ut /^
147 prolicerei penitentia t^. ?X/l/ U.
150 inlerni e</</.
15) moxtrareiur X
155 ceter^ carei ?', carent ^
156 ei^ ei ?X/l/
1 60 ueritix impetum N'. X 1 6 1 clei paraclixuni t^. A/.
140
145
150
155
160
422
165
170
10
I.iber xextux c. 30 - 3 1
728
31,4 1 dor. 15,22
170 a te e<^
I^ioer xexiux c. 3 1
423
15 1dor. 15,22 20 2dc,r. 5,10 22 1 dor. 15,22 25 quae ... en) y5 ?x.
115,15 30 1dor. 15,22 36 1 dor. 15,49 42 1 dor. 15,22
15 omn om, (? 36 accuvit^ accumulauit (?
lc/. 42 oinn in aam t^. (? ^ xic ^ lta e<U.
15
20
25
30
35
40
424
45
50
55
60
65
Liber xextux c. 3 1
49 Xti. 8,22
51 xecunclainorx^pac. 20.6. 14; 21,8; ^2,11
10,28 61 M. 25,41 63 i (2or.15,21xq.
52
!^t,
47 et l c>m. eH/.
49 una brevi clominux complectiiur xententia t^. /<^
51 morx xecun^a t^. U.
55 xunt praecipuae t^. e<U.
56 intulit priinux
t^.?/e</</.
59 xunt tamen cluo t?'. e</</.
61
morx xecuncla t?'. /<^
67 corporix morte t^. ?"
l^iber xexiux c. 3 1
425
72 1 dor. 15,21 74 Kom. 5,12 75 c,ui ... luturi) Kom. 5,14 7b 1 dor.
15,21 77 1dor. 15,22 78 1 dor. 15,21 86 1 dor. 15,22 93 1 dor.
15,49
77 ext accipiencium t?'. 7^
e</</. 87 in' om. (?
70
75
80
85
90
95
426
100
105
110
115
I^iber xextux c. 3 1 - 32
I.iber xeux c. 32 - 33
427
10
19 ccirporix
6 neoiium
428
15
20
25
30
35
Lioer xexn c. 33
I^iber xexiux c. 33 - 34
429
38 inl ... ximilituine2^ (c/) Nil. trin. 24xq. (c/ ^. Ooinon, KLen. 91, 1981,
7-19 ^16I); c/^ 4.97,21; ^u. c. lul. 1,9
46 dlirlxium ... pecci) (y^) Kom.
8,3
34.1 1 dor. 15,16 10 dKrium ... eiux1 c/ 1 ?eir. 2,21 15 1 dor. 15,13.
12
42 ei ... ceten^ caeierixque mintrix e^^,
34 6??l/ 4 qui/c 5 ille proiinux t?'. ?X/K /</.
10 lioc^ </</. ex ^
1 1 claret (?, onaret ?/ U. 15 non exi niortuorum t^. ?X eH/.
43ll
I^iber xexiux c. 34
20
25
30
35
40
37 1 dor. 15,16
41 potextaiem ...
36 clelenclere
4u ex maria
I'iber xextux c. 34
4) 1
53 1 (^or. l5.lb
67 ?rov. 8,35
48 cle ... eix^ eix cle clirini /^ 50 luixxe cameni t?>'. ?X eH/. 62 noluii) uoluit
?/ ^.
64 noluit^ uoluit ^ ^ morienoi que non t?'. /^
70 imitancli^
iniitati ^
45
50
55
60
65
70
432
I.it>er xextux c. 34 - 35
Li^ber xextux c. 35
433
37 1 dor. 15,14
39 1 dor. 15,14
15
20
25
30
35
40
434
45
50
55
60
65
I^iber xextux c. 35
IHer xextux c. 35 - 36
43 5
436
I^iber xextux c . 36
39 1 dor. 15,21
44 ?Kil, 2,8,.
47 >^ci. 2,22-24
49 />,ci. 2,32
I.iber xexiux c. 36
437
61 1 or. 15,21
64 1 dor. 15,22
55
60
65
70
75
438
I^ioer xexiux c. 36
autem noc c,uocl ait: /n /l<^lm omn ma?'lnt^, acl peccatum vix
80 animi et non a^ mortem xolum, xecl acl mortem ream et mixeram
pertinere, icl ext quam cleputata criminioux ooena conxec,uitur, in
ea autem viclelicet ^elienna nec dnrixtux potuit exxe nec xancti;
iitur nec innocentioux praeiuclicat, c,ui ut ninil boni ita ninil
mali naoent voluntarii, xecl noc xolum retinent quocl a cleo lacti
85 xunt. ()uox iure oaptixmatix conxecramux, ut qui eox iecit
conclenclo oonox, laciat innovanclo aclootancloc,ue meliorex.
()uocl itaque clicit apoxtolux: 5lct ln ^^m omn mo^nt?', lt<l
et in ^?'uto omn vwl^c<lbnt^, abext tantum ao ixta xuxpicione
traclucix ^laniclieae quantum dnrixtux a peccato, qui et iniqui'
90 tatem non liabuit et minux cle liominix natura ninil naouit.
/ll/Q. K (1) ()uicl ext c,uocl aclverxux nox clixputanx clicix:
"dontocliuntur nempe ^/lanicliei et peccatum naturale creclentex
et rexurrectionem carnix neantex?" I^umquic> nox, xicut illi, aut
peccatum naturae triouimux alienae aut carnix rexurrectionem
95 neamux? ?rorxux >Hanicnei conlocliantur a vooix, c,ui vooixcum
conlocliuntur a nooix, et c,uanclo acliuvantur a vooix. In eorum
qjuippe acliutorium clixcorcliam carnix et xoiritux ^clae peccato
neatix exxe triouenclam, ut illi liuiux mali cauxam reqjuirentex xive
reclclentex alienam mali naturam cleo oono coaeternam commix'
1(X) tam nooix exxe concluclant. l^xponix cleincle xec,uentia, uoi cle
carnix rexurrectione aooxtolux clixputat, et clicix non eum locmi cle
rexurrectione communi, bonorum xcilicet et malorum, xecl
"eorum tantum c,ui tranxlerentur in loriam." (2) Ita ext c,uiclem,
tamen cle rexurrectione coroorix loc,uitur. ?Iuic er^o e contrario
105 morx opponitur coroorix eixque, icl ext morti coroorix et rexurrec'
I^ioer xextux c. 36
4)9
121 xecuncla
106 nominex cluo t?',?/^^ 118 oxienclit xe t?'. eH/. 120 tuiuram mortem
t^. (? 130 opponitur moni t^, e<U. ^ ait c?^l?'., ait ?/ I^iz.
131 ei
imunc pertinet t^, eHU.
120
125
130
440
135
140
145
150
155
Liber xextux c. 36
134 in monumentix xunt t?'. n^c/. 136 voluii (?, uc>lui ?/U., </n. l. voluit
^/<l?'.
137 benelicium (I^nrixil t^. /</,
153 poena imaini clei t^. e^</,
157 ipxe eiIam t?'. U,
I^ioer xextux c. 36
44 1
inquit, /len />ott, t^nxe<lt <l me cn/lx ute, qui utique /?ott<ltem
liaoebat />onen^l et x?nen</l animam xuam, xecl mortem, quam 160
nulla culpa praececlente pro nooix voluntate non necexxitate
xuxcepit, poenam tamen exxe nix veroix xuix cleux ille maixter
oxtenclit, quam xolux pro noxtra xine ulla xua iniquitate xuxtinuit.
