2

KATALOG GRAFI KI KONS TANTEGO BRANDLA

Z E Z B I O R W A R C H I W U M E M I G R A C J I B I B L I O T E K I U N I W E R S Y T E C K I E J W T O R U N I U
BACCHANAL E/ S ABBAT Ba c h i c z n y t a n i e c ( S a b a t ) , 1 9 1 9
M U Z E U M U N I W E R S Y T E C K I E T O R U 2 0 0 5
D e d y k o w a n y Wi t o l d o w i L E I T G E B E R O WI
KATALOG GRAFI KI KONS TANTEGO BRANDLA
Z E Z B I O R W A R C H I W U M E M I G R A C J I B I B L I O T E K I U N I W E R S Y T E C K I E J W T O R U N I U
Wi t o l d L e i t g e b e r i Ko n s t a n t y Br a n d e l 1 9 5 9
Publ i kacj a przygotowana z okazj i wystawy Graf i ki Konstantego Brandl a ze zbi orw Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki Uni wersytecki ej
w Toruni u, i nauguruj cej dzi a al no Muzeum Uni wersytecki ego w Toruni u w Col l egi um Maxi mum, IIIII 2005
Koncepcj a wystawy: Mi ros aw Adam Supruni uk
Autorzy katal ogu wystawy:
Ewa Bobrowska- Jakubowska (Par y)
Mi ros aw Adam Supruni uk (Toru)
Joanna Krasnodbska (Toru) opracowani e katal ogu graf i ki
Oprawa pl astyczna katal ogu: Roman Pi ecz ykowski
Sk ad i amani e: Raf a Mi l ewski
Na ok adce i w katal ogu wykorzystano zdj ci a Konstantego Brandl a (ze zb. Archi wum Emi gracj i )
Prezentacj a mul ti medi al na:
Koncepcj a i real i zacj a: Al eksandra Radzi ska, Roman Pi ecz ykowski
Opracowani e graf i czne: Al eksandra Radzi ska, Roman Pi ecz ykowski
Katal og zawi era p yt CD
Wydawca:
Archi wum Emi gracj i
Bi bl i oteka Uni wersytetu Mi ko aj a Koperni ka, ul . Gagari na 13, 87-100 Toru, Pol and
tel . (48 56) 6114 391, f ax (48 56) 652 04 19
e-mai l : archi wum@bu. uni . torun. pl
http://www. bu. uni . torun. pl /Archi wum_Emi gracj i
Of i cyna Wydawni cza Kucharski Toru
ul . Pi kna 2, 87-165 Wi el ka Ni eszawka, Pol and
tel . /f ax (48 56) 678 72 93
e-mai l : kucharski @of i cynamj k. com. pl
http://www. of i cynamj k. com. pl
ISBN 83-89376-23-7
Druk i oprawa: ZPW POZKAL, Inowroc aw
Copyri ght by Bi bl i oteka Uni wersytecka w Toruni u, 2005
Copyri ght by Of i cyna Wydawni cza Kucharski Toru, 2005
Autorzy katal ogu dzi kuj za pomoc przy j ego opracowani u Janowi Kot owski emu, kustoszowi Zbi orw Graf i cznych Bi bl i oteki
Uni wersytecki ej w Toruni u oraz Ewi e Wrbl ewski ej -Kucharski ej z Of i cyny Wydawni czej Kucharski .
Mi ros aw Adam Supruni uk
KONSTANTY BRANDEL (18801970)
Par y pocztkw ubi eg ego wi eku by rd em natchni eni a
dl a pi sarzy, mal arzy, muzykw i poetw rnych narodowoci
o nazwi skach j u g onych l ub dopi ero goni cych za s aw, by
mekk dl a uczonych i studentw z ca ego wi ata i tur ystw,
ktrzy po trzech dni ach czy trzech tygodni ach pospi esznego
zwi edzani a, zach ysnwszy si yci em par yski m wyj edal i
z uczuci em zawodu, bo ni e zdyl i zobaczy wszystki ego co
godne wi dzeni a. Taki m go zapami ta Xawer y Gl i nka. Taki m
wi dzi e go musi a Konstanty Brandel , gdy w si erpni u 1903
roku, krtko po ukoczeni u krakowski ej ASP, zj awi si nad
Sekwan z zami arem podj ci a rocznych studi w mal arski ch.
Urodzony 10 kwi etni a 1880 roku w Warszawi e j ako syn
Jzef a (18431909), urzdni ka Kol ei Warszawsko-Wi ede-
ski ej (wnuk Henr yka Napol eona i prawnuk Henr yka, l ekarza
nami estni ka genera a Jzef a Zaj czka) i Ani el i z Karnkow-
ski ch, mi a wwczas 23 l ata, dowi adczeni e i wi edz zdobyte
na zaj ci ach z r ysunku u Jul i ana Fa ata, Leona Wycz kow-
ski ego, Jana Stani s awski ego i Jzef a Mehof f era, i ni e zna
j zyka f rancuski ego. Pol akw by o wwczas wi el u w Par yu:
pi sarze, poeci , mal arze, rzebi arze, graf i cy, archi tekci , muzy-
cy i studenci artyci i pol i tycy naj nowszej f al i , przybyl i po
ni eudanej rewol ucj i 1905 roku wszyscy zbi eral i si w ma ej
restauracj i Del masa mi eszczcej si przy bul warze Montpar-
nasse. Dusz sto u by m ody Bol es aw Wi eni awa-D ugoszow-
ski , studi uj cy w Par yu medycyn, al e u Del masa w rnych
l atach bywal i rwni e m. i n. : rzebi arz Stani s aw Ostrowski ,
kompozytor Eugeni usz Morawski , mal arze: Leopol d Gotl i eb,
Eugeni usz Zak, Mel a Mutermi l chowa, Wi tol d Gordon, Tadeusz Pruszkowski i Tadeusz Makowski . Brandel zj awi a si tam
rzadko, co naj wyej zaproszony przez ktrego ze sta ych bywal cw, cho mi eszka ni edal eko, w skromnym atel i er na si d-
mym pi trze nowoczesnej kami eni cy na Boul evard Raspai l . W pi er wszych l atach pobytu w Par yu ni e l gn do Pol akw, moe
Wa r s z a wa 1 8 9 8
6
uni ka i ch cel owo, bo przeci e na krtko przed wyj azdem, w rozmowi e ze Stani s awem Wyspi aski m, mi a powi edzi e: ni e
znam j zyka f rancuski ego. W Par yu duo mal arzy, a ma o bdzi e dl a mni e l udzi . Ni e trzyma si te mi dzynarodowej bo-
hemy. Nawet krewnych odwi edzaj cych go w Par yu prowadzi co naj wyej do ktrej z gal eri i przy Ri ve- Gauche, by mogl i
zapozna si z nowoci par yski ego wi ata awangardy. Zaprzyj ani si z wsk grup artystw, podobni e j ak on, samotni kw
z Ol g Boznask, Fr yder yk Frankowsk, Hel en Ci echanowsk, a pni ej z Makowski m, ktr y zj awi si Par yu na
krtko przed I woj n wi atow, Karol em Mondral em, studi uj cym w Par yu graf i k i r ysunek oraz Franci szki em Prochask.
Znaczni e wi cej czy o go z Francuzami kol egowa si z Amede Ozenf ant, przyj ani z Jeanem Buhot mal arzem, znawc
sztuki Dal eki ego Wschodu, autorem ksi ek na ten temat, Cl mentem Ser veau i Fl i ci enem Cacan. Po l atach, wi el u wybi tnych
i ntel ektual i stw pocztku wi eku bdzi e si przyznawa do znaj omoci z Konstantym Brandl em, wrd ni ch Bol es aw Mi ci ski
i Konstanty Regamey.
Po przyj edzi e do Par ya Brandel zapi sa si do Akademi i Vi tti , uczy si , zmi eni a rodowi ska i nauczyci el i ; po akademi i
przyszed kl ub La Pal ette, gdzi e d ugo pozostawa pod wp ywem g onego portreci sty Jacquesa Emi l e a Bl anche a. Mal owa
ol ej e, akwarel e, gwasze wi el e portretw na zamwi eni e. Eksper ymentowa rwni e z cerami k; znany j est co naj mni ej
j eden tal erz z mal owan przez Brandl a scen rodzaj ow. Szybko j ednak zori entowa si , e atwo z j ak przychodzi mu ma-
l arstwo ol ej ne ni e daj e satysf akcj i i zaj si graf i k. W roku 1907, za namow Franci szka Si edl ecki ego, zapi sa si nawet do
Ecol e Nati onal e et Spci al e des Beaux-Arts, by studi owa drzewor yt pod oki em Stef ana Pannemakera, al e kopi owani e wi el ki ch
mi strzw ni e dawa o szans na rozwj . Akwaf orty uczy si g wni e z podrczni ka Maxi me a Lal anne a Trai t de gravure l eau-
-f orte oraz przede wszystki m z podpatr ywani a star ych mi strzw w Luwrze.
Konstanty Brandel naj pe ni ej real i zowa si w techni kach metal owych: akwaf orci e, akwati nci e, mezzoti nci e i suchej i gl e.
W l atach 20. i 30. , krtko i na zamwi eni e, zaj mowa si rwni e drzewor ytem. Skromny dorobek ksyl ograf i czny artysty
ni emal w ca oci zwi zany by z i l ustratorstwem i dekoracj ksi kow prace j ego zyska y uznani e autorw S owni ka
pracowni kw ksi ki pol ski ej . Drzewor yty Brandl a zdobi druki Pol ski ego Towarzystwa Przyj aci Ksi ki w Par yu: ksi ki ,
czasopi sma i druczki rekl amowe. Wyszukane i l ustracj e, znak graf i czny Towarzystwa wykorzystywany od 1925 roku na ok ad-
kach ni emal kadej ksi ki PTPK, oraz eksl i bri sy wykonane dl a cz onkw i wsp pracowni kw stowarzyszeni a (Stani s awa
P. Koczorowski ego, Rosy Bai l l y, Bol es awa Przegal i ski ego, Jzef a Tesl ara i i nnych) s wi adectwem ni e tyl ko dzi a al noci
artystycznej , al e te przyj ani , ktra czy a Brandl a z par yski mi bi bl i of i l ami . Wszel ako, artysta wsp pracowa rwni e
z wydawcami f rancuski mi , w tym g wni e z wydawni ctwem Le Li vre Moderne Il l ustr oraz czasopi smem prawni czym La
France Judi ci are. Ef ekty tej wsp pracy graf i ki i i l ustracj e w ksi kach z wi ny drukarzy f rancuski ch dal eki e by y od
doskona oci , al e pozwol i y artyci e eksper ymentowa z kol orem: powstawa y poza ksi kami bar wne wersj e drzewor ytw
sk adane z dwch, trzech, a nawet czterech kl ockw. W l atach 19171935 Konstanty Brandel ci w drewni e ponad sto
drzewor ytw, j eden z ni ch (a moe rwni e i nne) powsta j ako dzi e o wspl ne z Karol em Mondral em: Brandel r ysowa
Mondral zmaga si z drewnem.
Przez ki l ka l at, po powroci e z Brazyl i i , oszo omi ony kol or ytem i wal orami wi etl nymi tamtej szego kraj obrazu, Brandel
prbowa czy wszystki e f ormy: mal arstwo ol ej ne obok akwarel i , gwaszu, pastel u, oraz coraz rzadszego j u wtedy drze-
wor ytu i akwaf orty, l ecz coraz trudni ej sze warunki f i nansowe i ci asnota zmi eni anych mi eszka zmusi y go do rezygnacj i
z mal arstwa sztal ugowego. W kol ej nych l okal ach z trudem mi eci te pras drukarsk. W rozmowi e z Wi tol dem Lei tgeberem
7
powi e, e decyduj cym powodem rezygnacj i z mal arstwa
by narastaj cy brak zai nteresowani a w mal owani u ol ej -
nym. Akwarel mal owa j ednak w dal szym ci gu: w l atach
19091940 wykona ponad 70 prac w tej techni ce oraz
setki szki cw z podry po Pol sce, W oszech, oraz przede
wszystki m Francj i i Brazyl i i .
Pi er wsza graf i ka w techni ce suchej i g y powsta a w roku
1906, by a to r yci na Pod krz yem, w tym samym roku wy-
kona te pi er wsz akwaf ort Staro. Ostatni a graf i ka
Brandl a powsta a w roku 1954, cho po woj ni e zaj mowa
si grawi ur j u mni ej i ntensywni e i wy czni e real i zuj c
zamwi eni e na eksl i bri s l ub portret. Po 1954, zakupi wszy
okazyj ni e pras graf i czn, wykonywa j eszcze odbi tki ze
starszych p yt.
Graf i k Brandl a cechuj e zarwno zadzi wi aj ca, wni kl i -
wa ci s o i ostro obser wacj i w j ego studi ach pej zay,
rol i n, przedmi otw, postaci i portretw, j ak i f antastyczne,
wi zj onerski e postrzegani e przestrzeni . Tworzc w pocztko-
wym okresi e w krgu nastroj w krakowski ej M odej Pol ski ,
z czasem osi gn odrbny wyraz, w ktr ym czy tradycj
kul tur y i pol ski ej l egendy romantycznej ze strzel i stoci
f rancuski ch katedr gotycki ch, oraz pami wyni esi onego
z dzi eci stwa pol ski ego wi ej ski ego pej zau z ostr ymi konturami pl a Bretani i i Brazyl i i . Kompozycj e swe budowa ci enk
i bardzo precyzyj n kresk, zbl i on do doskona ego r ysunku, z ktrej uk adw wydobywa szczeg y detal u archi tektoni cz-
nego, przedmi otu, f aktur y t a czy mi kkoci ci eni a. Nat oki em l i ni i l ub i ch braki em, szaroci ti nty, potgowa wraeni e
taj emni czoci . Kr ytycy k adl i naci sk bardzi ej na wi doczn w pracach Brandl a stron psychol ogi czn zmaga artysty z j ego
wyobrani , ni na typowe dl a symbol i stw aspi racj e f i l ozof i czne. Brandel tworzy graf i ki z pami ci i wczeni ej naszki -
cowanych detal i spi sanych z obser wowanych z natur y l ub w muzeach przedmi otw. Kontur y, wi at o i bar wy musi a y by
przetrawi one przez wyobrani artysty. Odwrotni e ni Jzef Czapski , dl a ktrego ni e i stni a o mal arstwo i nne ni z natur y.
Dl a Brandl a wraeni e by o wani ej sze ni kszta ty. Pami mdrzej sza od oczu.
W mal arstwi e skupi a si na kol orze, na przeywani u i akcentowani u bar w, w czym naj bl i szy by posti mpresj oni stom.
W l i ci e do przyj aci el a napi sze: Zrozumi a em, e (w mal arstwi e) wszystki m j est wi at o. Rozproszone wi at o w powi etrzu,
gra wi at a w ci eni ach harmoni a i kontrasty. W konsekwencj i oznacza o to w ni eskoczono poprawi ani e bi el i na obra-
zach, a do zupe nego zatraceni a kszta tw, bo zawsze by y ni egotowe. Owa podkrel ana w rozmowach z Wi tol dem Lei t-
geberem, al e te z Jzef em Czapski m czy Zygmuntem Myci el ski m nadrzdna rol a wraeni a i przeyci a w akci e tworzeni a
dzi e a artystycznego wi doczna j est rwni e w graf i ce.
Pa r y 1 9 2 0
8
Sam o swoj ej sztuce powi e: przedmi oty real ne ni e wp ywaj na mni e tak, aeby przedstawi j e zgodni e z rzeczywi sto-
ci . Wp ywaj na mni e poredni o. Mal uj odczuwaj c j e, zal eni e od mej i ndywi dual noci , od moi ch predyspozycj i . Jestem
kl i sz, al e ni e materi al n kl i sz, ktra reaguj e wed ug okrel onych w aci woci . [. . . ] wi at o j est dl a mni e ci g rewel acj ,
odkr yci em i taj emni c. [. . . ] Staram si wi dzi e pod w asnym ktem. Spoj rze z mi ej sca, z j aki ego oko normal ni e ni e patrzy
na wi at.
Wyobrani a Brandl a podl ega a wp ywom sztuki grecki ej , romaski ej i gotycki ej , ktr obser wowa oczami XIX-wi ecznego
symbol i sty, al e wrd wp yww dostrzec mona te bogactwo barokowego sztychu ni emi ecki ego i w oski ego oraz XVIII-wi ecz-
nego j aposki ego drzewor ytu, ktr ym y Par y pocztkw XX wi eku, a ktrego ki l ka sztuk zachowa o si w spuci ni e po
artyci e. Kr ytycy sztuki dostrzegaj w geneal ogi i artystycznej Brandl a probl emy etyczne Gustave a Moreau, i nspi racj e sztuk
Wschodu: Indi i i Japoni i , i ntel ektual i zm Gustave a Fl auberta, redni owi eczn grotesk, romantyczny l k, wi edesk sece-
sj , i l ustracj e Dorgo i erotyczn symbol i k Rodi na. Zapytany, Brandel podkrel a te j ak wysoko ceni prace Rembrandta,
Turnera. . . S owem ni emal wszystko, co w sztuce or ygi nal ne i mdre. Lecz to poszuki wani e korzeni i antenatw to j edyni e
wybi eg. Brandel wypracowa w asny, natychmi ast rozpoznawal ny styl , zaczarowany wi at f orm, kl i matw i opowi eci . Osobny
i doskona y. Czter y wymi ar y, wrd ktr ych naj wani ej szym sta
si wymi ar i ndywi dual nego patrzeni a i przeywani a. Ni e da si
twrczoci graf i cznej Brandl a zaszeregowa do j aki ego j ednego,
konkretnego poj ci a estetycznego. Od samego pocztku szed
w asn, w pe ni uwi adomi on i doj rza drog, dl a ktrej gotw
by poni e wyrzeczeni a i ci ar y samotnoci i bi edy.
Po II woj ni e wi atowej artysta zarzuci graf i k i ostateczni e
wrci do mal arstwa, cho j u skromni ej szego w rozmi arach i
j ak sam podkrel a doj rzal szego, oraz do r ysunku. Z ni emal
30 podarowanych Muzeum Narodowemu w Warszawi e prac ma-
l arski ch, zal edwi e pi gwaszy powsta o po roku 1945. Doda do
tego wypadni e ki l kadzi esi t akwarel i pastel i , a zw aszcza ki l kaset
r ysunkw. I zal edwi e 10 nowych, l ub przerobi onych na nowo,
akwaf ort oraz j edyny drzewor yt. Przyj aci el owi Samuel owi Tysz-
ki ewi czowi , w l atach woj ny i tu po woj ni e, w aci ci el owi Of i cyny
Ni cej ski ej podarowa w 1951 roku akwaf ort CAPRICORNE
ET SAGITTAIRE (Kozi oroec i strzel ec), wykorzystan w druczku
noworocznym, ktra wzbudzi a zachwyt Jana Lechoni a. Jest to te
j edyna akwaf orta odbi ta w ki l ku kol orach.
G wnym powodem, dl a ktrego ni emal na dobre rozsta si
z graf i k by y dowi adczeni a i straty woj enne. Na wi e o wybu-
chu woj ny pol sko-ni emi ecki ej , j eszcze we wrzeni u 1939 roku,
Pa r y o k . 1 9 1 0
9
Konstanty Brandel w gorczce mobi l i zacyj nej , wspl ni e z si ostrzecem Wi tol dem Lei tgeberem spakowa swj dorobek arty-
styczny i rozwi z po znaj omych w Par yu i okol i cach. Kompl et prac, setki u oonych w al bumach graf i k z naj l epszego okresu
twrczoci , ktre gromadzi z myl przekazani a do Pol ski , a take narzdzi a graf i czne z oy w Bi bl i otece Pol ski ej na wyspi e
w. Ludwi ka na przechowani e, uf aj c, e bdzi e j e mg odebra po zawi erusze woj ennej . Prace te j ednak zagi n y. Bdzi e
mi a Brandel pni ej ogromny al do Bi bl i oteki , e chroni c i nne skarby, ksi ki , rkopi sy, dzi e a sztuki i pami tki prze-
sz oci , ni e pomyl el i o j ego depozyci e
1
. W czasi e woj ny zagi n a te prasa graf i czna. Inne zbi or y, deponowane u przyj aci ,
w wi kszej czci uda o si artyci e odzyska.
Konstanty Brandel ni gdy ni e zabi ega o popul arno, ni e dba o nagrody i honor y, z oboj tnoci przyj mowa propozycj e
wystaw, a odmawi aj c t umaczy naj czci ej : j eszcze j estem ni e gotw. Wystaw i ndywi dual nych mi a ni ewi el e, zal edwi e
ki l kanaci e m. i n. w Genewi e, Poznani u, Ri o de Janei ro, Warszawi e, Londyni e, Nogent sur Marne i przede wszystki m w Pa-
1
Ni e j est wykl uczone, e zagi ni one w zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej w czasi e woj ny prace graf i czne Konstantego Brandl a to te same, ktre znaj duj si
obecni e w Muzeum Li teratur y i ni e zosta y zwrcone do Par ya po woj ni e.
Pa r y 1 9 5 0
10
r yu. Wystaw zbi orowych, w ktr ych wzi udzi a by o j ednak ponad 130, w ni emal ca ej Europi e, Stanach Zj ednoczonych
i Brazyl i i . Ci eszy si te, gdy j ego twrczo zyski wa a uznani e u wi dzw, kr ytykw sztuki i przyj aci artystw. Wyrni e
ni e by o j ednak wi el e, wrd naj wani ej szych trzeba odnotowa medal par yski ej Exposi ti on des Arts Dcorati f s (1925) za
proj ekty omi u wi tray, wykonanych pni ej dl a j ednego z poznaski ch koci o w i zagi ni onych w czasi e woj ny; Grand Pri x
na Mi dzynarodowej Wystawi e Sztuki i Techni ki w Par yu w 1937 roku, oraz tytu prezesa honorowego Zwi zku Pol ski ch Arty-
stw Graf i kw uzyskany tu przed woj n. Wi tol d Lei tgeber opi suj e, j ak mal arz pokazywa mu gromadzone przez l ata wyci nki ,
ksi ki i wypowi edzi w prasi e f rancuski ej i pol ski ej oraz dypl omy nagrd i wyrni e, wi adectwa wystaw.
Po I I woj ni e wi at owej drobne prace Brandl a pokazywane by y w Warszawi e, Szczeci ni e, Mal borku i Krakowi e przy
okazj i wi kszych ekspozycj i graf i ki wsp czesnej , l ecz za yci a mi a t yl ko j edn wyst aw i ndywi dual n w Pol sce. W krt-
ki m okresi e popadzi erni kowej odwi l y, w 1958 roku, Muzeum Narodowe w Warszawi e zorgani zowa o ret rospekt ywn
wyst aw akwaf ort i prac ol ej nych. Podobn wyst aw mi a w t ym czasi e rwni e J zef Czapski , al e ani j eden, ani drugi
ni e przyj echal i do Pol ski . Brandel z obawy, e ni e posi adaj c f rancuski ego obywat el st wa, a j edyni e uchodczy t ravel do -
cument , bdzi e mi a k opot y z powrot em do Par ya. Wyst awa
w Warszawi e ni e zdo a a j ednak przywrci t wrczoci mal arza
Pol sce. Ni ewi el ki e znaczeni e mi a y art yku y i recenzj e prasowe,
w kt r ych podkrel ano zarwno pochodzeni e z Warszawy, j ak
i par yski e t o j ego szt uki .
Konstanty Brandel by emi grantem. Stroni j ednak od powo-
j ennego pol ski ego wi ata emi gracyj nego, cho ni e od l udzi .
W l atach mi dzywoj ennych bywa w Pol sce czsto, al e zawsze
wraca do Par ya. W 1924 roku powsta o w Par yu Pol ski e To-
warzystwo Przyj aci Ksi ki . Stworzy o j e grono l udzi zako-
chanych w pi kni e druku zbi eraj ce si w Caf Mahi en przy
bul warze Sai nt-Mi chel . Bywa wrd ni ch Brandel , ktr y zosta
cz onki em zarzdu Towarzystwa. Zaproj ektowa te znak gra-
f i czny Towarzystwa ci tego w drewni e Pegaza, ktr y zdobi
bdzi e ok adki ni emal wszystki ch drukw PTPK i i l ustrowa
dwi e spord szeci u wydanych do roku 1939 przez Towarzystwo
ksi ek, w tym utwr Zygmunta Zal eski ego O rzeczach b ahych
i wi ecznych. Bi ul etyn PTPK naj ywi ej l edzi te poczynani a ar-
tystyczne i sukcesy Brandl a, rwni e w l atach powoj ennych. Po
woj ni e wystawi a g wni e pod auspi cj ami PTPK l ub w gal eri ach
ni epol ski ch. Ni e by te specj al ni e modny: dl a Zof i i i Kazi mi erza
Romanowi czw, w aci ci el i Gal eri e Lambert, naj wani ej szej pol -
ski ej gal eri i w Par yu, by wrcz starowi ecki , dl atego te za-
pewne ni gdy w gal eri i przy 14 rue St-Loui s-en-l Il e ni e wystawi a .
Br a z y l i a o k . 1 9 3 5
11
Z artystami pol ski mi spoza Towarzystwa przyj ani si
sporadyczni e. Wi ksza zay o czy a go z Jzef em
Czapski m, Jani n Mrozowsk, Wac awem Zawadow-
ski m, Fr yder yk Frankowsk i Stef anem de Doma-
radzki m; odwi edzal i go: Jzef obodowski , Jan Ul a-
towski , Jan Wi nczaki ewi cz, Szymon Laks oraz przede
wszystki m si ostrzeni ec, Wi tol d Lei tgeber z Londynu.
Z i nstytucj ami emi gracyj nymi mi a zni kome kontak-
ty, cho w 1960 roku otrzyma Nagrod Pl astyczn
par yski ej Kul tur y, zapewne za spraw Czapski ego,
ktrego okol i cznoci owa l audacj a uzupe ni a a ko-
muni kat redakcj i . Nazwi sko Brandl a ni e wystpuj e
w szki cach powi conych sztuce pol ski ej emi gracj i
autorstwa Mari ana Bohusza- Szyszko czy Stani s awa
Frenkl a, ktrzy z kroni karsk dok adnoci notowa-
l i aktywno pol ski ej artystycznej di aspor y po 1945
roku. Jak ma o by obecny w pol ski m Par yu ni ech
wi adczy f akt, e uzupe ni aj c nekrol og w Kul turze,
Wi tol d Lei tgeber musi a przypomni e podstawowe
dane bi ograf i czne. W ki l ka l at po mi erci mal arza,
Czapski napi sze, e Brandel by w Par yu wrd arty-
stw powszechni e znany i zawsze mwi ono o ni m, e
yj e na grani cy wi el ki ego ni edostatku. Doda przy tym, e Brandel ni e tyl ko na l os ni e narzeka , al e zdawa o si , e ten stan
uwaa za j edyny w aci wy dl a mal arza. Potwi erdza to wi adectwo Jana Wi nczaki ewi cza, ktr y po mi erci mal arza napi sa :
W bi bl i otece oj cowski ej wpad a Brandl owi w rce ksi ka Johna Stuarta Mi l l a, w ni ej wyczyta zdani e, e cz owi ek powi ni en
pracowa tyl ko nad sob. Gardzc pi eni dzmi i s aw, skazuj c si na doywotni ndz, Brandel pozosta wi erny tej dewi zi e.
Pracowa nad sob. Al e ni e dl a si ebi e. Dl a dal eki ej Pol ski , ktrej ni e wi dzi a przez si edemdzi esi t l at. Dl a Pol ski , ktra by a
dl a ni ego poj ci em prawi e rel i gi j nym i naj ci epl ej szym wspomni eni em dzi eci stwa. Jednoczeni e, Brandel twrczo swoj
traktowa nadzwyczaj powani e. Czapski opowi edzi a zdarzeni e: gdy j eden z goci Brandl a wzi wszy do rki gwasz upuci go
ni echccy na zi emi , Brandel , zwykl e tak uprzej my, zaprowadzi go do wyj ci a i otworzy drzwi mwi c: Pan z mal arstwem
ni e umi e si obchodzi .
Opi suj c swoj u Brandl a wi zyt w l atach 50. w mi eszkani u na pl acu Pi gal l e, Jzef Czapski zapami ta star y zmursza y
sal on z oknem na pl ac z ki l koma zaspanymi prostytutkami , stare ci ki e mebl e w pokrowcach oraz ni el i czne pl akaty wystaw
i graf i ki na ci anach. Wrd ni ch reprodukcj a sztychu Rembrandta Chr ystus wrd trdowatych. Tu po raz pi er wszy przey em
sztuk Brandl a napi sze ni e szukaj c powi za i zbl i e do tych czy i nnych wtkw artystycznych czy i zmw, al e w ani e
w tym, co w sztuce Brandl a j est j edyne.
Pa r y 1 9 4 5
12
Prace graf i czne Brandl a znaj duj si w Bi bl i othque Nati onal e w Par yu, Neue Pi nakothek w Monachi um, Muzeum Wa-
tykaski m, Bri ti sh Museum w Londyni e oraz zbi orach publ i cznych w Wi edni u, Genewi e, Bruksel i , Nowym Jorku. Traf i y tam
w l atach 20. i 30. ubi eg ego stul eci a. Ki erowany upart myl , by wszystko, co stworzy mog o po j ego mi erci wrci do
Pol ski , nawet w naj trudni ej szych warunkach materi al nych Brandel ni echtni e sprzedawa swoj e obrazy i graf i ki . Po II woj ni e
wi atowej , maj c wi adomo ogromnej straty j ak poni s wskutek ni edbal stwa Bi bl i oteki Pol ski ej , pozwal a sobi e j edyni e
na sprzeda l ub darowi zny do bi bl i otek i muzew sztuki w Pol sce. W rozmowach z si ostrzecem, al e te z Czapski m, mi a
powi edzi e: wi dzi Pan, chc aby te obrazy by y w kraj u zebrane, eby m odzi mogl i z ni ch korzysta, na ni ch si uczy. . .
Ni e uczy, bro Boe, j ak mal owa, al e j aki e b dy omi j a, eby te obrazy by y tam dl a. . . yci a, dl a. . . kul tur y, bo one s
konsekwentne.
T dba o o zachowani e spuci zny dl a potomnych w Pol sce potwi erdzaj te i nne rd a. Wspomi na o tym Jan Ul atowski
w l i ci e do W. Lei tgebera ze styczni a 1971 roku: Z rozmw z Brandl em pami tam, j ak bardzo mu zal ea o na tym, by prace
j ego (ktre staranni e zbi era i przynaj mni ej j eel i chodzi o pastel e i gwasze ni eustanni e poprawi a ) znal az y si w mu-
zeach w Pol sce. Owa konsekwencj a z j ak chroni ca o ocal a ej spuci zny artystycznej spowodowa a, e prace Konstantego
Brandl a rzadko poj awi aj si na r ynku antykwar ycznym, wszel ako te, ktre of erowane s w sprzeday pomi mo braku
tradycj i i mol i woci kol ekcj onowani a osi gaj wysoki e ceny.
Ostatni e dzi esi l at yci a Konstanty Brandel spdzi bez trosk w podpar yski m Domu Opi eki dl a Mal arzy i Rzebi arzy,
do ktrego, dzi ki pomocy przyj aci Francuzw, traf i j ako j edyny obcokraj owi ec. W tym czasi e prawi e j u ni e tworzy , l ecz
i ntensywni e poprawi a wczeni ej sze prace mal arski e. W mowi e nad trumn artysty ksi dz Wi ktor Grzesi ek powi e: Brandel
stawi swoj ej sztuce wi el ki e wymagani a. To co odczuwa , co wi dzi a w wi zj i twrczej , ni gdy zupe ni e ni e odpowi ada o temu
co odtworzy na p tni e czy r ysunku. Dl atego ni gdy ni e uwaa swoj ego obrazu za skoczony i stal e poprawi a swoj e dzi e o.
Sztuka dl a ni ego by a kontempl acj Prawdy odwi ecznej i odtworzeni em j ej f ormami zewntrznymi . Zdawa sobi e spraw, e
ta kontempl acj a wymaga ascezy i e przez ascez zbl i y si naj bardzi ej do Prawdy. Uprawi a wi c swoj ego rodzaj u ascez. y
samotni e, bez wygd, w sta ym skupi eni u, czsto mi l czeni u. Zmar w szpi tal u wi tego Antoni ego w Par yu 5 l i stopada 1970
roku. Dwa l ata pni ej urn z prochami z oono w grobi e oj ca na warszawski ch Powzkach.
Krtko po mi erci Brandl a, j edyny spadkobi erca Wi tol d Lei tgeber real i zuj c ostatni wol mal arza, przekaza wi ksz
cz spuci zny artystycznej do Pol ski . Wrd obdarowanych i nstytucj i znal az y si : Muzeum Narodowe w Warszawi e, muzea
pastwowe w Krakowi e, Poznani u i Toruni u oraz gabi nety r yci n na Uni wersyteci e Warszawski m i w Ossol i neum. W 1978 roku
Muzeum Narodowe urzdzi o pomi ertn wystaw twrczoci artystycznej Konstantego Brandl a, eksponuj c w si edmi u sal ach
cz z ponad 3 tysi cy otrzymanych w darze obrazw ol ej nych, akwarel , gwaszw, r ysunkw i graf i k, wydaj c przy tej okazj i
obszerny katal og rej estruj cy wszystki e prace. Wstp do katal ogu napi sa a Irena Jaki mowi cz przy wsp pracy Wi tol da Lei tge-
bera, ktr y z pi etyzmem odtworzy szczeg ow bi ograf i artysty rej estruj c etapy yci a i twrczoci , podre artystyczne,
przyj ani e pol ski e i f rancuski e, wystawy, publ i kacj e, sukcesy i troski , a po pomi ertn percepcj dzi e artysty w Pol sce.
Kol ej n wystaw, j u mni ej sz, przygotowa o Muzeum z okazj i setnej roczni cy urodzi n Brandl a w roku 1980. Korespondencj e,
dokumenty, ni el i czne f otograf i e i pami tki oraz pewn l i czb r ysunkw i graf i k Brandl a, Wi tol d Lei tgeber powi erzy w l atach
19771995 opi ece Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, ktrej pi kny wi zerunek by ni egdy artysta wykona w mi edzi na zamwi eni e
Franci szka Pu aski ego. Spi s podarowanych archi wal i w opubl i kowany zosta w tomi e VII Katal ogu rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej
opubl i kowanym w roku 1996, a szki c hi stor yczny w Bi ul etyni e Inf ormacyj nym Bi bl i oteki Narodowej (1/1996).
13
W roku 2001, ost at ni a j ak si wydaj e wi el ka cz
spuci zny art yst ycznej oraz archi wal i a po Konst ant ym Brandl u
t raf i y do Toruni a. Podarowa j e t oruski emu Archi wum Emi -
gracj i w Bi bl i ot ece Uni wersyt ecki ej Wi t ol d Lei t geber si o-
st rzeni ec art yst y, mi eszkaj cy w Londyni e, wesp z w asnym
archi wum i l i czcym ki l kaset wol umi nw ksi gozbi orem. Dar
Wi t ol da Lei t gebera, w czci powi conej Brandl owi , sk ada
si z or ygi nal nych prac mal arza, pami t ek po ni m i archi wa-
l i w zwi zanych z obecnoci t wrczoci art yst y w Pol sce i na
wi eci e (wyst awy, recenzj e prasowe, ksi ki ) oraz real i zacj t e-
st ament u, t j . rozdysponowani em spuci zny Brandl a wrd mu-
zew i bi bl i ot ek po roku 1970. Prcz ni emal kompl et u dosko-
nal e zachowanych, sygnowanych odrczni e l ub st empl em graf i k
we wszyst ki ch t echni kach, u oonych chronol ogi czni e w ki l ku
t eczkach, dar zawi era t e pewn l i czb graf i k ni e sygnowanych,
prb warszt at owych, odbi t ek mni ej udanych oraz kompl et
ksi ek, do kt r ych Brandel przygot owa i l ust racj e graf i czne.
Wi t ol d Lei t geber podarowa do Toruni a ponadt o ki l kanaci e
szki cowni kw Konst ant ego Brandl a (naj st arszy z roku 1911),
l une r ysunki i szki ce poprzedzaj ce prace graf i czne l ub mal ar-
ski e, ki l kanaci e akwarel i past el i , gwasze, monot ypi e, szki ce
i proj ekt y wi t ray z 1924 roku oraz ki l ka prac ol ej nych. Wrd
podarowanych Archi wum pami t ek i mat eri a w warszt at owych
po Brandl u by a t eczka graf i k obcych, wrd ni ch XVI - wi eczne
szt ychy (np. Georga Pencza), j aposki e drzewor yt y z XVI I I w. ,
obraz ol ej ny J eana Buhot a, XI X- i XX- wi eczne f rancuski e pol oni -
ca, w t ym prace Mi cha a P oski ego, Leona Wycz kowski ego,
St ef ana Mroewski ego, Hel eny Ci echanowski ej (Saga) i Karol a
Mondral a. By y t e pami t ki osobi st e: ksi ki z dedykacj ami ,
dokument y, ni el i czne korespondencj e i rkopi sy, f ot ograf i e,
wi adect wa, dypl omy, zegarki , szt uce, order y i medal e, i t p.
Uznaj c warto badawcz i wyj tkowo zbi oru Konstantego
Brandl a, we wrzeni u 2001 roku utworzono w Bi bl i otece Uni -
wersytecki ej w Toruni u Gabi net Konstantego Brandl a, w ktr ym
pokazywane s prace i pami tki po artyci e.
