Professional Documents
Culture Documents
746
oasis: asis, is f. Sin: amoenus in deserta
vastitate locus // fig perfgium; receptus, us
m; lenmen (-mnis n); levamen (-mnis n);
refrigrium; solcium.
obcnico: cono everso smilis.
obedecer: oboedire (licui). Sin: prere, vel
obtemperare, vel bsequi (licui).
obediencia: oboedintia, ae f. Sin: oboedtio,
onis f.
obertura: praecntio, onis f. Sin: proe-
mium; msicum (vel symphonacum) proe-
mium, exrdium.
obesidad: obsitas, atis f. Sin: corpulntia;
pinguedo, dnis f; sagna, ae f.
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; cras-
sus; saginatus. Uso: ser -, crpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fcere.
obispa: epscopa, ae f. Uso: - protestante,
protestntica epscopa.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m;
episcopale munus; episcopalis dgnitas // (te-
rritorio o distrito asignado a un obispo) dioe-
cesis, is f // (local o edificio donde funciona
la curia episcopal) episcpium, ii n. Sin:
episcopalis sedes vel cria.
obispo: epscopus, i m. Sin: pntifex, fcis m;
antistes, sttis m. Uso: - auxiliar, castrense,
coadjutor, diocesano, residencial, sufrag-
neo, titular, episcopus auxiliaris vel auxili-
rius, castrensis, coadiutor, dioecesanus,
residentialis, suffragneus, titularis.
obituario: (seccin necrolgica de un peri-
dico) fnebris nntius, vel fnebre nntium
// (libro parroquial en que se anotan las par-
tidas de defuncin y de entierro) obiturius
(vel mortualis) liber // (necrologa) necrol-
gia sive -loga, ae f.
objecin: obictio, onis f. Sin: recustio;
contradctio; oppostio; oppsitus, us m;
obiectum, en pl tambin obiecta, orum;
obiecta sentntia vel opnio; verba contra
dicta; id quod contra dcitur. Uso: - de con-
ciencia, conscintiae repugnntia; repugnn-
tia ex conscintia; hacer objeciones, obcere;
contra dcere; refutar las -, obiecta refutare.
objetivacin: e vero aestimtio. Sin: rerum
certarum stdium.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; de-
monstrare.
objetividad: obiectvitas, atis f. Sin: obiec-
tiva rtio; equitas; iudcium sincerum, nte-
grum, aequum; intgritas iudcii; ntegra
vritas. Uso: por escrpulo de -, ntegrae ve-
ritatis stdio.
objetivo: (lente de un aparato de ptica,
vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
i n. Sin: obiectivum photogrphicum; orb-
culus photogrphicus; lens (lentis f) vel len-
tcula obiectiva; lens photogrphica;
lenticulare vitrum // (fin, objeto, trmino de
un acto) conslium, ii n. Sin: finis; propsi-
tum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
los -, definire propsita; v. objeto // adj obiec-
tivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, p-
situs; fig nteger; expers cupiditatis; ab omni
opinionis arbtrio seiunctus.
O
747
objeto: (fin o intento a que se dirige o enca-
mina una accin u operacin) propsitum, i
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu
amissae res // (asunto) v. esta voz.
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradic-
tor; repugnans; contra dicens; se opponens.
Uso: - de conciencia, repugnator conscintiae
caus.
oblacin: obltio, onis f. Sin: largtio.
oblativo: oblativus, a, um.
obligacin: (escritura por la cual se compro-
mete uno a efectuar una cosa) nomen, mnis
n. Sin: spnsio; stipultio; obligationis chi-
rgraphum. Uso: - comercial, sngrapha, ae
f; emitir obligaciones, obligationes emttere //
(aquello que alguien est obligado a hacer)
munus, nris n. Sin: negtium; offcium.
Uso: - escolares, mnera scholria; scholae
mnera; desempear, ejercer sus obligacio-
nes profesionales y cvicas, suae artis suae-
que civitatis mnera sustinere // (imposicin
o exigencia moral) obligtio, onis f. Sin: of-
fcium. Uso: - escolar, ad frequentandam
scholam obligtio; - moral, offcium morale;
- regulares, obligationes regulares; eximir a
uno de la - de comparecer en juicio, vadim-
nium missum fcere.
obligacionista: sngraphae subscriptor vel
sponsor.
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el
parlamento holands no est - a seguir el su-
fragio del pueblo, parlamentum nederlndi-
cum obligatum non est suffrgium ppuli
sequi.
obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi;
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latn,
in lingua latina e praecepto versari.
obligatoriedad: obligatoretas, atis f. Sin: co-
rctio; obligtio.
obligatorio: obligatrius, a, um. Sin: impera-
tus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educacin -, instittio
scholstica obligatria; ser -, ad liquid off-
cio teneri.
obliteracin: oblittertio, onis f. Sin: infir-
mtio // Med occlsio partis cavae.
oboe: (instrumento msico de viento) bos ,
is f. Sin: altsona tbia gllica; tbia dplici
lngula predita // (obosta) obosta, ae m.
Sin: altson tbi gllic canens.
bolo: bolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
minutum; parva pecnia. Uso: - de San
Pedro, Petrina stips.
obra: opus, peris n. Sin: labor; ctio; actus,
us m; factum; negtium. Uso: - buenas, recte
facta; bene facta; pera bona; - inspirada,
opus quasi divina manu perfectum; - litera-
rias, pera litterria; - maestra, opus
praestantssimum; opus summo artifcio per-
fectum; - musical, opus msicum; melo-
drama, tis n; drama msicum, lricum,
mlicum; - pia, opus pium; - pblicas, pera
vel incepta pblica; opera pblico cmmodo
destinata; - sociales, pera socilia; - de asis-
tencia, institutumrebus subsidiriis dispensan-
dis vel administrandis; - de jardinera, opus
topirium; obras de misericordia, misericr-
diae ministria; caritatis offcia // (edificio en
construccin) aedifcium aedificatrium. Sin:
sedes aedifcii aedificatrii.
obrera: operria, ae f. Sin: operatrix, cis f;
officinatrix, cis f; pifex, fcis f.
obrero: operrius, ii m. Sin: operator; offici-
nator; pifex, fcis m; rtifex, fcis m; faber,
bri. Uso: - especializado, operrius qualifica-
obrero
748
tus; operrius singulari pertia preditus; - no
especializado, operrius non qualificatus; -
extranjeros, operrii peregrini; operrii hs-
pites; - occidental, oriental, operrius occi-
dentalis, orientalis; - de la industria,
operrius machinali indstriae addictus; dis-
minucin de los -, dimintio operariorum;
asumir obreros, operrios condcere // adj
operrius, a, um. Sin: ad operrium vel ad
operrios spectans; v. trabajador.
obrita: opella, ae f.
observacin: (accin y efecto de observar)
observtio, onis f. Sin: considertio; nottio
vel annottio; perspctio; delibertio. Uso: -
crticas, annotationes vel deliberationes cr-
ticae de + abl; - emprica, observtio emp-
rica; observtio experimento collecta //
(estudio de los fenmenos meteorolgicos)
observtio. Uso: - astronmicas y meteorol-
gicas, observationes astronmicae et meteo-
rolgicae // (reparo, advertencia)
animadvrsio, onis f. Uso: - crtica, gramati-
cal, crtica, grammtica animadvrsio in +
ac.
observador: observator, oris m. Sin: specta-
tor. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros,
observatores externi; observadores en los or-
ganismos de la Unin Europea, observatores
in rganis Unionis Europaeae.
observancia: (cumplimiento exacto) obser-
vntia, ae f. Sin: obtempertio; servtio; ob-
servtio; oboedintia, ae f; officiorum
expltio; mnerum exsectio. Uso: - monas-
terial, coenobialis disciplina; - de la ley,
praecepti conservtio.
observatorio: observatrium, ii n. Sin: sp-
cula; speculatrium; turris observatria vel
speculatria. Uso: - astronmico, spcula as-
tronmica; turris astrorum speculatrix; turris
sidribus speculandis; turris ad astra specu-
landa; - solar, observatrium solare.
obsesin: obsssio, onis f. Sin: possssio //
fig angor, ris m; anxetas; anxietudo; mnia
sive mana. Uso: - diablica, daemonaca ob-
sssio.
obsesivo: obsessivus, a, um. Sin: nxifer;
mentem urgens; nimum percrcians. Uso:
neurosis -, neurosis obsessiva.
obseso: obsessus, a, um. Sin: possessus; ve-
xatus a demone // fig energmenus, a, um.
Sin: furens; furiatus; furibundus.
obstculo: obstculum, i n. Sin: impedimen-
tum; obiex vel obex, bicis mf. Uso: - lings-
ticos y culturales, lingustica atque culturlia
obstcula; carrera de obstculos, currculum
per obstcula; - en pruebas de velocidad,
cursrium impedimentum; - en pruebas
de saltos, obiex saltu superandus vel supe-
randa.
obstetra: artis obstetrciae peritus m vel pe-
rita f.
obstetrical, v. obsttrico.
obstetricia: obstetrcia, ae f. Sin: obsttrica
disciplina, doctrina, scintia (la - como cien-
cia); obstetrcia, orum npl; ars obsttrica vel
obstetrcia; obstetricandi ars (la - como pro-
fesin).
obsttrico: obsttricus vel obstetrcius, a,
um.
obstruccin: obstrctio, onis f. Sin: septio;
impedtio; interclsio.
obstruccionismo: impedimenta, orum npl.
Sin: morae, arum fpl; instructum impedimen-
tum; dolosum moramentum; morarum insr-
tio, interpostio, interictio; morarum
obrita
749
interiectus (-us m) vel interpsitus (-us m).
Uso: hacer -, impedire, obstrere; obstare;
offcere; morari; strere impedimenta licui;
cuiusvis gneris impedimenta strere; impe-
dimenta afferre, inferre, fcere; moras inter-
pnere, intersrere, obcere, afferre.
obstruccionista: adj moratrius, a, um. Sin:
dilatrius; sbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedtor;
obstructor; dilator; morarum fabricator, in-
ventor; impedimentorum fautor vel interp-
sitor; qui omni ope fficit, obstat, obsistit
licui (vel consliis, vel coeptis alicius).
obstruir: obstrere. Sin: obtrdere; intercl-
dere; praecldere; saepire; obturare; clu-
dere.
obturador: obturculum, i n. Sin: instrumen-
tum denti obturando // Fotogr luminosae ex-
positionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis
index (dcis mf).
obs: (pieza de artillera) tormentum blli-
cum. Sin: magna ballista // (granada) gra-
nata, ae f. Sin: globus frreus.
oca: (nsar) anser, ris m // (juego de mesa)
ludus nseris. Uso: jugar a la -, nsere l-
dere; nseris ludo indulgere.
ocarina: anserina, ae f. Sin: tbia fctilis bu-
driensis.
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; for-
tutus; temporrius; in casu psitus; per oc-
casionem factus vel hbitus. Uso: discurso -,
ortio per occasionem hbita; inscripciones -,
inscriptiones temporriae.
ocasionalmente: occasionliter. Sin: ex oc-
casione; per occasionem; data vel oblata oc-
casione; casu; casuliter; fortute.
ocasionar: occasionem praebere, dare,
praestare, offerre. Sin: causam inferre;
locum dare.
occidental: occidentalis, e. Sin: occduus;
occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad oc-
casum spectans.
occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
rerum occidentlium stdium (estudio) vel
cultus (predileccin por las cosas de Occi-
dente).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
rerum occidentlium cultor, fautor, studiosus
// adj ad res occidentales prtinens.
occidentalizacin: occidentaliztio, onis f.
Sin: rationis occidentlium indctio.
occidentalizar: occidentalizare. Sin: occi-
dentlium rationem indcere.
occidente: (punto cardinal) ccidens, entis
m. Sin: occasus, us m; ccidens sol; occasus
solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orien-
tem (vel ad exortum); en -, in parte caeli oc-
cass // (regin situada en la parte oeste)
occdua terra, tellus (-ris f), rgio. Sin: occi-
dentis partes, terrae, regiones // (conjunto for-
mado por los Estados Unidos y diversos
pases que comparten bsicamente un mismo
sistema social, econmico y cultural) cci-
dens, entis m. Uso: en -, in occidente.
Oceana: Oceana, ae f. Uso: natural de -,
Ocenius, ii m; Oceaniensis, is m.
ocenico: (perteneciente o relativo al oc-
ano) ocenicus, a, um. Sin: ocenius; ocean-
nus // (perteneciente o relativo a Oceana)
ocenius, a,um; oceaniensis, e.
ocenico
750
ocano: ocanus, i m. Uso: - Artico, Ocanus
Glacialis Septemtrionalis; - Atlntico, Atln-
ticus Ocanus; - Indico, Ocanus Indicus; -
Pacfico, Ocanus Pacficus.
oceanografa: oceanogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: ocani descrptio.
oceanogrfico: oceanogrphicus, a, um. Sin:
ad oceanogrphiam ttinens.
oceangrafo: oceangraphus, i m.
ocelote: feles (is f) prdalis (-is f).
ocena: ozena, ae f.
ocio: (cesacin del trabajo, diversin u ocu-
pacin reposada, especialmente en obras de
ingenio) tium, ii n.
oclocracia: ochlocrtia sive -crata, ae f.
oclologa: ochlolgia sive -loga, ae f.
oclusin: occlsio,onis f. Uso: - intestinal,
leus, i m; occlsio intestini; que sufre - in-
testinal, leo affectus.
oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante
-, cnsona occlusiva.
ocre: ochra, ae f.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n.
octaedro: octhedron vel octhedrum, i n.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagnus,
octognus, octagnius; octngulus; octo n-
gulis (abl pl).
octgono: adj, v. octagonal // sust octag-
num vel octagnon, i n. Sin: octngula fi-
gura.
octava: (combinacin mtrica de ocho ver-
sos) octstichon, i n. Sin: octoni versus; octo
vrsuum strophe (-is f) vel stropha; octonria
strophe; stropha octonis vrsibus exarata;
stropha ex octonis compsita vrsibus. Uso:
poesa en octavas, carmen ex octonis vrsi-
bus compsitum; poema en octavas, poma
octonis vrsibus constans vel digestum //
(Ms, intervalo de ocho grados) septem
vocum intervallum; (serie diatnica de estos
ocho grados) diapson indecl. Sin: septem
discrmina vocum // (Rel, perodo de ocho
das que se prolonga en cada una de las prin-
cipales fiestas del ao) octava, ae f. Sin: octo
dies; octo dierum sptium; (ltimo da de los
ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de
Pascua, octo dies post Pascham.
octavario: supplictio dierum octo. Sin: sup-
plictio in octavum diem; supplictio dierum
octo indicta.
octgono: octognum, i n; v. octgono.
octubre: October, bris m. Sin: mensis (-is m)
October.
ocular: adj ocularis, e. Sin: oculrius; culi
vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocu-
laris vel oculatus; testis et spectator // (sis-
tema de lentes) oculrium, ii n. Sin:
specillum oculrium.
oculista: oculrius, ii m. Sin: pticus; oph-
thlmicus, i m; mdicus ocularis vel ocul-
rius; oculorum mdicus; mdicus ab culis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmlogo.
oculstica: oculria, ae f; v. oftalmologa.
ocultacin: (accin de ocultar) abscnsio,
onis f.
ocano
751
ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum
scintia rerum; rerum occultarum disciplina.
Uso: relativo al -, occultsticus.
ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occul-
tarum cultor // adj ad res occultas spectans.
ocupacin: (accin y efecto de ocupar) oc-
cuptio, onis f; occupatus, us m // (- militar)
occuptio. Sin: invsio; obsssio; opprssio.
Uso: la - espaola, occuptio hispanensis; -
militar, occuptio militaris // (trabajo) occu-
ptio. Sin: opus; negtium; stdium. Uso: -
full-time, opus contnuum; - intelectuales,
nimi stdia; atender a sus -, sua negtia
gere; buscar -, opus querere; sin -, otiosus
// (empleo, oficio) munus, nris n.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) prti-
nens.
ocupado: opus fciens. Sin: mnere fungens.
ocupador, v. ocupante.
ocupante: adj ccupans, antis // sust occupa-
tor, oris m.
ocurrir: feri. Sin: accdere, evenire.
odalisca: odalysca, ae f. Sin: paelex, pelex,
pellex, cis f; rgia paelex; paelex trcica ; an-
cilla gynaeco addicta.
oden: odum, i n; odum, ii n. Sin: msi-
cum theatrum.
odio: dium, ii n. Sin: offnsio; simultas; ni-
mus infensus, inimicus; inimica mens; aversa
voluntas. Uso: - racial, dium phylticum.
odisea: (poema de Homero) Odyssa sive
Odyssa, ae f. Sin: Ulxea peregrintio //
(viaje largo y aventuroso) iter longum et pe-
riculosum. Uso: cont su triste -, errores la-
boresque suos narravit // (serie de desventu-
ras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum
fpl; mala, orum npl; longa malorum sries;
innmeri prope dolores; infinita prope sries
malorum. Uso: despus de sufrir una larga -,
multis perfunctus labribus.
odometra: odomtria sive -metra, hodom-
tria sive -metra, ae f.
odmetro: odmetrum vel hodmetrum, i n.
Sin: vecturae index (-dcis mf); itneris men-
srius index.
odontalgia: odontlgia sive -alga, ae f. Sin:
dntium dolores.
odontlgico: odontlgicus, a, um.
odontologa: odontolgia sive -loga, ae f.
Sin: odontoiatra; de dntibus doctrina vel
rtio; dntium scintia; dentria disciplina;
odontoitrica doctrina vel disciplina.
odontolgico: odontolgicus, a, um. Sin:
odontoitricus; ad dentriam disciplinam t-
tinens.
odontlogo: (especialista en odontologa)
odontlogus, i m // (dentista) odontoitricus,
i m; odontoiatrus, i m; mdicus dentrius;
odontolgiae peritus.
odontmetro: odontmetrum, i n. Sin:
instrumentum dntibus metiendis.
odontoscopio: odontoscpium, ii n.
odontotecnia: odontotchnice, es f. Sin: ars
dentria.
odontoterapia: odontotherapa, ae f. Sin:
dntium curtio.
odontotoma: odontotmia sive -toma, ae f.
odontotoma
752
odre: uter, utris m.
oeste: ccidens, entis m. Sin: occasus, us m.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel
ad occidentem) vrgere, spectare; vrgere in
occidentem; viento del -, ventus occidentalis;
viento que sopla del -, aura spirans ab occi-
dente; ventus ab occidente vniens.
ofensiva: Mil oppugntio, onis f. Sin: belli
illtio. Uso: abandonar la -, oppugnationem
relnquere; ab oppugnatione desstere; lanzar
una -, oppugnationem incpere, inferre; armis
ggredi; bellum inferre; rechazar la -, oppug-
nationem propulsare; tomar la -, priorem
prelio hostes lacssere; priorem bellum
inferre licui vel in liquem.
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumelio-
sus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus,
hostilis. Uso: ser -, acerbe ledere.
oferta: obltio, onis f. Sin: largtio; dontio;
exhibtio; propostio. Uso: - especial, obltio
favorbilis; condiciones opportunssimae //
(don) donum, i n. Sin: res oblata; elee-
msyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien
o servicio) res venales. Uso: - superior a la
demanda, rerum venlium redundntia;
rerum venlium nmia (vel effusa) affluntia;
la - es superior a la demanda, rerum ven-
lium cpia affluit; res venales effuse ffluunt.
off limits: (Mil, dicho de lugar donde estn
prohibidos el acceso, el trnsito, etc.) ditus
vtitus // (fig, prohibido, vedado) prohbitus,
a, um. Sin: vtitus.
off line: Dep extra lneam. Sin: extra lneam
collocatus.
offset: imprssio contrria. Sin: imprssio
vel excsio grphica offsetiana; imprssio
grphica cylindris gmmeis facta.
off side: Dep extra ludum. Sin: postio an-
mala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
vel stare; patear en -, seorsum procere.
oficial: adj officialis, e. Sin: pblicus; legti-
mus; iure pollens; auctoritate (vel pblica
auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletn
-, pblica acta; carta -, ltterae pblicae; eps-
tula pblice missa; documentos -, officilia
documenta; invitacin -, invittio pblice
allata; lengua -, sermo pblicus; noticia -,
nntius pblice allatus; noticia no -, officio-
sus nntius; relaciones - o diplomticas, p-
blicae rationes vel necessitdines; pblica
officiorum (vel necessitdinum) vncula; re-
presentante -, pblice legatus // (empleado de
una oficina) minister, tri m. Uso: - de canci-
llera, commentariensis, is m // (funcionario)
minister pblicus. Sin: officialis, is m // Mil
praefectus, i m. Sin: officirius, ii m; cent-
rio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; duc-
tor mlitum; tribunus mlitum; praepsitus
miltibus; praefectus mlitum (de infantera),
quitum (de caballera), fabrum vel fabrorum
(de los zapadores), mlitum navlium (de
marina). Uso: - inferior, subalterno, inferio-
ris rdinis ductor; - superior, centrio primo-
rum rdinum; superioris rdinis ductor; - de
marina, officirius rei nuticae; centrio clas-
sirius; navalis centrio.
oficialidad: (conjunto de oficiales del
Ejrcito o de parte de l) impria, orum
npl. Sin: praefecti mlitum // (goce del carc-
ter o cualidad de cosa oficial) auctritas, atis
f.
oficializar: auctoritate probare. Sin: pbli-
cum rddere.
oficialmente: officiliter. Uso: no -, inoffi-
ciliter; non officiliter; anunciar - algo, li-
quid officiliter nuntiare.
oficiar: (presidir una celebracin litrgica)
odre
753
sacra fcere vel celebrare. Sin: offcia divina
pergere vel perslvere.
oficina: (lugar donde se trabaja, prepara o
gestiona algo) sedes, is f. Sin: offcium, ii n;
graphum, i n. Uso: - administrativa, off-
cium bonis administrandis; - telefnica, of-
fcium telephnicum; telephnii sedes;
translocutria officina; - de cambio, taberna
cambiria; - del catastro, offcium pblicis
censs tbulis praepsitum ; - de correos,
epistularum diribitrium; diribitrium cur-
suale; aedes (-ium fpl) tabellriae; pblici
curss diribitrium; - de informaciones,
sedes nuntiatorum; sedes nntiis divulgandis;
- de recaudacin, aerrium; fiscus; - de tel-
grafos, officina telegrphica vel telegraphi-
ria; telgraphi sedes; - de turismo, sedes
procurandis itinribus; de -, graphealis, e; -
donde trabajan los empleados pblicos, p-
blica sedes vel sttio.
oficinista: minister, tri m. Sin: officialis, is
m; v. empleado (- de oficina).
oficio: (profesin mecnica o manual) minis-
trium, ii n. Sin: ars; artifcium. Uso: ser del
-, peritum esse; las herramientas del -, ferra-
menta; instrumenta; fabrlia // (ocupacin ha-
bitual) ministrium. Sin: offcium; munus,
nris n. Uso: - decisivo, decretrium munus;
- interino, pera fiduciria; - manual, fabrli-
tas, atis f; - pblico, pblicum mandatum;
desempear un -, mnere fungi; offcium g-
rere; munus exsequi vel praestare; desempe-
ar un - pblico, magistratum grere vel
habere // (servicio, favor) benefcium, ii n.
Sin: offcium. Uso: ofrezco mis buenos -, be-
nefcia mea prebeo // - divino, sacra, orum
npl. Sin: divinum offcium; divinus cultus.
Uso: - divinos radiados, sacra radiophnica //
(oracin litrgica de la Iglesia catlica) Li-
trgia Horarum. Sin: horriae preces; off-
cium divinum. Uso: recitar el - divino, horas
cannicas recitare; divinum offcium persl-
vere.
oficioso: (hacendoso y solcito en ejecutar lo
que est a su cuidado) dligens, entis // (que
se manifiesta solcito por ser agradable y til
a alguien) officiosus, a, um. Sin: bsequens;
actuosus; sdulus // ( que proviene de una
autoridad, pero sin tener carcter oficial)
certa fide destitutus. Sin: pblicae auctoritatis
expers.
ofiografa: ophiogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: serpntium descrptio.
ofiologa: ophiolgia sive -loga, ae f. Sin:
serpntium (vel de serpntibus) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
ofiolgico: ophiolgicus, a, um. Sin: ad
ophiolgiam spectans.
ofrenda: obltio, onis f. Sin: donum; donria,
orum npl.
oftalmia u oftalma: ophthlmia sive -thal-
ma, ae f. Sin: oculorum morbus, inflamm-
tio, infltio.
oftalmaco: (persona afecta de oftalmia)
ophthalmacus, i m. Sin: qui opthlmi labo-
rat, vexatur, affcitur; qui ex culis laborat //
(relativo a la oftalmia) ophthalmacus. Sin:
ad ophthlmiam (vel ad oculorum morbum)
prtinens.
oftalmiatra: ophthalmoiatra, ae f. Sin: ocu-
lorum curandorum rtio.
oftlmico: (relativo a los ojos) ophthlmicus,
a, um. Sin: ad culos ttinens // (relativo a la
oftalmia) v. oftalmaco.
oftalmologa: ophthalmolgia sive -loga, ae
f. Sin: oculorum scintia, disciplina; de cu-
randis culis doctrina, rtio.
oftalmologa
754
oftalmolgico: ophthalmolgicus, a, um.
Sin: ad ophthalmolgiam (ad doctrinam de
curandis culis) spectans.
oftalmlogo: ophthalmlogus, i m. Sin: oph-
thlmicus, i m; mdicus oculrius; oculorum
mdicus.
oftalmometra: ophthalmomtria sive -me-
tra, ae f.
oftalmomtrico: ophthalmomtricus, a, um.
oftalmmetro: ophthalmmetrum, i n.
oftalmometroscopio: ophthalmometrosc-
pium, ii n.
oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f.
Sin: neurites ptica.
oftalmopata: ophthalmopthia sive -patha,
ae f.
oftalmorragia: ophthalmorrhgia sive -rrhaga,
ae f.
oftalmorrgico: ophthalmorrhgicus, a, um.
Sin: ad ophthalmorrhgiam prtinens.
oftalmoscopia: ophthalmoscpia sive -scopa,
ae f.
oftalmoscpico: ophthalmoscpicus, a, um.
oftalmoscopio: ophthalmoscpium, ii n. Sin:
introspiciendis culis instrumentum.
oftalmospasmo: ophthalmospasmus, i m.
oftalmotermmetro: ophthalmothermme-
trum, i n.
oftalmotoma: ophthalmotmia sive -toma,
ae f.
oftalmotonmetro: ophthalmotonmetrum,
i n.
ohm, v. ohmio.
ohmio: (resistencia) resistntia hmica //
(unidad de resistencia) hmium, ii n.
odio: odium, ii n.
odo: auditus, us m. Uso: tener -, tener buen
-, tener - musical, sonos scite dignscere;
artem msicam callere.
OIT: Conslium internationale labori prove-
hendo.
ojal: (en la ropa) ocellus, i m; vestis ocellus;
(en el calzado) ansa vel nsula, ae f // (agu-
jero en ciertas cosas) foramen, mnis n.
ojeada: obtutus, us m. Sin: oculorum obtutus
vel coniectus. Uso: echar una -, concere cu-
los in + ac.
ojiva: arcus (-us m) acutus. Sin: fornix, cis
m; fenestella acuto arcu ornata.
ojival: ogivus, a, um. Sin: acutus.
ojo: culus, i m. Uso: - artificial de vidrio,
artificialis culus ex vitro confectus; - cl-
nico, morborum visu cogntio vel observtio;
fig attenta perspctio; - de buey, (ventana cir-
cular u ovalada) fenestella ovata vel smilis
ovo, (planta herbcea) culus trgidus vel
bbulus; - de gato, quarzum galbum; - de la
balanza, agina, ae f; a ojos vistas, manifesto;
aperte; palam.
ola: unda, ae f. Sin: fluctus, us m. Uso: - de
calor, calor ffluens; caloris affluntia; - de
entusiasmo, nimi inflammtio unanmiter
prfluens; - de fro, nmia frigris vis.
oftalmolgico
755
oleada: unda ingens vel permagna. Sin:
undae ictus (-us m) vel mpetus (-us m)
leo: oleum, i n. Uso: - santo, opoblsamum;
administrar los santos leos, liquem opo-
blsamo inngere vel lnere.
oleoducto: oleiductus, us m. Sin: ductus ole-
rius; olei terrgeni ductus.
oler: me huelo esto, hoc sbolet mihi.
olfatear: (oliscar) olfcere. Sin: nribus per-
cpere // (como hacen los perros de caza)
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et in-
vestigare; indagare et odorari // (fig y coloq,
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspcere
(naturam alicius rei); diligenter investigare;
sagciter pervestigare.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m.
Uso: - agudo, (nrium) sagcitas // (fig, sa-
gacidad) sagcitas, atis f. Sin: callditas; as-
ttia; verstia; vafrtia. Uso: tener el - fino
(en sentido propio y figurado) sagciter odo-
rari.
oligarqua: oligrchia sive -archa, ae f. Sin:
optimtium (vel optimatum) imprium vel
dominatus (-us m); prcerum vel prncipum
domintio, potentatus (-us m); paucorum po-
tntia, potentatus, dominatus; pauci et opti-
mates.
oligrquico: adj oligrchicus, a, um. Sin: ad
oligrchiam (vel ad paucorum dominatum)
ttinens // sust oligrchiae (vel paucorum po-
tntiae) amicus vel fautor.
oligoceno: adj oligocenicus, a, um // sust
oligocaene, is n.
oligohemia: oligohemia sive -haema, ae f.
Sin: snguinis defectus (-us m) vel demin-
tio.
olimpaco u olimpiaco, v. olmpico.
olimpada u olimpiada: (fiesta o juego que
se haca cada cuatro aos en la ciudad de
Olimpia) olmpia, orum npl // (perodo de
cuatro aos comprendido entre dos celebra-
ciones consecutivas de juegos olmpicos)
olmpias, dis f. Uso: clculo de las -, olym-
padum rtio; contar por olimpadas, annos
ex olympadum ratione numerare // - inver-
nales, olmpia hiberna.
olmpico: olympacus, a, um. Sin: olmpi-
cus. Uso: estadio -, stdium olmpicum; jue-
gos -, olmpia, orum; olmpia certmina;
ludi olmpici; llama -, flamma olmpica;
ignis olmpicus; vencedor en los juegos -,
olympionces, ae m; vencer en los juegos -,
olmpia vncere.
olivar: olivetum, i n. Sin: oltum; locus oli-
vis cnsitus.
olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; oll-
rius; - pequea, llula; ollcula; - en figura de
cohombro, ccuma, ae f; - pequea en figura
de cohombro, cucumella vel cucmula // (re-
molino que forman las aguas de un ro en
ciertos parajes) gurges, gtis m.
ollero, v. alfarero.
olmeda: ulmrium, ii n. Sin: ulmtum, i n.
olmedo, v. olmeda.
OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberan-
dae.
ombligo: umbilcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
omelette, v. tortilla.
omelette
756
mnibus: laphorum, i n. Sin: coenautocine-
tum; vehculum commune; raeda longa vel
pblica; omnivectrium (autocinetum); auto-
cinetum laphorum; autovehculum maius;
vehculum mnibus patens, datum, conces-
sum; pblicum vehculum mnibus patens.
Uso: - areo, v. aerobs.
omnipotente: omnpotens, entis. Sin: cunct-
potens; (mnium) potentssimus.
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubi-
que praesens; omni loco praesens.
omnisciencia: omniscintia, ae f. Sin: rerum
mnium scintia.
omnisciente u omniscio: omnsciens, entis.
Sin: mnia sciens.
OMS (abrev de Organizacin Mundial de la
Salud): Institutum pancsmium sanitati pro-
vehendae.
onanismo: (coito con eyaculacin extrava-
ginal) onanismus, i m. Sin: onaniana luxria;
onaniana impudictia // (masturbacin) v.
esta voz.
onanista: onanista, ae m.
oncgeno: oncgenus, a, um. Sin: ad tumo-
res formandos idneus vel aptus.
oncologa: oncolgia sive -loga, ae f. Sin: de
tumribus disciplina, scintia; de tumorum
orgine (vel formatione) doctrina vel rtio.
oncolgico: oncolgicus, a, um. Sin: ad on-
colgiam spectans.
onclogo: onclogus, i m. Sin: oncolgiae
peritus vel studiosus.
oncotoma: oncotmia sive -toma, ae f.
onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
minoris longitdinis unda; - elctrica o hert-
ziana, elctrica unda; - electrnica, unda
electrnica; - electromagntica, unda electro-
magntica; - etrea, aethrea (aethria, aria)
unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
luminosa vel lucflua; - mecnica, unda me-
chnica; - media, unda mdia; mdiae ampli-
tdinis unda; - ptica, unda visualis vel
ptica; - radial, radiofnica, radiophnica
unda; - radioelctrica, unda radiolctrica; -
sonora, unda sonora, canora, acstica, aud-
bilis; - televisiva, unda televisfica, televis-
ria, televisualis; - trmica, unda thermntica
vel calefciens; - ultracorta, unda suprbre-
vis vel brevssima.
ondear: undare. Sin: fluctuare; fluitare; in
vento fluitare.
ondina: nympha, ae f. Uso: - marina, fluvial,
lacustre, nympha marina, fluvialis, lacustris.
ondulacin: (disposicin del cabello en
ondas) capillorum undultio (-onis f). Sin:
crines in undas flexi; capillus lniter inflexus.
Uso: - permanente, cincinni durbiles; comp-
tus (-us m) durbilis; undultio prmanens;
mujer con - permanente, mulier crnibus vi-
bratis, vel capillo vibrato, vel crispato capillo,
vel cincinnata capillos // (movimiento que
imita el de las ondas del mar) undultio. Uso:
nmero de ondulaciones, nmerus vel cpia
undulationum.
ondulatorio: undulatrius, a, um.
onfalocele: omphalocele, es f. Sin: umbilci
hrnia.
nice: onyx, chis (ac- ca, ac pl -cas) mf.
onicofagia: onychophgia sive -phaga, ae f.
Sin: mos rodendi (arrodendi, circumrodendi)
ungues.
mnibus
757
onicfago: onychphagus. Sin: onycho-
phgi affectus; qui (quae) ungues rdere (ar-
rdere, circumrdere) solet.
onrico: onricus, a, um. Sin: smnio smilis.
onirismo: onirismus, i m.
oniromancia u oniromanca: oniromanta,
ae f. Sin: divintio per smnia; ex smniis
vaticintio; smnium interprettio.
on line: Inform, directe colligatus.
onocrtalo: onocrtalus, i m. Sin: truo, nis
m.
onomancia u onomanca: onomanta, ae f.
Sin: ex nmine divintio.
onomstica: onomstice, es f. Sin: onoms-
tica disciplina, scintia, rtio; de nomnibus
prpriis doctrina.
onomstico: adj onomsticus, a, um. Sin:
nominalis, e; nminis vel nminum (gen) //
da -, nominalis dies (dii mf). Sin: festum
nominale; dies festus nminis; dies ex n-
mine festus; dies nmini sacer. Uso: ndice -,
index (-dcis mf) nminum; celebrar el -,
diem onomsticum (vel nominalem diem) ce-
lebrare.
onomatopeya: (imitacin o recreacin del
sonido de algo en el vocablo que se forma
para significarlo) verbi formtio per soni
imitationem // (vocablo que imita o recrea el
sonido de la cosa o la accin nombrada)
onomatopeia, ae f. Sin: verbum rem ipsam
sono rferens; nminis fctio.
onomatopyico: onomatopeicus, a, um.
Uso: palabra -, verbum rem ipsam sono rfe-
rens.
ontognesis: ontognesis, -is f.
ontologa: ontolgia sive -loga, ae f. Sin: de
ente doctrina, disciplina, scintia.
ontolgico: ontolgicus, a, um. Sin: ad onto-
lgiam prtinens.
ontologismo: ontologismus, i m. Sin: sermo
de ente; de ente absoluto assrtio.
ontologista: ontologista, ae m. Sin: ontolo-
gismi assertor vel defensor
ontlogo: ontlogus, i m. Sin: ontolgiae stu-
diosus.
O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Na-
tionum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Na-
tionum Institutum; Foederatarum Nationum
Conslium; Consocitio Nationum; Conso-
citio Nationum Unitarum; Nationes Soci-
atae; Conslium Internationale, quod vulgo
dcitur ONU; Unitarum Nationum Con-
slium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncu-
patur.
ooblasto: ooblastus, i m.
ooltico: oolthicus. Uso: concreciones -, oo-
lthica sedmina.
oolito: oolthos vel oolthus, i m.
oologa: oolgia sive -loga, ae f. Sin: de ovis
disciplina, scintia, rtio.
oolgico: oolgicus, a, um. Sin: ad oolgiam
(vel ad doctrinam de ovis) ttinens.
oomancia u oomanca: oomanta, ae f.
opalescencia: opalescntia, ae f.
opalescente: opalescens, entis. Sin: pali co-
opalescente
758
lribus nitens; pali colores rferens.
opalino: oplinus, a, um. Sin: verscolor;
versicolrius.
palo: palus, i m.
opcin: ptio, onis f. Sin: elctio; facultas
eligendi. Uso: opciones contra la vida, optio-
nes adversum vitam; - incondicional en favor
de la vida, sine condicinibus pro vita elc-
tio; - o amor preferencial por los pobres,
ptio puperum et amor ptior erga eos.
OPEC (abrev de Organization of the Petro-
leum Exporting Countries): Conslium Civi-
tatum leum terrgenum exportntium.
pera: (poema dramtico puesto en msica)
drama (-tis n) msicum; fbula modulata;
pera msica; melodrama; drama mlicum.
Uso: - bufa, festivum drama msicum; - c-
mica, iocosum vel cmicum drama msicum;
comedia mlica // (teatro donde se repre-
sentan peras) theatrum msicum vel melo-
dramticum.
operacin: (accin y efecto de operar) ctio,
onis f. Sin: opertio; actus, us m; res, rei ; res
gesta vel acta (accin realizada); res gerenda
vel agenda (accin a realizar). Uso: - de la
mente, mens, mentis (pensamiento, aprecia-
cin, juicio); cogittio (el imaginarse); cogi-
tatum (la cosa imaginada); opnio (la idea
que uno se forma acerca de algo); coniectura
vel suspcio (conjetura) // (ejecucin de algo)
opertio, onis f. Sin: labor; opus, ris n. Uso:
- qumica, chmica opertio; es una - fati-
gosa, res est magni laboris // Mat calcultio,
onis f. Sin: clculus; computtio; supputtio;
rtio. Uso: - aritmtica, matemtica, rtio
arithmtica, mathemtica; - equivocada, cl-
culi error; ejecutar, resolver una -, rationem
dcere, subdcere, habere; clculum pnere
// (negociacin o contrato sobre valores o
mercaderas) negtium, ii n. Sin: opertio.
Uso: - bancaria, opertio argentria; neg-
tium ad argentriam spectans; - comercial,
negtium; opertio commercialis; - finan-
ciera, negtium nummrium vel pecuni-
rium; negtium de re pecuniria; rtio in re
nummria; efectuar - bancarias, negtia ad
argentriam pertinntia grere, curare, xse-
qui // (Med, intervencin quirrgica) sctio,
onis f. Sin: sctio vel curtio chirrgica; sc-
tio a chirurgo peracta; curtio ex manu. Uso:
- cesrea, v. histerotoma; - quirrgica, ope-
rtio chirrgica; - de apndice, resectio ap-
pendcis; - del corazn, sctio chirrgica
cordis; - de prstata, prstatae sctio chirr-
gica; sala de operaciones, quirfano, con-
clave chirrgicum; afrontar, soportar, sufrir
una - quirrgica, someterse a una -, sectio-
nem (chirrgicam) subire; sectioni sbici; se
secari pati; hacer una - a alguien, sectionem
chirrgicam licui pergere; liquem secare;
es necesaria la -, ad manum veniendum est;
la - sali bien, recte cessit sctio vel curtio;
sin -, sine ferro, sine sectione; tengo que su-
frir una - quirrgica, sctio quirrgica mihi
est subeunda // (Mil, toda accin y trabajos
propios de la guerra) res (bello) gesta vel
acta (- realizada); res (bello) gerenda vel
agenda (- a realizar). Uso: - blicas, actiones
bllicae; bellum; base de operaciones, sedes
belli; estacin apta para las -, aestas apta rei
gerendae; tempus anni bllicae rei aptum; el
feliz xito de las -, res prspere gestae; plan
de operaciones, belli gerendi rtio vel ratio-
nes; omnis vel totus belli (gerendi) rtio;
confiar a alguien la direccin (o el mando
supremo) de las -, bellum licui dare vel de-
ferre; liquem praefcere bello (vel bello ge-
rendo); ad liquem summam vel imprium
totus belli deferre; diferir las -, rem extr-
here; dirigir las -, res grere; empezar las -,
bellum inferre (licui); apenas empezadas las
-, vixdum incohatis rebus; todas las - se de-
tuvieron, tota administrtio belli cnstitit.
opalino
759
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirr-
gica curatus vel tractatus.
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis
f. Uso: - telefnico, v. telefonista.
operante, v. operativo, eficaz.
operar: (obrar una cosa, especialmente las
medicinas, y hacer el efecto para que se des-
tina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una opera-
cin quirrgica) secare. Uso: hacerse -, de-
jarse -, se secari pati.
operating system (Inform), sistema opera-
tivo: systema internum.
operatividad: operandi possiblitas vel facul-
tas.
operativo: operativus, a, um. Sin: perans;
operatrius. Uso: posibilidades -, possibilita-
tes operativae.
operatorio: operatrius, a, um. Sin: sectionis
vel curationis (gen); ad chirrgiam ttinens.
Uso: acto -, sctio vel curtio; sala -, cubcu-
lum operatrium; aula operatria; tcnica -,
chirrgia; curtio.
opereta: msicus lusus (-us m). Sin: msica
opella ; festivum drama msicum; festiva f-
bula modulata; drama mlicum brvius.
operista: (msico que compone peras) dr-
matum musicorum scriptor.
operstico: ad drama msicum spectans. Sin:
drmatis msici prprius.
opinin: opnio, onis f. Sin: opintio; sentn-
tia. Uso: - polticas, opiniones polticae; -
pblica, pblica opnio; vulgi vel ppuli
existimtio; mnium opnio; - subjetiva, su-
biectiva opintio; intercambio de opiniones,
opinionum colltio, cambiar de -, sentntiam
mutare; de sentntia desstere; e sentntia re-
cdere.
opinion-maker: opinionis pblicae confor-
mator, formator, effector.
opio: pion vel pium, ii n. Uso: - del pue-
blo, pium ppuli.
opiomana: opiomnia sive -mana, ae f. Sin:
pii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
pii cupdo
opiomanaco u opimano: opimanes, is m.
Sin: opiomni laborans; pii insane cpi-
dus; vesana pii cupdine affectus vel impul-
sus; ob sumptum pium demens vel insanus.
opparamente: oppare. Sin: laute; spln-
dide. Uso: banquetear - , epulari saliarem in
modum.
opparo: opparus, a, um. Uso: banquete -,
oppare apparatum convvium; comida -, sa-
liares dapes vel pulae.
oponente: adversrius, a, um. Sin: contr-
rius.
oponible: ad opponendum aptus.
oporto: vinum portucalense.
oportunidad: opportnitas, atis f. Sin: occ-
sio.
oportunismo: opportunismus, i m. Sin: op-
portunitatis srvitus (-utis f); agendi rtio
tmpori (vel tempribus) morgera; opportu-
nitati serviendae (vel opportunittibus ser-
viendis) rtio vel consuetudo; eorum agendi
rtio, qui opportunitati (vel opportunittibus)
srviunt; eorum agendi rtio, qui tmpori (vel
oportunismo
760
tempribus) srviunt; lo hizo por -, id fecit,
tempribus insrviens.
oportunista: opportunista, ae m. Sin: oppor-
tunitati (vel opportunittibus) srviens; tm-
pori vel tempribus insrviens; tempri vel
tempribus morgerus; qui tempribus servit.
Uso: ser -, tmpori vel tempribus servire;
opportunitati vel opportunittibus inservire;
duabus sellis sedere.
oposicin: adverstio, onis f. Sin: repugnn-
tia. Uso: - constructiva, dissnsio fficax //
(partido que en un pas se opone a la poltica
del gobierno) fctio oppsita. Sin: adversa
fctio vel pars // Astron oppsitus, us m. Sin:
interiectus, -us m.
opositor: adversator, oris m. Sin: advers-
rius; repugnans; contradictor; refragator.
Uso: - del gobierno, adversrius regminis; el
jefe de los -, repugnntium vluti dux.
opoterapia: opotherapa, ae f; opotherapu-
tice, es f. Sin: curandi rtio per sucos (vel
succos); sucorum animlium cura; curandi
rtio per animlium sucos.
opoterpico: opotherpicus, a, um.
opresin: opprssio, onis f. Uso: - econ-
mica, social, poltica y tambin religiosa de
la persona humana y de sus derechos, op-
prssio oeconmica, socialis, poltica atque
etiam religiosa personarum humanarum iu-
riumque ipsarum.
opsimata: opsimatha, ae f.
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, op-
tativus, i m; modus optativus.
ptica: ptica, ae f; ptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phsica oculria // (estableci-
miento donde se comercian anteojos) perspi-
cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitro-
rum oculariorum officina // fig vsio, onis f.
Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
quaedam vsio christian fide patefacta.
ptico: pticus, a, um Uso: aparatos -,
instrumenta ptica; ilusin -, illsio ptica;
nervio -, nervus pticus // (comerciante de
objetos de ptica) pticus, i m. Sin: ocul-
rius; ocularirius; oculariorum (vel vitrorum
oculariorum) vnditor // (persona con titula-
cin oficial para trabajar en materia de p-
tica) faber (-bri m) pticus. Sin: oculariorum
faber, compsitor, pifex (-fcis m).
optimismo: (como sistema filosfico) opnio
eorum qui mnia natur ptim esse arbitran-
tur // (como cualidad personal) optimismus,
i m. Sin: ptima rerum interprettio; melio-
rum rerum exspectcio; mens (vel conslium,
vel rtio, vel sentntia) ad ptima , vel ad me-
liora, rferens mnia; nimus meliora , vel
ptima, (semper) praesgiens, exspectans,
proponens, credens; nimus ad bonam spem
proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimis-
mus coli potest.
optimista: (partidario del optimismo) qui
mnia natur ptima esse arbitratur // (que
suele ver las cosas bajo su aspecto ms fa-
vorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fau-
tor; melioris partis conspector; meliora
(semper) exspectans, praesgiens, praesn-
tiens, prospciens; ptima mnia idicans;
mnia in meliorem partem intrpretans ; qui
ad bonam spem proclivis est ; qui sibi me-
liora promittit vel proponit . Uso: ser -, mnia
interpretari in meliorem partem; sibi meliora
promttere vel propnere // adj optimsticus,
a, um.
optometra: optomtria sive -metra, ae f.
Sin: oculorum acii metiendae rtio.
oportunista
761
optmetro: optmetrum, i n. Sin: metiendae
oculorum acii instrumentum.
opsculo: opsculum, i n. Sin: libellus; xilis
libellus.
oquedal: procra silva.
oracin: (plegaria) ortio, onis f. Sin: prex,
precis f; prectio. Uso: - mental, sacra medi-
ttio, contempltio, commenttio; divinarum
rerum medittio; supernarum vel caelstium
rerum contempltio; rezar las - de la ma-
ana, preces matutinas fndere; prcibus ma-
tutinis Deum deprecari; precationem
matutinam ad Deum fcere; precatione ma-
tutina uti // Gram propostio, onis f. Sin: sen-
tntia; enuntitio; enuntiatum. Uso: - causal,
enuntiatum causale; - concesiva, concessi-
vum enuntiatum; - condicional, enuntitio vel
sentntia condicionalis; propostio hypoth-
tica; - consecutiva, enuntiatum consecuti-
vum; sentntia vel enuntitio consecutiva; -
declarativa, propostio enuntiativa; - final,
enuntiatum finale; enuntitio finalis; - infini-
tiva, enuntitio infinitiva; - interrogativa,
sentntia interrogativa vel interrogatria; -
principal o regente, sentntia primria; re-
gens enuntitio vel enuntiatum; - relativa,
enuntitio relativa; - subordinada, sentntia
subordinata vel secundria.
orador: orator, oris m. Sin: rhetor, ris m.
Uso: - ideal, orator perfectus; summus orator;
perfecti oratoris exemplar; - que improvisa,
extemporalis rhetor.
oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (trans-
mitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis;
verbis prolatus // (examen o parte de l que
consiste nicamente en preguntas y respues-
tas verbales) examen coram (vel ore, vel
voce, vel modo orali) faciendum (a rendir)
vel factum (rendido).
orange, v. naranjada.
orangutn: smia (-ae f) Styrus (-i m).
orante: orans, antis m.
oratorio: (capilla privada) oratrium, ii n.
Sin: sacellum; aedcula; sacrrium // (drama
musical de asunto religioso) oratrium. Sin:
concentus oratrius; sacrum carmen msi-
cum; opus (peris n) msicum sacrum. Uso:
- de Beethoven, oratrium beethovenianum
//- festivo (en colegios o parroquias de los
Salesianos de Don Bosco, lugar donde se
rene la juventud los das de fiesta para cum-
plir con sus deberes religiosos y divertirse
honestamente), oratrium festivum.
rbita: (trayectoria cerrada de un cuerpo)
rbita, ae f. Sin: orbis; gyrus; crculus. Uso:
describir, cumplir rbitas, in orbem agi; in
rbitam verti; in orbem duci; in rbitam vo-
lare; describir rbitas alrededor de la tierra,
terram cursu ambire; terram circumvolitare;
poner en -, in rbitam (vel in circitum) pro-
cere // Astron rbita, ae f. Sin: tractus re-
currens. Uso: - lunar, rbita lunae; los astros
describen sus -, sdera orbes suos confciunt
// (cavidad, cuenca del ojo) orbis, is m // (fig,
esfera, mbito, espacio) fines, ium mpl. Uso:
mantenerse en la propia -, se suis fnibus
contineri.
orbital u orbitario: orbitalis, e. Sin: orbtus;
orbicularis. Uso: movimiento -, motus orbi-
talis; vehculo -, vehculum orbitale; vuelo -,
orbtus vel orbicularis volatus (-us m).
orbitar: in orbem agi vel duci. Sin: in rbi-
tam verti vel volare. Uso: - alrededor de la
tierra, terram cursu ambire; terram circum-
volitare.
orden: (organizacin y disposicin armo-
niosa de las cosas) ordo, dnis m // (mandato)
orden
762
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac
mandatum; - de pago bancario, mandatum
nummrium, pecniae perscrptio; gyrus ar-
gentrius; perscrptio ambulatria vel circula-
ris; cumplir las - de los superiores, antstitum
iussa xsequi // (sucesin, distribucin regu-
lar) ordo, dnis m. Uso: - cronolgico, ordo
tmporis; - del da, ordo rerum agendarum;
en - alfabtico, litterarum rdine; alphab-
tica ratione; en - cronolgico, servato tmpo-
ris rdine // (instituto religioso aprobado por
el Papa) ordo, dnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, rdines virorum reli-
giosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus)
iesuitarum // (grado del sacramento del
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines
// (cuerpo de personas unidas por alguna
regla comn o por una distincin honorfica)
ordo, dnis m. Uso: - de las Naciones Unidas,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballe-
ros de Malta, Ordo Melitnsium Equitum; -
ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y
estructuras que constituyen una sociedad)
ordo, dnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - ju-
rdico, ordo iurdicus; - pblico, disciplina rei
pblicae; - social, ordo socialis; rerum soci-
lium ordo.
ordenacin: (orden, disposicin) ordintio,
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que
se confieren las rdenes sagradas) ordintio,
onis f. Sin: consecrtio. Uso: - sacerdotal, or-
dintio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal,
ordinationem sacerdotalem recpere.
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust or-
dinator, oris. Sin: dispsitor vel instructor //
(mquina electrnica) v. computadora.
ordenamiento: (accin y efecto de ordenar)
ordintio, onis f. Sin: rtio. Uso: - escolar,
scholarum rtio; - de los estudios, rtio stu-
diorum; disciplinarum rtio // (conjunto de
normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurdico,
legum praecepta; iudiciales societatis institu-
tiones; iudiciorum rtio // (ordenacin del su-
perior para que se observe una cosa)
mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
(constitucin) constittio, onis f. Sin: ordin-
tio; conformtio; forma. Uso: - democrtico,
democrtica instittio; - del Estado, tempe-
rtio rei pblicae; constittio ppuli; Civitatis
(vel rei pblicae) forma, ordintio, conform-
tio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordintio.
ordenanza: (soldado que est a las rdenes
de un oficial o de un jefe para los asuntos del
servicio; empleado que en ciertas oficinas
desempea funciones subalternas) appri-
tor, oris m. Sin: stator; minister; fmulus; sr-
vulus // (conjunto de preceptos o
reglamentos) leges et instituta // (mandato,
disposicin, arbitrio y voluntad de alguien)
iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
decretum; plcitum.
ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
bene dispnere; bene vel recte compnere.
Uso: - un Estado, rem pblicam compnere,
dispnere, constitere // (conferir las rdenes
sagradas) ordinare. Sin: rdines conferre li-
cui; sacramentliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, liquem sacerdotem creare;
Christi ministrum liquem sacrare; sacerd-
tio augere liquem; ordenarse de sacerdote,
sacerdtio augeri.
ordinal: ordinalis, e.
ordinariez: vulgritas, atis f. Sin: vlitas;
vulgaris condcio; nimi abictio.
ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: pro-
miscus vel promscuus; plebius; srdidus //
(comn, corriente) ordinrius, a, um. Sin:
consuetus; slitus. Uso: comida -, cibus coti-
dianus // (prelado) Ordinrius, ii m. Uso: -
castrense, Ordinrius castrensis; - del lugar,
ordenacin
763
Ordinrius loci // - de la misa, ordinrium, ii
n.
ordinativo: ordinativus, a, um.
oreja: (rgano externo de la audicin) auris,
is f // (parte del zapato) lgula, ae f.
orfanato: orphanotrophum, ii n; or-
phanotrophum, i n. Sin: domus pupillaris;
pupillorum hosptium. Uso: - de nios,
domus pupillorum; - de ninas, domus pupi-
llarum.
orfebre: urifex, fcis m. Sin: aurrius, ii m.
orfelinato, v. orfanato.
organd: ventus txtilis.
organero: organrius, ii m. Sin: organorum
fabricator, faber, pifex.
orgnicamente: orgnice.
organicismo: organicismus, i m.
orgnico: (relativo a los seres vivientes) or-
gnicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuer-
pos -, crpora animlia; seres -, animntia;
gignntia npl; defecto -, vtium naturae //
(que tiene armona y proporcin) compsi-
tus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cn-
gruens.
organigrama: organogramma, tis n.
organillo: orgnulum, i n. Sin: rganum ver-
stile; rganum parvum, porttile, manuale;
rganum manubriatum.
organismo: (ser vivo orgnico) nimal, alis
n. Sin: nimans, antis mf; en pl animntia,
ium n // (el cuerpo humano) organismus, i m.
Sin: corpus orgnicum; hminis corpus //
(conjunto de rganos que constituyen un ser
vivo) hminis fabrictio. Sin: humanae natu-
rae figura, conformtio, tempertio // (con-
junto de leyes, usos y costumbres por que se
rige un cuerpo o institucin social) instituta,
orum npl. Sin: corpus; compges, is vel
compgo, gnis f. Uso: el - del Estado, rei p-
blicae disciplina, corpus, compages, rtio,
forma, conformtio, tempertio; poderosos -
internacionales, valntia internationlia
instituta; - social, corpus sociale; - de dere-
cho pblico, pblicum institutum.
organista: organista, ae m. Sin: organrius;
rgani modulator, moderator, pulsator; qui
rganum tractat vel pulsat. Uso: el que sabe
tocar el rgano hidrulico, hydraula vel
hydraules, ae m.
organizacin: organiztio, onis f. Sin: insti-
tutum; instittio; constittio; conslium; com-
postio; consocitio; dispostio; modertio;
ordintio; tempertio. Uso: - adecuada del
trabajo humano, consentnea peris humani
dispostio; - bilaterales, consociationes m-
tuae; - civiles o eclesisticas, instituta sive ci-
vlia sive religiosa; - culturales, instituta
disciplinis excolendis; - econmica, consti-
ttio oeconmica; - escolar, scholae ordin-
tio et disciplina; - financiera, institutum
nummrium; - internacionales, conslia in-
ternationlia; nationum conslia; conslia
inter nationes obtinntia; consociationes
omnes nationes inter se copulantes; - inter-
nacional del trabajo, conslium internatio-
nale labori accurando (OIT); - Internacional
para la Alimentacin y la Agricultura (FAO),
Conslium vctui et agriculturae accurandis,
compendiriis ltteris FAO appellatum; - ju-
rdica, iuris tempertio, ordintio, compos-
tio; - jurdico-poltica de la comunidad
mundial, iuridicialis et poltica ordintio m-
nium populorum; - multilaterales, consocia-
tiones quasdam nationes inter se copulantes;
- mundial, modertio mundi; - nacional de
organizacin
764
asistencia religiosa y moral de los obreros,
collgium operriis in re morali ac religiosa
tutandis; - profesionales, instituta artes profi-
tntia // - del Estado, rei pblicae tempertio
vel constittio; forma rei pblicae; - de las
Naciones Unidas, Organizatio Nationum
Unitarum; - de las provincias, ordintio pro-
vinciarum; - de los estudios, studiorum ordo
vel rtio; organizaciones de los laicos, ordi-
natae laicorum consociationes; - del trabajo,
laboris tempertio.
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordina-
tus; constitutus; institutus; cnditus; comp-
situs; apparatus; instructus.
organizador: organizator, oris m. Sin: ordi-
nator; compsitor; constitutor; moderator;
machinator; instructor; apparator; qui insttuit
vel pparat.
organizar: organizare. Sin: ordinare; consti-
tere; institere; compnere; dispnere; cn-
dere; apparare; comparare; praeparare;
praeordinare. Uso: - los estudios, stdiis r-
dinem dare; - una fiesta, diem festum appa-
rare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; -
los juegos, ludos apparare // organizarse, se
parare, vel se comparare ad liquid.
rgano: (parte de un ser organizado desti-
nada para desempear alguna funcin nece-
saria para la vida) membrum, i n. Sin:
rganum; pars crporis. Uso: - sexuales, r-
gana sexulia; el - del odo, sensus (-us m)
audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl;
eae partes crporis, quae ad sentiendum va-
lent; los - de la circulacin, snguinis cursus;
los - de la reproduccin, de la respiracin,
de la sensacin, etc., procreationis, respira-
tionis (vel respirats), senss (vel sentiendi
acts) instrumenta, etc; - para trasplante, r-
ganum transplantandum; abastecedores de
rganos para trasplantar, praebitores orga-
norum transportandorum; donacin de rga-
nos, organorum dontio // (instrumento m-
sico) rganum, i n. Sin: rganum msicum.
Uso: - hidrulico, hydrulus, i m; hydrulia,
orum n; hydrula vel hydrules, ae m; rga-
num hydrulicum; - elctrico, electrnico,
pneumtico, tubular, rganum elctricum,
electrnicum, pneumticum, tubulatum // (en
una mquina, pieza, dispositivo o mecanismo
elemental que sirve para accionar, gobernar,
transmitir o guiar un movimiento) pars, partis
f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa
que sirve para la ejecucin de un acto o un
designio) ministrium, ii n; minister, tri m.
Uso: - colegiales, ministria collegilia; - di-
rectivos, ministri dirigentes mpl; rganos de
vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio
de difusin portavoz de un partido, agrupa-
cin, etc.) commentrius, ii m; ephmeris,
dis f. Uso: - oficial, ephmeris pblica.
organografa: organogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: membrorum descrptio.
organogrfico: organogrphicus, a, um. Sin:
ad organogrphiam (vel ad membrorum de-
scriptionem) prtinens.
organgrafo: organgraphus, i m. Sin: orga-
nogrphiae peritus.
organologa: organolgia sive -loga, ae f.
Sin: de membris disciplina, scintia, rtio;
doctrina de membrorum conformatione.
orgsmico: orgsmicus, a, um.
orgasmo: (culminacin del placer sexual)
orgasmus, i m // (exaltacin de la vitalidad
de un rgano) rgani incittio // (eretismo) v.
esta voz.
orga: rgia, orum npl. Sin: comisstio; bac-
chtio.
orictognosia: oryctognsia sive -gnosa, ae f.
organizado
765
orictografa: oryctogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: fosslium descrptio.
orictologa: oryctolgia sive -loga, ae f. Sin:
de fosslibus doctrina, disciplina, scintia.
orictozoologa: oryctozoolgia sive -loga,
ae f.
orientacin: (posicin de un objeto, de un
edificio, etc. con relacin a los puntos cardi-
nales) situs, us m. Sin: postio; positura //
(fig, direccin, tendencia) dirctio, onis f.
Sin: facultas cursum dirigendi; inclintio;
propnsio; rtio et inclintio; norma direct-
ria; orienttio. Uso: - caractersticas, normae
directriae peculiares; - pastoral, rationes
pastoralis mneris sustinendi; - de la mente
hacia la verdad, dirctio rationis ad verita-
tem, - del pensamiento humano, humanae
mentis propnsio vel proclvitas; dar una -
profesional, aptas trdere normas ad pr-
prium suscipiendum munus (nris n); aptas
impertire normas ad prprium obeundum
munus // (iniciacin) inititio, onis f. Sin:
initiamenta, orum npl; intia, orum npl. Uso:
- profesional, inititio professionalis.
oriental: orientalis, e. Sin: ad orientem ver-
gens vel spectans; in orientem versus; orientis
(gen). Uso: lujo -, rgius apparatus (-us m);
prsica luxria; prsicus apparatus; las zonas
-, orientis (solis) partes vel regiones; los -,
orientales, ium; orientales gentes; orientis
(solis) ppuli; los reyes -, orientis reges.
orientalismo: orientalismus, i m. Sin: rerum
orientlium stdium; res orientlium imitandi
stdium; (cultivo de las lenguas de Oriente)
linguarum orientis stdium.
orientalista: orientalista, ae m. Sin: studiosus
rerum orientlium; linguis orientlibus doc-
tus; linguarum orientis callens, cllidus, peri-
tus, studiosus.
orientar: (determinar la posicin o direccin
de algo respecto a un punto cardinal) situm
agnscere // (dirigir o encaminar hacia un fin
determinado) dirgere. Sin: convrtere; vr-
tere; liquem ad liquid hortari, informare,
institere. Uso: - la vida, vitam ad certam ra-
tionis normam dirgere // orientarse, (diri-
girse hacia) dirgere se ad liquid; ad liquid
se convrtere; (hallar el camino) viam repe-
rire, invenire. Uso: - en la vida, suam guber-
nare vitam; - en una cosa, liquid recte
perspcere.
Oriente: orientis partes vel regiones fpl. Uso:
Cercano o Prximo -, Oriens Propinquus; -
Medio, Mdius Oriens; Extremo -, Extremus
Oriens; extremae orientis partes (-ium fpl) //
Gran -, francomurariorum corpus primrium,
vel collgium praecpuum.
orient-express: orientalis hamaxstichus c-
tior.
orfice: urifex, fcis m.
oriflama: auriflamma, ae f. Sin: auri flamma;
vexillum ure (vel auri) flamm ornatum.
original: (concerniente al origen) primig-
nius, a , um. Sin: innatus; congnitus. Uso:
pecado -, peccatum orginis vel originale;
peccatum congnitum vel hereditrium //
(que no es copia) nativus, a, um. Uso: cdigo
-, nativus codex (-dcis m) // (singular, que se
distingue por ser fruto de la creacin espon-
tnea) novus, a, um. Sin: plane singularis;
prprius ac singularis; singularis et novus;
mirus. Uso: carcter -, prpria ac singularis
ndoles; un ingenio -, ingnium plane singu-
lare; un tipo -, mirum vel singulare caput
(ptis n) // (ejemplar o modelo del que se
copia) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n;
archtypum; primignium exemplar. Uso: -
vicioso, mendosum exemplar; el - y la copia,
primignium exemplar et imago ex eo
original
766
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar
ipsus auctoris manu scriptum; consultar el -
, primiformem cdicem adire; reconstruir
crticamente el -, archtypum (vel exemplum
primignium) ad criticorum rationes statere.
originalidad: nvitas, atis f. Sin: propretas;
insolntia (de algo nuevo y desacostum-
brado); rtio primignia. Uso: - en el escribir,
en el pintar, scribendi, pingendi nvitas; - en
el modo de escribir, novum dicendi genus; -
en los pensamientos y sentimientos, senten-
tiarum sensuumque nvitas // (fig, de carac-
teres, dotes) nvitas. Sin: singulritas;
authentcitas; ndoles nativa.
orilla: (parte de la tierra contigua a un ro,
mar, etc.) equoris limen (-mnis n).
orinal: lsanum, i n. Sin: scphium; matella;
mtula; matllio (-onis m); trulla.
orla: margo, gnis f. Uso: - de luto o negra,
margo lgubris.
ornamental: ornativus, a, um. Sin: ornamen-
trius.
ornamento: ornamentum, i n. Sin: ornatus,
us m. Uso: ornamentos de arquitectura, ap-
paginculi, orum m.
ornitologa: ornitholgia sive -loga, ae f.
Sin: vium (vel de vibus) doctrina, disci-
plina, scintia.
ornitolgico: ornitholgicus, a, um. Sin: ad
ornitholgiam (vel ad vium doctrinam) tti-
nens.
ornitlogo: ornithlogus, i m. Sin: ornitho-
lgiae cultor, studiosus, peritus.
ornitorrinco: ornithorhyncos vel or-
nithorhynchus, i m.
orognesis: orognesis, -is f. Sin: mntium
origo.
orografa: orogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
mntium descrptio.
orogrfico: orogrphicus, a, um. Sin: ad
mntium descriptionem spectans.
oropel: (lmina de latn que imita al oro)
urea brctea // fig fucus, i m. Sin: dissimu-
ltio.
oropndola: glbulus, i m. Sin: glgulus.
orozuz, v. regaliz.
orquesta: (lugar para los msicos en teatros,
conciertos, etc.) orchestra, ae f. Sin: sympho-
niacorum, vel canntium suggestus (-us m),
suggestum (-i n) // (conjunto de msicos que
intervienen en la ejecucin de una obra ins-
trumental) symphonaci vel symphnici,
orum mpl. Sin: chorus instrumentalis; sym-
phonaca sodlitas, manus, cohors; sympho-
niacorum agmen, manpulus, grex. Uso:
miembro de la -, symphonacus vel symph-
nicus, i m // (obra conjunta de tales msicos)
symphnia sive -phona, ae f. Sin: orchestra,
ae f; musicorum symphnia; concentus msi-
cus. Uso: el concierto de la -, symphnia, ae
f; cantar con acompaamiento de -, ad or-
chestram cnere; dirigir la -, symphniae
moderari.
orquestacin: symphoniacorum prtium
conscrptio. Sin: orchestralis perae compo-
stio // (fig, cosa concertada, puesta en es-
cena para engaar) scaena, ae f. Sin: fbula;
fbula compsita.
orquestador: symphoniacorum prtium
conscriptor. Sin: orchestralis perae comp-
sitor.
originalidad
767
orquestal: orchestralis, e. Sin: symphona-
cus. Uso: msica -, symphnia sive -phona;
symphoniacorum concentus (-us m).
orquestar: (instrumentar una composicin
musical para orquesta) symphoniacorum
partes conscrbere. Sin: orchestralem peram
compnere // (fig, organizar algo) liquid
dispnere, apparare, praeparare // (fig, con-
certar, armonizar) compnere. Sin: conci-
liare, concordare.
orquestina: orchestrina vel orchestrnula, ae
f. Sin: pauci symphonaci mpl; parvus
symphoniacorum grex.
orqudea: orchis, is f.
orsal, v. off side.
ortocromtico: orthochromticus, a, um.
ortocroma: orthochrmia sive -chroma, ae
f.
ortodoxia: (entre catlicos, conformidad con
el dogma catlico) orthodxia sive -doxa, ae
f. Sin: vera doctrina; vera (christianorum) re-
lgio // fig sincera fides.
ortodoxo: adj orthodoxus, a, um. Sin: rectae
doctrinae cngruens; verae religioni conv-
niens // sust verae religionis ssecla, sectator;
veram doctrinam sequens // (calificativo con
que se distinguen ciertas Iglesias de la Eu-
ropa oriental separadas de Roma) orthodo-
xus. Uso: Iglesias -, Ecclsiae orthodoxae;
personas que profesan la doctrina de las
Iglesias ortodoxas, orthodoxi, orum mpl.
ortodromia: orthodrmia, ae f.
ortoepa, ortoepia u ortoepeya: orthopia
sive -pa, ae f. Sin: recta litterarum et verbo-
rum enuntitio.
ortopico: orthopicus, a, um.
ortofona: (correccin de los defectos de la
voz y de la pronunciacin) emendtio vocis
vitiosae // (pronunciacin considerada como
correcta o normal) orthophnia sive -phona,
ae f. Sin: rectus vocis sonus.
ortofnico: orthophnicus, a, um.
ortofonista: orthophonista, ae m.
ortogonal: orthognius, a, um. Sin: orthog-
nus; orthogonalis; perpendicularis.
ortogonalmente: orthogonliter. Sin: per-
pendiculriter.
ortografa: orthogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: (parte de la gramtica normativa que da
reglas para el adecuado uso de las letras y
otros signos de la escritura) recte scribendi
scintia vel doctrina. Sin: recta scribendarum
vocum rtio; disciplina nminis recte scri-
bendi // (conjunto de normas que regulan la
escritura de una lengua) recte scribendi r-
gulae vel praecepta // (forma correcta de es-
cribir respetando las normas de la
ortografa) rectus ltteras scribendi modus.
Uso: error de -, mendum scripturae; scri-
bendi mendum; cometer errores de -, verba
mendose scrbere; observar la -, verba recte
scrbere.
ortogrfico: orthogrphicus, a, um. Sin: or-
thgraphus.
ortgrafo: orthgraphus, i m.
ortopeda: orthopaeda, ae m. Sin: orthopedi-
cus, i m; mdicus orthopedicus; mdicus
membris corrigendis.
ortopedia: orthopaeda, ae f. Sin: orthope-
dica ars; membrorum corrctio; ars de pue-
ortopedia
768
rorum membris recte conformandis.
ortopdico: (perteneciente o relativo a la or-
topedia) orthopedicus, a, um. Uso: instru-
mentos -, orthopedica instrumenta; zapatos
-, orthopedici clcei // (ortopedista) v. orto-
peda.
ortopedista, v. ortopeda.
ortptero: orthpteron vel orthpterum, i n.
ortoscopia: orthoscpia sive -scopa, ae f.
ortoscpico: orthoscpicus, a, um.
ortoscopio: orthoscpium, ii n.
oruga: (larva) eruca, ae f // (planta herb-
cea) eruca brssica // (vehculo dotado de
llantas articuladas) carrus cingulatus. Sin:
vehculum ericiatum.
orujo: (hollejo de la uva, despus de expri-
mida y sacada toda la sustancia) vincea, ae
f; vinceum, i n vel vinceus, i m; vincium
vel vincius.
orza: (vasija) rceus, i m. Sin: cadus, i m.
orzuelo: (granillo que nace en el borde de
los prpados) hordolus, i m.
osadito: audculus, a, um.
osamenta: ossa, ium npl. Sin: sseus appara-
tus (-us m); ssea trama.
osario: ossrium vel ossurium, ii n. Uso: -
de guerra, ossrium bello caducorum.
oscar: premium ansgarianum.
oscilacin: oscilltio, onis f. Sin: nuttio; iac-
ttio; iactatus (-us m). Uso: - electrnica, os-
cilltio electrnica; las - del pndulo, pnduli
oscillationes // fig nuttio, onis f. Sin: fluc-
tutio; nimi fluctutio; nimus parum sibi
constans.
oscilador: oscillatrium, ii n. Sin: instrumen-
tum oscillatrium.
oscilante: oscillans, antis. Sin: nutans // (en
sentido moral) mutbilis, e. Sin: dubitatione
estuans.
oscilatorio: oscillatrius, a, um. Sin: nutans,
antis.
oscilgrafo: oscillgraphum, i n. Sin:
instrumentum nutatinibus perscribendis.
oscilograma: oscillogramma, tis n.
osciloscopio: oscilloscpium, ii n.
oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: cul-
turae evulgandae timor; progredientis doctri-
nae dium, tedium, fastdium.
oscurantista: sust obscurantista, ae m. Sin:
retrgradus; progredientis doctrinae osor.
Uso: ser -, progredientis doctrinae lucem ab-
nere, renere, fastidire // adj ad progredien-
tis doctrinae dium prtinens.
oscurecimiento: obscurtio, onis f. Sin: in-
umbrtio; obumbrtio. Uso: - de guerra, belli
caus lminum obumbrtio vel occulttio.
osezno: ursae ctulus.
osificacin: ossifictio, onis f. Sin: in os con-
vrsio.
osito: rsulus, i m. Uso: - de peluche, rsulus
pnneus vel pannceus.
osmanl, v. otomano.
ortopdico
769
osmio: smium, ii n.
smosis: smosis, -is f. Sin: mtua penetrtio
// fig opinionum commrcium. Sin: mtua
imittio.
osmtico: osmticus, a, um. Sin: ad mtuam
penetrationem ttinens // fig mtua imitatione
nixus. Sin: in opinionum commrcio consis-
tens.
oso: ursus, i m. Uso: - amaestrado, ursus
condocefactus; - blanco, martimo, polar,
ursus albus vel martimus; - hormiguero,
myrmecphagus, i m.
ostetis:ostetes, is f. Sin: ssium inflamm-
tio.
ostensivo: ostensivus, a, um. Sin: qui ostendi
potest.
ostensin: ostnsio, onis f.
ostensorio: ostensrium, ii n. Sin: theca vel
sphaera radiata; sphaera augusta; radiata Au-
gusti Sacramenti theca.
ostentacin: ostenttio, onis f. Uso: - de ri-
quezas, opum maiorum ostenttio.
ostentativo: ostentatcius, a, um. Sin: ad os-
tentationem paratus; ostentandi vim habens.
osteoblasto: osteoblastus, i m vel osteoblasta,
ae f.
osteoclasia: osteoclasis, is f. Sin: ossis vel s-
sium fractura, frctio.
ostefago: ostephagus, i m.
osteofona: osteophnia sive -phona, ae f.
ostefono: ostephonum sive osteophnum,
i n.
osteognesis, v. osteogenia.
osteogenia: osteognia, ae f. Sin: osteogen-
tica doctrina, disciplina, scintia.
ostegeno: ostegenus, a, um.
osteografa: osteogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: ssium descrptio vel considertio.
osteologa: osteolgia sive -loga, ae f. Sin:
ssium (vel de ssibus) doctrina, disciplina,
scintia.
osteolgico: osteolgicus, a, um. Sin: ad os-
teolgiam (vel ad ssium doctrinam)
spectans.
ostelogo: ostelogus, i m. Sin: osteolgiae
(vel de ssibus doctrinae) peritus.
osteoma: osteoma, tis n. Sin: ossilgo, gnis
f; tumor sseus sanbilis.
osteomalacia: osteomalcia sive -malaca, ae
f. Sin: ssium mollitudo (-dnis f).
osteometra: osteomtria sive -metra, ae f.
osteomielalgia: osteomyellgia sive -alga,
ae f.
osteomielitis: osteomyelitis, dis f. Sin: os-
teomyelites, is f; ssium medullarum inflam-
mtio vel exaspertio.
ostepata: osteopathae peritus.
osteopata: osteopthia sive -patha, ae f. Sin:
ossignius vel sseus morbus.
osteoptico: osteopthicus, a, um.
osteoptico
770
osteoplasma: osteoplasma, tis n.
osteoporosis: osteoprosis, is f.
osteorragia: osteorrhgia sive -rrhaga, ae f.
osteosarcoma: osteosarcoma, tis n. Sin: s-
sium tumor.
osteosclerosis: osteosclerosis, -is f.
osteoscopio: osteoscpium, ii n.
osteotoma: osteotmia sive -toma, ae f. Sin:
ossis vel ssium sctio.
osteotmico: osteotmicus, a, um. Sin: ad
osteotmiam (vel ad ossis, vel ad ssium sec-
tionem) prtinens.
ostetomo: ostetomum, i n.
osteotrofia: osteotrphia sive -tropha, ae f.
ostiariado: ostiariatus, us m. Sin: ostirii mi-
nistrium; ostiariatus ecclesisticus.
ostiario: ostirius, ii m. Sin: initor ecclsiae;
ecclsiae custos.
ostpolitik: ars poltica ad orientem ttinens.
ostra: strea vel stria, ae f; streum, i n;
conchlium. Uso: que abunda en ostras, os-
treosus.
ostracismo: ostracismus, i m.
ostrero: (persona que vende ostras) ostre-
rius, ii m Sin: ostrearum vnditor // (lugar
donde se cran y conservan vivas las ostras)
ostrerium, ii n. Sin: ostrearum vivrium.
ostricultura: ostrearum cultura.
ostrogodo: ostrogothus, i m.
otalgia: otlgia sive -alga, ae f. Sin: urium
dolor vel dolores.
otlgico: otlgicus, a, um. Sin: ad otlgiam
(vel ad urium dolorem) spectans.
OTAN (Organizacin del Tratado del Atln-
tico Norte), v. NATO.
otero: collculus, i m. Sin: tmulus.
otitis: otites, is f. Sin: auris vel urium in-
flammtio.
otocisto: otocystis, is f.
otfono: otphonum sive otophnum, i n.
otografa: otogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
urium descrptio.
otolito: otlithos vel otlithus, i m.
otologa: otolgia sive -loga, ae f. Sin: u-
rium ( vel de uribus) doctrina, disciplina,
scintia.
otolgico: otolgicus, a, um. Sin: ad otol-
giam (vel ad urium doctrinam) prtinens.
otlogo: otlogus, i m. Sin: otolgiae (vel de
uribus doctrinae) peritus.
otomana: (sof otomano) othomanum, i n.
Sin: trcicus lctulus vel torus; trcicum
scimpdium.
otomano: adj trcicus, a, um // sust Othoma-
nus, i m. Sin: Turca, ae mf; Trcicus, i m.
otopata: otopthia sive -patha, ae f.
otorragia: otorrhgia sive -rrhaga, ae f.
osteoplasma
771
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us
m).
otorrinolaringologa: otorhinolaryngolgia
sive -loga, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatra,
ae f; urium, nrium gutturisque (vel de uri-
bus, nribus guttureque) disciplina, scintia,
rtio; uribus, nribus gutturique medendis
doctrina.
otorrinolaringlogo: otorhinolarynglogus,
i m. Sin: urium, nrium gutturisque (vel fau-
ciumque) mdicus.
otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricu-
laris durties.
otoscopia: otoscpia sive -scopa, ae f. Sin:
auricularis inspctio.
otoscopio: otoscpium, ii n. Sin: uribus in-
trospiciendis instrumentum.
ototecnia: ototchnice, es f.
ototoma: ototmia sive -toma, ae f.
oval: ovalis, e. Sin: ovatus; ovo smilis; ovi
figuram habens.
ovalar : ovatum fcere. Sin: ovi figur do-
nare.
ovrico: ad ovrium ttinens.
ovario: ovrium, ii n.
ovariotoma: ovariotmia sive -toma, ae f.
Sin: ovariectmia; oophorectmia; ovrii in-
csio.
oveja: fig, - negra de la familia, famliam
deshonestans mf. Sin: famliam ignomni
mculans.
ovejero: (perro) canis pastorcius.
overdose: nmia medicamenti stupefactivi
smptio. Sin: immdica medicamenti stupe-
factivi smptio vel inictio.
overdrive: instrumentum velocitati multipli-
candae vel augendae.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
capacidad): redundntia, ae f.
overol: superindumentum operrium.
ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cntrahi;
se collgere; se complicare.
OVNI (abrev de Objeto Volador No Identifi-
cado): inexplicata res volans.
volo: (Arq, adorno en forma de huevo) orna-
tus (-us m) ovatus.
ovulacin: ovultio, onis f. Sin: vuli xitus
(-us m).
ovular: (relativo al vulo) ad ovum (vel ad
vulum) spectans. Sin: ad generativam cllu-
lam femneam prtinens // (relativo a la ovu-
lacin) ad ovulationem ttinens.
vulo: ovum, i n. Sin: vulum (humanum).
oxalemia: oxalhemia sive -haema, ae f.
oxlico: oxlicus, a, um.
oxaluria: oxalria, ae f.
oxford: linum xlinum oxoniense.
oxhdrico: oxhdricus, a, um. Uso: soldar
con llama -, oxhdric flamm ferruminare.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,
oxiacanta
772
ae f. Sin: alba spinus.
oxidable: oxydbilis, e. Sin: oxygnio tract-
bilis, temperbilis, commiscbilis; robgini
vel stui obnxius; robginem vel situm cn-
trahens.
oxidacin: oxydtio, onis f. Sin: oxgeni ad-
mxtio; robginis vel sits obdctio.
Uso: por -, oxgeno admixto (abl absoluto).
oxidado: oxydatus, a, um. Sin: robiginosus;
galvanizatus; robgine obductus; aerugino-
sus. Uso: inteligencia - por larga inaccin,
ingnium longa robgine laesum.
oxidante: ad oxgenum admiscendum aptus
vel idneus.
oxidar: (combinar el oxgeno con un metal)
oxydare. Sin: liquid oxgeno temperare; li-
cui rei vel cum liqua re oxgenum admis-
cere // (herrumbrar, enmohecer) robginem
vel situm licui rei obdcere vel indcere.
Sin: robgine liquid tgere vel obtgere // fig ,
- a uno, affricare licui robginem suam (=
comunicar por el frotamiento su moho a al-
guien).
oxidarse: (convertirse en xido) oxydari.
Sin: xydum feri // (herrumbrarse, enmohe-
cerse) robgine vel situ obduci, rodi, con-
sumi, carpi. Sin: robginem vel situm trhere,
contrhere; ferrgine tegi; robgine infestari
// fig in aerginem incdere. Uso: - por el
ocio, marcscere tii situ.
xido: (combinacin del oxgeno con un
cuerpo simple) xydum, i n. Uso: - carb-
nico, - de carbn, xydum carbnicum; car-
bnei xidum; carbneum oxydatum //
(capa de xido que se forma en la superficie
de algunos metales) robgo, gnis f // (orn,
moho, herrumbre de los metales) situs, us m
(moho de las cosas desusadas largo tiempo);
aergo, gnis f (cardenillo, especialm del
cobre o bronce); ferrgo, gnis f (orn o moho
del hierro); cadma vel cdmia, ae f (- de
cinc); carborgo, gnis f (- de carbono).
oxigenacin: oxygentio, onis f. Sin: ox-
geni indctio.
oxigenado: (pp de oxigenar) oxygenatus, a,
um. Sin: oxgeno ditatus, impletus, imbutus,
obductus. Uso: agua -, aqua oxigenata; aqua
oxgeno imbuta vel medicata // (respirable,
saludable) spirbilis, e. Sin: salber vel sal-
bris, -bris, -bre. Uso: aire -, ar oxgeno
abundans, ditatus, dives; ar purus, spirbilis,
salber // (descolorado por el oxgeno) flavus
oxgeno. Uso: cabellos -, capilli oxgeno de-
colorati; coma oxgeno flava; crines ox-
geno flavescentes.
oxigenar: (combinar el xigeno formando
xido) oxygenare. Sin: oxgenum ddere,
dare, indcere, obdcere licui rei; liquid
oxgeno ditare, implere, imbere // (volver
respirable, salubre) spirbilem rddere (por
ej, rem vel ra). Sin: rem in locum im-
mttere (literalm, hacer entrar aire en un
lugar); salbrem rddere (por ej, rem vel
locum) // (descolorar mediante el oxgeno)
oxgeno flavum rddere liquid. Uso: - los
cabellos, oxgeno comam flavam rddere;
oxgeno capillum flavum rddere.
oxigenarse: oxgeno mbui vel impleri. Sin:
oxgenum imbbere // (fig, airearse) liberiore
caelo frui.
oxgeno: oxgenum, i n; oxygnium, ii n.
Uso: - envasado, oxgenum metllicis capsis
conclusum; tienda de -, tentrium oxyg-
nium; de -, oxygnicus vel oxygnius.
oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f.
oxtono: oxtonos vel oxtonus, a, um.
oxidable
773
oyente: adj udiens, entis. Sin: auscultans,
antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f.
Sin: auscultator m; auscultatrix f.
ozonador: instrumentum ozono conficiendo.
ozonar, v. ozonizar.
ozonizacin: ozoniztio, onis f. Sin: oznica
tracttio, tempertio; oznii infsio; aquae
steriliztio.
ozonizador: (que ozoniza) ozonizator, oris m
// (aparato destinado a producir ozono) v.
ozonador.
ozonizar: ozonizare. Sin: oznio saturare;
oxgenum in oznium vrtere.
ozono: oznium, ii n. Uso: capa de -, v. ozo-
nosfera; de -, oznicus.
ozonometra: ozonomtria sive -metra, ae f.
ozonomtrico: ozonomtricus, a, um.
ozonmetro: ozonmetrum, i n.
ozonoscpico: ozonoscpicus, a, um.
ozonoscopio: ozonoscpium, ii n.
ozonosfera: ozonosphaera, ae f. Sin: oznii
rgio caelestis.
ozonosfera
774
pabelln: (tienda de campaa en forma de
cono) tentrium, ii n. Sin: tabernculum; pa-
plio, onis m // (colgadura plegadiza que co-
bija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera //
(edificio por lo comn aislado, pero que
forma parte de otro o est contiguo a l) e-
dium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedif-
cium // (nombre que se da a las habitaciones
de los jefes en los cuarteles) praefectorum
diaeta (-ae f) // (ensanche cnico con que ter-
mina la boca de algunos instrumentos de
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una ex-
posicin, de un hospital, paplio, onis m; - de
la oreja, aurcula vel lgula
pabilo o pbilo: (torcida o mecha de la vela)
(crei vel candelae) filum, i n vel fila, orum
npl.
pace-maker: instrumentum excitatrium.
Sin: instrumentum cordi stimulando; v. mar-
capasos.
pachorriento: lentus, a, um. Sin: segnis, e;
piger, gra, grum.
paciente: (que tiene paciencia) ptiens, entis.
Sin: tlerans (alicius rei); animaequus //
(enfermo que est sometido a tratamiento
mdico) aegrotus, i m. Sin: aeger, gri m; ae-
grotus, i m; valetudinrius, ii m.
pacifismo: pacifismus, i m. Sin: irenismus;
pacis stdium vel sollicitudo; universalis
pacis provctio; indefessa pacis praedictio;
motus bello prohibendo.
pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor,
studiosus, suasor.
pactable: tractbilis, e. Sin: conventionalis;
pactioni obnxius. Uso: todo es -, mnia sunt
conventionlia.
pacto: pactum, i n. Sin: pctio; convntio;
contractus (-us m); foedus, -dris n. Uso: -
bilateral, pactum synallagmticum vel m-
tuum; - internacional, pactum internationale;
- lateranense, pctio inter Apostlicam
Sedem et Itliam nita; - poltico, foedus po-
lticum; - de autonoma, pactum autonmiae;
- de no-agresin, foedus non-aggressionis; -
de Varsovia, pactum varsaviense; militare
foedus varsaviense.
padecer: pati. Sin: prpeti; laborare con abl
o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex c-
pite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
tolerar) tolerare.
padilla: patella, ae f. Sin: sartgo, -gnis f;
ptina.
padrastro: vtricus, i m.
padre: (nombre que se da a ciertos religiosos
y a los sacerdotes) pater, tris m. Uso: - con-
ciliar, Pater conciliaris; Conclii Pater; - de
la Iglesia, Pater ecclesisticus; reverendo -
de la Orden de los Mnimos, reverendus Pater
ex Ordine Minimorum; - Guardin; Antistes
(-sttis m) sacri rdinis Franciscanorum;
Franciscalis famliae Moderator, Rector,
Praesul, Antistes; Franciscanae famliae Cus-
tos.
padrinazgo, v. patronazgo.
padrino: - de bautismo o confirmacin, pa-
trinus, i m. Uso: - de bautismo, cmpater, tris
m; sponsor lstricus vel lustralis; lustralis vel
P
775
lstricae generationis parens // - de bodas,
auspex, -pcis m; prnubus; paranymphus //
(protector y acompaante de alguien en un
desafo, concurso, etc.) rbiter, tri m. Uso: -
en un duelo, singularis certminis rbiter vel
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la
vida) patronus, i m.
padrn: tbulae (-arum fpl) pblicae vel cen-
sriae. Sin: cvium index (-dcis m).
paella: orzae vel oryzae patella (-ae f).
paga, v. salario.
pagable: solbilis, e. Sin: solutionem admit-
tens.
pagadero, v. pagable.
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: sol-
vendo idneus // (persona encargada de
pagar) stipendiorum distributor.
paganamente: thnice. Sin: gentliter; ethni-
corum vel paganorum more; gentlium more.
paganidad, v. paganismo.
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagnitas;
gentlitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores,
instituta, etc.; paganorum relgio vel doctrina.
Uso: abandonar el -, defcere a cultu idolo-
rum.
paganizar: (profesar el paganismo) thnice
vvere. Sin: gentlium more vvere; idolla-
tras imitari; paganorum religioni et doctrinae
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores
imitari (imitar las costumbres de los paga-
nos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir
sus principios) // (introducir el paganismo o
elementos paganos) thnicis mribus accom-
modare. Sin: paganitate imbere.
pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagnicus;
thnicus; gentilis, e ; idoltricus. Uso: cos-
tumbres -, gentlium mores // sust paganus, i
m. Sin: thnicus, i m; gentilis, is m; idollatra
vel idollatres, ae m; deorum (vel idolorum)
cultor; qui idla colit.
pagar: slvere. Sin: pndere. Uso: - al con-
tado, pecunia praesenti (vel numerata) sl-
vere; nummis praesntibus slvere;
pecniam praesentem (vel numeratam) pn-
dere.
pagar, v. letra de cambio.
pagaya: remus utrimque plmul instructus.
pgina: pgina, ae f. Sin: pagella; plgula.
Uso: - impresa, plgula typis descripta; -
marcada, pgina signata; - web, pgina in-
terretialis; - web particular, propia, interre-
tialis pgina domstica; v. sitio; al pie de -,
in nfima vel in ima pgina; in pginae calce;
ad nfimam pginam; in nfimo pginae mr-
gine; en las - de los diarios, in diariorum p-
ginis; abrir en la - 10, pginam dcimam
aperire.
paginacin: paginarum dispostio vel com-
postio.
pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
// (accin de pagar) soltio, onis f. Sin: per-
soltio; prtii soltio. Uso: - a cuenta, ante-
cessus, us m; - anticipado, promtuum, i n;
prtium promtuum; prtii soltio in anteces-
sum; - al contado, repraesenttio; prtium
praesens; - de la deuda, totus dbiti exsol-
tio; da de -, dies pecniae; exigir - antici-
pado, prtium promtuum exgere.
pagoda: Indorum vel ndicum templum. Sin:
templum buddhsticum.
paguro: pagurus, i m.
paguro
776
pas: cvitas, atis f. Sin: ntio, onis f. Uso: los
- extranjeros, xterae civitates; - altamente
civilizado, ntio perpolita; - desarrollados,
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconmicis profecerunt; - altamente
desarrollados, civitates machinali indstria
mxime florentes; - en va de desarrollo, p-
pulus progrdiens; natio quae ad progressio-
nem ntitur; cvitas, cuius oeconmicae
progressiones sunt in cursu; - subdesarro-
llado, cvitas egentior; natio pibus inferior;
cvitas quae minus in rebus oeconmicis pro-
cessit; cvitas quae minus in pibus profecit;
ntio quae pibus minus valet, ad rem oeco-
nmicam quod prtinet; - occidentales, civi-
tates occidentales.
paisaje: (extensin de terreno que se ve
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum// (extensin de
terreno considerada en su aspecto artstico)
amenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agra-
dable, amoena rgio; rgio situ (vel natur)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum
// (pintura o dibujo que representa cierta ex-
tensin de terreno) pictura topiria. Sin: opus
topirium; rgio in tbula depicta; pictura
peris topirii. Uso: un lindo -, amoenus
locus pictus; rgio situ (vel natur) amoens-
sima; amoenitates pictae pictur topiri.
paisajista: pictor topirius. Sin: topiorum vel
amoenitatum pictor; amoenorum locorum
pictor.
paisista, v. paisajista.
pjaro: avis, is f. Sin: vlucris, is mf; ales,
ltis mf; passer, ris m. Uso: - carpintero,
picus, i m; - mosca, todus; anthphilus; - so-
litario, montcola solitrius // fig, matar dos
- de un tiro, una mercede duas res ssequi; de
eadem fidlia duos paretes dealbare; ms
vale - en mano que ciento volando, arri-
pienda quae offeruntur; - viejo no entra en
jaula, annosa vulpes lqueo non cpitur.
pajaza: stramentum, i n.
paje: puer ulicus. Sin: pedsequus, i m.
pajita: festuca vel festcula, ae f. Sin: pal-
ola; cnnula. Uso: - para beber, cnnula po-
tria.
pajizo: (de color de paja) flvidus, a, um.
Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari co-
lore (abl).
pajonal: palerium, ii n.
Pakistn: Pakistnia vel Pachistnia, ae f.
Sin: Cvitas Pakistaniana.
pakistan : adj pakistanianus vel pachistania-
nus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachista-
nianus, i m.
PAL (abrev de Phase Alternation Line): pha-
sis (-is f) alternatae lneae (= phasis alternans
singularum linearum).
pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; ba-
tillus, i m. Sin: pala, ae f; bipllium // (hoja de
hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retculum, i n; retculus,
i m // (parte ancha del remo, con la cual se
hace fuerza en el agua) palma vel plmula,
ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrgulum // (antipendio
o pintura de altar) (altaris) tbula, ae f.
palabra: verbum, i n. Sin: vocbulum; vox,
vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivr-
bium, ii n; - encltica, enclticum, i n; verbum
enclticum; - interrogativa, interrogationis
verbum; - tcnicas, technicorum verba; vo-
cbula tchnica; palabras del uso comn,
verba e mdio sumpta; - por -, ad ltteram, ad
verbum, verbo // (promesa verbal muy for-
pas
777
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empe-
ar la -, fidem dare licui de liqua re; fidem
suam obligare; fidem interpnere; dar su -
en garanta de algo, suam fidem in rem inter-
pnere; dar su - por otro, fidem licui dare
de ltero; faltar a su -, fidem datam fllere;
fidem violare, fllere, frngere, amttere, le-
dere; mantener la -, fidem servare, exslvere,
slvere; fidem datam conservare.
palabrera: inanis loqucitas (-atis f).
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax,
acis; grrulus.
palacete: villa urbana. Sin: peramoena do-
mncula.
palaciego, v. cortesano.
palacio: paltium, ii n. Sin: ampla (vel mag-
nfica) domus. Uso: - municipal, domus vel
aedes pblica; cria urbana vel municipalis;
aedes municipalis; - presidencial, aedes
(-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - prin-
cipesco, praetrium; - real, rgia domus; - del
deporte, stdium tectum; gmnica domus;
paltium exercitationum agonlium; - de los
congresos, aedifcium convntibus aptum; -
de Justicia, Iusttiae paltium; - de 7 pisos,
aedes VII contignationum; - de Vidrio, Pal-
tium Vtreum; Unitarum Nationum Sedes.
paladn: (caballero del squito de Carlo-
magno) comes (-mtis m) palatinus // (fig,
defensor denodado de alguien o algo) vin-
dex, -dcis m. Sin: defensor.
palafito: paltio, onis f. Sin: sblica, ae f; su-
blcium; csula sublcia vel stagntilis; casa
palis innixa; palustris casa.
palafrenero: strator, oris m. Sin: agso, onis
m; equorum vel stbuli curator.
palanca: vectis, is m. Sin: vectculus; clavis
(-is f); clavcula. Uso: - de cambio en un
coche, - del interruptor, commutatrium;
vectis vel vectculus commutatrius, mutat-
rius; - del freno (en la bicicleta, etc.), pha-
langa freni. En la mquina de escribir: -
espaciadora interlineal, manubrolum linea-
rum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
solvendae chartae; - del cambio de interline-
acin, clavcula stativa interspatiorum; - de
los marginadores, vectculus mrginum; - de
los marginadores automticos, vectculus
mrginum automatorum; - para bloquear el
carro, clavcula sistendo crrulo; - para fijar
y anular los topes, clavcula obcibus ponen-
dis vel auferendis; - para soltar el carro, vec-
tculus solvendo crrulo.
palangana: catinus, i m; catinum, i n. Sin:
labrum; polubrum vel pollubrum; pelvis, is f;
trlleus vel trlleum; vas, vasis n.
palanganero: pelvis vel lebtis sustentcu-
lum.
palanganita: mallvium, ii n. Sin: labellum.
palanqueta: vectculus, i m. Sin: clavcula.
palatal: palatalis, e. Sin: palati (gen). Uso:
sonido -, sonus palatalis.
Palatinado: Palatinatus, us m.
palatino: (relativo al Palatinado) palatinus,
a, um. Sin: ad Palatinatum spectans. Uso: es-
cuela -, schola palatina // (relativo al pala-
dar) palati (gen).
palco: (tablado o palenque donde se coloca
la gente para asistir a una funcin) tabula-
tum, i n. Sin: suggestum, i n; suggestus, us
m; plpitum; tabultio; contabultio; pdium
// (lugar del teatro en que se representa la es-
cena) scaena, ae f. Sin: scaenrium; theatrale
palco
778
saeptum; theatralis plteus.
paleador: ablator pal utens. Sin: homo pal
vel vatillo movens (nives, terram). Uso: - de
nieve, nivis everriator vel depulsor.
palenque: (valla de madera) vallum, i n //
(terreno cercado con madera u otros mate-
riales) saeptum, i n.
paleontropo: palaeonthropos, i m. Sin: ne-
anderthalensis homo.
paleoantropologa: palaeoanthropolgia
sive -loga, ae f. Sin: humanorum fosslium
stdium.
paleoarqueologa: palaeoarchaeolgia sive
-loga, ae f.
paleoarqueolgico: palaeoarchaeolgicus, a,
um.
paleoarquelogo: palaeoarchaelogus, i m.
paleocristiano: palaeochristianus, a, um.
paleoecologa: palaeocolgia sive -loga,
ae f. Sin: antiquorum stuum restittio.
paleoeslavo: adj palaeoslvicus, a, um // sust
antiqua slavorum lingua; Cyrilli Methodiique
sermo.
paleoetnologa: palaeoethnolgia sive -loga,
ae f.
paleoetnolgico: palaeoethnolgicus, a, um.
paleoetnlogo: palaeoethnlogus, i m.
paleofillogo: palaeophillogus, i m.
paleofitografa: palaeophytogrphia sive
-grapha, ae f.
paleofitogrfico: palaeophytogrphicus, a,
um.
paleofitgrafo: palaeophytgraphus, i m.
paleofitologa: palaeophytolgia sive -loga,
ae f.
paleofitolgico: palaeophytolgicus, a, um.
paleogeografa: palaeogeogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: antiquarum continntium
restittio.
paleografa: palaeogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: palaeogrphica disciplina, scintia,
ars; antiquarum scripturarum stdium; vte-
ris scripturae doctrina.
paleogrfico: palaeogrphicus, a, um. Sin:
antiquarum scripturarum (gen); ad palaeogr-
phiam prtinens.
palegrafo: palaegraphus, i m. Sin: anti-
quorum cdicum interpres (-tis m) vel in-
ventor; antiquarum scripturarum studiosus.
paleoltico: adj palaeolthicus, a, um // sust
palaeolthicum aevum.
paleologa: palaeolgia sive -loga, ae f.
paleolgico: palaeolgicus, a, um. Sin: ad
palaeolgiam ttinens.
palelogo: palaelogus, i m.
paleontografa: palaeontogrphia sive -gra-
pha, ae f.
paleontgrafo: palaeontgraphus, i m.
paleontologa: palaeontolgia sive -loga, ae
f. Sin: fosslium investigtio; fosslium vel
antiquorum animntium stdium; fosslium
paleador
779
(vel de fosslibus) doctrina, disciplina, scin-
tia.
paleontolgico: palaeontolgicus, a, um.
Sin: ad palaeontolgiam spectans; ad an-
tiquorum animntium stdium prtinens.
paleontlogo: palaeontlogus, i m. Sin: pa-
laeontolgiae cultor, peritus, studiosus; fos-
slium investigator; fosslium vel antiquorum
animntium studiosus.
paleozoico: adj palaeozicus, a, um. Sin:
animntium originis aetatis (gen) // sust pa-
laeozicum aevum. Sin: animntium orginis
aetas.
paleozoologa: palaeozoolgia sive -loga, ae
f. Sin: fosslium animlium stdium.
paleozologo: palaeozologus, i m. Sin: fos-
slium animntium studiosus.
Palestina: Palaestina, ae f.
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaes-
tinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus,
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-bis m) palaestinensis.
palestra: palaestra, ae f Sin: gmnica pa-
laestra; stdium.
paleta: (tabla o plancha de rueda hidrulica,
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de alba-
il) trulla, ae f // (badil u otro instrumento se-
mejante con que se remueve la lumbre)
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retculum, i n; retcu-
lus, i m // (tabla donde dispone sus colores el
pintor) (pictoris) tabella vel ssula. Sin:
pictria tabella; colorum tabella.
paletada: (golpe que se da con la paleta) va-
tilli ictus (-us m) // (porcin que la paleta o la
pala puede agarrar de una vez) quod va-
tillum cntinet.
palet: superindumentum, i n. Sin: lacerna;
amculum manicatum.
palia: (lienzo que se pone sobre el cliz)
palla, ae f. Sin: clicis operimentum, tegu-
mentum, tegimentum, tegmentum // (cortina
o mampara exterior que se pone delante del
sagrario) velum, i n.
paliar: palliare. Sin: pllio amicire vel ind-
ere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
tgere; contgere.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigat-
rius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
levamentum, i n. Sin: linimentum; medica-
mentum mitigatrium.
palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarba-
dientes) v. esta voz.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
i m. Sin: codex (-dcis m) erasus, rescriptus,
abrasus.
palndromo: palndromus, i m. Sin: versus
palndromus.
palingenesia: palingensia sive -genesa, ae
f; palingnesis, -is f. Sin: nova vel iterata ge-
nertio; novus ortus (-us m).
palinodia: palindia sive -oda, ae f. Sin: re-
tracttio; recanttio.
palio: (insignia pontifical) pllium, ii n. Sin:
pontificale pllium // (dosel porttil) fast-
gium pnsile; v. baldaqun.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-
palma
780
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmrius; pal-
maris, e; adornado con palmas, palmatus //
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso:
batir palmas, pludere // (fig, victoria, gloria,
triunfo) palma, ae f. Sin: lurea; laus; pre-
mium. Uso: la - de la elocuencia, eloquntiae
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuen-
cia, eloquntiae laude duci; conseguir la -,
palmam ssequi; dar, ceder a uno la - de
algo, palmamdare licui in liqua re, palmam
alicius rei licui deferre; llevarse la -, pal-
mam ferre; luream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam
licui negare; recibir la -, palmam accpere;
tener la - en algo, in liqua re (vel alicius
rei) palmam habere vel possidere.
palmar: (relativo a la palma) palmrius, a,
um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a,
um. Sin: clarus; manifestus; perspcuus, pla-
nus; videns, entis. Uso: prueba -, certum ar-
gumentum // (sitio o lugar donde se cran
palmas) palmrium, ii n.
palmario, v. palmar (claro, patente).
palmatoria: (frula o varita de palma) pal-
matrium, ii n. Sin: palmatria frula // (es-
pecie de candelero bajo) palmatria , ae f.
Sin: candelabrum manubriatum; candela-
brum cpulo instructum.
palmera: palma, ae f. Sin: arbor palmae;
palma dactylfera. Uso: bosque de palmeras,
palmetum; palmarum silva vel nemus; fruto
de la -, palma vel plmula; dctylus, i m;
hoja, ramo de -, palma; que lleva un ramo de
palmeras, plmiger, gra, grum; que pro-
duce palmeras (dtiles), rico en palmeras,
plmifer, ra, rum; abundante en palmeras,
palmosus; de -, plmeus; palmrius; palma-
ris.
palmeral: palmetum, i n.
palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
fstibus liquem verberare; no se necesitan
palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
fstibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
paloduz, v. regaliz.
paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, co-
lumba internntia, epistularis, viatrix; - sil-
vestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
columbinceus.
palomar: columbrium, ii n.
palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
i f. Sin: colmbulus; pullus columbinus.
palomita: (roseta de maz tostado) v. roseta.
palomo: (macho de la paloma) columbus, i
m. Uso: - mensajero, columbus internntius,
rmeans, viator.
palpable: palpbilis, e. Sin: tractbilis vel
attrectbilis; tctilis; tangbilis; contrectbilis
// fig apertus, a, um. Sin: perspcuus; mani-
festus; videns.
palpar: attrectare. Uso: el que palpa, attrec-
tator.
palpitacin: palpittio, onis f. Uso: - del co-
razn, cardiopalmos, i m; (frequens) cordis
palpittio.
paludismo: malus ar. Sin: ar infestus, ma-
lignus, mrbidus, nocens, nocivus, pernicio-
sus.
pampa: planum latum ac diffusum. Sin: ps-
cua, orum npl; gramnea pscua; planties
Amricae Australis.
pan: panis, is m. Uso: - cimo, panis zymus;
- blanco, panis albus, cndidus, nveus, sili-
palmar
781
gneus, e silgine; - dulce, focale, is n; pla-
centa, ae f; - dulce Motta, mottianum libum;
- dulce de Espaa, dulcis panis hispnicus; -
dulce de Miln, mediolanense libum (frcti-
bus fartum); mediolanensis placenta; - euca-
rstico, panis eucharsticus; - ntegro o
integral, panis cibrius; - media-luna, panis
lunatus; - negro, panis ater, niger, rbidus;
panis pleni scalis; - rallado, panis rasus, tri-
tus, contritus, comminutus; - tostado, panis
tostus // - con levadura, fermentatus panis; -
de cebada, panis hordceus; - de centeno, se-
clinus panis; - de Espaa, panis hispnicus;
- de habas, panis fabceus; - de jengibre,
libum piperatum; - de municin, panis milita-
ris vel castrensis; - de trigo, panis tritceus; -
en varitas, v. grisn. Uso: cesta de -, pan-
rium vel panarolum, i n; hacer pan, panem
confcere, fcere; la obra de hacer -, panif-
cium.
pana: mancunianum, i n.
panacea: panaca, ae f. Sin: panax, cis m;
pnace, es f; pnaces, is n; panchrestum me-
dicamentum.
panadera: furnria, ae f. Sin: (taberna) pa-
nria; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes fur-
nriae exercendae.
panadero : pistor, oris m. Sin: furnrius; p-
nifex, fcis m; artcopus, i m; siliginrius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnria, ae f; panria ars; ser -,
furnriam vel pistrinum exercere.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor.
panafricano: panafricanus, a, um.
panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
favos.
panam: (sombrero) ptasus stramentcius.
Sin: plleus stramentcius; ptasus ple con-
cinnatus; ex plea galerculus // (tela) tela pa-
namensis.
Panam: Pnama, ae f. Sin: Panmia; Pana-
mensis Ntio vel Respblica. Uso: Canal de
-, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Pana-
mensis; Fossa Panamensis.
panarabismo: panarabismus, i m.
pancarta: pannus inscriptus.
pancracio: pancrtion vel pancrtium, ii n.
pncreas: pncreas indecl; pncreas, ae f.
Sin: pancretica glndula.
pancretico: pancreticus, a, um. Sin: ad
pncreas ttinens. Uso: canal -, canalis pan-
creticus; jugo -, pancreticus sucus.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: pncreae
inflammtio; pancreticae glndulae inflam-
mtio.
pancromtico: panchromticus, a, um. Sin:
omnes colores rferens.
panda: (mamfero) ailurus fulgens vel minor.
pandemia: pandmia sive -dema, ae f. Sin:
effusa pestilntia. Uso: - global, pandmia
globalis.
pandmico: pandmicus, a, um.
pandemnium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusin) pandaemnium, ii n. Sin:
strpitus (-us m); magna confsio; perturbtio
mxima; mximus tumultus; convcium.
pandemnium
782
pandera, v. pandero.
pandereta: tympanolum, i n.
pandero: tmpanum, i n. Uso: tocador de -,
tympanista, ae m; tocar el -, tympanizare;
tmpanum pulsare
pandilla: (grupo de gente que se rene para
algn fin) grex, gregis m. Sin: caterva; glo-
bus; manus (-us f); socetas. Uso: - criminal,
malefactores consociati mpl; malefactorum
grex; praedatria manus; latrocnium.
panecillo: panicellus vel panculus, i m. Sin:
pastillum vel pastillus; orbculus panis. Uso:
- candeal, panculus similagneus, vel e s-
mila factus; - embutido; pastillum farctum vel
fartum; - salado, crstulum sale condtum.
panegrico: panegricus, i m. Sin: panegri-
cus sermo; panegrica celebrtio, commemo-
rtio, laudtio.
panegirista: panegyrista, ae m. Sin: laudator;
praeco; praedicator.
panel: (lmina, plancha, hoja de metal u otra
materia) lmina, ae f. Uso: - aislante, lmina
separativa vel seclusria; - radiante, radiosa
lmina; - solar, lmina solaris.
paneslavismo: panslavismus, i m. Sin: Sla-
vorum unitatis stdium.
paneslavista: (perteneciente o relativo al pa-
neslavismo) ad panslavismum spectans //
(partidario del paneslavismo) panslavista, ae
m. Sin: Slavorum unitatis fautor; Slavorum
unitati favens.
paneuropeo: paneuropaeus, a, um.
panfletista: libelli satrici auctor.
panfleto: libellus satricus, famosus, crimi-
nosus.
pangermanismo: pangermanismus, i m. Sin:
Germanos coniungendi stdium.
pangermanista: pangermanista, ae m. Sin:
Germanos coniungendi studiosus // (relativo
al pangermanismo) ad pangermanismum
prtinens.
pnico: terror, oris m. Sin: terror pnicus;
casus (-us m) pnicus; sbitus terror; lymph-
ticus metus.
panificable: panificbilis, e. Sin: ad panem
faciendum ttinens.
panificacin: panifictio, onis f. Sin: panif-
cium; panis confctio.
panificadora: sedes furnriae exercendae.
panificar: panificare. Sin: panem fcere,
confcere.
panislmico: panislmicus, a, um.
panislamismo: panislamismus, i m.
panislamista: panislamista, ae m.
panizo: pancum, i n; pancium, ii n.
panocha, v. mazorca.
panoja, v. mazorca.
panoplia: panhoplon vel panhoplum, i n.
panorama: prospectus, us m. Sin: cir-
cumspectus; conspectus; panorama, tis n;
vsio. Uso: - internacional, orbis prospectus;
- del mundo contemporneo, mundi, qui nunc
est, prospectus; - predominantemente nega-
pandera
783
tivo del mundo presente, conspectus mxi-
mam partem improbandus huius
tmporis;qu lindo -!, o praeclarum prospec-
tum!
panormico: prospectivus, a, um. Sin: pano-
rmicus.
pansexualismo: pansexualismus, i m.
pantalla: (superficie blanca que sirve para
proyectar sobre ella imgenes fotogrficas o
cinematogrficas) album, i n. Sin: quadrum
visficum; album lcidum vel visficum. Uso:
- cinematogrfica, album; cinematographi
album, tela, tbula; in cinemateo lnteum late
extentum; - ptica, album lnteum; - televi-
siva, album televisficum, televisrium, vis-
ficum; vitrum televisficum; album
televisfici scrnii; teleormatis album; vtrea
teleormatis fcies; - de computadora, scr-
nium, ii n; quadrum visficum computatriae
// (aparato que se coloca delante de la luz
para que no ofenda los ojos o para dirigirla
hacia donde se quiera) umbrculum, i n. Sin:
radiculum // - calefactora, radiatrium elc-
tricum; - de chimenea, ignis umbrculum vel
umbella.
pantaln: bracae, arum fpl. Sin: sarabara vel
saraballa, ae f; sarabarum vel saraballum, i n.
Uso: - corto, bracae constrictae; - vaquero,
bracae rudes, spissae, crassae; - de deporte,
campestre, is n; - de golf, bracae follicantes;
sarabara follculans; ponerse los -, bracas sibi
indere; bracis se indere.
Pantaln (personaje de la comedia vneta):
ridiculrius ldio (-onis m). Sin: ridiculrius
Venetorum ldius (-ii m).
pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin:
brculae, arum fpl; femorlia vel feminlia,
ium npl.
pantano: (terreno anegado por las aguas es-
tancadas, y de fondo ms o menos cenagoso)
palus, dis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
aquarum receptculum.
pantesmo: panthesmus, i m. Sin: doctrina
mnia Deum esse affirmans.
pantesta: (que sigue la doctrina del pante-
smo) panthesta, ae mf. Sin: panthesmi fau-
tor, sectator // (perteneciente o relativo al
pantesmo) v. pantestico.
pantestico: panthesticus, a, um. Sin: ad
panthesmum spectans.
pantera: panthera, ae f. Sin: prdalis, is f
(- hembra); pardus, i m (- macho).
pantografa: pantogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: pantogrphica ars.
pantogrficamente: pantogrphice. Sin: per
pantgraphum.
pantogrfico: pantogrphicus, a, um. Sin: ad
pantogrphiam prtinens.
pantgrafo: pantgraphum, i n; pantogr-
phium, ii n. Sin: instrumentum pantogrphi-
cum; v. escobilla.
pantmetra: pantmetrum, i n.
pantomima: pantomimus, i m. Uso: repre-
sentar una -, pantomimum gere.
pantommico: pantommicus, a, um.
pantomimo: pantomimus, i m.
pantufla: slea, ae f. Sin: crpida; sand-
lium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
vendedor de pantuflas, solerius.
pantufla
784
pao: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus,
i m. Sin: lnteum. Uso: - basto, lnteum gros-
sum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, ln-
teum tnue; - semifino, semilnteum; - de co-
cina, tersrium; pannus tersrius; - de lino
burdo, pannus domsticus; - para forros, ln-
teum vestirium; - para trabajos de mano,
lnteum ad acs opus.
paolito o pauelito: sudarolum, i n. Sin:
lintolum.
pauelo: lintolum, i n. Sin: sudrium; (para
limpiarse la nariz) nasitrgium; muccnium,
mucnnium, mucnium, ii n; (para la cabeza,
para el cuello) ricnium; - islmico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudrium orrium.
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudrio f-
ciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudrio nares emngere.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Pntifex
(-fcis m); Romanus Pntifex, Pntifex Mxi-
mus; Augustus Pntifex; Pastor Supremus;
Iesu Christi Vicrius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pon-
tficem Mximum elgere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum mximum obtinere; Iesu
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel per-
sonam in terris gere, sustinere.
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el
tubrculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ris
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m).
Uso: - fritas, tbera solani fricta; solani tbe-
rum sgmina fricta; - al horno, tuber solanum
assum; papas sin pelar o cocidas con su
monda, poma terrstria non mundata, vel non
purgata; cultivador de papas, solani tberi
(vel tberum) cultor.
papable: papbilis, e. Sin: summo pontifi-
catu dignus; summo pontifictui aptus.
papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
(-ris n).
papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
m; pontifcia dgnitas // (los papas) pontfi-
ces, um mpl.
papagayo: (ave) psttacus, i m. Uso: repetir
algo como un -, liquid recnere // (orinal) v.
esta voz.
papahgo: (vela) spparum, i n; spparus, i
m.
papal: papalis, e. Sin: pontifcius; pontifica-
lis. Uso: misa -, missa papalis.
papalina: (gorra o birrete) galerculum, i n //
(cofia de mujer) mitella, ae f.
papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifcius, a, um.
papanatas: caudex, dcis m. Sin: stipes, ptis
m; homo stlidus.
Pap Noel: Pater Natalcius.
papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: -
blanco, charta pura; - borrador, adversria,
orum npl; - carbn, - carbnico, - de calco,
charta transcriptcia, carbnea, duplicatria; -
celofn, cellphana, ae f; cellophnia mem-
brana; - ecolgico, charta oecolgica; - hec-
togrfico, charta hectogrphica; - higinico,
charta hyginica, purgatria, mundatria; -
impreso, charta typis impressa; - moneda,
charta vel scheda nummria; - pergamino, -
apergaminado, membrana; membranum;
pergamena; charta membrnea vel membra-
ncea; - pintado, charta picta vel ornament-
ria; - rayado, lineata pgina; lineatum flium;
- reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
dentata; - secante, charta bbula; bbulum
flium; - sellado, - timbrado, charta (pblice)
pao
785
signata; - transparente, charta translcida //
- de carta, charta epistularis; - de desechos,
charta intilis vel vetus; - de embalaje, charta
emportica; - de escribir, charta scriptria; -
de estraza, emportica, ae f (charta); charta
inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta
tabcina; - de oficio, charta maior; librito de
- de fumar, chartae tabcinae libellus; - de
seda, charta bombcina; srica charta; - de
vidrio, - de lija, charta vitrria; charta vitr-
ola; charta vtreo plvere aspersa; comer-
ciante en -, chartrius, ii m // de -, chartceus;
fbrica de -, officina chartria // (escrito o
impreso) scriptum, i n. Uso: est entre mis -,
inter mea scripta est // (parte de la obra dra-
mtica que representa cada actor) pars, par-
tis f; partes, prtium fpl. Uso: desempear el
- principal, primas partes gere; interpretar
un -, partem gere // (fig, quehacer o funcin
que uno desempea en la vida) partes, ium
fpl. Sin: persona, ae f (por analoga con el
lenguaje teatral); munus, nris n (incumben-
cia); offcium, ii n (deber). Uso: - de acusador,
partes accusatoris; aprender el propio - , partes
dscere; cumplir bien su -, suas partes ex-
plere; susceptam personam recte (vel bene)
grere; desempear el propio -, fungi vice
sua; hacer mal -, susceptam personam male
grere.
papelera: (mueble) loculamentum, i n. Sin:
loculamentum chartulrium; armrium //
(cesta para tirar los papeles que no sirven)
sirpculus vel scirpculus, i m. Sin: quasillus;
sirpculus chartrius; sirpcula chartria;
chartria cista, crbula, cstula, cistella. Uso:
tirar a la -, in sirpculum concere, incere,
decere, procere; v. canasto.
papelera: chartria vel chartarum taberna.
papelero: (persona que fabrica papel) char-
tarum pifex (-fcis m). Sin: chartrius; qui
chartas cnficit // (persona que vende papel)
chartopla, ae m. Sin: chartrius; chartarum
vnditor; qui chartas vendit.
papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pe-
cnia chartcea; nummus chartceus; pecu-
niria chrtula; scida vel scdula nummria,
nummria chrtula. Uso: papeles moneda de
cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedi-
nummi quinque (decem, centum, quingento-
rum) euronum; veinticinco mil liras en -
moneda, nummriae chrtulae viginti quin-
que milium libellarum; retener oficialmente
los papeles moneda falsificados, officiliter
retinere schedinummos falsificatos.
papelorio: chartarum frrago (-gnis f).
papelote o papelucho: (papel o escrito des-
preciable) ltterae inanes fpl. Sin: scripta vlia
npl; tbulae incnditae fpl.
paperas: scrfulae, arum fpl; v. parotiditis.
papiro: papyrus, i f; papyrum, i n. Uso: de -,
paprius.
papirografa: papyrogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: papyrogrphica ars.
papirogrfico: papyrogrphicus, a, um. Sin:
ad papyrogrphiam ttinens.
papirgrafo: papyrgraphus, i m. Sin: papy-
rogrphiae cultor.
papirologa: papyrolgia sive -loga, ae f.
papirlogo: papyrlogus, i m. Sin: papyro-
lgiae peritus vel cultor; papyrorum studiosus
vel interpres (-tis m).
papisa: papissa, ae f.
papismo: papismus, i m.
papista: papista, ae mf. Sin: papismi (vel Ro-
papista
786
mani Pontficis) fautor m, fautrix f.
papita: glbulus solanianus.
pprika: cpsicum, i n.
Papa y Nueva Guinea: Papua Nova Gui-
nea.
Papuasia o Papa: Papusia, ae f.
ppula: ppula, ae f. Sin: pstula; ulcus
(-cris n).
paquebote: acturia, ae f.
paquete: (lo o envoltorio) involcrum, i n.
Sin: fascis (-is m); fascculus; compactura;
sarcnula. Uso: - postal, cursualis fascis vel
sarcnula; involucrum pblico cursu missum
vel mittendum; fascis vel fascculus pblico
cursu missus vel mittendus; - de cartas, fas-
cculus vel volumen epistularum; - de ciga-
rrillos, hispanicarum vel convolvellorum
fascculus (atado); hispanicarum capsella
(cajetilla), - de libros, fascis vel fascculus li-
brorum; librorum compactura; - de tabaco,
contusi tabaci cpsula // (conjunto de cartas
o papeles) - accionario, summa syngrapha-
rum scii pecunirii // (paquebote) v. esta
voz.
paquidermo: pachyderma, tis n.
Paquistn, v. Pakistn.
paquistan, v. pakistan.
par: adj par, paris // sust par, paris mf; par,
paris (pl pria, ium) n. Uso : seis - de geme-
los siameses, sex pria geminorum siamico-
rum.
parbola: (alegora que encubre una cosa
importante) parbola, ae f; parbole, es f //
Geom, parbola vel parbole. Sin: rbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per ra ferri.
parablico: parablicus, a, um.
parabrisa, v. parabrisas.
parabrisas: crystallum contra auram. Sin:
vtreus plteus; antcum (autoraedae) vitrum;
vitrum (autocineti) antrius; antiarium vi-
trum; vtrei ventorum bices; vtreae vento-
rum bices.
paracadas: decidculum, i n. Sin: desult-
rium; umbella pnsilis vel adaprtilis; um-
bella salvfica; umbella descensria; umbella
descnsui moderando; umbrculum ad des-
censum remorandum; umbella lapsum chi-
bens.
paracaidismo: decidculo utendi ars (artis f).
paracaidista: decidiculrius, ii m. Sin:
(homo, ivenis) decduus; salvfica umbella e
caelo labens; (si se trata de militar) decduus
miles (-ltis m); aronauta decduus.
paracentesis: paracntesis vel -centsis, is f.
Sin: a ltere pnctio.
parachoques: collisionis repugnculum vel
defensculum. Sin: prtica antipulsria; co-
llisionum tutela; transtillum collisus propul-
sans.
paraclasa: parclasis vel paraclsis, -is f.
Sin: terrae fractura; terrestris crustae fractura.
parada: (lugar o sitio donde se para) sttio,
onis f. Sin: mnsio. Uso: - de automviles, de
coches de punto, vehiculorum sttio // (quite)
repulsa, ae f. Sin: mpets reictio // (Mil, for-
macin de tropas para pasarles revista o
papita
787
hacer alarde de ellas en una solemnidad) m-
litum recnsio vel inspctio. Sin: ostensiona-
lis pompa militaris.
paradigma: (ejemplo o ejemplar) para-
digma, tis n. Sin: exemplar; spcimen, mnis
n // (Leng, cada uno de los esquemas forma-
les en que se organizan las palabras para sus
respectivas flexiones) prospectus, us m. Sin:
schema; schemticum exemplum; structura
verborum primria.
paradoja: paradxon vel paradxum, i n.
Sin: mirum; mirbile; absurdum; sentntia e
communi sensu abhorrens.
paradjico: paradxus, a, um. Sin: mirbilis;
mirus; inauditus; contra vel praeter opinio-
nem mnium.
paradojismo: rtio paradxi prpria.
paraescolar: praeterscholaris, e.
paraestatal: civitatis institutorum smilis.
parafango, v. guardabarros.
parafasia: paraphsia sive -phasa, ae f. Sin:
loquelae perturbtio; abnormis loquela; ab-
normis loquendi rtio.
parafernales: bienes -, bona quae extra
dotem sunt.
parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin:
petrlei sdimen (-mnis n).
parafinar: paraffinum indcere.
parafrasear: circmloqui. Sin: parphrasi
vel circumlocutione uti; liis verbis signifi-
care.
parfrasis: (explicacin o interpretacin
amplificativa de un texto) parphrasis, is f.
Sin: lbera vel liberior interprettio; circitus
(-us m) vel circmitus (-us m) eloquendi.
parafrstico: paraphrsticus, a, um.
paragnesis: paragnesis, -is f. Sin: metallo-
rum formtio.
paragensico: paragenticus, a, um. Sin: ad
paragnesin spectans.
paragolpes, v. parachoques.
pargrafo: Gram pargraphus, i mf. Sin: ar-
tculus; incisum.
paraguas: umbella vel umbrella, ae f. Sin:
umbrculum; umbella pluvialis vel pluviti-
lis; pluviale tegumentum vel tutculum; pli-
ctile tegmen (-mnis n). Uso: fbrica de -,
umbellarum officina; tienda de -, v. parage-
ra; abrir el -, umbrellam distndere; cerrar
el -, umbrellam plicare.
Paraguay: (Repblica) Paraguaia vel Para-
guaya, ae f. Sin: Paraquria // (ro de Am-
rica) Paraqurius flvius.
paraguayo: adj paraguaianus, paraguayanus,
paraquarianus, a, um // sust Paraguaianus,
Paraguayanus, Paraquarianus, i m.
paragera: umbellarum taberna.
paragero: (persona que por oficio hace pa-
raguas) umbellarum pifex (-fcis m) // (per-
sona que por oficio vende paraguas)
umbellarum vnditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum re-
positrium.
paraso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caelstium vel beatorum sedes; celitum reg-
num; aeterna caelstium gudia // (fig, lugar
paraso
788
encantador) ese lugar es un -, ille locus
amoenssimus est; nullus illo amenior locus;
una paz de -, suavssima pax; numquam in-
terpellata quies (= una quietud jams in-
terrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro
colocado en la parte ms elevada, gallinero)
cvea summa.
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f.
paralalia, v. parafasia.
paralasis, v. paralaje.
paralaxi, v. paralaje.
paralela: parallelos vel parallela lnea. Sin:
lnea pribus intervallis distans.
paralelamente: parallelo modo. Sin: pa-
rallela ratione; pari intervallo vel pribus in-
tervallis; tractu pari; recta alicuius rei
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre
- con, currit parallelo cursu una cum + abl;
la selva se extiende - al ro, silva recta flmi-
nis regione prtinet // fig priter. Sin: item;
simul; concrditer; unanmiter.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnsticos) hastae parallelae. Sin: sseres
paralleli; tigna parallela.
paraleleppedo: paralleleppedum, i n;
paralleleppedus, i m.
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom,
estado de dos lneas o planos que son para-
lelos) aequilattio; aequbilis rtio // (simili-
tud) similitudo, inis f. Sin: similitdinis rtio
// (simetra estilstica) concnnitas, atis f.
paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a,
um. Sin: aeque distans. Uso: crculos parale-
los, crculi paralleli; lneas - a algo, lneae
pribus intervallis ab liqua re distantes; l-
neas - entre s, parallelae lneae; lneae aequis
intervallis inter se distantes; vidas -, vitae pa-
rallelae // fig smilis, e. Sin: par // (crculo del
globo terrestre paralelo al Ecuador) crculus,
i m. Sin: parallelus; parallelus crculus // (fig,
cotejo o comparacin de una cosa con otra)
compartio, onis f. Sin: colltio; contntio.
Uso: hacer un -, liquid cum liqua re com-
parare, conferre, compnere; contentionem
fcere; comparationem habere.
paralelogramo: parallelogrammon vel
parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, tis n.
parlisis: parlysis , is f. Sin: apoplexa, ae
vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - es-
pstica, parlysis spstica; - infantil, po-
liomyelitis epidmica; - progresiva, parlysis
progrdiens; apoplexis ditina; ataque im-
proviso de -, necopinata apoplexis; desplo-
marse por un ataque de -, necopinata
apoplexi correre; estar afecto, aquejado de
-, parlysi detineri, laborare, languere; pade-
cer de - progresiva, apoplexi ditina conflic-
tari; sufrir un ataque de -, parlysi crripi.
paraltico: paralticus, a, um.
paralizado: parlysi correptus, affectus, la-
borans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lnguidus; remis-
sus. Uso: - por algo, liqua re brutus; - por
el fro, nmio frgore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
torpere intr; torpscere vel languscere intr.
paralizar: parlysi affcere. Sin: paralticum
fcere vel rddere; membrorum usu destit-
ere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.
parallel (Inform), paralelo: (hardware) paral-
lelus, a, um // (software) simul perans.
paralgico: paralogsticus, a, um. Sin: fallax;
paralaje
789
captiosus.
paralogismo: paralogismus, i m. Sin: falsa
rtio vel ratiocintio; fallax argumenttio.
paralogizar: male vel vitiose ratiocinari. Sin:
fallciter argumentari.
paramdico: artis salutaris minister (-tri m).
Sin: adiutor a rebus mdicis; medendi artis
adiutor.
paramentos: (vestiduras sacerdotales) sacra
vestimenta. Sin: sacrae vestes; sacerdotlia
ornamenta // (adornos del altar) sacra orna-
menta. Sin: sacra supellex (-lctilis f); sacrae
supellctiles; paramenta vel vestimenta litr-
gica.
parmetro: Mat parmetron vel parmetrum,
i n // fig rgula; partes, ium fpl; rgula et iu-
dcium; certa iudicandi nota. Uso: - interior,
nimi partes; parmetros de normalidad,
normalitatis rgulae.
paramilitar: paramilitaris, e. Sin: miltiae s-
milis.
paramnesia: paramnsia sive -mnesa, ae f;
parmnesis, -is f. Sin: memria abnormis;
memriae anomlia.
pramo: pramus, i m.
paraninfo: (padrino de bodas) auspex, pcis
m. Sin: prnubus; paranymphus // (saln de
actos acadmicos en ciertas universidades)
auditrium, ii n. Sin: aula magna; magna
xedra; oecos vel oecus (-i m) mximus.
Uso: - pequeo, exdrium.
paranoia: parania, ae f. Sin: amntia, de-
mntia; insnia; mentis alientio.
paranoico: paranicus, a, um. Sin: demens,
entis.
paranomasia, v. paronomasia.
paranormal: metapschicus, a, um. Sin:
nimi facultates exsperans.
parapeto: (muralla detrs de la cual se colo-
can los sitiados para defenderse contra el
fuego enemigo) lorca, ae f. Sin: plteus //
(pretil o antepecho) crepdo, dnis f.
paraplejia o parapleja: paraplgia sive
-plega, ae f. Sin: inferioris crporis parlysis.
parapljico: paraplgicus, a, um. Sin: (rela-
tivo a la parapleja) ad paraplgiam prti-
nens; (afecto de parapleja) paraplgi
affectus, debilitatus, mancus.
parapsicologa: parapsycholgia sive -loga,
ae f.
parapsicolgico: parapsycholgicus, a, um.
parapsiclogo: parapsychlogus, i m.
parar: refrenare. Sin: retinere, corcere, ss-
tere, inhibere. Uso: - una mquina, un motor,
mchinam, motrium sstere vel inhibere.
pararrayo: flminar, aris n. Sin: fulminvo-
rum; alexiceraunon, i n; adversus flmina
munimen (-mnis n); fulminaris antenna; ap-
paratus fulmen avertens; (apparatus) receptor
flminum; (apparatus) aversor flminum;
(apparatus) deductor flminis. Uso: - radiac-
tivo, (apparatus) rdians flminum dissolu-
tor.
parasitario: (relativo a los parsitos) ad pa-
rastos ttinens // (provocado por la presen-
cia de parsitos) ob parastos. Sin:
parasitorum caus.
parasitario
790
parasiticida: medicamentum parastis inter-
necivum. Sin: venenum parastis interimen-
dis.
parastico: parasticus, a, um. Sin: ad paras-
tum spectans.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasit-
tio; parasitorum vel parastica ars // fig para-
sitorum mos vel ars; parastica vivendi rtio.
parsito o parasito: parastus, i m; parasta,
ae f. Sin: nimal parasticum; nimal alienis
impensis altum vel nutritum // fig parastus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alien mens vi-
vens.
parasitologa: parasitolgia sive -loga, ae f.
Sin: de parastis doctrina.
parasol, v. sombrilla.
parataxis: parataxis, is f. Sin: coordintio
enuntiatorum.
paratfico: paratphicus, a, um. Sin: paraty-
pho affectus.
paratifo: paratyphus, i m. Sin: bengnior
typhi morbus.
paratiroides: parathyrodes, is f. Sin: gln-
dula parathyrodes.
parcela: partcula, ae f. Uso: - de terreno,
agri partcula; agellus partitionalis; fundi di-
visi partcula.
parcelacin: fundi parttio vel divsio.
parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sar-
cire; recompnere; refcere; reparare. Uso: -
una cubierta, ceratum vel cerotum gmmeae
rotae agglutinare; - un neumtico, ceratum
vel cerotum pneumtico agglutinare.
parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
un -, v. parchar.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
-, non aequo nimo esse; ser - en juzgar,
aequo nimo non iudicare.
parcialidad: (prevencin en favor) grtia, ae
f. Sin: favor et grtia. Uso: delito de -, grtiae
crimen; sospecha de -, suspcio grtiae //
(prevencin en contra) inquitas, atis f. Sin:
iniquus nimus; non aequus nimus.
pardillo: (ave) lxia, ae f. Sin: prrula.
parecer: opnio, onis f. Sin: sentntia. Uso:
segn mi -, mea quidem opinione; segn tu -,
tu quidem sentnti; ut tua fert opnio.
pared: pries, tis m. Uso: - divisoria, me-
dianera, pries vel murus mdius.
pareja: par, paris m, f, n. Sin: bini; gmini.
Uso: - homosexuales, pares homosexuales; -
de bueyes, iugum boum; bini boves; - de ge-
melos, fratres gmini; y simplem gmini,
orum; noble - de hermanos, par nbile fra-
trum; tres o cuatro - de amigos, tria vel quat-
tuor amicorum pria; - de novios, sponsi,
orum m vel sponsus et sponsa; - de esposos,
cniuges, um m vel vir et uxor; - en dificul-
tad, cniuges in difficulttibus versantes //
(compaero o compaera en los bailes) con-
saltator m, consaltatrix f.
parnesis: parenesis, -is f. Sin: horttio, ex-
horttio, adhorttio, onis f.
parentico: paraenticus, a, um. Sin: exhor-
tativus; hortativus; suasrius; monitrius.
parnquima: parnchyma, atis n.
parenquimatitis: parenchymatites, is f.
parasiticida
791
parntesis: (signo ortogrfico) parnthesis,
is f. Sin: interpostio; interclsio; interictio;
parnthesis (vel interpositionis, vel interclu-
sionis, vel interiectionis) nota; parntheses (el
signo completo); parnthesis aperta (la pri-
mera mitad); parnthesis clausa (la segunda).
Uso: signos del -, parnthesis signa vel notae;
abrir un -, parnthesin inire vel inchoare; pa-
rnthesin apertam pnere; cerrar un -, parn-
thesin cludere vel concldere; parnthesin
clausam pnere; colocar, encerrar algo entre
-, liquid parenthsibus intercldere // (ora-
cin o frase incidental) parnthesis, is f. Sin:
interpostio; interclsio; interictio; propos-
tio interiecta. Uso: intercalar un -, liquid in-
terpnere // (fig, digresin) abrir un breve -,
a propsito declinare aliquantum; entre -,
biter; dicho sea entre - (incidentalmente)
biter dictum sit.
parenttico: parenthticus, a, um. Sin: inter-
psitus.
parergn: parergon vel parergum, i n. Sin:
additamentum; accssio; appendix (-cis f);
ornamentum dditum.
paresia: presis , is f. Sin: musculorum rela-
xtio vel remssio.
parestesia: paraesthesis, -is f ; paraesthsia
sive paraesthesa, ae f. Sin: abnormis sen-
tiendi facultas; sensibilitatis perturbtio.
parestsico: paraesthsicus, a, um.
parhelio: parhlius vel parhlios, ii m; par-
hlium, ii n.
paria: (habitante de la India, de nfima con-
dicin social, fuera del sistema de las castas)
pria m indecl. Sin: indus nfimi rdinis, vel
nfimae plebis, vel nfimae condicionis // fig
homo nfimi rdinis; homo contemptssimus.
pariente: propnquus, (consanguneo) cog-
natus vel consanguneus, a, um; (no consan-
guneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien,
cognatione vel affinitate cum liquo coninc-
tum esse.
parietal: parietalis, e.
parietaria: parietria, ae f.
parificacin: parifictio, onis f. Sin: aequi-
partio; paritatis concssio; aequablitas; ae-
qulitas; parlitas; aequtio iuris; aequi iuris
condcio.
parificado: parificatus, a, um. Sin: par fac-
tus, effectus; aequiparatus; paritate donatus.
Uso: escuela -, schola parificata.
parificar: parificare. Sin: aequare; aequipa-
rare; parem fcere vel rddere; paritatem con-
cdere vel largiri; aequum ius tribere; aequo
iure pnere. Uso: - una escuela privada,
scholam privatam pblicis parificare.
paritario: peraequatus. Sin: prilis; parith-
ticus; pribus prtibus constans. Uso: comi-
sin -, conslium prile vel parithticum.
parking, v. aparcamiento, estacionamiento.
Parkinson: (enfermedad de -) v. prkinson.
prkinson: morbus parkinsonianus.
parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v.
prkinson.
parlamentar: (hablar, platicar) loqui. Sin:
clloqui; sermonem conferre cum liquo //
(hacer o escuchar proposiciones para la en-
trega de una plaza o para un armisticio, con-
trato, etc.) gere de liqua re. Uso: - sobre la
rendicin, el armisticio, gere de condicini-
bus deditionis, indutiarum; - acerca de la
parlamentar
792
compra o venta de una mercadera, gere de
merce emenda vel vendenda.
parlamentario: (militar que se enva a par-
lamentar) orator, oris m. Sin: legatus; cadu-
ceator // (miembro de un parlamento)
parlamentrius, ii m. Sin: dminus parlamen-
taris; legatus (vel delegatus, vel orator) popu-
laris vel ppuli; scius conslii (vel conclii)
pblici; legumlator popularis // (pertene-
ciente al parlamento) parlamentrius, a, um.
Sin: parlamentaris, e; prprius legatorum p-
puli; contionis vel criae (gen), pblici con-
slii sive conclii (gen); ad parlamentum
prtinens.
parlamentarismo: parlamentarismus, i m.
Sin: legumlatorum populrium rgimen.