(7) 3i er^o ixta loria mixericorcliae dnrixti, qua pro nooix
poenam xine culpa pertulit, xinularix ext, ut non quiclem in carne 165
peccati, xecl propter ximilitucnem carnix peccati, in ^,oam
tamen, a quo clexcenct caro peccati, etiam ipxe moreretur, procul
cluoio ceteri nominex in noc malino xaeculo, quocl extra
paracxum ext, poenax quaxcumque patiuntur a nativitate uxque
acl mortem; in quioux poenix utique patiuntur et mortem pro xuix 170
peccatix vel naxcenclo tractix vel male vivenclo aclclitix merito
clineque patiuntur xuo iuxto et omnipotente iuclice, qui utique
nec taceret nec xineret inlerri poenax imainioux xuix, xine cuiux
voluntate nec paxxer caclit in terram, nixi iuxte xciret inlerri. (8) ^t
quicl ext iuxte nixi merito peccatorum vel examinatione virtutum, 175
ita ut remixxix etiam peccatix pinux, quoc> renati accipiunt xalutix
aeternae, in luturum eix xaeculum proxit, nic autem xolvant
quicquicl in nuiux poenalix xaeculi vanitate et malinitate
xolven^um ext? ()uicl ext er^o quocl clicix icleo oaptixari parvulox,
ut quox cleux lecerat "conclenclo oonox, laciat innovanclo 180
acloptancloque meliorex"? Lonox quiclem lecit, quia omnix natura
in quantum natura ext, oona ext, xecl quox lecit oonox, non iniuxte
laceret vel xineret exxe mixerox. ()uamvix et tu, qui eox innovari
clicix, clucere vetuxtatem veterix nominix, cum xint naxcenclo
utique novi, incautux et nexcienx conliterix. (9) dompellerix iitur 185
unum ex nix tribux eli^ere, ut aut paraclixum impleax poenix
181
et
442
I.iber xextux c. 36 - 37
37,1 1 dor. 15,23xq. 3 qui ... monuix^ dol. 1,18; eincle ... dlirixti^ 1 C<>r.
15,23
4
xancti ... nubibux) ^ 1 l'lie. 4,17; pon ... tinix) 1 dor. 15,24
5 lii ... ternuml c/ Xtt. 25,46 6 cuml ... 13 omnibux^ 1 dor. 15,24-28
189 que^ ei ^ 195 exi poenalix N'. eH/.
37 <??/ 2 linix) <^. primitiae (lirixiux lpe^ 5 lii om. ?As 6 eva'
cuaverit (?^/ ^/<l?'. l^iz.mz., equauerit ?' ^iz., <^n. l. pro antiquaverit ...
^l?'. 8 mimicox oninex t^, ^ 12 ipxe^ ille (? 14 nuinero xanctorum
I'ioer xextux c. 37
443
29 1 (or. 15,22
36 1 dor. 15^6
15
20
25
30
35
40
444
45
50
55
60
65
I.iber xtux c. 37
60 renuin (?
I^iber xexiux c. 37 - 38
445
13 1 ^or. 15,29
9 putantum <?
10 quocl (?
446
Liber xexiux c. 38 - 39
24 1 dor. 15,33xq.
39,1 xecl ... 3 moriu^ l d^r. 15,35-37
3 1 dc'. 15,39-45
24 corrumpuni morex bonox^ corrumpunt lionox mor t?'. ^/, Konox morex
col'rumpunt t?', eH/.
29 xolum remunerationein t?', eH/,
33 in (?, om. ?'
39 (3?' 3 priux om, (??'^,
4 auiem" om, e</<i/,
7 a ?'e^c/.
8 xurit^
xuret ?'ec/c/,
9 xurit^ xurei e<U.
10 xurit^xurN ^/<l?'. I xurit^^
I.iber xextux c. 39
447
21 1 dc>r. 15,43,.
28 1 dor. 15,45
24 in^
15
20
25
30
35
448
^il?" xexn c. 39
50
56 a te U.
49 que) et e<^
57 Lliani ei ^nocli
I^iber xextux c. 39 - 40
449
terrenux X
terrenux /^
450
!.iber xextux c, 40
15 Kom. 6,19
32 1 dor. 15,51
19 eiux^ ei ?'l^lz.
21 perpeiuitatem interitux t?'. UU,
34 i'exilrreciio) </c/. mortuorum ?' l^iz.
28
1 (or. 15,51
32 rexuriinux ^
I^iber xextux c. 40
45 1
53 1 dor. 15,55x<,.
61 Koni. 4,15
65 Kom. 7,12xq.
45 iuux aculeux t^. l? 54 tuux morx aculeux t^. (? 58 peccaium lioc t^. U,
64 morx (?pc.m/^ /</., mox (?ac.?' ^ lei coniec. ?^e, </</, l. Xto/xex lei
l^iz., a^n. art>lirainur leenclum i^loxix lex aclniota ext ^/<l^. 65 ui^ </</, te
(? 67 ipxuni peccatum t?'. e^</.
45
50
55
60
65
452
Lioer xextux c. 40
I.it>er xextux c. 40
453
1lX)
105
H0
115
120
454
I^itier xexiux c. 40
I^ioer xextux c, 40
455
152 1dor. 15,50 160 renum ... poxxienit^ c/ 1 (^or. 15,50 161 cor'
rupiibile noc incluetur incorruptione) (c/) 1 dor. 15,53; 1 (or. 15,50
164 1 dor. 15,50 174 Kom. 8,6
160 utique corrupiio t?". U,
161 incorruptionem l? 162 non poxxunt
poxclere t?'. X 169 clei lamiliam t^. e<U. ^ itaque) uiique ?X 170 noc
reprenenclimux t^.?'e^ 17) xic^l^.
150
155
160
165
170
175
456
180
185
19ll
195
200
IHer xextux c. 40
187
1 ^or. 15,53
189
1 dor.
180 eiIam) iamX 185 auctorix (? 187 cuin^ </c/, cor ?' 188 lioc inonale
t?'. X
194 vextietur) </c/, eiiam X
196 ee om.?' 197 aculeuni ^l?'.
202 uincatur ce?'taniine t^. X ^ quae^ qui X
I^itier xemux c . 40
457
205
210
215
220
225
458
10
15
20
25
I^iber xextux c, 40 - 4 1
I^ioer xextux c. 41
459
29 1 dor. 15,56
)) Kom. 7,7xq.
48 Kom, 7,7 50 Qal. 5,17
39
Kom. 4,15
47
Kom. 7,7
39 cla er
30
35
40
45
50
460
55
60
65
70
75
I^iber xexiux c. 41
60 conxuetuclo ... xecuncla natura^ c^ (I^ic. lm. 5,74 <l/. (c/^ Otto, Honci>V?'te?'
^26)
64 Koni. 7,7xc,.
70 anum ... muni^ (c/) loli. 1,29
72 1 dor.
15,56
75
1 <or. 15,57; cleclit ... clai^ clat / 1ovrl /ectlo zenln^ t, 5/
56vrl ? " a/. ^tlianaxiux, dlirvxoxtomux), eclit l^/z. 77 Qal. 3,21xq.
53 traclucem (?
62 anl ^ a e<^
I^iber xextux c. 4 1
46 1
80
85
90
95
100
105
462
NO
115
120
125
I^iber xextux c. 4 1
107 1 dor. 15,56 1l0 abxort>et>itur ... victoriam^ c/ 1 dor. 15,54 11) 1
(or. 15,56 115 leem ... peccatuni^ (^) Kom. 5,20 125 1 dor. 15,56xc^.
131 1 dor. 15,55
121 uicioriam (3
Liber xextux c. 41
463
134
auterre) </n. ai xenxux requirit ui c Ieur muliiplicatux ... auterri
^/lzne (<l/^oi>avlt ?^e)
143 icimux (?
154 viti pecco t?'. ^
156 et cruciatinux eH/.