No g e n t s u r Ma r n e p o d Pa r y e m 1 9 6 9
L A LUNE Ks i y c , 1 9 2 7
15
Ewa Bobrowska- Jakubowska (Par y)
PARYSCY PRZYJACIELE KONSTANTEGO BRANDLA
Mal arz, graf i k, by Konstanty Brandel warszawski m par yani nem, czy par yski m warszawi aki em? Pytani e to ni e j est reto-
r yczne. Kwesti a mi a a znaczeni e dl a artysty, skoro po wi el u dzi esi tkach l at ni eobecnoci w rodzi nnym mi eci e podpi sywa
swe prace: Konstanty Brandel z Warszawy. Ki edy czytamy o Brandl u, dwa probl emy rzucaj si w oczy. Pi er wszy to j ego
pol ski charakter, drugi to anegdoty, zwi zane z j ego samotni ctwem, oder wani em od codzi ennego yci a. Ni emal wszystki e
artyku y powi cone sztuce Brandl a podkrel aj j ego przywi zani e do rodzi nnego kraj u, k ad naci sk na f akt, e pomi mo ni e-
mal 70 l at spdzonych we Francj i ni gdy si tam ni e natural i zowa , e ni e chci a rozprasza (czytaj : sprzedawa) swoi ch dzi e ,
cho y w skraj nym ni edostatku, po to by w ca oci przekaza j e do oj czyzny. S uy mi a y m odym pokol eni om przyk adem
i nauk, j ak uni ka b dw. Ni ewtpl i wi e, postawa Brandl a wskazuj e na poczuci e g boki ej i dentyf i kacj i z kraj em pochodze-
ni a. Wydaj e mi si j ednak, e kr ytycy i hi stor ycy sztuki pi szcy o artyci e, przeceni aj j ej znaczeni e. Ni e j est moi m cel em
wykazani e, e ni e nal ey w Brandl u wi dzi e g boki ego patri oty. Natomi ast chci a abym zaproponowa ref l eksj nad tym, co
to w aci wi e w j ego czasach i w j ego ustach mog o znaczy, by nasze w asne uczuci a patri otyzmu i dumy narodowej ni e prze-
s oni y nam wagi przynal enoci do wi el ki ej mi dzynarodowej spo ecznoci , j aki ej Brandel w Par yu ni ewtpl i wi e by czci .
Dal ej , czy chodzi o mu o f aktyczn i dentyf i kacj z konkretnym kraj em? Jel i tak, to ktr ym? Za yci a artysty Pol ska zmi eni a
si przeci e ki l kakrotni e. Pol ski , ktr opuszcza w 1903 roku, f ormal ni e wcal e ni e by o. Pol ska, ktr odwi edza w okresi e
mi dzywoj ennym przesz a ogromne przemi any od organi zmu pol i tycznego, ktr y powol i zaczyna si na nowo kszta towa do
w mi ar j ednol i tej struktur y, j ak przedstawi a a bezporedni o przed II woj n wi atow. Wreszci e Pol ska powoj enna, ktrej
ni gdy ni e odwi edzi , reprezentowa a j eszcze i nn j ako. A moe chodzi o tu raczej o rodzaj abstrakcyj nego poczuci a wi zi
z kul tur kraj u, ukszta towanego we w asnej wyobrani ?
Obracamy si w krgu artystw emi gracyj nych, ktrzy przez krtszy l ub d uszy czas mi eszkal i i pracowal i w Par yu,
a wczeni ej w Monachi um, l ub w Rzymi e. W ogromnej wi kszoci wszyscy oni podkrel al i swoj pol sko. Ki edy kraj by pod
zaborami , j edyni e zagrani c mona by o w pe ni af i rmowa uczuci a patri otyczne. W tej w ani e perspektywi e wi dzi e trzeba
na przyk ad stowarzyszeni a kul tural ne i zawodowe o charakterze narodowym, tak chtni e zak adane przez Pol akw we Francj i .
Rol tych towarzystw by o m. i n. podtrzymywani e wi zi towarzyski ch i zawodowych, wci o charakterze narodowym, poprzez
regul arne zebrani a cz onkw, organi zowani e konf erencj i , koncertw, wi eczorw autorski ch, czy wystaw. Udzi a w yci u towa-
rzystw zaspakaj a potrzeb przynal enoci do wspl noty narodowej , czasami nawet utrudni aj c i ntegracj w kraj u osi edl eni a.
Ni e mg j ednak zastpi , zw aszcza w przypadku artystw pl astykw, udzi a u w yci u artystycznym w kraj u, w ktr ym
przebywal i . Rwnoczeni e f i zyczna ni eobecno w Pol sce ni e pozwal a a i m na aktywny udzi a w yci u artystycznym w kraj u.
Autorzy pi szcy o Boznaski ej podkrel al i j ej aktywny udzi a w yci u artystycznym na zi emi ach pol ski ch. Tymczasem udzi a
mal arki by raczej bi erny. Przej awi a si bowi em obecnoci j ej dzi e na wystawach kraj owych. Dzi e a te oddzi a ywa y na j ej
kol egw artystw w Pol sce, al e sama mal arka bywa a w Pol sce stosunkowo rzadko i ni e mi a a regul arnych okazj i ogl dani a
wystaw kraj owych. Jej w aci wym otoczni em artystycznym by a scena par yska.
16
Podobni e rzecz mi a a si z Brandl em. Pomi mo j ego dekl arowanego przywi zani a do oj czyzny, obraca si on w mi dzyna-
rodowym rodowi sku artystycznym Par ya i pewnych krgach rzeczywi ci e pol ski ch, uf ormowanych j ednak poza grani cami
kraj u. Fakt ten musi a mi e kapi tal ne znaczeni e dl a rozwoj u j ego twrczoci , zw aszcza, e Par y w owym okresi e of erowa
ni eporwnywal ni e wi kszy potencj a artystyczny ni ktr ykol wi ek z pol ski ch orodkw: l i czne i rnorodne wystawy, od
wi el ki ch sal onw, przedstawi aj cych zarwno sztuk uznan i of i cj al n, j ak Sal on Artystw Francuski ch, czy Sal on Soci t
Nati onal e des Beaux-Arts, j ak i naj nowsze, czasem ef emer yczne tendencj e, j aki e goci y na Sal oni e Ni ezal enych, czy Sal oni e
Jesi ennym. Dynami czni e dzi a aj ce gal eri e, a take ni ezal eni agenci , tzw. courti ers zapewni al i bardzi ej kameral n, acz sku-
teczn promocj sztuki wsp czesnej . Bogate zbi or y muzeal ne choby samego tyl ko Luwru zapewni a y sta y kontakt z arcy-
dzi e ami mi strzw. Kol ej ne rzdy f rancuski ej III Republ i ki i bogacca si buruazj a sprzyj a y twrcom.
Artyci pol scy szybko zrozumi el i , j ak wi el k oywcz moc moe mi e dl a ni ch podr do Francj i . Std i ch masowy nap yw
do Par ya, ktr y rozpocz si j u w II po owi e XIX wi eku, a nasi l i si znaczni e pod koni ec stul eci a i tak tr wa a do wybuchu
I woj ny wi atowej . Przez Par y przewi nl i si ni emal wszyscy wybi tni pol scy twrcy koca XIX i pocztku XX wi eku. Jedni
wyj edal i tam na studi a, drudzy, j u doj rzal i i ukszta towani , chci el i zapozna si z nowi nkami , wzbogaci w asne muzeum
wyobrani zarwno sztuki starej , j ak i naj nowszej . Mona wrcz zar yzykowa twi erdzeni e, e atwi ej by o zawrze znaj omo
z wybi tnymi pol ski mi twrcami w Par yu na tarasi e ktrej z rozl i cznych kawi arni Montparnasse, w Caf de Dome ou La
Rotonde, w j ad odaj ni Del masa, gdzi e chtni e si zbi eral i , na zebrani u ktrego ze stowarzysze artystycznych, czy wreszci e
w sal ach Luwru ni w kraj u, gdzi e byl i oni rozsi ani po rnych mi astach.
Konstanty Brandel , urodzony w 1880 roku w Warszawi e, spdzi w tym mi eci e dzi eci stwo i m odo. Jego uzdol ni eni a
pl astyczne uj awni y si wczeni e. Jak zanotowa f rancuski kr ytyk Joseph Prard: w wi eku l at szeci u j ego bazgro y to syl wetki
w ruchu, w wi eku l at si edmi u kusz go bar wy, i ch f osf orescencj a, i ch wzaj emne rel acj e, w wi eku l at omi u j edna z graf i k
Rembrandta odkr ywa przed ni m yci e kreski , w wi eku l at dwunastu zabawi a si czeni em wal orw za pomoc l i ni i i arabesek
i wymyl a kubi zm
1
. Ni e wi adomo, na i l e mona wi erzy f rancuski emu kr ytykowi , wi adomo j ednak, e dwudzi estol etni Bran-
del wyj echa na studi a artystyczne do Krakowa, gdzi e zref ormowana dopi ero co przez Jul i ana Fa ata Akademi a Sztuk Pi knych
zapewni a a dobr y pozi om wykszta ceni a. By to okres, ki edy pracowni ami krakowski ej uczel ni ki erowal i artyci tej mi ar y,
co Jacek Mal czewski , Leon Wycz kowski , czy Jan Stani s awski . Przez pi er wsze dwa l ata (19001902) Brandel studi owa
naj pi er w u Wycz kowski ego, potem u Jzef a Uni erzyski ego, ostatni za rok (1902/1903) u Jzef a Mehof f era. Jego postpy
artystyczne dostrzegane by y przez prof esorw i wi el okrotni e nagradzane. W si erpni u 1903 roku m ody absol went Akademi i
wyj echa do Par ya z zami arem odbyci a rocznych studi w mal arski ch. Chci a pozna mal arstwo f rancuski ego symbol i sty,
ktr y zape ni a swe p tna chi merami , sf i nksami , mi tol ogi cznymi postaci ami i f antastyczn archi tektur, mal uj c j e w sposb
ca kowi ci e nowoczesny, Gustave a Moreau.
Wszyscy przybywaj cy do Par ya marzyl i o s ynnej par yski ej Ecol e des Beaux-Art s, j ednak wst p do ni ej w cel u odbyci a
regul arnych st udi w by ut rudni ony dl a st udent w obcokraj owcw. Czci ej udawa o i m si zapi sa do pracowni poszcze-
gl nych prof esorw poza of i cj al nym kursusem. Nap yw art yst w z ca ego wi at a, kt rzy chci el i si kszt a ci w Par yu,
doprowadzi do powst ani a l i cznych pr ywat nych akademi i mal arski ch. Ci eszy y si one wi el ki m powodzeni em, gdy wst p
1
Joseph Prard, Brandel , Derni re Pari s, 10. 01. 1946.
17
do ni ch ni e przedst awi a adnych t rudnoci , op at y za st udi a by y umi arkowane, a korekt dokonywal i czst o prof esorowi e,
uczcy rwnoczeni e w Ecol e des Beaux-Art s.
M ody Brandel zapi sa si do Akademi i Vi tti . O j ego wyborze zadecydowa y by moe przyj azne stosunki pol ski ego ro-
dowi ska artystycznego w Par yu z t i nstytucj . To w ani e w sal ach Akademi i , mi eszczcej si w sercu artystycznej dzi el ni cy
Montparnasse, odby a si wystawa prac uczestni kw konkursu artystycznego, zorgani zowanego w 1901 roku przez dzi a aj ce
nad Sekwan Towarzystwo Pol ski e Artystyczno-Li teracki e. W j ur y konkursu zasi ada te prof esor Akademi i Vi tti , Luc- Ol i vi er
Merson. U ni ego te kszta ci si Brandel . Artysta uczszcza rwni e do Akademi i de l a Pal ette. W okresi e wczesnych studi w
par yski ch zaj mowa si g wni e mal arstwem w ol ej u, akwarel , gwaszem; ceni sobi e sztuk portreci sty Jacquesa-Emi l e a
Bl anche a. atwo, z j ak przychodzi o mu mal arstwo ol ej ne, mi a a zadecydowa o zmi ani e j ego zai nteresowa w ki erunku
graf i ki . Drugi m powodem zaj ci a si graf i k by y trudnoci f i nansowe. Materi a y mal arski e by y drogi e, mal owani e wymaga o
przestrzeni zarwno do pracy, j ak i sk adowani a dzi e . Trudnej kuchni metal owych techni k graf i cznych nauczy si sam,
z podrczni ka Maxi me a Lal anne a Trai t de l a gravure l eau-f orte, opubl i kowanego w 1866, al e ktrego kol ej ne, si dme
wznowi eni e ukaza o si j eszcze w 1920. Na studi a drzewor ytu zapi sa si , za namow mal arza i graf i ka Franci szka Si edl ec-
ki ego, ktr y w tym czasi e take przebywa nad Sekwan, w 1907 do par yski ej Ecol e des Beaux-Arts do pracowni graf i ka bel -
gi j ski ego pochodzeni a, Stphane a Pannemakera. W tym te roku nastpi par yski debi ut artystyczny Brandl a, ktr y wystawi
such i g zatytu owan Pod krz yem na Sal oni e Artystw Francuski ch. Jesi eni zai naugurowa rwni e swoj obecno na Sa-
l oni e Jesi ennym, ktrego j u po I woj ni e zostani e cz onki em, prac ol ej n Katedra Notre-Dame w Par yu. W pi er wszym okresi e
swego pobytu w Par yu, przed I woj n wi atow, artysta stosunkowo czsto bywa w Pol sce. W roku akademi cki m 1908/1909
naucza nawet r ysunku w warszawski ej Szkol e Sztuk Pi knych. Pobytw w Pol sce ni e zani echa rwni e po mi erci rodzi cw.
Podrowa te do W och, a wyj azdy te by y ni ezbdnym etapem artystycznego wykszta ceni a twrcy i uzupe ni eni em j ego
tzw. kul tur y ogl nej w zakresi e antyku i renesansu, co znaj dzi e odbi ci e w j ego twrczoci . Brandel odbywa rwni e podre
po Francj i . Im to, j ak i wybranym l ekturom, zawdzi cza sw erudycj i i mponuj c znaj omo epoki redni owi ecza.
Brandel bra czynny udzi a w yci u pol ski ej kol oni i artystycznej , cho zbl i y si do dopi ero po ki l ku l atach pobytu
w stol i cy Francj i . Pol ski e rodowi sko artystyczne w Par yu by o l i czne i organi zowa o si w rozmai te, tak rozpowszechni one
we Francj i stowarzyszeni a. Jednak w pocztku XX wi eku dzi a aj ce od 1897 roku naj wani ej sze z ni ch, Towarzystwo Pol ski e
Artystyczno-Li teracki e, przeywa o w ani e powany kr yzys. W rok pni ej j ego aktywno ca kowi ci e zamar a. Skuteczne
prby zj ednoczeni a kol oni i dosz y do skutku dopi ero w 1910 roku, ki edy to Wac aw Gsi orowski za oy Towarzystwo Pol ski e
Li teracko-Artystyczne. Ki l ka mi esi cy pni ej , na pocztku 1911 roku, powsta o z i ni cj atywy rzebi arza Stani s awa K. Ostrow-
ski ego Towarzystwo Artystw Pol ski ch w Par yu (TAP). O i l e Towarzystwo Pol ski e Li teracko-Artystyczne by o el i tarne i trudno
by o si do ni ego dosta, o tyl e TAP by o otwarte dl a wszystki ch twrcw. Dl atego dzi wi ni eco brak nazwi ska Brandl a na
l i ci e j ego cz onkw za oyci el i , zamkni tej 10 styczni a 1911 roku. By moe, przyczyn by y j ego czste wwczas wyj azdy do
Pol ski ? Trudno bowi em przypuszcza, e artysta, ktr y wystawi a od 1907 roku na wystawach zbi orowych z udzi a em l i cznych
rodakw, ni e nawi za z ni mi kontaktw.
Wstpi eni e artysty do TAP w Par yu mi a o mi ej sce w roku dramatycznym dl a pol ski ch, i ni e tyl ko pol ski ch, artystw,
zaskoczonych w Par yu wybuchem I woj ny wi atowej . Rynek artystyczny zamar ni emal ca kowi ci e, sal ony, a take spora
cz gal eri i zawi esi y sw dzi a al no. Panowa a bi eda. Twrcy zostal i pozbawi eni mol i woci utrzymani a si z w asnej pracy
18
artystycznej . Brak cznoci z kraj em uni emol i wi a przyp yw subsydi w w postaci stypendi w, bd pomocy od rodzi ny,
ktre czsto by y i ch g wnym rd em utrzymani a. Tak by o zreszt i w przypadku Brandl a, ktr y do czasu I woj ny wi atowej
korzysta z pomocy f i nansowej rodzi ny, naj pi er w rodzi cw, a po i ch mi erci m odszego brata i nyni era.
Samo Towarzystwo Artystw budzio si wiosn 1915 roku do ycia po okresie rozproszenia j ego czonkw w pier wszym
okresie woj ny. Woj na bya wielkim wstrzsem dla caej polskiej spoecznoci we Francj i. Naruszone zostay podstawy j ej bytu
ekonomicznego, ale rwnoczenie rozbudziy si marzenia i nadziej e na odzyskanie wolnej oj czyzny. Podj to prby sformowania
woj ska polskiego we Francj i, ktre j ednak, wskutek uwarunkowa politycznych, a zwaszcza inter wencj i Rosj i, ograniczy si
musiay do stworzenia kilku polskich oddziaw, j ak synny oddzia Baj oczykw, we francuskiej Legii Cudzoziemskiej . Niekt-
rzy z twrcw, j ak Kisling, Mondszaj n, Dunikowski, czy Marcoussis, skorzystali z tej moliwosi i zasilili szeregi Legii, by broni
swej przybranej oj czyzny. Brandel zetkn si osobicie z oddziaem Baj oczykw. Jak opowiada Witoldowi Leitgeberowi, we
wrzeniu 1914 roku mia zamiar spdzi wakacj e w Hiszpanii. Doj echa j ednak tylko do Bayonne, gdzie spotka polski oddzia,
w ktr ym suy m.in. Xawer y Dunikowski. Utrzymywa z nimi bliskie kontakty, r ysowa ich portrety
2
. Do woj ska j ednak sam nie
wstpi. Inni twrcy, j ak Leopold Gottlieb, wrcili do kraj u, by zacign si do Legionw Pisudskiego. Sytuacj a pozostaych
we Francj i obywateli zaborw pruskiego i austriackiego, cho polskiej narodowoci, bya bardzo trudna. Byli oni traktowani j ako
obywatele pastw, bdcych z Francj w stanie woj ny. Cz z nich w ogle opucia Francj , np. Jzef Pankiewicz i Wacaw
Zawadowski, ktrzy schronili si w Hiszpanii. Inni zostali obj ci na pocztku konfliktu nakazem opuszczenia, a waciwie od-
dalenia (l l oignement) ze stolicy, czyli wyj azdu we wskazane przez wadze francuskie miej sce przymusowego pobytu. Rzebiarza
Bolesawa Biegasa wysano wwczas do miasta Pau w Pirenej ach, a Tadeusz Makowski znalaz si w Bretanii. Boznaskiej udao
si pozosta w Par yu dziki inter wencj i j ej wysoko postawionych przyj aci. Pier wsze powroty do Par ya stay si moliwe
dopiero wiosn 1915 roku. Wtedy te w gronie czonkw TAP poj awi si Brandel, ktr y w midzyczasie powrci z Bayonne.
Chocia TAP przeywao wwczas spore trudnoci, w prasie ogaszano dramatyczne apele o j ego utrzymanie, j ednak z zachowa-
nych dokumentw wynika, e w latach woj ennych naleao do i opacao skadki okoo trzydziestu twrcw. Byli wrd nich
muzycy, literaci, malarze i graficy, m.in.: Jan Zauska, Maksymilian Tkaczewski, Ludwik Lewandowski, Karol Mondral, Janusz
Nawroczyski, Wacaw Oppman, Zofia Benwna, Edward Baranowski, Zenon Nowakowski, Czesaw Zawadziski z on, Pawe
Maik, Edward Czer wiski, Nina Aleksandrowicz-Homolacs, Wanda Chemoska, Helena Kwiatkowska i Brandel
3
. Ju wiosn
1915 roku odrodzone TAP zorganizowao wystaw. Brandel by j ednym z dwudziestu paru polskich twrcw, obok Boznaskiej ,
Dunikowskiego, Romana Kramsztyka, Jana Rubczaka, Zawadziskiego, Meli Mutermilch, Ludwika Grosa, Stefanii Ordyskiej ,
Sewer yna Abgarowicza, Czer wiskiego, Loli Rappaport, Chemoskiej , Jadwigi Siedleckiej , Bolesawa Bazukiewicza, Stefana
Kinderfreunda, Mondrala, Leona Szpondrowskiego, Stefanii azarskiej , Bolesawa Buyki, Alfreda Geislera, Eugeniusza Zaka,
ktrzy pokazali wwczas swoj e dziea w siedzibie stowarzyszenia przy bulwarze Montparnasse nr 164.
Budzce si do yci a rodowi sko artystyczne Par ya podej mowao wwczas rozmai te akcj e, ktr ych cel em byo dostarczeni e
twrcom rodkw do yci a. Jeszcze przed wystaw Pol akw, w marcu 1915 roku f rancuski Komi tet Obrony Wol nych Zawodw
urzdzi w presti owej gal eri i Arti stes Modernes wystaw artystw f rancuski ch, rosyj ski ch, pol ski ch, amer ykaski ch i i n. Jej
rezul tat w postaci sprzeday by zachcaj cy. Zysk przyni osa rwni e urzdzona przy okazj i l oteri a. Wystawa zorgani zowana
2
Znaj duj si one obecni e w Archi wum Emi gracj i w Toruni u.
3
Li sta cz onkw TAP op acaj cych sk adki , od 1. 06. 1916 do 1. 06. 1917 roku, rkp. , Archi wa TAP, Bi bl i oteka Pol ska w Par yu (dal ej BPP).
19
przez pol ski e stowarzyszeni e naj wyrani ej podej mowaa t sam i de. Obi e ukazuj ce si wwczas pol ski e gazety w Par yu,
Myl Pol ska i Pol oni a, opubl i koway teksty powi cone temu wydarzeni u
4
. O i l e Myl Pol ska ograni czya si do ki l ku
uwag, o tyl e na amach Pol oni i ukaza si obszerny komentarz Pi otra Bakowski ego, wypeni aj c tym samym l uk spowo-
dowan braki em katal ogu
5
. Uwag kr ytyka przyci gny m.i n. graf i ki , a zwaszcza akwaf orty Rubczaka, Brandl a i Mondral a.
Bakowski dokona tam i nteresuj cego porwnani a bardzo ceni onego wwczas w pol ski m rodowi sku Par ya graf i ka, j aki m by
Jan Rubczak, z Brandl em. Obaj artyci byl i prawi e rwnol atkami . Obaj przebywal i j u wwczas od duszego czasu w Par yu.
O i l e j ednak Rubczak uprawi a graf i k rwnol egl e z mal arstwem, o tyl e Brandel zaj mowa si ni ni emal wyczni e. Ot po-
rwnuj c obu artystw kr ytyk Pol oni i zauway wi el ki e wyczuci e wal oru u Rubczaka, czego wedug ni ego brakowao ni eco
w j ednej z akwaf ort wystawi onych przez Brandl a. Uwaa j ednak, e techni ka Brandl a j est staranni ej sza ni j ego kol egi .
W 1915 roku Brandel zosta wybrany prezesem Sekcj i Pl astycznej TAP. Sekundowal i mu Baranowski , Gei sl er, Mondral
i Rubczak
6
, wszyscy poza Baranowski m paraj cy si grafi k. W pl ani e bya kol ej na wystawa r ysunku i grafi ki , ktr prasa za-
powi adaa na padzi erni k 1915 roku
7
. Ni e j est j ednak pewne, czy wystawa ta rzeczywi ci e si odbya, poni ewa ni e udao si
odnal e adnego j ej l adu. By moe cay wysi ek czonkw TAP ski erowany zosta na przedsi wzi ci e o wi el e wi kszej skal i ,
j aki m mi aa by l oteri a artystyczna na rzecz artystw pol ski ch ofi ar woj ny, a dokadni ej na rzecz Bratni ej Pomocy, urzdzona
w gal eri i Bernhei m- Jeune w Par yu pod koni ec grudni a 1915 roku. Patronat nad wystaw obj Komi tet, zoony z wybi tnych
postaci francuski ego wi ata i ntel ektual nego, czsto zwi znych z pol ski m rodowi ski em, j ak pi sarka Gabri el l e Reval , poeta
Paul Fort, artyci Georgette Agutte, Maxi mi l i en Luce, Bourdel l e i Georges Rouaul t. Przewodni czy mu synny poi ntyl i sta Paul
Si gnac. W skad Komi tetu weszl i take Pol acy: i ni cj atorka przedsi wzi ci a
8
, mal arka Soni a (Zofi a) Lewi tzka, a take Wadysaw
Granzow, Mondral , wszechobecny redaktor czasopi sma Pol oni a Wacaw Gsi orowski oraz wani e Brandel . Wrd donatorw
znal e mona byo ca pl ej ad twrcw francuski ch, reprezentuj cych naj rni ej sze tendencj e i w rozmai ty sposb zwi za-
nych z pol ski m rodowi ski em Par ya. Moemy si domyl a, e Augustea Renoi ra zaprosi do udzi au Pi erre Bonnard, bl i sko
zaprzyj ani ony z Panki ewi czem. Z krgu Panki ewi cza, al e take Mi si z Godebski ch Sert wywodzi y si pol ski e zwi zki Lucea,
Vui l l arda, Si gnaca, Ker-Xavi era Roussel a. Do przyj aci Boznaski ej nal eaa panna Charmy, mal arze Henri Marti n, oraz Cottet,
z ktr ym studi owa take Brandel na Akademi i de l a Pal ette. Antoi ne Bourdel l e otoczony by stal e pol ski mi uczni ami . Ini cj a-
torka wystawy, Zofi a Lewi cka bya z kol ei on Jeana Marchanda, a wrd j ej przyj aci byl i Raoul Dufy i Othon Fri esz. Zwi zki
i nnych twrcw m.i n. Del tombea, H. Dzi rgo, M. Dufrenea, J. Fl andri na, Ch. Gueri na, Heuzgo, Kl i ngsora, Lebasquea,
Marcel a Lenoi ra, Lhotea, A. Mai l l ol a, Manol a, Brancusi ego, Henri Mati ssea, Marqueta, J. Metzi ngera, Ozenfanta, Pi cassa, Ut-
tera, Suzanne Val adon, z Pol akami byy wi el oraki e. Wrd ofi arowanych przez ni ch na l oteri l osw znal azy si obrazy, rzeby,
przedmi oty artystyczne, ktre zaj y w sumi e dwi e sal e gal eri i . Mobi l i zacj a mi dzynarodowego rodowi ska bya i mponuj ca.
Ni e wol no rwni e zapomi na, e goci ny wystawi e udzi el i a j edna z naj bardzi ej presti owych i l i czcych si w Par yu gal eri i
sztuki wspczesnej . Wysi ki l i cznej grupy Pol akw, wrd ktr ych znal el i si obok Brandl a Boznaska, Bazuki ewi cz, Mari a
Brodzka, Frankowska, Gei sl er, Granzow, Gros, Al i cj a Hal i cka, Henr yk Hayden, Antoni Kami eski , Ki sl i ng, Laczmanowi cz, Le-
4
Wystawa Towarz ystwa Artystw Pol ski ch, Myl Pol ska, 1915 nr 2021; Zaproszeni e na wystaw prac cz onkw Towarzystwa, (b. d. ), Archi wa TAP, BPP.
5
Pi otr Bakowski , Exposi ti on des arti stes pol onai s, Pol oni a, 1915 nr 24.
6
Kroni ka par yska, Pol oni a, 1915 nr 39.
7
Tame, nr 42.
8
Tombol a na rzecz Pomocy Bratni ej Artystw Pol ski ch, Pol oni a, 1916 nr 1.
20
wi tzka, Mondral , Mondszaj n, Pesk, Tkaczewski , Zawadzi ski , Jan i Mari a Rubczakowi e wydaj si natomi ast oczywi ste. Take
pol ska prasa w Par yu przypomi naa regul arni e swoi m czytel ni kom o l oteri i , doni osa take o ofi cj al nej wi zyci e, j ak zoy na
wystawi e wi el ki Rodi n, podej mowany ofi cj al ni e przez wi ceprezesa TAP w Par yu, mal arza Czesawa Zawadzi ski ego
9
. Losy
sprzedawano ni e tyl ko w gal eri i Bernhei mw, al e take w si edzi bi e TAP. Pomi mo wi el ki ch wysi kw woonych w rekl am tego
przedsi wzi ci a, ni e udao si nakoni publ i cznoci do bardzi ej aktywnych zakupw l osw i rezul taty ni e byy zadowal aj ce.
Ni e zrazi o to j ednak Towarzystwa, ktre odczekawszy ni eco zorgani zowa o kol ej n wystaw przy okazj i wi t Boego
Narodzeni a 1916 roku. I w t akcj zaangaowa si Brandel . Do real i zacj i Wystawy artystw pol ski ch w Par yu. Sprzeday
na rzecz o ni erzy pol ski ch w armi i rosyj ski ej we Francj i i na f ronci e wschodni m
10
powo ano specj al ny Komi tet, w sk ad
ktrego, obok Brandl a, weszl i Che moska, Czer wi ski , Gros i archi tekt Antoni Al f red Szkl arski . Zai naugurowana 15 grudni a
1916 mi a a ona tr wa naj pi er w do 5, potem za do 19 styczni a, by zwi kszy mol i wo ewentual nych sprzeday. Wzi l i
w ni ej udzi a , obok cz onkw Komi tetu organi zacyj nego, Al exandrowi cz-Homol acs, Boznaska, Hayden, Makowski , Mai k,
Zof i a Pi ramowi cz, Ba zuki ewi cz, Duni kowski , Frankowska, Bi egas, Kwi atkowska, Ki sl i ng, rzebi arka Zof i a Gruewska, mal arz
Franci szek Rerutki ewi cz, Mondral , Muter, Nawroczyski , Nowakowski , Rubczak, Tkaczewski i Zawadzi ski . Wystawi ono
zarwno mal arstwo, j ak rzeb, graf i k i przedmi oty artystyczne. O j ej rezul tatach wi emy ni ewi el e.
W 1917 roku Brandel znalaz si wrd ochotnikw, odnawiajcych siedzib TAP, wraz z Czer wiskim, Lewandowskim, Mon-
dralem, Tkaczewskim i Zawadziskim
11
. W lipcu odwieony lokal mg ju udzieli gociny dzieom odnowicieli, a take innych
twrcw, a wrd nich: Bazukiewicza, Boznaskiej, Ciokowskiego, Chemoskiej, Halickiej, Rubczaka. Towarzystwo powrcio
do tradycji wieczorw, koncertw, a take konferencji. Niektre z nich podejmoway rozwaania nad przyszymi losami Polski.
Nie zabrako rwnie miejsca dla kwestii artystycznych, jedynych, jakie naprawd interesoway Brandla. Artysta, ktr y bdzie
w przyszoci tak dyskretny i maomwny, tym razem podzieli si z innymi sekretami swojego drzewor ytniczego warsztatu
12
.
Ni ezwykl e wan rol w czasi e I woj ny wi atowej odegra o Towarzystwo Bratni ej Pomocy, dzi a aj ce pocztkowo j ako ko-
mrka TAP, poni ej za si usamodzi el ni o. Ju przed woj n mi a o ono na swoi m konci e szereg cennych i ni cj atyw, maj cych
na cel u pomoc swoi m cz onkom, zw aszcza w postaci udzi el anych zwrotnych i bezzwrotnych poyczek. Bratni a Pomoc, ktra
zdobywa a f undusze w rozmai ty sposb, m. i n. apel uj c do l epi ej sytuowanych cz onkw pol ski ej kol oni i , ar ystokratw, l eka-
rzy, j ak znaj omy Brandl a dr Bol es aw Motz, czy mal arzy, j ak Jan Styka, Leon Kami r, czy te korzystaj c z subwencj i za oonego
przez Henr yka Si enki ewi cza tzw. Komi tetu Wewel ski ego (Komi tetu Pomocy Of i arom Woj ny w Pol sce) mog a pozwol i sobi e na
op acani e posi kw, po udni owego l ub wi eczornego, ni ektr ych artystw w sto wce, udzi el a a ni ewi el ki ch cotygodni owych
zapomg, a w uzasadni onych przypadkach przyznawa a wi ksze poyczki . Li sta osb, ktre z tej pomocy korzysta y, j est
d uga. Znal e mona na ni ej take nazwi sko Brandl a
13
.
9
Kroni ka par yska, Pol oni a, 1916 nr 4.
10
Exposi ti on des Arti stes Pol onai s Pari s. Vente au prof i t des Sol dats Pol onai s dans l Arme Russe en France et sur l e f ront d Ori ent, Pari s, du 15
dcembre 1916 au 5 j anvi er 1917, Archi wa TAP, BPP.
11
Kroni ka Par yska, Pol oni a, 1917 nr 27.
12
O drzewor yci e, Pol oni a, 1917 nr 51.
13
Wrd artystw pl astykw byl i tam Rubczak, Kami eski , Gros, Nowakowski , Mai k, Mor yc Li pszyc, Baranowski , Abgarowi cz, Oppmann, Szpondrowski ,
Anastazy Lepl a, Za uska, Duni kowski , Ruf f er, Wi el horski , Ki nderf reund, Grunwasser, Si edl ecka, Ba zuki ewi cz, Pi echowska- Orti z, Hel l e, Ostoya, Paj k,
Romanowi cz, Ruf f er, Hayden, Brandel , Mondzai n, Zawadowski , Paszki ewi cz, Benwna; w groni e wspomaganych osb, ktr ych j ednak zawodu ni e uda o
nam si ustal i , znal el i si Pol aczek, Zdanowski , Fel i ks Jarecki i Leon Justyn.
21
Pod koni ec grudni a 1916 roku wal ne zebrani e pod przewodni ctwem nowo wybranego prezesa, mal arza Janusza Nawro-
czyski ego podj o proj ekt urzdzeni a w si edzi bi e TAP wystawy po czonej ze sprzeda dzi e sztuki
14
. Uzyskany dochd
mi a by podzi el ony rwno pomi dzy wszystki ch uczestni kw. Decyzj a o j ej otwarci u w pocztkach l utego 1917 roku zapa-
d a w momenci e, ki edy TAP otworzy dopi ero co swoj wystaw wi teczn. Wszyscy spodzi ewal i si dobr ych rezul tatw.
W wystawi e Bratni ej Pomocy wzi o udzi a , obok Brandl a, trzydzi estu si edmi u artystw pol ski ch przebywaj cych wwczas we
Francj i , w wi kszoci tych samych, co w poprzedni ej ekspozycj i
15
. Prasa pol ska ukazuj ca si wwczas w Par yu pi sa a z po-
dzi wem o artystach pol ski ch, ktr ym uda o si urzdzi t ekspozycj pomi mo panuj cej ogl nej apati i rodowi sk twrczych.
Ni estety, z tych samych doni esi e dowi aduj emy si , e publ i czno ni e dopi sa a, a rodowi sko pol ski e ni e pospi eszy o swym
artystom z pomoc. Zami ast zysku, wystawa przyni os a def i cyt.
Pomysowo artystw polskich w Par yu w zdobywaniu rodkw do ycia w dramatycznym okresie I woj ny wiatowej bya
imponuj ca. Poniewa akcj e o charakterze czysto artystycznym nie przynosiy wystarczaj cych rezultatw, poszukiwano innych
moliwoci. Niedugo po wybuchu woj ny j edna z modszych przedstawicielek polskiej kolonii artystycznej , Stefania azarska,
wpada na pomys produkcj i lalek artystycznych, ktr y okaza si w miar atwy w realizacj i, a j ednoczenie skuteczny. azar-
skiej nie tylko udao si doprowadzi do uruchomienia rcznej produkcj i lalek, do ich wystawiania gdzie tylko si dao, m.in.
wzbudzaj c zainteresowanie nimi Ignacego Paderewskiego i j ego ony, ale take skupi wok swoj ego przedsiwzicia spor
grup przebywaj cych wwczas w Par yu polskich twrcw i ich rodziny. Obok Brandla z azarsk wsppracowao ok. trzy-
dzieci osb, a wrd nich panie: rzebiarka Maria Brodzka, Brossin-Polaska, Lilla Ciechanowska, K. Danyszowa, Dembowska,
Frankowska, Geislerowa oraz panowie: rzebiarze Feliks Antoniak, Bazukiewicz, Henr yk Kossowski, malarze i graficy Czer wi-
ski, Hayden, Helle, Geisler, Stefan Kinderfreund, Maik, Makowski, Wacaw Paj k, Romanowicz i Zawadziski. Produkcj lalek
czciej trudniy si kobiety ni mczyni. Niektre, j ak na przykad malarki Alexandrowicz i Piramowicz, czy malarka i literat-
ka Maria Szeliga, dziaay na wasn rk. Inne, j ak Frankowska i j ej crka Tamara, zaczynay w Warsztatach azarskiej , po czym
si usamodzielniay
16
. Lalki azarskiej byy szmaciane. Naj czciej byy to lalki przedstawiaj ce rozmaite tematy. Inspirowane
byy folklorem rozmaitych narodw, zwaszcza polskim, literatur, malarstwem, histori. Odznaczay si bogactwem i wysokim
poziomem artystycznym stroj w i decorum, w j akim j e umieszczano. Lalki bowiem byy czsto przedstawiane w okrelonym
otoczeniu: wntrzach ich domkw, ale take w zagrodach, izbach, czy caych wioskach. Nie wiadomo dokadnie, j aka bya rola
Brandla w warsztatach azarskiej , ani te kiedy podj z nimi wspprac, wydaj e si j ednak, e przed 1919 rokiem. Mona
przypuszcza, e malowa on akwarelowe proj ekty lalek
17
. Poza rzebiarzami takimi, j ak Bazukiewicz, czy Antoniak, ktrzy
wykonywali dla Warsztatw drewniane zabawki, mczyni na og trudnili si proj ektowaniem lalek, bd otoczenia. Kobiety
natomiast trudniy si ich wykonaniem, ktre wymagao tak rzadkich u mczyzn umiej tnoci praktycznych, j ak szycie.