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin:
parlamentarismi sectator vel ssecla; (coetus)
legumlatorum populrium fautor.
parlamento: parlamentum, i n. Sin: pbli-
cum conslium vel conclium; coetus (-us m)
legatorum populrium; pblicus legum lato-
rum coetus; oratorum populrium coetus; p-
blicus coetus lgibus ferendis. Uso: -
europeo, europaeum parlamentum; coetus le-
gatorum populrium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolucin del -, dis-
soltio parlamenti.
parlanchn, v. palabrero.
parlante, v. altavoz.
parlotear, v. charlar (hablar mucho ...).
parmesano: (natural de Parma) Parmensis,
is m // (perteneciente o relativo a esta ciu-
dad) parmensis, e. Sin: ad Parmam ttinens //
(queso) parmensis, is (cseus m).
paro: (suspensin del trabajo industrial por
parte de los patronos) laboris suspnsio vel
intermssio. Sin: imperata perum interms-
sio // (interrupcin de la actividad laboral
por parte de los trabajadores) v. huelga //
(especie de pjaro) clunipulsans avcula.
parodia: (imitacin burlesca de una obra
seria de literatura) pardia sive paroda, ae
f. Sin: ridcula alicius peris (vel scripti, vel
libri) imittio // (cualquier imitacin burlesca
de una cosa seria) pardia, ae f. Sin: liquid
in ridculum deflexum; iocosa vel ridcula ali-
cius rei imittio. Uso: hacer la - de algo, li-
quid per ridculum detorquere; imitando per
iocum liquid irridere // (imitacin burlesca
de una msica seria, o aplicacin de una
letra burlesca a una meloda seria) pardia,
ae f. Sin: ridcula crminis (vel cntici) imi-
ttio; carmen (vel cnticum) in risum defle-
xum.
parodiar: parodiare. Sin: pardiam fcere;
imitando deridere; per pardiam imitare; per
ridculum detorquere.
pardico: pardicus vel parodsticus, a, um.
paronimia: paronmia, ae f. Sin: paronymo-
rum qulitas.
paronmico: paronmicus, a, um. Sin: ad pa-
ronmiam (vel ad parnyma) spectans.
parnimo: parnymum, i n.
paroniquia: paronchia sive -nycha, ae f.
paronomasia: paronomsia, ae f. Sin: agno-
mintio; supprile, is n; verborum ludus vel
lsio; eruditus verborum ludus.
partida: (cada una de las dos glndulas sa-
livales situadas debajo del odo) parotis, dis
f. Sin: salivria (vel salivae) glndula //
(tumor inflamatorio en estas glndulas) v.
parlamentario
793
parotiditis.
parotiditis: parotitis, dis f. Sin: parotites, is
f; partidum (vel salivae glandularum) in-
flammtio.
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una
enfermedad, morbus et accssio; morbi ac-
cssio; - de la fiebre, febris accssio, accessus
(-us m), accensus (-us m), mpetus (-us m); -
del dolor, summi vel acrrimi doloris intntio
// - espiritual, pasional, mpotens nimi ef-
frentio; nimi exacerbtio, concittio; nmia
excittio vel irrittio. Uso: - de la rabia, ira-
rum ardor; irae fervor.
parpadeante: nictans, antis.
parpadear: palpebrare. Sin: nictare.
parpadeo: palpebrtio, onis f. Sin: nicttio.
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de
vastas proporciones); slvula vel prtulum (si
es de proporciones modestas). Uso: - munici-
pal, slvula municipalis; - nacional, silva p-
blica vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridrium vel viridirium. Uso: -
pequeo, hrtuli, orum mpl; - de atracciones,
horti oblectatrii; circus lusrius // (recinto)
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: sttio. Uso:
- arqueolgico, consaeptum archaeolgicum;
- olmpico, consaeptum olympiorum; - de
animales, - zoolgico, vivrium; therotro-
phum; viridrium zoolgicum; hortus
zoolgicus; las fieras encerradas en el -, in-
clusae vivrio ferae; - de automviles, con-
saeptum autocinetorum; sttio autocintica;
- de caza, saeptum venationis; - de diversio-
nes, consaeptum recreatrium // (sitio o pa-
raje donde se colocan las municiones de
guerra en los campamentos) armament-
rium, ii n. Uso: - de artillera, tormentorum
saeptum // (sitio donde se sitan los vveres y
vivanderos) receptculum, i n.
parqu: (piso formado de tiras de madera)
coasstio vel coaxtio, onis f. Sin: contabu-
ltio; contigntio; lgneum pavimentum; pa-
vimentum durteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessella-
tum lgneum. Sin: pavimentum e lgneis tes-
sellis; e durteis tessellis pavimentum. Uso:
hacer un -, durteis tessellis compngere pa-
vimentum; coassare vel contabulare lgneis
tessellis pavimentum.
parquet, v. parqu.
parqumetro: parcmetrum, i n. Sin: statio-
nis autocinticae instrumentum mensurale.
parra: prgula, ae f. Sin: trchila; umbrcu-
lum; pergulana; pergulana vitis (-is f); came-
rria vel camarria vitis.
prrafo: (signo ortogrfico) pargraphus, i
mf // (cualquiera de las divisiones de un es-
crito o impreso, en que despus de punto
final se pasa a otro rengln) pargraphus.
Sin: artculus; comma, tis n.
parrilla: (til de cocina) cratcula, ae f; cra-
tculum, i n. Sin: retculum; parva crates;
clatri vel clathri mpl; forculae fpl; cancelli
mpl. Uso: - con termostato, cratcula cum
thermstato; - de irradiacin concentrada,
cratcula coacta radiatione calefacta., - para
asar comidas, cratculum ad cibos assandos.
prroco: prochus, i m. Sin: crio, onis m.
Uso: el Sr. -, dminus prochus; - de cam-
paa, crio rsticus; - de pueblo, pagi crio.
parroquia: parchia vel parecia, ae f. Uso:
habitantes de dicho territorio, parochiani vel
curiati, orum; iglesia de la -, ecclsia paro-
chialis vel paroecialis; parchiae vel pare-
ciae templum; templum parochiale vel
paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis
parroquia
794
(-is f) criae // (conjunto de personas que
constituyen la clientela de un comerciante o
industrial) assdui vel assueti emptores (-um
m ). Sin: emptorum clientela.
parroquial: parochialis vel paroecialis, e.
Sin: parchiae vel pareciae (gen). Uso: casa
-, domus paroecialis; prochi domus; curionis
sedes.
parroquiano: (feligrs) parochianus vel pa-
roecianus, i m. Sin: curiatus; curialis // (el
que acostumbra comprar en una misma
tienda lo que necesita) emptor assduus vel
assuetus // (el que acostumbra servirse de un
artesano, oficial, etc., con preferencia a
otros) accedens, entis m. Uso: ser - de al-
guien, accdere licui vel ad liquem.
parte: pars, partis f. Uso: cuatro cinco -,
quttuor quintae partes; la - libre de Berln,
pars lbera Berolini; lbera cvitas Berolinen-
sis; - naturales, pudendas, pudenda, orum
npl; - pudendas de la mujer, interfemnium;
pudenda mulibria // de - de uno, alicius n-
mine. Uso: de tu -, tuo nmine; de - de su to,
ptrui sui nmine; de - de uno, alicius n-
mine; alicius mandatu vel iussu (por man-
dato de uno).
partenognesis: parthenognesis, -is f. Uso:
- artificial, parthenognesis artificiosa; par-
thenognesis arte quaesita.
parterre: arola, ae f. Sin: rea; pulvinus,
pulvnulus; violrium; florale, is n. Uso: lle-
var el agua a los -, aquam in reas irrigare;
dividir en parterres, areis distnguere; in
reas divdere.
participacin: participtio, onis f. Sin: com-
munictio. Uso: - activa y responsable, activa
et responsbilis participtio; - social y pol-
tica, socialis politicaque communictio.
participante: prticeps, cpis. Sin: partci-
pans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
naciones, athletae participantes ex octoginta
duabus natinibus exoriundi.
participar: participare. Uso: - de un experi-
mento, experimentum participare; - de la sa-
grada liturgia, sacram litrgiam participare.
participio: particpium, ii n. Uso: - presente,
pretrito, futuro activo, futuro pasivo, partic-
pium praesens, praetritum, futurum acti-
vum, futurum passivum.
partcula: (parte pequea) partcula, ae f.
Sin: portincula; fragmentum; parva pars.
Uso: - alfa, beta, elemental, partcula alpha,
beta, elementria vel elementcia; partculas
alfa, alpha-partculae; - cargadas de electri-
cidad, partculae electricitate oneratae vel
onustae // Gram partcula. Sin: vcula. Uso:
- afirmativa, encltica, interrogativa, nega-
tiva, partcula affirmativa (vel vcula assen-
sum signficans), encltica, interrogativa,
negativa (vel negans partcula).
particular: adj particularis, e. Sin: peculia-
ris; specialis; prprius; singularis. Uso: en -,
speciliter, peculiriter, peculiari modo; (con
distincin o separacin) separatim; seorsum
vel seorsus; privatim; (singular o especial-
mente) singillatim; singulatim; in primis
(sobre todo) // sust homo privatus.
particularidad: peculiritas, atis f. Sin: spe-
cilitas; singulritas; propretas.
particularismo: particularismus, i m. Sin:
stdium singularitatis.
particularista: (partidario del particula-
rismo) particularista, ae m. Sin: singularitatis
studiosus; peculiarium rerum studiosus //
(perteneciente o relativo al particularismo)
ad particularismum prtinens.
parroquial
795
particularizar: singillatim vel particulatim
commemorare. Sin: sngula prsequi,
enarrare, recensere, referre; partes singillatim
xsequi.
particularmente: (especialmente) praecpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y dis-
tincin) particulatim.
partida: (accin de partir) profctio, onis f.
Sin: digrssio. Uso: seal de la -, v. seal //
(registro o asiento de bautismo, confirma-
cin, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annottio // (copia certificada de al-
guno de estos registros o asientos) testim-
nium, ii n. Sin: consigntio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimnium vel consignationem
dare, mttere, lgere; escribir una -, testim-
nium scrbere // (artculo de una cuenta)
nomen, mnis n. Sin: pars, partis f; rtio
perscripta; nmina, um npl. Uso: - doble, n-
mina dplici exemplari exarata; - registrada,
perscrptio; registrar una -, nomen perscr-
bere; partidas (contables) de caja, nmina
arcria; transcripcin de las - contables, n-
minum perscrptio; nmina transcriptcia (el
efecto de transcribir); - del debe y del haber,
codex (-dcis m) accepti et expensi; registrar
en la - del debe y del haber, referre nomen in
cdicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa
o paisanos armados y sin sujecin a un
mando militar superior) concursatores, vel
excursores, vel procursatores. Sin: clandes-
tini bellatores; occulti dispersique bellatores;
non legtimi bellatores; non legtimi occulti-
que bellatores; factiosi (afiliados a un bando)
bellatores // (conjunto poco numeroso de
gente armada, con organizacin militar u
otra semejante) armatorum globus vel manus
(-us f) // (cuadrilla, reunin de personas para
el desempeo de algunos oficios o para cier-
tos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; ca-
terva // (excursin) excrsio, onis f. Sin:
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo,
in rus decrrere; hacer una - de caza, vena-
tum ire // (mano de juego) lsio, onis f; lusus,
us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lsio;
echar una - de ajedrez, latrnculis ldere //
(competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
consectator; ssecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; -
de un partido poltico, factionis polticae s-
secla; partidarios de un equipo, cuiusdam
manus sectatores vel sseclae.
partidismo: factisitas, atis f. Sin: prtium
favor vel stdium.
partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pr-
tium; partis alicius studiosus, cpidus, sec-
tator.
partido: (competicin deportiva) lusus, us m.
Sin: lsio, onis f; ludus; certamen; certtio;
contntio; concerttio; contntio vel dimic-
tio lusria; ldicrum certamen. Uso: - amis-
toso, concerttio officiosa; - eliminatorio,
certamen exclusrium; - individual, certa-
men singulare (mulerum certamen singulare:
simple dames; virorum certamen singulare:
simple messieurs); - doble, certamen duplex
(duplex mulerum certamen: double dames;
duplex virorum certamen: double messieurs;
duplex certamen mixtum: doble mixto); d-
plio, onis f; - de ftbol, lsio pilaris; pedilu-
srium certamen; certamen pedifllicum;
certamen folle pedibusque ludntium; follis
calciumque contntio; clcium follisque cer-
tamen; follis pedumque certamen; pilae co-
riceae certamen // disputar un -, certamen
commttere; empezar el -, certamen incohare;
hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
naipes, latrnculis, ebrneis pilis, lgneis vel
bxeis pilis (o simplem glbulis), chrtulis
(vel chartis, vel scidis, vel scdulis) ldere;
ganar el -, victriam adipisci, prere, repor-
tare ex ltera manu; ludo vncere; hacer un -
partido
796
regular (normal, reglamentario), legtime l-
dere; el - termin 0 a 0, certamen sine vict-
ria alterutrus gminis finem hbuit; perder
el -, ab ltera manu superari; concertatione
vinci // intervalo entre los dos tiempos, inter-
vallum; intermssio; intermissus, us m; in-
tersttium; resultado del -, certminis xitus
(-us m) ; despus del -, lusu peracto, lusione
peracta; primer tiempo del -, certamen prius;
segundo tiempo del -, alterus partis certa-
men; los dos tiempos del -, duo statuta tm-
pora // (conjunto de personas que siguen y
defienden una misma faccin, opinin o
causa) fctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes,
ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fctio cvica;
- comunista, (poltica) fctio communstica
vel communistarum; - conservador, poltica
fctio conservativa; - democristiano, - dem-
crata cristiano, fctio christiano-democr-
tica; secta democrtica christiana; - fascista,
fascalium vel fascalis fctio, pars; - hitle-
riano, fctio hitleriana; - laborista, fctio la-
boratria vel operariorum; - nacional
socialista, fctio nationalis socialstica; -
obrero, fctio poltica operariorum; - opues-
tos al gobierno, factiones regmini oppsitae;
- poltico, fctio poltica; poltica pars vel
secta; - polticos, polticae partes; - poltico
nacional conservador, fctio poltica natio-
nalis conservativa; - popular, fctio popula-
ris; los - populares, populares partes; -
socialista, fctio socialistarum vel socials-
tica; - social demcrata, fctio socialis de-
mocrtica; fctio demcratum socialium;
fctio socialismi democrtici; el - UNO, fc-
tio UNO appellata // - de la izquierda, fctio
sinistra; - de los ecologistas, fctio rem oe-
colgicam defendens; - de los verdes, prsina
vel prasinorum fctio; poltica fctio oecolo-
gistarum; - de los negros, fctio hminum ni-
grocolorum; miembro del - demcrata
cristiano, sodalis factionis polticae demcra-
tum christianorum // afiliarse al - hitleriano,
factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel
-, erat illarum prtium.
partisano: bellator popularis; v. guerrillero.
partitocracia: factionum imprium vel po-
testas.
partitura: partitura, ae f. Sin: (in)tabulatura;
parttio; distribtio; msicae partes fpl;
vocum et sonorum mnium descrptio; m-
nium musicarum vocum descrptio vel desig-
ntio; exscripta sonorum signa msica.
partner: (socio) sodalis, is m // (pareja en
juegos, deportes) collusor, oris m.
partnership: sodlitas, atis f.
parto: partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Sin:
partitudo, dnis f; prtio, onis f; parturtio,
onis f.
parusa: parusa, ae f. Sin: alter Christi ad-
ventus (-us m).
parvenu: homo novus.
pasa: (uva seca) uva passa. Sin: staphis, dis
f.
pasadizo: trnsitus, us m. Sin: transtio; pr-
vium; v. pasillo.
pasado: (tiempo que pas) elapsa aetas. Sin:
tempus elapsum; anteacta aetas; superior
aetas; exactum aevum. Uso: - maana, v. ma-
ana.
pasador: (barreta corrediza para asegurar
una puerta) pssulus, i m; pssulum, i n. Sin:
claustellum; claustrum; paxillum; v. cerrojo.
pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) me-
atus, us m. Sin: trnsitus, us m. Uso: - subte-
rrneo, subtertrnsitus; trnsitus vel ductus
subterrneus; subpntium; subterrneae viae
tractus; cryptoprticus // (trozo de un libro,
partisano
797
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de
una novela, fbulae locus; - paralelos, v.
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. bo-
leto.
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; pe-
regrinator; vector vel convector, insessor vel
nsidens (- en medio de transporte, general-
mente hablando) , hospes, ptis (- en avin o
buque) m. Uso: - de avin, vector vel viator
areus; arius viator vel peregrinator; volans,
antis.
pasamanera: (taller donde se fabrican pa-
samanos) segmentorum vel taeniarum offi-
cina // (tienda donde se venden) segmentria
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum ta-
berna.
pasamano: (gnero de galn o trencilla) seg-
mentum, i n. Sin: tenia; limbus; fascola;
vitta // (baranda, barandilla) scalare m-
nuum fulcmen (-mnis n) vel fulcimentum;
v. baranda.
pasamontaas: pleus montanus (lneus).
Sin: lneum totus cpitis tegumentum.
pasante: (profesor que vigila los estudios de
los alumnos y cuida de que aprovechen las
lecciones que les dan) repettor, oris m; v.
ayudante.
pasaporte: sngraphus, i m. Sin: commeats
sngraphus; liber commeatus; commeats di-
ploma (-tis n); diploma lberi commeats;
ltterae (-arum fpl) patentes; libellus termina-
lis; sngraphus, quo liber trnsitus datur.
Uso: conceder el -, sngraphum concdere;
commeatum dare; pedir el -, sngraphum p-
tere; lberum commeatum rogare vel impe-
trare.
pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praete-
rire intr. Uso: - el tiempo, tempus consmere,
tradcere, transcrrere tr; - la vida en algo,
aetatem gere in liqua re; - en promedio dos
horas ante la computadora cada da, apud
ordinatrum in mdio binas horas sngulis die-
bus gere; - por alto, praeterire vel omttere;
dejar - tiempo, transmttere tempus; dejar -
la ocasin, occasionem amttere // Autom
praetrvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
de locomocin) dare viam + dat // Com, - al
mayor , in cdicem maiorem rationum re-
ferre.
pasarela: pontculus, i m.
pasatiempo: oblecttio, onis f. Sin: oblecta-
mentum; oblectamen (-mnis n); ludimen-
tum.
pascua: pascha, ae f; pascha, tis n. Sin: pas-
cha Dmini; dies paschalis. Uso: - florida,
dies Resurrectionis Dmini; solemnidad de -,
Paschae sollmnitas; Sollmnia Pschatis vel
Paschae.
pase: (en el juego del ftbol, accin de pasar
la pelota a otro jugador del mismo equipo)
pilae transmssio. Uso: habilidad en los -, pe-
rtia in pila transmittenda; efectuar un -,
pilam (vel follem) licui remttere; ad li-
quem pilam transmttere; efectuar pases,
pilam sciis (vel ad scios) remttere; oppug-
natribus vel incursribus pilam suppeditare.
pasear: ambulare. Sin: deambulare; inambu-
lare; obambulare; perambulare; spatiari; en
un medio de transporte, vectari vel gestari.
Uso: - a caballo, en carroza, ferri (vel gestari,
vel vehi, vel vectari) equo (vel in equo), curru
(vel in curru, in ssedo); - en bote, navcul
(vel scaph, vel cymb) vehi; - por las calles
de la ciudad a pie, ambulare pdibus per
urbem; - por las calles de la ciudad en coche,
raed (vel autocineto) vehi per urbem.
paseo: (lugar o sitio pblico para pasearse)
paseo
798
ambultio vel deambultio f. Uso: - cubierto
de rboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (accin de pasear)
ambultio, onis f. Sin: obambultio, onis f;
gesttio (en un vehculo). Uso: - espacial, si-
deralis obambultio; ir de -, ambulatum ire;
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambu-
lationem fcere vel confcere.
pasiflora: passiflra, ae f.
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edifi-
cio) andron, nis m. Sin: mesaula, ae f; am-
bulatincula; ambulacrum. Uso: al fondo del
-, in extremo ambulacro.
pasin: (accin de padecer): pssio, onis f.
Sin: perpssio; cruciatus, us m. Uso: la - de
Jesucristo, Iesu Christi pssio // (apetito o
aficin vehemente a algo; perturbacin o
afecto desordenado del nimo) cupditas, atis
f. Sin: cupido; stdium; ardor; nimi motus
(-us m), mtio, permtio. Uso: - poltica, (ar-
dens) civlium vel politicarum rerum st-
dium; - humanas, motus animorum; humanae
cupdines; tener - por algo, alicius rei amore
(vel cupiditate, vel stdio) ardre; quadam re
accendi, ardere, flagrare.
pasional: qui (quae, quod) ad amorem
movet, xcitat, impellit; qui amore incendit,
inflammat // (apasionado) fcilis ad amoris
ignem concipiendum. Sin: ad amorem pro-
clivis; ad amoris ignem concipiendum pro-
clivis. Uso: crimen -, scelus (-lris n) vel
crimen ob vehementem amorem perpetra-
tum.
pasionista: sodalis a Passione Christi.
pasivamente: passive. Sin: inerter; non ac-
tuose; non repugnanter; Gram form vel si-
gnificatione passiv.
pasividad: passvitas, atis f. Sin: tolerntia;
inrtia; incria // Com solvenda nmina npl.
pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
n) alienum; dbita (-orum npl); data (-orum
npl).
paso: (medida) passus, us m // (accin de
pasar) trnsitus, us m. Uso: - por un puente,
trnsitus per pontem // (lugar o sitio por
donde se pasa de una parte a otra) trnsitus,
us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
commeatus, us m; transtio. Uso: - a nivel,
ferrviae (vel viae ferratae) transgressus; ba-
rrera del - a nivel, repgula, orum npl; tam-
bin en sing, repgulum; el - a nivel est
cerrado con barreras, viae ferratae transgres-
sus, binis repgulis demissis, praepedtur; -
de cebra, trnsitus zebrinus; trnsitus pdi-
tum; - por debajo, - inferior, subtertrnsitus;
dar el - a uno, viam dare licui; decdere vi
(vel de via, vel in via) licui // (- entre mon-
tes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
- marcial, militar, gressus more mlitum; con
- marcial, gressu militari; - vacilante, inse-
guro, gressus ttubans, vacillans, labans; a -
lento, rpido, lento, citato gradu // (estampa
o huella que queda impresa al andar) vest-
gium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, ves-
tgia alicius prsequi // (cada una de las
mudanzas que se hacen en los bailes; - de
baile) motus, us m // (pasaje de un libro o es-
crito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
avance) gressus, us m. Uso: - hacia la demo-
cracia, gressus in directionem democrtiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pedetemptim; per gradus.
pasqun: contumeliosus libellus. Sin: pro-
brosum carmen.
pasquinada: Paschini stira. Sin: dictrium
in vulgus ditum.
pasiflora
799
pasquinar: liquem famosis libellis lacs-
sere.
pass-partout: (llave maestra) clavis commu-
nis // (soporte de cartn, tela u otro material,
que en un cuadro enmarca la lmina, gra-
bado, etc.) imginum saeptum.
password (Inform) contrasea: signum, i n.
Sin: verba aditilia npl. Uso: - de cada uno,
verba aditilia singulorum; v. contrasea.
pasta: pasta, ae f. Sin: pasta subacta; farina
subacta. Uso: - dentfrica, - de dientes, pasta
dentria; - hectogrfica, pasta (vel massa)
hectogrphica vel polygrphica; pastas para
sopa, farinae pastilli (-orum mpl); cintas, ti-
rillas de -, pastae segmenta; quien hace la -,
farinae subactae pifex (-fcis m); fbrica de
pastas para sopa, o alimenticias, pastae con-
ficiendae officina; vendedor de -, farinae sub-
actae vnditor vel negotiator.
pastel: pastillum, i n. Sin: crstulum. Uso: -
dulce, scriblita, ae f; crustum; libum (- de
queso, harina, huevos, aceite); frreum (- de
harina de trigo candeal); - de carne, art-
creas, tis n; pulmentum // (confusin, lo)
confsio, onis f. Sin: perturbtio, permxtio,
onis f // (intriga) fallcia, ae f. Sin: conslia
clandestina vel dolosa npl // (lpiz compuesto
de materia colorante amasada con agua de
goma) xergraphum, i n. Sin: pigmentum ri-
dum. Uso: pintar al -, ridis colribus (vel
pigmentis ridis) pngere.
pastelera: (local donde se hacen pasteles,
pastas u otros dulces) pistrina, ae f. Sin: of-
ficina cuppedinria, libria, crustulria //
(tienda donde se venden) dulciria (vel crus-
tulria, vel cuppedinria) taberna. Sin: dul-
cirii (vel crustulrii, vel cuppedinrii)
taberna // (arte con que se trabajan) ars (artis
f) dulciria.
pastelero: dulcirius, ii m. Sin: placentrius;
librius (vendedor de hogazas); scriblitrius;
crustulrius; cuppedinrius; pistor; pistor dul-
cirius.
pastelillo: suavillum, i n. Sin: dulcolum;
cuppdium; cuppdia, ae f; crstulum;
pastillus. Uso: - con crema, suavillum cum
cremre.
pastelista: xergraphus, i m. Sin: pictor qui
pigmentis ridis titur; pictor qui xergraphis
(vel ridis colribus) titur.
pasteurizacin: pasteurianus (lactis) pur-
gandi modus. Sin: sterilitatis effctio; malo-
rum grminum privtio.
pasteurizado: pasteuriana ratione purgatus.
Sin: micrbiis morbferis privatus.
pasteurizar: pasteuriano more purgare. Sin:
lac a malis germnibus liberare.
pastilla: pastillus vel pastllulus i m. Sin: p-
lula; qudrula; glbulus; orbculus. Uso: -
medicinal, orbculus medicinalis; - de car-
bn, qudrula compressi carbnculi; - de
chocolate, qudrula chocolatae; fabricante de
pastillas, pastillrius.
pasto: (accin de pastar) pastus, us m. Sin:
pstio // (pienso, forraje) pbulum; pscua,
orum npl. Uso: - en las montaas, pscua
montana; - segado verde, frrago, gnis f //
(cosa que sirve para el sustento del animal)
cibus, i m. Sin: victus, us m // (sitio en que
pasta el ganado) pscuum, i n ; psculum, i
n.
pastor, ra: pastor, oris m; pastrix, cis f. Uso:
- evanglico-luterana, pastrix evanglico- lu-
therana, - metodista, pastor methodista; - de
la Iglesia Pentecostal, pastor Ecclesiae Pen-
tecostalis; - de ovejas, actor (conductor, gua)
pastor
800
pcori.
pastoral: adj pastoralis, e. Sin: pastoris vel
pastorum (gen); episcopalis vel epscopi (re-
lativo al pastor/prelado). Uso: bculo -, b-
culus vel ltuus episcopalis; episcopale
bculum; caridad -, critas pastoralis; carta -,
episcopales ltterae; ministerio -, pastorale
ministrium, offcium, munus // (parte de la
teologa relativa al ministerio sacerdotal)
disciplina (vel doctrina, vel rtio) pastoralis
// (especie de drama buclico) buclicum
carmen // (pieza musical) pastoralis concen-
tus (-us m).
pata: (pie y pierna de los animales) pes,
pedis m. Sin: ngula. Uso: - hendida, bfida
ngula // (hembra del pato) anas (natis vel
ntis f) vel anser (-ris m) fmina // (base o
apoyo de algo) pes, pedis m (de mesas, sillas,
etc.); fulcrum (de camas) // patas de rana
(para el buceo) pinnae natatriae.
patada: calcis vel pedis ictus (-us m). Uso:
la - inicial (en el ftbol), primus pilae (vel
follis) ictus; dar patadas (las bestias), calci-
trare; dar patadas en el suelo, terram pdibus
qutere; dar una - a alguien, liquem calce
ptere vel ferire; v. puntapi.
Patagonia: Patagnia, ae f.
patata, v. papa.
patear: - la pelota (en el ftbol), (pilam vel
follem) pede expllere; v. chutar.
patena: ptena vel ptina; patna, ae f. Sin:
eucharstica patna; eucharstici clicis opr-
culum.
patentado: diplmate ornatus, exornatus,
preditus, munitus. Sin: facultatis documen-
tum xhibens.
patentar: (inventum) legtime consignare.
Sin: (inventum) diplmate vel ltteris patn-
tibus munire; inventum iure tutum rddere;
inventum privilgio munire.
patente: adj patens, entis. Sin: apertus; cer-
tus; clarus; videns; manifestus. Uso: letras -,
patentes ltterae // (ttulo librado por un rey o
gobierno para conferir ciertos privilegios o
derechos) diploma, tis n. Uso: - de inven-
cin, diploma inventi (vel inventorum); in-
ventionis pblicum diploma // (inscripcin
oficial y placa que llevan los vehculos) no-
tculum, i n. Sin: prmula, ae f; insigne, is n;
nmero de -, notculi nmerus // (documento
oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin:
libellus; ltterae, arum fpl; testimoniales, ium
fpl. Uso: - provisional, diploma temporrium;
- revocable, diploma revocbile; - de idonei-
dad, idoneitatis testimnium; - de piloto, di-
ploma volandi.
paternalismo: liberlitas domnica.
paternalista: adj ad liberalitatem domnicam
ttinens // sust liberalitatis domnicae osten-
sor.
paternidad: patrnitas, atis f. Sin: patris ni-
mus; paternus amor; paterna critas; patris
munus (-nris n). Uso: - responsable, patrni-
tas cnscia; patrnitas sui offcii cnscia; - y
maternidad responsables, patrnitas materni-
tasque responsales; el ejercicio de la - res-
ponsable, paternitatis cnsciae munus.
paterno: paternus, a, um. Sin: ptrius. Uso:
es deber -, hoc ptrium est.
patticamente: pathtice. Sin: flebliter;
maeste; triste.
pattico: pathticus, a, um. Sin: flbilis;
flexnimus; maestus; tristis; affectus movens;
nimos cmmovens; commotionem ssci-
pastoral
801
tans; commovendi vim habens.
patetismo: pathtica rtio. Sin: commovendi
vis.
pathos: pathtica vis. Sin: commovendi (vel
concitandi) vis; affctuum vehemntia.
patbulo: patbulum, i n; patbulus, i m.
patilla: (porcin de pelo que crece por de-
lante de las orejas) brbula, ae f. Sin: brbula
maxillaris; barba spera; capillorum basella
(-ae f).
patn: ptinus, i m; ptinum, i n. Sin: calo-
pdium; slea vel clceus lbilis; slea
ferrata vel frrea; clceus ferratus vel frreus;
calopdium ferratum; crpida frrea; - de
ruedas, pedrrota; rotalis ptinus; slea vel
clceus rotalis; slea subrotata; clceus
subrotatus.
ptina: ptina, ae f. Sin: crusta; stratura; gl-
tinum; subtilis concrtio; aerugo (-gnis f) n-
bilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo
(-gnis f); situs, us m.
patinadero: lbricus locus.
patinador: patinator, oris m. Sin: ferrat
sle ludens; sleis frreis cursor; sleis
ferratis prolbens; pedrrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super glciem sleis frreis (vel
pedrrotis) prolabens.
patinaje: patintio, onis f. Sin: patinandi ars,
ludus, lusus (-us m); per ptinos decrsio,
decursus, delapsus (-us m); sleis vel clceis
lablibus prolpsio. Uso: - artstico, patintio
artificiosa; certamen patinorum (vel solea-
rum ferratarum, vel solearum subrotarum) ar-
tificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotlium; - sobre
hielo, super glciem patintio; - sobre rue-
das, patintio rotalis; competicin de -, pati-
nandi certamen (-mnis n).
patinar: patinare. Sin: ptinis decrrere, ex-
crrere, labi; sleis ferratis (vel clceis
frreis) prolbi; pedrrotis prolabi; ( - sobre
hielo) super glciem patinare; super glciem
sleis rotlibus (vel clceis subrotatis) crrere
vel procrrere.
patinazo: lapsus, us m.
patio: (espacio descubierto que se deja en el
interior de las casas) cavedium, ii n. Sin:
cavum edium; implvium; aula (de palacio
real o principesco). Uso: - cubierto, testudo,
dnis f; - de San Dmaso, Aula Damasiana //
(el piso bajo de los teatros) fruli, orum mpl.
patituerto: valgus, a, um. Sin: varus.
patizambo, v. patituerto.
pato: anser, ris m. Sin: anas, tis (gen pl
natum vel antium) f. Uso: - Donald, Donal-
dus Anser.
patofobia: pathophbia sive -phoba. Sin:
nosophbia sive -phoba.
patognesis: pathognesis, -is f. Sin: morbi
vel morborum origo (-gnis f).
patogenia: pathognia, ae f. Sin: doctrina de
morborum orgine.
patognico: pathognicus, a, um. Sin: ad pa-
thogniam spectans.
patgeno: pathgenus, a, um. Sin: pathog-
nicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
segn el contexto) morbus ritur.
patologa: patholgia sive -loga, ae f. Sin:
morborum scintia, doctrina, disciplina.
patologa
802
patolgico: patholgicus, a, um. Sin: (rela-
tivo a la parte de la medicina que estudia las
enfermedades) ad morborum doctrinam pr-
tinens // (perteneciente al conjunto de snto-
mas de una enfermedad) ad morborum
naturam ttinens; ad morbi causam spectans.
Uso: estado -, aegri condcio; proceso -,
morbi cursus (-us m).
patlogo: pathlogus, i m. Sin: patholgiae
studiosus, peritus, cultor.
patria: ptria, ae f. Uso: madre -, mater p-
tria; metrpolis, is f; ptria mnium nostrum
parens.
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m.
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: pa-
triarchae dgnitas; patriarchale munus; pa-
triarcalis sedes; patrirchica iurisdctio.
patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patrirchi-
cus; patriarchae (gen).
patrimonio: patrimnium, ii n. Sin: res fa-
miliaris; bona paterna npl; paternae vel p-
triae opes (-um fpl). Uso: - religioso,
patrimnium sacrum.
patrio: ptrius, a, um. Sin: ptriae vel rei p-
blicae (gen). Uso: amor -, ptriae amor vel
critas; critas erga ptriam, vel in ptriam;
fiesta -, ptriae dies (diei mf); himno -, car-
men (-mnis n) ptrium.
patriota: patriota, ae m. Sin: ptriae vel rei
pblicae amans; ptriae studiosus; qui de re
pblica bene sentit. Uso: ardiente -, vir p-
triae amantssimus; como verdadero -, tam-
quam patriota verus; gran -, magnus patriota;
ser buen -, bene (ptime, studiose, studioss-
sime) de re pblica (vel de ptria) sentire.
patriotera: de rebus ptriae iacttio. Sin:
immdicum ptriae suae stdium; immode-
ratum suae nationis stdium; nmius vel st-
lidus ptriae amor; nmium rerum
domesticarum stdium; nmium nationis
(suae) amplificandae stdium; orginum el-
tio vel suprbia. Uso: - lugarea, oppidana
iacttio; immdicum soli natalis stdium.
patriotero: ptriae vel suae civitatis studi-
sior. Sin: nmius suae gentis fautor; immdi-
cus ptriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nmius nationis ampli-
ficandae fautor.
patriticamente: ptrio amore. Sin: ptria
vel ptriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
ptime) de re pblica sentit; se afana - por el
bien de la patria, ptriae saluti studiose (vel
studiosssime, vel actuose, vel actuosssime)
cnsulit vel prspicit; se comporta -, ptriae
caritate permotus agit.
patritico: patriticus, a, um. Sin: civilis; p-
triae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pie-
tatis) in ptriam plenus. Uso: nimo -, civilis
nimus; cancin -, cnticum patriticum; de-
mostraciones -, significationes in ptriae ho-
norem vel laudem; discurso -, ortio pietatis
in ptriam plena; guerra -, bellum pro ptriae
libertate susceptum; poesas -, crmina civ-
lia; poeta -, pota ptria caritate incensssi-
mus; sentimientos -, stdia erga ptriam;
escribir poesas -, crmina in ptriam scr-
bere; ptriam carmnibus celebrare.
patriotismo: patriotismus, i m. Sin: ptriae
vel ptrius amor; ptriae (vel civitatis, vel rei
pblicae) critas, stdium, petas; petas in
(vel erga) ptriam; amor rei pblicae; amor
in ptriam. Uso: por -, ptriae caus; rei p-
blicae caus; ptriae caritatis caus; demos-
trar -, se ptriae amantssimum praebere;
mnia e re pblica fcere; tener -, ptriam
amare; bene de re pblica sentire.
patolgico
803
patrstica: patrstica, ae f. Sin: patrolgia
sive -loga.
patrstico: patrsticus, a, um. Uso: poca -,
aevum Patrum Ecclsiae.
patrocinador: patrcinans, antis. Sin: patro-
nus; fautor; advocatus; defensor // (que pa-
trocina una actividad con fines publicitarios)
pecuniarum largitor industrialis.
patrocinar: patrocinari. Sin: favere licui;
fovere vel protgere liquem; patrocnium
alicius suscpere; patrocnio liquem tgere
// (apoyar o financiar una actividad con fines
publicitarios) praecnii caus pecniam
praebere.
patrocinio: patrocnium, ii n.
patrologa, v. patrstica.
patrn: - de bote o de lancha, naviculrius,
ii m. Sin: nauclerus.
patronato: (derecho, poder o facultad que
tienen el patrono o patronos) patronatus, us
m. Sin: patroni condcio, dgnitas, ius. Uso:
derecho del -, ius patronats // (fundacin de
una obra pa) tutelare collgium. Sin: ben-
ficum sodalcium.
patronazgo, v. patronato.
patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; de-
fensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la
ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios,
caelestis apud Deum Patronus; - principal,
patronus principalis; - de la dicesis, patro-
nus dioecesis.
patrulla: manpulus exploratrius, custodi-
rius, vgilans. Sin: excubiarum manus (-us f);
vgilum manpulus; vgiles circuitores.
patrullar: circumire. Sin: circuitionem (noc-
turnam) fcere; excbias gere per (urbem);
manipulriter explorare vel custodire; explo-
ratrio vel custodirio mnere fungi.
patrullero: coche -, v. coche.
pauperismo: pauperismus, i m. Sin: pauper-
tas diffusa.
pausa: (breve intervalo) pausa, ae f.
pava: (hembra del pavo) gallina ndica // (te-
tera que se emplea para el mate) v. tetera.
pavimentacin: pavimenttio, onis f. Sin:
pavimenti constrctio vel obdctio. Uso: - de
las calles, stratura viarum.
pavimentar: pavimentare. Sin: pavimentum
fcere, collocare, strnere, strere. Uso: - una
calle, viam munire vel strnere; - un camino,
iter munire; - con adoquines, saxo prismtico
vel rectingulo strnere; - con baldosas cua-
dradas, saxo quadrato (vel quadratis latrcu-
lis) strnere; - con ladrillos, latribus
strnere ; - con piedras, lpide (vel saxo, vel
slice) munire, strnere, perstrnere, constr-
nere.
pavimento: pavimentum, i n. Sin: solum;
stratum; constratum; stratura. Uso: - de ma-
dera, contabultio; hacer el -, pavimentum
fcere, strnere, constrnere, substrnere; el
que hace pavimentos, pavimentrius, ii m.
pavo: gallopavo, onis m. Sin: gallus ndicus;
gallus americanus. Uso: - real, pavo, onis m.
payasada: scurrlitas, atis f. Sin: scurrilis
iocus (-i m); scurrile dictum, factum.
payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridicul-
rius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo,
maccus; snnio, onis m; ridiculrius circensis.
payaso
804
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata
vel procincta; pax innixa armis; pax armata
ac vluti in procinctu, - mundana, pax mun-
dana.
PC, v. computadora.
peaje: (derecho de trnsito) portrium, ii n.
Sin: vectgal, lis n; portrii vectigal; vehi-
culare vectgal; vectgal transitioni impsi-
tum. Uso: exencin de los derechos de -,
portrii immnitas, atis f; exento, libre, exi-
mido de los derechos de -, immunis portrii;
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portrium
exgere; imponer un -, portrium impnere;
pagar el -, portrium dare; vectgal pndere;
por el -, en concepto de -, portrii nmine //
(- de puente, carretera, autopista) rotrium, ii
n. Uso: exigir -, rotrium postulare, exgere,
expscere; sin pagar el -, rotrio non perso-
luto; sistema de -, systema rotrii colligendi.
peajero: prtitor, oris m.
pen: paean, nis m (ac paena vel pae-
nem). Sin: victriae cantus (-us m) vel
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus;
festivum cnticum; triumphalis cantus.
peatn: (persona que va a pie por una va
pblica) pedes, dtis m. Sin: mbulans sive
dembulans; viator; pdibus mbulans, iens,
incedens; qui pdibus it. Uso: lugar reser-
vado para los -, locus pedtibus (vel ambu-
lntibus, vel viatribus) reservatus.
peatonal: pedtibus destinatus. Sin: vehculis
vtitus vel interdictus; ad pdites prtinens.
peca: lentcula, ae f. Sin: lentgo, gnis f;
ephlis, dis f.
pecable: peccando obnxius.
pecado: peccatum, i n. Sin: peccamen, mnis
n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
- actual, habitual, peccatum actuale, habi-
tuale; - formal, material, peccatum formale,
materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortferum, vel grave), veniale (vel
leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifes-
tum vel patens; - oculto, peccatum occultum
vel latens; - original, peccatum originale;
primignia noxa; hereditrium peccatum; -
personal, peccatum personale; - contra Dios,
contra el prjimo, contra s mismo, peccatum
contra Deum, contra prximum, contra se
ipsum; - de comisin, de omisin, peccatum
commissionis, omissionis; - del corazn, de
la boca, de obra, peccatum cordis, oris, pe-
ris.
pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; pec-
catis obnxius; qui peccat vel peccavit.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
pechera: (guarnicin de encaje que se pone
en la abertura de la camisola por la parte del
pecho) v. entreds // (pedazo de lienzo o pao
que se pone en el pecho para abrigarlo)
rheno, onis m.
pechuga: (pulli) thorax, cis m. Sin: avis
pectus (-ris n).
peciolado: pedunculatus, a, um.
pecolo o peciolo: pednculus, i m. Sin: pe-
dculus; petolus.
pecios: relquiae (-arum fpl) navgii.
pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentginum
plenus.
pectoral: adj pectoralis, e. Sin: pctoris
(gen). Uso: cruz -, crux pectoralis vel encl-
pia // sust pectorale, is n. Sin: enclpium.
paz
805
peculiaridad: peculiritas, atis f. Sin: singu-
lritas; (quod) prprium (est) alicius vel ali-
cius rei. Uso: - tnicas, civlia instituta a
mairibus trdita.
peculio: peclium, ii n. Uso: - adventicio,
castrense, profecticio, peclium adventcium,
castrense, profectcium.
pedagoga: (como ciencia) paedaggia sive
-goga, ae f. Sin: disciplina paedaggica, pue-
rilis, de adulescntibus educandis; puertiae
disciplina. Uso: historia de la -, puertiae dis-
ciplinae histria // (como arte) educandi ars.
Sin: paedaggica ars; ars puerorum instituen-
dorum.
pedaggico: paedaggicus, a, um. Sin: ad
paedaggiam (vel ad educandi artem) tti-
nens.
pedagogo: (ayo) paedagogus, i m // (precep-
tor, maestro) institutor, oris m. Sin: praecep-
tor; magster (-tri m); educator
praeceptorque; peri vel iuventutis educator
// (perito en pedagoga) artis educandi stu-
diosus, cultor; artis peros excolendi magis-
ter.
pedal: pedale, is n. Sin: pedale adminculum
vel instrumentum. Uso: - de piano, plectro-
cmbali pedale; oprimir el - para el cambio
de velocidad de un coche, pedale commuta-
tionis (vel copulationis) prmere; sacar el pie
del - de cambio, pedem efferre a pedali co-
pulatrio.
pedalada: brotae proplsio. Sin: pedlium
verstio, impulsus (-us m), ictus (-us m).
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedlia
gere, impllere, movere, versare; brotam
pdibus gere vel propllere; pedlibus uti;
pedlibus vel brot insstere.
pedante: adj ptidus, a, um. Sin: nmium d-
ligens; ineptiarum studiosssimus; molestus;
morosus; diffcilis; insuavis. Uso: discurso -,
ortio ptida; sermo ptidus; no seas -, ne p-
tidus sis // sust scolus, i m. Sin: morosus vel
diffcilis homo; umbrticus doctor; homo
prae ltteris ftuus; minutioris eruditionis
amator.
pedantera: morsitas, atis f. Sin: affecttio;
molstia; subtlitas; nmia diligntia vel se-
vritas; inptiae, arum fpl.
pedantesco: ptidus, a, um. Sin: ineptus; in-
epte pedestris; pedestris ac ptidus; inepti
paedagogi vel grammatistae (gen).
pedantismo, v. pedantera.
pedazo: frustum, i n. Sin: fragmen (-mnis
n); fragmentum; pars, partis f; partcula; pr-
tio. Uso: - de pan, frustum panis; cortar en
pedazos, in frusta secare vel divdere; - de
pao, pannculus; - de papel, scida, scdula,
scheda, schdula.
pederasta: paederastes, ae m. Sin: paedicator
vel pedicator, oris m; paedco vel pedco, onis
m. Uso: - activo, cinaedus, i m; - pasivo, p-
thicus, i m.
pederastia: (abuso deshonesto cometido
contra los nios) paederstia, ae f. Sin: pae-
dictio vel pedictio, onis f; paidophlia.
Uso: practicar la -, paedicare vel pedicare //
(sodoma) v. esta voz.
pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepdo,
dnis f; fundamentum. Uso: - artstico de una
mesa, trapezphorum; - cuadrado de co-
lumna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
caput, ptis n. Sin: cardo, dnis m; fundamen-
tum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fun-
damenta libertatis, pacis.
pedestal
806
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a
travs del campo) pedum vel currendi exerci-
ttio // (deporte de carrera a pie) celeritatis
vel currendi certamen.
pediatra o pedatra: paediater, tri m. Sin:
paediatros vel paediatrus; puerorum mdicus;
paediatrae cultor, doctor; mdicus paedia-
trae studiosus, peritus, peritssimus, mdicus
puertiae peritus.
pediatra: (rama de la medicina) paediatra,
ae f. Sin: puerorum curandorum rtio, disci-
plina, doctrina // (ejercicio de la pediatra)
ars peros curandi. Sin: puerorum medicina
(-ae f) vel curationes (-um fpl).
peditrico: paeditricus, a, um. Sin: ad pae-
diatram spectans.
pedicura: pedicura, ae f. Sin: pedum purga-
trix (-icis f).
pediluvio: pedilvium, ii n. Sin: pedum ltio
vel lavtio; pedum in aquam immrsio.
pedo: pditum, i n. Sin: ventris flatus (-us m).
Uso: - ruidoso, ventris crpitus (-us m); sol-
tar un -, pditum rddere vel emttere; v.
peer.
pedofilia: paedophlia sive -phila, ae f; v. pe-
derastia.
pedologa: paedolgia sive -loga, ae f. Sin:
de pero scintia, disciplina, doctrina.
pedolgico: paedolgicus, a, um. Sin: ad
paedolgiam prtinens.
pedometra: paedomtria sive -metra, ae f.
pedmetro: paedmetrum, i n.
pedrada: (accin de despedir o arrojar con
impulso una piedra) lpidis ictus (-us m).
pedrea: lapidtio, onis f. Sin: lpidum co-
nictio.
pedrero: (operario que labra las piedras) v.
cantero.
pedunculado, v. peciolado.
pednculo: pednculus, i m. Sin: pedculus;
pedcinus; pedolus.
peer: pdere. Sin: ventris flatus emttere, ex-
pllere; inflationes emttere, disctere; crpi-
tus ventris emttere.
pegadura: glutinamentum, i n.
pegajoso: (que se pega con facilidad) gluti-
nosus, a, um. Sin: glutneus; viscosus. Uso:
resina en extremo -, resina quam glutinoss-
sima // (que se comunica con facilidad, con-
tagioso) contagiosus, a, um. Uso:
enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pe-
sado, sobn) importunus ac molestus.
pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v.
encolar.
pegote: (emplasto que se hace con una mate-
ria pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta
voz.
peinada: pctio, onis f.
peinado: (accin de arreglar o arreglarse el
cabello) pctio, onis f. Sin: oppexus, us m;
oppexus capillorum // (forma de arreglarse
el cabello) comptus, us m. Sin: ornatus (-us
m) comae; (comarum) ornatus (-us m) vel
cultus (-us m); forma capillorum; compti ca-
pilli; caput comptum; crines culti, compsiti,
bene dispsiti, ornati // (pp de peinar) pexus
vel depexus, a, um. Sin: pectinatus; comptus
pedestrismo
807
// - de lana, carmintio, onis f vel carminatus,
us m.
peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor.
Uso: - de lana, carminator; lanrius pectin-
rius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con
que se protege el vestido de quien se peina o
afeita) involcrum, i n; invlucre, is n. Sin:
involumentum.
peinadura: (accin de peinar o peinarse) v.
peinada.
peinar: (desenredar el cabello) pectinare.
Sin: pctere; depctere // (componer el cabe-
llo) capillos (vel comam, vel crines) clere,
cmere, compnere, digrere, dispnere.
Uso: bien peinado, comptus, a, um // (desen-
redar, limpiar el pelo de algunos animales)
pctere vel depctere. Sin: pilos vel capillos
pctere, depctere // (desenredar o limpiar la
lana de algunos animales) carminare. Sin:
pctere, depctere; lanam pctere.
peinarse: (desenredarse, alisarse el cabello
con el peine) capillos (comam, caesriem, ca-
pillos, crines, caput) pectinare vel pctere //
(arreglarse el cabello) capillos clere vel c-
mere. Uso: - para adelante, capillos revocare
a vrtice; - para atrs, capillos retrogere.
peinazo: tgnulum, i n.
peine: pecten, tnis m. Sin: crinales dentes.
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil,
crinale ebur (boris n).
peineta: (peine convexo que usan las mujeres
para adorno o para asegurar el peinado) cri-
nale, is n.
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae
morbus.
pelagrgeno: pellagrgenus, a, um. Sin:
pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, segn
el contexto) pellagra ritur.
pelagrologa: pellagrolgia sive -loga, ae f.
Sin: pellagrae (vel de pellagra) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
pelagrlogo: pellagrlogus, i m. Sin: pella-
grolgiae peritus.
pelagroso: (concerniente o relativo a la pe-
lagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae mor-
bum) ttinens // (que padece pelagra)
pellagr (vel pellis aegrae morbo) laborans.
pelar: (descortezar) glbere vel deglbere.
Sin: deglubare; glabrare; deglabrare; decorti-
care. Uso: - las papas, solani tbera degl-
bere vel deglubare; v. mondar.
peldao: gradus, us m // fig ascensus, us m;
progressus, us m.
pelear: certare, contndere, conflgere, dimi-
care cum liquo de liqua re.
pelele: larva, ae f. Sin: homo stramneus (fi-
gura humana de paja); homo e pannis factus
(figura humana de trapos) // (fig, persona
simple e intil) intilis vel vecors homo.
pelendengue, v. perendengue.
peletera: (oficio de adobar y componer pie-
les) pellesuna, ae f. Sin: coriorum confec-
tura; pllium subactarum confctio //
(comercio de pieles finas) mercatura pllium
// (tienda donde se venden) pellionis vel
pelliria taberna.
peletero: pllio, onis m. Sin: pellrius;
pellionrius.
pelcano: pelicnus, pellicnus, pelecnus, i
m. Sin: platlea; pltea; cofnus.
pelcano
808
pelcula: (piel delgada y delicada) pellcula,
ae f. Sin: cutcula; pellis subtilis, tnuis;
membrnula; membrnulum // (cinta de celu-
loide) pellcula, ae f. Sin: taenola. Uso: - ci-
nematogrfica, cinemtica vel
cinematogrphica pellcula; tenia vel taen-
ola cinematogrphica; cinematogrphica
imginum sries; cinematogrphicae sries //
- cmica, pellcula cmica; - didasclica,
pellcula didasclica; - documentales, pell-
culae documentriae; - erticas, cinemticae
pellculae erticae; - fotogrfica, photopell-
cula; pellcula vel brctea photogrphica; -
muda, pellcula muta; - policial, pellcula
criminalis; - pornogrfica, pellcula porno-
grphica; - moralmente positivas, cinemato-
grphicae pellculae honestati obsequentes; -
preferida, pellcula, quam mavis; - psicol-
gica, pellcula psycholgica vel pschica; -
romnticas, pellculae cinematogrphicae, in
quibus tnerum quiddam et blandum insit; -
sexuales, cinemticae pellculae sexuales; -
sonora, pellcula sonans, sonora, snitans,
songera; - subtitulada, pellcula cum paucis
verbis versionis subter scriptis // - de accin,
pellcula periculosis csibus plena; pellcula
audcibus inceptis casibusque plena; - de
cow boys, pellcula armentariorum; - de di-
bujos animados, pellculae picturatae; - de
terror, pellcula cinematogrphica horrfica;
- en blanco y negro, pellcula albo et atro co-
lore; - en colores, pellcula panchromtica //
actor de una -, pellculae hstrio (-onis m) vel
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresin
de una -, excptio cinemtica; mquina de
pelculas, mchina cinematogrphica; cine-
photomchina; hacer pelculas, cinematogr-
phicam artem exercere; imgines cpere;
proyectar una -, pellculam (teniam, taeno-
lam) exhibere, exprmere, didcere, versare.
peligro: perculum, i n. Sin: discrimen, mnis
n. Uso: - de muerte, perculum mortis; sum-
mum vitae discrimen.
peligrosidad: peligrsitas, atis f. Sin: cond-
cio periculosa.
peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
non tutus ; male fidus; perculis plenus.
pella: (masa apretada de forma ms o menos
redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
butyri glaeba.
pelliza: vestis (-is f) pellcea vel pellita
pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: -
axilares, pili subalares; - a la garon, comp-
tus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
tnsilis; curtata coma; mujer de - corto, m-
lier decurtato capillo vel crine; - largo,
capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
sin pelos, dpilis; depilatus; glaber, bra,
brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
el - al huevo, in ovo pilum querere; in scirpo
nodum querere.
pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
follis imprensbilis; - de cuero, pila coricea;
coriceus uter; - de ftbol, pedifollis, is m;
podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenil-
dii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
deportes, harpastum; sphaera lusria; globus
lusrius; - para jugar a la pared, pila trigona-
lis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
follis pugilatrius // juego de -, pila, ae f;
pilae lusus vel ludus; pilaris lsio; aficin al
juego de la -, stdium pilae; jugador de -, pi-
lcrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
parete repercussa; juego de la - de voleo, vo-
ltilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
pilae vascnicae; lugar del juego de la -,
sphaeristrium; apoderarse de la -, lusrium
globum arrpere; folle vel pil potiri; arrojar
pelcula
809
la - al arco, follem portae inferre; follem per
portam icere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pil ldere; parar la -, follem
retinere; pasar la -, pilam ad scium trans-
mttere; patear la -, follem impngere, prop-
llere, promovere; perder la -, pilam amttere.
pelotazo: pilae ictus (-us m).
pelotear: pil ldere. Sin: pilam lbere icere
vel perctere.
pelotita: plula, ae f. Sin: follculus; glbu-
lus; orbculus; spherula; parva pila.
pelotn: (conjunto de personas en tropel)
manpulus, i m // (grupo de soldados) contu-
brnium, ii n. Sin: mlitum manpulus. Uso:
- de ejecucin, manpulus supplcio su-
mendo.
peltre: stannum plumbo temperatum.
peluca: galrus, i m; galrum, i n. Sin: gale-
rculum; capillamentum; cormbium; coma
ficta, appsita, suppsita, suppositcia; ca-
pillamentum fictcium; crines empti.
peluche: (tejido) densus mollisque villus.
Sin: ldicris conficiendis villus.
peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor //
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el
pelo).
peluquera: tonstrina, ae f. Sin: comarum fu-
catarum officina.
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el
pelo); capillorum concinnator; comarum fu-
catarum rtifex (en cuanto lo arregla o
adorna). Uso: - de damas, cniflo, onis m.
peluqun: parvum capillamentum.
pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
- convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cpitis poena; sup-
plcium extremum.
penacho: crista (-ae f) plumtilis vel plmea.
Sin: pancula plumtilis, plumata, plumosa;
plumtilis panculae ornamentum.
penal: adj poenalis, e. Sin: poenrius; crimi-
nalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
poenalis. Sin: mxima poena; iactus undecim
metrorum; ictus a metro undcimo. Uso:
rea de -, rea (-ae f) poenalis; cometer un -,
poenliter gere; poenliter ldere; oh, qu
bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
penalidad: poenlitas, atis f. Sin: poenalis
condcio vel snctio; poena.
penalista: adj poenalis causdici prprius //
sust poenalista, ae m. Sin: causdicus; poena-
lis iuris consultus vel advocatus; iuris poena-
lis peritus vel prudens; criminlium causarum
tractator.
penalmente: poenliter. Sin: per poenam; ac-
tione poenali; sentntia poenali.
penalti o penalty, v. penal.
penalty area, v. rea, penal.
pendenciero, v. camorrista.
pendiente: (que pende) pendens, entis // (in-
clinado) inclinatus // (que est por resolverse
o terminarse) suspensus; iniudicatus; in sus-
penso relictus; adhuc sub idice; nondum
compsitus, diremptus // (joya o adorno) in-
pendiente
810
auris, is f. Sin: stalgmium, ii n; baca vel
bacca; pendens baca.
pndola: (pndulo de los relojes) perpend-
culum, i n. Sin: horolgii perpendculum vel
libramentum // (reloj de -) pndula, ae f. Sin:
horolgium oscillatrium; horolgium per-
pendculo actum (vel pndulo munitum).
pendolario, v. calgrafo.
pendolista, v. calgrafo.
pendular: alternatim oscillans. Sin: in con-
trria flctuans.
pndulo: adj pndulus, a, um. Sin: pnsilis;
pendens; suspensus // sust pndulum, i n.
Sin: perpendculum; libramentum. Uso: - os-
cilante, pndulum oscillans vel oscillatrium
// - de reloj, v. pndola.
pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril).
penetracin: (accin de penetrar) penetr-
tio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (in-
teligencia, comprensin) perspiccitas, atis f.
Sin: perspicintia; ingnii subtlitas vel acu-
men (-mnis n).
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; perv-
dere; ngredi; prgredi; insinuari vel insi-
nuare, vel se insinuare
pnfigo, v. ponflico.
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae
f. Sin: medicamentum penicllinum. Uso:
curar con la -, morbum penicillin tractare;
inyectar la -, penicillinam incere; suminis-
trar la -, penicillinam praebere.
penitencia: (arrepentimiento) paenitntia vel
poenitntia, ae f. Uso: - sacramental, sacra-
mentalis paenitntia; sacramento de la -, pae-
nitntiae sacramentum; hacer -, paenitntiam
habere vel gere // (expiacin de una culpa)
culpae expitio (-onis f). Uso: hacer - de los
pecados, peccata expiare; commissa vel ad-
missa lere, expiare // (pena que impone el
confesor) poena, ae f. Uso: cumplir uno la -,
gere paenitntiam // (acto de mortificacin)
voluntria afflicttio (-onis f). Sin: cruciatus
(-us m) sponte susceptus ad commissa ex-
pianda; voluntria admissorun poena.
penitencial: paenitentialis, e. Sin: paeniten-
tirius.
penitenciara: - Apostlica, (Sacra) Paeni-
tentiaria (-ae f) Apostlica. Sin: Sacrum Tri-
bunal (-alis n) Paenitentiariae Apostlicae;
Sacrum Conslium (-ii n) admissis paenitn-
tium expiandis // (crcel) carcer, ris m. Sin:
ergstulum.
penitenciario: adj paenitentirius, a, um.
Sin: paenitentialis, e; (relativo a la crcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentirius,
ii m. Sin: sacerdos paenitentirius; praefectus
admissis paenitntium expiandis. Uso: Car-
denal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Regens; - mayor, Cardinalis paenitentirius
maior.
pensador: investigator, oris m. Sin: cogita-
tor; intellector; meditator; spiens; philso-
phus; ingnium. Uso: un agudo -, homo
(-mnis m) ad excogitandum acutus; un gran
-, magnum ingnium; profundo -, doctssi-
mus (rerum) investigator; subtilis investiga-
tor; libre -, liber suarum cogitationum iudex
(-dcis m); liber suarum cogitationum auctor;
homo ab omni superstitione liber; homo libe-
rioris de rebus divinis iudcii // (el que se de-
dica a estudios filosficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
pensamiento: (potencia o facultad de pen-
pndola
811
sar) cogittio, onis f. Sin: mens; nimus;
mentis vel cogitandi vis // (accin y efecto de
pensar) cogitatum, i n; en pl, tambin cogita-
tiones. Sin: cogitamen, mnis n; cogitamen-
tum // (trinitaria) v. esta voz.
pensil o pnsil: pnsilis, e. Sin: haud colum-
natus; nulla column sustentus.
pensin: (estipendio) benefcium, ii n. Uso:
ir en -, benefcio tia ptere // (cantidad que
se da a uno por mritos y servicios propios o
extraos, o bien por pura gracia del que la
concede) benefcium, ii n. Sin: stipndium.
Uso: - anual, benefcium nnuum // (canti-
dad que se paga por alojamiento y/o comida)
pnsio, onis f. Sin: viticum; pactum pro ha-
bitatione et mensa prtium; pactum pro victu
prtium; pecnia, quae pro victu slvitur; pe-
cnia data vel danda pro victu. Uso: - com-
pleta, entera, plena pnsio; costo - completa,
pecnia pro pernoctatione et victu solvenda;
media -, dimdia pnsio; pagar la -, pactum
pro habitatione et mensa prtium slvere;
pactum pro victu prtium slvere; pro victu
pecniam dare vel slvere // (pupilaje, casa
donde se reciben huspedes) v. pensionado.
pensionado: (casa donde se reciben huspe-
des) convictus, us m. Sin: hosptium; hosptii
vel convicts sedes; communis victs sedes;
hosptium meritrium. Uso: un - hermos-
simo, pulchrrima convicts sedes // (colegio
de alumnos internos) v. internado // (que
tiene o cobra una pensin) pensionatus. Sin:
pensionrius; beneficirius; benefciis tributis
fruens; qui benefcio vel stipndio fruitur.
Uso: maestra -, magistra pensionata.
pensionista: (persona que est en un colegio
o casa particular y paga cierta pensin) con-
victor, oris m. Sin: contubernalis; pension-
rius; qui in convictu (vel in sede convicts)
moratur vel est; qui pro habitatione et mensa
prtium pactus est; qui, pacta mercede (vel
pecni), habitatione et mensa apud liquem
fritur. Uso: estar de - en casa de uno, habi-
tare apud liquem // (persona que tiene o
cobra una pensin) v. pensionado.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pentagonal: pentagnus, a, um.
pentgono: adj pentagnus, a, um // sust
pentagnum, i n; pentagnium, ii n. Sin:
quinqungulum // (edificio de Washington,
que alberga el secretariado de Defensa y el
estado mayor de las fuerzas armadas de los
EE. UU.) pentagnum Vasintniae aedif-
cium.
pentagrama: pentagramma, tis n. Sin: mu-
sicarum notarum arola.
pentarqua: pentrchia sive -archa, ae f. Sin:
quinque virorum dominatus (-us m) vel po-
tentatus (-us m).
pentatleta: pentathleta, ae m; pentathlus, i
m.
pentatln: pentathlum, i n. Sin: quinqur-
tium; certamen quinquepertitum, qunquiplex
(-plcis), quncuplex. Uso: - moderno, aetatis
nostrae pentathlum; pentathlum recens; - in-
dividual, por equipos, pentathlum singulo-
rum, per manpulos.
Pentecosts: Pentecoste, es f.
pentodo: pnthodus vel pnthodos, i f .
penltimo: paenltimus, a, um; paene lti-
mus. Sin: prximus ab ltimo vel ab extremo;
prximus (a) postremo.
penumbra: paenumbra, ae f. Sin: sublustris
umbra; Astron paenumbra.
penumbra
812
penuria: penria, ae f. Sin: egestas, atis f; in-
pia.
pen: (el que camina, anda o ejecuta su
papel a pie) pedes, dtis m. Sin: mbulans;
dembulans; v. peatn // (infante o soldado
de a pie) pedes, dtis m (en pl, tambin mli-
tes, um vel pedestres, ium) // (obrero) oper-
rius, ii m (en pl, tambin perae, arum f).
Uso: - caminero, viae vel viarum curator; -
de albail, operrius structor // (pieza en el
juego de ajedrez) latrnculus, i m. Uso:
mover un -, latrnculum dare (hacia ade-
lante) vel redcere (hacia atrs) // (pieza en
el juego de damas) clculus, i m // (juguete)
v. trompo.
peonada: (trabajo que realiza un jornalero
en un da) pera diurna // (conjunto de peo-
nes que trabajan en una obra) v. peonaje.
peonaje: (conjunto de soldados de infante-
ra) pdites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl;
pditum vel pedstrium caterva, turma, cpia
// (conjunto de peones que trabajan en una
obra) operrii, orum mpl. Sin: perae, arum
fpl; operarum vel operariorum caterva, turma,
cpia.
peonia: paenia, ae f.
peonza, v. trompo.
pepino: (planta) citrolus, i f. Sin: ccumis
sativus // (fruto) citrolum, i n.
pepita: clculus, i m. Uso: - de oro, ureus
clculus.
pepsicola: pepsicola, ae f.
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin:
ppticum elementum vel medicamentum;
sucus ppticus; nzyma (-ae f) pptica.
pptico: ppticus, a, um. Sin: concoctioni in-
srviens; ad concoctionem spectans.
peptona: peptonum, i n.
pequins: catellus pekinensis.
pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - sil-
vestre, pirum silvestre; - en almbar, pirum
sccharo condtum // (llamador o interruptor
en forma de pera) prula, ae f.
peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, dis
f.
peralte: (mayor elevacin de la parte exte-
rior de una curva en relacin con la interior)
peraltum, i n.
perborato: sal perbricus m; sal perbricum
n.
percal: (tela de algodn) percala, ae f. Sin:
leve gosspium; tela ex levi cotone (vel gos-
spio, vel xylo).
percepcin: percptio, onis f. Sin: compre-
hnsio; cogntio; intellctio. Uso: - sublimi-
nal, subcptio; - de la cultura, percptio
cults civilis.
perceptibilidad: perceptiblitas, atis f.
perceptible: perceptbilis, e. Sin: percipbi-
lis.
percha: (listn de madera o metal con col-
gaderos para la ropa) tendcula, ae f. Sin: un-
cnulus; uncus. Uso: colgar en la -,
tendculae (vel uncnulo, vel unco) impnere,
suspndere // (mueble para colgar ropa, som-
breros u otros objetos) v. perchero.
perchero: vstium sustentculum. Sin: pae-
nulrium; fulcimentum vestirium. Uso: col-
penuria
813
gar en el -, sustentculo vel paenulrio sus-
pndere.
percusin: percssio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulstio; ictus, us m. Uso: de -, pulsti-
lis.
percusionista: msicus pulsator.
percusor: (el que hiere) percussor, oris m.
Uso: percusores de los clrigos, clericorum
percussores // (pieza) percussrium, ii n.
perderse: (errar el camino) vi dcipi. Sin:
errore viae falli.
prdida: perdtio, onis f. Sin: amssio; amis-
sus, us m; iactura; damnum; detrimentum.
Uso: - de tiempo, tmporis iactura; perdtio
tmporis.
perdign: (grano de plomo) glbulus, i m;
glbulus plmbeus. Sin: metllica glans
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones,
metllicis glndibus ptere vel ferire.
perdigonada: (tiro de perdigones) glndium
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel conictio (-onis f).
perdiz: perdix, cis mf.
perdn!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!;
excusa (me)!; hbeas me excusatum!
perecuacin: peraequtio, onis f.
peregrinacin: (viaje por tierras extraas)
peregrintio, onis f. Sin: peragrtio; itnerum
suscptio vel lustrtio // (viaje a un santua-
rio) sacra vel pia peregrintio. Uso: hacer
una - a Lourdes, sacram peregrinationem La-
purdum fcere.
peregrinar: (andar por tierras extraas) pe-
regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
iter gere, fcere, habere // (ir en romera a
un santuario) pietatis caus peregrinari.
peregrino: (que anda por tierras extraas)
peregrnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
dvena; viator; pregre advniens // (que por
devocin o por voto va a visitar un santua-
rio) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrina-
tor; pietatis caus peregrinator. Uso: -
apostlico, peregrinator apostlicus; la mar-
cha de los -, agmen religiosum peregrinn-
tium.
perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.
perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
// (adorno femenino de poco valor) inane or-
namentum. Sin: nugatrium ornamentum;
mulebre ornamentum; en pl, tambin mun-
dus mulebris.
perentorio: (concluyente, decisivo) decret-
rius, a, um. Sin: firmssimus; omnino status
vel constitutus; en el lenguaje jurdico, pe-
remptrius. Uso: edicto -, peremptrium
edictum.
perestroika: immuttio, onis f. Sin: renov-
tio; poltica renovationis, perestroika dicta.
perfeccin: perfctio, onis f. Sin: absoltio;
confctio; consummtio; expoltio; perpol-
tio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perfctio; - evanglica, evanglica perfctio;
a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amus-
sim; ad perfectum; perfecte; ptime; plane; -
absoluta, absoltio et perfctio.
perfeccionamiento: perfctio, onis f. Sin:
absoltio; progrssio; profectus (-us m); pro-
gressus (-us m). Uso: - moral, emendtio;
moralis perfctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fcere
vel rddere; progressionem fcere ad virtu-
perfeccionamiento
814
tem; prgredi in virtute; contribuir al - de
algo, licui rei excolendae (vel perficiendae,
vel absolvendae) conferre; promover el - de
la humanidad, hminum nimos exclere.
perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) li-
quid ad perfectionem perdcere, addcere;
liquid perfcere vel abslvere // (hacer mejor
una cosa) liquid mlius rddere; liquid ex-
clere vel perpolire. Uso: mquina de un mo-
delo muy perfeccionado, mchina
exquisitiore artifcio facta // perfeccionarse
en un arte, artem pnitus dscere.
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin:
mximae perfectionis stdium.
perfeccionista: adj mximam perfectionem
affectans vel ppetens // sust perfectionista,
ae m. Sin: mximae perfectionis studiosus.
perfectible: perfectbilis, e.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpol-
tus; mnibus nmeris absolutus.
perfil: (postura en que solo se deja ver un
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso:
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obli-
quum; figuras de -, catgrapha, orum npl;
oblquae imgines; esbozar, representar, pin-
tar a uno o una cosa de -, liquem vel liquid
(vel imginem alicius vel alicius rei) ex
obliquo delineare, effngere, adumbrare, pn-
gere // (contorno de una figura) lineamenta,
orum npl. Sin: figura lneis circumducta; ex-
trema lineamenta npl ; primae lneae fpl. Uso:
trazar el - de uno, figuram alicius adum-
brare vel descrbere; figuram alicius summis
lineamentis (vel primis lneis) circumdcere.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus.
perforacin: (accin de perforar) perfortio,
onis f. Sin: perfssio; perfossura; fossura //
(efecto de perforar) terebramen (-mnis n).
Sin: trebra, ae f.
perforador: perforator, oris m. Sin: perfos-
sor.
perforadora: perforculum, i n; chartarum
perforculum. Sin: mchina prforans;
instrumentum perforatrium.
performance: (ejecucin) exsectio, onis f.
Sin: confctio; effctio; effectus, us m // (fun-
cin, espectculo) spectculum, i n // (resul-
tado obtenido) xitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, xitus certminis agonstici.
perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimen-
tare; odore vel odribus imbere, perfndere,
suffire; bonis odribus perfndere liquem
vel liquid // perfumarse, se odribus imb-
ere, perfndere, suffire.
perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
bonus vel suavis odor.
perfumera: myroplium, ii n. Sin: unguen-
tria, ae f; armatum taberna; taberna un-
guentria.
perfumero o perfumista: myropla, ae m
vel myrpsius, ii m. Sin: unguentrius; aro-
matrius; v. ungentario.
pergamino: pergamna, ae f. Sin: mem-
brana, ae f; membranum, i n; charta perga-
mena; membrana scriptria. Uso: - sutil,
membrnula; de -, membrneus; fabricante o
vendedor de pergaminos, membranrius, ii m
// (documento escrito en -) diploma membra-
nceum. Sin: diploma ex membrana.
prgola: (armazn que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.
perfeccionar
815
periantio, v. perianto.
perianto: perianthum vel perianthon, i n; pe-
rianthus vel perianthos, i m. Sin: perignium;
floris involcrum.
pericardio: pericrdium, ii n. Sin: cordis in-
volcrum.
pericarditis: pericardites, is f; pericarditis,
tdis f. Sin: pericrdii (vel cordis involucri)
inflammtio vel infltio.
pericarpio: pericrpium, ii n; pericarpum, i
n. Sin: sminis involcrum.
pericia: pertia, ae f. Sin: dextritas; calldi-
tas; experintia; ars.
pericondrio: perichndrium, ii n; perichon-
drus vel perichondros, i m.
pericondritis: perichondrites, is f. Sin: peri-
chndrii vel perichondri inflammtio.
periferia: (circunferencia) circumferntia, ae
f. Sin: mbitus; circitus, circumflexus, us m;
circintio vel circumdctio, onis // (alrededo-
res de una ciudad) periphria sive -phera, ae
f. Sin: subrbium, ii n; extrema urbis pars
(partis f); permetrus; mbitus; circitus, us
m. Uso: parroquia de -, parecia suburbana.
perifrico: (de los alrededores de una ciu-
dad) periphricus, a, um. Sin: subrbii (gen);
extremus; suburbanus.
perifollo: (planta, flor) anthriscum, i n.
perfrasis : perphrasis, is f. Sin: circitus, us
m; circumloctio; circutio; verborum circu-
tio, circitus, mbitus; verborum compre-
hnsio, coninctio; coniuncta verba.
perigonio, v. periantio.
perihelio: perihlios vel perihlius, ii m; pe-
rihlium, ii n.
perilla: (porcin de pelo que se deja crecer
en la punta de la barba) brbula, ae f.
perimetral o perimtrico: perimtricus, a,
um. Sin: circumcurrens.
permetro: permetrus, i m. Sin: mbitus vel
circitus, us m.
perimisio: perimsium, ii n. Sin: externa
musculorum membrana vel membrnula.
perineo: perineus vel perinaeus, i m; peri-
naeum.
perineumona, v. pulmona.
perineumnico, v. pulmonaco.
perinola, v. trompo.
peridicamente: peridice. Sin: certis per-
odis; statis tempribus; certo tmpore; per in-
tervalla; certis tmporum intervallis.
periodicidad: periodcitas, atis f. Sin: tempus
peridicum; certa tmporum intervalla
(-orum npl).
peridico: adj peridicus, a, um. Sin: certis
vel statis tempribus recurrens, revertens, r-
diens; certo tmpore recurrens. Uso: fiebres -,
febres peridicae; publicaciones -, publica-
tiones peridicae // (impreso que se publica
peridicamente) peridicum, i n. Sin: com-
mentrium; commentrius; commentrius
peridicus; commentrii (-orum mpl) peri-
dici; flia peridica; chronogrphicon, i n.
Uso: - semanal, v. semanario; - sexuales, pe-
ridica sexulia; - trimestral, peridicum tri-
mestre; el - Newsweek, peridicum
Newsweek; el - Playboy, peridicum,
peridico
816
cui ttulus est Playboy // (diario) v. esta
voz.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: com-
mentariorum vel diurnariorum ars, offcium,
profssio, opus.
periodista: diurnrius, ii m; diurnria, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnrius)
scriptor; redactor diurnrius; ephemridis vel
ephemridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel ephemridum
scriptores.
periodstico: diurnrius, a, um. Sin: ephem-
ricus; diurnalsticus; diurnalrius.
perodo: (espacio de tiempo) perodus, i f.
Sin: aetas, atis f; tmporis sptium. Uso: -
cuaresmal, quadrageni ieinii maioris dies; -
eneoltico, aetas aeneolthica; - glaciar, aetas
glacialis; - infecundos, tmpora conceptioni
non apta; tmpora quae fecunditate carent; -
paleoltico, aetas palaeolthica; - de gobierno,
perodus regminis; - de la decadencia, se-
nescens aetas; - de los orgenes, antiquior
aetas; - de transicin, aetas mdia; segundo -
de su cargo de presidente, secunda perodus
mneris sui praesidentis // Gram perodus, i
f. Sin: mbitus, circitus, us m; orationis cir-
citus; verborum mbitus. Uso: - hipottico,
perodus hypothtica; hypothticum enuntia-
tum // Med circitus, us m.
peristico: peristii (gen). Sin: ad peristium
(vel ad peristeon) prtinens.
periostio: peristium, ii n. Sin: peristeum
vel peristeon, i n; ssium tegumentum, te-
gimentum, tegmentum.
periostiotoma: periostiotmia sive -toma,
ae f. Sin: peristii sctio.
periostitomo: periostitomum, i n.
periostitis: periostites, is f; periostitis, dis f.
Sin: ssium tegumenti (vel tegimenti, vel teg-
menti) inflammtio.
peripattico: peripathticus, a, um.
periplo: priplus, i m. Sin: circumnavigtio.
periscpico: periscpicus, a, um. Sin: ad pe-
riscpium ttinens.
periscopio: periscpium, ii n. Sin: instru-
mentum circumspciens.
perisperma: perisperma, tis n. Sin: sminis
involcrum.
peristltico: peristlticus, a, um. Uso: con-
tracciones -, contractiones peristlticae; mo-
vimiento -, motus (-us m) peristlticus.
peristilo: peristylum, i n; peristlium, ii n.
perito: adj y sust peritus. Uso: - cientficos,
periti scientfici.
peritoneo: peritonaeum vel peritonum, i n.
Sin: abdminis membrana; intrior ventris
membrana.
peritonitis: peritonites, is f; peritonitis, dis
f. Sin: peritonaei inflammtio; abdminis
membranae inflammtio.
perla: margarita, ae f; margaritum, i n;
gemma, ae f. Uso: adornado de perlas, mar-
garitatus; que produce perlas, margartifer,
margarlifer, gmmifer; vendedor de perlas,
joyero, margaritrius, ii m.
permanencia: permnsio; mnsio; remnsio,
onis f. Sin: commortio; demortio.
permanente: adj prmanens, entis. Sin: diu-
turnus; duraturus; perennis; permansurus;
periodismo
817
stbilis // (ondulacin artificial del cabello)
prmanens undultio. Sin: coma calamis-
trata.
permeabilidad: permeablitas, atis f. Sin: pe-
netrablitas.
permeable: permebilis, e. Sin: penetrbilis;
prvius.
permisividad: permissvitas, atis f. Sin:
nmia permittendi consuetudo.
permisivismo: permissivismus, i m. Sin:
nmia permittendi rtio. Uso: - sexual, licn-
tia sexualis.
permisivo: permissivus, a, um.
permiso: (licencia o consentimiento para
hacer o decir algo) permssio, onis f. Sin:
permissus, us m; permissum, i n; concssio;
facultas; licntia. Uso: - de abatir lobos, li-
cntia lupos sternendi; pedir - a uno, licn-
tiam ab liquo ptere.
permutacin: permuttio, onis f. Uso:
Gram, - de la vocal radical, permuttio voca-
lis.
permutar: permutare. Sin: commutare; mu-
tare; permutationem fcere.
pernera: bracae vel bracarum crus (cruris n).
pernil: (de pantaln) v. pernera; (de puerco)
v. jamn.
pernio: cardo, dnis m. Uso: - de manivela,
vectculi cardo.
perogrullada: patens propostio.
Perogrullo: de -, patens, entis. Sin: persp-
cuus; manifestus; apertus.
peronospora: peronspora, ae f.
perpendicular: perpendicularis, e; perpendi-
culrius, a, um. Sin: ad perpendculum direc-
tus, o simplem directus, rectus. Uso: lnea -,
recta lnea; lnea ad perpendculum; en direc-
cin -, (directe) ad perpendculum; ser -, ad
perpendculum esse; directum esse.
perpendicularmente: perpendiculriter. Sin:
ad perpendculum; ad lneam; recto libra-
mento; directe ad perpendculum. Uso: caer
-, ad lneam ferri; estar - , perpendculo res-
pondere.
perrera: canis cvea. Sin: cubile canis (o,
segn el contexto, canum).
perrera: (muchedumbre de perros) canum
caterva // (conjunto de personas malvadas)
improborum grex (gregis m). Sin: cvium vel
hminum faex (faecis f).
perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cana-
nus, catulinus; - cazador o de caza, canis ve-
nator vel venticus; - dogo o de presa, v.
buldog- faldero, catellus; - lebrel, vrtragus
vel vrtagus, i m; - lebrero, canis leporrius
vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - mo-
loso, molossus, i m; molossus canis; - pastor,
canis pastoralis vel pecurius; - pequeo, c-
tulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabio-
sus vel rbidus; - ratonero, canis captor
mrium (vel rattorum); - de aguas, canis
aquticus; - de corral, - de guardia, canis ca-
tenrius; custos vel canis villticus, vgilans;
- de lanas, canis lniger // - que ladra no
muerde, canis tmidus vehemntius latrat
quam mordet.
persa: adj prsicus, a, um // (natural de Per-
sia) Perses, ae m // (idioma que se habla en
Persia) lingua prsica.
persecucin: persectio, onis f. Sin: insect-
persecucin
818
tio; vextio; cruciatus, us m. Uso: - poltica,
poltica persectio.
persecutorio: persecutrius, a, um.
perseguible: iudcio persequendus vel dig-
nus.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: -
encarnizado, vexator et hostis.
perseguir: liquem vexare, exagitare, lacs-
sere, cruciare, insectari vel consectari. Sin:
saevire in liquem; hostliter liquem ptere.
Persia: Prsia, ae f; Persis, -dis f.
persiana: (especie de celosa para ventanas)
persiana, ae f. Sin: transenna volbilis; fenes-
trae postis (-is m), transenna, valva ; compli-
cbilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl).
persiano, v. persa.
persignarse, v. santiguarse.
persona: (Filos, supuesto inteligente) per-
sona, ae f; - divina, persona divina // (indivi-
duo de la especie humana) homo, mnis m
vel vir, viri m (hombre), mulier, ris f (mujer).
Sin: persona; caput, ptis n; quidam, quae-
dam. Uso: - amable, lpidum caput; - com-
petentes, periti hmines; - culta, vir doctus
vel mlier docta; - esforzada, caput audax; -
fsica, phsica persona; - querida, carum
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum
sola); sine rbitris; remotis rbitris; soli
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por
s mismo); praesens, entis (estando presente);
tantos pareceres cuantas -, quot cpita tot
sentntiae; personas de criterio, prudentes; -
de mal agero, homo calamitosus; fascina-
tor, oris m; una familia de seis - , sex cpitum
famlia; las - de servicio, fmuli, orum mpl;
vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
m, solo de nombre, quidam notus mihi n-
mine tantum // (cuerpo) corpus, pris n. Uso:
cuidado de la -, crporis (vel cutis) cura; tem-
blaba en toda su -, toto crpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
personaje: (sujeto de distincin o dignidad)
vir (viri m) clarus, praeclarus, clarssimus.
Sin: amplssimus vir // (ser humano o simb-
lico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
- principales y secundarios, primarum et se-
cundarum prtium personae; - de teatro,
actor; scanicus vel scaenticus, i m; sceni-
cus actor; - de una novela, persona fbulae;
crear un - novelesco, fbulae personam con-
fngere.
personal: (adj, en persona) traducir me-
diante una perfrasis con ipse, a, um; ej.: una
visita - del cnsul, ipsus cnsulis adventus //
(de la persona, propio) prprius, a, um. Sin:
personalis, e. Uso: beneficio -, benefcium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
crpori sui sunt; mritos -, prpria alicius
promrita vel mrita; ventajas -, prpria ali-
cius cmmoda; a ttulo -, prprio ipsus n-
mine vel meo, tuo, suo ... nmine; por inters
-, propter suum emolumentum; aportar algo
-, liquid sui afferre // (privado) privatus, a,
um. Uso: consideraciones -, privatarum
rerum respectus (-us mpl); desgracia -, pri-
vata calmitas; por iniciativa -, privato con-
slio; estudios, ocupaciones -, privata stdia //
(original) singularis, e. Sin: prprius ac suus.
Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
Der y Gram) personalis, e; ad personam
spectans // (conjunto de los empleados) per-
sonae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; mi-
nistria, orum npl; officilium corpus. Uso: -
docente, docntium corpus; jefe del - (de tra-
bajadores), operariorum moderator; (de fun-
cionarios) ministrorum vel officilium
persecutorio
819
moderator; jefe del - del protocolo, officio-
rum magister.
personalidad : (persona notable) vir
praestans, clarus, clarissimus, amplssimus.
Uso: las ms altas - del Estado, prncipes in
re pblica; una gran -, vir magnus et illustris
// (en cuanto desempea un papel en la vida
pblica) persona, ae f. Uso: tener en la Igle-
sia una - que no puede suprimirse, in perp-
tuum habere in Ecclsia personam //
(individualidad) ingnium, ii n; persona; per-
sonlitas // (cualidades naturales) natura, ae
f. Sin: ndoles; nimus; quod cuiusque pr-
prium est; quod quisque habet sui // (cuali-
dades adquiridas, costumbres) mores, um m.
Sin: ingnium et mores, natura et mores // -
compleja, nimus haud simplex; - rgida, in-
flexible, ingnium sperum vel intractabile //
cambiar de -, novum sibi indere ingnium;
mores mutare; desarrollar la - humana, h-
minum dignitatem augere; formar la -, mores
conformare; formarse la - a imitacin de uno,
se in alicius mores formare; tener una doble -,
duabus quasi a natura personis indutum esse;
tener una - original, ingnio atque nimo sin-
gularem esse; tener una - rica y compleja,
vri multiplicique natur esse.
personalismo: personalismus, i m. Sin: doc-
trina de personae dignitate.
personalista: personalista, ae m. Sin: perso-
nalismi sectator, ssecla, professor.
personalizacin: ad personam conformtio
vel accommodtio.
personalizar: notam personalem tribere.
Sin: liquid personae aptare.
personificacin: (accin y efecto de perso-
nificar) personifictio, onis f. Uso: la - de la
necedad, stltior stultssimo; la - de la sabi-
dura, sapientssimus mnium; la - de la vir-
tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, v-
tium es // (figura retrica) ficta persona. Sin:
fctio (-onis f) personae; personarum fctio;
prosopopeia, ae f.
personificado: person donatus. Sin: hmi-
nis form donatus. Uso: es la justicia -, est
ipsa iusttia.
personificar: (atribuir vida o acciones de
persona a un animal o a una cosa) nimal vel
rem personam constitere; hminis formam
licui tribere. Sin: nimal vel rem humana
spcie indere // (representar a una persona
determinada) alicius personam grere, sus-
tinere, obtinere, ferre, indere; alicius partes
gere, sustinere, obtinere; alicius vice fungi;
alicius mnere fungi; alicius prtibus
fungi.
perspectiva: (arte de representar los objeti-
vos en relieve) perspectiva ars. Sin: grphice
delineandi ars; ars res pingendi (vel effin-
gendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
prospectu suo // (obra o representacin eje-
cutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; grphica pro-
funditatis repraesenttio. Uso: plano o dibujo
en -, scaenogrphia sive -grapha, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; re-
presentar algo en -, liquid in suo prospectu
pnere // (conjunto de objetos que se presen-
tan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspec-
tus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
alto) // (punto de vista desde el cual se con-
sidera o se analiza un asunto) iudicandi rtio.
Sin: sentiendi modus; mbitus, us m. Uso: en
la - materialista, in materialstico mbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspecttio,
onis f. Sin: praestoltio; spes (spei f) vel timor
(segn el contexto). Uso: - de mayor bienes-
tar, exspecttio commodioris vitae; la - de
una vida semejante, huius vitae propostio;
perspectiva
820
abrirse a una - internacional, prospctui
internationali patscere; se presenta una ale-
gre -, laeta exspecttio arrdet.
pertenencia: (derecho a la propieda de una
cosa) domnium, ii n. Sin: propretas; perti-
nendi condcio.
prtiga: prtica, ae f. Uso: - de barquero,
contus, i m.
pertinente: prtinens, entis. Sin: ttinens;
spectans ; respciens; qui prtinet, ttinet,
spectat, rspicit ad + ac.
pertrechos : apparatus, us m.
Per: Pervia, ae f.
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peru-
vianus, i m.
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus;
depravatus; pravus, mprobus; sceleratus; vi-
tiosus.
pesa: pondus, dris n. Uso: pesas de la ba-
lanza, pndera; - de gimnasia, halter, ris m
(ac pl -ras).
pesacartas: epistularum statrula.
pesadilla: (sueo angustioso) ncubus, i m;
ncubo, nis m. Sin: nocturna supprssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum
smnium; formidamen (-mnis n) somniale;
noctis visum tremendum. Uso: tener una -,
in somno angi; in somno angribus vexari //
(grave preocupacin) terror, oris m. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerbilis)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerbile.
Uso: esto es mi -, haec cura me sollcitat; esto
es una - para m, hoc est mihi magnae solli-
citdini; hoc me angit; hoc neri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al-
guno, licui permolestum esse; licui neri
esse intolerbili.
psame: commisertio, onis f. Uso: dar a al-
guien el - por el fallecimiento del padre, de la
madre, etc., commiserationem suam licui
significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum licui testari (declarare) ob ...;
suum licui maerorem testari ob ...
pesar: (intr, tener tal peso) pndere.
pesario: pessrium, ii n.
pesca: (accin de pescar) pisctio, onis f;
piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, pis-
crius sive piscatrius; - con anzuelo, pisca-
tus hamtilis; barco de -, navis piscatria; la
- del atn, pisctio thynnria; la pasin de la
-, piscatus vel piscandi voluptas.
pescadera: piscria, ae f. Sin: taberna pis-
catria; forum piscrium vel piscatrium.
pescadero: ichthyopla, ae f. Sin: piscrius,
ii m; pscium nstitor vel vnditor.
pescado: (pez comestible) piscis, is m // (pro-
ducto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazn, salsamentum.
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
coches) transtrum, i n.
pesebre: (sitio donde los animales comen el
forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
praespium vel praesepium; praesaepes vel
praesaepis, is f // (nacimiento, representacin
del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
vel cunbula (-orum npl).
pesebrera: praespia, ium npl.
peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus
pertenencia
821
vel hispnicus.
pesimismo: (como sistema filosfico) pessi-
mismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui mnia
in detrius rferunt // (como tendencia per-
sonal) pessimismus. Sin: mens in detrius
mnia rferens; mens ad deteriora convertens
(vel rferens) mnia; nimus mnia in peio-
rem partem intrpretans; rerum peior inter-
prettio; mens detrrima mnia idicans;
naturalis nimi inclintio ad mnia in det-
rius referenda; rtio mnia in peiorem partem
interpretandi; in rerum quandam peiorem in-
terpretationem inclinare // (como tendencia a
prever lo peor) nimus mala semper mi-
nans. Sin: mali providntia; nimus ad trstia
ac maesta quaeque conversus; rtio in peius
mnia detorquendi; mentis ad detrrima
mnia proclvitas // (como tendencia a temer
lo peor, malos resultados) infelicis rerum xi-
tus timor. Sin: mens detrrima mnia exspec-
tans vel timens.
pesimista: (que profesa el pesimismo) pessi-
mista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator,
ssecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado ms desfavorable) detrius
mnia rferens. Sin: pssime sntiens de li-
qua re; atra videns mnia; peiora timens.
Uso: ser -, (como tendencia personal) det-
rius interpretari; mnia in detrius referre; res
in peius vrtere; detrrima mnia iudicare;
pssimam putare suarum rerum condicio-
nem; (como tendencia a prever lo peor) me-
liora desperare; mnia semper desperare; de
se et de mnibus rebus desperare; (como ten-
dencia a temer lo peor, malos resultados) ad-
versos rerum xitus metere; deteriora
semper timere; omnes rerum xitus adversos
praemetere, praesagire, praedcere, praemo-
nere, praenuntiare, ominari, vaticinari.
peso: pondus, dris n. Uso: - atmico, pondus
atmicum; - bruto, pondus ntegrum vel
totum; - especfico, pondus specficum; -
neto, pondus prprium vel certum // (Dep,
atleta) - mosca, (athleta, ae m) a musca vel
pnderis muscae; - pluma, a pluma vel pn-
deris plumae; - ligero o liviano, a parvo pn-
dere, vel parvi pnderis, vel pnderis levis; -
medio o mediano, a medio pndere vel pn-
deris mdii; - medio ligero o medio-mediano
o Welter, a velteriano pndere, vel pnde-
ris velteriani, vel a parvo (levi) pndere
mdio, vel parvi (levis) pnderis mdii; - pe-
sado, a mximo pndere, vel pnderis m-
ximi; - semipesado, a semimximo pndere,
vel a mximo pndere dimdio, vel pnderis
semimximi, vel mximi pnderis dimdii //
(entidad, sustancia e importancia de algo)
pondus. Uso: - poltico y econmico, pondus
polticum atque oeconmicum.
pespuntar: filo duplicato vel geminato sere.
pespunte: sutra duplicata. Sin: ictus dupli-
catus; punctum retroversum.
pestillo: (pasador o cerrojo con que se ase-
gura una puerta) v. pasador.
pesua: (pedis) ngulae (-arum fpl).
pesuo: (pedis) ngula (-ae f).
petaca: (estuche para guardar el tabaco) ta-
baci scculus. Sin: capsella plveri nicotiano
asservando; tabaci cistella; nicotiana thcula;
tabaci cpsula. Uso: - de oro, urea theca ni-
cotiano plveri asservando; v. tabaquera //
(estuche para guardar los cigarros) theca
(vel pyxis, vel pyxidcula) volminum tabaci-
norum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
capsella tabaci fascculis asservandis; theca
vel capsella volumnibus tabcinis asservan-
dis; theca nicotianis bacillis asservandis; cap-
sella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
cigarorum capsella.
ptalo: ptalum vel ptalon, i n. Sin: flium;
ptalo
822
floris brttea.
petardo: (morterete) v. esta voz // (cohete
lleno de plvora, que hace explosin con es-
truendo) petardum, i n; petarda, ae f. Sin:
parvus vel minutus pyrbolus (-i m) chart-
ceus; parvum vel minutum pyrbolum char-
tceum; cucullus nitrati plenus. Uso: de -,
petardrius.
peticin: pettio, onis f. Uso: - de dilacin o
indulgencia, pettio dilationis vel indulgn-
tiae.
petimetre: trssulus, i m. Sin: bellum
pomum; bellus homo vel homnculus; totus
de cpsula; levis et mulierosus homo; legans
adulescens et fucatus.
petirrojo: erthacus, i m. Sin: erthacus r-
beus.
petral: antilena vel antelena, ae f. Sin: antela,
ae f.
petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Pe-
trarchae potae imittio (imitacin de Pe-
trarca); Petrarchae crminum stdium
(aficin a Petrarca).
petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrar-
chae potae imitator // (aficionado a Pe-
trarca) Petrarchae crminum studiosus.
petrificacin: petrifictio, onis f. Sin: in pe-
tram vrsio; in lpidem convrsio.
petrificado: petrificatus, a, um. Sin: lapdeus
factus.
petrificar: petrificare. Sin: lapire; in lpidem
(vel in petram) convrtere vel vrtere; in
saxum mutare // petrificarse, lapidscere.
Sin: durscere.
petrodlares: dollria e petrleo percepta.
petrognesis: petrognesis, is (ac -in) f.
petrogenia: petrognia, ae f. Sin: petrarum
orgo.
petroglfero: petroglphicus, a, um. Uso:
signo -, signum petroglphicum.
petrografa: petrogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: petrarum descrptio; disciplina vel scin-
tia petrogrphica.
petrleo: petrleum, i n. Sin: leum bitumi-
nosum, vivum, incendirium. Uso: - bruto,
terrae leum; leum terrgenum; pozo de -,
pteus (-i m) petroleosus, petrolearis, petrole-
rius; petrlei pteus vel fons; bituminosi lei
pteus; yacimiento de -, v. petrolfero; zona
petrolfera, locus vel rgio petrlei (vel bitu-
minosi lei) dives, abundans.
petrolero: (buque) petroleria, ae f (navis,
scapha) // (vendedor de petrleo) petrlei
mercator // (relativo al petrleo) petrolerius,
a, um. Sin: ad rem petroleriam prtinens.
Uso: sociedades -, societates petroleriae; ya-
cimientos -, campi petrolerii.
petrolfero: petroleosus, a, um. Sin: petrleo
ffluens, abundans; petrlei abundans vel
dives (-vtis). Uso: yacimiento -, cubile pe-
troleosum; petrlei fodna.
petrologa: petrolgia sive -loga, ae f.
petrolgico: petrolgicus, a, um.
petrlogo: petrlogus, i m.
petroqumica: petroleria chmia, chmia,
chmice (-es f).
petroqumico: petrochmicus. Sin: petrole-
petardo
823
rius-chmicus; ad petroleriam chmiam t-
tinens. Uso: industria -, industria petroch-
mica vel petroleria-chmica.
pez : piscis, is m. Uso: - espada, xphias, ae
m; - de oro, v. dorada.
pezn: (teta, mama) papilla, ae f // (rabillo
que sostiene la hoja, la flor o el fruto de las
plantas) petolus, i m. Sin: pednculus; ped-
culus.
pezpita o pezptalo: motacilla, ae f.
pezua, v. pesua.
pianista: (persona que toca el piano por ofi-
cio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymba-
lstria, ae f. Sin: plectrocmbali pulsator
(-oris m) vel pulsatrix (-cis f) // (fabricante
de pianos) plectrocymbalorum (vel plectro-
cmbalm) rtifex (-fcis m) vel fabricator //
(persona que los vende) plectrocmbalm
vnditor vel mercator.
piano: plectrocmbalum, i n. Sin: clavicm-
balum; clavile, is n. Uso: - de cola, clavile
aliforme; plectrocmbalum caudatum; - de
media cola, semicaudatum plectrocmba-
lum; afinar el -, plectrocmbalum tndere vel
contndere; estudiar -, in stdium plectro-
cmbali incmbere; plectrocmbalo peram
dare; tocar el -, plectrocmbalum pulsare.
pianoforte, v. piano.
pianola: automatrium vel automticum cla-
vile (-is n). Sin: mechculm plectrocmba-
lum vel clavicmbalum
piar: pipiare, pipilare, pipire.
picadero: (lugar o sitio donde los picadores
adiestran los caballos y las personas apren-
den a montar) hyppdromus, i m. Sin: eques-
tris palaestra; equestre gymnsium; equinum
stdium.
picadillo: (guisado de carne cruda picada
con tocino, verduras y ajos u otros aderezos)
mintal, alis n. Sin: tritumen, mnis n; pen-
thacum; comminuta caro.
picado: (picadillo) v. esta voz // (que tiene en
la piel cicatrices de pstulas variolosas) pus-
tularum cicatrcibus obtectus // (dicho de un
avin) en -, ad perpendculum; vuelo en -, vo-
latus ad perpendculum; avin que bombar-
dea en -, aroplanum ad perpendculm
aggrdiens; tirarse en -, praecpitem se ferre
in + ac.
picadora: tritbulum, i n. Uso: - de carne,
carnis tritbulum; - de hielo, glacii tritbu-
lum; - de verdura, - de legumbres, (h)lerum
tritbulum.
picadura: (accin de picar) pnctio, onis f //
(efecto de picar) punctum, i n. Uso: - pe-
quea, punctincula, ae f; - de una aguja,
quod acu punctum est; vulnus (-nris n) acu
punctum // (mordedura) punctum (de insec-
tos); morsus, us m (mordisco de aves, de ser-
pientes); ictus, us m (herida: de avispas, de
serpientes); aculeatus ictus (de escorpiones)
// (tabaco picado) concisum vel contusum ta-
bacum. Uso: - de hebras, tabacum in fibras
concisum.
picaflor: todus, i m. Sin: anthphilus, i m.
picamaderos: picus, i m.
picapedrero: lapicda vel lapidicda, ae m.
Sin: lapidicaesor; quadratrius.
picaza, v. urraca.
pichn: columbus, i m. Uso: tirar al -, emt-
tere in columbas.
pichn
824
pickles, v. encurtidos.
pick-up: (Radiotecn, dispositivo captador)
excpulum, i n; sonorum excpulum. Sin:
(instrumentum) phonphorum.
picnic: (gira campestre) excrsio campestris
// (comida al aire libre) prandolum (-i n)
aprcum. Sin: cnula subdivalis; gusttio,
onis f. Uso: lugar apto para -, locus aptus ad
prandolum edendum; organizar un -, prand-
olum parare.
picnmetro: pycnmetrum, i n.
pico: (boca crnea de las aves) rostrum, i n
// (parte que sobresale en la superficie de al-
gunas cosas) apex, picis m // (herramienta
de cantero y cavador) pupa, ae f. Uso: golpe
de -, pupae ictus (-us m) // (parte de algunas
vasijas , por donde se vierte el lqido) ros-
trum // (mechero de candil) myxa, ae f // (cs-
pide de una montaa) cacumen vel culmen,
mnis n. Sin: vertex, tcis m; summus vertex
// (montaa puntiaguda) mons praeceps vel
praeruptus. Sin: iugum. Uso: que est a -,
cortado a -, praeruptus, abruptus; praeceps et
praeruptus; rocas a -, recta saxa // (picamade-
ros, pjaro carpintero) picus, i m. Uso: -
verde, picus vridis // fig, - de oro, vir elo-
quentssimus. Sin: vir summae facndiae; vir
dicendi peritssimus.
picola: dolbra, ae f. Uso: - de alpinista, do-
labra montana.
picoso: varolis infectus.
picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vul-
nus (-nris n) // fig iacultio, onis f.
picotear: rostro perctere, ferire, vulnerare.
picrato: sal (salis m) pcricus; sal (salis n) p-
cricum.
pcrico: pcricus, a, um.
pictografa: pictogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: pictogramma, tis n; exprssio per figu-
ras.
pictogrfico: pictogrphicus, a, um.
pictrico: grphicus, a, um.
pie: pes, pedis m. Uso: - plano, pes planus;
de pies a cabeza, ab nguibus ad vrticem //
- artstico de una mesa, trapezphorum; - de
la balanza, librae basis (-is; ac -im vel -em,
abl -i); - de mueble, de aparato: pes; fulcrum,
fulmentum // - de cerdo (cocido), unguella
vel ungella, ae f; - de len, leontopdium; al
- de la letra, v. literalmente; al - de pgina,
v. pgina // dar - para una cosa, tamquam
ansam dare ut ...; alicius rei ansam dare;
tomar - (ocasin o motivo) de una cosa, ex
liqua re ansam smere; ab liqua re vluti
scintillam ptere.
piedad: (virtud que inclina hacia los actos
del culto divino) petas, atis f. Sin: nimus
pius // (compasin) misericordia, ae f. Sin:
misertio.
piedra: (sustancia mineral dura y slida)
petra, ae f. Sin: lapis, dis f; saxum. Uso: de -,
lapdeus; sxeus; - berroquea, v. granito; -
ciega, lapillus; - falsa, gemma vtrea; - filo-
sofal, philosophalis lapis; lapis philosopho-
rum; - fundamental (la primera que se pone
en los edificios), lapis primrius; auspicalis
lapis; poner la primera -, lpidem auspicalem
pnere, icere, fgere, statere; poner la pri-
mera - de una iglesia, impnere primrium
ecclsiae lpidem; - infernal, sal nitratum ar-
genti; en pl, sales nitrati argenti; - jaspeadas,
lpides ovati; - miliar (miliaria), mojn, mi-
lirium; lapis milirius; - pmez, pumex,
mcis m; de - pmez, pumceus; - preciosa,
gemma vel margarita; hecho de - preciosas,
pickles
825
gmmeus; - sagrada, petra sacra; - triangula-
res (en forma de espina de pescado), lpides
spicati // - de afilar, aspern, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lcis m;
lapis vivus; - de escndalo, offendculum, i
n; ser la - del escndalo, pssimum exem-
plum esse; - de molino, muela, mola, ae f,
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque,
cotcula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae
f (en sentido figurado); piedras en bruto, l-
pides assi // no dejar - sobre -, (aedifcium,
urbem, arcem) fnditus (vel a fundamentis)
discere, direre, evrtere, tllere, delere; el
que de ustedes est sin pecado, arroje la pri-
mera -, qui sine peccato est vestrum, primus
(por ej, in liquam) lpidem mittat // (cl-
culo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) clculus, i m // (granizo) grando,
dnis f.
piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata
pellis; - de armio, pellis armellnea; - de ca-
brito, pellcula haedna; abrigo de - , rnacis,
dis f; vestis pellcea; casaca de -, scrtea, ae
f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a,
um; curtidor de pieles, v. peletero.
Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rbeae, Rufae.
Sin: indi qui pelles rufae vocantur; indi, in-
dgenae e cute rufa.
pielitis: pyelites, is f.
piemia: pyhemia sive pyhaema, ae f.
pimico: pyhemicus, a, um.
pienso, v. forraje.
piercing: pertundculum, i n. Uso: - de oro,
plata, metal, pertundculum ureum, argn-
teum, metllinum.
Pierrot, v. bufn.
pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affec-
ttio.
pietista: adj pietsticus, a, um // sust pietista,
ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
pieza: (porcin de tela) pannus, i m. Sin: tela;
pannculus // (sala o aposento) cubculum, i
n. Sin: doms membrum. Uso: - de recibo,
salutatrium; salutatrium cubculum //
(composicin suelta de msica vocal o ins-
trumental) opsculum msicum. Sin: pars,
partis f. Uso: ejecucin de la -, cantus, us m;
- de violn, cantus fdibus // - teatral, fbula
scenica vel dramtica // - de ajedrez, clcu-
lus, i m.
piezoelectricidad: piezolectris, dis f. Sin:
piezolctrica vis.
piezoelctrico: piezolctricus, a, um.
piezomtrico: piezomtricus, a, um. Sin: ad
piezmetrum spectans.
piezmetro: piezmetrum, i n.
pigmentar: peculiarem colorem indcere.
pigmentado: peculiari colore obductus.
pigmentario: ad pigmentum prtinens.
pigmento: pigmentum, i n. Sin: color; fucus.
pigmeo: (individuo perteneciente a los pue-
blos enanos que viven en las selvas de la re-
gin ecuatorial de Africa y en grupos
aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva
Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -,
pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pe-
queo) nanus, i m. Sin: pumlio, onis m; p-
milus; homnculus; homncio, onis m.
pijama, v. piyama.
pijama
826
pila: (pieza de piedra o de otra materia
donde cae o se echa el agua para varios
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautis-
mal, cntharus, i m; sacer fons; salutaris la-
vacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina,
urnrium; aqurium; aqurius lveus; labelli
alvolus; pila fullnica; - de fuente, concep-
tculum, i n ; - del agua bendita, labrum
aquae lustralis vel lstricae; lustrale labrum;
(en las casas) mula, ae f.; aquae benedictae
vsculum // Electr accumulatrium, ii n. Sin:
pila; lampdium manuale, lampas (dis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: -
elctrica, pila elctrica vel elctrea; pila elc-
tridis vim praebens, fundens, gignens; - elc-
trica de Volta, pila voltiana // - atmica, pila
atmica // (montn) strues, is f. Uso: - de la-
drillos, strues lterum // (pilar de puente) v.
pilar.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o
columna aislada de un edificio) pila. Sin: co-
lumna // (piln de fuente) aqurium, ii n //
(hito o mojn que sirve de seal en los cami-
nos) v. mojn.
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n.
pildora: plula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso:
- anticonceptiva, plula anticonceptionalis;
plula qua conceptus impediatur vel impedi-
tur; tomar pldoras, plulas smere.
pileta: (pila pequea) labellum, i n; v. lavabo
// (pila pequea que sola haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel ls-
tricae) aquae vsculum, labellum, stula //
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natacin, na-
tatrium, ii n; natatria, ae f; natatus, us m ;
piscina natatria // (lavabo) v. esta voz.
pillaje: latrocnium, ii n. Sin: grasstio; de-
praedtio.
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po-
pulare, populari; praedas gere, fcere, au-
ferre.
pillera: (accin propia de un pillo) nquiter
vel mprobe factum. Sin: indignum fcinus;
flagtium; scelus, lris n.
pillo: (persona falta de escrpulos) nequam
indecl. Sin: mprobus; scelestus; frcifer //
(nio vagabundo o callejero que comete pe-
queos delitos) v. pilluelo.
pilluela: mnnula, ae f. Sin: puella impr-
bula vel ptulans.
pilluelo: mnnulus, i m. Sin: puer imprbu-
lus, audculus, ptulans.
pilrico: pylricus, a, um.
piloro: pylrus, i m. Sin: stmachi infrius
stium. Uso: estrechamiento del -, pylri st-
nosis (-is f).
pilotaje: (accin y efecto de pilotar) guber-
ntio, onis f. Sin: modertio; moderamen; r-
gimen (-mnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avin, aronavis
modertio; - de buque, navis guberntio //
(ciencia y arte que ensean el oficio de pi-
loto) gubernandi ars.
pilotar: gubernare, rgere, moderari. Uso: s
- un avin, aroplanum gubernare scio.
piloto: (el que gua un buque, avin o veh-
culo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: -
de automvil, autocineti gubernator; autorae-
dae rector; - de avin, aronavis vel ariae
navis gubernator, rector; aroplanga, ae m;
volator; - de avin de caza a reaccin, guber-
nator aroplani insectationis arihaustrii; -
de buque, navis gubernator; navgii rector; -
de planeador, gubernator velvolans // (luz
roja) lumen, mnis n. Uso: - posterior, lumen
pila
827
postcum.
pimentero: pperis arbor (-ris f).
pimienta: piper, ris n. Uso: granito de -, p-
peris granum.
pimiento: (planta) siliquastrum, i n. Sin:
cpsicum nnuum // (fruto) piperitis, -is vel
- dis f . Uso: pimientos en escabeche, pipe-
rtides aceto maceratae.
pinacoteca: pinacotheca, ae f; pinacothece,
es f.
pincel: penicillum, i n; penicillus, i m.
pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forc-
cula.
pinchar: perforare. Uso: - un neumtico,
pneumticum perforare.
pincharse: (ponerse una inyeccin) cutem
terebrare.
pinchazo: (punzadura o herida que se hace
con instrumento o cosa que pincha) punctura,
ae f. Sin: pnctio, onis f. Uso: - de un neum-
tico, pneumtici perfortio // fig morsus, us
m. Sin: vellictio; stmulus; acleus. Uso: los
- del dolor, stmuli doloris; sentir los - de los
envidiosos, dente nvido morderi.
pinche: (mozo de cocina) sublngio, onis m.
Sin: servus vel fmulus culinrius.
ping-pong: tenildium tabulare vel mensale.
Sin: mensale pilildium; ludus pilae mensa-
lis.
pingino: aptendytes, is f. Sin: aptendytes
patagnia.
pintamonas: malus vel imperitus pictor.
pintar: pngere vel depngere. Uso: - a la
acuarela, aquatis colribus pngere; - al en-
causto, a fuego, encausto pngere; inrere
picturas; - al fresco, udo colores illnere; - al
leo, oleatis colribus pngere; leo dilutis
colribus pngere; - al temple, al aguazo, a
la aguada, colribus aqu dilutis pngere; co-
lribus aqu glutinat dilutis (vel temperatis)
pngere; colribus aqu glutineque dilutis
(vel temperatis) pngere; - con esmalte, mal-
tham indcere licui rei; malth liquid ill-
nere, obdcere, tgere, contgere; - de perfil,
obliquam imginem fcere.
pintarrajear: ridculas imgines delineare
vel pngere.
pintarse: - la cara, las uas, los labios, los
ojos, las cejas, fciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguculos), labia (vel labra, vel
labella), culos, superclia fucare, vel fuco
illnere, vel fuco tngere; nitentem crustam
facii, nguibus, lbiis, culis, supercliis in-
dcere; nitenti crust fciem, ungues, lbia,
culos, superclia tgere vel contgere.
pintor: (persona que profesa o ejercita el
arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pin-
gendi rtifex. Uso: - excelente, pingendi cla-
rssimus arte; apella insignis in arte; - de
cosas groseras y viles, rhypargraphus, i m;
- de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
pictor porcellanrius; - de retratos, pictor
imginum; anthropgraphus, i // (persona
que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.
pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lec-
tssimis colribus. Uso: describir algo -, li-
quid colribus pngere; liquid verborum
colribus depngere; liquid gratis colribus
ornare.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;
pintoresco
828
playas -, amoena ltorum // (vivo, animado,
lleno de imgenes) flridus, a, um. Sin: vvi-
dis colribus descriptus, expressus, ornatus.
Uso: estilo -, flridum dicendi genus.
pintorrear, v. pintarrajear.
pintura: (tabla, lmina o lienzo en que est
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tbula
vel tabella picta. Uso: - histrica, pictura
histrica; - inspirada, tbula quasi divina
manu picta; - mural, paretis pictura; pictura
parietria; - ornamental, pictura ornamenta-
lis; - a la acuarela, tbula aquatis colribus
depicta; tbula dilutis colribus leo depicta;
- al encausto, encustica, ae f (sobrent ars);
pictura encustica; - al fresco, v. fresco; - al
leo, tbula dilutis colribus leo depicta ; -
al pastel, tbula dilutis colribus picta; tbula
xerochromtica; ejecut grandes -, picturas
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: grphice, es f; ars pingendi vel picturae
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f.
Sin: rtio picturae // (la imagen pintada)
imago, gnis f // (fig, descripcin o represen-
tacin viva y animada de una persona o cosa
por medio de la palabra) imago, gnis f. Sin:
descrptio, repraesenttio. Uso: la - de los
caracteres, naturarum imago.
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos
se aproximan para agarrar o sujetar algo)
forceps, cpis mf. Sin: forfex , fcis f; forpex,
pcis f. Uso: agarrar las -, frcipem arrpere.
pinzn: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i
m.
pia: (fruto del pino) pnea, ae f. Sin: nux
(nucis f) pnea // (anan) v. esta voz .
pin: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin:
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata
maior // (simiente del pino) ncleus pneus.
piocele: pyocele, is n.
Po XII: Pius Papa Duodcimus.
pigeno: pygenus, a, um. Sin: pyognicus;
suppuratrius; pus ciens.
piojo: (insecto) pedculus vel pedculus, i m.
Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel lndinis mf.
piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
// fig srdidus, a, um.
piolet: dolabra glacfraga.
pioln, v. cordelito.
piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
puris fluxus (-us m) vel efflxio (-onis f).
pipa: infundbulum, i n. Sin: infumbulum;
fumarolum; fumisgium; nicotianum in-
fundbulum vel infumbulum; fumarolum
tabcinum. Uso: - encendida, infundbulum
succensum; gran surtido de pipas, fumisu-
giorum magna cpia // borla de la -, apex,
picis m; cabeza de la -, vsculum vel caput;
can de la -, fstula vel (h)arundo (-dnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), conve-
xum; fndulus; cordoncillo de la -, funculus
fumaroli; desobturador de la -, everrculum;
tapa de la -, vsculi opertrium // cargar la -,
fumisgium refercire tabaco; infumbulum
nicotianis fliis farcire; llenar la - de tabaco
de la mejor calidad, tabaco ptimae notae fu-
marolum refercire, implere, replere.
pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infund-
bulo (vel infumbulo, vel fumarolo, vel fu-
misgio) fumum sgere. Sin: nicotianum
fumum sgere, haurire; infumbulum (nico-
tianis fliis fartum) sgere; (tabaci) fumum
ex infundbulo haurire; ex infumbulo odora-
tos trhere nidres.
pintorrear
829
pique: echar a - (hundir) una embarcacin,
navem deprmere.
piquera: (agujero o puerta pequea que se
hace en las colmenas) alvearis foramen
(-mnis n).
piqueta: (herramienta) dolabella, ae f.
piquete: (grupo de soldados) mlitum turma.
Uso: - de guardia, stativum praesdium; sta-
tiva mlitum turma // (pequeo grupo) man-
pulus, i m. Uso: - de honor, manpulus
honorficus // (destacamento agrupado en
torno de la bandera) vexillum, i n.
piragua: linter, tris f; lintris, is f. Sin: cymba;
scapha; phaselus; navcula monxyla.
piragismo: lntrium (vel cymbarum, vel
scapharum, vel phaselorum, vel navicularum
monoxylarum) certamen (-mnis n).
pirata: pirata, ae m. Uso: - areo o del aire,
abductor; pirata caelestis; praedo (-onis m)
arius; - informtico, v. hacker; - martimo,
praedo martimus; jefe de piratas, archipi-
rata, ae m; praedonum dux.
piratear: pirticam gere, fcere, exercere.
Sin: pirtico vvere modo vel ritu.
piratera: pirtica, ae f. Sin: pirtica ars vel
vita; pirticum fcinus vel opus. Uso: practi-
car la -, v. piratear.
pirtico: pirticus, a, um.
pirtico: pyrcticus, a, um. Sin: febrcitans,
antis. Uso: hallarse en estado -, febricitare;
febris aestu iactari.
pirexia: pyrxia sive pyrexa, ae f. Sin: febris
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m)
vel ardor; febris ardentssima.
pirxico, v. pirtico.
pirhelimetro: pyrohelimetrum, i n.
prico: pricus vel prius, a, um. Sin: gneus.
pirita: pyrites, ae m. Sin: lapis ignirius.
Uso: - arsenical, pyrites arsenicalis.
piritoso: pyrticus, a, um.
pirobalstica: pyroballistria ars (artis f) vel
doctrina (-ae f). Sin: pyrobolria ars vel doc-
trina.
pirobolista: pyroballistrius, ii m. Sin: pyro-
bolrius.
piroelectricidad: vis pyrolctrica.
pirograbado: (procedimiento para grabar)
pyrogrphia sive -grapha, ae f // (talla obte-
nida pirograbando) encustum, i n. Sin:
pyrogrphica imago; v. encausto.
pirograbar: pyrogrphice incdere. Sin: igne
(vel ignis ope) incdere.
pirografa, v. pirograbado.
pirogrfico: pyrogrphicus, a, um.
pirgrafo: pyrgraphum, i n.
pirologa: pyrolgia sive -loga, ae f.
piromancia o piromanca: pyromanta, ae f.
Sin: divintio ex igne.
piromana: pyromnia sive -mana, ae f. Sin:
ignem subiciendi insanum stdium.
pirmano: pyrmanes, is m. Sin: ignem
subiciendi vesane studiosus.
pirmano
830
piromntico: pyromnticus, a, um.
pirometra: pyromtria sive -metra, ae f.
pirmetro: pyrmetrum, i n. Sin: instrumen-
tum pyromtricum.
pirscafo: pyrscapha, ae f; v. buque (- de
vapor).
pirosfera: pyrosphaera, ae f.
pirosis: pyrosis,-is f. Sin: stmachi acor
(-ris m).
pirotecnia: pyrotchnica, ae f; pyrotchnice,
es f. Sin: pyrotchnica ars.
pirotnico: (concerniente o relativo a la pi-
rotecnia) pyrotchnicus, a, um. Sin: ad pyro-
tchnicam ttinens. Uso: espectculo -,
spectculum pyrotchnicum // (el que conoce
y practica el arte de la pirotecnia) pyrotch-
nicus, i m.
piroxeno: pyrxenum, i n.
prrico: prrichus vel prrhichus, a , um.
pirronismo: pyrrhonismus, i m.
pirueta: hacer una -, circumverti.
pisada: (huella o seal que deja el pie en la
tierra) vestgium, ii n. Sin: gradus, gressus,
us m // fig vestgium, ii n. Sin: exemplum;
exemplar. Uso: seguir las - de uno, alicius
vestgia prsequi vel calcare.
pisapapeles: chartarum pressrium.
pisaverde, v. lechuguino, petimetre.
piscina: (estanque destinado al bao, a la
natacin o a otros ejercicios y deportes acu-
ticos) piscina, ae f. Sin: natbulum; natat-
rium stagnum; v. pileta (- de natacin).
Piscis: Pisces, ium mpl.
piscolabis: (refrigerio o aperitivo que se
hace entre las comidas principales) v. lunch,
tentempi.
piso: (pavimento natural o artificial) solum,
i n. Sin: pavimentum; stratum. Uso: - empe-
drado, pavimentum lapdeum vel silceum; -
de baldosas, de ladrillo, pavimentum test-
ceum vel latercium; - de madera, pavimen-
tum durteum; lgneum pavimentum;
constratum, i n; - de mrmol, solum marm-
reum; - de mosaico, pavimentum tessellatum
vel musivum; - de piedra, pavimentum lap-
deum; - de slice, pavimentum silceum //
(cada una de las plantas de un edificio situa-
das en diferentes planos) tabulatum, i n. Sin:
contigntio, onis f; tabultio; contabultio;
doms contigntio; conclvium ordo Uso: -
subterrneo, tabulatum subterrneum; -
bajo, planta baja, pedeplana, orum npl; pla-
num tabulatum; plana tabultio (contabultio,
contigntio); primero, segundo ... -, primum,
secundum ... tabulatum; prima, secunda ... ta-
bultio; ltimo -, ltimus vel summus concl-
vium ordo; casa de tres -, domus trium
tabulatorum; domus quae tres tabulationes
habet; domus quae tribus constat contignati-
nibus.
pisn: pavcula, ae f. Sin: lgneus mlleus.
pisoncito: (lgneus) mallolus.
pista: (espacio acotado para ciertos tipos de
carreras, juego o competiciones, en hipdro-
mos, veldromos, estadios, campos de tenis,
etc.) currculum, i n. Sin: iter; campus; pa-
laestra. Uso: - ecuestre, equorum palaestra;
campus equis excercendis; - de esqu, iter
nrticum; currculum nivale; - de patinaje,
piromntico
831
currculum sleis frreis prolabntium; - de
tenis, campus tenilusrius // (espacio desti-
nado al baile) currculum, i n. Uso: - de
baile, currculum saltatrium; locus saltat-
rius // (terreno acondicionado para el despe-
gue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin:
currculum aronvium. Uso: - para el despe-
gue de aviones, campus aroplanis sustollen-
dis; campus ex quo aroplana extolluntur; -
de aterrizaje, campus in quem aroplana
descendunt // (cada una de las bandas para-
lelas de una cinta o un disco magnticos) s-
mita, ae f. Uso: - magntica, smita
magntica.
pistero: smpulum, i n. Sin: simpvium.
pistilo: (floris) pistillum, i n.
pistola: pistlium, ii n. Sin: pistrium, ii n;
pistria, ae f; manuballstula; pyroballstula;
sclopellum; scloptulum; pistlium machi-
nale; manualis ballstula; ballstula (vel ma-
nuballstula) ignvoma vel ignfera; parva
ballista manualis. Uso: - automtica, manu-
ballista (vel manuballstula) ignvoma auto-
matria // disparar con la -, manuballstul
displdere; disparar tiros de -, ignitos glbulos
e pyroballstula decere; tener a mano la -, pis-
tlium ad manum habere // - libre, certamen
manuballstul sine fulcmine adhbit; cer-
tamen manuballstulae sine fulcmine adhbi-
tae; -, tiro rpido, certamen manuballstul
adhbit, celriter glndibus iaciendis.
pistolero: manuballistulrius, ii m. Sin: pyro-
ballistulrius; praedo manuballistulrius;
latro manuballstul armatus.
pistoletazo: manuballstulae ictus, vel co-
niectus (-us m), vel emssio; pistlii ictus vel
explsio.
pistn: (mbolo de bomba) v. mbolo //
(parte o pieza central de la cpsula donde
est colocado el fulminante) (cpsulae) fn-
dulus, i m // (llave en forma de mbolo que
tienen diversos instrumentos msicos) fndu-
lus. Sin: tbulus ambultilis.
pita: (agave) agve, es f.
pitecntropo: pithecnthropus, i m.
piteco: pithcus vel pithcos, i m.
pitillera: hispanicarum (vel convolvellorum)
theca vel capsella.
pitillo, v. cigarrillo.
pito: (sonido muy agudo) sbilus, i m (en pl
tambin sbila, orum n) // (instrumento) sibi-
latrium, ii n. Uso: tocar el -, sibilare; sbi-
lum dere; sbila dare, dere, fndere,
effndere // (vasija de barro) fctile, is n //
(claxon, bocina) bcina vel bccina, ae f. Sin:
tuba // no vale un -, pro nhilo ducendum est;
no se me da un - de tus amenazas, tuas minas
huius non fcio.
pitorro: (canuto) v. esta voz // (pitn, tubo
que tienen los botijos, pisteros y porrones
para moderar la salida del lquido) epist-
mium, ii n. Sin: fstula; fistella; cnnula.
pituita: pituta, ae f.
pituitario: pituitrius, a, um. Uso: glndula
-, glndula vel membrana pituitria.
pxide: pyxis, dis f. Sin: vsculum.
piyama: pygama, ae f. Sin: vestis (-is f) vel
tnica cubicularis, cubiculria, cubitria, dor-
mitria, nocturna.
pizarra: (roca) ardsia, ae f. Sin: lapis (-dis
m) sctilis; schistos lapis niger // (hoja plana
y delgada de -, para techos y cobertizos)
pizarra
832
scndula, ae f (ex ardsia) // (trozo de - negra
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis
niger vel caerleus. Sin: tbula nigra vel cae-
rlea; lapdea tbula scriptria // (encerado
para escribir o dibujar en l) tbula, ae f.
Sin: tbula scriptria, litterria, scholaris.
Uso: ve a la -!, i (procede, progrdere, veni)
ad tbulam!; escribe esto en la -, por favor!,
inscribe quaeso hoc tbulae!; inscribe quaeso
hoc in tbula!
pizarrn: lapis (-dis m) scriptrius.
pizarrn, v. pizarra (encerado).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mcula; hilum;
frstulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica
salis.
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scri-
blita; moretum; compressa placenta.
pizzera: placentria, ae f (taberna). Sin: mo-
reti (vel pistarum, vel placentarum) taberna;
taberna scriblitria.
placa: (lmina, plancha o pelcula) lmina,
ae f. Sin: brctea vel brttea; placa // Fotogr
lmina photogrphica // Impr lmina typo-
grphica // (insignia) insigne, is n. Sin: ph-
lera, ae vel phlerae, arum f.
placard, v. alacena.
placebo: medicamen vcuum.
placer: voluptas, atis f. Sin: delecttio; oblec-
ttio; delectamentum; delectamen (-mnis n).
Uso: - carnales, crporis (vel libidinosae) vo-
luptates; - espirituales, nimi oblectamenta
vel voluptates; - sensibles, bona quae snsi-
bus capiuntur; placeres de la mesa, oblecta-
menta convivlia; voluptates vini et
epularum; los placeres de la vida, vitae gau-
dia; entregarse a los -, suae libdini indulgere
vel inservire; volupttibus indulgere vel se
ddere; suas libdines explere vel satiare.
plagiar: alicius scripta furari vel imitari.
plagiario: sust plagirius, ii m. Sin: plagia-
tor; alieni scripti furator; alicius vel alicius
rei imitator; qui liquid ab liquo srripit //
adj plagiatcius, a, um.
plagio: plgium, ii n. Sin: alieni scripti fur-
tum; alicius vel alicius rei imittio, imita-
mentum. Uso: cometer un -, plgium
commttere; furtum fcere; liquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
// (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strgula (vel vestis) laculata. Uso:
llevar el -, pannum laculatum gestare; po-
nerse el -, strgul laculat amiciri.
plan: (proyecto, intencin de realizar algo)
conslium, ii n. Sin: rtio (-onis f). Uso: -
operativo, praestituta peris tempertio; - po-
ltico, de repblica conslium; - quinquenal,
programma quinquennale; quinquennalcium
inceptum; quinquennalis administrationis
rtio; - de accin, agendi rtio vel conslium;
- de guerra, belli gerendi conslium; - de in-
versin, pecniae collocandae rtio; planes
de desarrollo econmico, oeconmicae pro-
gressionis conslia; conslia de oeconomica-
rum rerum incremento; planes para alejar el
peligro del terrorismo, rationes ad perculum
terrorismi avertendum // - de estudios, stu-
diorum rtio. Sin: ordo studiorum; discipli-
narum rtio; studiorum currculum // (plano ,
representacin esquemtica) descrptio vel
discrptio, onis f. Sin: spcies; figura. Uso: -
regulador de una ciudad, aedilcia urbis
rtio; descrptio urbis vel aedificiorum; forma
urbis; moderandae urbis descrptio; praesti-
tuta rei exstructriae (urbis) tempertio; rtio
aedificatria; rtio aedifcia exstruendi // -
pizarrn
833
de cuentas, discrptio computationum (sive
comptuum) et nminum.
plancha: (utensilio para planchar la ropa)
complanatrium, ii n; complanatria, ae f.
Sin: pressrium; ferrum pressrium; instru-
mentum complanatrium; ferrum vel ferra-
mentum politrium; complanatrium
rugarum; prelum vestirium. Uso: - con ter-
mostato, prelum vestirium thermostato ar-
matum vel preditum // (lmina ) lmina, ae
f. Uso: - elctrica, elctrica lmina //(en el
windsurf) velitbula, ae f.
planchado: complantio, onis f. Sin: laevi-
gtio (linteorum).
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: lae-
vigatrix; vstium complanatrix; linteorum
laevigatrix.
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro
clido complanare. Uso: - un vestido, una
camisa, vestem, indsium clido ferro com-
planare.
plancton: plancton, onis n.
planctnico: planctnicus, a, um. Sin: planc-
tonis smilis; ad plancton spectans.
planeacin: plantio, onis f. Sin: libratus vo-
latus (-us m); volatus labens.
planeador: velvolum, i n. Sin: anemopla-
num; aronavis velfera. Uso: piloto de -, a-
ronavis velferae gubernator.
planear: (descender en planeo) per ra de-
lbi; in re pendre; suspensum esse; librato
volatu vehi // (cernerse en el aire como las
aves) in re versari. Sin: suspensum esse;
per ra delabi // (proyectar, organizar) li-
quid descripte praestitere vel praefinire //
(trazar o formar el plan de una obra) rem
praecipuis lineamentis propnere. Sin: opus
summis lineamentis adumbrare.
planeo: arivoltio, onis f. Sin: arivolatus
vel arovolatus, us m.
planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; pla-
netes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
(-dris n) errans. Uso: - Jpiter, Iovis stella;
stella Iovialis; Iuppiter stella errtica // (es-
pecie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sa-
cerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
planetario: planetrius, a, um; planetaris, e.
Sin: planetarum (gen pl); ad planetas prti-
nens. Uso: sistema -, planetarum motus et ra-
tiones.
planificacin: planifictio, onis f. Sin: prae-
dispostio; praestituta rerum dispenstio vel
ordintio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
dispenstio; - demogrfica, praestituta tem-
pertio demogrphica; una razonable - del
trabajo humano, rationalis ordintio praesti-
tuta peris humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provhere et in-
ingere vastssimam natorum moderationem.
planificar: ad rationem praestitutam descr-
bere.
planimetra: planimtria sive -metra, ae f.
Sin: plana metiendi ars, rtio, doctrina.
planmetro: planmetrum, i n.
planisferio: planispherium, ii n.
plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: equus
// (liso) levis, e // (representacin grfica)
descrptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
adumbrtio; forma; dispostio; delinetio,
distribtio. Uso: - catastral, censria predii
(vel fundi) descrptio; - de un edificio, aedif-
cii forma; aedificandi descrptio vel rtio; -
plano
834
de los itinerarios de los ferrocarriles, itne-
rum ferriviariorum descrptio; levantar el -
de una casa, designare (delineare, adum-
brare, descrbere) domum // (superficie
plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus
planus vel aequus. Uso: - inclinado, deve-
xum, i n; planos de sustentacin, alae, arum
fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in
aequo stare licui; ponerse en el mismo - que
alguien, aequari cum liquo // (distancia re-
lativa de los objetos que figuran en un cua-
dro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons,
frontis f ; segundo o ltimo -, recessus, us m;
en el primer -, a fronte; priore parte // estar en
el primer -, conspcuum vel eminentem esse;
in promptu esse; in fronte esse; estar en se-
gundo, en ltimo -, in recessu esse; que est
en primer -, minens, entis (en sentido propio
y figurado); conspcuus (en sentido figu-
rado); figura de primer -, fig princeps, cpis;
caput, ptis n; que est en segundo -, reductus
(en sentido propio); las partes que estn en
segundo -, reducta, orum n; abscedntia, ium
n.
planta: (rbol) arbor, ris f. Sin: planta. Uso:
- decorativa, planta decorativa // (parte infe-
rior del pie) planta, ae f. Sin: planta pedis;
solum, i n; vola, ae f; basis , -is (ac -im, abl -i)
f (en los animales); hasta la - del pie, usque
ad imos pedes // (diseo en que se da idea
para la fbrica o formacin de una cosa)
forma, ae f. Sin: descrptio; adumbrtio; de-
linetio; spcies; linearis descrptio. Uso: -
topogrfica, linearis locorum descrptio; - de
la ciudad, forma urbis // (plan que determina
las diversas dependencias y empleados de
una oficina, universidad u otro estableci-
miento) frmula, ae f. Sin: nmeri; ordo; s-
ries. Uso: estar, quedar en -, in nmeris esse,
manere; salir de -, desnere in nmeris esse //
(piso) tabulatum, i n; v. piso. Uso: - baja, pe-
deplanum, i n; pedeplana, orum npl; pedepla-
nae (aedes); tabulatum infrius; contigntio
infrior; planus pes (pedis m); en - baja, in
pedeplanis; cuartos, departamentos en -
baja, conclvia quae plano pede sunt; edificio
en - baja, aedes (edium fpl) plano pede ae-
dificatae; construir una - baja, aedifcium
plano pede institere; habitar en - baja, plano
pede habitare.
plantacin: (accin y efecto de plantar)
planttio, onis f. Sin: stio; constio; postio;
satus, us m // (conjunto de lo plantado) plan-
tria, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno
en el que se cultivan plantas de una misma
clase) locus (arbustis) cnsitus. Sin: semin-
rium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum
npl. Uso: - de vstagos, surculorum postio //
(rboles plantados) plantrium, ii n. Sin: ar-
boretum; arbustum.
plantar: plantare. Sin: (sembrar) srere;
(meter en tierra) fgere // (concerniente o re-
lativo a la planta del pie) plantaris, e.
plantear: (establecer) statere // (suscitar)
movere. Uso: - un problema, quaestionem
movere // (exponer) pnere vel propnere.
Uso: - un problema, quaestionem pnere;
quaestionis frmulas propnere.
plantgrado: adj plantgradus, a, um // sust
plantgradus, i m.
plantilla: (suela interior del zapato) slea, ae
f; parva slea. Uso: - anatmica, slea anat-
mica.
plasma: plasma, tis n.
plasmabilidad: plasmablitas, atis f. Sin: ca-
pcitas formationis.
plasmable: plasmbilis, e. Sin: fingbilis; fle-
xbilis; formbilis; formationis capax .
plasmador: plasmator, oris m. Sin: formator;
fictor; conflator; confector.
planta
835
plasmar: plasmare. Sin: fngere; effngere;
formare; conformare; configurare; confcere;
conflare.
plstica: (arte de plasmar o formar cosas de
barro, yeso, etc.) plstica, ae f; plstice, es f.
Sin: fingendi vel effingendi ars, rtio, doc-
trina // (dicho de un material) v. plstico.
plsticamente: plstice.
plstico: (adj, perteneciente o relativo a la
plstica) plsticus, a, um. Sin: ad effingendi
artem (vel rationem, vel doctrinam) ttinens.
Uso: artes -, artes fingendi; artes quae in ef-
fectu psitae sunt; artes quae rerum formas
imitantur vel effingunt // (perteneciente o re-
lativo a materias o productos plsticos) pls-
ticus, a, um. Uso: sustancia -, res plstica;
materia -, materia plstica; productos -, pls-
tica, orum n // (dctil, blando, que se deja
moldear fcilmente) mollis, e. Sin: (ad fin-
gendum) fcilis. Uso: arcilla -, fcile lutum //
(fig, aplicado al estilo o a la frase que por su
concisin, exactitud y fuerza expresiva da
mucho realce a las ideas o especies menta-
les) expressus, a, um. Sin: vivus // sust res
plstica. Sin: plstica matria vel matries
(-ii f); res plstice effecta. Uso: - verde, v-
ridis plstica; plstica oecolgica.
plastificacin: plastifictio, onis f. Sin: rei
plsticae obdctio.
plastificado: plastificatus, a, um. Sin: pls-
tic contectus. Uso: libro con tapa -, liber
tectur plastificat munitus.
plastificar: plastificare. Sin: rem plsticam
obdcere; plstic uti; plsticam adhibere.
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argn-
teus; argentrius; ad argentum spectans; mo-
neda de -, argnteus, i m; - de buena ley,
argentum probum // (dinero) pecnia, ae f.
platabanda, v. arriate.
plataforma: (superficie llana horizontal ms
elevada que lo que la rodea) suggestus, us m;
suggestum, i n // (suelo o azotea de ciertas
construcciones) rea vel arola aequa. Sin:
stratum; contigntio vel contabultio (- de ta-
blas). Uso: certamen de zambullidas desde
la - de 10 m, natationis certamen de contigna-
tione, metra X alta // (programa o conjunto
de reivindicaciones o exigencias que pre-
senta un grupo poltico, sindical, profesio-
nal) propsitum, i vel propsita, orum n.
Uso: - poltica, propsitum polticum; - rei-
vindicativa, vindicationis propsita et cons-
lia // (andn de una estacin de ferrocarril)
crepdo, dnis f. Sin: viae ferratae crepdo //
- de vehculo, stratum currs //- petrolfera,
artificiosa nsula petroleria.
pltano: pltanus, i f. Uso: de -, plataninus.
platea: cvea, ae f. Sin: cavedium; cvea
mdia.
plateado: argentatus, a, um. Sin: inargenta-
tus.
plateadura: argenti indctio.
platear: argento obdcere. Sin: licui rei ar-
gentum indcere.
platera: (arte y oficio del platero) argentrii
(vel argentficis, vel fabri argentrii) ars //
(taller del platero) argentrii officina //
(tienda del platero) argentrii taberna.
platero: argentrius, ii m. Sin: argntifex,
fcis m; argentrius faber (-bri m).
platillo: (plato pequeo) patella, ae f. Sin:
patnula; catillus; catillum; scutella. Uso: -
de la balanza, trtina; statera; lanx, lancis f
// (cmbalo) cmbalum, i n. Sin: discus (ex
platillo
836
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos
(ex aurichalco) colldere.
platina: (parte del microscopio en que se co-
loca el objeto que se quiere observar) cati-
nus, i m.
platinado: (accin y efecto de platinar) pl-
tini obdctio.
platinar: pltino obdcere, obtgere, tgere.
platino: pltinum, i n. Sin: altia, ae f; altia,
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m.
platirrinos: smiae platyrhinae.
platito, v. platillo (plato pequeo).
plato: (vajilla de mesa) ptina, ae f. Sin: ca-
tinus; catinum. Uso: - pequeo, catillus; cat-
nulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de
papel, patella chartcea; un - de caldo, quan-
tum iuris scutella cntinet // (platillo de la
balanza) lanx, lancis f. Sin: trtinae vel librae
lanx // (vianda o manjar que se sirve en los
platos) frculum, i n. Sin: daps, dapis f (gene-
ralm en pl). Uso: carta o lista de platos, v.
men; - preferido, dapes quae prae cteris li-
quem delectant; - tpico, peculiare frculum;
saborear algn -, frculum quoddam degus-
tare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa;
cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima,
secunda (vel ltera), trtia cena vel mensa; -
de o para la entrada, promulsis, dis f; v. en-
trada // (pin grande de bicicleta, etc.) v.
pin // (disco de arcilla que sirve para ejer-
citarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) ca-
tinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -,
emttere in discum // - volador, orbis (discus,
globus, clpeus) volans.
platnicamente: platnice.
platnico: platnicus, a, um.
platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
platnica.
plausibilidad: plausiblitas, atis f.
plausible: plausbilis, e. Sin: plausu dignus;
probbilis.
plausiblemente: plausibliter.
playa: (ribera del mar o de un ro grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tris n);
(lugar llano y espacioso, explanada) rea, ae
f. Uso: - de estacionamiento, rea stativa; -
de estacionamiento reservada para los clien-
tes, rea stativa pro clintibus sepsita.
play-boy: trssulus, i m. Sin: ivenis volup-
turius vel voluptrius; ivenis dives et vo-
lupturius.
player: lusor, oris m; v. jugador.
plaza: (espacio libre) pltea, ae f. Sin: rea;
forum. Uso: - abierta, pltea prospctui pa-
tens; - interior, cavedium; - Mayor, Pltea
Maior; - San Pedro, Pltea Petrina; Area Pe-
triana; Forum Petrianum; - de la Concordia,
Forum Concordiale; - de Mayo, rea, nmine
Maii nota; - de toros, rea taurorum; tauro-
rum circus (-i m) // (mercado) forum, i n //
(ciudad o lugar con guarnicin, - fuerte) p-
pidum, i n. Sin: locus munitus.
plazoleta: platola, ae f. Sin: arola.
plebiscitario: unnimis, e; unnimus, a, um.