464
I.iner xextux c. 4 1
patre non exxe, non ab eix alio, quamvix clixximili tamen ipxo
160 naeretico errore, xecl catnolica veritate clixtamux, quia ixtam
clixcorcliam cluarum concupixcentiarum carmx et 8piritux non
cum illix per alienae cleo coaeternae malaeque naturae
commixtionem nooix acc1clixxe, xecl cum catliolico ^moroxio
eiuxque conxortibux per praevaricationem primi nomimx in
165 naturam vertixxe noxtram clixxerimux et contra utroxque vextrum
ticlenter axxerimux carnemque dnrixti, non xicut illi nullam nec
xicut vox calumniamini a natura noxtrae carnix alienam, xeo ao
noc noxtro vitio, quo c^o cont^ x/?l>ltm conc/>ucir, immunem
atqzue omnino interam praeccamux. (13) Vox autem mala
170 neanclo exxe quae mala xunt eorumque oriinem non acl primi
nominix relerenclo oeccatum, non ut ea mala non xint ellicitix,
xecl ut ex mala natura oono aeterno coaeterna exxe creclantur
cletextaoili caecitate xurtraamini IVlanicneix eoxque accuxatix
inaniter, quia mixeraoiliter acliuvatix.
174 mixera'
165 noxtrain uenixxe t?'. ?'e^c/. 167 naturae (? 174 a^oiuvatix^ <^ explicit
liber xexiux beati auuxtini epixcopi contra iulianum (?, explicit liber VI
aurelii auuxiini epixcopi cliolici contra iulianum liaereticuin pelaianuin
leliciter ?' l^iz., </^ amen liber xanciae mariae cle clara ualle > cleponux ?'
IN0icL8
(!en.
5. 24: c/ 6, 30, 3
1. 26: 6, 26, 41
1, 26x<,.: c/ 4. 56. 11. 19; 5. 38. 10
8; 5. 15, 55. 82
2-3: c/ 6, 12. 45
2. 15: 6. 27. 49
2, 16xY.: c/^ 6, 12. 24
2. 17: 6. 30, 30
3. 6: c/ 1. 132. 6
21. 28-32- ^ 5, 47. 36
Deut.
22. 8: c/ 5. 47. 36
24, 14-16: 3. 12, 14
3. 7: ^ 3, 142. 32; 4. 5. 51
3. 14: 6. 28. 4
2, 1 1: c/ 6. 30. 3
14, 5x<,.: 3. 30, 9
3, 14-19: 6. 25. 17
3. 16: 6, 26. 33. 60. 63
3,17-6.27.10.31
3, 17-19: 6. 27, 2
14. 6: F 3, 33. 19
2 ?'.
19,7:^4,128,14
lob
3. 18: 6. 27. 40
3, 19: 6. 27. 45. 55. 62. 67. 70
3. 20- 4, 4. 4. 8. 30
4, 3-12: c/ 6. 27, 81
4, 1 1,.: 6. 27, 93
466
10. 8: 1. 27. 8
13.1:3,9.1
13. 3: 2. 175, 2
13. 4: 2. 175. 3
31. 1,.: 1. 67. 97
31. 9:2,52.12
33. 15: F 3, 115, 3; 5, 64, 19
36, 1: 2, 48. 8
36. 7: 2. 48, 9
36. 27: F 4, 89. 13; 5. 64. 19
52, 1: 3. 9, 1
57. 5: ^ 4. 123. 31
82. 17: 5. 15. 28
88, 9: 6, 20. 37
88. 11- 6. 20. 38. 40
100.1: 1.113, 13; 1,130. 4
103, 24: F 5, 64. 42
115.5:^6.31,25
118,9:2,174.4
118,75:^5.64.41
118.172: 1.27,10
134, 6: F 5, 45, 16
144. 13. 17: F 5. 2, 19
Lccle.
9, 18: 1, 36. 8; 2, 107. 12
(2Nt.
6. 3: 6, 14. 57
82p.
16.48:^1.118,1
16, 51: c/ 1, 118, 1
16,55:c/1. 118, 1
18. 1-30: 3, 38. 7
18, 2-4: 3, 39. 11
18. 3: 3. 41. 10
18. 4: 3. 43. 4; 3, 54. 4
18, 19xq.: 3, 47. 2
18. 20: 3. 49. 12; 3. 54. 1. 2
18. 21xq.: 3. 48. 6
18, 29,.: 3. 49. 3
18, 30: 3, 54. 2. 5
18. 32: 4. 128, 2; F 5. 64, 7
33, 11-4, 128. 3; 5, 64, 8
Dan.
3, 17z<l.: 5, 4, 19
13, 56: 4. 129, 28
1. 14: 2. 36, 4
2, 15: 4. 129. 20
1 Klacc.
2, 58: c/ 6, 30. 3
2 Klacc.
7, 28- F 5. 31, 7
Ittt.
4, 1-11: c/ 4. 79.5
5, 45: 5. 64. 3
5. 48: 2, 52. 6
6. 10: 2, 52, 7
6. 16: 2, 52. 10
7. 13: 2. 205. 9
7. 14: 2, 205. 9
9, 12: 3. 138, 15
10, 37: 4, 23. 17
11,25,.:3, 106, 10
11,30: 1,111.1
467
468
8, 34: 1. 88. 2
8, 34-36: 1. 87. 26
8. 36: 1. 74. 4; 1, 77. 7; 1. 84. 7; 1,
91. 1; 1. 94. 10. 27
8. 37: 1, 89. 2
8. 37xq.: 1. 89. 4
8. 39-41: 1. 90. 5
8, 44: 2.53.8; 4.129, 26; c/ 1,67.5
10. 17: 6, 36. 54
10, 18: 4. 47. 12; 6. 36. 54
10, 38: 1, 93. 5
12, 31: c/ 4, 14. 4; 4. 18. 2
13, 23: y5 4. 21, 1
14, 6: F 2, 150. 3
14. 30: 4, 5, 43; F 4. 14. 4; 4, 18,
2; 4. 78, 2; 4. 79. 2; 4. 82. 4; 4.
85.5
16, 14: c/ 4, 14, 4; 4. 18, 2
19, 6: 2. 175. 6
19, 26: c/ 4, 21, 1
21, 7: F 4, 21, 1; 4. 44, 14
21, 20: c/ 4,21,1
2, 22xq.: c/ 4, 53, 4
2, 22-24: 6. 36, 47
2, 32: 6, 36. 49
14, 16xq.: (c/) 5. 64. 14
Kom.
1. 3: 4. 49. 9; 4. 79, 9; 6, 35, 8
1. 20: F 3, 106, 16
1, 27: 5. 17, 9; 5. 20, 4; c/ 5, 24,
48
2. 4xq.: 1. 67. 57; 5. 64. 10
2, 11: c/ 4, 128, 14
2. 12: ys 1, 131. 9; 2. 187, 2
2,13:2.151,27
4. 23: c/ 2. 162. 1
4, 23-25: 2. 154, 9
4, 24xq.: 2. 162. 4
5, lxq.: 2. 165. 1
5, 3-5: 2. 166, 3
5. 5: F 2. 167. 7
5. 6: 2. 169. 4
5. 7-11: 2. 170, 1
5, 8: 1. 48. 39; F 1, 94. 71
5.12:1,22.13:1.74.9:1.113.6;
2, 35. 9; 2. 44, 1; 2. 47, 1; 2, 56.
5. 14; 2, 57. 4. 6; 2, 59. 5; 2. 63.
4. 14; 2. 64, 2; 2, 144. 13; 2, 173,
1; 2, 184.1; 2. 191, 6; 2,195.1; 2,
197. 1; 3, 58, 6; 3, 85. 3; 4, 1, 5;
4.90. 17 36; 4. 95. 10; 4. 97. 7; 4.
104. 1.5; c/ 2. 20. 3; 2, 145, 11
5, 13: 2, 69, 5; 2, 70. 2; 2. 71. 2; 2,
72, 1; 2. 185. 1; 2, 200. 1; c/ 2.
220,6
5, 14: 2. 69. 9. 15; 2. 185, 1. 18.
21; 2, 187. 5; 2, 191, 3; 2, 192, 1
5. 15: 2, 69, 22; 2. 85. 3; 2, 98, 5;
2. 147, 3; 2. 204. 1; ^ 2, 100, 6
5. 16: 2, 103, 1; 2, 105, 4. 25; 2.
113. 11; 2. 115, 1. 5. 9; 2.119. 1;
2, 121, 9; 2. 126, 9; 2. 128, 7; 2,
130. 2; 2. 131. 1; 2. 133, 6; 2.