14
Exposi ti on des Arti stes pol onai s organi se par l a Soci t du Secours Frater nel du 21 j anvi er au 25 f vri er 1917, Archi wa TAP, BPP.
15
Al exandrowi cz, Boznaska, Baranowski , Ba zuki ewi cz, Bi egas, Brandel , Zygmunt Brunner, Che moska, Czer wi ski , Ci echanowska, Duni kowski , Fran-
ci szek Fal eski , Gros, Hal i cka, Hayden, W adys aw Jahl , Kami eski , Mo se Ki sl i ng, Kwi atkowska, A. Kwi atkowska, Lepl a, Lewi cka, Mai k, Makowski ,
Mondral , Muter, Nawroczyski , Nowakowski , Pi ramowi cz, Rubczakowi e, Lol a Rappaport, Franci szek Rerutki ewi cz, Zof i a wi cka, Szpondrowski ,
Tkaczewski , Zawadzi ski i Zawadowski .
16
Na si eroty pol ski e, Pol oni a, 1915 nr 46.
17
Podobi estwo styl i styczne j ednej z akwarel zachowanych w szki cowni ku Brandl a w Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Toruni u do
zespo u akwarel owych proj ektw l al ek, zachowanych w rodzi ni e Fr ydy Frankowski ej , traktowanych dotychczas przeze mni e j ako prace Frankowski ej ,
kae mi podda w wtpl i wo moj dotychczasow atr ybucj tych prac.
22
Czytaj c wspomni eni a Brandl a, zanotowane przez Wi tol da Lei tgebera trzydzi eci l at pni ej , odnosi si wraenni e, e za-
tar y mu si pewne f akty, czy i nstytucj e, pozostal i natomi ast l udzi e. Ze wspomni e tych wyni ka, e pomoc s uy mu g wni e
dr Jan Danysz z Instytutu Pasteura, ktr y wraz ze swoj towarzyszk yci a, artystk Li l l (Hel en) Ci echanowsk, zaprasza
go do swej wi l l i Bel l evue w Svres. Artysta otrzyma tam wi kt i kt do pracy, na noc za powraca do swego pokoi ku przy
bul warze Raspai l 219, na Montparnasse. Danysz (18601928) by bardzo wan postaci w pol ski m rodowi sku we Fran-
cj i . W l atach 18931902 ki erowa oddzi a em mi krobi ol ogi i Instytutu Pasteura w Par yu. Specj al i zowa si w parazytol ogi i
w rol ni ctwi e i l eni ctwi e, osi gaj c na tym pol u wybi tne rezul taty. Maj c wysok pozycj spo eczn we Francj i , mg podj
owocn dzi a al no na rzecz pol ski ej kol oni i . Nazywano go wrcz ni eof i cj al nym ambasadorem Pol ski w Par yu. Przed woj n
by take cz onki em Towarzystwa Pol ski ego Li teracko-Artystycznego. Dzi ki Ci echanowski ej mi a l i czne i oywi one kontakty
z artystami . Urodzona w Warszawi e, Ci echanowska (ok. 1884?) wyj echa a w 1904 na studi a do Par ya. Przed I woj n wi a-
tow wystawi a a na Sal oni e Jesi ennym, zarwno rzeby, j ak i akwarel e, i i l ustracj e. W 1914 pokaza a swe terakoty i gi psy na
Sal oni e Ni ezal enych. Ci echanowska by a osob or ygi nal n, a moe nawet ekscentr yczn. Nosi a si po grecku. Ni e wi adomo,
czy to Brandel namwi j do wsp pracy z TAP, czy te ona j ego. Faktem j est natomi ast, e wzi a udzi a w ki l ku pol ski ch
wystawach w czasi e woj ny. W wystawi e M odej Pol ski w Muse Cri l l on w 1922 roku pokazywa a swe emal i e obkowe, wy-
stawi aj c, podobni e j ak Brandel , w grupi e artystw par yski ch. W 1916 roku Brandel wykona j ej portret w o wku. Praca ta
znaj duj e si dzi w zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu
18
.
Brandel pozna Ci echanowsk za poredni ctwem Fr ydy Frankowski ej (18721957). Frankowska rozpocz a studi a arty-
styczne w Par yu i kontynuowa a j e od 1904 roku w warszawski ej Szkol e Sztuk Pi knych, gdzi e zaprzyj ani a si z Hayde-
nem, ktrego pni ej odnal az a w Par yu. Przed wybuchem I woj ny wi atowej mi eszka a g wni e w Warszawi e. Duo ww-
czas podrowa a. Przez pewni en czas studi owa a w Akademi i de l a Pal ette, gdzi e pozna j Brandel . W 1914 roku osi ad a
w Par yu i tu spdzi a woj n. Utrzymywa a bl i ski e kontakty z l i cznymi przedstawi ci el ami mi dzynarodowego rodowi ska
artystycznego. Ju po woj ni e Frankowska pokazywa a mal owane przez si ebi e bati ki m. i n. na Sal oni e Jesi ennym, ktrego by a
cz onki em, w 1919, 1920 i 1922 roku, a take na l i cznych pol ski ch wystawach w Par yu, j aki e mi a y mi ej sce na pocztku
l at 1920. By y to na og te same wystawy, w ktr ych uczestni czy Brandel , m. i n. pi er wsza wystawa artystw pol ski ch,
zorgani zowana przez Stowarzyszeni e France- Pol ogne Quel ques Arti stes Pol onai s w 1920, wystawa w Gal eri i Montai gne
w 1921 roku, wystawa M odej Pol ski w Muse Cri l l on w 1922. W l atach 30. wycof a a si z yci a artystycznego i przeni os a na
sta e do Ai x- en- Provence. Brandel odwi edza j bdzi e w j ej posi ad oci Orcel pod Ai x, gdzi e mi eszka a te j ej crka Tamara
wraz z mem, mal arzem Wac awem Zawadowski m. To w Orcel Brandel znal az schroni eni e w czasi e II woj ny wi atowej , na
prze omi e 1940 i 1941 roku.
Do tego samego krgu nalea rwnie Janusz Nawroczyski, podpisuj cy czsto swe prace Nawro lub Navro malarz,
ilustrator, scenograf, a take dyplomata (18841931). W 1904 rozpocz studia w warszawskiej Szkole Sztuk Piknych u Sta-
browskiego i Krzyanowskiego. By moe, i on zetkn si tam wwczas z Frankowsk. W 1908 kontynuowa studia w szkole
Wadysawa lewiskiego, ktr y wwczas powrci na kilka lat do Polski. W 1908 lub 1909 Nawroczyski uda si do Par ya,
gdzie studiowa w Szkole Sztuk Dekoracyj nych. W pocztkach I woj ny wiatowej wstpi ochotniczo do armii francuskiej ,
18
Inne portrety L. Ci echanowski ej znaj duj si w szki cowni kach Brandl a w Archi wum Emi gracj i w Toruni u.
23
ale j u pod koniec 1914 roku poj awi si z powrotem
w Par yu, gdzie bra udzia, wraz z Brandlem, w wy-
stawach organizowanych przez TAP oraz przez Towa-
rzystwo Bratniej Pomocy, z ktrego pomocy korzysta.
Po woj nie podj prac j ako sekretarz ambasady pol-
skiej w Par yu, rwnoczenie uprawiaj c dziaalno
artystyczn. Wystawia wwczas czsto na wystawach
organizowanych przez polskie rodowisko artystyczne
Par ya. Czsto byy to te same wystawy, w ktr ych
bra udzia Brandel. Nawroczyski by j ednak rwnie
aktywny w polskich powoj ennych stowarzyszeniach
artystycznych, gdzie Brandel j u mu nie towarzyszy,
m.in. w zaoonym w 1922 roku Zwizku Artystw
Polskich, w ktrego zarzdzie znalaz si w roku 1927.
Spucizna artystyczna Nawroczyskiego j est wicej
ni skromna kilka prac na papierze zachowanych
w Bibliotece Polskiej w Par yu. Trudno j est wic wy-
powiada si w sposb wicy na temat j ego twrczo-
ci. Nawroczyski zrobi portret Brandla
19
.
Jednym wreszci e z naj bl i szych przyj aci Brandl a by graf i k i mal arz Karol Mondral (18801957). Rwi eni k Brandl a,
podobni e, j ak on warszawi ani n, r ysunek studi owa naj pi er w u swego oj ca, potem w l atach 18941901 w Warszawi e u Ger-
sona, Kauzi ka i Badowski ego. Studi a kontynuowa na ASP w Krakowi e u Wycz kowski ego w 1902/1903. Brandel j ednak ni e
wymi eni a go, ki edy opowi ada Lei tgeberowi o swoi ch kol egach z krakowski ej uczel ni . W 1909, dzi ki stypendi um uzyskanym
z Zachty, Mondral uda si do Par ya. Tam powi ci si graf i ce. Wystawi a na Sal oni e Ni ezal enych w l atach 19121914.
Wzi udzi a w wystawi e sprzeday zorgani zowanej przez Komi tet Obrony Wol nych Zawodw w gal eri i Arti stes Modernes
w 1915. By cz onki em TAP, gdzi e aktywni e si udzi el a , bdc m. i n. cz onki em zarzdu sekcj i pl astycznej w 1915. Jego prace
pokazywane by y, podobni e j ak Brandl a, ktrego portret wykona w drzewor yci e
20
, na wi el u pol ski ch wystawach w Par yu,
zarwno w czasi e woj ny, j ak i we wczesnym okresi e powoj ennym. W 1922 roku powrci do Pol ski , gdzi e naucza graf i ki
naj pi er w w Bydgoszczy, potem za w Poznani u.
W czasi e d ugol et ni ego pobyt u w Par yu drogi Brandl a, j ak na t o wskazuj rozmai t e dokument y, musi a y si t ake
skrzyowa z dwoma i nnymi pol ski mi art yst ami , uprawi aj cymi graf i k: Panki ewi czem i Rubczaki em. J ednak art yst a ni e
wspomi na o ni ch w swoi ch wspomni eni ach ani s owem. Z i nnych graf i kw czynnych w t amt ym czasi e w Par yu przypo-
mni e nal ey Kami eski ego i j ego seri symbol i st ycznych graf i k, zwi zanych z kat edr Not re- Dame. W Par yu t e pi er wsze
19
Portret ten znaj duj e si obecni e w Archi wum Emi gracj i w Toruni u.
20
Karol Mondral , Konstanty Brandel . Mal arz/ Rytowni k, 1919, drzewor yt, 26 x 25, 7 cm, BPP. Zob. te: E. Bobrowska- Jakubowski , G. Jakubowski -B. de
Weydenthal , Temps de pai x temps de guerre. Les arti stes pol onai s Pari s 19001918, Bi bl i oteka Pol ska, Par y, padzi erni k 1996 stycze 1997.
Wi t o l d L e i t g e b e r i Ko n s t a n t y Br a n d e l 1 9 6 1
24
kroki w dzi edzi ni e graf i ki st awi a W adys aw Skoczyl as, kt r y przyj echa nad Sekwan z zami arem st udi owani a rzeby.
J ego st yl i st yka, zwi zana j ednak g wni e z drzewor yt em, rni si bdzi e zdecydowani e od st yl i st yki met al owych t echni k
uprawi anych przez Brandl a.
Na tl e pol ski ego rodowi ska graf i kw w Par yu twrczo Brandl a zaj muj e pozycj ca kowi ci e odrbn. Ni ewtpl i wi e, wy-
ros a ona z symbol i zmu. Ni e na darmo artysta wybra si do Francj i , eby pozna z bl i ska twrczo Gustave a Moreau. atwo
dostrzegal ne s rwni e zwi zki ze styl i styk m odopol sk. M ody Brandel spdzi przeci e ki l ka l at w przepoj onym secesj
Krakowi e. W j ego wczesnych graf i kach wi doczne j est upodobani e do p ynnej , dekoracyj nej kreski , do pi kna przedstawi anego
obrazu, sk onno do podej mowani a tematyki dotykaj cej kwesti i ostatecznych, mi oci , mi erci , rozk adu, rel acj i kobi eta-
-mczyzna. Nawet j ego pej zae ni e maj ni c wspl nego ze spokoj em i kl arownoci pej zay Panki ewi cza, czy obi ektywn,
zi mn mal owni czoci wi dokw Rubczaka. Pej zae Brandl a s nastroj owe, nabrzmi a e uczuci em dzi ki pe nej ni epokoj u grze
l i ni i i szczel nym wype ni eni u obrazu detal em. Prawdzi wy horror vacui , j ak gdyby artysta f aktyczni e ba si pustej , ni e zar y-
sownej p yty. Nateni e wyraanych w j ego pracach emocj i , i nstyktw, dz, panuj ce w ni ch napi ci e wi adcz o ni ezwyk ej
wprost subl i macj i . Jego erotyki zaskakuj wprost mi a oci . Za i ch poredni ctwem ten ni ezwykl e zrwnowaony, samotny
cz owi ek pozwal a sobi e wkracza w mroczne g bi e w asnej podwi adomoci . Te m odzi ecze graf i ki s j eszcze bardzo l i terac-
ki e, anegdota odgr ywa w ni ch rol pi er wszopl anow. Dzi e o ni e j est cel em samym w sobi e, a j edyni e rodki em do wyraeni a
l udzki ego ni epokoj u za pomoc opowi adanej hi stori i . Hi stori e te opowi adane s zreszt wi dzowi przez wi el ki ego erudyt,
znawc kul tur y antycznej , al e take redni owi ecznej i renesansowej , a nawet dal ekowschodni ej , znawc i doskona ego i ko-
nograf a, w ktrego pami wr y y si el ementy typowe dl a pl astyki rnych epok. Brandel j est koneserem sztuki mi ni onych
epok, a ni ektre z j ego prac to prawdzi we l eksykony el ementw pl astycznych dl a ni ch typowych, zaobser wowanych zarwno
w archi tekturze, j ak i mal arstwi e, czy i l umi natorstwi e. Odnoni kw kul turowo- styl i stycznych w pracach Brandl a zaobser wo-
wa mona bardzo wi el e. Jedne ka nam myl e o Boschu, czy Schongauerze, i nne o Rembrandci e, i nne j eszcze o Ti ntoretci e,
Pi ranesi m, Ghi si m. Rozmai ci kr ytycy dopatr ywal i si w pracach Brandl a podobi estw i i nspi racj i Turnerem, Goy, Gustavem
Dor, Odi l onem Redonem, Ropsem, Munchi em, Ci url i oni sem, Beardsl eyem, czy wreszci e Ensorem. Doda by mona Bckl i na
oraz mi strzw w oski ego renesansu. Charakter ystyczne el ementy styl u kadego z ni ch odnal e mona w tym, czy i nnym
dzi el e Brandl a. Fi l i acj i tych j est tyl e, e trac wszel ki sens. wi adcz raz j eszcze tyl ko o j ednym wi el ki m znawstwi e hi stori i
sztuki i i mponuj cym repertuarze i konograf i cznym. Artysta wypracowa swj w asny, i ndywi dual ny styl , pos uguj c si ca ym
bogactwem pl astycznego dzi edzi ctwa europej ski ego, po ktr ym to, w przeci wi estwi e do wi el u wsp czesnych mu artystw,
porusza si z ni ezwyk atwoci . Ni ektre z pl ansz Brandl a nal ea oby traktowa j ako rodzaj pami tni ka, w ktr ym artysta
czyni zapi ski ze swoi ch pl astycznych l ektur . Wydaj e si , e j ego cel em ni e by ostateczny rezul tat, dzi e o skoczone odda-
ne do ogl du wi dzowi . Wani ej szy dl a ni ego by proces ogl dani a, ogl dani a kr ytycznego, ogl dani a oki em artysty pl astyka,
ktr y ni e tyl ko patrzy i podzi wi a, al e rwnoczeni e powtarza, uczy si j zyka swoi ch poprzedni kw, by zrozumi e dok adni e,
j ak rozwi zywal i dany probl em. By przeci e czstym goci em w Luwrze.
Jest rzecz i nteresuj c, e w twrczoci Brandl a ni e ma wyranej ewol ucj i (do tego stwi erdzeni a powrc j eszcze i bd
mu w pewnym sensi e zaprzecza). W j ego twrczoci wystpuj rwnoczeni e dzi e a bardzo j eszcze l i teracki e, j ak i te w kt-
r ych autor odr ywa si od anegdoty i ca sw uwag powi ca kwesti om pl astycznym. Innymi s owy, rwnol egl e z dzi e ami
o rodowodzi e symbol i stycznym wystpuj e np. ca kowi ci e f i l ozof i czni e odmi enny cykl katedr. Cykl ten wydaj e si j ednym
25
z naj wani ej szych w rozwoj u twrczoci Brandl a. Autor odchodzi tu w sposb zdecydowany od konwencj i real i stycznej , tak
bl i ski ej i nnym pol ski m graf i kom tego okresu, na korzy total nej subi ektywnoci spoj rzeni a. Def ormacj e r ytowanych przez
Brandl a wi dokw wntrz gotycki ch katedr wywodz si ni e z zastosowani a tego, czy i nnego rodzaj u perspektywy, czy szero-
koktnego obi ektywu avant l a l ettre. Autor pos uguj e si czym w rodzaj u ruchomego oka, ktre pozwal a mu na rwnoczesn
obser wacj zewntrznego wi ata z rnych punktw wi dzeni a. Def ormacj e s wyni ki em wol i artysty, ktr y subi ektywni e
chce j e wi dzi e w ten, czy i nny sposb. Std te zbl i eni e, dokonywane przez ni ektr ych kr ytykw, wi zj i artysty do kubi -
stycznego rozbi ci a f ormy, j aki e w owym czasi e podej mowal i rozmai ci twrcy z Pi cassem i Braque i em w Par yu, wydaj e si
ca kowi ci e s uszne. Ni e chodzi tu o rodzaj def ormacj i def ormacj a Brandl a ni e j est kubi zuj ca al e o i ntencj e autora.
Mona porwna to take do arbi tral nego uyci a kol orw przez f owi stw. Ni e ma racj i Joanna Szczepi ska-Tramer pi szc, e
def ormacj e Brandl a bl i sze s surreal i zmowi ni kubi zmowi , anamorf ozi e ni geometri i , a rd a i ch szuka trzeba w czysto
romantycznych poszuki wani ach dl a wyraeni a ni eskoczonoci , g bi przestrzennej l ub upadku w otch a. Podobny zreszt
charakter bd mi a y mal owane w okresi e po II woj ni e wi atowej , ki edy zarzuci j u graf i k, pej zae Brandl a. Bd to pej zae
z wyobrani , a ni e z natur y. Cel em artysty ni e bdzi e raz j eszcze odzwi erci edl eni e konkretnego wi doku, a j ego subi ektywna
transf ormacj a po to, by uzyska konkretne ef ekty pl astyczne, np. emanacj wi at a z wntrza obrazu.
Brandel w swym subi ektywnym wi dzeni u wi ata ni e by ca kowi ci e konsekwentny. Raz po raz zawraca ku konwencj i
real i tycznej odzwi erci edl eni a wi ata. Naj czci ej j ednak dzi a o si tak wwczas, ki edy znaczeni a nabi era a warstwa treci owa
dzi e a. Fascynacj e f antastycznym wi atem Gustave a Moreau, pe ym chi mer, sf i nksw i i nnych f anstastycznych zwi erzt, ci a
poddanych metamorf ozi e pozostan Brandl owi do koca, j ak o tym wi adcz wykonane w 1956 roku obrazy, m. i n. Chi mera
(Muzeum Narodowe w Warszawi e?), ktre przywo uj Moreau ni e tyl ko ze wzgl du na swoj tematyk, al e take kol or ystyk,
f aktur, sposb k adzeni a mal arski ej materi i .
Trudno stwi erdzi , na i l e styl Brandl a f aktyczni e ewol uowa , tyl e by o w ni m zakrtw, powrotw, podej mowani a po raz
kol ej ny tych samych, nurtuj cych artyst zagadni e. A j ednak uwana obser wacj a j ego r yci n na przestrzeni d uszego czasu
doprowadza do wytyczeni a pewnej drogi rozwoj owej , zarwno pod wzgl dem treci owym, j ak i f ormal nym. Pod wzgl dem
treci owym to zani k anegdoty l i teracki ej , ktra si l ni e obecna do koca l at 10. , ni emal stopni owo zani ka w l atach 20. Jel i
chodzi o stron f ormal n graf i k Brandl a, to zachodz w ni ch wyrane zmi any. Jego wczeni ej sze prace wskazuj na upodo-
bani e artysty do przedstawi e ci emnych, mrocznych, taj emni czych wntrz gotycki ch katedr, czy dramatycznych scen. P yty
pokr yte s szczel ni e r ysunki em, j akby pozostawi ani e p aszczyzn en rser ve, ktre przy druku ni e przyj m f arby, ni e l ea o
j eszcze w mol i woci ach techni cznych artysty, j ak gdyby zastosowa techni k r ysunku do wykonani a graf i ki . Stopni owo pl an-
sze rozj ani aj si , poj awi aj si wyrane rni ce wal orowe, decyduj ce o kompozycj i przedstawi anych scen. Artysta uci eka
si do coraz bardzi ej oszczdnych rodkw wyrazu, kompozycj e s bardzi ej przemyl ane, mni ej i nstynktowne i spontani czne.
Kada poszczegl na kreska ma swoj e okrel one mi ej sce, swj sens. Znakomi tym przyk adem ograni czeni a rodkw wyrazu
j est ni ezwyk a w swej oszczdnoci i prostoci e kompozycj a Koty, 1932, gdzi e dwa ci emne zwi erzta, rzucone w ni ezdef i ni o-
wan przestrze, utr wal one zosta y przez artyst w chwi l i , gdy na moment przesta y si bi o dopi ero co z owi on, central ni e
umi eszczon mysz. Rwnoczeni e kompozycj e zaczynaj przyj mowa charakter coraz bardzi ej abstrakcyj ny. Tendencj e te na-
si l si w zwi zku z podr Brandl a do Brazyl i i , ktra mi a a zasadni cze znaczeni e ni e tyl ko dl a rozwoj u mal arstwa artysty, al e
take dl a j ego twrczoci graf i cznej . Jego j zyk pl astyczny stani e si bardzi ej zwarty i precyzyj ny, a mnoeni e f orm ni e bdzi e
26
j u potrzebne, by wyrazi zami erzone ef ekty. Rezul tatem bd tak dyskretni e r ytowane, ni ej ako sugerowane pej zae, a moe
bardzi ej i ch syntetyczne notatki , j ak Wyspa Zi el onego Prz yl dka, 1938, czy Tcza w Bahi a, ok. 1938, ktr ych styl i styk zastosu-
j e pni ej artysta do komopozycj i ni e maj cych j u ni c wspl nego z pej zaem, taki ch, j ak Twardowski na ksi ycu, 19391940.
Ten sam charakter abstrakcyj ny i oszczdno rodkw wyrazu daj si zauway w akwarel ach wykonanych w tym okresi e
(Ob ok, wi el ki , 1937, MN Warszawa, czy Ob oki nad oceanem, 19361948, MN Krakw oraz i nne r ysunki i akwarel e ze szki -
cowni ka brazyl i j ski ego z l at 1935 i 1937). mi a e uproszczeni a bd wi doczne nawet w r ysunku postaci l udzki ej .
Jak wyni ka z powyszej anal i zy rozwoj u twrczoci Brandl a, okres mi dzywoj enny by okresem j ego doj rza oci twrczej .
Odbi j a si to rwni e w kari erze twrcy. Uczestni czy wtedy w l i cznych wystawach. Czu si na tyl e pewny swych osi -
gni , e organi zowa wystawy i ndywi dual ne. Coraz czci ej dostrzegal i go kr ytycy, zarwno pol scy, j ak Zygmunt Kl i ngsl and,
Edward Woroni ecki , Wac aw Husarski , Tadeusz Ci esl ewski syn, Ludwi k Li l l e, Zygmunt Lubi cz Zal eski , Antoni Potocki , j ak
i f rancuscy, czy szwaj carscy. Cho ni e zabi ega o rozg os i s aw, to j ednak osi gn uznani e. By l aureatem presti owych
nagrd, cz onki em artystycznych stowarzysze, kawal erem odznacze i orderw. O i l e j ednak w okresi e przedwoj ennym ar-
tysta by w Pol sce doceni any, honorowany, o tyl e po woj ni e, w obl i czu zai stni a ych zmi an pol i tycznych, sta si dl a rzdw
komuni stycznych j ednym z wi el u artystw emi gracyj nych, renegatw, ktr y cho ni gdy ni e zaj mowa si pol i tyk, ni e waha
si przeci e uczestni czy w pol ski m yci u artystycznym na obczyni e.
Uderzaj ce j est podobi estwo l osw, nawet tych pomi ertnych Boznaski ej i Brandl a. Obydwoj e samotni cy, trapi eni
bi ed, ni e zabi egal i o s aw. Obydwoj e reprezentowal i co w rodzaj u abnegacj i , bdc ca kowi ci e oddani swoj ej twrczoci .
Jeden z f rancuski ch poetw nazwa Boznask wi t mal arstwa. Kto ki edy nazwa Brandl a mczenni ki em sztuki . Bo-
znaska uprawi aj c sztuk portretu, opart na i nterakcj i z model em, zmuszona by a do kontaktw z i nnymi l udmi . Brandel
za zamyka si we w asnym wi eci e f antazj i , gdzi e ni ekoni eczni e by o mi ej sce dl a i nnych. W m odoci j ednak obydwoj e
nal eel i do l udzi otwartych i towarzyski ch, angauj cych si w yci e spo ecznoci artystycznej . By moe to ci ka wal ka
o przeyci e zamkn a i ch w ci anach w asnych pracowni , sam na sam z twrczoci ? Twrczo obydwoj ga umyka prostej
kl asyf i kacj i styl i stycznej . Ni e nal eel i do adnej ze szk , do adnego z ki erunkw. To ni e styl i ch twrczoci decyduj e o i ch
przynal enoci do szko y pol ski ej . Cho na pozr atwo rozpozna f i l i acj e w i ch styl ach, podobi estwa, czy wp ywy, i d
j ednak w asn, odrbn drog. Wypracowal i i ndywi dual ny, na pi er wszy rzut oka rozpoznawal ny styl . By moe zreszt to
w ani e by o przyczyn, obok i ch w asnej oboj tnoci na s aw, i ch rel atytwni e ni ewi el ki ej kari er y osi gni tej w przybranej
oj czyni e, gdzi e zabrak o wp ywowego pol ski ego l obby, ktre mog oby i ch wyl ansowa wbrew ni m samym. Obydwoj e zapi sal i
swe dzi e a i nstytucj om muzeal nym w Pol sce. Czym naprawd spowodowany by i ch gest? Czy naprawd chodzi o o to, j ak
twi erdzi Brandel , eby pokaza m odym b dy, ktr ych ni e nal ey w sztuce pope ni a? Czy raczej o rozl i czeni e si z ni eobec-
noci w kraj u, z oddani a swoi ch si i nnemu narodowi , ul egani a obcym wp ywom? To taki raczej wni osek mona wysnu na
podstawi e odpowi edzi Brandl a na pytani e W adys awy Jaworski ej , czy chci a by mi e wystaw w kraj u. Powi edzi a wtedy, e
tak, bo przeci e kraj ma prawo wi edzi e, e on artysta, ni e zmarnowa yci a zagrani c.
27
BIBLIOGRAFIA (ZA LATA 19772004)
(Uzupe ni eni a do Bi bl i ograf i i zami eszczonej w katal ogu wystawy Muzeum Narodowego)
A. KATALOGI I FOLDERY
Konstanty Brandel 18801970. Muzeum Narodowe w Warszawi e, Gal eri a Sztuki Wsp czesnej , l i stopad grudzi e 1977.
Warszawa 1977.
L espri t romanti que dans l art pol onai s XIXeXXe si cl es. Pari s 1977 s. [64, 107].
Konstanty Brandel . Memori al Exhi bi ti on 18801970. Dri an Gal l er y, 117 March 1979. London 1979.
I. Jaki mowi cz, Konstanty Brandel 18801970 [wystawa Pol - Swi ss Art]. Warszawa 1991.
Konstanty Brandel 18801970. Graf i ka Graphi cs. Gal eri a Kordegarda Dom Aukcyj ny Pol - Swi ss Art. Warszawa 1991.
Konstanty Brandel , Romanti c Expressi oni st 18801970. Studi o Si enko, 25 XI22 XII. London 1993.
E. Marki ewi cz, Bi bl i oteka Pol ska w Par yu i j ej zbi or y. Bi bl i oteka Narodowa. Warszawa 1994 s. 18, 25.
E. Bobrowska- Jakubowska, G. Jakubowski -B. de Weydenthal , Temps de pai x temps de guerre. Les arti stes pol onai s Pari s
19001918. Muse Bol esl as Bi egas, Pari s octobre 1996 j anvi er 1997. Pari s 1996 s. 810, 22, 57.
Par y i artyci pol scy 19001918. Wok E. -A. Bourdel l e a. Muzeum Narodowe w Warszawi e. Warszawa 1997 s. 9699, i l .
I. Jaki mowi cz, Pi wi ekw graf i ki pol ski ej [katal og wystawy Muzeum Narodowego]. Warszawa 1997 s. 122, 124131, 164,
181, 304, 317, 373, 409, i l .
M. A. Supruni uk, Ostatni a podr Konstantego Brandl a do Pol ski . Archi wum Emi gracj i BUMK [f ol der]. Toru, wrzesi e 2001.
M. A. Supruni uk, J. Krasnodbska, Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej ze zbi orw Archi wum Emi gracj i . Toru 2002 s. 6, 18.
M. A. Supruni uk, J. Krasnodbska, Wystawa Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej ze zbi orw Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki UMK.
Sprawozdani e. Toru 2003 s. 3, 6.
M. A. Supruniuk, Nabytki Biblioteki Uniwersytetu Mikoaja Koper nika w Toruniu w latach 20012003. Toru: BUMK, 2004 s. 2, 4, 8.
Peintres pol onais en Bretagne (18901939). Muse dpartemental brton, Quimper. Plomelin 2004 s. 28, 29, 110113, 124, il.
Treasures of Pol i sh Cul ture i n the Col l ecti ons of the Pol i sh Li brar y i n Pari s. Warsaw 2004 s. [14, 60, 83, 86, 87].
Skarby kul tur y pol ski ej ze zbi orw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu. Warszawa 2004 s. [14, 60, 83, 86, 87].
B. ARTYKUY, WYDAWNICTWA KSIKOWE
Z. Fl orczak, Wyobrani a gotycka [wystawa w Warszawi e], Pol i tyka, 1977 nr 53 s. 10.
W. K. , Mal arstwo i graf i ka Konstantego Brandl a. Wystawa w Muzeum Narodowym, yci e Warszawy, 1977 nr 269 s. 7, i l .
Sprawozdani e sekcj i sztuk pi knych POSK, Wi adomoci P. O. S. K. , 1977 No 26 s. 48.
J. Czapski , Konstanty Brandel 18801970. Kroni ka kul tural na, Kul tura, Par y 1978 nr 3(366) s. 112116.
J. Czapski , Sprostowani a [do artyku u z: Kul tura 3/1978], Kul tura, Par y 1978 nr 4(367) s. 154.
W. P. , Twardowski na ksi ycu i w Bi bl i otece Pol ski ej , Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, Londyn 1. 08. 1978 s. 6.
A. Chci uk, Dorobek twrcz y Pol akw w Austral i i i Nowej Zel andi i , Pami tni k Li teracki , Londyn 1978 t. 2 s. 93.
Brandel w POSKu. Kroni ka, Wi adomoci , Londyn 1978 nr 37/38 s. 8.
28
B. Lutos awski , Nacht- Samborski i Brandel , Echo Krakowa, 1978 nr 58.
M. Brzezi ska-Dux, Konstanty Brandel z Warszawy, Stol i ca, 1978 nr 6 s. 6, 7, i l .
Exhi bi ti ons [wystawa w Warszawi e], Pol and, Warszawa 1978 nr 284 s. 71.
M. Gi ycki , Konstanty Brandel z Warszawy, Sztuka, 1978 nr 2 s. 1215, i l .
W. Krauze, Brandel z Warszawy [Wystawa w Muzeum Narodowym]. Z sal wystawowych, yci e Warszawy, 1978 nr 5 s. 7.
M. Rausz, Stani s aw Pi otr Koczorowski . Syl wetka bi bl i ograf a, Roczni k Bi bl i oteki Narodowej , 1978 R. 14 s. 199, 206, 210,
211, 215.
J. Wyl eyska, Wi zj e f antastyczne Konstantego Brandl a, Li teratura, Warszawa 1978 nr 1 s. 13, i l .
W. Lei tgeber, Rozmowy z Brandl em. Warszawa 1979, pass.
B. Lei tgeber, Bez przesdw i l ku. Z al bumu poznaski ego dypl omaty, mal arza i podrni ka. Pozna 1979 s. 55, 85, 86.
T. Burchacki , Brandel w Londyni e, S owo Powszechne, 17. 04. 1979 s. 1.
B. Phi l l potts, Konstanty Brandel , Dri an Gal l eri es, Arts Revi ew, London 1979 nr 4 s. 96.
M. Czechowski , Z dzi ej w Pol ski ego Towarz ystwa Prz yj aci Ksi ki w Par yu, Roczni k Bi bl i oteki Narodowej , 1979 (druk
1983) R. 15 s. 211, 212, 214, 215, 217, 218, 22228, 230.
M. Brzezi ska-Dux, Stul eci e urodzi n Konstantego Brandl a [wystawa w Warszawi e], yci e Warszawy, 1980 nr 85 s. 7.
W. Lei t geber, Pol sce t ak j ak mat ce. . . . W 100- l eci e urodzi n Konst ant ego Brandl a, Orze Bi a y, Londyn 1980 nr 191/192
s. 12, 13.
M. Gi ycki , rec: W. Lei tgeber, Rozmowy z Konstantym Brandl em, Li teratura, 1980 nr 21 s. 14, i l .
I. Jaki mowi cz, L ab me, l espace et l e temps dans l oeuvre de Konstanty Brandel , Bul l eti n du Muse Nati onal de Varsovi e, 1980
No 23 s. 2552, i l .
J. Stadni cki , Konstanty Brandel [wystawa w Warszawi e], Wi , 1980 nr 6 s. 150152.
J. Czapski , Dzi enni k. Zesz yt 65VII, Zeszyty Li teracki e, Par y 1983 z. 2 s. 15, 16.
J. Czapski , Patrzc. Krakw 1983 s. 345351. [II wyd. Krakw 2004 s. 341347].
X. Der yng, Les peintres polonais en France aux XIX et XX sicles, Connaissance de Paris et de la France, 1983 No 43 s. 56, 57, il.
I. Jaki mowi cz, Z mal arski ch dowi adcze K. Brandl a, Roczni k Muzeum Narodowego w Warszawi e, 1983 t. 27 s. 289306, i l .
H. Natuni ewi cz, Zbi or y i prace pol oni j ne Muzeum Li teratur y i m. Adama Mi cki ewi cza w Warszawi e. Warszawa 1984 s. 54.
Z. Kolankowski, Par y i polscy bibliofile. (Fragment wspomnie), Rocznik Biblioteki Narodowej, 1984 R. 20 s. 35355, 357, 360.
awy skrz ypi ce. Bi ul etyn i nf ormacyj ny Ko a Wychowankw Gi mnazj um i Li ceum i m. Krl a W adys aw IV. Jednodni wka
Jubi l euszowa, z. II. Warszawa 1985 s. 140.
J. Czapski , Dzi enni ki , wspomni eni a, rel acj e, oprac. J. Pol l akwna. Krakw 1986 s. 109111.
3 decades of pri vate vi ews at the Dri an [Gal l er y]. London 1986 s. 163.
H. Tadeusi ewi cz, Brandel Konstanty, [w:] S owni k pracowni kw ksi ki pol ski ej . Supl ement. Warszawa 1986 s. 27, 28.
A. Ol szewski , Dzi ej e sztuki pol ski ej 18901980 w zar ysi e. Warszawa 1988 s. 56.
Z. Kandzi ora, Z Kuri era Poznaski ego do Radi a BBC. Wspomi na of i cer prasowy gen. W. Si korski ego [W. Lei tgeber], G os Wi el -
kopol ski , Pozna 22/23. 09. 1990.
29
Z. Kandzi ora, W muzeal nym zapomni eni u, G os Wi el kopol ski , Pozna 10. 10. 1990.
P. Sarzyski , Zapomni ane Katedr y, yci e Warszawy, 1990 nr 24.
F. Li l pop Krance, Powroty, Bi a ystok 1991 s. 81.
Muzea, Bi bl i oteki i Archi wa Pol ski e na Zachodzi e. Praca zbi orowa. Londyn 1991 s. 21.