Sin: mnium consensu.
plebiscito: plebiscitum, i n. Sin: plebis sci-
tum vel decretum.
plectro: plectrum, i n. Sin: tnnulum.
plegadera, v. cortapapeles.
platina
837
pleiteador, v. camorrista.
pleitista, v. camorrista.
plenario: adj plenrius, a, um // (pleno, reu-
nin general) sssio plenria.
plenipotenciario: legatus cum lberis man-
datis. Sin: legatus cum summa potestate; le-
gatus cum auctoritate, vel cum mandatis;
legatus cum pblica auctoritate.
pleno: (reunin o junta general) v. plenario.
pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundn-
tia; nimetas; verborum redundntia vel ni-
metas. Uso: usar muchos -, verborum
redundnti (vel nimietate) uti.
pleonsticamente: pleonstice. Sin: redun-
danter; verborum redundnti vel nimietate;
verborum cum redundntia. Uso: escribir,
hablar -, magna cum verborum redundntia
scrbere, loqui.
pleonstico: pleonsticus, a, um. Sin: redun-
dans; suprfluus.
pleroma: plerma, atis n.
plesimetra: plessimtria sive -metra, ae f;
plessomtria sive -metra.
plesimtrico: plessimtricus vel plessomtri-
cus, a, um.
plesmetro: plessmetrum vel plessmetrum,
i n.
plesiosauro: plesiosauros vel plesiosaurus, i
m.
pltora: (abundancia de sangre) plethria,
plethra vel pletra, ae f. Sin: pletra; sanguis
(-gunis m) redundans; snguinis abundntia;
nmia snguinis cpia // fig redundntia, ae f.
Sin: repltio; affluntia. Uso: - de palabras,
nmia verborum abundntia; nmium verbo-
rum proflvium.
pletrico: plethricus vel pletricus. Sin:
snguinis abundans // fig redundans, antis
Sin: abundans; repletus; ffluens.
pleura: pleura, ae f. Sin: pulmonis vel pul-
monum membrana, membrnula.
pleuresa, v. pleuritis.
pleurtico: (que padece pleuresa) pleurti-
cus, a, um. Sin: lteris dolore laborans //
(concerniente o relativo a la pleura) pleurti-
cus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurtidem)
prtinens.
pleuritis: pleuritis vel pleurites, is f; pleuritis,
dis f. Sin: plurisis, is f; pleurae inflamm-
tio; lteris vel lterum dolor (-ris m).
pleurocentesis: pleurocntesis, is f.
pleuroneumona: pleuropneumnia sive
-pneumona, ae f. Sin: pleuropulmonites, is
f; pleuropneumonitis, dis f. Uso: - simple,
pulmonis eiusque membranae inflammtio; -
doble, pulmonum eorumque membranae in-
flammtio.
pleuroperineumona: pleuroperipneumnia
sive -pneumona, ae f.
pleurotoma: pleurotmia sive -toma, ae f.
Sin: pleurae (vel pulmonis membranae) sc-
tio.
plexigls, v. acrlico.
plexo: plexus, us m.
pliego: (hoja de papel, especialmente de
pliego
838
forma cuadrangular y doblada por la mitad)
plgula, ae f // (fascculo de 8, 16 o ms p-
ginas de opsculo o libro) fascculus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m.
plinto: plinthus, i f.
plioceno: adj pliocenicus, a, um // sust plio-
caene, is n. Sin: aetas (-atis f) pliocenica.
PLO, v. OLP.
plomada: perpendculum, i n.
plomero: (fabricante de objetos de plomo)
plumbrius, ii m. Sin: zincrius; plumbrius
rtifex // (persona especializada en la insta-
lacin, mantenimiento y reparacin de las
conducciones de agua y otros fluidos, as
como de otros servicios sanitarios y de cale-
faccin en los edificios) faber (-bri m)
hydrulicus.
pluma: (rgano producido por la epidermis
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso:
comenzar a cubrirse de plumas, plumscere
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl //
(- de metal para escribir o dibujar) pnnula,
ae f. Sin: clami vel stili apex (picis m),
cuspis (-pdis f), acumen (-mnis n); cuspis
scriptria; stilus plumbatus // - fuente, -
estilogrfica, stilgraphum, i n. Sin: clamus
stilogrphicus; v. estilogrfica // - esferogr-
fica, v. bolgrafo.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) pen-
culus vel pennculus, i m. Sin: penicillus; pe-
nculus plmeus // (caja donde se ponen las
plumas) calamrium, ii n. Sin: pennrium;
graphirium; theca calamria vel pennria //
(instrumento para ahuyentar las moscas, ca-
zamoscas) muscrium, ii n.
plumn: (colchn lleno de pluma) plum-
cium, ii n. Sin: plmeum stratum; clcita plu-
mis farta.
pluralidad: (el mayor nmero) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplcitas, atis
f.
pluralismo: pluralismus, i m. Uso: - cultural,
pluralismus culturalis.
pluralista: (partidario del pluralismo) plu-
ralista, ae m. Sin: multiplicitatis studiosus vel
fautor // (relativo al pluralismo) pluralsticus,
a, um. Sin: ad pluralismum ttinens. Uso: so-
ciedad -, socetas pluralstica.
pluricelular: pluricellularis, e.
plurilateral: plurilterus, a, um.
pluripartidismo: plrium factionum mode-
rtio.
plusvala: valor (-ris m) excedens. Sin: va-
lorem excedens, entis m; augmentum valoris;
aucta rerum (vel prtii) aestimtio; aestimtio
peris (vel perum) crescens.
plutocracia: plutocrtia sive -crata, ae f. Sin:
dvitum rgimen, imprium, dominatus (-us
m), domintio.
plutcrata: plutcrata vel plutcrates, ae m.
plutocrtico: plutocrticus, a, um.
Plutn: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
plutonio: plutnium, ii n. Uso: de -, pluto-
nianus.
pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implvius. Uso:
capa -, pluviale, is n; csula pluvialis.
pluvmetro, v. pluvimetro.
plinto
839
pluviometra: pluviomtria sive -metra, ae f.
Sin: hyetomtria sive -metra, ae f.
pluviomtrico: pluviomtricus, a, um. Sin:
hyetomtricus; ad pluvimetrum spectans.
pluvimetro: pluvimetrum, i n. Sin: hyet-
metrum; plviae metiendae instrumentum.
pneuma: pneuma, tis n. Sin: spritus, us m.
poblacin: (conjunto de pobladores) popu-
ltio, onis f. Sin: populsitas; ppulus; c-
vium (vel hminum, vel incolarum) nmerus;
hmines, um mpl; cives, ium mpl; ncolae,
arum mpl.
poblamiento: (proceso de asentamiento de
un grupo) incolarum dedctio.
pobo, v. lamo.
pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; in-
pia; penria. Uso: - de espritu, nimi in-
pia; - de ingenio, trditas ingnii; tardum
ingnium; - de la lengua, sermonis inpia vel
egestas; - de vocablos, penria verborum;
vocum pucitas.
pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o
trabaja en ellos) puterius, ii m.
pocilga: sule, is n. Sin: porcinrium, ii n;
porcorum stbulum.
pocillo: (jcara) pocillum, i n. Uso: - con pla-
tito, pocillum cum catillo, patella, sctula,
scutella; - de caf o t, pocillum caferium
vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, po-
cillum porcellnicum.
podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor.
Uso: enfermar de -, in podagrae morbum in-
cdere; padecer -, laborare ex pdibus; sufrir
de un acceso de -, podagrae dolribus cru-
ciari vel ardere.
podgrico: podgricus, a, um.
podagroso: podagrosus, a, um. Sin: pdibus
aeger; pdibus laborans.
podartritis: podarthrites, is f; podarthritis,
dis f.
podenco, v. perro (- de caza).
poder: potestas, atis f. Sin: potntia; imp-
rium; dominatus, principatus (-us m); dcio,
iurisdctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta
potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adqui-
sitivo, potntia emendi; - ejecutivo, potestas
exsecutria, exsecutiva, administrativa, gu-
bernativa; - espiritual y temporal, rerum divi-
narum humanarumque potestas; - interino,
potestas fiduciria; - judicial, potestas iudi-
cialis vel iudiciria; - legislativo, potestas le-
gfera; potestas legum ferendarum; -
pblicos, pblici magistratus; rerum publica-
rum rectores.
podero: potestas, atis f. Uso: - atmico, po-
testas atmica.
podologa: podolgia sive -loga, ae f. Sin:
pedes curandi ars.
podlogo: podlogus, i m.
podmetro: podmetrum, i n. Sin: mens-
rius pssuum index (-dcis mf); instrumentum
pssibus numerandis.
poema: (obra en verso) poma, tis (gen pl
pomatum vel pomatorum; dat y abl pl po-
matis vel pomtibus) n. Sin: carmen, mnis
n. Uso: - pico, poma picum vel hericum;
picum carmen; - lrico, poma lricum vel
mlicum.
poema
840
poemita: pomtion vel pomtium, ii n.
Sin: breve hericum carmen. Uso: - ertico,
pomtium amatrium.
poesa: (composicin en verso) posis, is (ac
-in) f. Sin: vincta vel potica ortio; obstricta
nmeris ortio; astricta vrsibus ortio; con-
cretam crmina, um npl // (cada uno de los
gneros poticos) - dramtica, posis sce-
nica vel dramtica; - lrica, carmen lricum;
psis lrica; - macarrnica, posis macar-
nica , macarrnica, macaronea, folenghiana.
poeta: pota, ae m. Uso: - cmico, cmicus
pota; - dramtico, pota scenicus; - eleg-
aco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lrico,
pota lricus; vates (- is m) lricus; - nacio-
nal, vates ptrius; - trgico, trgicus pota;
tragoediarum pota; - que improvisa, extem-
poralis pota.
potica: (poesa, arte de componer obras po-
ticas) potica, ae f. Sin: ars potica; psis,
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesa) liber vel disputtio de
arte potica. Sin: commenttio artis poticae.
poetisa: potria, ae f. Sin: vates, is f.
poetizar: potare vel potari.
pogromo: interncio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidtio.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -,
struis index.
poker o pquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m).
pokerista: pokerianus lusor.
polaco: adj polonus vel polnicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polni-
cum, i n. Sin: polona vel polnica lingua; po-
lonus vel polnicus sermo (-onis m).
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
tegmen (-mnis n), tgimen (-mnis n); teg-
mentum ; superior clceus. Uso: - de cuero,
crea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
pao, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
fieltro, implia, ium npl.
polaquiuria: pollachiria sive -chiura, ae f.
Sin: abnormis vel enormis ac frequens min-
gendi stmulus.
polar: polaris, e. Uso: bestias -, bluae pola-
res ; crculo -, polaris crculus; estrella -,
stella polaris; luz -, lux polaris.
polaridad: polritas, atis f.
polarimetra: polarimtria sive -metra, ae f.
polarimtrico: polarimtricus, a, um.
polarmetro: polarmetrum, i n.
polariscopio: polariscpium, ii n.
polarizacin: polariztio, onis f.
polarizado: polarizatus, a, um.
polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
polarizar: polarizare. Sin: ad polum con-
vrtere vel dirgere // fig ad unum convrtere
vel intndere.
polca: polcha, ae f. Sin: bohmica salttio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
polcar: bohmice saltare.
polea: trchlea vel trclea, ae f. Sin: orbcu-
poemita
841
lus; rchamus; orbculus tractrius vel vect-
rius. Uso: por medio de una -, trochleatim.
polmica: contntio, onis f. Sin: controvr-
sia; contntio dicendi; acris contntio; cert-
tio dialctica. Uso: - literaria, litterria
contntio; sin -, sine controvrsia; sine ulla
controvrsia; sostener una -, controversari;
controvrsiamhabere cumliquo de liqua re;
acerbe cum liquo contndere; trabar una -,
controvrsiam fcere; controvrsiam inferre
in liquem; v. polemizar.
polmico: concertatrius, a, um. Sin: pug-
nax, acis; bellatrius. Uso: discurso -, ortio
pugnax; elocuencia -, concertatrium genus
dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -,
stilus bellatrius // (dicho de cosas) concerta-
tionis vel contentionis plenus. Uso: escritos -,
libri contentionis pleni.
polemizar: (entablar una polmica) conten-
tionem suscpere // (sostener una polmica)
concertare vel digladiari cum liquo. Sin:
controvrsiam habere cum liquo; pugnciter
cum liquo de liqua re certare.
polemoscopio o polemscopo: polemosc-
pium, ii n.
polen: pollen, lnis n; pollis, nis mf. Sin: flo-
ris pollen vel pollis.
polenta: polenta, ae f; polentum, i n. Sin:
puls, pultis f.
poleo: pulgium, ii n.
poliadenitis: polyadenites, is f; polyadnia
sive -adena, ae f. Sin: multarum vel plrium
glandularum inflammtio.
poliandria: polyndria sive -andra, ae f.
Uso: practicar la -, multos vel plures habere
viros; multis vel plribus viris nuptam esse.
polindrico: polyndricus, a, um.
poliarqua: polyrchia sive -archa, ae f. Sin:
multorum vel plrium imprium; multorum
vel plrium dominatus, potentatus, rgimen.
poliartritis: polyarthritis, dis f.
policfalo: polycphalus, a, um.
polichinela: Polecenella, ae m. Sin: maccus,
i m; bucco, onis m; maccus neapolitanus ;
neapolitanus ldio (-onis m) vel ldius (-ii
m).
polica: (conjunto de los reglamentos que
mantienen el orden pblico) disciplina p-
blica. Sin: civilis disciplina // (administra-
cin encargada de mantener dicho orden)
pblicae securitatis administrtio vel cura.
Sin: rei pblicae quietis (vel securitatis) cura.
Uso: - caminera, viarum custdia, custdia
viatria; - judicial, iudiciria custdia; - mu-
nicipal, municipalis custdia; - secreta, tcita
custdia, custdia secreta; - urbana, urbana
(urbis, civitatis) custdia // (cuerpo de los
agentes de -) biocolytae, arum mpl. Sin: cus-
todes, um mpl; custdiae, arum fpl; aediles,
ium mpl; pblici, orum mpl; ministri vel ad-
ministri pblici; corpus biocolticum; pbli-
cae securitatis custodes, curatores, tutores.
Uso: - area, aediles arii; - caminera, mlites
viatrii; - cientfica, pblici scientiali ratione
usi mpl; - secreta, tcitae custdiae; custodes
occulti; tecti vgiles; occulti securitatis civita-
tis custodes; ser vigilado por la - secreta, t-
citis custdiis observari vel asservari //
(agente de -) biocolyta, ae m. Sin: custos,
odis m; aedilis, is m; vigil, lis m; pblicus
custos, minister, administer; pblicae securi-
tatis custos, minister, tutor; miles a pblica
securitate vel tutela; minister a protectione ci-
vili; pblicus custos urbanus. Uso: mujer -,
vigil pblica; agente de - secreta, tectus vel
occultus pblicae securitatis custos; vigil ar-
polica
842
canus vel secretus; agente de - de trnsito,
miles viatrius // sede de la -, sttio biocoly-
tarum.
policaco o policiaco: (perteneciente o rela-
tivo a la polica) biocolticus, a, um. Sin: ad
disciplinam pblicam prtinens // (propio de
los agentes de polica) vgilum vel publico-
rum gen pl // (severo) severus, a, um. Sin:
acerbus; acer, acris, acre.
policial, v. policaco.
policitemia: polycythemia sive -haema, ae
f.
policlnica: (clnica u hospital en una ciu-
dad) polyclnicum, i n; polyclnica, ae f. Sin:
polyclnicum nosocomum // (clnica de en-
fermos ambulantes) ambulatrium medic-
bulum. Sin: ambulatrium valetudinrium;
valetudinrium adventcium.
policroma: polychrmia sive -chroma, ae f.
Sin: colorum varetas.
policromo o polcromo: polchromus, a,
um. Sin: polycrhromticus; multcolor; mul-
ticolorus; verscolor.
polidactilia: polydactlia sive -dactyla, ae f.
polidctilo: (que tiene muchos dedos) poly-
dctylus, a, um.
polideportivo: polygmnicus, a, um.
polidrico: polyhdricus, polyhedricus,
polyhedrius, a, um. Sin: polyhedri formam
habens.
poliedro: polhedrum vel poledrum, i n.
poliedrometra: polyhedromtria sive -me-
tra, ae f.
poliemia: polyhemia sive -haema, ae f. Sin:
nmia ( vel enormis, vel abnormis) snguinis
abundntia.
polister: polyester, eris m. Uso: de -,
polyestrius.
poliestesia: polyaesthesis, is f; polyaesthsia
sive -aesthesa, ae f. Sin: sensibilitatis exces-
sus (-us m); nmia (vel enormis, vel abnor-
mis) sentiendi facultas.
polifagia: polyphgia sive -phaga, ae f. Sin:
vorcitas.
polifona: poliphnia sive -phona, ae f. Sin:
multsonus concentus. Uso: - sagrada, poly-
phnia sacra.
polifnico: polyphnicus, a, um. Sin: mult-
sonus.
poligamia: polygmia sive -gama, ae f. Sin:
uxorum plurlitas; matrimnium mltiplex.
Uso: practicar la -, plures uxores dcere vel
habere.
polgamo: sust polgamus, i m. Sin: plrium
uxorum vir // adj polygmicus.
poligenia: polygnesis, is f. Sin: origo ml-
tiplex.
poligenismo: polygenismus, i m.
poligenista: polygenista, ae m. Sin: polyge-
nismi sectator.
poliginia: polygnia, ae f.
polglota, v. polgloto.
poliglota o poliglotismo: polyglttia, ae f.
Sin: plrium vel multarum linguarum scin-
tia.
policaco
843
polgloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin:
multilinguis; qui multis linguis titur; multa-
rum linguarum peritus vel intllegens; pl-
rium linguarum peritus // (escrito en varias
lenguas) polyglttius, a, um.
poligonal: polygnius, a, um. Sin: multn-
gulus vel multingulus.
polgono: polygnum, i n; polygnium, ii n.
Sin: mult(i)ngula figura // (campo de tiro)
campus iaculatrius.
poligrafa: polygrphia sive -grapha, ae f.
Sin: scripta polygrphica.
poligrfico: polygrphicus, a, um.
polgrafo: (el que se dedica al estudio de la
poligrafa) polgraphus, i m // (autor que ha
escrito sobre materias diferentes) scriptor v-
rius, mltiplex, verstilis. Sin: variarum
rerum scriptor; variorum argumentorum
scriptor; multorum librorum scriptor; vrius
et mltiplex et copiosus in scribendo.
polimata: polymatha, ae f.
polimetra: polymtria sive -metra, ae f.
polimtrico: polymtricus, a, um.
polimita: polmitus, a, um.
polimorfismo: polymorphismus, i m; poly-
mrphia, ae f.
polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures
habens (vel praebens) formas.
Polinesia: Polynsia, ae f.
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynsius,
ii m // adj polynesianus, polynsius, polyne-
sacus, a, um.
polinizacin: pollintio, onis f.
polinomio: polynmium, ii n.
polinosis: pollinosis, is f. Sin: rhinitis polli-
nosa.
poliomieltico: poliomyelticus, a, um. Sin:
ad poliomyeltidem ttinens.
poliomielitis: poliomyelites, is f ; poliomye-
litis, dis f. Sin: morbus poliomyelticus, po-
liomielticus, polyomyelticus, polymyelticus;
parlysis infantilis.
poliopa: polypsia sive -opsa, ae f; polyop-
sis, is f. Sin: vsio (-onis f) mltiplex; visus
(-us m) mltiplex et abnormis.
poliopsia, v. poliopa.
poliptico: polypticus, a, um. Sin: ad
polypsiam (vel ad polyopsin) spectans.
plipo: plypus, i m.
polptico: adj polptychus, a, um // sust po-
lptychum, i n. Sin: tbula polptycha.
polirritmia: polyrhythmus, i m.
polirrtmico: polyrhthmicus, a, um.
polisarcia: polysrcia sive -sarca, ae f. Sin:
obsitas, atis f; pinguitudo, dnis f; corpus
(-pris n) obesum; pingue corpus.
polisemia: polysmia, ae f. Sin: vria signi-
fictio; varetas vel multitudo significatio-
num; snsuum multiplcitas .
polismico: polysmus, a, um. Sin: polyse-
mantus; plurvocus; multa vel plura signfi-
cans; plures sensus (vel significationes)
habens. Uso: vocablo -, vocbulum polyse-
polismico
844
mum.
polislabo: adj polysllabus, a, um. Sin: plu-
risyllbicus, multisyllbicus; plrium sylla-
barum // sust vocbulum polysllabum. Sin:
vocbulum plrium syllabarum.
polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin:
syllogismus mltiplex.
polisndeton: polysndeton vel polysnde-
tum, i n.
polispasto: polyspaston, i n.
Politbur: Conslium Supremum Unionis
Soviticae. Sin: Centrale Conslium So-
viticum; Supremum Conslium Soviticum.
politcnico: adj polytchnicus, a, um. Uso:
escuela -, schola polytchnica; instituto -,
polytchnicum institutum // sust polytchni-
cum, i n.
politesmo: polythesmus, i m. Sin: idolola-
tra vel idolatra, ae f; plrium deorum cultus
(-us m). Uso: profesar el -, multos vel plures
deos clere.
politesta: adj polythesticus, a, um. Sin: ido-
loltricus // sust polythesta, ae m. Sin. idol-
latra vel idollatres, ae m; plrium deorum
cultor; qui multos deos colit.
poltica: (arte, doctrina u opinin referente
al gobierno de los Estados) poltica, ae f; po-
ltice, es f. Sin: politolgia, ae f; scintia vel
disciplina poltica; ars poltica; disciplina de
re pblica administranda; moderandae rei p-
blicae disciplina; rem pblicam (vel res p-
blicas) administrandi scintia; rei pblicae
administrandae scintia vel ars. Uso: - agra-
ria, rtio agrria; - exterior, poltica xtera;
rei pblicae gerendae rtio ad externa negtia
quod ttinet; - financiera, poltica pecuniria;
disciplina smptuum insumendorum; - fiscal,
disciplina fisci administrandi; - interna, pol-
tica interna; domsticae rei pblicae geren-
dae rtio; - social, poltica socialis; disciplina
socialis vitae provehendae // (asuntos que in-
teresan al Estado) res (rei f) poltica. Uso:
campo de la -, politicarum rerum provncia;
los hechos de la -, pblicae res; rei pblicae
eventa vel facta; darse a la -, rei pblicae
peram dare; rem pblicam capssere // (arte
o traza con que se conduce un asunto) pol-
tica, ae f. Sin: disciplina. Uso: - familiar, fa-
miliaris disciplina; - laborales, perum
disciplinae; - positiva, poltica positiva; - ra-
cional, poltica rationalis; la - del gobierno,
regminis poltica.
politicastro: politicaster, tri m. Sin: rerum
publicarum affectator; homo rudis in re pol-
tica.
poltico: adj polticus, a, um. Uso: actividad -,
opersitas poltica; poltica actusitas; con-
trastes -, poltica discdia; perspicacia -, iu-
dcium intllegens rei pblicae; voluntad -,
voluntas poltica; abandonar la vida -, a
pblicis negtiis se removere; darse a la
vida -, rem pblicam capssere; desarrollar
una actividad -, rem pblicam grere; parti-
cipar de la vida -, vitam polticam participare
// sust polticus, i m. Sin: homo vel vir polti-
cus; vir in re pblica versans. Uso: polticos
de ambos sexos, muleres virique poltici;
- versadsimo, homo in rebus polticis
apprime versatus; homo in rebus polticis
plrimum versatus; - de gran valor, rei
pblicae gerendae vir scientssimus.
politizacin: pnderis poltici adictio.
politizar: vim polticam adcere vel excitare.
politologa: politolgia sive -loga, ae f. Sin:
politicorum negotiorum pertia; polticae artis
stdium.
polislabo
845
politlogo: politlogus, i m. Sin: politicorum
negotiorum peritus; polticae artis studiosus.
poliuria: polyria sive -ura, ae f. Sin: n-
miae urinae eictio vel emssio (-onis f).
polirico: (concerniente o relativo a la po-
liuria) polyricus, a, um. Sin: ad polyriam
prtinens // (que la padece, adj y sust ) poly-
ricus. Sin: polyri laborans vel affectus; n-
miae urinae eiectione (vel emissione)
laborans.
polivalencia: polyvalntia, ae f. Sin: multi-
valntia.
polivalente: polvalens, entis. Sin: multva-
lens.
pliza: (papeleta que sirve para diferentes
objetos) scheda, ae f. Sin: schdula, ae f;
scida, scdula; tssera, tessrula; chrtula //
(instrumento formal del contrato de seguro)
cautionis schdula vel sngrapha. Uso: - de
seguro contra los infortunios, chrtula tutan-
dis infortunatis; - de seguro del coche, chr-
tula tutandae autoraedae; - de seguro de vida,
chrtula tutandae vitae.
polizonte, v. agente (- de polica).
pollada: pulltio, onis f // (conjunto de chi-
quillos de una misma madre) proles, is f. Sin:
sboles, is f.
pollera: (sitio en que se cran pollos) gallin-
rium, ii n. Sin: pullrium // (vendedora o
criadora de pollos) pullria, ae f // (falda ex-
terna del vestido femenino) v. falda.
pollero: (vendedor o criador de pollos)
pullrius, ii m.
pollito: pllulus, i m. Sin: gallinceus pullus
tenellus.
pollo: (cra de las aves) pullus, i m // (gallo
joven) pullus gallinceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallinceus assus; - al
limn, pullus gallinceus ctreo condtus;
carne de -, caro gallincea.
polo: Fs polus, i m. Uso: - magntico, polus
magnticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is
m); caeli axis; vertex (-tcis m); caeli vertex;
cardo (dnis m); caeli cardo Uso: - norte,
polus aquilonaris; axis septentrionalis o sim-
plem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur,
polus australis; meridianus caeli cardo //
(cualquiera de los extremos del eje de la Tie-
rra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo.
Uso: - antrtico, austral, sur, polus antrcti-
cus, australis vel austrnus, meridianus; meri-
dianus mundi cardo vel vertex; -rtico,
boreal, norte, polus rticus, breus vel bo-
realis, septentrionalis, glidus, glacialis; sep-
tentrionalis mundi cardo vel vertex // (en
sentido lato) - norte, septentrionalis rgio; -
sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte,
iter ad septemtriones // (juego) polyldium,
ii n // - acutico, v. waterpolo.
Polonia: Polnia, ae f.
poltrona: arcisllium, ii n. Sin: cthedra ; s-
lium; lctulus vel lectcula; molle arcisllium.
Uso: - pequea, cathdrula.
polvareda: plveris nubes (-is f), globus,
nimbus, turbo (-bnis m). Sin: pulvis (-vris
m) crassus, densus, opacus, niger, ater.
polvillo: pulvsculus, i m. Sin: minutus vel
tenussimus pulvis.
polvo: pulvis, vris m. Uso: - dentfrico, pul-
vis dentrius; - radiactivo, pulvis radioacti-
vus.
plvora: pulvis prius vel pricus. Sin: pul-
vis nitratus.
plvora
846
polvorn: plveris prii repositrium vel re-
ceptculum.
pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso:
untar con -, capillari ngere, inngere, uncti-
tare; uncto madefcere, insuccare, insucare.
pomelo: ctreum, i n. Sin: ctreum malum; ci-
trum grande vel paradisacum; grandis cedris,
dis f.
pomologa: pomolgia sive -loga, ae f. Sin:
de arbribus pomferis scintia; de colendis
frctibus doctrina; de pomis colendis et ser-
vandis disciplina.
pomolgico: pomolgicus, a, um. Sin: ad po-
molgiam ttinens.
pomlogo: pomlogus, i m. Sin: pomolgiae
(vel de frctibus doctrinae) peritus.
pomposo: pomposus, a, um. Sin: pompti-
cus, pompatus; magnficus; gloriosus.
ponche: pncium, ii n. Sin: pnsium; arom-
tica ptio; calda odorata; clida armatis con-
dta; cnacum vel conacum ovrium; ovum
vino (vel lacte) et sccharo condtum.
poncho: penula americana.
ponderable: ponderbilis, e.
ponedero: (lugar destinado para que pongan
huevos las gallinas y otras aves) lculi, orum
mpl // (lugar en que se halla el nidal de la
gallina) lculus, i m. Sin: nidamentum.
pney, v. poni.
poni: ecleus vel culus, i m. Sin: mannus;
mnnulus.
pontezuelo: pontculus, i m.
pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontfice.
pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
-, pontificlia , ium npl; sollmnia pontific-
lia; misa -, pontificale, is n; sacrum pontifi-
cale; missa pontificalis // (libro que contiene
las ceremonias pontificias y las de las fun-
ciones episcopales) liber (-bri m) pontifica-
lis.
pontificalmente: pontificliter. Sin: pontifi-
cali ritu; more pontificali; insgnibus pontifi-
clibus.
pontificar: (oficiar de pontfice) pontificare;
dep pontificari. Sin: sollmnia sacra fcere
vel celebrare; pontficis ritu sacra sollmnia
fcere; sacrum vel sacra pontificali ritu f-
cere // (hablar con tono dogmtico y sufi-
ciente) arrogantem se praebere; se quasi
orculum iactare // (actuar de ese modo) se
nmia auctoritate grere; contumciter mnia
gere.
pontfice: pntifex, fcis m. Uso: el Augusto
-, Augustus Pntifex; el Romano - , Romanus
Pntifex; el Sumo -, Summus Pntifex; sum-
mus sacrorumAntistes (-sttis m).
pontificio: pontifcius, a, um. Sin: Pontficis
(gen).
pontn: (barco chato que sirve en los puer-
tos para diversos usos) ponto, onis m.
pontonero: faber, bri (gen pl fabrm, ms
usado, y fabrorum). Uso: dos compaas de
pontoneros, duae fabrm centriae.
pony, v. poni.
pool: consrtio, onis f. Sin: consocitio.
pop: popularis, e.
polvorn
847
popcorn: mizae grana tosta npl.
pope: pope, es m. Sin: papas, ae m; sacerdos
orthodoxus vel Ecclsiae orthodoxae.
popeln, v. popelina.
popelina: papalinum, i n.
popular: popularis, e. Sin: vulgi vel plebis
(gen).
popularidad: aura popularis. Sin: aura vulgi;
popularis grtia vel glria; plebis vel ppuli
favor. Uso: buscar -, auram popularem cap-
tare; popularem glriam exptere.
populismo: populismus, i m. Sin: nmius
favor in plebem.
populista: sust populista, ae m. Sin: popu-
lismi fautor // adj populismo favens, entis; ad
populismum spectans.
populoso: frequens, entis. Sin: ppulo fre-
quens. Uso: muy -, frequentssimus; prfre-
quens.
popurr: cento, onis m // fig rerum collvio
(-onis f).
porcelana: porcellana, ae f. Sin: porcell-
nica; argilla porcellnica; argilla sinensis //
(vasija o figura de -) porcellanum, i n. Sin:
vas porcellanum; opus vel vas porcellnicum;
res ex porcellana; res ex argilla sinensi. Uso:
de -, porcellanus, a, um; pintor en -, por-
cellanrius, ii m ; vajilla de -, porcellanae,
arum fpl.
porcentaje: centsima, ae f (pars, partis f).
Sin: centsimae (partes, ium fpl). Uso: el de-
bido -, dbitae centsimae partes; - del 2, del
3 ... por ciento, binae, ternae ...centsimae
( partes); - del ciento por ciento, lterum tan-
tum; - sobre los beneficios, pars lucri.
porche: (soportal, cobertizo) nubilrium, ii
n.
porcino: porcinus, a, um. Sin: sullus.
pordioseo: mendictio, onis f.
pordiosera, v. pordioseo.
pordiosero: mendcus, i m. Sin: mendcans.
porfa: a -, certatim. Sin: certmine.
porfiar: (disputar y altercar obstinada-
mente) certare vel concertare. Sin: contn-
dere.
prfido: porphyrites, ae m. Sin: porphyrites
lapis (-dis m); porphyrticum marmor (-ris
n). Uso: de -, porphyrticus, a, um.
pormenores: peculiaria lineamenta.
pormenorizar: sngula enarrare, recensere,
referre. Sin: particulatim vel singulatim dis-
srere; partes singillatim xsequi; res vel m-
nimas enarrare.
porno, v. pornogrfico.
pornofilm: pellcula cinematogrphica obs-
cena.
pornografa: (tratado acerca de la prostitu-
cin) pornogrphia sive -grapha, ae f // (ca-
rcter obsceno de obras literarias o
artsticas) obscnitas, atis f // (obras litera-
rias o artsticas de este carcter) obscenita-
tes fpl; scripta obscena; libdines, um fpl
(figuras obscenas: en pintura, escultura,
etc.); tbulae (arum fpl) obscenae; lascivssi-
mae picturae (pinturas obscenas).
pornografa
848
pornogrfico: pornogrphicus, a, um. Sin:
obscenus vel obscenssimus; lascivus vel las-
civssimus; procax; impudcus; turpis; ad li-
bdinem instigatrius. Uso: escritor -,
scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obs-
cnitas; imgenes, pinturas -, lascivssimae
imgines, picturae; material -, res pornogr-
phicae.
porngrafo: porngraphus, i m. Sin: scriptor
obscenus, lascivus, procax.
pornoshop: rerum obscenarum taberna. Sin:
rerum ad libdinem instigntium taberna.
porosidad: porsitas, atis f. Sin: pumicsi-
tas.
poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus;
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abun-
dans.
porotito: phasellus, i m. Sin: phaseolinus.
poroto: phasolus vel phaselus, i m; fasolus
vel fasolus m.
porra: fustis, is m. Sin: bculus; frula. Uso:
- de goma de la polica, fustis cmmeus; b-
culus cummatus; frula cmmea vel cum-
mata; frula turbae disperdendae.
porrn: rhtium, ii n. Sin: cornculum v-
treum.
port (Inform): (conector) portus, us m //
(ajustar un programa para otra plataforma)
transferre. Sin: transportare.
portaagujas: cuum pulvillus.
portaalfileres: spinularum pulvillus.
portaaviones: aroplangera, ae f (navis).
Sin: aroplanfera vel aroplanphora
(navis); (navgium) aroplangerum vel aro-
planferum.
portabloc: sustentculum, i n. Sin: retincu-
lum; sustentculum ephemridis rebus com-
memorandis.
portacargas: nerum repositrium.
portada: (parte anterior de una cosa) v.
frontis // (primera plana de un libro impreso)
frons, frontis. Sin: tegumentum vel integu-
mentum; libri frons, involcrum, tegumen-
tum; frons volminis; liminaris pgina. Uso:
- de revista, commentrii integumentum.
portadocumentos: tesserarum thcula.
portador: prtitor, oris m. Sin: portator; ges-
tator; allator. Uso: - de telegramas, prtitor
vel allator telegraphmatum.
portaequipaje o portaequipajes: retincu-
lum sarcinale. Sin: sarcinarum sustentculum
vel receptculum.
portaestandarte: vexillrius, ii m. Sin: sgni-
fer vel vexllifer, fri m.
portafolio o portafolios: (para documentos)
chartarum vel documentorum theca // (para
dinero) scculus, i m. Sin: brsula; mars-
pium; crumena; blgula nummria.
portafotografas: photographiarum (vel im-
ginum photographicarum) theca.
portahelicptero: (bllica) navis helicptera
gestans.
portalmpara o portalmparas: lychnu-
chus, i m. Sin: lmpadis fulcrum vel fultura.
portalpiz: graphiorum vsculum. Sin: hae-
mattae (vel lpidis scriptrii) theca; v. lpiz.
pornogrfico
849
portallaves: clvium thcula.
portamicrfono: micrphoni vel microphni
sustentculum.
portamonedas: crumina, ae f. Sin: mars-
pium; pascolus.
portauela: (bracarum) lacnia, ae f.
portapantalla: (albi, telae vel tbulae) ten-
culum, i n.
portapapeles, v. portafolio.
portaplumas: penngerum, i n.
portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se
grere. Sin: gere; fcere. Uso: - spera-
mente con uno, liquem spere tractare; -
bien, mal hacia uno, bene, male de liquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene,
male, prudenter ... se grere; - como un her-
mano, como un amigo, fraterne, amice f-
cere; - liberalmente, cortsmente con uno,
liquem liberliter habere.
porttil: gestbilis, e. Sin: portbilis.
portatoalla: pendilnteum, i n. Sin: manutr-
gii sustentculum.
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis.
Sin: ferculorum cistella.
portaviones, v. portaaviones.
portavoz: (bocina) bcina, ae f. Sin: meg-
phonus sive megaphnus; vocislator (-oris m)
; vocis amplificator; transmittendae voci t-
bulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolo-
cutor; alicius nmine nuntiator. Uso: - del
curso, prolocutor classis.
portazgo, v. peaje.
porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
ltio; vecturae vel lationis prtium; impensae,
arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prtio soluto // (modo de gobernarse
y portarse) agendi rtio // (actitud, conti-
nente) hbitus, us m. Sin: gestus, us m; hbi-
tus vel gestus crporis. Uso: - altivo, fastus
(us m); - arrogante, insolntia; - austero, aus-
tritas; - desenvuelto, hbitus liber et expedi-
tus; - desgarbado, acrbitas; - grave,
grvitas; - lleno de dignidad, dgnitas; - mo-
desto, modstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
aspritas.
porteador, v. changador.
portera: inula, ae f. Sin: initrix, icis f; (an-
cilla) ostiria, ae f; atriensis, is f; inuae cus-
tos (-odis f).
portera: (habitacin o garita donde est el
portero) ostirium, ii n. Sin: ianitoris cubcu-
lum; ostirii cella vel cllula; adductrium //
(meta, en el ftbol) porta, ae f. Sin: stium.
Uso: postes de la -, (retis) statmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, nxile rete; llevar
la pelota hacia la - opuesta, follem ad opp-
sitam portam perdcere.
portero: initor, oris m. Sin: ostirius, ii m;
portrius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
defiende la meta de su bando) portrius, ii m.
Sin: initor; initor retis; custos portae // -
elctrico, citphonum sive citophnum , i n.
Uso: hablar por el - elctrico, citphono
clloqui.
portezuela: (dim de puerta; puerta de ca-
rruaje) ostolum, i n.
prtico: prticus, us f. Uso: - cudruple, qua-
dra prticus // (vestbulo del templo): pronon
vel pronum, i n; pronos vel pronus, i m
(templi). Uso: - de Bernini, prticus berni-
prtico
850
niana.
portilla: fenestella orbiculata. Sin: foramen
(-mnis n) rotundum; fenestella ovata vel s-
milis ovo.
portillo, v. portezuela.
portn: portale, is n. Sin: porta praecpua.
Uso: - de bronce en el Vaticano, anea e-
dium vaticanarum porta; anea Pontifcii Pa-
ltii porta.
portorriqueo, v. puertorriqueo.
portuario: porturius, a, um. Sin: portuensis;
portensis.
Portugal: Lusitnia, ae f. Sin: Portuglia.
portugus: adj lusitanus, a, um. Sin: lusit-
nicus; portuglicus. Uso: literatura -, ltterae
lusitnicae // sust Lusitanus, i m // lengua -,
lingua lusitana.
portulano: prtuum descrptio.
porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; fu-
tura, ventura, eventura npl ; tempus (-pris n)
futurum.
posada: caupona, ae f. Sin: deversrium; v.
mesn
posadero: caupo, onis m.
posar: (ponerse en disposicin de ser retra-
tado) se pictori propnere (- ante el pintor);
se photgrapho propnere (- ante el fot-
grafo).
posbautismal: postbaptismalis, e.
posblico: postbllicus, a, um.
posclsico: postclssicus, a, um.
posconciliar: postconciliaris, e.
posdata, post scriptum: postscriptum, i n.
Sin: ddita verba npl ; extremae epstulae
adiecta vel ddita.
posdiluviano: postdiluvianus, a, um.
pose: (afectacin) ostenttio, onis f. Sin: af-
fecttio; iacttio; gloritio; gloriosa ostent-
tio. Uso: darse -, efferre vel se efferre
magnfice; iactare se; se ostentare; darse -
por algo, se iactare in liqua re; ostentare li-
quid; dndose -, gloriose vel ptide.
posesin: possssio, onis f. Uso: dar la - de
algo, possessionem alicius rei licui dare;
entrar en - de algo, in possessionem alicius
rei venire; estar en - de algo, possidere li-
quid; possessionem alicius rei habere vel te-
nere; quedar en - de algo, in possessione
alicius rei manere vel permanere; tomar -
de algo, possidere vel occupare liquid; potiri
liqua re vel alicius rei.
posesivo: possessivus, a, um.
posesorio: possessrius, a, um.
posguerra: de -, post bellum exstans.
posibilidad: possiblitas, atis f. Sin: facultas
(v. gr. liquid faciendi); potestas. Uso: - posi-
tivas del ferrocarril, ferrviae possibilitates
positivae; eso est fuera de toda -, nullo
modo fieri potest; existen varias - tericas,
plures possibilitates theorticae exstant.
posibilismo: possibilismus, i m.
posibilista: sust possibilista, ae m. Sin: ad
mdia conslia proclivis // adj possibilsticus,
a, um. Sin: possibilismi prprius; ad possibi-
portilla
851
lismum prtinens.
posible: possbilis, e. Sin: qui, quae, quod
feri potest. Uso: cmo es - que ...?, qui po-
test?; cmo era -?, qui feri pterat?; cuan-
tos ms sea -, quam plrimi; en lo -, ut potest;
es -, potest; feri potest; si es -, si potest; es -
que, feri potest ut ...; el mayor tiempo -,
quam diutssime; eso ya no es -, id feri iam
non potest; lo ms a menudo -, quam saeps-
sime; lo ms pronto -, quam primum; quam
brevssime; quam celrrime; quam citssime;
lo ms tarde -, quam serssime; todo lo que te
es -, quantum potes; hacer lo -, hacer todo lo
-, mnia fcere, experiri, moliri, temptare (ut
...).
posicin: iudcium, ii n. Uso: - especial, pri-
vilgium; status (-us m) peculiaris; - expl-
cita, explcitum iudcium.
posindustrial: postindustrialis, e. Sin: post
quaestuosarum rtium incrementum.
positiva: (Fotogr, prueba positiva) v. posi-
tivo.
positivismo: positivismus, i m. Sin: eorum
rtio qui censent res experimentis solm-
modo cognosci posse.
positivista: positivista, ae m. Sin: qui rebus
solmmodo credit experiendo cgnitis; rebus
tantum credens experiendo cgnitis.
positivo: (adj, que en todo busca la realidad
de las cosas, lo prctico y til) prudens, entis.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cllidus.
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudcium
positivum // Gram, nombres -, nmina posi-
tiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin:
cnditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n)
ex lgibus ortum; ley -, lex positiva, scripta,
cndita, data // (Fotogr, prueba -) pellcula
positiva . Sin: imago vel brctea rectis col-
ribus impressa.
positn o positrn: psito, onis n.
posliminio: postlimnium, ii n. Uso: por el
derecho de -, postlimnio.
posmeridiano: pomeridianus, posmeridia-
nus, postmeridianus, a, um. Sin: post mer-
diem.
poso: (sedimento del lquido contenido en
una vasija) sedimentum, i n. Sin: sdimen,
mnis n; resduum; subsidntia, ae f; faex,
faecis f; quod subsdit (= lo que se ha depo-
sitado) . Uso: - de caf, cafi faex.
posologa: (Med, parte de la farmacologa
que trata de las dosis en que deben adminis-
trarse los medicamentos) posolgia sive
-loga, ae f. Sin: pharmacoposolgia; de
metiendis medicamentis doctrina; de medi-
camentorum temperatione (vel de medica-
mentis temperandis) doctrina vel rtio; de
dsium proportione doctrina // (Med, dosifi-
cacin de un medicamento) medicamenti
tempertio. Sin: medicamentorum portio vel
portiones; (medicamenti) prtium (vel portio-
num) descrptio vel explictio.
posoperatorio: sectionem chirrgicam sb-
sequens.
postal: adj cursrius, a, um. Sin: cursualis,
e; tabellrius; vehicularis; pblici curss.
Uso: cdigo -, nmerus cursualis directrius;
giro -, charta nummria; sngrapha cursualis;
mandatum cursuale // sust chrtula cursria,
cursualis, epistolaris, diribitria. Sin: pblici
curss chrtula, scida, scdula. Uso: - ilus-
trada o con vista/s, chrtula picta; - multico-
lor de felicitacin, pagnula vel chrtula
optativa multcolor.
postal
852
poste: (madero, piedra o columna para
servir de apoyo o de seal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longrius, ii m; fustis, is
m; sustentculum // (pilar o puntal) pila, ae
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dcis mf); - telefnico, telegrfico,
malus telephnicus, telegrphicus; - telefni-
cos, telegrficos, sustentcula filorum tele-
phonicorum, telegraphicorum; - de la
electricidad, malus electricitatis; postes de
una red elctrica, sustentcula filorum elec-
tricorum // (cada uno de los dos palos verti-
cales de la portera de ftbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longrius;
fustis.
postema, v. apostema.
pster: tbula picta. Sin: parietria imago.
Uso: colgar un -, tbulam pictam pareti aff-
gere.
postergar: (dejar atrasado algo) procrasti-
nare. Sin: differre; proferre; prorogare //
(tener en menos o apreciar a alguien o algo
menos que a otra persona o cosa) parvi pn-
dere. Sin: praetermttere; praeterire; negl-
gere.
posteridad: postritas, atis f. Sin: psteri,
orum mpl.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostolum, i n // (cada una de las puer-
tecillas hechas en las ventanas o puertaven-
tanas) postcum, i n. Sin: postcula; forcula;
fenestella; valva vel vlvula; forcula vel vl-
vula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando
conviene la parte acristalada de puertas y
ventanas) plictiles valvae.
postilar, v. apostillar.
postilla, v. apostilla.
postilln: auriga cursualis. Sin: veredrius.
postizo: fictus, a, um. Sin: suppositcius; si-
mulatus; haud naturalis.
postre: appendix, cis f. Sin: bellria, orum
npl; pulchrlia, ium npl; tragmata, um npl;
prndii appendix; secunda mensa. Uso: - va-
riados, cpia bellariorum; a los -, in postrema
mensa; comer el -, bellria (vel mensam se-
cundam) comdere // a la -, postremo; dni-
que.
postridentino: post actum Conclium Tri-
dentinum.
postsinodal: postsynodalis, e.
postulacin: postultio, onis f.
postulado: postulatum, i n.
postulador: postulator, oris m. Sin: pettor;
rogator. Uso: - de las causas de canonizacin
de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
causis canonizationis Servorum Dei.
postulanta: (Der Can) pstulans, antis f.
postulante: (Der Can) pstulans, antis m //
(candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plcis m. Sin: pettor, oris m.
pstumo: pstumus, a, um. Sin: postremus;
ltimus // escritos -, scripta post auctoris
mortem dita; libro -, liber (-bri m) post mor-
tem scriptoris ditus vel vulgatus.
postura: (situacin o modo en que est
puesta una persona, animal o cosa) positura,
ae f. Sin: postio, onis f; psitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, su-
pnitas.
potable: potbilis, e. Sin: salbris; bbilis;
poste
853
potu salbris; ptui aptus; ad bibendum
aptus.
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potssi-
cum carbonatum.
potsico: potssicus vel potxicus, a, um.
Sin: potssii vel potxii (gen); potssio vel
potxico compsitus.
potasio: potssium vel potxium, ii n. Sin:
klium; clium carbnicum.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, dis f. Sin: vsculum. Uso: - de
mostaza, sinapirium; - de tabaco, pyxis ta-
baci; v. bote.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) potntia,ae f. Sin: vis (ac
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad ge-
nerativa) vis genitalis // (poder y fuerza, es-
pecialmente de un Estado) potestas, atis f.
Sin: dcio, onis f; imprium // (Nacin o Es-
tado soberano) res pblica vel respblica.
Sin: cvitas; ppulus; imprium. Uso: gran-
des -, civitates potentiores; res pblicae do-
minantes; impria potentiora; la - romana,
ppulus romanus; la gigantesca - romana,
moles imprii Romani // (facultad del alma)
potntia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma,
nimi facultas; - intelectiva, ingnii facultas
// (persona o entidad poderosa o influyente)
potens, entis; en pl, tambin praepotentes,
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vrium,
vribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: nmeri iterata multiplic-
tio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -,
quattuor ad trtiam potestatem evhere // Fs
potntia, ae f.
potencial: (que tiene o encierra en s poten-
cia) potentialis, e // (que puede suceder o
existir) potentialis, e // sust potntial, alis n;
potentiale, is n. Sin: dnamis, is f; vis, rboris
f. Uso: - elctrico, potentiale elctricum;
elctrica dnamis; - magntico, potential
magnticum; - de friccin, vis frictionis; - de
movimiento, movendi vis.
potencialidad: potentilitas, atis f. Sin: po-
tntia; facultas; potestas; capcitas; vis.
potencialmente: potentiliter.
potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
lere.
potencimetro: potentimetrum, i n. Sin:
potentialis index.
poterna: postca, ae f.
pot-pourri: carnes oleraque vria.
potro: (caballo desde que nace hasta la
muda de denticin de leche) equinus pullus
// (antiguo instrumento de tortura; aparato
de gimnasia) ecleus, i m.
pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) s-
tulus, i m; stula, ae f. Sin: alvolus // (brocal
del pozo) pteal, alis n.
pozo: pteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: -
artesiano, pteus artesianus; - de agua, p-
teus aquarius; - de petrleo, petrolfero, p-
teus oleferus vel petroleosus; fons olerius;
propio de o relativo a los - , putealis, e; pu-
teanus, a, um.
prctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
usus conceptioni officientes; - ilegales, actio-
nes lege vtitae; - impropia, praxis imprpria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
usu vitaque communi; llevar a la -, poner
algo en -, liquid effcere; liquid ad effec-
tum dedcere; liquid ad rem addcere vel
prctica
854
dedcere; teora y -, rtio et usus; ars et usus;
scintia atque usus; rerum cogntio et usus;
en la teora y en la -, cogitatione (vel opi-
nione) ac re // (destreza, habilidad adquirida)
pertia, ae f. Sin: experintia alicius rei;
rerum experintia // prcticas de piedad,
prcticas religiosas, pietatis offcia. Sin: pia
exerctia; pietatis offcia; religionis et pietatis
offcia.
prcticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in
actione vitae.
practicabilidad: accessiblitas, atis f.
practicable: (que se puede practicar o poner
en prctica) actu fcilis. Sin: factu fcilis //
(transitable) prvius, a, um. Sin: patens; ac-
cessbilis; ditu fcilis.
practicante: (que practica y profesa su reli-
gin) religionis observans (-antis). Sin: reli-
gionis cultor, studiosus, dligens; rtibus
religiosis bsequens // (el que en los hospi-
tales cuida de los enfermos bajo la direccin
del mdico) mediastinus, i m. Sin: mdici mi-
nister, adiutor, auxiliator // (persona que por
tiempo determinado se instruye en la prc-
tica de la ciruga y medicina, al lado y bajo
la direccin de un facultativo) tiro, onis m.
Sin: novcius vel novtius, ii m.
prctico: (concerniente o relativo a la prc-
tica) prcticus, a, um. Sin: effectivus; ad
usum ttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo
psitae; ejercicio -, exercittio; experimento
-, usus et experintia; enseanzas, lecciones
-, praecepta quae ad institutionem vitae spec-
tant; filosofa -, philosphia activa; philos-
phia quae in actione versatur; habilidad,
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudn-
tia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, expe-
rimentum; vida -, vita prctica; vitae usus;
ctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-
rtia; en la vida -, inter vitam prcticam //
(conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
sciens, entis (alicius rei), instructus (liqua
re, in liqua re, ad liquid). Uso: - en poltica,
gnarus rei pblicae; mdico -, mdicus ex usu
medens; no -, (homo) ignarus (alicius rei);
no ser - en hacer algo, ignarum esse alicius
rei faciendae // (experimentado, experto, ver-
sado) peritus, a, um (alicius rei, liqua re,
ad liquid). Sin: usu peritus (alicius rei);
versatus, exercitatus (in liqua re); instructus
(liqua re, in liqua re, ad liquid); (alicius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicius
rei, licui rei, ad liquid); rudis (alicius rei,
in liqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
- de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
usu versatus; - de los lugares (baquiano), lo-
corum sciens, peritus, prudens; - en el arte
militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei milita-
ris imperitus; poco - en el arte militar, rei mi-
litaris inexpertus; - en los negocios,
negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
alicius rei faciendae; exercitatum esse ad
liquam rem faciendam; ser muy - en algo,
magnum usum habere in liqua re; peritssi-
mum vel prudentssimum esse alicius rei //
(til) tilis, e // (de uso fcil, cmodo) usu
fcilis, e. Sin: hbilis (que se puede manejar
o llevar fcilmente) // (Mar, tcnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, di-
rige el rumbo de las embarcaciones en la
costa o en un puerto) peritus gubernator.
Uso: - de costa, orae (vel ltoris) peritus vel
dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
ports peritus vel dux; peritus ports guber-
nator; - de ro, amnis peritus; peritus amnis
gubernator.
pradera: prata, orum npl. Sin: campi hr-
bidi; hrbida rura; arva viridntia.
pradera, v. pradera.
prcticamente
855
prado: pratum, i n. Sin: campus hrbidus;
herbosus campus; hrbida tellus (-ris f)
pragmtica: pragmtica, ae f. Sin: disci-
plina pragmtica.
pragmtico: pragmticus, a, um. Sin: ad
pragmatismum spectans.
pragmatismo: pragmatismus, i m. Sin: prag-
mtica rtio vel doctrina.
pragmatista: pragmatista, ae m; pragmatis-
tes, ae m.
pralina: amgdala sccharo involuta. Sin:
amgdalum sccharo involutum.
praxis: praxis, is f. Sin: prctica; ctio.
prebenda: praebenda, ae f.
precalentar: praecalefcere.
precario: precrius, a, um. Sin: temporrius;
ad tempus; incertus; mutbilis.
precaucin: cutio, onis f. Sin: provsio;
praecavendi rtio. Uso: tomar precauciones,
praecavere.
precedencia: (anterioridad) praecedntia, ae
f. Sin: antecssio, onis f; antecessus, us m //
(prioridad, preferencia, superioridad) prior
locus. Sin: ptior dgnitas; ordo ptior; ius
antecedendi.
precedente: adj praecdens, entis. Sin: ante-
cdens; anteactus, anterior; prior; superior //
sust antecssio, onis f. Sin: anteactum; ante-
factum. Uso: sin precedentes, sine exemplo;
crear un -, exemplum indcere, pnere, sta-
tere.
preceder: (anteceder) praecdere. Sin: ante-
cdere; praeire // (tener una persona prima-
ca sobre otra u otras en algo) antecdere li-
quem (vel licui) liqua re. Sin: antecllere
liquem (vel licui) liqua re vel in liqua re;
anteire liquem (vel licui) liqua re.
preceptivo: praeceptivus, a, um.
precinto: fscia fiscalis.
precio: prtium, ii n. Uso: bajo -, vlitas, atis
f; bajo - de los vveres o de los comestibles,
annonae vlitas, annona lxior; - caro de las
cosas, critas; rerum mnium critas; - su-
bido de la mano de obra, critas operario-
rum; - subido de los vveres, annonae critas;
- usurario, prtium feneratrium; - de lista,
prtium in ndice exhbitum; - de la mano de
obra, manuprtium vel maniprtium, ii n // a
mitad de -, prtio dimidiato; a un - altsimo,
permagno; permagno prtio; plrimi; al -
ms alto posible, quam plrimo; a bajo -,
parvo; parvo prtio; al - ms bajo posible,
quam mnimo prtio; a un - nfimo, insignifi-
cante, mnimo, vilssime; - al por mayor, pr-
tium magnrium; - al por menor, prtium
institrium; a qu -?, quanti?; qu - tiene?,
quanti est?; a cualquier -, quanticumque vel
quantocumque // baja el - de alguna cosa,
prtium alicius rei retro abit, prtium alic-
ius rei minuitur vel deminuitur; comprar, ven-
der a un - alto, mere, vndere magno, vel
magno prtio; contener los -, prtia conti-
nere; establecer, fijar el - de una cosa, licui
rei prtium constitere vel statere; pagar el
-, prtium pndere vel perslvere; pagar el -
de una revista, commentariorum prtium de-
pndere, pndere, slvere; poner el - a una
cosa, licui rei prtium impnere vel pnere;
sube el - de alguna cosa, prtium alicius rei
augetur; res crior fit.
preciosidad: (cualidad de precioso) preti-
sitas, atis f // (cosa preciosa o exquisita) res
magni prtii. Sin: res exquisita, pretiosa, pre-
preciosidad
856
tiosssima; res mximi prtii.
preciosismo: (extremado atildamiento del
estilo) orationis ptida affecttio. Sin: exqui-
sitioris orationis stdium; decus affectatum //
(tendencia al refinamiento excesivo) pretio-
sismus, i m. Sin: pretisitas.
preciosista: pretiosista, ae m. Sin: pretio-
sismi fautor.
precisamente: (justa y determinadamente)
prprie. Sin: definite // (con precisin) accu-
rate. Sin: diligenter; exacte; ad amussim //
(necesaria, forzosa o indispensablemente)
absolute. Sin: certe vel certo; haud dbie;
profecto // (en las respuestas afirmativas)
plane. Sin: planssime; vere, verssime; ita;
ita plane.
preclsico: praeclssicus, a, um.
precomprimido: praecontractus, a, um. Uso:
hormign -, calcestrum praecontractum.
preconciliar: praeconciliaris, e.
precristiano: praechristianus, a, um. Sin:
ante aevum christianum.
precursor: (que precede) praecursrius, a,
um // (que anuncia, que presagia) praenn-
tius. Uso: signo -, praenntium, ii n; signifi-
ctio; ser un signo - de algo, significare
liquid // (el que anuncia una cosa) praenn-
tius, ii m // (el que va delante, antecesor)
praecursor, oris m. Sin: antecessor, oris m .
Uso: el - (San Juan Bautista), Praecursor,
oris; Antecursor.
predecesor: decessor, oris m. Sin: anteces-
sor; praedecessor. Uso: los -, maiores; prio-
res; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt;
los - y los sucesores, priores et sequentes;
nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster
felicis recordationis; mi - en este cargo, qui
ante me hoc mnere functus est.
predecir: praedicare. Sin: portndere; prae-
nuntiare; vaticinari.
predestinacin: Teol praedestintio, onis f //
(determinacin de los acontecimientos futu-
ros) fatum, i n.
predestinar: ad liquid delgere // Teol prae-
destinare.
predicacin: Rel praedictio, onis f. Sin:
sacra cntio; rerum divinarum nuntitio.
predicador: (que predica) praedicator, oris
m. Sin: praeco, onis m; orator; hortator; con-
tionator, oris m // (orador sagrado) sacer ora-
tor vel contionator; orator a sacris; Evanglii
praeco.
predicamento: Filos praedicamentum, i n.
Sin: categria, ae f // (fama, grado de estima-
cin en que se halla alguien) aestimtio, onis
f. Sin: fama. Uso: gozar de -, fam vel aesti-
matione valere.
predicar: (publicar, hacer patente y clara
una cosa) praedicare. Sin: contionari.
Uso: - el Evangelio, Evanglium praedicare;
salutis nntium ferre // (exhortar, ensalzar,
inculcar) - la guerra, ad bellum nimos (h-
minum) inflammare; - la paz, la virtud,
pacem, virtutem (vel ad pacem, ad virtutem)
hortari vel adhortari; pacem, virtutem praedi-
care vel suadere; - la verdad, inculcare veri-
tatem; fig , - a los sordos, cantare surdo;
cnere surdis; surdo narrare fbulam // (pro-
nunciar un sermn) sacram orationem (vel
contionem) habere. Sin: orationem de rebus
divinis (vel de rebus sacris) habere; ad (vel
apud) christianum ppulum contionem ha-
bere // (fig, reprender, amonestar, regaar)
liquem obiurgare. Sin: liquem grviter mo-
preciosismo
857
nere, admonere, reprehndere; increpare li-
quem.
predisposicin: praedispostio, onis f. Sin:
dispostio; proclvitas; propnsio; inclintio.
predominancia: dominntia, ae f. Sin: prae-
valntia; praepotntia.
predominio: (poder, superioridad) praedo-
minatus, us m. Sin: dominatus, us m; princi-
patus, us m; domnium; imprium. Uso:
propsito de -, dominandi conslium // (in-
flujo o fuerza dominante que se tiene sobre
alguien o algo) auctritas, atis f. Sin: potes-
tas; efficcia; vis. Uso: tener -, pollere; va-
lere; vigere; auctoritatem, potestatem,
efficciam, vim habere.
prefabricacin: praefabrictio, onis f. Sin:
praefabricatus, us m; praeconstrctio; doms
praestrctio.
prefabricado: adj praefabricatus, a, um. Sin:
praestructus; praeconstructus // sust domus
praestructa.
prefabricar: praefabricare. Sin: praestrere;
ntea strere.
prefacio: (prlogo) v. esta voz // (parte de la
misa que se reza antes del canon) praeftio,
onis f.
prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; an-
tistes (-sttis m). Uso: - Apostlico, Praefec-
tus Apostlicus; - de las ceremonias
pontificias, pontificlium caerimoniarum (vel
caeremoniarum) praefectus.
prefectura: (dignidad, empleo o cargo de
prefecto) praefectura, ae f. Sin: praefecti dg-
nitas vel munus (-nris n) // (oficina o despa-
cho del prefecto) praefecti sedes // Rel, -
apostlica, Praefectura apostlica.
preferencial: praeferentialis, e. Uso: amor -,
praeferentialis dilctio (erga + ac).
preferible: praeferendus, a, um. Sin: antepo-
nendus; anteferendus; praeponendus; ptior,
optablior; mlior. Uso: es - ..., mlius est +
inf.
preferiblemente: potssimum. Sin: ptius; in
primis; prae cteris; prae liis.
prefijo: Gram praefixum, i n. Sin: praevr-
bium; praepostio // - telefnico, praefxum, i
n. Sin: nmerus praefixus.
preglaciar: praeglacialis, e.
pregonero: laudator, oris m. Sin: praedica-
tor.
pregunta: interrogtio, onis f. Sin: percont-
tio // (cuestin) quaestio, onis f // (lo pregun-
tado) quaesitum, i n.
preguntar: querere. Sin: percontari; rogare
vel interrogare. Uso: - a alguien, ab (vel ex,
vel de) liquo percontari; - alguien sobre
algo, liquem (vel ex liquo) de liqua re ro-
gare vel interrogare; - a alguien su opinin,
liquem rogare sentntiam; yo me pregunto,
intra me intrrogo.
prehelnico: praehellnicus, a, um.
prehistoria: praehistria, ae f. Sin: aetas
praehistrica; aetas ante hominum mem-
riam.
prehistrico: praehistricus, a, um.Sin: peran-
tquus; priscus; ante hminummemriam. Uso:
edad -, aetas praehistrica vel fabularis.
prejuicio: praeiudcium, ii n. Sin: praeiudi-
catum; falsa vel fallax opnio; anticipatum iu-
dcium; opnio praeiudicata vel praesumpta;
prejuicio
858
tmere concepta opnio. Uso: atarse a pre-
juicios, praeiudicatis opininibus praepediri;
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel
praesumpta opinione duci.
prelado: antistes, sttis m. Sin: praesul, lis
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - domstico, An-
tistes Urbanus; Antistes domus Pontficis
Mximi; domsticus antistes Summi Pntifi-
cis.
prelatura: Rel Antstitis vel Presulis dgni-
tas, honor, munus (-nris n).
prelavado: lavtio initialis.
preludio: (lo que precede y sirve de entrada;
preparacin o principio a algo) exrdium, ii
n. Sin: intium; intritus, us m; praeldium;
praenuntitio // (lo que se toca o canta para
ensayar la voz, probar los instrumentos o
fijar el tono antes de comenzar la ejecucin
de una obra musical) praelsio, onis f. Sin:
proldium // (composicin musical indepen-
diente destinada a preceder la ejecucin de
otras obras; obertura) praecntio, onis f. Sin:
proemium; praeldium.
prelusin: praelsio, onis f.
premeditacin: praemedittio, onis f. Sin:
praecogittio; praecdens medittio.
premiar: premio liquem affcere. Sin: li-
cui premium dare vel tribere. Uso: trabajos
premiados, pera premio decorata; - a los
vencedores de un concurso, premiis ornare
vel decorare eos qui in certmine palmas tu-
lerunt; premio donare eos qui victores e cer-
tmine discesserunt.
premio: premium, ii n. Uso: - cientfico,
premium scientficum; - pecuniario, pre-
mium pecunirium, - Nobel, premium no-
belianum; premium a Nobel institutum;
premio Nobel de literatura, de qumica, pre-
mium nobelianum litteraturae, chemae; -
Nobel de la paz, premium pacis nobelia-
num; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Fsica fue asignado conjuntamente
a tres investigadores, phsicae premium no-
belianum contributum est tribus investigat-
ribus // (de persona galardonada con el
premio Nobel) premio illo a Nobel nuncu-
pato laureatus vel decoratus; premio nobe-
liano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
Uso: fue distinguido con el - Nobel, premio
nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asig-
nar a uno el primero, el segundo -, primum,
secundum premium licui adiudicare vel at-
tribere; entregar, otorgar a uno el primer -,
primum premium licui deferre; obtener el
primer -, primum premium ferre; ser distin-
guido con el - Nobel de la paz, Premio No-
beliano pacis ffici; ser estimado digno del -
de la victoria, nicetrio dignum haberi.
premisa: praemissa, ae f (propostio); prae-
mssio, onis f. Sin: antecdens, entis. Uso: la
- mayor del silogismo, syllogismi propostio
maior; prtesis, is f; la - menor, praemissa
minor; apdosis, is f.
premonstratenses: praemonstratenses, ium
m.
premura: (prisa, urgencia, instancia) cel-
ritas, atis f. Sin: festintio; propertio, onis f;
properntia, ae f // (aprieto, apuro) discri-
men, mnis n. Sin: angstiae, arum fpl.
prenatal: praenatalis, e. Sin: antegenitalis.
prendedor: acus, us f. Uso: - grande, magna
acus; - pequeo, accula; spnula; - para los
cabellos, acus comatria vel crinalis.
prendera: scrutrium, ii n. Sin: venlium
supellectlium taberna.
prelado
859
prenotacin: praenottio, onis f. Sin: prae-
signtio. Uso: - de un sitio, loci condctio vel
praenottio.
prenotar: praenotare. Sin: praesignare;
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum cond-
cere; locum in antecessum constitere.
prensa: (mquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidrulica,
prelum hydrulicum; - para imprimir, pre-
lum typogrphicum // (imprenta) prelum, i n.
Sin: imprssio, onis f; res pressria; ars libr-
ria, typogrphica, guttenbrgia // (conjunto
de publicaciones peridicas y especialmente
diarias) ephemrides, um fpl; diria, orum
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis im-
pressae, exaratae, ditae, excusae; scripta
typis impressa, exarata, dita, excusa; scripta
in vulgus dita. Uso: - clandestina, pginae
typis occulte exaratae; - diaria y peridica,
diurni et per intervalla diti commentrii; -
porno, opscula obscena; - y propaganda,
acta diurna et divulgtio // la invencin de la -,
artis typogrphicae excogittio vel invntio;
artis typogrphicae inventum (la invencin
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo p-
situs; libertad de -, rei librriae libertas; los
representantes de la -, ephemridum procura-
tores ; problema de la -, questio de scriptis
prelo ditis // (conjunto de personas dedica-
das al periodismo) diurnrii, orum mpl. Uso:
agente de -, cum diurnriis commrcii cura-
tor; conferencia de -, conventus diurnriis
edocendis // difundir la - catlica, scripta et
commentrios de re cathlica vulgare. Sin:
vender diariamente la - catlica, cathlica
scripta cotidie venditare.
prenunciar: praedcere. Sin: praenuntiare;
portndere; ante nuntiare.
preocupacin : (cuidado, desvelo) sollici-
tudo, dnis f. Uso: - ecolgica, oecolgica
sollicitudo.
preocuparse: sollcitum esse. Uso: - de al-
guien, sollcitum esse pro liquo; - de (o por)
algo, sollcitum esse alicius rei (vel liqua
re, vel de liqua re, vel in liqua re, vel circa
liquid, vel propter liquid); in sollicitdine
esse de liqua re; curis ffici liqua re; no - en
absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre liquid.
preparacin: praepartio, onis f. Uso: - de
un libro, libri confctio vel compostio; en -
(de un libro) confcitur vel compnitur.
preparado: praeparatus, a, um.
prepararse: parare se. Sin: se comparare.
preposicin: praepostio, onis f. Uso: prepo-
siciones que rigen el acusativo, el ablativo,
praepositiones accusativae, ablativae.
prepsito: praepsitus, i m. Uso: - provin-
cial, general de la Compaa de Jess, So-
cietatis Iesu praepsitus provincialis,
generalis.
presa: (accin de prender) prehnsio, onis f.
// (acequia, zanja de riego) derivtio, onis f
(flminis). Sin: fssula; canalculus; rvulus
// (muro grueso de piedra u otros materiales
que se construye a travs de un ro, arroyo o
canal, para detener el agua a fin de derivarla
fuera del cauce) agger, ris m. Sin: opus,
peris n; moles, is f. Uso: cerrar los ros con
presas, flmina opribus obstrere; construir
una - en un ro, molem in flumen edcere.
presagiar: praesentire vel praesagire liquid.
presbiacusia: presbyacsis, is f. Sin: senilis
srditas; audits defectus (-us m).
presbicia: presbypsia sive -opsa, ae f. Sin:
presbypia sive -opa, ae f; viss defectus
(-us m); hypermetrpsia sive -opsa; senilis
presbicia
860
videndi deblitas vel infrmitas.
prsbita o prsbite: presbytes, is m; pres-
byta, ae m. Sin: presbypsi laborans; pres-
byop affectus; qui (quae) contuetur
longinqua. Uso: ser -, senliter videre; senum
modo crnere.
presbiterado: presbyteratus, us m. Sin: sa-
cerdtium; presbteri dgnitas. Uso: recibir
el -, presbyterats rdinem accpere vel rec-
pere.
presbiterio: (rea del altar mayor hasta el
pie de las gradas) presbytrium, ii n // (reu-
nin de los presbteros con el obispo) pres-
bytrium, ii n.
presbtero: prsbyter, ri m.
prescribir: praescrbere. Sin: praecpere;
praestitere // (recetar) praescrbere.
prescripcin: praescrptio, onis f. Uso: - ad-
quisitiva, usucpio, onis f; usus et auctritas;
praescrptio acquisitiva; - extintiva,
praescrptio exstinctiva; adquirir por -, usu-
cpere // (tratamiento ordenado por el m-
dico, receta) plcitum, i n. Uso: - mdicas,
medicorum plcita.
prescriptible: praescriptbilis, e. Sin:
praescriptioni vel usucapioni obnxius
preseleccin: prior selctio.
presencia: (asistencia) praesntia, ae f. Sin:
aspectus, us m; conspectus, us m. Uso: - de
Dios, praesntia Dei; en - de alguien, coram
liquo; in praesntia, in conspectu, in aspectu
alicius; en - del pueblo, coram ppulo;
palam ppulo; en mi -, in conspectu meo; ad-
mitir a su -, coram admttere liquem; hacer
acto de -, interesse; ir, venir a la - de uno, in
conspectum alicius venire, ngredi; venire
coram ; fig, - de nimo, praesntia nimi;
praesens nimus // (figura del cuerpo) forma,
ae f. Sin: spcies, i f. Uso: de buena -, cr-
pore vel forma praestanti; pulcher aspectu ;
de mala -, spcie deformis.
presentacin: praesenttio, onis f. Sin:
monstrtio, ostnsio, exhibtio. Uso: - de la
Virgen Mara en el Templo, Praesenttio Vr-
ginis Marae in Templo; fiesta de la - de la
Virgen, Festum Mariae Vrginis ad templum
deductae; Festum Mariae Vrginis Deo a pa-
rntibus devotae.
presentador: praesentator, oris m. Sin: os-
tentator; praesentans; monstrans, ostendens,
xhibens; introductor // (persona que pre-
senta y comenta un espectculo, o un pro-
grama televisivo o radiofnico) praeco, onis
m.
presentar: (introducir a uno en la casa o en
el trato de otro, a veces recomendndolo per-
sonalmente) liquem ad liquem (in conspec-
tum alicius) dcere, dedcere, prodcere;
liquem licui praesentare; permtame pre-
sentarle el Profesor ..., concede ut tibi prae-
sentem professorem ...; - una persona a otra
con una recomendacin, liquem licui tr-
dere et commendare // (mostrar, dar a cono-
cer algo) monstrare. Sin: exhibere. Uso: la
cosa presenta dificultades, res (multas) xhi-
bet difficultates // presentarse, comparecer,
sese praesentare; se offerre; se ipse coram of-
ferre. Uso: - a alguien, liquem adire; - en
pblico, in pblicum prodire // (proponer) -
una propuesta de ley, legem rogare.
presente: praesens, entis. Sin: assistens;
astans, antis. Uso: al -, de -, in praesens, in
praesenti, ad praesens, nunc; tener -, ob cu-
los habere; ante culos propnere; mente re-
cogitare // -! adsum!, praesens (sum)!, asto!
// Gram tempus praesens // (obsequio, re-
galo) donum, i n. Sin: munus, nris n.
prsbita
861
presentir: praesentire. Sin: odorari; subodo-
rari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odo-
rari.
preservativo: adj praeservativus, a, um. Sin:
mniens, entis; tuens; tutans; ad praecaven-
dum aptus // (remedio) praeservativum, i n.
Sin: antdotum, i n; antdotus, i m (adversus
liquid); remdium praesumptum. Uso:
tomar un -, medicamento se praemunire //
(condom) praeservativum, i n. Sin: tegumen-
tum; tutamentum; munimen, mnis n ; penis
integumentum vel tegumentum; penis invo-
lcrum vel oprculum // (pesario) pessrium,
ii n. Sin: pessum; pssulum.
presidencia: (accin de presidir) modera-
men, mnis n // (dignidad o cargo del presi-
dente) praesidntia, ae f. Sin: praesidatus, us
m; praesidentis offcium; presidis munus
(-nris n); presidis dgnitas; praefectura.
Uso: bajo la - de alguien, liquo preside;
sub modermine alicius; conferir la -, li-
quem praefcere licui rei; ejercer la -, licui
rei praeesse vel praesidre; praesidatum ad-
ministrare // (palacio del presidente) presi-
dis paltium vel sedes.
presidencial: praesidentialis, e. Sin: praesi-
dialis, e; presidis (gen). Uso: juramento -,
ius iurandum praesidentiale; silla -, sella
praesidentialis.
presidencialismo : praesidentialismus, i m.
Sin: summum presidis imprium.
presidencialista: praesidentialista, ae m. Sin:
praesidentialismi fautor.
presidenta: (mujer que preside) antstita, ae
f. Sin: moderatrix, praepsita; praeses,
sdis f // (jefa del Estado) praeses, sdis f. Sin:
presidens, entis f; rei pblicae summa cura-
trix vel moderatrix // (mujer del presidente)
praesidentis vel presidis (reipblicae) uxor
(oris f).
presidente: praeses, sdis m. Sin: presidens,
entis m; praepsitus, i m. Uso: - actual, pre-
sidens hodiernus; - interino, rei pblicae prae-
ses nterim delectus vel lectus; - transitorio,
presidens transitrius; - vitalicio, praeses
sempiternus; - de la repblica, praepsitus vel
praeses rei pblicae; princeps vel moderator
Reipblicae; - de Alemania, Germniae pre-
sidens; - de Cuba, Cubanorummoderator; - de
Italia, praeses Rei pblicae itlicae; - de los
Estados Unidos de Norte Amrica, praeses Fo-
ederatarum Civitatum Amricae Septemtrio-
nalis; - del Politbur, presidens Supremo
Conslio Sovitico; - del consejo de ministros,
praeses administrorum publicorum; praeses
conslii administrorum; - del senado, praeses
senats; - de un partido poltico, praepsitus
factoni polticae; - de una sociedad, societatis
magister; - de un congreso, praeses con-
gresss; - de una comisin, praeses conslii
licui rei faciendae, procurandae, administran-
dae, provehendae ...; - de la Conferencia Epis-
copal, presidens cetui episcoporum; - del
Instituto de Estudios Romanos, Instituti Ro-
manis stdiis provehendis praeses; presidentes
de juntas parroquiales, presides consiliorum
paroecilium // vice -, vicepresidens. Sin:
propraeses, dis, m.
presidiario: praesidirius, ii m. Sin: ergastu-
lrius.
presidio: (guarnicin de soldados en una
plaza fuerte) v. guarnicin // (ciudad o for-
taleza que se puede guarnecer de soldados)
praesdium, ii n. Sin: arx, arcis f; munimen,
mnis n; propugnculum; ppidum; arx prae-
sdio munita // (establecimiento penitencia-
rio) ergstulum, i n // (conjunto de
presidiarios) ergstuli, orum mpl; ergstula,
orum npl // (ayuda, socorro) auxlium, ii n.
Sin: subsdium, ii n // (amparo, defensa) pa-
trocnium, ii n. Sin: praesdium; tutamentum;
presidio
862
praesdium (comit elegido por el Soviet Su-
premo).
presin: pressio, onis f. Sin: pressus, us m;
pressura // fig instntia, ae f. Sin: sollicittio;
flagittio; mpetus, us m. Uso: alta -, hyper-
tnsio, onis f (snguinis); baja -, lentus sn-
guinis pressus; - arterial, prssio vel pressus
arterialis; arteriosa prssio; - atmosfrica,
prssio vel pressura atmospherica; - sangu-
nea o de la sangre, prssio vel pressus sn-
guinis; arteriotnia sive -tona, ae f; varias -
para que los hombres sigan la nueva moda,
vrii mpetus, quibus hmines adducuntur, ut
novam modam sequantur; - de aceite, pres-
sura lei; - de la imitacin, mpetus imitandi;
- del aire, ris prssio vel pressus; - del ox-
geno, prssio oxygnii; - de los neumticos,
pneumaticorum prssio, hacer -, prmere;
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato
para medir la - sangunea o tensin arterial,
tonmetrum, i n.
preso: (encarcelado) carceratus vel incarce-
ratus. Sin: crcere detentus, clausus, inclu-
sus; in crcere inclusus vel detentus; in
custdia carcerali detentus. Uso: visitar a los
-, crcere clausos invsere.
prestacin: (accin y efecto de prestar)
praesttio, onis f. Sin: dtio; praebtio. Uso: -
del juramento, praesttio iurisiurandi // - so-
cial, benefcium sociale.
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m.
Sin: mutuatrius; mtuans homo.
prstamo: (accin y efecto de prestar) mu-
tutio, onis f. Sin: versura; mtui dtio; per-
muttio // (lo que se presta) commodatum, i
n. Sin: crditum; mtuum. Uso: a ttulo de -,
mtuo; dado, prestado a ttulo de -, mtuus,
a , um // (dinero que se presta) pecnia mtua
vel crdita. Uso: - otorgados, crditae sum-
mae; prstamos sin inters o con un inters
mnimo, pecniae sine fnore, vel parvis tan-
tum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel crditae (si se trata de - otorgados); -
sobre prenda, pecnia psito pgnore crdita
// amortizar un -, aes mtuum rddere; dar a
-, commodare; crdere; mtuum dare; dar di-
nero a -, pecniam dare mtuam; pedir un -,
mtuo ptere; pedir dinero a -, pecniam m-
tuam rogare; querere pecnias mtuas f-
nore; recibir en -, mtuo accpere; recibir
dinero en -, pecniam mtuam ab liquo ac-
cpere; tomar a -, mtuum accpere, cpere,
smere ab liquo; versuram fcere ab liquo;
commodatum accpere; mutuari liquid;
tomar dinero a -, mutuari pecnias; smere
ab liquo pecnias mtuas.
prestar: mtuum dare. Sin: mtuo dare li-
quid; commodare; praestare. Uso: el -, com-
modtio; praesttio; mtui dtio, onis f; - a
inters, fenerare vel fenerari; - a inters ele-
vado, pecniam occupare grandi fnore; - sin
inters, commodare liquid licui; liquid
licui mtuum dare; - dinero, pecuniam dare
mtuam licui; - dinero a inters, pecniam
fnori dare licui; pecniam fenerari; - di-
nero al cinco por ciento, fenerari pecniam
quinis centsimis; pecniam quinis centsi-
mis nnuis mutuari; pedir prestado dinero a
alguien, pecniam mtuam ptere ab liquo;
pedir prestado un objeto, liquid utendum
ptere; recibir prestado algo de alguien, li-
quid ab liquo mutuari; liquid ab liquo m-
tuum accpere vel smere (con inters,
fnore); tomar prestado algo de alguien, li-
quid ab liquo mutuari.
prestidigitacin: (arte o habilidad para
hacer juegos de manos) ars vel pertia praes-
tigiarum // (juego de manos) praestgiae,
arum fpl. Uso: hacer -, praestgias gere;
praestigiarum ludos gere.
prestidigitador: praestigiator, oris m. Sin:
agyrta, ae m.
presin
863
prestigiador, v. prestidigitador.
prestigio: auctritas, atis f. Sin: dgnitas; auc-
tritas et grtia; auctritas et nomen. Uso:
gozar de - ante alguien, auctoritate et grti
apud liquem florere vel valere; gozar de
gran -, multum auctoritate valere.
presumible: coniecturalis, e. Sin: probbilis,
e; veri smilis, e. Uso: es -, veri smile est;
praesumi potest; no es -, haud veri smile est
+ inf.
presumiblemente: probabliter. Sin: veri si-
mliter; ut veri smile est; quantum praesumi
potest; ut suspicari licet. Uso: har - esto,
veri smile est eum hoc facturum esse.
presumir: (conjeturar) concere. Sin: co-
niectare; putare; suspicari. Uso: como se
puede -, ut suspicari licet // (jactarse) sibi
arrogare, tribere, assrere. Uso: - sabidura,
sibi sapintiam arrogare.
presuncin: nmia sui fidcia.
presunto: praesumptus, a, um. Sin: probbi-
lis; coniectus; opinatus.
presuponer: praesuppnere.
presupuestar: praecalculare. Sin: ante aesti-
mare; sumptus praevidere; praecomputare;
sumptus ante computare; sumptum vel sump-
tus in antecessum aestimare; aestimationem
fcere alicius rei; expensae vel expensarum
rationem inire.
presupuesto: adj praesuppsitus, a, um. Sin:
suppsitus; praesumptus // (cmputo antici-
pado de los gastos) praecomputtio smp-
tuum. Sin: futuri sumpts (vel futurorum
smptuum) aestimtio, computtio, iud-
cium; sumptus in antecessum aestimatus; fu-
turi sumpts (vel futurorum smptuum)
aestimtio; sumpts vel smptuum aestim-
tio; expensae vel expensarum rtio // (cm-
puto anticipado de los gastos e ingresos)
praesmptio futuri accepti et expensi. Sin:
praesumptiva dandi accipiendique compos-
tio // (motivo, causa o pretexto con que se
ejecuta una cosa) praesuppsitum, i n. Uso:
- esencial, essentiale praesuppsitum.
presurizacin: pressus temperatus.
presurizar: pressum temperare.
prt--porter: vestis prompta.
pretendiente: candidatus, i m. Sin: pettor //
(- a la mano de una mujer) procus, i m.
preternatural: praeternaturalis, e.
pretextar: praetexare. Sin: praetndere;
praetxere; allegare; proferre; in mdium
proferre.
pretexto: praetextum, i n; praetextus, us m.
Sin: obtentus, us m; spcies, i f; causa ficta
o simplem causa. Uso: con este -, hoc prae-
textu; con el - de la antigua amistad, prae-
texto vteris amictiae; buscar un -, causam
confngere; hallar un -, causam reperire; ale-
gar como -, dar por -, v. pretextar.
pretil: (murete o vallado de piedra u otra
materia, que se pone en los puentes y en otros
parajes para preservar de cadas) crepdo,
dnis f.
pretina: (cinturn con hebilla para sujetar
ciertas prendas de ropa) cinctura, ae f.
preventivo: adj praeventivus, a, um. Sin:
praemniens, entis; ad praecavendum aptus.
Uso: guerra -, bellum praeventivum; medi-
das -, praecautiones, um fpl; prisin -, cust-
dia ad praecavendum; sistema -, systema
preventivo
864
praeventivum; detener a uno en prisin -, in
pblicae custdiae loco cautionis caus li-
quem detinere; poner a uno en prisin -, dare
liquem in custdiam cautionis caus // ( re-
medio -) antdotum, i n; antdotus, i f.
prever: prospcere. Sin: praevidere; antevi-
dere vel ante videre; praesentire; praesagire;
praenscere
previsin: prospicintia, ae f. Sin: providn-
tia. Uso: - social, providntia socialis.
prima: v. primo, ma // (cantidad que cobra
el asegurador por el seguro) vectgal, alis n.
Uso: - de seguro, vectgal societati tutelari //
(hora cannica) Prima, ae f.
prima bailarina: praesultrix, icis f.
primaca: (primer lugar o superioridad de
una cosa) principatus, us m. Sin: primus vel
princeps locus; primae partes. Uso: dar a al-
guien la -, primas (vel primas partes) licui
tribere vel concdere; tener la -, prncipem
esse in liqua re; primas (vel primas partes)
obtinere; priores partes gere // (dignidad o
empleo de primado) primatis dgnitas. Sin:
primatus, us m; summa dgnitas vel auctri-
tas. Uso: - del Sumo Pontfice, summus vel
supremus Ecclsiae principatus; totius Eccl-
siae principatus.
primado: (primer lugar, grado, superiori-
dad) v. primaca // (primero y ms preemi-
nente de todos los arzobispos y obispos de un
reino o regin) primas, atis m. Sin: antistes,
sttis m. Uso: Abad -, Abbas (-atis m) Primas
(-atis).
primario: primrius, a, um. Sin: primus.
primavera: (estacin) ver, veris n. Uso: la
- de Praga, ver pragense // (planta) pr-
mula veris; bellis, dis f .
primero: primus, a, um. Uso: el - de la clase,
antescholrius, ii m; princeps discipulorum;
princeps inter discpulos; el - de una lista,
primus in tbula.
primitivo: adj primitivus, a, um. Sin:
primignius; prstinus; priscus; vetustssi-
mus; primus. Uso: costumbres -, prisci
vel antqui mores (-um mpl); estado -,
prstinus status (-us m); hombre -, homo pri-
mignius, primitivus, priscus; el pueblo -,
prisca gens; palabras -, primignia verba;
primitiva et nativa verba // sust homo primi-
gnius vel primaevus. Uso: los -, primi mor-
tlium.
primo, ma: (hijo, ja del hermano del padre)
ptrui flius, flia; (de la hermana del padre)
amitinus m, amitina f, o bien mitae flius,
flia; (del hermano de la madre) avnculi f-
lius, flia; (de la hermana de la madre) con-
sobrinus, consobrina.
primordial: primordialis,e. Sin: primig-
nius; primitivus; priscus; prstinus; antquus;
antiqussimus. Uso: edad -, antiqussima
aetas.
princesa: principissa, ae f. Sin: princeps,
cpis f; princeps fmina. Uso: - hereditaria,
principissa hereditria, - real, principissa re-
galis // (mujer del prncipe) prncipis cniux
vel cniunx (-igis f), vel uxor (-oris f) // (hija
del prncipe) prncipis flia // (hija del rey)
rgia virgo (-gnis f), mlier rgio gnere
orta; e domo rgia princeps fmina.
principado: (ttulo o dignidad de prncipe)
principatus, us m. Sin: prncipis dgnitas //
(territorio o lugar sobre el que recae este t-
tulo) prncipis dcio (-onis f). Sin: rgio prn-
cipis imprio subiecta // (primaca, ventaja o
superioridad) v. primaca.
prncipe: princeps, cpis m. Uso: - elector,
prever
865
elector princeps; - heredero, princeps heredi-
trius; princeps imprii successioni destina-
tus; - real, princeps regalis vel rgius; - de la
sangre, princeps rgii snguinis // fig, - azul,
sponsus perfectus. Sin: princeps ureus.
principiante: (el que empieza a estudiar o
aprender un oficio, arte, etc.) tiro, onis m
(alicius rei, vel liqua re, vel in liqua re).
principio: (inicio, origen) princpium, ii n.
Sin: intium; origo // (principios de una co-
mida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab
ovo usque ad mala.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenbii) antistes (-sttis m), magister
(-tri m), moderator (-oris m) // (prroco o
cura) v. estas voces // gran - de una orden
ecuestre, equestris rdinis magister prior.
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenbii) ants-
tita vel praeses (-sdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenbii vel coenbio) prae-
fecta; (coenbio) praepsita.
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris off-
cium vel dgnitas; magistrium; coenbii ma-
gistrium. Uso: - de una orden ecuestre,
equestris rdinis magistrium.
priori: a -, ex antecapto iudcio.
prioridad: (precedencia) priritas, atis f. Sin:
praecedntia; ptior (vel princeps, vel pri-
mus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas
(vel primas partes) licui dare, tribere, de-
ferre, concdere; obtener la -, primas (vel pri-
mas partes) obtinere // (anterioridad en
tiempo) antecssio, onis f. Sin: praegressus,
us m, praegrssio, onis f; antquitas.
prioritario: prior, prius. Sin: superior; prae-
cpuus; ptior.
prisionero: ( - de guerra) captivus, i m. Uso:
los - alemanes, germani captivati; tomar,
hacer - a alguien, liquem cpere // (persona
que est presa) v. preso.
prisma: prisma, tis n.
prismtico: prismticus, a, um // prismti-
cos, prismtica perspicilla npl; v. anteojos.
privacy: vita privata vel ntima. Sin: ntimae
res; vita domstica.
privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
privatizacin: ad privatam administrationem
alicius negtii (vel societatis) transltio
(-onis f).
privatizar: ad privatam administrationem
liquid transferre.
privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privi-
lgio vel benefcio donatus; iure praecpuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occu-
pare privilegiatum.
privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privi-
lgium. Uso: - legal, praecpua lex; praec-
puum ius; los - de las mujeres, mulibria iura;
tener, conceder, quitar el - de hacer algo, ha-
bere, dare, admere privilgium alicius rei
faciendae // (condicin privilegiada) peculia-
ris condtio. Sin: praecpuum cmmodum.
Uso: posiciones de -, praecpua cmmoda; es
- de nuestra patria, ptriae nostrae peculiaris
condtio est // (ventaja) cmmodum, i n. Uso:
- exclusivo, sui solus cmmodum // (don,
prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
tribitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licntiae dabat ei glria; es - de los
doctos, doctorum hminum est; es - de
pocos, ad paucos rcidit.
privilegio
866
pro: - y contra, in utramque partem. Uso:
despus de evaluar el - y el contra, re attente
perpensa; disputar en - y en contra, in utram-
que partem disputare; no hablar ni en - ni en
contra, in neutram partem disputare; valuar
el - y el contra, quid cmmodi, quid detri-
menti ex liqua re futurum sit, perpndere.
probabilidad: probablitas, atis f. Sin: veri
similitudo.
probabilismo: probabilismus, i m.
probabilista: probabilista, ae mf.
probable: (verosmil) probbilis, e. Sin: veri
smilis; credbilis; probabilitatem habens //
(que se puede probar) demonstrbilis, e. Sin:
demonstrationem admittens.
probablemente: probabliter. Sin: veri sim-
liter; cum probabilitate.
probador: (en tiendas de ropa, habitacin en
que se prueban las prendas de vestir) cella
vel cllula, ae f.
probeta: (tubo de ensayo) vtreus tbulus.
Sin: ampulla vtrea; vsculum; probatrium
(vas, vasis n).
probidad: prbitas, atis f. Sin: intgritas.
problema: problema, tis (gen pl: problema-
torum; dat y abl pl: problmatis). Sin: ques-
tio, onis f; causa. Uso: - demogrfico,
questio de multitudinis incremento; - ecol-
gico, oecolgica questio; - filolgico, ques-
tio philolgica; el gran -, summa questio; -
morales acerca de la natalidad, morales
quaestiones cum augescente natorum nmero
coniunctae; - pastorales, pastorlia probl-
mata; problemas con la polica, incmmoda
cum pblicis custdibus; problemas de nues-
tro tiempo, quaestiones quas recens invexit
aetas; resolver un -, quaestionem enodare,
slvere, perslvere // fig difficultas, atis f.
Sin: nodus, i m; res diffcilis. Uso: - central,
quod caput est.
problemtica: quaestiones, um fpl. Sin:
complexus (-us m) quaestionum. Uso: - de-
mogrfica, quaestiones demogrphicae; - del
trabajo, complexus quaestionum ad laborem
spectntium.
problemticamente: problemtice. Sin: am-
bgue; dbie.
problematicidad: dubetas, atis f. Sin: am-
bigitas.
problemtico: problemticus, a, um. Sin:
dbius; incertus; ambguus; anceps.
problematismo, v. problematicidad.
procedimiento: processus, us m. Sin: modus,
i m; modus procedendi; rtio; agendi rtio;
ordo; rtio et ordo; via; rtio et via. Uso: -
qumico, chmicus vel chmicus processus; -
forzoso del pensamiento, necessrius ratioci-
nandi ordo // (Der, modo de proceder en jus-
ticia) ctio, onis f. Sin: iudcium; questio
iudicialis. Uso: seguir el -, iure gere.
procedure (Inform), procedimiento: proce-
dura, ae f. Sin: processus, us m; forma pro-
cedendi; certus procedendi modus.
procesador (Inform y Tecnol): elaborat-
rium, ii n. Sin: processrium. Uso: - de datos,
elaboratrium datorum; - de textos, txtuum
elaboratrium.
procesal: processualis, e. Sin: iudicialis.
Uso: actas -, acta processulia.
procesin: procssio, onis f. Uso: - general y
solemne del Santsimo Sacramento, procs-
pro
867
sio generalis et sollemnis (vel solemnis)
Sanctssimi Sacramenti.
proceso: (procedimiento) processus, us m.
Uso: - jurdico, processus iurdicus; - ratifi-
catorio, processus ratificationis; - de beatifi-
cacin de Juan Pablo II, processus
beatificationis Iohannis Pauli II; - de pacifi-
cacin, processus pacificationis.
process (Inform): processus, us m.
processor (Inform) : procesador, v. esta voz
// (Central Processing Unit, unidad central
de proceso): processrium centrale.
proclamacin: renuntitio, onis f. Sin: decla-
rtio. Uso: - oficial de los vencedores, pblica
victorum renuntitio.
procreacin: procretio, onis f.
procrear: procreare.
procurador: (el que ejecuta algo en nombre
de otro) procurator, oris m. Uso: - general,
procurator generalis // (el que por oficio, en
los tribunales, hace, a peticin de una de las
partes, todas las diligencias necesarias)
actor causarum.
produccin: (accin de producir) prodctio,
onis f. Sin: confctio. Uso: - cinematogr-
fica, imgines vel pellculas cinematogrphi-
cas dere; - econmica, oeconmica
efficintia; - teatral, ludos scenicos exhibere
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin:
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - econmica, opes, opum fpl; - me-
talfera y aurfera, metallorum aurique fe-
tura; - de aceite, lei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, pro-
vntuum auctus (-us m); garantizar la -, ap-
paratus bonis gignndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas,
proventus potarum; - del espritu, nimi
fetus.
producible: producbilis, e. Sin: ad produ-
cendum aptus.
producir: prodcere. Sin: ggnere; effcere;
prere.
productividad: productvitas, atis f. Sin: fe-
cnditas; fertlitas; fercitas; ubertas. Uso: -
econmica, productvitas oeconmica; - de
la tierra, de los campos, fecnditas terrae,
agrorum; - de la vid, fercitas vitis // fig, - de
la mente, fecnditas nimi.
productivo: productivus, a, um. Sin: fecun-
dus; ferax; frtilis; fructuosus.
producto: (cosa producida) productum, i n;
productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: pro-
ductos de la tierra, fructus praediorum //
(Mat, cantidad que resulta de la multiplica-
cin) productus, us m. Sin: multiplicationis
effectus; summa ex multiplicatione effecta.
Uso: - agrcolas, (ea) quae terra gignit; ea
quae e terra gignuntur; - elaborados, res
manu factae; - importados, res pregre invec-
tae; - industriales, fructus officinarum; artif-
cia operaque; - primarios, res primigniae; -
sintticos, res chmicis artifciis effectae; res
synthtice (vel per snthesin) factae.
productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
producens, entis; qui cnficit; qui fbricat vel
fabricatur. Uso: - agrcola, arator; agrcola //
(obrero) v. esta voz.
profanacin: profantio, onis f. Sin: conta-
mintio; deturptio; violtio.
profanador: profanator, oris m. Sin: profa-
nans; contaminator; sacrlegus.
profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-
profanar
868
lare; deturpare; foedare; pollere. Uso: - un
lugar, alicius loci sanctitatem violare.
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer.
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, mis-
cere sacra profanis // fig imperitus; indoctus;
rudis.
profase: prophasis, is f.
profeca: propheta, ae f; prophettio, onis f.
Sin: praedctio; vaticintio; praedictum; vati-
cnium; rerum futurarum praedctio.
profesar: profiteri. Sin: pblice fateri vel
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem
profiteri.
profesin: (accin y efecto de profesar) pro-
fssio, onis f. Uso: - de fe, profssio fidei;
emitir la - de fe, emttere professionem fidei
// (ceremonia eclesistica en que alguien pro-
fesa en una orden o congregacin religiosa)
profssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae
profssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncuptio; - temporal, perpetua,
temporria, perptua profssio; emitir, hacer
la - religiosa, professionem (religiosam) f-
cere // (actividad permanente) ars, artis f.
Sin: munus, nris n; profssio. Uso: - acad-
mica, professio acadmica; - anterior, munus
prstinum; - humilde, ars hmilis vel srdida;
- liberales, artes ingnuae; - noble, elevada,
ars nbilis vel ingnua; de -, professione; far-
macutico de -, professione pharmacopla;
por -, pro mnere; ensear latn por -, lin-
guam latinam pro mnere docere; ejercicio
de la -, professionis exercittio; ejercer una -,
artem factitare vel exercere; mnere fungi;
munus obire; ejercer la - de mdico, medici-
nam exercere, fcere, profiteri.
profesional: adj professionalis, e. Sin: pro-
fessionis, mneris, ministrii, artis (gen de
pertenencia); professionis vel artis prprius;
ad liquod munus (vel ministrium) prti-
nens; ad liquam artem ttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, act-
vitas professionalis; asesoramiento -, consul-
ttio professionalis; asociacin -, artficum
socetas; collgium artem profitntium; con-
socitio (socetas, sodlitas; sodalcium) ad
liquam artem (vel ad liquod munus) prti-
nens; competencia -, professionalis compe-
tntia; enfermedad -, morbus professionalis;
escuelas -, scholae professionales; scholae
vel ludi vriis artibus exercendis; experiencia
-, prprii mneris prudntia; crditi sibi m-
neris prudntia et usus (-us m); institutos -,
instituta professionlia; instruccin -, instit-
tio vriis rtibus exercendis; secreto -, secre-
tum professionale; tareas -, mnera cuiusque
prpria vel sua // sust rtifex, fcis m. Sin:
artem prfitens, exercens, fctitans; qui artem
liquam exercet, profitetur, fctitat; qui li-
quo mnere fungit.
profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
in negtiis mxima diligntia.
profesionalismo: artis vel mneris exerc-
tium.
profeso: (religioso que ha profesado) profes-
sus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - reli-
gioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
vota professus; sodalis religiosam vitam pro-
fessus; sodalis religiosa vota professus.
profesor: professor, oris m. Sin: magister;
doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; -
doctor, professor doctor; - emrito, professor
vel praeceptor emritus; - improvisado, pro-
fessor subitrius; - principal, classis magister
(vel professor) principalis; - suplente, profes-
sor vicrius; - titular, ordinrius professor vel
magister; legtimus magister; - universitario,
professor acadmicus vel universitrius; pro-
fessor studiorum universitatis; scholarum al-
profano
869
tioris rdinis magister // - de antropologa,
professor anthropolgiae; - de clnica, clni-
cae disciplinae praeceptor vel professor; - de
educacin fsica, palestricae artis exercita-
tor, magister, praeceptor; professor athlti-
cae; - de elocuencia latina, latinae
eloquntiae professor; - de enseanza media,
professor scolae mdiae; - de escultura,
sculpturae professor; - titular de filologa cl-
sica, ordinrius professor acadmicus philo-
lgiae clssicae; - de filosofa, philosphiae
praeceptor; - de filosofa escolstica, profes-
sor philosphiae scholsticae; - de fsica,
professor phsicae; - de fisiologa, professor
physiolgiae; - de gimnasio, professor
gymnasialis; - de historia natural, histriae
naturalis professor; profesores de intercam-
bio, professores vicissim delegati; - de latn,
professor latinitatis; linguae latinae praecep-
tor; latinarum litterarum doctor vel professor;
- de lenguas vivas, professor linguarum viva-
rum; - de matemtica, professor mathemti-
cae disciplinae; - de msica, professor
msices vel msicae
profesora: professorissa, ae f. Sin: profes-
trix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f.
profesoral: professoralis, e. Sin: profess-
rius; cathedrrius. Uso: de manera -, ut pro-
fessorem decet.
profeta : propheta, ae m. Sin: vaticinator.
profetisa: prophetissa, ae f.
profetizar: prophetare. Sin: vaticinari; futura
praedcere vel praenuntiare.
profilctico: adj prophylcticus, a, um. Sin:
ad morborum cautiones ttinens; ad valet-
dinem tuendam aptus. Uso: curas -, morbo-
rum cautiones vel curationes // (preservativo)
remdium prophylcticum; v. preservativo.
profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cu-
tio; morborum cutio vel cautiones; morbi
avertendi precautiones.
prfugo: prfugus, i m. Sin: rfugus; rfuga,
ae m; fugitivus; exsul; extorris; trnsfuga.
Uso: - ilegales, prfugi illegales.
profundidad: profnditas, atis f. Sin: profun-
dum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - ma-
rinas, mrium profunda vel nfima; imae
maris ltebrae; vscera maris; nfima ponti; -
de erudicin, altssima erudtio; - de ingenio,
altitudo ingnii; alta mens; - de la verdad, ve-
ritatis profundum; - de miras, summa prudn-
tia; tener - de nimo, alto nimo esse.
profundizacin: fig profundior inquistio.
Sin: ltior perspctio vel pervestigtio.
profundizar: fig liquid ltius perspcere vel
perscrutari. Sin: fnditus inspcere; pnitus
intellgere; in liquid pnitus se insinuare; in
ntimam alicius rei penetrare rationem.
prognosis: prognsis, is f. Sin: praentio;
praeiudcium; praesgium; praevsio; prae-
noscntia. Uso: - de una enfermedad, morbi
cursus praeiudcium; praeiudicatus morbi
cursus vel xitus.
program (Inform), programa: sust pro-
gramma, tis n. Uso: - listing, textus pro-
grmmatis // tr programmare.
programa: (proyecto ordenado de activida-
des) rtio, onis f. Sin: forma; propsitum;
propsita npl; conslium, ii n; conslia npl;
programma, tis (dat y abl pl: progrmmatis)
n; ordo rerum agendarum. Uso: - comunes,
commnia agendi conslia; - mximo, ntegra
forma vel rtio (alicius rei); - mnimo, m-
nima forma vel rtio; - poltico, moderandae
rei pblicae conslia; - prctico, exsequenda-
rum rerum propsita; progrmmata discipli-
programa
870
narum propsita; scholae propsita et insti-
tuta; - de gobierno, principats forma; - del
Pontificado, Pontificats forma; - de vida,
vitae rtio; establecer el - del da, diem dis-
pnere; exponer, proponer, determinar el -
de gobierno, futuri principatus formam des-
crbere, propnere, statere; realizar el pro-
pio -, suum institutum perfcere vel cnsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias
para llevar a cabo un proyecto) programma,
tis n. Uso: - atmico, programma atmicum;
- deportivo, programma ad crporis exercita-
tiones spectans; - escolar, currculum; scho-
lae vel studiorum instituta; ordo vel rtio
studiorum; - informtico, ordinatrale pro-
gramma; - nuclear, programma nucleare; -
operativo, programma operatrium; - pasto-
ral, programma pastorale; - poltico, pro-
gramma polticum; - religiosos, progrmmata
religiosa; - de computacin, programma ordi-
natrale vel computatrale; renunciar a los -
nucleares, progrmmata nucleria depnere
// (serie de cine, teatro, etc. o emisin de te-
levisin, radio, etc.) programma, tis n. Sin:
index, dcis mf. Uso: - radial, - radiofnico,
index radiophnicus; programma radioph-
nicum; programas de cine, progrmmata ci-
nemtica vel cinematogrphica;
progrmmata cinematographi vel cinemati;
- de televisin, televisivum programma; spec-
tculum vel spectamen televisficum; televi-
sionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las con-
diciones de un examen, etc.) libellus, i m.
Sin: rtio, onis f; index, dcis mf; charta expli-
cativa; libellus progrmmatis. Uso: - de di-
versiones, ludorum libellus ; - de un
espectculo, spectculi index; - de una fun-
cin de teatro, ludi scenici charta explica-
tiva // - gentico, structura gentica. Sin:
programma genticum.
programacin: programmtio, onis f. Sin:
rerum agendarum rtio; rerum exsequenda-
rum conslium vel propsitum.
programado: propsitus, a, um. Sin: instruc-
tus; adumbratus.
programador, ra, v. programer.
programar: programmare. Sin: propnere;
designare; statere; constitere.
programtico: programmticus, a, um.
programer o programmer (Inform), progra-
mador: (programador humano): programma-
tor, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
rdinis instrumentorum electronicorum prae-
parator, oris m; praeparatrix, icis f// (disposi-
tivo programador) programmatrum, i n. Sin:
programmatrium.
programmable (Inform): programmbilis, e.
progresar: profcere in liqua re. Sin: pr-
gredi ad liquid, in liqua re; progressum f-
cere in liqua re, progressum habere in liqua
re Uso: - algo en la filosofa, in philosphia
liquid profcere.
progresin: progrssio, onis f. Sin: gradtio;
gradus, us m. Uso: - aritmtica, geomtrica,
progrssio arithmtica, geomtrica; (en la
msica) - ascendente, descendente, crescens,
decrescens progrssio.
progresismo: progressismus, i m. Sin: pro-
gressionis stdium.
progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
progressismi fautor // adj progressionis stu-
diosus. Sin: ad progressionem prtinens.
progresivamente: progressive. Sin: per pro-
gressionem; per gradus; gradatim; proficien-
ter.
progresivo: progressivus, a, um. Uso: de ma-
nera -, modo progressivo.
programacin
871
progreso: (accin de ir hacia adelante) pro-
cssio, onis f. Sin: processus; progressus, us
m; progrssio. Uso: - cientfico, scientfica
progrssio; progressus scientficus; doctri-
narum processus; - comercial, progressus
mercatrius; - econmico, oeconmica pro-
grssio; - moderno, progrdiens haec aetas; -
polticos y econmicos, progressus poltici
atque oeconmici; - religioso, progressus re-
ligiosus; - social, socialis processus; - tc-
nico, progressus tchnicus; progrssio rei
tchnicae; progressus rtium; rtium techni-
carum progressus; inventorum processus; -
tecnolgico desenfrenado, technolgicus
progressus effrenatus; el - de los pueblos, po-
pulorum progrssio; - de los tiempos, progr-
diens aetas; instrumentos de -, progressionis
instrumenta // hacer progresos, processus ha-
bere (in liqua re); procdere; no hacer -,
nihil profcere in liqua re; fomentar el - de
los pueblos, populorum progressionem pro-
vhere; hacer algn -, liquid profcere (in
liqua re), progressionis aliquantum habere;
no oponerse al - de los pueblos, progredienti
populorum viae (vel culturae) non offcere
vel non adversari // (aumento, perfecciona-
miento) profectus, us m. Sin: incrementum;
auctus, us m. Uso: - cientfico, scientiarum
incrementum; - espiritual, profectus nimi; -
tcnico, rtium incrementa; los - del cristia-
nismo, rei christianae incrementa; el - de la
ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de
la civilizacin) progressus, us m. Sin: civilis
cults progressus; hminis cultus progr-
diens. Uso: - social, incrementum cults civi-
lis; incrementum progressionis socialis.
prohibicin: prohibtio, onis f. Sin: interdc-
tio; interdictum; vtitum. Uso: - de estacio-
namiento (de coches), commorationis
interdctio; - de caza, venationis vtitum; - de
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, in-
terdictum retrhere.
prohibicionismo: prohibitionismus, i m.
prohibicionista: prohibitionista, ae mf.
prohibitivo: prohibitivus, a, um.
prohibitorio: prohibitrius, a, um. Sin: pr-
hibens; vetans; interdicens.
prohibido: prohbitus, a, um. Sin: vtitus; in-
terdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros -
, libri prohbiti; libri improbatae lectionis //
(en sealizacin) - adelantarse, ne praeter-
grediaris; - cazar, venari non licet; noli ve-
nari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet;
noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sis-
tas; - fumar, fumare non licet; fumare vti-
tum; noli fumare; ne fumes; - girar a la
derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la
izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a
derecha y a izquierda, neutro flectas.
prjimo: Rel prximus, i m. Sin: hmines,
um mpl; lii, orum mpl.
prolapso: ptosis, is f. Uso: - del estmago,
stmachi ptosis.
prolegmeno o prolegmenos: prolegme-
non, i n; prolegmena npl. Sin: praeftio;
proemium; prlogus; prolquium.
proletariado: proletariatus, us m. Sin: prole-
trii, orum mpl; classis proletria; proletria
(vel operria, vel aerria) plebs (plebis f) ;
puperes; egentes. Uso: dictadura del -, dic-
tatura proletariats.
proletario: sust proletrius, ii m // adj prole-
trius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
fortunae carens // fig plebius, a, um. Sin: po-
pularis, e.
proliferacin: prolifertio, onis f. Sin: pro-
pagtio; multiplictio. Uso: tratado interna-
cional sobre la prohibicin de la - nuclear,
proliferacin
872
tractatus (-us m) internationalis de prolifera-
tione nucleari vitanda.
proliferar: velocssime propagari.
prolijidad: (cuidado, esmero) accurtio, onis
f. Sin: stdium; sedlitas; diligntia; cura d-
ligens // (cualidad de verboso) prolxitas, atis
f. Sin: prolixitudo (-dnis f); loquendi pro-
fluntia; nmia verba npl; orationis nmia lon-
gitudo (-dnis f).
prolijo: (cuidadoso, esmerado) accuratus, a,
um. Sin: studiosus; sdulus; dligens; sollci-
tus; exquisitus // (largo, dilatado) prolixus,
a, um. Sin: effusus; diffusus; profusus; diu
productus; verbosus; loquax; multloquus.
Uso: discusin -, diu producta discepttio.
prologar: praefari.
prlogo: prlogus, i m. Sin: proemium;
praeftio; prolgium; prolquium; praem-
bulus; prolegmena npl; peris exordium;
sermo previus. Uso: - breve, praefatincula.
prolusin: prolsio, onis f. Sin: proldium;
praelsio; praeldium; exrdium.
promedio: (trmino medio) mdium, ii n;
mdia, ae f. Sin: mdia rtio vel quntitas;
summa intermdia. Uso: - de vida, summa in-
termdia annorum, quos hmines vivunt; en
-, in mdio; in summa intermdia // (media
aritmtica de dos o ms cantidades) mdius
nmerus.
promesa: (accin de prometer) promssio,
onis f. Sin: pollicittio // (lo prometido) pro-
missum, i n. Sin: fides, ei f; data fides (= pa-
labra dada, fe empeada). Uso: - de
garanta, spnsio, onis f; cumplir, mantener
una -, promissum fcere, slvere, abslvere,
servare, tenere; promisso stare; satisfcere
promisso; fidem praestare vel servare; exigir
el cumplimiento de una -, promissum exgere
vel flagitare.
prometer: promttere. Sin: polliceri; pollici-
tari; spondere; fidem dare, obligare, obstrn-
gere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro,
auri montes polliceri; mria montesque
polliceri.
prometido, da: (persona que ha contrado
esponsales legales o que tiene una mutua
promesa de casarse) sponsus, i m; sponsa vel
pacta, ae f.
promocin: (accin y efecto de promover)
promtio, onis f // (elevacin o mejora de las
condiciones de vida, de productividad, etc.)
provectus, us m. Sin: provctio. Uso: posibi-
lidad de - cultural, posse ad altiores humani
cults gradus ascndere.
promocional: ad provectionem (vel ad pro-
ventum) ttinens.
promotor, ra: promotor, oris m; promotrix,
icis f. Sin: prmovens; prmovens; fautor; fa-
vens; impulsor; moltor; suasor; auctor;
instructor. Uso: - de la fe, fidei promotor.
pronaos: pronaus vel pronaos, i m; pronaon
vel pronaum, i n. Sin: templi vestbulum vel
trium.
pronombre: pronomen, mnis n. Uso: - de-
mostrativo, encltico, indefinido o indetermi-
nado, interrogativo, personal, posesivo,
relativo, pronomen demonstrativum, enclti-
cum, indefinitum, interrogativum, personale,
possessivum, relativum.
pronominal: pronominalis, e.
pronstico: prognsticum, i n. Sin: progn-
sis, is (ac -in) f; praevsio; praedctio; prae-
noscntia; praesgium; auspcium;
proliferar
873
praesnsio; vaticintio. Uso: - reservado,
prognosis anceps (ancpitis), dbia, incerta,
suspensa; - del tiempo, tmporis prognsti-
cum; praedctio tempestatis; praenuntitio
tempestatis; tempestatis futurae praesgium.
prontitud: promptitudo, dnis f. Sin: prae-
sntia nimi; celritas; alcritas; vivcitas.
Uso: con -, prompte, alcriter, sollcite, stu-
diose.
pronunciacin: (accin y efecto de pronun-
ciar) pronuntitio, onis f; pronuntiatus, us m.
Sin: enuntitio; appelltio; proltio; littera-
rum enuntitio vel appelltio; enuntiandi
rtio; pronuntiandi modus; ltteras appellandi
rtio vel modus. Uso: - antigua, antiqua pro-
nuntitio; litterarum appelltio antiqua; - cl-
sica, pronuntiatus clssicus; pronuntiandi
rtio clssica; - correcta, emendata verbo-
rum vel litterarum pronuntitio; - figurada,
figurata pronuntitio; - latina o del latn, ap-
pelltio latina; pronuntiatus latinus; latini ser-
monis appelltio vel proltio; litterarum
latinarum appelltio; - litrgica del latn, li-
trgica litterarum latinarum appelltio; - mo-
derna del latn, hodierna latine appellandi
rtio; - nacional, pronuntiatus nationalis; -
nacional del latn, linguae latinae appelltio
(vel appellandae rtio) nationalis; - resti-
tuta, restituta pronuntitio; - tradicional,
litterarum appelltio translatcia; - tradicio-
nal del latn, pronuntiatus latinus translat-
cius; - uniforme, pronuntiatus uniformis; - de
la u francesa, pronuntitio ltterae u
gllicae; marcar, sealar la -, indicare verbo-
rum sonum; signare litterarum appellationem
// (suma de las propiedades que distinguen la
fontica de un idioma) loctio, onis f. Uso: -
francesa, inglesa, etc., loctio gllica, n-
glica, etc. // (modo de hablar o pronunciar
segn la conformacin de los rganos voca-
les y con relacin al uso) sonus, i m. Sin: lo-
ctio; exprssio; os, oris n; vox; sonus vocis;
vocis imprssio. Uso: - afectada, ptida lo-
ctio; - gil, ligera, prompta loctio; os
promptum; - agradable, suave, lenis, suavis
vocum vel litterarum exprssio; - andaluza,
sonus andalsius; - arrastrada, lata loctio;
lata verborum exprssio; - buena, pronunti-
tio bona; rectus vocis sonus; - clara, clara vel
distincta pronuntitio; explanata vocum ex-
prssio; - confusa, os confusum; confusa litte-
rarum exprssio; - elegante, ornata
pronuntitio; - extranjera, peregrnitas; oris
peregrnitas; sonus peregrinus; - mala, oris
prvitas; - nasal, vox nasalis; rhinophnia, ae
f; - ronca, rauca vel fusca pronuntitio; - rs-
tica, agrestis (vel rudis, vel rstica) pronun-
titio; os rsticum; oris rustcitas // corregir
un defecto de -, oris vtium expugnare; equi-
vocarse en la -, in appellandis ltteris offn-
dere; tener una - afectada, ptide loqui vel
dcere; putdius exprmere ltteras; tener una
- gil, prompte loqui vel dcere; tener una -
agradable, suave, lniter vel suviter loqui,
dcere; voce suavi (vel leni) esse; tener una
buena -, tener una - clara, plane loqui vel d-
cere; licui est os planum vel explanatum; lt-
teras suis quasque sonis enuntiare; tener una
- confusa, licui est os confusum; ltteras obs-
curare; ltteras neglegntius obscurare; tener
una - rstica, rstice loqui vel dcere; tener
una - uniforme, aequabliter loqui vel dcere.
pronunciamiento: (alzamiento militar con-
tra el gobierno) sedtio, onis f. Sin: tumultus,
motus, us m; rebllio, onis f.
pronunciar: (articular, proferir) pronuntiare.
Sin: proferre; dcere; appellare; enuntiare.
Uso: no sabe - la r, ltteram r appellare
(vel dcere) non potest; - claramente las le-
tras, ltteras exprmere; - confusamente las
letras, ltteras obscurare; - distintamente las
palabras, explanate verba proferre; - el latn
en forma distinta de los romanos, latinum
sermonem non ut Romani proferre // (decir)
dcere. Uso: - un discurso, orationem dcere
vel habere; - el nombre de Mario, Mrium d-
pronunciar
874
cere // (declarar con autoridad) dcere. Sin:
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dcere sen-
tntiam; sentntiam pronuntiare vel ferre; - la
sentencia de muerte contra alguien, consti-
tere supplcium in liquem; - un juramento,
ius iurandum iurare.
pronunciarse: (manifestar el nimo, la in-
tencin) sentntiam (vel quid liquis sentiat,
qu piensa uno) de liqua re dcere. Sin: de
liqua re sententiam aperire, vel se aperire;
aperire se, sentntiam, sensus (meos, suos,
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dcere (de
liqua re); sobre esta cuestin no me pronun-
cio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) sen-
tntiam dcere (vel ferre) de liqua re //
(declararse) - a favor de algo, probare li-
quid; - en contra de algo, recusare liquid; -
por un partido, partem, cuius liquis sit, pro-
fiteri; - vencido, manus dare; victum se pro-
fiteri.
pronuncio: pronntius, ii m. Uso: - Apost-
lico, Pronntius Apostlicus.
propagacin: propagtio, onis f. Sin: divul-
gtio; dissemintio. Uso: tratado sobre la -
de las armas nucleares, tractatus de propaga-
tione armorum nuclerium.
propagador: (persona) propagator, oris m.
Uso: - de la fe, Christiani nminis propagator
// (aparato) vocis propagatrium, ii n; v. re-
sonador.
propaganda: (publicidad desarrollada para
propagar o difundir un producto, una mate-
ria, un espectculo, etc.) (alicius rei) divul-
gtio. Sin: (alicius rei) praecnium,
publictio, celebrtio, praedictio, propostio;
(alicius rei) pervulgtio commendativa; lau-
dativus alicius rei nntius; laudativum ali-
cius rei nntium. Uso: - comercial,
vendittio; nntium laudativum rei venden-
dae; mercis praecnium vel elgium; - elec-
toral, ambtio; - radial, praecnium radio-
phnicum; praecnium radiophnice emis-
sum; nottiae divulgtio radiophnica; -
televisiva, praecnium televisuale; praec-
nium televisfice emissum // hacer - de algo,
liquid divulgare, evulgare, pervulgare, pro-
pnere, illustrare, suadere; alicius rei prae-
cnium fcere vel edcere; venalis rei dere
praecnia; liquid pervulgare cum laude; li-
quid laudando extllere; liquid dilaudando
vulgare; liquid ludibus efferre vel extllere;
hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
escritos de alguien, alicius scripta praecnio
venditare; hacer - mediante carteles, clamo-
sis tabellis dere praecnia // Colegio de Pro-
paganda Fide, Ephebum Urbanianum de
Propaganda Fide; Collgium Urbanianum
christiano nmini propagando; Sagrada Con-
gregacin de Propaganda Fide, Congregtio
de Propaganda Fide; Sacrum Conslium
christiano nmini propagando.
propagandista: laudator, oris m. Sin: annun-
tiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator,
suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente
(- electoral) ; - de algn partido, alicius
factionis (vel partis) fautor, propugnator, sua-
sor.
propagandstico: praecnius, a, um. Sin:
propagatrius; nntiis vulgandis aptus; ad
suasionem aptus.
proparoxtono: proparoxtonus, a, um. Uso:
vocablo -, proparoxtonum verbum.
propedutica: propaedutica, ae f. Sin: pro-
paedutica disciplina, doctrina, instittio;
previa alicius disciplinae instittio; previa
instittio.
propedutico: propaeduticus, a, um. Sin:
praeparatrius; introductrius.
propensin: propnsio, onis f. Sin: inclin-
pronunciarse
875
tio; proclvitas; faclitas.
propiciatorio: propitiatrius, a, um. Sin: pla-
catrius; proptians; placans.
propiedad: (dominio sobre una cosa) pro-
pretas, atis f. Sin: possssio, onis f ; manc-
pium; domnium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprie-
tatis usus; transformacin de la - de privada
a colectiva, transltio bonorum a privatis ad
commune // (lo que se posee) possssio, onis
f. Sin: propretas, atis f; bona, orum npl; res
(prpria, familiaris). Uso: cosas de - de al-
guien, res ex possessione alicius; las -, pos-
sessiones; substntiae; opes, um; bona, orum ;
patrimnium; - privada, privata possssio;
privata bonorum possssio; - privada de los
medios de produccin, privata possssio
instrumentorum bonis gignendis; funcin so-
cial de la -, sociale proprietatis munus (-nris
n); proprietatis munus in universorum utili-
tatem; perder toda su -, totam possessionem
suam amttere; mnia sua amttere // (- como
derecho) domnium, ii n. Sin: mancpium;
ius; ius possidendi vel domnii; ius proprie-
tatis. Uso: - colectiva, comn, domnium
commune; - privada, domnium privatum;
derecho de -, mancpium; rerum domnium;
ius possidendi; ius domnii; ius proprietatis;
derecho de - privada, ius privati domnii; ius
bona privatim possidendi; ius bona privata
possidendi; ius res ut suas privatim possi-
dendi; derecho de - sobre los bienes muebles
e inmuebles, rerum domnium, vel movn-
tium, vel solidarum; carcter social del dere-
cho de -, iuris proprietatis ndoles socialis //
dar en -, mancpio dare; estar en -, in manc-
pio esse; pasar en -, in mancpium cdere; re-
cibir en -, liquid in mancpio accpere;
recuperar el derecho de -, ius mancpii recu-
perare vel recpere // (cualidad o atributo)
propretas, atis f. Sin: prprium, ii n. Uso: -
caractersticas de cada cosa, singularum
rerum sngulae proprietates; - ortogrficas,
orthogrphicae proprietates; las - de los ani-
males, animlium proprietates; - en el len-
guaje, verborum propriorum usus (-us m);
hablar con -, prprie dcere.
propietario, ria: possessor, oris m; posses-
trix, icis f
propileo: propylaeum, i n.
propina: corollrium, ii n. Sin: mercdula;
munsculum; parvum corollrium; parva
merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
corollrium dare licui; corollrium licui
asprgere; licui supra constitutum liquid
adcere; como -, pro mercedis cmulo.
proponedor, ra: propsitor, oris m; propsi-
trix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
conslii impulsor.
proporcin: proprtio, onis f. Sin: symm-
tria; eurthmia; commensus (-us m); com-
mensus proportionis; congruntia;
convenintia; concnnitas. Uso: - aritmtica,
geomtrica, continua, proprtio arithmtica,
geomtrica, contnua; a cada uno en -, pro
rata parte; secundum ratam partem; con la
debida -, cum dbita proportione; en - del
trabajo hecho, pro ratione laboris et perae;
en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
cuiusque vribus.
proporcionadamente: pro portione. Sin:
cum proportione; cum dbita proportione;
servata proportione // fig apte. Sin: accom-
modate; appsite; convenienter; congruenter.
proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
aptus; idneus; appsitus; aequatus; accom-
modatus; convniens; consentneus,
cngruens. Uso: - a los tiempos, tempribus
par; - a las condiciones sociales, rerum con-
dicionibus par; societatis condicionibus par;
cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-
proporcionado
876
tum; pena - al delito, poena digna sclere.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequ-
bilis; respondens.
proporcionalidad: aequablitas, atis f. Sin:
apta prtium compostio.
proporcionalmente: proportionliter. Sin:
proportionabliter; aequabliter; cum propor-
tione; pro rata; pro rata parte; pro portione;
secundum ratam partem.
proposicin: Filos enuntiatum, i n; enunti-
tio, onis f // Gram propostio.
propuesta: propsitum, i n. Uso: - de ley, ro-
gtio; res proponendae fpl; - de transmisiones
en latn, propsitum emissionum latinarum.
propulsin: proplsio, onis f; propulsus, us
m. Sin: implsio. Uso: - de cuatro ruedas,
implsio quattuor rotarum.
propulsor: adj propulsrius, a, um. Sin: pro-
pulsans, antis; propellens, entis; propellendo
idneus; propellendi vim habens // (persona)
propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor
// (aparato) propulsrium, ii n.
prorrata: rata, ae f. Sin: rata pars vel prtio;
pnsio, onis f. Uso: a -, pro rata; pro portione;
pro rata parte vel portione.
prorratear: pecniam ratis prtibus slvere.
Sin: pecniam pensinibus slvere; pec-
niam pro ratis prtibus (vel pro ratis, vel pro
portionibus) partiri vel distribere.
prorrateo: soltio in ratas partes (vel in ratas
pensiones) divisa.
prrroga: prorogtio, onis f. Sin: proltio;
diltio. Uso: conceder una -, prolationem
permttere; tempus dare; pedir una -, dilatio-
nem ptere; el asunto no admite -, res dila-
tionem non rcipit, vel non ptitur.
prorrogacin, v. prrroga.
prosa: prosa, ae f. Sin: prosa ortio; soluta
ortio; soluta nmero ortio; metro soluta
ortio; ortio pedestris; sermo pedester. Uso:
simple -, nuda ortio; sermo merus; - lrica,
prosa lrica; - potica, carmen solutum; - rt-
mica, prosa numerosa; ortio numerosa; en -,
in oratione; en - o en poesa, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta n-
meris oratione; sive nmeris astricta sive
prosa oratione; sive vincta sive soluta ora-
tione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
soluta oratione conscrbere; mezclar poesa
con -, versus admiscere orationi.
prosaico: (relativo a la prosa) prosicus, a,
um. Sin: prosrius; prosalis, e; prosus; soluta
oratione conscriptus // (falto de idealidad o
elevacin) a psi alienus. Sin: incomptus;
incnditus; pedester, stris, stre// (insulso, vul-
gar) insulsus, a, um. Sin: vulgaris; rsticus.
prosapia: prospia, ae f; prospies, i f.
proscenio: proscenium, ii n. Sin: scaenae
ostolum.
proscribir: (expulsar a una persona del te-
rritorio nacional) proscrbere. Sin: patri ex-
pllere; in exslium mttere // (fig, prohibir
una costumbre o uso) interdcere. Uso: - las
armas nucleares, atmica arma interdcere.
proselitismo: proselytismus, i m. Sin: pro-
selytorum compartio; novorum asseclarum
conquistio; stdium proslytos faciendi.
Uso: - filosfico, proselytismus philosphi-
cus; - poltico, proselytismus polticus; st-
dium lios perducendi in suas partes; -
religioso, proselytismus religiosus; stdium
proporcional
877
ad suam religionem lios convertendi.
proslito: proslytus, i m. Sin: novus ssecla,
sectator, discpulus.
prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin:
scriptor prosicus; prosae orationis scriptor;
solutae orationis scriptor.
prosodia: prosdia sive -oda, ae f. Sin: res
prosodaca; prosodaca rtio. Uso: error de -,
prosodacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodaca; reglas de -, mtricae leges vel
normae; prosdiae leges; prosodacae rgu-
lae; versificandi leges; mtricae crminum
leges vel normae.
prosdico: prosdicus vel prosodacus, a,
um. Uso: acento -, accentus mtricus; licen-
cia -, licntia mtrica vel potica; desde el
punto de vista -, ad prosdiam quod ttinet.
prosopopeya: (personificacin) prosopo-
peia, ae f. Sin: fctio personae; fictae perso-
nae indctio; personarum ficta indctio // fig
insolntia. Sin: arrogntia; suprbia; superc-
lium.
prospecto: compendiria descrptio. Sin: ex-
planatria tabella; brevis scripti explantio;
grphicum alicius rei praecnium.
prstata: prstata, ae f. Sin: glndula
urethrae; mictualis viae glndula.
prostatalgia: prostatlgia sive -alga, ae f.
Sin: prstatae dolor; urethrae glndulae dolo-
res.
prostatectoma: prostatectmia sive -toma,
ae f. Sin: prstatae detrctio; prstatae tumo-
ris exstirptio.
prosttico: prostticus, a, um. Sin: prstatae
(= de la prstata); ad prstatam spectans.
prostatitis: prostatites, is f. Sin: prstatae in-
flammtio; urethrae glndulae infltio.
prostatmetro: prostatmetrum, i n.
prostatotoma: prostatotmia sive -toma, ae
f. Sin: prstatae (vel urethrae glndulae) sc-
tio.
prstesis: prsthesis vel prthesis, is f. Sin:
litterarum appostio.
prostibulario: lupanaris, e.
prostbulo: prostbulum, i n. Sin: lupanare,
is n; lupanrium, ii n.
prostitucin: prostittio, onis f. Sin: mere-
trcium. Uso: vivir de -, vulgato crpore
quaestum fcere // fig dehonestamentum, i n.
Sin: ddecus, cris n.
prostituir: prostitere. Sin: prostrnere; vul-
gare; venndare vel venmdare // fig trpiter
liqua re abuti.
prostituirse: sese prostitere. Sin: pudic-
tiam suam prostitere // fig trpiter se grere.
prostituta: prostituta, ae f. Sin: mretrix, icis
f; lupa vel lupana; prostbula, ae f; prostbu-
lum, i n.
prostituto: (pp de prostituir) prostitutus, a,
um // adj prostbilis, e.
protagonista: (personaje principal de una
obra literaria o cinematogrfica) actor prae-
cpuus. Sin: mximi momenti actor, primae
partis actor vel persona. Uso: - de una novela,
prima fabulosae narrationis persona // (per-
sona o cosa que en un suceso desempea la
parte principal) protagonista, ae m. Sin: prin-
ceps in agendo; effector praecpuus; primas
partes agens.
protagonista
878
prtasis: (primera parte del poema dram-
tico; exposicin) prtasis, is f. Sin: propostio
// (primera parte del perodo) prtasis, is f.
Sin: prior pars perodi.
proteccin: protctio, onis f. Sin: patroc-
nium; tutela; praesdium; defnsio.
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin:
protctio contra concurrntiam externam; p-
blicum suarum mrcium patrocnium; p-
blica suarum mrcium tutela; domesticarum
mrcium tutela.
proteccionista: protectionista, ae m. Sin:
protectionismi fautor, sectator, professor.
protector, ra: adj protectivus, a, um. Sin:
protegendo idneus; damnum avertens; inco-
lumitatem tutans // sust protector, oris m; pro-
tectrix, icis f. Sin: patronus, i m ; patrona, ae
f; tutor, oris m ; tutrix, icis f; defensor, oris m ;
defenstrix, icis f; adiutor, oris m ; adiutrix,
icis f; fautor, oris m ; fautrix, icis f, custos,
odis mf; praeses, dis mf; praestes, sttis mf.
Uso: - de la ciudad, custos urbis; - de la liber-
tad, praeses libertatis; nombrarse un carde-
nal -, Patrem Cardinalem patronum sibi
adsciscere.
protectorado: (dignidad, cargo o virtud de
protector y su ejercicio) protectoris vel pa-
troni dgnitas, munus, auctritas, potestas //
(parte de soberana que un Estado ejerce
sobre otro) protectoratus, us m. Sin: poltica
militarisque tutela // (nacin en que se ejerce
esta soberana) cvitas (vel res pblica) tute-
lata. Sin: cvitas lii civitati subiecta.
protectora, v. protectorado.
protena: protenum, i n; protena, ae f.
prtesis: (adicin de letras al principio de
un vocablo) v. prstesis // (pieza o aparato
que remplaza un rgano o parte de l) pr-
thesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
- dental, dentaria, prthesis dentria.
protesta: (accin y efecto de protestar) re-
clamtio vel reclamittio, onis f. Sin: protes-
ttio; refragtio; recustio; expostultio. Uso:
manifestacin de -, multitudo cvium recla-
mntium; permiso de -, licntia reclamitatio-
nis; - popular, protesttio popularis //
(promesa con aseveracin o atestacin de
ejecutar algo) protesttio, onis f. Sin: test-
tio; declartio; profssio; affirmtio.
protestante: sust protestans, antis mf. Sin:
novator, oris m; novatrix, icis f; reformator,
oris m; reformatrix, icis f; reformatae Eccl-
siae sectator, sectatrix // adj protestnticus, a,
um.
protestantismo: protestantismus, i m. Sin:
protestntium doctrina, relgio, reformtio;
novatores; reformatores; Ecclsiae reforma-
tae sectatores.
protestantizacin: protestantiztio, onis f.
protestantizar: protestantizare.
protestar: (expresar la oposicin a alguien o
a algo) reclamare licui vel licui rei. Sin: re-
clamitare; refragari; expostulare liquid; ex-
postulare de liqua re cum liquo;
expostulationem fcere de liqua re // (afir-
mar con mpetu un sentimiento, una actitud,
una opinin) protestari. Sin: testari; profiteri;
sollemniter declarare // (Der, realizar el pro-
testo de una letra de cambio u otro docu-
mento) sngrapham protestari. Sin:
sngrapham insolutam recere; sngrapham
praefinito tmpore non solutam auctoritati
deferre vel demandare; sngrapham definito
tmpore non solutam pblice expostulare; de
sngrapha stato tmpore non soluta pblice
expostulare.
prtasis
879
protesto: sngraphae protesttio, onis f. Sin:
legtima vel pblica de non soluta stato tm-
pore sngrapha expostultio. Uso: hacer el -
de una letra de cambio, v. protestar.
protisto: protistus, i m.
protoblstico: protoblsticus, a, um.
protoblasto: protoblastus, i m.
protocolar: (perteneciente o relativo al pro-
tocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, offi-
ciorum vel caerimoniarum normae //
(conforme a costumbre) mori recepto consen-
tneus. Sin: normae trditae cngruens //
(protocolizar) v. este verbo.
protocolizar: in protocollum referre. Sin:
protocollo liquid consignare; in acta referre;
in tbulas referre; in pblicas tbulas referre;
in tbulis descrbere; in pblicis tbulis
descrbere.
protocolo: (serie ordenada de los documen-
tos que un notario autoriza y custodia) pro-
tocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex,
dcis m; tbulae, arum fpl; frmulae, arum
fpl; tabulae pblicae; actorum index // (cere-
monia diplomtica o palatina establecida
por decreto o costumbre) officiorum vel cae-
rimoniarum rtio. Sin: officiorum vel caeri-
moniarum normae. Uso: segn el -, ex
officiorum rdine; ex caerimoniarum normis
// (acta o cuaderno de actas relativas a un
acuerdo, conferencia o congreso diplom-
tico) protocollum, i n. Sin: federis testim-
nium. Uso: - de Kyoto, protocollum
kyotianum.
protoevangelio: protovanglium, ii n.
protofito: protophytum, i n.
protohistoria: protohistria, ae f.
protomrtir: protomartyr, ris mf.
protomdico: protomdicus, i m. Sin: archia-
ter, tri m; archiatrus, i m.
protn: proton, onis m; protonum, i n.
protnium: protnium, ii n.
protonotario: protonotrius, ii m. Uso: -
apostlico, protonotrius apostlicus.
protoplasma: protoplasma, tis n.
prototpico: prototpicus, a, um.
prototipo: (ejemplar original o primer
molde en que se fabrica una figura u otra
cosa) exemplar primum. Sin: archtypum vel
archtypon, i n; prottypum, i n; prottypus,
i m // (fig, modelo de una virtud, vicio o cua-
lidad) exemplar, aris n; exemplum, i n. O
bien se emplea un adjetivo, como nicus, sin-
gularis, princeps; por ej., el - de los genera-
les, nicus imperator; el - de los educadores,
educator princeps.
protozoario: protozoon, i n. Sin: protistus, i
m; protistum, i n.
protozoo, v. protozoario.
protuberancia: protuberntia, ae f. Sin:
tumditas; tumntia; eminntia; promi-
nntia.
provecho: emolumentum, i n. Uso: para
su propio -, prprii emolumenti grti;
atender tan solo a su propio -, nihil nisi sua
ipsius emolumenta spectare; buen -!, sapiat
tibi!
proveedor, ra: prebitor, oris m; prebitrix,
icis f. Sin: provisor; procurator; administra-
tor.
proveedor
880
proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -,
in provrbio esse; volverse -, venire in
provrbium (vel in consuetudinem provrbii).
providencial: providentialis, e. Sin: prvi-
dens. Uso: oportunidad -, providentialis op-
portnitas.
provincial: adj provincialis, e. Uso: Ec-
nomo -, Oecnomus provincialis; Superior -,
Superior provincialis // (sust, Superior reli-
gioso) provincialis, is m. Sin: religiosae pro-
vnciae praepsitus. Uso: el Padre -, Pater
Provincialis.
provincialato: (dignidad, oficio o empleo de
provincial o provinciala) provincialatus, us
m. Sin: provincialis munus (-nris n), off-
cium, gradus (-us m) // (tiempo que dura esta
dignidad) provincialis diutrnitas.
provincialismo: provincialismus, i m. Sin:
provinciale verbum; provincialis loctio.
provinciano, na: provincialis, is mf.
provisin: (accin y efecto de proveer) pro-
vsio, onis f. Sin: suppedittio; praebtio; pro-
visus, us m // (mercaderas provistas)
prebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzi-
nam comparare vel recpere; provisiones de
boca, obsnium, ii n; - de vveres, commea-
tus, us m; provisiones para el viaje, vitica,
orum npl; comprar provisiones, ir de provi-
siones, obsonare.
provisional: provisrius, a, um. Sin: tempo-
rrius; temporalis; ad tempus; transiturus.