210. 4; 2. 211. 1; 2. 212. 4; F 1.
125.5
5, 17: 2. 214, 1
5. 17x<,.: 2, 103. 12
5. 18: 2, 135, 1
5, 18,.: 2, 215, 3
5. 19: 2. 144, 10; 2, 146 , 2; F 2,
145, 13
5, 20,.: 2. 217. 5; 2. 221 15
6. 1^: 2, 222. 16
6. 4: 6, 38, 14
6. 5-7- 2. 223. 9
6, 6: 1, 67, 85
6.8-11:2.225.1
6. 12: 2, 226, 20
6. 13xc,.: 2. 227. 1
6, 15,.: 2, 228, 4
6. 16: 1. 107, 17
6. 17xc,.: 2, 230, 1
6. 19: 1, 69, 16; 2. 232. 1; 6. 40. 15
6, 19xq.: 1, 109. 2
6.20:1.94.15; 1.107.3; 1,108.13
6. 20x<,.: 1, 107, 13
6. 20-22: 1, 94. 20
7, 5: 1, 69. 22
7. 12: 2. 220. 14
7, 12,.: 6, 40. 65
7, 15: 3. 178. 3
7, 18: 3, 143. 3; 3. 170, 5; 3, 178.
3; F 3, 185, 3
7. 19: 3. 177. 8; 3, 180. 5; 3. 185. 8
7. 23: 4, 31. 22; <^ 4. 35, 3
7. 23-25: 1. 69. 3
7, 24: 1. 67, 88. 105
7. 24,.: 1, 67. 12. 34
7, 25: 1, 67. 94; 1, 94, 31
8. 17: c/ 1. 94. 73
8, 32: 1, 48. 40; 1. 94. 71, 2. 169, 1
469
9, 16: 3, 177, 4
9.18:1.133,9
9, 20: 1, 133. 10. 12
9,21:1. 87. 17; 1.113. 11; 1,126.
1; 1. 133, 13
9. 22: F 3. 97. 1
9, 22-24: 1, 134. 15
1Cor.
1, 18: 4. 53. 13
1. 20: 1, 43. 3
1,31:3,142,14
6, 18: F 3. 187. 35
8, 5: 1, 48, 33
8, 6: 1, 48. 33
11,1:2.52,8
11,9:6.26.68
11,12:3,94,1
12. 23: F 4, 65, 4
12. 23-25: 4, 36, 5
15, 12: 6. 34. 15
15, 12-24: 6, 32, 2
15. 13: 6. 34. 15
15, 14: 6, 35. 6
15. 16: 6. 34, 1
15, 16,.:4, 116. 11
15.20:4. 116. 12; 6. 34, 21
15, 20,.: 6. 36, 2
15,21:6,36,2.39.57.61
15. 22: 2, 69. 19; 6. 31. 4. 15. 22.
30; 6. 36, 64. 66. 71. 79. 87
15. 23: 6, 37. 8
15, 23xq.: 6, 37. 1
15, 24: 6. 37, 4
15. 24-28: 6, 37, 6
15. 28: 6. 38. 7
15. 29: 6. 38, 13
Lpl,.
2. 3: 2. 228, 9
4. 5: 1, 53, 26
5. 12: 3. 187. 10
5, 23: 6, 26, 67
6. 9: F 4. 128, 14
?liil.
2. 8,.: 6. 36. 44
dol.
1. 13: 1. 52. 30; 1. 64. 32; 3. 101.
16; F 3, 142, 16
1, 18: 6. 37. 3
3, 5-7: 1, 67, 79
1 1liexx.
4, 17- F 6. 37. 4
1 lim.
1, 15l.: 1, 67. 48
3. 16: 4. 55. 5
4. 1^: 4. 55. 10
4. 4: 6. 16. 15
6. 10: 3, 175, 4
6. 16: 1. 50, 14
2 'lim.
2, 20xq.: 1. 134. 25
2. 21: 1, 135, 1
Nebr.
2. 1 1 : 3, 85, 19; 3. 87. 1; 3. 93. 1. 3
5, 14: 5, 1, 4
6. 17xq.: 3, 40, 4
11.5:^6.30,3
11. 8-12: 3. 85. 30
11, 12: 3, 85, 18; c/ 4, 1, 7
11.25:5,2.6
12, 4: c/ 5. 1, 6
12, 16: F 1, 132. 1
12, 17: ys 1. 132. 3
47 1
2 ?etr.
2. 19: 1. 74, 6; 1. 112, 2
1 loll.
2, 10: 2, 107, 13
1 ?etr.
2, 21: F 6, 34, 1O
2, 21z.: 4. 49. 10; 4, 85, 1
2. 15: F 4, 22, 2
2. 15-17: 4. 20. 5
2. 16: 4, 5, 40; 4, 14. 3; 4, 22, 9; 4,
45, 4; 4, 77, 2; c/ 4. 18. 1; 4. 25.
9; 4, 45. 9. 11
2, 17:4, 22, 1 1; 4, 23, 12
1. 2 ^uuxtini Kexponxa
<3en.
1, 22: 5. 8. 16
1, 26: c^ 1. 63, 33. 45; 5. 38. 81
1, 26xc,.: 5. 1. 59
1,28:5, 8.16; c/ 4, 113.36
1.29xq.:c/3. 147. 11
1, 31: 6. 5, 22; 6. 16, 65. 99. 105
2. 7: 2, 178, 33
2. 8: c/ 6, 16, 106; 6, 17, 94; 6, 25,
127
5, 1: F 1. 63, 33. 45
5, 24: c/ 6, 30. 89
6,
7,
7,
9.
4,.: F 4, 122, 71
19xq.: c/ 3. 12. 28
30: ^ 6. 8. 17
25: c/ 4, 128, 67; 4, 129. 61
1-25- F 6. 23, 67
24xqq.: c/ 3, 12. 30
17: c/ 6, 3, 8; 6. 26, 170
18: 2, 145, 16
473
474
?rov.
2, 6: 4, 125, 22
2, 12: 1, 79. 13
3, 16a: 6. 18. 68
3. 18: 4. 135. 24
4. 27: 1, 46. 4
8, 35- 1. 95. 14; 1. 97, 44; 1, 134,
33; 1. 141, 55; 2, 6, 13; 3. 1, 30;
3. 107, 27; 3. 114. 31; 3, 163. 8;
4, 126, 6; 5, 57. 38; 6, 9, 89; 6,
10, 82; 6. 11, 66; 6. 34, 67; F 6,
41,86
19. 14: 5, 24. 92
19.21:2,220,32
27. 2: 3. 22. 8
29. 19: 6, 15. 58
Lccle.
1. 2xq.: 1. 36. 10
7, 30: 4, 44, 39; 5, 57, 34; 5, 16.
58; 5, 38. 74; 5. 61. 29; F 5. 13.
29; 5, 61, 24; 6. 8, 17; 6. 12, 72;
6, 15, 62
1,13:4,32,6. 8. 11; 4,34,8; 4.36,
14
2, 21: 1, 47, 64
2. 25: 2. 48, 27
4. 11: c/ 1.119, 14; 5, 64. 99
5, 3: 6. 19, 70
5, 8: 6, 19, 71
7, 22: 6. 26, 167
7. 28: 4. 125, 12. 22
9, 15: 3, 44. 15; 4. 43. 70; 4, 56.
40;4,67.30;4.75.31;5, 11. 81;
6. 7. 66; 6, 13, 46; 6, 14, 177; 6,
17, 37; 6, 20. 78; 6, 30. 101; F 1,
475
476
5. 48- 6, 34. 75
6. 10- 2, 52, 30; 6, 6. 59; 6. 10. 90;
6. 34. 73
6, 12: 1. 67, 146; 1, 98. 43. 49; 1,
10l. 46; 1. 104. 9; 2. 71. 18; 2,
212. 25; 3, 116. 9; 4, 89, 46; 6.