M. Wi l l aume, Pol ska obecno w nauce i sztuce f rancuski ej w l atach 19191939, [w:] W. l adkowski , M. Wi l l aume, S. Wi ni ew-
ski , Pol ska obecno w kul turze Francj i XIX-XX wi ek (do 1939 roku). Lubl i n 1991 s. 118, 121.
K. Pal uch Staszki el , Konstanty Brandel (18801970) [wystawa w Warszawi e], Sztuka, 1991 nr 10 s. 14, 15, i l .
(ES), Panorama wydarze kul tural nych, yci e Czstochowy, 6. 06. 1991.
K. Andracki , Z Warszawy w wi at, Sztandar M odych, 18. 06. 1991.
K. Andracki , Konstanty Brandel przez Warszaw w wi at, Tr ybuna l ska, 21. 06. 1991.
K. Andracki , Okazj a cz yni kol ekcj onera [Brandel w Kordegardzi e], Przekrj , 30. 06. 1991.
M. F. Mal i cka, Par yski samotni k, Express Wi eczorny, 6. 07. 1991.
Emi granci w Kordegardzi e, Gazeta Wyborcza, 23. 07. 1991.
(s), Graf i ka Konstantego Brandl a w Gal eri i Kordegarda, S owo Powszechne, 25. 07. 1991.
(wk), Brandel z Warszawy, yci e Warszawy, 27/28. 07. 1991.
Konstanty Brandel z Warszawy, Spotkani a, 1991 nr 26.
E. Tomi ak, Powroty: Konstanty Brandel chi chot ani o w, Gazeta Wyborcza, 31. 07. 1991.
M. Kuc, Pol ski samotni k z Par ya, Gazeta Wyborcza, 2. 08. 1991.
J. R. Kowal czyk, Konstanty Brandel w Kordegardzi e, Rzeczpospol i ta, 6. 08. 1991.
W. Krauze, Wystawy. Od ni edzi el i do ni edzi el i , yci e Warszawy, 10/11. 08. 1991.
ZEP, Mi strz Brandel , Kuri er Pol ski , 12. 08. 1991.
M. Wol l enberg-Kl uza, wi at ul otnej zmys owoci , Pol ska Zbroj na, 18. 08. 1991.
Graf i ki Konstantego Brandl a, Gazeta Krakowska, 30. 08. 1991.
(T. Z. Bed. ), Wystawa graf i k Konstantego Brandl a, Dzi enni k Pol ski , Krakw 6. 09. 1991.
Z. Kandzi ora, K. Brandel nadal w Poznani u ni eznany, G os Wi el kopol ski , Pozna 11. 09. 1991.
(war), Prace Konstantego Brandl a, Dzi enni k Pol ski , Krakw 17. 09. 1991.
W. Lei tgeber, Wystawy w Pol sce, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 21. 09. 1991.
Wydarzeni a mi esi ca, Kul tura, Par y 1991 nr 9(528) s. 162.
(b ), Graf i ki Konstantego Brandl a, Przekrj , 1991 nr 2415.
SKS, Ksi ka o Konstantym Brandl u, Art & Busi ness, 1991 nr 12.
M. Groska, Eksl i bri sy. Warszawa 1992 s. 45, 86.
B. Ri ss, Brandel , yci e Warszawy, 20. 01. 1992.
J. Czapski , Wyr wane strony, oprac. J. Pol l akwna, P. K oczowski . [b. m. ] 1993 s. 31, 33, 110, 111.
A. M. Borkowski , Straszl i we poca unki pod skl epi eni ami katedr, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 14. 12. 1993.
M. Cybul ski , Al bum pi knego cz owi eka, Tydzi e Pol ski , Londyn 15. 05. 1993.
30
M. Cybul ski , Ryci ny Konstantego Brandl a [w Studi o Si enko], Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 5. 01. 1994.
B. Mi ci ski , J. Stempowski , Li sty, oprac. : A. Mi ci ska, J. Kl ej nocki , A. S. Kowal czyk. Warszawa 1995 s. 26, 38, 325.
E. Bobrowska- Jakubowska, Biblioteka Polska w Par yu i jej zbior y, Dziennik Polski i Dziennik onierza, 9.10.1995 s. 6, 7.
M. Zi omek, Rok w gal eri i Studi o Si enko, Tydzi e Pol ski , Londyn 14. 01. 1995.
S. Jordanowski , Vademecum mal arstwa pol ski ego w USA. Wroc aw 1996 s. 105, 106, 165, i l .
Encykl opedi a kul tur y pol ski ej XX wi eku. Od awangardy do postmoder ni zmu, red. G. Dzi amski . Warszawa 1996 s. 223.
D. Kamol owa, Spuci zna Konstantego Brandl a w zbi orach rkopi mi ennych Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, Bi ul etyn Inf ormacyj ny
Bi bl i oteki Narodowej , 1996 nr 1 s. 2527.
A. Judycki , Z. Judycki , Les Pol onai s en France. Di cti onnai re bi bl i ographi que, vol . 1. Pari s 1996 s. 3435.
Katal og rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, t. 7, syg. 11361359. Warszawa-Par y 1996 s. 115, 136156, 161.
J. Zi el i ski , Jzef Czapski . Krtki przewodni k po d ugi m yci u. Warszawa 1997 s. 54.
B. Deptu a, Kubi zm bra zacz yna [wystawa Par y i artyci pol scy 19001918 w Warszawi e], Tygodni k Powszechny,
Krakw 23. 02. 1997 s. 1.
E. Bobrowska- Jakubowska, Lal karze z ul i cy Boi ssonade, Art & Busi ness, Warszawa 1997 nr 7/8 s. 36, 37.
Zbi or y i prace pol oni j ne Bi bl i oteki Jagi el l oski ej oraz wybranych bi bl i otek i nstytutowych Uni wersytetu Jagi el l oski ego. Inf ormator,
opr. A. Choj ko. Warszawa 1997 s. 45.
T. Terl ecki , Spotkani a ze swoi mi . Wroc aw 1999 s. 253.
M. P. Prokop, Jzef Andrzej Tesl ar propagator kul tur y pol ski ej we Francj i , [w:] Pol acy w cywi l i zacj ach wi ata. Bi ograf i e emi gran-
tw portret zbi orowy. Ol sztyn 1999 s. 146.
Graf i ka pol ska. Estampes pol onai s Pol i sh pri nts 19181939. Ze zbi orw Bi bl i oteki Pol ski ej w Montreal u. Montreal 1999 s. 42,
53, 64, 154, 155.
Zbi or y i prace dotyczce emi gracj i i Pol oni i w Bi bl i otece Uni wersytecki ej oraz Ksi ni cy Mi ej ski ej w Toruni u. Inf ormator, oprac. M. A.
Supruni uk. Toru 1999 s. 122, 144.
Zbi or y pol oni j ne Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Warszawi e i wybranych bi bl i otek i nstytutowych Uni wersytetu Warszawski ego. Inf orma-
tor, oprac. J. wi ekowa. Warszawa 1999 s. 7, 11, 44.
S. S. Sokol , The Arti sts of Pol and. A Bi bl i ographi cal Di cti onar y f rom the 14
th
Centur y to the Present. Jef f erson 2000 s. 29.
Przewodni k po zespo ach rkopi sw Towarz ystwa Hi stor yczno-Li teracki ego i Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, oprac. M. Wrede, M. P.
Prokop, J. Pezda. Par y-Warszawa 2000 s. 40, 42, 68.
I. Kossowska, Narodzi ny pol ski ej graf i ki artystycznej 18971917. Krakw 2000 s. pass (zw aszcza 8486, 163168, i l ).
G. Rakowi cz, Wsz ystki m j est wi at o. W gabi neci e Konstantego Brandl a, Rzeczpospol i ta, 2001 nr 243 s. 10, 11.
J. Mol i ska, Samotno artysty [Gabi net K. Brandl a], Nowoci , Toru 3. 11. 2001 s. 21, i l .
M. S. , Konstanty Brandel , [w:] S owni k mal arz y pol ski ch od dwudzi estol eci a mi dz ywoj ennego do koca XX wi eku, t. 2, wyb. i oprac.
hase M. Ki towska-ysi ak, I. Kossowska, M. Si tarska. Warszawa 2001 s. 37.
A. Zieliski, rec.: Katal og rkopisw Bibl ioteki Pol skiej w Par yu, t. 67, Rocznik Biblioteki Narodowej , 2001 R. 3334 s. 285.
L. Bobka, Archi wum Hal i my Na cz w Tate Gal l er y, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 5. 04. 2001 s. 6.
31
mm. , Gabi net Konstantego Brandl a, Ni edzi el a G os z Toruni a, Czstochowa-Toru 2001 nr 43 s. II, i l .
J. Wi nczaki ewi cz, Mi strz Brandel , [w:] tego, Z szuf l ady emi granta. Toru 2001 s. 8588, i l .
M. A. Supruni uk, Gabi net Konstantego Brandl a, Nowy Dzi enni k Przegl d Pol ski , Nowy Jork, 9. 11. 2001 s. 8, i l .
W. J. Podgrski , Poeci na tu aczce. W krgu autorw Of i cyny Ni cej ski ej Samuel a Tyszki ewi cza 19401947. Warszawa 2002 s. 14,
48, 50, 83, 222, 236, 242.
J. S. Pasi erb, M. Janocha, Pol oni ca artystyczne w zbi orach watykaski ch. [Warszawa 2002] s. 380, 385.
M. A. Supruniuk, Ostatnia podr Konstantego Brandla do Polski, Dziennik Polski i Dziennik onierza, 20.02.2002 s. 4.
P. Hordyski , Eksl i bri sy dwudzi estol eci a artyci nowoczeni i awangardowi , Al ma Mater. Mi esi czni k Uni wersytetu Jagi el l o-
ski ego, Krakw 2002 nr 38 s. 30, 31.
M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 16. 01. 2002 s. 4.
M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej Archi wum Emi gracj i w Toruni u, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza,
1. 11. 2002 s. 7.
M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej . Archi wum Emi gracj i w Toruni u, Nowy Dzi enni k Przegl d Pol ski , Nowy Jork
6. 09. 2002 s. 6, 7, i l .
(j k), Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , G os Uczel ni , Toru 2002 nr 10 s. 13.
A. Kropl ewska- Gaj ewska, l ady myl i i uczu, G os Uczel ni , Toru 2002 nr 12 s. 14, 15.
M. B. Topol ska, Brandel Konstanty, [w:] Encykl opedi a pol ski ej emi gracj i i Pol oni i , t. 1: AE. Toru 2003 s. 246, i l .
J. W. Si enki ewi cz, Pol ski e gal eri e sztuki w Londyni e w drugi ej po owi e XX wi eku. Lubl i nLondyn 2003, pass.
95 l at Muzeum Narodowego w Ki el cach 19082003. Ki el ce 2003 s. [17].
Zbi or y rkopi sw w bi bl i otekach i muzeach w Pol sce. Wyd. 2 popr. , opr. D. Kamol owa, T. Si emi atecka. Warszawa 2003 s. 345.
I. Prokop, Pol ske exl i bri s vera. (Pol ski ego eksl i bri su dzi e wczoraj sz y), Kni n Znaka, Praha 2003 s. 3.
M. A. Supruni uk, Co warto wi edzi e o Gal eri i Sztuki Emi gracyj nej w Toruni u?, Promocj e Kuj awsko-Pomorski e, Bydgoszcz 2003
nr 12 s. 1113.
M. A. Supruni uk, Co warto wi edzi e o Gal eri i Sztuki Emi gracyj nej w Toruni u?, Nowi ny Kuri er , Tel Avi v 11. 04. 2003 s. 11.
M. A. Supruni uk, Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , Pol i sh Cul ture, Warszawa 2003 nr 1(21) s. 21.
A. K ossowski , Ksi ka pol ska na obcz yni e, XX wi ek. Toru 2003 s. 260, f ot. 1, 2, 4.
Pol ski e i nstytucj e za grani c. Przewodni k po zbi orach archi wal nych, oprac. A. Krochmal . Warszawa 2004, s. 212.
M. Szypul ski, Magister Samuel Typographus. Rzecz o Samuel u Tyszkiewiczu drukarzu emigracyj nym (18891954). Krakw 2004, pass.
LUS TRE wi e c z n i k i , 1 9 2 8
33
KATALOG GRAFIKI KONSTANTEGO BRANDLA
Katal og ni ni ej szy zawi era i nf ormacj e o ponad si edmi uset graf i kach Konstantego Brandl a wchodzcych w sk ad kol ekcj i
ksi ek, materi a w archi wal nych i dzi e sztuki podarowanych Bi bl i otece Uni wersytecki ej w Toruni u w czer wcu 2001 roku
przez si ostrzeca artysty Wi tol da Lei tgebera, hi stor yka woj skowoci , publ i cyst i dzi enni karza radi owego z Londynu.
Przy opracowywani u katal ogu przyj to nastpuj ce zasady. Spi suj c egzempl arze graf i k z autopsj i zaznaczono obocznoci
drukarski e (stany) i wi doczne rni ce odnoszce si do cech zewntrznych poszczegl nych odbi tek (sygnowani a, margi nal i a,
rni ce w bar wi e f arby drukarski ej i tp). W wypadkach wtpl i wych stosowano zasad omne ni mi um verti tur i n vi ti um. Poni e-
wa w roku 1977 Irena Jaki mowi czowa opracowa a kompl etny spi s wszystki ch graf i k Konstantego Brandl a, ktre znaj dowa y
si wwczas w pol ski ch zbi orach publ i cznych, uznano za w aci we dl a pe nego okrel eni a wartoci kol ekcj i toruski ej
zanotowa w ni ni ej szym katal ogu rwni e te prace, ktr ych brak w Toruni u, a ktre znaj duj si w muzeach w Pol sce.
Oznaczone zosta y one odsy aczem do katal ogu Muzeum Narodowego z adnotacj , e Bi bl i oteka Uni wersytecka w Toruni u
i ch ni e posi ada
1
.
Przy okrel eni u f rancuski ch tytu w prac, uk adu chronol ogi cznego numerw bi ecych poszczegl nych obi ektw, dat
i okol i cznoci powstani a prac wzorowano si na maszynopi sowym Katalogu Brandla, tj . spi sach sporzdzonych przez
artyst za yci a, a znaj duj cych si obecni e w zbi orach Archi wum Emi gracj i . Take uwagi odnoszce si do treci i wszel ki e
poprawki zaczerpni te zosta y z tego samego rd a (KatB. :). Pol ski e tytu y j ako, e j u f unkcj onuj w wi adomoci hi sto-
r ykw sztuki przeni esi one zosta y z katal ogu autorstwa Ireny Jaki mowi czowej . Ni e mona by o j ednak zupe ni e pomi n
propozycj i samego artysty w odni esi eni u do pol ski ego nazewni ctwa. W przypadkach, gdy Brandel wyrni w Katal ogu pol -
ski tytu graf i ki , rny od tytu u z katal ogu Muzeum Narodowego, wersj nazwy z Katal ogu zaznaczono wi el ki mi l i terami
tu po tytul e f rancuski m. W ki l ku wypadkach opi sywana w ni ni ej szym katal ogu praca graf i czna ni e zosta a uj ta w Katal ogu
Brandl a (wersj e A) przyj to w taki ch razach odni esi eni a z pracy Ireny Jaki mowi czowej , a f akt ten rwni e odnotowa-
ny zosta w uwagach. W pol u uwag pomi eszczono ponadto wszel ki e margi nal i a i noty znal ezi one na graf i kach z wyj tki em
wpi sanych, przewani e rk artysty, numerw z Katal ogu Brandl a pomi nl i my j e w opi si e, j ako e odpowi adaj one
wi erni e przyj tej przez nas chronol ogi i . Przy graf i kach podano techni k druku, wymi ar y p yty, a przy wi kszych rni cach
pomi dzy obszarem zar ysowanym a odci ski em p yty, zaznaczono te rozbi enoci . Przy kadej pracy podano rwni e sygnatur
i nwentarza Archi wum Emi gracj i . Wszystki e opi sy dope ni one zosta y na kocu, odsy aczem do katal ogu wystawy Muzeum Na-
rodowego z 1977 roku (MN) i zaproponowanej w ni m daty powstani a graf i ki . Pozwol i to zori entowa si na i l e wprowadzone
przez Iren Jaki mowi czow poprawki zmi eni aj uk ad Katal ogu Brandl a.
Podstawowym rd em porzdkuj cym dorobek graf i czny Konstantego Brandl a s maszynopi sowe spi sy graf i k sporz-
dzone przez artyst. Irena Jaki mowi czowa wspomi na, e dysponowa a rkopi mi ennymi katal ogami sporzdzonymi przez
artyst, na ktr ych opar a datowani e prac odwo uj e si do ni ch w uwagach opi su poszczegl nych r yci n. Ni e dotarl i my
do tego rd a, cho cyf r y podane przez autork odpowi adaj cyf rom z Katal ogu Brandl a. W zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej
1
Irena Jaki mowi cz, Konstanty Brandel 18801970. Warszawa l i stopadgrudzi e 1977. Warszawa 1977.
34
w Par yu znaj duj e si ponadto Spi s graf i k, akwarel i i obrazw ol ej nych (masz. z dopi skami Brandl a) k. 31 (syg. 1308, t.
VII)
2
ni estety, z powodu remontu Bi bl i oteki ni e uda o si nam dotrze do tego dokumentu.
Dysponuj emy czterema pe nymi kopi ami Katal ogu Brandl a, j ednym ni ekompl etnym (brak j ednej karty) oraz f ragmenta-
mi dwch nastpnych (po j ednej karci e z adnotacj ami odrcznymi Brandl a)
3
. Kopi e te ni e by y znane Jaki mowi czowej . Kada
z ni ch zawi era maszynopi sowy tytu graf i ki w j zyku f rancuski m (w ki l ku wypadkach tytu zosta wpi sany odrczni e) oraz noty
spi sane rk Konstantego Brandl a i ki l ku i nnych osb w j zykach: f rancuski m i pol ski m. Jedn z tych osb by W. Lei tgeber.
Maj c na uwadze rol j ak spi sy te spe ni a y, wydaj e si ma o prawdopodobne, aby margi nal i a mog y by umi eszczane bez
wi edzy artysty. Noty Brandl a (i i nnych osb) zawi eraj i nf ormacj e na temat:
a. liczby odbitych egzemplarzy poszczeglnych grafik oraz liczby egzemplarzy sprzedanych i posiadanych przez Brandla
w chwili spisywania Katalogu. Dane te w poszczeglnych kopiach wzajemnie si uzupeniaj: ze spisu datowanego
prawdopodobnie na rok 1932 dowiadujemy si, e Brandel posiada 30 egz. grafiki nr 1, z czego sprzeda trzy (wykrelone)
jedn kupi Wadysaw Skoczylas. W innej kopii Katalogu znajdujemy informacje, e grafika ta odbita zostaa w 150
(masterprint) egzemplarzach. Zazwyczaj jednak nakad zaznaczony przy wikszoci prac waha si pomidzy 40
a 50 kopiami. Byy jednak wyjtki, m.in. nr 136 300 egz.; nr 2 i 3 w 2 egz., a pyty zostay spolerowane; nr 184
odbita zostaa w 2 egz., z czego egz. adwokata Berensona spali si w Warszawie; praca nr 110 brak odbitek;
b. osb i i nstytucj i , ktre kupi y (?) graf i ki . Interesuj ca j est wi adomo, e wi el e prac naby Uni wersytet Warszawski
oraz l i czni przyj aci el e artysty, w tym Jadwi ga Trenkl erowa, Fr yda Frankowska, Rosa Bai l l y, Mi eczys aw Grabi ski i i nni
za kadym razem podano dok adni e, ktr odbi tk dosta a wymi eni ona z nazwi ska osoba;
c. pol ski ego tytu u l ub tematu poszczegl nych graf i k uci l aj cego osob, mi ej sce l ub okol i cznoci powstani a pomys u;
d. techni ki wykonani a i daty powstani a pracy.
Biorc pod uwag niezwyk akr ybi spisw i skrupulatno z j ak Brandel odnotowywa informacj e na temat losw odbi-
tek prac graficznych mona zar yzykowa stwierdzenie, e Katalog by dla niego wanym rdem kronikarskim i handlowym,
na podstawie ktrego mg kontrolowa rozdysponowywanie wasnego dorobku twrczego. Zatem pier wsza wersj a Katalogu
powsta musiaa bardzo wczenie, by moe okoo roku 1913, gdy doszo do znaczcej sprzeday r ycin do muzeum w Wiedniu.
Co stao si z tamtym spisem nie wiemy. Katalog Brandla, ktr y znaj duj e si w Archiwum Emigracj i, powsta naj pewniej po
roku 1931 (brak informacj i o sprzeday grafik do British Museum), a przed 1933 (w 1932 artysta otrzyma Nagrod Magistratu
Warszawy na wystawie grafiki polskiej w Zachcie. Odbir nagrody mg by okazj do zakupu kilku prac do zbiorw Muzeum
Miasta Warszawy, co j u zostao odnotowane w spisach). W kadym razie, Katalog powsta musia przed rokiem 1934, tj .
mierci Skoczylasa, skoro informacj a o kupieniu grafiki przez tego artyst zostaa odnotowana rk Brandla.
Przyj l i my dl a ni ni ej szego katal ogu uk ad chronol ogi czny odpowi adaj cy Katal ogom Brandl a, rny od katal ogu Mu-
zeum Narodowego, maj c wszel ako wi adomo, e w spi sach Brandl a mog wystpowa (i wystpuj ) pomy ki i ni ej asnoci ,
2
Katal og rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, t. VII, syg. 11361359. Par yWarszawa 1996 s. 155.
3
Poszczegl ne Katal ogi zawi eraj rn l i czb kart: III (15 k. ), III (16 k. ), IV (18 k. ), V (15 k. brak k. 11), VIVII (mamy tyl ko ostatni kart
kadego ze spi sw). Spi sy III s maszynopi sow kopi przebi tkow egzempl arza, ktrego brak w zbi orach; kopi e IIIV s spi sane osobno, tu mamy
or ygi nal ne karty, wymi eszane w rnych egzempl arzach. W kopi ach IIIV karty 1718 spi sywane by y pni ej , na i nnym papi erze. Wydaj e si , e spi sy
IIIV s wczeni ej sze, cho zawi eraj mni ej adnotacj i .
35
ktre ni e daj si wyt umaczy. B dw ni e ustrzeg a si j ednak rwni e praca Ireny Jaki mowi czowej . A poni ewa autorka
j ak wol no przypuszcza ni e dysponowa a maszynopi sami Katal ogw, ni e wykorzysta a tym samym wszystki ch dostp-
nych rde . Odwzorowani e Katal ogu Brandl a powoduj e, e dwa el ementy opi su prac graf i cznych w ni ni ej szym katal ogu,
w wi el u wypadkach wyrani e rni si od ustal e katal ogu Muzeum Narodowego z 1977 roku: tytu y i datacj a poszczegl -
nych graf i k (w i nnym uk adzi e chronol ogi cznym).
Tytuy. Przyj l i my za Konstantym Brandl em j ako pi er wsze tytu y f rancuski e wystpuj ce w Katal ogu, l ub pol -
ski e, zaproponowane przez Brandl a tam, gdzi e ni e by o f rancuski ch. W ki l ku wypadkach s to dwa, l ub trzy, rwnorzdne
tytu y f rancuski e wszystki e podane przez Brandl a w rnych kopi ach Katal ogu. Powody by y dwa: po pi er wsze Brandel
ni e zaproponowa j ednol i tych pol ski ch nazw dl a wszystki ch swoi ch prac, a brak ten powodowa , e rni autorzy katal ogw
i hi stor ycy sztuki nadawal i pol ski e nazwy poszczegl nym pracom bardzo dowol ni e. Po drugi e: i stni ej bardzo rne f ormy
tytu w i nnych ni f rancuski e: ni emi ecki e, portugal ski e, angi el ski e czsto rozszerzaj ce tytu f rancuski , czsto konkrety-
zuj ce mi ej sce uj te w r yci ni e. Dl a uni kni ci a koni ecznoci anal i zy wi el u wersj i tytu w pol ski ch, przyj l i my pol sk wersj
tytu u nadan przez Iren Jaki mowi czow w katal ogu Muzeum Narodowego j ako t umaczeni e.
Datacja ukad chronologiczny. Irena Jaki mowi czowa opracowa a zestawi eni e i uk ad chronol ogi czny spj ne, l ogi czne,
wydedukowane na podstawi e margi nal i w na graf i kach, rozmw artysty z Wi tol dem Lei tgeberem, drukowanych katal ogw
wystaw, not i r ysunkw w szki cowni kach oraz anal ogi i w szczeg ach graf i k. Tam, gdzi e dok adna datacj a ni e by a mol i wa,
podawa a daty przybl i one, np. l ata 20. . Otrzymal i my w ten sposb ni e tyl e pewn, co j edn z mol i wych, chronol ogi
dorobku graf i cznego Konstantego Brandl a uk ad, ktr y mi a kapi tal ny wp yw na wszystki e powsta e po 1977 roku opra-
cowani a na temat j ego sztuki .
Brandel sporzdzi Katal og z pami ci l ub na podstawi e i nnych przes anek, ktr ych ni e znamy. Mg to by np. uk ad
w al bumach tworzonych przez wkl ej ani e prac w sztywne ok adki (w Archi wum Emi gracj i zachowa si f ragment taki ego
al bumu). Mog a to by kol ej no w teczkach (odbi tki musi a y by w j aki sposb segregowane) l ub numer y nadawane
prowi zor yczni e na bi eco odbi tkom kol ej nych graf i k (l ub teczkom). Brak gotowych odbi tek rekompensowany by p yt,
a w wypadku braku p yty powstawa y l uki , ktre musi a a wype ni a pami (std puste mi ej sca w Katal ogu, ktre uzu-
pe ni ono odrczni e). Nawet, przyj muj c pesymi styczni e, e pi er wsza wersj a Katal ogu powsta a ok. roku 1932 pami
artysty musi a aby upora si z ni espe na 25 l atami przesz oci . To czas zbyt ma y, by mona by o pope ni wi ksze b dy
w datowani u, zw aszcza, e do pomocy s uy mog y gromadzone z pi eczo owi toci wyci nki prasowe. Zak adamy j ednak, e
pi er wotne spi sy powsta y wczeni ej i pos uy y za podstaw Katal ogu. W j ednym i drugi m wypadku mona domyl a si po-
my ek (przestawi e) w uk adzi e chronol ogi cznym w obrbi e 13 l at i bez wtpi eni a kol ej noci w obrbi e roku. Zagubi eni u
w uk adzi e chronol ogi cznym mog y ul ec prace prbne, szkol ne, wydrukowane w 12 egzempl arzach i taki e, ktre ni e by y
wystawi ane, zw aszcza ni ewi el ki ch rozmi arw. Mona zatem, z duym prawdopodobi estwem przyj , e uk ad Katal ogu
Brandl a odpowi ada real nej chronol ogi i dodaj my chronol ogi i , ktrej sam Brandel trzyma si konsekwentni e.
Brandel zaznaczy w j ednej z wersj i Katal ogu dok adne daty powstani a r yci n stawi aj c cyf r y roku na margi nesi e tytu u
tej pracy, ktra powstawa a j ako pi er wsza w roku. Wi emy zatem, e prace o numerach 18 powsta y przed roki em 1908
36
(ur wany rg strony ni e pozwal a stwi erdzi czy Brandel zaznaczy na wstpi e 1906 czy 1907), kol ej ne 927 w roku
1908, nastpne 2832 w 1909 i td. , a do roku 1926, ktr y rozpoczyna praca nr 232. W tym mi ej scu numeracj a ur ywa si .
Dal sza chronol ogi a, przy zachowani u kol ej noci numerw, oparta zosta a na wi ar ygodnych i pewnych i nf ormacj ach ze spi sw
pni ej szych (sporzdzanych np. dl a potrzeb wystawy) oraz katal ogw i f ol derw ekspozycj i organi zowanych za yci a artysty.
Przy ki l ku pracach w Katal ogu artysta sam zanotowa i nf ormacj na temat daty powstani a pomys u, szki cu l ub koncepcj i .
Sporadyczni e, sam kor ygowa pomy k pi szc z pami ci czy podpowi edzi w aci w dat. W taki ch wypadkach uznal i my za
w aci we przyj poprawki samego artysty w odni esi eni u do daty, pozostawi aj c j ednak prac w uk adzi e Katal ogu.
Katal og Brandl a s uy j ako wi ar ygodna pomoc rd owa przy datowani u graf i k i opracowywani u wystaw a do roku
1977, tj . do wydani a katal ogu Muzeum Narodowego. Irena Jaki mowi cz wprowadzi a zmi any w ki l ku wypadkach bardzo
znaczce dotyczy to czci drzewor ytw powsta ych w l atach 20. XX wi eku, ktre autorka katal ogu Muzeum Narodowego
datuj e na l ata 10. , oraz dwch akwaf ort pod wspl n nazw Katedr y. Korekty te znaczco zni ekszta caj ca twrczo
Brandl a: akwaf orty nr 172 i 224 powsta y w po owi e l at 20. Jaki mowi czowa umi eci a j e pod dat 1907.
Antydatowani e drzewor ytw Konstantego Brandl a, j akkol wi ek w ki l ku wypadkach dokonane przez samego artyst, oparte
zostao w duej mi erze na zaufani u w pami artysty, ktr y w rozmowach z W. Lei tgeberem odnosi wczesne prace grafi czne do
okresu studi w w Ecol e Nati onal e et Spci al e des Beaux-Arts (1907/1908). W okresi e tym i l atach nastpnych powsta mi ay
wg Jaki mowi czowej drzewor yty zanotowane w Katal ogu Brandl a pod numerami 174183, 185 oraz j edyna l i tografi a nr
184. Uwaga w Katal ogu przy grafi ce nr 176: z r ysunku z roku 1902 nakazuj e j ednak ostrono; moe sugerowa, e
wszel ki e daty wczeni ej sze odnosz si do szki cw, r ysunkw l ub prb, zupeni e natural nych w szkol e. Pewne antydatowani e
wymaga to j ednak bardzi ej szczegowych studi w odnosi si moe do kopi i Drera i pracy La crche (nr 180), ktra
bya reprodukowana w czasopi mi e z roku 1917 (w Katal ogu Brandl a j est pod roki em 1922). Ni e ma j ednak pewnoci , e Ire-
na Jaki mowi czowa dokonaa prawi dowej i dentyfi kacj i Brandel co naj mni ej j eszcze raz robi drzewor yt o tym samym tytul e,
tymczasem praca reprodukowana w 1917 roku j est autorstwa Karol a Mondral a wg r ysunku Brandl a
4
. Wydaj e si , e datowani e
wi kszoci drzewor ytw na l ata 20. (j ak uczyni to Brandel ) j est waci we. Ni e ul ega wtpl i woci , e podstawowym adresem
dl a drzewor ytu byy ksi ki , dl a ktr ych artysta proj ektowa i l ustracj e. Wszystki e ksi ki z drzewor ytami Brandl a wydane zo-
stay w l atach 20. i 30. Czy Konstanty Brandel mg w tym okresi e ci i nne ksyl ografi e? To bardzo prawdopodobne. Czy mg
real i zowa pomysy z czasw studi w, z kl ockw wtedy powstaych j ako prbne? natural ni e. Jak datowa taki e prace?
Do roku 1977 datowani e wszystki ch prac z seri i Katedr (akwaf ort i drzewor ytw) ni e budzi o wtpl i woci . Pi er wsze
z ni ch powsta mi a y w roku 1915 i by y to: nr 68 oraz nr 69 ostatni e za w l atach 30. Zmi ana tej chronol ogi i dokonana
przez Iren Jaki mowi czow tj . datowani e dwch akwaf ort z seri i Katedr na rok 1907 i przyj ta bezkr ytyczni e przez
hi stor ykw sztuki mi a a wi el ki wp yw na autorw pi szcych ni e tyl ko o Brandl u, al e te o pol ski ej graf i ce pocztkw XX
wi eku. Wydaj e si j ednak, e zmi ana ta by a ni euprawni ona.
Naj wani ej sz przeszkod w bezspornym datowani u obu akwafort z seri i Katedr na okres przed roki em 1922 j est i ch
brak w katal ogach oraz recenzj ach wystaw grafi ki Brandl a z tego okresu. Posi adamy, co prawda ni el i czne katal ogi -fol der y, al e
naj wani ej szy z ni ch pochodzi z pocztku roku 1921. W marcu 1921 na wystawi e Oeuvre de M. Brandel pokazano 52 r yci ny
i 4 prace ol ej ne z l at 1906/71921 (oraz j edn datowan w Katal ogu na rok 1922, a powsta co przyj l i my w roku
1917). Brak zupeni e prac datowanych w Katal ogu na okres po 1922 r. Wspomni ane prace z seri i Katedr poj awi aj si
4
Zob. : Jeni ec Pol ak, 20. 12. 1917 s. 1.
37
w katal ogach i na wystawach Brandl a dopi ero w drugi ej poowi e l at 20. i wystawi ane s przez Brandl a a do koca l at 60. j ako
j edno z naj wani ej szych j ego osi gni . Znaj duj emy j e np. na wystawi e grafi ki w Genewi e (IX 1926), a nastpni e w katal ogu
wystawy zorgani zowanej w Zachci e (IX 1927)
5
. Zaproszony do wystawi eni a pi ci u swoi ch r yci n na II Mi dzynarodowej Wysta-
wi e Grafi ki we Fl orencj i w 1927 roku Brandel wybra dwi e prace o tytul e Vi si on de cathdral e
6
. Katedr y wystawi one zostay
w Brazyl i i w 1935 roku i w tym samym roku w Berl i ni e
7
. Zawsze datowane s naj wczeni ej na rok 1922 (l ub ok. 1922)
8
.
Skd zatem pomys, aby datowa Katedr y na rok 1907? Zmiana dokonana przez Jakimowiczow wzia si autorka nie
wyjania tej kwestii z dwch bdnych przesanek rdowych. W roku 1907 Konstanty Brandel wystawi na Salonie Jesiennym
prac pt. Notre-Dame de Paris. Niewykluczone, e Jakimowiczowa znalaza informacj na ten temat w wycinkach prasowych i zao-
ya, e wspomniana praca jest identyczna z akwafort nr 172 lub moe 224. Rzecz w tym, e wystawiona w 1907 roku praca bya
obrazem olejnym, co zostao wyranie zaznaczone w katalogu: peinture. Drug przesank do antydatowania obu prac moga by
bdna interpretacja daty 1907 wyr ytej na pycie grafiki nr 172, w lewym grnym rogu or yginalnej akwaforty (zaznaczmy, e nie
wystpowaa ona na wszystkich odbitkach) oraz nota przy nr 172 w rkopimiennym Katalogu (znajdujca si rwnie w Ka-
talogach Brandla) odsyajca do grafiki 224 i czca obie prace w cykl. Oba te zaoenia nie wytrzymuj jednak kr ytyki.
Brandel sporadyczni e datowa swoj e graf i ki na p yci e i robi to wy czni e w po czeni u z sygnatur l ub j aki m napi sem,
u do u r yci ny. Znane datacj e pochodz z graf i k przygotowanych dl a ksi ek (tyl ko w wersj ach ostatecznych, wydawni czych),
z ni el i cznych portretw oraz z prac przygotowywanych dl a i nstytucj i , np. dl a Bi bl i oteki Pol ski ej . Wydaj e si , e zanotowana
duymi cyf rami data 1907 na katedrze odnosi si do pomys u, moe pi er wszego szki cu taki ej i nterpretacj i wntrza Notre
Dame; moe do wspomni anego obrazu ol ej nego. Kwesti i tej naj pewni ej ni e rozstrzygni emy.
Warto zwrci uwag na j eszcze j eden aspekt tak znacznego antydatowani a Katedr . W roku 1907 bi orc pod uwag
Katal og Brandl a artysta wykona zal edwi e ki l ka, ni e wi cej ni si edem, prac graf i cznych. W tym j edn l ub dwi e akwaf orty
(i nna wersj a) reszta do g wni e sucha i g a, techni ka prostsza i bl i sza r ysunkowi . Porwnani e obu Katedr z i nnymi , po-
wsta ymi w l atach 19061907, akwaf ortami Brandl a kae podda w wtpl i wo powstani e pracy tak techni czni e wyraf i nowa-
nej i ni ezwyk ej we wczesnym okresi e twrczoci . Przypomni j my Brandel wykona pi er wsz swoj r yci n w roku 1906, al e
dopi ero pod koni ec 1907 mi a odwag pokaza j na Sal on des Arti stes Franai s. Czy maj c wi adomo, e wkracza w nowe
obszar y sztuki pos a by prac pi er wsz, gdyby mi a w zanadrzu i nn, znaczni e odwani ej sz i doj rzal sz?
Maj c wi adomo, e dal sze studi a zw aszcza l ektura zachowanej korespondencj i Brandl a w Bi bl i otece Pol ski ej
mog wprowadzi wi el e zmi an w datacj i poszczegl nych prac, uznal i my, e przyj ci e chronol ogi i Katal ogu Brandl a j est
w aci wsze i bezpi eczni ej sze w kontekci e studi w nad twrczoci wybi tnego artysty.
Joanna Krasnodbska, Mi ros aw A. Supruni uk
5
D une exposi ti on l autre, La Tri bune de Genve, 16. 09. 1926; take f ol der wystawy z zaznaczonymi 172, 224 La Cathdral e; zob. te: Przewod-
ni k po wystawi e Towarzystwa Zachty Sztuk Pi knych nr 26. Warszawa 1927.