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presi-
dente -, praeses (-sdis m) ad tempus delectus,
vel nterim delectus.
provisionalmente: provisrie. Sin: tempo-
rrie; temporliter; ad tempus; nterim; int-
rea.
provisoriamente, v. provisionalmente.
provisorio, v. provisional.
provocador, ra: adj provocatrius, a, um //
sust provocator, oris m; provocatrix, icis f.
proyeccin: (accin y efecto de proyectar)
proictio, onis f. Sin: proiectus, us m. Uso: -
cinematogrfica, proictio cinematogr-
phica; - de imgenes, imginum proictio;
imgines luce proiectae // (resonancia o al-
cance de un hecho o de las cualidades de una
persona) proictio, onis f. Sin: repercssio;
effsio.
proyectar: (idear, trazar o proponer el plan
y los medios para la ejecucin de algo) con-
slium inire de liqua re. Sin: rationem insti-
tere, formare, designare // (hacer ver una
pelcula en la pantalla o en la pared) prae-
bere. Sin: exhibere; procere (imgines) in
adversum album (vel in adversum paretem).
Uso: qu se proyecta?, quid praebetur?; quid
exhibetur?
proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
telum, i n. Sin: iculum; mssile // (bala) v.
esta voz.
proyectista: adumbrator, oris m. Sin: desig-
nator; delineator; descriptor; auctor.
proyecto: (designio, pensamiento de hacer
algo) conslium, ii n. Sin: propsitum. Uso: -
irreales e intiles, propsita irrelia et inut-
lia; - de vida, vitae propsitum; concebir un
-, conslium inire, cpere, suscpere; trabajar
en un importante -, conslio mximi momenti
peram dare // (bosquejo, esbozo) delinetio,
onis f. Sin: rei adumbrtio vel descrptio;
adumbrata imago // (proposicin) rogtio,
onis f. Uso: - de ley, legis rogtio; presentar
un - de ley, rogationem ferre; rechazar un -
de ley, rogationem antiquare.
proverbial
881
proyector: (aparato que sirve para proyec-
tar imgenes sobre una pantalla) proiect-
rium, ii n. Sin: proiectrum; imagnibus
proiciendis mchina. Uso: - de cine, proiec-
trium cinematogrphicum vel pellicularum;
- de diapositivas, de filminas, proiectrium
diapositivarum; proiectrium imginum sta-
tivarum // (aparato formado por una lm-
para potente y un espejo cncavo
combinados de modo que los rayos lumino-
sos alumbren objetos muy distantes como bu-
ques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces prociens.
prueba: (test, ensayo, experiencia) tenta-
mentum vel temptamentum, i n. Sin: tenta-
men vel temptamen, mnis n; probtio //
(ensayo de espectculo) praelsio, onis f.
Uso: - general, mnium praelsio // (Impr,
muestra de la composicin tipogrfica) an-
ttypum, i n. Sin: typorum exemplar; exem-
plar typis edendorum; prelo excusae
plgulae; typis exaratae plgulae; typis im-
pressae pginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plgulae emendandae vel
corrigendae; - ya corregidas, pginae emen-
datae vel correctae; primera, segunda, ter-
cera ... revisin de las -, plgulae vel pginae
typis impressae primo, secundo, trtio ... re-
cgnitae (revisin hecha) vel recognoscendae
(revisin a hacerse); correccin de - tipogr-
ficas, exemplorum vel plagularum emend-
tio; corregir las pruebas, pginas prelo
expressas emendare vel corrgere; entregar a
uno las -, plgulas vel pginas prelo excusas
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel
typis impressas) licui dare (vel rddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las
-, licui (vel ad liquem) plgulas corrigendas
mttere; recibir las -, emendandas pginas ac-
cpere; revisar las -, plgulas recognscere.
Prusia: Prssia, ae f. Sin: Borssia. Uso: -
oriental, Borssia orientalis.
prusiano: adj borssicus, a, um. Sin: prssi-
cus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Bo-
russianus; Prussus; Prssicus.
pseudnimo, v. seudnimo.
psicastenia: psychasthnia sive -asthena, ae
f. Sin : neurasthnia sive -asthena.
psicastnica: psychasthnica, ae f. Sin:
psychasthnica doctrina, disciplina, scintia.
psicastnico: psychasthnicus, a, um. Sin: ad
psychasthniam prtinens (relativo a la psi-
castenia); psychasthni laborans (afecto de
ella).
psicoanlisis: psychanlysis vel psychoan-
lysis, is f.
psicoanalista: psychanalista vel psychoana-
lysta, ae m; psychoanalticus, i m. Sin: psy-
choanlysis peritus vel studiosus.
psicoanaltico: psychanalticus vel psychoa-
nalticus, a, um. Sin: ad psychoanlysin tti-
nens.
psicoanalizar: nimum (alicius) psychoa-
nlysi investigare.
psicodinmica: psychodynmica doctrina.
psicofrmaco: psychophrmacum, i n. Sin:
medicamentum psychotrpicum; medica-
mentum nimi perturbationum.
psicofsica: psychophsica, ae f; psychoph-
sice, es f. Sin: psychophsica doctrina, disci-
plina, scintia.
psicofsico: psychophsicus, a, um.
psicografa: psychogrphia sive -grapha, ae
f.
psicografa
882
psicogrfico: psychogrphicus, a, um. Sin:
ad psychogrphiam spectans.
psicgrafo: psychgraphum, i n.
psicograma: psychogramma, tis n.
psicokinesia, v. psicoquinesia.
psicloga: psychloga, ae f. Sin: humani
nimi investigatrix.
psicologa: psycholgia sive -loga, ae f. Sin:
psycholgica doctrina, disciplina, scintia;
nimi investigtio vel pervestigtio; humani
nimi investigtio; de hminum nimo doc-
trina. Uso: - aplicada, psycholgia in rebus
collocata; - emprica, psycholgia emprica;
- estructuralista o de la forma, psycholgia
structuralis; - etnolgica, psycholgia gn-
tium; - experimental, psycholgia experi-
mentalis; - social, psycholgia socialis; -
veterinaria, psycholgia veterinria.
psicolgicamente: psycholgice.
psicolgico: psycholgicus, a, um. Sin:
nimi (gen); ad nimum prtinens; ad hu-
mani nimi investigationem ttinens.
psiclogo: (el que profesa la psicologa)
psychlogus, i m. Sin: psycholgiae cultor,
studiosus, peritus; nimi investigator, inqui-
sitor; humani nimi investigator // (conoce-
dor del alma humana) humani nimi
prudens.
psicomancia: psychomanta, ae f. Sin: divi-
ntio per evocatos manes.
psicometra: psychomtria sive -metra, ae f.
psicpata: (persona que padece alguna en-
fermedad mental) psychopthicus, i m;
psychopthica, ae f. Sin: (vir) psychopath
affectus; (mulier) psychopath affecta; qui
vel quae psychopath laborat; qui vel quae
nimi affectione laborat; qui vel quae mente
infirma est; qui vel quae mentis infirmitate
laborat // (psiquiatra) v. esta voz.
psicopata: psychopatha, ae f. Sin: mentis
infrmitas; nimi affctio; peculiaris ingnii
(vel mentis) alientio; amntia; demntia.
psicoptico: psychopthicus, a, um. Sin: ad
psychopatham spectans.
psicopatologa: psychopatholgia sive
-loga, ae f. Sin: de mentis infirmitate (vel de
mentis alienatinibus) doctrina, disciplina,
scintia.
psicopedagoga: psychopaedaggia sive
-paedagoga, ae f.
psicopedaggico: psychopaedaggicus, a,
um.
psicopedagogo, ga: psychopaedagogus, i m;
psychopaedagoga, ae f.
psicoquinesia: psychocinesis, is f.
psicosis: psychosis, is f. Sin: nimi vel mentis
turbtio, conturbtio, perturbtio; mentis alie-
ntio vel inaequablitas // fig psychosis. Uso:
- de guerra, psychosis bllica.
psicosomtico: psychosomticus, a, um.
psicotecnia: psychotchnica, ae f; psycho-
tchnice, es f.
psicotcnico: psychotchnicus, a, um.
psicoterapeuta: (varn) psychotheraputa,
ae m. Sin: psychotherapae vel psychothera-
putices peritus, studiosus, cultor // (mujer)
psychotheraputria, ae f. Sin: psychothera-
psicogrfico
883
pae vel psychotheraputices perita, studiosa,
cultrix.
psicoteraputica, v. psicoterapia.
psicoteraputico: psychotheraputicus, a,
um. Sin: ad pschicas curationes prtinens.
psicoterapia: psychotherapa, ae f.
psicoterpico: psychotherpicus, a, um. Sin:
ad psychotherapam ttinens.
psictico, ca: adj psychticus, a, um. Sin:
psychosi laborans // sust psychticus, i m;
psychtica, ae f.
psicotnico: psychotnicus, a , um. Sin: ni-
mum corrborans; nimi vigorem cuens vel
stmulans.
psicrometra: psychromtria sive -metra , ae
f.
psicromtrico: psychromtricus, a, um. Sin:
ad psychromtriam spectans.
psicrmetro: psychrmetrum vel psychr-
metron, i n.
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: nimus.
psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel demn-
tium mdicus; mentis morborum mdicus;
infirmae mentis mdicus; animarum curator.
psiquiatra: psychiatra, ae f. Sin: psychi-
trica, ae f; psychitrice, es f; psychitrica doc-
trina, disciplina; de morbis mentis scintia;
doctrina de mentis morbis curandis; ars de-
mntibus medendi; mentis insanae curtio;
demntium medicina.
psiquitrico: psychitricus, a, um. Sin: ad
psychiatram prtinens // (hospital o clnica)
valetudinrium psychitricum. Sin: valetudi-
nrium mente captis curandis.
psquico: pschicus, a, um. Sin: nimi vel
animorum (gen); ad nimum ttinens. Uso:
debilidad -, nimi vel mentis infrmitas; es-
tado -, nimi status (-us m) vel condcio; por
causas -, propter causas pschicas.
psitacismo: psittacismus, i m.
psitacosis: psittacosis, is f.
psoriasis: psorasis, is f. Sin: scbies, ei f.
pterodctilo: pterodctylus, i m.
pterpodos: pterpodes, um mpl. Sin: pter-
podes vespertiliones.
ptialina: ptyalna, ae f. Sin: ptyalinum ele-
mentum.
ptialismo: ptyalismus, i m. Sin: nmia salivae
secrtio.
pa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus ada-
mntina; - de fongrafo, de gramfono, acus
phonogrphica, grammophnica; - de zafiro,
acus sapphirina.
pub: pblica potria taberna. Sin: thermop-
lium nglicum; caupona nglica.
publicable: publicbilis, e. Sin: editioni id-
neus; ad publicandum aptus.
publicacin: (accin y efecto de publicar)
publictio, onis f. Sin: divulgtio; proltio;
promulgtio // (accin de publicar una obra)
publictio, onis f. Sin: edtio // (obra publi-
cada) publictio, onis f. Sin: opus, peris n;
scriptum; scriptum ditum; liber, bri m. Uso:
publicaciones, scripta, orum npl; scripta
publicacin
884
prelo dita; - oficial, publictio officialis; -
peridica, publictio peridica; scriptum pe-
ridicum; scriptum statis intervallis ditum;
vulgati per intervalla commentrii.
publicador, ra: publicator, oris m; publica-
trix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator.
publicar: (genricam) vulgare, divulgare,
evulgare, pervulgare. Sin: dere; emttere;
pblice dare; in lucem dere, prdere,
proferre, emttere, dare; in pblicam lucem
dere vel dare; in vulgus dere, prdere, emt-
tere, propnere, dare; in pblicum dere,
dare, emttere, evulgare, pervulgare, prop-
nere; foras dere, mttere, efferre, emttere,
dare // (por medio de la imprenta) publicare.
Sin: typis dere, vulgare, evulgare; liquid
typis descriptum vulgare, dere; liquid in
pblicum propnere typis descriptum. Uso: -
un libro, librum publicare, dere, vulgare; -
un libro a sus expensas, librum suis smpti-
bus typis dere; - en una revista, per com-
mentrios evulgare; hacer - algo, liquid
typis excudendum curare // ser publicado,
publicari. Sin: vulgari; in pblicum prodire
vel proponi; foras dari; in lucem emitti, pro-
dire; in vulgus prodire.
publicidad: (condicin o carcter de pblico
que se da a una cosa) divulgtio, onis f. Sin:
pervulgtio; propagtio. Uso: dar - a una
carta, epstulam pervulgare // (divulgacin
de noticias o anuncios de carcter comer-
cial) praecnium, ii n. Sin: praedictio; laus,
laudis f; laudtio; revocmina, um npl; prae-
cnium laudativum; divulgtio vel pervulg-
tio commendatcia; laudis divulgtio; laudis
praecnium vel praecnia. Uso: - clamorosa,
clamosum praecnium; clamor venditrius
vel venditandi; clamosa praedictio; - comer-
cial, mercatria praecnia npl; - luminosa,
mural, radial, televisiva, revocmina lumi-
nosa, murlia, radiophnica, televisiva ; se-
cretos de la -, praeconiorum arcana; hacer -,
venlium rerum dere praecnia; hacer - de
algo en los diarios, liquid amplssimo prae-
cnio in diriis celebrare; dejarse influenciar
por la -, praecniis moveri.
publicista: (periodista) diurnrius, ii m //
(persona que escribe generalmente de varias
materias) publicista, ae m. Sin: scriptorum
vel scriptionum vulgator, pervulgator, ditor
// (persona que ejerce la publicidad) praec-
nii vel praeconiorum auctor. Sin: nntii vel
nuntiorum auctor; vulgator vel divulgator
nuntiorum laudativorum; praeco; hortator,
bucinator vel buccinator, laudator mrcium;
revocator. Uso: los -, diurnrii scriptionum-
que editores // (persona versada en derecho
pblico) iuris pblici peritus.
publicitar: praeconari.
publicitario: (concerniente a la publicidad)
divulgatrius, a, um. Sin: pervulgatrius;
praedicatrius; praecnius; laudatrius sive
laudativus; revocatrius nuntiorum vel divul-
gationis (gen); ad praecnium (vel ad lauda-
tionem; vel ad laudis divulgationem)
spectans. Uso: agencia -, ii, qui praecniis fa-
ciendis sunt praepsiti; anuncio, aviso, men-
saje -, (alicius rei) praecnium; nntius;
laudativus nntius; laudativa nottia; material
-, laudativa nntia npl // (apto para la publi-
cidad) ad praecnium aptus, idneus, accom-
modatus. Sin: divulgationi vel propagationi
favens // (persona que ejerce la publicidad)
v. publicista.
pblico: (notorio, conocido por todos) p-
blicus, a, um. Sin: communis; notus; vulga-
tus, divulgatus, pervulgatus; mnium. Uso:
de dominio -, notus et pervulgatus // (el pue-
blo en general) hmines, um mpl. Sin: ppu-
lus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la
opinin del -, hminum opnio; agradar al -,
ppulo placere; ab mnibus probari // (asis-
tencia, concurrencia) spectatores, vel spec-
publicador
885
tntium consessus (los espectadores); audi-
tores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona,
ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el
- presente, praesentes; el - de las gradas,
spectatores in grdibus; el - de los lectores,
lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno
del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la
vista de todos, in pblico; el - lleva en hom-
bros a un jugador, turba lusorem meris ges-
tat; sacar al -, v. publicar.
puchero: (vasija de barro que sirve para co-
cinar la comida) ccabus vel cccabus, i m.
Sin: pultrius, ii m (para la polenta). Uso: -
pequeo, caccbulus, i m; cucumella vel cu-
cmula // (alimento diario y regular) victus,
us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum
npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare
ea quae ad victum suppditant; necessria ad
cultum redmere.
puches, v. gachas.
pucho: (punta o colilla de cigarrillo) cic-
cum, i n. Sin: trnculus fumficus; fragmen-
tum fstulae nicotianae; nicotiani bacilli
ciccum; nicotianae fstulae ciccum. Uso: pu-
chos que humean, cicca fumntia.
pudding, pudin o pudn: scriblita nglica.
pudendo: pudendus, a, um. Uso: partes -, v.
parte.
pueblito: oppdulum, i n. Sin: vicus, i m.
pueblo: (ciudad) ppidum, i n // (aldea)
pagus, i m. Sin: vicus // (nacin) ntio, onis
f. Sin: gens, gentis f; cvitas, atis f; ppulus, i
m. Uso: - desarrollados, gentes progressae;
civitates opulentiores; civitates, quae in rebus
oeconmicis profecerunt; civitates oecon-
mica progressione praestantes; - indigentes,
menesterosos, ppuli egeni; - industrializa-
dos, civitates, quae in operosis artifciis pl-
rimum profecerunt; - poco industrializados,
nationes in operosis artifciis apparandis pau-
lum progressae; - recin industrializados, ci-
vitates recens rtibus et artifciis instructae; -
jvenes y dbiles, ppuli emergentes copiis-
que inferiores; - pobres, civitates egentiores,
tenuiores, fortunis nopes; - prsperos, aco-
modados, opulentos, desahogados, nationes
florentiores; - ricos, opulentiores vel ditiores
ppuli; pueblos en vas de desarrollo, natio-
nes, quae ad progressionem nituntur; civita-
tes ad progressionem nitentes; ppuli ad
profectum civilem contendentes; ppuli, qui
ad profectum civilem nituntur; nationes qua-
rum oeconmicae res sunt in cursu; - subde-
sarrollados, nationes minus progressae;
civitates humanitatis cultu minus provectae;
populi in rebus oeconmicis paulum pro-
gressi.
puente: pons, pontis m. Uso: - areo, pons
arius; - colgante, pons pnsilis; - giratorio,
pons verstilis vel versbilis; - levadizo, pons
subductrius, levbilis, mbilis; - pasadizo
(de calle, carretera o va del tren) via su-
perobducta; pons vel arcus (-us m) super
viam; pons viae impsitus; pons viam tra-
ciens; - de hierro, madera, piedra, pons f-
rreus, lgneus, lapdeus vel sxeus; - de
mando, pons gubernatrius; - de un navo,
forus, i m; stega, ae f // (tabla para embarcar
y desembarcar) pontculus, i m.
puentecillo: pontculus, i m.
puerco: porcus, i m. Sin: sus, suis mf; verres
vel verris, is m; maialis, is m ( puerco cas-
trado) // (trmino injurioso) maialis, is m.
Sin: homo turpis, corruptus, spurcssimus.
puerco espn o puerco espino: echinus, i m.
Sin: ercius; crinceus vel crincius, ii m;
hystrix vel histrix, cis f.
puericultura: puericultura, ae f. Sin: puero-
puericultura
886
rum cultura vel cultus (-us m) // (como cien-
cia) de peris fovendis doctrina, disciplina,
scintia; praecepta (-orum npl) de peris ex-
colendis.
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad
puerprium prtinens.
puerro: porrus, i m.
puerta: inua, ae f. Sin: porta; stium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cata-
racta, ae f; cchlea; fenestra pnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppsita; - de
seguridad, porta securitatis caus dispsita;
empujar la -, inuam pllere, impllere, pro-
pllere; entrar por la -, per ianuam (vel per
forem) ngredi; tirar de la -, inuam trhere;
de - en -, ostiatim.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus,
us m. Uso: - areo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o bo-
quete en las montaas) angstiae, arum fpl
(mntium). Sin: fauces, ium fpl (mntium).
Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i
m.
puertorriqueo: adj portudivitensis, e. Sin:
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin:
Portoricensis, is m.
puesta: - al da, v. actualizacin; - a punto,
postrema inspctio mchinae; - en marcha,
verstio machinamenti motrii; - en rbita,
in rbitam immssio.
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar,
praesdium; praesdium stativum; - de soco-
rro, promptae curationis locus (-i m; pl loca,
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in-
ferior, postumatus, us m; asignar el primer -
a uno, primas ( vel primas partes) licui tri-
bere, concdere, dare, deferre; obtener el
primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: merca-
tria mensa; mnsula institria.
pgil: pugil, lis (abl -i) m.
pugilato, v. boxeo.
pugilismo, v. boxeo.
pugilista, v. pgil.
pugilstico: pugilatrius, a, um. Sin: ad pugi-
lationem vel ad pgilem prtinens.
pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
pulchinela, v. polichinela.
pulga: pulex, lcis m.
pulgar: pollex, lcis m.
pulgn: bruchus, i m.
pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bru-
ido) politus, expolitus, a, um.
pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
expoliatrium, ii n. Sin: expoliatria mchina
// (persona que pule) poltor, oris m. Sin:
plio vel pllio, onis m.
pulimento: poltio vel expoltio, onis f. Sin:
politura. Uso: - literario, orationis expoltio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los ni-
mos, dolor xpolit nimos.
pulley machine: mchina bracchiorum et
tergi lacertis exercendis.
puerperal
887
pullman: (coche de lujo en ciertas lneas de
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin:
currus exdrii (vel xedrae) instar // (autocar)
v. autopullman.
pullover, v. pulver.
pulmn: pulmo, onis m. Uso: - artificial,
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chaly-
bius.
pulmonar: pulmneus, a, um. Sin: pulmon-
rius.
pulmona: pulmonites, is f. Sin: pneumnia
sive -mona , ae f; pneumonitis, dis f;
peripneumnia sive -mona; pulmonis (vel
pulmonum) inflammtio. Uso: enfermo de -,
pulmonrius; pneumnicus; peripneumni-
cus.
pulver: thorax, acis m. Sin: lneus thorax;
strictria lnea; v. jersey. Uso. - oscuro, tho-
rax ( vel thorax lneus) fuscus.
pulpa: pulpa, ae f.
plpito: plpitum, i n. Sin: suggestus, us m;
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir
al -, suggestum ascndere.
pulpo: plypus vel pulpus, i m // fig sangui-
suga, ae f.
pulsacin: (accin de pulsar) pulstio, onis
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us
m // (latido de una arteria) artriae pulsus;
palpittio. Sin: arteriosa pulstio.
pulsador: pulsbulum, i n. Sin: mallolus
(pulsatrius). Uso: - elctrico, mallolus
elctrica vi actus; apretar el -, mallolum
comprmere vel dgito prmere.
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n.
pulso: (latido intermitente de las arterias)
pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteria-
rum vel venarum pulsus. Uso: - dbil, pulsus
lnguidus vel exguus; - fuerte, firme, pulsus
vgetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
- lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stbi-
lis; - irregular, inaequalis venarum percus-
sus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
el -, venam tngere, tentare vel temptare, te-
nere; pulsum venarum attngere; pulsum no-
tare // - de telfono, telephnica mensura.
pulverizador: pulveratrium, ii n. Sin: dif-
fusrium; nimbus.
punch: clida alcohlica ptio.
punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
catervae ssecla.
punta: acumen, mnis n. Sin: cuspis, dis f;
(de torre campanaria, de montaa) apex
(picis m); vertex (-tcis n); cacumen, culmen
(-mnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel ln-
ceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
vel lngula, ae f; provisto de -, aculeatus; pro-
visto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspi-
datus ...; hora de -, tempus mximae
frequntiae.
puntal: fultura, ae f.
puntapi: pedis ictus (-us m). Uso: dar un -
a uno, liquem pede (vel calce) ptere, perc-
tere, cedere, ferire; dar puntapis, calcitrare;
calces remttere; dar puntapis contra uno,
clcibus liquem ptere vel cedere; (multis)
pedis ictibus liquem concdere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
punteado: Ms, sust pulsus, us m. Sin: velli-
ctio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
puntera: (contrafuerte de cuero que se co-
loca en la punta de algunos zapatos) clcei
puntera
888
spculum. Uso: - de charol, spculum lci-
dum.
puntero: (punzn para sealar) rdius, ii m.
Sin: virga.
puntilla: dentculi, orum mpl. Uso: - de tul,
dentculi tutelenses; andar, caminar de pun-
tillas, summis pedum dgitis gradi.
punto: (signo de puntuacin) punctum, i n.
Sin: interpnctio. Uso: dos -, duo puncta; -
final, punctum finale; - pequeo, punctum
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta)
reticntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum
et comma; punctum et vrgula; punctum cum
vrgula; vrgula punctata // (puntada de cos-
tura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem mi-
tans; - de adorno, punctum oculatum vel
exornativum; - de cadeneta, punctum catenu-
latum; - de cordn, punctum funiculare; - de
cruz, punctum decussatum, - de espada,
punctura transversria; - de trencilla o de es-
piga, punctum granulatim factum; punctum
rdinem grani mitans; - por encima, punc-
tum imbricatum // (punto o materia diferente
de que se trata en un discurso) punctum, i n.
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disen-
sin, puncta dissensionis; - pequeo, pnctu-
lum; punctillum; los - principales de la
gramtica latina, grammticae latinae puncta
praecpua; aqu finca el -, hoc opus; hic labor
est; tocar el - justo, rem acu tngere // - de
ebullicin, punctum ebullitionis; - de fusin,
de licuefaccin, fusurae vel liquationis calor
// - culminante, summum, i n; culmen (-mnis
n); fastgium; vertex (-tcis m) // (fig, modo
de ver) - de vista, opnio, onis f. Sin: rtio;
respectus, us m; sentntia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudcii rtio. Uso: desde
todos los - de vista, mnibus prtibus; omni
ex parte; mnibus nmeris; desde diversos -
de vista, non una ex parte; desde algn - de
vista, liqua ex parte // Geogr, los cuatro -
cardinales, quattuor mundi crdines // hasta
cierto -, aliqutenus; quadmtenus; hasta qu
-, quousque vel quo usque; qutenus; hasta
tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque deo,
ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a -
de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profec-
turus sum // - muerto (del mbolo), quietis
locus; - muerto inferior, infrior quietis
locus; - muerto superior, suprior quietis
locus.
puntuacin: (accin y efecto de puntuar) in-
terpnctio, onis f. Sin: interpunctum; verbo-
rum interpnctio // (manera de puntuar)
interpungendi rtio // (signos de puntuacin)
interpuncta vel interpunctiones verborum.
Sin: interductus, uum mpl; interpuncta inter-
valla. Uso: marcar, sealar la -, v. puntuar.
puntual: (que llega a un lugar o parte de l
a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
promptus // (pronto, diligente, exacto en
hacer las cosas a su tiempo) dligens, entis.
Sin: exactus; accuratus; lacer vel lacris.
puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
a un lugar o partir de l a la hora convenida)
tempestvitas, atis f. Sin: promptitudo, dnis f
// (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
su debido tiempo) diligntia, ae f. Sin: accu-
rtio; sedlitas.
puntualizacin: pressa defintio. Sin: cir-
cumscripta explictio.
puntualizar: presse vel brviter definire.
puntualmente: punctuliter. Sin: tempestive;
in tmpore.
puntuar: (poner en la escritura los signos
ortogrficos) interpngere. Sin: punctis
distnguere vel notare. Uso: - un texto, textum
interpngere // (calificar el acto de un exa-
men o sealar los puntos en cualquiera com-
puntero
889
peticin) punctis notare.
punzn: perforculum, i n.
puado: pugnus, i m. Uso: un - de dinero,
pugnus aeris; un - de heno, manpulus feni;
un - de sal, pugnus vel pugillus salis.
puetazo: claphus, i m. Sin: pugni ictus
(-us m). Uso: dar un -, claphum licui d-
cere; dar puetazos, colaphizare; licui cla-
phos infrngere; liquem pugnis cedere,
contndere, incursare; reir a puetazos,
pugnis contndere vel certare; estoy magu-
llado de puetazos, obtusus sum pugnis.
puo: (mano cerrada) pugnus, i m. Uso: de
propio -, sua ipsius manu; cartas de mi -, mea
manu scriptae ltterae; apretar el -, manum
comprmere // (adorno que se pone en la bo-
camanga) brachiale vel bracchiale, is n; ma-
nleus, i m; pars mnicae reflexa vel replicata
// (mango de ciertas cosas) cpulus, i m. Sin:
mancula, ae f. Uso: - de la bicicleta, brotae
cpulus.
pupila: (abertura del iris) pupilla vel ppula,
ae f. Uso: amar a uno como a la - de sus ojos,
liquem in culis ferre vel gestare; liquem
in delciis habere // (prostituta) v. esta voz //
(alumna interna) convictrix, icis f. Sin: con-
tubernalis, is f // (hurfana, respecto de su
tutor) pupilla, ae f.
pupilaje, v. internado.
pupilo: - de un colegio, convictor, oris m.
Uso: medio -, semiconvictor; v. interno.
purasangre: sust purus sanguis (-gunis m).
Sin: quus generosus; puro snguine equus //
adj generosus, a, um. Sin: boni sminis
(gen).
pur: (pasta) pultcula, ae f. Sin: pultcula tu-
berosa vel olitria; tberum pultcula. Uso: -
de habas, pultcula fabcea; - de papas, so-
lani tberum pultcula; solani tuberosi pult-
cula; - de smola, similago, gnis f.
pureza: (cualidad de puro) mundtia, ae f;
mundties, ei f. Sin: purtia; pritas; intgri-
tas. Uso: - de estilo, de lenguaje, incorrupta
orationis intgritas; sermonis mundtia //
(- de costumbres) morum snctitas. Sin:
morum innocntia et intgritas // (castidad)
cstitas, atis f. Sin: castimnia; pudictia; in-
nocntia nimi; nimi candor; nimus purus
et incorruptus // (virginidad) virgnitas, atis f.
purga: (remedio): purgamentum, i n. Sin:
purgatrium; ptio purgatria; medicamen
(-mnis n) vel medicamentum purgatrium,
purgativum, purgans; mdica ptio purgativa
vel cathrtica; coeliticum, i n; cathrticum,
i n. Uso: - nacional, purga gentica.
purgacin: purgtio, onis f. Sin: alvi purg-
tio; alvum purgare, repurgare, ablere.
purgante: adj purgans, antis. Uso: Iglesia -,
Ecclsia xpians // (medicina que purga)
v. purga.
purgativo: purgativus, a, um. Sin: purgatrius.
purgatorio: purgatrium, ii n. Sin: ignis (-is
m) purgatrius vel piacularis; flamma expia-
trix; piacularis flamma // fig assduus crucia-
tus (- us m).
purificacin: (accin de purificar o purifi-
carse) purifictio, onis f. Sin: castifictio,
onis f // festividad de la - de la Virgen Mara,
Purifictio Beatae Mariae Vrginis. Sin: Fes-
tum Mariae se purificanti sacrum.
purificador: adj purificatrius, a, um //
(pao con que se enjuga el cliz; lienzo en
que se limpia los dedos el sacerdote en el
purificador
890
altar) sacrum lnteum vel lintolum. Sin: (sa-
crum) lintolum detergens vel abstergens;
lintolum clici detergendo. Uso: limpiar el
cliz con el -, clicem sacro lnteo detergre
vel abstergre.
purificar: purificare. Sin: castificare; pur-
gare; purum rddere. Uso: que purifica, cas-
tficus, a, um.
purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis
exctio, affecttio, stdium, amor; puri ser-
monis exctio diligentssima vel (en mal sen-
tido) molestssima; ptrii sermonis tutela vel
custdia. Uso: - exagerado, nmium vel pti-
dum puri sermonis stdium // neo-, neopuris-
mus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stdium; instaurata sermonis pritas.
purista: purista, ae m. Sin: puri sermonis
exactor, amator, affectator, studiosus. Uso: -
exagerado, nmius incorruptae linguae ama-
tor; verborum reprehensor nimis rrogans.
puritanismo: puritanismus, i m.
puritano: sust puritanus, i m. Sin: purita-
nismi fautor vel sectator // adj puritanus, a,
um.
puro: (cigarro) volumen (-mnis n) tab-
ceum. Sin: volumen tabcinum; volumen ta-
baci.
purpurado: Cardinalis, is m. Sin: Pater pur-
puratus.
purulencia: purulntia, ae f.
purulentamente: purulente.
purulento: purulentus, a, um. Sin: pure vel
snie plenus.
pus: pus, puris n. Sin: puris tabes (-is f).
pusilnime: pusillnimis, e; pusillnimus, a,
um.
pusilanimidad: pusillanmitas, atis f.
puta, v. meretriz.
putsch: subitnea convrsio rerum.
puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteo-
lanus pulvis (-vris m).
puzle o puzzle: (crucigrama) ltterae decus-
satae. Sin: ltterae implexae.
purificar
891
quntico, v. cuntico.
quebrado: Mat fractus nmerus.
quebrantador: exstinctor, oris m.
quebrantapiedras: saxfraga, ae f.
quebrar: decquere. Sin: defcere; correre;
decquere creditribus; faculttibus dfici //
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar prximo a -, in aere
alieno vacillare.
queda: domuegrssio vtita vel interdicta.
quehacer: negtium, ii n. Sin: opus, peris
n; pera, ae f.
queilofagia: cheilophgia sive -phaga, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us
m).
quelotoma: cheletmia sive -toma, ae f.
Sin: chelae caesura; hrniae sctio.
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus;
exustus; perustus; arsus; crematus; concre-
matus.
quemador: ignis iniectrium, ii n.
quemadura: stio, onis f. Sin: combstio;
exstio; ustura.
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cmmi-
nus. Sin: prope; prpius; prxime // (de modo
brusco) aspriter. Sin: acerbe; criter.
quepi, v. quepis.
quepis: kepsium, ii n. Sin: galerculum; cap-
pcula proiectur munita.
queratina: ceratina, ae f.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
crneae inflammtio.
querer: velle. Uso: qu quieres?, quid vis?;
quid tibi vis?
querosn o queroseno: liquor kerosnicus.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
caseria, ae f Sin: caseorum coctrix vel vn-
ditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quesera // (vasija de barro, que se destina
para guardar y conservar los quesos) vscu-
lum caserium. Sin: theca caseria.
quesera: (lugar donde se hace el queso) ca-
seale, is n. Sin: officina caseria // (tienda en
que se vende queso) taberna caseria.
quesero: adj caserius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: ca-
serius, ii; caseorum pifex; csei coctor vel
vnditor
quesillo o quesito: casolus, i m.
queso: cseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: -
fresco, cseus recens; - lombardo, cseus ac-
dulus; - parmesano, parmensis cseus; - ra-
llado, cseus tritus; - suizo, helvticus
cseus; - de bola, de Holanda, cseus bta-
vus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
ovinus, vaccnus cseus; hacer -, cseum f-
cere; cseos figurare.
quicio: cardo, dnis m. Uso: fuera de -, v.
Q
892
fuera (- de s); sacar de - a uno, deturbare vel
decere liquem de mente; salir uno de su - o
de sus -, nimo abalienari. Sin: mente labi;
de potestate exire; non esse apud se.
quiebra: decctio, onis f. Sin: naufrgium
fortunarum; fortunarum runa; rationum con-
turbtio, turbtio; bonorum cssio. Uso: - de
un banco, argentriae dissoltio; - del Es-
tado, pblici aerrii dissoltio // fig runa, ae
f. Sin: labes, is f; naufrgium.
quietismo: quietismus, i m. Sin: indiffern-
tia; apatha.
quietista: quietista, ae m. Sin: quietismi sec-
tator vel fautor.
quijada: maxilla, ae f.
quijero: canalculus declinans.
Quijote: Quixotus, i m. Uso: Don -, Dminus
Quixotus.
quilate: certium, ii n; cerates, is m. Sin: s-
liqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem
siliquarum.
quilfero: chlifer, a, um.
quilificacin: chylifictio, onis f. Sin: cibum
in chylum redgere vel convrtere.
quilificar: chylificare.
quilla: carina, ae f.
quilo: (linfa) chylus vel chylos, i m // (kilo)
v. kilogramo.
quilociclo: chiliocyclus, i m. Sin: mille cycli.
quilogrmetro, v. kilogrmetro.
quilogramo, v. kilogramo.
quilolitro, v. kilolitro.
quilombo: (lupanar) v. prostbulo.
quilometraje, v. kilometraje.
quilomtrico, v. kilomtrico.
quilmetro, v. kilmetro.
quilovatio, v. kilovatio.
quimera: (monstruo fabuloso) chimaera, ae f //
fig allucintio vel alucintio; hallucintio vel
halucintio. Sin: commentum; imago (-gnis f)
vana; vana spcies. Uso: perseguir quimeras,
vanas spcies mente sequi; sus esperanzas son
quimeras, eius spes inanes sunt.
qumica: chmia sive chima; chmia sive
chema, ae f. Sin: chmice, es f; chmica vel
chmica, ae f; chmica disciplina, doctrina,
scintia, ars. Uso: - aplicada, chmia ad
usum transferenda; - farmacutica, medica-
mentria chmica; - inorgnica, chmica
anorgnica; desarrollo de la -, chmicae artis
incrementum; posibilidades ofrecidas por la
- en las producciones sintticas, facultas res
plrimas chmicis artifciis efficiendi.
qumicamente: chmice vel chmice. Sin:
chmico modo; ad chmicae praescripta; ope
artis chmicae.
qumico: (concerniente o relativo a la qu-
mica) chmicus vel chmicus, a, um. Sin:
chemicalis, e; ad chmiam vel ad chmicam
ttinens. Uso: frmula -, chmica frmula //
(el que profesa la qumica) chmicus, i m.
Sin: chimista vel chemista, ae m; chmiae vel
chmicae cultor, studiosus, peritus.
qumico-fsica: chmica-phsica.
quiebra
893
quimificacin: chymifictio, onis f. Sin:
chymsis, is f; cibi in chymum convrsio; di-
gstio.
quimificar: chymificare. Sin: cibum in
chymum redgere vel convrtere.
quimioterapia: chimiotherapa vel chemi-
therapa, ae f. Sin: chmica medicina; curtio
vel curationes per chmica medicamenta.
quimioterpico: chimiotherpicus vel che-
mitherpicus, a, um.
quimismo: chimismus vel chemismus, i m.
quimiurgia: chemirgia sive -urga, ae f. Sin:
chmica elabortio; chmica confctio.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: con-
vertir en - el alimento, v. quimificar.
quimono, v. kimono.
quimotropismo: chimiotropismus, i m. Sin:
motus (-us m) vel impulsus (-us m) chmicis
medicamentis impertitus.
quinario: quinrius, a, um. Uso: verso -, qui-
nrius versus.
quincalla: nugae, arum fpl. Sin: nuglia, ium
npl; nugamenta, orum npl; gerrae, arum fpl.
quincallera: (que fabrica quincalla) nuga-
rum (vel nuglium, vel gerrarum) confectrix
(-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda,
ae f. Sin: nugigrula; nugarum vnditrix
(-icis f).
quincallera: (fbrica de quincalla) nuglia
vel nugria officina. Sin: nugarum (vel nug-
lium, vel gerrarum) officina // (tienda o lugar
donde se vende) nuglia vel nugria taberna.
Sin: nugarum taberna, v. baratillo // (con-
junto de -) nuglia, ium npl.
quincallero: (que fabrica quincalla) nuga-
rum (vel nuglium, vel gerrarum) confector
// (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin:
nugigrulus; nugarum vnditor. V. barati-
llero.
quincena: (espacio de quince das) sems-
trium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quinde-
cim dierum sptium // (pago que se recibe
quincenalmente) quindecim dierum merces
(-dis f), salrium, stipndium.
quincenal: (que dura una quincena) bisheb-
domadalis, e. Sin: semimnstruus; semstrii
(gen); dimidiati mensis (gen); qundecim die-
rum (gen); bis in mense; alternis hebdma-
dis.
quinina o quinino: chininum, i n.
quinolena: chinolinum, i n.
quinqu: lucernrium, ii n.
quinquenal: quinquennalis, e. Sin: quin-
quennalcius. Uso: plan -, quinquennalcium
inceptum; conslium efficiendi liquid per
quinqunnium; establecer un plan -, quin-
qunnium ad liquid perficiendum (vel
gerendum) statere, decrnere, edcere.
quinta: (casa de campo) villa, ae f. Sin:
domus rstica // (establecimiento agrcola)
villa, ae f. Sin: fundus, i m; rus, ruris n; rs-
ticum predium. Uso: en su -, rure suo // (re-
clutamiento) conscrptio, onis f.
quintaesencia: (ltima esencia o extracto de
algo) quinta essntia. Sin: ntima natura;
praecpua vis, virtus, rtio alicius rei; prae-
cpuum alicius rei elementum // (fig, lo ms
puro, intenso y acendrado de algo) excelln-
tia, ae f. Sin: flos, floris m; robur, bris n; me-
quintaesencia
894
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis;
la - del ingenio, acris ingnii cies.
quintal: quintale, is n. Sin: centum chilio-
grmmata; mille hecatongrmmata; centum-
pndium, ii n; pondus (-dris n) centenrium.
quinterno: (cuaderno de cinco pliegos)
quintrium, ii n. Sin: quinqueflium; quinque
flia npl; libellus; fascculus; paginarum fas-
cculus; exguus codex (-dcis m).
quinteto: (combinacin de cinco versos de
arte mayor) pentstichon, i n. Sin: stropha
quinis vrsibus modulata vel constans //
(composicin de cinco voces o instrumentos)
quincnium, ii n. Sin: quinticnium; qunio,
onis f; quntuplex melos (nom y ac); quinque
voces vel instrumenta; quinque fdium
symphnia; cantus a quinque symphonacis
ditus // (agrupacin de cinco msicos) quin-
que symphonaci. Sin: quinque msici; quin-
que musicorum chorus.
quiosco: (edificio pequeo donde se suelen
vender peridicos, flores, etc.) trchila, ae f.
Sin: aedcula; csula; tabrnula; taberncu-
lum; bacus venalcius vel venditionalis.
Uso: - de peridicos, ephemridum tabrnula
vel tabernculum; diariorum vel commenta-
riorum tabrnula.
quiragra: chiragra vel cheragra, ae f. Sin:
mnuum morbus articularis; arthritis manus
tenens.
Quirinal: Quirinalis collis.
quirfano: cmera operationis. Sin: con-
clave quirrgicum; cubculum corpribus se-
candis.
quirgrafo: chirgraphum, i n.
quiromancia: chiromanta, ae f. Sin: ex m-
nibus harioltio vel divintio. Uso: profesar
la -, ex mnibus hariolari vel divinare.
quiromante: chiromantes vel quiromantis, is
m. Sin: fatloquus; sortlegus; ex mnibus ha-
rolus, fatloquus, sortlegus; dvinans e
mans lneis; chiromntice callens vel peri-
tus.
quiromntico: (perteneciente o relativo a la
quiromancia) chiromnticus, a, um. Sin: ad
chiromantam spectans // (persona que la
profesa) v. quiromante.
quirospasmo: cheirospasmos vel cheirospas-
mus, i m; chirospasma, tis n. Sin: mans
nervorum distntio.
quirrgico: chirrgicus, a, um.
quisquilla: (pequeez o menudencia) res ne-
glegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestin-
cula nullus momenti; parvi momenti res; en
pl , tambin quisqulia, orum n; quisquiliae,
arum f; nugae; intiae // (camarn) cmma-
rus, i m.
quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f.
Uso: - pequeo, vescula; - sebceo, athe-
roma, tis n.
quitamanchas: (producto) matria mculis
eluendis // (persona que tiene por oficio qui-
tar las manchas de la ropa) fullo, onis m.
quitanieves: autmaton vel autmatum nives
diffindens, drimens, averrens, converrens,
everrens. Sin: instrumentum nivi dirimendae,
diffindendae; instrumentum nvibus dimo-
vendis; mchina nvibus dimovendis; m-
china nives everrens.
quitanza: pocha, ae f (acceptae pecniae).
Sin: acceptiltio vel accepti ltio. Uso: exten-
der una -, apochare; pocham dare vel
quintal
895
conscrbere; pecniam acceptam ferre.
quitasol, v. sombrilla.
quite: Tauromaquia devitio, onis f. Sin: re-
plsio; mpets reictio.
quiz: questio, onis f. Sin: quaestincula, ae
f; quaesitum, i n; quaesita, orum npl; prop-
sita questio; quaestiones lusriae fpl. Uso:
proponer un -, quaestionem pnere; v. rom-
pecabezas.
Qumran: Cumranum, i n. Uso: de -, Cumra-
nensis, e.
Qumran
896
rabadilla: (en las aves) clunis, is f.
rbano: rphanus, i m. Sin: raphnulus; r-
pulum, i n; rpula, ae f.
rabrbaro, v. ruibarbo.
rabdomancia: rhabdomanta, ae f. Sin. divi-
ntio per virgam.
rabdomante: rhabdomantes vel rhabdoman-
tis, is m. Sin: quilex (-lgis vel -lcis) m;
rhabdomantae peritus; radioaesthsiae peri-
tus; vaticinator per virgam.
rabdomntico: rhabdomnticus, a, um. Sin:
ad rhabdomantam vel ad radioaesthsiam
prtinens.
rab: (rabino) rabbi indecl; v. rabino.
rabia: (ira, enojo, enfado grande) rbies, ei
f. Sin: furor, oris m // (enfermedad) rbies, ei
f. Sin: mnia hydrophbia.
rabina: rabbina, ae f.
rabnico: rabbnicus, a, um. Sin: magistri iu-
daici (gen).
rabino: rabbinus, i m. Sin: magister hebraeus
vel iudicus; magister iudaeorum; legis he-
bricae doctor. Uso: el magisterio de los -,
rabbnicum magistrium.
rabona: hacer o hacerse -, scholam desrere;
hacer - por divertirse, scholam desrere rela-
xandi nimi caus; scholas neglgere oblec-
tandi nimi caus.
racial: phylticus, a, um. Sin: thnicus; gen-
tilis, e; gnticus; gneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, contntio phyltica; discri-
minacin -, discrimintio phyltica; odio -,
phylticum dium.
racimo: racemus, i m. Uso: - de bananas,
arienarum racemus.
raciocinar: (escarum) tsseras institere.
Sin: (ciborum) portiones tribere.
racionado: per tsseras distributus (dicho de
comida).
racional: (perteneciente o relativo a la
razn) rationalis, e. Sin: rationbilis, e; ratio-
nis (gen) // (arreglado a ella) rationi conv-
niens, consentneus; ratione susceptus;
ratione innixus. Uso: seguir un mtodo -, ra-
tione prsequi liquid // (dotado de razn) ra-
tionalis, e. Sin: rationbilis; rationis prticeps
(-cpis); ratione preditus. Uso: animal -, ni-
mal rationale; naturaleza -, natura rationalis
vel rationbilis.
racionalismo: rationalismus, i m. Sin: huma-
nae rationis principatus (-us m); eorum opnio
qui soli rationi mnia tribuenda esse sttuunt.
racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationa-
lismi fautor, sectator; qui mnia ratione per-
squitur; qui humana tantum ratione ntitur;
qui censet mnia rationi tribuenda esse.
racionalizar: rationalizare.
racionamiento: (ciborum) tesserarum insti-
ttio. Sin: (escarum) demensa vendtio vel
distribtio.
racismo: razismus i m. Sin: strpium discri-
R
897
men (-mnis n); discrimintio phyltica; el-
tio phyltica discriminatrix; prpriae stirpis
eltio; phylticum dium; rbies thnica; st-
dium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque
stirpis vluti cultus. Uso: toda apariencia de
-, quaevis spcies iniqui inter gentes discr-
minis.
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor;
phylticus osor; allophylorum osor; prpriam
stirpem extollens; gneris sui acrrimus as-
sertor; stirpis (vel gentis suae, vel gneris sui)
acrrimus vel immdicus assertor.
racket: (estafa) illcita pecniae exctio
(-onis f).
radar: radar indecl. Sin: radrium, ii n; radar,
aris n; radiodetector; radiotelmetrum; appa-
ratus (-us m) radrius; radiolctricum instru-
mentum; instrumentum radiolctricum
detectrium; instrumentum radiolctricum
explorationis; radiolctricum instrumentum
praemonitrium vel praenntians. Uso: - con-
tra la niebla, radrium contra nbulam; ma-
nejar el -, radar (vel radrium, vel apparatum
radrium) administrare.
radiacin: (emisin o difusin de energas
en forma de rayos rectilneos) raditio, onis f.
Sin: radiorum emssio vel diffsio. Uso: -
atmica, raditio vel irraditio atmica; -
electromagntica, raditio electromagntica;
rdii electromagntici; sucneae elctridis
rdii; - ultravioletas, radiationes ultraviol-
ceae // (radiodifusin) v. esta voz.
radiactividad: radioactvitas, atis f. Sin: vis
rdians; irrdians vis; vis rdiis agens; vis r-
dios diffundendi; radiorum ctio; radiorum
edctio; radios eliciendi facultas; concretam
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactvitas
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem
radioactivam investigare.
radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rdios
edens vel elciens; rdiis agens; radiante vi
agens vel preditus. Uso: cobalto, hierro,
yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, ra-
dioidium; cuerpo, corpsculo -, corpus, cor-
psculum radios edens; elemento -,
elementum radioactivum; material -, res r-
dios elciens; metal -, metallum radiante vi
preditum ; metallum radiante vi agens; nube
-, nbula infecta rdiis; polvillo -, pulvis
(-vris m) radiante vi agens; volver - una
cosa, licui rei vim radiorum inctere.
radiador: (aparato de calefaccin) calorfe-
rum, i n. Sin: radiatrium, ii n; radiator, oris
m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instru-
mentum calorficum // (serie de tubos por los
cuales circula el agua destinados a refrigerar
los cilindros de algunos motores de explo-
sin) radiatrium, ii n. Sin: tbuli radiatrii;
v. refrigerador.
radial: radialis, e; v. radiofnico.
radiante: rdians, antis.
radiar: (emitir seales, palabras o sonidos
por radiodifusin) transmttere, mttere,
emttere. Sin: dere; diffndere; radioph-
nice emttere // (Fs, despedir rayos de luz
o de calor) radiare vel radiari. Sin: rdios
emttere vel fndere.
radical: (relativo al principio de una cosa)
radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingnitus; ra-
dicalis, e; radcitus agens. Uso: vicio -, vtium
innatum vel ingnitum // (completo, total) ra-
dicalis, e. Uso: curacin -, radicalis curtio;
curtio, quae radcitus (vel strpitus, vel p-
nitus, vel fnditus) evellit morbum eiusque
causas; - novedad cristiana, radicalis nvitas
christiana; remedio -, remdium radicale (vel
gravssimum, vel efficacssimum) // (partida-
rio de reformas absolutas en materia pol-
tica) extrema sequens, entis. Sin:
radical
898
extremarum rerum (novarum) sectator; rei
pblicae fnditus innovandae studiosus;
rerum radcitus commutandarum studiosus;
qui rem pblicam radcitus commutare cupit
vel ntitur. Uso: diputados, senadores -, de-
putati, senatores radicales; partido -, fctio
radicalis; fctio extrema sequens; fctio
eorum, qui rem pblicam radcitus commu-
tare nituntur; miembro del partido -, radicalis,
is m.
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radic-
lium doctrina, theria, systema; rerum pni-
tus (vel radcitus) commutandarum stdium;
stdium liquid (v. gr. scintiam, religionem)
radcitus reformandi (vel fnditus renovandi).
Uso: - poltico, civitatis fnditus innovandae
rtio vel stdium.
radicalmente: radicliter. Sin: radcitus; p-
nitus; fnditus. Uso: estar - ordenado a, esse
radicliter ordinatum in + ac; transformar -,
radcitus transformare.
radicar: radicari in + abl.
radiestesia: radiaesthsia sive -aesthesa; ra-
dioaesthsia sive -aesthesa, ae f.
radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthe-
sista, ae mf. Sin: radiaesthsiae cultor vel pe-
ritus.
radio: (metal) rdium, ii n // Geom rdius, ii
m // (rayo) v. esta voz // (aparato de radio)
radiophnum sive radiphonum, i n; radio-
phnium, ii n. Sin: radiatrium, ii n; mchina
radophnica; capsella radiophnica vel und-
sona; instrumentum radiophnicum; appara-
tus radiophnicus; scrnium vel scrinolum
undsonum; vibrans scrnium; arca vel m-
china raditilis; radiophnicum instrumen-
tum transmittens; mchina radios (vel sonos)
emittens. Uso: - porttil, radiophnum por-
tbile vel porttile; - de bolsillo, radioph-
num sinuale, - de cinco vlvulas, scrnium
undsonum quinque fstulis instructum; las
ondas de la -, radiolctricae undae; radio-
phnicae undae; aethriae undae; - transistor,
instrumentum transistorianum ; - transistor
para coche, undsonum scrinolum autorae-
dis paratum; radiophnulum autocinetis pa-
ratum vel aptum; por -, radiophnice //
(estacin emisora) radiophnum emiss-
rium; sttio emissria vel radiophnica. Uso:
- Nacional de Espaa, Sttio Radiophnica
Hispnica; - Vaticana, RadiophniumVatica-
num; Vaticana Sttio Radiophnica; estudios
de - Barcelona, Officina Stationis Barcino-
nensis // apagar la -, radiophnum exstn-
guere; disminuir, bajar el volumen de la -,
radiophnii vim demttere; encender, prender
la -, radiophnum accndere; escuchar la -,
radiophnium auscultare; or por -, radioph-
nice audire; mandar un telegrama por -, ra-
diotelegrphi liquid mttere; transmitir por
-, per rdium diffndere vel mttere; radio-
phnice nuntiare.
radioactividad, v. radiactividad.
radioactivo, v. radiactivo.
radioaficionado: radioamator, oris m. Sin:
amator rei raditilis; radiophniae operator
volupturius; rei radiophnicae studiosus.
radiobiologa: radiobiolgia sive -loga, ae
f.
radiocasete: radiocasetophnum sive
-casetphonum, i n.
radiocomedia: ludus radiophnicus. Sin: f-
bula radiophnica.
radiocomunicacin: radiocommunictio,
onis f. Sin: radiophnica communictio;
radiophnicus nntius.
radicalismo
899
radiocronista: chronista (-ae m) radiophni-
cus. Sin: relator radialis; evntuum per vias
areas nntius. Uso: - deportivo, agonlium
rerum per vias areas nntius.
radiodifundido: radiodiffusus, a, um. Sin:
radiophnice diffusus. Uso: noticia -, radio-
phnicus nntius; nntius radiophnice dif-
fusus vel transmissus.
radiodifundir: radiare. Sin: radiodiffndere;
radiophnice diffndere, divulgare, nuntiare;
radiophnice nntios diffndere.
radiodifusin: radiodiffsio, onis f. Sin: ra-
diomssio; radionuntitio; radiodivulgtio;
radiophnica diffsio, divulgtio, emssio,
transmssio, propagtio; diffsio raditilis.
Uso: Sociedad Espaola de -, Socetas vel
Consocitio Radiophnica Hispnica.
radiodifusor: radiodiffusor, oris m. Sin: ra-
dionuntiator.
radiodifusora: sttio radiophnica emittens.
radioelectricidad: radiolectris, dis f.
radioelctrico: radiolctricus, a, um. Uso:
seal -, radiolctricum signum.
radioemisin, v. radiodifusin.
radioemisora: sttio radiophnica emittens.
Sin: radiophnicum instrumentum transmit-
tens.
radioescucha: radioudiens, entis m. Sin: ra-
dioauditor; radioauscultator; rdii auditor; ra-
diophoni auditor vel auscultator;
radiophnum udiens.
radioestacin: sttio radiophnica.
radioestesia: radioaesthsia sive -aesthesa;
radiaesthsia sive -aesthesa, ae f.
radioestesista: radioaesthesista vel radiaes-
thesista, ae mf.
radiofaro: radipharus, i f. Sin: pharus r-
dians.
radiofona: (parte de la fsica) radiophona
sive -phnia, ae f. Sin: radiophnica doctrina ,
disciplina, scintia // (radiodifusin) v. esta
voz // (la actividad pertinente a la radio) ra-
diophona, ae f. Sin: res radiophnica vel ra-
ditilis; ars radiophnica. Uso: por -,
radiophnice.
radiofnico: radiophnicus, a, um. Uso:
transmisin -, transmssio radiophnica.
radiofonista: radiophonista, ae m; radiopho-
nstria, ae f. Sin: radiophnicus recitator; ra-
diophnica recitatrix (-tricis ).
radifono: radiophnum sive radiphonum;
radiophnium, ii n.
radiofongrafo: radiophongraphum, i n.
Sin: radiophnium cum phongrapho
coniunctum.
radiofrecuencia: radiofrequntia, ae f. Sin:
radiophonicarum undarum frequntia.
radiogoniometra: radiogoniomtria sive
-metra, ae f.
radiogonimetro: radiogonimetrum, i n.
radiografa: (procedimiento para hacer fo-
tografas por medio de los rayos X) radiogr-
phia sive -grapha, ae f // (fotografa obtenida
por este procedimiento) radiogrphica
imago. Sin: radiophotogrphica imago. Uso:
sacar la - de algo, v. radiografiar.
radiografa
900
radiografiar: (fotografiar por medio de los
rayos X) radiographare. Sin: liquid vel ali-
cius rei imginem radiogrphice exprmere.
// (radiotelegrafiar) v. esta voz.
radiogrfico: radiogrphicus, a, um. Uso:
placa -, lmina vel brctea radiogrphica.
radiograma: radiogramma, tis n. Sin: mar-
conigramma, tis n; radiotelegramma, ae f ;
radiotelegraphema, tis n ; nntius radiotele-
grphicus; nntius radiophnice transmissus;
nntium radiophnice transmissum; nntius
per ethera transmissus; nntium per radio-
phnicas undas missum.
radiogramfono: radiogrammphonum sive
-grammophnum, i n.
radiogramola, v. radiogramfono.
radioistopo: radioisotpium, ii n.
radiolocalizacin: radiolocaliztio, onis f.
radiolocalizador: radiolocalizatrium, ii n;
v. radar.
radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obst-
culum per radioundas antevidere.
radiologa: radiolgia sive -loga, ae f. Sin:
radiolgica doctrina, disciplina, scintia.
radiolgico: radiolgicus, a, um. Uso: es-
tado, resultado -, status (-us m) radiolgicus;
investigacin -, investigtio radiolgica.
radilogo: radilogus, i m. Sin: mdicus ra-
dilogus; radiolgiae studiosus vel peritus.
radiomensaje: radionntius, ii m vel radio-
nntium, ii n. Sin: nntius radiophnicus;
nntium radiophnicum; arius vel areus
nntius; arium vel areum nntium.
radimetro: radimetrum, i n.
radionovela, v. radioteatro.
radiorreceptor: radioreceptrium, ii n. Sin:
radioreceptor, oris m (apparatus, us m); radio-
phnum (vel radiphonum, vel radiphnium)
receptrium, recpiens, receptans; instrumen-
tum receptrium radiophnicum.
radioscopa: radioscpia sive -scopa, ae f.
Sin: examen radioscpicum.
radioscpico: radioscpicus, a, um.
radiotaxi: autocinetum meritrium ab arces-
stu radiophnico.
radioteatro: fbula radiophnica. Sin: ludus
radiophnicus.
radiotecnia: radiotchnica, ae f.; radiotch-
nice,es f. Sin: ars radiotchnica.
radiotcnico: adj radiotchnicus, a, um. //
sust radiotchnicus, i m.
radiotelefonema: radiotelephonema, tis n.
Sin: telephonema radiotelephnicum.
radiotelefona: radiotelephona sive -phnia,
ae f. Sin: radiotelephnica communictio.
radiotelefnico: radiotelephnicus, a, um.
radiotelefonista: radiotelephonista, ae m; te-
lephonstria, ae f. Sin: radiotelphoni (vel ra-
diotelephnii) administer; radiotelphoni
administra.
radiotelfono: radiotelphonum sive -ra-
diotelephnum, i n; radiotelephnium, ii n.
radiotelefotografa: radiotelephotogrphia
sive -grapha, ae f.
radiografiar
901
radiotelegrafa: radiotelegrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: radiotelegrphica ars; trans-
mssio radiotelegrphica (como arte);
radiotelegrphica doctrina, disciplina, scin-
tia (como ciencia).
radiotelegrafiar: radiotelegraphare. Sin: per
rdium telegraphare; nntios per rdios trans-
mttere; radiotelegrphice scrbere (licui vel
ad liquem); radiotelegrphice nuntiare (li-
quid licui); radiotelegrphice communicare
(cum liquo de liqua re).
radiotelegrfico: radiotelegrphicus, a, um.
Sin: ad radiotelegrphiam ttinens.
radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m;
radiotelegraphstria, ae f. Sin: radiotelegrphiae
minister; rei telegrphicae addictus; radiote-
legrphicus rtifex (-fcis mf); per rdium
telegraphista; minister per rdium ltteris
mittendis.
radiotelgrafo: radiotelgraphum, i n; radio-
telegrphium, ii n. Sin: radiotelegrphicum
instrumentum.
radiotelegrama: radiotelegramma, tis n.
Sin: radiotelegraphema, tis n; radiogrphi-
cum telegramma ; radiotelegrphicus nn-
tius; radiotelegrphicum nntium.
radiotelescopio: radiotelescpium, ii n.
radioteletipia: radioteletpia, ae f.
radioteletipo: radioteltypon, i n. Sin: ra-
dioteletpicum instrumentum.
radiotelevisin: radiotelevsio, onis f. Sin:
radiotelehorasis, is f; radiotelehorama, tis n
radiotelevisivo: radiotelevisivus, a, um. Sin:
radiotelevisficus; radiotelevisrius.
radioterapeuta: mdicus radiotherpicus.
radioteraputico: radiotherpicus, a, um.
radioterapia: radiotherapa, ae f. Sin: radio-
therpica curtio.
radioterpico, v. radioteraputico.
radiotoma: radiotmia sive -toma, ae f.
radiotransmisin: radiodiffsio, onis f. Sin:
radiocommunictio; radiophnica emssio,
nuntitio, evulgtio.
radiotransmisor: radiophnum vel radio-
phnium emittens, emissrium, propagat-
rium. Sin: instrumentum radiophnicum
emittens; instrumentum emissrium (vel
transmissrium) radiophnicum.
radiotransmitir: radiophnice transmttere,
diffndere, divulgare, propagare.
radiotropismo: radiotropismus, i m.
radiovisin, v. televisin.
radioyente, v. radioescucha.
rafaelesco: Raphaelis Snctii more factus.
rfaga: ictus (- us m) venti. Sin: mpetus (-us
m) venti; flatus (-us m) venti.
ragln: epndytes, ae m. Sin: epndytes ra-
glianianus.
rag: mintal, lis n. Sin: stura, ae f; pulpa-
mentum; ius crneum (guisado de carne).
raid: (incursin sbita) incrsio , onis f Sin:
procurstio; procursus (-us m). Uso: - areo,
incrsio aronutica; area excrsio; areus
procursus // (viaje, excursin) excrsio, onis
raid
902
f // (como competicin) rpidus procursus.
Sin: rpida procurstio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mnis n); velocitatis
certamen.
ral, v. carril.
raz: radix, cis f. Uso: - cuadrada, cbica,
radix quadrata, cbica; extraccin de la -
cuadrada, radicis quadratae investigtio; ex-
traer la -, radicem extrhere // Gram radix.
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
raj: Indorum princeps (-cpis m), rgulus.
Sin: ndicus rgulus.
rallador: rdula, ae f. Sin: scbina, ae f; sc-
bina culinria.
rallar: comminere. Sin: scbin abrdere,
comminere; ad scobes (vel ad mculas) red-
gere.
rallo, v. rallador.
rally: autocinetorum certamen (-mnis n).
RAM, abrev de random access memory
(Inform), memoria de acceso aleatorio: me-
mria voltilis. Uso: dynamic -, memria
dynmica; static -, memria sttica.
rama: (cada una de las partes en que se con-
sidera dividida una ciencia, arte, etc.) pars,
partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae par-
tes; vriae doctrinarum partes.
rambla: (suelo por donde las aguas pluvia-
les corren cuando son muy copiosas) pluvia-
lis via.
ramera, v. meretriz.
ramificacin: ramifictio, onis f. Sin: ramo-
rum propagtio; in ramos divsio, parttio;
rami, orum mpl // fig divsio in partes.
ramificar: ramificare. Sin: ramos dere, dif-
fndere, prodcere; ramis diffundi // ramifi-
carse: partiri; dvidi; dgeri (in ramos, in
brchia, in crnua).
ramillete: (ramo de flores formado artificial-
mente con flores cortadas) florum fascculus.
ramilletera: florum vnditrix (-icis f).
ramito: rmulus, i m. Sin: ramnculus; sr-
culus.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, liquid
stulttiae vel demntiae; cada uno tiene su -
de locura, nemo stulttiae omnino expers est.
rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
mpl // - de lanzamiento, turris aroplanis (vel
misslibus) eiciendis.
rana: (cierto juego de destreza) turrcula lo-
culata. Sin: turris columbria.
rancho: (pbulo que se hace para muchos en
comn) cibus, i m. Sin: victus, us m; cibatus,
us m; cibtio, onis f. Uso: - de los soldados,
militaris pastus (-us m), cibus, victus // (finca
donde se cran caballos y otros cuadrpedos)
predium rei pecuriae curandae.
rap: tabacum pulveratum, pulvreum, con-
tritum, sternutatrium. Sin: pulvis (-vris m)
nicotianus, sternutatrius; pulvis tabaci; ta-
bacum in plverem redactum vel contusum.
Uso: una toma de -, tabaci pulvrei (vel pul-
verati) mica; nicotiani plveris mica; oler -,
tabacum pulvreum (vel nicotianum plve-
rem) odorari vel olfcere; tomar -, pulverato
tabaco (vel tabaco pulvreo) uti; nicotianum
plverem nribus trhere vel haurire; pulv-
reo tabaco nares opplere; tabacum contusum
nribus trhere vel haurire.
ral
903
rapsoda: rhapsodus, i m.
rapsodia: rhapsdia sive -oda, ae f.
rapsodo, v. rapsoda.
rapto: (impulso, arrebato) impulsus (-us m)
irrefrenbilis. Sin: mpetus (-us m) imperio-
sus.
raptor: ablator, oris m.
raqueta: (bastidor con mango que sujeta una
red o pergamino o ambas cosas) retculum, i
n; retculus, i m. Sin: retculum percuss-
rium; retculum manubriatum; lusrium ret-
culum; pilaris retculus. Uso: jugar a la -,
manubriato retculo ldere.
raquialgia: rhachilgia sive -alga, ae f. Sin:
(dorsi) spinae dolor vel dolores.
raquianestesia: rhachianaesthsia sive -aes-
thesa, ae f.
raquicentesis: rachicntesis vel rhachicn-
tesis, is f.
raqudeo: rhachdeus, a, um. Sin: rhchidis
(= del raquis).
raquis: (columna vertebral) rhachis, dis f.
raqutico: adj rhachticus, a, um. Sin: rha-
chtide laborans; detortis membris; crpore
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exguus, a,
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus,
levis, tnuis // sust rhachticus, i m. Sin: qui
rhachtide laborat.
raquitis: rhachitis, dis f. Sin: scoliosis; spi-
nae distrtio, defrmitas, prvitas, curvatura,
curvamen (-mnis n), morbus.
rarefaccin: rarefctio, onis f. Sin: relaxtio;
dilattio. Uso: - del aire, del hielo, rarefctio
ris, glacii.
rascacielos: caelisclpium, ii n. Sin: caelifr-
cium; septiznium; aedes (-ium fpl) superdi-
tae; aeditssimae vel celsssimae aedes;
assurgentes ad caelum aedes; caelum perfri-
cantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110
pisos, caelisclpium, centum decem contig-
natinibus preditum.
rascador: rdula, ae f.
raso: (tela de seda lustrosa) rasum txtile.
Sin: srica, orum npl.; pannus rasus vel att-
licus.
raspador: raspatrium, ii n. Sin: rdula. Uso:
- de acero, chalybia rdula.
raspilla, v. miosota.
rastra: (grada, instrumento de agricultura)
v. grada.
rastrillar: (pasar la rastra por los sembra-
dos) cratire. Sin: occare, occaecare; pctine
vrrere. Uso: - el terreno, terram rastro er-
dere; pctine vrrere humum // (recoger con
el rastro la parva) tritam messem rastro
collgere, cgere, racemari // - para desterro-
nar, glebas infrngere vel in plverem red-
gere.
rastrillo: (instrumento que sirve para reco-
ger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
n. Sin: pecten, tnis m; rastri, orum mpl. Uso:
- pequeo, rastellus, i m; allanar la tierra con
el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, pctine vrrere; recoger el heno con el -,
pctine faenumcollgere // (verja levadiza a la
puerta de algunas plazas de armas) cata-
racta, ae f. Sin: ercius vel hercius.
rastrillo
904
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, hue-
lla) v. pisada.
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, ra-
sura pilorum.
rasuradora: novcula, ae f. Uso: - elctrica
de bateras, novcula pilis elctricis ncita vel
acta; - elctrica con cabeza mvil, novcula
elctrica cultellis versatlibus; v. afeitadora.
rasurar: rdere. Sin: rasitare.
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel deci-
manus.
rata parte, v. prorrata.
ratear: per evulsionem furari. Sin: in pblico
auferre; palam spoliare.
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ra-
tonera.
ratera: frtulum, i n. Sin: abltio occulta;
evlsio furtfica.
ratero: latrnculus circumforneus.
ratificacin: ratifictio, onis f. Sin: confir-
mtio; comprobtio; ratihabtio; obsigntio;
pblica confirmtio; confirmtio pblice
data; pblica fides. Uso: - de la constitucin,
ratifictio constitutionis.
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; appro-
bare; sancire; ratum habere, dcere, fcere.
Uso: - la constitucin europea, constitutio-
nem europaeam sancire.
rating, v. clasificacin.
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus
sepsitum. Sin: subseciva vel subsiciva tm-
pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a -
perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae perae; conceder un
- de descanso, tempus vacivum laboris licui
dare.
ratn: mus, muris m. Sin: sorex, rcis m.
Uso: de -, murnus; soricnus.
ratonera: (trampa para ratones) muscpula,
ae f, muscpulum, i n.
ravioles: lxulae, arum fpl. Sin: rabolae,
arum fpl; pastilli farti.
raya: (guin largo) lnea, ae f. Uso: dos -,
binae linolae; duae lneae; dos - horizonta-
les, verticales, duae lneae horizontales, ver-
ticales // (separacin de los cabellos que deja
ver la piel) capillorum discrimen (-mnis n).
Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sul-
cum dcere.
rayo: rdius, ii m. Uso: rayos alfa, alpha-
rdii; rdii alpha; - catdicos, rdii cathdici;
- csmicos, rdii csmici; - directo, tangente,
rdius directus, tangens; rayos gama, rdii
gamma; rayos lser, rdii lasrici; - lumino-
sos, rdii luminosi; rayos ultravioleta, solis
rdii perviolcei vel ultraviolcei; - visual, r-
dius visualis; rayos X, roentgeniani rdii; X
rdii; rdii lttera X designati.
rayn: rayon n indecl. Sin: radolum, i n;
radiosum (sricum).
raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
nris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
genus humanum; gens humana, hminum
genus; de pura -, purae stirpis; semnii puri.
razia: praedtio, onis f. Sin: depraedtio;
vasttio; popultio; depopultio; dirptio.
Uso: hacer una -, praedari; depraedari.
rastro
905
razn: (facultad de discurrir) mens, mentis f.
Sin: rtio, onis f // (argumento o demostra-
cin) rtio. Sin: argumentum. Uso: dar - a al-
guien, licui assentiri (de liqua re); tener -,
recte dcere vel fcere; fuerza de la -, rationis
vis; razones de la fuerza, vis rationes; tienes
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f.
Sin: rtio. Uso: - poltica, rtio poltica; con
-, (ptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ra-
tione; nulla vel sine causa; iniri; immrito;
con o sin -, iure aut iniri // (derecho, justi-
cia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n.
razonable: rationbilis, e. Sin: rationalis;
iustus; rationi cngruens, consentneus, con-
vniens; cum ratione cohaerens.
razonablemente: rationabliter. Sin: ration-
liter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte.
reaccin: (accin que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) re-
plsio, onis f vel repulsus, us m; repercssio;
oppostio; repugnntia; repugntio; vis con-
trria. Uso: avin a -, aronavgium inversa
(vel contrria) vi propulsum; vencer la fuerza
de -, obtndere mpetum repulss // (tenden-
cia tradicionalista en lo poltico) vterum
institutorum stdium; legum atque instituto-
rum pristinorum stdium // (en sentido cul-
tural, social ...) rectio, onis f. Sin: rerum
pristinarum stdium; regredientis humanita-
tis stdium; regressus (-us m) ad vteres co-
gitandi agendique rationes. Uso: - escptica,
rectio scptica // (Med, efecto secundario
de un remedio o terapia) rectio, onis f // Fs,
Qum rectio. Uso: - en cadena, rectio cate-
nata; rectio continuata; vis contrria et con-
tnua.
reaccionar: renti licui. Sin: obnti, ress-
tere, obsstere, offcere, adversari, repugnari
licui.
reaccionario: adj reactionrius, a, um. Sin:
adversrius; obnixus; obsistens, obntens; re-
bellis, e. Uso: nimo -, voluntad -, obnixus
nimus; obnixa voluntas; obsistens animus
vel voluntas; obnitens nimus vel voluntas;
obnitendi voluntas // sust reactionrius, ii m.
Sin: (contrario a las innovaciones) novis
rebus repugnans, resistens, obnitens, obsis-
tens; (tradicionalista) regredientis humanita-
tis studiosus; vteris cogitandi agendique
rationis studiosus vel fautor; pristinarum
rerum fautor; vteris moris tenax; retrgra-
dus; laudator tmporis acti; (en sentido pol-
tico) legum atque institutorum pristinorum
studiosus.
reactivacin: redintegrtio, onis f. Sin: reno-
vtio; restaurtio; restittio; ad prstinum
usum renovata apttio; ad prstinam navita-
tem excittio; ad prstinum munus (-nris n)
redctio.
reactivar: redintegrare. Sin: renovare; res-
taurare, restitere; resuscitare; ad usum te-
rum aptare.
reactivo: adj in contrrium agens. Sin: vim
contrriam habens; contrrius // Qum reac-
tivus, a, um; ragens // sust contrria vis; vis
reperctiens vel contra agens; vis vel liquid
in contrrium agens // Qum reactivum, i n //
(test) proba, ae ; v. test.
reactor: (avin que usa motores de reaccin)
v. jet // (parte de una central nuclear) react-
rium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atmico, re-
actrum atmicum; ergastrium energiae
atmicae; - nuclear, reactrium vel reactrum
nucleare; ncleo del -, medulla reactralis vel
reactri.
reafirmar: rursus vel terum affirmare. Sin:
dnuo confirmare, assrere, asseverare.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
psitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-
real
906
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera
est.
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point
value, nmerus vel valor realis.
realeza: reglitas, atis f. Sin: regalis maies-
tas, dgnitas, potestas. Uso: - de la Virgen
Mara, regalis dgnitas Beatae Vrginis Ma-
riae; fiesta de la - de Cristo, sollmnitas Do-
mino Nostro Iesu Christo universorum regi
dicata; vivir la - cristiana, christianam rega-
litatem vvere.
realidad: relitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; -
sociolgica, relitas sociolgica; - tempora-
les, realitates temporales; - teolgicas, verita-
tes theolgicae; veritates divnitus patefactae;
la - de la vida, relitas vitae; ajeno a la -, ab
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea sentnti sic habet ut
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis ser-
vare.
realismo: (doctrina o sistema de los filsofos
que atribuan realidad a las ideas generales)
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae
ut sunt // (sistema esttico) realismus. Sin:
verismus; veritatis repraesenttio vel imittio;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imittio;
accurata vel diligentssima rerum imittio;
verae specii rerum stdium // (justo sentido
de lo real) realismus. Sin: prudntia; rectum
vel sanum rerum iudcium // (doctrina u opi-
nin favorable a la monarqua) opnio mo-
nrchiae favens. Sin: sentntia rgiae
potestati favens // (partido de los fautores de
la monarqua) partes (-ium fpl) monrchiae
(vel rgiae potestatis, vel regis) fautorum.
Sin: monrchiae fautores.
realista: (adj, prctico, experimentado) pru-
dens, entis. Sin: ad realismum prtinens; ad
veri imitationem ttinens // (provisto de un
justo sentido de la realidad) recto vel sano
rerum iudcio preditus // (sust, partidario
del realismo en filosofa) realista, ae m. Sin:
realismi sectator, studiosus, professor // (en
campo artstico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem ntuens; qui verum imitatur;
nmius naturae imitator; qui rerum veritatem
imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
speciem intuetur // (partidario de la monar-
qua) monrchiae (vel rgiae potestatis, vel
regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum na-
tura idicans; juicio, pensamiento -, iudcium
ntegrum; mens ntegra; de manera -, no te-
rica, re, non cogitatione.
realizacin: (el llevar a cumplimiento) effc-
tio vel confctio (-onis f) . Sin: effectus, us
m. Uso: - prctica, prctici effectus mpl //
(resultado) effectus. Sin: xitus (-us m) // (la
cosa hecha) opus, peris n. Sin: res, rei f.
realizar: realizare. Sin: (liquid) xsequi;
perfcere; effcere, confcere; ad effectum ad-
dcere, dedcere, perdcere; ad rem vel in
rem addcere; ad xitum perdcere. Uso: - el
propio perfeccionamiento, ad nimi perfec-
tionem sese perdcere; - un pensamiento, co-
gitatum ad effectum dedcere; - un proyecto,
conslium xsequi; propsitum ad rem add-
cere; - un sueo, smnium verum evdere;
poder - algo, parem esse licui rei exsequen-
dae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
feri; certum vel verum feri.
realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; re-
liter.
realpolitik: ars poltica realis.
realquilar: terum locare.
reanimacin: (conjunto de medios terapu-
ticos destinados a restablecer las funciones
vitales) redanimtio, onis f. Sin: refctio v-
rium; ad vitam revoctio.
real
907
reanimador: redanimationis peritus vel cul-
tor.
reanimar: (restablecer las funciones vitales)
redanimare. Sin: a morte revocare // (confor-
tar; dar vigor; restablecer las fuerzas) ref-
cere. Sin: relevare; renovare; confirmare;
refovere // (infundir nimo y valor) relaxare.
Sin: extllere, tllere; attllere.
reanudar: renectare. Sin: renovare; restau-
rare; rursus annctere. Uso: - relaciones in-
ternacionales, necessitdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare.
reaparecer: terum vel rursus apparre. Sin:
dnuo comparre, apparre , parre, exstare,
occrrere, videri, prodire; dnuo in conspectum
venire.
reaparicin: nova appartio. Sin: nova ma-
nifesttio vel vsio; iterata vsio; iteratus visus
(-us m); recrsio; redtio.
rearmar: rursus armare. Sin: arma resmere;
dnuo armis ditare, instrere, munire. Uso: -
una nave, navis armamenta redintegrare, re-
fcere, renovare.
rearme: (accin de rearmar) armaturae re-
novtio. Sin: nova armorum aggertio, coa-
cervtio, collctio, compartio, cumultio,
confltio, praepartio; comparandorum ar-
morum stdium; cpiae armorum apparandae
aestutio, concerttio, furor, insnia // (efecto
de rearmar) novus bllicus apparatus (-us m).
Sin: novi armorum apparatus.
reaseguro: reassecurtio, onis f. Sin: nova
cutio; confirmtio; assecurationis assecur-
tio.
reasumir: resmere vel reassmere. Sin: rur-
sus assmere; terum recpere vel excpere.
reasuncin: resmptio, onis f. Sin: nova as-
smptio; in prstinum statum restittio.
rebaja: mintio, demintio, immintio, onis
f. Sin: dedctio; detrctio; remssio; laxa-
mentum; levamentum. Uso: - de los vveres,
annonae laxtio; - en el pasaje, itneris de-
ductum prtium; - en el precio, prtii min-
tio; hacer alguna - sobre una cosa, liquid
dedcere (vel detrhere) de liqua re; hacer
una - del 5, del 10 %, quinas, denas centsi-
mas partes dedcere de liqua re.
rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
liquid dedcere (vel detrhere) de liqua re.
Uso: - el precio, prtium minere vel immi-
nere; - el precio de los vveres, annonam la-
xare vel temperare.
rebajo: canalis, is m.
rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; la-
mnula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcminis, murtati, csei lamnula; -
de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
cortar en rebanadas, v. rebanar.
rebanador: concisrium, ii n.
rebanar: in frusta secare.
rebautizar: rebaptizare. Sin: terum bapti-
zare.
rebeco: ibex, cis m.
rebelarse: rebellare. Sin: rebellionem fcere.
Uso: - contra uno, rebellare in liquem.
rebelde: adj rebellis, e. Sin: rebellans, antis
mf; indcilis, e // sust rebellis, is m; rebella-
trix, icis f. Sin: rebellans, antis mf; qui, quae
dficit (vel defecit) ab liquo. Uso: - comu-
nistas, rebelles communistici.
rebelde
908
rebelin: rebllio, onis f. Sin: sedtio; defc-
tio. Uso: apresurar una -, admaturare defec-
tionem; inducir a uno a la -, liquem ad
defectionem incitare.
rebobinado: - rpido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algn sitio) resilire. Sin: resultare; repr-
cuti; solo resultare. Uso: rebot la pelota en
el arco, resluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) reperc-
tere. Sin: retndere; rectere.
rebote: (accin y efecto de rebotar) repercs-
sio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pe-
lota, pila solo resultans; de -, recussu;
repercussu o bien se resuelve con resliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resi-
lientem pilam remttere // (fig, de rechazo, de
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effcitur ut ... // (cada uno de los botes
que despus del primero da el cuerpo que re-
bota) resultus, us m.
rebuscado: (afectado) v. esta voz.
recadero: crsitans administer. Sin: privatus
appritor.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in mor-
bum recdere. Sin: in morbum terum inc-
dere; in morbum rursus cdere vel incdere //
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos
de alguna cosa) in liquem recdere. Sin: ad
liquem pervenire vel redundare. Uso: hacer
- la culpa sobre uno, culpam in liquem con-
ferre; que la pena recaiga sobre l mismo,
poena in ipsum rcidat.
recada: relpsio, onis f; relapsus, us m. Sin:
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem
culpam lapsus; repetitum delictum, fcinus,
nefas; incurri en varias - (en la culpa) se-
pius in culpam relapsus est; - en la enferme-
dad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
- en el comunismo, relpsio in communis-
mum.
recalcitrante: reclcitrans, antis. Sin: recu-
sans; detrectans; reluctans; repugnans.
recalentar: recalefcere. Sin: ad saturitatem
(vel ad satietatem) calefcere vel excalfcere.
recamador: plumrius, ii m.
recamadora: plumria, ae f. Uso: - en oro,
aurivestrix, icis f.
recamar: acu pngere vel ornare.
recamo: acu pingendi ars. Sin: plumria ars
// (obra recamada) opus acu pictum.
recapitulacin: recapitultio, onis f. Sin:
collctio; summrium; eptoma, ae f.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
collgere, dcere, expnere; capitulatim
dcere; presse dcere; brviter vel celriter
perstrngere; in pauca referre; summa rerum
cpita retractare vel reptere; rerum cpita
summatim reptere; comprehndere.
recargo: onus neri dditum vel superddi-
tum // (cantidad o tanto por ciento que se re-
carga a algo, especialmente por retraso en el
pago) tributum adiectum. Sin: tributi accs-
sio vel additamentum; supertaxa, ae f; super-
taxtio; taxae additamentum // (Med,
aumento de calentura) febris incrementum.
recaudacin: (accin y efecto de recaudar)
pecniae (vel pecuniarum) exctio, coctio,
collctio, conquistio. Sin: tributorum exctio
// (cantidad recaudada) pecnia exacta,
coacta, collecta; pecniae exactae, coactae,
rebelin
909
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam
pecniam (vel magnas pecnias) fcere, c-
gere, collgere; oficina de la -, exactorum of-
ficina.
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector;
coactor.
recebo: (arena o piedra muy menuda) glrea,
ae f.
recensin: recnsio, onis f. Sin: existimtio;
iudcium; censura; libri existimtio; censura
libri. Uso: - favorable, desfavorable, pti-
mum, pssimum iudcium; hacer la - de un
libro, librum recensere vel recognscere; iu-
dicare de libro; de libro iudcium (vel censu-
ram) fcere, institere; libri censuram
scrbere.
recensionar: recensere. Sin: recognscere;
examinare; perpndere; ponderare.
recepcin: (accin y efecto de recibir) recp-
tio, onis f. Sin: accptio. Uso: - radial, radio-
recptio; recptio radiophnica; - televisiva,
recptio radiotelevisiva // (admisin en un
empleo, oficio o sociedad) admssio, onis.
Sin: assmptio; coopttio // (ceremonia o
fiesta que se celebra para recibir personas)
admssio, onis f. Uso: - oficial, pblica ad-
mssio; pblica ac sollemnis admssio; so-
lemne - de ciudadanos, amigos, colegas ...,
sollemnis civium, amicorum, collegarum ...
admssio; dar una esplndida -, liberalssime
vel honorificentssime coram excpere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel,
empresa, etc., encargado de recibir y atender
a los clientes) recptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde
se inscriben los nuevos huspedes, los con-
gresistas que llegan, etc.) offcium recept-
rium.
receptacin: (acogida) recepttio, onis f.
Sin: recptio // (ocultamiento o encubri-
miento) occulttio, onis f. Sin: celtio.
receptculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptculum,
i n. Sin: conceptculum; conceptus, us m.
Uso: - de basura, receptculum purgamento-
rum // (parte axial de la flor; extremo del pe-
dnculo) receptculum.
receptador: occultator, oris m.
receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: re-
cpere; accpere // (ocultar o encubrir) abs-
cndere. Sin: occultare; recndere; celare.
receptividad: (capacidad de recibir) recept-
vitas, atis f. Sin: receptablitas // (Med, pre-
disposicin a contraer ciertas enfermedades
de carcter infeccioso) propnsio ad certos
morbos contrahendos.
receptor: adj recpiens, entis // (persona que
recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
m. Sin: recpiens, entis m // (dicho de un apa-
rato) receptrium, ii n. Sin: exceptrium; ex-
ceptculum; instrumentum acceptrium vel
receptrium. Uso: - automtico, receptrium
autmatum, automatrium, automticum; -
radiofnico, receptrium radiophnicum;
mchina receptrix radiophnica; - telefnico,
receptrium telephnicum; - de bolsillo, ra-
diophonum manuale vel fundale; - televisivo
de mesa, (receptrium) televisrium men-
sale.
receptora: receptria, ae f. Sin: receptria
vel acceptria sedes.
recesin: recssio, onis f; recessus, us m. Sin:
secssio; decssio; coacta ab pere cesstio;
res oeconmica iacens.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oe-
conmicam iacentem spectans.
recesivo
910
receta: (prescripcin facultativa) graph-
rium, ii n. Sin: praeceptum mdicum vel m-
dici; mdici praescriptum; praescrptio
mdica vel medicamentria; itrica praescrp-
tio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin:
compostio vel rtio (frculi conficiendi).
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, brevirium. Sin:
formularum medicarum codicillus, index
(-dcis m), volumen (-mnis n).
recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de au-
diencia) salutatrium, ii n. Sin: exdrium, ii
n ; salutatrium conclve vel cubculum.
recibimiento: recptio vel accptio. Sin: ad-
mssio.
recibo: (escrito en que uno afirma haber re-
cibido algo) pocha, ae f. Sin: relatria, ae f;
accptio, onis f; acceptiltio vel accepti ltio;
pocha solutae pecniae; acceptae pecniae
testimnium; receptionis scriptura, scheda,
schdula, sngrapha; receptionis declartio,
significtio, testimnium. Uso: talonario de
recibos, apocharum volumen; acusar -, ac-
ceptam pecniam denuntiare; dar un -, apo-
chare; acceptationis ltteras trdere; entregar
un -, pocham subscriptam trdere; acceptam
pecniam referre; escribir, extender un -,
pocham conscrbere licui; acceptum li-
quid testari vel referre; firmar un -, pocham
subsignare.
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum
iteratum) aptablitas (-atis f).
recicable: ad iterandum (vel ad usum itera-
tum) aptus vel idneus. Sin: qui, quae, quod
terum iterumque adhiberi possit.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
apttio.
reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
reiectis uti.
recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
relpsio; reincidntia; morbus recidivus; ite-
rata vel nova lpsio; iteratus vel novus lap-
sus.
recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: con-
saeptum vel conseptum; saepimentum; con-
saeptus, us m.
recioto: (vino espumante de Verona) vero-
nense vinum.
recipiente: receptrium vel exceptrium, ii
n. Sin: receptculum vel exceptculum; ex-
cpulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
crystllinum excpulum; - para guardar con-
servas, salsamentrium; - para guardar resi-
duos, excpulum purgamentrium.
reciprocidad: reciprcitas, atis f. Sin: reci-
proctio; vicissitudo (-dnis f); mtuum; rtio
mtua.
recproco: recprocus, a, um. Sin: mtuus.
recitacin: recittio, onis f. Sin: dctio; or-
tio; pronuntitio.
recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
f. Sin: rcitans.
recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
mismo instrumento) mondia sive -oda, ae f
// (lectura o recitacin de composiciones de
un poeta) recittio, onis f. Sin: crminum re-
cittio.
recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntia-
tivus; declamatrius.
reclamacin: reclamtio, onis f. Sin: expos-
receta
911
tultio. Uso: - de los curdos, reclamtio Cur-
dorum; - de una deuda, exctio // (querella)
querela, ae f. Sin: querimnia. Uso: hacer -
pblicas, querelas pblice testari de + abl;
pblice queri de + abl // (reivindicacin)
vindictio, onis f. Sin: flagittio. Uso: recla-
maciones de la humanidad, flagitationes hu-
manae famliae.
reclamante: adj y sust reclamans vel recl-
mitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso:
muchedumbre de reclamantes, turba recla-
mntium.
reclamar: (protestar) reclamare vel recla-
mitare licui. Uso: - contra las diferencias
entre los sueldos de las mujeres y de los va-
rones, contra differntias inter mercedes fe-
minarum et virorum reclamitare //
(reivindicar) vindicare liquid sibi. Uso: - de-
rechos, iura vindicare // (pedir o exigir con
derecho o con instancia algo) expostulare.
Sin: pscere; depscere, exgere, reptere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum liquo.
reclame, v. publicidad.
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v.
propaganda // (pjaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lcis m.
reclinatorio: reclinatrium, ii n. Sin: genu-
flexrium; gnibus flectendis scabellum;
scamnum gnibus ponendis; scamnum Deo
supplicando.
reclusin: reclsio, onis f. Sin: custdia; cap-
tvitas; carcer, ris m, in crcere detineri.
recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; car-
cerrius; in crcere (vel in custdia, vel in
vnculis) cnditus, detentus, inclusus, clau-
sus; in custdiam (vel in crcerem, vel in vn-
cula) trditus.
reclusorio: reclusrium, ii n. Sin: carcer, ris
m; vncula, orum npl; custdia, ae f.
recluta: (mozo alistado para el servicio mi-
litar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
miles; miles tiro; exrcits vel miltiae tiro.
Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
los reclutas de un ao, v. reclutamiento.
reclutamiento: (accin y efecto de reclutar)
dilectus vel delectus, us m. Sin: mlitum con-
quistio; ad miltiae munus convoctio. Uso:
oficina de -, sttio conquisitionis vel evoca-
tionis // (conjunto de los reclutas de un ao)
conscripti, orum mpl; mlites modo cons-
cripti; novi mlites; tirones mlites; exrcits
vel miltiae tirones.
reclutar: conscribere. Sin: conqurere; mil-
tiae ascrbere; scrbere, conscrbere, lgere
mlites; (mlitum) dilectum habere vel fcere;
conquisitionem gere vel fcere; exrcitum
scrbere vel conscrbere.
recobrarse: (volver en s de una enfermedad)
revalscere. Sin: convalscere; rfici; se ref-
cere // (recuperarse de un dao recibido) ac-
ceptum damnum resarcire.
recogedero: (parte en que se recogen o alle-
gan algunas cosas) collectculum, i n. Sin:
locus in quo dispersa colliguntur // (instru-
mento con que se recogen) collectrium, ii n.
Sin: instrumentum ad res colligendas.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
(utensilio para recoger la basura) v. recoge-
dero.
recogedora: collectrix, icis f.
recogerse: (abstraerse) se collgere vel re-
collgere. Sin: in se ipse secdere; secum
nimo recogitare.
recogerse
912
recogimiento: medittio, onis f. Sin: cogit-
tio; attntio; attntio nimi; cogittio in se
conversa. Uso: - interior, medittio; contem-
pltio; lugar de -, recessus, us m; secessus,
us m; estar en profundo -, in meditatione de-
fixum esse.
recombinacin: Biol recombintio, onis f.
recomendable: commendbilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus.
recomendacin: commendtio, onis f. Uso:
carta de -, ltterae commendatciae, commen-
dattiae, commendatriae.
recomendado: commendatus, a, um. Sin:
laudatus; in prtio hbitus.
recomendante: adj commendans, antis. Sin:
suffrgans; favens // sust commendator, oris
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae li-
quem commendat.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, nimas Deo com-
mendare.
reconcentrado: totus in liqua re. Sin: in co-
gitatione vel in contemplatione alicius rei
defixus.
reconcentrarse: totum esse in liqua re.
reconocer: (distinguir) internscere. Sin:
dignscere; noscitare; crnere, discrnere, se-
crnere // (examinar detenidamente) recog-
nscere // (admitir) admttere Uso: - las
propias obligaciones pecuniarias, suum
nomen admttere; - a uno como jefe, liquem
prncipem habere // (confesar) fateri vel con-
fiteri // (declarar solemnemente) agnscere.
reconocimiento: (accin y efecto de recono-
cer o reconocerse) agntio, onis f. Sin: cogn-
tio; recogntio; explortio; specultio // (gra-
titud) gratus nimus. Sin: grata mens.
reconstituyente: adj corrborans vel rbo-
rans, antis. Sin: rcreans; refciens; reconst-
tuens; vires redntegrans. Uso: cura -, cura
reconsttuens // sust corroboramentum, i n.
Sin: remdium rborans vel corrborans;
ptio tontica; medicina salutem refciens.
reconstruccin: reconstrctio, onis f. Sin:
restittio; reaedifictio; nova constrctio.
Uso: - material, restittio materialis; - ptica,
reconstrctio ptica.
reconstruir: reconstrere. Sin: reaedificare;
terum aedificare.
reconvencin: (accin de reconvenir) admo-
ntio, onis f. Sin: redargtio; obiurgtio //
(Der, demanda contra quien promovi el jui-
cio) reconvntio, onis f. Sin: actionis retrsio;
mtua accustio vel ctio; voctio terum in
ius; ltera in ius voctio.
reconvenir: (censurar, reprender a alguien
por lo que ha hecho o dicho) redargere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar accin
contra quien promovi el juicio) reconvenire.
Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
convenire; crimen nvicem intentare licui.
rcord: summum, i n. Sin: primatus, us m;
principatus, us m; vertex (-tcis m); alicius
rei principatus (-us m); contentionis vel cer-
tminis principatus. Uso: - mundial, primatus
mundanus; principatus in orbe terrarum; hoy
el - del salto de longitud es de ocho metros y
doce centmetros, hodie vertex salts in lon-
gitdinem est octo metrorum et dudecim
centimetrorum (8 m, 12 cm); batir el -, sum-
mum attngere; alicius rei principatum cn-
sequi vel ssequi; detener el -, alicius rei
principatum obtinere, retinere, detinere, con-
servare.
recogimiento
913
recorrido: (accin y efecto de recorrer) per-
curstio, onis f. Sin: decursus, us m // (espa-
cio que ha recorrido, recorre o ha de
recorrer alguien o algo) sptium, ii n // (ruta,
itinerario prefijado) trames, mtis m. Uso: -
ferroviario, trames ferrivirius.
recortaduras: resgmina, um npl.
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n.
Sin: resegmen, mnis n. Uso: - de diario, seg-
mentum e dirio exsectum; - de papel, char-
tae resegmen; - de tejido, txtilis ( vel texti,
vel texts) segmentum // - de tiempo, subsici-
vum vel subsecivum tempus; trabajo hecho
en los - de tiempo, pera (-ae f) subsiciva;
opus (peris n) subsecivum.
recreacin: (accin y efecto de recrear) re-
fctio, onis f. Uso: - espiritual, refctio nimi
// (diversin para alivio del trabajo) relax-
tio, onis f. Sin: relevamen, mnis n; relevtio;
quies; rquies; delectamentum; delecttio //
(juego) ludus, i m. Sin: ldicra, orum npl.
recrear: (crear o producir de nuevo) recre-
are. Sin: refcere; restitere; terum fcere.
Uso: - los espritus abatidos, afflictos nimos
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delec-
tare.
recrearse: recreari. Sin: delectari; nimum
refcere et recreare.
recreativo: ldicer, cra, crum. Sin: delec-
tando idneus; delectandi caus cnditus;
nimum vel nimos relaxans (que descansa),
rcreans vel refciens (que recrea), delectbi-
lis vel delectans (que divierte). Uso: medios
-, auxlia ad nimi relaxationem.
recreo: (accin de divertirse) ludus, i m. Sin:
lsio, onis f; lusus, us m; lusittio; ldicrum;
delecttio; delectamen, mnis n; delectamen-
tum; oblectamentum; quies; rquies. Uso:
sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
nimi // (en los colegios, suspensin de la
clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
Sin: se termin el -!, pausa finita est!; pausa
finitur!
recrudecimiento: recrudescntia, ae f.
Sin: exaspertio; exacerbtio; intntio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recru-
descntia morbi; - del dolor, doloris intntio.
recrudescencia, v. recrudecimiento.
rectangular: rectangularis, e. Sin: rectngu-
lus vel rectingulus; orthognius; rectinguli
formam habens.
rectngulo: adj, v. rectangular. Uso: tringu-
lo -, tringulumrecto ngulo (= con un ngulo
recto) // sust rectngulum vel rectingulum, i
n. Sin: rectagnum; orthognum.
rectificacin: rectifictio, onis f. Sin: corrc-
tio; emendtio; poltio.
rectificador: (Mec, operario mecnico que
maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Sin: corrector // (Electr, aparato que trans-
forma una corriente alterna en corriente
continua) rectificatrium, ii n (fluenti). Sin:
directrium (fluenti).
rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, mquina para rectificar piezas met-
licas) rectificatrium, ii n. Sin: mchina me-
tallis poliendis.
rectificar: rectificare. Sin: corrgere; emen-
dare // (Qum, purificar lquidos por destila-
cin) purgare vel perpurgare. Sin: dnuo
destillare.
rectilneo: rectilneus, a, um. Sin: rectis l-
neis constans // (del carcter o comporta-
miento de las personas exageradamente
rectilneo
914
rectas) immdice vel nimis rectus.
rectitud: prbitas, atis f. Sin: intgritas; ni-
mus probus vel nteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de
vida, proba vita; con -, recte; iuste.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
lnea -, recta vi; rect; in directum // (justo)
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin:
nteger, gra, grum // (porcin del intestino)
interneum, i n. Sin: intestinum rectum.
rector: (persona a cuyo cargo est el go-
bierno y mando de una comunidad, hospital
o colegio) v. director // (superior de Instituto
religioso) superior, oris m. Sin: moderator;
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Mode-
rator Supremus Societatis Salesianae // (su-
perior de un convento) prior, oris m. Sin:
coenbii antistes, sttis m // (prroco o cura
propio) prochus, i m. Sin: crio, onis m //
(persona que rige una universidad o centro
de estudios superiores) rector, oris m. Sin:
moderator. Uso: - de universidad, universita-
tis (studiorum) rector; presidens universita-
tis; presidens universitrius; rector
universitatis; mximi athenaei moderator;
studiorum universitatis moderator; el - mag-
nfico de la universidad, rector magnficus
universitatis.
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rec-
tor) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rec-
toris vel moderatoris munus (-nris n),
offcium, dgnitas // (oficina del rector) rec-
toris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutrnitas. Sin: tempus quo rectoris
munus exercetur.
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris
vel moderatoris (gen); ad rectores prtinens
// (sust, habitacin del prroco en algunos lu-
gares) cria, ae f. Sin: prochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
criae domus vel sedes.
rectora: (empleo, oficio del rector) v. recto-
rado // (jurisdiccion del rector) rectoris iuris-
dctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recuerdo: memria, ae f. Uso: - nostlgico,
memria desidrii plena; perder el -, mem-
riam depnere; transmitir el -, prdere li-
quid memriae // (accin de recordar)
recordtio, onis f // (recordatorio) monumen-
tum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
testimonio de buen afecto) mnemsynum, i
n. Sin: imagncula; memorculum; memo-
riale.
recuperabilidad: recuperablitas, atis f; (en
sentido moral) revocablitas (a vtiis ...); (en
sentido sanitario) sanablitas (a morbo).
recuperable: recuperbilis, e. Sin: recupera-
tivus; (en sentido moral) a vtiis revocbilis,
e; redemptionem admittens; (en sentido sa-
nitario) sanbilis vel servbilis.
recuperacin: recupertio, onis f. Sin: recp-
tio; nova acquistio, compartio; (en sentido
moral) redmptio; a vtiis revoctio vel erp-
tio; ad virtutem redctio; (en sentido sanita-
rio) santio; restittio sanitatis vel
valetdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, -
econmica, incrementum oeconmicum; - de
ciudades, de la libertad, recupertio rbium,
libertatis; comunidades de - de drogadictos,
communitates sanandis homnibus txico de-
pendntibus.
recuperar: recuperare. Sin: reparare; terum
acqurere; (en sentido moral) redmere; a v-
tiis revocare; e vtiis erpere; ad virtutem re-
dcere. Uso: - una posicin, locum reptere.
recurrente: (persona que entabla o tiene en-
rectitud
915
tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin:
postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer
especialmente despus de un intervalo) se-
pius rdiens. Sin: certo tmpore recurrens.
recurso: (medio, expediente) adiumentum, i
n. Sin: subsdium; instrumentum Uso: - au-
diovisuales, instrumenta auditria-visulia; -
didcticos apropiados, apta subsdia ad do-
cendum; - oratorios, adiumenta dicendi; - ra-
diofnicos, subsdia radiophnica; - tcnicos,
subsdia tchnica; no me faltan recursos para
... , mihi adiumenta non desunt ad ...; procu-
rarse recursos para hacer frente a cualquier
contingencia, subsdia comparare ad omnes
res // (bienes, medios de subsistencia) opes,
opum fpl. Sin: facultates, um fpl. Uso: recur-
sos para vivir, vivendi opes vel facultates;
acaparamiento de los -, naturae opes a paucis
avidssime comptae; agotados ya los - de la
patria, exhaustis iam ptriae faculttibus; es-
terilizacin de los -, naturae opes extenuatae;
sin recursos, sine pibus vel faculttibus;
cada cual segn sus propios -, pro sua quis-
que facultate; pro suis quisque pibus // (Der,
apelacin) recursus, us m; recrsio, onis f.
Sin: appelltio; provoctio; libellus appella-
tionis. Uso: entablar -, libellum appellatio-
nis dare vel praebere // - a la anticoncepcin,
anticonceptionis usus.
red: (aparejo hecho con hilos, cuerdas,
alambres, etc., trabados en forma de mallas
para pescar, cazar, cercar, sujetar) rete, is n.
Sin: retculum, i n; retculus, i m. Uso: - ba-
rredera, everrculum; - metlica, rete metlli-
cum; frreum retculum; - de alambre, rete
frreum; - de compra, retculum penurium;
- de pescar, piscatrium rete; sagena, ae f; -
para cazar aves, transenna, ae f ; el que hace
o vende redes, retirius // (conjunto de ele-
mentos organizados para determinado fin)
rete, is n. Sin: intextus, us m. Uso: - ferrovia-
ria, ferriviarum rete; - telefnica, rete tele-
phnicum; filorum rete vocem reddntium; -
televisiva, intextus televisficus; - vial, - de
carreteras, rete viale vel virium; virius in-
textus; viria rtio; la - de los nervios, ner-
vorum implictio // Dep ictus (-us m) vlidus;
v. gol.
redaccin: (accin y efecto de redactar)
scrptio vel conscrptio, onis f. Sin: compos-
tio; confctio; redctio; digstio. Uso: la - de
un diario o de una revista, ephemridis (vel
commentrii vel commentariorum) conscrp-
tio vel compostio // (lugar u oficina donde
se redacta) auctorum vel scriptorum sedes.
Uso: la - de un diario, ephemridis vel dirii
scriptorum sedes // (conjunto de los redacto-
res) scriptores. Sin: compositores; scriptorum
vel compositorum collgium. Uso: la - de un
diario, ephemridis (vel dirii) scriptores vel
compositores; la - de una revista, comment-
rii scriptorum collgium; collgium com-
mentriis conficiendis // consejo de -, (de
diario) consilium ephemridi (vel dirio) ap-
parando, moderando, edendo; (de revista)
conslium commentrio apparando, mode-
rando, edendo; conslium commentriis ap-
parandis, moderandis, edendis; jefe de -,
redactor prnceps (-cpis m); compositorum
caput (-ptis n) .
redactar: scrbere vel conscrbere. Sin: pers-
crbere; compnere; redgere; digrere. Uso:
- un decreto, decretum perfcere, - un diario,
acta diurna edenda curare; dirio edendo
praeesse; - una ley, legem scrbere.
redactor: scriptor vel conscriptor, oris m.
Sin: compsitor; redactor; digestor. Uso: -
publicitario, scriptor nuntiorum laudativo-
rum; - de diario, diarii (vel ephemridis, vel
actorum diurnorum) conscriptor vel compsi-
tor; qui ephemridi edendae peram dat; qui
ephemridem (vel acta diurna) conscribit; qui
actis diurnis edendis praeest; - de peridico,
peridici redactor; - de revista, commentrii
(vel commentariorum) conscriptor vel com-
redactor
916
psitor; - jefe de diario, dirii moderator pri-
mrius; dirii concinnator princeps.
redactora: auctrix, icis f. Sin: redactrix, icis
f.
redada: retis iactus (-us m) vel coniectus (-us
m). Sin: comprehnsio raptim facta. Uso: -
de malhechores, perditorum hminum cap-
tura; scelestorum complrium comprehnsio.
redecilla: retculum, i n; retculus, i m. Sin:
retolum, i n. Uso: - para el cabello, vesica,
ae f.
redencin: redmptio, onis f. Sin: libertio.
redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemp-
trix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el -
(Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris
m; humanae salutis Auctor; humanae Repara-
tor naturae; - del mundo, mundi Redemptor
// adj redemptrius, a, um.
redentorista: redemptorista, ae m. Sin: so-
dalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a
Sanctssimo Redemptore.
redil, v. aprisco.
redimibilidad: redimiblitas, atis f. Sin: re-
demptionis possiblitas.
redimible: redimbilis, e. Sin: redemptbilis.
rdito: rditus, us m. Sin: proventus, us m.
Uso: - de la produccin, proventus produc-
tionis // (inters del dinero) usura, ae f. Sin:
fenus sive faenus, nris n.
redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens;
renascens; renatus; resurgens.
redobladura, redoblamiento: duplictio,
onis f. Sin: gemintio; congemintio; condu-
plictio; reduplictio.
redoble: fragor, ris m. Sin: crpitus (-us m);
strpitus (-us m); snitus (-us m) ; concrep-
tio. Uso: - de tambor, tmpani fragor.
redoma: guttus, i m.
redonda: (Impr, tipo de letra) v. letra.
redondilla: (combinacin mtrica de cuatro
octoslabos) v. cuarteta // (letra redonda) v.
letra.
reducir: (disminuir o aminorar) minere vel
deminere. Sin: dedcere; astrngere, contr-
here. Uso: - al mnimo, liquid minere quo
non minus // (volver algo al lugar donde es-
taba o al estado que tena) redcere. Sin: in
prstinum restitere // - a ceniza, in cnerem
vrtere; - a la miseria, ad inpiam redgere.
reducto: tutculum, i n. Sin: tutamen, mnis
n ; tutamentum // Mil munimentum minus;
propugnculum adiunctum; bllicum recep-
tculum.
reductor: (adj, que reduce o sirve para re-
ducir) rdigens, entis. Sin: mnuens // sust
(apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus)
aptator vel adaptator. Uso: - de presin, ins-
trumentum pressioni minuendae.
redundancia: (sobra o demasiada abundan-
cia de cualquier cosa o en cualquier lnea)
redundntia vel exundntia, ae f // (repeticin
intil de un concepto) redundntia. Sin: ver-
borum vel orationis redundntia; fusa nimis
ortio.
redundante: redundans vel exundans, antis.
Sin: exberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redundar: redundare vel exundare. Sin:
redactora
917
abundare, superabundare, superafflere // (re-
sultar, venir a parar en beneficio o dao de
alguien o algo) - en honor, honori verti; ho-
nori esse licui; esto redunda en su honor,
hoc illi decri est; - en fastidio, fastdio (vel
tedio, vel molstiae) esse licui.
reduplicacin: reduplictio, onis f. Uso: - de
ADN, reduplictio ipsus ADN.
reedicin: nova edtio. Sin: edtio iterata; l-
tera edtio.
reedificacin: reaedifictio, onis f. Sin: nova
aedifictio, ltera erctio.
reeditar: terum vel dnuo dere.
reeducacin: (accin de reeducar) nova edu-
ctio. Sin: ltera instittio; reformtio; emen-
dtio // (conjunto de tcnicas o ejercicios
para recuperar las funciones normales de
una persona) exercittio refectria. Sin: ha-
bilitatis recupertio.
reeducar: rursus educare. Sin: dnuo insti-
tere, clere, fngere; reformare; corrgere //
(volver a ensear, mediante movimientos y
maniobras reglados, el uso de los miembros
o funciones, perdido o viciado por ciertas en-
fermedades) exercendo refcere. Sin: grada-
tim resanare.
reelegibilidad: reeligiblitas, atis f. Sin:
novae electionis idonitas.
reelegible: reeligbilis, e. Sin: terum eligbi-
lis.
reembolsable: refusbilis, e. Sin: repensbi-
lis; restitutionem admittens; restitutioni ob-
nxius; in restitutionem cadens.
reembolsar: refndere. Sin: repndere; per-
slvere; dbitum rddere; aes alienum rd-
dere; dbitam pecniam slvere. Uso: - en
cuotas, pensinibus slvere.
reembolso: refsio, onis f. Sin: repenstio;
persoltio; pecniae reddtio; pecuniria res-
tittio; restitutria soltio; iusti crditi sol-
tio; acceptae pecniae soltio vel restittio.
Uso: - de gastos, smptuum compenstio;
impensa (-ae f) rddita vel reddenda; efec-
tuar el -, pecuniam slvere; aes alienum sl-
vere; dbitum rddere, dbitam pecniam
rddere ; crditam pecniam licui slvere ;
enviar un paquete contra -, fascem mttere
impensis tabellrio solvendis (ab liquo); fas-
cculum mttere solutione tabellrio danda.
reemplazable: permutbilis vel commutbi-
lis. Sin : subrogbilis vel surrogbilis.
reemplazar: surrogare. Sin: supplere; subs-
titere; licui succdere; alicius vicem sup-
plere; locum alicius occupare; in locum
alterus succdere, subintrare, subintroire.
reemplazo: suffctio, onis f. Sin: suppltio;
subrogtio; substittio.
reencarnacin: reincarntio, onis f. Sin: me-
tempsychsis, is f; nova incarntio.
reencarnar: reincarnare. Sin: rursus incar-
nare; -se, reincarnari vel rursus incarnari.
reestructuracin: nova dispostio.
reestructurar: recompnere. Sin: terum
dispnere.
reexaminacin: recogntio, onis f. Sin: nova
considertio; lterum examen.
reexaminar: recognsere. Sin: rursus exami-
nare, perpndere, repndere.
reexpedir: remttere. Sin: rursus mttere.
reexpedir
918
reexportacin: reexporttio, onis f.
refaccin: (alimento moderado para reparar
fuerzas) ientculum, i n. Sin: refctio; cibi
smptio; v. tentempi // (compostura, repa-
racion de lo estropeado) repartio, onis f.
Sin: refctio.
refaccionar: restitere. Sin: refcere; recon-
cinnare; restaurare; v. reparar.
refeccin, v. refaccin.
refectorio: refectrium, ii n. Sin: cenculum;
cenatrium; oecus refectrius.
referee, v. rbitro.
referencia: (noticia o informacin sobre al-
guien o algo) reltio, onis f; relatus, us m.
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod
rliqua referuntur // (relacin, dependencia)
reltio, onis f. Sin: rtio; necessitudo (-dnis
f); respectus, us m; vnculum. Uso: - a Dios,
necessitdinis rtio cum Deo.
referendario: referendrius, ii m.
referndum: plebis scitum. Sin: rogtio; ad
ppulum provoctio; suffrgium ppuli; in-
terrogtio pblica. Uso: - sobre la constitu-
cin europea, suffrgium ppuli de
constitutione europaea; convocar un - popu-
lar, rogare ppulum; disponer un -, suffr-
gium ppuli institere; hacer un -,
suffrgium ppuli fcere; someter el texto de
la constitucin a un -, textum legis funda-
mentalis ad suffrgium ppuli deferre.
refinacin: poltio, expoltio, perpoltio, onis
f. Sin: exactio; purgtio; politura; purgatura.
refinado: (sobresaliente en una condicin
buena) excellens, entis. Sin: minens;
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus;
(dicho de persona solamente) perhumanus;
perurbanus // (fig, astuto, malicioso) astutus,
a, um. Sin: cllidus; vafer; dolosus; versutus.
refinamiento: exactio, onis f. Sin: purgtio;
poltio, expoltio, perpoltio; perfctio.
refinar: polire, expolire, perpolire. Sin: pur-
gare, expurgare.
refinera: fbrica eliquatria. Sin: officina
licui rei purgandae vel expoliendae. Uso: -
del azufre, del azcar, del oro, de la plata,
etc., officina slphuri, sccharo, oro, argento,
etc. purgando vel expoliendo; - del petrleo,
ergastrium petrleo (vel leo terrgeno) pur-
gando.
reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
proiectrium; lucis proiectrium; lucis
proiector vel repercussor (apparatus); lumi-
nare repercussrium; spculum lucem reflec-
tens; lampas (-dis f) vel lumen (-mnis n)
revrberans; lampas lucem prociens vel re-
vrberans. Uso: - elctrico, pharus elctrica;
lampas elctrica vi acta lucis fasces pro-
ciens.
reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
reverberatus; resliens. Uso: luz -, lumen re-
percussum.
reflejar: reflctere. Sin: referre; rddere; re-
verberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
el lago, doms imginem lacus rcipit, red-
dit, refert; estas cifras reflejan el estado fi-
nanciero, hae notae aerrium reddunt; el
alma se refleja en los ojos, nimus per culos
(vel ex culis) minet.
reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
involuntrius. Sin: su sponte factus // (acto
reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
reflexus; involuntria nervorum agittio.
reexportacin
919
Uso: - condicionado, incondicionado, refle-
xus condicionatus (vel condicionalis), abso-
lutus vel non condicionatus // (destello, luz
reflejada por un objeto) repercussus, us m.
Sin: repercssio; reverbertio; lux reflexa vel
remissa.
reflexin: (accin y efecto de reflexionar) co-
gittio vel recogittio, onis f. Sin: medittio;
commenttio; delibertio; considertio; refl-
xio. Uso: - ontolgica, reflxio ontolgica; -
psicolgica, reflxio psycholgica; - pblica,
reflxio pblica; despus de madura -, re di-
ligenter perpensa ; re attente considerata; con
-, cogitate; considerate; prudenter; sin -, in-
considerate; tmere // (accin y efecto de re-
flejar o reflejarse) repercssio, onis f. Sin:
repercussus, us m; reverbertio; reflxio.
Uso: - parcial, total, repercssio partialis, to-
talis; - del sonido, phonocmpsia, ae f; sono-
rum repercssio; v. fonocmptica.
reflexionar: deliberare.
reflexivo: (de persona) consideratus, a, um.
Sin: prudens; cautus; circumspectus; medita-
tivus; ad meditationem proclivis; cautus in
decernendo; nihil tmere agens; natur cogi-
tabundus // Gram reflexivus, a, um. Sin: re-
fractivus; retransitivus.
reflorecimiento: reflortio, onis f. Sin: nova
flortio // fig renovtio, onis f. Sin: recretio;
redintegrtio; instaurtio vel restaurtio; no-
vtio; restittio. Uso: - de las letras, de las
ciencias, de las artes, litterarum, scientiarum,
rtium renovtio vel instaurtio; - de las cos-
tumbres cristianas, christianorum morum
instaurtio; - de los estudios, novtio vel re-
novtio studiorum; - de las virtudes, virtu-
tum redintegrtio; novi virtutum flores.
reflujo: recessus, us m. Sin: decessus;
recessa, ae f; amptis, is f. Uso: flujo y -,
accessus et recessus; aestus martimi
accedentes et recedentes, aests (vel
estuum) accessus et recessus; durante el
- de la marea, recedente aestu.
reforestacin: silvarum redintegrtio. Sin:
rborum restittio; rborum complanttio vel
constio; silvarum refctio; rborum culturae
renovtio.
reforestar: arbribus redonare. Sin: terum
arbustare vel silvscere; rursum arbribus
vestire; rborum culturam renovare; silvas re-
fcere vel reparare; campos (colles, montes)
silvis vestire, revestire, tgere, retgere.
reforma: (accin de reformar o reformarse)
reformtio, onis f. Sin: emendtio; corrctio,
repartio; renovtio; rerum muttio; in mlius
redctio. Uso: - agraria, emendtio agricultu-
rae; - de las costumbres, morum reformtio;
- democrticas, econmicas, reformationes
democrticae, oeconmicae; - escolar, refor-
mtio scholaris; studiorum rationis innovtio;
studiorum rtio ac disciplina innovata; stu-
diorum rtio novis consliis elaborata; - evan-
glica, reformtio evanglica; - internas,
reformationes internae; - litrgica, reformtio
litrgica; - militar, miltiae rtio novis cons-
liis fulta; - poltica, nova rei pblicae instituta
legesque; - religiosa, reformtio religiosa; sa-
crorum emendtio vel instaurtio; relgio in
prstinum restituta; - tributaria, nova tributo-
rum descrptio constituta // hacer la - escolar,
studiorum rationem ac disciplinam innovare;
hacer la - poltica, novis lgibus ac institutis
rem pblicam ordinare; reclamar - polticas,
reformationes polticas postulare; hacer una
- religiosa, sacra mundare // (religin refor-
mada; Iglesias protestantes) reformtio, onis
f. Uso: - luterana, lutherana sacrorum
constittio; - evanglico-luterana, reformtio
evanglico-lutherana; v. protestantismo.
reformado: adj reformatus, a, um. Sin:
correctus; emendatus // sust reformatus, i m.
reformado
920
Sin: ssecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli
...
reformador, ra: reformator, oris m; reforma-
trix, icis f. Sin: emendator; corrector; instau-
rator. Uso: - religioso, religionis reformator;
sacrorum corrector et emendator.
reformar: reformare. Sin: emendare; corr-
gere; in mlius mutare. Uso: - el Estado,
novis institutis ac lgibus rem pblicam
instaurare; - el propio pensamiento, sentn-
tiam suam retxere.
reformativo: reformatrius, a, um. Uso: de-
liberaciones -, deliberationes reformatriae.
reformatorio: sust reformatrium, ii n. Sin:
emendatria domus; aedes peris corrigendis
// adj reformatrius, a, um. Sin: emendat-
rius.
reformismo: reformismus, i m. Sin: refor-
mistarum doctrina vel fctio (faccin, bando,
partido). Uso: - poltico, politicarum refor-
mationum stdium; publicarum mutationum
praedictio.
reformista: reformista, ae m. Sin: refor-
mismi sectator, defensor, praedicator. Uso: -
poltico, politicarum reformationum fautor;
publicarum mutationum suasor.
refraccin: refrctio, onis f. Sin: reverber-
tio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m);
lux repercussa; radiorum duplictio, reper-
cussus, repercssio. Uso: - atmosfrica, re-
frctio atmospherica.
refractar: (dicho de rayos luminosos) reflc-
tere. Sin: reverberare; reperctere; replicare;
refrngere; resilire. Uso: - los rayos, radios
refrngere vel replicare.
refractario: refractrius, a, um. Sin: refrin-
gens.
refracto: refractus, a, um. Sin: repercussus;
reflexus; reverberatus.
refrangibilidad: refringiblitas, atis f.
refrangible: refringbilis, e. Sin: repercuss-
bilis; reverberbilis.
refrendacin: authentictio, onis f. Sin: au-
thenticitatis approbtio, confirmtio, testtio;
contrascrptio; subscrptio; ltera obsigntio.
refrendar: authenticare. Sin: approbare; con-
firmare; recognscere; authnticum fcere
vel rddere; authnticum declarare.
refrescadura: refrigertio, onis f. Sin: frigi-
dtio; refrigescntia.
refrescante: refrgerans, antis. Sin: refrige-
ratrius; refrigerativus; refrigerosus.
refrescar: (renovar, reproducir una accin;
renovar un sentimiento, dolor o costumbre
antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restau-
rare; refcere. Uso: - el recuerdo de alguna
cosa o de alguien, memriam redintegrare
alicius rei vel alicius; - algo en la memoria
de uno, redgere liquid in memriam alic-
ius; - una llaga, vulnus refricare // (atempe-
rar, moderar o disminuir el calor de algo)
refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, n-
mios calores temperare; la verdolaga re-
fresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
refrgerat intestina // (intr, templarse o mode-
rarse el calor del aire) refrigscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitscere coe-
pit; nimii calores remiserunt.
refresco: (bebida fresca o fra) refrgerans,
antis n. Sin: ptio (-onis f) refrgerans, refri-
geratria, refrigerativa, refrigeratrix; frgida,
ae f; ptio frgida. Uso: tomar un - en el bar,
reformador
921
potionem frgidam in thermoplio smere //
(alimento moderado que se toma para forta-
lecerse y continuar en el trabajo) v. refrige-
rio // (pequea fiesta o agasajo en que se
toman cosas apetitosas de comer y beber)
gusttio, onis f. Sin: gusttio dulciria; cup-
pdiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cup-
pdia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los
amigos, amicos potinibus cuppediisque re-
creare.
refrigeracin: refrigertio, onis f. Sin: frigi-
dtio; refrigescntia. Uso: - de los cilindros,
cylindrorum refrigertio; - por agua, refrige-
rtio aquria vel per aquam; - por aire, refri-
gertio per rem.
refrigerador: (adj y sust) refrgerans, antis //
(aparato e instalacin para refrigerar) refri-
geratrium, ii n. Sin: frigidrium.
refrigeradora, v. frigorfico.
refrigerante: adj refrgerans, antis. Sin: fri-
gorficus; refrigerativus; frigidrius; refrige-
ratrius // (aparato que sirve para enfriar un
producto cualquiera) v. refrigerador.
refrigerar: refrigerare. Uso: - los miembros
en el agua, membra refrigerare aqu // refri-
gerarse: refrigerari. Uso: - a la sombra o en
el agua, umbr aquve refrigerari.
refrigerativo: refrgerans, antis. Sin: refrige-
ratrius. Uso: bebidas -, refrigerntia, ium
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refri-
gerntia; remdia refrigerntia.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigrium, ii n. Sin: refrigertio.
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel
sub umbra // (alimento moderado que se
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectincula, ae f. Sin: gusttio;
gustum, i n; gustus, us m; convivolum; pran-
dculum; prandolum; cnula; liquid cibi.
Uso: tomar un -, gustare; merendare; liquid
cibi attngere vel cpere // (alivio o consuelo)
levamen, mnis f. Sin: levamentum; solcium
vel soltium; solamen, mnis n; solamentum.
Uso: procurar - a alguien, licui levamento
esse.
refuerzos: (tropas que se suman a otras para
aumentar su fuerza) auxlia, orum npl. Sin:
subsdia, orum npl; auxilirii mlites, vel au-
xilirii, orum mpl. Uso: enviar -, cpias sub-
sdio mttere.
refugio: (asilo, amparo) refgium, ii n. Sin:
perfgium; suffgium; receptrium vel re-
ceptculum; asylum; latbulum. Uso: - an-
tiareo, suffgium antiarium; - contra las
incursiones areas, adversus aronvium in-
cursiones perfgium, refgium, receptcu-
lum; receptculum areis (vel aronvium)
incrsibus cavendis; - antiatmico, suff-
gium antiatmicum vel antinucleare; - at-
mico, suffgium atmicum vel nucleare; -
montano, montanum refgium, deversoro-
lum, hospitolum; - de los soldados, mlitum
receptculum.
regadera: nasiterna vel nassiterna, ae f. Sin:
stula; alvolus. Uso: regar con una -, nassi-
tern irrigare.
regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
glycyrriza, ae f. Sin: glycurhtia; liquirtia //
(trozo de la raz de esta planta) radix
glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhzi-
nus.
regalo: donum, i n. Sin: munus, nris n. Uso:
- de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
donum dare; artculo para -, apophorticum,
i n; apophoreta, orum npl.
regaina: severa corrctio.
regaina
922
regar: irrigare. Sin: irrorare; aqu asprgere
vel consprgere.
regata: (carrera entre varias lanchas)
cymbarum (vel scapharum, vel lntrium) cer-
tamen (-mnis n) vel certtio (-onis f). Sin:
cymbarum cursus (-us m); remigntium cer-
tamen // (carrera entre varias embarcaciones
ligeras) certamen nuticum. Sin: navicula-
rum certamen vel certtio; navigiorum vel n-
vium certamen // - con veleros, con buques
de vela, certamen curss velfici; certamen
nvium velivolarum; certamen navigiorum
velis instructorum.
regatear: contndere de prtio.
regencia: (accin de regir o gobernar) dirc-
tio, onis f. Sin: curtio; procurtio; adminis-
trtio. Uso: - de un Estado, rei pblicae
administrtio; civitatis procurtio // (go-
bierno de un Estado durante la menor edad
del soberano) (vicria) regni procurtio; con-
sejo de -, supremum conslium regno re-
gendo; supremum regno administrando
conslium // (cargo de regente) regentis dg-
nitas, auctritas, munus.
regenerar: (renovar moralmente) regene-
rare. Sin: recreare; resuscitare; rursus gene-
rare.
regente: regens, entis m. Sin: rector, oris m
(vicrius); procurator; administrator; mode-
rator; negotiorum gestor.
regicidio: regicdium, ii n.
rgimen: rgimen, mnis n. Sin: forma; dis-
ciplina; rctio; administrtio; moderamen,
mnis n; modertio; procurtio; imprium.
Uso: - capitalista, plutocrtia, ae f ; - central,
rgimen centrale; - colonial, rei pblicae co-
lnica (vel colnico more) administrtio; rei
pblicae administrtio formam coloniarum
rferens; - comunista, rgimen communsti-
cum; - corporativo, consociata collgia r-
tium artificumque; - democrtico, rgimen
democrticum; populare rgimen; ppuli do-
minatus (-us m); popularis civitatis rgimen;
- fascista, rgimen lictrium; lictria dcio;
fascale rgimen; fasclium dcio; - hitleriano,
polticum systema hitlerianum; - monr-
quico, rgius dominatus; rgium imprium
vel rgimen; - parlamentario, rgimen parla-
mentare; - poltico, - de un Estado, rgimen
polticum; civitatis genus (-nris n); pblicae
administrationis forma; pblicae rei forma;
rerum publicarum rctio; - presidencial, r-
gimen praesidiale; - republicano, imprium
populare; - totalitario, tyrnnicum civitatis
imprium // - diettico, diaeta, ae f. Sin: vic-
ts rtio; diaettica curtio // Gram constrc-
tio, onis f.
regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
n. Sin: lgio, onis f. Uso: - de artillera, regi-
mentum tormentrium; - de caballera, regi-
mentum equitats; - de infantera,
regimentum peditats; pditum lgio; que
forma parte del -, legionrius // fig agmen,
mnis n. Sin: turma.
regin: (divisin territorial) rgio, onis f.
Uso: - centrales, septentrionales, regiones
centrales vel mdiae, septentrionales; -
pobre, rgio pauper vel inops // (Zool, cada
una de las partes en que se considera divi-
dido el exterior del cuerpo) zona, ae f. Uso: -
ilaca, zona coxalis.
regional: regionalis, e. Uso: gobierno -, ad-
ministrtio regionalis.
regionalismo: (vocablo o giro privativo de
una regin determinada) regionalismus, i m
// (dicho de doctrina poltica y social) rtio
regionalis // (amor o apego a su regin) re-
gionis prpriae stdium.
regionalista: regionalista, ae m. Sin: regio-
regar
923
nalismi fautor, cpidus, studiosus; regionis
prpriae fautor // adj ad regionis prpriae st-
dium ttinens.
regionalizacin: ad ius regionale accommo-
dtio.
regionalizar: ad ius regionale accommodare.
regir: Gram recpere. Sin: exgere; rgere.
Uso: cum rige el ablativo, cum rcipit
(vel xigit, vel regit) ablativum.
register (Inform), registro, registrar(se): sust
regestrum, i n // tr nomen ddere vel profiteri.
registrable: aptus vel idneus ad referendum
in tbulas // (grabable) incisrius, a, um (in
magnetophnio).
registrador: (el que tiene por oficio regis-
trar) contrascriptor, oris m // (persona que
est a la entrada o puerta de un lugar para
reconocer los gneros y mercaderas que en-
tran o salen) scrutator, oris m.
registrar: (examinar con detencin una
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari;
inspcere // (transcribir en los libros de un re-
gistro pblico las resoluciones de la autori-
dad o los actos jurdicos de los particulares)
pblice inscrbere. Sin: liquid in acta referre
vel mttere; pblicis ltteris mandare; in tbu-
las pblicas (vel in tbulis pblicis) referre;
in albo descrbere; in album referre; in tbu-
las vel in album transferre // (poner de mani-
fiesto las mercancas para que sean
examinadas o contadas) aestimandas merces
patefcere // Ling, - una voz en el dicciona-
rio, vocbulum ingrere, insrere, recpere //
(grabar) incdere.
registro: tbulae, arum fpl. Sin: comment-
rius, ii m; commentrium, ii n; commentrii,
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl;
libellus, i m; album, i n; codex, dcis m. Uso:
- civil, angraphe, es f; cvium album vel
index (-dcis m); liber cvium index; pblicae
cvium tbulae; criae offcium registratio-
nis; incolarum civitatis rerumque familirium
tabulrium; del - civil, anagrphicus; - pbli-
cos, pblicae tbulae; - de apuntes, advers-
ria, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
los impuestos, tabellae tributriae; - de tarje-
tas, chartotheca; - de una administracin,
chartae (-arum fpl) negotiales; tbulae vel c-
dices rerum administrandarum; anotar en un
-, in albo descrbere; in album ascrbere vel
referre; in tbulas referre, conferre, ascrbere,
exscrbere, perscrbere; tbulis mandare; in
libellum (in tbulas, in commentrios, in
acta) referre; anotar en el - civil, in cvium
album referre; in pblicas cvium tbulas re-
ferre; inscribir bienes en los - pblicos, in p-
blicas tbulas bona referre vel descrbere;
tener un -, commentrium (vel tbulas, vel ra-
tionem) confcere; tener los - de comercio,
tbulas rationum descrbere // (departamento
de la administracin pblica) civicarum
rerum officina // (timbre de voz o sonido)
tonus, i m // (pieza de rgano) pinna, ae f //
(accin de registrar) v. inspeccin.
regla: (instrumento) rgula, ae f. Uso: - gra-
duada, rgula in gradus diducta; - de madera,
lgnea rgula // (norma) lex, legis f. Sin: rtio,
onis f; norma; rgula; praescriptum, praecep-
tum; praecptio. Uso: - emprica, praeceptum
ex rerum usu sumptum; - gramatical, gram-
mtica lex, grammticae norma, rgula, prae-
ceptum, praescriptum; grammaticorum lex
vel praescriptum; grammticum praeceptum;
grammtica praecptio; - sintctica, syntaxis
praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel ra-
tiones; reglas de acentuacin, v. acentuacin
// (ley universal que comprende lo sustancial
que debe observar un cuerpo religioso) r-
regla
924
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, rgula
Sancti Benedicti.
reglamentacin: ordintio, onis f. Sin: ordo;
rtio.
reglamentar: normis constitere. Sin: ordi-
nare; rdine pnere; (rem) dispnere, distri-
bere.
reglamentario: legtimus, a, um. Sin: regu-
laris, e; ex instituto.
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dnis m;
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis
vel carcerria disciplina; - escolar, lex scho-
lstica; lex quae in scholis exercetur; ordina-
tiones scholsticae vel scholares; - vial,
ordintio viria.
regresin: regressus, us m. Sin: regrssio, re-
trocssio, onis f.
regresivo: regrdiens, entis. Sin: regressivus.
regreso: (en sentido propio y figurado) re-
gressus, us m.
regulable: moderbilis, e.
regulacin: tempertio, onis f. Sin: moder-
tio; moderamen (-mnis n). Uso: - trmica,
caloris tempertio.
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator;
dispsitor; temperator. Uso: plan -, rtio
(-onis f) aedificatria; rtio aedifcia
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mnis
n. Uso: - del sonido, moderamen snitus; - de
velocidades, rota moderatrix velocitatum;
moderamen velocitatis.
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirgere; or-
dinare; temperare // (ajustar una cosa) ordi-
nare. Uso: - el reloj, horolgium diligenter
vel diligntius ordinare; - los precios, prtia
continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: so-
dalis religiosus; religiosus alicius rdinis so-
dalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legtimus; compsitus. Uso: ejr-
cito -, iustus exrcitus; gobierno -, iustum
vel legtimum imprium // (fijo) fixus, a, um.
Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus rditus // (uni-
forme, sin cambios grandes o bruscos ) ae-
qualis vel aequbilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequbilis. Uso: movimiento
-, motus aequbilis; motus certus et aequbi-
lis.
regularidad: (calidad de regular) regulri-
tas, atis f. Sin: aequablitas; ordo; rtio; iusta
rtio vel conformtio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
vel astrorum; - de los fenmenos naturales,
vicissitdines rerum et rdines; - del movi-
miento, aequablitas mots; motus aequbilis;
motus certus et aequbilis; - del pulso, ae-
quus vel stbilis arteriarum pulsus; - de vida,
vitae rtio bene ac sapienter instituta; - en la
modulacin de la voz, vocis conformtio; con
-, ratione et vi (con mtodo); guardar una
gran - en la conducta, recte atque rdine f-
cere // (puntualidad) diligntia, ae f. Uso: con
la mayor -, diligentssime // (justa propor-
cin) commditas, atis f. Sin: equitas; con-
venintia; congruntia. Uso: - de miembros,
commditas et equitas membrorum // (ade-
cuada disposicin) compostio, onis f. Sin:
conformtio; concinntio. Uso: - de una fi-
gura geomtrica, symmtria, ae f; - de una
frase, compostio; - de miembros, apta mem-
brorum compostio; - de rasgos, (recta) line-
amentorum conformtio; congruntia et
aequlitas prtium; convenintia prtium; -
en la colocacin de las palabras, verborum
conformtio (justa colocacin); verborum
concnnitas (simetra) // (exacta observancia
de la regla o instituto religioso) observntia,
reglamentacin
925
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (per-
feccin que resulta de observar las reglas es-
tticas) perfctio, onis f. Sin: absoltio;
perfctio atque absoltio. Uso: - de una obra
literaria, elegntia.
regularizacin: ad ius dispostio. Sin: ad
legem conformtio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispnere,
conformare.
regularmente: (comnmente) generliter.
Sin: regulriter; plerumque; persaepe. Uso:
condiciones - reiteradas, condiciones regu-
lriter iteratae // (conforme a reglas) ad
legem; recte; rdine.
rehabilitacin: rehabilittio, onis f. Sin: cu-
rtio // fig famae reddtio, redintegrtio, re-
novtio; infmiae detrctio; ad (vel in)
ntegrum restittio; in pristinum restittio.
Uso: - en el honor, in prstinam dignitatem
(vel in prstinum honorem) restittio.
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hbilem
rddere; in prstinum statum restitere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem
restitere // rehabilitarse, bonam sibi famam
reconciliare vel redintegrare.
reimpresin: reimprssio, onis f. Sin: ltera
imprssio. Uso: - de la primera edicin, nova
imprssio primae editionis.
reimprimir: reimprmere. Sin: terum (rur-
sus, rursum, dnuo) imprmere; terum typis
imprmere; terum typis remandare, exa-
rare, descrbere, exscrbere.
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formo-
sitatis regina; - del trigo, de la manzana, etc.,
regina frumenti vel trtici, mali, etc. // (pieza
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
nis f (ac Amzonem vel Amzona).
reinar: regnare. Sin: imperare; rgere. Uso:
- interinamente, regnum nterim tractare.
reincidencia: reincidntia, ae f. Sin: iterata
lpsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fcinus (-nris n), scelus (-lris n), delictum.
Uso: - en el pecado, sepius iteratum pecca-
tum; - en la enfermedad, in morbum relp-
sio.
reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
-, recidivae febres; pecador -, recidivus pec-
cator; ser -, terum delnquere; idem fcinus
renovare; in eandem culpam plries relabi;
sepius in idem crimen relabi.
reincorporacin: recorportio vel reincorpo-
rtio, onis f.
reincorporar: recorporare vel reincorporare.
Sin: rursus incorporare; dnuo corporare; te-
rum cooptare; redintegrare.
reingreso: iterata ingrssio. Sin: iteratus in-
gressus (-us m) vel intritus (-us m).
reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y ve-
getal, regna animale et vegetale.
Reino Unido de Gran Bretaa: Regnum
Unitum Britnniae.
reinsercin: iterata insrtio (-onis f).
reinsertar: terum insrere.
reintegrable: redintegrbilis vel reintegrbi-
lis, e. Sin: reinstaurbilis.
reintegracin: redintegrtio, onis f. Sin: res-
tittio; restaurtio; in ntegrum restittio; in
prstinum revoctio.
reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:
reintegrar
926
restaurare; in ntegrum restitere; in prsti-
num revocare.
rer: ridre. Uso: - a carcajadas, effuse ri-
dere; - para sus adentros, occulte maligneque
subridere.
reivindicable: vindicbilis, e. Sin: repetbi-
lis, flagitbilis (reclamable); recuperbilis
(recuperable).
reivindicacin: vindictio, onis f. Sin: repe-
ttio; recupertio; vindciae, arum fpl. Uso: -
de la libertad, libertatis vindictio; - de los
bienes, vindictio bonorum; hacer muchas -,
multa reptere; no hacer ninguna -, nullam
rem flagitare; tratar de apoderarse de algo
por una injusta -, iniustis vindciis liquid p-
tere.
reivindicar: vindicare liquid sibi vel ad se.
Sin: liquid reptere, flagitare, recuperare.