15. 90; 6. 30. 101
6. 12xq.: 1, 105, 59; c/ 4, 122, 42;
6, 41. 139
6. 13: 1. 67, 147; 1, 90, 22; 1, 93.
31; 1. 104, 10; 1, 105,61; 1.106.
27; 1. 108. 29; 2. 227. 14; 4, 82,
12; 4. 89, 33; 6. 15. 91
7. 13: 2. 205. 32
7, 14: 2. 205. 32
7. 16-18: 5, 21. 94
7. 17: 5. 21, 78
7.18:5.21.81
8. 12: 5, 22, 21
8.22:6.31.49
8, 32: c/ 4, 75. 46
9. 12: 2, 170. 20; 3, 141. 16; 3,
149, 16; 3. 151.5;3. 153. 8
9. 12xq.: 6, 20, 65
10. 20: 3, 120. 28
10. 28: 6. 31, 52
10. 29: c/ 3, 109, 61; 6. 36. 173
11, 15: F 6, 23. 83
11.25:6, 12, 121; Fl. 57, 39
11,28:6,29.86
11.29:6,29,88
12, 29: F 6. 20, 54
12, 33: 5. 21, 103; 5, 23, 43; F 5,
24,57
12, 33-35: 5, 21, 105
12, 34xq,: 5. 21. 101
477
13. 9: c/ 6, 23. 83
13.11:2.230.9
13, 22: c/ 6, 29, 83
18, 11: c/ 4. 84, 12
18,22:^2,212,23
19. 6: 2, 57. 17; 2. 59, 26; 2. 61,
11; 2, 194. 15; c/ 2. 178. 42
19. 14: c/ 1. 56. 24
19. 24: F 5. 61, 52
19, 26: c/ 4. 129. 90; 5. 61. 50
20. 1-10: c/ 1, 38, 18
22. 30: F 6. 30, 133
23. 26: 1. 47. 62
25, 32x^.: F 5. 64, 52
25. 33- F 5. 64. 85. 95
25,41:6.31.61
26. 27xq.: c/ 2. 172. 28
26. 28: 5, 9, 29; F 5, 23. 61
26. 39: 6. 36, 158
26. 41: 1. 72. 83; 3. 107. 28
Klc.
2, 17: 6. 20, 64
3, 27: 6, 20, 54
3, 29: 4. 96. 33; 6. 19. 73
4, 9: c/^ 6. 23, 83
4, 11: c/ 2. 230. 9
9. 20xq.: c/ 5, 6, 23
10. 14: 1. 56. 24
12, 25: F 6, 30, 133
16, 16: 1. 56. 19; 3, 199. 25
I.uc.
1. 15: 4. 134. 10
1, 40-44: c/ 4, 134.11
5, 3 1xq.: 6,20.64
6.43:5.21.81
6, 43xq.: 5, 21. 94
478
9. 8l.: c/ 1, 133, 38
9. 20: c/ 1, 93. 45; 1, 133, 38
10. 1xqq.: c/ 1. 98. 56
16, 14: c/ 1, 89, 12; 2, 158, 35
26. 14: c/ 4. 75. 17
1, 18: 3, 130. 4
1. 23: 4, 31, 44; F 5, 30, 47
1, 24: 4. 31. 47
1, 27: 5. 46, 9
1.28:4,35.11
2, 11:4,125,16;^4.106, 57;5,64,
102
2, 12: 2. 200, 7; 2, 217, 18
3. 4: 4. 1v6, 45; 4. 120. 75
3, 20: c/ 2. 221, 27
4. 4: 1. 131. 28
4, 14xq.:2, 160, 11
4. 15: 2,158.19; 2. 217. 21; 6. 41. 39
4.21:2. 156. 9
4. 25: 2, 163. 18; 4. 134. 27
5, 1: 2. 172. 9; 6. 8. 59
5. 5: 1. 83. 13; 1, 86. 10; 2. 166.
23; c/ 2. 137, 15
5,6:2, 172, 11
5. 8: 1. 48, 93. 99
5, 8xq.: 2, 172, 13
5. 10: 2. 172, 16
5.11:2,172,20
5. 12: 1. 106. 54; 1. 109. 25; 2. 24.
37; 2. 36, 12. 15; 2, 37, 11. 22; 2.
38. 21; 2, 41, 10; 2, 44, 21; 2. 47,
20; 2, 49. 25; 2. 50, 10; 2, 52. 19;
2. 56. 48; 2, 6l. 20; 2. 63. 30. 39;
2. 83. 9. 13; 2. 135. 12; 2, 16l. 21;
2, 172, 21; 2. 177. 16; 2. 181. 9; 2.
479
17-19: c/ 1. 88. 16
18: 1. 99, 10
19: 6. 40. 139
20: 1. 76. 20; 1. 99, 3
22: 1, 86. 6
482
48l
482
5: F 2, 137, 15
10: 3, 107. 10
14: 1, 64, 51; 3. 37. 12; 5. 9. 40
14xc,.: 1, 117, 13; 2. 30, 13; 2.
133. 20; 2, 134, 10; 2, 163. 19; 2,
175, 27; 5. 9, 41; 6, 21, 57
5, 21: 6. 14, 326
6. 1: ^ 2. 226. 35
10. 17: 4. 129, 96; 5, 64, 65; 6, 41.
141
13, 3: c/ 1, 132. 21
13, 7: 1, 108. 31; 2. 165, 17; 2.
227. 15; 2. 232, 15; 3, 107, 29; 3,
109. 39; 6. 15. 92
Kal.
2, 21: 2. 70, 14; 2. 188. 16; 2. 198.
4; 2. 199, 16; ^ 2, 146. 20
3, 2: 1. 72. 67; 6. 8. 32
3, 11:2. 199, 17; c/ 5. 22. 27
3. 16: 2. 59. 30
3. 21: 2, 199, 19;2.220,35; 6.41,77
3, 21,.: 6. 15.72
3. 22: 2, 199. 19; 2, 220. 37; 6,41, 77
3. 29: 2, 59. 29
5. 13: <^ 6. 8. 34
5, 16: 1. 72. 59; 4. 77. 19; 6. 14,
261. 265; c/ 4, 57. 26
5. 17: 1. 72. 46. 62; 3, 170. 19; 3,
178, 14; 3, 212. 6; 4. 9. 16; 4. 10.
23;4.26,6;4.27. 8;4.33. 11;4,
38. 76. 81; 4. 61. 4; 4. 67, 31; 5,
5, 10. 18; 5. 16. 45; 5. 19. 10; 5.
20. 56; 5. 22. 39; 5. 24. 101; 5.
30, 72. 88; 6, 3, 19; 6. 5, 42; 6. 6.
44; 6. 8. 25. 37; 6. 8. 50; 6, 9. 33;
6, 11, 60; 6, 14. 114. 161. 255.
257. 259; 6. 17. 41; 6. 23. 123; 6.
24. 10; 6. 37, 67; 6. 41, 50. 150.
168; c/ 1. 69. 65; 2. 180. 8; 4. 19,
17; 4, 28. 15; 4, 38. 83; 4. 44, 48.
55; 4, 47, 36; 4. 49, 38; 4, 57, 20;
4. 58, 37; 4, 114.26; 5, 8, 20; 5,
16. 25; 6. 5. 44; 6, 17. 39; 6, 6.
29; 6. 6, 31; 6. 8. 40; 6, 14, 145.
316; 6. 15. 106; 6, 16. 55; 6. 17.
39; 6. 22. 112
2. 3: 2. 228. 15; 3. 1 1, 24; 3, 79. 4;
4. 123. 54; 4. 124. 30; 4. 129. 87;
4. 134. 28; 5, 22, 29; F 4, 128.
38;4. 131. 15
2, 8: 1, 124, 20
3, 19: c/ 1. 95. 21
4.16:3,114.24
4, 18: F 3. 82. 12
483
F 5. 64, 154
6. 22. 94
3. 151. 12
c/ 6. 30. 89
11. 9: F 6. 22. 58
12.11:6,31,104
12. 17: 6. 19. 67
12. 23: ^ 1, 50. 32
I,c.