6
Szki c odpowi edzi na l i st z Fl orencj i zanotowany na odwroci u l i stu Archi wum Emi gracj i .
7
Pol ni sche Kunst. Berl i n 1935 s. 71 Brandel wybra 3 prace, w tym Kathedral e.
8
Por. np. spi s graf i k z wystawy w Nogent 6. 05. 1967 Gravures 19061941. Reprodukcj e Katedr znaj duj si np. : Wi adomoci 1300/1971; Tygod-
ni k Powszechny 25/1971; wi at 39/1958 Archi wum Emi gracj i .
CATHDRAL E I Ka t e d r a I , k l a s y c z n a , 1 9 2 2
39
AE/gal sygnatura zbi orw sztuki Archi wum Emi gracj i
af. akwaf orta
at. akwati nta
b. bar wny
d. u do u
drz. drzewor yt
g. u gr y
KB g . monogram Brandl a z g ow barana
k. karta
Kat.B. Katalog Brandla (maszynopis z rcznymi dopiskami)
l . po l ewej
MN Katal og Muzeum Narodowego pt. Konstanty Brandel
1880-1970 (Warszawa 1977)
m. w. mi kki werni ks
m. zar ys. mi ej sce zar ysowane
nakl . nakl ej ony
odb. odbi tka
odwr. odwroci e
o . o wek
p. po prawej
pap. papi er
p. KB okrg a czer wona pi ecztka z monogramem Brandl a
p. WL zi el ona pi ecztka w asnoci owa Wi tol da Lei tgebera
por. porwnaj
poz. pozycj a
rul . rul etka
r yc. r yci na
r ys. r ysunek
s. i . sucha i g a
sygn. sygnowany
r. rodek
WYKAZ UYWANYCH SKRTW
I. PRACE GRAFICZNE
1. SOUS L A CROIX Pod krz yem, 1906
s. i . 17, 8 x 12, 8
stan I: sygn. o . l . d. : preuve d tat 1/ 2, p. d. : Brandel .
(AE/gal /46)
stan II: sygn. o . l . d. : -9/ 10-, p. d. : Brandel , na k. l . d. :
p. KB (AE/gal /47)
stan III: sygn. o . l . d. : tat 2/ 5. , p. d. : Brandel . , na
odwr. : tat 2/ 5 Brandel (AE/gal /48)
MN1
2. NATURE Mater natura, 1906/1907
s. i . 11, 7 x 8, 7; napi s na r yc. l . d. : MATER NATURA
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] / / 6/ . -10, p. d. : Brandel (AE/
gal /49)
stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel (AE/gal /50)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 3-10, p. d. : K. Bran-
del , na odwr. : 3-10 Brandel (AE/gal /51)
MN2
3. DCL ARATION Owi adcz yny, 1906/1907
brak w zbi orach
MN3
4. PRIRE Modl i twa, 1906/1907
brak w zbi orach
MN4
5. VIEILLESSE Staro, 1906/1907
s.i. 18 x 12,9; napis na r yc.: SENECTUS FLAT SEMPER
stan I: sygn. na r yc. l . d. : KBr, o . l . d. : Brandel (AE/
gal /52)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : KBrandel , o . l . d. : 1-10, p. d. :
Brandel , na k. napi s o . : p yta ni e i stni ej e (AE/gal /53)
MN5
40
5a. VIEILLESSE Staro, 1906/1907
af. 17, 8 x 12, 8; napi s na r yc. : SENECTU[S] FL AT
SEMPER; sygn. o . l . d. : 2/ 2, p. d. : Brandel (AE/gal /54)
wari ant poz. 5 w KatB. ni e wystpuj e
MN6
6. CRPUSCULE Zmi erzch, 1906/1907
af. 12, 8 x 17, 7; sygn. o . l . d. : 19-20, p. d. : K. Brandel . ,
na odwr. : 19-20 Brandel (AE/gal /55)
MN7
7. RENCONTRE Spotkani e, 1906/1907
af. , at. 7, 1 x 6, 1
stan I: sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o . l . d. : 3/ 15, p. d. :
Brandel , na k. data: 1909 (AE/gal /56)
stan II: sygn. na r yc. zatarte, sygn. o . p. d. : Brandel
(AE/gal /57)
MN8
8. LES DEUX FEMMES Dwi e kobi ety, 1906/1907
at. , af. 11, 8 x 8, 7
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /58)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /59)
MN9
8a. LES DEUX FEMMES Dwi e kobi ety, 1906/1907
m. w. , s. i . , rul . 11, 8 x 8, 7; sygn. o . l . d. : 5-30, p. d. : K.
Brandel . , na odwr. : p. KB (AE/gal /60)
wari ant poz. 8 w KatB. ni e wystpuj e
MN10
9. L A NYMPHE Ni mf a i f aun, 1908
af. , s. i . 5, 9 x 7; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. :
Brandel (AE/gal /61)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 19-20, p. d. : Brandel , na odwr. :
[. . . ] 120, [. . . ] 400 (AE/gal /62)
MN57 (przed 1913)
10. LE MOINE Mni ch, 1908
af. , s. i . 17, 9 x 13
stan I: sygn. o . l . d. : 1-5 II tat, sygn. atramentem
p. d. : KBrandel , p. KB (AE/gal /63)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /64)
2. odb. ( ta): sygn. o . l . d. : 1/ 1, p. d. : Brandel . (AE/
gal /65)
MN25 (1910)
11. LE BAISER Poca unek, 1908
af. , s. i . , r yl ec 12 x 7, 2; sygn. o . l . d. : 24-25, p. d. : K.
Brandel . , na odwr. : 24-25 Brandel (AE/gal /66)
MN37 (ok. 1911)
12. L ENFER Pi ek o, 1908
af. 5, 8 x 7, 6
stan I: ni e sygn. (AE/gal /67)
stan II: napi s na r yc. : Bai n, sygn. na r yc. p. d. : Bran-
del (zatarte), o . p. d. : Brandel (AE/gal /68)
MN80 (ok. 1913)
13. DEUX TTES Dwi e g owy, 1908
m. w. , af. , s. i . , rul . , at. 13, 8 x 18
stan I: ni e sygn. (AE/gal /69)
stan II: sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : KBrandel , na k. napi s
o . : Bonne. bonne (AE/gal /70)
stan III: sygn. o. l.d.: 10-50, p.d.: Brandel (AE/gal/71)
MN56 (przed 1913)
14. VIOLONCELLE Wi ol onczel a (cyl i nder), 1908
af. 11, 9 x 7, 1; sygn. o . l . d. : 12-30, p. d. : K. Brandel . ,
na odwr. : 12-30 Brandel (AE/gal /72)
2. odb. : sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel . (AE/gal /73)
MN33 (ok. 1911)
15. A REBOURS Na opak, 1908
m. w. , af. , s. i . 6, 1 x 7
stan I: sygn. o . l . d. : 5-15, p. d. : Brandel . , na odwr. :
Brandel (AE/gal /74)
stan II: sygn. o. l.d.: a. 2/10, p.d.: Brandel (AE/gal/75)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /76)
MN40 (ok. 1911)
16. L ARAIGNE Paj k, 1908
s. i . , r yl ec 11, 8 x 9; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /77)
MN34 (ok. 1911)
41
17. AMOR Amor, 1908
af. , s. i . 15, 8 x 10, 8
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /78)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel , p. d. : KB g . (AE/
gal /79)
MN41 (ok. 1911)
18. LEDA Leda, 1908
s. i . , r yl ec 9 x 6; sygn. o . l . d. : Brandel , na odwr. napi s:
Leda (AE/gal /80)
MN35 (ok. 1911)
19. IRONIE Ironi a, 1908
af. , s. i . 8, 7 x 11, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /81)
2. odb. : napi s o . l . g. : N9, sygn. o . p. d. : Brandel (AE/
gal /82)
MN26 (1910)
20. PGASE Pegaz, 1908
af. , s. i . , r yl ec 9 x 11, 8
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] (AE/gal /83)
stan II: sygn. o . p. d. : K / K Brandel (AE/gal /84)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /85)
MN36 (ok. 1911)
21. L A MORT D APOLLON mi er Apol l i na, 1908
at. , af. , s. i . , r yl ec 7, 8 x 6; sygn. o . l . d. : Brandel /
Brandel (AE/gal /86)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 25-30, p. d. : K Bran-
del . , na odwr. : 25-30 Brandel (AE/gal /87)
por. poz. 21a
MN31 (ok. 1910)
21a. L A MORT D APOLLON Exl i bri s Tadeusza Stani s awa
Grabowski ego, 1908
at. , af. 8, 8 x 6; napi s na r yc. : EX LIBRIS TADEUSZA
STANIS AWA GRABOWSKIEGO, ni e sygn. (AE/gal /88)
powtrzona kompozycj a mi erci Apol l i na, por. poz. 21
w KatB. ni e wystpuj e
MN32 (znaczni e po 1910)
22. CHIMRE M odo i chi mera, 1908
af. , at. 5, 8 x 6, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. :
Brandel . (AE/gal /89)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 20-20, p. d. : K. Bran-
del . , na odwr. : 20-20 Brandel (AE/gal /90)
MN81 (ok. 1913)
23. TEMPS Czas, 1908
af. , r yl ec, at. 6, 9 x 6, 5
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (zatarte) (AE/gal /91)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel / epr. , na odwr. napi s
o . : czas (AE/gal /92)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 12/ 20, p. d. : Brandel
(AE/gal /93)
stan III: sygn. o . l . d. : 1/ 1, p. d. : Brandel , na odwr.
napi s: 1/ 1 [. . . ] tei nt. Brandel (AE/gal /94)
MN82 (ok. 1913)
24. L A DANSE Tani ec, 1908
af. , at. 6, 9 x 6, 6
stan I: sygn. o . l . d. : 3/ 15, p. d. : Brandel (AE/gal /95)
stan II: sygn. o . l . d. : Brandel (AE/gal /96)
KatB. : de couronnes
MN83 (ok. 1913)
25. TREINTE Uci sk, 1908
af. , at. 15 x 10; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem:
uni c. (AE/gal /97)
KatB. : premi re aqua tei nte
MN38 (ok. 1911)
26. SOUS L A TENTE Pod nami otem, 1908
af. , at. 18, 8 x 13, 8
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /98)
2. odb. : sygn. o . l . d. : ep. I et. 1-5. , p. d. : Brandel , na
k. : p. KB (AE/gal /99)
stan II: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /100)
stan III: sygn. o . l . d. : II 2-4, p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /101)
MN45 (ok. 1911)
42
27. ANDANTE Andante (Poca unek), 1908
af. , at. 18, 3 x 14; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /
102)
MN39 (ok. 1911)
28. CHEVALIER ET LE GNIE Rycerz i geni usz, 1909
at. , af. , s. i . 6, 9 x 5, 8
stan I: ni e sygn. (AE/gal /103)
stan II: sygn. o . na r yc. l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/
gal /104)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr.
napi s o . : Uni que! (AE/gal /105)
MN84 (ok. 1913)
29. SOUVENIR D AMIENS Wspomni eni e z Ami ens, 1909
af. , s. i . 5, 9 x 7; sygn. o . l . d. : Brandel . (AE/gal /106)
MN28 (ok. 1910)
30. SOUVENIR DE SENLIS Wspomni eni e z Senl i s, 1909
af. , s. i . 7, 9 x 5, 9
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /107)
stan II: odb. na nakl . ugrowym pap. , sygn. o . l . d. :
4-50, p. d. : Brandel , na k. p. KB, na odwr. napi s o . : 100
(AE/gal /108)
MN27 (1910)
31. MADELEINE Magdal ena (wspomni eni a z Warszawy),
1909
m. w. , s. i . , r yl ec 9 x 5, 9; napi s na r yc. l . d. : ST. MAG-
DALENA, p. d. : 1904
stan I: sygn. o . l . d. : 5-10, p. d. : Brandel / Brandel (AE/
gal /109)
stan II: sygn. o . l . d. : 1/ 2, p. d. : Brandel (AE/gal /110)
stan III: sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o . p. d. : Brandel
(AE/gal /111)
KatB. : i n memori am 1906
MN14
32. SIC ITUR Si c i tur ad astra, eksl i bri s F[r yder yki ] Fran-
kowski ej , 1909
af. , r yl ec 8, 9 x 5, 8
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /112)
stan II: odb. sepi owa; napi sy na r yc. l . d. : SIC ITUR
AD ASTRA EX LIBRIS, r. u d. : EX F. L. , ni e sygn. (AE/
gal /113)
MN165 (b. r. )
33. LES VITRAUX Wi trae, 1910
af. 14, 8 x 18, 8; sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. :
K. Brandel , na odwr. : K. Brandel (AE/gal /114)
MN29
34. HERCULE Herkul es na rozdrou, 1910
af. , s. i . 6, 1 x 8; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /115)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 10/ 10, p. d. : Brandel ,
na odwr. : 10/ 10 Br (AE/gal /116)
MN58 (przed 1913)
35. VNUS Wenus, 1910
af. , s. i . , r yl ec 9 x 6, 1
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /117)
stan II: sygn. o . l . g. : KB, o . l . d. : 6-10, p. d. : Brandel
(AE/gal /118)
MN51 (1912)
36. LES LIONS Lwy, ok. 1910
af. , s. i . , rul . , m. w. 12 x 9
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /119)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /120)
stan III: sygn. na r yc. l . d. : KBrandel (K odwrcone),
o . p. d. : K. Brandel . , na odwr. napi s d ugopi sem: Li ons
(AE/gal /121)
2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /122)
MN53 (ok. 1912)
37. POMPE FUNBRE Pogrzeb w asny, 1912?
af. , r yl ec, s. i . 23 x 16, 9; sygn. na r yc. l . d. : KB, o .
p. d. : K. Brandel (AE/gal /123)
MN59 (1913-1915)
38. LE TOMBEAU Grobowi ec, 1912
mezzoti nta, s. i . , rul . 20, 6 x 13, 8
stan I: na r yc. poprawki o . , ni e sygn. (AE/gal /124)
stan II: sygn. o. l.d.: 5-15, p.d.: Brandel (AE/gal/125)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 12. / 15. , p. d. : Brandel .
43
(AE/gal /126)
stan III: sygn. o . l . d. : 18-20, p. d. : Brandel , na odwr. :
18/ 20 Brandel (AE/gal /127)
MN60 (ok. 1913)
39. JUDITH Judyta, 1912
af. , s. i . , r yl ec 3, 7 x 8, 8
stan I: ni e sygn. (AE/gal /128)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /129)
MN85 (ok. 1913)
40. LE ROI Krl na l i nce, 1912
af. , 6, 8 x 10; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /130)
sygn. o. l.d.: 25/30, p.d.: Brandel (AE/gal/131)
MN86 (ok. 1913)
41. IDYLLE Idyl l a, 1913
af. , s. i . , r yl ec 17, 8 x 13, 8
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] 14-30, p. d. : Brandel , na k.
p. KB (AE/gal /132)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /133)
MN52 (ok. 1912)
42. PAYSAGE Kraj obraz z Zaduszni k w l i pnowski em, zagaj -
ni k, 1913
af. 6 x 9; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /134)
MN63
43. PAYSAGE Kraj obraz z api nka w r ypi ski em, pol e,
1913
af. 6, 6 x 10, 2; ni e sygn. (AE/gal /135)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 1/2, p. d. : Brandel , na
odwr. napi s: 1/ 2 [. . . ] Brandel (AE/gal /136)
MN64
43a. PAYSAGE Kraj obraz z api nka, 1913
brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e
MN65
44. SAULE Wi erzba, 1913
af. , s. i . 6, 6 x 11, 4; sygn. o . p. d. : Brandel , napi s o .
na k. : Bel l e preuve [. . . ], na odwr. napi s o . : Zbi r WL,
p. WL (AE/gal /137)
KatB. : droga do Tomkowa
MN67
45. L A FORT Las w Kar nkowi e, 1913
s. i . , r yl ec 18, 1 x 25, 6, odb. na nakl . ugrowym pap. ;
sygn. o . l . d. : 2/ 2-10, p. d. : Brandel . , na odwr. napi s
o . : l a f ort, sygn. o . : Brandel (AE/gal /138)
MN68
46. PAYSAGE (M. ST. M) Kraj obraz, wspomni eni e z pi el -
grz ymki do Mont St. Mi chel , 1913
s. i . , af. 18, 8 x 12, 9; ni e sygn. (AE/gal /139)
MN70
47. LE ROCHER Ska a w Erquy, 1913
af. , s. i . 9, 9 x 17, 8; sygn. na r yc. p. d. : Brandel , o . l . d. :
Brandel . (AE/gal /140)
KatB. : En Bretagne
MN72
48. ERQUY Chmur y w Erquy, 1913
af. , s. i . 10 x 11, 8; sygn. na r yc. p. d. : Brandel , o . p. d. :
K. Brandel . (AE/gal /141)
MN73
49. L ESPACE Erquy, przestrze, 1913
af. 10 x 15, 6; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . l . d. : 19-
30, p. d. : Brandel . (AE/gal /142)
KatB. : pl age Carronal
MN74
50. ST. VIGILIO San Vi gi l i o, 1913
af. , s. i . 20, 5 x 24, 5 (m. zar ys. 18, 2 x 23, 5); sygn. o .
l . d. : 2/ 50, p. d. : Brandel (AE/gal /143)
MN75
51. CIMETIRE EN POLOGNE Cmentarz podl aski , 1913
af. , s. i . , r yl ec 13 x 17, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel
(AE/gal /144)
MN62
52. DON JUAN Don Juan, 1913
af. , s. i . 3, 6 x 4, 7
stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /145)
44
stan II: napi s na r yc. u d. : Juan Zmyl i em drog
prz yj aci el u Sty Antoni i dzi esz po ni ej , sygn. o . p. d. :
Brandel . , na odwr. napi s: pl anche retrai te (AE/gal /146)
KatB. : avec st. Antoi ne
MN87
53. LES CRUCIFIS Ukrz yowani , 1913
af., s.i., r ylec 6 x 4,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/147)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7/ 20, p. d. : Brandel
(AE/gal /148)
MN61
54. KORE Kora, 1913
m. w. , rul . , s. i . , r yl ec 11, 8 x 9, 3; sygn. na r yc. l . d. :
Brandel
stan I: sygn. o . l . d. : 1-4, p. d. : Brandel . , na odwr. :
(1/ 4) Br. , napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /149)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . :
g owa antyczna (AE/gal /150)
MN88
55. MDITATION Medytacj a (Magdal ena), 1913
s. i . , r yl ec 9, 9 x 7, 8
stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /151)
stan II: sygn. o . l . d. : 16-25, p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : 16-25 Brandel (AE/gal /152)
MN30 (ok. 1910)
56. LES ARBRES Drzewa w Gai l l ac, 1913
s. i . , r yl ec 17, 1 x 11, 5; ni e sygn. (AE/gal /153)
KatB. : 3 arbres 3 drzewa
MN77
57. LES ARBRES Drzewa w Gai l l ac, 1913
s. i . , r yl ec 17 x 10, 1
stan I: ni e sygn. (AE/gal /154)
stan II: odb. na brzowym pap. ; ni e sygn. , na odwr.
napi s: Monsi eur Brandel 219 Bvd. Raspai l (AE/gal /155)
KatB. : 9 arb[r]es 9 drzew
MN76
58. LES PAPILLONS / EX LIBRIS Motyl e, 1913
s.i., r ylec 9,2 x 5,6; sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/156)
KatB. : parka w owal u motyl e
MN148 (b. r. )
59. ATIS Ati s, metamorf oza, 1913
af. , s. i . 13 x 10; sygn. na r yc. l . g. : KB (B odwrcone)
stan I: sygn. o . l . d. : 10-20, p. d. : K. Brandel . (AE/gal /
157)
stan II: sygn. o. l.d.: 19-20, p.d.: Brandel. (AE/gal/158)
MN55 (ok. 1912)
60. LES VIEILL ARDS Starcy, metamorf oza, 1913
af. , s. i . , r yl ec, m. w. 12, 9 x 9, 8; sygn. na r yc. p. d. : KB
stan I: sygn. o . l . d. : K. Brandel (AE/gal /159)
stan II: sygn. o . l . d. : 10-20 (AE/gal /160)
MN54 (ok. 1912)
61. SUR LES NUAGES Na chmurach, 1914
af. , at. , s. i . 10 x 12, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o .
p. d. : K. Brandel . (AE/gal /161)
MN78 (ok. 1913)
62. L ABME W otch a, 1914
af., s.i. 14,7 x 12,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/162)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 18-30, p. d. : Brandel , na odwr. :
Brandel . (AE/gal /163)
MN79 (ok. 1913)
63. XII-ME SICLE XII wi ek, ka romaska, 1914
af. , s. i . 26, 9 x 30, 3; ni e sygn. (AE/gal /164)
MN98 (ok. 1913-1915)
64. SEPT FEMMES Si edem kobi et, 1914
af. , s. i . , r yl ec 5, 9 x 9, 5; sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o .
p. d. : Brandel . / Brandel (AE/gal /165)
MN102 (1915)
65. LES TITANS Tytani , 1914
af. , s. i . , r yl ec 12, 8 x 17, 8; napi s na r yc. l . d. : na-
przd, sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /166)
MN149 (b. r. )
66. TRIMOURTI Tri murti (trj ca wedyj ska), 1915
af. , s. i . , r yl ec 9, 5 x 6, 8; sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel ,
sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /167)
45
2. odb. : sygn. o . l . d. : 8-30, p. d. : K. Brandel . , na k. :
p. KB, sygn. o . na odwr. : 8-30 Brandel (AE/gal /168)
MN150 (b. r. )
67. DEJANIRE Dej ani ra, 1915
af. , s. i . , r yl ec 9 x 5, 9; sygn. o . l . d. : 15-30, p. d. : Bran-
del , na odwr. : p. KB (AE/gal /169)
MN151 (b. r. )
68. NEF NOI RE Skl epi eni e Not r e Dame, ci emne I I I ,
1915
af., s.i. 9,9 x 13,3; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/170)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 20-30, p. d. : Brandel .
(AE/gal /171)
KatB. : pi er wsza katedra z amana
MN92 (ok. 1914)
69. NEF CL AIRE Skl epi eni e Notre Dame, j asne, 1915
af. 7, 2 x 6, 2; sygn. o . l . d. : 5-30, p. d. : Brandel (AE/
gal /172)
MN91 (1914)
70. FANTAISIE DU XV-ME SICLE / L ESPRIT DU XV-
-ME SICLE / PARFUM DU XV-ME SICLE Duch
XV wi eku, 1915
af. , s. i . 13, 6 x 18, 5; sygn. na r yc. p. d. : Brandel
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /173)
stan II: sygn. o . l . d. : 29-30, p. d. : Brandel . , na k. dwa
razy: p. KB (AE/gal /174)
MN99 (ok. 1914)
71. TANTRIQUE Tantri que, 1915
af. , s. i . , r yl ec 17, 7 x 17, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
(AE/gal /175)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 22. 30. , p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /176)
MN97 (ok. 1914)
72. XIII-ME SICLE XIII wi ek, Madonna, 1915
af. 13, 1 x 11, 4; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /177)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 22-30, p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /178)
MN100 (ok. 1914)
73. KRASICZYN Krasi cz yn, 1915
af. , s. i . 13, 9 x 23, 2; na margi nesi e u d. wi ni eta ro-
l i nna (akant), sygn. o . l . d. : avant l a l ettre 3-3. , p. d. :
Brandel , na odwr. napi s o . : avant l a l ettre Brandel , Kra-
si cz yn (AE/gal /179)
MN152 (b. r. )
74. PORTAIL (KRASICZYN) Portal w Krasi cz yni e, 1915
brak w zbi orach
MN153 (b. r. )
75. BAROQUE Duch baroku, 1916
af., s.i ., r yl ec 18 x 12,9; napi s na r yc.: . . . f l eo non pri -
vatum / sed general e chaos. . . , sygn. o. l .d.: 24-30, p. d. :
K. Brandel . , napi s o . na k. : 100 $, sygn. na odwr. :
24-30 Brandel (AE/gal /180)
KatB. : Parf um du
MN101 (ok. 1914)
76. AVIATEUR Lotni k Mari an Hi mner, 1916
af. 9, 6 x 5, 9
stan I: l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o : K. Brandel , napi s
o . : uni que, pi rem: [. . . ] (AE/gal /181)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. : Brandel
(AE/gal /182)
KatB. : Hi mner 1915
MN103 (1915)
77. VITA SOMNIUM Vi ta somni um, epoka pompej aska,
1916
af. , s. i . 14, 9 x 10, 1; napi s na r yc. : VITA SOMNIUM
B[REVE], sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . l . d. : 28-30,
p. d. : Brandel . , na k. : p. KB (AE/gal /183)
MN115
78. MASQUE GREC Maska grecka, duch Grecj i , 1916
af. , at. , s. i . 17, 9 x 12, 8; sygn. na r yc. l . d. : Brandel ,
o . l . d. : 25-30, p. d. : K. Brandel . , napi s o . na k. : 100$,
sygn. o . na odwr. : 25-30 Brandel (AE/gal /184)
MN116
79. AUTOPORTRAIT Autoportret, prof i l z wi anki em i bro-
d, 1916
46
s.i., rylec 7 x 5,4; napis na ryc. l.d.: [...], sygn. o. l.d.: 13-25,
p.d.: K. Brandel., na odwr.: 13-25 Brandel (AE/gal/185)
KatB. : l auri er
MN111
80. MICHALSKI Portret p. Mi chal ski ego z II Pu ku Legi onu
Cudzozi emski ego, 1916
KatB. : ? nazwi sko wtpl i we
brak w zbi orach
MN89 (1914)
81. FUGAT MORTE[M] Fugat mortem, 1916
af. , r yl ec 11, 8 x 8, 5; napi s na r yc. : FUGAT MORTEM,
sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /186)
MN118
82. VENITE ET VIDETE Veni te et vi dete, 1916
af. , s. i . , r yl ec 13, 9 x 20, 5; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
(AE/gal /187)
MN104 (1915)
83. CATACLYSME Katakl i zm (di es i rae), 1916
af. , s. i . 9, 4 x 11, 9, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : 13-30. ,
p. d. : Brandel . , na odwr. : 13-30, p. KB (AE/gal /188)
MN154 (b. r. )
84. LE REPOS Odpocz ynek, 1916
s. i . , r yl ec 5, 7 x 5, 3; l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . :
K. Brandel (AE/gal /189)
MN155 (b. r. )
85. NOTRE-DAME. PARIS Notre-Dame, rozpicie trzecie, 1916
af. , s. i . , r yl ec 9, 8 x 6, 9; sygn. na r yc. p. g. : KB g . , o .
p. d. : Brandel . (AE/gal /190)
KatB. : 2 transepts (opus 3) ?, noi re 2
MN93 (ok. 1914)
86. MATERNIT Maci erz ystwo, 1916
mi edzi or yt 7, 7 x 5; sygn. o . l . d. : 27-30, p. d. : K. Bran-
del . , na odwr. : 27-30 Brandel (AE/gal /191)
KatB. : al l ai tante peti te (buri n)
MN156 (b. r. )
87. CHASSS DU PARADIS Wygnani z raj u, 1916
af. , r yl ec, s. i . 9, 2 x 6, 5
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel 1912 (AE/gal /192)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /193)
MN157 (b. r. )
88. JONAS Jonasz, 1916
af. , s. i . , r yl ec 17, 8 x 12, 7
stan I: ni e sygn. (AE/gal /194)
stan II: napi s na r yc. u d. : TOLLE MIHI VITAM QUIAM
MORS MIHI MELIUS EST, sygn. o . l . d. : 17-30, p. d. :
Brandel . (AE/gal /195)
2. odb. (ni ebi eskawa): sygn. o . l . d. : 1-3, p. d. : Bran-
del , napi s o . na k. : 150$ (AE/gal /196)
KatB. : 1917 ?
MN124 (1917)
89. EX LIBRIS Exl i bri s, poca unek (w kol e), 1916
af. , s. i . 3, 6 x 3, 5 (ko o); napi s na r yc. l . d. : EX LIBRIS,
sygn. o . p. d. : -Brandel - (AE/gal /197)
KatB. : l e rond (un sou cras); ma sosi e
MN105 (1915)
90. VOLCAN Wul kan, 1916
s. i . , r yl ec 13, 1 x 10, 8; sygn. na r yc. l . d. : KB, o . p. d. :
K Brandel . (AE/gal /198)
MN134 (1918)
91. PORTIQUE Portyk, Madonna ewangel i czna, 1916
af. , at. 7 x 5, 7; sygn. na r yc. r. u d. : KB, o . l . d. : 7-25,
p. d. : Brandel , na odwr. : p. KB (AE/gal /199)
MN158 (b. r. )
92. NATURE MORTE Martwa natura, 1916
af. , at. 6 x 7; sygn. na r yc. p. d. : KB, o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /200)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 8/ 15, p. d. : Brandel .
(AE/gal /201)
KatB. : kwi aty z doni czkami u Li l l i [Ci echanowski ej ]
MN110
93. PIET Pi eta, w kol e, 1916
s. i . , r yl ec 3, 7 x 3, 5 (ko o); sygn. na r yc. l . d. : KB, o .
l . d. : 30/ 30, p. d. : K. Brandel . / K. Brandel . , na odwr. :
30-30 Brandel (AE/gal /202)
KatB. : na sou cras
MN121 (1917)
47
94. DIABOLIQUE Procesj a di ab a, 1916
af. , r yl ec, s. i . 3, 7 x 3, 6 (ko o); sygn. na r yc. l . d. : KB,
o . l . d. : 4-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 4-25 Brandel
(AE/gal /203)
KatB. : na un sou cras
MN112
95. BACCHUS ET LE POTE Bachus i poeta, 1916
af. , s. i . , r yl ec 9, 4 x 14; sygn. na r yc. p. d. : KB, o . l . d. :
13/ 30, p. d. : Brandel . , na k. : p. KB, na odwr. sygn. o . :
13/ 30 Brandel (AE/gal /204)
MN114
96. LE MOINE Mni ch, zmi erzch, 1916
mezzoti nta, r yl ec, rul . 11, 7 x 8, 7
stan II: sygn. o. l.d.: 1-10, p.d.: Brandel (AE/gal/206)
stan I: sygn. o. l.d.: 13-15, p.d.: Brandel. (AE/gal/205)
KatB. : mezzoti nta crpuscul e; mani re noi re, avec une
bel l e soi r[e]
MN128 (1917)
97. ERMITE (MATIN) Pustel ni k, ranek, 1917
KatB. : zni szczona l ub popsuta przez wygrawerowani e na
odwrotnej Ol gi #213
brak w zbi orach
MN129
98. L ETNA Etna (Taormi na), 1917
s. i . 13, 5 x 14, 1
stan I: sygn. o . l . d. : 6-20, p. d. : Brandel (AE/gal /207)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB g . , o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /208)
MN71 (ok. 1913)
99. BAISER GOTHIQUE Poca unek gotycki , 1917
KatB. : trei nte
brak w zbi orach
MN122
100. L A MORT Rycerz i mi er, 1917
af. , at. , s. i . , r yl ec 12, 9 x 17, 9; sygn. l . d. : 4/ 10. , p. d. :
Brandel , na odwr. napi s o . : 8. Cheval i er et l a mort (AE/
gal /209)
KatB. : Jedzi ec i mi er
MN159 (b. r. )
101. LE MOINE ET L A BICHE Mni ch i sar na, dzi e, 1917
af. 10, 8 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 1-20, p. d. : Brandel . (AE/
gal /210)
2. odb.: sygn. o. l.d.: 8-20, p.d.: Brandel (AE/gal/211)
KatB. : l aprs mi di d un m. ; patrz 366
MN130
102. PORTRAIT Portret f i l ol oga Konrada Drzewi ecki ego,
1917
s. i . , af. 7, 5 x 5, 7; ni e sygn. (AE/gal /212)
KatB. : prof esseur Konrad Drzewi ecki phi l ol ogue premi er
traducteur de Ni etzsche en pol onai s
MN126
103. LE CRPUSCULE Zmi erzch, drzewo, ktre prz yni os o
j u owoc, 1917
af. , at. , s. i . 20, 7 x 16, 3; sygn. na r yc. l . d. : 1917 / KB
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . / [. . . ], na odwr. napi sy
o . : drzewo, preuve d tat 2-2 (AE/gal /213)
stan II: sygn. o . l . d. : 20-20 II. , p. d. : Brandel . , napi s
o . na k. : 120$, p. KB (AE/gal /214)
KatB. : d homme et de f emme
MN123
104. L A VOIE L ACTE Droga ml eczna, 1917
mezzoti nta 6, 6 x 11, 5; sygn. o . l . d. : 11-20, p. d. : Bran-
del , na k. : p. KB, na odwr. napi s: 120 (AE/gal /215)
MN119
105. L A CHASSE Pol owani e, 1917
af. 8, 9 x 11, 9; sygn. o . l . d. : 14-25, p. d. : Brandel (AE/
gal /216)
MN160 (b. r. )
106. L A LUTTE Wal ka (Bj ka), 1917
af. 5, 8 x 10; sygn. na r yc. l . d. : KB, o . l . d. : 22/ 30,
p. d. : K Brandel . , na odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /217)
KatB. : d aprs Horati us; peti te Audax omni a perpeti
gens humana
MN161 (b. r. )
48
107. PAYSAGE Motyw polsko-bretoski, chata pod lasem, 1917
af. , s. i . 12, 3 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 17-30, p. d. : Brandel ,
na k. : p. KB (AE/gal /218)
MN162 (b. r. )
108. AUTOPORTRAIT Portret w asny, prof i l z brod i rk
na weso o Autoportret, 1917
af., s.i. 11,9 x 8,9; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/219)
KatB. : prof i l z brod z rk, rami eni em na weso o u Li l l i
[Ci echanowski ej ]
MN125
109. SCHERZO Scherzo (zabawa), 1917
af. , s. i . , r yl ec 9, 8 x 19, 8; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/
gal /220)
MN163 (b. r. )
110. PISUDSKI Jzef Pi sudski , 1917
KatB. : P yta pol erowana, bez odbi tek; p yta zni szczona
bez odbi tki pozosta ej ; Bri gadi er
brak w zbi orach
MN brak
111. MATERNIT Maci erz ystwo, 1917
af. , s. i . , r yl ec 18, 4 x 9, 7; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/
gal /221)
2. odb. (sepiowa): sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/222)
KatB.: sur le zinc trouv dans la bote dordure dans la rue
MN177 (b. r. )
112. ARTIBUS Arti bus, 1917
af. , s. i . , at. 5, 8 x 5, 8 (ko o); ni e sygn. (AE/gal /223)
KatB. : na pokr ywce wyci gni tej ze mi etni ka
MN120
113. MDAILLON Proj ekt medal u, 1918
af. , s. i . 13, 8 x 9, 7; sygn. o . l . d. : 5-10, p. d. : Brandel ,
p. d. : p. KB, na odwr. : p. KB (AE/gal /224)
por. poz. 114
MN138
114. MDAILLON Proj ekt medal u, 1918
af. , at. , s. i . 13, 8 x 9, 7; sygn. o . l . d. : 4-10, p. d. : K.
Brandel . , na odwr. sygn. o . : K. Brandel z Warszawy,
opus 285. przekrel one, Brandel (AE/gal /225)
por. poz. 113
KatB. : ai l l
MN139
115. LE BAISER MONSTRE Poca unek straszl i wy, 1918
af. , s. i . , r yl ec 17, 6 x 13, 2; sygn. na r yc. l . d. : K Bran-
del , sygn. o . p. d. : Brandel . / epr, na odwr. napi s o . :
Poca unek (AE/gal /226)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 1-3, na odwr. p. WL
(AE/gal /227)
por. poz. 116
KatB. : sans ai l l e
MN48 (ok. 1911)
116. LE BAISER Poca unek, 1918
af. , s. i . 18 x 13; sygn. o . l . d. : 5/ 20, p. d. : Brandel . , na
odwr. 5/ 20 Brandel (AE/gal /228)
KatB.: pier wsza pyta bya opuszczona; pudique; inachev
szki c do poz. 115
MN49 (ok. 1911)
117. LE RVEIL Przebudzeni e, 1918
af. , s. i . , r yl ec 18, 2 x 13; sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : K
Brandel , na odwr. : Brandel (AE/gal /229)
KatB. : de Pol ogne au 1918
MN135
118. PROFIL DE MME F. F. Prof i l pani [Fr yder yki ] Frankow-
ski ej z Orcel , 1918
s. i . , r yl ec 3, 4 x 2, 2 (owal ); sygn. na r yc. l . d. : KB (B
odwrcone), o . l . d. : 4. / 10. , p. d. : Brandel , na odwr.
napi s o . : Portrai t de M
me
F. (AE/gal /230)
MN164 (b. r. )
119. LES CHECS Szachy, 1918
s. i . , r yl ec 4, 7 x 4, 4; sygn. o . p. d. : Brandel . / epr, na
odwr. napi s o . : Szachy (AE/gal /231)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 1-25, p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : 1/ 25 Brandel (AE/gal /232)
MN166 (b. r. )
120. UNITAS Uni tas, 1918
af., s.i., r ylec 9,2 x 5,6; napis na r yc. u d.: ...IN SUBSTAN-
TIA UNITAS..., sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/233)
49
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7-30, p. d. : Brandel
(AE/gal /234)
KatB. : porwna z exl i bri sem Czar nowski
MN167 (b. r. )
121. TUDE Studi um, 1918
af. , s. i . , at. 9, 2 x 10, 8; sygn. o . l . d. : 4-20, p. d. : K.