Uso: - un derecho, ius vindicare, reptere,
prsequi; - el antiguo dominio sobre el mar,
martimum imprium recuperare vel recpere;
- el honor de uno, alicius famae conslere;
- la libertad del pueblo, ppulum in liberta-
tem vindicare vel reptere.
reinvidicatorio: vindicationis (gen). Sin:
repetitionis, recuperationis (gen); ad vindica-
tionem (vel ad repetitionem, vel ad recupera-
tionem) spectans.
reja: (red de barras de hierro, que se pone
en las puertas, ventanas y otras partes, para
adorno, seguridad y defensa) clathri vel cla-
tri, orum mpl. Sin: cataracta, ae f; cancelli,
orum mpl; transenna, ae f. Uso: rejas de hie-
rro, clathri frrei; ventana con -, clatrata fe-
nestra; fenestra clathris munita; proveer de
rejas , clatris munire vel cludere.
rejilla: (celosa o reja pequea que cierra al-
gunas aberturas) transnnula, ae f. Sin: ret-
culum, i n; retculus, i m // (redecilla para
poner el equipaje en los vagones de ferroca-
rril, en los mnibus ...) retculum vel retcu-
lus. Sin: retinculum; retinculum (vel rete)
sarcinrium // (parte de las hornillas y hor-
nos que sostiene el combustible) cratcula, ae
f; cratculum, i n.
rejuela: (reja pequea) v. rejilla.
relacin: (correspondencia o trato) reltio,
onis f. Sin: rtio; necessitudo (-dnis f); com-
mrcium; coninctio; vnculum. Uso: - afec-
tiva, caritatis necessitudo; - amistosas,
rationes amicales; buenas - con ..., bonae
coniunctiones cum + abl; - carnal, carnalis
reltio; - cientficas, doctorum mtuae ratio-
nes; - comerciales, mercatriae relationes;
negotiationum rationes; mtua commrcia;
- conyugales, maritales amplexus; - diplo-
mticas, rationes vel relationes diplomticae;
pblicae rationes vel necessitdines; pbli-
cae necessitdinis rationes; legationum com-
mrcia; - diplomticas con la Santa Sede,
rationes (vel civitatum coniunctiones) cum
Apostlica Sede; pblicae necessitdinis ra-
tiones cum Apostlica Sede; - diplomticas
entre la Sede Apostlica y Rusia, pblicae ne-
cessitdinis rationes inter Sedem Apostli-
cam et Rssiam; - epistolar, epistularum
commrcium; - fortuitas, connexiones sive
conexiones fortutae; - futuras, relationes fu-
turae; - homosexuales, rationes homosexua-
les; - humanas, humanae necessitdines; -
internacionales, pblicae Civitatum rationes;
rationes pblicae inter nationes; res rationes-
que inter nationes; pblicae rationes quae
inter nationes intercedunt; - interpersonales,
inter personas necessitdines; - jurdicas, re-
lationes iurdicae; - lgica, reltio lgica; -
normales, relationes normales; - pblicas,
pblicae rationes; pblicae necessitdinis ra-
tiones; - real, reltio realis; - recprocas de
convivencia, mtua commrcia in humano
convictu; - sociales, relationes sociales; - de
rer
927
amistad, amictiae necessitudo vel coninc-
tio; amictia et coninctio; - de vecindad, vi-
cinitatis coninctio // contraer relaciones
con uno, cum liquo rationem contrhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in
amictia cum liquo; amictiam cum liquo
grere; tener - con alguien, cum liquo ratio-
nem habere; consuetdine uti cum liquo;
tener - comercial con alguien, negtium ha-
bere cum liquo; se da una - recproca, rec-
proca reltio habetur // (trato de carcter
amoroso) coninctio, onis f. Uso: entablar
una - sexual, coniunctionem sexualem inire
cum + abl // (conexin) reltio, onis f. Sin:
coninctio; respectus, us m. Uso: entablar re-
laciones de ayuda, coniunctiones auxiliares
inire // (relato, exposicin, informe) reltio,
onis f; relatus, us m. Sin: narrtio, renuntitio,
expostio (rerum gestarum, dictorum ...).
Uso: - escrita, scripta reltio; - radiofnica,
reltio radiophnica; hacer una -, relationem
fcere vel proferre // con - a, quod prtinet
vel ttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum.
relacional: necessitdinis (gen). Uso: esen-
cial dimensin -, essentialis necessitdinis
rtio.
relche, v. relajacin.
relais, v. rel.
relajacin: (accin y efecto de relajar o rela-
jarse, en sentido de descanso o esparci-
miento) relaxtio, onis f. Sin: laxamentum,
remssio; oblecttio. Uso: - fsica, crporis
(vel vrium) remssio, defctio, immintio; -
espiritual, nimi (vel mentis) relaxtio, laxa-
mentum, remssio // - moral, dissoltio, onis
f. Sin: mores lapsi ad molltias; nimi rems-
sio et dissoltio; nimi remssio ac lxitas;
nimi debilittio, deblitas, infrmitas. Uso: -
de la disciplina, disciplinae remssio, incria,
neglegntia; remssior disciplina, - en la pie-
dad, en la caridad, pietatis, caritatis lnguor;
petas, critas lnguens, languescens, defer-
vescens.
relajante: refectrius, a, um. Sin: relaxandi
vim habens; (espiritualmente) nimum (vel
mentem) laxans, levans, llevans, rcreans.
relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el nimo
con el juego, laxare nimum lusu; - el ardor
de la virtud, virtutis stdium laxare vel remt-
tere; - la disciplina, disciplinam remttere vel
debilitare; - las costumbres, mores remissos
(vel resolutos) rddere.
relajarse: (en el sentido de distraer o espar-
cir su nimo) relaxare nimum. Sin: relaxari
nimo; relaxare se liqua re (- con alguna
cosa) vel ab liqua re (dejando a un lado al-
guna cosa) // (- en la vida espiritual) nimi
torpre (vel languore) ffici. Sin: languori
(vel torpri, vel neglegntiae) se dare.
relanzamiento: (reactivacin) novus impul-
sus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
m).
relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) recere. Sin: retor-
quere; responsrie cere.
relativamente: comparate. Sin: ad liquid
quod prtinet, ttinet; ratione hbita alicius
rei. Uso: - al hijo, ad flium quod prtinet; -
a lo que escribes, quod scribis; - a las propias
fuerzas, pro suis cuiusque vribus; - a los pro-
pios medios, pro sua cuiusque facultate.
relatividad: relatvitas, atis f. Uso: teora de
la -, theria relativitatis.
relativismo: relativismus, i m. Uso: - espiri-
tual, relativismus spiritalis; - tico, relativis-
mus thicus; - que predomina
incontrovertible, relativismus, qui aperte do-
relativismoe
928
minatur; relativismus incontradicibilis.
relativista: sust relativista, ae m // adj rela-
tivsticus, a, um.
relativo: (que guarda relacin con alguien o
con algo) ad liquem vel ad liquid prtinens
// (no absoluto) ideas -, notiones, quae colla-
tione (vel comparatione) hbita intellegun-
tur; velocidad -, velcitas comparative dicta
// Gram relativus, a , um. . Uso: pronombre -,
pronomen relativum.
relator, ra: relator, oris m; relatrix, icis f //
(informador, ra) nntius, ii m; nntia, ae f.
relax, v. relajacin.
rel: Electr commutamen, mnis f. Sin:
instrumentum elctricum temperatrium.
relectura: iterata lctio // (nueva interpreta-
cin) nova interprettio.
releer: relgere. Sin: terum lgere.
relevador, v. rel.
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo
(-dnis f); pondus (-dris n); grvitas.
relevante: gravis, e. Sin: grandis; notbilis;
magni momenti vel pnderis; consideratione
dignus.
relicario: (lugar donde se guardan las reli-
quias) reliquirium, ii n // (estuche) reliqui-
rium, ii n. Sin: reliquiarum cpsula, theca,
custdia.
relieve: (labor o figura que resalta sobre el
plano) eminntia, ae f. Sin: prominntia;
proiectura, ae f; proiectus, us m. Uso: - en
mrmol, ex mrmore prominntia // (gra-
bado, esculpido) alto -, emblema, atis n;
ctypum opus (peris n); bajo -, caelamen,
mnis n; crusta, ae f ; caelatum opus; prs-
typon, i n; bajo - cincelado, toreuma, tis n;
caelatura; ctypon, i n; anaglyptum vel ana-
glpticum opus (en pl anaglypta, orum); eff-
gies (-i f) minens; imago ( -gnis f) ctypa
// esculpir, modelar en -, liquid ita sclpere,
effngere, ut lia in umbris, lia in eminntia
videantur // (fig, importancia) momentum, i
n. Sin: grvitas. Uso: personaje de -, vir cla-
rus vel clarissimus; amplssimus vir; vir auc-
toritate gravis; poner algo de -, liquid in
lucem proferre; liquid in lmine pnere; li-
quid illustrare; gravitatem (vel momentum)
alicius rei proferre vel extllere.
religin: (sentimiento y culto religioso) rel-
gio, onis f. Sin: cultus, us m; sacrorum ritus
(-us m). Uso: - heterodoxa, relgio hetero-
doxa // (orden, instituto religioso) relgio,
onis f. Sin: ordo, dnis m; congregtio reli-
giosa vel monstica. Uso: - benedictina, rel-
gio benedictina.
religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregacin religiosa) sanctimonialis, is f.
Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis mlier; sacra virgo; virgo de-
vota; virgo Deo devota; mlier religiosa; m-
lier Deo consecrata.
religiosidad: religisitas, atis f.
religioso: (piadoso, que practica la religin)
religiosus, a, um. Sin: pius; religionis colens;
religionis praeceptis obtmperans. Uso: prc-
ticas -, religiones // (que pertenece a una
orden o congregacin religiosa) religiosus, i
m. Sin: religiosus sodalis; pius vir religiosus;
vir Deo consecratus.
reliquia o reliquias: relquiae, arum fpl. Sin:
lipsana, orum npl. Uso: besar las -, relquias
venerari osculando.
relativista
929
rellano: praecnctio, onis f. Sin: scalarum
arola; scalarum arola intercalaris.
reloj: horolgium, ii n. Uso: - atmico, ho-
rolgium atmicum; - despertador, horol-
gium expergficum; v. despertador; -
elctrico, horolgium elctricum; - electr-
nico, horolgium electrnicum; - hidrost-
tico, - de agua, clpsydra, ae f ; horolgium
hydrostticum vel hydrulicum; horolgium
aqutile vel aqurium; horolgium ex aqua; -
solar, solrium, ii n; horolgium solrium vel
solare // - de arena, horolgium arenrium
vel ex arena; - de bolsillo, horolgium gest-
bile, manuale, portbile; - de cuarzo, horol-
gium qurzicum vel e quarzo; - de pared,
horolgium pnsile; - de pndola, horol-
gium oscillatrium; horolgium perpend-
culo actum; horolgium perpendculi
libramento actum; - de precisin, chronme-
trum, i n; perfectus horarum index; - de pul-
sera, horolgium brachiale vel bracchiale;
horolgium armillare; - de repeticin, horol-
gium sonbile, sonans, sonax (-acis); - de
ruedas, horolgium rotale vel rotbile // dar
cuerda al -, horolgium intndere vel retor-
quere; horolgii machinationem instrere vel
gere; horolgio machinationem dare; el -
falla, horolgium aberrat vel mentitur; fun-
ciona el -?, estne horolgium in actu?; mira-
mos el - para saber qu hora es, horolgium
inspcimus, ut sciamus, quota sit hora; poner
el - en hora, horolgium ordinare, temperare,
accommodare, instrere, compnere; mi -
anda, marcha bien, horolgium meum recte
metitur; adelanta, velcius vel cius move-
tur; atrasa, retardatur vel lntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minu-
tis ctius progrditur; va diez minutos atra-
sado, decem minutis retardatur; se par,
sbstitit vel cnstitit; dsiit moveri.
relojera: (arte de hacer relojes) ars horol-
gia conficiendi. Sin: ars horolgica vel horo-
logiria // (taller donde se hacen relojes)
horologiorum fbrica vel officina // (tienda
donde se venden) horologiorum taberna.
relojero: (el que hace relojes) horologirius,
ii m. Sin: horologiorum rtifex (-fcis m), fa-
bricator, pifex (-fcis m) // (el que los vende)
horologiorum vnditor, negtians, negotiator
// (el que los repara) horologiorum refector.
remanencia: Fs remanntia, ae f.
remanente: rliquum, i n.
remango: replicatura, ae f vel replictio, onis
f. Sin: reflxio; recollctio; invrsio.
remanso: aqua stagnans.
rematar: (tirar al arco, en el ftbol) follem
(vel pilam) in portam icere vel mttere.
rembolso, v. reembolso.
remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refcere;
reparare; concinnare; reconcinnare.
remendn: veteramentrius, ii m. Sin: sarci-
nator, oris m; sarctor; refector; reparator.
Uso: sastre -, constor, oris m; zapatero -, ve-
teramentrius sutor.
remera: (prenda de vestir) intrula, ae f.
remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
icis f. Sin: remex, -mgis m; rmigans, antis.
Uso: banco de los -, transtrum, i n.
remesa: (remisin que se hace de una cosa)
mssio, onis f. Uso: - de dinero, pecniae ms-
sio; pecnia missa; - de dinero por cheque,
pecniae mssio per mandatum nummrium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
missa.
remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: refc-
remiendo
930
tio, reconcinntio, onis f.
remise: coche de -, autoraeda meritria. Sin:
autocinetum meritrium.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis;
qui mittit ltteras.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi c-
pulus; pala del -, palma vel plmula, ae f //
Dep remgium, ii n; remigtio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, cer-
ttio. Uso: practicar el -, remigare.
remocin: (de cosas, sobre todo de vehcu-
los) abltio, onis f // (privacin de cargo o
empleo) privtio, onis f. Sin: amtio vel re-
mtio; destittio.
remolacha: beta, ae f. Sin: betceus, i m; beta
vulgaris vel ptula. Uso: cultivo de -, betarum
cultura.
remolachero: (persona que se dedica al cul-
tivo de remolacha) betarum cultor.
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: tra-
hens; tractrius; remulco trahens // sust re-
mulcator, oris m. Sin: currus (-us m)
remulcans vel tractrius; currus remulco tra-
hens // (embarcacin que remolca) navis vel
navgium remulcans. Sin: navis vel scapha
tractria; navis remulco trahens; linter ad
naves remulco adducendas.
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedcere
vel trhere. Uso: cable de -, remulcum; veh-
culo remolcado, currus (- us m) remulcatus.
remolino: vertex vel vortex, tcis f.
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n;
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte.
remonta: (compostura del calzado) anterio-
ris clcei refctio.
rmora: (pez marino) rmora, ae f. Sin:
echenis, nedis f; remligo, gnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rmora, ae f.
Sin: mora; impedimentum; retardtio; trdi-
tas; repgulum, i vel repgula, orum.
remordimiento: conscintiae morsus (-us
m). Uso: sentir -, conscintiae morsu cruciari.
remplazable, v. reemplazable.
remplazar, v. reemplazar.
remplazo, v. reemplazo.
remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lu-
crativus; fructuosus; lucrosus.
renacentista: adj anagenticus, a, um. Sin:
ad renascntiam ttinens // sust renovationis
homo; homo novus.
renacimiento: (accin de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovtio (-onis f); nova
natvitas; ad vitam restittio vel revoctio.
Uso: el - de la vegetacin, renascentes herbae
// (actividad nueva dada a las artes o cien-
cias) renascntia, ae f. Sin: reviviscntia; re-
genertio; renovtio; recretio; restaurtio;
renovata alcritas. Uso: - artstico, literario,
poltico, restittio rtium, litterarum, rei p-
blicae; - del latn y griego, latinitatis et grae-
citatis renovtio // (perodo histrico del
siglo XVI) anagnesis, is f. Sin: renascntia;
renascntia litterarum; renatae vel renovatae
ltterae; ltterae redintegratae; renatae vel re-
novatae artes; renatae (renovatae, renascen-
tes, reviviscentes) artes ac ltterae; aetas
renatarum litterarum et rtium; aetas e renas-
cntibus (vel e reviviscntibus) rtibus nun-
cupata; aetas, quae a renascntibus rtibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascn-
tiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-
remise
931
terarum ingnia; desde el comienzo del -,
inde a renatis seculo XV ltteris; ab exrdio
vel a primrdiis renatarum litterarum; desde
la poca del -, ab aetate litterarum redinte-
gratarum; despus del -, post renatas seculo
XV ltteras; post renatas latinas ltteras; post
renatas vterum ltteras artesque; en el per-
odo del -, renatarum litterarum tmpore; flo-
rescntibus de ntegro ltteris; ltteris
renovatis.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riones).
Uso: enfermedad -, nephropatha, ae f.
rendez-vous, v. cita, entrevista.
rendicin: (accin y efecto de rendir) expug-
ntio,onis f. Uso: - de una plaza, ppidi ex-
pugntio // (accin y efecto de rendirse)
dedtio (licui vel ad liquem). Uso: - incon-
dicional, dedtio sine ulla condicione; acep-
tar la - de uno, liquem in deditionem
accpere vel recpere; obligar a uno a la -, li-
quem ad deditionem redgere; liquem in (vel
ad) deditionem impllere vel compllere //
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de
cuentas, rationum reddtio (-onis f). Sin: ac-
cepti et expensi rtio.
rendimiento: rdditus vel rditus, us m. Sin:
proventus, fructus, us m.
rendirse: dedi vel se ddere licui. Sin: in de-
ditionem venire, deditionem subire; fcere
deditionem licui vel ad liquem; arma tr-
dere.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix,
icis f. Sin: abdicator; desertor; apstata, ae m.
renegador: abnegator, oris m.
renegociar: dnuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fcere (cum liquo de liqua
re); (licui) novas condiciones propnere.
rengln: lnea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: -
por -, per sngulos versus; escribir dos - a
uno, liquid litterarum ad liquem dare; leer
entre renglones, plus quam significatur in-
tellgere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
ne ltteram) quidem scrbere; una carta de
pocos -, ltterae paucorum vrsuum.
reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
- hembra, tarandrus fmina; - macho, taran-
drus mas (maris m); de -, tarandrnus.
renombrado: famosus, a, um. Sin: cleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; n-
clitus; insignis, e; fam ingens vel praestans;
notssimus.
renombre: nomen vel renomen, mnis n.
Sin: fama, glria, laus, celbritas, opnio.
Uso: de gran -, magnae opinionis; de - inter-
nacional, internationliter notssimus; adqui-
rir -, famam cnsequi.
renovable: renovbilis vel innovbilis. Sin:
iterbilis; iterationem vel continuationem ad-
mittens.
renovacin: renovtio, vel novtio, vel inno-
vtio, onis f. Sin: redintegrtio; instaurtio
vel restaurtio. Uso: - democrtica, renovtio
democrtica; - disciplinaria, disciplinae
instaurtio; - doctrinal, doctrinae redintegrtio;
- de las costumbres cristianas, christianorum
morum renovtio; - de los juegos, instaurtio
ludorum; secreto de la -, ntima renovationis
vis.
renovador, ra: renovator, vel novator, vel in-
novator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instau-
rator; restitutor; redintegrator // adj
novationem prmovens; novandi vim ha-
bens; progressum inducens vel sscitans.
renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
rditus, us m. Sin: proventus, us m; vectgal,
renta
932
alis n. Uso: - neta, slidi rditus mpl; la eco-
noma es una gran -, magnum vectigal est
parsimnia; - del petrleo, petrlei rditus;
constituir una - vitalicia, rditus ad vitae tem-
pus duraturos institere // (beneficio anual)
pnsio, onis f. Sin: nnuum, i vel nnua,
orum; nnua pecnia. Uso: sealar una - a
alguien, nnuam pecniam statere licui //
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel predii merces //
(deuda pblica) pblica nmina.
rentabilidad: rentablitas, atis f.
rentado: (que tiene renta para mantenerse)
qui redtibus fruitur // (que disfruta de un se-
guro social) pensionrius cautionis socialis.
rentar: rditum vel proventum prere.
rentista: (persona que recibe renta) reditu-
rius, ii m; redituria, ae f.
renuncia: abrenuntitio, onis f.
renunciante: renntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntia-
tor, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae
de suo iure cedit.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimt-
tere. Uso: - al cargo, mnere se abdicare; - a
cargos civiles, civlibus offciis renuntiare.
renunciatario: renuntiatrius, ii m. Sin: is,
cuius in favorem liquis renuntiat.
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (lae-
sae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majes-
tad, maiestatem ledere vel minere.
reforo: rhephorus, i m; rhephorum, i n.
regrafo: rhegraphum, i n.
reojo: mirar de -, limis aspcere, intueri,
spectare; limis culis aspcere; obliquis cu-
lis aspcere // (fig, mirar con enfado o pre-
vencin hostil) liquem despcere.
reologa: rheolgia sive -loga, ae f.
remetro: rhemetrum, i n.
reoscopio: rheoscpium, ii n.
restato: rhestatum, i n; rhestatus, i m.
reparacin: repartio, onis f. Sin: restittio;
redintegrtio, refctio; sartura. Uso: - de
culpa, satisfctio.
reparar: reparare. Sin: refcere; restitere;
restaurare. Uso: - carreteras, stratas restit-
ere; v. refaccionar.
reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesdium, ii n. Sin: munimen, mnis n; mu-
nimentum; tutela; defnsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
reparticin: (accin y efecto de repartir) di-
gstio, onis f. Sin: distribtio; divsio // (de-
pendencia en una organizacin
administrativa) pars administratria.
repartir: (distribuir algo dividindolo en
partes) distribere. Sin: divdere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
deben recibir) rddere. Sin: trdere. Uso: -
cartas, ltteras rddere; epstulas trdere //
(cargar una contribucin o ganancia por
partes) vectgal distribere.
reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: rea; rgio, sctio, sttio, onis f. Uso:
- de reanimacin, sttio redanimationis // (ac-
cin y efecto de repartir) tradtio, onis f. Uso:
- de cartas, perltio cursualis; epistularum vel
litterarum tradtio.
rentabilidad
933
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire
viam vel iter; viam reptere; iter relgere; -
por una calle, redire viam // (recorrer lo que
se ha estudiado) recensere. Sin: reptere.
Uso: - las lecciones, dictata secum reptere;
memri recensere dictata; - mentalmente las
reglas, praecepta reptere // (volver a mirar,
examinar o registrar una cosa) recognscere;
reclere // (volver a explicar la leccin) rur-
sus vel dnuo explicare. Sin: lectionem re-
lgere, reclere; terum lectionem lgere //
(- en su mente, en su memoria) recogitare.
Sin: reclere; liquid memri vel nimo re-
ptere; secum revlvere; secum recogitare de
liqua re; liquid cum nimo revlvere;
secum nimo reputare. Uso: repaso conmigo
toda mi jornada, totum diem meum scrutor
// (reconocer muy por encima un escrito, pa-
sando por l la vista ligeramente o de co-
rrido) liquid strictim (vel cursim) lgere.
Uso: - un libro, librum strictim attngere.
repasata, v. regaina, reprimenda.
repaso: (accin y efecto de volver a pasar)
retrnsitus, us m. Sin: retranstio, onis f; rdi-
tus, us m; redtio; iteratum trnsitus; recursus,
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto
o estudiado) recnsio, onis f. Sin: relctio; re-
pettio; itertio; retractatus, us m (el repetir);
recenstio, onis f (el releer). Uso: doy un - a
la parte que he de declamar, tero declama-
tionis partem // (reconocimiento de algo des-
pus de hecho, para ver si le falta o sobra
algo) recogntio, onis f. Sin: recnsio.
repatriacin: (regreso espontneo a la pa-
tria) remigrtio, onis f. Sin: in ptriam rditus
(-us m) vel revrsio; domum redtio // (devo-
lucin de un extranjero al pas de origen) in
ptriam remssio vel restittio.
repatriar: (regresar a la patria) repatriare.
Sin: remigrare; domum redire; in ptriam re-
dire, reverti, se recpere; ptriam reptere //
(devolver algo o a alguien a su patria)
domum remttere. Sin: in ptriam redcere
vel restitere.
repercusin: repercssio, onis f; repercussus,
us m. Sin: resulttio; reverbertio; resonntia;
redundtio; redundntia.
repercutir: (intr, rebotar) reprcuti. Sin: re-
ferri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
el sonido repercute, sonus resultat // (tr, -
rayos, sonidos, etc.) reperctere. Sin: rever-
berare; rddere, regrere; referre; reflctere;
remttere; replicare. Uso: - los rayos, rdios
replicare vel reverberare; - la voz, vocem re-
mttere, reiectare, reperctere // (Med, recha-
zar, repeler, hacer que un humor retroceda o
refluya hacia atrs) repllere. Sin: recere;
nxios humores lio avrtere // (recaer sobre)
recdere. Sin: redundare; redire (in liquid vel
in liquem). Uso: el castigo (de alguien) re-
percute sobre su familia, poena in eius fam-
liam rcidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infmia ad amicos redundat.
repertorio: (lista de obras dramticas que
habitualmente ejecuta un artista) repert-
rium, ii n // (coleccin de obras o noticias)
index, dcis mf. Sin: thesaurus.
repeticin: itertio, onis f. Sin: repettio.
repetidamente: iteratim. Sin: terum iterum-
que; terum atque terum; terum ac sepius;
saepe sepius; crebro; frequenter.
repetidor: (alumno que repite un curso) v.
repitiente // (el que repasa a otro la leccin)
repettor, oris m. Sin: submagister; promagis-
ter; subsidirius vel domsticus magister;
hypodidscalus // Telec amplificatrium
instrumentum // (TV, emisor de dbil poten-
cia, que retransmite los programas difundi-
dos por una estacin principal) sttio
repetidor
934
mutatria. Sin: apparatus mutatrius.
repetir: iterare.
repetitivo: iterativus, a, um.
repique: sacri aeris concentus; sacrorum
aerum concentus. Sin: campani aeris concen-
tus.
repisa: plteus, i m.
repitiente: adj rpetens, entis. Sin: terans //
sust alumnus rpetens (scholam); eiusdem
scholae iterator.
replicar: replicare. Sin: iterare; reptere;
respondere.
repoblacin: incolarum redintegrtio.
repoblar: novis ncolis frequentare.
repollo: brssica capitata vel cumana.
reportaje: reltio, onis f. Uso: - fotogrfico,
scriptum photographmatis illustratum.
reporter, v. reportero.
reporterismo: (oficio de reportero) relatoris
munus (-nris n) // (informacin periodstica)
reltio, onis f (diurnorum reltio; diurnorum
nntii vel nntia, si se trata de diarios; com-
mentariorum reltio; commentariorum nntii
vel nntia, si se trata de revistas).
reportero: relator, oris m. Sin: auceps (-cpis
m) notitiarum (cazador de noticias). Uso: -
de diario, diurnorum vel diurnrius relator;
nuntiorum explorator; - de radio, relator sta-
tionis radiophnicae; - de revista, commen-
tariorum relator; - de televisin, relator
stationis televisficae; - grfico, relator pho-
tgraphus vel photogrphicus; photodiurn-
rius; - fotgrafo intruso, reptcius imginum
auceps.
reposera: sella dormitria. Sin: sella flexbi-
lis, flxilis, plictilis; reclnis sella; flxile ac
plictile subsllium; scimpdium vel oblonga
ac plictilis sella; sedile (-is n) cubitrium.
reposicin: repostio, onis f.
repositorio: repositrium, ii n. Sin: recept-
culum; reconditrium.
repostera: (oficina donde se fabrican con-
fituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confite-
ra, pastelera // (despensilla en que se
guardan provisiones de esta clase) cellrium,
ii n. Sin: prompturium vel promptrium; c-
llula penaria vel penuria; cllula promptu-
ria // (lugar donde se guardan los objetos del
servicio de la mesa) armrium, ii n. Sin: arca;
repositrium; armrium prompturium; v.
aparador.
repostero, v. confitero, pastelero.
represalia: represliae, arum fpl. Sin: hosti-
mentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus
represaliarum; derecho de -, clarigtio, onis f;
ius represaliarum; por -, ttulo represaliarum;
clarigationis caus; hacer represalias, vim vi
repllere; pria pribus respondere; par pro
pari referre.
represaliar: represliis uti (contra liquem).
Sin: represliis plctere (vel affcere) li-
quem.
representacin: (accin y efecto de repre-
sentar) repraesenttio, onis f. Sin: descrptio;
reltio. Uso: - grfica de un plano, descrptio
aedificandi // (figura, imagen o idea que sus-
tituye a la realidad) effgies, i f. Sin: imago,
gnis f. Uso: - pictricas, formae ac figurae //
(obra dramtica) spectculum, i n. Sin:
repetir
935
spectamen, mnis n; fbulae ctio; exhibtio
spectculi; ludus scenicus. Uso: - religiosa,
spectculum sacrum; sacer ludus scenicus //
(hecho de representar a una casa comercial)
negotiorum procurtio // (cuerpo de repre-
sentantes) v. delegacin // - proporcional,
procurtio proportionalis.
representador: repraesentator, oris m. Sin:
repraesentans.
representante: (persona que hace las veces
de otra) vicrius, ii m; vicria, ae f. Uso: ser
el - de alguien, alicius vice (vel offcio, vel
prtibus) fungi; alicius personam grere; ser
el - de la ciudad, de una firma o sociedad co-
mercial, de una sociedad civil, civitatis, so-
cietatis (nminis), collgii personam grere
// (persona que representa a un ausente,
cuerpo o comunidad) repraesentans, antis m.
Sin: legatus vel delegatus, i m; curator vel
procurator, oris m; nntius; orator. Uso: - del
drama ingls, repraesentans drmatis nglici;
- del rey, regis legatus; - de una empresa, so-
cietatis bonis gignendis procurator; represen-
tantes de otras Iglesias cristianas,
repraesentantes aliarum ecclesiarum christia-
narum; representantes de varias naciones y
gobiernos, repraesentantes variarum natio-
num regiminumque; representantes de todos
los partidos, repraesentantes mnium factio-
num politicarum; enviar a uno como -, li-
quem legare; liquem legatum mttere //
(persona que gestiona los contratos y asun-
tos profesionales) curator negotiorum. Uso:
ser el - de uno, de una firma o sociedad, ali-
cius, societatis (vel nminis) negtia (vel ra-
tiones) procurare // (el que sirve de modelo,
de ejemplo) exemplar, aris n. Sin: auctor;
princeps. Uso: noble - de su ciudad, egrgius
auctor civitatis suae; el principal - de la de-
mocracia, homo florens prae cteris in ra-
tione populari; - de la poca antigua,
exemplar aevi prioris; el ms autorizado - de
la filosofa contempornea, princeps huius
aetatis philosophorum; mal - de la latinidad,
malus auctor latinitatis // (sostenedor, parti-
dario) auctor, oris m. Sin: cgnitor. Uso: el -
de una idea, de un parecer, sentntiae auctor
vel cgnitor // (actor o actriz) actor, oris m;
actrix, icis f. Sin: scenicus, i m; scenica, ae
f.
representar: (hacer presente algo) reprae-
sentare // (actuar en nombre o por cuenta de
otro; hacer las veces de otra persona o co-
lectividad) alicius vice (vel mnere) fungi;
alicius vicrius sum // - los intereses de al-
guien, alicius negtia procurare // (ejecutar
una obra de teatro) fbulam dare, gere, pe-
rgere // (interpretar un papel de una obra
dramtica) alicius personam grere vel
gere // (informar, referir) referre. Sin: renun-
tiare.
representativo: (que se puede tomar como
representacin de otra persona o cosa) re-
praesentativus, a, um . Sin: signficans; signi-
ficativus // (caracterstico, ejemplar,
modlico) praecpuus, a, um. Sin: excellens;
princeps (-cpis) // rgimen -, forma rei p-
blicae repraesentativa.
represin: reprssio, onis f. Sin: corctio;
cohibtio; refrentio.
represivo: repressivus, a, um. Sin: rpri-
mens; corcitivus; corcitrius. Uso: medida
-, corctio.
reprimenda: reprehnsio, onis f. Sin: obiur-
gtio; severa corrctio.
reprimido: repressus, a, um. Sin: corcitus;
cohbitus; refrenatus.
reprobado: (censurado) vituperatus, a, um.
Sin: exprobratus; reprehensus; correptus //
(que no aprob un curso o examen) reproba-
tus, a, um. Sin: improbatus. Uso: alumno -,
reprobado
936
alumnus improbatus.
reprochar: liquem reprehndere vel obiur-
gare. Sin: liquem verbis increpare, increpi-
tare, corrpere, exprobrare.
reproduccin: (accin y efecto de reproducir
o reproducirse) genertio, onis f. Sin: procre-
tio; progenertio, regermintio. Uso: - por
segmentacin, scissipritas, atis f; segment-
ria procretio vel genertio; genertio per
scissionem hbita; tcnicas de - artificial,
modi generationis artificiosae // (cosa que re-
produce o copia un original) exemplum, i n.
Sin: exemplar, aris n. Uso: una - fotogrfica
del Cdice B, exemplar Cdicis B photogr-
phice expressum // (copia de un texto, una
obra u objeto de arte) imago, gnis f.
reproducible: regenerbilis, e. Sin: rursus
producbilis; potis effingi vel xprimi.
reproducir: (volver a producir o producir de
nuevo) regenerare. Sin: procreare; rursus pro-
dcere // (volver a hacer presente lo que
antes se dijo o aleg) reptere. Sin: adem
dcere vel fcere // (sacar copia de un origi-
nal) imitari. Sin: exprmere.
reproductivo: reproductivus, a, um. Sin: ad
gignendum vel ad procreandum aptus.
reprueba: novum argumentum. Sin: crtior
probtio.
reps: crispum, i n. Uso: - de seda, crispum
sricum.
repblica: (como Estado) res pblica vel res-
pblica, vel Respblica. Sin: cvitas. Uso: -
autnoma, provncia lbera; - comunistas o
socialistas, pblicae res communsticae vel
socialsticae; - democrtica, popularis res p-
blica; - federal, res pblica foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pblica
praesidialis vel praesidalis // - Democrtica
Alemana, Res pblica Democrtica Germ-
nica; - Federal de Alemania, Foederata Res
pblica Germnica; - Arabe Unida, Resp-
blica Arbica Unita; - Federal de Austria,
Res pblica Foederatarum Austriae Civita-
tum; - Centroafricana, Respblica Africae
Mdiae; - Popular China, Res pblica Popu-
laris Sinensis; - de Colombia, Columbiana
Respblica; - de Sudfrica, Respblica Afri-
cae Australis.
republicanismo: rei pblicae stdium.
republicano: (dicho del ciudadano de una
repblica) republicanus, i m. Sin: rei pbli-
cae civis // (partidario de este gnero de go-
bierno) rei pblicae studiosus, fautor,
propugnator. Sin: popularis imprii (vel po-
pularis rei pblicae) fautor, assertor; commu-
nis libertatis studiosus vel amans; is, cui a
repblica nomen.
repuesto: piezas de -, partes subsidiriae, ad-
ditciae, supervacneae.
repulgo, v. dobladillo.
requesn: cogulum, i n. Sin: lac coagula-
tum; meta (-ae f) lactis; cogulum recoctum;
coacti lactis massa; cocta massa csei re-
cocta.
requisar: exqurere. Sin: expostulare, ex-
gere.
requisicin: conquistio, onis f.
requisito: condcio, onis f. Sin: res necess-
ria.
requisitoria: accustio, onis f. Sin: crimin-
tio; criminosa ortio.
resarcible: reparbilis, e. Sin: qui (quae,
reprochar
937
quod) potest sarciri, resarciri, reparari.
resarcimiento: satisfctio, onis f. Sin: com-
penstio; restittio; medela damni.
resarcir: resarcire vel sarcire. Sin: reparare;
refcere; damna sarcire vel compensare.
resbaladero: (adj, resbaladizo) v. esta voz //
(lugar resbaladizo) lbricum, i n // (paraje
en que hay hielo para resbalar) glcies con-
sistens.
resbaladizo: lbricus, a, um. Sin: lpsilis; l-
bilis. Uso: de un modo -, lbrice.
resbaln: lapsus, us m. Sin: lpsio, prolp-
sio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps
(-ciptis).
resbaloso, v. resbaladizo.
rescate: (accin y efecto de rescatar) re-
dmptio, onis f. Sin: libertio // (dinero con
que se rescata, o que se pide para ello) pr-
tium, ii n (pro redemptione).
rescindir: rescndere vel scndere. Sin: dis-
slvere; abrogare; rritum fcere. Uso: - un
contrato, pactionem rescndere.
resea: (accin y efecto de resear) recnsio,
onis f; recensus, us m. Sin: recogntio;
descrptio; numertio; reltio. Uso: - cronol-
gica, nottio tmporum // (narracin sucinta)
brevis reltio, expostio, narrtio // (informa-
cin crtica o comentario sobre una obra li-
teraria o cientfica, etc.) commentrium, ii n;
commentrius, ii m. Sin: iudcium; recogn-
tio; censura; v. recensin // (revista que se
hace de la tropa) mlitum lustrtio.
reserva: (cuerpo de tropas) subsidirii, orum
mpl. Sin: auxlia vel subsdia, orum npl; m-
lites subsidirii vel auxilirii; cpiae subsi-
diriae // (guardia o custodia) - monetaria,
nummi repsiti; aerrium cnditum; - met-
lica, subsidiria vis metalli; - de oro, cndi-
tum auri aerrium; pretisius aerrium //
(porcin de superficie que se protege) saep-
tum, i n. Sin: loci reservati; loca reservata.
Uso: - nacional, parque nacional, saeptum
pblicum; saeptum beluarum plantarumque;
- de caza, ventio reservata; fines venatrii;
privata venationis loca // (territorio reser-
vado) - de indios, autchtonum terra prpria
// (Dep, jugador que aguarda para actuar)
vir vel lusor subsidirius // (excepcin) ex-
cptio, onis f. Uso: - mental, tcita excptio;
epichia; interprettio restrictiva.
reservacin: (accin y efecto de reservar) re-
servtio, onis f // (reserva de habitaciones, de
localidades para un espectculo) praenot-
tio, onis f. Sin: praesigntio; v. prenotacin.
reservado: (que se reserva o debe reser-
varse) reservatus, a, um. Sin: repsitus, se-
psitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
sitios -, loci reservati; loca reservata // (ca-
llado; reacio en manifestar su interior) tci-
tus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
(cauteloso) cautus, a, um // (prudente, cir-
cunspecto) circumspectus. Sin: prudens; mo-
destus; verecundus.
reservar: reservare. Sin: sepnere, repnere;
excpere, excldere; destinare. Uso: hacerse
-, condcere; me hice - un camarote en el
Queen Mary, domnculam vel cllulam
conduxi navis Reginae Marae.
resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gra-
vdine vel pitut affectus, correptus, labo-
rans // (sust, catarro, constipado) v. estas
voces.
resfro: pituta, ae f. Sin: gravedo; destilltio;
perfrctio; cpitis gravedo. Uso: agarrar un -,
perfrictionem sibi contrhere.
resfro
938
resguardar: saepire. Sin: protgere; munire.
residence (house) : diaeta deversria
disiuncta.
residencia: (lugar en que se reside, casa, do-
micilio) commortio, onis f. Sin: sedes, is f;
domiclium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundria; -
para menores, commortio minribus hosp-
tium praebens; permiso de -, permssio resi-
dntiae vel habitandi; vnia commorandi //
(casa suntuosa) residntia, ae f. Sin: mnsio.
Uso: - del presidente, residntia presidis; -
de los reyes, residntia regum // (centro hos-
pitalario en el que hay enfermos internados)
v. hospital.
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel do-
miclii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum
domorum spectans.
residente: resdens, entis. Sin: cmmorans;
sedem vel domiclium habens.
residual: resduus, a, um. Sin: rliquus.
residuo: resduum, i n. Sin: rliquum; res-
dua, orum npl. Uso: - qumicos, resdua che-
miclia; - radiactivos, resdua radiactiva;
purgamentum radioactivum.
resignado: ptiens, entis. Sin: aequus; ac-
quiescens; tlerans; pacatus; quietus; sorte
sua contentus.
resignarse: acquiscere. Sin: obtemperare;
parre; bsequi; aequo nimo ferre, pati, to-
lerare. Uso: - a las circunstancias, tmpori
cdere vel parre; - a la propia suerte, fortu-
nae (suae) succmbere; in sua sorte quis-
cere; - a la voluntad de alguien, licui (vel
alicius voluntati) bsequi; - a la voluntad de
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare
vel compnere; se fue resignado, aequo
nimo biit; no -, no saber - a algo, liquid
iniquo nimo ferre; liquid aegre (vel mo-
leste, vel grviter) ferre.
resina: resina, ae f. Uso: - sinttica, artificial,
resina synthtica, artificialis, artificiosa, arte
facta.
resistencia: (accin y efecto de resistir o re-
sistirse) resistntia, ae (contra + ac) f. Sin:
obstntia; rensus, us m; frmitas, firmitudo
(-dnis f); constntia; patintia; tencitas.
Uso: - armada, resistntia armata; - fsica,
crporis patintia; sin -, sine ulla resistntia;
sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
resistntiam aptus adversus + ac // (conjunto
de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resistntia, ae f // Electr re-
sistrium, ii n. Sin: rhephorum, i n; rhe-
phorus, i m.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resis-
tens // (que pertenece a la resistencia) resis-
tens, entis.
resistir: resstere. Uso: - a la demagogia, de-
maggiae resstere.
resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fasccu-
lus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascculus chartae epistolaris.
resoli o resol: roslium, ii n. Sin: ros (roris
m) solis; dulcssima aromtica ptio.
resolver: (desatar una dificultad o dar reso-
lucin a una duda) reslvere. Sin: slvere,
exslvere. Uso: - un problema, un enigma,
quaestionem, aenigma slvere; quaestionis,
aengmatis nodum expedire vel exslvere.
resonador: resonatrium, ii n. Sin: vocis
propagatrium.
resguardar
939
resonancia: (prolongacin del sonido) reso-
nntia, ae f. Sin: resontio, repercssio, onis
f // (sonido producido por repercusin de
otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus
// (fama) nomen, mnis n.
resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin:
sonum vel snitum rddere.
resorte: (muelle de metal) elatrium, ii n.
Sin: lmina vel lamella mollis, flxilis, flex-
bilis, elstica; spira frrea.
respaldar, v. respaldo.
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; recli-
natrium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, recli-
natrium sellae; arcus vel dorsum sellae.
respeto: respectus, us m. Sin: observntia
(vel dbitus honor) in liquem. Uso: - hu-
mano, inanis pudor; inanis humani iudcii
pudor; malus pudor; - por los dems, cetero-
rum observntia; con el debido -, cum reve-
rntia; sin - humano, nullo ad humana iudcia
respectu.
respiracin: respirtio, onis f. Sin: respira-
tus, spritus, us m; nima; efflatus, us m; ex-
haltio. Uso: - afanosa, spiritus angustior;
angstiae (-arum fpl) sprits; - animal, cut-
nea, vegetal, respirtio animalis, cutnea, ve-
getalis; - artificial, respirtio artificiosa,
artificialis; curtio oxygnia; - boca a boca,
sculum salutare; - dbil, spritus rarus,
nima tnuis (especialmente de un mori-
bundo); dificultad de -, spirandi difficultas;
anheltio; spritus gravis; rganos de la -, r-
gana respirationis.
respiradero: spirculum, i n. Sin: spiramen-
tum; fstula; pteus; os exhalationis.
respirador: respiratrium, ii n. Sin: instru-
mentum respiratrium. Uso: - automtico,
respiratrium automatrium.
respirar: respirare. Sin: spirare; nimum vel
spritum gere, accpere, collgere, dcere,
recpere, trhere. Uso: - afanosamente, spri-
tum crebro collgere; - levemente, lenem sp-
ritum gere; - a pleno pulmn, aperto pctore
salutferum ra dcere.
respiratorio: respiratrius, a, um. Sin: spiri-
talis; spirbilis; spirandi (gen); spritus (gen).
Uso: aparato -, vscera spirablia npl; vas -,
meatus (um mpl) spirandi vel sprits; r-
gano -, rganum respiratrium.
responder: respondere. Uso: responde ahora
a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
quae te interrogo; quin sabe -?, quis res-
ponsum dare scit?; quin sabe - a esta pre-
gunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
responsabilidad: responsablitas vel respon-
slitas, atis f. Sin: onus, neris n; munus,
nris n; offcium, ii n; culpa, ae f (culpabili-
dad); auctritas, atis (peso, valor del cargo).
Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
mnera et offcia ingnio uniuscuiusque con-
sentnea; - especfica, peculiaris responsli-
tas; - especfica sobre el ambiente de vida,
offcium de vitae loco; - financiera, onus
nummrium; - misionera, responsablitas
missionalis; - social, socialis obligtio; - sub-
jetiva, subiectiva responslitas; tremenda -,
grave onus; responsabilidades del matrimo-
nio, responsabilitates cniugum; conciencia
de la propia -, offcii sui conscintia; sibi cr-
diti mneris conscintia; conscintia mne-
rum exsequendorum // la - de amar la vida
humana, offcium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis con-
versionis in peius; es cosa de gran -, res est
magni neris vel pnderis; es decisiva la - de
la familia, decretria est famliae responsli-
tas; esto implica muchas y graves -, hoc
multa graviaque imponit nera; la - recae
responsabilidad
940
sobre alguien, eventus in caput alicius rci-
dit // achacar a uno la - de algo, ab liquo ra-
tionem ptere; culpam (alicius rei) in
liquem derivare vel concere; asumir la - de
algo, liquid in se recpere; alicius rei ratio-
nem in se recpere; causam in se transferre;
cargar con la - (culpa) de algo, alicius rei
culpam suscpere; ejercer la propia -, offcia
sua xsequi; estar exento de -, culp vacare;
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offcio teneri
recte educandi prolem; tomo sobre m la -,
perculum (el riesgo) vel culpam (la culpa)
in me recpio; praesto perculum vel culpam
// bajo mi -, me auctore (a instigacin ma);
meo perculo (por mi cuenta y riesgo); sin -,
nullo rationis reddendae offcio.
responsabilizacin: responsalitatis vel res-
ponsabilitatis ininctio.
responsabilizar: responsalitatem vel respon-
sabilitatem iningere.
responsable: sust responsalis vel respons-
bilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor,
responsor; (promotor de una empresa) alic-
ius rei dux (vel auctor, vel caput, vel prin-
ceps); qui praestat liquem (que da garanta
por uno) vel liquid (por algo); qui spondet
pro liquo (quien se hace garante de al-
guien). Uso: los - de la mala condicin de la
educacin, responsbiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, liquid praestare;
liquid in se recpere; auctorem esse alicius
rei; hacer a uno -, ab liquo rationem ptere
// adj responsalis vel responsbilis, e. Sin:
offcii sui cnscius (concienzudo); obnxius
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad
y maternidad, responsalis paternitatis ac
maternitatis exercittio; de manera -, modo
responsali.
responsablemente: responsabliter.
responsorial: adj responsorialis, e // (libro
de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
responsoriorum liber vel volumen.
respuesta: (accin de responder) respnsio,
onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
Uso: - telegrfica, telegrphicum responsum;
esperar - positiva del gobierno de Israel,
responsum positivum ab regmine israheliano
exspectare.
restablecer: - crticamente un texto, textum
ad criticorum rationem exgere. Sin: textum
crtice (vel ad crticam rationem) corrgere
vel emendare.
restar: Mat dedcere (nmerum de vel ex
alio). Sin: subdcere; detrhere; deductionem
fcere.
restauracin: restaurtio, onis f. Sin: refc-
tio; restittio; instaurtio. Uso: - econmica,
restaurtio oeconmica; - de una antigua cu-
bierta, restittio vetusti cuiusdam integu-
menti; - de una casa, restittio doms.
restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
renovatus.
restaurador: restaurator, oris m. Sin: refec-
tor; restitutor; repostor.
restaurn, v. restaurante.
restaurante: caupona, ae f; caupnium, ii n.
Sin: refectria, ae f (taberna); taberna dever-
sria vel refectria; domus cenatria. Uso: -
de hotel, centio, onis f; - chino, caupona si-
nensis; - musical, caupona msica; estar en
un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
in caupona manere vel morari.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
restitere; redintegrare.
responsabilizacin
941
restorn, v. restaurante.
resucitacin: resuscittio, onis f.
resucitado: resuscitatus, a, um. Sin: in vitam
redux; ad vitam revocatus vel reductus; redi-
vivus; reviviscens.
resucitador, ra: resuscitator, oris m; resusci-
tatrix, icis f. Sin: vitae restitutor.
resucitar: (volver a la vida a un muerto) re-
suscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam rd-
dere // (volver a la vida) resuscitari. Sin:
resrgere; revivscere; ab nferis excitari.
resultado: xitus, us m. Sin: eventus; effec-
tus; (favorable) successus // (situacin) sta-
tus, us m. Uso: - final, status finalis // sin -,
sine effectu, vel sine ullo effectu.
resumen: summrium, ii n. Sin: compn-
dium; eptoma, ae f.
resumir: recapitulare. Sin: compendiare;
comprehndere; summatim expnere;
brviter recensere; in compndium redgere;
in artum contrhere; per cpita recensere.
resurgimiento: resurrctio, onis f. Sin: reno-
vtio. Uso: - italiano, renata Italorum ntio;
libertas talae genti restituta vel redintegrata;
aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas,
quae a resurgente Italia nuncupatur; escrito-
res (poetas, pintores, escultores) del - ita-
liano, aetatis scriptores (potae, pictores,
sculptores vel staturii) e resurgente Italia
nuncupatae; guerra del - italiano, bellum It-
liae in libertatem vindicandae; bellum pro
restituenda Itliae libertate et unitate; Italo-
rum bellum ad libertatem repetendam; histo-
ria del - italiano, redintegratae Italae gentis
histria.
resurreccin: resurrctio, onis f. Sin:
anstasis, is f;: rditus ad (vel in) vitam; re-
viviscntia, resuscittio (a mortuis); ad vitam
restittio; - de los muertos, mortuorum ad
vitam revoctio; Pascua de -, sollmnia (vel
sacrum sollemne) ob memriam anstasis
Domini Nostri Iesu Christi.
retablo: sacra tbula torumatis decorata.
retaguardia: auxiliare vel auxilirium agmen
(-mnis n). Sin: agmen postremum.
retahla: longa sries (-ei f). Uso: - de pala-
bras, flumen verborum; - de reglas, fasti-
diosa praeceptorum sries.
retama: genista, ae f.
retardador: Cinem cinematogrphicum suf-
flamen (-mnis n).
retardatario: morator, oris m. Sin: tardans,
retardans.
retardo: retardtio, onis f.
retencin: (accin y efecto de retener) retn-
tio, onis f // (parte o totalidad retenida de un
sueldo, salario u otro haber) dedctio, onis f.
Sin: pecniae subdctio, subtrctio; pars sa-
lrii retenta // Med retntio.
retentiva: retinntia, ae f. Sin: virtus reten-
tria; facultas retinendi; memria.
retentivo: retinendi vi preditus.
reticencia: reticntia, ae f. Sin: silntium;
dissimultio. Uso: con -, reticenter; dissimu-
lanter, ex dissimulato.
reticente: rticens, entis. Sin: tacens, tcitus;
silens.
retculo: retculum, i n; retculus, i m. Sin:
retculo
942
retolum.
retina: rtina, ae f. Sin: membrana reticulata;
retculum oculare vel oculrium; culi ret-
culum; reticulata culi membrana.
retirada: recessus, us m. Sin: recssio; re-
cptio, onis f; receptus; secessus; discessus.
Uso: batirse en -, emprender la -, discdere,
recdere, se recpere; loco cdere.
retirado: (distante, apartado de un lugar)
distans, antis Sin: remotus // (dicho de un mi-
litar) miles stipndiis confectis vel stipndia
emritus. Sin: miles dimissus vel missus //
(dicho de un funcionario, obrero, etc.) em-
ritus. Sin: rude donatus; cui rudis data vel do-
nata est. Uso: generales -, generales,
postquam rude donati sunt // (lejos de la vida
pblica) solitrius. Sin: a civitatis tumultu re-
motus. Uso: llevar una vida -, vitam solit-
riam gere; vida - entre las paredes
domsticas, vita umbrtilis.
retirar: retrhere vel abstrhere. Uso: - los
soldados de Irak, mlites ex Irquia abstr-
here; - a los soldados israeles de la regin de
Gaza, ex regione Gaza mlites israhelianos
retrhere.
retiro: (accin y efecto de retirarse) recessus,
us m. Sin: secessus, us m; receptus, us m; va-
ledctio; rudis, is f. Uso: dar a uno el -, rudem
dare vel donare; lograr el -, rudem accpere;
rude donari; recibir su -, rudem accpere //
(ejercicio de devocin que consiste en prac-
ticar ciertas devociones retirndose por uno
o ms das de las ocupaciones ordinarias)
sacer recessus // (situacin del militar, fun-
cionario, obrero, etc., retirado) commeatus,
us m. Sin: dimssio; mssio; vactio; libertio
(a mnere, a miltia). Uso: - provisorio, defi-
nitivo, dimssio temporria, perptua; - limi-
tado, ilimitado, mssio ad diem, sine die (vel
in perptuum); pasar a -, discdere ab armis;
missionem accepisse vel habere; pedir -, mis-
sionem ptere // (sueldo, haber o pensin que
perciben los retirados) stipndium, ii n. Sin:
benefcium.
retocar: (revisar) retractare // (corregir)
corrgere. Sin: emendare // (perfeccionar) ex-
polire.
retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) ex-
poltio, onis f. Sin: recogntio; corrctio;
emendtio.
retrica: (arte que ensea las reglas del bien
decir) rhetrica, ae f; rhetrice, es f. Sin: rhe-
trica ars (artis f); dicendi ars, bene dicendi
scintia vel ars. Uso: las reglas de la -, di-
cendi praecepta; libros de -, libri rhetrici //
retricas (sofisteras o razones que no son
del caso) vanilquium, ii n. Sin: inanis sonus;
inanis fnditus sonus.
retorsin: retrtio, onis f. Sin: refuttio; re-
plsio; reictio.
retortijones: (de tripas) trmina, um npl.
retractacin: retracttio, onis f; retractatus,
us m. Sin: revoctio; reprobtio; corrctio;
emendtio.
retractar: revocare. Uso: - las propias pala-
bras, v. retractarse.
retractarse: dicta revocare; verba sua revo-
care vel recantare; orationem suam retxere.
retractista: pictor imginum vel iconicorum.
Sin: anthropgraphus.
retraso: commortio, onis f. Uso: por - de los
carteros, propter commorationem tabellario-
rum.
retrato: effgies, i f. Sin: imago, gnis f; si-
retina
943
mulacrum. Uso: - fotogrfico, effgies luce
expressa; - al natural, effgies icnica; simu-
lacrum icnicum; - en colores, effgies col-
ribus expressa; - en lpiz o pluma, imago
lneis adumbrata; - en madera, metal, piedra,
etc., sttua; simulacrum; signum; hacer el -
de uno, alicius spciem exprmere; alicius
imginem fngere vel effngere; hacer el - de
uno en pintura, en escultura, en cincel, en
lpiz, alicius imginem (vel simulacrum)
penicillo, scalpro, caelo, grphide rddere.
retreta: (toque militar que se usa por la
noche para avisar a los soldados que se reco-
jan al cuartel) recptui signum. Sin: militaris
sonus recptui canens.
retrete, v. excusado.
retribucin: retribtio, onis f. Sin: remunera-
tio; compenstio; merces, edis f. Uso: - ho-
nesta, iusta merces.
retributivo: retributioni insrviens. Sin: ad
retribuendum aptus; ad mercedem prtinens.
retroactividad: retroactvitas, atis f. Sin: re-
trotrctio; vis in praetritum valens.
retroactivo: retroactivus, a, um. Sin: in prae-
tritum valens vel vigens; in antecessum
quoque vigens; qui (quae, quod) in praetri-
tum valet vel viget. Uso: dar efecto - a una
ley, statere vel effcere ut lex in praetritum
(vel in antecessum) quoque vleat; emanar
una ley -, in praetritum ferre legem; tener
aplicacin -, retrorsum valere; vim retro ha-
bere; la ley tiene valor -, lex in antecessum
quoque viget.
retroceder: retrocdere; retro cdere Sin: re-
cdere; retrgradi; retro gradi; movere;
pedem (vel gradum, vel gressum) referre, re-
trhere, vrtere // fig deteriorem feri. Sin:
peiorem feri. Uso: hacer - (por ej., una cinta
de grabador), retrogere vel retorquere.
retroceso: (accin y efecto de retroceder) re-
trocessus, us m. Sin: recssus vel regressus,
us m; retrocssio, regrssio, revrsio, onis f .
Uso: - rpido (por ej., de una cinta de graba-
dor) recursus, us m // (empeoramiento) dete-
rior condcio; muttio in peius.
retrogradacin: retrogradtio, onis f. Sin:
retrogressus, retrocessus, regressus, us m.
retrogradar: retrgradi. Sin: retrocdere.
retrgrado: retrgradus, a, um. Sin: a pro-
gressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; vterum rerum studiosus; misone-
sta, ae m.
retrogresin, v. retroceso.
retroproyector: proiectrium supracapitale.
Sin: proiectrium lminis diurni.
retrospectivo: retrospciens vel retro asp-
ciens, entis. Sin: retro respciens; ad praet-
ritum respciens.
retrovisor: spculum retroscpicum vel
anoscpicum. Sin: spculum retro prosp-
ciens.
retrucano: (inversin de trminos) verbo-
rum invrsio // (juego de palabras) verborum
ludus.
reuma o rema, v. reumatismo.
reumtico: (que padece reuma) rheumticus,
a, um. Sin: arthrticus; articulari morbo affec-
tus vel vexatus; rheumatismo laborans // sust
rheumticus, i m. Sin: qui articulari morbo
laborat, vexatur, affcitur // (relativo al reu-
matismo) rheumticus. Sin: arthriticus. Uso:
dolores -, articulorum vel rtuum dolores;
reumtico
944
dolores articulares; sufrir fuertes dolores -,
magnos articulorum dolores habere.
reumatismo: rheuma, tis n; rheuma, ae f.
Sin: rheumatismus, i m; arthritis, dis f; mor-
bus articularis; vtium articulrium; dolor
rheumticus; dolor articulorum vel rtuum.
Uso: - articular, rheumatismus articularis; -
muscular, rheumatismus muscularis; tener -,
padecer de -, rheumatismo (articulari morbo,
articulorum vel rtuum morbo) laborare, ve-
xari, ffici.
reunin: (accin y efecto de reunir) inctio,
onis f. Sin: coninctio // (accin y efecto de
reunirse) congregtio, onis f. Sin: congrssio;
consocitio; coadiuntio; collctio, onis f.;
coetus, conventus, congressus, consessus, us
m; conclium; cotio; crculus; conventcu-
lum; concilibulum; sssio; consulttio. Uso:
- anual, consessus nnuus; nnua sssio; -
clandestina, secreta, conventus clandestinus;
- muy concurrida, conventus frequentssi-
mus, celebrrimus, mximus; - cumbre,
summi gradus congrssio vel conventus; - fa-
miliar, congrssio familirium; - festivas, ce-
lebrationes; - parlamentaria, consessus
parlamentariorum; - plenaria, generalis coe-
tus; - de despedida, congressus valetudin-
rius; - de mdicos, medicorum conclium vel
coetus; - de profesores, consulttio vel con-
slium magistrorum // realizar una -, conc-
lium habere; levantar , disolver una -,
conclium vel coetum dimttere.
reunir: (a personas o animales) congregare.
Sin: collgere; cgere // reunirse, convenire
intr. Sin: congregari.
revacunacin: revaccintio, onis f. Sin: nova
vaccintio.
revacunar: revaccinare. Sin: dnuo (vel te-
rum, vel rursus) vaccinare; dnuo vaccnum
pus (puris n) insrere.
revlida o revalidacin: revalidtio, onis f.
Sin: convalidtio; recogntio; ratihabtio; ap-
probtio; confirmtio.
revalidar: revalidare. Sin: convalidare;
ratum habere vel fcere; recognscere; appro-
bare; confirmare.
revalorizacin: revalortio, onis f.
revaluacin: (nueva evaluacin) iterata exis-
timtio // (incremento del valor de una mo-
neda o de otra cosa) valoris auctus (-us m).
revaluar: (volver a evaluar) terum existi-
mare // (elevar el valor de una moneda o de
otra cosa) valorem augere.
revelacin: (accin de revelar) reveltio,
onis f. Sin: patefctio; manifesttio; resertio;
nuntitio; apertio vel aprtio // (manifesta-
cin divina) Reveltio. Sin: vritas divnitus
trdita; res divino afflatu patefacta; vritas
Deo aperiente accepta.
revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifes-
tatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades re-
veladas por Dios, veritates Deo revelante (vel
aperiente) acceptae // (Fotogr, operacin de
revelar) lamellae photogrphicae detctio o
bien brcteae photogrphicae detctio (segn
se trate de plancha o de pelcula fotogrfica).
revelador: ( que revela) revelator, oris m //
(bao para revelar la fotografa) revelat-
rium, ii n.
revelar: (mostrar, descubrir) manifestare.
Sin: patefcere; reserare; prdere; pndere;
detgere; retgere. Uso: - los artilugios de
uno, malas artes alicius in mdium proferre;
- una fotografa, imginem luce impressam
medicat aqu detgere // (manifestar de
parte de Dios) divnitus revelare vel manifes-
tare.
reumatismo
945
revendedor: propla, ae m. Sin: nstitor.
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de locali-
dades, tesserarum vnditor iniquus.
reventa: iterata vendtio. Uso: - de localida-
des, vendtio tesserarum iniqua.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) eldere. Sin: protrere; rm-
pere; dirmpere; displdere // (fig, causar
gran dao a una persona) vexare liquem.
Sin: protrere // (estallar) rumpi. Sin: di-
rumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidi,
ir rumpi; - de risa, cachinnum tllere; risu
solvi.
reventn: rptio, onis f. Sin: dirptio. Uso: -
de neumtico, gummis dirptio.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viridita-
tem resmere. Sin: vridem colorem recupe-
rare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivscere. Sin: revvere.
reverencial: reverentialis, e. Sin: revernti
plenus; reverenter prestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis.
reverenciar: reverntiam licui praestare.
reverendsimo: reverentssimus vel reveren-
dssimus. Sin: dmodum vel perquam reve-
rendus.
reverendo: (digno de reverencia) venerbi-
lis, venerandus; veneratione vel honore dig-
nus; colendus // (ttulo o tratamiento que se
aplica a eclesisticos y religiosos) reveren-
dus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reve-
rendus pater Gregrius; el muy - padre
Miguel, dmodum (vel perquam) reverendus
pater Michael // sust reverendus, i m.
reversibilidad: reversiblitas, atis f. Sin: ad
invertendum idonitas.
reversible: (que puede usarse por el derecho
o por el revs) reversbilis, e. Sin: verstilis,
vertbilis, revertbilis; ad invertendum aptus
vel idneus.
reversin: revrsio, onis f. Sin: regrssio;
restittio.
reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
moneda, pars aversa alicius nummi.
revs: (bofetada) lapa, ae f. Sin: inversa
manu percssio.
revestimiento: (accin y efecto de revestir)
indctio, onis f // (capa o cubierta con que se
resguarda o adorna una superficie) tegimen-
tum, i n. Sin: involucrum; operimentum.
revestir: vestire vel revestire. Sin : cont-
gere; tgere.
revisar: recognscere. Sin: recognitioni (vel
exmini, vel eximinationi) trdere, subcere,
sbdere.
revisin: (accin de revisar) revsio, onis f.
Sin: recogntio; inspctio; examen, mnis n;
examintio; emendtio; corrctio. Uso: - m-
dica, explortio mdica; mdici inspctio; -
de las cuentas, calculorum vel rationum re-
cogntio; - de pruebas tipogrficas, recogn-
tio; - de un libro, libri emendtio.
revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recog-
ntio et emendtio; rerum anteriorum (vel su-
periorum) recogntio. Uso: - poltico,
condicionis polticae recogntio.
revisionista: (perteneciente o relativo al re-
visionismo) ad rerum anteriorum recognitio-
nem ttinens; (perteneciente o relativo al
revisionismo poltico) ad condicionis polti-
cae recognitionem spectans // (partidario o
seguidor del revisionismo) revisionista, ae m.
revisionista
946
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) re-
cognitionis fautor; (en lo poltico) rerum po-
liticarum recognitionis fautor.
revisor: revisor, oris m. Sin: recgnitor; exa-
minator; inspector. Uso: - de boletos, inspec-
tor; perforator; - de cuentas, dispunctor;
rationum cgnitor; inspector rei nummriae,
sive rerum nummariarum; - de tareas, de
pruebas de imprenta, corrector vel emenda-
tor.
revista: (inspeccin exacta, examen deta-
llado) recogntio, onis f. Sin: inquistio. Uso:
pasar - a algo, liquid recognscere vel in-
qurere // (inspeccin de la tropa, de los ca-
ballos, etc.) recnsio, onis f. Sin: recessus, us
m; lustrtio. Uso: - naval, nvium recogntio
vel recnsio; navalis decrsio; pasar - al ejr-
cito, exrcitum recensere, lustrare, recogns-
cere; exrcits recensionem gere //
(publicacin peridica) commentrius, ii m;
commentrium, ii n. Sin: commentrius pe-
ridicus; commentrii peridici; acta peri-
dica; recnsio; peridicum; recogntio;
chronogrphicon, i n. Uso: - semanal, quin-
cenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatri-
mestral, commentrii peridici singulis
hebdomdibus, bis in mense (vel sexto d-
cimo quoque die), sngulis mnsibus, alternis
mnsibus, quater in anno (vel quarto quoque
mense), ter in anno (vel quinto quoque
mense) diti; commentrii hebdomadrii, bis
mnstrui, mnstrui, bimestres, trimestres,
quatrimestres vel quadrimestres; recnsio
hebdomadria, bis mnstrua, mnstrua, bi-
mestris, trimestris, quatrimestris vel quadri-
mestris; - bibliogrfica, librorum recnsio; -
cientfica, scientiarum recnsio; (comment-
rium) peridicum scientficum; acta (-orum
npl) peridica scientfica; - deportiva, eph-
meris lusria; recnsio rei athlticae; - ilus-
trada, ephmeris imagnibus ornata;
commentrius peridicus picturatus; - lin-
gsticas mensuales, mnstrui linguarum
commentrii; - literaria, litterarum recogntio
vel acta; commentrii ltteris excolendis; -
muy difundida, vulgatssimi commentrii; -
oficial, commentrius officialis; - pequea,
commentarolus; - porno, ephmeris obs-
cena; - teatral, fabularum recogntio; la - La-
tnitas, commentrii, qui Latnitas
inscribuntur; commentrii, quibus Latnitas
index, nomen, ttulus; commentrii Latinita-
tis; la - Vox Latina, peridici commentrii,
quibus est index Vox Latina; commentrii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentrius
Macadam inscriptus.
revistita: commentarolus, i m. Uso: - gr-
fica, commentarolus nubeculatus; commen-
tarolus pictogrphicus vel scaenogrphicus.
revival: (retorno o reactualizacin de un es-
tilo, de elementos o de temas artsticos del
pasado, o de modas consumistas de un pa-
sado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
vitlitas // Teatro nova in scaenam prodtio.
Sin: spectculum redintegratum, renovatum,
in prstinum restitutum.
revivificacin: revivifictio, onis f. Sin: re-
viviscntia; ad novam vitam suscittio vel ex-
cittio.
revocabilidad: revocablitas, atis f. Sin: re-
vocbilis ndoles (-is f).
revocable: revocbilis, e. Sin: mutbilis; pre-
crius.
revocar: (anular una concesin, un man-
dato, una norma legal o una resolucin) re-
vocare. Sin: rescndere; irritare; abrogare //
(enlucir o pintar de nuevo una pared) trulli-
zare. Sin: calce oblnere, illnere, perpolire;
trullizationem vel tectrium indcere. Uso: -
una pared, paretem trullizare; paretem tec-
trio polire vel expolire; pareti tectrium in-
dcere vel obdcere; - con yeso, gypsare; -
revisor
947
con una mano de blanco, dealbare; albo po-
lire vel expolire.
revocatorio: revocatrius, a, um.
revolcarse: volutari. Sin: se volutare; pro-
volvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel vo-
lutari.
revolucin: (vuelta completa de una rueda)
convrsio, onis f. Sin: circitus, us m; vers-
tio. Uso: revoluciones por minuto, conversio-
nes per minutum (factae); conversiones
sngulis minutis, vel in sngula minuta // (mo-
vimiento de un astro en el curso de su rbita)
circitus, us m. Sin: convrsio; revoltio; m-
bitus, us m. Uso: - del sol, solis circitus; las
- celestes, caeli mutationes vel conversiones
// (perturbacin, rebelin; cambio violento
en las instituciones polticas) revoltio, onis
f. Sin: rebllio; sedtio; evrsio; rerum per-
turbtio , evrsio, convrsio, muttio; popu-
laris tumultus; cvium sedtio; rerum civlium
muttio; rerum improvisa evrsio; rerum pu-
blicarum evrsio, convrsio, perturbtio; rei
pblicae perturbtio, convrsio, dissoltio.
Uso: - cultural, sedtio ab hminum cultura
appellata; - francesa, sedtio vel revoltio
francogllica; gllica rerum convrsio; evr-
sio rerum francogllica; - mundial, revoltio
universalis; toto orbe terrarum rerum mut-
tio; - rusa, rssica rerum muttio.
revolucionario: adj seditionrius, a, um. Sin:
seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum
(vel commutandarum) cpidus; rerum nova-
rum cpidus; ad res evertendas prtinens //
sust revolutionrius, ii m. Sin: seditionrius;
eversor; subversor; rei pblicae subversor;
turbulentus vel seditiosus homo; rerum nova-
rum cpidus homo; genricam rebellis, is m.
Uso: hacer propaganda -, turbulenta diss-
rere; ser -, pblicis commutandis (vel ever-
tendis) rebus studere; rerum novarum
molitorem esse.
revolucionarismo: rerum evertendarum con-
slium vel stdium.
revolucionarista: rerum evertendarum ppe-
tens.
revlver: manuballstula, ae f. Sin: pyroba-
llstula; ignvoma manuballstula vel manu-
ballista; manualis pyrbolus; manuballstula
vel pyroballstula verstilis; pistlium vel
pistrium rotbile; scloptulum. Uso: - del
microscopio, vertculum; tiro de -, ictus (-us
m) manuballstulae; disparar tiros de -, igni-
tos glbulos e manuballstula (vel e pyro-
ballstula) decere.
revoque: tectrium, ii n. Sin: trulliztio; tec-
trium vel albrium opus.
revuelta: sedtio, onis f. Sin: rebllio. Uso: -
popular, sedtio popularis; incitar a una -, ad
seditionem liquem incitare, excitare, conci-
tare, impllere, stimulare, instimulare; susci-
tar una -, seditionem concitare, movere,
conflare.
revulsivo: adj revulsivus, a, um. Sin: revo-
catrius // sust revulsivum, i n (medicamen,
mnis n). Sin: medicamentum revocatrium.
rey: (pieza del juego de ajedrez) Rex, regis
m.
Reyes: da de -, dies Epiphaniae; regalos de
-, epiphaniae dona vel mnera.
reyezuelo: (dim de rey) rgulus, i m // (p-
jaro) rgulus. Sin: trchilus, i m.
rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las
oraciones de la maana, preces matutinas
fndere.
rezo: (accin de rezar) prectio, onis f. Sin:
prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro-
rezo
948
gtio; deprectio; recittio // (oficio eclesis-
tico) sacrae vel horriae preces. Sin: horriae
precationes; divinum offcium.
Rhodesia: Rhodsia, ae f.
rhodesio: adj rhodesianus, a, um // sust
Rhodesianus, i m.
rhum, v. ron.
ra: (parte del ro ms prxima a su desem-
bocadura en el mar) flminis in mare stium.
ribera, v. orilla.
ribosoma: ribosoma, tis n.
Richter: escala -, richteriana metiendi rtio.
rcino: rcinus, i m. Uso: aceite de -, rcini
leum; rcini sucus.
riel: rbita, ae f. Sin: ductria rbita. Uso: -
ferroviario, rbita vel rgula ferriviria; rie-
les, gmini axes; gmini ferratae viae axes
(-ium mpl); binae lminae viae ferratae; rie-
les de acero, ferriviriae rgulae chalybiae;
el tren corre sobre los -, tramen gminos axes
terit; prohibido atravesar los -, nequaquam
licet rbitas transversare.
rienda: habena, ae f. Uso: a - suelta, citato
equo; dar - suelta a la fantasa, ingnio habe-
nas permttere; dar - suelta a las pasiones, li-
bidnibus indulgere, inservire; libdini se
ddere totum; se libidnibus permttere.
rifa: (juego) sorttio, onis f; v. lotera // (con-
tienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: irgium;
convcium.
rifle, v. fusil.
rigor: rigor, oris m; (del tiempo) aspritas;
(moral) sevritas, atis f. Uso: - cientfico, sub-
tilis rei (vel doctrinae) investigtio; - lgico,
disserendi subtlitas.
rigorismo: rigorismus, i m. Sin: rigoris af-
fecttio; inflexbilis hbitus; nmius rigor,
nmia sevritas; severa iudicandi rtio.
rigorista: sust rigorista, ae m. Sin: rigorismi
fautor; rigoris affectator; exactor disciplinae
gravssimus; rigidorum morum probator //
adj inflexbilis, e. Sin: ad severitatem procli-
vis; severe idicans.
rima: (consonancia o asonancia de dos
voces) consonntia, ae f. Sin: homoeotelu-
ton, i n; terminationis idntitas; consonntia
verba; verba simliter desinntia; idem ver-
borum xitus; vocum vel verborum smilis
xitus; v. asonancia, consonancia. Uso: - al-
ternante, consonntia alternata; - cruzada,
consonntia clausa; - doble, consonntia du-
plex; - encadenada, consonntia catenata; -
imperfecta, consonntia imperfecta; - inte-
rior, consonntia mdia vel interna; - leonina,
consonntia leonina; - partida, consonntia
partita // (composicin en verso, del gnero
lrico) octava -, octstichum; octoni versus;
carmen vel poma octstichis (vel octonis)
vrsibus constans; sexta -, hexstichum; car-
men hexstichum; carmen hexstichis stro-
phis; tercia -, trstichum; carmen vel stropha
ternis vrsibus constans; bsqueda de la -,
homoeoteluti stdium; en -, extremis slla-
bis consonntibus; por exigencia de -, ho-
moeoteluti caus.
rimador: versificator, oris m. Sin: versficus;
versificandi peritus; consonntium verborum
auctor.
rimar: (ser una palabra asonante, o ms es-
pecialmente, consonante de otra) simliter
desnere, cdere; consonare. Sin: extremis lt-
teris (vel extremis sllabis) consonare //
Rhodesia
949
(hacer versos rimados) versus simliter des-
inentes (vel cadentes) fcere; versus extremis
sllabis consonantes fcere.
rimero, v. montn.
rinalgia: rhinlgia sive -alga, ae f. Sin: n-
rium dolor.
rinanto, v. gallocresta.
rincn: (ngulo) ngulus, i m // (escondrijo o
lugar retirado) recessus, us m.
ring: (recinto redondo, pista para pruebas
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamen-
tum; athletarum tabulatum // (cuadriltero
para el boxeo) pugilats suggestum (-i n) vel
suggestus (-us m); pugilats vel pgilum pa-
laestra; suggestus quadratus; suggestus qua-
dratus et fnibus circumsaeptus.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nrium inflamm-
tio.
rinoceronte: rhinceros, tis (ac -otem vel
-ota) m.
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f.
rinofaringitis: rhinopharyngitis, dis f. Sin:
rhinopharyngis inflammtio, exaspertio;
nrium fauciumque inflammtio.
rinofona: rhinophnia sive -phona, ae f.
Sin: vox per nares dita; vox quae per nares
egritur.
rinolaringologa: rhinolaryngolgia sive
-loga, ae f.
rinologa: rhinolgia sive -loga, ae f. Sin:
nrium (vel de nribus) doctrina, disciplina,
scintia; nrium stdium disciplinaque.
rinlogo: rhinlogus, i m. Sin: rhinolgiae
cultor (que profesa la rinologa); rhinolgiae
peritus vel peritssimus (que tiene conoci-
mientos especiales de ella).
rinmetro: rhinmetrum, i n.
rinoplastia: rhinoplstice, es f.
rinorragia: rhinorrhgia sive -rrhaga, ae f.
Sin: nrium haemorrhgia; haemorrhgia ex
nribus; naris sanguintio; nasalis snguinis
fluxus.
rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi profl-
vium.
rinoscopia: rhinoscpia sive -scopa, ae f.
Sin: nrium inspctio; rhinoscpica inspc-
tio.
ria: rixa, ae f. Sin: alterctio; iurgium.
rin: ren, renis (gen pl renum vel rnium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, ca-
chinnus (-i m); cachinntio; - espasmdica,
sardnica, risus spsticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
-, effusus ac strepens risus; cachinnus //
caerse, desternillarse, morirse de -, risu
correre, mori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cncuti; causar - / mover, pro-
vocar a -, risum movere, commovere, exci-
tare, concitare; contener la -, risum tenere,
continere, compscere; convertir algo en ob-
jeto de -, liquid in risum vrtere; ser motivo
de - para uno, dare risum licui; rsui vel irr-
sui licui esse; licui risum praebere; tomar
algo a -, risu liquid excpere; tomar todo a -,
mnia ad ridculum referre.
risada, v. risotada.
risada
950
risotada: cachinnus, i m; cachinntio, onis f.
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti,
reste) f. Uso: - de ajo, restis llii, lii, hlii; -
de cebollas, cepae vel cepis restis.
ristre: lanza en -, hast protent, porrect, in-
fest.
ritmar: modulari. Sin: rhthmice modulari;
rhythmo ditare; rhthmice ordinare; nmeris
dispnere; certo nmero distnguere.
rtmica: (ciencia del ritmo) rhthmica, ae f;
rhthmice, es f. Sin: ars rhthmica; numero-
rum rtio, ars, modertio.
rtmicamente: rhthmice. Sin: numerose;
concinne; ad (vel in) nmerum; ad (vel per)
nmeros; rhthmica ratione; ad rhythmi nor-
mas. Uso: bailar -, in nmerum vel ad nme-
ros saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in
modum) cnere; caminar, marchar -, nume-
rose incdere; hablar -, numerose (vel in
modum) dcere; alzar los brazos -, in nme-
rum tllere brachia vel bracchia.
rtmico: rhthmicus, a, um. Sin: modulatus,
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modula-
tus (vel numerosus, vel modulatssimus) can-
tus; prosa -, numerosa ortio; no -,
incompsitus; enormis; su prosa tiene caden-
cia -, eius ortio numerose cadit; disposicin
- de las palabras, verborum constrctio et
nmerus.
ritmo: (orden acompasado en la sucesin o
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m.
Sin: rtio; modus; certae vices. Uso: - biol-
gico, rhythmus biolgicus; - biolgicos del
propio organismo, certae sui crporis vices;
- del mundo, certae vices rerum; - naturales,
vices naturales; el acostumbrado - de tra-
bajo, sueta operandi rtio; el - de la vida,
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace-
lerado, lento, celriter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac tmpore; sin -, extra modum
// (disposicin peridica y armoniosa de
voces y clusulas en el lenguaje; proporcin
simtrica de los tiempos fuertes y dbiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: mo-
dultio; nmerus; nmeri, orum mpl; harm-
nia; concnnitas; nmerus msicus; nmerus
modusque; numerorum modorumque rtio.
Uso: - libre, nmerus solutus; - potico, po-
ticus nmerus; - quebrado, infracti et concisi
nmeri; - regular, astrictus nmerus; - en la
prosa, orationis solutae nmeri; prosae ora-
tionis nmerus; con -, in nmerum; sin -,
extra nmerum.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
ritus; - demonaco, ritus daemonacus vel
daemnicus; - paganos de expulsin de de-
monios, ritus pagnici daemoniorum expe-
llendorum; segn el - ortodoxo, ritu
orthodoxo.
ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo ins-
trumental que precede y a veces sigue un
trozo de canto) proemium, ii n (obertura);
postcnium, ii n. Sin: repetitum cnticum
(canto que se repite), repetendum cnticum
(que ha de repetirse) // (verso intercalar;
grupo de versos intercalares) versus (-us m)
intercalaris; versus intercalares // repetir el
acostumbrado -, eandem cantilenam cnere.
Sin: adem semper decantare.
ritual: (ceremonial) caerimniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
liber ritualis; sacrorum rtuum liber // adj ri-
tualis, e. Sin: rtuum prprius; ad ritus sacros
ttinens.
ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nmia ob-
servntia rtuum.
ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
sectator, fautor; rtuum studiosus, peritus,
risotada
951
callens; rtuum observantssimus; scinti
rtuum eruditus.
rivalidad: (competencia) certamen, mnis n.
Sin: certtio // (enemistad) rivlitas, atis f.
Sin: aemulatus, us m; simultas, atis f; aemu-
ltio prava, vitiosa, nvida, infesta.
rizadillo: nio de pelo -, puellus cincnnulo
capillo; cincinntulus puer.
rizado: crispus, a, um. Sin: cincinnatus. Uso:
de pelo -, cincinnatus; algo -, cincinntulus,
cincnnulus.
rizo: (ensortijado) v. rizado // (mechn de
pelo ensortijado) cincinnus, i m. Uso: - pe-
queo, cincnnulus, i m.
rizoso, v. rizado.
roast-beef, v. rosbif.
robar: (cosa robada) furtum, i n. Sin: rap-
tum; res furtiva.
robo: furtum, i n. Uso: - con fractura o con
escalo, furtum fractis claustris factum.
robot: robotum, i n. Sin: autmatum, i n; m-
china automatria; homo machinalis, mech-
nicus, automatrius, artificialis; homo se
ipsum movens; autmaton (-i n) robot.
Uso: moverse como robots, robotorum in
modum se movere; portarse como un -, in ro-
boti modum se grere.
robtica: robtica, ae f. Sin: ars robtica.
robtico: robticus, a, um.
robotizacin: robotorum indctio.
robotizar: roboto vel robotis instrere.
rocambolesco: vrius mirificusque.
rociador: nimbus, i m. Sin: - elctrico, nim-
bus elctricus.
rock and roll o rocknroll: nuta et vl-
vere. Sin: salttio nuta et vlvere; msica
gneris, quod Rocknroll dcitur; modi
msici nutntium seque torquntium.
rococ: adj trgidus, a, um. Sin: tmidus; in-
flatus; rcocus. Uso: estilo -, trgidum vel in-
flatum dicendi genus // sust rococo indecl.
Sin: barcus; ars baroca; trgida artis rtio;
nimis exquisitum vriumque genus.
rodaballo: rhombus, i m.
rodaja: (pieza circular y plana, de cualquier
materia; ruedecilla) orbculus, i m. Sin: r-
tula // (tajada circular) lamnula orbicularis.
Sin: segmentum orbiculare. Uso: - de morta-
dela, lamnula murtati.
rodaje: (conjunto de ruedas) rotae, arum fpl.
Sin: rotarum congries (-ei f) vel acervus //
(preparacin, aprendizaje, prctica) experi-
mentum temporrium // (Cinem, proceso de
grabacin de una pelcula) pellculae cine-
matogrphicae imprssio // (funcionamiento
controlado de un motor nuevo) motorii (vel
machinationis, vel rotarum) compostio. Sin:
perfecta autoraedae machinamenti commis-
sura vel accommodtio; rotarum disciplina.
rodamiento: Mec voluttio, onis f. Uso: - de
bolas, voluttio globularis.
rodar: (filmar o impresionar una pelcula ci-
nematogrfica) pellculam imprmere. Sin:
pellculam cinematogrphicam parare // (mo-
verse una cosa por medio de ruedas) volvi.
Sin: devolvi; vehi // (caer) prolapsum vel
praecpitem cdere; praecpitem cdere, ferri,
provolvi.
rodar
952
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circitus,
us m. Sin: circumdtio, onis f // (camino ms
largo o desvo del camino derecho) flexus, us
m. Sin: circitus, us m; a recta via deflctio //
(deporte que consiste en montar a pelo po-
tros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectculum equestre // (reu-
nin del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier
otro fin) circitus quitum // (modo ambiguo
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, per-
plexe vel oblique; sin rodeos, simplciter, sin-
cere, aperte; missis ambagibus; andar con
rodeos, ambgibus uti; circumlocutinibus
uti; per circumlocutiones verba fcere; con
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simpl-
citer; sincere; aperte; missis ambagibus //
buscar rodeos, moras nctere. Sin: rem
cllide differre.
Rodesia, v. Rhodesia.
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, psitis
(vel flexis, vel inclinatis) gnibus; gnibus
submissis; inflexo genu; gnibus nixus; caer
de rodillas, gnibus se devlvere; pronis g-
nibus cdere; procmbere genu sive gnua;
gnua pnere licui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodi-
llarse; estar de rodillas, gnibus niti; gnua
subsdere // (pao basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pnnulus, i m. Sin:
gusape, is n; gusapum, i n; abstersrius
pannculus.
rodillazo: genu ictus (-us m).
rodillera: (cosa que se pone para comodi-
dad, defensa o adorno de la rodilla) genuale,
is n.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m.
Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
cylindrus premens // (de mquina de escri-
bir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, iz-
quierda del -, caput dextrum, laevum
cylindri.
rodio: rhdium, ii n.
rododendro: rhododendrum vel rhododen-
dron, i n.
rodrign: pedamen, mnis n; pedamentum, i
n. Sin: adminculum.
rogacin: (accin de rogar) rogtio, onis f.
Sin: supplictio // rogaciones (letanas en
procesiones pblicas) rogationes, um fpl.
Sin: arvalis vel arvorum lustrtio; ambarvalis
lustrtio.
rogativa: ad Deum supplictio vel deprectio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litana,
ae f; litanae, arum fpl; preces rogatriae vel
pblicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad im-
petrandam pluviam pblicae preces; celebrar
las -, litanas celebrare, gere, pergere.
rogatorio: rogatrius, a, um. Sin: rogationis
(gen); ad rogationem spectans.
rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
Alpinorum rubor (-ris m).
rojete, v. colorete.
rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ssecla) rsseus vel russatus, i m.
Uso: los -, russati, orum mpl; la faccin de
los -, russata fctio.
rol: (rollo) v. esta voz // (papel, funcin) par-
tes, ium fpl. Sin: munus, nris n // (lista o
enumeracin) index, dcis mf.
rollo: rtulus, i m. Sin: volumen, mnis n;
rodeo
953
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel
chartarum) rtulus vel volumen; plagularum
scapus; chartarum glomus (glmeris n) // -
fotogrfico, pellcula photogrphica // (ca-
rrete cinematogrfico) volbilis discus cine-
matogrphicus.
ROM, abrev. de read-only-memory (In-
form): memria fixa.
romadizo: pituta, ae f. Sin: destilltio n-
rium; nasi pituta; v. coriza.
romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera
romana.
romance: adj romnicus, a, um. Sin: roma-
niensis vel romanensis, e // (lengua romance)
lingua romnica vel romaniensis. Sin: sermo
romnicus vel romaniensis; neolatina lingua;
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a ro-
mano sermone derivata // (idioma espaol)
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: es-
cribir en -, hispane vel verncule scrbere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel fleblium crminum cantor
// (coleccin de romances) romntica vel fle-
blia crmina. Sin: romntica (vel fleblia)
crmina collecta vel collectnea.
romancista: (dicho de la persona que escriba
en lengua romance, por contraposicin a la
que escriba en latn) scriptor romaniensis.
romnico: romnicus. Uso: estilo -, stilus ro-
mnicus.
romanidad: romnitas, atis f. Sin: res roma-
nae; mores et instituta Romanorum; spritus
romanus; ndoles romana; qulitas antiqui
cultus romani; Romanorum instituta leges-
que; Romanorum cogitandi agendique rtio
// (en sentido catlico) cathlicae romanitatis
instituta ac mores. Sin: romana et cathlica
cogitandi agendique rtio. Uso: apego a la -,
cathlicae romanitatis stdium.
romanismo: (entusiasmo por Roma) roma-
nismus, i m. Sin: rerum romanarum stdium;
favor in romanum nomen // (conjunto de ins-
tituciones, cultura o tendencias polticas de
Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
romano) vox romanae dialecti.
romanista: romanista, ae m. Sin: rerum ro-
manarum studiosus (estudioso de la romani-
dad); iuris romani peritus (que profesa el
derecho romano o tiene en l especiales co-
nocimientos); linguarum romanicarum stu-
diosus; romannsium litterarum studiosus
(versado en las lenguas romances y en sus
correspondientes literaturas).
romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la ci-
vilizacin romana) vitae cltui Romanorum
conformare, aptare; cltui atque humanitati
Romanorum conformare; cltui moribusque
Romanorum conformare // (difundir la civili-
zacin romana) mores Romanorum indcere.
romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (es-
cuela literaria de la primera mitad del siglo
XIX) romanticorum schola, doctrina, ars //
(poca de la cultura occidental en que pre-
valeci tal escuela literaria) romntica aetas
// (cualidad de romntico, sentimental) nimi
(nmia) mollitudo (-dnis f). Sin: immdica
mollitudo.
romntico: (concerniente o relativo al ro-
manticismo o que participa de sus cualida-
des) romnticus, a, um. Sin: ad
romanticismum prtinens // (partidario del
romanticismo) romanticismi (vel scholae ro-
mnticae) ssecla vel fautor. Uso: los -, ro-
mntici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
commentcius, a, um. Sin: fictus // (sentimen-
tal) mollis, e. Sin: mollculus; suavis; tener;
tener atque mollis. Uso: espritu -, molle pec-
romntico
954
tus; seorita -, mollis puella; - como soy, qu
mollti sum nimi; hay en su nimo algo -,
tnerum quiddam atque molle inest in eius
nimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso)
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenita-
tes ltorum et orarum.
romanza: romnticum carmen. Sin: suave
cnticum; carmen flbile, cmmovens; cntio
melda vel permulcens; carmen commoven-
dis nimis aptum.
rombo: (figura geomtrica) rhombus, i m.
Sin: sctula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus;
rhombi vel sctulae instar.
romera: devota vel sacra peregrintio.
romero: (peregrino) peregrinator, oris m.
Sin: peregrinus; peregrinator, peregrinus ad
loca sacra // (arbusto) ros (roris m) marinus.
rompecabezas: (problema o acertijo de dif-
cil solucin) aenigma, tis n. Sin: res vel
questio abstrusa, obscura, inexplicbilis; in-
tricata (vel perplexa, vel perdiffcilis) ques-
tio; inceptum abstrusum; opus rduum //
(juego que consiste en reconstituir un dibujo
recortado caprichosamente) subvertculum,
i n. Sin: devertculum; coagmentationis
ludus.
rompehielos: (buque para navegar entre los
hielos) navis glciem frangens, effringens,
diffringens, confringens, infringens, perfrin-
gens. Sin: navis glacfraga.
rompehuelgas: peris desertionem recusans.
Sin: condictam peris cessationem (vel inter-
missionem, vel desertionem) recusans.
rompenueces: nucifrangbulum, i n. Sin: for-
fex (-fcis mf) ncibus frangendis.
rompeolas: moles (-is f) fluctfraga. Sin:
moles flctibus obiecta, oppsita , restans.
rompeviento: tuncula vento arcendo vel
prohibendo.
ron: rhmium, ii n. Sin: rhumum; cnneus;
scera nutica.
roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ron-
chissans. Sin : stertens; proflans; ronchsonus
// (pez marino) sparus cntharus.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ron-
chissare. Sin : strtere; proflare; ronchos
dere; dormiendo ronchos dere.
roncha: (rebanada) lamnula, ae f. Uso: - de
embutido, farcminis lamnula.
ronco: raucus. Uso: voz -, vox rauca.
ronda: (accin de rondar) circutio sive cir-
cumtio, onis f. Sin: nocturna lustrtio, circu-
tio, circumtio; nocturnus circitus vel
circmitus, us m // (grupo de personas que
andan rondando) circitores, um mpl. Sin: cir-
cuitores; vgiles; excubitores; exploratores;
vgiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitio-
nem fcere, gere, obire; circure sive cir-
cumire; lustrare; vsere; ir de - por la ciudad,
urbem circure, circumire, lustrare, vsere;
pasa la -, vgiles circumeunt // (reunin noc-
turna de mozos para tocar y cantar por las
calles) ivenum turma (vel globus, vel
manus) noctu festive ppidum lustrntium.
rondar: (dar vueltas alrededor de una cosa)
circure vel circumire. Uso: - las fortificacio-
nes, circumire munitiones // (recorrer de
noche una poblacin para vigilar o pasear)
v. ronda // (dicho de los mozos: pasear las
calles donde viven las mozas a quienes ga-
romanza
955
lantean) puellarum (vel dominularum) vias,
domos vel fores perlustrare, circuire, circu-
mire.
rond: circutio vel circumtio, onis f. Sin:
circitus vel circmitus, mbitus, us m.
rondn: (animal) cpselus, i m. Sin: apus,
dis m // de -, inconsulto. Sin: tmere.
ronquera: rucitas, atis f. Sin: vox rauca;
fauces raucae.
ronquido: rhoncus vel ronchus, i m.
ronzal: (de cuero) numella, ae f. Uso: atado
con -, numell vinctus.
roa: (sarna) scbies, ei f. Sin: psora, ae vel
psorae, arum f.
rooso: (que tiene o padece roa) scabiosus,
a, um. Sin: scaber, bra, brum; psricus.
ropa: - blanca, lntea, orum npl. Sin: linte-
mina, um npl. Uso: - de cama, strgulum, i
n; - de marca, ptimae notae vestimentum; -
para lavar, lavanda, orum npl; lavandria,
orum npl; lavar la -, lntea lavare; ablere
vstium sordes; planchar la -, rugata lntea
rdere; lntea complanare; secar la - al sol,
lntea (in) sole siccare; lntea solis vapore
apricare; tender la - (lavada), mdida lntea
expnere.
ropavejero: scrutrius, ii m.
ropera: (la que cuida de la ropa de una co-
munidad) vestplica vel vestspica, ae f.
ropero: (armario) vestirium, ii n. Sin: ar-
mrium vestirium; arca vestiria. Uso: - de
pared, vestirium pareti insertum; v. alacena
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestspicus, i m.
roquete: rocchettum vel rochetum, i n.
rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silves-
tris; - de oro, urea rosa; agua de rosas (esen-
cia de rosas), rosceum, i n; rseum leum;
leum rosceum vel rosatum; rosae sucus;
sucus rosrius; vino de rosas, rosatum, i n //
fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin:
ventorum diagramma (-tis n), descrptio,
digraphe (-es f).
rosal: (arbusto) rosrium, ii n // (planto de
rosales) rosetum, i n. Sin: rosrium.
rosario: (rezo de la Iglesia) rosrium, ii n.
Sin: sacrum rosrium; rosrium marianum
vel mariale; rosrium Mariae Vrginis; sa-
crum Beatae Vrginis rosrium; marialis ro-
srii prectio; prex marialis rosrii. Uso:
rezar el -, rosrium recitare; rosrii preces
perslvere vel proferre; BeatamVrginem ro-
srio precari; rezar el - en honor de la Virgen,
Beatam Vrginem rosrio clere // (sarta de
cuentas) grnulae, arum fpl. Sin: corona ro-
scea; rosrii corona; marialis corona; corona
precatria.
rosbif: assum craticulatum. Sin: iuvenci caro
assata; iuvenci carnis lmina assata.
rosca: (vuelta circular o espiral de una cosa)
spira, ae f // (pan o bollo en forma de -) spira.
roscn: scriblita, ae f.
rosola: rosola, ae f.
roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
granum tostum, frictum, igne inflatum.
rosetn: roso, onis m. Sin: fenestra instar
rosae; rosceum ornamentum; fenestra circu-
laris colmnulis exornata.
rosmarino: ros (roris m) marinus.
rosmarino
956
rosoli o rosol, v. resoli.
rosquilla: (bollo en figura de rosca): crstu-
lum, i n.
rosticera, v. roticera.
rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fcies, i
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus dis-
tortus; vultus distortus ac perturbatus; - her-
mtico, vultus hermticus; - melanclico, os
in maesttiam flexum.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclsiae
Conslium ltibus iudicandis. Uso: auditor de
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae.
rotacin: (de disco) cursus, us m. Sin: rot-
tio.
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i
m.
rotary: socetas vcibus convniens.
rotate (bits) (Inform): rotare. Sin: vlvere.
rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotbile typogra-
phum; rotbile prelum vel praelum; mchina
typogrphica rotbilis; machinamentum ro-
tablibus (vel rotntibus) litterarum formis
instructum.
rotativo: rotativus, a, um. Sin: rottilis, ver-
stilis, e; rotatrium habens motum.
roticera: (tienda donde se venden asados)
assria, ae f. Sin: assorum vel assaturarum ta-
berna.
roticero: assrius, ii m. Sin: assatrius; tos-
tor; assorum (vel assarum crnium, vel assa-
turarum) vnditor; qui assa (vel assas carnes,
vel assaturas) vendit.
rotocalco: (peridico ilustrado) rotochalcus,
i m. Sin: libellus vriis colribus distinctus,
commentrius peridicus picturis exornatus;
libellus ex chalcographeo rotbili.
rotocalcografa: rotochalcogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: rotochalcogrphicus processus
(-us m).
rotocalcogrfico: rotochalcogrphicus, a,
um.
rotograbado: heliogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: heliogrphica ars, incsio, imago.
rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
circular) rea orbiculata.
rotor: (parte giratoria de una mquina elc-
trica o de una turbina) rotatrium, ii n. Sin:
mchina rotalis.
rotulacin: notculi (vel insignis metllici)
applictio. Uso: - de vehculos, numeralis ve-
hiculorum distnctio.
rotulador: (instrumento semejante a un bo-
lgrafo o estilogrfica, que escribe o dibuja
mediante una escobilla o pincel de fieltro)
grphium coctile.
rotular: notculo (vel insigni metllico)
instrere. Sin: lmin distnguere; lminam
(vel notculum, vel insigne metllicum)
applicare (licui rei). Uso: - un coche, una
motocicleta, autocinetum, brotam automat-
riam notculo instrere.
rtulo: (ttulo, inscripcin que se pone a una
cosa indicando lo que es) ttulus, i m. Sin:
inscrptio; notculum; scdula vel schdula;
chrtula; tabella // (cartel anunciador) v. car-
rosoli
957
tel.
rotura: (accin de romper) rptio, onis f.
Sin: frctio. Uso: - de la direccin, frctio gu-
bernculi; - del freno, frctio sufflminis //
(efecto de romper) ruptura, ae f. Uso: reparar
la - del carro, ruptum currum refcere // Med
fractura, ae f.
roturacin: fssio vel effssio, onis f.
rouge, v. colorete.
roulette, v. ruleta.
roulotte: remulcata csula. Sin: domncula
mbilis; domncula vectbilis; domncula
autoraedae (adiuncta); habitculum remulca-
tum.
round: certminis pars. Sin: congressus, us
m. Uso: primer -, congressus primus.
routine (Inform), v. procedure.
rozamiento: frctio, onis f. Uso: clculo del
coeficiente de -, frictionis rtio; coeficiente
de -, frictionis vis.
rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar to-
cando y oprimiendo ligeramente la superficie
de otra) strngere vel perstrngere. Sin: libare;
lviter tngere vel attngere. Uso: - las aguas,
aquas lviter attngere; summas undas strn-
gere; - la piel, summam cutem perstrngere;
- la tierra caminando, terram lviter attn-
gere.
Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f.
ruands: adj ruandensis, e // sust Ruanden-
sis, is m.
rubola: rubola, ae f. Sin: rossllia; ruben-
tes psulae, pstulae, pustillae.
rub: rubinus, i m. Sin: carbnculus; anthrax,
cis m. Uso: - 401, carbnculus quadringen-
tsimus primus.
rubn, v. rub.
rubia: (planta) rbia, ae f.
rubidio: rubdium, ii n.
rubio: flavus, a, um. Sin: subflavus. Uso:
pelo -, subflavus capillus; flava coma; flavi
capilli.
rublo: rublus, i m. Sin: nummus rssicus.
rbrica: (epgrafe, ttulo) ttulus, i m. Sin:
inscrptio, onis f; epigramma, tis n // (parte
de un libro o revista) pars, partis f // (norma
litrgica) rubrca, ae f.
rubricar: (poner uno su rbrica en un docu-
mento o escrito con o sin la firma) rubricare
// (firmar un despacho o papel y ponerle el
sello o escudo de armas) breviata subscrip-
tione subsignare, obsignare, subnotare.
rubriquista: normarum liturgicarum studio-
sus.
ruda: ruta, ae f.
rudimental o rudimentario: rudis, e. Sin:
elementrius; inchoatus atque rudis; infor-
mis. Uso: conocimiento - del idioma, elemen-
tria sermonis cogntio; forma - de los
sistemas econmicos, rudis rtio rerum oeco-
nomicarum.
rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota mode-
ratrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel
denticulata; rota dntibus instructa vel ar-
mata; - hidrulica, rota hydrulica, aquaria;
aqulega rota; - maciza (sin rayos), tmpa-
num, i n; - motriz o posterior, rota motrix; -
rueda
958
pequea, rotella; orbculus; - de cohetes, rota
ignvoma; - de la fortuna, rota vel rotella for-
tunae; - de molino, mola; molare saxum; - de
molino de viento, ventrota; - de Oro de
Pars, rota urea parisiensis; de dos -, brotus,
a, um; de cuatro -, quadrrotus, a, um; - a -,
rot tangente rotam; cambiar la - del coche,
autoraedae rotam immutare // (crculo o
corro formado de personas o cosas) v. cr-
culo, corro.
rufin: (el que hace el trfico de mujeres p-
blicas) leno, nis m. Sin: lenocinator; mere-
tricum tutor // (hombre vicioso y
despreciable) infamis, prfidus, mprobus
homo.
rufianear: lenocinari. Sin: lenocnium pro-
fiteri.
rufianera: lenocnium, ii n.
rufianesco: lennius, a, um. Sin: lenonis vel
lenonum (gen); ad lenocnium ttinens.
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastildium;
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati.
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis
plenus, bsitus, sulcatus; cute contract de-
formis.
ruibarbo: rhabrbarum vel rabrbarum, i n.
Sin: rheubrbarum; reupnticum; rhaeum.
ruido: strpitus, us m. Sin: crpitus, us m;
fragor, ris m; stridor, ris m. Uso: - parsito
(en la radio), undae radiophnicae interrup-
tae vel perturbatae; meter -, strpere.
ruina: (accin de caer o destruirse algo)
runa, ae f // (prdida grande de los bienes de
fortuna) fortunae naufrgium. Uso: - de su
patrimonio, patrimnii (vel rei familiaris)
naufrgium // ruinas, escombros, paritinae,
arum fpl.
ruiseor: luscnia, ae f; luscnius, ii m. Sin:
adon, nis f.
rulero, v. bigud.
ruleta: (juego de azar) ludus rtulae // (rueda
horizontal giratoria que se usa para este
juego) rtula (ldicra). Sin: rotella; discus;
vrsile rotbulum.
Rumania o Rumana: Rumnia, ae f. Sin:
Romnia; Dacoromnia; Dcia.
rumano: (natural de Rumania) Rumenus vel
Romenus, i m. Sin: Dacoromanus; Dacus //
(adj) rumnicus, a, um. Sin: romnicus; da-
coromanus; dacoromnicus; dcicus // (len-
gua -) lingua dacoromnica; dacoromanus
sermo.
rumba: rumba, ae f. Sin: salttio cubana.
run (Inform), ejecutar, realizar las operacio-
nes especificadas por un programa de un or-
denador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a pro-
gram, fac ut programma operetur // (sust,
running) opertio, onis f // (cadena, serie de
datos) catena, ae f.
runa: (cada uno de los caracteres que em-
pleaban en la escritura los antiguos escan-
dinavos) runa, ae f.
rnico: rnicus, a, um.
rupia: (unidad monetaria de la India) rpia,
ae f. Sin: nummus ndicus.
ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; frctio //
fig violtio, onis f. Sin: intermssio, repudi-
tio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirp-
tio; alientio; discrdia. Uso: - de un
rufin
959
matrimonio, matrimnium ruptum; - de un
tratado, violtio federis, violatum vel rup-
tum foedus; - entre amigos, amictiae dirp-
tio.
rural: ruralis, e. Sin: rsticus; ruris (del
campo) vel agrorum (de los campos).
rusco: ruscus, i m. Sin: ruscus aculeatus.
rush: nisus, us m. Sin: mpetus extremus.
Rusia: Rssia, ae vel Rssiae, arum f.
ruso: adj russus, a, um. Sin: rssicus. Uso:
en idioma -, rssice // sust Russus, i m.
rstico: rsticus, a, um. Sin: rusticanus; im-
politus; inurbanus // folleto, libro a la rstica
o en rstica, libellus, liber filo compactus
crassioreque charta munitus.
rustidera: ptina assatria.
rustir, v. asar.
ruta: (carretera, camino) v. estas voces. Uso:
- espaciales, itnera astronutica // (derrota
de un viaje) cursus, us m. Sin: dirctio. Uso:
- de un avin, aronavis cursus; - de una em-
barcacin, navis dirctio; martimus cursus
// (itinerario) itinerrium, ii n.
rutina: assduus usus. Sin: assuetus vel itera-
tus modus agendi; consueta vitae rtio; sueta
operandi rtio // (Inform, secuencia invaria-
ble de instrucciones que forma parte de un
programa y se puede utilizar repetidamente)
v. procedure.
rutina
960
sbado: sbbatum, i vel sbbata, orum n. Sin:
dies sbbati vel Saturni. Uso: - santo, prael-
dium anastsis Dmini Nostri; misa del -
santo, sacrum sollemne ob praeldium anas-
tsis Dmini Nostri; observancia del -, sab-
batismus; sbbati observntia; observar el -,
sabbatizare; sbbatum clere.
sabana: tesca vel tesqua, orum n.
sbana: lnteum, i n. Sin: linteamen, mnis
n; lecti lnteum vel linteamen; strgulum; ln-
teum strgulum; cubiculare lnteum. Uso: -
santa, Sancta Sindon (-nis f); Sacrum Ln-
teum.
saban: (en las manos) ulcus (-cris n) ex
hiberno frgore. Sin: tumor ex hiberno fr-
gore; tumor a frgore; ulcus a frgore; ulcus
quod fit ex frgore hiberno; vtium frgoris;
(en los pies) prnio, onis m; pernculus vel
perninculus, i m.
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memri liquid tenere; - de odas, fam li-
quid accepisse; - de buena fuente, certis auc-
tribus liquid comperisse; hacer - algo a
alguien, liquem certiorem fcere de liqua
re; no sabe qu hacer, incertus est quid agat;
quin sabe esto?, quis hoc scit?; quin
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?;
sin saberlo, nsciens vel imprdens, entis; a -,
sclicet // (dicho de una cosa, tener sabor) -
a, spere vel respere liquid. Uso: el vino
sabe a pescado, vinum rsipit piscem // (oler
a) olere vel redolere liquid, vel liqua re, vel
ex liqua re. Uso: sabe a azafrn, olet cro-
cum; sabe a azufre, slphure olet; nada tiene
que sepa a la Academia, nihil olet ex Acade-
ma.
sabidillo: adj erudtulus, i m // sust sctulus,
i m. Sin: littrio, onis m.
sabihondo o sabiondo: adj inanem doctri-
nam ostentans // sust scolus, i m. Sin: rro-
gans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
(vel vcuae) doctrinae ostentator.
sablazo: (golpe y herida de sable) acnacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
gldii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
perctere, cedere, ferire, fdere, confdere;
incurvo gldio ferire.
sable: acnaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gldius; ensis vel gldius
incurvus.
sabotaje: iniria, ae f (accin contra el dere-
cho); interpelltio, onis f (molestia); mora, ae
f ( retardo); impedimentum, obstculum, i n
(obstculo); communis peris intercssio vel
corrptio; occulta evrsio; occulta vel frau-
dulenta vasttio; occulta ac dolosa vasttio.
saboteador: interpellator, oris m. Sin: inter-
cessor; morator; impedtor; obstructor; occul-
tus vastator, eversor, direptor; peris
intercessor vel interpellator; qui opus inter-
cedit vel interpellat.
sabotear: occulte vel fraudulenter evrtere,
pervrtere, vastare, direre, dirpere, inter-
pellare. Sin: occulte doloseque evrtere (per-
vrtere ...); eversione dolose affcere;
communi peri adversari (vel detrimentum
afferre); secreto impedire vel disturbare.
sabueso: segsius, ii m. Sin: canis segsius,
venator, indagator, vestigator.
S
961
saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel sacce-
llum n; scculus.
sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instru-
mentum clceis detrahendis.
sacabuche: sambuca, ae f. Sin: grandis tuba;
magna vel mxima tuba.
sacaclavos: clavi ereptor, oris m. Sin: instru-
mentum clavorum extractrium.
sacacorchos: extrculum vel extrahculum,
i n. Sin: extractrium; obturculi vel crticis
extractrium; tormentum cochleatum;
instrumentum lagoenarum apertivum.
sacamuelas: (persona que tiene por oficio
sacar muelas) dntium extractor vel evulsor
// (dentista) v. esta voz // (charlatn, embai-
dor) v. charlatn
sacapuntas: acuminrium, ii n. Sin: acumi-
nrium ferrum vel instrumentum.
sacarfero: sacchrifer, a, um. Sin: sccha-
rum ferens vel cntinens; ad sccharum spec-
tans.
sacarificacin: saccharifictio, onis f. Sin:
scchari confctio; in sccharum transform-
tio vel muttio.
sacarificar: saccharificare.
sacargeno: sacchargenus, a, um.
sacarimetra: saccharimtria sive -metra, ae
f. Sin: scchari mensura.
sacarmetro: saccharmetrum, i n.
sacarina: saccharina, ae f, saccharinum, i n.
sacaromicetos: saccharomycetes, um mpl.
sacarosa: saccharosis, is f.
sacatapn, v. sacacorchos.
sacerdocio: sacerdtium, ii n. Sin: presbyte-
ratus, us m; sacerdotalis ordo; sacerdotis
munus, offcium, dgnitas, honor. Uso: - mi-
nisterial, sacerdtium ministeriale; - de las
mujeres, sacerdtium feminarum; ejercer el
-, fungi sacerdtio; recibir el -, sacerdtium
recpere, assmere, suscpere; sacerdtio au-
geri.
sacerdotal: sacerdotalis, e. Sin: sacerdotis
(del sacerdote), sacerdotum (de los sacerdo-
tes); ad sacerdotis vel ad sacerdotum offcium
prtinens.
sacerdote: sacerdos, otis m. Sin: prsbyter;
Dmini minister. Uso: novel -, sacerdos no-
vnsilis; sacerdtio recens; a (vel in) sacer-
dtio recens; recens sacerdtio auctus vel
initiatus (v. misacantano); ser ordenado -, sa-
cerdtio augeri; sacro initiari presbyterats
rdine.
sacerdotisa: sacerdotissa, ae f.
saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, ame-
ricana) iacca, ae f. Sin: thorax, cis m; tho-
rcium; thorace, es f; tuncula; thorax
manicatus vel americanus; thorcium mani-
catum vel americanum; thorace manicata vel
americana; tuncula manicata vel americana;
curta tuncula. Uso: - a propsito para prote-
ger del viento, tuncula vento prohibendo;
mangas del -, iaccae mnicae // (especie de
bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: -
de cuero, odre para lquidos, clleus vel c-
leus, i m; clleum vel cleum, i n; fabricante
de cueros, culerius vel cullerius // (saqueo)
popultio, onis f. Sin: depopultio; praedtio;
dirptio. Uso: entrar, meter, poner a -, popu-
lari, depopulari; praedari; dirpere.
saco
962
sacra, v. sacro.
sacralidad: sacrlitas, atis f. Sin: sacertas,
atis f; sacra ndoles vel forma.
sacralizacin: sacrtio, onis f.
sacralizar: sacralizare.
sacramental: sacramentalis, e. Uso: vnculo
-, vnculum sacramentale.
sacramentalmente: sacramentliter. Sin: sa-
cramentali ratione; sacramentali praesnti;
sub speciebus sacramentlibus.
sacramentar: licui viticum atque unctio-
nem infirmorum (vel extremam unctionem)
administrare. Sin: vitico atque unctione in-
firmorum (vel extrema unctione) liquem
munire. Uso: Jess sacramentado, Iesus sub
speciebus sacramentlibus (delitescens);
Iesus in sacramento altaris (abscnditus).
sacramento: sacramentum, i n. Uso: admi-
nistrar, recibir los -, sacramenta administrare
vel suscpere.
sacrificio: (ofrenda que se hace a la divini-
dad) sacrifcium, ii n. Sin: sacrum. Uso: -
eucarstico, domnicum, i n; sacrifcium eu-
charsticum; - expiatorio, piculum; piamen,
mnis n; piamentum; sacrifcium lustrale; sa-
crifciuum vel sacrum piaculare; celebrar el
santo - de la misa, Missam celebrare, gere,
fcere; sacrum fcere; sacrifcium divinum
celebrare; eucharsticum sacrifcium offerre;
eucharstic hsti litare // (fatiga, esfuerzo,
perjuicio) con tu -, incmmodo tuo; con - de
tu salud, incmmodo valetdinis tuae; causar
a uno - de tiempo y dinero, nummorum tem-
porisque iacturam licui afferre; soportar un
-, damnum pati // (situacin spera) spera,
orum npl. Sin: dura; grvia, iniucunda. Uso:
- heroicos, incmmoda fortssimis viris
digna; soportar sacrificios con la ayuda del
Seor, spera (vel dura, vel grvia, vel iniu-
cunda) Dei grti tolerare; hacer - de todo
por el bien comn, sua mnia remttere so-
cietatis (vel communitatis) saluti // (acto de
abnegacin) espritu de -, devovendi se st-
dium. Uso: hacer - de s y de la propia vida
por el Estado, se vitamque suam rei pblicae
condonare vel donare.
sacrilegio: sacrilgium, ii n. Sin: violata re-
lgio; indigna tracttio rei sacrae. Uso: come-
ter un -, sacrilgium commttere, fcere,
admttere, patrare, perpetrare.
sacrlego: adj sacrlegus, a, um. Sin: mpius
// sust sacrlegus, i m. Sin: profanator.
sacristn: sacrista, ae m. Sin: aedtuus; aed-
timus vel aedtumus; templi custos; sacrrii
custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedi-
tuare; aeditimari vel aeditumari.
sacrista: sacrista, ae f. Sin: sacrrium; se-
cretrium; templi dytum (vel dyta); templi
penetrlia.
sacro: (cada una de las tres hojas que se so-
lan poner en el altar para que el sacerdote
pudiera leer cmodamente algunas oracio-
nes y otras partes de la misa sin recurrir al
misal) sacrum, i n. Sin: praecatria (altaris)
tabella; charta glriae.
sacudidor: (instrumento con que se sacude)
plveris excussrium. Uso: - de alfombras,
apparatus taptibus quatiendis.
sdico: adj sdicus, a, um. Sin: sadsticus;
sadiana libdine affectus; ad sadismum tti-
nens // sust sadista, ae m.
sadismo: sadismus, i m. Sin: sadiana libido
(-dnis f); sadianus furor; sadianus libdinis
furor.
sacra
963
sadomasoquismo: sadomasochismus, i m.
sadomasoquista: sadomasochista, ae m.
saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla.
saetera: (aspillera para disparar saetas) fe-
nestella in rcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las
que se suelen abrir en las escaleras y otras
partes) angstior fenestella.
saetilla: (manecilla del reloj) lancola, ae f.
Sin: gnomon, nis m; index, dcis m.
safari: africana ventio vel expedtio.
safra, v. zafra.
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: sgana //
(leyenda mitolgica de la antigua Escandi-
navia) saga, ae f. Sin: fbula mthica.
sagita: sagitta, ae f.
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagit-
trius, ii m.
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittrius, ii m.
sagrario: (parte interior del templo, en que
se reservan o guardan las cosas sagradas,
como las reliquias) sacrrium, ii n. Sin: sa-
cellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, p-
netral (-lis n) vel penetrale (-is n) nimi; -
de la conciencia, ntimi sensus mpl; - de la
familia, ntima famliae coninctio // (lugar
donde se guarda y deposita a Cristo sacra-
mentado) tabernculum, i n.
Sahara: Shara vel Sahara, ae f. Uso: - Es-
paol, Shara Hispnica; del -, saharensis, e.
sainete: (poesa dramtica pequea y de
asunto jocoso) exdium, ii n. Sin: comoed-
ola; fabella cmica vel festiva; msicus lusus;
iocosa dramtica compostio.
sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal marti-
mus; - gema, sal fosscium; - de cocina, sal
coquinrium; ntrium chloratum.
sala: aula, ae f. Sin: conclve, is n; oecus, i
m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del con-
sistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgum; aula operatria;
sala chirrgica; - de audiencia, auditrium; -
de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatrium; aula saltatria; oecus
saltatrius; - de cine, cinematographi aula;
theatrum cinematogrphicum; - de concier-
tos, odum, i n; theatrum msicum; - de con-
versacin, xedra; - de descanso, diaeta
quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
remissionis (nimi); - de entrada, adduct-
rium; - de espera, procoeton, nis m; prooe-
cus (-i m) praestolatrius; conclave (-is n) vel
trium exspectatrium; exspectntium ex-
drium; oecus vel conclave exspectntium; -
de estar, xedra, ae f; - de estudio, stdium;
- de fumar, fumrium; - de hospital, cubit-
rium; - de lectura, oecus lectionis; legntibus
xedra; - de las mquinas o de los motores,
machinationum cubculum; - de masajes,
oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
diurnriis docendis vel edocendis; - de pri-
meros auxilios, locus promptae curationis; -
de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
o de visitas, cubculum vel conclave salutat-
rium; - de recreo, diaeta recreatria; diaeta
delectationis vel delectamenti; - para televi-
sin, diaeta televisria, televisualis, televisio-
nis.
salamandra: (ser fantstico) salamandra, ae
f // (especie de calorfero de combustin
lenta) lacnicum anthrcinum.
salame: tomculum, i n. Sin: tomcina; v.
salame
964
mortadela.
salamn: botellus, i m.
salar: salire vel sllere; salsare; sale aspr-
gere, consprgere, condire; salem asprgere
(licui rei).
salario: salrium, ii n. Sin: merces, edis f; sti-
pndium; operariorum merces. Uso: - bajo,
mercdula; - intermedio, salrium interm-
dium; - mnimo, salrium mnimum; merces
mnima; precios de los -, prtia mercedum.
salazn: salsugo, gnis f. Sin: salsamentum.
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de
-, salsamentrius.
salchicha: salscium, ii n. Sin: iscium vel in-
scium, insicolum; lucnica, ae f; btulus,
botellus; farcmen, mnis n; tuccetum vel tu-
cetum; hilla, ae f; hillum, i n. Uso: fbrica
de salchichas, salsamentria officina; - de
Viena, botellus vindobonensis; hacer salchi-
chas, iscia plassare; intestinum farcire.
salchichera: taberna suria, botulria, sal-
ria, salsamentria. Sin: salsamentrii vel bo-
tulrii taberna.
salchichero: tomaculrius, ii m. Sin: botul-
rius; isicirius; salsamentrius; porcinrius;
v. choricero.
salchichn: tomculum vel tomaclum, i n;
tomcina, ae f. Uso: - con guisantes, tom-
cina pisis conferta.
saldar: (liquidar enteramente una cuenta)
aes alienum slvere, disslvere, exslvere,
perslvere, exstnguere. Sin: nomen slvere;
pecniam dbitam slvere; pecniam credi-
tori slvere; licui satisfcere.
saldo: (finiquito de una deuda) dbitae pec-
niae soltio, onis f // (finiquito de un crdito)
crditae pecniae soltio // (finiquito de las
cuentas) rationum exaequtio // (cantidad
que en una cuenta resulta a favor o en contra
de uno) resduum vel rliquum, i n.
saledizo, v. salidizo.
salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cn-
chula salria.
salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Socie-
dad -, Salesiana Sodlitas; Pia Socetas Sale-
siana Sancti Ioannis Bosco; Socetas Sancti
Francisci Salsii // sust salesianus, i m. Sin:
sodalis vel scius salesianus; Societatis
Sancti Francisci Salsii sodalis.
salicilato: salicylatum, i n.
saliclico: saliclicus, a, um. Uso: cido -,
cidum saliclicum.
salicilina: salicylina, ae f.
salida: (accin y efecto de salir) xitus, us m.
Sin: extio, abtio; bitus, us m; discssio;
discessus, us m; egressus, us m. Uso: - de
casa, domuegrssio; - de casa por la noche,
nocturna domuegrssio; la hora de - de los
trenes, hora trminum exentium // (partida
de data o de descargo en una cuenta) rtio
perscripta. Sin: dbitum. Uso: salidas, ratio-
nes perscriptae; dbita; expensa // - de bao,
sbanum vel svanum, i n. Sin: linteamen
balneare; lnteum balnerium.
salidizo: proiectura, ae f. Sin: cphora, ae f.
saliente: (parte saliente) v. salidizo.
salina: salifodina, ae f. Sin: salinae, arum fpl.
salinero: (concerniente o relativo a las sali-
nas) salinrius, a, um // (el que trabaja en las
salamn
965
salinas) salinator, oris m.
salinidad: salsedo, dnis f. Sin: sali qunti-
tas.
salino: salinus, a, um. Sin: salrius; salin-
rius.
salir: exire. Sin: gredi. Uso: - a luz, in
lucem prodire, in vulgus prodire; puedo -?,
licetne mihi foras ire?
salita: exdrium, ii n. Sin: ulula; atrolum;
zothcula; parva aula, parvum conclave.
salitral, v. nitral.
salitre, v. nitro.
salitroso, v. nitroso.
salivacin: salivtio, onis f. Sin: salivae flu-
xus (-us m).
salival: salivalis, e. Sin: salivrius; salivosus;
ad salivam spectans.
salivar: salivare. Sin: salivam emttere vel
cere.
salmear: psllere. Sin: psalmizare; psalmos
recitare (- recitando); psalmos cnere (- can-
tando).
salmista: psalmista, ae m. Sin: psaltes, ae m;
psalmgraphus; psalmorum auctor vel scrip-
tor.
salmo: psalmus, i m. Uso: recitacin o canto
de los -, psalmdia; libro de los -, psaltrium;
liber psalmorum.
salmodia: psalmdia sive -oda, ae f. Sin:
psalmorum recittio (- recitada); psalmorum
cantus (- cantada).
salmodiar: (cantar salmodias) psllere. Sin:
psalmdias cnere vel decantare.
salmn: salmo, onis m.
salmonete: mullus, i m.
salmuera: mria, ae f. Sin: salsamentum;
salsura; salsugo, gnis f. Uso: pescado en -,
muriticum; carnes en -, muritica, orum.
salobre: salmaster, stra, strum. Sin: salmci-
dus; salmcius; salsus.
salol: salolum, i n.
saln: xedra, ae f. Sin: oecus; conclave;
oecus magnus vel mximus; conclave mag-
num vel mximum; perampla aula. Uso: -
con aire acondicionado, conclave re (au-
tmate sive automatrie) purgato; conclave
autmato ris temperamento preditum; - de
actos, aula magna; - de baile, saltatrium, ii
n; oecus saltatrius; - de estar, xedra; - de
fumar, conclave fumatrium; (- en los teatros
para pasear durante los entreactos) v. foyer;
(- para audiciones, reuniones doctas, etc.)
auditrium.
saloncito o saloncillo: exdrium, ii n. Sin:
atrolum; zothcula; sellria, orum npl.
salpicadura: aspergo, gnis f. Sin: asprsio;
aspersus, us m.
salpullido, v. sarpullido.
salsa: salsa, ae f. Sin: intinctus, us m; condi-
mentum; conditura; ius, iuris n; liquamen,
mnis f; liquamentum. Uso: - blanca, condi-
mentum album; - picante, embamma, tis n;
con -, iurulentus vel iussulentus; - de man-
teca, butreum ius.
salsera: (vasija en que se sirve salsa) sals-
salsera
966
rium, ii n. Sin: iuris capdo (-dnis f).
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin:
locus sltibus faciendis vel dandis.
saltador: (persona que tiene oficio o ejerci-
cio en que necesita saltar) saltator, oris m.
Sin: desultor. Uso: - con esques, desultor
nartatrius.
saltamontes: mantis (-tdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti smile.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por en-
cima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in
collum alicius invdere; collum alicius
amplexu ptere; - de alegra, exsultare; gu-
dio exsultare; nmia voluptate gestire; - a la
vista, apparere; manifestum esse // (omitir)
omttere vel mttere. Sin: praetermttere;
praeterire; missum fcere. Uso: - palabras,
verba praetermttere; - la comida, abstinere
se cibo.
salterio: psaltrium, ii n. Sin: liber psalmo-
rum.
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus c-
pite deorsum psito; - triple, saltus ternus; -
a pie juntillas, saltus iunctis pdibus; - a pier-
nas abiertas, saltus crribus varicatis; a sal-
tos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim,
exsultim; saliendo; saltitando; - con esques,
desultura nartatria; de un -, saltu; - de al-
tura, saltus in altum vel in altitdinem; - del
caballo, saltus eclei; - de frente, saltus recto
crpore; - de lado, saltus a ltere; - de longi-
tud, saltus in longum vel in longitdinem; -
de longitud con impulso, saltus in longum
mpetu capto; - de prtiga o con garrocha,
saltus perticrius, perticalis, perticatus; saltus
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstcu-
los, pro sngulis equis, aut equis per manpu-
los impedimenta superntibus, magnum
premium delatum, propsitum, datum, tri-
butum // dar un - mortal, cernuare; cpite de-
orsum psito vel misso saltare; ejercitarse en
el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
dare, dere, fcere; superar de un -, saltu su-
perare // (cascada de agua) aquae deiectus,
lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Nigara, deiectus Nigarae.
saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermis-
sus; non contnuus.
salud: valetudo, dnis f. Sin: salus, tis f.
Uso: - buena, bona (vel cmmoda, vel nte-
gra, vel firma, vel prspera) valetudo; - deli-
cada, tnuis (vel minus cmmoda, vel
imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
infirma, vel aegra, vel incmmoda) valetudo
// -!, salve!; salvus sis!; felciter tibi!; a tu -!,
a la - de usted , bene te!, bene tibi!; a vues-
tra -!, a la - de ustedes!, bene vos!, bene
vobis! ; cmo va su -? quam vales? qua es
valetdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
brindar; cuidar de su -, valetdini indulgere,
inservire, peramdare, prcere; descuidar la -,
valetdinem neglgere; parum valetdini
prcere; desearle a uno buena salud, salutem
licui precari, liquem salvere iubere; la -
disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
valetdine frui; prspera valetdine esse;
gozar de perfecta -, vender o verter -, ptime
vel pancrtice valere; ntegra valetdine esse;
esse incorrupta sanitate; ptima valetdine
uti; no estar bien de -, infirma valetdine
esse; aegra esse valetdine; valetdine in-
cmmoda esse; perder la -, valetdinem
amttere; recuperar la -, sanari, consans-
cere; valetdinem recuperare vel reciperare;
sanitatem recpere; tener poca -, tener una -
delicada, tnui esse valetdine
saludar: salutare. Sin: valedcere; consalu-
saltadero
967
tare; persalutare; salutem dcere, dare, ferre,
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosa-
mente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blndius) salutare; - a uno en nombre de
otro, salutem dcere licui nmine alicius;
licui alicius salutem nuntiare; - oficial-
mente a uno, licui officiliter valedcere; - a
uno por escrito, salutem licui scrbere; - con
la voz, con la mano, con sea, voce, manu,
nutu salutare; - inclinando la cabeza, incli-
nato cpite salutare; saldalo de mi parte,
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; sal-
vus sis; te salvere ibeo; despus de salu-
darse, salute data acceptaque.
saludo: salus, utis f. Sin: saluttio; persalu-
ttio. Uso: - de bienvenida, saluttio gaudia-
lis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(frmula de cortesa al terminar una carta),
multam salutem! // devolver el -, liquem re-
salutare; enviar un -, salutem mttere, man-
dare, impertire ; enviar mil -, los ms
cordiales -, multam salutem licui impertire;
licui salutem plrimam impertire; licui sa-
lutem plrimam et plenssimam impertire;
hacer el - militar, salutationem more militari
fcere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare.
salva: (saludo hecho con disparo simultneo
de varias piezas de artillera) tormentria
consaluttio. Sin: tormentorum explosiones
honoris caus; tormentorum strpitus (vel
fragor, vel crpitus) salutandi caus emissus;
saluttio tormentorum bellicorum fragre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de caones,
tormenta plrimis emissinibus salutis caus
rsonant // - de aplausos, mximus plausus;
la sala reson de una - de aplausos, a cuncto
consessu plausus est mltiplex datus.
salvabarros, v. guardabarros.
salvacin: (accin de salvar o salvarse) con-
servtio, onis f // (efecto de salvar o salvarse)
salus, utis f // (consecucin de la gloria y
bienaventuranza eterna) salvtio, onis f.
salvado: furfur, ris m. Sin: purgamentum.
Uso: pan de -, furfreus panis.
salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
salutis auctor, effector; soter, ris (ac -era m);
qui salutem dat, dedit, etc.; tambin salvator
con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
- del gnero humano, Iesus Christus humani
gneris salvator, servator, sospitator; nuestro
-, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
nos servavit.
Salvador (El): Salvatria, ae f. Uso: Rep-
blica del -, Salvatoriana Respblica.
salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auc-
trix (-cis f); sospitatrix; sspita.
salvadoreo: adj salvatorianus, a, um // sust
Salvatorianus, i m.
salvamento: conservtio, onis f. Sin: salv-
tio; incolmitas.
salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
fcere; liberare // salvarse, salvari. Sin: sal-
vum feri; perculum vitae effgere; (e) per-
culo vitae evdere; se (e) perculo vitae
erpere // (dicho de Dios: dar la gloria y bien-
aventuranza eterna) salvare.
salvavidas: salutis cngulum. Sin: orbis s-
breus; gmmeus crculus vel orbis. Uso: in-
flar el -, gmmeum orbem re inflare vel
tumefcere.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
vel ptina suppositria.
salvoconducto: sngraphus, i m. Sin: fides,
ei f; fides pblica; fides pblico (vel pblice)
salvoconducto
968
data; scriptum fidem pblicam dans. Uso:
gracias al -, fide pblica interpsita; conce-
der un - a alguien, fidem (pblicam) licui
dare; obtener un -, fidem (pblicam) acc-
pere; pedir un -, fidem (pblicam) postulare.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samartida, ae vel Sa-
maritis, tdis f // (dicho de persona que ayuda
a otra desinteresadamente) vir liberalis et be-
nficus; mulier liberalis et benfica.
Samoa: Insulae Samoanae.
samovar: rssica authepsa.
San: sanctus, a , um. Sin: divus. Uso: San
Pedro, Sanctus Petrus; Divus Petrus; iglesia
de San Juan, templum divo Ioanni sacrum vel
dicatum; imagen de San Juan , divi Ioannis
imago vel simulacrum.
sanativo: sanativus, a, um. Sin: saltifer; sa-
lutaris; salber.
sanatorio: sanatrium, ii n. Sin: valetudin-
rium; valetudinrium infirmis chrnicis. Uso:
- de recuperacin, recreatrium.
sancin: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis
// (autorizacin o aprobacin) snctio, onis.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabtio.
sancionador: confirmator, oris m.
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposi-
cin) sancire. Sin: statere; decrnere // (au-
torizar o aprobar) probare vel approbare.
Sin: admttere; confirmare // (aplicar una
sancin o castigo) punire. Sin: multare;
poen liquem multare vel affcere.
sandalia: sandlium, ii n. Sin: crpida; c-
liga; slea; soccus (especialmente la de los
frailes). Uso: - pequea, ligera, scculus; -
de mujer, soccus mulebris; en, con sanda-
lias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
sandalias, solerius, ii m; sandalirius; po-
nerse las -, sandlia (vel crpidas, vel sleas,
vel soccos) sibi indere; quitarse las -, sand-
lia dmere vel depnere.
sanda: (planta) ccumis, mris m. Sin: an-
gria; citrullus; cucrbita angria; ccumer
citrullus // (fruto) angrium, ii n; melo (-nis
m) ndicus; cucmeris citrulli fructus.
sndwich: pastillum fartum vel farctum. Sin:
pastillum sanduicense; orbculus panis far-
tum. Uso: - de jamn, pastillum pern far-
tum; pastillum pernae quadr fartum;
pastillum lamnulis pernae fartum.
saneamiento: Agr bonifictio, onis f. Uso: -
de terrenos paludosos, exsicctio paludum //
fig, - moral, corrctio et emendtio morum.
sanear: ad sanitatem redcere. Sin: sanum
fcere. Uso: - una comarca, regionem insalu-
brem salubrem rddere vel fcere; - un te-
rreno, incultum silvestremque locum cultum
fertilemque rddere; - pantanos, paludes sa-
lubres rddere; palstria loca exsiccare in ar-
vorumque formam redgere // fig, - las
costumbres, mores ad virtutem conformare.
Sin: mores in mlius commutare.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y ex-
traer sangre con fines teraputicos) licui
venam ferire, aperire, incdere; licui sngui-
nem e (vel a, vel de) venis detrhere, ded-
cere, haurire // (intr, arrojar sangre)
snguinem emttere.
sangre: sanguis, gunis m. Sin: cruor, oris m.
Uso: relativo a la -, haemticus.
sangra: (accin y efecto de abrir o punzar
una vena para sacar sangre) venae sctio.
Sin: phlebotmia sive -toma; snguinis de-
samaritano
969
trctio // (fig, gasto continuo sin compensa-
cin) immdicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecniae erogtio.
sanidad: snitas, atis f. Sin: valetudo, dnis
f.
sanitario: sanitrius, a, um. Sin: medicnus;
ad sanitatem prtinens. Uso: agentes -, vale-
tdinis operrii; sanitatis opfices; boletn -,
v. boletn; cordn -, loci obstrctio valetdi-
nis caus; estructuras -, institutiones sanita-
tis; personal -, valetdinis curatores.
San Salvador: (repblica) Salvatoriana Res-
pblica // (ciudad) Soterpolis, is f.
snscrito: adj snscritus, a, um. Sin: sns-
chratus; sanscrticus; ndicus; Indorum (gen)
// sust lingua snscrita, snschrata, sanscr-
tica. Sin: antiquorum Indorum sermo.
santabrbara: receptculum navale armo-
rum.
Santa Klaus: sanctus Nicolaus.
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f).
santidad: snctitas, atis f. Sin: sanctimnia;
sanctitudo, dnis f.
santificacin: sanctifictio, onis f.
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanc-
titatis effector, dator, largitor.
santificante: sanctficans, antis. Sin: sanct-
ficus; sanctum effciens.
santificar: sanctificare. Sin: sanctum rddere
vel effcere; ad sanctitatem addcere vel
perdcere. Uso: - las fiestas, diei festi reli-
gionem clere; dies festos pie celebrare; dies
festos sancte religioseque gere; religiose
gere et celebrare dies festos.
santiguarse: signo crucis signari vel se sig-
nare.
santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.
santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
(-mnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
orum mpl; - del cielo, caeles, ltis, caelcola ,
ae m; caelestis ncola // - y sea, tssera. Uso:
dar el - y sea, tsseram dare.
Santo Domingo: (repblica) Dominiciana
Respblica // (ciudad) Dominicpolis, is f.
santn: (hombre que profesa vida austera y
penitente fuera de la religin cristiana) as-
ceta non christianus // (coloq, hombre hip-
crita o que aparenta santidad) pietatis
simulator.
santuario: sancturium, ii n. Sin: sacra
aedes; templum; locus sacer; sacrrium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
nimi sacrrio.
santurrn: (nimio en los actos de devocin)
in externis pietatis ctibus nmius // (gaz-
moo, hipcrita que finge ser devoto) pietatis
simulator vel ostentator. Sin: religionis osten-
tator; superstitiosae pietatis ostentator; pieta-
tis spciem prae se ferens; simulator;
hypcrita; fictor; fallax; duplex.
santurronera: simulata petas. Sin: religio-
nis ostenttio vel simultio.
sapo: (juego) v. rana.
saque: (accin de sacar la pelota) pilae iac-
ttio. Uso: - de esquina, v. corner.
saque
970
saqueador: praedator,oris m. Sin: depopula-
tor; direptor; spoliator; vastator; devastator.
saquear: depraedari. Sin: exspoliare, spo-
liare; expilare.
saqueo: praedtio, onis f. Sin: depopultio.
sarampin: boa vel bova, ae f. Sin: morbilli,
orum mpl.
sarcasmo: (burla sangrienta, irona mordaz
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mor-
dax) irrisus (-us m); acerba (vel contume-
liosa, vel mordax) irrsio; verborum acrbitas,
diccitas, aclei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, liquem crpere salse
dictis (vel verborum acleis, vel convciis) //
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcsticamente.
sarcsticamente: acerbe. Sin: contumeliose;
mordciter.
sarcstico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -,
acerba (vel salsa, vel amara) dicta.
sarcfago: sarcphagus, i m vel sar-
cphagum, i n.
sarcolema: sarcolemma, tis n. Sin: muscu-
lorum membrana vel tgumen (-mnis n), teg-
mentum, tegimentum, tegumentum.
sarcologa: sarcolgia sive -loga, ae f. Sin:
musculorum (vel de msculis) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
sarcoma: sarcoma, tis n. Sin: tumor malig-
nus.
sarcomatoso: sarcomatosus, a, um. Sin: sar-
cmate affectus; ad sarcoma ttinens.
sarda: (pez) v. sardina.
sardina: sarda, ae f. Sin: sardina, sardella,
srdula. Uso: - salada, sarda salta; sardinas
en aceite, sardae leo condtae; sardae sub
leo (in thecis inclusae); sardinas en latas,
sardae in thecis (inclusae); sardinas en sal-
muera, sardae in mria (natantes).
sardio, v. sardnica.
sardo: (de Cerdea) sardus, a, um. Sin: sar-
diniensis, e; sardus // (hab) Sardus, i m //
(lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sarda,
sardiniensis, Sardniae.
sardnica o sardnice: sardnicha, ae f; sr-
donyx, chis f.
sardnico: sardnius vel sardnicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mor-
dax; malignus.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: srica.
sargento: ptio, onis m. Sin: ptio pedestris;
praefectus manipularis vel manipulrius;
summus decriae instructor Uso: - primero
de infantera, ptio maior pedester; - de arti-
llera, ptio tormentrius; - de gendarmera,
praefectus manipularis mlitum a pblica tu-
tela.
sarna, v. acariasis.
sarpullido o sarpullo: impetgo, gnis f.
sarraceno: adj saracenus, a, um. Sin: sara-
cnicus // sust Saracenus, i m.
sartn: sartgo, gnis f. Sin: patella; fretale, is
n.
sastra: (mujer del sastre) vestfici mlier //
(mujer que tiene el oficio de sastre) vestfica,
saqueador
971
ae f. Sin: sartrix, cis f; sarcinatrix, cis f.
sastre: vesttor, oris m. Sin: vstifex, fcis m;
vestficus. Uso: - remendn, sarcinator.
sastrera: (oficio de sastre) ars vestiria. Sin:
vestficis ars // (taller de sastre) vestificna,
ae f. Sin: vestifcium; officina vestiria; vs-
tium officina; sarcinatoris officina; sartoris
opifcium.
satn, satans: Satan m indecl. Sin: stanas,
ae m.
satnico: satnicus, a, um. Sin: diablicus;
satansticus // fig nefandus; nefrius.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus sat-
nicus vel daemonacus.
satelital: satellticus, a, um.
satlite: satelles, ltis m. Uso: - artificial, te-
lesatelles; satelles artificialis, artificiosus,
factcius, arte factus; luna artificialis, artifi-
ciosa, arte facta; - artificial de reconoci-
miento, satelles artificiosus speculatrius; -
comercial, telesatelles commercialis; - de co-
municaciones, satelles telecommunicatrius;
va -, ope satllitis artificialis; - con una pe-
rrita a bordo, satelles ctulam cntinens //
lanzar un -, satllitem procere vel propllere;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per
inane fertur, vel per caelstia sptia circum-
gitur.
satn: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum sri-
cum.
satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus;
levitate donatus.
stira: stira, ae f. Sin: satricum, i n ; carmen
satricum.
satrico: adj satricus, a, um // sust satricus,
i m. Sin: satirgraphus.
satisfaccin: (reparacin de un agravio) sa-
tisfctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
iniriam vindicare // (expiacin de la culpa)
satisfctio culpae. Sin: purgtio // (presun-
cin) arrogntia, ae f. Sin: iacttio; suprbia;
nmia sui confidntia // (vanagloria) inanis
glria. Sin: glorola; eltio; innitas; vnitas
// (confianza o seguridad del nimo) confi-
dntia, ae f. Sin: fidcia; sui confidntia //
(cumplimiento del deseo o del gusto) satis-
fctio, onis f. Sin: adimpltio; delecttio,
oblecttio; gudium; laettia; suvitas // (una
de las tres partes del sacramento de la peni-
tencia) satisfctio, onis f.
satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfcere // (hacer una obra
que merece el perdn de la pena debida) ex-
piare. Sin: purgare; satisfcere // (aquietar y
sosegar las pasiones del nimo) sedare. Sin:
placare // (dar solucin a una duda o a una
dificultad) respondere. Sin: satisfcere //
(deshacer un agravio u ofensa) iniriae (vel
de iniri) satisfcere licui.
strapa: strapa, ae m. Sin: strapes, ae vel
strapes, is m.
saturacin: saturtio, onis f. Sin: satritas;
satetas; plnitas.
saturnismo: saturnismus, i m.
sauce: salix, cis f. Uso: - llorn, salix babi-
lnica.
sauna: vaporrium, ii n. Sin: blneum vap-
reum.
sauquillo: glbulus nivis; v. mundillo.
save (Inform), conservar: servare vel con-
save
972
servare. Sin: (data in disco) repnere.
saxofn o saxfono: saxphonum vel saxo-
phnum, i n; saxophnium.
saxofonista: saxophonista, ae m.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gon-
nella vel gunnella. Sin: lacnia; cstula; su-
bcula; stola; hypoznium; hemitnica
inferior.
sayal, v. sayo.
sayo: sagum, i n. Sin: sgulum.
scan (Inform), escanear: scndere (pginam,
imginem).
scanner (Inform) aparato de teledeteccin,
apparatus investigatrius. Sin: instrumentum
exploratrium // (aparato que sirve para di-
gitalizar un documento: texto o imagen)
scansrium, ii n. Sin: apparatus pticus ad le-
gendam imginem.