1, 14: 1,67, 147; 1. 106,32; 4. 89. 35
2, 13: 6. 12. 101
3, 15: 5. 57. 44
1?etr.
3. 19: F 6, 12, 96; 6, 22. 144
4, 6: F 6, 12. 96; 6. 22. 144
4, 10: c/ 2. 120. 10
4, 18: y5 2, 142, 25
2 ?et?'.
2. 12: 4. 123, 61
2, 19: 1, 107. 32
3. 10: F 6. 6, 32
484
3. 1: 3. 106. 32
3. 8: 5. 47. 54; 6. 21, 61
36, 121; c/ 5, 9, 44
21. 8: 6, 12, 92; 6, 31. 51; 6. 36.
121; F 5. 9. 44
1, 30: F 4, 117, 2
2, 7- F 4, 123. 26
3, 39: c/ 5. 15, 15
exc. 8at. 2 ( xurr.)
20: F 6. 14, 19
Ix.
lr. inc.: c/ 4. 121. 20
22. 15, 2. 9: F 4. 123. 26
lr. 97: F 4. 103. 3
3, 26: F 2, 178. 13
c. ep. lun6.
12: c/ 4. 109. 2; 5. 25. 24
c. lul.
1. 12: F 4. 75, 11
3, 8xqq.: c/ 1. 53, 4
4, 79,.: F 4. 30. 1
6. 75: ^ 1. 23, 4
uab. an.
15: 1.44. 7; 5, 28. 7. 21.33;5.43.
1;5,51, 5;6. 17. 6;6, 21.29;^
5. 26. 16
ep.
ma.
140: F 5, 26. 26
ep. Div^K 4: F 4. 88, 10
(3en. c. ^lan.
24: F 5, 25. 37
Kan
989xqq.: F 5. 25, 37
civ.
11.23;12.27:c^6, 14, 19
conl.
5. 13: c/ 1. 25. 2
9. 18: c/ 1. 68. 8
c. 2 ep. ?el.
1,
1.
1,
1.
4: F 1. 94. 40
5: 1. 94. 5
6-7: 1. 94. 34
7: 1.97. 11; c/ 1.98. 7; 3. 118,2
71-78:^4,112,3
nupt.
1. 1: 1. 22, 4. 21. 29; 1. 52, 12. 18.
22. 24; 1, 64. 21; 1, 67. 4. 8; 2.
23. 2; 2. 24. 24; Fl, 9. 2
1. 7: 3. 183. 2; 3. 187. 24
1, 8: 3. 170. 8; 3. 184. 1; 5, 30, 13
1, 13: 3, 170, 5
1, 22: F 1. 48, 14
1.26:c/1,109,19;3.182.2;5.30,12
2,2: 1. 17. 4. 15; F 1.16.4; 1.18.1
2. 3xq.: 1. 22. 2
2, 4xq.: 1. 52. 8; 1, 59. 2
486
2, 6: 1. 67, 3; 1, 71, 2
2. 6xq.: 1, 7). 3
2, 8: 1. 74. 2; 1. 113. 6; 3, 101, 5;
3. 105. 5
2. 9: 3. 138, 1
2. 12: 4. 4. 1; 4, 5. 3. 8; 4. 9. 1
2, 13: 4. 5. 20. 26; 4. 9. 4; 4. 10. 1
2, 14: 4, 5. 39; 4. 14. 2; 4. 18. 1; 4.
45. 4; 4, 65, 1; 4. 78. 3; 4. 82. 4;
F 4. 15. 1; 4, 77. 2
2,15:4,7,1; 4,90.9. 15.28.31.35;
4.95.7.8; 4. 104. 5. 19.41; 4, 106.
4;./ 4. 95. 3. 5; 4. 97. 2; 4. 106. 2;
4. 108. 6; 4. 120. 2. 21; 4. 121.1
2, 17: 4, 65, 2
2, 20: 4, 123, 16. 21; 4, 124. 4; c/
4, 123. 14
2.22: 4. 43. 49; c/ 4, 31, 6.9; 4,
38.60
2. 23: F 5. 10. 1
2. 25: 5, 6. 7; 5. 7. 2; 5, 9. 9; ^ 5.
5.1
2,26:5, 11.2. 8; c/ 5. 12,2
2. 28: <^ 5, 14. 1
2. 29: 5, 15. 3
2. 30: F 5. 16. 6
2, 32: 5. 64. 2. 22
2, 32xq.: 3, 142. 2
2.35:5.17.11:5,18,5
2, 36: 3, 142, 28; 3, 144. 1; 3, 169,
2; 3, 170. 1; 3. 185. 1; 3. 188. 4;
3. 189. 7; 3, 190. 2; 3. 194. 1; 3.
195. 3; 3. 206, 2
2, 38: F 5, 25, 2
2. 43: 5. 21. 6. 43
2, 44: F 2, 24, 5
ep
1, 7. 85: c/ 4. 28. 6
xat.
1, 2. 116: F 4, 75. 8
l8IO.
ei. 6. 2, 30: F 4, 123, 41
IUI..
ep. ,6 Val. lr. 1: F 1. 10. 1
ep. acl N.ul. lr. 11: ^ 2, 178, 13
4,7-c^2.4.2
lr. Mai'xli^ll)
14: 4. 43, 28
Dlcx:. I^R^^.
vit. pliil.
6. 85: F 4, 43. 23
Nom. 0cl.
10, 552: ^ 5. 25, 37
5. 53, 1: c/^ 6, 14. 19
Iv. Iov.
1, 6: <^ 4. 117,2
1. 36: c/^ 1, 19, 7'
2. 7: F 4. 44. 20
aclv. ?el.
2. 17: c/ 4. 88. 8
3. 2: c/ 4, 88. 3
15, 17: ^ 5, 15, 14
487
488
3, 110: c/ 5, 15. 18
b ^clcl. acI In lcl^oo no^x ^ae'
n1xt. eccl.
10, 22: F 1. 75. 20-35; 1. 76. 1-9'
37: F 1, 59. 12'; 5. 26. 30
licl.
29xq.: c/ 6, 30. 1
6, 105: c/^ 6, 4. 4
7, 565: c/ 1. 48, 37
9. 44. 690: c/ 4. 24. 4
10. 462xq.: c/ 6, 15. 25
11,361:2,104,2
12. 345: F 4. 24,4
12. 678xc,.: ^ 5. 4, 37
ecl.
1.59:4.116,9
1. 75,.: F 3. 81. 2
1, 350: c/ 5. 15. 10
2, 135: y5 5. 23, 22
2, 324: 4. 38. 14
2. 329: 4, 38, 15
2. 331: (^) 4, 38, 15
3.129-137:5.11.34
3, 248: (c/) 4. 38, 13
3. 266: 4. 38, 14
4, 493: <^ 1. 48, 38"
Vlnolc.
med,
5: F 5. 15. 14
^n. rec. < (rec. v)
p. 442 (443): F 5. 15, 14
mil.
2. 13: c/ 4. 38. 30
in lul.
1:c/1, 111, 1
2: ys 2, 16. 1
3: y5 2. 16, 9
4: 2. 58. 1
5: 2. 59, 7
6: 2, 63. 13; 2, 63. 25
7: 2. 66, 1; 2. 67, 1; 2, 68. 1
489
2. 2 ^uuxtini KexponxH
apol. I)2vicl
56: 4, 121, 58. 59
bon. mort.
c/ 6. 27, 419
!.uc.
1, 37: 1. 123, 7; 4, 121, 46
2.56: 1,66,34;4. 121, 50
4, 67: 2, 36, 14; 4, 104, 58
7, 27: 1. 135. 14; 1. 138. 50; F 1.
93, 26; 2, 85, 21
7. 141:^1,72.35; 2. 15, 12; 3. 56,
20; 3. 178, 24; 3, 185, 19; 3, 187,
110; 3, 205. 13; 3. 213. 3; 4. 10. 26;
4, 23. 30. 39; 4, 42. 11; 4, 57, 17; 4,
64, 12; 4, 67, 37; 4. 94. 10; 4. 109.