Brandel , na odwr. : 1-20 Brandel , p. KB (AE/gal /235)
KatB.: dwie grawiur y na j ednej pycie; impromptu dur cuire
en 2 parties; doniczki ? u Lil l i; 2 sur l a mme pl anche
MN50 (ok. 1911)
122. FIANAILLES Zarcz yny, 1918
af. , at. 5, 4 x 6, 9; napi s na r yc. p. d. : y i kocha umi e
i chci e (odwrcony), sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /
236)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 6-30, p. d. : Brandel
(AE/gal /237)
MN168 (b. r. )
123. INQUITUDE Ni epokj (ze stropu), 1918
af. , s. i . 13, 9 x 5, 9; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /
238)
2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel odwrotni e, co zmi e-
ni a ki erunek l otu postaci , ktra tu ki eruj e si w d
(AE/gal /239)
KatB. : sous des votes; Ari el
MN13 (ok. 1907)
124. LES CHIENS Psy, 1918
af. , at. , r yl ec 9 x 12; sygn. na r yc. p. d. : KB (odwr-
cone)
stan I: l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . : K. Brandel . , napi s
d ugopi sem: 28 (AE/gal /240)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /241)
MN182 (1919)
125. L A LUTTE Wal ka, przepadni esz w kr ysztal e, 1919
af. 21, 8 x 28, 1, pap. ni ebi eski ; p. d. : p. KB, sygn. o .
l . d. : epr. et. , p. d. : Brandel (AE/gal /242)
KatB.: Grande fate chez Jeannette C[outurier]; femme aigle
MN127 (1917)
126. CONCERT Orki estra f aunw, 1919
af. , r yl ec 12, 7 x 12; sygn. na r yc. p. d. : Brandel . (AE/
gal /244)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 4-35, p. d. : K. Brandel , na odwr. :
4/ 35 Brandel (AE/gal /243)
MN240 (ok. 1926)
127. PORTRAIT Portret Joachi ma Mesa, 1919
s. i . , r yl ec 12 x 9; napi s na r yc. l . d. : Joachi m Mesa Me-
xi cano, sygn. na r yc. p. d. : KBrandel f eci t / KB (odwr-
cone), o . l . d. : 5-15, p. d. : K. Brandel , na odwr. : 5-15
Brandel (AE/gal /245)
MN169 (b. r. )
128. L A DISSOLUTION Rozk ad, 1919
af. , s. i . , at. 30, 2 x 22, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel , na
odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /246)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : -7/ 15. , p. d. : Brandel ,
na odwr. sygn. o . : -7/ 15 Brandel . , p. WL, f i ol etowa pi e-
cztka z napi sem FRANCE (AE/gal /247)
MN207 (1921)
129. LE RVEIL Przebudzeni e zmys w, mol och, 1919
s. i . , af. , r yl ec 18 x 13; sygn. na r yc. l . d. : KB (odwrco-
ne), o . l . d. : 26-30, p. d. : K. Brandel (AE/gal /248)
KatB. : du sexe
MN234 (przed 1926)
130. EX LIBRIS (SMOGORZEWSKI) Exl i bri s Kazi mi erza
Maci ej a Smogorzewski ego, 1919
af. , s. i . , r yl ec 7, 2 x 5
stan I: sygn. na r yc. r. u d. : KB (odwrcone), na odwr.
f ragment maszynopi su (AE/gal /249)
stan II: napi s na r yc. l . g. : EX LIBRIS / KAZIMIERZA /
MACIEJA / SMOGORZEWSKIEGO, sygn. na r yc. zatarte
(AE/gal /250)
KatB. : Lete
MN189 (ok. 1920)
131. PERSE ET ANDROMDE / ANDROMDE (MORALITS
LGENDAIRES) FRONTISPICE DE LAFORGUE Androme-
da, frontispis do J. Laforgue Moralits lgendaires, 1919
50
af. 12,6 x 9,3; sygn. na r yc. l.d.: Brandel (AE/gal/251)
MN188 (ok. 1920)
132. MADONNA VICTORIEUSE Madonna Zwyciska, 1919
af . , s . i . , r yl ec 13, 7 x 9, 3; s ygn. na r yc. l . d. : KB,
o . p. d. : K. Br ande l . , na odwr. napi s o . : Madonna
Vi c t or i e us e i nv [ e ni t e t ] f e c [ i t ] KBr ande l . ( AE/ gal /
252)
2. odb. : sygn. o . l . d. : Epr d tat, p. d. : Brandel , na
odwr. napi s o . : Mater ni t 40. (AE/gal /253)
MN179 (b. r. )
133. MADONNA DU SOIR Madonna Wi eczor na, 1919
s. i . , 14, 2 x 10, 2
stan I: l . d. : p. KB, na odwr. zatarte sygn. o . : K. Brandel
(AE/gal /254)
stan II: sygn. o . p. d. : . Brandel . (AE/gal /255)
KatB. : (zakupi ona dl a krl a grecki ego)
MN180 (b. r. )
134. MADONNA D APRS VERONESE Madonna wed ug
Veroneza, 1919
s. i . , r yl ec 14, 8 x 11, 8; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/
gal /256)
MN181 (b. r. )
135. BACCHANALE / SABBAT Bachi czny tani ec (sabat),
1919
af. , at. 20, 2 x 31, 9; sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr.
napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /257)
2. odb. (sepi owa): l . d. : p. KB (AE/gal /258)
MN42 (ok. 1911)
136. DOUTE Zwtpi eni e, 1919
af. , s. i . 43, 3 x 28, 5; napi s na r yc. : POTREBBE QUI
DUBITARE / SI SEMPER NATURAM SEQUIMUR NU-
NQUAM ABERRA[. . . ] / NOSCE TE IPSUM
stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : preuve d tat. ,
p. d. : Brandel , napi s o . r. u d. : zwtpi eni e, na odwr.
napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /259)
stan II: ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/gal /260)
MN183
137. ROTIQUE Erotyk, 1919
af. , r yl ec, s. i . , rul . 18, 2 x 13, 1; sygn. o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /261)
2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7-25, p. d. : Brandel ,
na odwr. napi s o . : [. . . ] Bahi a (AE/gal /262)
KatB. : ze znaki em pl aneura pendant do monstre;
k bek=bobi ner; ni e ten co Cel i ne pl ecami odwrcony
MN47 (b. r. )
138. JACQUES NEGROPONTE Jacques Negroponte, 1920
s. i . 12, 5 x 9, 2
stan I: pusty obszar u d. ; l . d. : p. KB (AE/gal /263)
stan II: napi s na r yc. u d. : . . Jack / . . NEGROPONTE
. . 1894. . . 1916, sygn. na r yc. l . d. : Brandel cui t (AE/
gal /264)
MN170 (b. r. )
139. MATERNIT Maci erz ystwo, 1920
af. , s. i . , r yl ec 12, 3 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 5-20, p. d. :
Brandel (AE/gal /265)
KatB. : druga z ni eudanych; upol edzona j ako r ysunek;
b dni e r ysowane rami ona dzi ecka
MN178 (b. r. )
140. L A COMMUNIANTE Komuni kantka, 1920
af. , s. i . , r yl ec 13 x 8, 5; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/
gal /266)
MN171 (b. r. )
141. EX LIBRIS (POSNER) Exl i bri s Zof i i i Sz ymona Posne-
rw, 1920
af. , s. i . , rul . 10, 7 x 7, 1 (m. zar ys. 7, 4 x 4, 8)
stan I: napi s na margi nesi e r yc. u d. : La rei ne de [. . . ]
songe de l expressi on / Ici regne de l a saynte (odwrco-
ny), ni e sygn. (AE/gal /267)
stan II: napi s na r yc. l . d. : Exl i bri s, p. d. : Posner, sygn.
na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /268)
MN236 (przed 1926)
142. AUTOPORTRAIT / PORTRAIT DE L AUTEUR EN GRA-
VANT Autoportret bez brody, 1920
s. i . , r yl ec 12, 9 x 8, 1; sygn. o . l . d. : 5-15+, p. d. : Bran-
51
del . , p. KB (AE/gal /269)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 13-15, p. d. : Brandel , na odwr. :
13/ 15 (AE/gal /270)
KatB. : de f ace sans barbe u Li l l i [Ci echanowski ej ]
MN210 (ok. 1922)
143. MISE AU TOMBEAU Z oeni e do grobu, 1920
af. , s. i . 7, 1 x 10, 8; l . d. : p. KB (AE/gal /271)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /272)
MN136 (1918)
144. FAUBOURG DE CRACOVIE (VARSOVIE) Krakowski e
Przedmi eci e w Warszawi e, 1920
s. i . , af. 12, 9 x 17, 8, odb. sepi owa; sygn. na r yc. l . g. :
Brandel (AE/gal /273)
MN brak
145. OPRA. PARIS Opera Par yska, 1920
brak w zbi orach
MN142 (ok. 1918)
146. TUDE Studi um, by o to ko o Bi zot, 1920
af. , r yl ec, s. i . 12, 9 x 8, 2; sygn. o . l . d. : 1-15, p. d. : K.
Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /274)
KatB. : model na av. Mi chel
MN172 (b. r. )
147. LE PONT SOLFERINO. PARIS Pont Solferino w Paryu, 1920
af. , s. i . 8 x 14, 7; ni e sygn. (AE/gal /275)
MN143 (ok. 1918)
148. EX LIBRIS TYSZKIEWICZ Exl i bri s Samuel a Tyszki ewi -
cza, 1920
drz. 8, 5 x 6, 4; napi s na r yc. : EX LIBRIS / S. TYSZKIE-
WICZ, ni e sygn. (AE/gal /276)
MN209 (1922)
149. EX LIBRIS KOCZOROWSKI Exl i bri s Stani s awa Pi otra
Koczorowski ego, 1920
af. 10, 9 x 7, 2 (m. zar ys. 5, 7 x 3, 8); napi s na r yc. : IN
L ABORE QUIES / EX / LIBRIS / STANIS AWA PIOTRA
KOCZOROWSKIEGO, sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL
FECIT; na k. zatarty napi s o . , na odwr. napi s o . : In
l abore qui es / Ex l i bri s S. P. Koczorowski ego, sygn. o . :
K. Brandel . f eci t (AE/gal /277)
2. odb. : sygn. o . p. d. : K. Brandel . , na odwr. : Brandel
(AE/gal /278)
MN211 (1923)
150. EX LIBRIS SMIAROWSKI Exl i bri s Eugeni usza mi a-
rowski ego, 1920
af., s.i. 12,3 x 9,2; napisy na r yc.: EX LIBRIS EUGENIUSZA
MIAROWSKIEGO / NULLUS LIBELLO / COLOR EST NISI /
TEMPERATO / SPLENDEATOSU, sygn. na r yc. l.d.: Brandel,
na odwr. napis o.: Ex libris Smiarowski (AE/gal/279)
MN190
151. EX LIBRIS JAKUBISIAK Proj ekt eksl i bri su Stani s awa
Jakubi si aka, 1920
af. , s. i . 10, 6 x 7, 1; sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. :
Brandel (AE/gal /280)
MN191
151a. EX LIBRIS JAKUBISIAK Exl i bri s Stani s awa Jakubi si a-
ka, 1920
af., s.i. 10,7 x 7; napis na r yc. u d.: Qui descendunt mare
in navibus facientes / operationem in aquis multis / viderunt
opera Domini et mirabilia Eius ipsi, nie sygn. (AE/gal/281)
w KatB. ni e wystpuj e
MN192
152. PONT ALEXANDRE III Pont Al exandre III, 1920
af. , s. i . 12, 4 x 19, 7; sygn. o . p. d. : Br. (AE/gal /282)
KatB. : Non achev perdu I [. . . ]
MN144 (ok. 1918)
153. PONT SOLFERINO Pont Sol f eri no, 1920
KatB. : Non achev perdu I [. . . ]
brak w zbi orach
MN145 (ok. 1918)
154. TUILLERIES Tui l l eri es, 1920
af. 12, 2 x 19, 6; sygn. o . p. d. : Br. (AE/gal /283)
KatB. : Non achev perdu I [. . . ]
MN146 (ok. 1918)
52
155. PL ACE DU PANTHON Pl ace du Panthon, 1920
KatB. : Non achev perdu I [. . . ]
brak w zbi orach
MN brak
156. MONTMARTRE Montmartre (Feni ks), 1920
af. , s. i . 12, 3 x 19, 4; ni e sygn. (AE/gal /284)
MN147 (ok. 1918)
157164: Dante Al i ghi eri , Vi ta nuova i l ustracj e do ksi ki
(ni e zosta a opubl i kowana), 1921
157. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [I] Sen Dante-
go, rozdz. 3
af. , r yl ec 13 x 8, 3
stan I: ni e sygn. (AE/gal /285)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel f ct 1921 (AE/gal /
286)
KatB.: pomyka w numerach w stosunku do tekstu w okad-
ce zoonych; napisa tytuy dopiski obej muj poz.
157-164
MN199
158. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [II] Spotkani e
Dantego w drodze z duchem mi oci , rozdz. 9, sonet V
af. , r yl ec 20, 9 x 16, 1, odb. sepi owe
stan I: ni e sygn. (AE/gal /287)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /288)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /289)
MN200
159. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [III] Dante i Be-
atr ycze u pana m odego, rozdz. 14
af. , r yl ec 20, 9 x 16; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /
290)
MN202
160. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [IV] Myl i o mi -
oci , rozdz. 13
af. , r yl ec 20, 9 x 16; napi s na r yc. : quanto l o suo [f edel e
pi ] f ede gl i porta / tanto pi gravi e dol orosi [punti gl i ]
convi ene passare / Buona l a si gnori a d Amore
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /291)
stan II: odb. sepi owa; sygn. na r yc. p. d. : 1921 Brandel
f eci t, o . p. d. : Brandel . (AE/gal /292)
MN201
161. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [V] Drugi e spo-
tkani e Dantego z Beatr ycze, rozdz. 2
af. , r yl ec 21 x 16
stan I: ni e sygn. (AE/gal /293)
stan II: odb. sepi owa; sygn. na r yc. p. d. : Brandel / f ec
/ 1921, o . p. d. : Brandel (AE/gal /294)
KatB. : w kwi etni ku
MN198
162. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VI] Smutek
Fl orencj i po mi erci Beatr ycze, rozdz. 28
af. , r yl ec 20, 8 x 15, 9
stan I: odb. sepi owa; napi s na r yc. r. u d. : QUOMO-
DO / SEDET SOL A / CIVITAS, sygn. o . p. d. : Brandel .
(AE/gal /295)
stan II: zatarty napis na ryc. r. u d., nie sygn. (AE/gal/296)
KatB. : mel ank.
MN203
163. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VII] Smutek
Dantego po mierci Beatr ycze, pier wsza wersja, rozdz. 35
af. 20, 8 x 15, 9
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /297)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /298)
KatB. : wspomni eni e
MN205
163a. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VIIa] Smutek
Dantego po mi erci Beatr ycze, druga wersj a, rozdz. 35
brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e
MN204
164. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VIII] Beatr ycze
w chwal e, sonet XXV
af. , r yl ec 20, 7 x 15, 8, odb. sepi owe
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /299)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : 1921 Brandel f eci t, o . p. d. :
Brandel (AE/gal /300)
53
KatB. : f i na
MN206
165. ROTIQUE GRAND Erotyk du y, 1921
af. , at. , rul . 32 x 28, 9
stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /301)
stan II: l . d. : p. KB (AE/gal /302)
stan III: sygn. o . l . d. : 7/ 10. , p. d. : KBrandel . , na odwr.
sygn. o . : 7/ 10 Brandel , napi s o . : zbi r W. L. , p. WL
(AE/gal /303)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /304)
KatB.: duy na tynku; sur le crpi diabolique; crpi du mur
MN43 (ok. 1911-1918)
166. ROTIQUE PETIT Erotyk ma y, czar ny, 1921
af., at., s.i. 8 x 13,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/305)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 1-20, p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : 1-20 Brandel (AE/gal /306)
KatB. : non sur zi nc; z kotar; aquati nta noi r
MN44 (b. r. )
167. PORTRAIT Portret prof esora Jana Danysza, 1921
af. , rul . 16 x 11, odb. sepi owa; sygn. na r yc. : K. Bran-
del f eci t, o . l . d. : epr. tat / [. . . ], p. d. : Brandel / Brandel ,
na odwr. : Brandel (AE/gal /307)
KatB. : Danysz de l Insti tut Pasteur]
MN137 (1918)
168. EX LIBRIS TARNOWSKI Exl i bri s Adama Tar nowski ego,
1921
s. i . , af. 10, 9 x 7, 2
stan I: odb. zaczta; ni e sygn. (AE/gal /308)
stan II: sygn. o. l.d.: p. ., p.d.: [...] Brandel (AE/gal/309)
stan III: napi s na r yc. u g. : ROL A, u d: EX LIBRIS
ADAMA TARNOWSKIEGO, sygn. o . l . d. : preuve df i -
ni ti ve, p. d. : Brandel (AE/gal /310)
MN316 (1929)
169. ROTIQUE Erotyk, 1921
af. , rul . , s. i . 9, 4 x 13, 4; sygn. o . l . d. : 4-25, p. d. : K.
Brandel . , na odwr. : 4-25 Brandel , napi s o . : Eroti que
(AE/gal /311)
KatB. : (trz yma za eb), (Cl i ne)
MN46 (b. r. )
170. FUITE EN EGYPTE Uci eczka do Egi ptu (Uci eczka do
i nnego kraj u), 1921
s. i . , r yl ec, af. 13, 1 x 18, 1; ni e sygn. (AE/gal /312)
MN141 (ok. 1918)
171. PAYSAGE Jezi oro w grach, 1922
af. , s. i . , rul . 26 x 33, 9
stan I: odb. sepi owa; l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . : K.
Brandel . , p. WL (AE/gal /313)
stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s o . : zbi r W. L. , p. WL
(AE/gal /314)
KatB. : du pays bi enheureux, j ezi oro w grach Lanoux
MN140 (ok. 1918)
172. CATHDRALE I Katedra I, kl asyczna, 1922
af. , s. i . , r yl ec 30, 5 x 22, 9
stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : preuve d tat,
p. d. : KBrandel . , na odwr. napi s o . : preuve d etat I,
p. WL (AE/gal /315)
stan II: sygn. o . l . d. : 6/ 10, p. d. : Brandel . , sygn. na
odwr. : 6/ 10 a [. . . ] Brandel (AE/gal /316)
stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /317)
KatB. : kl asyczna (224) patrz 224
MN11 (ok. 1907)
173. EX LIBRIS NEGROPONTE Exl i bri s Margueri te Negro-
ponte, 1922
af. , s. i . 14, 1 x 9, 9
stan I: ni e sygn. (AE/gal /318)
stan II: napi s na r yc. : Si l e mal qu / on di t de toi / est
vrai tu n / as que ce / que tu / meri tes / Si l e mal qu /
on di t de toi / est f aux / que ce que / cel a peut / f ai re /
EX LIBRIS / de MARGUERITE / NEGROPONTE, sygn.
na r yc. l . d. : Brandel f eci t, o . l . d. : epr. d tat. II. , p. d. :
Brandel , l . d. : p. KB (AE/gal /319)
MN193 (1920)
174. CHRIST JARDINIER (COPIE DE DRER) Chr ystus
j ako ogrodni k, wed ug Drera, 1922?
54
drz. 11, 2 x 8, 7; napi s na r yc. : AD, ni e sygn. (AE/
gal /320)
MN16 (1909)
175. EX LIBRIS CZARNOWSKI Exl i bri s prof. Stef ana Czar-
nowski ego, 1922?
drz. 12 x 8,8, odb. sepi owa; napi s na r yc. l .d.: EX LI-
BRIS, p.d.: STEFANA CZARNOWSKIEGO, sygn. o. na
k.: Brandel , na odwr. napi s o.: zrobi one w roku 190910
(AE/gal /321)
KatB. : z f aunem; z Satyrem i Merkur ym
MN17 (1909)
176. DES GRIFFES Szpony, 1922
drz. b. 5, 4 x 7, 3, odb. to-ugrowa na bi bu ce nakl .
na pap. ; ni e sygn. , na odwr. napi s o . : uni que (AE/
gal /322)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /370)
KatB. : drzewor yt myl 1902; Chi mera b. Ma a z r ysunku
z roku 1902 gri f f es; L[uci e] M[orato-]M[i l l er] ma a
MN19 (ok. 1909)
177. PAYSAGE Kraj obraz z Erquy, 1922?
KatB. : Erquy drzewor yt w Ecol e des Beaux Art 1909 /
grski z wodospadem; cz y z kaskad [. . . ] cz y ni e grski
ten co u Raj chmana w La Fosse
brak w zbi orach
MN20 (ok. 1909)
178. ROTIQUE (CAMAEU) Erotyk, 1922
drz. b. 15, 1 x 10, 3, odb. 1-5 w rnych wersj ach
bar wnych; ni e sygn. (AE/gal /323-AE/gal /327)
MN95 (ok. 1914)
179. NOTRE DAME (CAMAEU) Notre Dame, 1922
drz. b. , odb. w rnych wersj ach bar wnych, odb.
1-2: 18, 6 x 14, 5, ni e sygn. (AE/gal /328-AE/gal /329);
odb. 3: 18, 3 x 14, 5, na bi bu ce nakl . na pap. , ni e
sygn. (AE/gal /330)
KatB. : na ci enki ch deseczkach; skl epi eni e z otoczeni em
MN94 (ok. 1914)
180. CRCHE Jase ka, 1916/1917
drz. 14, 7 x 18, 3; sygn. na kl ocku l . d. : KB, p. d. : KM
(AE/gal /371)
2. odb. (l ustrzana): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /
372)
KatB. : patrz 183 + Mondral ; cz y kol orowa? Cz y na czar-
no?; 4 kol or y
MN113 (1916)
181. FRONTISPICE POUR SOPHOCLE Frontyspi s Sophoc-
l e, 1922
brak w zbi orach
MN117 (ok. 1916)
182. FRONTISPICE POUR GRANDS INITIS Frontyspi s do
E. Schur Les grands i ni ti s, 1922
drz. 15, 5 x 9, 9; na odwr. sygn. o . : BRANDEL, f rag-
ment r ys. pi rki em (AE/gal /331)
MN133 (ok. 1917)
183. CRCHE Jase ka, 1922?
drz. b. 18, 2 x 24, 4; sygn. na kl ocku p. d. : Brandel f c,
rne wersj e bar wne, odb. 1-6 ni e sygn. o . (AE/gal /
332-AE/gal /337), odb. 7 sygn. o . p. d. : K. Brandel f ec,
napi s o . na k. : [. . . ] (AE/gal /338), odb. 8 sygn. o .
p. d. : K. Brandel . Varsovi a. (AE/gal /339), odb. 9 sygn.
o . p. d. : K. Brandel f eci t. , napi s o . na k. : [. . . ] (AE/gal /
340), odb. 10 sygn. o . l . d. : Boi ori gi n. de K. Brandel
ti r l a mai n pour F. Prochaska (AE/gal /341)
KatB. : czterobar wna; patrz 180, (sur boi s) kol orowa;
Mondral
MN96 (1914)
184. TTE (LITOGRAPHIE) G owa kobi eca, 1922?
l i tograf i a 14, 5 x 11, 3; ni e sygn. , na odwr. napi s o . :
l i to- robi ona w 1909-10 (AE/gal /342)
KatB. : uni kat, by y 4 odbi tki zosta a j edna i nne przepa-
d y; j edna odbi tka z 2ch / j edn mi a Berenson adwokat /
spal ona w Warszawi e w 44
MN15 (1909)
55
185. MATERNIT (CAMAEU) Maci erz ystwo, 1922?
drz. b.
stan I: 17 x 10, 2; sygn. o . p. d. : Epreuve d tat Brandel
(AE/gal /343)
stan II: 16, 6 x 10, 3; sygn. na kl ocku l . g. : K. B. (AE/
gal /344)
KatB. : 328 ?; wi eni aczka z r ysunku
MN131 (ok. 1917)
186. TTE D ENFANT G owa dzi ecka, 1923
s. i . , r yl ec 17, 8 x 15, 7 (m. zar ys. 17, 1 x 15); sygn. na
r yc. l . d. : Brandel / del et sci t / 1922 (AE/gal /345)
2. odb. : m. zar ys. 16, 7 x 14, 6 (AE/gal /346)
KatB. : Suque we Foi x Ari ege cz y Bri gi de Labzac; z Foi x
Sucquet; Suquet
MN208 (1922)
186a. TTE D ENFANT Pani Labzac, 1923
s. i . 6 x 3, 9
stan I: nie sygn., na odwr. napis o.: Labzac (AE/gal/347)
stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: Labzak
(AE/gal /348)
poz. dopi sana o . w KatB.
MN388 (l ata 20. )
187. EXLIBRIS LORENTZ Exlibris Konstantego Lorentza, 1923
drz. 7, 9 x 7, 4, odb. ci emnobrzowa; napi s na kl oc-
ku: EX LIBRIS KONSTANTEGO / LORENTZA / TIBI
ET PLURIBUS, sygn. na kl ocku l . d. : BRANDEL FT, o .
p. d. : Brandel , na odwr. : Brandel (AE/gal /349)
KatB. : Konstanty z Buczka pod Zgi erzem cz y odzi
MN194 (ok. 1920)
188. ILLUSTRATION PRINCESSE MALEINE Il ustracj a do
M. Maeterl i ncka Pri ncesse Mal ei ne, 1923
af. , s. i . 26, 6 x 21, 7 (m. zar ys. 6, 8 x 11, 2); sygn. na
r yc. l . d. : Brandel f ct (AE/gal /350)
KatB. : zamwi one wydawca sknoci
MN216 (ok. 1924)
189. VARSOVIE, SYRNES Warszawa z syrenami , 1922
af. , s. i . , r yl ec 32, 6 x 52, 8
stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /351)
stan II: sygn. o l . d. : epreuve d art. , p. d. : KBrandel . , na
odwr. napi s o . : zbi r WL. , p. WL (AE/gal /352)
KatB. : (1922)
MN213 (ok. 1923)
190. PLACE (VARSOVIE) Stare Miasto w Warszawie, ok. 1923
af. , s. i . 16, 3 x 32, 6; sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr.
napi s o . : uni kat j edyna, p. WL (AE/gal /353)
KatB. : Stare Mi asto (1911)
MN69 (ok. 1913)
191. EX LIBRIS SERVEAU Exl i bri s Cl ment Ser veau, 1923
drz. 8, 1 x 7, 9, odb. czer wonobrunatna; napi s na kl oc-
ku: CLEMENTIS / SERVEAU / EXLIBRIS, sygn. na kl oc-
ku p. d. : BRANDEL (AE/gal /354)
MN195 (ok. 1920)
192. ROTIQUE SDUCTION / ROTIQUE IDYLLE
Erotyk, kuszeni e (Idyl l a wenecka), 1923
s.i., rylec, 13,7 x 10,2; sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/355)
2. odb. : sygn. o . l . d. : 2-20, p. d. : K Brandel . , na odwr. :
2-20 Brandel (AE/gal /356)
MN289 (przed 1927)
193. EX LIBRIS MESA Exl i bri s Joachi ma Mesa, 1923
af. , s. i . 9, 8 x 6, 8
stan I: sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. : Brandel (AE/
gal /357)
stan II: napi s na r yc. r. u d. : EX LIBRIS / DE JOAQUIN
MESA, sygn. na r yc. p. d. : KB / Brandel , o . p. d. : Bran-
del (AE/gal /358)
2. odb. (czer wonobrunatna): napi s o . l . d. : 10 j apon
epr (AE/gal /359)
MN196 (ok. 1920)
194. PORTRAIT TYSZKIEWICZ Portret Samuel a Tyszki ewi -
cza, 1924
s. i . , r yl ec 9, 3 x 6, 7; napi s na r yc. l . d. : PAN SAMUEL
TYSZKIEWICZ, sygn. na r yc. p. g. : Brandel f i t (odwr-
cone), o . p. d. : Brandel (AE/gal /360)
MN215
56
195. PORTRAIT CAUMEAU Portret konsul a Luci en Caumeau,
1924
af. , s. i . 23, 2 x 15, 2; sygn. o . l . d. : 4-6. , p. d. : K. Bran-
del , na odwr. : 4-6 Brandel (AE/gal /361)
KatB. : pl anche f l amme
MN235 (przed 1926)
196. L A CHAUMIRE Chata w owal u, 1924
af. , s. i . , r yl ec, at. , rul . 18, 1 x 13
stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 2/ 2, p. d. : Bran-
del , na odwr. : x 2/ 2 Brandel (AE/gal /362)
stan II: sygn. o . l . d. : xxx 1/ 2, p. d. : K Brandel . , na
odwr. : xxx 1/ 2 Brandel (AE/gal /363)
KatB. : prba domu w asnego chyba
MN233 (przed 1926)
197. TTE D ENFANT ANDR G owa dzi ecka, Andrzej
Lei tgeber, 1924
af. , s. i . 10, 6 x 7
stan I: odb. sepiowa; sygn. o. p.d.: K. Brandel (AE/gal/364)
stan II: sygn. na r yc. l . g. : KB g . , o . p. d. : Brandel
(AE/gal /365)
MN389 (l ata 20. )
198. SATIRE CONTRE ALLEMANDS Satyra na Ni emcw,
duch pi wny germaski , 1924
s.i., af., r ylec 19,8 x 11; sygn. o. l.d.: 1-7 (AE/gal/366)
2. odb. : sygn. o . l . d. : xxx 1-4, p. d. : K. Brandel , na
odwr. : xxx 1-4 Brandel (AE/gal /367)
KatB. : Paszkwi l
MN173 (b. r. )
199. EX LIBRIS Exl i bri s Ch. W. Dubouchet, 1924
af. , rul . 10, 8 x 7, odb. sepi owa; napi s na r yc. : CH.
W. DUBOUCHET EXLIBRIS, sygn. na r yc. l . d. : Brandel
(AE/gal /368)
MN197 (ok. 1920)
200. LES FAUNES Fauny, 1924
af. , s. i . 12 x 5, 9, nowodruk z or ygi nal nej p yty; napi s
o . na k. : odbi tk wykona Raf a Strent 1974 r. , na odwr.
napi s o . : odwr. p yty (AE/gal /369)
KatB.: premire ide de lorchestre; orkiestra hermafrodyty
MN239 (1926)
201209: Edouard Estauni , L Emprei nte (Pari s 1925; II wyd.
1929) i l ustracj e do ksi ki , 1925
201. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [I] w. Jan Ne-
pomucen, f rontyspi s, s. 4
drz. 13, 4 x 10
stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /373-AE/gal /374)
KatB. : voi r 219
MN248
202. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [II] Wprowa-
dzeni e, s. 14
drz. 15 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /375)
KatB. : Ini ti ati on
MN249
203. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [III] Zwtpi e-
ni e, s. 94
drz. 14, 9 x 9, 4; ni e sygn. (AE/gal /376)
KatB. : 1925 l e Doute; l e doute rel i gi eux
MN250
204. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [IV] Powrt,
s. 180
drz. 14, 9 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /377)
MN251
205. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [V]:
KatB. : I Bandeau (Nevers); I chapi tre; separat [. . . ]
a) Wi ni eta z archi tektur barokow, s. 5
drz. 6 x 10, 3; napi s na kl ocku: NEVERS, ni e sygn.
(AE/gal /378)
MN253
b) Wi ni eta z f ontann, s. 95
drz. 6 x 10, 3; ni e sygn.
stan I: odbi ta prawa strona r yc. o wymi arach 5, 1 x 4, 2
(AE/gal /379)
stan II: odb. z doln czci dor ysowan o. (AE/gal/380)
stan III: napi s na kl ocku u d. : FLUCTUAT NEC MER-
GITUR (AE/gal /381)
57
2. odb.: na odwr. napis pirem: Vous maiderez de toute
votre pense cher ami et ce soir j e suis arriv au terme (AE/
gal/382)
MN254
c) Wi ni eta ze znakami zodi aku, s. 181
drz. 6, 2 x 10, 3; ni e sygn. (AE/gal /383)
MN255
206. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VI] Przer yw-
ni k z pel i kanem, s. 202
drz. 4, 3 x 8, 6; ni e sygn. (AE/gal /384/1)
KatB. : cul de l ampe (sparati on)
MN260
207. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VII] Wi ni eta
tytu owa, s. tyt. , s. 121
drz. 2, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /385/2)
KatB. : chef de chapi tre f l uctuat nec mergi tur
MN252
208. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VIII]:
a) Przer ywni k z mask, s. 48
drz. 2, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /386/3)
MN256
b) Przer ywni k, motyw dekoracyj ny, s. 92
drz. 3, 8 x 9, 3; ni e sygn. (AE/gal /387)
MN257
c) Przer ywni k z kaduceuszem, s. 129
drz. 2, 2 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /388/1)
MN258
d) Przer ywni k z dwi ema postaci ami , s. 178
brak w zbi orach
MN259
209. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [IX]:
I. Ini cj a A, s. 5
drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/6)
MN261
II. Ini cj a G, s. 15
drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/7)
MN262
III. Ini cj a L, s. 22
drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /390)
MN263
IV. Ini cj a L, s. 31
drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/2)
MN 264
V. Ini cj a D, s. 39
drz. 3, 3 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /391/1)
MN265
VI. Ini cj a C, s. 49
drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/8)
MN266
VII. Ini cj a L, s. 60
drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/11)
MN267
VIII. Ini cj a S, s. 70
drz. 3, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /391/2)
MN268
IX. Ini cj a D, s. 81
drz. 3, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/16)
MN269
X. Ini cj a P, s. 95
drz. 3, 5 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/15)
MN270
XI. Ini cj a A, s. 104
drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/13)
MN271
XII. Ini cj a L, s. 112
drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/5)
MN272
XIII. Ini cj a D, s. 122
drz. 3, 4 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/12)
MN273
XIV. Ini cj a V, s. 130
drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/14)
MN274
XV. Ini cj a D, s. 140
drz. 3, 6 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/10)
MN275
58
XVI. Ini cj a I, s. 149
drz. 3, 5 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/9)
MN276
XVII. Ini cj a D, s. 158
drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/3)
MN277
XVIII. Ini cj a I, s. 166
drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/4)
MN278
XIX. Ini cj a N, s. 181
drz. 3, 7 x 3; ni e sygn. (AE/gal /392/1)
MN279
XX. Ini cj a S, s. 181
drz. 2, 3 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /393/2)
MN280
XXI. Ini cj a O, s. 182
drz. 2, 2 x 2, 4; ni e sygn. (AE/gal /393/1)
MN281
XXII. Ini cj a N, s. 190
drz. 2, 3 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /394/2)
MN282
XXIII. Ini cj a D, s. 196
drz. 2, 3 x 2, 4; ni e sygn. (AE/gal /395/1)
MN283
210. FAUBOURG Przedmiecie, prba architektoniczna, 1925
af. , at. 11 x 19, 9, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 2/ 2,
p. d. : Brandel . , na odwr. : x 2/ 2 Brandel (AE/gal /398)
KatB. : akwat[i nta] prbna do drukowani a w kol orach
MN401 (l ata 20. )
211. MATERNIT Maci erz ystwo srebr ne, 1925
af. , s. i . 23, 2 x 15, 2; sygn. o . l . d. : ep. (na r yc. ) / 9/ 20. ,
p. d. : Brandel , na odwr. : 9/ 20 Brandel (AE/gal /399)
2. odb. : sygn. o . l . d. : xxx [. . . ] (na r yc. ), p. d. : Bran-
del , na k. : p. KB, na odwr. napi s o . : pr. d tat II (AE/
gal /400)
KatB. : srebr na F. F. babka
MN221
212. PARABOLLE VIERGES FOLLES Prz ypowi e o pan-
nach g upi ch, 1925
s. i . , af. , at. , rul . 11, 5 x 8, 2, odb. sepi owa; sygn. o .
l . d. : 20-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 20-30 Brandel
(AE/gal /401)
MN312 (ok. 1928)
213. ROTIQUE OLGA DE NAPLES Erotyk, Ol ga z Neapo-
l u, 1925
s. i . , af. , r yl ec 12, 8 x 9, 9; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/
gal /402)
KatB. : verso (97 N
o
cat) ermi te l e mati n
MN174 (b. r. )
214. CACHET B. P. P. Znak Pol ski ego Towarz ystwa Prz yj aci
Ksi ki w Par yu, 1925
drz. 4, 3 x 3, 6; napi s na r yc. : POLSKIE TOWARZY-
STWO / PRZYJACI KSIKI / W PARYU, odb. 1-2
ni e sygn. (AE/gal /403-AE/gal /404)
KatB. : (boi s) Bi bl i of i l e Pol scy w Par yu
MN214 (ok. 1924)
214a. CHOPSKA CHATA KARNKOWO Dzi ewcz yna z j ab -
kami , 1925
drz. 12, 2 x 7, 8; napi s na r yc. u d. : PARY. . ROKU, ni e
sygn. (AE/gal /405)
poz. dopi sana o . w KatB.