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m.
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de can-
tores de alguna iglesia).
scotch: (whisky escocs) vschium scticum
// (cinta adhesiva) taenola glutinativa.
scout: puer explorator m; exploratrix puella
f.
screen (Inform): scrnium, ii n. Sin: qua-
drum; v. pantalla.
screenmode (Inform): modus (imginem) ex-
hibendi.
secadero: officina siccatria.
secador: instrumentum siccatrium. Sin: ex-
siccator, oris m. Uso: - de cabello, machnula
favnia; flabellum favnii vel frici; instru-
mentum flaturale (cpitis capillis siccandis);
manbrium capillorum siccficum, siccati-
vum, siccatrium.
secadora: (mquina) mchina siccatria.
secante: papel -, charta bbula.
seccin: (cada una de las partes en que se di-
vide un conjunto de objetos) lculus, i m. Sin:
loculamentum; rgio; provncia. Uso: - de
calzado, calceamentorum lculus vel rgio; -
de discos, discorum lculus; - de los juguetes,
crepundiorum loculamentum; - de libros de
ciencia ficcin, librorum de scintia fabulari
lculus; - de perfumes, unguentorum lculus;
- de vestidos, vstium lculus // (parte de un
escrito) pars, partis f. Sin: sctio, onis f;
caput, ptis n (captulo); artculus (subdivi-
sin). Uso: en la primera - de este libro, in
sectione prima huius libri // (en los medios de
comunicacin, espacio que se reserva para
un tema determinado) sctio, onis f. Uso: la
- de propaganda, sctio rebus propagandis
vel evulgandis; sctio nntiis monitisque pro-
pagandis // (cada una de las partes en que se
divide una empresa, organizacin, etc.) pars,
partis f. Sin: sctio; administrtio. Uso: jefe
de -, caput partis; la - del puerto, administr-
tio ports.
secesionismo: secessionismus, i m. Sin: se-
cessionis stdium.
secesionista: secessionista, ae m. Sin: seces-
sionis auctor, fautor, studiosus.
secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtnia gigan-
ta.
secrecin: secrtio, onis f. Sin: excrtio; ex-
creta, orum npl; crporis eiectamentum vel
saxofn
973
effsio.
secretaria: secretria, ae f. Sin: scriba, ae f;
mlier a secretis.
secretara: (cargo de secretario) secretrii
vel scribae offcium. Sin: secretrii vel scri-
bae munus (-nris n) // (oficina donde tra-
baja) secretria, ae f. Sin: secretrii vel
scribae sedes // - de Estado, Officium pbli-
cis expediendis negtiis.
secretariado: secretariatus, us m. Sin: secre-
trii vel scribae offcium (cargo de secreta-
rio), sedes (oficina donde despacha). Uso: -
de oficina pblica, ministrium a negtiis vel
a tbulis pblicis // (cuerpo o conjunto de se-
cretarios) secretrii, orum mpl. Sin: scribae,
arum mpl.
secretario: (persona encargada de recibir la
correspondencia, extender las actas, etc.) se-
cretrius, ii m. Sin: scriba; a secretis; ab arca-
nis; adiutor ab actis vel ab epstulis. Uso: -
jefe, secretrius princeps, primus, caput; - na-
cional del consejo de seguridad, secretrius
nationalis conslii securitatis; - particular, se-
cretrius particularis, - privado, secretrius
privatus; - de una asociacin, scriba alicius
consociationis, - de una cofrada, scriba ali-
cius sodalitatis, sodalcii, collgii; - de co-
misin, ab actis conslii licui rei curandae,
accurandae, administrandae; - de embajada,
legatorum ssecla; legati ssecla et adminis-
ter; - del intendente municipal, ab actis urbis
praefecti; ser - de uno, esse licui a manu,
vel ab actis, vel ab epstulis // (mximo diri-
gente de algunas instituciones) secretrius, ii
m. Sin: praefectus; praepsitus. Uso: - Gene-
ral, Secretrius Generalis; - de Estado, pbli-
cis negtiis praefectus; Civitatis (vel rei
pblicae) negtiis praepsitus; cardenal - de
Estado, cardinalis pblicis (Ecclsiae) neg-
tiis praefectus; - de la Congregacion para los
seminarios y universidades, Secretrius Con-
gregationis de Seminriis et Universitatibus
studiorum; - de la ONU, Secretrius Coets
Unitarum Nationum // - de cmara, scriba
cubiculrius.
secreter: armrium scriptrium.
secreto: adj arcanus, a, um. Sin: occultus //
sust res (rei f) arcana vel occulta. Uso: - epis-
tolar, opertum litterarum.
secta: secta, ae f. Uso: - filosfica, philoso-
phorum secta; - satnica, secta satnica vel
satanstica; adherir a - satnicas, sectis sat-
nicis adhaerscere vel adhaerre; adepto de
una -, sectae assectator.
sectario: adj sectrius, a, um. Sin: factiosus
// sust sectrius, ii m. Sin: consectator; homo
factiosus.
sectarismo: sectarismus, i m. Sin: factisitas;
stdium factiosum; prpriae factionis st-
dium.
sector: (Geom, porcin de crculo) sector,
oris m. Sin: crculi pars // (Geom, porcin de
esfera) - esfrico, sector sphericus // (parte
de una ciudad , de un local o de cualquier
otro lugar) rea circumscripta. Sin: rgio de-
finita // (cada una de las partes de una colec-
tividad, grupo o conjunto que tiene
caracteres peculiares y diferenciados) pars,
partis f. Sin: sector; sctio; provncia; rgio;
campus. Uso: - cientfico, tcnico, econ-
mico, provncia doctrinarum, rtium, rerum
oeconomicarum; - industrial y de los servi-
cios sociales, provncia rtium et comm-
nium ministeriorum; - social, rerum
socilium provncia vel campus; determina-
dos - de apostolado, certae apostolats pro-
vnciae; - de la Cmara del Senado, sector
Cmerae Senats (centrum, ala dextra, ala si-
nistra).
sector
974
sectorial: partis prprius.
secuaz: sectator, oris m. Sin: assectator.
secuencia: sequntia, ae f.
secuencial: (relativo a la secuencia) sequen-
tialis, e.
secuestracin: sequestrtio, onis f.
secuestrador: sequestrator, oris m. Sin: se-
quester, stri m; sequestris, is m; ablator, oris
m; sequestrationis auctor. Uso: - de aviones u
otros vehculos, abductor; - de personas, ab-
ductor, ablator, plagirius.
secuestrar: (retener indebidamente a una
persona) liquem sequestrare, cpere, segre-
gare // (forzar al piloto o chofer a dirigir el
vehculo a un sitio determinado por el asal-
tante) abdcere // (depositar judicial o gu-
bernativamente una alhaja) sequestrare. Sin:
in sequestro pnere; pnere apud seques-
trum; pnere sequestro // (embargar judicial-
mente) liquid occupare. Sin: pignerari.
secuestro: (accin y efecto de secuestrar) se-
questrum, i n vel sequestrtio, onis f. Sin: ob-
dctio. Uso: - de avin u otro vehculo,
abdctio; - de bienes, occuptio; - de perso-
nas, sequestrtio; plgium; obdctio hmi-
num.
secular: (seglar) saecularis, e. Sin: profanus;
licus. Uso: la propia ndole -, prpria ndo-
les saecularis; sacerdote - (no religioso), sa-
cerdos saecularis.
secularismo: saecularismus, i m.
secularizacin: (accin de hacer secular lo
que era eclesistico) saeculariztio, onis f //
(accin de dar a una cosa carcter secular)
profano sui addctio // (introduccin de cos-
tumbres seculares) saeculorum morum in-
dctio // (reduccin de un sacerdote catlico
al estado laical) ad saecularem statum redc-
tio; ad seculum remssio // (regreso al es-
tado laical) ad seculum regrssio vel rditus
// (autorizacin a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) facul-
tas ad statum saecularem degendum.
secularizado: (hecho secular lo que era reli-
gioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sa-
cerdote catlico) ad saecularem statum
redactus, vel ad seculum remissus (reducido
al estado laical); ad seculum regressus; sa-
cerdtio abdicatus (vuelto al estado laical) //
(dicho de religioso: autorizado para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) in-
dulto saecularizationis donatus.
secularizar: (hacer secular lo que era ecle-
sistico) saecularizare // (dar a una cosa ca-
rcter secular) profano sui addcere vel
destinare // (introducir costumbres seculares)
saeculares mores indcere // (reducir a un sa-
cerdote catlico al estado laical) ad saecula-
rem statum redgere. Sin: ad seculum
remttere // (autorizar a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) licui
indultum saecularizationis concdere; li-
quem indulto saecularizationis donare // se-
cularizarse, ad seculum redire vel rgredi.
secundario: secundrius, a, um. Sin: secun-
danus; secundus; secundi rdinis. Uso: partes
-, secundae partes.
secuoya, v. secoya.
seda: sricum, i n. Sin: bombyx, cis m. Uso:
- artificial, sricum factcium; - basta, sri-
cum crudum vel rude; - falsa, pannus pseu-
dosricus; - genuina, sricum genunum; -
lavable, sricum lavbile; de -, sricus; bom-
bcinus; ataviado con telas de -, sericatus;
fbrica de -, sericorum vel bombycinorum
sectorial
975
officina; mercader de -, sericrius; sericrius
negotiator vel negtians; vestido de -, vestis
srica vel bombcina.
sedal: (hilo o cuerda de la caa de pescar)
lnea, ae f. Sin: linum; lnea piscatria; seta
vel saeta piscatria.
sedante: adj sedans, antis. Sin: lniens;
mlliens; mtigans // sust medicamentum mi-
tigatrium; v. lenitivo.
sedar: sedare. Sin: lenire; mollire; mitigare;
placare; pacare. Uso: - las pasiones, cupidi-
tates (vel appetitiones, vel trbidos nimi
motus) sedare, moderari, continere.
sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitiga-
trius // sust medicamen (-mnis n) sedati-
vum. Sin: medicamentum mitigatrium;
medicamen dolribus sedandis.
sede: sedes, is f. Uso: - Apostlica, Santa -,
Apostlica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - cen-
tral, sedes princeps vel caput; - filial, sedes
filialis vel additcia.
sedentario: sedentrius, a, um. Sin: sellul-
rius. Uso: vida -, vita sedentria vel sellulria;
sedentrium vivendi genus.
sedera: (comercio de la seda) sericorum vel
bombycinorum mercatura, merctio, negoti-
tio // (tienda de gneros de seda) sericorum
vel bombycinorum taberna // (conjunto de
gneros de seda) srica, orum npl. Sin: bom-
bcina, orum npl.
sedicin, v. revuelta.
sedimentacin: sedimenttio, onis f. Sin:
subsidntia; sedminis vel sedimenti depos-
tio.
sedimentar (depositar sedimento) sdimen
vel sedimentum depnere: // sedimentarse,
subsdere.
sedimentario: sedimentrius, a, um. Sin: ad
sedminis depositionem spectans.
sedimento: sdimen, mnis n. Sin: sedimen-
tum; subsidntia; retrimentum.
segadora: messria, ae f. Sin: mchina mes-
sria; mchina falcata; falces mechnicae;
falcata mchina automatria. Uso: - de cs-
ped, v. cortacsped.
segmentacin: segmenttio, onis f. Sin: in
segmenta parttio vel divsio. Uso: engendrar
por -, per scissionem ggnere vel generare.
segmento: segmentum, i n. Uso: - esfrico,
segmentum sphericum.
segregacin: segregtio, onis f. Sin: separ-
tio; seinctio; remtio. Uso: - celular, in cella
segregtio; custdia in segregata cella; ab
mnibus in segregata cella separtio; - racial,
segregtio phyltica.
segregacionismo: segregationismus, i m.
Sin: phyltica separtio.
segregacionista: (partidario de la segrega-
cin racial) segregationista, ae m. Sin: segre-
gationismi fautor // (perteneciente o relativo
a esta segregacin) phylticae separationis
prprius; ad phylticam segregationem pr-
tinens.
seguidero, v. falsilla.
seguir: quin sigue?, quis subsquitur?
segn: - la corriente, secund aqu; secundo
flmine; - las fuerzas de cada uno, como
cumple a un hombre, pro parte virili.
segn
976
segundero: secundrium, ii n.
segundo: adj secundus, a, um. Sin: inferior;
secundrius // (sexagsima parte del minuto)
secundum, i n. Sin: secunda, ae f; minutum
secundum; minuta secunda; momentum
tmporis; punctum tmporis. Uso: en 32 -,
triginta duabus secundis; intra triginta duas
secundas; intra triginta duo secunda // (per-
sona que en una institucin sigue en jerar-
qua a quien la dirige o preside)
submoderator, oris m. Uso: - de a bordo, pro-
gubernator.
segundognito: adj secundognitus, a, um.
Sin: secundo loco gnitus, natus, ortus // sust
secundognitus, i m.
segundn: (hijo segundo de la casa) v. se-
gundognito // (hijo no primognito) natu
minor. Sin: inior.
segur: (hacha grande para cortar) securis,
is f // (hoz para segar) falx, falcis f. Sin: falx
messria.
seguridad: secritas, atis f. Sin: frmitas; fi-
dntia; certa fides vel spes. Uso: - jurdica,
iuridicialis secritas; - nacional, secritas na-
tionalis; - social, secritas socialis; cutio so-
cialis; cerradura de -, claustra munitssima
npl; falta de - en el trabajo, defectus securi-
tatis in labore perpetrando; instalacin de -,
apparatus munitus; apparatus perculi expers;
llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti
fines mpl; intra tutos fines; medida de -, prae-
cutio iudiciria vel iudicialis; por -, securi-
tatis caus; salida de -, xitus saluti
prospiciendae; vlvula de -, vlvula tutelaris;
oprculum tutelare; garantizar la - de los
participantes, securitatem participntium
praestare.
seguro: (contrato en que se asegura una
cosa que corre peligro) cutio, onis f. Sin: as-
securtio. Uso: - mdico, assecurtio aegroto-
rum; - personal, providntia ad sibi caven-
dum in psterum; - social, assecurtio
socialis; - contra el granizo, cutio contra
grndinis damna; - contra los infortunios,
cutio contra infortnia; cutio contra res ad-
versas; - contra los rayos, cutio de perculo
flminis; cutio contra flmina; - contra el
robo, cutio contra furtum; cutio de periculo
furti; - de accidentes, cutio pro casu infort-
nii; cutio contra luctficos casus; cutio pro
casu laesionis corporalis; - del coche, cutio
de (prpria) autoraeda tutanda; cutio (pr-
priae) autoraedae tutandae; - de desempleo,
cutio pro casu defects laboris; - de enfer-
medad, assecurtio valetudinria; assecurtio
aegrotorum; cutio de valetdine tutanda;
cutio pro casu aegritdinis; - de incendios,
cutio contra incndia; cutio contra incndii
percula; cutio de perculo incndii; cutio
contra incensionum damna; cutio perculi
quod est a vi ignis; cutio periculorum quae
ab incndiis sunt; - de invalidez, cutio pro
casu invaliditatis; - de mercancas, cutio sar-
cinarum; assecurtio sarcinarum; - de vejez,
cutio pro casu senectutis; - de vida, cutio
pro vita; assecurtio vitae; vitae cutio; -
para el resarcimiento de un dao, cutio in-
demnitatis (ex incndiis, ex infortniis, ex
furtis) // contrato de - del propio coche, pc-
tio prpriae autoraedae tutandae; pliza de -,
sngrapha vel schdula cautionis; cutio se-
curitatis; prima de -, securitatis premium;
premium ex cautione (facta); sociedad de
seguros, socetas securitatum vel cautionum
// - de arma de fuego, retinculum, i n. Sin:
sufflamen, mnis n.
seleccin: selctio, onis f. Sin: delctio; de-
lectus, us m. Uso: - natural, artificial, radio-
fnica, selctio naturalis, artificialis,
radiophnica // (Dep, seleccionado) delecta
manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: -
finlandesa femenina, fnnica delecta manus
puellarum.
segundero
977
seleccionar: selgere. Sin: delgere; elgere.
selectas, v. analectas.
selectividad: selectvitas, atis f. Sin: seli-
gendi facultas.
selectivo: selectivus, a, um. Sin: sligens.
selenio: selnium, ii n; selenum, i n.
selenita: (yeso) selenites, ae m // (posible ha-
bitante de la Luna) lunae ncola.
selenografa: selenogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: lunae descrptio; doctrina de luna.
selengrafo: selengraphus, i m. Sin: sele-
nogrphiae studiosus, peritus, cultor; naturae
lunae peritus.
selenologa: selenolgia sive -loga, ae f.
Sin: lunae vestigtio; doctrina de rebus lun-
ribus.
selenlogo: selenlogus, i m. Sin: lunae in-
quisitor; rerum lunrium studiosus.
Seleucia: Selucia, ae f.
self-control: sui modertio.
self-made-man: suae fortunae faber.
self-service, v. autoservicio.
sellado: obsignatus, a, um. Sin: sigillo nota-
tus.
selladura: obsigntio, onis f. Sin: imprssio
notae vel sigilli; sigillo nottio.
sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: ob-
signare; signo munire; (gmmeo) sigillo no-
tare. Uso: papel sellado, scdula pblice
signata.
sello: (instrumento que sirve para estampar
divisas, letras, etc.) sigillum, i n. Sin: signa-
trum vel signatrium; bacellus vel bacillus
signatrius; bacillum signatrium. Uso: -
gentilicio o de familia, sigillum gentilcium;
fabricante de sellos, sigillrius // (seal que
imprime el sello) signum, i n. Sin: nota;
forma // (vieta de papel que se usa como
seal del pago de algn derecho) pittcium.
Sin: signum; sigillum. Uso: - especial o ex-
traordinario, pittcium peculiare; - falsifi-
cado, signum adulternum; - fiscal, pittcium
pblicum; rei pblicae signum vel pittcium;
signum vel notculum chartae pblicum; -
postal, signum vel sigillum cursuale, episto-
lare , vehiculrium; pittcium cursuale vel
epistolare (vel epistolrium); tssera epis-
tolaris // poner el sello sobre algo, liquid ob-
signare. Sin: liquid sigillo notare.
selva: silva, ae f. Uso: habitante de las -, sil-
vcola, ae m; silvcolens; silvicultor.
selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; sil-
vis frequens, refertus, plenus.
semafrico: semaphricus, a, um.
semaforista: semaphorista, ae m. Sin: sem-
phoro vel semphero praepsitus.
semforo: (aparato) semphorum, i n; sem-
phorus, i m. Sin: smapher, ri m; semipho-
rum; sematphorum; semiphorum virium;
viae vel itneris index. Uso: el - indica va
libre, itneris index apertum ditum signficat
// (seal luminosa) lychnus, i m. Sin: signum,
i n; lychnus trnsits index; lychnus itneris
index. Uso: seal amarilla, roja, verde,
lychnus flavus, ruber, vridis; signum flavum,
rubrum, vride; lychnus flavam, rubram, v-
ridem lucem effundens.
semforo
978
semana: hbdomas, dis f; hebdmada, ae f.
Sin: septimana. Uso: - latina, septimana la-
tina; hebdmada latinitatis; - social, com-
mentationes de re sociali (vel de causa
sociali) per hebdmadam hbitae (si ya se re-
aliz) vel habendae (si va a realizarse); coe-
tus de re sociali tractanda per hebdmadam
actus vel agendus; - de estudio, studiosae
commentationes per hebdmadam hbitae
vel habendae; coetus stdiis provehendis per
hebdmadam actus vel agendus; - de estudios
literarios, coetus litterarum stdiis promo-
vendis per hebdmadam celebratus vel cele-
brandus // entre -, in hebdmade; inter
hebdmadem vel hebdmadam; in septem
diebus; fin de -, septimana vergens; xiens
hebdmada; hebdmadae xitus; extrema
hebdmada feriata; cada -, per sngulas heb-
dmadas; omni hebdmada; sngulis hebd-
madis vel hebdomdibus, septimanis; octavo
quoque die; por -, septimanatim, tres veces
por -, ter in hebdmade.
semanal: hebdomadalis, e. Sin: septimanalis;
septimanrius; septimanus.
semanalmente: sngulis hebdmadis , heb-
domdibus, septimanis. Sin: octavo quoque
die.
semanario: adj hebdomadrius, a, um. Sin:
septimanalis, e // (peridico que sale sema-
nalmente) septimanale, is n. Sin: comment-
rium (vel dirium, vel peridicum)
septimanale; commentrius hebdomadrius
vel septimanalis; commentrii hebdomadrii
vel septimanales; acta hebdomadria vel sep-
timanlia. Uso: - dominical, ephmeris (-dis
f) dominicalis.
semntica: semntica, ae f. Sin: semntica
doctrina, disciplina, scintia.
semntico: semnticus, a, um.
semasiologa: semasiolgia sive -loga, ae f.
semasiolgico: semasiolgicus, a, um.
semasilogo: semasilogus, i m. Sin: sema-
siolgiae studiosus, peritus, cultor.
sembradera, v. sembradora.
sembradora: mchina satria. Sin: mchina
seminatria vel serens.Uso: - automtica, au-
tmatum vel autmaton satrium; automat-
ria mchina satria.
semestral: semestralis, e. Sin: semestris, e.
semestralmente: semestrliter. Sin: sngulis
semstribus; sexto quoque mense (al con-
cluir cada quinto mes); sptimo quoque
mense (al concluir cada sexto mes).
semestre: semestre, is n. Sin: semestre
sptium vel tempus; sex menses; sex mn-
sium sptium. Uso: - lectivo, studiorum sp-
tium semestre; por dos - lectivos, per duo
studiorum sptia semstria.
semiautomtico: semiautomticus, a, um.
semibreve: sembrevis, is f (sobrent nota).
semicircular: semicircularis, e. Sin: semicir-
culatus.
semicrculo: semicrculus, i m. Sin: semior-
bis, is m; hemicclium; hemicyclus.
semicomillas: semipices, um mpl. Sin: se-
mivrgulae.
semicorchea: semichrma, ae f. Sin: se-
michrma, tis n; semichrmatis nota.
semicristiano: semichristianus, a, um.
semana
979
semicupio: (bao de la mitad del cuerpo)
encathisma, tis n. Sin: dimdia lavtio; lav-
tio in semicpa // (baera para tomar baos
de asiento) semicpa, ae f. Sin: encathsmatis
labrum.
semidesnudo: seminudus, a, um. Uso: muje-
res -, fminae seminudae.
semifinal: adj semifinalis, e // sust Dep pae-
nltimum (exclusrium) certamen.
semifinalista: Dep paenltimi certminis
athleta. Sin: qui in paenltimum (exclus-
rium) certamen descendit.
semifusa: semifusa, ae f.
semimnima: semimnima, ae f (sobrent
nota).
seminario: (casa para la educacin de los
que se dedican al sacerdocio) seminrium, ii
n. Sin: sacrum seminrium; sacrum ephe-
bum; seminrium clericale vel sacerdotale.
Uso: - menor, mayor, seminrium minus,
maius; Pontificio - Regional Po XI, Pon-
tifcium Seminrium Regionale Pius XI //
(serie de conferencias sobre un tema deter-
minado) seminrium. Sin: seminrium aca-
dmicum. Uso: - de dos o tres das,
seminrium biduanum vel triduanum; - lati-
nos, seminria latina; seminarios de Latn
viviente, seminria Latinitatis vivae; par-
ticipar en un -, seminrium participare.
seminarista: seminarista, ae m. Sin: (sacri)
seminrii alumnus; sacri ephebi alumnus;
sacerdtii candidatus; sacrorum alumnus;
adulescens vel ivenis sacris initiandus; adu-
lescens ad sacerdtium instituendus; sacri
ministrii tiro; ivenis sacrae miltiae tiro.
seminternado: diurni convicts domus.
semioficial: semiofficialis, e. Uso: recibir
condicin -, condicionem semiofficialem ac-
cpere.
semiografa: semiogrphia sive -grapha, ae
f.
semiologa: semiolgia sive -loga, ae f.
semilogo: semilogus, i m.
semitico: semiticus, a, um.
semipupilaje, v. seminternado.
semipupilo: diurnus convictor.
semirrima, v. asonancia.
semisuma: semisumma, ae f.
semita: Semita, ae m. Uso: perseguir a los -,
Semitas hostliter habere, consectari, vexare,
exagitare, conflictare, lacssere; cum Semitis
inimice (vel hostliter) gere.
semtico: semticus, a, um.
semitono: semitnium, ii n. Sin: hemitnium
vel hemitnion.
semivivo: semivivus, a, um.
semivocal: adj semivocalis, e // sust semivo-
calis, is f; semivocale, is n.
smola: (flor de harina) smila, ae f. Sin: si-
milago, gnis f; silgo, gnis f; flos (floris m)
farinae.
senado: (edificio o lugar donde los senado-
res celebran sus sesiones) cria, ae f. Sin: se-
natus, us m // (los senadores) senatus, us m.
Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; sena-
torum collgium. Uso: sesin del -, senatus;
senado
980
convocar el -, senatum vocare, convocare, in-
dcere, cgere; despedir el -, senatum mttere
vel dimttere; echar del -, (de) senatu movere;
e senatu ecere // - acadmico, senatus aca-
dmicus.
send (Inform), enviar: mttere.
senda: smita, ae f. Sin: trames, mtis m.
Uso: - peatonal, trnsitus (-us m) zebrinus.
sendero: smita, ae f. Sin: trames, mtis m.
Uso: - de bosque, trames silvester; - de
campo, agrestis smita.
Senegal: (estado) Seneglia, ae f // (ro) S-
negal, alis m.
senegals: adj senegaliensis, e // sust Senega-
liensis, is m.
sensacin: sensus, us m. Sin: sentiendi actus.
Uso: - de impotencia, impotntiae sensus; -
de morir, sensus moriendi // experimentar
una -, liquid sentire; experimentar una - de
fro, de calor, de tedio, frgoris, aests, tedii
sensum cpere; experimentar una - de pla-
cer, de dolor, voluptatem, dolorem sentire;
voluptate, dolore ffici; producir una -, sen-
sus movere, commovere, excitare; eso pro-
duce una - agradable, id sensus suavitate
fficit; la noticia provoc una gran -, allatus
nntius vehementer omnes commovit //
(emocin) nimi vel animorum commtio.
sensacional: nimum (vel nimos) cmmo-
vens vel obstupefciens. Sin: nimum (vel
nimos) vehementer cmmovens, prmo-
vens, xcitans, percellens. Uso: un aconteci-
miento -, eventus vel eventum mnium
nimos vehementer cmmovens; una cosa -,
res mnium mentes animosque percellens;
una noticia -, nntius vel nntium omnes per-
cellens.
sensacionalismo: stdium commovntia (vel
obstupefacintia) divulgandi.
sensacionalista: ad stdium commovntia
divulgandi ttinens.
sensatamente: sapienter. Sin: considerate;
prudenter; consulte; cordate.
sensatez: sapintia, ae f. Sin: prudntia; con-
slium; mens sana.
sensato: spiens, entis. Sin: prudens; consi-
deratus; cordatus; magni iudcii.
sensibilidad: sensiblitas, atis f. Sin: sensus;
sentiendi facultas, vis, virtus. Uso: - acstica,
urium mollties; - agudsima, acutssima vis
sentiendi; - artstica, exquisitus venustatis
sensus; le falta - artstica, quid pulchrum sit,
non intllegit; - corporal, sensiblitas crpo-
ris; - moral, humanitatis mollitudo; nimi
mollties vel molltia; nimi mollties atque
lnitas; - psicologica, sensiblitas psychol-
gica; nueva - cada vez ms contraria a la
guerra, novus augescens sensus magis ma-
gisque bello contrrius; - por el hombre, sen-
siblitas pro hmine.
sensibilizador: adj sensificatrius, a, um //
sust substntia sensificatria.
sensible: (capaz de sentir fsica y moral-
mente) sensbilis, e. Sin: snsilis; patbilis.
Uso: demasiado -, nimis patbilis; el hombre
es una sustancia animada -, homo est subs-
tntia animata sensbilis // (que puede ser co-
nocido por los sentidos) snsibus subiectus
vel obnxius. Sin: qui (quae, quod) snsibus
prcipi potest; qui (quae, quod) sub sensus
cadit. Uso: el mundo -, res snsibus subiec-
tae; quae culis crnimus; movimiento tan
leve que no es -, tam levis motus ut vix sn-
sibus percipiatur; ser - al tacto, al olor, tactu,
odore capi // (que se deja llevar fcilmente
send
981
del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener;
delicatus. Uso: ser de nimo -, molli nimo
esse; ser demasiado -, molliore (vel tene-
riore) nimo esse; ser muy -, mollssimo
nimo esse // (fcil de conmover) qui (vel
quae) fcile commovetur. Uso: ser muy - a
algo, fcile liqua re commoveri; ser - a las
alabanzas, ludibus moveri; laudis stdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin:
gravis; haud medocris. Uso: una prdida -,
haud medocris iactura; una mejora muy -,
magna in mlius muttio // (que causa o
mueve sentimientos de pena o de dolor) acer-
bus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem ffe-
rens.
sensiblemente: (de forma que se percibe por
los sentidos) sensu vel snsibus. Sin: ita ut
sensu prcipi possit // (notablemente) mag-
npere. Sin: valde; multum; dmodum; haud
medicriter.
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina pr-
fitens deas snsibus contineri; doctrina, quae
ex snsibus mnia oriri (vel mnia pendre)
docet; eorum rtio (vel doctrina) qui in snsi-
bus mnia reponunt.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi secta-
tor vel ssecla; qui (quae) profitetur mnia ex
snsibus oriri, proficisci, nasci.
sensitiva: mimosa pudca. Sin: aeschyno-
mene, es f.
sensitivo: (relativo a los sentidos) sensus (del
sentido) vel snsuum (de los sentidos) //
(capaz de sensibilidad) sensitivus, a, um.
Sin: sntiens. Uso: facultad -, sentiendi fa-
cultas; fuerza -, sentiendi vis.
sensor: sensrium, ii n. Sin: instrumentum
sensrium.
sensorial: sensorialis, e. Sin: sensrius, a,
um. Uso: rganos -, rgana snsuum vel sen-
sria.
sensorimotor: sensomotrius, a, um.
sensorio: (sensorial) v. esta voz // (centro de
las sensaciones) sensrium, ii n.
sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); sn-
suum (de los sentidos) // (relativo a los de-
leites de los sentidos) ad corpus spectans.
Sin: ad luxriam prtinens. Uso: los placeres
-, crporis voluptates; una satisfaccin pura-
mente -, voluptas, quae crpore tantum perc-
pitur // (lujurioso) volupturius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venrius vel
venreus; dissolutus. Uso: amor -, libidino-
sus vel venrius amor; besos -, lasciva scula;
hombre -, homo volupturius, libidinosus,
cupiditatum studiosus, (crporis) voluptti-
bus dditus, ad crporis oblectamenta procli-
vis; tiene un temperamento muy -,
volupttibus plrimum tribuit.
sensualidad: sensulitas, atis f. Sin: volup-
tas; voluptates; crporis voluptates vel oblec-
tamenta; libido, dnis f; libdines, um;
lascvia; dissoltio; voluptatum stdium.
sensualismo: (propensin excesiva a los de-
leites de los sentidos) sensualismus, i m. Sin:
ad libdinem proclvitas; ad crporis oblecta-
menta proclvitas; lascvia; libdo vel lubdo,
dnis f // (sensismo) v. esta voz.
sensualista: sensualista, ae m. Sin: crporis
oblectamentorum studiosus vel cpidus //
(sensista) v. esta voz.
sentado: estar - en el coche, tren, tranva,
avin, in autocineto vel autoraeda, in trmine
(ferrivirio) vel curru ferrivirio, in curru
elctrico vel transvirio, in aroplano sedere;
estar - ante el televisor, ante televisrium se-
dere.
sentado
982
sentarse: sedere. Sin: consdere. Uso: sin-
tense!, consdite!; considatis!; - a la mesa,
ad mensam sedere.
sentido: (cada una de las aptitudes que tiene
el alma de percibir por medio de determina-
dos rganos corporales las impresiones de
los objetos externos) sensus, us m. Sin: vis
sentiendi; facultas sensitiva. Uso: - del gusto,
sensus saporis; - del odo, audtio, onis f; au-
ditus, us m; sensus audiendi; - del olfato, odo-
rtio, onis f; odoratus, us m; sensus odoris; -
del tacto, tctio, onis f; tactus, us m ; - de la
vista, sensus videndi // (significado) verbi vel
verborum significtio, vis, sentntia. Uso: -
alegrico, anaggico, espiritual, moral, sen-
sus allegricus, anaggicus, spiritualis, mora-
lis; - literal, sensus litteralis vel histricus;
ipsorum verborum vis; prpria (verborum)
sentntia; - metafrico, significtio verbi mu-
tata vel translata; - propio, significtio pr-
pria; doble -, ambigitas, atis f (verborum);
qu sentido tienen los domingos y das fes-
tivos?, qualem sensum dies domnici et dies
festi habent? // en - amplio, sensu latiore; en
- estricto, sensu strictiore; explicar el - literal
de un texto, quid sngula verba velint decla-
rare, explanare, explicare; tomar las palabras
en el - literal, verba prssius sequi // (facultad
para entender, juzgar, apreciar o sentir pre-
ocupacin por las cosas, o para actuar) sen-
sus, us m. Sin: iudcium; conscintia. Uso:
buen -, rectum iudicium; - comn, sensus
communis; communis opnio; mnium con-
sensus; sensus hminum communis; mnium
iudcium sensusque communis; mnium gn-
tium consnsio; - crtico, crticus sensus; in-
gnium crticum; iudcium censrium; agudo
- crtico moderno, acrrimus nostra aetate iu-
dicandi sensus; - poltico, sensus polticus;
sexto -, sextus sensus; - del deber, relgio of-
fcii; - de la fraternidad, sensus fraternitatis;
- de la historia, stats histrici sensus; - del
hombre, hminis significtio; - de la vida,
sensus vitae // hombre de buen -, cordatus vir;
vir bonus et spiens; dotado de - comn,
sensu communi preditus; desarrollar, edu-
car el - crtico, ingnium crticum exacere
vel expolire // (direccin) - prohibido, ingres-
sus vtitus; - nico, unus curss via.
sentimental: sentimentalis, e. Sin: tener;
mollis; blandus; vnnulus; pathticus.
sentimentalismo: (cualidad de sentimental)
affectiva nimi propnsio. Sin: mllior ni-
mus; nimi molltia vel aglitas; lnitas ac
mollties nimi.
sentimiento: (accin de sentir) sensus, us m
// (estado afectivo del nimo) nimi affectus,
motus, us m. Sin: voluntas. Uso: - dolorosos,
doloris sensus; - hostiles, hostiles spritus; -
materno, matris nimus; - de humanidad, hu-
manitatis sensus; descubrir sus -, sensus ape-
rire.
sentirse: (hallarse, encontrarse) no me
siento bien, sntio me non (recte) valere, vel
non bene me habere; male, vel non bene, me
hbeo.
sea: signum, i n. Sin: nota. Uso: - personal,
crporis nota vel signum.
seal: signum, i n. Uso: - horaria, hora per
radiophnicas undas nuntiata; - horizontales,
aequa signa; - luminosa, micans signum; - ra-
dial, signum radiophnicum; - radiotelegr-
ficas, radiotelegrphica signa; - verticales,
signa perpendiculria vel ad perpendculum
erecta; - vial, index virius; signum virium;
- de agente de circulacin, gestus, us m; - de
alarma, signum monitrium; - de atencin,
signum attentionis; - de la cruz, signum cru-
cis; - de localidad, urbis vel ppidi situs no-
menque; - de precedencia, signum
praecedntiae; seales de puntuacin, inter-
punctiones; interpuncta; interductus, us m;
seales de trnsito, trnsits significationes;
sentarse
983
seales de los tiempos, tmporum indcia; -
de detenerse, signum subsistendi; en - de
duelo, ad signum lucts; estudiar las - de los
tiempos, ad nostrorum tmporum indcia ni-
mum advrtere; hacer la - de la cruz, v. sig-
narse; poner las - de puntuacin, v. puntuar;
hay que prestar atencin a las -, signa sunt
attendenda // (tratndose de - expuestas) - de
precedencia, primria adest via; da locum c-
teris; - de stop, o parada, ad cmpitum con-
siste // (en competencias) - de iniciacin,
inendi ludi sbilus; inendi certminis sig-
num; - de finalizacin, intercipiendi certmi-
nis signum. Uso: dar la - de la partida,
proficiscendi signum dare.
sealizacin: - vial, indcia vel signa viria
npl.
seor: (dueo) dminus, i m (sinc domnus).
Sin: erus vel herus, i m // (caballero) homo,
mnis m. Sin: vir, viri m. Uso: egregio -, egr-
gius vir; nbilis vir; excellentssimus vir.
Uso: un - anciano, senex quidam; un joven -,
adulescens, entis m; vino cierto -, venit qui-
dam // (como tratamiento de cortesa no tiene
equivalente en latn, y por lo tanto conviene,
en general, omitir su traduccin). Ej: el Sr.
Marcos, (dminus) Marcus; el Sr. prroco,
(dminus) prochus // el Seor, Deus o bien
Christus Dminus; Nuestro Seor Jesucristo,
Dminus Noster Iesus Christus.
seora: (mujer) mlier, ris f. Sin: fmina //
(esposa) uxor, oris f. Sin: cniunx vel cniux,
igis f. Uso: una -, quaedam fmina // Nues-
tra Seora, v. Mara.
seoro: dominatus, us m. Sin: domintio;
dcio vel dtio, onis f.
seorita: (hija de un seor o de persona de
representacin) domnula, ae f (sinc dm-
nula). Sin: domicella; dominella; dominice-
lla; erlis (-e, del dueo) vel herlis flia //
(jovencita) puella, ae f. Sin: adulescntula //
(doncella) virgo, gnis f. Sin: puella virgo; in-
nupta vel nnuba puella. Uso: - casadera,
virgo nbilis; virgo matura viro; como una -,
puellriter; de -, puellaris, e // (mujer soltera)
innupta, ae f. Sin: innupta fmina. Uso: (- to-
dava joven) adulescens, entis ; (- ya entrada
en aos) adulta vel grandis virgo; (- anciana)
ancula; vtula virgo; virgo senecta; virgo
anus (-us f); de -, virginalis, virgneus, vrgi-
nis // (ama con respecto a los criados) d-
mina, ae f.
seorito: (hijo de un seor o de persona de
representacin) domnulus, i m (sinc dmnu-
lus). Sin: flius erlis (-e, del dueo) vel her-
lis // (jovencito) puer, ri m. Sin:
adulescntulus // (joven) adulescens, entis m
// (amo con respeto a los criados) dminus.
spalo: spalum, i n. Sin: clycis flium; flo-
rum clycis flium.
separado: (persona que ha obtenido la sepa-
racin matrimonial) a convictu coniugali
seiunctus.
separador: dissaeptum, i n. Uso: - metlico,
dissaeptum metllicum.
separatismo: separatismus, i m. Sin: seces-
sionis stdium; secedendi stdium ab liquo
vel ab liqua re; autonmiae cupdo (-dnis f).
separatista: sust separatista, ae m. Sin: se-
cessionis vel secedendi fautor // adj separa-
tsticus; secessionis vel secedendi studiosus;
(perteneciente o relativo al separatismo) ad
separatismum prtinens; parandae secessio-
nis prprius.
sepsis: sepsis, is f. Uso: - inflamatoria, sepsis
inflammatria.
septentrin: septemtrio vel septentrio, onis
septentrin
984
m. Sin: septemtriones, um mpl.
septentrional: septemtrionalis vel septentrio-
nalis, e. Sin: septemtrionrius; ad septemtrio-
nem vergens; ad septemtrionem ttinens.
septicemia: septicmia, septicemia, septi-
chemia sive - haema, ae f . Sin: snguinis
inquinamentum, corrptio, tabes (-is f).
septicmico: septicmicus, septicemicus,
septichemicus, a, um.
sptico: spticus, a, um. Sin: infciens; pu-
trefciens; inquinans.
sptuplo: sptuplus, a, um.
sepulcro: sepulcrum vel sepulchrum, i n. Sin:
conditrium; monumentum. Uso: - gentilicio
o de familia, avitum (vel maiorum) sepul-
crum vel monumentum; gentile vel gentis
sepulcrum, conditrium, monumentum; con-
ditrium gentilcium; hereditrium sepul-
crum; - subterrneo, hypogum, i n; - de
piedra, slium, ii n; sarcphagus, i m; sar-
cphagum, i n.
sepulturero: vespillo, onis m. Sin: sandapi-
lrius; necrphorus. Uso: - de apestados,
pollinctor.
ser: res, rei f. Sin: (id) quod est. Uso: - vi-
viente, vivum, i n; nimans, antis mf ( en pl
tambin n: animntia, ium) ; en el plano del
-, in lnea essendi.
Serbia: Srbia vel Srvia, ae f. Uso: la Gran -,
Srbia Magna.
serbio: adj srbius vel srvius, a, um. Sin:
serbus; serbiensis // sust Srbius vel Srvius,
ii m.
serenata: serenata, ae f. Sin: vspera vel ves-
pertina cantilena; cantilena nocturna; noctur-
nus concentus; concentus nocturnus ad alic-
ius stium vel inuam. Uso: cantar una -,
occentare alicius stium; ad alicius fores
noctu concnere.
serial (Inform), serial: serialis, e.
sericcola: bombcinus, a, um. Sin: seric-
rius.
sericicultor o sericultor: bmbycum cultor.
sericicultura o sericultura: bmbycum cul-
tura.
serie: sries, i f. Sin: ordo; catena; concate-
ntio. Uso: - televisiva, sries televisfica; en
-, seriatim; secundum sriem; fabricar, pro-
ducir en -, ad unum idemque exemplar for-
mare.
serio: en -, extra iocum. Sin: non per ludum;
severe; ex nimo.
sermn: (discurso cristiano u oracin evan-
glica) sacra ortio vel cntio. Sin: ortio de
rebus divinis (hbita vel habenda, segn los
casos). Uso: - de la Montaa, sermo monta-
nus // (amonestacin o reprensin insistente
y larga) reprehnsio. Sin: obiurgtio; ani-
madvrsio.
serologa: serolgia sive -loga, ae f.
serolgico: serolgicus, a, um. Sin: ad sero-
lgiam spectans.
serlogo: serlogus, i m. Sin: serolgiae pe-
ritus.
seroterapia: serotherapa, ae f. Sin: seri cu-
rtio; curtio per serum acta; curtio ope seri
peracta.
septentrional
985
serraduras, v. aserrn.
serrallo: (harn) gynaecum, i n // (colec-
cin de fieras exticas) theriotrophum, ii n.
Sin: saepta, orum npl; claustrum, i n; claus-
tra, orum npl.
serrera: serratrna, ae f. Sin: officina serra-
tria; serrria officina.
serrn, v. aserrn.
serrucho: srrula, ae f. Sin: serrcula.
server (Inform), v. netserver.
Servia, v. Serbia.
servicio: ministrium, ii n. Sin: officium; ser-
vtium. Uso: - esenciales para la convivencia
civil, ministria civlia communitati necess-
ria; - fnebre, Libitna, ae f; - militar, miltia,
ae f; munus (-nris n) militare; militria
mnia; - meteorolgico (por radio o televi-
sin), emssio meteorolgica; - postal, cursus
vehiculrius; - pblicos, ministria pblica;
- recproco, offcium mtuum; - sociales, mi-
nistria, orum n; commnia ministria; - tele-
fnico, res telephnica // bienes y servicios,
bona ac ministria; - de la caridad a la vida,
caritatis servtium erga vitam; los - del Es-
tado, rei pblicae mnera; los precios de los
-, prtia servitiorum; - de socorro, minist-
rium ad opem praestandam // - militar, mil-
tia, ae f. Uso: exencin del - militar, miltiae
vactio; inhbil para el - militar, miltiae in-
hbilis; eximirse del - militar, miltiae vaca-
tionem habere; prestar - militar, militare (sub
signis); miltiam exercere; stipndia fcere
vel merere; militari mnere fungi; rehusar
prestar - militar, detrectare miltiam; sus-
traerse al - militar, miltiam subterfgere //
(relativo al -) administratrius, a, um.
servidor: - de la comida, dpifer, eri m.
servil: (relativo a los siervos) servilis, e. Uso:
funcin -, servile munus (-nris n) // (que
obra con servilismo) nimis obnxius // (bajo,
humilde y de poca estimacin) hmilis, e.
servilismo: servlitas, atis f. Sin: servile (vel
deforme, vel turpe) obsquium; adultio; as-
senttio. Uso: hacer un acto de -, sese licui
servliter addcere.
servilleta: mppula, mappella, mappa, ae f.
Sin: mantlium; mantele , mantile, is n.
servirse: (tener a bien) srvase leer este
libro, lege, quaeso, librum hunc.
servita: servus Mariae.
servofreno: sufflamen (-mnis n) auxili-
rium.
servomecanismo: instrumentum auxiliare
machinamenti.
servomotor: servomotrium, ii n. Sin:
instrumentum auxiliare machinamenti mot-
rii.
ssamo: ssamum vel ssamon, i n; ssamum,
i n; ssama vel ssama, ae f. Uso: de -, ses-
minus.
sesgado: obliquus, a, um. Sin: transversus.
sesgar: (torcer a un lado una cosa) obliquare
// (cortar en sesgo) rem in transversum (in
oblquum, per oblquum) secare vel cedere.
sesgo: (torcido, situado oblicuamente) v. ses-
gado // (fig, serio en el semblante) severus,
a, um. Sin: gravis, e // (oblicuidad o torci-
miento hacia un lado) oblquitas, atis f //
(rumbo, camino) cursus, us m. Sin: iter, it-
neris n; via. Uso: al -, oblque; ex (vel ab)
oblquo; per (vel in) oblquum; ex transverso;
sesgo
986
per (vel in) transversum.
sesin: sssio, onis f. Sin: consessus, coetus,
us m; congrssio. Uso: - especial, sssio spe-
cialis; espiritista, congrssio ad manes evo-
candos; - inaugural, auspicalis sssio; -
operatoria, congrssio sectioni chirrgicae
destinata; - parlamentaria, sssio parlamenti;
- pblica y oficial, sssio pblica officialis-
que; - secreta, congrssio occulta; - de aper-
tura, consessus initialis; tener una - especial,
sessionem specialem habere.
seso: crebrum, i n // (cordura, madurez)
rtio, onis f. Sin: conslium; mens. Uso: de-
vanarse los -, meditando defatigari; v. deva-
nar; perder el -, mente insanire.
sesquicentenario: adj sesquicentenrius, a,
um // sust annus centsimus quinquagsimus.
Uso: himno a San Juan Bosco en el - de su
nacimiento (es decir, en 1988), hymnus in
divum (vel in sanctum) Ioannem Bosco anno
centsimo quinquagsimo ab eius ortu (id est,
anno millsimo nongentsimo octogsimo
octavo).
sestear: meridiare; meridiari.
set: (plat de cine) locus impressionis cine-
matogrphicae.
setiembre: September, bris m. Sin: mensis
(-is m) September.
seudnimo: (dicho de autor que oculta con
un nombre falso el suyo verdadero) pseu-
dnymus vel pseudonmicus, a, um // (nom-
bre utilizado por un autor o artista en vez del
suyo propio) pseudnymon vel pseudny-
mum, i n. Sin: nomen pseudnymum vel
pseudonmicum; falsum (vel artificiale, vel
commentcium, vel fictum, vel mutuatum)
nomen // (dicho de obra -) falso vel artificiali
nmine ditus, a, um.
seudoprofeta: pseudopropheta, ae m. Sin:
falsus vel ementtus propheta.
sexngulo: adj sexangularis, e // sust hexa-
gnum, i n; hexagnium, ii n.
sexo: sexus, us m.
sexologa: de sexualitate doctrina, disciplina,
scintia. Sin: de rebus sexulibus doctrina.
sexlogo, ga: sexulium quaestionum inda-
gator m, indagatrix f.
sextina: (composicin potica que consta de
seis estrofas) carmen hexstichum. Sin: car-
men hexstichis strophis // (cada una de las
estrofas) hexstichum, i n. Sin: stropha he-
xsticha (vel sex vrsuum) // (combinacin
mtrica de seis endecaslabos) stropha sex
hendecasyllaborum (vel minorum) vrsuum.
sexual: sexualis, e. Sin: ad sexum prtinens;
sexus (gen). Uso: acto -, actus sexualis; difi-
cultades -, difficultates sexuales; encuentro -,
sxuum citus.
sexualidad: sexulitas, atis f. Sin: quae ad
sexum ttinent. Uso: prctica de la -, sexus
adhibendi formae.
Seychelles: Insulae Seicellenses. Uso: de las
Islas -, seicellensis, e.
sha, v. cha.
shampoo, v. champ.
shantung: sricum sinense.
sherry: vinum astense hispanum. Sin: vinum,
quod Astae Rgiae (id est Jerez de la Fron-
tera) confcitur.
shift (Inform): (la llave) clavis shift // (tr, to
sesin
987
shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare si-
nistrorsus.
shi: adj siticus, a, um // sust Sita, ae m.
shiita, v. shi.
shock: collapsus gravis.
shopping: emptiones per tabernas fpl.
shorts: subligculum, i n. Sin: sbligar, ris
n; brevssimae bracae fpl.
show: vrium spectculum (theatrale vel tele-
visficum). Sin: exhibtio. Uso: air show, ex-
hibtio artis aronuticae.
shutdown (Inform), cerrar: tr cludere //
sust clausura, ae f. Sin: conclsio; occlsio.
Uso: the system is shutdown, systema
clausum est.
shuttle, v. transbordador espacial.
siams: adj simicus, a, um. Uso: hermanas
-, gminae simicae vel colaitae; seis pares
de hermanos -, sex pria geminorum siami-
corum.
Siberia: Sibria vel Sibria, ae f. Sin: Sibriae
rgio.
siberiano: adj siberianus vel sibirianus;
sibiracus, a, um // sust Siberianus vel Sibiri-
anus, i m.
sicofsica, v. psicofsica.
sicologa, v. psicologa.
sicolgico, v. psicolgico.
siclogo, v. psiclogo.
sicmoro o sicomoro: sycmorus, i m.
sicpata, v. psicpata.
sicopata, v. psicopata.
sicosis: (perifoliculitis de los pelos de la
barba y del bigote) sycosis, is f // (enferme-
dad mental) v. psicosis.
sicoterapia, v. psicoterapia.
sicrmetro, v. psicrmetro.
sida: sida, ae f. Sin: morbus AIDS; sndrome
(-es f) comparati defects immunitatis; mor-
bus disimmunitatis acquisitae vel compara-
tae. Uso: enfermo de -, morbo disimmunitatis
acquisitae infectus.
sidecar: lecticria brota. Sin: autobrota cum
crrulo (vel plostello, vel sarrculo). Sin: b-
rota automatria crrulo adiuncto predita.
siderita: (mineral) siderites, ae m.
siderfono: siderphonum sive sideroph-
num, i n.
siderografa: siderogrphia sive -grapha, ae
f.
siderosa, v. siderita.
sideroscopio: sideroscpium, ii n.
siderosis: siderosis, is f.
siderotecnia, v. siderurgia.
siderurgia: siderrgia sive -urga, ae f. Sin:
ferri fbrica, fabrictio, ars; aeris et ferri f-
brica; aerria et frrea fbrica; metallorum
ars; metallorum effssio et fabrictio. Uso:
ejercer la -, (metallorum) fbricam habere;
siderurgia
988
ferri (vel aeris et ferri) fbricam habere.
siderrgico: siderrgicus, a, um. Sin: me-
tallorum (gen); ad siderrgiam prtinens.
Uso: obrero -, metallorum faber vel pifex;
ferri faber; aeris et ferri pifex.
sidra: scera, ae f.
siemens: mensura simensis.
siempreviva: semperflrium, ii n. Sin: he-
liochryson, i n vel helichrysos (vel helichry-
sus), i m.
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circu-
lar, machinria serra orbiculata vel circularis;
- elctrica, serra automatria; - mecnica,
mchina serratria; - pequea, srrula; - de
cinta, - sin fin o continua, taenola secans;
mchina serrae taeniticae; - de marquetera,
serra tenussima.
siesta: meridtio, onis f. Sin: somnus meri-
dianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -,
meridiare vel meridiari; meridiationem ha-
bere vel pergere; disfrutar de una -, meri-
diatione frui.
sfilis: sphilis, dis f. Sin: lues (luis f) ven-
ria, venrea, cltica, gllica; morbus gllicus
(clticus, venrius, venreus). Uso: contagio
de la -, syphlidis (luis venriae, morbi g-
llici) contgio (-onis f) , contgium, ulcertio,
ulcus (-cris n); contagiar la -, syphlide (lue
venria, morbo gllico) infcere vel ulcerare
liquem; contraer la -, syphlidem contr-
here; syphlide nfici vel ulcerari.
sifiltico: syphilticus, a, um. Sin: (enfermo
de sfilis) syphlide (vel lue venria, vel
morbo gllico) laborans, infectus, ulceratus;
(perteneciente o relativo a la sfilis o al sifi-
ltico) ad syphlidem vel ad syphilticum t-
tinens.
sifilografa: syphilogrphia sive -grapha, ae
f.
sifilogrfico: syphilogrphicus, a, um. Sin:
ad syphilogrphiam spectans.
sifiloma: syphiloma, tis n. Sin: prima syph-
lidis (luis venriae, morbi gllici) contgio
(-onis f); primignia syphlidis ulcertio;
primum vel primignium syphlidis ulcus
(-cris n).
sifn: (botella de agua gaseosa provista de
una llave de metal para vaciarla) sipho, nis
m. Sin: sifo vel sifon, nis m; tubus; tbulus;
fstula; siphnculus aquae. Uso: - de agua de
Seltz, siphnculus aquae Salsae.
sigilografa: sphragstica, ae f.
sigilogrfico: sphragsticus, a, um.
sigla: nota, ae f. Sin: signum; siglum; siglum
abbreviationis; en pl sigla vel sigilla,
orum; notae, arum; verborum notae; ltterae
vel notae compendiriae; ltterae singulriae
sive singulares; compendiria verba vel
elementa. Uso: m. es sigla de metro, m. nota
(signum, siglum) est metri; D.O.M. son
siglas de la expresin: A Dios Optimo y
Mximo, D.O.M. sigla (vel compendiriae
ltterae) sunt locutionis Deo Optimo
Mximo.
siglo: seculum, i n. Sin: centum anni; cen-
tum annorum sptium. Uso: - atmico, se-
culum atmicum vel atomophsicum.
sigma: sigma, tis n.
sigmoide: sigmides, is n. Sin: intestinum
sigmoidum.
sigmoideo: sigmoidus, a, um.
siderrgico
989
sigmoiditis: sigmoiditis, dis f. Sin: intestini
sigmoidi inflammtio.
signarse: signo crucis se munire. Sin: cruce
se signare; signum crucis formare, effngere,
fcere. Uso: signarse en la frente, en la boca,
en el pecho, signum crucis in fronte, in ore, in
pctore imprmere.
signatura: - Apostlica, Signatura Apost-
lica. Uso: el Tribunal Supremo de la - Apos-
tlica, Supremum Signaturae Apostlicae
Tribunal (-lis n).
significado: significatus, us m. Uso: - prin-
cipal, significatus principalis, - de una pala-
bra, verbi vel vocbuli significtio; vis verbo
subiecta; cambiar el - de una palabra, pr-
priam vocbuli significationem inflctere;
sensum vocbuli transferre.
significar: significare. Uso: qu significa
esto?, quid hoc signficat?
significativamente: (de un modo expresivo)
v. expresivamente // (sealadamente) insig-
nite. Sin: insgniter.
significativo: (que da a entender con propie-
dad una cosa) signficans, antis. Sin: signifi-
cativus, significatrius; significatione
declarans; v. expresivo // (importante, nota-
ble) gravis, e. Sin: magnus; insignitus. Uso:
es - que ..., magnum est, quod (+ indic); la
palabra ms - de la frase, verbum, quo res
comprehnditur.
signo: signum, i n. Uso: - igual (guin
doble), linola duplex; - matemtico, mathe-
mticae artis signum; - ortogrficos, notae,
arum fpl; notae orthogrphicae; orthogr-
phica signa; - de exclamacin, exclamationis
signum vel index; - de interrogacin, interro-
gationis signum vel index; - de puntuacin,
interpungendi nota; v. puntuacin.
sij: sikiensis, e.
sijismo: secta sikinsium.
slaba: sllaba, ae f. Uso: - abierta, cerrada,
sllaba aperta, clausa; - acentuada, aguda,
grave, sllaba accentuata, acuta, gravis; -
breve, larga, comn, sllaba brevis vel
correpta, longa vel producta, communis vel
anceps (ancpitis). Uso: abreviar una -, slla-
bam corrpere; prolongar una slaba, slla-
bam prodcere; hay que pronunciar
tabacum con la penltima - larga, taba-
cum, paenltim sllab product, acuen-
dum est.
silabario: syllabrium, ii n. Sin: abeced-
rium; elementrius libellus; syllabarum li-
bellus.
silabear: - una palabra, verbum sllabis
complecti; decir silabeando, syllabatim d-
cere vel pronuntiare; leer silabeando, sylla-
batim lgere.
silbico: syllbicus, a, um.
slabo: (lista, catlogo) sllabus, i m. Sin:
index, dcis mf.
silba: (manifestar desagrado y desaproba-
cin el pblico, con silbidos) sbili, orum mpl
// (con otras demostraciones ruidosas) expl-
sio, onis f. Sin: acclamtio adversa.
silbar: sibilare. Sin: sbilum dere. Uso: - a
alguien, liquem sibilare, exsibilare, expl-
dere.
silbatina: exsibiltio, onis f. Sin: explsio
per sbilos; v. silba.
silbato: (instrumento para silbar) sibilat-
rium; fstula; tbia; fstula sbilans, sbila, stri-
dens; parvum instrumentum sbilum. Uso:
silbato
990
tocar el -, sibilare.
silbido o silbo: sbilus, i m (en pl tambin s-
bila, orum n). Sin: sibiltio; sibilatus, us m.
Uso: - inicial, final, sbilus initialis, finalis; -
del rbitro, rbitri fstulae sbilus; certminis
idicis fstulae sbilus; dar la seal con un -,
sbilo signum dare.
silenciador: silentirium, ii n (instrumen-
tum). Sin: silentiatrium, ii n (instrumen-
tum); llula silentiria; instrumentum
rumribus compescendis.
silenciar: compscere. Sin: cohibere; siln-
tium indcere, imperare, iubere; vocem prae-
cldere; linguam occldere.
silepsis: syllepsis, is f.
silicato: sal silicatum.
slice: silex, lcis mf.
silceo: silceus, a, um. Sin: silicneus.
silicio: silcium, ii n.
silicona: slico, conis m. Sin: gluten (-tnis n)
silceum.
silicosis: silicosis, is f. Sin: pneumoconiosis.
silicua: sliqua, ae f.
silcula: silcula, ae f.
silla: (asiento con respaldo y generalmente
sin brazos) sella, ae f. Uso: - elctrica, sella
elctrica; sella vi elctric acta; - gestatoria,
gestatria; gestatrium; sella vel cllula ges-
tatria, baiulatria, portatria; - gestatoria
(del Papa), sella gestatria (Pontficis M-
ximi); hexphoron, i n; portadores de esa -,
sellrii apostlici; - giratoria, astrosllium, ii
n; volbilis (vel gyrtilis, vel verstilis) sella;
- pequea, v. sillita; - plegable, plegadiza,
sella flexbilis, flxilis, plictilis, complicti-
lis; - poltrona, molle subsllium; reclinatria
sella; v. poltrona; - revestida de plstico,
sella re plstica strata; - suspendida a un
cable areo, cllula viae funalis; cllula pn-
dula; - de brazos, v. silln; - de manos, lec-
tica; - de oficina, sella graphealis; - de playa,
sella litoralis vel litrea; - de ruedas, sella
rotalis; - de tijera, reclinatria sella; sella cu-
bitria, dormitria; sllula reclinis; sedile cu-
bitrium; scimpdium; - para las
necesidades corporales, v. sillico // (aparejo
para montar a caballo) ephppium, ii n //
(asiento o trono de un prelado) cthedra, ae
f.
sillar: lapis quadratus.
silletero: sellrius, ii m. Uso: - pontificio,
sellrius Pontficis Mximi; pontifciae sellae
gestator; (pontifcii) hexphori gestator.
sillico: sella familirica. Sin: sella vel sllula
pertusa; scphium.
silln: sedculum, i n. Sin: sessbulum.
sillita: sllula, ae f. Sin: sedcula.
silln: arcisllium vel archisllium, ii n. Sin:
cthedra; sella arcuata vel arquata; sella obl-
quis ancnibus fabricata.
silloncito: sllula arcuata vel arquata. Sin:
lectculus, i m ; lectcula, ae f.
silo: (fosa o cavidad subterrnea para guar-
dar grano, forrajes, etc.) sirus, i m. Sin: gra-
nrium; spelunca; pteus, i m; crypta //
(depsito cilndrico o prismtico, de altura
considerable, destinado al almacenamiento
de ciertos productos agrcolas) sirus, i m.
Sin: granrium.
silbido
991
silofn, v. xilfono.
silogismo: syllogismus, i m. Sin: ratiocin-
tio.
silogsticamente: syllogstice. Sin: syllogs-
tico more vel modo; per syllogismos.
silogstico: syllogsticus, a, um. Sin: ratioci-
nativus.
silogizar: syllogizare. Sin: syllogstice loqui;
syllogismis ratiocinari, argumentari, uti;
syllogismos fcere.
silueta: (dibujo sacado siguiendo los contor-
nos de la sombra de un objeto) linearis
adumbrtio. Sin: umbra lneis circumducta //
(perfil) v. esta voz.
siluro: (pez) silrus, i m // (torpedo) v. esta
voz.
silvicultor, ra: silvicultor, oris m; silvicultrix,
icis f.
silvicultura: silvicultura, ae f. Sin: silvarum
cultura.
simbiosis: symbiosis, is f. Sin: convctio,
onis f.
simbitico: symbiticus, a, um.
simbiotismo, v. simbiosis.
simblicamente: symblice. Sin: symblico
modo; sub smbolo; per smbolum; figurate;
imgine vel imagnibus; similitdine vel si-
militudnibus; signo vel signis; ndice vel in-
dcibus. Uso: hablar -, imagnibus (vel
similitudnibus, vel signis, vel indcibus)
loqui.
simblico: symblicus, a, um. Sin: figuratus;
per smbolum repraesentatus; liquid signfi-
cans; imginem (vel signum, vel ndicem) ali-
cius rei rferens. Uso: arte -, symblica ars;
libros -, libri symblici; pago -, imaginria
soltio; poesa -, psis symblica; el olivo
- de la paz, oliva pacem signficans; oliva
pacis imginem rferens.
simbolismo: (sistema de smbolos) symbo-
lismus, i m // (escuela potica y, en general,
artstica) symblica doctrina vel ars.
simbolista: symbolista, ae m. Sin: symbo-
lismi fautor, sectator, cultor.
simbolizar: (servir una cosa como smbolo
de otra) alicius rei smbolum (vel typum,
vel figuram, vel imginem, vel signum) esse
// (expresar por smbolos) imagnibus reprae-
sentare vel significare // (representar algo
por algn smbolo) liquid imgine (vel ima-
gnibus) effngere. Sin: alicius rei imginem
propnere.
smbolo: (representacin de una realidad; fi-
gura retrica o forma artstica) smbolum, i
n; smbolus, i m. Sin: symblium; signum;
similitudo (- dnis f); imago (-gnis f); figura;
index, dcis mf; indcium; repraesenttio; sig-
nifictio. Uso: - de la pacificacin, smbo-
lum pacificationis // (Rel, profesin de fe
cristiana) smbolum, i n. Uso: - atanasiano,
smbolum athanasianum; - niceno-constan-
tinopolitano, smbolum fidei nicaenum-
constantinopolitanum; - de los Apstoles,
Apostolorum smbolum; smbolum apost-
licum.
simetra: symmtria sive -metra, ae f. Sin:
commensus, us m; congruntia; eumtria;
concnnitas; prtium convenintia vel cohae-
rntia; congruntia et aequlitas partium; pr-
tium inter se convenintia, congruntia,
proprtio. Uso: el principio de la -, symme-
triarum rtio.
simetra
992
simtricamente: symmtrice. Sin: concinne;
cum symmtria; symmtrico modo; symm-
trica ratione; aequliter et congruenter; cn-
grua prtium proportione. Uso: disponer las
cosas -, effcere ut res rebus concinne respn-
deant; disponer - las palabras, orationem
quadrare; sentntiam in quadrum numerum-
que redgere.
simtrico: symmtricus, a, um. Sin: smme-
tros, on; aequbilis vel aequalis, e; concinnus,
a, um; mnibus prtibus convniens.
similor: orichalcum, i n vel aurichalcum, i n.
Sin: mixtura auri smilis.
simona: simnia sive simona, ae f. Sin: si-
monaca labes; simonacum crimen, scelus,
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum m-
nerum) mercatura, merctio, nundintio,
mptio vel vendtio (segn se trate de com-
pra o venta simonaca). Uso: celebrar o reci-
bir un sacramento con -, per simniam
sacramentum celebrare vel recpere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, vndere vel
mere; sacrarum rerum mercaturam (merca-
tionem, nundinationem, emptionem vel ven-
ditionem) fcere.
simonaco o simoniaco: (relativo a la simo-
na) simonacus, a, um. Sin: ad simniam
prtinens // (que comete simona) simona-
cus. Sin: sacrarum rerum (vel sacrorum m-
nerum) mercator, nundinator, emptor vel
vnditor.
simpata: (inclinacin o afecto natural)
sympatha sive -pthia, ae f. Sin: benevoln-
tia licui (vel erga liquem, vel in liquem);
voluntas erga (vel in) liquem; amor (vel st-
dium, vel critas) erga liquem; naturalis
nimi inclintio in liquem vel in liquid.
Uso: - recproca, mtua voluntas; atraerse o
ganarse la - de uno, alicius grtiam (vel ani-
mum, vel stdium) sibi conciliare; enaje-
narse las - de los suyos, suorum voluntates
alienare; gozar de la - de uno, gratum esse
licui; manifestar la propia - hacia uno, suam
erga liquem voluntatem aperte declarare;
sentir - hacia una persona o cosa, licui vel
licui rei studere; liquem vel liquid dil-
gere, amare, redamare; tener - hacia uno, be-
nevolntiam licui praestare; benevolntiam
habere erga liquem.
simptico: (que inspira simpata) sympthi-
cus, a, um. Sin: licui gratiosus, gratus, gra-
tus acceptusque; placens; carus; suavis;
iucundus.
simple: (Med, material de procedencia org-
nica o inorgnica que sirve por s solo a la
medicina, o que entra en la composicin de
un medicamento) simplcia, ium npl // (habi-
tacin -) v. habitacin.
simplicista: simplicista, ae m. Sin: nmium
simplex; homo mente (vel ingnio) levi.
simplificacin: simplifictio, onis f. Sin: ex-
pedtio.
simplificar: smplicem (vel simplex) fcere
vel rddere. Sin: fcilem (vel fcile; facilio-
rem vel faclius) rddere; in simpliciorem
modum ( vel formam) redgere.
simplista: (simplicista) v. esta voz // (que es-
cribe o trata de los simples) simplicirius, ii
m. Sin: herbrius; simplcium peritus.
simposio: (reunin, congreso cientfico)
sympsium vel sympsion, ii n. Sin: conven-
tus, us m; doctorum (virorum) conventus.
Uso: - de latn, sympsium latinitatis; III -
Dermatolgico Internacional, III Symp-
sium Dermatolgicum Internationale // (fes-
tn banquete) sympsium, ii n. Sin:
convvium; concentio.
simtricamente
993
simulacin: simultio, onis f. Sin: fctio.
Uso: - electrnica, simulamentum electrni-
cum.
sinagoga: synagoga, ae f. Sin: Iudaeorum
templum.
sinalefa: synaloephe vel sinaloefe, es f; syna-
liphe, es f; synaloepha, ae f. Sin: elsio vel
collsio, onis f; duarum voclium contrctio.
Uso: por -, per elisionem; per synaloephen;
synaloephe, synaloeph.
sinarquia: synrchia sive -archa, ae f.
sinartrosis: synarthrosis, is f.
sinceramente: ex fide. Sin: bona fide; ex
bona fide.
sinclinal: synclinalis, e.
sincondrosis: synchondrosis, is f.
sncopa: Gram sncopa, ae f; sncope, es f.
Sin: concsio; detrctio; lttera vel sllaba
elisa; lttera vel sllaba excussa. Uso: por -,
excuss ltter vel sllab // Ms sncopa vel
sncope.
sincopado: Gram syncopatus, a, um. Sin:
sncope affectus; ltter vel sllab imminu-
tus // Ms syncopatus. Sin: sncope affectus;
concitatus vel incitatus ; dissimlibus inter-
vallis distinctus. Uso: notas -, notae synco-
patae.
sincopar: Gram syncopare. Sin: ltteram vel
sllabam verbo detrhere, dmere, exctere ;
sncope affcere; imminere (abreviar).
Uso: - una palabra, verbum sncope affcere
// Ms syncopare. Sin: sncopen adhibere.
sncope: Gram, v. sncopa // (Med, prdida
repentina del conocimiento y de la sensibili-
dad) sncope, es f; sncopa, ae f. Sin: defc-
tio; nimi vel nimae defctio.
sincopizar: (causar sncope) sncopen gg-
nere vel afferre // (caer en sncope) syncopi-
zare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
vribus defcere.
sincrasis: syncrsis sive sncrasis, is (ac -in)
f. Sin: commxtio; tempertio.
sincretismo: syncretismus, i m. Sin: discor-
dntium doctrinarum commxtio vel conf-
sio.
sincretista: syncretista, ae mf. Sin: syncrti-
cus.
sincrona: synchrnia, ae f. Sin: snchrona
rtio.
sincrnico: synchrnicus, a, um. Sin:
snchronus; simultneus; eiusdem tmporis;
eodem tmpore factus, actus, hbitus; qui,
quae, quod eodem tmpore fit (vel gitur, u
otro verbo exigido por el contexto).
sincronismo: synchronismus, i m. Sin: fac-
torum concomitntia; eventuum coincidntia;
eventorum concursus (-us m).
sincronizacin: synchroniztio, onis f.
sincronizador: adj synchronizans, antis //
(dispositivo o aparato) synchronizator, oris
m.
sincronizar: synchronizare. Sin: snchro-
num rddere; tmpora (alicius rei) aequare.
sincronoscopio: synchronoscpium, ii n.
sincrotrn: synchrotro, onis m.
sindresis: synderesis, is f. Sin: conscintia;
sindresis
994
nimi conscintia; recta nimi conscintia.
Uso: perder la -, insanire; frere; a recta
conscintia aberrare, discdere; nimo valde
perturbari.
sindical: (del sndico) sndici // (del sindi-
cato) syndicalis, e. Sin: sodalcii; collgii vel
collegiorum; corporatorum hminum (vel
corporatorum opficum, vel corporatorum
operariorum); ad corporatorum opficum
collgium vel sodalcium ttinens; ad corpo-
ratorum operariorum collgia (vel sodalcia)
spectans. Uso: asociaciones -, syndicales
consociationes, consortiones, uniones; con-
greso -, corporatorum hminum conventus,
congressus, congrssio; congreso - nacional,
corporatorum hminum (...) ex universa na-
tione congressus; congreso - internacional,
corporatorum hminum (...) ex universis na-
tinibus (vel ex mnibus gntibus) congrs-
sio; la cuestin -, questio vel causa
syndicalis; questio vel causa de corporato-
rum hminum (...) collgiis; opficum (vel
operariorum) collegiorum questio vel causa;
corporatorum opficum (vel operariorum)
questio vel causa; la cuestin de la organi-
zacin -, de operariorum (vel opficum)
collgiis ineundis moderandisque questio;
de operariorum (vel opficum) collgiis insti-
tuendis ordinandisque causa; federacin,
unin -, corporatorum hminum (...) foedus
(-dris n), consocitio, socetas; reunin -,
collgii vel sodalcii coetus (-us m), conven-
tus (-us m); corporatorum hminum (...)
coetus; unidad -, corporatorum hminum (...)
nitas vel coninctio.
sindicalismo: syndicalismus, i m. Sin: opfi-
cum vel operariorum collegiorum doctrina,
disciplina, rtio; corporatorum hminum (vel
corporatorum opficum, vel corporatorum
operariorum) doctrina; opficum cetuum
disciplina; de syndictibus constituendis
rtio; de consociandis operriis doctrina; cor-
poratorum opficum ordintio, tempertio,
disciplina, descrptio, structura; corporando-
rum vel consociandorum operariorum rtio,
docrina, ars (- obrero como doctrina o sis-
tema); opficum collgia mutuis utilitatis vn-
culis constituta (- obrero en sentido
concreto). Uso: - cristiano, de ineundis mo-
derandisque opficum collgiis christiana
doctrina, disciplina, rtio (en sentido abs-
tracto); opficum collgia christianae doctri-
nae vnculis constituta; opficum collgia
christianae doctrinae princpiis conformata
(en sentido concreto).
sindicalista: syndicalista, ae mf. Sin: syndi-
calismi fautor, sectator, studiosus; opficum
collgii fautor, curator, praefectus.
sindicato: syndicatus, us m. Sin: collgium
vel sodalcium syndicale; socetas vel con-
socitio syndicalis; coetus (-us m) legatorum
populrium. Uso: - farmacolgico, syndica-
tus pharmacolgicus; - obrero, opficum vel
operariorum collgium, sodalcium, socetas,
consocitio; opficum collgium (...) iribus
suis tuendis commodisque fovendis; opfi-
cum collgium ad iura sua defendenda suas-
que utilitates fovendas; - polaco
Solidaridad (Solidarnosc), consocitio po-
lnica a solidaritate nominata; - de los
agricultores, agricultorum collgium (iribus
suis tuendis vel ad iura sua defendenda); sin-
dicatos de los comerciantes, de los artesanos,
mercatorum, artficum collgia; sindicatos de
los trabajadores del campo y de los trabaja-
dores intelectuales, opficum collgia agrico-
larum et scribarum.
sndico: sndicus, i m. Sin: urbis praefectus
(-i m); v. alcalde.
sndone, v. sbana (- santa).
sndrome: sndrome, es f. Sin: signorum
sndrome; sndrome traumtica; morbi sig-
norum vel notarum concursus. Uso: - de in-
sindical
995
munodeficiencia adquirida (sida), sndrome
immunitatis defects acquisiti.
sincdoque: syncdoche, es f.
sinequia: synecha, ae f.
sinresis: syneresis, is f. Sin: complxio;
contrctio.
sinergticamente: synergtice.
sinergtico: synergticus, a, um.
sinergia: synrgia sive synerga, ae f. Sin: v-
rium concursus.
sinrgicamente: synrgice.
sinrgico: synrgicus, a, um.
sinergismo: synergismus, i m.
sinestesia: synaesthsis, is f.
snfisis: smphysis, is f.
sinfona: symphnia sive -phona, ae f. Sin:
concentus, us m; msicus concentus.
sinfnico: symphnicus, a, um. Sin:
symphonacus; multsonus; multisonorus.
Singapur: Singapura, ae f.
single room, v. habitacin.
siniestra, v. siniestro.
siniestrado: calamitosus, a, um. Sin: detri-
mento affectus.
siniestro: (avera grave, destruccin fortuita
o prdida importante) sinistrum, i n. Sin: in-
fortnium; calmitas, atis f; casus, us m;
casus adversus.
sinodal: synodalis, e.
snodo: snodus, i f. Uso: - ecumnico, oe-
cumnica snodus; oecumnica Ecclsiae
synodus; - general, snodus generalis; pri-
mer - romano, prima romana snodus.
sinologa: sinolgia sive -loga, ae f.
sinlogo: sinlogus, i m. Sin: Sinarum litte-
rarum studiosus, peritus, cultor.
sinonimia: synonmia sive -nyma, ae f. Sin:
adem verbi significtio.
sinonmico: synonmicus, a, um. Sin: syno-
nmiam consttuens; ad synonmiam prti-
nens.
sinnimo: adj synnymus, a, um. Sin: cog-
nominatus; idem signficans. Uso: voces, lo-
cuciones -, voces, locutiones synnymae vel
cognominatae // sust synnymum vel
synnymon, i n. Sin: verbum cognominatum;
nomen synnymum; vocbulum idem sign-
ficans; en pl tambin cognata verba; voc-
bula adem declarntia. Uso: son casi
sinnimos, voces sunt fere idem significan-
tes.
sinopsis: synopsis, is f. Sin: brevirium.
sinptico: synpticus, a, um. Sin: compen-
dirius; brevirius.
sinovia: synphia sive synopha, ae f. Sin: ar-
ticularis (articulrius, articulorum) umor vel
humor; articulorum (vel rtuum) membranae
umor.
sinovial: synophialis, e.
sinovitis: synophitis, dis f. Sin: synphiae
sinovitis
996
inflammtio vel infltio.
sinquisis: snchysis, is f.
sinsentido: nonsensus, us m.
sintctico: syntcticus, a, um. Sin: syntaxis
(gen). Uso: normas -, ntima verborum struc-
tura legesque.
sintaxis: syntaxis, is f. Sin: verborum ordo,
constrctio, structura; recta vel apta verbo-
rum constrctio, ordintio; ordintio (vel
compostio, vel constrctio) dictionum; ora-
tionis constrctio. Uso: - interna, externa,
syntaxis interna, externa; - lgica del len-
guaje, syntaxis lgica linguae; cometer erro-
res de -, rectum verborum rdinem non
servare.
sntesis: snthesis, is (ac -in, abl -i) f. Sin:
compndium; summa. Uso: - cientfico-teol-
gica, fidei cum ratione consnsio et conspir-
tio; - histrica, brevis histriae expostio; -
qumica, snthesis chmica; chmicum arti-
fcium; - de cosas, de doctrina, rerum, doc-
trinae summa; hacer la - del propio
pensamiento, summam fcere cogitationum
suarum; har la - de mi pensamiento, paucis
verbis sentntiam complectar; eorum, quae
dixi, summam fciam; producir algo por -
qumica, liquid snthesi chmica elcere; li-
quid artifciis chmicis effcere; en -, in
summa; brviter.
sintticamente: synthtice. Sin: synthtica
methodo vel ratione; per snthesin; compn-
dio vel per compndium; summatim vel in
summa; strictim; capitulatim; presse; brvi-
ter; paucis; paucis verbis. Uso: exponer algo
-, liquid paucis complecti.
sinttico: (referente a la sntesis) synthticus,
a, um. Sin: compendiosus; compendirius;
brevirius; pressus; summatim (capitulatim,
brevi, brviter, presse) dictus, scriptus, exp-
situs; per snthesin dictus vel factus. Uso:
lenguas -, lnguae synthticae // (producido
mediante procedimientos industriales o snte-
sis qumica) arte vel artifcio compsitus,
confectus, effectus. Uso: agua - o artificial,
aqua arte compsita; goma - o artificial,
cummis arte compsita; gummis artifcio
compsita; lana -, lana arte confecta vel
compsita; sustancia -, substntia synthtica
// semisinttico, semi-synthticus.
sintetizar: synthetizare. Sin: summatim (ca-
pitulatim, brevi, brviter, presse) dcere vel
scrbere; summatim expnere, attngere, re-
dgere; summatim complecti; brevi compre-
hndere vel complecti; brviter declarare,
comprehndere, perstrngere; in compn-
dium redgere; ad compndium referre.
sintosmo: sintoismus, i m
sintosta: sintoista, ae m. Sin: sintoismi s-
secla.
sntoma: Med symptma, tis (dat y abl pl -
atis) n. Sin: signum; indcium; indictio; pr-
dromus. Uso: sntomas de una enfermedad,
morbi notae vel indcia; morbi prpriae
notae; peculiares morbi notae; sntomas con-
cordantes con esa epidemia, symptmata illi
epidemae congruntia.
sintomtico: symptomticus, a , um. Sin: de-
nuntiativus; signficans; rem signficans vel
ndicans. Uso: muy -, rem clare signficans
vel ndicans.
sintomatologa: symptomatolgia sive -
loga, ae f. Sin: symptmatum scintia; doc-
trina de morborum indciis; de peculiribus
morborum notis disciplina.
sintona: syntnia sive -tona, ae f.
sinquisis
997
sintnico: syntnicus, a, um.
sintonismo: syntonismus, i m. Sin: harm-
nia.
sintonizacin: syntoniztio, onis f.
sintonizador: (que sintoniza) syntonizans,
antis // (aparato) syntonizator, oris m; synto-
nizatrium, ii n. Sin: instrumentum sonis ra-
diophnicis componendis.
sintonizar: syntonizare. Sin: frequntiam
compnere; ad syntniam compnere; synt-
nicum effcere vel rddere // fig concordem
rddere vel effcere.
sinusitis: synusitis, dis f.
sinusoidal: synusoidalis, e.
sinusoide: synusides, is f.
Sin : Sion indecl vel Sion, nis f.
sionismo: sionismus, i m. Sin: motus (-us m)
sionsticus; Sion (indecl) vel Sionis Civitatem
restaurandi stdium.
sionista: (relativo al sionismo) sionsticus, a,
um. Sin: ad sionismum ttinens. Uso: con-
greso -, congressus sionsticus // (partidario
de este movimiento) sionista, ae m. Sin: sio-
nismi fautor, ssecla, sectator.
sirena: (pitido que se oye a mucha distancia)
sirena, ae f. Sin: sirena sibilatrix; acute prso-
nans instrumentum. Uso: - de alarma, sirena
monitria; silbido de la -, sirenae sbilus; ulu-
lato de las -, ululatus (-us m) sirenarum.
Siria: Syria, ae f.
sirio: adj srius, a, um. Sin: syrus; syracus //
sust Syrus, i m.
siroco: eurnotus, i m. Sin: vulturnus; atbu-
lus, sirocus, scirochus.
sirvienta: fmula, ae f. Sin: ancilla; ministra;
ancilla cubiculria.
ssmico: ssmicus, a, um. Sin: terrae motus
(gen); ad terrae motum (vel motus) spectans.
Uso: movimientos -, terrae motus.
sismo: sismus vel sesmus, i m. Sin: concus-
sus, us m; concssio, onis f; terrae motus.
sismografa: sismogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: terrae mots (vel mtuum) descrptio.
sismgrafo: sismgraphum vel sismogra-
phum, i n; sismogrphium, ii n. Sin: instru-
mentum sismogrphicum.
sismologa: sismolgia sive -loga; seismo-
lgia, ae f. Sin: terrae mtuum (vel de terrae
mtibus) doctrina, disciplina, scintia.
sismolgico: sismolgicus vel seismolgicus,
a, um. Sin: ad terrae mtuum doctrinam pr-
tinens.
sismlogo: sismlogus vel seismlogus, i m.
Sin: terrae mtuum studiosus; terrae mtuum
disciplin (vel disciplinae) doctus, eruditus.
sismmetro: sismmetrum, i n.
sismoscopio: sismoscpium, ii n.
sistema: systema, tis n. Sin: rtio; disci-
plina; genus; ordo; modus; forma. Uso: - al-
fabtico, alphabticum systema; -
arquitectnico, architecturae genus, ordo,
rtio; columnarum ac linearum rtio; - arte-
rioso, artriae, arum fpl; arteriarum ordo et
rtio; - bien hecho, rtio bene instituta; bene
constituta disciplina; - cientficos, artes, ium
fpl; scintiae ac artes; - comunista, ratio com-
sistema
998
munstica; systema communsticum; - cs-
mico, rerum univrsitas; universus ordo; -
cronolgico, tmporis metiendi rtio; - deci-
mal, systema decimale; rtio decimalis, de-
nria; - dentario, dentes, ium mpl; dntium
sries; dntium ordo ac rtio; - doctrinario,
doctrinae systema; - ecolgico, systema oe-
colgicum; - educativo, systema educat-
rium; rtio educandae iuventutis; - escolar,
scholare systema; - filosfico, philosphiae
disciplina; disciplina philosophorum; philo-
sophandi rtio; - fontico, systema phonti-
cum; - informtico, systema informticum; -
judicial, systema iudicirium; - marxista,
systema marxianus; - mtrico, systema m-
tricum; - mtrico decimal, rtio mtrica de-
cimalis; decumana vel decimana numerandi
rtio; - monetario, systema pecunirium,
nummrium, monetrium; nummorum rtio;
- monetario europeo, systema nummrium
europaeum; - monetario y financiero mun-
dial, systema nummrium et fiscale per
orbem terrarum vigens; - monitorio previo,
systema monitrium previum; - montano,
iuga mntium; continuata vel contnua mn-
tium iuga; - nervioso, systema nervorum;
nervi, orum mpl; nervorum sries; nervorum
ordo ac rtio; - numeral arbigo, Arabum
numerrium systema; - seo, ossa, ium npl;
ssium sries; ssium ordo ac rtio; - plane-
tario, errantes stellae; sderum ordo ac
motus; - poltico, systema polticum; civitatis
constittio; rei pblicae forma, constittio,
disciplina; conslia administrandae (mode-
randae, regendae) rei pblicae; - poltico so-
cialista, polticum systema socialsticum; -
principal y subsidiario, systema principale et
subsidirium; - productivo, opum gignenda-
rum rtio; - racional, rtio et via; - social,
rerum socilium ordo vel rtio; - respiratorio,
systema respirationis; - solar, systema solare;
ordo solaris; stellarum ordo solaris; stellae
circa solem errantes; sol et circumentia s-
dera; solis et circumentium sderum motus
et rationes; - tcnico, rtio tchnica; - tcnico
muy sofisticado, exquisitssimum systema
tchnicum; - telefnico, systema telephni-
cum; - teolgico, theolgiae disciplina; - ve-
noso, venae, arum fpl; venarum systema,
sries, ordo; venarum ordo ac rtio // - de
clculo, systema computationis; - de ense-
anza, docendi rtio ac forma; - de ilumina-
cin, genus illuminandi; - de normas y
valores, systema normarum valorumque; -
de ondas, undarum sries vel ordo; sistemas
de seguridad social, pblicae rationes cvium
securitati procurandae vel tutandae; - de trac-
cin de los tranvas, genus trahendi trmina;
- de vida, institutum vel rtio vitae; vivendi
disciplina; vitae ducendae rtio ac norma //
adoptar un -, institutum lgere; componer un -,
certam quandam disciplinae formam (vel
frmulam) compnere; derribar el viejo -,
vterem rationem evrtere; este no es mi -,
haec non sunt instituta ac rationes meae; no
atarse a - alguno, nullus disciplinae lgibus
astringi.
sistemticamente: (con mtodo racional)
systemtice. Sin: ratione; systemtico rdine;
systemtica ratione; via et arte; rdine ratio-
neque; ratione et via // (segn determinado
orden) ordinate. Sin: ordinatim; certo rdine
// (habitualmente) ex more. Sin: ex consuet-
dine // (siempre) semper. Uso: l vence habi-
tualmente, ille vncere solet vel consuevit.
sistemtico: (que se ajusta a un sistema)
systemticus, a, um. Sin: ratione susceptus;
ad praecepta redactus; in rdinem redactus;
ad artem redactus vel revocatus. Uso: ense-
anza -, doctrina et rtio; excavaciones -, ef-
fossiones systemticae; orden -, rtio; rtio et
ordo // (bien ordenado) ordinatim compsi-
tus. Sin: congruenter compsitus // (bien de-
terminado) certus // (continuo, estable)
perptuus, a, um. Sin: stbilis, e. Uso: cohe-
rencia -, perptua constntia // (de persona
que procede por principios y es constante en
sus opiniones) frugi indecl; dligens, diligen-
sistemticamente
999
tssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta;
llevar una vida -, prudenter vitam gere.
sstole: sstole, es f. Sin: contrctio; cordis
contrctio vel pulstio.
sistro: sistrum, i n. Uso: sonido de - , crusma,
tis n.
sitio: locus, i m. Uso: - web, locus interretia-
lis.
sitiofobia: sitophbia sive -phoba. Sin: cibi
fastdiuum, horror, averstio.
sitifobo: adj cibfugax, acis. Sin: cibfugus;
sitophbi laborans; cibi fastdio (vel tedio,
vel dio) oppressus vel cruciatus // sust sit-
phobus, i m. Sin: cibfuga, ae m.
sitiologa: sitolgia sive -loga, ae f. Sin: ci-
borum vel de cibis doctrina, disciplina, scin-
tia.
sitiomana: sitomnia sive -mana, ae f. Sin:
effrenata (vel effrenis, ve effrena) cibi appe-
tntia.
l
sitioterapia o sitoterapia: sitotherapa, ae f.
situacin: condcio, onis f. Sin: rerum con-
dcio; status (-us m) rerum; hbitus, us m; res.
Uso: la - actual, status hic rerum; hic qui
nunc btinet rerum status; - econmica,
rerum oeconomicarum condcio; anormal -
internacional, inslitae inter nationes neces-
sitdines; - internacional, pblicae rationes
inter nationes; mtuae civitatum rationes vel
necessitdines; - poltica, res pblica; - so-
cial, rerum socilium status, - prspera, favo-
rable, res secundae; secunda vel prspera
fortuna; cambio de -, rerum muttio vel
commuttio.
sketch: brevis ctio cmica. Sin: cmicum
divrbium; ludus lpidus, salsus, facetus;
adumbrata narratincula.
ski, v. esqu.
skylab: officina sideralis. Sin: astronvium
officina caelestis.
slalom: descnsio vel decrsio (-onis f) fle-
xuosa. Uso: - gigante, descnsio flexuosa in-
gens // (prueba deportiva) slalmicum
certamen. Uso: - gigante, slalmicum (certa-
men) maius.
sleeping car, v. coche (- cama).
slip: subligculum, i n. Sin: parvum sub-
ligculum; femorale (-is n) brvius.
slogan: dictrium, ii n. Sin: usitatum dic-
trium; tritum effatum; commune verbum;
sententola; sententola praeconialis; trita
atque usitata sentntia; tritum atque usitatum
dictrium, effatum, verbum.
slump: ruina pretiorum. Sin: demintio rei
nummriae.
smog: fumgium, ii n. Sin: fuliginosus ar;
malus vel gravis ar (ac ra); fumus et n-
bula; fumus et caligo (-gnis f). Uso: - elc-
trico, fumgium elctricum.
smoking: vestis vespertina. Sin: vestis fuma-
tria; festus vestitus (-us m) virilis; tnicula
srico limbo ornata.
SMS (Short Message System): Systema bre-
vium nuntiorum mittendorum. Sin: Systema
breves nntios mittendi. Uso: te envo un
SMS, mitto tibi nntium brevem.
snack o snack bar: thermoplium potrium
et gustatrium.
snack
1000
snob, v. esnob.
soasar: subassare.
sobaco: axilla, ae f. Sin: ala, ae f.
sobadura: attrecttio, onis f. Sin: contrect-
tio; attrectatus, us m; palpamentum; palptio;
assdua (vel frequens, vel crebra) attrecttio
vel palptio; assduus (vel frequens, vel cre-
ber) attrectatus; assduum (vel frequens, vel
crebrum) palpamentum.
sobaquera: (refuerzo que se pone al vestido
por la parte del sobaco) plgula sudatria.
soberano: (que ejerce o posee la autoridad
suprema e independiente) qui (quae, quod)
sui iuris est. Uso: nacin -, cvitas, quae sui
iuris est; ppulus qui ipse rem pblicam regit
// (excelente y no superado) summus, a, um.
Sin: supremus; mirus, mirficus, mirandus,
mirbilis; exmius, egrgius // (rey, seor)
rex, regis m; dminus, i m (prncipe grande
y poderoso). Uso: - desptico, tyrannus; - in-
dependiente, rex sui iuris // (fig, jefe, domi-
nador) rex, regis m. Sin: dminus;
dominator. Uso: - de las fieras (el len), rex
ferarum; Dios - del universo, dominator
rerum Deus; - (en el reino) de la elegancia,
rbiter elegntiae.
sobornar: subornare. Sin: corrmpere; sed-
cere; pecni (vel prtio, vel largitione)
corrmpere.
soborno: suborntio, onis f. Sin: corrptio;
sedctio; largtio quaestuosa. Uso: - electo-
ral, mbitus, us m; mbitus suffragiorum;
acusar a uno de - electoral, mbits liquem
accusare; condenar a uno por - electoral, m-
bits liquem damnare.
sobrante, v. saldo.
sobre: (cubierta en que se incluye la carta,
comunicacin, tarjeta, etc. que ha de en-
viarse de una parte a otra) involcrum, i n.
Sin: tegumentum, integumentum, tegmen
(-mnis n), tegillum; operimentum; vagnula.
Uso: bordes del -, involucri mrgines; - de
carta, (extrius) epstulae involucrum; invo-
lucrum epistolare vel epistulare; litterarum
operimentum; - de papel, involucrum char-
tae; chartceum involucrum; abrir el -, invo-
lucrum aperire, recldere, reslvere,
conscndere; cerrar el -, involucrum clu-
dere, glutinare, agglutinare; escribir en el -,
super involucro scrbere; poner en el -, in in-
volucrum incldere; ser puesto en el -, in in-
volucro concludi; sellar un -, involucrum
obsignare.
sobrealimentacin: nmia alitura. Sin: n-
mium alimentum vel alimnium; nmia ali-
mnia; nimius victus (-us m) vel cibus (-i m).
sobrealimentar: nmium lere // sobreali-
mentarse, nmium ali.
sobrealzar: ltius edcere vel tllere.
sobrecama, v. cubrecama.
sobrecarga: (exceso de carga) superpn-
dium, ii n. Sin: nmium pondus (-dris n);
immdicum onus (neris n); excessus (-us m)
pnderis; pnderis adictio; neris accssio.
sobrecomida, v. postre.
sobredosis: nmia vel immdica medica-
menti stupefactivi smptio.
sobrehumano: plus quam humanus. Sin: hu-
manum modum excedens; humanam natu-
ram exsperans; maior quam pro hminum
vribus.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-
snob
1001
ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae
modum excedens; naturae vires sperans vel
excedens; qui (quae, quod) supra naturam
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celes-
tial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordi-
nario) extraordinrius, a, um. Sin: mirus,
mirficus; praecellens, praestans. Uso: un
hecho -, portentum, i n; prodgium.
sobrenombre, v. apodo.
sobrepasar: praetrgredi. Sin: praetrvehi.
Uso: accin y efecto de -, praetergrssio, onis
f; praetervctio.
sobrepelliz: superpellceum, i n; superpell-
cium, ii n. Sin: amictus litrgicus; amculum
lneum; lneus amictus; amictus manicatus
albo colore. Uso: revestido de -, superpell-
ceo indutus.
sobrepesar, v. exceder (- el peso).
sobrepeso, v. sobrecarga.
sobreprecio: prtii uctio vel accssio. Sin:
nmium additamentum prtii.
sobreproduccin, v. superproduccin.
sobresaltarse: pertimscere. Sin: cohorrs-
cere; contremscere; vehemntius commo-
veri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad
omnes strpitus pertimescit.
sobrestante: (capataz) v. esta voz.
sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi ac-
cssio. Uso: imponer una - a uno, tributi ac-
cessionem licui impnere.
sobretodo: (prenda de vestir ms ligera que
el gabn) superindumentum, i n. Sin: epit-
gium; amictrium; superna vestis; suprior
hbitus // (gabn, capote) lacerna, ae f. Sin:
penula. Uso: con -, llevando -, lacernatus; v.
gabn, capote.
sobrevenir: supervenire. Sin: intervenire;
advenire; evenire; venire; adesse. Uso: - de
repente, ex inopinato venire; de improviso
adesse.
sobreviviente: supervivens, entis m. Sin:
sospes (-ptis); vit vel vitae superstes (-st-
tis).
sobrevivir: supervvere (+ dat vel ac). Sin:
superesse (+ dat); superare vel exsuperare (+
dat vel ac). Uso: sobrevivi a la propia
muerte, morti prpriae supervixit; sobrevivi
al campo de concentracin, castra concentra-
tionis supervixit; sobrevivi al padre, patri
suprfuit; vive y tambin sobrevive a m, vive
et me quoque exspera; sobrevivimos a la
toma de la ciudad, captae supervimus urbi.
sobrevolar: supervolare.
sociabilidad: sociablitas, atis f. Sin: socili-
tas; cmitas (gentileza); affablitas; faclitas
(afabilidad); familiritas (familiaridad); be-
ngnitas (benevolencia).
sociable: (nacido para vivir en sociedad, in-
clinado al trato social) socibilis, e. Sin: so-
cialis; congregbilis. Uso: los hombres son -
por naturaleza, natur sunt hmines congre-
gbiles, socibiles, sociales // (fcil de tratar)
comis, e (gentil); affbilis (afable); familiaris
(familiar); benignus (benvolo).
social: socialis, e. Uso: clases -, sociales
coetus; doctrina - de la Iglesia, doctrina so-
cialis Ecclsiae; estructuras -, sociales struc-
turae; justicia -, iusttia socialis; relaciones -,
sociales rationes vel necessitdines; incre-
mento de las relaciones -, uctior socilium
necessitdinum coninctio; socilium neces-
social
1002
sitdinum incrementum; socilium rationum
processus.
socialdemocracia: democrtia socialis.
socialdemcrata: demcrata (-ae m) vel de-
mcrates (-is m) socialis. Sin: socialista de-
mocrticus vel popularis.
socialdemocrtico: socialis (-e) democrti-
cus (-a, -um).
socialismo: (como sistema en el orden real)
socialismus, i m. Sin: bonorum aequtio, co-
aequtio. Uso: - democrtico de rostro hu-
mano, democrticus socialismus humanus; -
de Estado, mnium bonorum aequtio et
commnio; - humano, socialismus humanus;
- moderado, socialismus moderatus; - real,
socialismus reliter exsistens; llevar a cabo
el -, mnia commnia rddere, vluti m-
nium patrimnium // (como sistema en el
orden doctrinario) socialismus. Sin: socialis-
tarum doctrina, disciplina, scintia, rtio; ae-
quandorum bonorum doctrina; de societate
aequanda rtio; scintia de conformanda civi-
tate; de bonorum communione institutum //
(como faccin, partido) socialistarum fctio,
pars, secta.
socialista: sust socialista, ae m. Sin: socia-
lismi fautor vel studiosus; aequandorum bo-
norum fautor; societatis aequandae (vel
conformandae) fautor; de conformanda (vel
de aequanda) civitate fautor; conformandae
civitatis rationi favens. Uso: los -, socialistae,
arum mpl; socialistarum turba, fctio, secta;
- nacional, socialista nationalis; partido -, so-
cialistarum pars (partis f) vel partes (prtium
fpl) // adj socialsticus, a, um. Sin: socialismi
(propio del socialismo) vel socialistarum
(propio de los socialistas); ad socialismum
(vel ad socialistas) ttinens. Uso: Cuba -,
Cuba socialstica.
socializacin: (en sentido marxista) sociali-
ztio, onis f. Sin: in commune colltio; ae-
qutio et commnio bonorum; privatorum
bonorum publictio; privatorum bonorum
commnio vel commnitas; rerum ad socie-
tatem revoctio; rerum privatarum in com-
mune colltio; ad pblicam administrationem
convrsio vel transltio. Uso: - de los bienes,
possessionum vel bonorum in commune re-
voctio, - de los bienes privados, privatorum
bonorum publictio in usum mnium; diver-
sas formas de -, multplices socialis consor-
tionis formae // (desarrollo de la vida social,
de los sistemas sociales) sociales rationes.
Sin: socilium rationum incrementa, progres-
siones, progressus.
socializar: socializare. Sin: bona privata f-
cere commnia; res in communi collocare vel
pnere; mnia commnia rddere; possessio-
nes in commune conferre, redgere, referre,
vocare. Uso: - los bienes privados, privata
bona (vel privatas possessiones) societati tri-
bere vel attribere; in commune bona pri-
vata conferre vel pnere; privata bona
societati administranda tribere; - la energa
elctrica, vim elctricam nationi (vel rei p-
blicae) administrandam tribere; vim elctri-
cam universam nationi (vel rei pblicae)
administrandam demandare, tribere, attrib-
ere, crdere, concrdere.
sociedad: socetas, atis f. Uso: - area, naval,
socetas aria, navalis; - annima, socetas
vel consocitio annyma; socetas nullus n-
mine exrcita; socetas nulli inscripta nmini;
- aseguradora, consocitio vel socetas dam-
nis sarciendis; consocitio ad necessitates ob
infortnia levandas; - atltica, consocitio
rerum athleticarum; - automotriz, socetas au-
tocintica; - bancaria, socetas argentria; -
bblicas, societates bblicae; la - civil, soce-
tas civilis; cvium socetas; res pblica; los
hombres que viven en -, hmines inter se so-
ciati; - comanditaria o en comandita, sodli-
socialdemocracia
1003
tas per commendantes acta; socetas colloca-
tae pecniae dminis coalescens; - coman-
ditaria por acciones, socetas collocatae
pecuniae sngraphis coalescens; socetas p-
blicis nomnibus coalescens; - comercial, so-
cetas commercialis, mercatria, negotiatria;
- bien compaginada, recta societatis compo-
stio; sociedades de la Cruz roja, societates
a Cruce Rubra; - domstica, domstica soc-
etas; - ecolgica, consocitio oecolgica; -
gimnstica, socetas gymnstica; gran -, so-
cetas latioris rdinis; - humana, socetas hu-
mana; convictus hminum (sive humanus) et
socetas; - industrial, socetas industrialis;
institutum industriale; - internacional, soce-
tas internationalis; - literaria, socetas litte-
rria; - moderna, hodierna nostra socetas; -
multinacionales, societates multinationales;
- protectora de animales, socetas animlium
tutrix (-tricis); - Salesiana, Socetas Sale-
siana; - secreta, occultum sodalcium // el
conjunto de la -, univrsitas civilis; estado de
la -, status (-us m) societatis // - de artistas,
agricultores, comerciantes, obreros, artfi-
cum, agricultorum, mercatorum, opficum
sodlitas, sodalcium, collgium; - del bien-
estar, loca prosperitatis; - de consumo, rerum
consumendarum immdica socetas; - de Es-
tados Independientes, Socetas Civitatum In-
dependntium; - de Estudios Clsicos,
Studiorum Classicorum Socetas; - de las
Naciones, Socetas Nationum; summus gn-
tium conventus; nationum coninctio; - de
navegacin, navalis sodlitas vel socetas; -
de responsabilidad limitada, socetas partitae
portionis; - de San Francisco de Sales, Soc-
etas a Sancto Francisco Salsio; Socetas
Sancti Francisci Salsii; - de tipo medio, so-
cetas minor; - de mutuo socorro, sodaltium
ad supptias mtuo ferendas // - para la de-
fensa del ambiente, socetas locorum amoeni-
ttibus tuendis; - para seguro de vida,
socetas vitae cautioni exercendae.
sociocultural: socialis-culturalis; socio-cul-
turalis.
sociodrama: sociodrama, tis n.
socioeconmico: socialis-oeconmicus. Sin:
socio-oeconmicus.
sociografa: sociogrphia sive -grapha, ae f.
sociologa: sociolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina (vel scintia, vel disciplina) socialis;
doctrina sociolgica; scintia societatis, so-
cietatum vel civitatum; doctrina de re sociali;
rei socialis (vel rerum socilium) doctrina;
humanae societatis doctrina. Uso: - aplicada,
sociolgia applicata; - rural, sociolgia rura-
lis; - de la educacin, sociolgia paedag-
gica; - del trabajo, sociolgia rei operriae; -
de la vejez, sociolgia senectutis.
sociolgico: sociolgicus, a, um.
socilogo: socilogus, i m. Sin: sociolgiae
studiosus, peritus, cultor; sociolgi doctus,
eruditus, imbutus; rei socialis (vel rerum so-
cilium) studiosus, cultor; humanae societatis
peritus; doctrinae socialis cultor; humanae
societatis conformandae (vel ordinandae)
professor.
sociometra: sociomtria sive -metra, ae f.
sociopoltico: socialis-polticus.
sociosanitario: ad rem socialem et salutem
pblicam spectans.
socket (Inform): nidus, i m.
socorredor, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
icis f. Sin : adiutor m ; adiutrix f.
soda: (agua efervescente) aqua effervescens
vel vaporosa // (bebida de agua gaseosa)
potus (-us m) vaporosus // (sosa) soda, ae f.
soda
1004
Sin: nitrum; slida; sodanum. Uso: - cus-
tica, nitrum custicum; fbrica de -, nitrifi-
cna.
sodio: sdium, ii n.
sodoma: sodmia sive sodoma, ae f. Sin:
sodomtica libido vel luxria; praepstera li-
bido.
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodmi in-
fectus; sodomtic libdine vel luxri infec-
tus.
sodomtico: sodomticus, a, um.
sof: stibdium, ii n. Sin: bisllium; lctulus;
lectcula; pulvnar, aris n; scimpdium; co-
nopum. Uso: - para estudiar, escribir, lectus
lucubratrius; lucubratria lectcula; blando -
de resortes, stibdium frreis renitentibus
spiris flxile; subsllium frreis renitntibus
spiris molle; - otomano, v. otomana.
sofisma: sophisma, tis n. Sin: praestgia, ae
f; praestgiae, arum fpl; cptio; cavilltio; ver-
borum vel sententiarum fallcia; fallcia ar-
gumentationis; conclusincula fallax vel
contrtula. Uso: refutar sofismas, captiones
refllere vel dilere.
sofista: sophista, ae m; sophstria, ae f. Sin:
cavillator; fallax argumentator vel philso-
phus.
sofistera: cavilltio, onis f. Sin: sophstica
rtio, cptio, argumenttio; subtlitas cap-
tiosa, fallax, dolosa; tambin captiosa, orum
npl.
sofstica: (arte de los sofistas) sophstica, ae
f; sophstice, es f. Sin: ars sophstica, cavilla-
trix (-trcis), fallax; sophistarum ars.
sofisticacin: (accin de adulterar, falsifi-
car) adultertio, onis f. Sin: falstio; corrp-
tio.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulte-
ratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitia-
tus; fucatus; fucosus (dicho de mercadera);
spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
refinado) legans, antis. Sin: cmptulus //
(dicho de un sistema o de un mecanismo tc-
nicamente complejo o avanzado) consumma-
tus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
apparatus summe consummati.
sofsticamente: sophstice. Sin: captiose;
fallciter; sophistarum more.
sofisticar: (falsear con sofismas un razona-
miento) sophisticari. Sin: cavillari; sophstice
argumentari // (falsificar, adulterar) adulte-
rare. Sin: corrmpere; depravare; vitiare //
(fig, perfeccionar al mximo) summum (vel
ad summum) perfcere, abslvere, complere,
consummare.
sofstico: sophsticus, a, um. Sin: captiosus;
cavillosus; fallax.
sofistiquera, v. sofistera.
sofrenada: (dicho de un jinete: accin de re-
primir a la caballera tirando violentamente
de las riendas) habenarum detrctio // (s-
pera reprensin) spera obiurgtio vel incre-
ptio.
sofrenar: (dicho de un jinete) habenas detr-
here // (reprender con aspereza) grviter
obiurgare vel increpare.
software (Inform), conjunto de todos los ele-
mentos que intervienen en la programacin y
utilizacin de una computadora: progrm-
mata, instructiones ac normae informticae.
soga: funis, is f. Sin: restis, is f. Uso: - de es-
sodio
1005
calador, convolutus funis scansrius.
soguero: (fabricante de sogas) restirius, ii
m.
soire: sessincula vespertina.
soja: soia, ae f.
sol: sol, solis m. Uso: asolearse, estar al -,
calentarse al -, tomar el -, apricari.
solana: solrium, ii n.
solapa: replicatura, ae f. Sin: inversura; re-
vrsio.
solas: a -, remotis rbitris.
soldado: miles, ltis m. Uso: - mercenario,
mercenarius vel mercennarius miles; - vete-
rano o viejo, miles veteranus; - de caballera,
eques, quitis m; - de infantera, pedes, pdi-
tis m; - de marina, classirius, ii m; miles
martimus.
soldador: (el que suelda) ferruminator, oris
m. Sin: applumbator; glutinator // (instru-
mento para soldar) instrumentum ad ferru-
minandum aptum.
soldadura: (accin y efecto de soldar) ferru-
mintio vel ferumintio, onis f // (juntura por
adhesin) coagmenttio, onis f. Sin: conglu-
tintio // (composicin para soldar) ferrumen
vel ferumen, mnis n. Sin: gltinum. Uso: -
autgena, autgena ferrumintio vel coag-
menttio; ferrumintio ultrnea; - de oro, auri
gltinum; chrysocolla, ae f; - de plomo, plum-
batura vel applumbatura.
soldar: (pegar, unir slidamente dos cosas)
conglutinare. Sin: coningere; ingere; co-
nctere vel connctere; copulare; solidare //
(unir entre s piezas metlicas por medio de
un metal fundido) ferruminare vel ferumi-
nare. Sin: conferruminare. Uso: - con llama
oxhdrica, igne ferruminare; - con estao,
stagno vel stanno ferruminare; - con plomo,
plumbare; ferruminare.
solecismo: soloecismus, i m. Sin: soloecum.
Uso: el que comete solecismos, soloecista, ae
m.
solemnemente: (formalmente) affirmate.
Uso: aseverar -, affirmate asseverare; jurar,
perjurar -, conceptis verbis iurare vel peie-
rare // (con pompa o ceremonias extraordi-
narias) sollmniter, solmniter, solenniter.
Sin: sollemni ritu vel more // (gravemente)
grviter.
solemnidad: (festividad solemne) sollmni-
tas, solmnitas, solnnitas. Sin: sollemne, is
n vel sollmnia, ium npl; sollemnis dies fes-
tus. Uso: celebrar una -, sollemne vel sollm-
nia celebrare // (acto o ceremonia solemne)
sollmnitas, atis f. Sin: grvitas; maiestas
(-atis f); magnificntia. Uso: solemnidades
oficiales, officiales sollemnitates; solemnida-
des de la fiesta de la juventud, sollemnitates
diei festi iuventutis; - de aspecto, grvitas; -
de estilo, magniloquntia; con -, sollmniter;
grviter.
solemnizar: sollmnibus celebrare. Sin:
sollmniter celebrare. Uso: - una fiesta, diem
festum sollmniter celebrare; diem festum
habere vel gere.
solera: (superficie del fondo en canales y
acequias) imus canalis.
solfa: (paliza, zurra) ictus, um mpl. Sin:
plagae, arum fpl; vrbera, um npl. Uso:
coloq, dar una -, tocar la - a alguien, li-
quem mulcare, tndere, contndere, verbe-
rare // poner en -, poner en ridculo, liquem
irridre. Sin: liquem illdere, ludificare, lu-
solfa
1006
dificari; habere liquem ludbrio.
solfatara: sulphatria vel sulfatria, ae f. Sin:
sulphurria; sulphurtio; sulphurria loca.
solfear: (cantar marcando el comps y pro-
nunciando los nombres de las notas) sono-
rum grdibus cnere. Sin: per sonorum
gradus vocem dere vel elcere; sonos modu-
lari; notas msicas cnere; (sonorum) notas
pronuntiare; ad nmeros cnere; msicas
notas lgere (- sin canto) // (castigar a uno
dndole golpes, zurrarlo) v. solfa (dar una -) //
(censurar algo con insistencia) instanter (vel
tiam atque tiam) vituperare liquid vel li-
quem (in liqua re). Uso: reprehndere (vel
improbare) liquid vel liquem (de liqua re).
solfeo: sonorum modultio. Uso: - cantado,
sonorum grduum cantus (-us m); notarum
cantus; ad nmeros cantus; per mnium so-
norum gradus cantus ; - hablado, msicae
(vel msices) notarum lctio; lectura musica-
lis // (zurra o castigo de golpes) v. solfa.
solfista: qui (vel quae) notas msicas canit
vel legit. Sin: qui (vel quae) sonorum notas
canit vel pronntiat.
solicitud: (diligencia o instancia cuidadosa)
sollicitudo, dnis f. Sin: sollcita cura; dili-
gntia; festintio; propertio. Uso: - por el
bien comn, curtio boni communis; con -,
cum sollcitdine; sollcite; festinanter.
solidariamente: (de modo solidario) solid-
liter. Sin: concrditer; coniuratim; unanmi-
ter.
solidaridad: (adhesin circunstancial a la
causa o empresa de otros) solidaretas, atis f.
Sin: consociata voluntas; mtua necessitudo;
necessitdinis coninctio; mtua (animorum)
coninctio. Uso: - activa, actuosa animorum
coninctio; effectrix animorum coninctio ac
necessitudo; vrium animorumque coninc-
tio; - humana, humana consnsio; hminum
necessitudo, vnculum, fides; slida hmi-
num coninctio; slida inter omnes necessi-
tudo; mtua hminum necessitudo; - humana
universal, mtua mnium consnsio; mtua
universorum hminum necessitudo; una -
mundial ms eficaz, rtior cum mnibus ho-
mnibus necessitudo; - de pensamiento y de
obra, similitudo consiliorum et concors pe-
ris (vel perae) colltio; gestos de -, benefi-
cntiae actus; movimientos de - en el campo
del trabajo, motus ad slidam coniunctionem
in humani laboris provncia conciliandam
contendentes.
solidario: (adherido o asociado a la causa,
empresa u opinin de alguien) solidalis, e.
Sin: consntiens, entis; concors, ordis; cons-
pirans, antis; mtua necessitdine coniunc-
tus; mtua fide obligatus. Uso: ser - con uno,
licui consentire (estar de acuerdo con uno,
darle la razn); consentire cum liquo (de
liqua re), vel cum alicius voluntate (tener
comunes ideas o propsitos acerca de algo);
conspirare cum liquo in (vel ad) liquid (ten-
der al mismo fin).
solidarizarse: slidam coniunctionem in li-
quem conferre.
solideo: pilolus vel pillolus, i m; pilolum
vel pillolum, i n. Sin: galerculus; apex,
picis m. Uso: - blanco del Papa, albus
Summi Pontficis pilolus; - rojo de los car-
denales, rubrum patrum cardinlium pilo-
lum.
soliloquio: solilquium, ii n. Sin: sermo nti-
mus. Uso: hacer un -, secum loqui.
solio: slium, ii n. Uso: el - Pontificio, Pon-
tifcium slium.
solipsismo: solipsismus, i m. Sin: doctrina
solfatara
1007
solus hminis auctoritate innixa.
solista: monodirius, ii m; monodiria, ae f.
Sin: cantor solitrius m; cantrix solitria f; vir
solus canens; mlier sola canens. Uso: hacer
de -, monodirii (vel monidiriae) partes
gere.
solo: (composicin para una sola voz o un
solo instrumento) sincnium, sicnnium, sic-
nium, ii n. Sin: mondia; cntio solitria.
soltera: virgo, gnis f. Sin: nnuba; innupta;
nnuba vel innupta fmina; quae virum non
habet ; matrimnii exsors (-sortis); matrim-
nii (vel nuptiarum; vel matrimnio, vel np-
tiis) expers (-pertis). Uso: permanezco -,
virgo (vel in virginitate) mneo vel perm-
neo; viro non nubo; nmini nubo; nullius viri
matrimnium tneo; nmini (vel cum nullo)
iungor; nminem mecum matrimnio (vel in
matrimnio) iungor; in matrimnium non eo;
soy -, virgo (vel nnuba, vel innupta) sum; vr-
ginis (vel virginalem, vel virgneam) vitam
vivo; virum non hbeo; matrimnio creo;
matrimnii exsors sum; matrimnii (vel ma-
trimnio) expers sum.
soltero: caeles, -lbis. Sin: qui uxorem non
habet; matrimnii exsors (-sortis) , matrim-
nii (vel matrimnio) expers (-pertis). Uso :
permanezco -, caelebs (vel in caelibatu)
mneo vel permneo; uxorem non duco; uxo-
rem in matrimnium non duco; uxorem mihi
non adiungo; nullam (in matrimnium) duco;
nullam mihi matrimnio iungo vel coniungo;
soy -, caelebs sum; uxore creo; matrimnio
creo; matrimnii exsors sum; matrimnii
(vel matrimnio) expers sum.
soltern: adultus caelebs (-lbis). Sin: cae-
lebs grandis. Uso: viejo -, vtulus caelebs;
caelebs senex.
solterona: adulta virgo. Sin: virgo grandis.
Uso: vieja -, vtula virgo; virgo senecta;
virgo anus (-us f); v. seorita.
soluble: solbilis, e. Sin: soltilis; qui (quae,
quod) dissolvi potest.
solucin : (accin y efecto de resolver una
duda o dificultad) soltio, onis f. Sin : enod-
tio; explictio. Uso: - amistosa, compostio;
la controversia se ha cerrado con una - amis-
tosa, lis bona pace compsita est; - de con-
tinuidad, intermssio, interrptio;
intervallum; sin - de continuidad, nulla hbita
intermissione; nullo hbito intervallo; - de un
asunto, rei vel negtii xitus (-us m); - de una
cuestin, quaestionis soltio, enodtio, expli-
ctio; - de una dificultad, de un enigma, dif-
ficultatis, aengmatis enodtio; - de un
sofisma, soltio captionis sophsticae //
(Qum, disolucin) dilutum, i n. Uso: - cian-
hdrica, lquidum cyanhdricum; - de ajenjo,
dilutum absnthii; - de azufre, slphure me-
dicata aqua; tratar una - de azufre con radioi-
stopos, in aquam slphure medicatam
radioistopos immttere.
solvente: liquor solbilis.
somal: adj smalus, a, um. Sin: somalianus;
somaliensis, e // sust Smalus, i m. Sin: So-
maliensis, is m.
Somalia, Somala o Somaliland: Somlia,
ae f. Uso: - Francesa, Somlia Gllica.
somtico: somticus, a, um. Sin: corpreus;
corporalis; crporis (gen); ad corpus prti-
nens. Uso: carcter -, crporis ndoles; pecu-
liaris crporis ndoles; caracteres - de uno,
crporis alicius notae.
somatologa: somatolgia sive -loga, ae f.
Sin: de corporis notis (vel de crporis con-
formatione) doctrina, disciplina, scintia.
somatologa
1008
sombrerazo: magnus vel ingens ptasus (-i
m) // (golpe que se da con el sombrero) ptasi
percssio vel ictus (- us m) // (saludo extre-
moso que se hace quitndose el sombrero)
obsequiosa cpitis nudtio. Sin: profusa vel
nsolens nudato cpite saluttio.
sombrerera: (mujer del sombrerero) petaso-
rum opficis uxor // (la que hace sombreros)
petasorum pifex (-fcis f) vel confectrix
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum
vnditrix vel mercatrix // (caja para guardar
el sombrero) ptasi capsa.
sombrerera: (oficio de hacer sombreros)
petasorum ars // (fbrica donde se hacen
sombreros) petasorum fbrica vel officina //
(tienda donde se venden sombreros) petaso-
rum taberna.
sombrerero: (el que hace sombreros) peta-
sorum pifex (-fcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum
mercator vel vnditor (-oris m).
sombrerito: pillolum vel pilolum, i n;
pillolus vel pilolus, i m. Sin: parvus pta-
sus.
sombrero: ptasus, i m. Sin: plleus vel p-
leus; plleum vel pleum; galerus; cpitis te-
gumentum; tegmen vel tgimen (-mnis n).
Uso: - flexible, ptasus flccidus; - rojo de
los cardenales, ruber galerus pontificalis; -
de castor, ptasus fibrinus vel castreus, p-
tasus fibri; - de copa, ttulus; plleus tubula-
tus; tubulatum plleum; pequeo - de copa,
pillolum tubulatum; pillolus tubulatus; ga-
lerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
ptasus procerus, altus, cylindratus; - de fiel-
tro, ptasus coctilis; - de paja, palearis p-
tasus, plleum pleis contextum; plleum
stramentcium; - de tres picos, - tricornio,
plleus tricornis; - de seora, mitra, ae f; -
para el sol de alas anchas, cusea vel cusia,
ae f // comercio de los -, petasorum merca-
tura; fabricacin de los -, petasorum fabric-
tio vel confctio; venta de los -, petasorum
vendtio; con el - puesto, petasatus; ptaso
vel galero indutus, tectus, contectus; galeri-
tus; operto cpite; sin -, aperto cpite // po-
nerse el -, caput operire; ptasum sibi ad
caput aptare; quitarle a uno el -, licui pta-
sum detrhere vel erpere; quitarse el -, caput
aperire, adaperire, detgere, nudare; tgimen
cpiti detrhere (delante de uno, en honor de
uno, licui); saludar a uno quitndose el -
en seal de reverencia, cpite detecto (vel
aperto) liquem salutare; caput salutandi
caus licui aperire; tener el - puesto, cpite
operto esse.
sombrilla: umbrculum, i n. Sin: umbella;
umbella solaris. Uso: - de playa, amplum vel
magnum umbrculum; umbrculum late pa-
tens; crbasus, i f (pl crbasa, orum n).
somier o sommier, v. colchn (- de muelles).
somnambulismo, v. sonambulismo.
somnmbulo, v. sonmbulo.
somnfero: adj smnifer, ra, rum. Sin:
smniger; somnficus; soprifer; soporem in-
ducens // sust somnferum, i n (medicamen-
tum); medicamentum somnficum;
somnfera, somnfica, soporfera, ae f (so-
brent herba vel ptio).
sonaja: (sonajero) v. esta voz.
sonajero: crepitculum, i n
sonambulismo: somnambulismus, i m. Sin:
noctambulismus; hypnobtia vel hypnob-
sia; somnambultio; noctambultio, onis f;
(noctu) per somnum ambultio; facultas per
somnum ambulandi; morbus eorum qui dor-
mientes (vel per somnum) mbulant.
sombrerazo
1009
sonmbulo: adj somnmbulus, a, um. Sin:
noctmbulus; per somnum mbulans, errans,
vagans // sust somnmbulus, i m. Sin : som-
nmbulo, onis m ; qui per somnum mbulat,
errat, vagatur.
sonar: (producir o emitir un sonido) sonare;
personare; insonare. Sin: sonum vel snitum
dare, rddere, dere.
snar: per ultrasonos localizatrium. Sin: per
ultrasonos gubernculum; instrumentum sub
aqua sonos emittens, repercussos excpiens.
sonata: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sni-
tum; concentus, cantus, us m; tinntus, us m;
symphnia sive -phona.
sonatina: cntulus, i m.
sonda: (instrumento para medir la profundi-
dad del agua y explorar el fondo) perpend-
culum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates,
ae m; bolis, dis f; perpendculum nuticum.
Uso: lanzar una -, perpendculum (vel catapi-
raten) icere // (instrumento mecnico o elec-
trnico para la exploracin de zonas
inaccesibles) instrumentum speculatrium
vel exploratrium. Uso: - espacial, siderale
instrumentum exploratrium vel speculat-
rium; - lunar, (exploratrium) mssile lun-
peta; mssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel mssile exploratrium pro-
pllere, procere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavi-
dad con fines teraputicos o diagnsticos)
specillum, i n. Uso: - gstrica, specillum st-
machi; - meteorolgica, specillum meteoro-
lgicum // (algalia, especie de tienta) fstula,
ae f.
sondable: speculbilis, e. Sin: explorbilis.
sondear: perpendculo explorare vel investi-
gare. Uso: - para examinar el fondo de las
aguas, perpendculo profunda aquarum ex-
plorare; perpendculo aquarum altitdinem
investigare // fig explorare. Sin: investigare,
pervestigare, indagare. Uso: - la opinin p-
blica, vulgi nimum pertentare; - las profun-
didades del espritu, nimi arcana inspcere.
sondeo: explortio, onis f. Sin: investigtio;
inquistio; perconttio; temptamentum. Uso:
- de opinin, opinionum perscruttio.
sonera: tintinnbulum, i n. Sin: (horolgii)
tintinnbula, orum npl; tnnulum machina-
mentum; tintinnbulum mechanma (-tis n);
tintinnabulorum mechanisma (-tis n).
soneto: sonetum, i n. Sin: carmen quattur-
decim hendecasyllaborum.
sonido: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sonor,
ris m; tinntus, us m. Uso: - melodioso, con-
junto de - melodiosos, canor, ris m; - ronco,
rucitas; - de campanas, snitus campana-
rum; - de campanillas, tintinnbulum; ba-
rrera del sonido, v. barrera; calidad de los -,
soni qulitas vel color; tcnico de -, sonorum
rtifex (-fcis m); emitir un -, sonum vel sni-
tum dare, dere, emttere, mttere; traspasar
la barrera del -, sonorum lmitem superare.
sonmetro: sonmetrum, i n.
sonoridad: sonritas, atis f.
sonorizacin: (Cinem) sonoriztio, onis f.
Sin: sonoritatis addtio; vocis adictio; sono-
rum vocumque adictio (ad cinematogrphi-
cam teniam) // (Font, conversin de sonido
sordo a sonido sonoro) a sono gravi ad cla-
rum convrsio.
sonorizar: (Cinem, incorporar sonidos, rui-
dos, etc. a la banda de imgenes) sonorizare.
Sin: sonorum rddere; sonorum fcere; sonos
vocesque adingere (in arte cinematogr-
sonorizar
1010
phica) // (Font, convertir una consonante
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum con-
vrtere.
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; so-
nans vel rsonans, antis; canorus.
sooliento: somnolentus, a, um. Sin: somni-
culosus.
sopa: sorbtio, onis f. Sin: ius, iuris n; iscu-
lum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de ver-
dura, sorbtio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex
phaselis vel phasolis, ex olribus; - de hier-
bas, suppa herbria, - de pescado, suppa pis-
cria vel ex pscibus; - con legumbres,
sorbtio commixta; ius olitrium vel permix-
tum.
sopera: tmpanum, i n. Sin: sinum, i n;
sinus, i m, supprium; pultrius; scutella.
sopita: sorbtio levis.
soplador: (aventador, ruedo de esparto para
aventar el fuego) flabellum, i n.
sopladura: flatus, inflatus, sufflatus, us m.
Uso: - en la pasta de vidrio, in vitro sufflatus.
soplete: cnnula (vel fstula) oxhdrica vel
ferruminatria.
soplillo: (ruedo pequeo de esparto que se
usa para avivar el fuego) flabllulum, i n.
sopln: (que acusa o denuncia en secreto o
cautelosamente) susurro, onis m. Sin: dela-
tor.
sopor: sopor, ris m. Sin: veternus, i m; sop-
tio, soportio, onis f. Uso: hallarse en estado
de -, in veterno versari.
soporfero: adj soprifer, ra, rum. Sin:
smnifer; smniger; somnficus // sust sopo-
rferum, i n (medicamentum). Sin: somnfe-
rum, somnficum, hypnticum, i n
(medicamentum).
soporfico, v. soporfero.
soportable: tolerbilis, e. Sin: patbilis; por-
tbilis; ferendus; tolerandus.
soportal: prticus, us m. Uso: - de un templo,
pronaon vel pronaum, i n; pronaos vel pro-
naus, i m.
soporte: sustentculum, i n. Sin: fultura, ae f.
soprano: (la voz ms aguda) vox acuta vel
actior, superna, summa // (persona que tiene
voz de -) supranus, i (cantor); (puer) acuta
voce preditus vel canens; supranstria, ae f;
suprana (cantrix); cantrix acuta voce; cantrix
vel cantatrix vocis supernae; mlier acuta
voce predita vel canens. Uso: medio -, sub-
supranus, subacutus m; subsuprana, subacuta
f; mediosupranstria f.
soquete, v. calcetn.
sorbedor, ra: sorbilator vel sorbillator, oris
m, sorbilatrix vel sorbillatrix, icis f.
sorber: sorbre; exsorbre. Uso: - poco a
poco, sorbilare vel sorbillare; exiguis husti-
bus bbere; - caf, t, cfeam, theam sorbere;
caferiam potionem, theanam potionem sor-
bere vel bbere.
sorbete: glida sorbtio. Sin: cupdia vel
cuppdia gelata.
sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) re-
frigeratrius; caupona (vel copona) refrigera-
tria f.
sonoro
1011
sorbo: sorbtio, onis f. Sin: sorbtium. Uso: -
aperitivo, sorbtio aperitiva.
Sorbona: Univrsitas Sorbnica.
sordina: (aparato que sirve para apagar la
intensidad del sonido) fbula sonum lniens,
emlliens, cmprimens; minuendis ( vel
comprimendis, vel mitigandis) sonis instru-
mentum. Uso : a la -, suppressa vel submissa
voce ; submisse vel summisse ; fig tcite, fur-
tim, occulte; poner -, mitigare; ad silntium
compllere vel redgere.
sordo: (que no oye o no oye bien) surdus, a,
um. Sin: uribus captus; usu audiendi carens.
Uso: volverse -, surdscere; surdum feri;
hacerse el -, surdum simulare; aures suas
obstrere vel obturare // (que suena poco o
sin timbre claro) surdus // (insensible a las
splicas o al dolor ajeno) durus, a, um. Sin:
insensbilis; immitis; inexorbilis; inflexbi-
lis.
sordomudo: surdomutus, a, um.
sorites: sorites, ae m. Sin: acervlis, is m;
acervlis argumenttio.
sorpresa: (cosa que da motivo para que al-
guien se sorprenda) res inopinata, inopna,
improvisa, sbita; inopinatus casus; inop-
num, sbitum, i n. Uso: darle a alguien una
-, licui nec opinanti liquid obcere; (visi-
tndolo) liquem nec opinantem invsere; fue
una -, id ex tmpore (vel de improviso, vel ex
improviso) ccidit.
sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus,
eductus, electus, designatus.
sorteo: sorttio, onis f. Sin: sortitus, us m,
sortes, ium fpl; srtium edctio vel conictio.
Uso: hacer el -, sortiri; sortes tllere.
S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: ser-
vate nimas nostras). Sin: compendiriae lt-
terae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
S.O.S., intercpere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiogrmmata S.O.S. emttere
vel diffndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
auxlium ptere radiogrmmatis S.O.S.
sosa: ntrium, ii n. Uso: - custica, ntrium
custicum.
sosera, v. sosera.
sosera: fatitas, atis f. Sin: inptia; stupdi-
tas.
sosia, v. sosias.
sosias: ssia, ae m. Sin: simllimus vel cons-
milis, is m; homo hmini simllimus; ge-
mellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
uno, liquem rddere ac referre; alicius os
vultumque referre.
soso: (sin sal o con poca sal) insulsus, a, um.
Sin: inspidus; nullus saporis, sine sapore //
(sin gracia) illpidus; infacetus; tardus; f-
tuus; insulsus.
sospechoso: suspectus vel suspiciosus, a, um.
Uso: individuo sospechoso, homo suspectus,
- a uno, suspectus licui; - a causa de algo, -
de algo, suspectus de liqua re (super liqua
re; ad liquid; in liqua re, alicius rei o con
abl solo); - de complicidad, suspectus cons-
lia eius fovisse; - de terrorismo, de terrorismo
suspectus; ser - a alguien, suspectari licui.
sostn: - para ceir el pecho, fscia, ae f. Sin:
strphium; captium; cngulum; fscia pecto-
ralis; pectoralis tenia; retculus pectoralis.
Uso: fabricante de sostenes, strophirius, ii
m; - del pecho, v. cors.
sotabarba: barba nfera.
sotabarba
1012
sotana: spparum, i n; spparus, i m. Sin: t-
nica; talare, is n; tnica vel vestis talaris; t-
nica talria. Uso: sacerdote con -, sacerdos
veste talari indutus.
stano: subterrneum, i n. Sin: hypogum;
cellrium subterrneum; cella subterrnea;
subterrneum repositrium; rerum receptcu-
lum subterrneum.
sotavento: adverso vento. Sin: adversus ven-
tum (= contra el viento). Uso: ir a -, adverso
vento viam tndere, vel cursum fcere; nave-
gar a -, adverso vento navigare.
soto: cedua silva.
sotto voce, v. voz (en - baja).
soubrette: praecpua scenica actrix.
souffl: scriblita inflata.
sound (Inform) sonido, sonar: sonus, i m.
Uso: - generator, sonorum generatrum vel
generatrium // intr sonare.
souvenir: mnemsynum, i n. Sin: memoriale,
is n; res memorialis.
sviet: Sovietum, i n. Sin: conslium, ii n;
coetus, us m. Uso: - de fbrica, officinae vel
fbricae moderandae conslium; - Supremo,
Supremum vel Summum Conslium; Supre-
mum Conslium foederatis Rssiae Civitti-
bus moderandis vel regendis; Summum
Conslium consociatis Rssiae civittibus
moderandis; repblica de los -, Sovietorum
respblica; respblica sovitica.
sovitico: adj soviticus, a, um. Uso: los
ejrcitos -, exrcitus sovitici, rgimen -,
consiliorum rtio (como sistema poltico) vel
imprium (como autoridad) // sust Sovietus,
i m. Sin: Soviticus. Uso: los -, Sovieti,
orum; communistarum sodalitates.
sovietizar: (introducir el sistema sovitico)
consiliorum rationem indcere (por ej., en el
Estado, in rem pblicam); ad Sovietorum (vel
Sovieticorum) formam ac institutum confor-
mare // (hacer a uno partidario del soviet)
liquem consiliorum fautorem (vel sectato-
rem) rddere, fcere, effcere // (atraer a al-
guien al partido del soviet) liquem ad
consiliorum factionem attrhere.
soya, v. soja.
spaghetti: funculi, orum mpl. Sin: vermculi,
orum mpl; spacelli, orum mpl; pasta vermi-
culata; subtiles funculi mpl. Uso: - con jugo,
vermculi suco condti; sucosi funculi; - con
manteca, pasta vermiculata butyro condta.
spam (Inform) llenar, inundar con correo ba-
sura: saginare vel inundare interrete srdidis,
vel immundis, vel foedis, vel trpibus nntiis
// sust interretis sagintio vel inundtio sr-
didis nntiis.
speaker: (locutor) v. esta voz // (Presidente
de la Cmara de los Comunes en Inglaterra
y de la Cmara de Representantes en los Es-
tados Unidos) Legumlatorum Praeses (-sdis
m).
spiritual: cantus religiosus. Sin: religiosum
nigritarum carmen (mnis n).
sponsor, v. patrocinador.
sport, v. deporte.
spot: (espacio publicitario) breve mrcium
praecnium. Sin: intercalatum laudativum
nntium.
spray: spargillum, i n. Sin: nebulgenum vel
nubilgenum; asprsio nubiformis; v. aerosol.
sotana
1013
spreadsheet (Inform) hoja de clculo: tbula
vel charta computativa.
sprint: citata procrsio (-onis f). Sin: extrema
(cursorum) accelertio vel contntio.
sputnik: satelles (-ltis mf) Sputnik.
Sri Lanka: Srilanka, ae f. Sin: Taprbana, ae
f; Tabrbane, es f; Res pblica Srilancana vel
Tabrobanensis. Uso: hab de -, Tabrobanensis.
vel Ceilanensis, is mf; v. Ceiln.
stack (Inform) rimero, pila: strues, is f. Sin:
acervus, i m.
stadium, v. estadio.
staff: cooperatorum vel synergorum coetus
(-us m).
stajanovismo, v. estajanovismo.
stajanovista, v. estajanovista.
stajanovizar, v. estajanovizar.
Stalin: Jos -, Iosephus Stlinus. Uso: de -,
Stalinianus.
stalinismo, v. estalinismo.
stalinista, v. estalinista.
stand : suggestus, us m. Sin : saeptum ; ta-
bernculum exhibitrium; tabernculum
mrcibus exhibendis.
standard, v. estndar.
star: (estrella de cine o de teatro) praeclarus
scaenrius rtifex (-fcis) m; praeclara scae-
nria rtifex f. Sin: actor famosssimus; actrix
famosssima.
starter: (el que da la seal de partida) pro-
fectionis nntius vel nuntiator.
status, v. estatus.
stencil, v. estarcido.
stock: (surtido de mercancas) cmulus mr-
cium. Sin: magna mrcium cpia.
stop: (seal de circulacin que ordena una
detencin) iussum sistendi // (leyenda de -)
siste! Sin: consiste!, sistatur!; gradum siste!
stop (Inform, parar, detener): detenere; reti-
nere; sustinere.
stream (Inform) flujo: (secuencia continua de
datos o instrucciones) fluxus, us m // (canal
lgico) canalis, is m.
string (Inform) cadena, serie: sries, ei f.