9; 4, 114, 27; 4, 120, 57; 5. 5, 21; 5.
20, 60; 5, 30, 75; 6, 6, 48. 78; 6, 8.
50; 6, 14. 272. 320; 6, 21, 78; 6. 37.
70; 6, 41, 164
7. 142: 6, 14, 191
7, 142xq.: 1. 71. 63
7. 234: 1, 47, 82; 1. 48, 68. 105; 1.
112, 11; 2, 36, 18; 2, 164, 13; 2, 176,
12; 2. 178. 38; 3. 4. 4; 3. 25, 9; 4. 71,
9;4, 104,61;6,26, 146
1x22c
6O: 4. 109. 40; 5. 41, 46; 5, 43. 22;
5, 6O, 105
Ix. lr.
1: 1. 138. 42; 4, 56, 35; 4. 106, 42; 4,
120. 73; <^ 4. 50, 31; 4. 55. 24; 4. 75,
18;4.88.29;4, 113. 19;4, 115,7;4,
pll.
lrtz. 3 (X1aec): 2, 8. 13; c/ 2. 21.
9; 2, 31. 23
civ.
21, 17: c/ 5, 47, 6O
22. 1: c/ 6. 30. 135
c. 2 ep. ?el.
4, 11,29: c/ 1,2, 33
c. lul.
1. 5-28: c/ 4. 72, 10
1, 6: c/ 2. 164, 13
1. 7: ^ 1. 55, 11
1, 9: c/ 4, 97, 21; 6, 33. 36
1, 9-11: c/ 2, 164, 13
1.14:^2.2.21
1, 24: c/ 6. 7, 60
1. 43xq.: 4. 109. 43; 5, 41. 47
7: F 6, 14, 134
10- F 1, 71, 63
24-30: F 2, 164. 13
54: c/ 2, 24, 35
3, 57: y5 2. 24. 35
3, 58: ys 2, 169, 9
4, 72: ^ 4, 43. 78
5, 10: ys 4, 31, 41
5, 52: y5 4, 51, 6
6, 8: c/ 2, 169, 9
6. 54: F 1. 105. 32
6, 66: 4, 109, 43; 5, 41, 47
6. 75: c^ 1.113,21
6uali. an.
15: (c/) 5, 28. 34; 5. 47, 70; 5, 51,
21; 6, 21. 146
15xq.: c/ 6. 6, 21
encn.
29: <^ 6, 30. 135
(^en. litt.
5. 23: c/^ 4, 104. 108
8. 1: c/^ 6, 40, 66
t. ?el.
6: <?/ 4, 123. 47
6xq.: <^ 4, 123. 46
23xq.: 1,67. 174; 3. 57. 45; 4.43. 64;
6. 16. 42; 6, 25, 68; 6, 27, 165; 6.
37, 33; 6. 41, 147; ^ 1. 96, 26; 2,
66. 9; 2, 93. 6 ; 4. 43, 62
30: c/ 1, 133. 68; 2. 166, 20
57: 2, 66. 9; 3, 57, 45; 6, 16, 42; 6.
25, 68; 6, 27, 165; 6, 37, 33; 6,
41. 146; c/ 2. 93. 6
60: c/^ 6, 16. 42
491
rat. dnr.
46xq.: (c/) 1. 2. 29; 1. 48. 77; 3.
56, 11; 3. 178. 23; 3, 213, 8; 4,
67, 38; 4. 89. 48; 4. 106. 40; 4,
118, 31; 6. 21, 76
naer.
38: F
43: ^
49: ^
54: </
55: c/
Ion.
4,
5,
4,
4,
4.
7, 12
47, 60
7, 12; 5, 47. 60
7. 12
47. 21
13. 17: F 5, 9, 30
mencl.
3: F 4, 122. 82
nupt.
1. 40: (c/) 4. 67. 38; 4. 88, 29; 4,
89, 48; 4. 106, 40; 4, 118. 31; 6.
21, 76; <^ 4, 55. 25
2, 8: 1, 73, 51
2. 9: 3. 141. 13
2. 13: 4, 9, 9; 4, 10, 14; 4, 14. 8
2. 14: 4. 82. 8
2, 15: 4, 96, 14; 4, 100, 13; F 4. 55,
27; 4, 67. 38; 4. 88, 29; 4, 89, 7;
4, 106, 40; 4. 118. 31; 6. 21. 76
2. 28: c/ 5. 14, 25. 37
2.29:5.15,97. 115
2. 31: 5, 64, 47
2, 32: 5, 64. 51
2, 33: 5, 64, 66. 72
2. 36: 3, 142, 41. 42; 3, 143. 6; 3.
193, 9; 3. 195, 18
2, 38: c/ 5. 25, 42
2, 41: 5, 23, 40
492
2. 46: c/ 2, 209, 30
2. 48: 5. 38. 35; 5. 43, 28; 5. 44,
33; 5, 63. 67. 104; 5, 64. 126; F
5, 42. 36; 5, 43. 28
2, 58: 6, 23. 39; 6, 27, 112
pecc. mer.
1, 3,.: c/ 1. 67, 177
1, 14: c/ 2, 85, 17; 2. 96. 4
3. 2: F 1. 56. 6
pecc. ori.
3: c/ 6, 25, 69
24: c/ 1, 56. 6
?rixc. Ori.
5-7: c/ 5. 47, 60
vit. best.
10: F 5. 55, 9; 6. 12, 137; 6. 26. 213
xenno I cle ieiunio
4: 1, 52, 63
acl16.
1,45; 2.60: F 6. 26, 214
iv.
2. 145: F 5. 17, 34
6oni,
48: F 4. 90. 23
ep.
lrx 6. 22. 51
Nn.
2, 34: c/ 1, 64, 62
5, 73: ys 1. 64. 62
5. 74: ^ 1, 105. 47'; 4. 103, 42; 5.
59, 80; 6. 41. 60
ort.
lr. 69 >V (5t.-5): F 5, 55. 9; 6.
12, 137; 6, 26, 213
lr. 84 /. 1 (5t. -2.): c/^ 4. 43, 78
oll.
2, 5: F 5, 1, 38
rep.
6, 19: c/^ 5. 25. 89
'suxc.
1, 62: F 5. 1. 45
(Icii,ic. (Icl!>l8^.
y? 5. 44, 34
6om. orat.
16: 1. 72. 39; c/ 6, 6. 59; 6. 14,
115; F 6, 14, 184
17: F 6. 10, 91
ep.
64, 5: 2. 164. 15; F 1. 50. 42; 1.
52, 48; 1. 106. 49; 2, 214, 39; 6.
21, 66; 6, 23, 129
mort.
4:^6,14,118
acl l)uirin.
3, 4: 6. 18, 79
Olr87.
2, 4. 5 (?aulux): F 5. 23, 93
anacepli.
2. 3. 1: F 4, 47. 22
0s,
493
494
(aponolux) - 22 (conipletur);
2,84,27 (xic) - 34
309: c/ 4, 87, 67
?Korm.
77: c/ 4. 75, 17
iur)
92: 1,141.51 (noc) - 68 (en)
241: 2,140,16-21
!.l1?U8 ?LKI^.
doli, cle tribux quaextionibuz
71 l1961), 22-70
23: 2,160,10-13
24: 2,158,18 (cur) -24 (xumere)
3. Inorx i>ic)>li>ii^l
^tlianaxiux,
^lexanclrlnux
epi'
497
donxiantmopoiix: 3, 166, 2
^tlianaxianux: 1, 75, 34
dorneliux: 1, 98, 56
^tlienae: 4, 43, 25
^icux: 4, 88, 4
Oitobolux: 4, 88, 4
^uuxtinux: 1, 1, 8; 1, 2, 12; 1,
(/nici: 4, 43
(/prianux: 4, 112, 4
dyrux: 1. 140. 12
Dniiel: 4. 129. 27
4; 5. 30; 5. 54. 8; 6. 4. 2; 6. 6. 6;
Leliel-ebuI: 5. 21. 20
Lelial- 3, 187, 7
Kcclexiaxiicux: 1, 45, 5
Min: 6, 30, 3
LnocK: 6, 22, 24; 6. 30, 3. 9
^pKexux: 6, 38, 5. 22
Tpicurux: 2, 4, 1; 5, 26, 20
6xalax- 1, 45. 7; 1, 133. 12; 1, 138.