MN132 (ok. 1917)
215. MATERNIT Maci erz ystwo, ch opka z dzi ecki em,
1925
af. , at. , s. i . 24, 7 x 19, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
(AE/gal /406)
KatB. : pol onai se, rpl i que 185
MN222
216. EX LIBRIS DANYSZ Exl i bri s Stef ana Danysza, do
1925
KatB. : ni e doprowadzony do skutku bo Stef [an] powi e-
dzi a e na ni m s 2 makaki
brak w zbi orach
MN176 (b. r. )
59
217. FRONTISPICE JUVENILIA Frontyspi s do S. P. Koczo-
rowski ego Juveni l i a, 1925
drz. 7, 9 x 5, 8; ni e sygn. (AE/gal /407)
KatB. : perdu de une
MN220
218. EX LIBRIS Exsl i bri s, 1925
KatB. : Makaki (Stef an tak nazwa )
brak w zbi orach
MN brak
219. FRONTISPICE L EMPREINTE (VOIR 201)
KatB. : umi eci em pod N 201. 219 wypada na l ettri nes;
se rapporter l a sri e 201. . . 209
pomy ka w KatB.
220. MATERNIT Maci erz ystwo w czer ni , 1925
at. , af. , rul . , r yl ec, m. w. 24, 7 x 19, 4; sygn. o . l . d. :
8/ 20, p. d. : Brandel . , na odwr. : 8/ 20 Brandel (AE/gal /
408)
2. odb. : sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /409)
KatB. : w czer ni ver ni s mou et aqua-ti nta; chmur y drama-
tyczne; Dramaty
KB223
221. SIENIESKI Portret Si eni eski ego, 1925
s. i . 17, 4 x 14, 8; sygn. na r yc. l . d. : K Brandel / 1925,
o . l . d. : 4-4, p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : [. . . ]
(AE/gal /410)
MN218
222. EX LIBRIS WACHOWIAK Eksl i bri s Stani s awa Wacho-
wi aka, 1925
af. , s. i . 8, 3 x 5, 9; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS STA-
NIS AWA WACHOWIAKA
stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 1/ 2, p. d. : Bran-
del . (AE/gal /411)
stan II: napi s na r yc. : l . d. : ARS LONGA / VITA BRE-
VIS, sygn. na r yc. p. d. : KB (K odwrcone), l . d. : p. KB
(AE/gal /412)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /413)
MN237 (przed 1926)
223. EX LIBRIS SIENIESKI Exl i bri s Si eni eski ego, 1925
s. i . , r yl ec 8, 2 x 5, 5; napi sy na r yc. : DZISIAJ NIE
JUTRO / SIENIESKI / EXLIBRIS, sygn. na r yc. l . d. :
Brandel (AE/gal /414)
MN219
224. NOTRE DAME II Notre Dame II, 1925
af. 31, 8 x 22, 8; data na r yc. l . g. : 1907
stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /415)
stan II: sygn. o . l . d. : 11-30, p. d. : K Brandel . , na odwr. :
11-30 Brandel (AE/gal /416)
KatB. : ci emna nastpna po kl asycznej (172 I)
KB12 (1907)
225. CIECHANOWSKA Li l a Ci echanowska, 1925
brak w zbi orach
MN brak
226. MONDRAL Portret Karol a Mondral a, 1925
brak w zbi orach
MN184 (ok. 1919)
227. TUDE ADRIENNE Studi um Adri enne (Wei l l ), 1925
s. i . 9, 8 x 7, 4
stan I: sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : Brandel , na odwr. :
1-10 Brandel (AE/gal /417)
stan II: sygn. o . l . d. : 2-10, p. d. : K. Brandel . , na odwr. :
2-10 Brandel (AE/gal /418)
KatB. : Adri enne Morato-Wei l l . (ma a opus 1)
MN224
228. TUDE J. M. Portret Jani ny Mrozowski ej , 1925
s. i . , r yl ec 15, 5 x 8, 5; sygn. o . l . d. : 4-10, p. d. : K.
Brandel . (AE/gal /419)
MN290 (przed 1927)
229. TUDE Studi um trzech si str, cyganki (Luci e Morato
Mi l l er, Jeanne Jacques, Adri enne Wei l l ), 1925
s. i . 13 x 8, 3; sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : Brandel . , na
odwr. : Brandel (AE/gal /420)
KatB. : 3 Soeurs zabrana na zebrani u wi eczor nym chci ano
mni e za to zabi [. . . ]; 3 ttes massacres
MN225
60
230. FRONTISPICE WIECE Fronti spi s do W[ adys awa]
Grabski ego Trz y wi ece, 1925?
af. , s. i . 11, 8 x 9, 1; ni e sygn. (AE/gal /421)
2. odb. w ksi ce: sygn. o . p. d. : K Brandel (AE/gal /
754)
KatB. : Grabski Fete de M.
MN245 (ok. 1926)
231. TZIGANE Cyganka, portret Luci e Morato Mi l l er,
1925?
s. i . , rul . 20 x 13, 8
stan I: odb. z dodatki em sepi i ; ni e sygn. (AE/gal /
422)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /423)
KatB. : pour 3 couronns
MN226
232. PORTRAIT RAJCHMAN Portret Ludwi ka Raj chmana,
1926
af. , s. i . , r yl ec 20, 5 x 15, 5, odb. sepi owa; ni e sygn.
(AE/gal /424)
MN217 (1925)
233. EX LIBRIS L. MORATO Exl i bri s Luci e Morato Mi l l er,
1926
af. , r yl ec 7, 5 x 5, 5
stan I: odb. zaczta; sygn. o . l . d. : x 1/ 1, p. d. : Bran-
del . , na odwr. : x 1/ 1 Brandel (AE/gal /425)
stan II: napi sy na r yc. l . g. : Apol l o (po grecku), u d. : EX
LIBRIS / LUCIE MORATO MILLER, sygn. na r yc. p. d. :
INV. FC. K. BRANDEL (AE/gal /426)
2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /427)
MN227 (ok. 1925)
234. ROTIQUE Erotyk, drzewo geneal ogi czne, 1926
s. i . , r yl ec, af. 11, 8 x 8, 8, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. :
x 1-4, p. d. : Brandel . , na odwr. : xx 1/ 4 Brandel (AE/
gal /428)
MN301 (ok. 1927)
235. ROZWADOWSKI J. W. Portret Jana W adys awa Rozwa-
dowski ego, 1926
s. i . , r yl ec 19, 9 x 13, 8; sygn. o . l . d. : xx 3/ 3, p. d. : K.
Brandel . (AE/gal /429)
MN242
236. ROTIQUE Erotyk, 1926
KatB. : Champs d amour avec [. . . ] grave[. . . ] verso pl anche
non appl audi r; przekrel ona odwrotna p yta No ?
brak w zbi orach
MN302 (ok. 1927)
237. PROJET POUR UN EX LIBRIS Exl i bri s Rodol phe Ey-
raud, 1926
brak w zbi orach
MN292 (przed 1927)
238. ROZWADOWSKA Portret Wandy (?) Rozwadowski ej ,
ok. 1926
af. , s. i . , r yl ec 19, 8 x 13, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel
(AE/gal /430)
MN243
239. W. ROZWADOWSKI Portret Jana W adys awa Rozwa-
dowski ego, ok. 1926
s. i . 20 x 13, 7
stan I: sygn. o . l . d. : x 3/ 3 (AE/gal /431)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB Pari s 1926 (AE/gal /
432)
MN241
240. EX LIBRIS RIOCAVADO Exl i bri s Franci sco Mancebo
Igon de Ri ocavado, ok. 1926
af. 10, 4 x 8; napi s na r yc. : FRANCISCO MANCEBO
de IGN=CONDE de RIOCAVADO / EXLIBRIS / FUGIT
IRREPARABILE TEMPUS
stan I: sygn. o . l . d. : 1/ 1 (AE/gal /433)
stan II: sygn. o . l . d. : 5/ 8, p. KB (AE/gal /434)
stan III: sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL, o . l . d. : 2/ 4,
p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . l . d. : 2/ 4 avant ocreux
(AE/gal /435)
MN238
241. BL ASON Herb (Rogal a i Trby), ok. 1926
KatB. : (Grabi ankw ?)
61
brak w zbi orach
MN244
242. MADAME MOTZ SOPHIE Portret doktorowej Zof i i
Motz, ok. 1926
s. i . , r yl ec 15 x 9, 9; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel , o .
p. d. : K Brandel . (AE/gal /436)
MN390 (l ata 20. )
243. GERMAINE BAUDOUIN Portret Germai ne Baudoui n,
ok. 1926
s. i . , rul . , at. 19, 3 x 14; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /437)
MN392 (l ata 20. )
244. POSNER S. Portret Sz ymona Posnera, ok. 1926
brak w zbi orach
MN391 (l ata 20. )
245. 3/ 4 DE L AUTEUR Autoportret, trz y czwarte w asnej
g owy, ok. 1926
af. 21 x 16; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /438)
MN232
246. CHIMRE I Chi mera I (pani Morato Mi l l er), ok. 1926
s. i . , r yl ec 13, 8 x 8, 8; na r yc. l . d. : znak podobny do
krzya, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /439)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /440)
KatB. : M. M. patrz 176; z chi merami co ni e w porzdku
dotyczy te poz. 247; cz y ni e m otek do drzwi ?
MN231 (ok. 1925)
247. L A LUNE Ksi yc, 1927
s. i . , r yl ec 26, 2 x 25, 4
stan I: odb. sepi owa; l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/
gal /441)
stan II: sygn. o . l . d. : 10-10, p. d. : Brandel , na odwr.
napi s o . : - l a l une 450 F, p. WL (AE/gal /442)
2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . :
zbi r WL, p. WL (AE/gal /443)
KatB. : z chi merami co ni e w porzdku dotyczy te
poz. 246
MN299
248. PAYSAGE LUNAIRE / PAYSAGE IMAGINAIRE / PAYSAGE
BIENHEUREUX Kraj obraz z podr y do Pol ski we ni e,
ok. 1927
s. i . , rul . 13, 7 x 19, 7
stan I: odb. z dodatki em sepi i ; ni e sygn. (AE/gal /
444)
stan II: sygn. o . l . d. : pr. d tat. , p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : Brandel (AE/gal /445)
KatB. : du voyage en songe en Pol ogne; dans une vi l l e, du
voyage i magi nai re, domostwa; de voyage en songe; voyage
we ni e, ci nq heures du mati n
MN402 (l ata 20. )
249. CATHRDALE DE MEAUX Katedra w Meaux, ok.
1927
s. i . 19, 9 x 13, 7; ni e sygn. (AE/gal /446)
MN403 (l ata 20. )
250. EXLIBRIS R. BAILLY Exl i bri s Rosy Bai l l y, ok. 1927
s. i . , r yl ec 10, 9 x 7, 4; napi s na r yc. r. u d. : ROSA
BAILLY / EXLIBRIS, sygn. na r yc. : Brandel f eci t (napi s
odwrcony) (AE/gal /447)
MN294
251. EX LIBRIS D. VEILLON Exl i bri s Dora Vei l l on, ok.
1927
s. i . , r yl ec 7, 6 x 7, 1; napi s na r yc. : TERRA ET COELO
PLURA QUAM LIBRIS CAPIUNTUR / DORA VEILLON
EXLIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /448)
MN246 (ok. 1926)
252. CLOS D AMOUR Ogrd mi oci , 1927
s. i . af. , at. 25, 7 x 25, 5
stan I: ni e sygn. , na odwr. r ys. o . (AE/gal /449)
stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel z Warszawy. , na odwr.
napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /450)
2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . : AP
42 (AE/gal /451)
MN300
253. EX LIBRIS L. NEGRI Exl i bri s Gustavo Luders de Negri ,
ok. 1927
62
s. i . 10, 6 x 7, 4; napi s na r yc. : EXLIBRIS / GUSTAVO
LUDERS DE NEGRI, sygn. o . l . d. : preuve d tat, p. d. :
Brandel (AE/gal /452)
MN298
253a. EX LIBRIS L. NEGRI Proj ekt eksl i bri su Gustavo Luders
Negri , ok. 1927
s. i . 10, 8 x 7, 4; ni e sygn. (AE/gal /453)
w KatB. ni e wystpuj e
MN297
254. EX LIBRIS A. ZALESKI Exlibris Augusta Zaleskiego, ok. 1927
s. i . 18, 8 x 7, 4 (m. zar ys. 6, 5 x 4, 8); napi s na r yc.
u d. : BD CO BD / EXLIBRIS / AUGUST ZALESKI,
sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL f t. , sygn. o . p. d. : Bran-
del (AE/gal /454).
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /455)
KatB. : mi ni ster
MN295
255. ADRIENNE Adri enne, prof i l du y, ok. 1927
af. 28, 9 x 20, 6
stan I: sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /456)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /457)
KatB. : dua op. 2 (przekrel one) Wei l
MN228 (ok. 1925)
256. MADAME FILIPOWICZ Portret Anny Filipowicz, ok. 1927
s. i . 20, 2 x 15, 4; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem:
sucha i g a wprost z model a (AE/gal /458)
KatB. : ona Czes awa
MN314 (ok. 1928)
257. P. PAINLEV II Portret ministra Paul Painlev, ok. 1927
s. i . , r yl ec 20, 8 x 15, 4; sygn. d ugopi sem l . d. k. : 3/ 3,
na odwr. napi sy d ugopi sem: oznaczona / zni szczona
(przekrel one), [. . . ] et mi te I/ III (AE/gal /459)
por. poz. 261
MN286
258. VOCATION DU DIABLE Wywo ani e di ab a, 1928
KatB. : j edyna odbi tka; pi er wsza wersj a uni que; p yta 1sza
porzucona
brak w zbi orach
MN309
259. TWARDOWSKI CRACOVIE Twardowski na r ynku
w Krakowi e, 1928
s.i., af., rul., r ylec 25,8 x 20,5; sygn. na r yc. p.d.: 1928
stan I: ni e sygn. (AE/gal /460)
stan II: sygn. o . l . d. : 5-30. , p. d. : -Brandel (AE/gal /
461)
MN310
260. EX LIBRIS J. P. VAILL ANT Exl i bri s Jean-Paul Vai l l ant,
ok. 1927
s. i . , r yl ec 9, 4 x 8, 4
stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /462)
stan II: napi s na r yc. : EX LIBRIS / - JEAN-PAUL-VAIL-
L ANT- (AE/gal /463)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /464)
MN293
261. P. PAINLEV I Portret mi ni stra Paul Pai nl ev, ok.
1927?
s. i . 25, 2 x 18, 6
stan I: ni e sygn. , na odwr. napi s pi rem: 257 (przekre-
l ony) (AE/gal /465)
stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: N. 257
(przekrel ony) (AE/gal /466)
KatB. : zarzucony I P. P. ; zni szczona przed wykonani em
por. poz. 257
MN285
262. RUTKOWSKA MARIE Portret tancerki Mari i Rutkow-
ski ej , ok. 1927
s. i . 30 x 22; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /467)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /468)
KatB.: w Par yu szkoa taca tancerka Op[er y] Petersbur-
skiej [...]; mylnie zapisane nazwisko: PRUTKOWSKA
MN287
263. MAX ANTOINE Portret Max Antoi ne, ok. 1928
s. i . , af. 24, 8 x 16, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /469)
63
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /470)
MN393 (l ata 20. )
264. POCAUNEK Poca unek, wspomni eni e z l at 19001903,
1909-1910?
KatB. : Poca unek we drzwi ach rob[i ony] w 1910 w Eco-
l e des B[eaux] A[rts] drzewor yt atel i er Pannemackera;
Poca unek w chaci e. 1910 r. w Ecol e des B[eaux] A[rts]
drzewor yt
brak w zbi orach
MN21
265. EX LIBRIS PEEL Exl ibris pianistyki Eugenii Peel , 1928
s. i . , rul . , af. 13, 9 x 8, 8; ni e sygn. (AE/gal /471)
MN306
266. PAYSAGE POLONAIS Kraj obraz pol ski z chat i boci a-
nami , ok. 1928
s. i . , r yl ec, af. 7, 5 x 12; sygn. o . p. d. : K Brandel . , na
odwr. napi s o . : 360 (przekrel ony) (AE/gal /472)
KatB. : chata pol e boci any
MN313
267. EX LIBRIS Exl i bri s Rodol phe Eyraud, ok. 1928
drz. 4, 3 x 6, 1; napi s na r yc. : RODOLPHE EYRAUD / ET
NUNC. . . ERUDIMINI / EX-LIBRIS, sygn. na r yc. p. g. :
KB (AE/gal /473)
KatB. : Eyraud ogmi os? 288?; drzewor yt [. . . ] Robert Ey-
raud; Si wi cki ???
MN291 (ok. 1927)
268. DANS L A MONTAGNE W grach, ok. 1928
af. , s. i . , r yl ec 10, 8 x 7, 4; sygn. o . l . d. : 10-40, p. d. :
Brandel . , na k. : p. KB (AE/gal /474)
KatB. : ma a kaskada 331
MN422 (ok. 1932)
269. ARCHER uczni k, ok. 1928
af. , s. i . 14, 9 x 9; napi s na r yc. : DUM STUDEO GEMINI
COMPONERE / FOEDERA REGINI / INVENI CORDIS
BELL A NEFANDA / MEI, l . d. : p. KB (AE/gal /475)
2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /476)
MN303 (ok. 1927)
270. CHIMRE PETITE Chi mera ma a, ok. 1928
s.i., r ylec 7,7 x 4,6; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/477)
KatB. : cz y ni e ko atka?; (ko atka do drzwi )
MN304 (ok. 1927)
271. BORNE Kami e grani czny, ok. 1928
s. i . 14 x 9; na r yc. p. d. znak przypomi naj cy krzy,
sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /478)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /479)
MN424 (ok. 1932)
272. ADAM ZAMOYSKI Portret Adama Zamoyski ego, ok.
1928
s. i . , r yl ec 19, 9 x 14; sygn. na r yc. l . d. : Brandel sct, o .
p. d. : K. Brandel . (AE/gal /480)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /481)
MN395 (l ata 20. )
273. QUADRIGE PETIT Kwadr yga ma a, ok. 1928
s. i . , af. 15, 9 x 11, 8; sygn. o . l . d. : 10-40, p. d. : K.
Brandel . (AE/gal /482)
KatB. : szki c
MN307
274. QUADRIGE GRAND Kwadr yga dua, 1928
s. i . , af. , rul . , r yl ec 32, 4 x 24, 7
stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /482)
stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s o . : Zbi r WL, p. WL
(AE/gal /483)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /484)
MN308
275. DANYSZ JEAN Portret Jana Danysza, pomi ertny,
1928
s. i . 9 x 13, 7; sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /485)
KatB. : na ou mi erci , bi ol og Instytut Pasteur Pari s
MN305 (ok. 14 I 1928)
276279, 282: Zygmunt Lubi cz Zal eski , O rzeczach b ahych
i wi ecznych (Par y 1929) wi ni ety do ksi ki , 1928/
1929:
276. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [I] Wi ni eta ze
sf i nksami , rozdz. I, s. 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25
64
KatB. : voi r 282 dopi sek obej muj e poz. 276279;
Fronti spi s o rzeczach wi ecznych i b ahych
brak w zbi orach
MN318
277. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [II] Wi ni eta ze
sf i nksami , rozdz. II, s. 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41
brak w zbi orach
MN319
278. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [III] Wi ni eta ze
sf i nksami , rozdz. III, s. 45, 47, 49, 51, 53, 55
brak w zbi orach
MN320
279. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [IV] Wi ni eta ze
sf i nksami , rozdz. IV, s. 59, 61, 63, 65
brak w zbi orach
MN321
280. C. FILIPOWICZ Portret C[zes awa] Fi l i powi cza, 1929
s. i . , af. 24 x 17, 8; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi -
sem: w przestworzach Czes aw Fi l i powi cz szef l otni ctwa
pol [ski ego] do 1940. (AE/gal /486)
MN394 (l ata 20. )
281. CATHDRALE AMIENS Katedra w Ami ens, ok. 1929
KatB. : pour l di teur preuve d tat uni que en [. . . ]; pour
l e pri nce di teur vreux; cz y tu co dl a kupca
brak w zbi orach
MN brak
282. FRONTISPICE DIALOGUES Z. Wi ni eta tytu owa
z archi tektur, ok. 1929
KatB. : Zal eski o rzeczach b ahych i wi ecznych; (Zal eski e-
go Z. L. ); se [. . . ] 276-279
brak w zbi orach
MN317
283. EX LIBRIS CH APOWSKI Exl i bri s Al f reda Ch apow-
ski ego, ok. 1929
brak w zbi orach
MN397 (l ata 20. )
283a. EX LIBRIS CH APOWSKI Proj ekt exl i bri su Al f reda
Ch apowski ego, ok. 1929
brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e
MN396 (l ata 20. )
284. EX LIBRIS CH APOWSKA Exl i bri s Hel eny z Mi el y-
ski ch Ch apowski ej , ok. 1929
af. , s. i . , r yl ec 10, 6 x 7, 3
stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy
zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Gene-
wi e (3. 09-30. 09 1926); napi s o . na r yc. : FRANGITUR
/ NEC / FLECTABAT. , p. g. czarna pi ecztka: 655 (AE/
gal /487)
stan II: napi s na r yc. u g. : HELENA Z MIELYSKICH
CH APOWSKA / EXLIBRIS u d. : FRANGITUR NEC
FLECTATUR, sygn. na r yc. l . d. : KB g . , p. d. : Brandel
f ct. (AE/gal /488)
MN398 (l ata 20. )
285. PROFIL (ROND) Prof i l w kol e, Luci e Morato Mi l l er, ok.
1929
s. i . 12, 8 x 9, 1 (m. zar ys. 6, 3, ko o); ni e sygn. (AE/
gal /489)
MN229 (ok. 1925)
286. PROFIL L.M. Portret Lucie Morato Miller, profil, ok. 1929
brak w zbi orach
MN230 (ok. 1925)
287. LUSTRE wi eczni ki , 1928
s. i . , r yl ec, rul . 25 x 25, 1
stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /490)
stan II: ni e sygn. , na odwr. napi sy o : Tytu y odpowi a-
daj ce moj emu katal ogowi / 57 Drzewa w Gayac / 98 Tao-
rmi na (Etna) / 90 Wul kan / 91 Madonna wrd zwi erzt
/ 107 Chata / 67 Ci ar / 109 Zabawa / 114 Szki c do
medal u (AE/gal /491)
stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /492)
2. odb. (na j edwabi u): ni e sygn. (AE/gal /493)
KatB. : cycl e de l a cathdral e
MN311
288. EX LIBRIS PATON Exl i bri s P. D. Paton, ok. 1929
s. i . , rul . 4, 7 x 7, 7; napi s na r yc. : P. D. PATON EX LIBRIS
/ RIDE SI SAPIS, sygn. na r yc. l . d. : KB (AE/gal /494)
65
KatB. : z b dem aci ski m [. . . ] we Szkocj i
MN247 (ok. 1926)
289. EX LIBRIS L ABZAC Exl i bri s Robert de Labzac, ok.
1929
af., s.i. 10,6 x 7,3 (m. zar ys. 7,2 x 5,4); napis na r yc.:
DUM SPIRO SPERO / EX LIBRIS / ROBERT DE LABZAC
stan I: ni e sygn. , na odwr. r ys. i notatki o . (AE/gal /
495)
stan II: sygn. na r yc. u d. : KB (K odwrcone) (AE/
gal /496)
2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /497)
KatB. : g wka dzi ecka Bri gi de [. . . ] oznaczona na p yci e
patrz poz. 186 i 186a
MN399 (l ata 20. )
290. TUDE CHIMRE Studi um chi mer y, proj ekt eksl i bri su
Gustavo Luders Negri , ok. 1929
KatB. : zarzucona
brak w zbi orach
MN296 (przed 1927)
291. P. LIVRE Portret pana Pi erre Li vre, ok. 1929
s. i . 11, 5 x 7, 5; ni e sygn. (AE/gal /498)
KatB. : non edi te - grav de mod[l e] di rectement sur l a
pl anche; (vi de 303)
MN322
292300: Pi erre Li vre, Suppl ment au paradoxe sur l e co-
mdi en de Di derot (Pari s 1929) i l ustracj e do ksi ki ,
ok. 1929:
292. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [I] Wi ni eta
z archi tektur, rozdz. I, s. 11
KatB. : sur l es acteurs (compl ment pour) dopi sek obej -
muj e poz. 292300
brak w zbi orach
MN327
293. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [II]:
a) Wi ni eta z f ontann, rozdz. II, s. 27
drz. 3, 5 x 7, 7; ni e sygn. (AE/gal /499)
MN328
b) Wi ni eta z dwi ema postaci ami , rozdz. III, s. 41
drz. 3, 3 x 7, 3; ni e sygn. (AE/gal /500)
MN329
c) Wi ni eta z maskami , rozdz. IV, s. 65
drz. 3, 3 x 7, 3; ni e sygn. (AE/gal /501)
MN330
294. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [III]:
a) Wi ni eta z kaduceuszem, rozdz. V, s. 93
drz. 3 x 7, 2; ni e sygn. (AE/gal /503)
MN331
b) Wi ni eta z maskami , rozdz. VI, s. 111
drz. 3, 2 x 7, 5; ni e sygn. (AE/gal /504)
MN332
295. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [IV]:
a) Przer ywni k z mask, s. 64
brak w zbi orach
MN333
b) Przer ywni k z umi echni t mask, s. 92
brak w zbi orach
MN334
c) Przer ywni k, g owa z mask, s. 110
brak w zbi orach
MN335
296. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [V] Prze-
r ywni k ze sf i nksami , s. 118
brak w zbi orach
MN336
297. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [VI] Di de-
rot wg Houdona, f rontyspi s
s. i . 11, 5 x 7, 5
st an I : sygn. o . l . d. : I I 1/ 1, p. d. : K. B. , na odb. do-
r ysowane f ragment y o . , na odwr. not at ki o . (AE/
gal /506)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /507)
2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /508)
stan III: odb. w ksi ce; napi sy na r yc. : u d. : DIDE-
ROT, l . d. : Houdon f eci t, p. d. : Brandel sc. (AE/gal /758)
66
KatB. : Di derot d aprs Houdon
MN323
298. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [VII] Pi erre
Li vre, po stroni e tytu owej
s. i . , 11, 3 x 7, 4, odb. w ksi ce; napi s na r yc. u d. :
PIERRE LIVRE, sygn. na r yc. l . d. : Brandel sct. (AE/
gal /758)
MN324
299. PROMTHE Prometeusz, rozdz. II, po s. 32
af. 11, 6 x 7, 6
stan I: l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/gal /509)
2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /510)
stan II: odb. w ksi ce; sygn. na r yc. p. d. : Brandel f
(AE/gal /758)
MN325
300. THTRE Teatr, rozdz. IV, po s. 80
af. , rul . 11, 5 x 7, 5
stan I: ni e sygn. , na odwr. p. WL (AE/gal /511)
2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /512)
stan II: odb. w ksi ce; sygn. na r yc. l . d. : Brandel 29
(AE/gal /758)
MN326
301. PROCHASKA (MME. M. ) Portret pani Mari i Prochasko-
wej , ok. 1929
s. i . 10, 7 x 7, 4
stan I: ni e sygn. (AE/gal /513)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /514)
MN414 (ok. 1930)
302. CHABRI (PROF. M. ) Portret prof esora Chabri , ok.
1929
brak w zbi orach
MN315
303. EX LIB[RIS] SIWICKI MAREK Exl i bri s Marka Si wi c-
ki ego, ok. 1929
drz. 7 x 5, 2; sygn. na kl ocku: p. d. : KB
stan I: napi s na kl ocku: EXLIBRIS, na odwr. l i czba:
218 (przekrel ona) (AE/gal /515)
stan II: napi s na kl ocku: EXLIBRIS / MAREK SIWICKI,
na odwr. l i czby: 424, 218 (przekrel one) (AE/gal /516)
MN387
304. ANTIQUITS Staro ytnoci , ok. 1929
KatB. : Louvre croqui s
brak w zbi orach
MN464 (ok. 1935)
305. HERMAPHRODITE Hermaf rodyta, ok. 1930
s. i . , r yl ec 13, 9 x 8, 9
stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /517-AE/gal /519)
stan IV: l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/gal /520)
MN469 (ok. 1935)
306. EX LIBRIS Exl i bri s Ber nard de Sari ac, ok. 1930
af. , s. i . , rul . 10, 9 x 7, 5; napi s na r yc. : BERNARD DE
SARIAC / : EXLIBRIS:
stan I: odb. z dodatkiem sepii; nie sygn. (AE/gal/521)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (odwrcone), o . p. d. :
Brandel (AE/gal /522)
MN400 (l ata 20. )
307. VERSAILLES I Wersal I, ok. 1930
brak w zbi orach
MN456 (przed 1935)
308. VERSAILLES II Wersal II, ok. 1930
s. i . , r yl ec, rul . 15, 1 x 16, 1; sygn. o . l . d. : 30-50, p. d. :
Brandel (AE/gal /523)
MN457 (przed 1935)
309. EX LIBRIS WITEMBERG Exl i bri s Jzef a i Romany Wi -
tenbergw, ok. 1930
s. i . 10, 2 x 7, 2; na r yc. napi s: EX LIBRIS / JOSEPH
ET ROMANA WITEMBERG i poprawki o . , ni e sygn. ,
na k. napi sy o . : WITEMBERG / Romana / ROMANA
(AE/gal /524)
MN416 (przed 1931)
310322: Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey (Pari s
1929) i l ustracj e do ksi ki , ok. 1929
310. ARIEL ILLUSTRATION: FRONTISPICE I Frontyspis do cz. I
drz. b. 15, 1 x 10
67
stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /525)
stan II: odb. 1-3 (rne wersj e bar wne), na j ednej
p. KB (AE/gal /526-AE/gal /528)
KatB. : Ari el sous l e templ e
MN337
311. ARIEL ILLUSTRATION: FRONTISPICE II Frontyspi s
do cz. II
drz. b. 15 x 10, 1
stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /529)
stan II: odb. 1-3 (rne wersj e bar wne), na j ednej
p. KB (AE/gal /530-AE/gal /532)
stan III: odb. czarno-bi a a; sygn. na kl ocku l . d. : Bran-
del (AE/gal /533)
KatB. : sur terre
MN343
312. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [I] Wi ni eta, pi e-
cz, s. 9
drz. b. 8, 2 x 8, 2; ni e sygn. (AE/gal /534)
KatB. : j azda do Irl andi i ; sceau d Oxf ord
MN338
313. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [II] Wi ni eta, z a-
mane pta, s. 29
drz. b. 6, 9 x 10, 1
stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /535)
stan II: odb. 1-7 (rne wersj e bar wne), j edna sygn.
o. l.d.: 3/V, p.d.: Brandel , na k. p.KB (AE/gal/536-AE/
gal/542)
KatB. : wi z y zer wane
MN339
314. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [III] Wi ni eta,
j azda do Irl andi i , s. 73
drz. b. 6, 8 x 10, 3; ni e sygn.
stan I: odb. ugrowa na ni ebi eski m pap. (AE/gal /543)
stan II: odb. 1-3 (rne wersje bar wne) (AE/gal/544-AE/
gal/546)
KatB. : Douvre
MN341
315. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [IV] Wi ni eta,
Douvre, s. 105
drz. b. 6, 8 x 10, 5; ni e sygn.
stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /547)
stan II: odb. 1-5 (rne wersje bar wne) (AE/gal/548-AE/
gal/552)
KatB. : port de Douvre
MN344
316. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [V] Wi ni eta,
Pi za, s. 176
drz. b. 7 x 10, 3
stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /553)
stan II: odb. 1-2 (rne wersj e bar wne), w tym l u-
strzana sygn. o . l . d. : 3/ V, p. d. : Brandel , p. KB (AE/
gal /554-AE/gal /555)
MN347
317. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VI] Wi ni eta,
Amorek z of i cerem, s. 93
drz. b. 6, 4 x 10, 2
stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /556)
st an I I : odb. 1- 3 (rne wersj e bar wne), w t ym l u-
st rzana sygn. o . l . d. : 3/ 5, p. d. : Brandel , p. KB (AE/
gal /557-AE/gal /559)
MN342
318. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VII] Wi ni eta,
truci zna i mi er, s. 132
drz. b. 4, 2 x 10, 3, odb. 1-3 (rne wersj e bar wne),
j edna: p. KB (AE/gal /560-AE/gal /562)
KatB. : sui ci de de f emmes
MN345
319. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VIII] Wi ni eta,
portret Shel l eya, s. 49
drz. b. 6, 1 x 9, 3; ni e sygn. (AE/gal /563)
KatB. : portrai t de Bayron[!]