Uso: character -, litterarum sries.
striptease: devestitionis spectculum. Sin:
nudtio delicata.
stripteaser: sui ipsius nudator vel spoliator
(-oris) m; sui ipsius nudatrix vel spoliatrix
(-icis) f.
strudel: pomorum placenta. Sin: dulcis po-
morum placenta.
suavizador: (pedazo de cuero, o utensilio de
otra clase, para suavizar el filo de las nava-
jas de afeitar) v. afilador.
suaza, v. panam (sombrero).
subacutico: subqueus, a, um. Sin: sub-
aquneus.
subafluente: nfluens rvulus.
subafluente
1014
subalimentado: indi languens. Uso:
nios -, peri puellaeque indi languentes.
subalpino: subalpinus, a, um.
subalquilador, ra: sublocatrius, ii m; sublo-
catria, ae f. Sin: subconductor, subcondu-
trix; locatrii locatrius vel locatria. Uso: -
de una casa, alter conductae domus conduc-
tor.
subalquilar: (dar a alguien algo para que
use de ello) sublocare. Sin: rem sibi locatam
lteri locare; (rem) conductam locare. Uso: -
una casa, conductam domum lteri locare; -
una finca, conductum fundum lteri locare //
(tomar de alguien algo para usar de ello)
subcondcere.
subarrendar, v. subalquilar.
subarriendo: subloctio, onis f.
subasta: (venta pblica de bienes o alhajas
que se hace al mejor postor) uctio, onis f.
Sin: uctio hastae; hasta pblica. Uso: - arre-
glada, uctio fallax; - coactiva, uctio coac-
tiva; en -, auctione constituta; comprar en
pblica -, sub hasta (pblica) mere; in auc-
tione mere; vender en pblica -, auctionari;
auctionem fcere; vender algo en -, sub hasta
(pblica) liquid vndere; liquid auctione
vndere; liquid vndere in licitationem; ser
vendido en pblica -, sub hasta (pblica) ve-
nire // (adjudicacin que en la misma forma
se hace de una contrata, generalmente de
servicio pblico) auctionria (vel ex auc-
tione) addctio vel adiudictio.
subastador: praeco, onis m.
subcomisin: subcommssio, onis f. Sin:
commissionis vel conslii pars.
subcomit, v. subcomisin.
subconciencia o subconsciencia: sub-
conscintia, ae f.
subconsciente: subcnscius, a, um. Sin:
parum sibi cnscius.
subcultura: subcultura, ae f. Sin: inferior
nimi cultura; mancus nimi cultus (-us m).
subcutneo: subcutneus, a, um. Sin: subter-
cutneus; intercus, ctis; intra cutem.
subdesarrollado: minus progressus, a, um.
Sin: parum progressus vel provectus; in pro-
gressu subsistens; inpi vel paupertate labo-
rans. Uso: infancia -, peri puellaeque indi
languentes; naciones -, egentiores respbli-
cae; pueblos -, ppuli, qui nondum hodiernis
rerum incrementis utuntur; ppuli, qui non-
dum ad hodierna rerum incrementa pervene-
runt; ppuli, qui ad dbitum prosperitatis
gradum nondum pervenerunt.
subdesarrollo: tardus (vel mancus, vel def-
ciens) progressus, us m. Sin: incrementum
defciens; tardata (vel manca, vel exigua) pro-
grssio; angstior progressio; tardatum incre-
mentum; incrementum insuffciens.
subdicono: subdiconus, i m. Sin: subdia-
con, nis; hypodiconus, i.
subdirector: submoderator, oris m. Uso: - de
una firma o sociedad comercial, promagister
vel submagister societatis mercatriae.
subdirectory (Inform), subdirectorio, v.
folder.
subdistincin: subdistnctio, onis f.
subdistinguir: subdistnguere.
subdividido: subdivisus, a, um.
subalimentado
1015
subdividir: subdivdere. Sin: ultrius div-
dere.
subdivisible: subdivisbilis, e.
subdivisin: subdivsio, onis f. Sin: particu-
ltio.
subespecie. subspcies, i f.
subestimar: aequo minus aestimare. Sin:
iusto minus pndere.
subinspector: subinspector, oris m.
subir: - a un grado ms elevado, v. grado //
subirse a mayores, maiores pennas nido ex-
tndere.
subitneo: subitneus, a, um.
subjefe: subpraefectus, i m.
subjetivamente: subiective. Uso: subiectiva
ratione; ex opinione; me, tu, su opinione
...; sentnti me, tu, su (vel eius), etc.; ut
sngulis homnibus videtur; ut cuiusque op-
nio fert; -, no realmente, opinione, non re;
hablar -, ut mea fert opnio, ita dicam.
subjetividad: subiectvitas, atis f. Sin: rtio
in opinione psita. Uso: - creativa del ciuda-
dano, subiectiva effectrix civis indstria.
subjetivismo: (Filos, doctrina o actitud que
solo admite la realidad subjetiva) subiecti-
vismus, i m. Sin: doctrina vel rtio in hminis
opinione psita // (actitud de quien juzga
segn sus opiniones personales) subiectiva
vel prpria cuiusque rtio percipiendi res.
subjetivista: subiectivista, ae mf. Sin: su-
biectivismi sectator, fautor, professor.
subjetivo: (relativo al sujeto) subiectivus, a,
um. Sin: ad subiectum ttinens; rferens ad
subiectum // (individual) prprius, a, um.
Sin: privatus; in opinione psitus. Uso: n-
dole -, prpria ndoles; opinin -, privata op-
nio; es una opinin tuya -, tua est tantum
opnio; son cosas -, haec in opinione, non in
natura psita sunt.
subjuntivo: (modo del verbo) subiunctivus
vel coniunctivus, i m. Sin: subiunctivus vel
coniunctivus modus. Uso: - optativo, co-
niunctivus optativus.
sublime: sublimis, e. Sin: excelsus; magn-
ficus; grandis. Uso: mente -, mens sublimis;
versos -, sublimes versus; virtud -, excelsa
virtus.
sublimidad: sublmitas, atis f. Sin: grnditas;
maiestas; eltio.
subliminal: subliminaris, e.
submarino: adj submarinus, a, um. Sin: sub-
aquneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
subaqunea vel submarina; navgium sub-
aquneum vel submarinum; sbnatans
navgium; navis submergbilis vel sub-
mrgilis. Uso: - atmico, submarinum atmi-
cum; atmica navis subaqunea; el - se
sumerge y desaparece en las aguas, subma-
rinum demrgitur et (in aquis) subdcitur.
subnormal: malesanus, a, um ; Mat subnor-
malis, e // sust homo male sanus..
subocupado: partim pere carens.
suboficial: subofficialis, is m. Sin: suboffi-
cirius; ptio, onis m; subductor; subductor
mlitum; subpraefectus; subpraefectus mli-
tum; centriae praefectus, inferiori rdini
praepsitus.
subordinacin: subordintio, onis f. Sin: de-
subordinacin
1016
pendntia; subdcio; subictio; obnxium
(-am, -um) esse // Gram subordintio.
subordinado: adj subordinatus, a, um. Sin:
sbditus; subiectus; obnxius // sust appar-
tor, oris m. Uso: subordinados y satlites de
Adolfo Hitler, apparitores et satllites Adol-
phi Hitler.
subordinar: subordinare. Sin: sbdere;
subcere; obnxium habere.
subprefecto: propraefectus, i m.
subproducto: subfructus vel suffructus, us
m. Sin: subproductus, us m; subproductum, i
n; secundrius officinarum fructus; effectum
secundrium; effectus secundrius.
subrayado: (accin de subrayar) subline-
tio, onis f. Sin: per lneas subnottio // (ren-
glones subrayados) sublineata, orum npl.
subrayar: sublineare. Sin: subterlineare;
lne subnotare; stilo signare vel notare, lne
subter notare vel distnguere; lneam subter
liquid dcere; liquid subduct lne distn-
guere; scriptrio lpide notare. Uso: - los pa-
sajes ms importantes de un libro,
praecpuos libri locos scriptrio lpide notare
// fig in luce (vel in lmine, vel in bono l-
mine) collocare vel pnere.
subrogacin: subrogtio, onis f. Sin: substi-
ttio; suffctio; suffectura; supplementum.
subroutine (Inform), subrutina: subproce-
dura vel supprocedura, ae f. Sin: subproces-
sus vel supprocessus, us m; subprogramma
vel supprogramma, tis n.
subscribir, v. suscribir.
subscripcin, v. suscripcin.
subscripto, v. suscrito.
subscriptor, v. suscritor.
subscrito, v. suscrito.
subscritor, v. suscritor.
subsecretario: subsecretrius, ii m. Sin: scri-
bae adiutor; pro scriba; alter a secretrio;
scribae ab actis adiutor; pro scriba ab actis
vel ab epstulis. Uso: - de la Sagrada Con-
gregacin para la Iglesia Oriental, prximus
a Presule ab actis Sacri Conslii Orientali
Ecclsiae praepsiti, - de una sociedad, pr-
ximus a viro ab actis alicius societatis; - del
Senado, subsecretrius Senats; pro scriba
Senats.
subsidiariamente: subsdio. Sin: in (vel ad)
subsdium; subsidiria ratione; accessrio
modo.
subsidiaridad, v. subsidiariedad.
subsidiariedad: subsidiritas vel subsidiar-
etas, atis f. Sin: offcium subsidirium. Uso:
principio de -, subsidirii offcii princpium.
subsidiario: subsidirius, a, um. Sin: subsi-
dialis; auxiliaris; auxilirius; accessrius.
Uso: accin -, subsidiria ctio; razones -,
causae adiuvantes.
subsidio: subsdium, ii n. Sin: auxlium;
adiumentum. Uso: - de carcter econmico,
subsdium pecunirium.
subsistencia: (conjunto de medios necesa-
rios para el sustento de la vida humana) sus-
tenttio, onis f. Sin: nutrtio; victus, us m; cibi
suppedittio. Uso: - cotidiana, cotidianus vic-
tus; preocupacin por la - cotidiana, coti-
diani victs sollicitudo // Filos subsistntia,
ae f. Sin: hypstasis, is f.
subordinado
1017
substancia, v. sustancia.
substancial, v. sustancial.
substancialidad, v. sustancialidad.
substancialmente, v. sustancialmente.
substituir, v. sustituir.
substituto, v. sustituto.
substrato, v. sustrato.
subsuelo: (terreno situado debajo de la capa
labranta superficial; parte profunda del te-
rreno) infrius solum. Sin: ea, quae sub terra
(vel sub terrae solo) sunt. Uso: las profundi-
dades del -, cavernae terrae; en el - de la ciu-
dad, sub urbis solo // (stano, subterrneo)
v. estas voces // (- de edificios) hypogum, i
n. Sin: tabulatum seminfossum; habittio
sbsita; mnsio subterrnea.
subterrneo: adj subterrneus, a, um. Sin:
sub terra psitus // (lugar que est situado de-
bajo de tierra) subterrneum, i n. Sin: suff-
gium. Uso: pasaje -, trnsitus vel ductus (-us
m) subterrneus; bajar al -, ad suffgium
descndere // (ferrocarril -) subter ferrvia.
Sin: subterrnea (urbis) ferrvia; via ferrata
subterrnea; ferrvia metropolitana // (tren -)
subterrneum tramen (-mnis n). Sin: metro-
politanum (tramen); amaxstichus subterr-
neus. Uso: ir en -, subterrneo vehi; tomar el
-, subterrneum smere.
subttulo: subttulus, i m; subttulum, i n.
subtropical: subtrpicus, a, um. Sin: subtro-
picalis, e.
suburbano: suburbanus, a, um. Sin: subur-
bicrius; sub urbe situs vel psitus.
suburbio: subrbium, ii n. Sin: loca sub
urbe. Uso: del -, suburbanus.
subversin: subvrsio, onis f. Sin: evrsio;
perturbtio. Uso: la - de las leyes, dissoltio
legum; la - del gnero humano, subvrsio hu-
mani gneris.
subversivo: adj subversivus, a, um. Sin: sub-
versrius; seditiosus; turbulentus; novarum
rerum cpidus; ad rem pblicam subverten-
dam aptus, idneus, ncitans. Uso: comicios -,
tumultuosae contiones; discurso -, seditiosa
ortio; espritu -, cupdo novandi; ideas -, se-
ditiosa sensa; con miras -, seditiose; tener
ideas -, contra rem pblicam sentire; novis
rebus studere; novarum rerum cpidum esse
// sust subversor, oris m. Sin: eversor; pertur-
bator.
subversor: subversor, oris m. Sin: eversor rei
pblicae.
subvertir: subvrtere; evrtere. Sin : pertur-
bare; conturbare; direre (destruir). Uso: - la
sociedad humana, evrtere societatem hmi-
num (et communitatem).
sucedneo: adj in locum alicius rei suffec-
tus , subrogatus, substitutus, adsimulatus (vel
assimulatus) vel adsimilatus (vel assimila-
tus), simulatus; fictcius. Uso: - del cuero, del
oro , crium, aurum adsimulatum, si-
mulatum, fictcium.
sucesin: (descendencia de una persona;
transmisin legal a personas vivas de bienes
y obligaciones de personas difuntas) succs-
sio, onis f. Uso: - imperial, succssio impera-
toris vel imperatria // ( - de hechos)
consequntia; consectio; continutio; cursus
(-us m); ordo; sries. Uso: - de los aconteci-
mientos, consequntia eventorum.
sucesivamente: successive. Sin: subsequen-
sucesivamente
1018
ter; inde denceps; in psterum. Uso: y as -, et
simlia; et ctera huismodi; et si quae sunt de
gnere eodem.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : sbse-
quens, sequens, cnsequens; subsecutus, se-
cutus, consecutus; psterus.
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis
f.
sucursal: adj succursalis, e. Sin: additcius;
accessrius; auxiliaris; auxilirius; vicrius;
filialis // sust sedes succursalis, vicria, filia-
lis. Sin: minor sedes. Uso: - de un banco, au-
xiliria alicius argentriae (vel mensae
argentriae) sedes; - de una tienda, taberna
minor, subsidiria, additcia.
sud, v. sur.
sudacin: sudtio, onis f.
sudadera: (manta que se pone a las cabal-
gaduras) v. sudadero.
sudadero: (manta que se pone a los caballos
bajo la silla) strgulum, i n // (lugar en el
bao destinado para sudar) sudatrium, ii n.
Sin: lacnicum; caldrium; caldria, ae f; cal-
dria cella.
Sudfrica: Africa Australis vel Meridiana.
Uso: Repblica de -, Res pblica (vel
Cvitas) Africae Australis.
sudamericano: Amricae Australis (gen).
Sudn: Sudnia, ae f.
sudans: adj sudaniensis vel sudanensis, e //
sust Sudaniensis vel Sudanensis, is m.
sudario: sindon, nis f. Uso: Santo -, Sacra
Sindon; Sindon Taurinensis.
sudeste: inter merdiem et orientem (vel
ortum solis).
sudoeste: inter merdiem et occasum.
sudorfero: adj sudrifer, ra, rum. Sin:
sudorficus; sudatrius; sudorem elciens, ex-
ctiens, movens // sust sudorferum, i n (me-
dicamentum). Sin: sudorficum.
sudorfico, v. sudorfero.
sudoroso: (que est sudando mucho)
sudrus, a, um.
Suecia: Sutia vel Sucia, ae f.
sueco: adj suetus, a, um. Sin: suticus, su-
tius, suecus, sucicus, sudicus // sust Suetus
vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lin-
gua sutia, sutica, Sutiae (gen); suedus vel
suecus sermo // hacerse el -, hminis nscii
spciem praebere.
suela : (parte del calzado) slea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
suelas en los zapatos, novas sleas (vel ful-
mentas) clceis suppngere, subcdere, clavis
subcdere.
sueldo: salrium, ii n. Sin: stipndium; mer-
ces (-dis f). Uso: - mximo, salrium mxi-
mum; seis meses de -, salrium sex mnsium;
cobrar el -, salrium accpere; pagarle a uno
el -, licui mercedem pactam tribere.
suelo: solum, i n. Sin: terra; tellus (-ris f);
fundus; humus; gleba vel glaeba. Uso: -
lunar, gleba lunaris; lunae solum.
sueltamargen y prrafo (en la mquina de
escribir): glbulus margnibus auferendis.
suelto: (ephemridis) scriptum interiectum.
Sin: artculus.
sucesivo
1019
sueo: somnus, i m. Sin: sopor, ris m; quies,
rquies (gen requii vel requietis; ac rquiem
vel requietem; abl rquie vel requiete f); dor-
mtio vel dormittio, onis f. Uso: - dulce,
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis,
plcidus, tranquillus; - ligero, smniculus;
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus
profundus, altus, plenus, artus; primer -, pri-
mus somnus // en sueos, entre sueos, in
somno, in somnis, per somnum, per somnos,
inter somnos; ni en sueos o ni por sueos,
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum
vel soporem cpere, crpere, concpere, d-
cere; descabezar el -, echar un -, levi somno
uti; quitar el -, somnum rmpere, abrmpere,
admere, auferre, avrtere, expllere, erpere.
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum
veritatis.
sueroso: sero abundans.
sueroterapia: serotherapa, ae f. Sin: curtio
per serum; seri curtio; curtio sero pera-
genda (a hacerse) vel peracta (ya hecha); cu-
rationes sero (vel seri ope) peragendae vel
peractae.
suter: (chaqueta elstica de punto de lana)
ndromis (-dis ; ac -dem vel -da, pl -das f)
manicata. Sin: chiridota lusria; v. jersey.
suficiencia: sufficintia, ae f. Uso: auto- ali-
mentaria, propriarum rerum esculentarum
sufficintia.
suficiente!: satis! Sin : iam satis est!; pax !
sufijo: inclinamentum, i n. Sin: vcula
postpositiva; suffixa partcula; sllaba
postpositiva.
sufragneo: suffragneus, a, um.
sufragar: (votar) - por, suffragari licui //
(favorecer o ayudar) favere licui. Sin: li-
quem iuvare vel adiuvare.
sufragio: (voto) suffrgium, ii n. Uso: - uni-
versal, suffrgium universale; derecho de -,
ius suffrgii; - femenino, ius suffrgii mul-
erum; dar a uno el derecho de -, licui suffr-
gium impertire; estar privado del derecho de
-, suffrgii prohiberi; hacer un -, suffrgium
effcere; participar de un -, suffrgium par-
ticipare; privar a uno del derecho de -, pri-
vare liquem suffrgio vel suffrgiis; liquem
suffrgiis excldere; recibi el 53, 5 % de los
-, 53, 5 centsimas mnium suffragiorum ac-
cepit // (obra buena que se aplica por las
almas del purgatorio) suffrgium pro liquo
defuncto; supplictio admissis alicius de-
functi expiandis; suffragari licui precando
(rezando), celebratione eucharstica (por la
celebracin eucarstica), etc.
sufrido: ptiens, entis. Uso: hombre -, homo
ptiens; no es lcito dejar de lado descuida-
damente a los que sufren, non licet hmines
patientes neglegenter praeterire.
sufumigacin: suffumigtio vel subfumig-
tio, onis f. Sin: suffumtio vel subfumtio.
sufumigio, v. sufumigacin.
sugestin: suggstio, onis f. Sin: suggestus,
instinctus, impulsus, suasus, us m. Uso:- co-
lectiva, suggstio communis; - exterior, inte-
rior, suggstio extrior, intrior.
sugestivamente: suggestive. Sin: per sugges-
tionem; captiose; suadenter.
sugestivo: suggestivus, a, um. Sin: blandus;
allciens; delectans; iucundus; movens;
suadens; (dicho de las bellezas naturales)
amoenus.
suicida: suicda, ae mf. Sin: sui interfector,
suicida
1020
interemptor, occisor, necator. Uso: terro-
rista -, terrorista suicidrius.
suicidarse: mortem sibi conscscere. Sin: se
ipsum occdere; sese interfcere, intermere,
necare, vit privare. Uso: - con veneno, ve-
neno sibi mortem conscscere.
suicidio: suicdium, ii n. Sin: sui ipsus occ-
sio, interfctio, intermptio, nectio; volun-
tria mors (mortis f) vel nex (necis f); mors
vel nex sibi cnscita; voluntrius intritus
(-us m). Uso: - intentado, suicdium intenta-
tum.
Suiza: Helvtia, ae f.
suizo: adj helvticus, a, um. Sin: helvtius //
sust Helvtius, ii m.
sujetador: retentculum, i n. Sin: retincu-
lum.
sujetapapeles: chartarum retinculum, reten-
tculum, pressrium. Sin: fibcula chartarum.
sujetar: subcere. Sin: subgere; sbdere; in
potestatem redgere // sujetarse, se subcere:
Sin: obsecundare + dat.
sujeto: (asunto o materia sobre que se habla
o escribe) res, rei f. Sin: argumentum; ques-
tio // (persona innominada) homo, mnis m.
Sin: caput, ptis n // Filos y Gram subiectum,
i n.
sulfamida: sulphamida, ae f. Sin: sulpham-
dicum.
sulfatacin, v. sulfatado.
sulfatado: sulphurtio, onis f. Sin: sulphria
asprsio.
sulfatar, v. azufrar.
sulfato: sulphatum, i n. Sin: sal sulphuratum.
sulfonamida: sulphonamidum, i n.
sulfurado: sulphuratus, a, um. Uso: fuentes
de agua -, sulphurati vel sulphurosi fontes;
hidrgeno -, hydrognium sulphuratum.
sulfreo: sulphreus, a, um.
sulfrico: sulphricus, a, um. Sin: sulphura-
tus; slphure mixtus.
sulfuro: sulphur vel sulfur, ris n. Sin: sal
cidi sulphdrici.
sulfuroso: sulphreus vel sulfreus, a, um.
Sin: sulphurosus; sulphuratus. Uso: beber
agua -, aquam sulphuratam bbere; aquam
sulphream potare.
sulky: brotum plaustrum.
sulpiciano: sodalis sulpitianus. Uso: Congre-
gacin de los -, Socetas presbyterorum a
Sancto Sulptio.
sultn: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solida-
nus, soldanus; Turcarum vel Turcorum im-
perator, Cesar. Uso: el gran -, sultanus
supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
(vel Turcarum imperatoris) mater.
sultana: sultana, ae f. Sin: soldana // (mujer
del sultn) sultani (vel Turcarum imperatoris)
uxor.
suma: summa, ae f. Uso: - anterior, - y sigue,
summa translata; en -, ad summam; ad unam
summam (en resumen, en una palabra); in
summa (en total); in omni summa (en defini-
tiva); dnique; postremo; brviter (vel ut pau-
cis) dicam // (cantidad de dinero) summa, ae
f. Sin: pecniae summa; summa pecuniria.
suicidarse
1021
Uso: hacer la -, summam fcere, confcere,
subdcere; hacer la - de las partidas, ratio-
num summam confcere.
sumadora: additionalis mchina.
sumar: ddere. Sin: summam alicius rei f-
cere vel subdcere.
sumario: sust summrium, ii n. Sin: brevi-
rium; compndium; eptome, es f; sllabus, i
m // adj summrius, a, um. Sin: compendio-
sus; brevis; per summa cpita.
Sumatra: Sumatra, ae f.
sumergible: adj submergbilis, e. Sin : mer-
sbilis ; qui (quae, quod) mergi potest; subna-
tans // (barco submarino) navis subaqunea,
submergbilis, mersbilis, subnatans ; nav-
gium subaquneum vel subnatans.
sumerio: (lengua antigua) lingua sumrica
vel sumeriana.
sumerios: Sumeriani, orum mpl.
summit: - meeting, summi grads conventus,
us m.
sumo: summus, a, um. Uso: el - Pontfice, v.
Pontfice; a lo -, ad summum; summum; pl-
rimum; ut plrimum; ubi plrimum; cum pl-
rimum.
sunn, v. sunita.
sunita o sunnita: Sunnita, ae m.
superalimentacin: nmia alimnia. Sin:
maior alitura.
superarse: se ipsum suprgredi, antecdere,
superare.
superdotado: mximis dtibus preditus.
superestructura: superstructura, ae f.
superfecundacin: superfecundtio, onis f.
superfetacin: superfettio, onis f.
superficialidad: superficilitas, atis f. Sin:
fig lvitas, tenitas; nimi lvitas.
superficialmente: superficiliter. Sin: fig
exliter; lviter; teniter; levi nimo.
superfortaleza: aroplanum munitssimum.
Uso: - volante, (praegrande) castellum vo-
lans; (giganta) arx (arcis f) volans.
superhombre: superhomo, mnis m. Sin:
prope divinus homo; liquis humano maior;
homo naturae leges sperans.
superintendencia: praefectura, ae f. Sin:
procurtio vel curtio, onis f; cura // (empleo
del superintendente) curatoris vel provisoris
munus (-nris n). Sin: superintentoris munus,
rgimen, administrtio // (sede) superinten-
toris sedes (-is f).
superintendente: superintentor, oris m. Sin:
praefectus; praeses, sdis mf; procurator; mo-
derator; licui rei praepsitus. Uso: - general,
summus magister, praepsitus, moderator.
superior: adj suprior, suprius, gen superio-
ris. Uso: hombre -, vir longe praestantssi-
mus; una inteligencia -, exmium ingnium
// sust suprior, oris m. Sin: praepsitus; prae-
fectus; praeses, sdis m; moderator; qui
praeest; is, qui praeest + dat. Uso: - de una
comunidad religiosa, antistes, sttis m; sup-
rior; prior; religiosae sodalitatis antistes, ma-
gister, prior; - general, moderator generalis;
summus magister, praepsitus, moderator; -
generales (o mayores) de rdenes y congre-
superior
1022
gaciones religiosas, superiores generales (vel
maiores) rdinum et congregationum religio-
sorum; - monstico, monastrii moderator,
praepsitus; nuestros -, ii, qui nobis praesunt;
con permiso, con licencia de los -, permissu
vel cum licntia superiorum.
superiora: superiorissa, ae f. Sin: priorissa;
antstita; praepsita; soror (-oris f) suprior.
Uso: - general, summa moderatrix; mater
mxima; antstita generalis.
superlativamente: superlative. Sin: in gradu
superlativo; superlativo modo.
superlativo: Gram superlativus, a, um. Sin:
grado - (absoluto, relativo), gradus superla-
tivus (absolutus, relativus).
supermarket, v. supermercado.
supermercado: supermercatus, us m. Sin:
pantoplium; supervenalcium; superinstit-
rium; praegrande emprium; emprium mag-
nrium; praegrandis mercatus (-us m);
multigneris taberna; ampla sedes (vel m-
plae sedes) rerum venlium.
supernumerario: adj supernumerrius, a,
um. Sin: supervacneus; additcius; adiunc-
tus; supra nmerum assumptus; adlectus vel
allectus supra nmerum // sust supernumer-
rius, ii m. Sin: qui nmerum excedit.
superpoblacin: populationis dnsitas. Sin:
nmia dnsitas demogrphica.
superpoblado: incolarum numerositate in-
signis. Sin: incolarum densitate conspcuus.
superpotencia: cvitas praepollens, prepo-
tens, potntior, potentssima.
superproduccin: superprodctio, onis f.
Sin: hyperprodctio; nmia bonorum confc-
tio vel effctio.
superrealismo, v. surrealismo.
supersensible: supersensbilis, e.
supersnico: supersnicus, a, um. Sin: sono
velcior; sonum sperans vel exsperans;
soni fines exsperans. Uso: velocidad -, vel-
citas supersnica.
supervisin: supervsio. Sin: suprema mode-
rtio.
supervisor: supervisor, oris m. Sin: supre-
mus moderator.
supervivencia: (accin y efecto de sobrevi-
vir) sspitas, atis f. Sin: vita superstes (-sttis)
vel sospes (-ptis).
suplementario: supplementrius, a, um. Sin:
additcius; in additamentum; in (vel ad) sup-
plementum. Uso: impuestos -, additcia tri-
buta; servicio -, famulatus (-us m) in
supplementum.
suplemento: supplementum, i n. Uso: - de
precio, prtium auctum.
suplencia: suppltio, onis f. Sin: subrogtio;
substittio; suffctio; munus vicrium; suf-
fctio temporria; alicius munus explere;
fungi vice alicius.
suplente: supplens, entis. Sin: adiutor; lo-
cumtenens; substitutus; suffectus; vicrius;
alicius vices (vel partes) agens, gerens, ss-
tinens; alicius vice fungens; in locum ali-
cius suffectus. Uso : jugador -, lusor
subsidirius, auxiliaris, auxilirius, supposi-
tcius; maestro -, ludimagister vel litterator
vicrius; ludimagistri vicrius; profesor -,
professor (vel doctor, vel praeceptor) vic-
rius ; doctoris vicrius; subdoctor, oris; prs-
superiora
1023
cholos vel prscholus; ser -, alicius vice
fungi; alicius munus explere; alicius vices
gere, grere, sustinere; nombrar un -, li-
quem in locum alicius suffcere; ser puesto
como -, sffici.
supletorio: suppletrius, a, um. Sin: supple-
tivus.
suplicio: supplcium, ii n. Uso: - de la silla
elctrica, supplcium sellae elctricae.
suplir: supplere. Sin: vicem alicius sup-
plere, implere, praestare; alicius vice (vel
mnere, vel prtibus) fungi; aliena fungi vice.
supositorio: suppositrium, ii n. Sin: bla-
nus, i f; medicamentum suppsitum vel sup-
positrium.
supremaca: principatus, us m. Sin: prima-
tus, us m; imprium; summum imprium; su-
prema auctritas. Uso: - tirnica, domintio;
dominatus, us m.
supuracin: suppurtio, onis f. Sin: suppu-
ratum, i n; suppurntia, ium npl; suppurata,
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provo-
car la - de algo, exsaniare.
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in sup-
purationem venire. Uso: hacer -, exsaniare;
que hace -, suppuratrius.
supurativo: suppuratrius, a, um. Sin: ad
suppurationem perducens. Uso: remedios -,
suppuratria medicamenta.
supuratorio: supprans, antis.
sur: (punto cardinal) merdies, i f. Sin: me-
ridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meri-
dionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad
merdiem flecti; situado hacia el -, ad mer-
diem spectans vel vergens; al - de la ciudad,
in merdie urbis // (lugar situado al sud) aus-
tralis rgio. Sin: rgio meridiana; loca meri-
diana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
austri prtibus; viento del -, auster, stri m.
sureo: meridianus, a, um.
surf: (tabla para -) velitbula, ae f; tbula ve-
lfera // (deporte nutico) velitabultio, onis
f. Uso: practicar -, velitabulare; (tbulae
fluctvagae auxlio) undis superlbi; quien
practica -, velitabulator.
surfista: velitabulator, oris m.
surmenage: defatigtio, onis f (ob nmium
crporis seu mentis laborem).
surrealismo : surrealismus, i m. Sin : su-
perrealismus.
surrealista: adj surrealsticus, a, um. Sin: su-
perrealsticus // sust surrealista, ae m. Sin: su-
perrealista; surrealismi fautor, sectator,
studiosus.
surtido: (aprovisionamiento) v. abasteci-
miento.
surtidor: (chorro de agua que brota espe-
cialmente hacia arriba) aqua vel fons sliens
// (bomba que extrae de un depsito subte-
rrneo de gasolina la necesaria para repos-
tar a los vehculos automviles) ntlia
gasolinria, benzinria, naphthria.
Surveyor I: machnula vel specillum Sur-
veyor I.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
susceptibilidad: susceptiblitas, atis f. Uso: -
magntica, susceptiblitas magntica // (ten-
dencia exagerada a sentirse ofendido) ni-
mus irritbilis; natura irritbilis; nimus
susceptibilidad
1024
offensioni mllior; nimus ad accipiendam
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno,
nimum alicius offndere; ser de una exce-
siva -, fcile irritari; sbit ir accendi.
susceptible: susceptbilis, e // (que se ofende
con facilidad) irritbilis, e. Sin: fastidiosus;
morosus; diffcilis; offensioni mllior; ad ac-
cipiendam offensionem mollis.
suscribir: subnotare. Sin: subscrbere. Uso: -
a uno a una revista, alicius nomen commen-
trio dare, praestare, praebere; liquem in
commentrii album, subnotationis soluto
prtio, referre // suscribirse, suum nomen
dare . Uso: - a una revista, suum nomen com-
mentrio dare vel subnotare; subnotationem
commentrii slvere.
suscripcin: subnottio, onis f. Sin: nminis
subscrptio, pacta pecnia. Uso: - anual, an-
nualis vel nnua subnottio; - anual a la re-
vista Latinitas, annua subnottio
commentariorum, quibus ttulus est Latni-
tas; - a un diario, a una revista, dirii, com-
mentrii subnottio; precio de la -, prtium
subnotationis; subnotationis pacta pecnia ;
abonar la - a un diario, prtium subnotatio-
nis dirii slvere; abonar la - anual a una
revista, nnuum prtium pro (excipiendo)
commentrio slvere, praebere, praestare;
enviar el precio de la - a , pactam pec-
niam ad transmttere; renovar la -, sub-
notationem iterare; nnuam pactionem
renovare, subnotationem redintegrare; la -
anual es de dlares, pro ephemride sunt
in annum solvenda dollria ; el pago de la
- es por adelantado, prtium subnotationis
solutione antelata est // - anual a Latnitas :
en Italia 30 euros; fuera de Italia 40 dlares
(o 35 euros o 24 libras esterlinas) ; cada n-
mero: en Italia 11 euros; fuera de Italia, 13
dlares (o 7 libras esterlinas), pro commen-
triis Latinitatis sunt quotannis solvendi:
in Itlia euronummi 30,00; - extra Itliam
dollria 40,00 (vel euronummi 35,00 vel 24
libellae britnnicae) ; unusquisque libellus
venit: in Itlia euronummis 11, 00; extra It-
liam dollriis 13 (vel libellis britnnicis 7).
suscriptor, v. suscritor.
suscrito: subnotatus. Sin: subscriptus; qui
pretium subnotationis solvit. Uso: - a una re-
vista, a un diario, in commentariorum, in
diariorum albo inscriptus vel adscriptus;
in commentariorum, in diariorum album
adscriptus.
suscritor: subnotator, oris m. Sin: subscrip-
tor; scius. Uso: - bienhechor, scius ben-
merens; los - de una revista,
commentariorum scii; recibir a uno entre
los - (de un diario, de una revista) , liquem
in (dirii, commentrii) album accpere.
suspender: (no aprobar a un examinando) v.
aplazar.
suspendido: pendens, entis. Sin: pnsilis;
pndulus. Uso: uva -, uva pnsilis; - en el
vaco, pndulus in aura vel in re // - a divi-
nis, suspensus a divinis; (a) sacris faciendis
prohbitus; ecclesistico mnere abstinere
iussus; ecclesistico mnere prohbitus; a di-
vinis vel a mnere sacro ad tempus amotus;
mnere sacro ad tempus multatus.
suspense: (estado de ansiosa expectacin)
exspecttio suspensa. Uso: pelcula de -,
pellcula exspectationem suspendens // (mo-
mento de ansiosa expectacin) momentum
exspectationis suspensae.
suspensin: suspnsio, onis f . Sin: interms-
sio; interrptio; diltio; mora // (en los ca-
rruajes) suspnsio, onis f vel suspensiones,
um fpl. Sin: elastrium; suspensura; fultura.
Uso: - hidroneumtica, fultura hydropneu-
mtica // - a divinis, suspnsio a divinis; sacri
susceptible
1025
faciendi vtitum; ecclesistici mneris exer-
cendi vtitum; ecclesistici mneris obeundi
vtitum.
suspenso: dejar en - algo, intermttere li-
quid; tener en - a uno, liquem suspensum te-
nere; liquem in suspenso relnquere vel
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo)
incertus, a, um. Sin: haerens; dbius.
suspensores, v. tiradores.
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: sus-
pria trhere, dcere, dere. Uso: - profunda-
mente, ab imo (vel ab imo pctore) suspirare;
- de amor por alguien, suspirare in liquo
(vel in liquem) vel in liqua (vel in li-
quam); pasar toda la noche suspirando, sus-
pria reptere tota nocte // (fig, ansiar mucho
una cosa) suspirare. Sin: liquid vehementer
concupscere; stdio alicius rei gestire; - por
otros amores, alios amores suspirare.
suspiro: susprium, ii n. Sin: suspirtio, onis
f; suspiratus, us m. Uso: emitir suspiros, sus-
pria dcere, trhere; exhalar el ltimo -, ni-
mam dere vel efflare.
sustancia: (lo que subsiste por s) substntia,
ae f. Sin: essntia // (naturaleza) natura, ae f
// (materia) matria, ae f. Sin: substntia; res,
rei; corpus, pris n. Uso: - aromticas, aro-
mtica, orum npl; - blanca, matries alba; -
cerebral, crebri matries; - espiritual, subs-
tntia spiritalis vel spiritualis; res crpore ca-
rens; - fluorescente, substntia fluorescens; -
gris, matries cana, rava, cinrea vel ciner-
cea, cinerceo colore; - material, substntia
materialis; - primordiales, elementa rerum
primrdia; - qumica, chmica matria, - no-
civa, substntia nociva; - radiactiva, substn-
tia radioactiva // (lo esencial) vis (ac vim, abl
vi). Sin: summa. Uso: esta es la - del dis-
curso, hoc orationis summa est // (hacienda,
caudal) patrimnium, ii n. Sin: res familiaris;
fortuna, ae f vel fortunae, arum fpl; bona,
orum npl; opes, um fpl; substntiae, arum fpl.
Uso: las -, bona, orum npl; fortunae; opes,
possessiones // (juicio, madurez) prudntia,
ae f. Uso: hombre sin -, ftilis vel fttilis
homo; homo inconsideratus vel inspiens //
(jugo) sucus, i m // en -, ad summam; in
summa; dnique.
sustancial: substantialis, e. Sin: substantivus;
ad substntiam spectans; ad rem ipsam (vel
ad naturam ipsam) prtinens; alicius rei
prprius; praecpuus.
sustancialmente: substantiliter. Sin: re; re-
apse; vere; praecpue // (en suma, en con-
junto) in summa; in omni summa.
sustantivo: (que tiene existencia real, inde-
pendiente, individual) substantivus, a, um //
(importante, fundamental, esencial) substan-
tialis, e. Sin: essentialis, praecpuus, potssi-
mus // (Gram, nombre -) substantivum, i n.
Sin: nomen substantivum; vocbulum.
sustentacin: (sustentculo) v. esta voz //
(Aeron, Tecnol) sustenttio, onis f. Uso:
plano de -, sustentationis planum.
sustento: (sostn o apoyo) sustentculum, i
n. Sin: clumen, fulcimen, mnis n; fultura //
(mantenimiento, alimento) nutrimentum, i n.
Sin: sustenttio, nutrtio, onis f, victus, us; pl
alimenta, cibria, orum.
sustituible, v. remplazable.
sustituir: (poner a una persona en lugar de
otra) suffcere liquem in locum alicius.
Sin: suffcere vel substitere liquem licui;
sbdere vel substitere liquem in alicius
locum; substitere liquem pro liquo //
(poner una cosa en lugar de otra) liquid re-
pnere in locum alicius rei. Sin: liquid re-
sustituir
1026
pnere in vicem alicius rei // (sustituirse a
uno) in locum alicius succdere. Sin: alic-
ius mneri vicrius succedo.
sustituto: substitutus, i m. Sin: vicrius (ali-
cius) ; alter ab liquo, vices alicius agens;
partes alicius gerens; personam alicius ge-
rens vel sstinens. Uso: - de la Secretara de
Estado, Substitutus Secretriae Civitatiss;
alter a Cardinali pblicis Ecclsiae negtiis
praepsito; prximus ab Eminentssimo Viro
pblicis Ecclsiae negtiis praefectto.
susurracin: susurrtio, onis f. Sin: insu-
surrtio; murmurtio; mussittio.
susurrador: susurrator, oris m. Sin: susrrio
vel susurro, onis m ; qui susurrat; murmu-
rator.
susurrar: susurrare. Sin: insurrurare; mur-
murare; mussitare; submissa voce loqui; sub
lingua murmurare ; in aurem dcere ; in aure
sonare. Uso : susurrando, susurrando, su-
surratim.
susurro : susurrus, i m. Sin: susrrium, ii n;
susurramen, mnis ; murmur, ris n.
suyo: los -, sui, orum mpl.
svstica o svstika, v. esvstica.
sweater, v. suter.
system (Inform), sistema: systema, tis n.
system
1027
taba: (astrgalo) astrgalus, i m. Sin: talus, i
m // (juego) ludus talrius. Sin: talorum vel
scrobiculorum ludus.Uso: arrojar las -, talos
icere; dedicarse a la -, ad talos se conferre.
tabacalero: (relativo o perteneciente al ta-
baco) tabcinus vel tabceus, a, um // (per-
sona que cultiva el tabaco) tabaci cultor //
(tabaquero) v. esta voz.
tabaco: tabcum, i n. Sin: pulvis nicotianus.
Uso: - arrollado, tabacum convolutum vel
trtile; - bfalo, tabacum bbalum vel bbali;
- delicioso, tabacum suavssimum; - diana,
tabacum Dianae; - muy bien elaborado, taba-
cum ffabre elaboratum; - extranjero, taba-
cum xterum; - filipino, holands, ingls,
tabacum philippinum, btavum, nglicum; -
nacional, tabacum ptrium; - negro, tabacum
atrum; - pasable, tabacum non ptimae qui-
dem notae; - picado, trinchado, tabacum con-
cisum; - rubio, tabacum flavum; - trenzado,
intextum tabacum; - turco, tabacum turcum;
- variado, tabacum vrii gneris; - verdn, ta-
bacum praematurum // - de aroma dulce y pe-
netrante, tabacum gravis gratique armatis;
- de calidad superior, tabacum ptimae
notae; - de mascar, tabacum ad mandendum;
- de Virginia, tabacum virginiense; - en polvo,
v. rap // autmata que expende -, autma-
tum tabacrium; una chupada de -, tabaci
suctus (-us m) vel haustus (-us m); fumi tab-
cini aspirtio; cultivador de -, tabaci cultor;
nicotianae herbae cultor; cultivo de -, tabaci
cultura; nicotianae herbae cultura; fbrica de
-, tabaci fbrica vel officina; flor de -, flor ta-
baci; hojas de -, nicotiana flia; flia tabaci;
paquete de - picado, compactura, ae f; planta
del -, tabaci planta; nicotiana herba; herba ta-
bacum; nicotiana tabacum; secadero de -, of-
ficina siccatria tabaci; vendedor de -, tabaci
vnditor; vendedor callejero de -, crcitor ta-
baci // abusar del -, tabaco immdice uti;
apestar a -, tabacum criter redolere; man-
charse de -, nicotiano plvere se foedare, se
oblnere, sordscere; mascar -, tabacum mn-
dere; mascar - trenzado, mndere tabacum
intextum; probar una clase de -, tabaci genus
experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
tener el monopolio del -, monoplio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; plverem nicotia-
num haurire; tabacum olfcere, tabacum n-
ribus haurire // cunto - has de fumar cada
da, quantum tabaci cottdie tibi sit absumen-
dum; cmo saboreaba el -!, ut libenti nimo
tabacum degustabat!; el - daa, tabacum in-
cmmodum affert; tabacum incmmodo f-
ficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum magnam habet virtutem sedandi
nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
prostat tabacum; hay - rubio, mite (com-
pren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
tabaco flavo magnpere delectatur; se ex-
pende - en abundancia, abunde tabacum
venit; el - se exporta a otras naciones, in lias
civitates tabacum exportatur.
tabacoso: (que toma mucho rap) tabacosus,
a, um. Sin: qui pulverato (vel pulvreo) ta-
baco immdice titur; nicotiano plvere in-
temperanter utens // (que est manchado con
rap) tabaco (vel nicotiano plvere) srdidus,
foedatus, blitus. Sin: tabaco infectus vel in-
quinatus.
tbano: oestrus, i m.
tabaquera: (estuche para guardar el ta-
baco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
tabacfera; (rcula) tabacria; tabaci pyxid-
cula; pyxis (-dis f) tabcina, tabacfera; theca
vel pyxis tabacria; tabaci thcula, cistella,
T
1028
cpsula vel capsella; nicotiana thcula; capse-
lla plveri nicotiano asservando // (mujer que
vende tabaco) tabaci vnditrix vel nstitrix,
icis f.
tabaquera: tabacria, ae f; tabacrium, ii n.
Sin: tabacoplium; tabaci taberna; taberna ta-
bacria vel nicotiana.
tabaquero: tabacrius, ii m. Sin: tabaci vn-
ditor vel nstitor.
tabquico: tabaci (gen). Sin: ad tabacum t-
tinens.
tabaquismo: tabacismus, i m. Sin: tabaci in-
fctio; venefcium ex tabaco.
tabaquista: (persona que entiende la calidad
del tabaco) tabaci peritus // (que toma mucho
tabaco) qui tabaco immdice titur. Sin: in-
temperanter tabaco utens; nmii nicotiani
plveris haustor.
taberna: taberna, ae f. Sin: caupona; gnea;
gneum. Uso: - pequea, caupnula; pop-
nula.
tabernculo: (tienda) tabernculum, i n //
(sagrario) sacrrium, ii n. Sin: tabernculum;
aedcula; Augusti Sacramenti sacrrium vel
aedcula.
tabernero: tabernrius, ii m. Sin: caupo, onis
m; cauponrius.
tabernucha: tabrnula, ae f.
tabique: intergervus, i m. Sin : intergries,
i f; dissaeptum ; septum; interseptum;
diaphragma, tis n; murus vel pries (-tis m)
medius ; pries intermdius, intergervus,
communis.
tabla: (de madera) axis, is m. Sin: tbula lg-
nea. Uso: - a vela, - hawaiana, - para surf,
velitbula; tbula velvola vel velfera; - de
cultivo, v. cantero; - de materias, v. ndice.
tablazn: (conjunto de tablas que forman la
cubierta de una embarcacin) axes, ium mpl.
tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a va-
rios otros juegos) lveus, i m. Sin: lveus lu-
srius; tbula vel mensa lusria. Uso: - de
ajedrez, tbula latrunculria; - de billar, v. bi-
llar // (- de dibujo) tbula ad delineandum
cmmoda // (- contador) bacus arithmticus
// (cuadro esquemtico en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tbula.
tableta: tabella, ae f. Uso: - de chocolate,
quadra chocolatae.
tabletear: crepare. Sin: crepitare.
tableteo: crpitus, us m.
tablilla o tablita: tbula, ae f. Sin: tabella;
mnsula. Uso: - horizontal, horizontalis t-
bula, - de pared, tabella parietria.
tab: (lo que es considerado sagrado o pro-
hibido) res arcana, sacrosancta, inviolbilis //
(interdiccin convencional) sacra interdctio.
Sin: sollemne interdictum // (cualquier cosa
o palabra que por motivo religioso, supersti-
cioso o de ndole social, el hablante evita
nombrar) res silenda, vitanda, praeterenda.
Sin: infandum verbum; nefandum dictum;
quod nmine appellare non licet.
tabulacin: redctio vel compostio (-onis f)
in tabellas // Electrn tbula elaboratrio
electrnico digerenda vel digesta.
tabulador: Mec tabulator, oris m. Sin: calcu-
lator decimanus. Uso: fijatopes del -, retin-
culum calculatrium; calculatoris decimani
tabaquera
1029
retinculum; anulador de los topes del -, gl-
bulus calculatori decimano auferendo // Elec-
trn instrumentum imprimendis tbulis
electrnice digestis.
tabular: in tabellas redgere vel compnere.
Sin: tabellam vel ndicem compnere // Elec-
trn in tbulis electrnice digestis imprmere.
taburete: scabellum, i n. Sin: scamnum.
tacita: pocillum, i n. Sin: capdula; scutella;
ansatum pocillum; parvum pculum. Uso:
una - de caf, pocillum cafi; una - de coac,
conaci pocillum.
taco: (bastn del billar) tudcula, ae f. Sin:
hasta; clava; bculum vel bculus; fustis, is
m; tudes, is f. Uso: empujar las bolas con el
-, tudcul pilas (vel sphaeras, vel glbulos)
impllere, propllere, incitare // (conjunto de
hojas que forman el calendario) v. calenda-
rio (- de taco).
tacmetro: gyrmetrum, i n. Sin: gyrorum
index (-dcis mf).
tacn: fulmenta, ae f. Sin: sleae resegmen
(-mnis n). Uso: - de goma, fulmenta e
gummi.
tctica: (arte que ensea a poner en orden
las cosas) rtio, onis f. Sin: via, rtio et via
(mtodo) // (conjunto de reglas a que se ajus-
tan en su ejecucin las operaciones milita-
res) tctice, es f. Sin: ars bllica; belli ars vel
artes; tctica rtio, doctrina, ars; bellandi vel
pugnandi rtio; rtio pugnae; rei militaris
scintia, ars, disciplina. Uso: experto en la -,
rei militaris peritus; cambiar de -, rationem
belli gerendi mutare (en la guerra), rationem
pugnae gerendae mutare (en un combate) //
(sistema especial que se emplea disimulada y
hbilmente para conseguir un fin) callditas,
atis f (habilidad, viveza); cllidum conslium
(proyecto astuto); cllidum inventum (expe-
diente ingenioso); cllidum factum (recurso
hbil). Uso: cambiar de -, liam rationem
inire.
tctico: (relativo a la tctica) tcticus, a, um.
Sin: rei vel artis militaris (gen); ad rem mili-
tarem spectans. Uso: error -, errata bellandi
(vel pugnandi) rtio, tener habilidad -, rei mi-
litaris peritum esse // (sust, perito en la tc-
tica) vir rei militaris peritus.
Tadjikistan: res pblica Tadsic(h)istnica.
Sin: Tadsicistnia, ae f; Tazikistnia.
tafetn: sricum tafatanum. Sin: srica tela
subtlior // pl, banderas, srica vexilla // fig,
galas de mujer, mulebris pretiosa (vel insig-
nis) vestis.
tafilete: aluta, ae f.
tafiofobia: taphophbia sive -phoba, ae f.
Sin: sepulcri terror.
tailands: adj Thailndicus, a, um. Sin: Thai-
landiensis, e // hab Thailandienses, ium.
Tailandia o Thailandia: Thailndia, ae f.
tailleur: vestis bipertita.
Taiwan: Formosa, ae f. Sin: Taivnia, ae f.
Uso: de -, Formosanus, a, um; Formosae
(gen); los habitantes de -, Formosani, orum.
Taiz: Vicus (-i m) Tasacus vel Tasiacensis.
tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pe-
dazo, bocado); quadra (- de forma cua-
drada); lamnula. Uso: - de carne, de
cohombre, de pan, carnis, cucmeris, panis
frustum, - de jamn, segmentum pernae; - de
jamn salado, concisa et salita perna; seg-
mentum salitae pernae; - de longaniza, luc-
tajada
1030
nicae segmentum; - de mortadela, lamnula
murtati; - de torta, quadra placentae; cortar
en tajadas, secare; in frusta secare vel div-
dere.
tajadero: taxillus carnrius.
tajador, v. sacapuntas.
tajo: (pedazo de madera que se usa para
picar la carne) truncus carnrius.
tajn: tbula lgnea coquinria.
tal: qu -?, qu - andamos, o estamos?,
quomodo te habes? Respuestas posibles: p-
time, bene, satis bene, non ita bene, medicri-
ter, male, pssime me hbeo, vel vivo.
talabartero, v. guarnicionero.
taladrado: terebrtio, onis f. Sin: terebratus,
us m; terebramen, mnis n; perfortio.
taladrador: (que taladra) terebrator, oris m //
(mquina taladradora) v. taladradora.
taladradora: (mquina) terebratrium, ii n.
Sin: mchina terebratria.
taladrar: terebrare. Sin: perterebrare; forare,
perforare; trebr pertndere.
taladro: (instrumento agudo o cortante con
que se agujerea la madera u otra cosa) tre-
bra, ae f; trebrum, i n. Sin: furfurculum, i n;
trpanum // Med mchina dentalis.
talasocracia: thalassocrtia sive -crata, ae f.
Sin: maris domnium vel imprium; marti-
mum imprium.
talasofobia: thalassophbia sive -phoba, ae
f.
talasgrafo: thalassgraphus, i m.
talasologa: thalassolgia sive -loga, ae f.
talasmetro: thalassmetrum vel thalass-
metron, i n.
talasoterapia: thalassotherapa, ae f. Sin: cu-
rationes marinae.
talco: talcum, i n. Sin: tlacum; lapis (-dis
mf) specularis; cuti protegendae pulvis (-vris
m); pulvreum cutis medicamentum. Uso: -
en polvo, talcum pulvreum; pulvis ex lpide
speculari (tritus).
talcoso: talcosus vel talacosus, a, um. Sin:
talco abundans; talco smilis.
taled: iudaeorum sacerdotum velum.
talega: (saco o bolsa) v. saca.
tlero: thlerus, i m. Sin: argnteum germ-
nicum; antiquum dollrium germnicum.
talismn: talisma, tis n. Sin: amuletum.
tallador, v. entallador.
tallar: (cargar de tallas) nera impnere.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segmntu-
lae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
segmenta.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
trabajo manual) fbrica, ae f. Sin: ergast-
rium; officina; opifcium; opifcii locus vel
sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina f-
guli; - de composicin, typographum vel
typographum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifcium ae-
tajadero
1031
dificatrium; - de reparaciones, officina refi-
ciendis (vel reparandis) mchinis // fig, - de
Latn, officina latina.
tallista, v. entallador.
Talmud: talmud vel thalmud indecl. Sin :
codex (-dcis m) iudicus; talmdicus codex;
opus talmdicum.
talmudista : talmudista vel thalmudista, ae
m. Sin: talmdicae doctrinae interpres, pro-
fessor, studiosus; talmud interpres vel expla-
nator.
talofitas: thallphytae, arum fpl, thallphyta,
orum npl.
taln: (parte posterior del pie) talus, i m //
(cupn) v. esta voz // - del taco de billar, c-
pulus, i m // - del calzado, fulmenta, ae f.
talonario: tesserarum fascculus. Sin: scidu-
larum liber (-bri m); scidarum (vel scheda-
rum, vel scidularum) libellus.
taloncito: resecbilis scdula.
tamarindo: (rbol) tamarindus ndica f //
(fruto) dctylus ndicus.
tambor: (instrumento msico de percusin)
tmpanum, i n. Uso: tocar el -, tympanizare;
tympanistriare; tmpanum pulsare; palillo,
baqueta de -, (tmpani) bculum vel vrgula
// (el que toca el -) v. tamborilero.
tambora: (tambor) v. esta voz.
tamboril: tympanolum, i n. Sin: parvum
tmpanum. Uso: sonido de -, crusma, tis n.
tamborilear: (tocar el tamboril) tympano-
lum pulsare.
tamborilera: tympanstria, ae f. Sin: tmpani
pulsatrix (- icis f); quae tympanizat vel
tympanstriat; quae tmpanum pulsat.
tamborilero: tympantriba, ae m. Sin:
tympanista; tympani pulsator vel sonator; qui
tympanizat vel tympanstriat; qui tmpanum
pulsat.
tamiz: cribrum, i n. Sin: incernculum; ven-
tilabrum; v. criba.
tamizar: cribrare. Sin: ventilare; cribro vel
per cribrum secrnere, crnere, subcrnere //
fig scrutari vel perscrutari. Sin: exctere; con-
ctere; pnitus introspcere.
tampn: (almohadilla para entintar sellos,
etc.) tinctrium signatrium //(cilindro de
material absorbente utilizado por las muje-
res) obturamentum, i n. Sin: tractum; xli-
num tractum; obturculum bbulum.
tamtan: tamtam indecl. n. Sin: cmbalum;
nntiis propagandis tmpanum; signis dandis
tympanolum.
tanatofobia: thanatophbia sive -phoba, ae
f. Sin: mortis horror, pavor, terror; nmius
mortis metus vel timor.
tanatologa: thanatolgia sive -loga, ae f.
Sin: mortis vel de morte doctrina, disciplina,
scintia.
tanatomana: thanatomnia sive -mana, ae
f.
tanatmetro: thanatmetrum, i n.
tanatopsia: thanatpsia sive -topsa, ae f.
Sin: necrpsia sive -cropsa.
tanda: (nmero indeterminado de ciertas
cosas del mismo gnero) - de ejercicios espi-
tanda
1032
rituales, sacrae exercitationes; piae exercita-
tiones vel meditationes; spirituales exercita-
tiones meditationesque; hacer una - de
ejercicios espirituales, aeternis vel supernis
meditandis rebus per statos dies vacare.
tndem: (bicicleta de dos asientos, uno ante
otro) gmina brota. Sin: bipedalria bic-
clula vel birtula; bicclula vel brota duplex.
tangente: adj tangens, entis // sust tangens,
entis f. Sin: recta tangens vel contingens;
recta lnea crculum tangens.
tango: tango indecl. Sin: tango salttio;
Amricae meridianae salttio.
tanino: tanninum, i n. Sin: cidum tnnicum.
Uso: de -, tnnicus.
tanque: (estanque) stagnum, i n. Sin : pis-
cina // (depsito metlico) repositrium, ii n.
Sin: reconditrium; receptculum, except-
culum. Uso: - principal, receptculum prim-
rium; - de combustible, fmitis vel
combustibilis reconditrium; - de gas, gas-
rium; - de nafta, benzinrium; exceptculum
benzinrium // (automvil de guerra blin-
dado y con artillera) currus loricatus. Sin:
carrus vel currus armatus; autocurrus arma-
tus; currus vel covinnus ignvomus; covinnus
loricatus; currus cataphractus; vehculum ca-
taphrctum; loricatum ssedum; currus frre
loric munitus. Uso: - con caones, loricatum
ssedum bllicis tormentis instructum.
tantn, v. tam-tam.
tanteador: (el que tantea en el juego) punc-
torum adnotator (vel annotator) vel computa-
tor // (aparato en el que, en los partidos de
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tbula.
tantear: (sealar los tantos en el juego)
puncta notare, adnotare, signare.
tanteo: (nmero de los tantos que se ganan
en el juego) puncta, orum npl // (accin de
sealar o apuntar los tantos en el juego)
punctorum nottio, adnottio vel annottio,
rtio.
tanto: (unidad de cuenta en muchos juegos)
punctum, i n. Uso: nmero de tantos, puncto-
rum nmerus; tantos a tantos, aequali n-
mero; estos son los -: 0 a 0, 1 a 0, etc., haec
sunt puncta: nulla ad nulla, unum ad nulla,
etc.
tanto por ciento: centsima, ae f.
Tanzania: Tanznia vel Tansnia, ae f. Uso:
de -, adj tanzaniensis , e; tansanianus, a, um;
hab Tanzanienses vel Tansanienses, ium mpl.
taosmo: taoismus, i m. Sin: taostica doc-
trina vel rtio.
taosta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taos-
ticae doctrinae) studiosus vel cultor.
tapa: oprculum, i n // (cada una de las dos
cubiertas de un libro, revista, etc.) tegumen-
tum. Sin: integumentum; operimentum. Uso:
- de libro, de opsculo, de folleto, de revista,
libri, libelli, fascculi, commentariorum ope-
rimentum vel tegumentum; en la - posterior,
in integumento finali.
tapadera: (pieza que se ajusta a la boca de
alguna cavidad para cubrirla) oprculum, i
n.
tapado: penula, ae f. Sin: lacerna; epit-
gium. Uso: - de piel, penula gauspina
taparrabo: (pedazo de tela u otra cosa con
que los salvajes cubren las partes pudendas)
sbligar, ris n. Sin: subligculum; succinc-
tndem
1033
trium; genitlium tegmen (-mnis n); suc-
cinctorium genitlium // (calzn corto, usado
como traje de bao) sbligar balneare; subli-
gculum balnerium.
tape (Inform) cinta: tenia, ae f.
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tape-
tum vel taptium) // fig, estar sobre el -, in
controvrsia versari; poner algo sobre el -,
liquid in mdium proferre, propnere, vo-
care; in disputationem liquid dedcere //
(pao que se pone por adorno encima de un
mueble) strgulum, i n. Sin: tapete, is n.
tapicera: (juego de tapices) taptia, ium npl;
tapeta, orum npl. Sin: aulaea, orum npl; pe-
ripetsmata, um (dat y abl pl -matis) npl; pe-
ristrmata, um (dat y abl pl -matis); picturae
txtiles vel in txtili // (arte del tapicero) au-
laeorum (vel peristrmatum, vel picturarum
textlium, vel picturarum in txtili) ars // (ofi-
cina donde se tejen o componen tapices) au-
laeorum officina.
tapicero: (quien tiene por oficio poner al-
fombras) tapetrius, ii m. Sin: ornamentrius;
ornator vel exornator; taptis vel taptibus
(vel peripetsmatis, vel peristrmatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrmatum)
exornator; qui paretes taptibus (si pone al-
fombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetrius
rtifex. Sin: aulaeorum (vel taptium vel
tapetorum, vel peripetsmatum, vel peristr-
matum) pifex (-fcis mf) vel textor.
tapioca: tapioca, ae f.
tapir: tapirus, i m.
tapis roulant: tapete mbile vel vectrium.
tapiz: tapete, is n. Sin : aulaeum, i n; pictura
txtilis; pictura in txtili; peristroma, tis n;
peripetasma, tis n; parietarum tapete. Uso:
tapices de Rafael, txtiles Raphalis (Snctii)
picturae; Raphalis (Snctii) imgines texto-
ris ope expressae; revestimiento de papel en
forma de -, tapete chartceum.
tapizar: tapetis (taptibus, aulaeis, peristr-
matis, peripetsmatis) decorare, ornare, ex-
ornare, instrere.
tapn: obturamentum, i n. Sin: obturculum;
oprculum; spissamentum. Uso: - de corcho,
cortex, tcis m, oprculum vel obturamentum
subreum; cortceum obturamentum; obtura-
mentum e sbere; - de goma, obturculum
gmmeum; obturamentum e gummi vel e
cummi; - de paja, stramneus penculus // (ci-
lindro de material absorbente utilizado por
las mujeres) v. tampn.
taponamiento: obturtio, onis f. Sin: obs-
trctio; praeclsio.
taponar: (cerrar con tapn un orificio cual-
quiera) obturare. Sin: obstrere; praecldere
// (obstruir con tapones una herida o una ca-
vidad natural del cuerpo) gosspio vel xylo
implere.
taquemetro: tachemetrum vel tacheme-
tron, i n.
taquicardia: tachycrdia sive -carda, ae f.
Sin: nmia cordis palpittio; celer cordis pul-
sus (-us m).
taquicardaco: tachycardacus, a, um.
taqugrafa: tachgrapha, ae f. Sin: stengra-
pha; acturia; notria.
taquigrafa: tachygrphia sive -grapha, ae f.
Sin: stenogrphia sive -grapha; scriptura
compendiria vel compendiata; scripturae
brevitio.
taquigrafa
1034
taquigrafiar: tachygrphice (vel stenogr-
phice) scrbere. Sin: notis excpere vel scr-
bere.
taquigrficamente: tachygrphice. Sin: ste-
ngraphice; notis; notando.
taquigrfico: tachygrphicus, a, um. Sin:
stenogrphicus; ad tachygrphiam vel ad
stenogrphiam prtinens. Uso: redaccin -,
texto -, tachygrphica conscrptio; signos y
abreviaturas -, notae, arum fpl.
taqugrafo: tachgraphus, i m. Sin: stengra-
phus; acturius; notrius. Uso: signos y abre-
viaturas de los -, tachygraphorum notae.
taquilla: (despacho en que se expenden bi-
lletes, entradas de espectculos, etc.) tessera-
rum frulus vel lculus; v. boletera // (lo
recaudado en tal despacho) v. recaudacin //
(armario pequeo o casilla en que se guarda
ropa, herramientas, etc.) frulus, i m. Sin: l-
culus. Uso: - de equipajes, sarcinarum fru-
lus.
taquimecangrafa: tachymechangrapha,
ae f. Sin: stenomechangrapha.
taquimecangrafo: tachymechangraphus,
i m. Sin: stenomechangraphus.
taquimetra: tachymtria sive -metra, ae f.
Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeritatis)
mensura.
taquimtrico: tachymtricus, a, um.
taqumetro: tachmetrum vel tachmetron,
i n. Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeri-
tatis) index (-dcis mf); instrumentum veloci-
tati ( vel rapiditati, vel celeritati) metiendae.
taquipnea: tachypnaea, ae f. Sin: anhlitus,
us m; anheltio, onis f.
taquiscopio o taquiscopo: tachyscpium, ii
n.
taquistoscopio: tachystoscpium, ii n.
tara: (parte del peso que se rebaja en los g-
neros por razn de la vasija, saco o envase
en que estn contenidos) (pnderis) dedctio,
onis f. Sin: superpndium. Uso: hacer la - del
peso de las bolsas, saccorum pondus detr-
here ( vel dedcere) ex liqua re; hacer la -
del 10 por ciento, centsimas quinas (vel
quinque centsimas) partes detrhere ex li-
qua re // (tacha, defecto) vtium, ii n. Sin: de-
fectus, us m; mendum, i n; menda, ae f. Uso:
- congnita, vtium congnitum, innatum, in-
generatum.
taracea: opus vermiculatum.
taraceador: vermiculrius, ii m. Sin: musi-
vrius; variegator.
taracear: tessellare. Sin: variegare; vermicu-
late compnere; vermiculatum opus fcere;
emblmatis exornare.
tarando, v. reno.
tarantela: (baile popular del Sud de Italia)
tarentella, ae f. Sin: tarntula; tarentina salta-
tincula; saltatincula neapolitana.
tarntula: tarntula, ae f. Sin: phalngium
vel phalngion, ii n; stllio, onis m.
tarar: dedcere. Sin: pondus additcium de-
dcere; ex toto pndere deductionem fcere.
tararear: cantitare. Sin: cantillare; canturire;
submisse cnere.
tarde: (desde el medioda hasta la puesta del
sol) postmeridianum tempus. Sin: dies
postmeridianus. Uso: por la -, post merdiem
taquigrafiar
1035
(= despus del medioda); concerniente o re-
lativo a la -, postmeridianus // (desde la
puesta del sol hasta el anochecer) vesper,
-ris vel -ri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pris n). Uso: de
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hes-
terno die) vsperi; maana por la -, cras (vel
crstino die) vsperi; buenas -!, bonum vs-
perum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -,
quotdie vsperi; esta -, hodie vsperi; a la
cada de la -, sub (vel ad) vsperum; primo
vspere // la - de la vida, vita ccidens // adv
sero; - o temprano, srius cius; llegas -!,
sero venis!
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, pe-
ris n // (trabajo que ha de hacerse) munus,
nris n. Sin: onus, neris n; offcium. Uso:
asumir la -, munus sibi assmere // (trabajo
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum;
pensum a praeceptore datum vel imperatum.
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir
las -, pensa emendare vel corrgere; hacer la
-, pensum abslvere.
tarifa: (tabla de precios, derechos o cuotas
tributarias) taxtio, onis f. Sin: calmetrum;
prtium constitutum, statum, impsitum; pr-
tium pblica auctoritate praestitutum. Uso: -
aduaneras, portrii taxationes; - ordinaria,
ordinrium prtium; - postales, rei tabellriae
taxationes; pblici cursus taxationes; tarifas
de los impuestos directos, tributorum taxatio-
nes; - de precios, catlogo de precios, pretio-
rum sllabus; pretiorum vel taxationum index
(-dcis mf); tarifas de los vehculos pblicos,
rhedarum publicarum taxationes // aumentar
la -, alicius rei prtium augere; bajar la -,
alicius rei prtium minere, imminere,
submttere; establecer la -, prtium licui rei
( vel alicius rei) statere vel constitere;
subir las -, prtia efferre // (precio unitario
para los servicios pblicos) nitas taxalis.
tarifacin: taxationis defintio (-onis f).
tarifar: taxare liquid. Sin: prtium consti-
tere (merci); prtium decrnere vel imp-
nere.
tarima : suppedneum, i n. Sin: suggestus,
us m; scamnum; dim scamellum; scamillum;
scamnellum; scmnulum.
tarjeta: chrtula, ae f. Sin: scida, scdula,
schdula. Uso: - postal, chrtula (vel scida,
vel scdula) cursria, cursualis, diribitria,
epistolaris; - postal ilustrada, photochrtula;
chrtula exornata; picta pblici cursus chr-
tula; (en el ftbol) - roja, amarilla, chrtula
rubra, flava; mostrarle a un jugador - roja,
lusori chrtulam rubram monstrare // - de
crdito, charta creditria; chrtula argentria;
tssera creditcia; crditae pecniae chrtula;
- de crdito Visa, charta creditria, cui
nomen Visa; - de embarque, scdula conscen-
sionalis; - de identidad, v. cdula; - de visita,
scdula salutatrix vel salutatria; chrtula no-
minalis vel personalis.
tarro: (recipiente) excpulum, i n. Sin: llula;
vsculum; sinum; urcolus; stulus; alvolus;
incctile (vsculum); vsculum metllicum.
Uso: - de leche condensada, sinum lactis
condensi vel densati.
tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, pla-
centa cum crasis; - de fruta, placenta ex
pomis.
tartamuda: balba mlier.
tartamudear: balbutire. Sin: balbum esse,
lingu haesitare.
tartamudo: bamblio, onis m. Sin: balbus;
blaesus; balbus homo.
tartn: tela scota, sctica, scotta, scttica.
Sin: tela laculata.
tartn
1036
tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: sse-
dum.
tartreo: tartreus, a, um. Sin: infernus; n-
ferus; ad Trtarum (vel ad Trtara) ttinens.
tartrico: tartricus, a, um. Sin: tartaralis;
salis tartrici (gen); ad trtarum (vel ad salem
tartaralem, vel ad sal tartricum) spectans.
Uso: cido -, cidum tartricum vel tartarale.
trtaro: (tartrato de potasa que se deposita
en los toneles) trtarus, i m; trtarum, i n. Sin:
sal tartaralis vel tartricus; crassamentum;
crassamen, mnis n; sedimentum; faex, fae-
cis (gen pl faecum) f // (sarro de los dientes)
robgo vel rubgo, gnis f. Uso: los dientes
estn sucios de -, livent robgine dentes //
(pot, el infierno) Trtarus vel Trtaros, i m.
Sin: Trtara, orum npl // (de Tartaria) adj tr-
tarus vel tartricus, a, um; sust Trtarus, i m.
tartera: ptina, ae f. Uso: - para asar, ptina
assatria.
tartrato: sal (salis mn) cidi tartrici.
trtrico, v. tartrico.
tarugo: cunolus, i m. Sin: paxillus; clavcu-
lus; pigrus, i m // (trozo grueso de madera
que se usa para pavimentar calles) v. ado-
qun // (fig, hombre torpe, zoquete) caudex,
dcis m. Sin: stipes (-ptis m); truncus.
tasa: (precio mximo o mnimo sealado por
disposicin de la autoridad para la venta de
algunas cosas) praefinitum prtium. Sin: pr-
tium ex auctoritate decretum; prtium p-
blica auctoritate praestitutum // (relacin
entre dos magnitudes) - de aumento de la po-
blacin, quota pars incolarum exorintium; -
de natalidad, nascntium nmerus.
tasacin: taxtio, onis f. Sin: taxae impostio
vel defintio; prtii aestimtio vel determin-
tio.
tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) ta-
xare. Sin: tax onerare; prtium (mercis) aes-
timare, praefinire, definire, decrnere,
statere.
tatarabuelo, la: bavus, i m; abvia, ae f.
tatuado: (threciis) notis compunctus, signa-
tus, inustus; pictus.
tatuaje: (accin de tatuar) notarum in cute
imprssio. Sin: (cutis) compnctio; cutis vel
pellis pnctio. Uso: la costumbre del -, mos
corpus notis compungendi // (dibujo tatuado)
threciae punctiones vel compunctiones. Sin:
threciae notae; compunctivae notae.
tatuar: notis compngere vel persignare.
Sin: notis cutem (vel pellem) alicius com-
pngere; notis carnem alicius signare; notas
cuti (vel pelli) alicius inrere; notis (thre-
ciis) liquem compngere // tatuarse, (thre-
ciis) notis se compngere.
taumaturgia: thaumatrgia sive -turga, ae f.
taumatrgico: thaumatrgicus, a, um. Sin:
thaumatrgiae vel thaumaturgi (gen); mira-
culorum auctoris vel effectoris (gen); ad thau-
matrgiam vel ad thaumaturgum prtinens;
mirficus; mirandus, admirbilis.
taumaturgo: thaumaturgus vel thaumatur-
gos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effec-
tor; mircula ope divin edens.
Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
taurmaco: (perteneciente o relativo a la
tauromaquia) v. tauromquico // (entendido
en tauromaquia) tauromchiae studiosssi-
mus; tauromchiae peritus; de tauromchia
tartana
1037
peritus.
tauromaquia: (arte de lidiar toros) taurom-
chia sive -macha, ae f. Sin: ars tauros agi-
tandi.
tauromquico: tauromchicus, a, um. Sin:
ad tauromchiam ttinens.
tautologa: tautolgia sive -loga, ae f. Sin:
eiusdem verbi itertio; eiusdem sermonis ite-
rtio; adem mutatis verbis sentntia.
taxi: taxi indecl. Sin: taxiraeda; raeda p-
blica, meritria, conductcia; autoraeda me-
ritria; pblica vel communis autoraeda;
pblicum autmatum vel autmaton; ultrnea
raeda conductcia; autocinetum conductcium
vel meritrium; currus autombilis merit-
rius. Uso: tomar un -, taxiraedam smere; p-
blicum autmatum condcere.
taxmetro: (aparato que registra la distancia
recorrida por un vehculo) taxmetrum, i n.
Sin: hodmetrum; itneri metiendo index
(-dcis mf); mensrius itneris index; facti it-
neris index // (coche que lleva -) v. taxi.
taxista: taxiraedrius, ii m. Sin: pblici au-
tmati rector; autocineti meritrii ductor.
taxonoma: taxonmia sive -noma, ae f.
taxonmico: taxonmicus, a, um. Sin: ad ta-
xonmiam spectans.
taxnomo: taxnomus, i m. Sin: taxonmiae
peritus vel studiosus; de taxonmia peritus.
taza: pculum, i n. Sin: potrium; vas pot-
rium; cmbium; capdula; cpula. Uso: una
- de caf, cafi poculum; una - de caldo, po-
trium iuris; tomar una - de leche, lactis p-
culum smere.
tazn: ptera, ae f. Sin: cathus; scyphus, i
m.
t: (el arbusto) thea, ae f // (la infusin de
hojas de t) theae infsio. Sin: theana infsio
// (la bebida) thea, ae f. Sin: theana ptio;
ptio theria; ptio snica vel sinensis; ptio
trcica; calda vel clida sinensis. Uso: - dan-
zante, thea inter choras; - negro, thea sinen-
sis vel nigra; - con azcar y leche, theana
ptio sccharo lacteque condta; - con bizco-
chos y panecillos, theana ptio cum crstulis
et pastillis; - de yuyo, thea herbria; saln de
-, conclave (-is n) therium; tomar un -,
theam smere // (infusin de diversos frutos
o hierbas aromticas) thea. Uso: - de man-
zana, thea mlina.
team, v. equipo (- de jugadores).
tendrico: thendricus, a, um.
tea-room: conclve therium. Sin: theanae
potionis xedra (-ae f) vel exdrium (-ii n).
teatino: teatinus, i m. Sin: sodalis teatinus.
Uso: orden de los -, Ordo Clericorum Regu-
lrium.
teatral: theatralis, e. Sin: scenicus;
scaentilis; thetricus; ldicer, cra, crum.
Uso: espectculos -, ludi scenici.
teatrito: theatrdium, ii n. Sin: parvum thea-
trum.
teatro: theatrum, i n. Uso: - ambulante, the-
atrum circumforneum; - musical, odum, i
n; - de tteres, spectculum neuropastorum //
(como edificio) theatrum. Sin: spectculum.
Uso: - al aire libre, theatrum subdiale vel
nudum; - cubierto, theatrum tectum; - repleto
de espectadores, theatrum celebritate refer-
tssimum; entrar en el -, theatrum intrare; n-
gredi spectculum; ir al -, in theatrum ire;
teatro
1038
theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de)
theatro gredi; theatrum gredi; e (vel de)
theatro exire // (lugar donde se desarrollan
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes;
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra,
sedes belli; locus ubi bellum gestum est.
tebeo: libellus pictogrphicus.
teca: (cajita) theca, ae f.
techador: tector, oris m. Sin: contegulator,
oris m.
techo: tectum, i n. Uso: - artesonado, lac-
nar, ris n; el que hace - artesonados, lacun-
rius vel laquerius, ii m; hombres sin -,
hmines tectis carentes.
tecla: (pieza que se pulsa) mallolus, i m.
Sin: pinna, pnnula; glbulus; orbculus;
pressorolum; plectrum. Uso: - de marfil,
mallolus ebrneus; oprimir las -, mallolos
pulsare // - de mquina de escribir, mallo-
lus; pinna; - fijamaysculas, stativa maiuscu-
larum pnnula; - de las maysculas, pnnula
grndium litterarum, pnnula maiuscularum;
- derecha de las maysculas, pnnula dextra
maiuscularum; - de retroceso, reditionis pres-
sorolum; pnnula regresss; teclas del tabu-
lador decimal, calculatoris decimani glbuli
// - de magnetfono, de televisor, plectrum,
glbulus; orbculus; - de rgano o armonio,
pinna; lingua, lgula, lngula; - de piano, ps-
sulus, - de todo instrumento msico de cuer-
das, plectrum // fig, dar en la - (acertar), rem
acu tngere; tocar una - delicada, ulcus tn-
gere; vulnus rescndere vel refricare; tocar
una - dolorosa, rem maestam commemorare;
tocar una - falsa, inepte dcere; prperam
loqui.
teclado: pinnria, ae f. Sin: pinnae, arum fpl;
malloli, orum mpl; lnguae vel lgulae, arum
fpl; pinnarum ordo vel sries; malleorum s-
ries (-ei f) vel ordo; chordrium (- del piano
u rgano). Uso: - de computadora, clavia-
tura, ae f; - de mquina de escribir, malleo-
rum ordo scriptriae (vel typogrphicae)
mchinae; litterarum ordo vel sries; - del r-
gano, armonio, rgani, harmnii pinnria;
pinnarum (vel linguarum, vel ligularum) s-
ries rgani, harmnii; rgano con cuatro -,
rganum quattuor pinnriis munitum, ins-
tructum, ornatum.
teclear: pulsare. Sin: dgitis scrbere, ins-
rere, imprmere; mallolos pulsare; mallolos
dgitis pulsare.
tecleo: pulstio. Sin: malleolorum pulstio.
tcnica: tchnica, ae f; tchnice, es f. Sin: ars,
artis f (ciencia prctica); scintia, ae f (cono-
cimiento cientfico); artifcium, ii n vel rtio,
onis f, vel rtium rtio (sistema, teora); doc-
trina, ae f (formacin terica, mtodo). Uso:
la - oratoria, artifcium dicendi; - del asedio,
scintia oppugnationis; tcnicas de diagns-
tico prenatal, rationes atque investigationes
praenatales; conocer la - militar, scintiam
rei militaris habere // (conjunto de procedi-
mientos y recursos de que se sirve una cien-
cia o un arte) technicae artes. Sin: artes
tchnicae machinalesque; mechnicae artes;
artes fabriles; artes tiles; artifcia, orum n.
Uso: - productivas, artes bonorum procrean-
dorum; - tradicionales, artes quae traduntur;
- de la conservacin, servandi ars; tcnicas
para salvar los libros, artifcia, ut libri ser-
ventur; desarrollo de la -, technicorum artis
progressiones; descubrimientos de la -, tech-
nicorum inventa // (pericia o habilidad para
usar de esos procedimientos y recursos) pe-
rtia, ae (alicius rei) f. Sin: callditas; expe-
rintia; hablitas.
tcnicamente: tchnice. Sin: tchnica ra-
tione; arte, ex arte; artifcio, artificiose; ad
technicorum praecepta.
tebeo
1039
tecnicismo: (cualidad de tcnico) tchnicae
artis pertia. Sin: technicorum rtio; machi-
namentorum stdium // (conjunto de voces
tcnicas) tchnica verba vel vocbula. Sin:
verba alicius artis (vel scintiae) prpria //
(cada una de estas voces) tchnicum verbum
vel vocbulum.
tcnico: adj tchnicus, a, um. Sin: artificio-
sus; artis (gen); technicorum prprius; ad
technicorum praecepta factus; ad technico-
rum artem (vel ad tchnicos) prtinens. Uso:
instituto -, schola tchnica; rtium vel artfi-
cum schola; ludus tchnicus; rtium ope-
rumque ludus; lenguaje -, sermo tchnicus;
materias -, technicorum disciplinae // sust
tchnicus, i m. Sin: rtifex, fcis m; pifex,
fcis mf; machinator; machinrius; tchnicus
vir; faber tchnicus; homo artificiosus. Uso:
- dentario, dntium rtifex; pifex dentrius;
- de la televisin, teleormatis rtifex vel ad-
minister // (especialista) homo artis peritus,
peritssimus. Sin: vir arte peritus.
tecnocracia: technocrtia sive -crata, ae f.
Sin: technicorum dominatus (-us m), domi-
ntio, potestas. Uso: - cientfica, technocrtia
scientfica.
tecncrata: techncrates, is m.
tecnologa: (ciencia de las artes y oficios en
general) technolgia sive -loga, ae f. Sin:
rtium (vel rtium operumque) doctrina, dis-
ciplina, scintia; de rtibus (vel de rtibus
operibusque) doctrina; cuiusdam artis scin-
tia; tchnicae artes. Uso: - digital, technol-
gia digitalis; nuevas -, novae technolgiae; -
de la comunicacin, technolgia communi-
cativa; esclavo de la -, technicarum rtium
servus; usar las nuevas -, technolgiis novis
adhiberi // (conjunto de los trminos tcnicos
de un arte o ciencia) v. tcnicismo.
tecnolgico: technolgicus, a, um. Sin: ad
technolgiam ttinens.
tecnlogo: technlogus, i m.
tectnica: tectnica doctrina, disciplina,
scintia.
tectnico: tectnicus, a, um.
tedio: tedium, ii n. Uso: - de la vida, te-
dium vitae; que sufre de -, tedio affectus; su-
frir de -, taediare; tadium pati.
teenager: decnnio, onis m. Sin: adulescens
vicsimo anno minor.
tesmo: thesmus, i m. Sin: doctrina thestica;
rationalis cogntio Dei.
testa: adj thesticus, a, um. Sin: ad ratio-
nalem cognitionem spectans // sust thesta,
ae mf. Sin: thesmi assertor vel professor; qui
(vel quae), ratione duce, Deum esse confite-
tur.
teja : tgula, ae f.
tejado : tectum, i n. Uso : - inclinado en una
sola direccin, tectum devexum; - inclinado
en dos direcciones, tectum pectinatum; - in-
clinado en cuatro direcciones, tectum testu-
dinatum.
tejedor, ra: textor, oris m; textrix, icis f. Sin:
qui vel quae texit.
tejedura: (accin de tejer) textura, ae f //
(disposicin de los hilos de un tejido) v. tex-
tura.
tejedura: (arte de tejer) textrinum, i n. Sin:
texendi ars; ars textrina // (taller de tejidos)
textrina, ae f. Sin: textoris officina.
tejido: (textura, cosa tejida) txtile, is n. Sin:
tejido
1040
textum. Uso: - de algodn en crudo, txtile
urticrium; - de punto o de malla, textum tri-
cotense; textum e mculis // (agregado de c-
lulas de la misma naturaleza, que
desempean una determinada funcin) tex-
tura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cu-
tneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura
thyridis; tejidos para trasplantar, textlia
transportanda.
tejo: (pedazo de teja o cosa semejante) test-
ceum fragmentum // (juego) disci ludus //
(plancha metlica de figura circular) rotunda
lamella.
tela: tela, ae f. Uso: - adhesiva, tela glutinosa;
tela medicamento llita; - batida, tela oleatis
colribus variegata; - cruzada, pannus obl-
quus; - cuadriculada, tela tessellata; - es-
triada, tela striata vel strigata; - fina, suave,
blanda, tela mollcula; - imitacin de mr-
mol, tela mrmori maculoso smilis; - ondu-
lada, tela undata; - veteada, tela venosa; -
con cuadros, tela laculata; - con cuadros
grandes, tela mairibus quadratis infecta;
- con flores, tela florata; - con motas, tela no-
dulata; - con puntillos, tela punctillis cons-
persa; - con puntillos de colores, tela mculis
variata; - con puntillos imitacin de pimienta
y sal, tela pperis salisque colorem mitans; -
con puntos, tela punctata; - con rayado obli-
cuo alterno, tela pscium spinas rferens; - de
toalla, texta spngia npl; - en forma de lla-
mas, tela flammae spcimen rferens; - en
forma de manchas, tela maculata; - sin bata-
nar, pannus crudus; lodix, cis f // - metlica,
rete frreum; frreum retculum; saeptum re-
ticulatum.
telar: (mquina para tejer) mchina textria.
Sin: textrinum vel textrium iugum. Uso: tra-
bajar en el -, textrino iugo peram dare //
(parte del vano de una puerta) fenestrae
compges (-is f) vel cancellus. Uso: - de hie-
rro, de madera, frrea, lgnea fenestrae com-
pges // (marco de un cuadro) tbulae saep-
tum vel margo (-gnis f).
telautografa: telautogrphia sive -grapha,
ae f.
telautografiar: telautoscrbere.
telautogrficamente: telautogrphice.
telautografista: telautographista, ae mf.
telautgrafo: telautgraphum, i n.
telautograma: telautogramma, tis n.
teleasiento, v. telesilla.
telecmara: telecmera, ae f. Sin: teletheca,
ae f.
teleciruga: telechirrgia sive -rurga, ae f.
telecomunicacin: telecommunictio, onis f.
Sin: teletransmssio; signorum imaginumque
transmssio; verborum imaginumque trans-
missiones per elctricas undas. Uso: perte-
neciente o relativo a la telecomunicacin,
telecommunicatrius, a, um; ad telecommu-
nicationem prtinens; centro de -, centrum te-
lecommunicationis.
telecontrol: telemoderamen, mnis n; v. con-
trol (- remoto).
telecopia: telecpia, ae f. Uso: relativo a la -,
telecopialis, e; ad telecpiam ttinens.
telediario: teledirium, ii n. Sin: telediur-
num, i n; telediurna, orum npl; diurnum tele-
visivum; nntia (-orum npl) diurna televisiva;
nntii diurni televisfici; nntii cotidiani te-
leorasis; ephmeris (-dis f) rei televisficae.
teledifusin: telediffsio, onis f. Sin: telera-
tejo
1041
ditio; televisfica divulgtio.
teledireccin: telemodertio, onis f. Sin: te-
ledirctio; telegubernculum; telemodera-
men; ex longinquo dirctio; v. telecontrol.
telefax: telecpia, ae f. Sin: telecopiatrum;
isogrphia sive -grapha ex longinquo. Uso:
por -, telecopiliter; reproducir documentos
por -, telecopiare.
teleferaje: telephrica transvctio. Sin: funa-
lis traictio, transvctio, transmssio; funalis
transmssio aria.
telefrico: telephrica, ae f; telephricum, i
n. Sin: filvia; currus (-us m) funalis; tele-
phrica sellaris; arium vehculum fnibus
suspensum. Uso: asiento de -, telephrica
sella vel cistella; sellare pegma (-tis n); s-
llula tractria; cable de -, telephricus rudens
(-entis m) , arius rudens; arius suspensus
rudens; lnea de -, telephrica via; pilar del -,
praealtum fulmentum; transporte por -, per
telephricum (vel per arium) rudentem
transmssio, transvctio, traictio; vagoneta
del -, telephricus crrulus; pndulus in ere
capsus (- i m); viaje en -, funalis traictio
aria // ascender en -, per funalem ariam
transmissionem ascndere; ir en -, teleph-
ric (vel telephrico) uti; telephrico crrulo
trnsvehi; telephrica sell trnsvehi; trans-
portar algo por -, per telephricum (vel per
arium) rudentem liquid transmttere, trans-
vhere, tracere ad (vel in) + ac; viajar en -,
telephrico (vel ario) rudenti trnsvehi; cis-
tell funi suspensa trnsvehi; diaet funi sus-
pensa trnsvehi; cistell telephrico (vel
ario) rudenti suspensa trnsvehi.
telefilm: pellcula televisfica.
telefonar, v. telefonear.
telefonazo: telephonma, tis n. Sin: acctio
(-onis f) telephnica; acctus (abl acctu) te-
lephnicus; collquium telephnicum.
telefonear: telephonare (ad liquem, cum li-
quo, a vel ex loco in locum, de liqua re).
Sin: telephnice loqui, clloqui cum liquo;
liquem lloqui per telephnium vel teleph-
num; cum liquo per telephnium clloqui;
per translquium cum liquo clloqui; per
telephnium (vel ope telephnii) in coll-
quium venire. Uso: - algo, telephnice (tele-
phnio, per telephnium, telephnii ope)
liquid dcere; telephnio uti ad liquid nun-
tiandum.
telefonema: telephonma, tis n. Sin: - inte-
rurbano, telephnicum collquium longin-
quum vel extralocale.
telefona: telephnia, ae f. Sin: res teleph-
nica. Uso: - sin hilos, telephnia sine filo (vel
sine filis).
telefnicamente: telephnice.
telefnico: telephnicus, a, um. Sin: tele-
phni vel telephnii (gen); ad telephnium
spectans. Uso: aparato -, telephnicum
instrumentum; telephnii instrumentum; m-
china telephnica; aparato - automtico, ul-
trneum telephnii instrumentum; cabina o
casilla -, cella telephnica; central -, teleph-
nii primria sedes; conversacin -, teleph-
nicum collquium; per telephnium
collquium; gua -, index (-dcis m) vel cat-
logus (-i m) telephnicus; hilo -, telephni-
cum filum; instalacin -, telephnicus
apparatus (-us m); lnea -, arium filum tele-
phnicum; llamada -, per telephnium acc-
tio vel acctus; telephnica acctio;
telephnicus acctus; nmero -, nmerus tele-
phnicus; oficina -, rei telephnicae sedes
(-is f); telephnii sedes; offcium telephni-
cum (oficina del servicio -); sedes vel taberna
telephnica (lugar de donde se telefonea);
telefnico
1042
pulso -, impulsus telephnicus; servicio -, res
telephnica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephnicas intercpere.
telefonista: (varn) telephnii (vel telephni)
minister vel administer (-stri m). Sin: tele-
phonista; telephoneta // (mujer) telephnii
(vel telephni) ministra vel administra (-ae f).
Sin: telephontria; telephonstria.
telfono: telephnium, ii n. Sin: telephnum
vel telphonum, i n; apparatus telephnicus;
instrumentum telephnicum. Uso: - autom-
tico, telephnium automticum; - celular, -
mvil, - porttil, telephnum gestbile;
instrumentum telephnicum portbile (quod
satllite artificioso gitur); pequeo - celular,
telephnulum gestbile; - particular, teleph-
nium privatum; - pastoral, telephnium pas-
torale; - urbano, interurbano, internacional,
telephnium urbanum, interurbanum, inter-
nationale vel inter nationes; - de alcanca, -
monedero, telephnum monetale; - de la
casa, telephnium domsticum; - de escrito-
rio, - de mesa, mensale telephnium; - sin
hilos, telephnium arium; telephnium filo
(vel filis) carens, expers; radiotelephnium;
disco del -, discus (-i m) selectrius; nmero
de -, nmerus telephnicus; nmerus teleph-
nii vel telephni; nmero local, nmerus lo-
calis; nmero de cdigo interurbano,
nmerus praeselectrius; timbre del -, tele-
phnii tinntus (-us m) vel tintinnbulum ;
tubo del -, auscultbulum; por -, telephnice,
telephnio, per telephnium, telephnii ope;
ratione telephnica // avisar por -, teleph-
nice monere; discar el nmero de -, nmerum
telephnicum elgere vel selgere; hablar por
-, telephnice loqui; per telephnium lloqui;
levantar el auricular, auscultbulum tllere
vel smere; llamar a uno por -, telephnice
liquem vocare; liquem per telephnium
(vel telephnii ope) vocare; mi - falla, tele-
phnium meum defectivum est; quien habla
por -, colloctor, oris m; colloctrix, icis f;
suena el -, telephnum tinnit vel sonat.
telefonmetro: telephonmetrum, i n.
telefoto, v. telefotografa.
telefotografa: (arte de tomar fotografas de
objetos lejanos) telephotogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: telephotogrphica ars. Uso:
por -, telephotogrphice // (fotografa as to-
mada) telephotum, i n. Sin: telephotogr-
phica imago.
telefotografiar: imgines electro (vel elc-
tride, vel elctrica vi) emttere vel transmt-
tere.
telefotogrfico: telephotogrphicus, a, um.
telefotgrafo: telephotogrphicum instru-
mentum.
telefotograma: telephotogramma, tis n.
telegrafa: (arte de construir, instalar y ma-
nejar los telgrafos) telegrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: telegrphica scintia vel ars //
(servicio pblico de comunicaciones telegr-
ficas) telegrphicum exerctium vel minist-
rium. Uso: - sin hilos, radiotelegrphia.
telegrafiar: (manejar el telgrafo) telgra-
pho (vel telegrphio) uti // (comunicar por
medio del telgrafo) telegraphare liquid ad
liquem. Sin: telegrphice liquid licui scr-
bere, nuntiare, significare; telgrapho (tele-
grphio; per telgraphum vel per
telegrphium) licui liquid scrbere; telgra-
phi (vel telegrphii) ope liquid licui scr-
bere; telegrphice communicare cum liquo.
telegrficamente: telegrphice. Sin: per tel-
graphum vel per telegrphium; telgraphi vel
telegrphii ope.
telefonista
1043
telegrfico: telegrphicus, a, um. Sin: ad
telgraphum (vel ad telegrphium) prtinens;
ad telegrphiam ttinens. Uso: comunicacin
-, communictio telegrphica, funcionario -,
telgrapho vel telegrphio praepsitus; ofi-
cina -, telgraphi vel telegrphii sedes; res-
puesta -, telegrphicum responsum // fig
pressus, a, um. Sin: strictus; brevis.
telegrafista: (varn) telegraphista, ae m. Sin:
telegrapheta, ae m; scriba telegrphicus; te-
lgraphi (vel telegrphii) administer vel mi-
nister // (mujer) telegraphstria, ae f. Sin:
telegraphtria; telgraphi (vel telegrphii) ad-
ministra vel ministra.
telgrafo: telgraphum, i n; telegrphium, ii
n. Sin: instrumentum telegrphicum; m-
china telegrphica. Uso: oficina de telgra-
fos, rei telegrphicae sedes; telgraphi vel
telegrphii sedes; - elctrico, marino, ptico,
telgraphum elctricum, marinum, pticum;
- sin hilos, telgraphum filo (vel filis) carens
vel expers.
telegrama: telegramma, tis n. Sin: telegra-
phema, tis n; nntius telegrphicus; nntium
telegrphicum; nntius per telgraphum ( vel
per telegrphium) perferendus (- a enviar) vel
perlatus (- enviado); communictio telegr-
phica. Uso: - cifrado, telegramma secretum,
vel arcanum, vel per notas impressum; - en-
viado por uno, telegrphicus nntius ab li-
quo datus; por -, telegraphmate; enviar un -
a alguien, telegramma vel telegraphema ad
liquem mttere; me hizo enviar el siguiente
-, hoc ad me perferendum telegramma cura-
vit.
teleguiar: e longinquo dirgere.
teleimpresor, v. teletipo.
telemando, v. teledireccin.
telemtica: telemtica, ae f; telemtice, es f.
Sin: res telemtica.
telemecnica: telemechnica, ae f; teleme-
chnice, es f. Sin: res telemechnica.
telemecnico: telemechnicus, a, um. Sin: ad
telemechnicam prtinens.
telemetra: telemtria sive -metra, ae f.
telemtrico: telemtricus, a, um.
telmetro: telmetrum, i n. Sin: spatiorum
index (-dcis mf); longinquitatis index; lon-
ginquitati metiendae instrumentum; instru-
mentum intervallis metiendis.
telenoticias: telenntii, orum mpl. Sin: tele-
ptici nntii.
telenovela: fbula televisfica vel televisio-
nalis. Sin: commentcia fbula televisfica.
teleobjetivo: teleobiectivum, i n. Sin: tele-
lentcula, ae f; telespecillum; teleorbculus;
teleculus.
teleologa: teleolgia sive -loga, ae f.
teleolgico: teleolgicus, a, um.
telelogo: telelogus, i m.
telepata: telepatha, ae f. Sin: nimi prae-
snsio vel praesagtio (-onis f); remotae rei
persnsio; remotarum rerum praesnsio vel
odor (-oris m). Uso: tener -, liquid, procul
ab eius conspectu, sentire vel praesentire.
teleptico: telepthicus, a, um. Sin: ad
telepatham ttinens.
telerreceptor: telereceptrium, ii n. Sin: re-
ceptrium televisrium vel televisuale.
telerreceptor
1044
telescpico: telescpicus, a, um. Sin: teles-
cpii (gen); ad telescpium spectans.
telescopio: telescpium, ii n. Sin:
perspicillum astronmicum. Uso: - astron-
mico, astroscpium; - electrnico, telesc-
pium electrnicum; - espacial, telescpium
rbicum; - extra-atmosfrico, telescpium
extra-atmosphericum; investigar algo con
el -, liquid telescpio investigare.
telesilla: aria vel telephrica sella. Sin: te-
lenartatrum; anabathrum nartatrium; v. tele-
frico.
telespectador, v. televidente.
telesqu: nivtraha aria.
teletipia: teletpia, ae f.
teletipo: (aparato) teltypon vel teltypum, i
n. Sin: teletpica, ae f; mchina teletpica,
telescribens, telescriptria; instrumentum te-
letpicum vel telescriptrium. Uso: meca-
nismo de un -, teltypi machintio vel
machinamentum // (mensaje) teletpicum, i
n (nntium).
teletransmisor: emissrium televisficum.
televidente: televidens, entis. Sin: televisor,
telespectator vel teleaspector, oris m.
televisado: televisione (vel per televisionem,
vel televisionis ope) diffusus vel transmissus.
Sin: televisfice vel televisuliter diffusus vel
transmissus.
televisar: telehorare. Sin: televisione (vel per
televisionem, vel televisionis ope) diffndere
vel transmttere; televisfice (vel televisuli-
ter) diffndere vel transmttere.
televisin: (- como invento) televisficum in-
ventum // (- como ciencia) ars televisfica //
(transmisin de imgenes a distancia) tele-
vsio, onis f. Sin: telehorama, tis n; teleho-
rasis, is f; teleopsis, is f; transmssio
televisiva. Uso: - en blanco y negro, televsio
bcolor; - en colores, televsio multcolor,
multicoloris, multicolora, multicolria;
- estereoscpica, televsio vel telehorasis ste-
reoscpica; - por cable, televsio caplaris;
aparato de -, v. televisor; sala para -, televi-
srium; mirar, ver por -, televisfico instru-
mento spectare; liquid in scrnio televisfico
contueri; mirar, ver -, televisionem videre,
spectare; televisfice spectare; por -, televis-
fice; per televisionem vel per telehorasin; te-
levisionis ope; programa de -, televisionis
programma.
television watch: instrumentum televisficum
et horolgium.
televisivo: televisficus, a, um. Sin: televisua-
lis; televisrius; ad televisionem prtinens.
Uso: estudio -, sedes televisfica; serie -, s-
ries televisria.
televisor: televisrium, ii n. Sin: televistrum;
instrumentum televisrium, televisficum, te-
levisuale, telehormicum; scrnium televis-
rium vel televisficum; capsella televisualis
vel telehormica; televisfica vel telehorma-
tis mchina; telepticum vel telehormicum
machinamentum; telepticum vel teleopsis
instrumentum. Uso: - transistor, capsella te-
lehormica transistrio acta; pantalla del -,
televisficum album; - en blanco y negro, te-
levisrium instrumentum bcolor; - en color,
instrumentum televisficum coloratum; tele-
visrium (vel televistrum) multicolorum vel
multcolor; apagar el -, televisrium vel tele-
vistrum exstnguere; encender, prender el -,
televisrium vel televistrum accndere; sen-
tarse o estar sentado ante el -, ad (vel ante,
vel apud) televisrium sedere.
telescpico
1045
televisora: (estacin transmisora) sttio te-
levisria, televisualis, televisfica. Uso: - na-
cional, nationis televisfica sttio; sttio
televisria nationalis.
tlex: (sistema de comunicacin por medio
de teletipos) rete telescriptcium. Sin:
systema communicationis teletpicae // (la
misma comunicacin) teletpica communi-
ctio // (aparato) teletpicum instrumentum.
Sin: mechanema teletpicum // (mensaje) te-
lescriptum, i n. Sin: teletpicum.
telofase: telophasis, is f.
teln: aulaeum, i n. Sin: siprium. Uso: bajar
el -, aulaeum demttere; levantar el -, au-
laeum tllere. Uso: baja el -, demttitur au-
laeum.
TEM: via autocintica transeuropaea.
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: pro-
psitum; argumentum; propostio; res prop-
sita. Uso: - complicado, argumentum
implicatum; - delicado, multae prudntiae
res; - religiosos, thmata religiosa; apartarse
del - asignado, a propsito gredi vel
aberrare; desarrollar el - , id, quod propsi-
tum est, tractare; volver al -, ad propsitum
reverti // Ms modus msicus // Gram thema,
tis n.
temblor: tremor, ris m. Uso: - de tierra, tre-
mor; terrae motus.
tmpano: - de hielo, ampla glcies (-i f)
flitans.
temperamento: (carcter, manera de ser o
de reaccionar de las personas) ingnium, ii
n. Sin: ndoles, is f; natura. Uso: - bueno,
duro, firme, fogoso, inhumano, manso, vo-
luble, ingnium bonum, durum, firmum, v-
hemens, inhumanum, mansuetum vel mite,
volbile; - indolente, segnis ndoles; el pro-
pio -, sua natura prpria; - propenso a la vir-
tud; virtutis ndoles; ad virtutem ndoles; -
sensual, ingnium ad libdinem proclive;
tiene un - bilioso, natur est biliosus, stoma-
chosus, iracundus; vivir segn el propio - y
gusto, ingnio suo vvere // (arbitrio para
terminar las contiendas o para olvidar difi-
cultades) via, ae f. Sin: rtio; conslium; in-
ventum; artifcium // (temperie) temperatura,
ae f. Sin: tempries, i f; caeli tempertio //
(constitucin del cuerpo) crporis natura,
constittio, hbitus, habitudo // (fig, vitali-
dad, vivacidad) vitlitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivcitas; ingnii vivcitas.
temperatura: (grado de calor en los cuer-
pos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
Uso: alta -, calor ardens, frvidus, vhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
minor vel mnimus; frigus, ris n; - elevada,
calor maior; - justa, tempertio caloris; - m-
xima, mximus caloris gradus; caloris cul-
men (-mnis n); fervoris fastgium; - tibia,
tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
febris; descenso, desaparicin de la - febril,
febris remssio vel decessus (-us m); medir la
- febril, febris calorem metiri; tener una -
alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrcul laborare // (estado atmosfrico
del aire) temperatura, ae f. Sin: tempries, i
f; caeli temperatura vel tempertio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; r,
ris (ac rem vel ra) m. Uso: - alta, aes-
tus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - al-
tsima, mximi calores; - baja, fra, frgidus
r; frgidum caelum; - bajsima, tempestas
perfrgida; - excesiva, nmii calores; - exte-
rior, temperatura externa; - inclemente, im-
mite caelum; - justa, favorable, ris
tempries; tempries caeli; r temperatus;
caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de
temperatura
1046
la tierra, totus orbis terrarum temperatura;
cambio brusco de -, sbita ris (vel caeli)
muttio; fluctuacin de la -, varitio tempera-
turae; hay una - primaveral, otoal, r ver-
nat, autumnat; la - es de ms de cuatro
grados, temperatura amplius quattuor gr-
duum est.
tempestad: tempestas, atis f. Uso: - tropical,
tempestas tropicalis.
templar: (dar el temple a un metal o al vidrio
u otras materias) - el cobre, el hierro, el
acero, aes (aeris n) , ferrum, chlybem con-
flare et temperare // (dar mayor dureza al
metal o al cristal) durare. Sin: indurare; ro-
borare.
templario: templrius, ii m. Sin: templaris,
is m.
temple: (temperie, estado de la atmsfera)
tempries, i f // (temperatura) temperatura,
ae f // (punto de dureza o elasticidad que se da
a un metal) durtia, ae f. Sin: rigor; metalli
tempertio ac durtia; temperata metalli dur-
tia, dritas, durties. Uso: dar el - a un metal,
v. templar // pintura al -, tbula picta colri-
bus aqu dilutis; pintar al -, colribus aqu
dilutis (vel temperatis) pngere; colribus
aqu glutinat dilutis (vel temperatis) pngere
// Orden del Temple, Ordo Templrium.
templete: sacellum, i n. Sin: aedcula; fnu-
lum. Uso: - levantado en una encrucijada,
cmpitum, i n.
templo: templum, i n. Sin: aedes, is f; sacra
aedes; fanum. Uso: cuidador del -, necorus,
i m; guardin del -, aedtuus, aedtimus, aed-
tumus, i m; vestbulo del -, pronaos vel pro-
naus, i m; pronaon vel pronaum, i n.
temporada: - alta, tempus praecpuum anni;
- deportiva, tempus ludicrorum; fuera de -,
extra praecpua tmpora anni.
temporal: (del tiempo) tmporis. Uso: bienes
-, bona temporlia; poder -, rei pblicae ad-
ministrtio; poder - del Papa, humanum Pon-
tficis imprium // (que dura algn tiempo)
v. temporneo // (que pasa con el tiempo,
fugaz) brevis, e. Sin: fugax, acis; fluxus; ca-
ducus; bienes -, bona fluxa vel caduca; cosas
humanas -, res humanae caducae; gloria -,
fluxa glria; placeres -, volcria gudia.
temporalidad: (cualidad de temporal) tem-
porlitas, atis f // (frutos y cualquier cosa pro-
fana que los eclesisticos perciben de sus
beneficios o prebendas) bona temporlia.
Sin: benefcii ecclesistici rditus (-us m).
temporalmente: temporliter. Sin: tempor-
rie; ad tempus.
temporneo: temporneus, a, um. Sin: tem-
porrius; temporalis; ad tempus. Uso: amis-
tad -, amictia temporalis; cargo -, munus ad
tempus datum; concesin -, temporalis con-
cssio.
temporero: conventcius minister.
tenacillas: (para agarrar terrones de azcar,
dulces y otras cosas) forcpula, ae f // (para
rizar el pelo) calamister, tri m // (para arran-
car el pelo o el vello) volsella, ae f.
tenazas: forceps, cpis mf. Sin: forfex, fcis
mf.
tenca: tinca vulgaris.
tendencia: inclintio, onis f. Sin: propnsio;
proclvitas; stdium; propensum in liquem
(vel in liquid) stdium; propensa in liquem
(vel in liquid) voluntas. Uso: - aristocrti-
cas, optimatum (vel optimtium) dominats
stdia; - democrticas, popularis imprii st-
tempestad
1047
dium; - pacficas, pacis stdia; las - secretas
del nimo, ntima nimi stdia; sealada - o
propensin natural a , praecpua vel prae-
clara ndoles ad + ac; praecpuum vel prae-
clarum ingnium ad + ac; contra las propias
-, repugnante natur; tener - contrarias a ,
ab liqua re abhorrere; ab liqua re averso
nimo esse; tener - natural a , stdio alic-
ius rei teneri; natur propensum esse ad + ac
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse
hacia un punto) vis. Uso: - centrpeta de los
cuerpos, vis gravitatis.
tendenciosamente: sbdole. Sin: ambgue;
(con el propsito de engaar) captiose; (con
animosidad) accenso stdio in liquem.
tendenciosidad: ambigitas sbdola. Sin:
ambguus ac malitiosus nimus; (animosi-
dad) stdium; (voluntad de engaar) prvi-
tas.
tendencioso: sbdolus, a, um. Sin: amb-
guus, (no imparcial) haud equus, (- en el ra-
zonamiento) captiosus; (malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rtio ambgua ac
sbdola; preguntas -, ambguae ac malitiosae
interrogationes; sospecha -, malitiosa susp-
cio.
tnder: carbonrium, ii n. Sin: plaustrum
carbonrium; carbonrius currus; currus au-
xiliaris vel auxilirius.
tendera: tabernria, ae f.
tendero: (dueo o dependiente de una
tienda, especialmente de comestibles) taber-
nrius, ii m. Sin: propla, ae m; caupo vel
copo, onis m // (persona que hace tiendas de
campaa o cuida de ellas) tabernaculrius
vel tabernaclrius, ii m.
tenedor: (utensilio de mesa) frcula, ae f;
frcula escria. Sin: furcilla; furccula; fus-
cnula. Uso: - trinchante, frcula ministrat-
ria; furcilla vel frcula culinria; golpe de -,
frculae ictus (-us m).
tenedor de libros: rationrius, ii m. Sin: ra-
tiocinator; calculator; computator; v. conta-
ble, contador.
tenedura de libros: (cargo del tenedor de
libros) rationrium munus (-nris n) vel off-
cium. Sin: rationrii (vel ratiocinatoris, vel
calculatoris, vel computatoris) munus // (ofi-
cina) rationria vel rationrii sedes (-is f).
Sin: ratiocinatoris sedes vel offcium; officina
tabularum; officina tabularum accepti et ex-
pensi; officina librria // (ciencia) scintia ra-
tionria. Sin: computandi doctrina; ars
ratiocinandi; ratiocinandi vel rationum scin-
tia; tabularum ars vel rtio // (los documentos
de la -) rationrium, ii n. Sin: tbulae, arum
fpl; codex, dcis m; rationlia, ium npl; tbu-
lae (vel codex) accepti et expensi.
tenera, v. curtidura.
tensmico: tensmicus, a, um. Sin: ad tenes-
mum ttinens.
tenesmo: tenesmus vel tenesmos, i m.
teniente: (Mil, oficial) subcentrio vel suc-
centrio, onis m. Sin: succentrio maior; te-
nens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mlitum vicrius; subpraefectus cohortis; te-
nens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - al-
calde, - de alcalde, promagister urbis vel p-
pidi // - cura, crio minor.
tenis: tenildium vel taenildium, ii n. Sin:
tenildus, i m; manubriati retculi ludus (-i m)
vel lusus (-us m); pilae et retculi ludus; pilae
reticulique ludus. Uso: - de mesa, v. ping
pong; lawn -, tenildiumpratense; cancha de -,
campus tenildii vel tenilusrius; campus te-
tenis
1048
nildio ludendo; campus manubriato retculo
ludendo; raqueta de -, manubriatum retcu-
lum; jugar al -, tenildere; tenildio ldere;
manubriato retculo ldere; pil reticuloque
ldere; persona que juega al -, v. tenista.
tenista: tenilusor, oris m. Sin: tenildius, ii
m; tenildens, entis; manubriati retculi lusor;
manubriato retculo ludens; qui tenildio
ludit, qui manubriato retculo ludit ; qui pil
et retculo ludit.
tennis, v. tenis.
tenor: (voz media entre contralto y bartono)
tenor, oris m. Sin: vox mdia vel plena //
(persona que tiene esta voz) tenor, oris m.
Sin: mdiae vocis cantor; homo mdia voce;
msicus mdia (vel plena) voce canens //
(contenido de un escrito o discurso) exem-
plum, i n; rtio, onis f. Uso: carta de este -,
ltterae hac ratione (vel hoc exemplo, vel in
hunc modum) scriptae // (constitucin u
orden firme y estable de una cosa) tenor, oris
m. Sin: rtio, modus; consuetudo. Uso: - de
vida, tenor vitae; vitae modus vel consue-
tudo; vivendi rtio; a este -, por el mismo es-
tilo, uno tenore; eadem sentnti; uno vel
eodem exemplo // (disposicin, espritu de
una ley) tenor, oris m. Uso: a - de ley, ex lege
vel ex lgibus; lege vel lgibus; pro tenore
legis; secundum tenorem (vel ex tenore)
legis; a - de testamento, testamento.
tenorrafia: tenorrhphia sive -rrhapha, ae f.
tenotoma: tenotmia sive -toma, ae f. Sin:
tenontis sctio.
tenotomista: tenotmiae peritus vel callens.
tensin: tnsio, onis f. Sin: intnsio; intntio;
contntio; tensura; pressus, us m. Uso: - ar-
terial, arteriarum intntio, snguinis pressus;
alta - (de la electricidad), alta (vel ltior, vel
magna) tnsio vel tensura; baja -, tnuis (vel
demissa, vel exgua, vel inferior) tnsio; -
elctrica, elctrica tnsio; - interna, tnsio in-
terna; - mental, nimi intntio; mentis con-
tntio; nimus erectus vel experrectus; -
negativa, tnsio negativa, - psquica, tnsio
pschica; - de vapor, vaporis pressus // - in-
ternacional, inter nationes amictiae nuttio;
pblicae inter nationes necessitdines nutan-
tes.
tentacin: (instigacin o estmulo que induce
a algo malo) tenttio vel tempttio, onis f.
Sin: tentamentum vel temptamentum; tenta-
men vel temptamen, mnis n; allecttio;
sollicittio; ad malum sollicittio; pravi vel
trbidi nimi motus. Uso: dejarse vencer por
la -, tentatione (vel tentamento, vel tent-
mine) llici, llici, pllici; reprimir, vencer las
-, tentationes (vel tentamenta, vel tentmina)
cohibere, corcere, comprmere, sedare //
(deseo) cupditas, atis f. Uso: sentir la - de
(hacer) algo, alicius rei (faciendae) cupidi-
tate flagrare.
tentador: tentator vel temptator, oris m. Sin:
insidiator; (dicho de quien intenta corromper
mediante dinero o regalos) corruptor. Uso: -
de mujeres, mulerum sollicitator.
tentadora: tentatrix vel temptatrix, icis f.
Sin: insidiatrix; quae llicit.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temp-
tare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
liquem (vel alicius nimum) tentare (vel
sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
liquem allcere, illcere, pellcere; - con di-
nero, con regalos, liquem pecuni, donis co-
rrmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe in-
duci // (ensayar o experimentar) experiri.
Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
Uso: - la suerte, fortunam tentare vel pericli-
tari; - los remedios extremos, ltima experiri;
tenista
1049
- todos los remedios, mnia experiri; - una
gran empresa, magnum opus conari.
tentativa: tentamentum vel temptamentum,
i n. Sin: tentamen vel temptamen (-mnis n);
experimentum; conatus, us m vel conatum, i
n. Uso: hacer alguna -, liquid tentare; hacer
todas las -, mnia tentare.
tentempi: gustatincula, ae f. Sin: gstu-
lum; v. refrigerio.
teobroma: theobrma, tis n; theobrma, ae
f.
teocntrico: theocntricus, a, um.
teocentrismo: theocentrismus, i m. Sin: doc-
trina theocntrica.
teocracia: theocrtia sive -crata, ae f. Sin:
sacerdotum dominatus (-us m) vel imprium.
teocrtico: theocrticus, a, um. Sin: ad theo-
crtiam prtinens ; ad sacerdotum domina-
tum ttinens
teodicea: theodicea, ae f.
teodolito: theodolites, ae m; theodolithum, i
n.
teofana: theophana, ae f. Sin: Dei manifes-
ttio.
teogona: theognia sive -gona, ae f. Sin: de-
orum origo vel procretio.
teloga: theloga, ae f.
teologal: theologalis, e. Uso: vida -, vita
theologalis.
teologa: theolgia sive -loga, ae f. Sin: doc-
trina de Deo; disciplina de rebus divinis; de
rebus sacris scintia; divinarum rerum doc-
trina vel cogntio; theolgica disciplina. Uso:
- dogmtica, espiritual, mstica, theolgia
dogmtica, spiritualis, mstica; - del cuerpo,
theolgia crporis.
teolgico: theolgicus, a, um. Sin: ad theol-
giam spectans.
teologizar: de theolgia tractare. Sin: theo-
lgiam explanare; iuxta princpia theolgica
ratiocinari.
telogo: thelogus, i m. Sin: theolgiae stu-
diosus, professor, callens, peritus.
teorema: theorema, atis (dat y abl pl -atis y
-tibus) n.
teortica: theortica, ae f; theortice, es f.
Sin: philosphia theortica.
teortico: theorticus, a, um. Sin: contempla-
tivus; speculativus; rationalis. Uso: filosofa
-, philosphia contemplativa.
teora: (conocimiento especulativo pura-
mente racional) theria sive theora, ae f. Sin:
rtio; specultio, cogittio. Uso: en -, theor-
tice; in ratione et disciplina; - y prctica,
scintia atque usus (-us m); rtio et usus; en -
y en prctica, ratione et usu; en - ..., en prc-
tica ..., cogitatione , re ...; ni en prctica
ni en -, nec usu nec ratione; aprender en -,
therice dscere; esto es verdadero en -, hoc
cogitatione verum est // (principios generales
de un arte o ciencia) cogntio, onis f. Sin:
rtio; ars; doctrina; disciplina; artis praecepta.
Uso: - atmica, theria atomstica; atomorum
theria; - epicrea, Epicuri rtio (vel instit-
tio, vel rtio disciplinaque); - filosfica, phi-
losphiae disciplina; philosophandi rtio; -
nuevas, novae disciplinarum frmulae; - de
la dialctica, dialctica, ae f., dialctice, es f;
disserendi rtio; - de la evolucin, v. trans-
teora
1050
formismo; - de la relatividad, relativitatis the-
ria; la - es confirmada por la prctica, usus
doctrinam confirmat; unir la - a la prctica,
doctrinam ad usum adingere; vale ms la
prctica que la -, usus magistrorum prae-
cepta sperat // (explicacin de un fenmeno)
rtio, onis f. Sin: theria; sentntia. Uso:
segn la - de uno, de (vel ex) sentntia alic-
ius // (procesin) pompa, ae f.
terica: therica, ae f; therice, es f.
tericamente: therice. Sin: theortice, spe-
culative, cogitatione, doctrin, ratione; ex
artis praeceptis (= segn los preceptos teri-
cos). Uso: terica y prcticamente, cogita-
tione et re; ratione et usu.
terico: thericus, a, um. Sin: rationalis, e;
speculativus; qui (quae, quod) in cogitatione
psitus est. Uso: medicina -, medicina ratio-
nalis; rationalis medicinae ars // (dicho de
una persona) thericus, i m. Sin: theorticus.
teorizar: subtliter vel subtlius disputare.
teosofa: theosphia sive -sopha, ae f.
teosfico: theosphicus, a, um.
terapeuta: therapeuta, ae m. Sin: theraputi-
ces vel therapae peritus.
teraputica: theraputica, ae f; theraputice,
es f. Sin: disciplina theraputica.
teraputico: theraputicus, a, um. Sin: salu-
taris; medicinalis; ad medendum idneus.
Uso: eficacia -, vis mdica; medendi virtus;
sanandi vis; sistema -, rtio sanandi.
terapia: therapa, ae f. Sin: curandi ars vel
mthodus; medendi rtio, morborum sanan-
dorum rtio; curtio. Uso: - intensiva, curtio
efficcior; (unidad de cuidados intensivos)
sttio intensiva; - ocupacional, ergotherapa;
exigencias de la -, sanationis postulata; apli-
car una -, curationem aegroto adhibere; bus-
car una nueva -, novam medendi rationem
investigare
teratologa: theratolgia sive -loga, ae f.
tercera: (alcahueta) lena, ae f.
tercer mundo, v. mundo.
terceto: (combinacin de tres versos) trsti-
chum vel trstichon, i n. Sin: stropha ternis
vrsibus modulata. Uso: - dantesco, trsti-
chum dantiscum // (composicin para tres
voces o instrumentos) tricnium, ii n. Sin:
trnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
(-i m) vel concentus (-us m); trium instrumen-
torum concentus // (conjunto de tres voces o
instrumentos) tres msici; tria instrumenta
(msica).
terciario: adj tertirius, a, um // (sust, era ce-
nozoica) aevum tertirium vel caenozicum;
aera (vel aetas) tertiria vel caenozica //
(persona que profesa una de las rdenes ter-
ceras) tertirius, ii m. Sin: tertianus. Uso: -
franciscano, franciscalis tertianus vel terti-
rius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
e trtio rdine; trtii rdinis discpulus; Fran-
cisci minor ssecla.
tercio: trtia pars (partis f). Uso: dos - (2/3),
duae trtiae partes; ms de los dos - de los
parlamentarios, plus quam duae trtiae par-
tes parlamentariorum.
terciopelado: (especie de tejido semejante al
terciopelo) pannus villosus.
terciopelo: vellutum, i n. Sin: amphtapa;
amphimallum vel amphimllium. Uso: - de
algodn, vellutum xlinum; - de lana, vellu-
tum lneum, lanare, lanatum; - de seda,
terica
1051
vellutum sricum.
Teresa: Thersia, ae f. Uso: Madre - de Cal-
cuta, Mater Thersia a Calcutta.
tergiversacin: tergiverstio, onis f.
terliz, v. dril.
termal: thermalis, e. Sin: thermarum (gen
pl); clidus. Uso: aguas -, thermae, arum fpl;
clidae aquae.
termas: (baos pblicos de los romanos; edi-
ficio con baos de aguas termales) thermae,
arum fpl // (sitio donde hay aguas termales
para baarse) clida lavacra. Sin: calntia
stagna; aquae clidae.
termes, v. trmite.
trmico : thrmicus, a, um. Sin : thermnti-
cus; temperii vel caloris (gen); ad calorem
prtinens. Uso: energa -, energa vel vis thr-
mica.
terminacin: termintio, onis f.
terminal: adj terminalis, e. Sin: extremus; ad
trminum ttinens. Uso: punto -, punctum
terminale; slaba, vocal -, sllaba, vocalis ter-
minalis // (estacin) sttio terminalis.
terminal (Inform, mquina con teclado y
pantalla mediante la cual se proporcionan
datos a una computadora o se obtiene infor-
macin de ella): terminale, is n.
terminar: (poner trmino a algo) fnire. Sin:
terminare; liquid ad finem (vel xitum) per-
dcere; alicius rei finem fcere. Uso: - la
guerra, bellum finire; - el discurso, oratio-
nem finire // (acabar) liquid confcere, per-
fcere, pergere // intr desnere. Sin: cdere.
Uso: - en pez, desnere in piscem; la libertad
termina en la esclavitud, libertas cadit in ser-
vtium; palabras que terminan del mismo
modo, verba eodem pacto cadntia; verba
quae cadunt simliter.
trmino: (palabra) verbum, i n. Sin: voc-
bulum; vox, vocis f; trminus, i m. Uso: -
tcnicos, verba rtium prpria; vocbula
cuiusdam artis (vel disciplinae) prpria; - tc-
nico del pluralismo, trminus tchnicus plu-
ralismi; en estos -, his verbis; sin medios -,
non contis nec remulco // (fin) finis, is m. Sin:
trminus.
terminologa: terminolgia sive -loga, ae f.
Sin: terminorum (scintiae vel artis) stdium;
nomenclatura; nmina, um npl; vocbula,
orum npl; voces locutionesque; verba dictio-
nesque; prpria alicius disciplinae (vel doc-
trinae, vel artis) vocbula. Uso: -
econmico-social, de re oeconmica et so-
ciali voces locutionesque; rerum oeconomi-
carum et socilium nmina; - elegante, sermo
legans; sermonis elegntia; - latina, termi-
nolgia latina; la nueva -, nova verba; verbo-
rum (vel vocabulorum) nvitas; - popular,
plebius sermo; - tcnica, artis vocbula; la -
usada por un escritor, prpria cuiusdam
scriptoris verba; terminorum usus cuiusdam
scriptoris.
terminolgico: terminolgicus, a, um. Sin:
ad vocbula prpria spectans.
termitero: trmitum tectum.
trmite: tarmes vel termes, mtis m. Uso: las
-, trmites, um mpl; formicae trmites.
termo: thermphorum, i n; thermphorus, i
m. Sin: thermophylcium; thermolagoena;
lagoena caldria vel calefactria; lagoena c-
lida servans vel rtinens; (para conservar la
temperatura fra) lagoena frigidria; lagoena
termo
1052
frgida servans vel rtinens.
termobaromtrico: thermobaromtricus, a,
um.
termobarmetro: thermobarmetrum, i n.
termocauterio: thermocautrium, ii n.
termocauterizacin: thermocauteriztio,
onis f.
termoconvector: instrumentum convect-
rium.
termodifusin: thermodiffsio, onis f. Sin:
caloris diffsio vel propagtio.
termodinmica: thermodynmica, ae f; ther-
modynmice, es f. Sin: thermodynmica doc-
trina, disciplina, rtio, ars; caloris eiusque
vrium leges ac doctrina.
termodinmico: thermodynmicus, a, um.
termoelectricidad: (energa producida por
el calor) thermolectris, dis f. Sin: thermo-
lectrcitas; thermolctrica vis // (parte de la
fsica que estudia esta energa) thermolc-
trica doctrina, disciplina, scintia.
termoelctrico: thermolctricus, a, um.
termoestesia: thermoaesthsia sive -aesthe-
sa, ae f.
termoestesimetro: thermoaesthesime-
trum, i n.
termofobia: thermophbia sive -phoba, ae f.
Sin: caloris horror, pavor, terror, metus,
timor.
termforo: adj thermphorus, a, um // sust
thermphorus, i m; thermphorum. Sin:
lodcula thermntica.
termognesis: thermognesis, is (ac -in) f.
termognico: thermognicus, a, um. Sin: ad
thermognesin prtinens.
termgeno: thermgenus, a, um. Sin: calo-
rem gignens.
termografa: thermogrphia sive -grapha, ae
f.
termogrfico: thermogrphicus, a, um.
termgrafo: thermgraphum, i n. Sin: ther-
mogrphium.
termograma: thermogramma, tis n.
termologa: thermolgia sive -loga, ae f.
Sin: caloris (vel de calore) doctrina, disci-
plina, scintia.
termolgico: thermolgicus, a, um. Sin: ad
thermolgiam (vel ad caloris doctrinam) tti-
nens.
termomagntico: thermomagnticus, a, um.
Sin: ad thermomagnetismum (vel ad thermo-
magnticam vim) spectans.
termomagnetismo: (magnetismo desarro-
llado por el calor) thermomagnetismus, i m.
Sin: thermomagntica vis // (parte de la F-
sica que trata de este magnetismo) thermo-
magntica doctrina, disciplina, scintia.
termomanmetro: thermomanmetrum, i n.
termomecnica: thermomechnica, ae f.
Sin: thermomechnica doctrina, disciplina,
scintia; caloris mechnica.
termomecnico: thermomechnicus, a, um.
termobaromtrico
1053
Sin: ad thermomechnicam (vel ad caloris
mechnicam) prtinens.
termomtrico: thermomtricus, a, um. Sin:
ad caloris ndicem ttinens.
termmetro: thermmetrum, i n. Sin: caloris
index, dcis mf. Uso: el - seala 20 grados
bajo cero, thermmetrum viginti gradus infra
0 nmerum ndicat.
termonuclear: thermonuclearis, e; ther-
monuclerius, a, um. Sin: thermoatmicus.
termoqumica: thermochmica, ae f; thermo-
chmica; thermochmice, es; thermochmia,
thermochmia; thermochmica (vel thermo-
chmica) doctrina, disciplina, scintia.
termoqumico: thermochmicus vel thermo-
chmicus, i m.
termos, v. termo.
termoscopia: thermoscpia sive -scopa, ae
f.
termoscpico: thermoscpicus, a, um. Sin:
ad thermoscpiam spectans.
termoscopio: thermoscpium, ii n.
termscopo, v. termoscopio.
termosifn: thermospho vel thermosphon,
onis m. Sin: caleductus, us m; calefacientis
aquae ductus; instrumentum calefactrium;
calefctio aquria.
termostato o termstato: thermstatum, i n.
Sin: caloris moderatrium.
terracota: terra cocta vel fctilis. Sin: figura-
lis creta. Uso: de -, fctilis, e.
terrapln: agger, ris m. Uso: construir un -,
ggerem fcere, apparare, icere, exstrere,
instrere.
terraplenar: (llenar de tierra un vaco o
hueco) ggere explere vel vestire // (acumu-
lar tierra para levantar un terrapln) agge-
rare (vel exaggerare) terram.
terrqueo: terrqueus, a, um.
terraza: solrium, ii n. Sin: subdval, lis n;
subdile, is n. Uso: - cubierta, subtegul-
neum.
terremoto: terraemotus vel terrae motus (-us
m). Sin: terrae tremor vel frmitus (-us m);
concssio, onis f. Uso: - ondulatorio, terrae
oscilltio; centro del -, centrum terraemots;
sacudimiento de -, concussus, us m ; el terre-
moto tuvo una intensidad de 8, 9 grados
segn las mediciones sismolgicas, terrae-
motus secundum mensuras sismolgicas for-
titdinem 8, 9 grduum hbuit; se dice que la
intensidad del - fue de 8,7 grados en la es-
cala de Richter, vis concussionis in scala
richteriana octo vrgula septem fuisse dicitur.
terreno: - fiscal, ager (agri m) pblicus.
terrestre: adj terrestris, stre; terrester, stris,
stre // sust terrcola, ae f. Sin : orbcola, ae f.
Uso: los -, orbcolae, arum mpl; terrcolae,
arum mpl.
terrier, v. fox terrier.
terrgeno: adj terrgenus, a, um. Sin: e terra
gnitus, natus, ortus; terrae prprius // sust
terrgena, ae mf.
territorial: territorialis, e. Uso: lmites -,
territoriales trmini.
territorialidad: territorilitas, atis f. Sin:
territorialidad
1054
territorilium legum vis.
territorio: territrium, ii n. Sin: fines, ium
mpl; (en sentido amplio) rgio, onis f. Uso: -
antrtico, austrina rgio.
terrn: (pedazo pequeo de azcar u otras
cosas) - de azcar, scchari frstulum vel
pastillus.
terrorfico: formidulosus, a, um. Uso: gue-
rra muy -, formidulosssimum bellum.
terrorismo: terrorismus, i m. Sin: tromocr-
tia sive -crata, ae f; terrfica vel saeva domi-
ntio; terror. Uso: - internacional,
tromocrtia internationalis; - como sistema,
terrendi rtio; omnes terrendi rtio; emplea el
- como sistema, omnes terrendi ratione ab-
titur; en esa regin domina el -, in ea regione
terror dominatur; naciones que favorecen el -,
civitates terrorismo faventes.
terrorista: adj terrorsticus, a, um. Sin: tro-
mocrticus; ad rgimen terroris prtinens.
Uso: ataque -, mpetus (-us m) terrorsticus;
crimen -, fcinus terrorsticum (in + ac);
golpe -, ictus (-us m) terrorsticus; red - Al
Qaida, rete terrorsticum Al Qaida // sust
terrorista, ae m. Sin: trritor; tromcrata, ae
m; tromcrates, ae m; terroris fautor; homo
terrficus; homo seditiosus et saevus; homo
facinorosus, scelestus, nefrius; homo terro-
rem ppulo ngerens vel nferens; qui terro-
rem (ppulo) facit, nicit, affert, infert
(referido al presente). Uso: - islmicos, tro-
mcratae islamstici; terroristas Tupac
Amaru, tromcratae tupacamaruenses; terro-
ristas de extrema derecha o izquierda, trom-
cratae, extremarum prtium dexterarum aut
sinistrarum sectatores; hay que capturar a los
-, territores capiendi sunt.
terso: (limpio, ntido) tersus, a, um. Sin: n-
tidus; poltus // (fig, tratndose de lenguaje,
estilo, etc, puro, limpio, bruido) purus, a,
um. Sin: limatus; tornatus; poltus.
tersura: nitor, ris m. Sin: lvitas. Uso: - de
lenguaje, nitor orationis vel loquendi.
tesina: thesina, ae f.
tesis: thesis, is (ac -in, abl -i) . Sin: questio;
propostio; propsitum; res propsita; sentn-
tia. Uso: considerar una -, causam gere; in
quaestione versari; proponer una -, causam
propnere vel pnere // (disertacin presen-
tada para doctorarse) thesis, is f. Sin: ques-
tio lureae adipiscendae // (en la mtrica
clsica, descenso del pie con que se regulaba
el ritmo) thesis, is f. Sin: postio; tempus
forte.
tesmforo: thesmsphorus, a, um. Sin:
lgifer, fra, frum.
tesmotetas, testomotetes o tesmoteto: thes-
mothtus, i m; thesmothta, ae m. Sin: legum
custos.
tesorera, v. cajera.
tesorera: (erario) aerrium, ii n. Sin: pbli-
cum aerrium // (administracin del erario
pblico) aerrii pblici administrtio.
tesorero: thesaurrius, ii m. Sin: thesauren-
sis, is m; thesuri custos, praefectus, praep-
situs, procurator; mensrius; arcrius; custos
pecniae; aerrii custos; aerrio praefectus.
tesoro: thesurus, i m. Uso: del -, thesaur-
rius; la Isla del -, Insula Thesaurria; ministro
del -, aerrii praefectus // (fig, de persona)
delciae , arum fpl. Uso: - mo! , dulcssima
rerum!
test: probtio, onis f. Sin: proba, ae f; exa-
men; experimentum; perculum.
territorio
1055
Testamento: Antiguo -, Vetus Testamentum.
testera: (adorno para la frente de las caba-
lleras) v. frontalera.
testculo: testculus, i m. Sin: cleus. Uso:
que tiene testculos, coleatus.
testificar: testari.
testigo: testis, is m. Uso: - clave, testis decre-
trius; - ocular, testis oculatus; spectator ac
testis; testigos de Jehov, testes Ihovae; pre-
sentar testigos, testes dare, proferre, adhi-
bere; presentar a uno como - de una cosa,
alicius rei testem adhibere liquem.
testimonial: testimonialis, e. Uso: testimo-
niales, letras comunicatorias, testimoniales,
um; ltterae testimoniales vel commendat-
ciae; consignationes.
testimonio: testimnium, ii n. Sin: testific-
tio. Uso: - personal, personalis testifictio.
teta: papilla, ae f. Sin: mamilla.
tetnico: tetnicus, a, um. Sin: ttani (gen).
ttano: ttanus, i m. Sin: nervorum rigor.
Uso: enfermo de -, ttano affectus, laborans;
nervorum rigore laborans.
tte--tte: collquium inter duos. Sin : sin-
gulare collquium.
tetera : theria, ae f. Sin : capedncula the-
ria vel theana; ccuma theria; theae ccuma,
cucumella, cucmula. Uso : - elctrica, llula
theae scino diluendae.
tetracordio: tetrachordum vel tetrachordon, i
n; tetrachordos, i m.
tetracordon, v. tetracordio.
tetradracma: tetradrachmum, i n.
tetraedro: tetrhedrum vel tetrhedron, i n.
Sin: corpus quttuor habens ltera.
tetragonal: quadrngulus, a, um. Sin: qut-
tuor ngulos habens.
tetrgono: adj tetragnus, a, um. Sin: tetra-
gnicus; tetragonalis // sust tetragnum, i n.
tetrarca: tetrarcha, ae f; tetrarches, ae m.
tetrarqua: tetrrchia sive -archa, ae f.
tetrstico: tetrstichus, a, um.
tetratologa: tetratolgia sive -loga, ae f.
Sin: qudruplex drama; scenicum spectcu-
lum in quattuor divisum partes. Uso: - musi-
cal, tetralgia msica.
tetravalente: tetrvalens, entis.
tetrodo: ttrhodos vel ttrhodus, i f.
tergia: thergia sive -urga, ae f.
tergico: thergicus, a, um.
tergo: thergus, i m.
teutn: adj tutonus, a, um. Sin: teutnicus //
hab Tutones, um; Tutoni, orum mpl. Sin:
Germani.
teutnico: teutnicus, a, um.
textil: adj txtilis, e // sust txtile, is n.
texto: (documento escrito) textus, us m. Uso:
- clsicos, textus clssici; - constitucional o
de la constitucin, textus constitutionalis; -
crtico, textus crticus; - crticamente recons-
truido, restablecido, textus ad criticorum ra-
texto
1056
tionem exactus; - escolar, libro de -, liber
scholaris; scholaris liber didasclicus; liber
scholarum sui destinatus; - impreso,
typoscriptum; - latino original, textus latinus
idemque originalis; - oficial, textus officialis;
- original en francs, textus originalis fran-
cogllice scriptus // (pasaje de una obra lite-
raria) locus, i m. Uso: el - de la ley, legis
verba; ipsa legis verba // (libro de -) liber in
scholarum usum ditus.
textual: textualis, e. Uso: crtica -, crtica
textualis.
textura: (disposicin y orden de los hilos en
una tela) trama, ae f // (operacin de tejer) v.
tejedura // (estructura de una obra de inge-
nio) compostio, onis f. Sin: contextus vel
textus, us m.
tez: cutis color.
thriller: formidulosa vel horrbilis fbula.
thrilling: formidulosus, a, um. Sin: horrbi-
lis.
ta: (paterna) mita, ae f, (materna) matr-
tera. Sin: thia; patris vel matris soror; thia pa-
terna vel materna.
tiara: (mitra papal) tiara, ae f. Sin: tergmina
vel trigmina tiara; tergminum vel trigmi-
num sertum; tiara Pontficis Mximi.
Tbet: Tibetum, i n. Sin: tibetana (vel tib-
tica) ntio vel rgio.
tibetano: adj tibetanus, a, um // hab Tibetani,
orum mpl.
tibieza: (calidad de tibio) tepor, ris m //
(falta de fervor) nimi lnguor. Sin: caritatis
lnguor; pietatis lnguor; - en la caridad, c-
ritas defervescens, lnguens, tepens, tepes-
cens; - en la piedad, petas defervescen
tibio: tpidus, a, um. Sin: tepens; teprus;
eglidus. Uso: agua -, tpida vel eglida
aqua; temperatura -, tepor, ris m; estar -, te-
pre; volver -, tepefcere; volverse -, teps-
cere, tepre coepisse // (fig, flojo,
descuidado) tpidus, a, um. Sin: lnguidus;
remissus; remissus ac lnguidus; segnis; n-
glegens, entis.
tiburn : canis marinus. Sin: squalus, i m.
Uso: - hembra, marina cancula.
ticket, v. boleto, entrada.
tictac: tuxtax n indecl. Sin: pulsus, us m; per-
cussus, us m; crpitus, us m. Uso: - del reloj,
horolgii pulsus.
tiempo: tempus, pris n. Sin: sptium tm-
poris. Uso: - libre, tium; tii tempus; tempus
subcisivum, subsicivum vel subsecivum;
horae inertes; tempus lberum; tempus a la-
bribus vcuum; sptium vel intervallum a
negtiis lberum; - local, tempus locale; a las
7.59 (- local), hora 7.59 (tmporis localis); -
de trabajo, tempus operandi; desperdiciar el
-, tempus inutliter trere; pasa el -, tempus
ruit, fluit, manat; con el andar del -, progre-
diente vel procedente tmpore; en - del co-
munismo, tmpore communstico; no haba -
para perder, tempus terendum non erat // (en
los motores) - de admisin, ditus (-us m);
admssio; tempus ditus vel admissionis; - de
compresin, comprssio; tempus compres-
sionis; - de combustin, combstio; tempus
combustionis; - de escape, xitus (-us m);
tempus xitus // Dep congrssio, onis f. Sin:
tempus, ris n. Uso: medio -, dimdium tem-
pus (-ris n); primer -, prius tmporis sp-
tium; en el primer -, in prima congressione;
segundo -, lterum tmporis sptium; ludi l-
tera pars; - suplementario, tempus additcium
// (estado de la atmsfera) tempestas, atis f.
textual
1057
Sin: tempus, ris n; caelum, i n; caeli status
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrgia; - favorable, propicio, tem-
pestas idnea; - lindo, sereno, sudum, i n;
caelum serenum; tempestas serena; - llu-
vioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto
de nubes, tempestas nbila; - otoal, tempus
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tem-
pus vernale; ver, veris n; - variable, tempes-
tas vria; mal -, adversa tempestas; cambio
de -, tempestas commutata // Ms modus, i
m. Sin: nmerus.
tienda: (casa, puesto o lugar donde se ven-
den al pblico artculos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: cau-
pona; institrium; taberna mercatria; ta-
berna vendiblium vel rerum venlium;
pantoplium. Uso: - de alfarero, v. alfarera;
- de comestibles, taberna esculentorum; pe-
nurium; - de dulces, v. confitera; - de hela-
dos, v. heladera; - de juguetes, taberna
crepundiorum; - de novedades, novarum
rerum taberna; - de prendas de vestir, vesti-
mentorum taberna; taberna vestiria; taberna
textlium; - de verduras, v. verdulera; - de
vinos, v. vinatera; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazn de palos hincados en tie-
rra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernculum, i n. Uso: armar la -,
tabernculum statere, pnere, collocare.
tiendecita: tabrnula, ae f. Sin: caupnula.
tientas: a -, tentabundus, a, um. Uso: ir a -,
iter praetndere, praetentare; tentabundum ire
vel incdere; fig haesitare; dubitare.
tierra: (planeta que habitamos) terra, ae f.