2; 3, 99. 3; 4. 135. 3
<artlil1o: 5, 26, 26
Lva: 4. 4. 3. 6; 6. 7, 2; 6. 12; 6.
deiliaeux: 4. 129, 30
dlialaei: 1. 82. 8
dl1am: 4, 129, 20
ckanan 4. 128. 4; 4. 129, 29
Xtaniclieoruin
epixco
rlorux: 1. 2. 4; 3. 166. 2; 4, 5. 53
(!oli: 3, 32, 1
dicero: 4, 43, 3
(3raecux: 4, 66, 3
<o1oenxex: 1, 67, 79
31.13
498
121. 26
Nieruxalem: 1. 33, 2; 1. 53, 35; 1.
93. 8; 4. 129. 30
Niexecliiel: 1, 33. 3; 3. 38, 7; 3.
53, 10; 4. 129, 29
claicux: 2, 209. 5
luux: 1. 67; 1. 87; 1. 90. 6; 1.
131; 1. 132, 11; 1. 133. 8. 18; 1,
134, 20; 1. 138, 9; 1, 140, 14; 2,
?Ionoratux: 5, 26, 26
?I/parciex: 4, 43, 25
lullanux: 1, 17, 10
I^ltinux: 4, 66, 3
Ion: 3, 30, 9
I^/caonex: 5, 64, 13
lob: 4. 129, 36
Ioliannex
donxtaiItinc>politaiIux
(dlir^xoxtomux): 3, 111, 10
loliannex, evanelix: 1, 87, 2; 4,
88.9
lovinianux: 1, 96, 5; 1, 98; 3,
144, 29; 4, 121; 4. 122
Iovinianixta: 1, 101, 7
Ippocrene: 3, 117, 2
6, 23. 13
IxraKelita: 1, 132, 12; 2, 152. 6; 4.
499
500
3. 2 ^uuxtini ^exponxa
502
^nAnximux: 2, 133, 22
^,uuxtoclununi: 1, 55, 8
Laal: 1. 141, 119
Laxiliux: 1, 52, 62; 1. 59. 17; 2. 37,
15:4.72.12:4.73,9
Leniamin: 1, 141, 113
daelextiux: 1, 67. 161; 4. 73, 10; 4,
109,32;4. 114, 18;6,25,71. 130
d^in: 2, 181, 15; 6. 7, 46; 6. 23;
6. 27. 408
daipliax: 6, 21, 52
C^lliplion: 1, 64, 57
dartliaiiiienxix: 6, 25, 71
(Ueiliaeux: 4. 129, 74. 77
dliaiu: 4, 129, 50. 61
^Kanaan: 3, 11, 9; 4, 128. 68; 4.
129; cliananaei: 3. 30, 24; 4,
128.52:4, 129,64.67;4.132, 11
dlirinux: 1, 2, 26; 1,5, 15 et 5lepe
dKrixii<mux 1, 10. 14; 1, 19, 39;
dlir^xippux: 5, 23, 73
Qcero: 1, 22, 48. 53; 5, 17, 34; 6.
22.51
dorneiiux: 1, 98, 56
d^nici: 4, 43, 87; 4. 44, 60. 70
(^prianux: 1, 6, 5; 1, 7, 7; 1, 9, 13
1. 50, 42; 1. 52. 48; 1. 59. 16; 1
72. 37. 50; 1. 106, 52. 57; 1, 11/
6; 2. 2. 16. 19; 2. 14, 12; 2, 33. 16
2. 37, 14; 2. 73. 19; 2, 164. 16; 4
72. 11; 4, 73, 8; 4, 109. 28. 30
4, 112, 17; 4. 113, 49; 6. 6. 56; 6
10, 90; 6. 14. 116. 184; 6, 18. 78
6, 21, 66; 6. 23, 129
Hianiel: 4, 129. 68
503
Donaiux: 1, 55, 10
Donatixiae: 1, 10, 19; 1, 75. 41
^ccleanex: 1, 36, 10
Lccliiicux lioer: 4, 34, 12
Min: 1, 141. 114; 6.30; 39, 57. 69
^1ixabeili: 4, 134, 12
ZxiKei': 3. 163, 9
^unoinianux: 4, 7, 12
40; 6, 22. 62
^laniclieorutn
epixco
(aineux: ^ 4, 122, 70
Qolin: 3, 32. 20
donnaniinopolnanux
504
lHxarux: 6, 7, 58
505
Qxee: 1, 141, 90
?alatinux: iuclicium -um 1, 67,
173; 1. 96, 26; 1, 133. 68; 2, 66.
10; 93. 6; 2, 103. 41; 3. 57. 44; 6.
16, 44; 6, 25, 72; ?alaextini (epi'
xcopi) 3, 57, 46
?aulux: 1, 52, 59; 1, 59. 31; 1, 67,
159; 1, 89. 12; 1, 93. 42; 1. 106.
54; 1. 129. 6; 3, 133. 37. 82; 1,
141, 26; 2. 142, 9; 2. 158. 36. 37;
2, 205, 16; 2, 220. 25; 3. 50, 35;
4, 77. 19; 5. 25, 84; 5. 48, 10; 5.
59. 41; 6. 10, 89; 6, 14, 141; 6,
18.64
?elaiux: 1, 2, 29; 1, 48; 1. 56, 5;
1, 59, 40; 1, 67. 158. 173; 1, 96,
26; 1. 133, 67; 2, 36. 25; 2, 66; 2.
93, 7; 2, 103. 41; 2, 104. 39; 2,
107. 24; 2, 166, 21; 2, 188. 11; 2.
192, 8; 3. 37, 29; 3, 56, 11; 3, 57,
45. 47; 3. 178, 23; 4, 10. 25; 4. 43,
63; 4, 67, 39; 4, 73, 10; 4, 89. 47;
4. 106, 41; 4. 109. 32; 4, 112; 4,
114, 18.22;4, 118, 30; 4. 122.31;
4, 123, 46; 4. 136. 19; 6, 16. 44; 6,
21. 74. 75; 6. 25. 72. 130
?elaianux: prael. 1. 9. 14; 1, 14,
8:1.33,11:1.35. 14; 1.70.33:1.
75, 39; 1. 94, 75; 1, 115, 16; 1.
129. 11; 2. 22. 26; 2, 31. 20; 2. 41.
8; 2. 51, 8; 2, 97, 29; 2. 112. 6. 7;
2. 142. 23; 2. 150, 14; 2. 153. 33;
2. 198, 10; 2. 214. 42; 2. 215. 55;
2, 232, 10; 2, 235. 16; 3. 6, 9; 3, 7.
8; 3. 28. 13: 3. 37, 29; 3. 53, 18: 3.
56, 28. 35; 3, 136, 13; 3. 154. 71;
506
8abaotK: 1. 141. 94
8abellianux: 5, 25. 39. 43
8alomon: 3, 52, 30
8apieniia 4, 135, 23; 6, 22, 146;
(/li^): 4. 124, 26; 4. 129. 45; 6.
26.167; 6,30.138. 151
8'ra: 1. 141, 36; 3, 85. 74; 3, 88,
40.47
8aulux:1,93.42;1, 133, 37
8cotux: 4, 44, 59
8imon XIaux: 1, 98, 57
8ion: 6. 15, 81; 6, 22, 61
8cxloma: 6, 23, 72
8ooinitae: 3. 12. 30; 4, 128, 55;
6,23
8uxanna: 4, 37, 27
o/<ic D!^e
? NNb ^8l!ll3?? 83
I5Ll^3 700l-Z228'X