MN340
320. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [IX] Wi ni eta,
pustka, s. 157
68
drz. b. 6, 8 x 10, 3; ni e sygn.
stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /564)
stan II: odb. 1-3 (rne wersje bar wne) (AE/gal/565-AE/
gal/567)
MN346
321. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [X] Wi ni eta, Fe-
ni ks, s. 197
drz. b. 7, 2 x 9, 1; ni e sygn.
stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /568)
stan II: odb. 1-4 (rne wersje bar wne) (AE/gal/569-AE/
gal/572)
MN348
322. LETTRES ORNES i ni cj a y i przer ywni k do ksi ki
Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey (Pari s 1929)
a. Ini cj a y
I. Ini cj a E, s. 9
drz. 3, 8 x 3; ni e sygn. (AE/gal /573/1)
MN356
II. Ini cj a A, s. 14
drz. 3, 6 x 4, 1; ni e sygn. (AE/gal /574/1)
MN357
III. Ini cj a E, s. 19
drz. 4 x 3, 7; ni e sygn. (AE/gal /575/1)
MN358
IV. Ini cj a Q, s. 23
drz. 3, 7 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /576/1)
MN359
V. Ini cj a L, s. 33
drz. 3, 8 x 3, 4; ni e sygn. (AE/gal /577)
MN360
VI. Ini cj a R, s. 38
drz. 3, 3 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /579/1)
MN361
VII. Ini cj a L, s. 44
drz. 4, 3 x 4, 2; ni e sygn. (AE/gal /580/2)
MN362
VIII. Ini cj a C, s. 53
drz. 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /581/1)
MN363
IX. Ini cj a S, s. 59
drz. 3 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /582/1)
MN364
X. Ini cj a S, s. 63
drz. 3, 8 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /583/1)
MN365
XI. Ini cj a L, s. 70
drz. 4, 2 x 3, 4; ni e sygn. (AE/gal /584)
MN366
XII. Ini cj a L, s. 76
drz. 3, 2 x 2, 6; ni e sygn. (AE/gal /585/2)
MN367
XIII. Ini cj a A, s. 80
drz. 3, 1 x 3, 8; ni e sygn. (AE/gal /579/2)
MN368
XIV. Ini cj a L, s. 84
drz. 4 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /576/2)
MN369
XV. Ini cj a L, s. 90
drz. 4 x 3, 7; ni e sygn. (AE/gal /586/2)
MN370
XVI. Ini cj a I, s. 97
drz. 3, 3 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /582/2)
MN371
XVII. Ini cj a L, s. 105
drz. 3, 3 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /587/2)
MN372
XVIII. Ini cj a E, s. 109
drz. 3, 3 x 2, 8; ni e sygn. (AE/gal /588)
MN373
XIX. Ini cj a L, s. 115
drz. 3, 9 x 3, 2; ni e sygn. (AE/gal /586/1)
MN374
69
XX. Ini cj a L, s. 120
drz. 3, 6 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /589/2)
MN375
XXI. Ini cj a M, s. 125
drz. 3, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /573/2)
MN376
XXII. Ini cj a U, s. 138
drz. 3 x 2; ni e sygn. (AE/gal /574/2)
MN377
XXIII. Ini cj a L, s. 144
drz. 3, 2 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /590/2)
MN378
XXIV. Ini cj a A, s. 152
drz. 3, 5 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /575/2)
MN379
XXV. Ini cj a P, s. 164
drz. 2, 8 x 3; ni e sygn. (AE/gal /581/2)
MN380
XXVI. Ini cj a M, s. 168
drz. 3, 1 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /591/2)
MN381
XXVII. Ini cj a S, s. 170
drz. 3, 6 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /590/1)
MN382
XXVIII. Ini cj a L, s. 182
drz. 2, 7 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /591/1)
MN383
XXIX. Ini cj a B, s. 186
drz. 4 x 3, 8; p. d. : p. KB (AE/gal /589/1)
MN384
XXX. Ini cj a C, s. 191
drz. 3, 4 x 2, 2; ni e sygn. (AE/gal /585/1)
MN385
XXXI. Ini cj a M, s. 203
drz. 2, 8 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /583/2)
MN386
b. Przer ywni ki
I. Przerywnik, satyr grajcy na flecie, k. tytuowa i s. 102
drz. 4, 1 x 3, 6; ni e sygn. (AE/gal /592)
MN349
II. Przer ywni k z l wem, s. 208
drz. 4, 3 x 5, 2; ni e sygn. (AE/gal /593)
MN355
III. Przer ywni k, kwi aty w koszu, s. 28, 156
drz. 3, 8 x 4, 4; ni e sygn. (AE/gal /594)
MN351
IV. Przer ywni k, kwi aty w wazoni e, s. 48, 196
drz. 4, 3 x 6, 2; ni e sygn. (AE/gal /595)
MN352
V. Przer ywni k, or nament rol i nny, s. 18, 119
drz. 2, 3 x 4; ni e sygn. (AE/gal /596/3)
MN350
VI. Przer ywni k, kwi at, s. 62, 175
drz. 1, 3 x 3, 8; ni e sygn. (AE/gal /596/1)
MN353
VII. Przer ywni k, rozeta, s. 89, 124
drz. 2, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /596/2)
MN354
323. LE MOINE ET LE DIEU PAN Mni ch i boek Pan, ok.
1930
af. , s. i . , r yl ec 8, 4 x 6, 1; ni e sygn. (AE/gal /597)
MN449 (1934)
324. CHASSE AUX CHIMRES Pol owani e na chi mer y, ok.
1930
s. i . , rul . 8 x 14, 7; ni e sygn. (AE/gal /598)
MN468 (ok. 1935)
325. VAL ST. MARTIN (EN PROVENCE) Col de Val Marti ne
w Prowansj i , ok. 1930
s. i . 11, 8 x 17, 8; odb. 1-2 ni e sygn. (AE/gal /599-AE/
gal /600)
KatB. : prs de Baus
MN410
70
326. TTE DU PAN G owa Pana, ok. 1930
s. i . , r yl ec 14, 3 x 13, 6; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /601)
KatB. : (du Vacaresse) 1925
MN411
327. IGN. KARNKOWSKI Portret Ignacego Kar nkowski ego,
ok. 1930
s. i . , rul . , r yl ec 15, 8 x 18, 9; ni e sygn. (AE/gal /602)
MN415
328. PAYSANNE ALL AITANTE Ch opka karmi ca dzi ecko,
ok. 1930?
brak w zbi orach
MN288 (przed 1927)
329. EX LIBRIS HINDERMEYER Exl i bri s Charl es Hi nder-
meyer, ok. 1930
af. , s. i . , rul . , r yl ec 13, 9 x 8, 9 (m. zar ys. 10, 7 x 6, 5);
napi s na r yc. u g. : CHARLES HINDERMEYER ARCHI-
TECTE / EX LIBRIS
stan I: ni e sygn. (AE/gal /603)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel (AE/gal /604)
MN417 (przed 1931)
330. COUPLES DE CHIMRES Para chi mer, ok. 1930
af. , s. i . 11 x 15, 9; sygn. o . l . d. : 27-30, p. d. : Brandel . ,
napi s o . na k. : 100$ (AE/gal /605)
MN467 (ok. 1935)
331. CASCADE Wodospad, ok. 1930
af. , s. i . , r yl ec, rul . 8, 3 x 5, 4
stan I: sygn. o. l.d.: 19-50., p.d.: Brandel. (AE/gal/606)
2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /607)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /608)
KatB. : N 268 kraj w grach; rui sseau
MN423 (ok. 1932)
332. PORTRAIT DE GAB. MILLET Portret Gabri el a Mi l l et,
bi zantol oga z Col l ge de France, 1930
s. i . 19, 8 x 13, 8; ni e sygn. (AE/gal /609)
MN413
333. EX LIBRIS P ACHCISKI Exl i bri s W adys awa P ach-
ci ski ego, ok. 1930
s. i . , af. , rul . 6 x 4, 1; napi s na r yc. : EXLIBRIS, ni e
sygn. (AE/gal /610)
MN418 (przed 1931)
334. TWARDOWSKI L AUBERGE ROME Karczma Rz ym,
1930
af. , rul . , s. i . , r yl ec 26 x 20, 4
stan I: ni e sygn. (AE/gal /611)
stan II: sygn. o . p. d. : KBrandel . , na odwr. napi s o . :
Twardowski dans l auberge 1947 (AE/gal /612)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /613)
MN409
335. CHIFFONNIRE PARISIENNE Ga gani arka par yska,
1930
m. w. 6, 2 x 9, 7; napi s na r yc. p. d. : Pari s 1930 (AE/
gal /614)
MN412
336. CHEVALIER (BRONZE XV s. ) Rycerz wg brzu z XV w. ,
ok. 1931?
s. i . , r yl ec, rul . 4, 5 x 6, 5; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
(AE/gal /615)
KatB.: do druku; wspomnienie z muzeum Badia Fl orencj a
MN465 (ok. 1935)
337. SAGITTAIRE Strzel ec, ok. 1931
s. i . 8, 9 x 6, 4; ni e sygn. (AE/gal /616)
KatB. : wstpna do EX L 338
MN420
338. EX LIBRIS SAGITTAIRE TESL AR Exl i bri s Jzef a [An-
drzej a] Tesl ara, ok. 1931
s. i . , rul . 6, 5 x 4, 4; napi s na r yc. u g. : MORIAR NE
MORIAR / UT EAM VIDEAM
stan I: napi s na r yc. : JZEF TESL AR EX LIBRIS, ni e
sygn. (AE/gal /617)
stan II: napi s na r yc. : JA TESL AR / EX LIBRIS, sygn. na
r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /618)
MN419
339. EX LIBRIS (COCHON, OIE ET TROIS LIVRES) Exl i -
bri s ze wi ni , gsi i ksi kami , ok. 1931
s. i . 6 x 3, 6
71
stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /619-AE/gal /620)
MN514 (l ata 30. )
340. EX LIBRIS (COCHON, OIE) Exl i bri s ze wi ni i gsi ,
ok. 1931
s. i . 6, 4 x 4, 4, nowodruk; na odwr. napi s o . : kat. 515
/ odbi te 1976, ni e sygn. (AE/gal /621)
2. odb. (ni ebi eska): ni e sygn. (AE/gal /622)
MN515 (l ata 30. )
341. L ARBRE (ST- CLOUD. NEGROPONTE) Drzewo w St.
Cl oud, ok. 1931
s. i . , rul . 17, 3 x 12, 2; sygn. o . p. d. : K Brandel f. 9. , na
odwr. sygn. o . : K. Brandel z Warszawy (AE/gal /623)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /624)
KatB. : skradzi ono p yt w 1947
MN458 (przed 1935)
342. MOUL AGE L A TTE ANTIQUE Odl ew g owy antycz-
nej , ok. 1931
s. i . , rul . , af. 17, 9 x 11, 8; ni e sygn. (AE/gal /625)
MN466 (ok. 1935)
343. VIBRATIONS LUNAIRES Wi bracj e ksi ycowe, i l ustra-
cj a do Fausta, ok. 1931
af. , s. i . , rul . , r yl ec 25 x 24, 8; sygn. o . l . d. : 16-30. ,
p. d. : K. Brandel . , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL
(AE/gal /626)
MN426 (ok. 1932)
344. EX LIBRIS MROZOWSKI Exl i bri s Stani s awa Mrozow-
ski ego, ok. 1931
af. , s. i . , r yl ec 9, 7 x 6, 1; napi s na r yc. : STANIS AW
MROZOWSKI EX LIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /627)
2. odb. (z dodatki em sepi i ): ni e sygn. (AE/gal /628)
MN212 (1923)
345351: Zygmunt Lubi cz Zal eski , Geni usz z uroj eni a (War-
szawa-Krakw 1932) i l ustracj e do ksi ki , 1932
345. FRONTISPICE POUR GNIE IMAGINAIRE DE Z. L.
ZALESKI mi er graj ca na f l eci e, f rontyspi s
drz. 10, 8 x 7; ni e sygn. (AE/gal /629)
MN427
346. BANDEAU: FOLIE Szal estwo, akt I, scena I, s. 5
drz. 6, 5 x 9, 1; ni e sygn. (AE/gal /630)
MN428
347. BANDEAU: FLEURS Kwi aty, akt II, ods ona I, s. 22
drz. 5, 7 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /631)
MN429
348. BANDEAU: LUTTE Wal ka, akt II, obraz II, s. 35
drz. 5, 6 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /632)
MN430
349. BANDEAU: ONDE Fal a, akt III. s. 52
drz. 5, 6 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /633)
MN431
350. CUL DE L AMPE 1, 2, 3, 4, CHAPITRES Wi ni ety do
rozdzi a w 1, 2, 3, 4
a. Wi ni eta, traf i l os, s. 16
drz. 4, 4 x 3, 8 (odbi ty na obu stronach k. ); ni e sygn.
(AE/gal /634)
KatB. : i mpri m sur 3 f eui l l es N350
MN432
b. Wi ni eta, pegaz, s. 25
brak w zbi orach
MN433
c. Wi ni eta, dwa putta, s. 40
brak w zbi orach
MN434
d. Wi ni eta, dwi e syrenki , s. 67
brak w zbi orach
MN435
e. Wi ni eta, buki et kwi atw, s. 83
brak w zbi orach
MN436
f. Wi ni eta, putto z osi o kami , ni e wykorzystana
brak w zbi orach
MN437
351. CUL DE L AMPE DU LIVRE Wi ni eta do ksi ki ,
a. Przer ywni k, kwi atek, 21
brak w zbi orach
MN438
72
b. Przer ywni k, drzewa, s. 34
brak w zbi orach
MN439
c. Przer ywni k, kwi aty, s. 51
brak w zbi orach
MN440
352. ATROPOS Atropos, ok. 1932
af. , s. i . 12 x 8, 8; napi s na r yc. l . g. : As, ni e sygn.
(AE/gal /635)
MN470 (ok. 1935)
353. PRIAPE Pri ap, ok. 1932
s. i . , rul . 9, 8 x 6, 2
stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na wystaw Gabri el a
Thompsona, ni e sygn. (AE/gal /636)
stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /637)
MN471 (ok. 1935)
354. EX LIBRIS FOIX Exl i bri s genera a Henr y i Antoi nette
Foi x, ok. 1932
af. , s. i . 8, 5 x 6, 4; napi s na r yc. r. u d. : HA / FOIX /
EXLIBRIS, sygn. o . l . d. : 2-2 I t. , p. d. : Brandel , na k.
p. KB (AE/gal /638)
MN451 (1934)
355. TWARDOWSKI FIANAILLES Owi adcz yny Twar-
dowski ego, ok. 1932
af. , s. i . 25, 8 x 20; sygn. o . p. d. : K. Brandel . z W. (AE/
gal /639)
MN455 (przed 1935)
356. RUINES Rui ny, ok. 1932
s. i . , rul . , af. , r yl ec 25, 5 x 42, 8; sygn. o . l . d. : 20-50. ,
p. d. : K. Brandel . (AE/gal /640)
2. odb. : ni e sygn. , na odwr. napi s o . : zbi r W. L. , p. WL
(AE/gal /641)
KB442 (przed 1933)
357. LES CHATS Koty, 1932
s. i . 15, 4 x 16, 2; ni e sygn. (AE/gal /642)
MN425
358. ROSALIE ZAMOYSKA Portret Rozal i i Zamoyski ej , ok.
1932
s. i . , rul . , r yl ec 20, 2 x 14, 1; sygn. na r yc. p. d. : Brandel
scul psi t (napi s odwrcony) [. . . ] (AE/gal /643)
MN507 (l ata 30. )
359. DAMNE / GENRE ROTIQUE Zemsta, ok. 1932
s. i . , r yl ec 12, 3 x 16, 6; ni e sygn. , na k. : p. KB (AE/
gal /644)
KatB. : bo te de Pandore Ani a P
MN446 (ok. 1933)
360. VILL AGE POLONAIS Wi oska pol ska, 1932
s. i . , r yl ec 8, 4 x 12, 8; sygn. o . l . d. : x 44-50. , p. d. :
K. Brandel . f. c. , na odwr. : K. Brandel z Warszawy. (AE/
gal /645)
MN459 (przed 1935)
361. L A PL AINE ET L ORAGE Pej za wi el kopol ski z burz,
ok. 1933
s. i . , af. , r yl ec 16, 5 x 22, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
f. s. , na odwr. : K. Brandel z Warszawy (AE/gal /646)
MN460 (przed 1935)
362. L A CRTE DES ARAVIS (DANS LES ALPES) Grzbi et
grski Aravi s w Al pach, ok. 1933
s. i . 5, 5 x 9
stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy
i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej
w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09
1926), ni e sygn. , p. d. czarna pi ecztka: 202 (AE/gal /
647)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /648)
MN462 (przed 1935)
363. L A FORT EN POLOGNE DU NORD Las w Pol sce P -
nocnej , ok. 1933
af. , s. i . 10, 8 x 14, 7; sygn. o . p. d. : KBrandel . , na
odwr. : K. Brandel (AE/gal /649)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /650)
MN461 (przed 1935)
73
364. L ERMITE COUCH Pustel ni k pi cy, ok. 1933
af. , s. i . 8, 8 x 5, 5
stan I: l . d. : p. KB, na k. nakl . numer 52 na zi el onym
tl e (AE/gal /651)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /652)
MN447 (przed 1934)
365. TIMBRE (NALEPKA NA KOLONIE LETNIE) Nal epka
pi er wsz ych pol ski ch kol oni i l etni ch we Francj i , 1933
mi edzi or yt 9, 5 x 6; napi s na r yc. : 25 cm. / NA PIERW-
SZE POLSKIE / KOLONIE LETNIE WE FRANCJI 1933 r. ,
ni e sygn. (AE/gal /653)
MN443
366. LERMITE AVEC UNE BICHE Pustelnik z sarn, ok. 1933
af., s.i. 12,9 x 8,8; sygn. o. p.d.: K. Brandel (AE/gal/654)
KatB. : patrz 101
MN448 (przed 1934)
367. PL ACE DE L ALMA Pl ace l Al ma, 1934
brak w zbi orach
MN450
368. PORTRAIT DE MME WELLISZ Portret Jadwi gi Wel l i -
szowej , 1933-1935
s. i . , rul . 25, 5 x 20, 2; ni e sygn. (AE/gal /655)
MN508 (l ata 30. )
369. PORTRAIT DE MR. WELLISZ Portret Leopol da Wel l i -
sza, 1933-1935
s. i . 25, 7 x 20; ni e sygn. (AE/gal /656)
MN509 (l ata 30. )
370. EX LIBRIS L ANDAU Exl i bri s Zof i i i Sz ymona Landau,
1933-1935
s. i . 8, 8 x 5, 5; napi s na r yc. : SILENTIUM NOCTIS /
CUBICULUM CL AUSUM / LUMEN UNUM
stan I: ni e sygn. , na odwr. f ragment i nnej odb. (AE/
gal /657)
stan II: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy
zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e
(3. 09-30. 09 1926); napi s na r yc. : EX LIBRIS ZOFII ET
SZYMONA L ANDAU, l . g. : znak x ze strza k (), ni e
sygn. , l . d. czarna pi ecztka: 288 (AE/gal /658)
stan III: odb. z dodatki em sepi i ; napi s na r yc. : EX
LIBRIS ZOFII ET SZYMONA L ANDAU, l . g. : znak x ze
strza k (), ni e sygn. (AE/gal /659)
MN421 (ok. 1931)
371. ARCHITECTURE DU NID D HIRONDELLE / AR-
CHITECTURE DU NID D OISEAU / VUE D UN NID
D OISEAU / ARCHITECTURE GDZIE UMIECI
GNIAZDO Gdzi e uwi gni azdo?, ok. 1936
af. , s. i . , r yl ec 5, 8 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /660)
MN476
372. DAMA / NIEZNONA POCAUNEK Ni eznona
(uci sk), ok. 1935
brak w zbi orach
MN472
373. FAUNE / FAUN/ E (BIMBU) Faun, 1935
s. i . , af. 13 x 10; sygn. o . l . d. : 25-30, p. d. : K. Brandel . ,
na odwr. napi s o . : Faune / (Le pri ntemps) / 100- (AE/
gal /661)
MN463
374. REIMS Rei ms, wspomni eni e, 1936
s. i . , rul . , af. 10, 5 x 7, 8; ni e sygn. (AE/gal /662)
KatB. : z odl eg ego wspomni eni a wspomni eni e
MN475
375. CHOPIEC Z FUJARK Ch opi ec z f uj ark, ok. 1936
s. i . 13 x 9, 9; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /663)
MN503 (ok. 1938)
376. A BAHIA (PAYSAGE DE BAHIA) Kraj obraz z Bahi a, ok.
1936
s. i . 5, 3 x 8, 8
stan I: odb. na kartce z paszportu; nie sygn. (AE/gal/664)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /665)
MN481
377. PAIX AUX HOMMES DE BONNE VOLONT Pokj l u-
dzi om dobrej wol i , ok. 1936
74
drz. 11, 3 x 14, 3; napi s na r yc. r. u d. : PAIX SUR L A
TERRE / AUX HOMMES DE BONNE VOLONT
stan I: ni e sygn. (AE/gal /666)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (B odwrcone) (AE/
gal /667)
2. odb. na brzowym pap. (AE/gal /668)
KB484
378. EX LIBRIS F. PONCET Exlibris Felix J.M. Poncet, ok. 1936
s. i . , rul . , af. 9, 9 x 6, 1
stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy
i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej
w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09
1926); na r yc. napi sy: pi rem na czci zar ysowanej :
EX LIBRIS / FRANOIS MARIE PONCET, o . na cz-
ci ni e zar ysowanej : EX LIBRIS / FRANOIS MARI[E]
PONCET, na r yc. korekta graf i ki o . i pi rem, l . d. czar-
na pi ecztka: 241, ni e sygn. (AE/gal /670)
stan II: napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS FELIX J. M. PON-
CET, ni e sygn. (AE/gal /671)
stan III: napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS FELIX J. M. PON-
CET, sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel (AE/gal /672)
MN474 (ok. 1935)
379. VERS LE PAYS DES LOTOPHAGES Do kraj u Lotof a-
gw, 1936
s. i . 5, 9 x 9, 3; odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa
wyst awy i ndywi dual nej Konst ant ego Brandl a zorga-
ni zowanej w Muse d Art et d Hi st oi re w Genewi e
(3. 09- 30. 09 1926), p. d. czarna pi eczt ka: 295, ni e
sygn. (AE/gal /673)
MN477
380. L CREVISSE Rak i kozi oroec, ok. 1936
af. , s. i . 9, 4 x 6; ni e sygn. (AE/gal /674)
KatB. : capri cor ne broszka? ex l i bri s
MN452 (ok. 1934)
381. EX LIBRIS M. ZIELISKI Exl i bri s Mi chel Zi el i ski , ok.
1936
s. i . 8, 8 x 5, 3; napi s na r yc. : Ex Li bri s / Mi chel Zi el i ski ,
ni e sygn. (AE/gal /675)
MN454 (ok. 1934)
382. EX LIBRIS V. OLIVET Exl i bri s Vi ctor Ol i vet, ok. 1936
s. i . 7, 5 x 5, 4; napi s na r yc. : Ex Li bri s / Vi ctor Ol i vet
stan I: 7, 5 x 6, 6, odb. na odwr. zaproszeni a na werni -
sa wystawy i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zor-
gani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e
(3. 09-30. 09 1926); ni e sygn. (AE/gal /676)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /677)
stan III: sygn. na r yc. p. d. : KB / Brandel (AE/gal /678)
2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /679)
MN453 (ok. 1934)
383. L ENFANT DEVANT UN TROU / DU PAYS D NIGME
Dzi ecko w j aski ni , ok. 1936
af. , s. i . 18 x 22, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /
680)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /681)
KatB. : strachy na l achy
MN445 (ok. 1933)
384. EX LIBRIS SKRZEWSKA Exl i bri s Teresy Skrzewski ej ,
ok. 1936
s. i . , r yl ec 8, 9 x 5, 3; napi s na r yc. : EX LIBRIS / TERESA
SKRZEWSKA
stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy
i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej
w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09
1926); ni e sygn. (AE/gal /682)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /683)
MN516 (l ata 30. )
385. BRON[IS AW] ROZWADOWSKI OJCIEC JANA W A-
DYS AWA Portret Broni s awa Rozwadowski ego, ok.
1936
s. i . 19, 8 x 13, 7; sygn. na r yc. : l . d. : KB (odwrcone),
p. d. : KBrandel f eci t, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /
684)
75
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /685)
MN510 (l ata 30. )
386. NAISSANCE DUNE PERLE Narodziny pery, 19361938
s. i . , rul . 24 x 29, 8
stan I: ni e sygn. (AE/gal /686)
stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel , na odwr. : p. WL (AE/
gal /687)
MN444 (ok. 1933)
387. ME DE L A VISTULE / L ME DU PAYS DE L A VISTU-
LE / ESPRIT DE L A VISTULE DUCH RWNINY POL-
SKIEJ - Duch rwni ny pol ski ej , ok. 1932
s. i . , rul . , af. 58, 8 x 45, 1; ni e sygn. , na odwr. napi s o . :
l arbre de vi e 1000 F, p. WL (AE/gal /688)
2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /689)
MN441
388. QUAI D ORLANS BIBLIOTHQUE POLONAISE
Quai d Orl ans, Bi bl i oteka Pol ska, 1936
af. , s. i . 21, 8 x 27, 9
stan I: sygn. o . l . d. : 3-30. , p. d. : K. Brandel (AE/gal /
690)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : KB (K odwrcone) / KBran-
del Par y (AE/gal /691)
st an I I I : napi s na r yc. : BI BLI OTEKA POLSKA W
PARYU W DZI ESI CI OLECI E KI EROWNI CTWA
FRANCI SZKA PU ASKI EGO 1926- 1936, sygn. na
r yc. l . d. : KB (K odwrcone) / KBrandel Par y (AE/
gal /692)
MN485 (przed 1937)
389. MR. T. MIERZYSKI Portret Konsul a W adys awa [!]
Mi erz yski ego, 1936
s. i . 21, 6 x 14, 8; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel / 1936 /
w PARYU (K odwrcone) (AE/gal /693)
KatB. : zabi ty przez ni emcw [!]
MN478
390. MME MIERZYSKA MRE Portret pani Mi erz yski ej ,
ok. 1936
s. i . 17, 7 x 12, 8; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel / PARY
(AE/gal /694)
KatB. : Tadeusza zamordowanego przez ni emcw [!]
MN479
391. MR. MAX EPSTEIN Portret Maxa Epstei na, ok. 1936
s. i . 19, 8 x 13, 8; ni e sygn. (AE/gal /695)
2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /696)
MN511 (l ata 30. )
392. PAYSAGE SOUVENIR DE BRSIL / PAYSAGE SOUVE-
NIR DE BAHIA Krajobraz, wspomnienie z Brazylii, 1936
brak w zbi orach
MN482
393. WOYCIECH KARNIEWSKI / WOYCIECH KARNIEWSKI
Z RODZINY J. W. ROZWADOWSKIEGO Portret Woj ci e-
cha Kar ni ewski ego, 1937
s. i . , r yl ec 19, 8 x 13, 9; na r yc. data: MDCCCXXX,
sygn. na r yc. p. d. : 1937 Pari s KBrandel scul psi t (K od-
wrcone) (AE/gal /697)
MN487
394. BUTTES- CHAUMONT (D APRS L. B. ) Buttes- Chau-
mont, ok. 1937
af. , s. i . 36, 7 x 28, 7; l . d. : p. KB (AE/gal /698)
MN505 (ok. 1938)
395. ROUTE SABLONNEUSE Droga pi aszcz ysta w Li pnow-
ski em, ok. 1937
m. w. , af. 13, 2 x 19, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel . , na
odwr. : i nc. f ec. Kbrandel , napi s o . : Route sabl onneuse
(AE/gal /699)
MN483 (ok. 1936)
396. EX LIBRIS SUZANNE L AURENT Exl i bri s Suzanne
Laurent, 1937
af. , s. i . 9, 3 x 6
stan I: ni e sygn. (AE/gal /700)
stan II: napis na r yc. u d.: SUZANNE LAURENT EX LI-
BRIS; sygn. na r yc. p.d.: KB (B odwrcone) (AE/gal/701)
MN490
76
397. D APRS LE DESSIN DE NORWID PORTRAIT DE
NORWID Portret Cypri ana Kami l a Nor wi da, 1937
s. i . , rul . , r yl ec 10, 5 x 6, 4
stan I: ni e sygn. (AE/gal /703)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : K Brandel i nc. / Pari s 1937,
sygn. o . l . d. : E. E 1/ 2, p. d. : KBrandel . , na odwr. napi sy
o . : C. Nor wi d / pr. d tat 1/ 2 / w 1937 (AE/gal /704)
KatB. : de l ui mme
MN488
398. CHOPIN D APRS KWIATKOWSKI Portret Chopi na,
1937
s. i . , af. 19, 3 x 13, 3; sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel . i nc.
/ Pari s 1937 (AE/gal /705)
MN489
399. TROIS SIRNES Trz y syreny, 19381941
s. i . , af. 24 x 18, 2; odb. na zi el onkawym pap. , ni e
sygn. (AE/gal /706)
KatB. : nad Wi s / w l oci e
MN504 (ok. 1938)
400. PORTRAIT (SZYMASKI) Portret dr. Romana Sz yma-
ski ego, ok. 1938
s. i . , r yl ec, rul . 19, 2 x 13, 4; napi s na r yc. u d. : DR.
ROMAN SZYMASKI 1840-1908 ZAOYCIEL
ORDOWNIKA, sygn. na r yc. p. d. : KB (B odwrcone)
(AE/gal /707)
KatB. : oj ci ec Jana
MN512 (l ata 30. )
401. EX LIBRIS DR. AUGUST SCHIMAK Exl i bri s dr. August
Schi mak, ok. 1938
s. i . 8, 1 x 5, 8; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS DR AU-
GUST / SCHIMAK, sygn. na r yc. l . d. : KB / BRANDEL
(AE/gal /708)
MN517 (l ata 30. )
402. UN CHNE Exl i bri s Ferdi nand Jacques, 1937
af. , s. i . 9, 9 x 6
stan I: ni e sygn. (AE/gal /709)
stan II: napi s na r yc. u g. : EXLIBRIS / F. JACQUES,
sygn. na r yc. l . d. : K Brandel (K odwrcone), p. d. :
1937. XI. 5 (AE/gal /710)
KatB. : zami eni ony na ex l i bri s Jeanne Jacques Mme;
avant l e l ettre
MN486
403. PL ACE DU PANTHON (PETITE) Pl ace du Panthon,
1937
KatB. : ma a p yta
brak w zbi orach
MN491
404. PANTHON (CT NORD) Panteon od P nocy, 1937
s. i . , rul . , af. 16, 5 x 20, 8; ni e sygn. (AE/gal /711)
KatB. : redni a p yta
MN492
405. PL ACE DU PANTHON (GRANDE) Pl ac Panteonu,
1938
s. i . , af. , r yl ec 34 x 52, 5; ni e sygn. , na odwr. : p. WL
(AE/gal /712)
2. odb. : ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/gal /713)
KatB. : dua p yta
MN493
406. PORTRAIT DE MME L AURENT Portret genera owej Je-
anne Laurent, 1937
s. i . , af. 16, 7 x 12, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel (AE/
gal /714)
MN496 (ok. 1938)
407. PONT ALEXANDRE III Most Al eksandra III, 1938
af. , s. i . 26, 1 x 26, 1; ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/
gal /715)
MN495
408. GNRAL HENRI FOIX PORTRAIT Portret genera a
Henri Foi x, ok. 1938
s. i . 16, 7 x 13, 7; ni e sygn. (AE/gal /716)
KatB. : [. . . ] sur nature
MN497
77
409. JEUNE HOMME PORTRAIT Portret m odzi eca, ok.
1938
s. i . 17, 8 x 13, 7; sygn. na r yc. l . d. : KB (odwrcone)
(AE/gal /717)
KatB. : Jeune homme T. ; Jeune homme co umar ; Portrai t
neuveu de l a f emme zmar a?
MN513 (l ata 30. )
410. REMOUS DEAU / CAP VERT / JEUX DE LEAU VU DU BATE-
AU EN MOUVEMENT Wyspa Zielonego Przyldka, 1938
s. i . , af. , r yl ec 14, 8 x 26; sygn. o . p. d. : K. Brandel ,
na odwr. : K. Brandel z Warszawy, napi sy o . : London
W. 14. / W. Lei tgeber. 70. Tal garth road 70. , otrz yma em
1. I. 1948 / W. L. (AE/gal /718)
KatB. : En pl ai ne onde au l arge l a vue des i l es Azores
MN499
411. AU L ARGE LES NUAGES / CALME DANS L A MER.
LES NUAGES / LES NUAGES L EQUATOR Kumul usy
w tropi kach, ok. 1938
af. , s. i . 11, 1 x 18, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel z War-
szawy / 1948. (AE/gal /719)
KatB. : 4 heures l aprs mi di
MN500
412. BERGE DE PARAGUASSU Skarpa rzeki Paraguassu, 1939
af. , s. i . , r yl ec 9 x 16, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel .
1939. , na odwr. napi sy o . : Berge du Paraguassu. Ma-
squeret Paraguassu (AE/gal /720)
KatB. : po przebyci u Mascaret na Paraguassu
MN480 (1936)
413. ROUTE AVEC DES PALMES BAHIA Droga z pal mami
w Bahi a, ok. 1938
af. , s. i . 12 x 15, 6; ni e sygn. (AE/gal /721)
MN501
414. ARC-EN- CIEL Tcza w Bahi a, ok. 1938
s. i . 13, 8 x 20; ni e sygn. (AE/gal /722)
KatB. : przepych tczowy nad morzem tropi kal nym
MN502
415. PORTRAIT DE MADAME PONCET Portret Pani Poncet,
ok. 1939
s. i . 7, 2 x 5, 2; ni e sygn. (AE/gal /723)
KatB. : podobi zna pani Poncet (w Bahi a)
MN473 (ok. 1935)
416. PORTRAIT DE PERARD JOSEPH Portret Joseph Prard,
1939
s. i . , r yl ec 15, 7 x 13, 1
stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /724)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel / Pari s 1939 29/ VIII
(napi s odwrcony) (AE/gal /725)
MN506
417. LGENDE DE TWARDOWSKI SUR L A LUNE / TWAR-
DOWSKI SUR L A LUNE Twardowski na ksi ycu,
1939/1940
s. i . , af. 25, 6 x 19, 2
stan I: ni e sygn. (AE/gal /726)
stan II: sygn. o . l . d. : . 1-10. , p. d. : K. Brandel . (AE/
gal /727)
MN519
418. TWARDOWSKI VOCATION DU DIABLE / TWAR-
DOWSKI EWOKACYA DYAB A / TWARDOWSKI NA
KRZEMIONKACH POD KRAKOWEM Twardowski na
Krzemi onkach, 1939/1940
af. , s. i . , r yl ec 20, 8 x 15, 5; ni e sygn. (AE/gal /728)
MN520
419. MADAME ANTOINETTE FOIX PORTRAIT Portret
genera owej Antoi nette Foi x, ok. 1939
s. i . 17, 7 x 16; ni e sygn. (AE/gal /729)
MN498 (ok. 1938)
420. WANDA LOIGNE L ORAGE PRINTEMPS AU PO-
LOGNE / WIOSNA W POLSCE KRLEWNA WANDA
Exl i bri s Bol es awa Przegal i ski ego, 1946
s. i . 6, 8 x 5, 5
stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /730-AE/gal /732)
MN523
78
421. PORTRET SUZANNE L AURENT Portret Suzanne Lau-
rent, po 1945
s. i . 15, 7 x 10, 8; sygn. o . p. d. : KBrandel z Warszawy /
1948. (AE/gal /733)
MN522
422. EX LIBRIS RENA EJBOL Exl i bri s Rena Ej bol , po 1945
af. , rul . , s. i . 9, 7 x 6, 3
stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /734-AE/gal /735)
stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /736)
stan IV: napis na r yc.: EX LIBRIS / RENA EJBOL, sygn.
na r yc. l.d.: KBrandel (napis odwrcony) (AE/gal/737)
MN518 (l ata 30. )
423. CAPRICORNE ET SAGITTAIRE Kozioroec i strzelec, 1951
af. , rul . , s. i . 17, 8 x 13
stan I: ni e sygn. (AE/gal /738)
stan II: sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel (napi s odwrco-
ny), l . d. : p. KB (AE/gal /739)
stan III: odb. brzowo-czarna na yczeni ach nowo-
rocznych Of i cyny Samuel a Tyszki ewi cza dl a Wi tol da
Lei tgebera (1951/1952); sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel
(napi s odwrcony), p. d. : KBrandel , napi s o . p. d. : Nr.
kat 423 (AE/gal /740)
KatB. : dl a Tyszki ewi cza podarek
MN525
424. EX LIBRIS MROZOWSKA JANINA Exl i bri s Jani ny Mro-
zowski ej , 1954
af. s. i . 6, 9 x 5, 6; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS / JANI-
NA MROZOWSKA
stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /741-AE/gal /743)
MN528
425. WIOSNA Z UCHODZCYM WIDMEM GERMASKIM
Wi osna nadchodzca w Pol sce, 1945
af. , s. i . , rul . 26 x 18, 7
stan I: odb. ni eukoczona; ni e sygn. (AE/gal /744)
stan II: ni e sygn. (AE/gal /745)
KatB. : wi osna zaczta w 1938? 39? 40?
MN521
426. EX LIBRIS ROGER L AFAGETTE Exl i bri s Roger Laf a-
gette I, 1952
s. i . 6, 2 x 9, 8; napi s na r yc. : SUB TEGMINE FAGI /
EXLIBRIS ROGER L AFAGETTE, ni e sygn. (AE/gal /
746)
MN526
426a. EX LIBRIS ROGER L AFAGETTE Exl i bri s Roger Laf a-
gette II, 1952
s. i . 6, 2 x 9, 8, nowodruk; napi s na r yc. : EX LIBRIS SUB
TEGMINE FAGI ROGER L AFAGETTE, na k. napi s o . :
odbi tk wykona Raf a Strent / 1974 r. (AE/gal /747)
w KatB. ni e wystpuj e
MN527
427. EX LIBRIS BOLES AW BURIAN Exl i bri s ksi dza Bol e-
s awa Buri ana, 1954
s. i . , rul . , r yl ec 7, 2 x 6; napi s na r yc. u d. : 1929 1954 /
Ks. BOLES AW BURIAN EX LIBRIS
stan I: ni e sygn. (AE/gal /748)
stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (K odwrcone), na odwr.
sygn. czer won kredk: Brandel f eci t, / Warszawa 1954 /
Brandel (AE/gal /749)
MN529
428. EX LIBRIS W ADYS AWA DBROWSKIEGO Exl i bri s
W adys awa Dbrowski ego, ok. 1946
drz. 5, 1 x 6, 8 (m. zar ys. ), odb. brzowa; napi s na r yc. :
AD EXCELSA / SEMPER / AD OPTIMA / EXLIBRIS /
W ADYS AW DBROWSKI, sygn. na r yc. p. d. : KB,
nad r yc. drukowany napi s: Z KOLLEKTY BIBLIOTEKI
POLSKIEJ W PARYU / DL A BIBLIOTEK KRAJOWYCH
/ DAR W ADYS AWA DBROWSKIEGO. ROKU 1946
(AE/gal /750)
MN524
429. EX LIBRIS SUZANNE L AURENT Exl i bri s Suzanne
Laurent, 1954
s. i . 9, 8 x 5, 9; napi s na r yc. : EX LIBRIS / SUZANNE /
L[. . . ]RENT, ni e sygn. (AE/gal /751)
MN530
Jul es Laf orgue, Moral i ts l gendai res, f ronti spi ce grav
l eau-f orte par Constanti n Brandel . Pari s: Georges Crs et
C
i e
, 1920. Egz. nr 1904. Na k. tyt. napi s pi rem: Zbi r K.
Brandel . (AE/gal /752) poz. 131
Edouard Estauni, LEmpreinte. Roman. Bois originaux de Bran-
del. Paris: Le Livre Moderne Illustr: 1925. Na k. tyt. napis
pirem: Zbir K. Brandl a; (II wyd. 1929). (AE/gal/755-AE/gal/
756) poz. 201210
Stani s aw Pi otr Koczorowski , Juveni l i a, f ronti spi s pomyl a
i wykona w drzewor yci e Konstanty Brandel . Par y: Nak a-
dem autora, 1925. (AE/gal /753) poz. 217
W adys aw Jan Grabski , Trz y wi ece, z trzema mi edzi or ytami
or ygi nal nemi [!] Wac awa Zawadowski ego, Franci szka Pro-
chaski , Konstantego Brandl a. Par y: Pol ski e Towarzystwo
Przyj aci Ksi ki : 1926. Egz. nr IV. (AE/gal /754) poz.
214 i 230
Sze akwaf ort or ygi nal nych Konstantego Brandl a z tekstem Ta-
deusza Ci el ewski ego syna. Par yWarszawa [1929]. Egz. nr
33. (AE/gal /762) poz. 63, 125, 224, 245, 252, 255
Zygmunt L. Zaleski, O rzeczach bahych i wiecznych, z drzewor ytami
Konstantego Brandla. Par y: Polskie Towarzystwo Przyjaci Ksi-
ki, 1929. Egz. nr XLIII. (AE/gal/757) poz. 214, 276279, 282
Pierre Livre, Suppl ment au paradoxe sur l e comdien de Dide-
rot. Cuivres et bois originaux de C. Brandel. Paris: ditions du
Trianon, 1929. Egz. nr VI. (AE/gal/758) poz. 292300
Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey. Roman. Boi s ori -
gi naux en coul eurs de Constanti n Brandel . Pari s: Le Li vre
Moderne Il l ustr, 1929. Na k. tyt. napi s pi rem: Zbi r K.
Brandl a. (AE/gal /759) poz. 310322
Z[ygmunt] L[ubi cz] Zal eski , Genj usz [!] z uroj eni a. Mi ster-
j um [!] w f ormi e groteski . Drzewor yty or ygi nal ne Konstan-
tego Brandl a. WarszawaKrakw: Towarzystwo Wydawni cze
w Warszawi e: 1932. Egz. nr 168. Na k. tyt. napi s pi rem: Ze
zbi oru K. Brandel . (AE/gal /760) poz. 345351
Cypri en Nor wi d, Le pi ano de Chopi n, traducti on de Joseph
Prard, avec l e texte pol onai s et deux poi ntes sches de K.
Brandel . Pari s: Bi bl i othque pol onai se, 1937. Egz. nr XLVII.
(AE/gal /761) poz. 397, 398
I LUS TRACJ A DO KS I KI L EMPREI NTE
Pr z e r y wn i k z k a d u c e u s z e m
II. KSIKI
POMPE F UNBRE Po g r z e b w a s n y, 1 9 1 2 ?