Sin: tellus, ris f Uso: por - y por mar, terr
marique // (en oposicin al mar) tellus, ris f
// (el suelo) humus, i m. Sin: terra, ae f. Uso:
dar la vuelta a la - con la azada, biplio
terram convrtere vel pastinare.
Tierra del Fuego: Terra Ignium.
tiflitis: typhlitis, dis f ; typhlites, is f. Sin:
caeci intestini inflammtio.
tifo : typhus, i m. Sin : febris tphica. Uso: -
exantemtico, typhus exanthemticus; tener -,
typho (vel febri tphica) aegrotare.
tifn : typho vel typhon, nis (ac pl -as) m.
Sin : turbo, bnis m; procella vehements-
sima. Uso: el - Katrina, typho, qui appella-
tur Katrina; el - Stan, typhon, cui nomen
Stan.
tigre: tigris, is mf.
tijera o tijeras : forfex, fcis mf. Sin : - pe-
quea, forfcula; cortar con -, frfice secare,
cedere, praecdere (quitar cortando).
tijereta: (zarcillo de las vides) clavcula, ae f
// tijera pequea, v. tijera.
tijeretada o tijeretazo: frficis vel forfculae
ictus (-us m). Sin: sctio frfice facta.
tilde: tilde, es f.
tilo: tlia, ae f.
timador, v. estafador.
timba: (casa de juego) v. garito.
timbal: (especie de tambor) tmpanum, i n.
Uso: - de macarrones, pastae tubulatae tm-
panum; - de arroz, oryzae tmpanum.
timbrar, v. sellar.
timbre: (sonido caracterstico de una voz o
instrumento) soni qulitas vel color. Uso: -
desagradable, vox spera; - desentonado,
vox bsona; - dulce de voz, vox dulcis vel
timbre
1058
lenis; - enronquecido, vox subruca; - lindo ,
vox splndida; splendor vocis; - sonoro, vox
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; -
de voz, vocis sonus, qulitas, genus (-nris n);
el diverso - de las voces, vocum varietates; -
de voz agradable, vox suavis; - de voz fin-
sima, vcula; vox exgua; cambiar el - de
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador)
pulsbulum, i n. Sin: mallolus. Uso: tocar
el -, mallolum pulsare; pulsbulum movere
vel tractare // (campanilla) tintinnbulum, i
n. Uso: - elctrico, elctricum tintinnbulum;
- de alarma, tintinnbulum instantis periculi;
- de la puerta, del telfono, tintinnbulum ia-
nuae, telephni; presionar el -, tintinnbu-
lum prmere vel pulsare; suena el - ,
tintinnbulum tinnit, tintinnit, tintinnat;
suena el - del telfono, telephnum tinnit.
timer: instrumentum tmpori praestituendo.
timiama: thymiama, tis n.
timn: (de avin, de navo) gubernculum, i
n; (de carruaje, de arado) temo, nis m; fig
gubernculum; clavus, i m. Uso: tener, guiar
el - del Estado, rei pblicae clavum tenere;
guberncula rei pblicae tractare; sedere ad
guberncula rei pblicae; dirigir el - de la
vida, temperare guberncula vitae; tener el -
del poder, clavum imprii tenere.
Timor: Timria, ae f. Uso: - Oriental, Timor
Orientalis; de -, timoriensis, e.
tmpano: (atabal, timbal) tmpanum, i n.
Uso: tocar el -, tympanizare, taedor de -,
tympanista, ae m; taedora de -, tympans-
tria, ae f // Arq fastgium, ii n // - del conducto
auditivo, tmpanum, i n. Uso: romper los - a
uno, aures obtndere licui.
tina: tina, ae f. Sin: lacus, us m; piscina; l-
veus. Uso: - de madera, tina lgnea.
tinaco: (tina pequea) tnula, ae f. Sin: alv-
olus; labrum.
tinaja: rceus, i m. Sin: cadus; dlium; (para
agua) hdria. Uso: - pequea, urcolus.
tinelo: cenculum, i n. Sin: cenatincula, ae
f.
tinglado, v. cobertizo.
tinta: (lquido que se emplea para escribir)
atramentum, i n. Uso: - azul, caeruleamen-
tum; atramentum caerlei coloris; - china,
ndicum nigrum; atramentum ndicum; - hec-
togrfica, hectogrphicum atramentum; -
negra, atramentum nigri coloris; - roja, ru-
bramentum vel rubrimentum; atramentum
rubri coloris; rubrca, ae f; mnium; agregar
con -, atramento indcere; borrar con -, v.
borrar; corregir con -, atramento corrgere.
tintero: atramentrium, ii n. Sin: atramenti
vsculum; theca atramentria.
tintn: tinntus, us m.
tintinear: tintinnare. Sin: tinnire; tintinnire;
tintinnum dere.
tintineo, v. tintn.
tintorera: (la que tiene por oficio teir o dar
tintes) infectrix, icis f. Sin: quae tingit //
(mujer del tintorero) infectoris uxor // (hem-
bra del tiburn) marina cancula.
tintorera: fullnica, ae f. Sin: infectrium;
tinctrium; infectoris officina; siccarum la-
vationum taberna; inaquosarum lotionum ta-
berna; siccum vel siccneum fullnium.
tintorero: infector, oris m. Sin: colorator.
tia: Md porrgo, gnis f. Sin: scbies, ei f;
timer
1059
pityrasis, is f. Uso: padecer -, scbie vel
porrgine laborare // (fig, miseria, roa) sor-
des, ium fpl. Sin: srdida parsimnia.
tioso: porriginosus, a, um. Sin: porrgine la-
borans.
to: (paterno) ptruus, i m, (materno) avncu-
lus, i m. Sin: thius; patris vel matris frater;
thius paternus vel maternus // - del padre, del
abuelo, del bisabuelo de una persona, p-
truus (vel avnculus, si es materno) magnus,
maior, mximus // (coloq, hombre casado o
de cierta edad) bonus. Uso: el - Lucas, bonus
Lucas // - vivo, equi circumfornei; v. caba-
llitos, calesitas.
tiovivo, v. to (- vivo).
tpico: tpicus, a, um.
tipo: (pieza de la imprenta y de la mquina
de escribir) typus, i m. Sin: character, ris m;
typographum; ltterae nota vel forma; - de
bronce, aneus typus; - de color negro y rojo,
typi nigri et rubri coloris; - de madera, typus
lgneus; - de metal, typus metllinus // (clase,
ndole, naturaleza de las cosas) genus, nris
n. Sin: spcies, i f. Uso: tipos de deporte, lu-
dorum gnera; ludendi gnera; - de sociedad,
spcies societatis // Med typus. Uso: tipos de
fiebre, fbrium typi // (figura tpica) forma,
ae f. Sin: exemplum; exemplar. Uso: - crimi-
nal, exemplar hminis scelestssimi; coloq, -
raro, singulare caput; un lindo - (original,
alegre, bufn), festivum caput; captulum le-
pidssimum; ridculum caput.
tipgrafa: typgrapha, ae f. Sin: typothtria,
ae f.
tipografa: (imprenta) typographum, i n.
Sin: typographum editrium; officina typo-
grphica, librria, gutenbrgia // (arte de im-
primir) typogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
ars typogrphica, impressria, excusria,
typogrphica; ars imprimendi.
tipogrficamente: typogrphice. Sin: per
typogrphiam; typogrphica ratione.
tipogrfico: typogrphicus, a, um. Sin: im-
pressrius. Uso: arte -, typogrphica ars; m-
quina -, scriptria mchina; maquinaria -,
scriptria machinamenta.
tipgrafo: typgraphus, i m. Sin: impressor;
typotheta, ae m; librorum pifex vel rtifex;
artis typogrphicae exrcitor.
tipologa: typolgia sive -loga, ae f.
tira: - cmica, libellus pictogrphicus, scae-
nogrphicus, fumpticus, nubeculatus.
tirabuzn, v. sacacorchos.
tirada: cpia (-ae f) exemplrium vel exem-
plorum. Sin: nmerus exemplorum. Uso:
vender toda la -, mnia divndere exempl-
ria.
tirador: franco -, manuballistrius tectus //
(en pl, tiras que sostienen el pantaln u otras
prendas), v. tirantes.
tiraje, v. tirada.
tirana: tyrannis, dis f. Uso: - comunista,
tyrannis communstica.
tirnico: tyrnnicus, a, um. Uso: decisin -,
tyrnnicum conslium.
tirantes: (las dos cintas o tiras que sostienen
el pantaln u otras prendas de vestir) tend-
culae, arum fpl. Sin: cngula, orum npl; bra-
carum cngula vel habenae; fascolae
sustinendis bracis. Uso: - cruzados, decussa-
tae fascolae bracas sustinentes.
tirantes
1060
tirar: (lanzar, disparar) emttere, icere, pul-
sare. Uso: (en el ftbol) - una pelota al arco,
follem vel pilam in portam impllere, icere,
pulsare, mttere; - una pelota fuera del arco,
follem vel pilam extra palos impllere ; -
al blanco, in scopum collineare; - al plato,
emttere in discum; - al pichn, emttere in
columbas, - el cigarro a medio fumar, volu-
men mdium absumptum abcere.
tiro: (accin de lanzar) iactus, us m. Sin:
coniectus vel missus, us m; conictio, ems-
sio, mssio, iacultio, onis f. Uso: - con arco,
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iac-
tus, ictus (-us m); campo de -, iaculatria pa-
laestra // (disparo) emssio, onis f. Sin:
(plmbeae) glandis emssio. Uso: un - de
fusil, sclopettio; - al blanco, exercittio
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis misslibus, locus colli-
neandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estam-
pido que produce un arma de fuego) fragor,
ris m. Uso: se oy un - de fusil, sclopeti fra-
gor auditus est; sclopettio audita est.
tiroidectoma: thyroidectmia sive -toma,
ae f. Sin: thyridis resctio.
tiroides: thyrides, is f; thyride, es f. Sin:
glndula tyroida; glndula thyrides.
tirn: de un -, uno tenore. Sin: uno spritu;
uno mpetu; continenter. Uso: decir de un -,
uno vel continenti spritu dcere.
tirotear: iterata vel plura plumba emttere, i-
cere, concere, expldere. Sin: iteratas vel
plures glandes emttere ...
tiroteo: crebrae iaculationes vel explosiones,
um fpl.
tirulero: mquina -, involutrium, ii n. Sin:
mchina involutria.
tirulo: cylindrus, i m. Sin: rtulus. Uso: capa
del -, toga; capillo del -, involucrum; integu-
mentum; tripa del -, intestina, orum npl; um-
bilcus, i m.
tisana: medicata ptio vel sorbtio, onis f.
Uso: - de arroz, ptisanrium; ptisanrium
oryzae, - de cebada, tsana vel ptsana, ae f.
tsico: phthsicus, a, um. Sin: tbidus; phthisi
vel tabe laborans, affectus, infectus; qui tabe
vel febri hctica laborat . Uso: morir -, tabe
interire; ser -, phthisi consumi; tabe labo-
rare; volverse -, in phthisim incdere // (con-
cerniente o relativo a la tisis) phthsicus, a,
um. Sin: ad phthisim vel ad tabem ttinens.
tisiofobia: phthisiophbia sive -phoba, ae f.
tisiognico: phthisiognicus, a, um.
tisiognesis: phthisiognesis, is f (ac -in).
tisiologa: phthisiolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina de phthisi vel de labe.
tisilogo: phthisilogus, i m. Sin: phthisis vel
tabis peritus.
tisioneumona: phthisiopneumnia sive
-mona, ae f.
tisioterapia. phthisiotherapa, ae f.
tisis: (enfermedad que produce consuncin
gradual y lenta; fiebre hctica y ulceracin
en algn rgano) phthisis, is f. Sin: tabes, is
f. Uso: padecer de -, phthisi (vel tabe) labo-
rare vel consumi // (tuberculosis pulmonar)
phthisis pulmnea.
titanio: titnium, ii n.
ttere: neurospaston vel neurospastum, i n.
Sin: pupus, ppulus; mbile lignum; lignola
tirar
1061
figura; icncula lusria; imagncula puellaris
vel puerilis. Uso: espectculo de tteres, neu-
rospastorum vel pupulorum spectculum; te-
atro de tteres, theatrum neurospsticum //
(fig, sujeto informal y tonto) ineptus vel levis
homo. Sin: homo inconstans, mutbilis; alie-
nae voluntatis minister; alienae voluntati
obediens. Uso: eres un -, dceris ut ppulus
vel neurospastum; ppulus vel imagncula
es.
titerero, v. titiritero.
titeretada: futlitas, atis f. Sin: lvitas; ridcu-
lum.
titerista, v. titiritero.
titiritero: (persona que maneja los tteres)
neurospastorum vel pupulorum magister, agi-
tator, moderator, rector. Sin: neurospsticus
magister // (acrbata o artista circense) v.
equilibrista.
titubear: titubare. Sin: haesitare; dubitare;
labare; fluctuare nimo; incertum esse, in
dbio esse. Uso: - al hablar, balbucir, que-
darse cortado, offensare.
titulacin: titultio, onis f.
titulado: cui ttulus est. Sin: qui, quae, quod
inscrbitur. Uso: el libro - , liber qui inscr-
bitur, liber cui ttulus vel index est ; la re-
vista - Vox Latina, peridici commentrii,
quibus est index Vox Latina.
titular: (dicho del que ocupa un cargo te-
niendo el ttulo o nombramiento correspon-
diente) titularis, e. Sin: legtimus. Uso:
cannigos, obispos -, cannici, epscopi titu-
lares // sust titularis, is m. Sin: legtimus of-
fcio praepsitus vel legtima offcio
praepsita // (poner un ttulo) nomen ndere.
Sin: dare ndicem (libro vel commentrio, a
un libro o a una revista).
ttulo: (- de libro) inscrptio, onis f. Sin:
index, dcis mf. Uso: - de una comedia, de un
libro, de un captulo, fbulae, libri, cpitis
inscrptio // (diploma ministerial que acredita
oficialmente el coronamiento de una carrera
o profesin) diploma (-tis n) acadmicum;
ttulus acadmicus. Uso: - de doctor, doctoris
ttulus; - acadmicos reconocidos oficial-
mente, diplmata acadmica pblice gnita //
(documento que representa deuda pblica o
valor comercial) diploma nummrium. Sin:
ttulus (pecunirius); sngrapha (pecniae);
ttulus pblici censs. Uso: - al portador, di-
ploma nummrium possessori ratum; - nomi-
nativo al portador, diploma nummrium
nominativum // (calificativo de dignidad con-
cedido a una persona) nomen, mnis n. Sin:
ttulus. Uso: el - de rey, regis vel rgium
nomen; le dieron el - de rey, regem eum
appellaverunt; - de gloria, laus, laudis f;
glria; es un - de gloria para m, hoc laudi
est mihi.
tiza: creta, ae f. Sin: lapillus cretceus. Uso:
agarra la -!, sume vel tolle cretam!
tlipsis: thlipsis, is f.
tmesis: tmesis, is f.
TNLA: exrcitus nationi Hibrniae liberan-
dae.
toalla: manutrgium, ii n. Sin: lnteum, linte-
amen; mantele, mantlium, mantile; mappa;
facitrgium (lienzo para secarse la cara).
Uso: - elctrica, mantele elctricum; - de
bao, gauspina (balneria); secarse las
manos con una -, lnteo extrgere sibi manus.
toallero: manutrgii vel lntei sustentculum.
toast: tosti quadra (-ae f).
toast
1062
toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofnus,
tofneus, tofcius, tofceus.
tobogn: (deslizadero artificial) delabcu-
lum, i n. Sin: delabculum; prolabculum; in-
clinatum delabculum.
tobera: os tubi.
toca: calvtica, ae f.
tocadiscos: discphonum sive -phnum, i n.
Sin: grammphonum sive -phnum; gram-
mophnium; machnula discos phonogrphi-
cos circmagens. Uso: - automtico porttil,
discphonum portbile automatrium vel au-
tmatum; - estereofnico, grammphonum
stereophnicum; - porttil, discphonum
porttile.
tocado: (arreglo personal, particularmente
de las mujeres) mundtia, ae f vel mundties,
i f. Sin: mundtiae, arum fpl; cultus (-us m)
crporis; crporis mundtia; crporis cultus
et ornatus (-us m). Uso: - femenino, cultus
mulebris; mundus mulerum; - demasiado
rebuscado, nmius sui cultus; mundtia ex-
quisita nimis; simple en su -, simplex mund-
tiis // (peinado y adorno de la cabeza, en las
mujeres) comae vel capillorum ornatus //
(aposento para el -) cella comatria. Sin: cul-
ts crporis cella; cella munditiarum; cella
mundtiis apta.
tocador: (mueble con espejo para el peinado
y aseo) mensa comatria. Sin: bacus, mensa
mundtiis apta // (aposento para el aseo) v.
tocado // (caja o estuche con objetos de -) v.
neceser // (persona que tae un instrumento
msico) - de instrumento msico de viento,
tbicen, cnis m; - de instrumento msico de
cuerdas, fdicen, cnis m; - de cuerno, crni-
cen, cnis m; v. tocar.
tocai: hungricum vinum.
tocar: - un instrumento, cnere con el abl del
instrumento, por ej, cornu cnere; - instru-
mentos msicos, instrumenta msica tractare;
- un instrumento msico de cuerdas, psllere
(usado absolutam); - un instrumento de per-
cusin, instrumentum msicum pulsare; - los
crtalos, las castauelas, crotalizare; - la
flauta, tbias inflare; fdibus vel tbi cnere //
(llamar, sonar) toca el telfono, sonat vel tin-
nit telephnum.
tocayo, v. homnimo.
tocinera: taberna porcina.
tocinero, v. salchichero.
tocino: (carne gorda del cerdo, y especial-
mente la salada) pinguis suis caro. Sin: pin-
gue (pinguis n) suillum; caro salita vel
siccata // (lardo) lardum vel lridum, i n.
tocologa: tocolgia sive -loga, ae f.
toclogo: toclogus, i m.
tocn: (parte del tronco que queda unida a
la raz cuando cortan un rbol) caudex, dcis
m.
todava: etiamnunc vel etiam nunc. Sin:
etiamnum (- al presente); etiamtum vel etiam
tum, etiam tunc (- en el pasado); adhuc (- al
presente o en el pasado) .
toga: (prenda principal exterior y de ceremo-
nia) toga, ae f. Sin: vestis iudiciria (- usada
por los magistrados y abogados); vestis pro-
fessria (- usada por los profesores univer-
sitarios en ciertas ceremonias).
togado: togatus, a, um.
Togo: Togum, i n.
toba
1063
togols: adj toganus, a, um // hab Togani,
orum mpl.
toilette: hacerse la -, v. arreglarse.
tolete: (esclamo) scalmus, i m.
tolemaico: ptolemicus, a, um.
tolerancia: tolerntia, ae f. Uso: - religiosa,
tolerntia religiosa.
tolueno: toluolum, i n.
toma: captus, us m. Sin: cptio; apprehnsio
vel prehnsio. Uso: - de aire, ductus (-us m)
ris; - de corriente, elctridis prehnsio; v.
interruptor; - de hbito, vesttio, onis f; rite
sumpta religiosa vestis; - de posesin de un
cargo o dignidad, mneris vel dignitatis pos-
sssio; - de tabaco, tabaci mica (-ae f); pulve-
rati tabaci mica; nicotiani plveris mica, - de
tierra, terrae captus // (Cinem, accin y
efecto de fotografiar o filmar) imprssio pho-
togrphica vel cinematogrphica.
tomacorriente, v. toma.
tomar: - en sus manos, in manus smere //
(beber) v. esta voz.
tomate: lycoprsicum, i n. Sin: solanum
lycoprsicum; lycoprsicum esculentum.
Uso: conserva de -, lycoprsici liquamen
(-mnis n) vel decoctum (-i n).
tomillo: thymus, i m; thymum, i n.
tominejo: todus, i m. Sin: anthphilus, i m.
tomismo: (como sistema filosfico) thomis-
mus, i m. Sin: Thomae Aquinatis doctrina;
Divi Aquinatis philosophandi rtio // (como
sistema filosfico continuado por los segui-
dores de Santo Toms) Aquinatis eiusque
sectatorum philosphia // (como escuela)
Thomae Aquinatis schola.
tomista: thomista, ae m. Sin: thomismi fau-
tor, sectator, studiosus; Aquinatis philos-
phiae sectator; qui Thomam Aquinatem
squitur.
tomstico: thomsticus, a, um. Sin: ex Tho-
mae Aquinatis doctrin.
tomo: volumen, mnis n. Sin: tomus, i m.
tomografa: tomogrphia sive -grapha, ae f.
Uso: - computada, tomogrphia computat-
ria.
tonada: cantilena, ae f.
tonalidad: tonlitas, atis f. Sin: (de colores)
colorum tonlitas; genus (-nris n) colorum,
colorum rtio; (de sonidos) sonorum rtio;
genus vocis vel vocum.
tonel: dlium, ii n. Sin: cupa, ae f; cadus, i
m. Uso: - capaz de 900 litros, dlium non-
gentorum hecatolitrorum capax; fabricante
de toneles, dolerius; v. cuba.
tonelada: tonna vel tunna, ae f. Sin: mille-
pndium, ii n; mille chil(i)orum pondus
(-dris n); mille chil(i)ogrammorum (vel
chil(i)ogrmmatum) pondus. Uso: nave de
120 -, navis centum viginti tonnarum; buque
de 30 mil -, navis triginta mllia pnderum
capiens; un peso de 45 mil toneladas, pondus
quadraginta quinque mlium tonnarum;
anualmente 10 millones de toneladas de mer-
cadera, quotannis decem miliones tonnarum
mrcium; varias - de acero, plures tonnae
chlybis.
tonelaje: onus, neris n. Sin: capcitas. Uso:
- de una nave, amphoratum, i n; navis onus
vel capcitas.
tonelaje
1064
tonelero: faber dolirius vel doliaris. Sin: cu-
prius; doliorum vel cuparum factor.
tonelito: dololum, i n.
tnico: (que recibe el tono o acento) tnicus,
a, um. Uso: acento -, accentus (-us m) tnicus
vel intentivus // (tonificante, reconstituyente)
rborans vel corrborans, antis. Sin: firmans
vel confirmans; ad vires reficiendas aptus //
sust medicamentum vel ptio corrborans.
tonificador: corrborans, antis. Sin: ref-
ciens; firmans; rcreans.
tono: (sonido) tonus, i m. Uso: claridad del -,
toni clritas; - mayor, vocis genus durum; -
menor, vocis genus molle // (colorido) color,
oris m. Uso: - suave, color levis // darse -, v.
importancia (darse -).
tonometra: tonomtria sive -metra, ae f.
tonmetro: tonmetrum, i n.
tonsila: tonsilla, ae f. Sin: fucium (vel inte-
rioris oris) glndula; v. amgdala.
tonsilar: tonsillaris, e. Sin: ad tonsillas spec-
tans.
tonsura: (accin y efecto de tonsurar) ton-
sura, ae f // (Rel , rito preparatorio que pre-
ceda a la recepcin de las antiguas rdenes
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porcin tonsurada de la cabeza) tonsura.
Sin: tonsura clericalis.
tonsurado: tonsus, a, um. Sin: sacr tonsur
insignitus; sacris initiatus.
tonsurar: (cortar el pelo o la lana) tondre
// (conferir la tonsura eclesistica) sacram
tonsuram licui tribere.
tontera: (calidad de tonto) stulttia, ae f.
Sin: fatitas // (dicho tonto) stulte dictum (-i
n).Uso: decir tonteras, ineptire; fatuari;
stulta dcere; effutire de liqua re; no se
puede decir una - mayor, nihil potest dici in-
slsius // (hecho tonto) stulte factum; res
stulta, inepta, insulsa; inptia, ae f (ms a
menudo en pl, inptiae, arum); en pl tambin
inepta, insulsa, stulta, orum. Uso: hacer ton-
teras, ineptire; inepta (vel insulsa, vel stulta)
fcere; stulte fcere; hacer muchas -, multa
stulte fcere; stulte se grere; hacer la - de
, stulte fcere quod (con el indic) // (fig,
nadera) res (rei f) nullus momenti; res le-
vssima // excl tonteras!, nugae!, gerrae!
tonto: stultus, a, um. Sin: stpidus, stlidus;
exsucus ; bardus; ftuus; tardus; hebes (-tis,
abl -ti); plmbeus. Uso: pobre -!, o exsu-
cum caput!
tontuelo: stultillus, a, um.
top: summum, i n.
topacio: chryslithus, i f; chryslithos, i mf.
topadora: automatrius chamulcus (foss-
rius). Sin: (automatrius) chamulcus foss-
rius; arietria (mchina); v. buldzer.
tope: (cada una de las piezas metlicas re-
dondas, colocadas en los extremos de los co-
ches de F. C.) tudes, dtis f.
tpico: (concerniente o relativo a determi-
nado lugar) tpicus, a, um. Sin: localis, e //
(Med, medicamento externo) tpicum medi-
camentum // (Ret, lugares comunes) tpica,
orum npl.
topless o top less: strphio carens (-entis).
topo: talpa, ae f // (coloq, persona de cortos
alcances que en todo yerra o se equivoca)
tonelero
1065
homo tardus // (fig, persona que, infiltrada
en una organizacin, acta al servicio de
otros) circumspectator sbdolus. Sin: vulga-
tor infidelis.
topografa: topogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: locorum vel regionum descrptio; loci
vel regionis descrptio (de una determinada
localidad o regin).
topogrficamente: topogrphice. Sin: quod
ad locorum (vel loci) descriptionem prtinet.
topogrfico: topogrphicus, a, um. Sin: ad
locorum (vel ad loci) descriptionem ttinens.
Uso: mapa -, mappa; forma vel tbula (topo-
grphica); locorum descrptio.
topgrafo: topgraphus, i m. Sin: topogr-
phiae cultor vel studiosus (el que profesa el
arte de la topografa); topogrphiae peritus
vel callens (el que tiene en ella especiales co-
nocimientos).
topologa: topolgia sive -loga, ae f.
topolgico: topolgicus, a, um.
toponimia: toponmia sive -nyma, ae f.
topnimo: topnymum, i n. Sin: loci nomen;
vocbulum topnymum.
toponomstica: toponomstica, ae f. Sin: to-
ponomstica doctrina, disciplina, scintia;
locorum nminum pervestigtio vel descrp-
tio.
top secret: secretssimus, a, um. Sin: mxime
reticendus.
tora: (libro de la ley de los judos) Thora, ae
f.
toracentesis: thoracntesis, is f. Sin: thoracis
(vel pctoris) perfortio vel terebrtio.
toracotoma: thoracotmia sive -toma, ae f.
torbellino: (remolino de viento) turbo, bnis
m // fig, - de asuntos, plurimarum rerum agi-
ttio; - de noticias, nuntiorum rumorumque
turba; - de opiniones, concitata opinionum
sries.
torcaz: palumbus, i m; palumbes vel
palumbis, is mf.
torcedura: distrtio, onis f. Sin: - en el pie,
pedis distrtio.
torcer: Autom cursum inflctere. Uso: - a (o
hacia) la derecha, ad dxteram cursum in-
flctere // torcerse el pie, pedem sibi detor-
qure. Sin: talum torqure.
torcida: (mecha de lmparas, candiles, ve-
lones) ellchnium, ii n. Sin: linamentum, i n
vel linamenta, orum npl; v. pabilo.
tordo: turdus, i m.
torero: taurmachus, i m. Sin: cum turo luc-
tator vel pugnator.
torio: thrium, ii n.
tormentario: tormentrius, a, um.
tornado: nimbus, i m. Sin: turbo, bnis m;
ventus nmius; tempestas; procella.
tornasol: helianthus, i m. Sin: solsequa, ae f;
solsquium; solago, gnis f; solaris herba, he-
liotrpion vel heliotrpium // Qum matria
violcea.
torneo: (fiesta guerrera usada antiguamente
y en que se combata a caballo) torneamen-
tum, i n. Sin: hastildium; certamen equestre;
torneo
1066
certamen quitum hastis concurrntium //
(fig, certamen, lucha) certamen, mnis n.
Uso: - por la Copa Davis, certamen ob
Pculum Davis; - Nacional de Ftbol,
Certamen Nationale Pedildii; - Nacional
de Tenis de Mesa, Certamen Nationale
Tenildii Mensalis; participar en un -, in
certamen descndere vel venire.
tornillo: retinculum, i n. Sin: cchlea vel
cclea, ae f; cochlola; cchlea verstilis;
clavus cochleatus. Uso: - micromtrico, c-
clea micromtrica; - de hierro, de madera,
cchlea frrea, lgnea.
torniquete: (dispositivo para que las
personas pasen de una en una)
apparatus (-us m) volbilis, verstilis,
versbilis.
torno: (armario giratorio, empotrado en
una pared y que sirve para pasar comida
de una habitacin a otra sin verse las per-
sonas que a cada lado estn) fruli cibrii.
Sin: fenestella cibria; volbile instrumen-
tum mensrium // (mquina de diversas
formas que sirve para trabajar cosas con
movimiento circular) mchina tornatria.
Sin: scamnum tornatrium. Uso: - elc-
trico, trebra elctrica; - de pedal, rota cal-
cbilis; - para hilar, trnulus, i m //
(torniquete) v. esta voz.
toronja: citrum paradisacum. Sin:
citrum decumanum; aurntium decuma-
num.
toronjo: citrus (-i f) paradisi. Sin: citrus de-
cumana.
torpedear: (atacar con torpedo o torpe-
dos) torpedinare. Sin: torpdinem vel silu-
rum (torpedines vel siluros; ignferam
torpdinem vel ignferas torpdines; ign-
ferum silurum vel ignferos siluros) icere,
iactare, mttere, iaculari, immttere, impn-
gere; torpdine vel siluro (torpednibus vel
siluris) verberare, perctere, vulnerare, in-
frngere, diffrngere, perfdere, direre.
Uso: - un buque, torpdinem vel silurum in
navem icere...; torpdine vel siluro navem
verberare... // (fig, remover de un cargo)
removre vel decere liquem mnere;
(privar de un cargo) munus licui
abrogare.
torpedero: adj torpedinrius, a, um // sust
torpedinria, ae f. Sin: ( nave o avin ar-
mados de torpedos) torpedinria (vel
ballistria) navis vel aronavis; navis vel
aronavis torpednibus (vel siluris)
instructa.
torpedo: (pez marino) torpedo, dnis f //
(mquina de guerra) torpedo, dnis f.
Sin: silurus, i m; ignfera (vel ignvoma,
vel incendiria) torpedo; gnifer (vel
ignvomus, vel incendirius) silurus;
tranans vel ignferum mssile; navfragum
iculum. Uso: hundir un buque con un -,
navem torpdine (vel siluro) mrgere,
demrgere, submrgere; lanzar un - contra
la nave enemiga, torpdinem vel silurum
in navem hstium icere, iactare...
(v. torpedear) // lancha -, navcula torpedi-
nria.
torpor: torpor, ris m. Sin: marcor, ris m;
torpor et marcor.
torre: turris, is f. Uso: - albarrana, propug-
nculum; - almenada, turris pinnata; turris
pinnis ornata; la - Eiffel, turris Eiffeliana;
Eiffel turris; - flanqueantes, turres expug-
natriae; - metlica, turris metllica; - de
amarre, retinculum; - del aeropuerto,
turris ariportuensis; - de atalaya, turris
inspectria, inspectionalis, speculatria; -
de Babel, turris Bablica; - de control, mo-
derationis sttio; gubernationis turris; - del
tornillo
1067
homenaje, turris fidelitatis; - de lanza-
miento, statumen (mnis n) misslibus
coniciendis; - de radio, turris radiophnica;
- de la televisin, turris radiotelevisfica;
- de transmisin, turris emissria //
(pieza del juego de ajedrez) turris, is f
(ac -im vel -em; abl -i vel -e).
torrefaccin: torrefctio, onis f. Sin: tosttio;
torrefaciendi ctio.
torta: placenta, ae f. Sin: libum, i n; scriblita,
ae f. Uso: - dulce, dulcirium; - de almen-
dras, scriblita amygdlina vel amygdlea; -
de arroz, placenta oryzae; - de castaas, pla-
centa castanearum; - de grosellas, ribesiria
torta; - de Miln, panettone, mediolanen-
sis placenta; panicellus natalcius; - de nata y
chocolate, placenta ex cremre lcteo et cho-
colata confecta.
tortera: clbanus, i m.
tortcolis: colli distrtio vel distrsio (-onis
f).
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; l-
ganum (-i n) ovrium; ovum mixtum, com-
mixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; lganum pullnis ovis
conflatum. Uso: - a la francesa, ova per-
mixta gllico more; - de espinacas, ova mixta
cum spinciis; - de papas, ova mixta cum so-
lani tubribus.
tortuga: testudo, dnis f. Uso: - marina, tes-
tudo marina vel martima.
tortura: (tormento) cruciatus, us m. Sin: tor-
mentum; cruciamentum; carnificina. Uso: las
penas de la -, tormentorum cruciatus; aplicar
la - a uno, admovere licui tormenta; aplicar
la - para hacer confesar algo a alguien, rem
tormentis querere ab liquo; extorqure li-
quid ab liquo tormentis; emplear la -, tor-
menta adhibere; hacer la investigacin judi-
ciaria con -, tormentis quaestionem habere;
abrpere (vel rpere) liquem ad quaestio-
nem; padecer la -, tormentis excruciari; ser
llevado a la -, ad tortrem (vel ad carnficem)
rapi; someter a -, liquem in cruciatum (vel in
tormenta) dare vel ddere // fig cruciatus, us
m. Sin: tormentum; magnus vel ingens dolor;
- corporales y mentales, tormenta crpori
mentive inflicta.
torturador: tortor, ris m. Sin: crnifex, fcis
m.
torturar: torqure. Sin: (tormentis) excru-
ciare; in cruciatum dare vel ddere. Uso:
hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excru-
ciare; excruciari; (nimo vel nimis) angi; af-
flictari.
torunda: turunda, ae f.
tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, -
convulsiva, pertussis; spstica vel prtinax
tussis.
tsigo, v. txico.
tostada: (pan tostado) crstulum, i n. Sin:
(placentae) crustum; crstulum fartum vel
condtum.
tostadero: (til o mquina para tostar) tost-
rium, ii n.
tostador: tostor, ris m. Sin: qui torret // (ins-
trumento para tostar) tostrium, ii n.
tostadora: tostrix, cis f. Sin: quae torret //
(instrumento para tostar) tostrium, ii n. Sin:
mchina torrefciens. Uso: - de caf, de pan,
cafi, panis tostrium.
tostadura, v. torrefaccin.
tostadura
1068
tostar: tostare. Sin: torrre; torrefcere;
subrere; ambrere.
total: adj totalis, e. Sin: totus; absolutus //
sust summa, ae f. Sin: tota summa. Uso: en -,
in summa.
totalidad: univrsitas, atis f. Sin: totum; ple-
nitudo. Uso: germen de -, universitatis ger-
men.
totalitario: (que incluye la totalidad de las
partes o atributos de algo) totalis, e. Sin: ab-
solutus; mnia complectens // (perteneciente
o relativo al totalitarismo) totalitrius, a, um.
Sin: dictatrius; mnia mderans; mnia ad
se vndicans; ad totalitarismum prtinens.
Uso: poltica -, poltica totalitria; rgimen -,
domintio; unus domintio; dominatus, us
m; dominatus unus; principatus, us m; sin-
gulare imprium; dictatura perptua.
totalitarismo: totalitarismus, i m. Sin: domi-
ntio; dominatus, us m; unus domintio vel
dominatus; tyrnnica potestas; tyrannis (-dis;
ac -dem vel -da) totalitarstica; absolutum
civitatis rgimen; effrenum absolutumque
imprium. Uso: - estatal, mnia in Civitatis
(vel rei pblicae) imprium (vel potestatem)
redacta; rei pblicae immdica potestas (vel
imprium infinitum); ejercer el - estatal, ple-
nssima absolutaque auctoritate Civitatem
(vel rem pblicam) grere vel administrare;
implantar el - estatal, mnia in Civitatis im-
prium redgere.
totalizacin: totaliztio, onis f. Sin: summae
totus confctio, subdctio; punctorum m-
nium computtio vel collctio; rtio calcula-
tria vel calculria.
totalizador: (que totaliza) computator, oris
m // (aparato que da el total de una serie de
operaciones) mchina (vel machnula) com-
putatrix vel calculatrix (-cis).
totalizar: totalizare. Sin: in unum mnia c-
gere vel redgere; omnes nmeros computare;
mnia puncta computare; in summam red-
gere vel collgere.
ttem: totem indecl.
totmico: totmicus, a, um. Sin: ad totemis-
mum ttinens.
totemismo: totemismus, i m. Sin: animlium
arborumque cultus (-us m) vel venertio.
tour: circitus, us m. Sin: circutio, onis f.
tour de force : mximus nisus. Sin: nmius
conatus; contntio vehementssima.
touring club: peregrinatorum sodalcium.
Sin: sodalcium peregrinntium oblectationis
caus; sodalcium peregrinntium viatorum.
tourne: (de msicos, cantores, actores) iter
(vel lustrtio, vel circumcrsio) musicorum,
cantorum, actorum scaenicorum.
tourniquet, v. torniquete.
toxicidad: toxcitas, atis f.
txico: adj txicus, a, um. Sin: vennifer; ve-
nenatus; veneno imbutus // sust txicon vel
txicum i n. Sin: venenum.
toxicologa: toxicolgia sive -loga, ae f. Sin:
de venenis doctrina, disciplina, scintia; ve-
nenorum doctrina; toxicorum vel venenorum
stdia.
toxicolgico: toxicolgicus, a, um. Sin: ad
toxicolgiam spectans.
toxiclogo: toxiclogus, i m. Sin: toxicorum
peritus; venenorum studiosus; toxicolgiae
peritus vel studiosus.
tostar
1069
toxicomana: toxicomnia sive -mana, ae f.
toxicmano: toxicmanes, is mf. Sin: toxi-
comnias, dis mf; toxicomni affectus.
toxina: toxinum, i n.
trabado: compctilis, e. Uso: vigas ntima-
mente -, compctiles trabes.
trabajado: laboratus vel elaboratus, a, um.
Sin: confectus; perfectus; tractatus; plasma-
tus.
trabajador: operrius, ii m. Sin: pifex, fcis
m; operator; en pl tambin operria (vel aer-
ria, vel proletria) plebs (plebis f). Uso: - au-
tnomo, operator liber; - estatal, operator
subiectus, vel rei pblicae obnxius; - indus-
trial, pifex machinali indstriae addictus; -
temporario, pifex temporrius; promover la
elevacin de los -, opficum (vel operario-
rum) dignitati conslere; v. obrero.
trabajadora: operatrix, icis f.
trabajar: operari. Sin: gere, pergere; f-
cere, effcere, perfcere. Uso: - al da, sngulis
diebus suam licui locare peram; diurna
mercede suam locare peram.
trabajito: negotolum, i n. Sin: opella; op-
rula; opsculum; leve opus; levis momenti
opus.
trabajo: opus, peris n; (duro) labor, oris m.
Uso: - agrcola, opus agrorum colendorum; -
artstico, artifcium, ii n; - autnomo, liber
labor; - cientfico y artstico, opus scientia-
rum et rtium; - ms cientfico y mejor orga-
nizado, labor magis ad scientiarum normas
redactus atque efficaciore ratione ordinatus; -
domsticos, labores domstici; - escolar, pen-
sum; - fastidioso, labor fastidiosus, opus fas-
tidiosum; - forzados, pera coactiva; -
industriales, pera (-um n) industrilia; - in-
telectual, opus mentis; - manual, pera fabri-
lis; en pl tambin fabrlia, ium npl; -, fatiga
mental, mentis labor; - en sentido objetivo,
significtio laboris modo obiectivo concepti;
un da de -, unus diei pera vel opus; divi-
sin del -, divsio laboris; lugar de -, locus
operatrius; ofrecer nuevos lugares de -,
novos locos operatrios praebere; mundo
del -, perum atque artificiorum orbis (-is m);
terminar el -, cessare ab pera.
trabar: (impedir el desarrollo de algo o el
desenvolvimiento de alguien) corcre. Sin:
coartare; repgula pnere licui; alicius li-
bertatem constrngere et implicare.
trabilla: (tira de tela que sujeta el cinturn
del pantaln o de la falda) fascola, ae f. Sin:
tenia; cngulum; cinctura.
traccin: trctio, onis f. Sin: tractus, us m;
vhere, trhere. Uso: - animal, vctio quadr-
pedum; de - animal, iumenti (vel iumento-
rum) vi vel motu; de - elctrica, ex elctride
motus; elctrica vi vel elctride motu; mqui-
nas de -, tractriae mchinae; tractrium
genus (-nris n) machinarum.
tracoma: trachoma, tis n. Sin: coniunctivitis
(-dis f) granulosa vel aegptica; oculorum
membranarum aspritas vel aspritudo; oculo-
rum membranarum infltio vel inflammtio.
tractor: tractrium, ii n; tractrum, i n Sin:
mchina tractria; autmatum vel autmaton
tractrium; agricolare autmatum. Uso: -
para remolcar arados, tractrium autmaton
aratrium; - para arar, machinale aratrum;
aratrum automatrium, automatrium, trac-
trium.
tradicin: tradtio, onis f. Sin: fama; opnio;
mos maiorum; maiorum consuetudo vel
institutum; monumenta. Uso: una antigua -, ac-
tradicin
1070
cepta antquitus opnio; antiguas -, vtera
monumenta virorum; - apostlica, tradtio
apostlica; - cristiana, tradtio christiana; -
eclesistica, tradtio ecclesistica; - escritas,
litterarum monumenta; quae in ltteris
exstant; - escrita y oral, ltterae ac memria;
- fabulosas, mticas, vterum fbulae; fictae
vterum fbulae; - histricas, monumenta
rerum gestarum; - lingstica, loquendi con-
suetudo; las - nacionales, nostrae civitatis
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hmi-
num; sermo; hminum sermo; fama et sermo
hminum; - paganas, thnicae vetustatis mo-
numenta; - popular, opnio vulgi // segn la
-, ex (vel de) more; in morem; ut hminum
fama est; segn las - de los mayores, more
maiorum; more institutoque maiorum; custo-
diar la -, maiorum instituta turi; investigar
las antiguas -, vtera scrutari; juzgarlo todo
segn la -, mnia maiorum institutis iudicare.
tradicional: (que se transmite por tradicin)
translatcius, a, um. Sin: trditus; receptus;
usu receptus; antquitus trditus; a mairibus
trditus. Uso: las costumbres y las institucio-
nes -, mores atque instituta maiorum; doc-
trina -, doctrina translatcia; educacin -,
ptrius mos et disciplina; instituciones - , v-
tera et trdita instituta; modo - de pronun-
ciar, modus pronuntiandi translatcius;
opiniones -, opiniones quas a mairibus acc-
pimus (de liqua re); vestido blanco -, trans-
latcia vestis alba; ser -, esse in more
maiorum // (acostumbrado) slitus, a, um.
Sin: consuetus; usitatus; antquitus iam usita-
tus.
tradicionalismo: traditionalismus, i m. Sin:
traditionis amor, observntia, stdium; prisci
moris observntia; moris translatcii stdium
// Teol errnea doctrina de ecclesistica tradi-
tione.
tradicionalista: sust traditionalista, ae mf.
Sin: moris translatcii fautor; moris maiorum
imitator // Teol traditionalismi sectator vel
fautor // adj traditionis dligens vel tenax,
cis; moris translatcii studiosus; antiqui
moris rtinens; ad moris translatcii stdium
prtinens. Uso: tener una orientacin -, in eis
quae trdita sunt, perseverare.
tradicionalmente: (segn la costumbre)
more; de more; ex more; in morem; ex insti-
tuto; trdito more; iuxta traditionem; (como
es, era o fue costumbre) ut mos est (vel erat,
vel fuit); (segn la costumbre de los antepa-
sados) maiorum more; more institutoque
maiorum.
traduccin: transltio, onis f. Sin: convrsio;
vrsio; interprettio. Uso: - italiana, interpre-
ttio itlica; - literal, interprettio ad verbum
facta; - al latn, in latinum (ex liqua lingua)
convrsio; - del latn, ex lingua latina convr-
sio; mala - de un libro, liber male conversus;
- simultnea, vrsio vel transltio simultnea;
simultnea interprettio; interprettio lico
(vel llico) facta; convrsio eodem tmpore
prolata; vrsio, quae simul fit; aparato de -
inmediata, apparatus translationis lico fa-
ciendae; no hacer una - literal, non verbum
pro verbo rddere.
traducir: (verter de una lengua a otra) vr-
tere vel convrtere. Sin: transferre. Uso: - a
Platn, Platonem vrtere; - de Platn, a Pla-
tone vrtere; - al alemn, al latn, germnice,
latine rddere; - brbaramente, brbare vr-
tere; - del griego al latn, e (vel ex) graeco
(vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vrtere vel con-
vrtere; - literalmente, a la letra, al pie de la
letra, palabra por palabra, verbum e verbo
exprmere, pro verbo verbum rddere; li-
quid ad verbum exprmere; liquid ttidem
verbis transferre; - literalmente del ingls al
latn, latine verbum pro verbo ex anglico rd-
dere; latin lingu verbum e verbo ex anglica
rddere; latino sermone ex anglico verbum e
tradicional
1071
verbo exprmere; eso sera - literalmente, id
verbum esset ex verbo; - algo conforme al
sentido, liquid interpretari; traducir algo,
segn el sentido, del francs al espaol, e
francogallico liquid hispane interpretari //
(represenar, expresar) explicare. Sin: aperire.
Uso: - en palabras su opinin, sententiam
suam aptis verbis explicare vel aperire, - en
hechos su compasin, misericrdiam suam
rebus ipsis xsequi.
traductor: translator, oris m. Sin: interpres,
tis mf, translatista, ae m. Uso: - de un libro,
libri interpres.
trfico: (accin de traficar) mercatus, us m.
Sin: merctio; mercatura; commrcium. Uso:
- de esclavos, mercatus servorum; servorum
nundintio, negotitio, mercatura; venalici-
ria, ae f; negotitio venaliciria; hacer - de
esclavos, servorum mercaturam fcere; vena-
liciriam exercere; - de mujeres, mercatus
mulerum // (trnsito, circulacin de vehcu-
los) commeatus, us m. Sin: autoraedarum fre-
quntia; trnsitus viarum. Uso: - areo, res
arivehiculria; - comercial, commeatus
commercialis; - ferroviario, commeatus in
viis frreis; - fluvial, martimo, fluvialis, ma-
rtimus commeatus; - urbano, urbanus com-
meatus; - vertiginoso, turbneus motus; - vial,
viarum frequntia vel trnsitus; viae pblicae
commeatus; - de punta, affluntia vehiculo-
rum; intensidad del -, frequntia commeatio-
nis; calle congestionada por el -, via referta
mchinis; via crribus oppleta.
tragacuras: sacerdotum osor (-oris m). Sin:
religionis osor; homo sacerdotes perosus;
homo religionem perosus.
tragaldabas, v. glotn.
tragaluz: fenestra superna. Sin: tecti fe-
nestella.
tragamonedas: autmatum lusrium. Sin:
(automtica vel autmata) mchina erogat-
ria.
tragantona: (comilona) ingurgittio, onis f.
Sin: comstio larga, copiosa, abundans // (ac-
cin de tragar) glutttio vel gluttio, onis f.
Sin: haustus, us m; devortio.
tragaperras, v. tragamonedas.
tragar: (comer velozmente) vorare vel devo-
rare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
tierra o de las aguas: abismar lo que est en
su superficie) sorbre, absorbre, exsorbre.
Sin: haurire; absmere // (soportar o disimu-
lar algo muy desagradable) pati. Sin: tole-
rare; devorare. Uso: - injurias, inirias pati;
probra tolerare; - las lgrimas, los gemidos,
devorare lcrimas, gmitus.
tragedia: (drama o gnero trgico) trage-
dia, ae f. Sin: fbula trgica. Uso: componer,
escribir tragedias, tragedias fcere vel scr-
bere; representar una -, tragediam gere //
(Fs, acontecimiento funesto) calmitas, atis
f. Sin: res (rei f) atrox, msera, miserbilis;
horrenda res.
trgico: (perteneciente o relativo a la trage-
dia) trgicus, a, um // (autor de tragedias)
trgicus, i m. Sin: tragoediarum scriptor //
(actor que representa papeles trgicos) v.
actor.
tragicomedia: (obra dramtica con rasgos
de comedia y de tragedia) tragicomedia, ae
f. Uso: - medievales o barrocas, tragicome-
diae medievales vel barocae; autor de tragi-
comedias, tragicomoediarum scriptor // (fig,
suceso que mueve a risa y piedad al mismo
tiempo) res (rei f) ridcula eademque mise-
randa. Sin: res msera eademque ridcula.
tragicmico: (perteneciente o relativo a la
tragicmico
1072
tragicomedia) tragicomediae (gen). Sin: ad
tragicomediam ttinens // (que es a la vez
trgico y cmico) tragicmicus, a, um. Sin:
lpidus ac trgicus; trgico et cmico mixtus;
ridculus idemque miserandus. Uso: estilo -,
lpidum ac trgicum (vel trgicum et cmi-
cum) scribendi genus // (jocoserio) iocosus
idemque srius. Uso: estilo -, iocosum idem-
que srium scribendi genus; ioco serioque
mixtum scribendi genus.
trago: (porcin de un lquido que se bebe de
una vez) haustus, us m. Uso: un - de agua,
haustus aquae // (prominencia de la oreja, de-
lante del conducto auditivo) tragus vel tragos,
i m. Sin: antca aurculae lacnia.
triler: (casa rodante) aedcula subrotata.
tralla: (cuerda o correa) capistrum, i n. Sin:
caninum retinculum, frenum, lorum; cpula;
corrgia cani ducendo.
training, v. entrenamiento.
trait dunion: interductus, us m. Sin: inter-
ductus linearis // fig vnculum, i n. Sin: liga-
mentum.
traje: vestis, is f. Sin: vestitus, us m.; vesti-
mentum; indumentum; amictus, hbitus, us
m. Uso: - a la medida, vestis ex crporis
mensura confecta; vestis ad crporis formam
confecta; - civil, vestis civilis; - clerical, ecle-
sistico, religioso, hbitus clericalis, eccle-
sisticus, religiosus; - espacial, vestis
astronutica; - laical, militar, hbitus laicalis,
militaris; - nuevo, cataclista, ae f; - ordinario,
hbitus consuetudinrius; - de bao, sublig-
culum; sbligar, ris n; vestis balneria vel
balnearis; - de boda, vestis nuptialis; - de
casa, v. pijama; - de ceremonia, de etiqueta,
de gala, hbitus sollemnis; - de dormir, ves-
tis nocturna; - de luto, fnebris vel lgubris
amictus (-us m); hbitus lgubris; - de mec-
nico, v. mono; - de mujer, hbitus mulebris;
- de novia, sponsalis vestis; - de sociedad, h-
bitus forensis; - de varn, hbitus virilis.
tramitacin: petitionis cursus (-us m).
trmite: (diligencia) res, rei f. Sin: causa; ne-
gtium; conslium. Uso: - ocultos, clandes-
tina conslia; - judiciarios, negtia fornsia;
ocuparse de un -, in negtio versari; rem trac-
tare vel pertractare.
trampa: (artificio de caza) lqueus, i m (=
lazo); fvea, ae f (= hoyo, foso); pdica, ae f
(= lazo para trabar los pies). Uso: - para
aves, transenna, ae f ; decpula, ae f; decpu-
lum; - para jabales y otras fieras, plaga, ae
f vel plagae, arum fpl; - para ratones, v. rato-
nera // fig lqueus, i m. Sin: insdia, ae f vel
insdiae, arum fpl; plaga vel plagae; tran-
senna, ae f; tendculae, arum fpl; fraus; dolus;
fraudulntia; caer en la -, in lqueum (vel in
insdias) cdere vel incdere; in plagam (vel
in plagas) cdere; tender una - a uno, licui
insidiari; licui tndere plagas; insdias licui
parare, fcere, tndere, strere, instrere, p-
nere, appnere, adhibere; quien usa de tram-
pas para engaar a otro, insidiator;
fraudator; homo fallax, fraudulentus, dolosus
// (portauela de pantaln) (bracarum) lac-
nia.
trampear: - en el juego, in lusu fraudare.
trampista, v. estafador.
trampoln: suggestus, us m. Sin: pedana;
desultrium; suggestus desultrius; tbula
desultria.
tramposo, v. estafador.
trance: discrimen, mnis n. Sin: perculum;
casus, us m, rerum discrimen; rerum angs-
tiae. Uso: a todo -, audacter; omni timore p-
trago
1073
sito, audaci nimo; en el ltimo -, ltimo
vitae discrmine // (estado en que un mdium
manifiesta fenmenos paranormales) sopor
mdii prprius.
transaccin: transctio, onis f. Sin: compos-
tio.
transatlntico: adj transatlnticus, a, um.
Sin: transocenicus; trans Atlnticum oca-
num psitus // sust transatlnticum, i n (na-
vgium). Sin: transocenica vel transocenia
(navis); navis transatlntica vel transoce-
nica; navgium transatlnticum, transoceni-
cum, transocenium; navis oceanensis; navis
ocanum traciens, transnvigans, trnsme-
ans; navis quae ocanum transit.
transbordador: (barco) navis vectria vel
traiectria. Uso: - espacial, spatiale vehcu-
lum recprocum; aronavis sideralis circm-
volans.
transbordar: transire. Uso: - de un tren a
otro, in liud tramen transire vel transcn-
dere.
transcendental: transcendentalis, e. Sin: me-
taphsicus; rerum naturam transcendens; hu-
manae mentis captum transcendens vel
exsperans; qui (quae, quod) rerum naturam
transcendit; qui (quae, quod) naturam hmi-
num transcendit; qui (quae, quod) supra h-
minum naturam est ; rerum naturam ipsasque
mentes excedens ; qui (quae, quod) naturae
fines sperat // fig exmius, a, um. Sin: egr-
gius; excelsus; praecpuus.
transcontinental: transcontinentalis, e.
transcribir: transcrbere. Sin: exscrbere;
transferre; descrbere; referre. Uso: - con m-
quina, machnul exscrbere; - palabra por
palabra, ttidem exscrbere verbis; - pasajes
de una obra, peris locos exscrbere.
transcripcin: transcrptio, onis f. Sin: rel-
tio; transltio; exemplar, aris n; exemplum.
Uso: - de un escrito, transcrptio scripturae.
transcriptor, ra : transcriptor, oris m; trans-
criptrix, icis f. Sin: exscriptor; translator;
scriptor librrius; qui transcribit.
transductor: (entidad biolgica) transductor,
oris m // (dispositivo) transductrium, ii n.
transente: (que transita o pasa por un
lugar) viator, oris m; viatrix, icis f; en pl tam-
bin praeterentes vel transentes, ium mpl
// (que est de paso, que no reside sino tran-
sitoriamente en un sitio) adj trnsiens, entis;
sust hospes, ptis m; hspita, ae f. Sin: d-
vena, ae mf // (de duracin limitada) transit-
rius, a, um. Sin: temporneus; temporrius.
transexual: transexualis, e.
transexualidad: transexulitas, atis f. Sin:
transexualitatis vtium.
transexualismo, v. transexualidad.
transfer: transvctio, onis f. Sin: transfern-
tia; v. transfert.
transferencia: transltio, onis f. Sin: traic-
tio; transmssio; transmigrtio // (operacin
bancaria) circutio argentria. Sin: rtio ar-
gentria. Uso: - de fondos, transltio pecunia-
rum ad liquem; hacer transferencias de
fondos, transcrbere vel transferre pecnias
ad liquem, vel ad liquid.
transferible: translativus, a, um. Sin: ad
translationem aptus.
transferir: transferre. Sin: tradcere, trans-
mttere; mutare (sedem, civitatem). Uso: -
una suma de dinero a bancos extranjeros, pe-
cniae summam ad argentrias extrneas
transferir
1074
transferre.
transfert: affectionum transltio.
transfiguracin: (accin de transfigurar)
transfigurtio, onis f. Sin: transformtio; con-
vrsio; figurae vel formae muttio // (la de
Jesucristo en el monte Tabor) transfigurtio,
onis f.
transfigurar: transfigurare. Sin: transfor-
mare; in liam figuram mutare, vrtere, con-
vrtere; figuram mutare licui //
transfigurarse: transfigurari. Sin: mutari; fi-
guram (vel formam, vel mores) mutare.
transformador: adj transformatrius, a, um.
Uso: planta -, sttio transformatria // Electr
transformatrium, ii n. Sin: mechanma
transformatrium; directrium (flunti).
transformar: transformare. Sin: transfigu-
rare; mutare; vrtere; convrtere.
transformismo: transformismus, i m. Sin:
evolutionismus; darvinismus; darviniana
doctrina; selctio naturalis.
transformista: transformista, ae mf. Sin:
transformismi fautor, sectator, professor.
transfusin: transfsio, onis f. Sin: transms-
sio; transltio // Med transfsio, onis f. Sin:
snguinis transfsio; alterus snguinis im-
mssio.
transigir: transgere. Sin: compnere; con-
venire; pacisci; transactionem fcere. Uso: -
en (o sobre) la integridad de la fe, de integri-
tate fidei quidquam detrhere.
transistor: (artificio electrnico) transist-
rium, ii n. Sin: transistrum // (aparato de
radio) radolum, i n. Sin: machnula radio-
phnica; radiophnulum portbile; radioph-
num transistoriale; instrumentum transisto-
rianum.
transistorizado: transistorialis, e.
transitable: prvius, a, um. Sin: mebilis, e;
commebilis, permebilis. Uso: - por vehcu-
los, rotbilis, e; vehculis prvius; camino -,
iter crribus prvium; via crribus prvia.
trnsito: trnsitus, us m. Sin: transtio; com-
meatus, us m. Uso: - areo, res arovehicu-
lria; commeatus arius; aria frequntia,
celebrtio, celbritas; - ferroviario, commea-
tus ferrivirius; commeatus sive commetio
trminum ferriviariorum; - peatonal, pditum
commeatus; - urbano, commeatus urbanus; -
vial, viarum celbritas, frequntia, trnsitus;
el - de los vehculos, vehiculorum commea-
tus; de -, transitrius; impedir el -, trnsitum
alicius arcere vel prohibere // (Rel, paso a
mejor vida) trnsitus ad Deum.
transitorio: brevis, e (breve); fluxus (inesta-
ble); caducus (caduco); fugax (fugaz), vlu-
cer, cris, cre (fugitivo, pasajero); frgilis
(frgil). Uso: bienes -, bona fluxa vel caduca;
esperanza -, spes caduca; fortuna, fama -, v-
lucris fortuna, fama; gloria -, fluxa glria.
Transjordania: Transiordnia, ae f.
translacin, v. traslacin.
transliteracin: translittertio, onis f.
transliterar: translitterare. Sin: litterarum
elementa transferre.
transmarino: transmarinus, a, um. Uso: pa-
ses -, de ultramar, transmarinae regiones;
transmarina, orum npl.
transmisibilidad: transmissiblitas, atis f.
transfert
1075
transmisible: transmissbilis, e. Sin: trans-
mssilis, e.
transmisin: transmssio, onis f. Sin: ems-
sio; transltio; tradtio; propagtio. Uso: - es-
tereofnica, transmssio stereophnica; -
mecnica, radial, telegrfica, telefnica, te-
levisiva, transmssio mechnica, radioph-
nica, telegrphica, telephnica, televisiva vel
televisualis; - radial, emssio vel transmssio
radiophnica; radiophnica recittio; radio-
phnica vocis (vel sonorum) transmssio, dif-
fsio, propagtio; - televisiva, televisfica
emssio vel exhibtio; transmssio telehor-
mica; televisfica vocis (vel sonorum) trans-
missio; - televisiva en colores, televisfica
transmissio (vel emssio) multcolor, multi-
coloris, multicolora, multicolria // - de las
imgenes, transmssio imginum; - en espe-
ranto, en latn, emssio esperntica, latina;
transmisiones por Internet, emissiones inte-
rretiales; calidad de las -, qulitas emissio-
num; dirigir una - televisiva, televisficam
emissionem moderari; las - de esta estacin
se realizan en la frecuencia de 800 khz, trans-
missiones huius stationis frequnti 800 khz
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec impl-
sio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concaten-
tio, onis f.
transmisor: adj transmissrius, a, um. Sin:
transmissivus; emissrius // sust transmiss-
rium, ii n. Sin: emissrium; instrumentum
transmissrium vel emissrium; mechanma
transmissrium; apparatus transmissorius.
Uso: - de radio, de televisin, emissrium ra-
diophnicum, televisuale.
transmisor-receptor, instrumentum emiss-
rium et acceptrium.
transmitir: transmttere vel emttere. Uso: -
en ondas cortas, en ondas medias o norma-
les, en ondas largas, en ondas supercortas,
(in) undis brvibus, (in) undis mdiis, (in)
undis longis, (in) undis superbrvibus emt-
tere vel vulgare; - por radio, liquid radio-
phnice transmttere, emttere, diffndere; -
por televisin, liquid per televisionem trans-
mttere; liquid telehormatis (vel telehora-
sis) ope transmttere, dere, propnere;
liquid televisficis undis transmttere.
transmutacin: transmuttio, onis f. Sin:
commuttio, permuttio; transformtio;
transfigurtio; convrsio. Uso: - consonn-
tica, muttio consonntica.
transnacional: adj transnationalis, e. Uso:
empresa -, socetas transnationalis // (sust,
multinacional) v. esta voz.
transocenico: transocenicus, a, um.
transparencia: perlucditas vel pellucditas,
atis f. Uso: - de estilo, candor, oris m; - del
vidrio, perlucditas vitri.
transparente: perlcidus vel pellcidus, a,
um. Sin: perlcens vel pellcens, entis; trans-
lcidus; perspcuus, lquidus (= lmpido).
Uso: aguas -, aquae perspcuae; atmsfera -,
lquidus ar; cristal -, translcidus crystallus;
vidrio -, vitrum perlcidum // fig perlcens,
entis. Sin: perspcuus; translcidus. Uso: es-
tilo -, perlcens ortio; ser -, perlucre; pers-
pcuum esse.
transpiracin: transpirtio, onis f. Sin:
perspirtio, onis f. Uso: - cutnea, perspirtio
cutnea.
transportable: vectbilis, e.
transportador: (mozo de cordel) v. changa-
dor // - areo, v. telefrico.
transportar: transportare. Sin: transvhere;
transferre. Uso: accin de ser transportado
en un vehculo, vecttio, onis f (ad + ac); el
transportar
1076
que transporta, advector, oris m // (cambiar
el tono de una composicin) (in liud vocis
genus) transpnere.
transporte: (accin y efecto de transportar
o transportarse) transporttio, onis f. Sin:
vecttio; transltio; vctio vel transvctio; res
vectria; commeatus, us m. Uso: - areo,
aria vctio; - colectivo, communis transvc-
tio; - experimental, vecttio experimentalis;
- ferroviario, vecttio ferriviria; - pblico,
pblica vecttio; commeatus pblicus, com-
meatus vehicularis pblicus, - de dinero,
nummorum vecttio, transvecttio, transpor-
ttio; en bancos y agencias de crdito, per-
sona encargada del - de dinero lquido,
nummorum gestator, vector, transvector,
transportator; - de mercancas, transporttio
mrcium; commeatus mercimonialis; - de
personas, communis transvctio hminum; -
a travs de un puente, vecttio trans pontem
// (medio de -) vectura, ae f. Sin: vectbulum
vel vectculum; commeats vehculum. Uso:
de -, vectrius; - areo, aria vectura; arium
vehculum, arovehculum; arvehes, is f; -
escolar, discipulorum laophrium; coenauto-
cinetum scholare; discipulorum autocinetum
laphorum; buque de -, onerria, ae f; navis
onerria vel vectria; carro de -, carrus vec-
trius // fig, - de alegra, gestientis nimi el-
tio volupturia; - de pasin, mpetus, us m,
fervor, oris m.
transubstanciacin o transustanciacin:
transubstantitio, onis f. Sin: cuisdam
substntiae in liam convrsio; in liam
substntiam (vel naturam) convrsio // Teol
transubstantitio. Sin: convrsio substantia-
rum panis et vini in Corpus et Snguinem
Iesu Christi.
transubstanciar o transustanciar : tran-
substantiare. Sin : in liam substntiam con-
vrtere ; substntiae conversionem fcere.
transvasar, v. trasegar.
transversal: transversus, a, um. Sin: obl-
quus.
transversalmente: transverse. Sin: oblque;
ex transverso; in oblquum.
Trans World Airlines (TWA) : socetas ap-
pellata Transvctio Aronutica trans orbem
terrae.
tranva: (ferrocarril establecido en una calle
o camino carretero) tranva, transva, tram-
va, ae f. Sin: ferrvia stratria. Uso: - areo,
transvia pnsilis; - subterrneo, tramvia sub-
terrnea; - urbano, interurbano, tranvia ur-
bana, interurbana; - a vapor, a electricidad,
tranvia vaporria, elctrica; lnea de -, tran-
viria lnea // (coche de -) currus tranvirius,
transvirius, tramvirius. Sin: currus trans-
virius elctricus; currus transvirius elctri-
cus urbanus vel oppidanus; tramviria raeda
elctrica; tramviria raeda elctrica urbana
vel oppidana; pblicus currus; pblicus
currus elctricus urbanus vel oppidanus; p-
blicum currculum; pblicum currculum
elctricum; pblicum currculum elctricum
urbanum vel oppidanum; electrivehela, ae f.
Uso: bajar del -, de transvirio curru descn-
dere; subir al -, currum tramvirium (vel
transviriam raedam) inscndere; tomar el -,
currum transvirium (vel tramvirium) s-
mere.
tranviario: (perteneciente o relativo a los
tranvas) tranvirius, transvirius, tramvi-
rius, a, um. Sin: ad pblicos currus elctricos
spectans. Uso: servicio -, servtium tranvi-
rium; taller -, officina tranviria // (persona
empleada en el servicio de tranvas) tranvi-
rius, transvirius, tramvirius, ii m. Sin: tran-
viae addictus; tramviriis crribus addictus
vel peram navans; pblici currus elctrici
minister.
transporte
1077
tranviero, v. tranviario.
Trapa: (localidad) Trappa, ae f // (monaste-
rio) Trappensis abbtia sive abbata. Sin:
trappnsium coenbium; cistercnsium refor-
matorum coenbium.
trapecio: Dep trapzium, ii n. Sin: petaurum,
i n.
trapecista: trapezistes, ae m. Sin: petaurista;
trapzii athleta.
trapense: adj trappensis, e // sust trappista,
ae m. Sin: trappnsis, is m; reformatorum cis-
tercnsium sodalis.
trapero: scrutrius, ii m. Sin: panniculrius.
trapiche: (molino que extrae el jugo de al-
gunos frutos como aceite o caa de azcar)
v. almazara.
trapo: (pedazo de tela viejo y roto) pannus, i
m. Uso: - de cocina, coquinrius vel coqui-
naris pannus // (velamen) vela, orum npl; ar-
mamenta, orum npl (los aparejos o equipo de
un barco). Uso: navegar a todo -, plenssimis
velis navigare; plenis velis cursum tenere;
plenis velis ferri // fig, a todo -, remis ventis-
que, remis velisque, velis remisque, velisque
remisque // fig, poner a uno como un -, li-
quem grviter increpare, compllere, corr-
pere, obiurgare // fig, soltar uno el - (echarse
a llorar), in lcrimas effundi; lcrimas cire;
(echarse a rer) effundi in cachinnos; cachin-
num tllere.
trquea: tracha vel tracha, ae f. Sin: artria;
traqueartria; artria spera; spirandi meatus,
us m; nimae canalis; trnsitus (-us m) spri-
ts; gtturis artria. Uso: vlvula de la -, tr-
cheae oprculum.
traqueal: traquialis, e. Sin: arteracus; tra-
chae, artriae, artriae sperae (gen); ad tra-
cheam (vel ad artriam, vel ad artriam spe-
ram) prtinens.
traquetis: trachitis vel trachetis, dis f. Sin:
trachae (vel artriae, vel artriae sperae) in-
flammtio vel infltio.
traqueotoma: tracheotmia sive -toma, ae
f. Sin: arteriotmia sive -toma; trcheae (vel
artriae, vel artriae sperae) sctio; trachae
incsio.
traquita: trachytes, is f; trachys, itis f.
trascendencia: transcendntia, ae f.
trascendental, v. transcendental.
trascendente: transcendens, entis. Sin: trans-
cendentalis, e; metaphsicus; humanam na-
turam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsperat. Uso: destino -, vita futura, quae
naturam exsperat; origen -, excellentssimus
origo.
trascribir, v. transcribir.
trascripcin, v. transcripcin.
trascriptor, v. transcriptor.
trasegar: (cambiar un lquido de vaso) in
liud vas (vel in lia vasa) tracere. Sin:
transfndere in liud vas (vel in lia vasa) y
simplem transfndere.
trasferible, v. transferible.
trasferir, v. transferir.
trasfiguracin, v. transfiguracin.
trasfigurar, v. transfigurar.
trasfigurar
1078
trasformador, v. transformador.
trasformar, v. transformar.
trasfusin, v. transfusin.
trasiego: transfsio, onis f. Sin: transltio;
diffsio. Uso: efectuar el - de algo, liquid in
liud vas (vel in lia vasa) transfndere vel
tracere.
traslacin: transltio, onis f. Sin: transvctio;
traictio. Uso: fiesta de la - de la Santa Casa
de Loreto, festum translationis Lauretanae
Doms.
trasladarse: domiclium immutare vel trans-
ferre. Sin: se conferre ad + ac.
traslado: - del domicilio, domiclii transl-
tio.
trasmisibilidad: v. transmisibilidad.
trasmisible, v. transmisible.
trasmisin, v. transmisin.
trasmitir, v. transmitir.
trasmutacin, v. transmutacin.
trasnacional, v. transnacional.
trasparencia, v. transparencia.
trasparente, v. transparente.
traspasar: (pasar adelante, hacia otra parte
o a otro lado) superare. Sin: trnsgredi; trans-
cndere // (transgredir o quebrantar un pre-
cepto) trnsgredi. Sin: violare; transcndere.
traspiracin, v. transpiracin.
trasplantable: transplantbilis, e.
trasplantacin, v. trasplante.
trasplantado: transplantatus, a, um. Sin:
transertus; translatus, transpsitus.
trasplantar: transplantare. Sin: transferre;
transrere; transpnere; libi consrere; rbo-
rem transferre.
trasplante: transltio, onis f // Med trans-
planttio, onis f. Uso: - de rganos, membro-
rum transplanttio, transltio, instio; - de un
rin, del corazn, renis, cordis transplant-
tio; realizar un - del corazn, cordis trans-
plantationem pergere vel fcere.
trasportable, v. transportable.
trasportar, v. transportar.
trasporte, v. transporte.
traspunte: depromptor, oris m. Sin: scaena-
rum moderator; prodendi in scaenam indi-
cator, monstrator; scaenae rector vel
superintentor; scaenae emissionis magister.
traspuntn: (asiento) sedculum, i n. Sin: se-
dcula; sllula; sllula plictilis.
trastejador: adj tegulrius, a, um // sust te-
gulrius, ii m.
trastero: (cuarto -) repositrium vel repos-
trium, ii n. Sin: receptculum; cella recn-
dita.
trastienda: intrior taberna. Sin: intrior ta-
bernae pars vel cella.
trasto: - viejos, scruta, orum npl.
trasvasar, v. trasegar.
trasformador
1079
trasversal, v. transversal.
trasvolar: transvolare. Sin: praetervolare;
transvolitare.
trata: commrcium, ii n. Uso: - de blancas,
commrcium puellarum albicolorum; - de es-
clavos, mancipiorum commrcium; - de ne-
gros esclavos, commrcium mancipiorum
nigricolorum; nigritarum mptio et vendtio.
tratadista: tractator, oris m. Sin: tracttuum
scriptor, auctor; commentationum vel com-
mentariorum scriptor.
tratado: (obra que trata de un determinado
argumento) liber, bri m (de liqua re). Sin:
commentrius; commenttio; commentrium
(alicius rei); commentrii, orum mpl // (di-
sertacin) disputtio, onis f (de liqua re).
Sin: ars, artis f vel artes, ium fpl (alicius rei).
Uso: - de retrica, ars dicendi; artes oratriae
vel rhtorum; - de teora militar, de disciplina
militari commentrii // (convenio) tractatus,
us m. Sin: foedus, dris n; pctio; pactum;
convntio; conventum; pactum conventum.
Uso: - internacional, tractatus internationalis;
- de alianza, foedus; - de Kyoto, tractatus
kyotensis; respeto de los -, fides federum;
hacer, celebrar un -, foedus ferire; cum li-
quo pactionem fcere, inire; cum liquo foe-
dus fcere, pacisci, cere, ferire; renovar un -,
foedus renovare; romper, violar un -, foedus
frngere, rmpere, violare; suscribir un -,
tracttui subscrbere; con arreglo a los trmi-
nos del -, ex federe; contra la condicin del
-, adversus condicionem federis.
tratamiento: (sistema de curacin) therapa,
ae f; theraputice, es f. Sin: cura, curtio;
tracttio. Uso: - auxiliar, therapa auxiliaris;
- econmico, solvendae mercedis rationes;
igual -, aequalis tracttio; - medicinal, medi-
cinalis tracttio; - mdico, tracttio mdica
vel mdici; - preventivo, praehbitae morbi
curationes; praemunientes morbi curationes;
- contra el dolor, rationes antidolorficae.
tratativa: negotitio, onis f. Sin: tractatus, us
m; negtium; ctio; colloctio; collquium;
consulttio. Uso: reanudar las - sobre el pro-
grama atmico, consultationes de progrm-
mate atmico terum suscpere, vel dnuo
institere.
trauma: trauma, tis n. Sin: vulnus, nris n.
Uso: - pequeo, vulnsculum; - psquico,
trauma pschicum; commtio (nimi); per-
turbtio; vhemens nimi turbtio.
traumtico: traumticus, a, um. Sin: vulne-
rrius; vlneris (gen).
traumatismo: trauma, tis n. Sin: lesio; vul-
nertio.
traumatizar: Med trumate affcere // Psicol
vehementer perturbare.
traumatologa: traumatolgia sive -loga, ae
f. Sin: vlnerum mdica disciplina.
traumatolgico: traumatolgicus, a, um.
Sin: ad trumata ttinens.
traumatlogo: traumatlogus, i m. Sin: trau-
matolgiae cultor vel peritus.
traveln: (Cinem, desplazamiento de la c-
mara tomavistas sobre el suelo) cinematogr-
phicae (vel televisficae) mchinae motus
(- us m).
traveller s cheque : mandatum nummrium
periegticum.
travesa : (camino transversal) iter transver-
sum. Sin: via transversa. // (distancia entre
dos puntos de tierra o de mar) sptium, ii n
// (viaje por mar) traictio, onis f. Sin: traiec-
travesa
1080
tus vel transmissus, us m. Sin: transmssio;
transvctio; praetervctio; transgrssio; navi-
gtio. Uso: - de Francia a Inglaterra, traic-
tio ex Gllia in Britnniam; hacer una -,
transfretare o simplem navigare; hemos
hecho una magnfica -, bellssime navigvi-
mus.
travesti o travest: vir mulebri veste indutus
vel tectus. Sin: mulebri vestitu vir.
travestido: (disfrazado o encubierto) v. dis-
frazado // (travesti) v. esta voz.
travestir: vestem alterus sexus licui ind-
ere.
travestismo: consuetudo alterus sexus ves-
tes induendi.
travestista, v. travesti.
travesura: (accin reprensible) erratum, i n.
Sin: error; licntius factum; mprobe (vel in-
considerate, vel inconsulte) factum; mpro-
bum fcinus (-nris n); mpudens licntia //
(culpa leve) ignoscendum peccatum. Uso:
travesura de juventud, iuvenile erratum; iu-
ventutis (vel iuvenilis aetatis) erratum; iuve-
nilis licntia; la suya es solo una -, lviter
tantum peccavit.
traviesa: (madero de la va frrea para asen-
tar los rieles) transtrum, i n. Sin: tignum
transversrium.
travieso: imprbulus, a, um; v. pilluelo.
trayectoria: traiectria, ae f.
trazar: delineare. Sin: adumbrare; designare;
descrbere; deformare.
trbedes: tripus, pdis m.
trbol: triflium, ii n.
trecentista: trecentista, ae mf. Sin: trecenti
scriptor; escritor, poeta, pintor -, seculi XIV
(sive quarti dcimi seculi) scriptor, pota,
pictor.
trecho: - de camino, viae tractus (-us m).
tregua: (suspensin de hostilidades) indtiae
(-arum fpl). Uso: concertar una -, indtias
pacisci; romper la -, indtias tllere, dir-
mere, slvere // (intermisin, descanso) in-
termssio, onis f. Sin: cesstio. Uso: sin -,
sine intermissione; trabajar sin -, opus non
intermttere.
trekking: longae excursiones pedestres vo-
lupturiae.
trementina: terebnthina vel terebntina, ae
f. Sin: terebnthina rsina.
tren: tramen, mnis n. Sin: tramen ferrivi-
rium vel ferrovirium; ferrivirium agmen
(-mnis n); agmen vel tractus (-us m)
crruum; hamaxstichus, i m. Uso: - acelerado,
tramen (vel crruum agmen) acceleratum;
amaxstichus acceleratus; - blindado, tramen
loricatum vel cataphractum; - carguero o de
carga, tramen onerrium; tramen mrcium; -
comn, tramen commune; - correo, tramen
tabellrium; - cremallera, tramen denticula-
tum; - directo, tramen directum, clere,
velox, rpidum, citatum; - expreso o rpido,
tramen directssimum, celrrimum, velocs-
simum, rapidssimum, citatssimum; - elc-
trico, tramen elctricum; tramen elctrica vi
motum; crruum agmen elctride actum, vel
elctrica vi permotum; - especial, tramen
speciale; - experimental, tramen experimen-
tale; - internacional, tramen internationale;
tramen inter nationes vel inter gentes, tramen
quod plures gentes circumit; - interurbano n
945, tramen interurbanum nmero nongent-
travesti
1081
simo quadragsimo quinto; - ligero, tramen
citatum; - militar, tramen militare; - mixto, -
carreta, tramen mixtum; tramen homnibus
mercibusque vehendis; - mnibus, tramen
mnibus; - subterrneo, metropolitano, ferr-
via subterrnea, inferna; - suburbano, ferrvia
civitatensis, rbica; - a vapor, tramen vapo-
rrium; tramen vaporis vi motum; crruum
agmen vaporatae aquae impulsu permotum; -
de alta velocidad, tramen perquam clere vel
velox, superclere, supercitatum; tramen
magnae velocitatis vel velocitatis exmiae; -
de pasajeros, tramen personarum vel hmi-
num; tramen epibticum; tramen homnibus
vehendis // bajar del -, e (vel de) trmine des-
cndere; ir, viajar en -, trmine vehi; vectari
trmine; iter trmine fcere; vi ferrat iter
fcere; vi frre ire; llegar en -, trmine ad-
venire; perder el -, tramen amttere; salir en -,
trmine proficisci; subir al -, tramen
conscndere, inscndere, ngredi; tomar el -,
tramen smere // el - tiene quince minutos de
demora, tramen quindecim minuta demora-
tur; el - trae atraso, tramen tardat; el - lleg
con atraso, tramen retardatum est; el - corre
a la velocidad de 300 km por hora, tramen
velocitate trecenorum (vel trecentorum) chi-
liometrorum horlium vhitur vel provhitur;
formar y dividir los -, trmina distribere, di-
rbere, dispertire, divdere; maniobras para
formar y dividir los -, trminum distribtio
vel ordintio; distributa trminum ordintio
// - de aterrizaje, apparatus desultrius; re-
trctiles aronavis rotae fpl. Uso: soltar el -
de aterrizaje, expedire apparatum desult-
rium // / inspector de -, inspector trminis ;
jefe de -, trmini praefectus; curator trminis
// fig, - de vida, vivendi rtio; el acostum-
brado - de vida, sueta vivendi rtio.
trencito: parvum tramen (-mnis n). Sin: par-
vus hamaxstichus. Uso: - elctrico, parvum
tramen vi elctrica actum; - para diversin,
parvum tramen ludi caus confectum.
trenzas: capilli innexi.
trepador: reptans, antis . Uso: rosas -, rep-
tantes rosae // (dicho de persona) - de acan-
tilados, rpium scansor, reptator, arreptor.
trepar: scndere. Sin: arrpere; reptare,
arreptare; reptando ascndere, conscndere,
scndere in (vel ad) + ac.
treta: fig artifcium, ii n. Sin: asttiae, arum
fpl.
trada: trias, dis (ac tradem vel trada) f.
triangular: triangularis, e. Sin: tringulus;
trigonalis; trignicus; trignus; trquetrus.
Uso: figura -, figura tringula, trignica, tr-
quetra.
tringulo: tringulum, i n. Sin: trignum; tri-
gnus. Uso: - issceles, issceles, is m. Sin:
tringulum isscelum; tringulum duorum
aequlium lterum.
tribalismo: tribalismus, i m.
tribmetro: tribmetrum, i n.
tribulacin: tribultio, onis f. Sin: afflctio;
aerumna; angstiae fpl; res adversae fpl. Uso:
caer en la -, in aerumnam incdere; padecer
tribulaciones, angstiis premi; rebus adversis
afflgi.
tribuna: (plataforma elevada desde donde
hablan los oradores) suggestus, us m; sug-
gestum, i n. Uso: - oratoria, - de oradores,
oratoris suggestus; bajar de la -, (de, e, a)
suggestu descndere; subir a la -, (in) sug-
gestum ascndere vel escndere // (galera
elevada en ciertos espectculos) suggestus;
suggestum. Sin: subsllia, orum npl; gradus,
uum mpl. Uso: - de espectadores, spectcula,
orum npl; spectaculorum gradus (-uum mpl)
tribuna
1082
// (ventana o balcn en algunas iglesias
desde donde se puede asistir a los oficios) tri-
bunal, lis n. Sin: pdium; contigntio sup-
rior lateralis.
tribunal: tribnal, lis n. Sin: conslium.
Uso: - internacional, tribunal internationale;
- internacional de la Haya, hagense pro m-
nibus natinibus tribunal; - militar, tribunal
militare; - secreto, tribunal secretum; - su-
premo, supremum tribunal; idices postre-
mae provocationis; - de apelacin, conslium
iudciis pblicis cognoscendis vel recognos-
cendis; - de casacin, supremum tribunal p-
blicis abolendis (vel revocandis) iudciis; - de
cuentas, censrium collgium pblicis recog-
noscendis redtibus ac smptibus; - del ju-
rado, iuratorum tribunal; collgium idicum;
iurati; idices.
tributario: tributrius, a, um. Sin: vectigalis,
e. Uso: (dicho de ro) nfluens, entis (fluvius,
amnis).
tributo: (lo que paga un Estado a otro para
indicar su sumisin) tribtum, i n. Uso: exigir
un -, tributum exgere; imponer un -, tribu-
tum (licui) impnere, imperare, indcere;
pagar un -, tributum pndere vel conferre //
(impuesto) v. esta voz // (fig, cualquier carga
permanente) onus, neris n. Sin: pondus,
dris n; srcina // (lo que se debe a una per-
sona o cosa) offcium, ii n. Uso: - de gratitud,
grtiae, arum fpl; - de homenajes, de lgri-
mas, etc., dbita offcia, dbitae lcrimae;
pagar a alguno su - de gratitud, grati nimi
offcium licui praestare; pagar a la patria
su - de sangre, sanguinem (suum) ptriae of-
ferre; pagar su - a la naturaleza, naturae sa-
tisfcere.
triciclo: trcyclum, i n; trcyclus, i m. Sin: tr-
rota, ae f. Uso: - pequeo, tricclula; - porta-
dor, trcyclum onerrium; - a petrleo,
trcyclum petrleo actum.
tricofitosis: trichophytosis, is f.
tricologa: thricholgia sive -loga, ae f. Sin:
de capillis (vel de pilis) doctrina, disciplina,
scintia; capillorum vel pilorum doctrina.
triclogo: thrichlogus, i m. Sin: thrichol-
giae peritus.
tricolor: trcolor, ris. Sin: tres colores ha-
bens; tribus colribus tinctus; trplici colore
(abl de cualidad). Uso: bandera -, trcolor
vexillum; vexillum trplici colore tinctum.
tricoma: thrichma, tis n.
tricornio: tricornis, e. Uso: sombrero -, tri-
cornis pleus.
tricosis: thrichosis, is f.
tricota: thorax (-cis m) lneus. Sin: strict-
ria lnea; thorcium e mculis; pectorale e
mculis. Uso: - de punto (sin botones y con
mangas cortas) pelsia lnea; colbium l-
neum; - de seda, tricholinum, i n; v. pulver.
tricotoma: trichotmia sive -toma, ae f. Sin:
tripertita divsio.
tricroma: (procedimientos fotogrficos y fo-
tomecnicos en color) trichrmia sive -chro-
ma, ae f. Sin: trium colorum imprssio //
(estampa obtenida por el procedimiento de
la -) imago tribus impressa colribus.
tridimensional: trium mensurarum. Sin: tri-
bus mensuris preditus.
tridimensionalidad: trium mensurarum
rtio.
triduo: triduana supplictio. Sin: preces tri-
duanae; supplictio in trduum; supplictio
trium dierum. Uso: - solemne, sollmnia in
tribunal
1083
trduum; sacra in trduum sollmnia; hacer
un -, triduanas preces pergere; supplicatio-
nes in trduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo,
sacra in trduum sollmnia gere licui Beato
vel Sancto.
triedro: trhedrum, i n.
trifsico: triphsicus, a, um. Sin: tribus ph-
sibus preditus; tribus tempribus mbilis.
trigamia: trigmia sive -gama, ae f.
trgamo: trgamus, i m. Sin: tres muleres ha-
bens.
trigmino: trigminus, a, um. Sin: nervio -,
trigminus nervus.
triglifo: trglyphus, i m.
trigo: trticum, i n. Sin: frumentum; trticum
trcicum; granum trcicum. Uso: - candeal,
silgo, gnis f; - rubin, robus, bris n ; ir,
salir por -, ir a hacer provisin de -, frumen-
tari; ire frumentatum, vel ad frumentandum.
trgono: (conjunto de tres signos del Zod-
aco) trignum, i n // (tringulo) v. esta voz.
trigonometra: trigonomtria sive -metra, ae
f. Sin: triangulorum metiendorum rtio; trin-
gulis (vel trignis) metiendis rtio vel doc-
trina. Uso: - esfrica, trigonomtria
spherica; - plana, trigonomtria plana.
trigonomtrico: trigonomtricus, a, um.
trilinge: (que tiene tres lenguas) trilinguis,
e; trium linguarum; tres linguas habens; (que
habla tres lenguas) trilinguis; tribus linguis
loquens; (escrito en tres lenguas) tribus lin-
guis scriptus.
trillado: contritus, a, um. Uso: palabras -,
contrita verba.
trillador, ra: triturator, oris m; trituratrix, icis
f. Sin : terens ; tritrans ; extritor ; tribulator ;
qui terit, xterit, prterit.
trilladora : (mquina para trillar) trbulum,
i n; trbula, ae f. Sin: tritria; trituratria; m-
china terens vel xterens; mchina tritria vel
trituratria; trbulum machinale; trbula ma-
chinalis; mchina verstilis. Uso: - autom-
tica, autotrbulum; trbulum automatrium;
autotrbula; trbula automatria.
trilladura: tritura, ae f. Sin: triturtio; tritus,
us m ; terendi actus (- us m).
trillar: (frumentum) trere, detrere, ext-
rere, protrere. Sin: triturare; tribulare.
trillizo: adj trigminus, a, um. Uso: herma-
nos -, trigmini fratres; hijos -, trigmini flii
// sust trigminus, i m. Uso: uno de los -, unus
ex trigminis.
trillo: (instrumento) trbulum, i n.
trilln: trlio, onis m. Sin: mlio bilionum;
mlies (mliens) mille biliones.
triloga: trilgia sive triloga, ae f. Uso: - epi-
grfica, ternae inscriptiones; - potica, terna
crmina.
trimembre: trimembris, e. Sin: tricorpor,
ris; tribus membris constans.
trimestral: (que dura un trimestre) trimes-
tris, e. Sin: trium mnsium // (que sucede o se
repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: tri-
mnstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
mense fit (o con el verbo exigido por el con-
texto). Uso: revista - de latn, trimestres litte-
rarum latinarum commentrii.
trimestral
1084
trimestralmente: sngulis trimstribus. Sin:
quarto quoque mense.
trimestre: (espacio de tres meses) trimestre,
is n. Sin: trimestre sptium vel tempus (-pris
n), trium mnsium sptium vel tempus; tres
menses // (cuenta, sueldo, pensin, etc., que
se cobra o paga al fin de cada trimestre)
trium mnsium rtio (cuenta), merces
(sueldo), pactum prtium (pensin).
trmetro: adj trmeter, tra, trum. Sin: trme-
tros vel trmetrus; trimtrius // sust trmetros
vel trmetrus, i m; trmeter, tri m. Sin: versus
tribus pdibus constans. Uso: - ymbico, im-
bicus trmetros.
trimotor: adj trimotrius, a, um. Sin: tribus
motriis (vel trplici machinatione) instructus
vel ornatus; qui (quae, quod) tribus motriis
movetur // sust trimotrium, ii n. Sin: aro-
planum trimotrium; aronavis (vel aria
navis) tribus machinamentis (vel machina-
tinibus) instructa; aroplanum tribus mot-
riis (vel trplici machinatione) instructum vel
ornatum; aroplanum quod tribus motriis
movetur vel fertur.
trinar: (hacer trinos) vocem (vel cantum)
acute flctere, vel acutssime inflctere; acu-
tam ac vibrantem vocem mttere // (dicho de
las aves) tinnire. Sin: tinnitare; tintinnire;
garrire. Uso: el - de las aves, vibrans vium
sonus; concentus vium; el - del ruiseor,
sonus luscniae vibrans vel intortus; v. gor-
jear.
trincha, v. pretina.
trinchante: (instrumento para trinchar) cul-
tellus, i m. Sin: culter, tri m; ferrum, i n // (en-
cargado de cortar la comida en la mesa)
scissor, ris m. Sin: structor; carptor; chir-
nomon, ontis m.
trinchar: scndere; conscndere. Sin: cr-
pere; lacerare; secare, consecare; minute con-
cdere.
trinchera: fossa, ae f (= foso); agger, ris m
(= terrapln, parapeto) ; vallum, i n (= empa-
lizada); munmen, mnis n; munimentum (=
fortificacin, defensa).
trineo: traha vel trhea, ae f. Uso: - mecnico
para esquiadores, anabathrum nartatrium;
deslizamiento del -, trahae decursus (vel de-
lapsus) per nives vel per glciem; quien va
en -, trahrius; deslizarse en un - sobre la
nieve (o sobre el hielo), trah (vel trhea) per
nives (vel per glciem) decrrere, delbi, pro-
lbi; ir en - , trah (vel trhe) vehi, duci, de-
lbi.
trinitaria: (planta, flor) hortensis vola, ae f.
trino: Ms vox vibrans vel acuta. Sin: sonus
vibrans vel intortus; acutae vocis flexiones;
cants flexiones. Uso: - artificioso de quien
canta, delicatiores in cantu flexiones // (dicho
de las aves) tinntus, us m. Sin: garrtus, us
m; v. gorjeo.
trinomio: trinmium, ii n.
tro: Ms, v. terceto // (en el ftbol) - central
de ataque, manpulus (trium) assultorum.
triodo: trhodus vel trhodos, i f.
tripartidismo: systema (-tis n) trium factio-
num.
tripas: (callos) v. callo.
tripicallero: extorum vel extm vnditor.
trpode: tripus, pdis (ac pl -pdas) m.
triplano: triplanum, i n.
trimestralmente
1085
trptico: trptychum, i n. Sin: tbula trina vel
triplex; tripertita tabella vel tbula; ternae t-
bulae (vel tabellae) pictae.
tripulacin: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avin) aronutici, orum mpl; (de
nave) nautae, arum mpl.
tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave,
nauta; - de avin, aronauta.
triquiasis: trichasis, is f.
triquina: trichna, ae f. Sin: trichnus vermis
(-is m); trichna spiralis; capillceus vermis;
trichnus vermis capillceus.
triquinosis : trichinosis, is f. Sin : trichnae
morbus ; trichni vermis morbus.
trisagio : trisgium, ii n.
triseccin : trisctio, onis f.
trismo : trismus, i m.
tristeza : tristtia, ae f. Sin : maesttia; mae-
ror, oris m. Uso: abandonarse a la -, tristtiae
se dare; desechar la -, maesttiam pllere.
tritio : trtium, ii n.
triturador : adj triturator, oris // sust tritur-
trix, icis f (mchina).
triunfalismo: hbitus nimis triumphalis vel
triumphatrius.
triunfalista: adj nimis triumphalis vel trium-
phatrius // sust homo nimis triumphalis vel
triumphatrius.
triunfar: triumphare. Uso: - de, triumphum
gere (vel ovare) de (vel ex) + abl.
triunfo: (honor del -) triumphus, i m // (vic-
toria) victria, ae f // (en ciertos juegos de
naipes, carta del palo de ms valor) charta
victrix.
trivalencia: trivalntia, ae f. Sin: triplex va-
lntia.
trivalente: trvalens, entis. Sin: trplici vi
preditus.
trivial: trivialis, e. Sin: plebeius; vilis; vul-
garis.
trivialidad : trivilitas, atis f . Sin: triviale
dictum vel fcinus.
trivio: (divisin de un camino en tres, y punto
en que concurren) trvium, ii n; v. cruce //
(antiguamente, conjunto de las tres artes li-
berales: Gramtica, Retrica y Dialctica)
trvium.
trocnter: trochanter, ris m (ac sing tro-
chantra ; pl trochantras).
trocha : (senda) smita, ae f // (atajo) trames,
mtis m. Sin: compndium; compendiria
(via); compendirium (iter) // (ancho de la
va ferroviaria) intervallum. Uso: - ancha,
latum vel amplum xium geminorum inter-
vallum.
trfico: trphicus, a, um. Sin: ntriens, en-
triens; ad nutrimentum spectans.
trofologa: (ciencia de la alimentacin) tro-
pholgia sive -loga, ae f. Sin: de nutrimento
doctrina, disciplina, scintia // (rgimen ali-
menticio) nutriendi rtio.
troglodita: trogldyta, ae m. Sin: cavern-
cola; speluncae vel speluncarum ncola; ca-
vernae vel cavernarum ncola; speluncam vel
speluncas ncolens; cavernam vel cavernas
troglodita
1086
ncolens // (antiguo pueblo al SE de Egipto)
Trogldytae, arum mpl // fig homo silvester,
rsticus, incultus.
troglodtico: troglodticus, a, um; fig selv-
ticus; rudis.
troj: (sitio donde se recogen frutos o cerea-
les) hrreum, i n // (granero) v. esta voz.
troja, v. troj.
troje, v. troj.
trolebs: filoraeda, ae f. Sin: currus (-us m)
filovirius; v. filobs.
tromba: (columna de agua que se eleva
desde el mar) turbo, bnis m. Sin: columna;
typhon, onis m; tiphnicus ventus. Uso: - ma-
rina, maris columna.
tromboflebitis: thrombophlebites, is f.
trombn: magna vel grandis tuba (- de
metal); magna vel grandis bcina (- de
cuerno). Uso: tocar el -, magn tub vel
magn bcin cnere; msico que toca el -,
bucinator.
trompa: bcina, ae f. Uso: msico que toca
la -, tbicen, cnis m; tubicinator // (- del fo-
ngrafo o gramfono) v. bocina // - del ele-
fante, proboscis, dis f. Sin: elephanti manus,
us f.
trompeta: tbula, ae f. Uso: tocar la -, tbul
cnere; el que toca la -, v. trompetero.
trompetero: aenator vel ahenator, oris m.
Sin: tbicen, cnis m; bucinator. Uso: banda
de -, aenatorum manus.
trompetilla: (instrumento a modo de trom-
peta, que sirve para que los sordos perciban
los sonidos) auriculria, ae f. Sin: auriculria
tbula.
trompo: (pen, juguete que se hace bailar)
turbo, bnis m. Uso: juego del -, ludus trbi-
nis; girar como un -, trbinis instar circmagi
vel circumvolvi; hacer girar el -, jugar al -,
trbinem pllere, versare, icere; hacer girar
como un -, trbinis instar circumgere vel cir-
cumvlvere.
tronco: (parte de un rbol) truncus, i m. Sin:
ligni scapus; stipes, ptis m (- basto); stirps,
stirpis f (cepa con las races; - entero o el
rbol sin las ramas) // (el cuerpo del hombre,
considerado sin los miembros ni la cabeza)
truncus, i m // (cualquier cosa que presenta
ramificaciones) ramus, i m. Sin: brchium, ii
n // (fig, origen comn) genus, nris n. Sin:
stirps, stirpis f // (fig, persona insensible, in-
til, despreciable) truncus, i m; v. tarugo.
tronera: (ventana pequea y estrecha) fenes-
tella, ae f // (abertura por donde se disparan
los caones en un parapeto o muralla) fenes-
tella tormentria // (cada uno de los agujeros
o aberturas que hay en las mesas de trucos y
de billar, para que por ellos entren las bolas)
receptculum, i n.
tropa: cpiae, arum fpl. Sin: agmen, mnis n;
exrcitus, us m. Uso: - especiales, cpiae spe-
ciales; - soviticas, cpiae soviticae; milita-
res cpiae soviticae; tropas para la defensa
de la paz, cpiae paci tuendae // fig manus, us
f. Sin: caterva.
tropezar: (dar con los pies en un estorbo po-
nindose en peligro de caer) offndere intr.
Sin: licui rei offndere; ad liquid pedem of-
fndere vel impngere; cespitare vel caespi-
tare.
tropical: tropicalis, e. Sin: trpicus. Uso:
selva -, trpica silva // (muy caliente) trri-
troglodtico
1087
dus, a, um.
trpico: (cada uno de los crculos menores
que se consideran en la esfera celeste, para-
lelos al Ecuador) trpicus, i m. Uso: - de
Cncer, crculus solstitialis; - de Capricor-
nio, crculus brumalis.
tropiezo: (cosa en que se tropieza) offend-
culum, i n // (accin de tropezar, tropezn)
offnsio, onis f.
tropo: tropos vel tropus, i m.
tropologa: tropolgia sive -loga, ae f. Sin:
verbi transltio.
tropolgico: tropolgicus, a, um. Sin: trans-
latus.
troposfera: troposphaera, ae f.
trotador: tolutrius, a, um.
trotamundos: errabundus, a, um. Sin: philo-
theorus; v. turista.
trotar: tolutim ire, incdere, crrere, contn-
dere. Sin: citato gradu incdere vel crrere; -
muy velozmente, citatssimo gradu incdere
vel crrere; - a caballo, citato equo crrere
vel contndere // fig subsultim crrere.
trote: gradus citatus, incitatus, concitatus.
Sin : toltilis gradus. Uso : - velocsimo, gra-
dus citatssimus, incitatssimus, concitatssi-
mus; al - (dicho tanto de caballos como de
hombres) tolutim; citato gradu; al - de caba-
llo, equo incitato.
trotn: (caballo) equus tolutrius.
troupe: grex, gregis m. Sin: operatorum grex.
trovador: citharoedus, i m. Sin: pota citha-
roedus; pota amatrius.
trozo: fragmentum, i n. Sin: fragmen, mnis
n; frustum. Uso: hacer trozos una cosa,
liquid truncare, frngere vel in fragmenta
conscndere // (- de autor) locus, i m (pl loci,
orum). Uso: - escogido, excerptum, i n; ex-
crptio, onis f; en pl tambin selecta, orum n;
entresacar trozos, excerptiones fcere; entre-
sacar trozos de un libro, librum excrpere; v.
antologa, florilegio, analectas.
trucha: tructa, ae f; tructus, i m.
truco: (engao) fucus, i m. Sin: artifcium;
dolus; fallcia; fraus, fraudis f. Uso: - del
prestidigitador, praestgiae, arum fpl (tam-
bin fig); con un -, per dolum; artifcio; sin -,
sine fuco; sine fraude; no hay -, omnis dissi-
multio abest; es todo un -, tota simultio (vel
dissimultio) est; hacer un -, fucum fcere //
fig fucus, i m.
trueno: (ruido o estampido que causa el tiro
de cualquier arma o artificio de fuego) tni-
trus, us m.
trueque: muttio vel permuttio, onis f..
trufa: (gnero de hongos) tuber, ris n. Sin:
odoratum tuber // (mentira, engao, bola o
patraa) fraus, fraudis f. Sin: dolus; cptio,
onis f.
truhn: nbulo, onis m. Sin: mango, onis m;
vappa, ae f; homo contemnendus.
trujal: (prensa para las uvas o la aceituna)
prelum, i n. Sin: trcular, ris n. Uso: - elc-
trico, elctricum prelum vel trcular; - para
las uvas, prelum vel trcular vinrium; - para
la aceituna, prelum olerium; trcular olea-
rum; v. lagar // (estanque pequeo donde se
pisa la uva) calcatrium, ii n. Sin: piscina vi-
nria; lacus vinrius // (molino de aceite) tra-
trujal
1088
petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina;
pistrinum; v. almazara.
trujamn, v. intrprete.
trujimn, v. intrprete.
trulla: trulla, ae f. Sin: rutrum.
trust: societatum bonis gignendis imprium.
Uso: - comercial, negotiatorum socetas vel
collgium; consrtio mercatorum; mercato-
rum foederatorum magna socetas; - indus-
trial, fabricatorum (vel artficum, vel
opficum) socetas vel collgium; foederati
fabricatores (vel artfices, vel opfices); - pe-
riodstico, diariorum scriptorum socetas vel
collgium; foederati diariorum scriptores; -
del acero, foederati chlybis fabricatores; v.
sindicato.
t-shirt: tuncula manicata in T ltterae for-
mam confecta.
Tsunami: tsunamum, i n. Sin : illud phae-
nmenon, quod Tsunami appellatur.
tuba : tuba, ae f.
tubrculo: tubrculum, i n. Sin: tuber, ris n.
tuberculosis: tuberculosis, is f. Sin: phthisis,
is f (ac -im); tabes, is f; tuberculorum tabes
vel phthisis. Uso: - sea, ssium tabes; - pul-
monar, phthisis pulmonalis; enfermo de -, v.
tuberculoso; padecer -, phthisi (vel tabe, vel
pctore) laborare; es consumido lentamente
por la -, lenta tabe perditur vel consmitur.
tuberculoso: (perteneciente o relativo al tu-
brculo) ad tber (vel ad tubrculum) prti-
nens // (que padece tuberculosis)
tuberculosus, a, um. Sin: phthsicus; phthisi
(vel tabe, vel pctore) laborans, affectus, in-
fectus; tuberculorum tabe (vel phthisi) labo-
rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetu-
dinrium tbidis ( vel phthsicis) curandis.
tubera: (conducto formado de tubos para el
paso de lquidos o gases) v. conducto // (serie
de tubos) tubi, orum mpl.
tuberosa, v. nardo.
tubito: tbulus, i m. Sin: siphnculus.
tubo: tubus, i m. Sin: fstula; tbulus. Uso: -
acodado, tubus vermiculatus; - catdico,
tubus cathdicus; - electrnico, tubus vel t-
bulus electrnicus; - estirable (del microsco-
pio) tbulus verstilis; - fijo, tbulus fixus; -
lanzatorpedos, v. esta voz; - nen, - de luz
fluorescente, tbulus fluorescens vel luc-
fluus; - de bicicleta, v. cuadro; - de descarga,
fstula exonerria; - de escape, tubus emiss-
rius vel vaporus; postcus tubus; - de gas,
ductus gsifer; - de goma, fstula gmmea; -
de imagen, - de reproduccin, tubus televis-
ficus; - de rgano, rgani fstula; - de tel-
fono, v. auricular; - de visin directa, tubus
visionis directae; en forma de - o provisto de
-, tubulatus; fistulatus; conducir agua con
tubos, aquam tubis (vel fstulis) dcere.
tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.
tuciorismo: tutiorismus, i m. Sin: doctrina
sentntiae tutiori favens; sentntiae tutioris
legique propioris observntia.
tuciorista: sust tutiorista, ae mf. Sin: sentn-
tiae tutioris sectator, fautor, defensor // adj tu-
tiorismum sequens. Sin: tutiorismo favens;
(referente al tuciorismo) ad tutiorismum t-
tinens.
tugurio: tugrium, ii n. Sin: casa; gurgs-
tium. Uso: - pequeo, tugurolum; tugurin-
culum; csula; rudis domncula.
trujamn
1089
tul: crbasus, i m. Sin: crbasus reticulatus;
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de
seda, sricum tullense; ralla srica.
tulipn: tlipa, ae f.
tumbaollas, v. glotn.
tumbilla, v. calentador (- de cama).
tumor: tumor, ris m. Uso: - maligno, tumor
malignus; que tiene -, tumore affectus; cura-
cin de los -, oncotherapa (-ae f); tumorum
curationes fpl.
tumoral: tumoris prprius. Sin: ad tumorem
spectans; tumoris (gen).
tmulo: (sepulcro levantado de la tierra) t-
mulus, i m. Sin: tmulus honorrius; cenot-
phium, ii. Uso: - pequeo, cenotapholum.
tumultuario, v. tumultuoso.
tumultuosamente: tumultuose; v. turbulen-
tamente.
tumultuoso: tumultuosus, a, um; v. turbu-
lento.
tundra: rctica, orum npl. Sin: tesca vel tes-
qua rctica; septentrionalis palus (-dis f).
tunecino o tuneco: tunesiensis, e. Sin: tune-
tinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl.
tnel: cunculus, i m. Sin: specus, us m ; cu-
niculata via. Uso: - ferroviario, specus ferri-
virius; ferratae viae cunculus; cunculus
trmini prvius; cunculus frreis xibus (vel
frreis dctibus) stratus vel constratus; - sub-
marino, submarinus specus; cunculus sub-
aquneus; ferrivirius specus submarinus; -
subterrneo, subterrneus cunculus; - vial,
specus virius; - bajo el Canal de La Man-
cha, cunculus sub Freto Gllico; submarinus
specus (ferrivirius) gallo-britnnicus; ferri-
virius specus submarinus subter Freto
Gllico (fossus); - en forma de tubo, cuncu-
lus tubulatus; - en la montaa, transfossus
mons; construir un -, specum constrere.
tunicela: (pequea tnica de los antiguos)
tnica, ae f // (vestidura episcopal, a modo de
dalmtica) tunicella, ae f. Sin: tuncula; tun-
cula sacra.
Tunicia: Tunsia, ae f. Uso: de -, v. tunecino.
tupamaro: tup(ac)amarensis, is m. Sin: tu-
pamarensis bellator; tromcrates uruquaria-
nus vel uruguarianus.
tup: (copete, mechn) capillorum tufa vel
cirrus // (fig y coloq, desfachatez) impudn-
tia, ae f. Sin: petulntia; proccitas; protrvi-
tas.
turba: (combustible fsil) turfa, ae f. Sin:
torba; carbo (-onis m) recntior; carbo fssilis
recntior.
turbacin: nimi turbtio, perturbtio, con-
turbtio. Sin: nimi trepidtio, tremor, con-
fsio.
turbal: ulgo (-gnis f) turfcea.
turbante: tulbans, antis m. Sin: tira vel ti-
ras, ae f; cpitis fscia; fscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiar (vel tulibante)
tectus vel ornatus.
turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
turbera, v. turbal.
turbina: (rueda hidrulica) turbnea, ae f
(mchina). Sin: rota aquria, aqulega, vers-
tilis; turbo, bnis m; phalanga turbinalis; m-
turbina
1090
china trbine acta. Uso: - axial, turbnea axi-
ria, - radial, turbnea radiosa; - de vapor, tur-
bnea vaporria.
turbin: turbo, bnis m. Sin: procella; nubi-
frgium; tempestas.
turbocompresor: turbocompressrium, ii n.
turbohlice: turbohlica, ae f. Sin: hlica
phalang turbinali impulsa.
turbonada, v. turbin.
turbopropulsor, v. turbohlice.
turborreactor: turboreactrium, ii n. Uso:
avin -, turboreactrium (aroplanum); reac-
tria aronavis turbinalis; buque -, turbore-
actria (navis).
turboventilador: turboventgenum, i n
(instrumentum). Sin: ventgenum instrumen-
tum turbinale.
turbulentamente: turbulente; v. tumultuosa-
mente.
turbulento: turbulentus, a, um; v. tumul-
tuoso.
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: tr-
cicus vel trchicus. Uso: el Imperio -, Turca-
rum Imprium // (natural de Turqua)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel
trcica lingua. Sin: turcus vel trcicus sermo.
turbulo: thurbulumvel turbulum. Sin: acerra.
turiferario: thuriferrius vel turiferrius, ii m.
turismo: (actividad o hecho de viajar por
placer) periegsis, is f; res periegtica. Sin:
excursionismus; peregrinari; peregrintio
volupturia vel voluptria ; peregrinationes
volupturiae vel voluptriae; delectationis
caus peregrinationes; peregrinationes delec-
tandi caus susceptae. Uso: oficina de -, pe-
riegsis procurandae sedes // (aficin a
viajar) peregrinandi (vel peregrinationis, vel
peregrinationum) stdium; stdium peregri-
nationum delectablium; stdium peregri-
nandi delectationis (vel voluptatis) caus.
Uso: amante del -, peregrinator; studiosus pe-
regrinandi; los aspectos positivos del -, quid-
quid boni in stdio peregrinationum
delectablium inest // hacer -, practicar el -,
peregrinari. Sin: delectationis vel voluptatis
caus peregrinari; sui delectandi caus pere-
grinari; peregrinationes delectationis caus
suscpere.
turista: periegta vel periegtes, ae m. Sin:
periegticus, i m; excursionista; peregrina-
tor; peregrinus; pergrinans; assduus excur-
sor; frequens excursator; voluptrius vel
volupturius viator; delectationis caus pere-
grinator. Uso: - que viaja en avin, perieg-
ticus volans vel in volando; grupo de
turistas, grex periegetarum; invasin de tu-
ristas, periegeticorum invsio.
turstico: periegticus, a, um. Sin: excursio-
nsticus; excursatrius; ad rem periegticam
prtinens. Uso: localidad -, nbilis insigni
spectculo locus; regiones -, regiones perie-
gticae; viaje -, periegticum vel excursat-
rium iter (itneris n); excursus, us m.
turmalina: turmalinus, i m.
turno: (orden en que se debe hacer algo)
ordo, dnis m; (la vez en que le toca a alguien
hacer algo) vices fpl (solo en nom y ac; y en
dat y abl, vcibus) // (alternancia, sucesin)
vicissitudo, dnis f. Uso: el - de los discursos,
vices loquendi; - de trabajo, perae vicissi-
tudo; por -, per vices; vcibus; rdine; ex r-
dine; alternis vcibus (alternativamente),
vicissim (recprocamente); hacer su -, vices
turbin
1091
suas fcere; mantener el -, rdinem servare;
es mi - de hacer algo, meae sunt partes li-
quid fcere.
turnarse: per vices gere. Sin: in vicem
gere; alternis vcibus gere.
Turqua: Turca vel Turcha, ae f. Sin: Turco-
rum Res pblica; Trcica vel Trchica resp-
blica (el estado); Turcorum rgio (el pas);
Turcorum imprium vel dcio (el imperio, el
dominio).
turrn: lucuns, untis m. Sin: torro, onis m;
amygdlinus mellitusque lucuns; crustum ex
melle amygdalisque confectum.
tutear: voce tu uti.
tutela: (autoridad conferida por la ley para
cuidar de la fortuna de un menor) tutela, ae
f. Uso: ejercer la -, tutelam grere vel admi-
nistrare; encargarse de la - de uno, alicius
tutelam suscpere; estar bajo la - de alguien,
in tutela alicius esse; tutori subesse; in tuto-
ris potestate esse; estar fuera de -, suae spon-
tis esse; sui iuris esse; poner a uno bajo la -
de otro, licui tutorem dare; ser puesto bajo
-, tutorem accpere // (proteccin, salvaguar-
dia) tutio, onis f. Uso: - de los propios dere-
chos, (legtima) suorum irium tutio.
tutelar: dep tueri. Sin: tutari; custodire; pro-
tgere // adj tutelaris, e. Sin: ad tutelam tti-
nens.
tutor: (defensor, protector) tutator, oris m.
Uso: - de la paz, tutator pacis.
tuya: thya, ae f; thyum, i n.
tweed : txtile lneum scticum.
twist: salttio distorta vel tortuosa. Uso: bai-
lar un -, distorte vel tortuose saltare.
twist
1092
ubicacin: positura, ae f. Sin: psitus, us m;
postio; situs positusque.
ubicar: pnere. Sin: collocare.
ubicuidad: ubquitas, atis f. Sin: plribus
locis praesntia; (- de Dios) omnipraesntia.
ucase: (decreto del zar) imperatoris decre-
tum. Sin: imperatrium edictum, praescrip-
tum, iussum; Rssiae Cesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tirnica) impe-
riosum edictum.
Ucrania: Ucrana, ae f.
ucranio o ucraniano: adj ucranus. Sin :
ucranicus // hab Ucrani, orum.
UFO, v. OVNI.
Uganda: Uganda, ae f.
ugands: adj ugandensis, e // hab Uganden-
ses, ium.
ujer: (portero) initor, oris m. Sin: ostirius;
stii custos // (empleado subalterno de algu-
nos tribunales) appritor, oris m. Sin: accen-
sus, i m; admissionalis, is m; cubiculrius.
lcera: ulcus, cris n. Uso: - duodenal o del
duodeno, duodeni ulcus vel ulcertio; - pe-
quea, ulcsculum, i n; - purulenta y sangui-
nolenta, vmica, ae f.
ulceracin: (accin de ulcerar) ulcertio,
onis f. Sin: exulcertio; ulcerandi actus (-us
m) // (lcera) ulcus, cris n.
ulcerar: ulcerare vel exulcerare.
ulceroso: (que est lleno de lceras) ulcero-
sus, a, um // (que tiene aspecto de lcera) l-
cerae smilis, e. Sin: spciem lceris
praebens.
Ulster (Irlanda del Norte): Ultnia vel Hul-
tnia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.
ulster (prenda de vestir): superindumentum
ultonianum.
ultimtum: ultimatum, i n. Sin: ultimatum
postulatum; (pacis) extrema condcio; extre-
mae condiciones; ltima commintio; ex-
trema denuntitio; denuntitio belli. Uso: da
del -, ltimus dies statutus; dies extremae
condicionis; dar, dirigir, mandar un -, ltimo
interpellare vel denuntiare; extremam condi-
cionem propnere vel statere; extremas con-
diciones impnere; extremam denuntiationem
fcere; dirigir un - con vencimiento fijo,
extremas condiciones ad statutum tempus
impnere; rechazar un -, condicionem
respere.
ultrajar: iniri (con hechos) vel contumli
(con palabras) liquem affcere. Sin: ini-
riam licui fcere. Uso: - con palabras, ver-
borum contumliis liquem insectari.
ultramoderno: recentssimus, a, um. Sin:
mxime vel summe modernus.
ultramontano: transmontanus, a, um. Sin:
translpicus; ultra montes.
ultramundano: transmundanus, a, um. Uso:
espacios -, transmundana sptia.
ultranza: a -, ad (vel in) extremum. Sin: ad
ltimum; sine missione.
U
1093
ultrarrpido: ultrarpidus, a, um. Sin: su-
percleris, e; celrrimus; pernicssimus; m-
xima celeritate motus.
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarbeus.
ultrasnico: ultrasnicus, a, um. Sin: soni
fines excedens; repgula soni sperans.
ultrasonido: ultrasonus, i m. Sin: ultrasni-
tus, us m; sonus non audbilis.
ultrasonoro: ultrasnicus, a, um. Sin: sonum
(vel sonos) excedens.
ultraterreno: ultramundanus, a, um.
ultratumba: vida de -, vita post hanc futura.
Sin : vita quae post mortem futura est // (m-
bito ms all de la muerte) sedes mortuorum
vel animorum; nferi, orum mpl.
ultravioleta: ultraviolceus, a, um.
ultravirus: ultravirus, i n.
umbela: umbella, ae f.
umbilical: umbilicaris, e.
umbral: limen, mnis n. Uso: - de la concien-
cia, limen conscintiae.
uncial: uncialis, e. Sin: insularis. Uso: letra
-, lttera grandis.
uncin: (accin y efecto de ungir) nctio,
onis f // - de los enfermos, nctio infirmorum;
administrar la - de los enfermos, unctionem
infirmorum licui ministrare; v. exremaun-
cin // (fig, - espiritual) nctio spiritualis.
Sin: suavis quidam caelstium rerum sensus
(-us m) // (devocin) petas, atis f. Sin: pieta-
tis spcies.
UNESCO : UNESCO Socetas. Sin: Socetas
UNESCO appellata; Socetas quam compen-
diriis ltteris UNESCO vocant; Unitarum
Nationum Institutum educationi, scintiae
humanoque cltui provehendo; institutum
educationi et nimi culturae et scintiae adau-
gendae; Supremum Conslium ltteris apud
omnes ppulos provehendis; Institutum uni-
tarum Nationum educationi et scintiae et hu-
mano cltui provehendis.
ungentario: (fabricante de ungentos) se-
plasirius, ii m.
ungento: unguentum, i n. Sin: blsamum;
seplsium; ammum vel ammon, i n; opo-
blsamum. Uso: - para los labios, ceratum
labiale.
uniata: nias, atis m.
unicameral: uniconsiliaris, e. Sin: monocon-
siliaris.
unicelular: unicellularis, e. Sin: unus cllu-
lae; un constans cllul.
unicidad: uncitas, atis f.
unicolor: uncolor, oris m. Sin: monochro-
matus.
unicornio: adj unicornis, e. Sin: unicrnuus
// sust unicornis, is m. Sin: unicornu, us n;
monceros, tis m; rhinceros, tis m.
unidad: (cantidad que se toma como medida
comn) nitas, atis f. Uso: - electrostticas,
electromagnticas, unitates electrostticae,
electromagnticae; - radiactiva, - de masa de
emanacin de radio, v. medida (- curie).
unifamiliar: unus famliae. Sin: ad unam
famliam spectans. Uso: casa -, unus fam-
liae domus.
unifamiliar
1094
unificador: unficus, a, um.
unificar: unificare.
uniforme: adj uniformis, e. Sin: aequalis;
unus formae, vel gneris, vel modi; sibi sem-
per constans. Uso: estilo -, aequale orationis
genus; movimiento -, aequalis motus // sust
vestis uniformis. Sin: uniforme vestimentum;
insignis vestis; insigne, is n; schema, tis n;
trbea, ae f. Uso: - deportivo, vestis lusria;
lusrium indumentum; - militar, insigne, is
n; militare vestimentum; hbitus vel vestitus
militaris; alto - militar, militaris ornatus; de -
(militar), militari vestimento indutus; ornatu
militari insignis; - de futbolista, pedildii vel
pedilusris vestis; - de motorista, machina-
toris schema.
uniformidad: unifrmitas, atis f. Sin: aequa-
blitas. Uso: - de pronunciacin, unifrmitas
pronuntiationis.
unignito: adj unignitus, a, um. Sin: unge-
nus // sust ungena, ae mf. Sin: nicus flius.
Uso: el - (Dios), Ungena Deus; Unignitus
Flius.
unilateral: (que se refiere a una parte o as-
pecto) unilateralis, e. Sin: unus partis; ad
unam tantum partem prtinens; unam solm-
modo partem respciens. Uso: contrato -, sti-
pultio unus paciscentis vel contrahentis //
(que considera la cosa desde un solo punto
de vista) curtus, a, um. Uso: juicio -, curta
sentntia.
unilateralidad: unilaterlitas, atis f.
unilateralismo: singularum prtium sentn-
tiae.
unilateralmente: unilaterliter. Sin: ex una
tantum parte. Uso: - conocido, juzgado, va-
luado, non omni ex parte notus, cgnitus, iu-
dicatus, perpensus; romper - un tratado, pac-
tum conventum ex una tantum parte, ltera
posthbita, frngere vel violare.
unimog: currus tractrius unimog.
unin: (accin de unir) nio, onis f. Sin:
inctio; coninctio, copultio. Uso: - de
cosas, rerum copultio; - de las palabras,
verborum copultio // (concordia de volunta-
des o dictmenes) concrdia, ae f. Sin: con-
snsio, onis f; nio, onis f. Uso: - de amistad,
necessitudo, dnis f; - de los corazones, ani-
morum (vel voluntatum) coninctio; obtener
la - de las dos partes, partes (in unum)
coningere // (alianza, confederacin) soce-
tas, atis f. Sin: consocitio; sodlitas; sodal-
cium. Uso: - aduanera, commnitas portrii;
- Atlntica, Unio Atlntica; - Catlica Ita-
liana Comerciantes, Socitas Cathlica Itali-
corum Mercatorum; - econmica y
monetaria, unio oeconmica atque monetalis
(vel monetria); - Europea, Unio vel Countio
Europaea; Europaea Commnio; - India,
Unio Indica ; - Monetaria Europea, Unio
Europae monetria; - poltica, conspirtio; -
Postal Universal, Unio Tabellria (vel Cur-
sria) Universalis; - social, consocitio; - So-
vitica, Unio Sovitica; Foederatae Rssiae
Civitates; - de las repblicas Socialistas So-
viticas, Unio Rerum publicarum Socialista-
rum Sovieticarum; - entre todos los Estados,
universarum gntium socetas // - Misionera
del Clero, Cleri sodlitas sacris missinibus
provehendis; Cleri sodalcium sacris missi-
nibus adiuvandis // - matrimonial, matrim-
nium; conigium; connbium.
unionismo: unionismus, i m. Sin: unionis
stdium.
unionista: unionista, ae mf. Sin: unionis fau-
tor vel studiosus.
unisex: ad ambo sexus ttinens. Sin: utrique
unificador
1095
sxui aptus. Uso: vestimenta -, vestimenta
(-orum npl) utrique sxui apta.
unsono: (que tiene el mismo tono o sonido)
unsonus, a, um. Sin: unus soni. Uso: tres
voces -, tres voces unsonae // (unisonancia)
concinntia, ae f. Uso: cantar al -, eadem
voce cnere; concnere; voces al -, voces con-
cinentes // fig, al - (sin discrepancia, con una-
nimidad) mnium consensu.
unitario: (perteneciente o relativo a la uni-
dad) unitatis (gen) // (nico, no vario) nicus
vel unus, a, um. Sin: unitrius; niter aptus;
ad unitatem redactus. Uso: precio - o por uni-
dad, prtium unitrium // (partidario de la
unidad en materia poltica) unitatis fautor //
(partidario de la unidad nacional) ptriae
unitatis studiosus // (seguidor de la doctrina
cristiana del unitarismo) unitrius vel antitri-
nitrius. Sin: unitarismi ssecla.
unitarismo: (doctrina u opinin de los unita-
rios) unitarismus, i m // (doctrina cristiana
que no reconoce en Dios ms que una sola
persona) unitarismus, i m. Sin: unitariorum
doctrina vel heresis (-is; ac -im f).
unitivo: unitivus, a, um.
univalente, v. monovalente.
universal: universalis, e. Sin. universus; ca-
thlicus; oecumnicus; mnium (gen).
universalidad: (calidad de universal) uni-
verslitas, atis f // (totalidad) univrsitas.
Uso: la - de los seres, univrsitas rerum; res
universae; universa, orum npl.
universalismo: universalitatis stdium.
universalista: (relativo al universalismo) ad
universalitatis stdium spectans // (partidario
del universalismo) universalitatis studiosus.
Sin: oecumenismi fautor.
universalizacin: divulgtio, onis f.
universalizar: (hacer universal) liquid uni-
versum rddere. Sin: ad universalitatem re-
ferre // (generalizar) universim dcere;
generatim atque universe loqui // (difundir al
mximo) ad plrimos permanare, fndere,
difflere.
universidad: univrsitas, atis f. Sin: studio-
rum univrsitas; (mximum) athenaeum; uni-
vrsitas litterarum disciplinarumque. Uso: -
libre, lbera studiorum univrsitas; - Catlica
del Sagrado Corazn, Univrsitas Cathlica,
quae a sanctssimo Corde Iesu denominatur;
CathlicumAthenaeum quod a nmine Sanc-
tssimi Cordis Iesu inscrbitur, vel cui ttulus
(vel cui nomen) a Sanctssimo Corde Iesu; -
Hebrea de Jerusaln, Hebraea studiorum
Univrsitas Hierosolymitana; - politcnica,
Univrsitas Polytchnica; - Pontificia
Salesiana, Pontificia studiorum Univrsitas
Salesiana; - de Harvard, Univrsitas Harvar-
diensis; rector de la -, universitatis praeses
(-sdis m) // (sede) mxima studiorum sedes.
Sin: mximum studiorum domiclium.
universitario: (perteneciente o relativo a la
universidad) universitrius, a, um. Sin: aca-
dmicus; ad studiorum universitatem ttinens
// sust universitrius, ii m. Uso: estudiante -,
alumnus acadmicus; studiorum universitatis
alumnus; athenaei alumnus vel discpulus;
superiorum scholarum discpulus; altiorum
disciplinarum alumnus; altioris rdinis alum-
nus; ivenis universitatem frequentans vel c-
lebrans; ivenis universitati addictus;
profesor -, studiorum universitatis professor
vel doctor.
unvoco: unvocus, a, um.
UNIX Inform : Unix, cis m.
UNIX
1096
UNO (United Nations Organization), v.
ONU.
ua: - de los hombres, unguis, is m (abl
ungue vel ungui) vel unguculus (especialm
en pl, unguculi; en los dedos de las manos y
de los pies); ngulus, i m (en los dedos de los
pies); - de las aves, flcula, ae f; - de los ca-
ballos, ngula, ae f. Uso: comerse las -, un-
gues vel unguculos rdere vel arrdere;
cortarse las -, ungues vel unguculos rese-
care, subsecare, recdere; limpiarse las -, un-
gues vel unguculos purgare; morderse las -,
ungues vel unguculos mordre.
upload (Inform), cargar: mttere (liquid ad
rete). Sin: impnere.
uralita: aeternites, is f.
uranfero: urnifer, fra, frum. Sin: urnio
abundans vel refertus.
uraninita: pissuranites, ae m.
uranio: urnium, ii n. Uso: desintegrar el -,
tomos urnii disingere.
uraniscoplastia: uraniscoplstica, ae f; ura-
niscoplstice, es f. Sin: ars uraniscoplstica.
uranita: uranites, is f.
uranografa: uranogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: caeli (vel sideralis, vel caelstium) des-
crptio.
uranogrfico: uranogrphicus, a, um.
urangrafo: urangraphus, i m. Sin: urano-
grphiae studiosus, cultor, peritus.
uranoltico: uranolthicus, a, um. Sin: ad
uranlithum prtinens.
uranolito: uranlithus, i m. Sin: bolis, dis f.
uranometra: uranomtria sive -metra, ae f.
Sin: doctrina de sidribus (vel de astris) me-
tiendis interpositisque sptiis; ars sidribus
metiendis eorumque intervallis (medicin de
los astros y de sus distancias); doctrina de s-
derum mtibus; ars sderum mtibus metien-
dis (en el sentido de ciencia o arte referente
al movimiento de los astros).
uranomtrico: uranomtricus, a, um. Sin: ad
uranomtriam ttinens.
uranmetro: uranmetrum, i n.
uranoplastia: uranoplstica, ae f; uranopls-
tice, es f. Sin: ars uranoplstica.
uranoplstico: uranoplsticus, a, um. Sin: ad
uranoplsticam (vel ad uranoplsticen) spec-
tans.
urbanidad: (cortesana) urbnitas, atis f.
Sin: civlitas; cmitas; humnitas. Uso: ma-
nual de -, urbanitatis liber // (buenos moda-
les) urbanitatis offcia. Sin: urbani mores;
urbana agendi loquendique rtio.
urbanismo: (ciencia que se refiere a la cons-
truccin y ordenacin de los poblados) urba-
nismus, i m. Sin: dividendae (vel limitandae,
vel aedificandae) urbis rtio vel scintia //
(conjunto de medidas en orden al desarrollo
armnico de los poblados) ars urbana domi-
clia aptandi // (fenmeno por el cual se veri-
fica una concentracin creciente de la
poblacin en las ciudades, a causa de la in-
migracin de personas que dejan la agricul-
tura) vitae urbanae stdium. Sin: urbanae
vitae cupditas; stdium demigrandi ex agris
et in urbem se conferendi; ruricolarum st-
dium incolendae urbis; in urbes commigrtio;
commoditatum urbis amor // (rasgo lings-
tico propio de la ciudad) urbanismus, i m.
UNO
1097
Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis
forma prpria urbis.
urbanista: urbanista, ae m. Sin: rbium dis-
ponendarum peritus.
urbanizacin: frequenttio et occuptio r-
bium // (transformacin del estilo de vida de
un poblado al de las ciudades) ad urbis for-
mam convrsio vel progressus. Sin: ad civiles
mores conformtio.
urbanizar: urbanum effcere. Sin: cmitem
vel liberalem fcere; civilem rddere;
ad urbanitatem informare, mollire, expolire;
ad urbis formam redgere; ad urbis
similitdinem instrere.
urbano: urbanus, a, um. Sin: rbicus // fig ci-
vilis, comis, cmmodus, humanus.
urea: Qum ura, ae f.
uremia: urhemia sive urhaema, ae f.
urmico: urhemicus, a, um. Sin: ad urhe-
miam prtinens.
urter: urter, ris m. Sin: urinae iter.
urtera, v. uretra.
urtico: urticus, a, um. Sin: urinrius;
urthrae (gen); ad urthram (vel ad mictua-
lem viam, vel ad urinalem viam) ttinens.
uretra: urthra, ae f. Sin: mictualis vel uri-
nalis via; fstula urinria; canalis quo meat
urina.
uretral, v. urtico.
uretrectoma: urethrectmia sive -toma, ae
f. Sin: urethrae (vel mictualis, vel urinalis
viae) detrctio, exstirptio, evlsio.
uretritis: (inflamacin de la membrana mu-
cosa que tapiza el conducto de la uretra)
urethrtes, is f. Sin: urethrae inflammtio, in-
fltio; mictualis vel urinalis viae inflammtio,
infltio // (blenorragia) v. esta voz.
uretroscopia: urethroscpia sive -scopa, ae
f. Sin: urthrae inspctio.
uretroscpico: urethroscpicus, a, um.
uretroscopio: urethroscpium, ii n.
uretrotoma: urethrotmia sive -toma, ae f.
Sin: urethrae amputtio; urethrae (vel mic-
tualis, vel urinalis viae) sctio.
uretrotmico: urethrotmicus, a, um. Sin: ad
urethrotmiam spectans (concerniente o re-
lativo a la uretra); ad urethrtomum prti-
nens (concerniente o relativo al uretrtomo).
uretrtomo: urethrtomum, i n.
urgente: no es -, nihil urget; properato opus
non est.
urgir: (impulsar, hostigar) urgre liquem
(ut ). Sin: instare; prmere; strngere // (co-
rrer prisa) liquid urgere. Sin: instare. Uso:
urge actuar, agendi necssitas instat.
uricemia: urichemia sive -haema; urice-
mia sive -aema, ae f.
rico: (concerniente o relativo al cido
rico) ricus, a, um // (urinario) urinalis, e.
Sin: mictualis; mictrius.
urinario: adj urinrius, a, um. Sin: urinat-
rius; urticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinrius.
URL (Inform) (acrstico de Universal Re-
source Locator, localizador universal de
URL
1098
los recursos): Universale Rerum Locatrum
vel Locatrium.
urolitiasis: urolithasis, is f. Sin: calculorum
morbus.
uroltico: ad urlithum (vel ad clculum, vel
ad vesicae clculum) ttinens.
urolito: urlithus vel urlithos, i m. Sin: cl-
culus, i m; vesicae clculus.
urologa: urolgia sive -loga, ae f. Sin: de re
mictuali (vel de re mictria, vel de re urinali)
doctrina, disciplina, scintia; medicina de re
mictuali, mictria, urinali.
urolgico: urolgicus, a, um.
urlogo: urlogus, i m. Sin: urolgiae peri-
tus; morborum urinae peritus.
uroscopia: uroscpia sive -scopa, ae f. Sin:
urinae examen vel inspctio.
urraca: pica, ae f.
U.R.R.S.: Foederatae Res Pblicae Soviti-
cae. Sin: Foederatae Communistarum Rs-
siae Respblicae, Civitates; Foederatae
Russiarum Respblicae vel Civitates; Unio
Rerum Publicarum Socialistarum Sovietica-
rum; Foederatae Civitates Socialsticae So-
viticae; v. Unin Sovitica.
urticaria: (enfermedad) urticria, ae f. Sin:
morbus urticrius // (comezn) pruritus (-us
m) urticrius // (fiebre) febris urticria.
Uruguay: Uruquria, ae f. Sin: Uruguia.
uruguayo: adj uruquarianus, a, um. Sin: uru-
guaianus; uruguaiensis, e // hab Uruquariani,
Uruguaiani, orum mpl; Uruguaienses, ium
mpl.
USA, v. Estados Unidos.
usar: liquid adhibre. Sin: liquid usurpare;
liqua re uti. Uso: - la computadora, ordina-
trum (vel computatrum) adhibere vel exer-
cre.
usual: usitatus, a, um. Sin: suetus; consuetus;
slitus.
usuario: usurius, ii m. Sin: utens, entis;
fruens; dhibens; prticeps, cpis m. Uso: los
- del telfono pblico, partcipes pblici tele-
phni.
usufructo: usus fructus vel ususfructus, us m.
Sin: usus et fructus; usus fructusque. Uso:
perder el -, usum fructum amttere.
usufructuar: usumfructum habere. Sin: usu-
fructu uti.
usufructuario: adj usufructurius, a, um.
Sin: fructurius // sust usufructurius, ii m.
Sin: fructurius.
usurar: fenerare vel fenerari. Sin: multum
(vel nimis) fenerare vel fenerari; mtuam pe-
cniam sub usura dare.
usurario: feneratrius, a, um.
usurear, v. usurar.
usurero: adj usurrius, a, um. Uso: inters -,
fenus (-nris n) inquum, iniqussimum,
grande // sust fenerator, oris m. Sin: tocllio,
onis m. Uso: ser -, fenerare vel fenerari; pe-
cniam vel pecnias fenerari; pecniam oc-
cupare grandi fnore.
utensilio: instrumentum, i n (sobre todo con
valor colectivo). Sin: utnsile, is n; supellex,
lectlis f; vas, vasis n. Uso: - agrcolas, instru-
mentum rsticum; rstica instrumenta; - do-
urolitiasis
1099
msticos, utenslia, ium npl; utenslia doms-
tica; supellex domstica; - elctricos, utens-
lia elctrica; - de bao, balneria, ium npl;
los - de caza, instrumentum venatrium; los
- de cocina, instrumentum coquinatrium;
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) co-
quinria; fictlia coquinria; - de hierro o
guarnecido con hierro, ferramentum, i n;
ferramenta, orum npl.
til: adj tilis, e. Sin: aptus sui; ad usum
bonus; consentneus; accommodatus; ad
utilitatem spectans. Uso: ser -, sui esse; ex
usu esse; tilem, e esse; ser - a alguien, esse
ex usu alicius; esse sui licui; licui pro-
desse // sust, v. utensilio. Uso: tiles de es-
critorio, utenslia vel instrumenta scriptria.
utilitario: utilitrius, a, um. Sin: ad utilitaris-
mum prtinens; ad cmmodi stdium tti-
nens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
conslia // coche -, utilitria, ae (autoraeda,
vectura). Sin: utilitrium, ii (vehculum);
autoraeda ad utilitatem potssimum confor-
mata.
utilitarismo: utilitarismus, i m. Sin: eorum
rtio (doctrina), qui mnia ad utilitatem rfe-
runt; ad utilitatem redctio.
utilitarista: (partidario o defensor del utili-
tarismo) utilitarista, ae mf. Sin: utilitarismi
fautor, studiosus; cmmodi sui studiosus //
(perteneciente o relativo al utilitarismo) v.
utilitario.
utilizacin: in usum convrsio.
utilizar: uti (vel abuti) + abl. Sin: in usum
convrtere. Uso: - el tiempo libre, otio (vel
tii tempore) uti; horis subsicivis uti.
utopa: (pas imaginario) commentcia cvi-
tas // (sistema o plan que parece imposible de
realizar) utpia sive utopa, ae f. Sin: utopia-
num commentum; commentum (ficcin, ima-
ginacin); smnium (sueo, quimera); res
vana vel commentcia; inanis cogittio;
vanae vel commentciae rei cogittio; vana-
rum rerum cogittio; vana rei cogittio vel
propostio. Uso: esto es una -, hoc somniantis
est; sera una - creer , somniantis est pu-
tare
utpico: utpicus, a, um. Sin: commentcius;
fictus; vanus; inanis. Uso: es -, a vitae con-
suetdine abhorret.
utopista: adj smnians, antis. Uso: filsofo -,
smnians philsophus // sust utopista, ae mf.
Sin: somniator m; somniatrix f; qui vel quae
sibi fingit rem commentciam.
uva : uva, ae f. Uso : - moscatel, bumastus, i
f; - seca, v. pasa; - de mesa, uva cibria.
Uzbekistn: Usbekistnia, ae f. Uso: de -, us-
bekistanianus, a, um.
Uzbekistn
1100
vaca: vacca, ae f. Uso: - locas, vaccae insa-
nae.
vacacin: vacntia, ae f. Sin: vactio, vaci-
tas; a mnere vactio. Uso: da de -, fria;
dies (diei m) feriatus // vacaciones, friae,
arum fpl. Uso: - anuales, nnuae friae quas
vocamus; el perodo de las -, tempus (-pris
n) vcuum; feriarum tempus; los das de va-
caciones, dies (dierum mpl) feriati; - escola-
res, friae scholares vel scholarum; feriati
scholarum dies; studiorum intervallum; - es-
tivas o de verano, friae aestivae; aestiva
quies a labribus; - navideas, friae natal-
ciae; - pascuales, friae paschales; vacacio-
nes de otoo, friae autumnales; - Latinas,
Friae Latinae; quien est de -, homo f-
rians; homo frias agens; felices - !, laetas
frias age (gite)! // dar vacaciones, frias
dare; durante las vacaciones, per frias; fe-
riarum tmpore; per feriarum tempus; pasar
vacaciones, feriari; frias pergere; feriarum
tempus transgere; tener vacaciones, frias
habere; tener dos, tres das de vacaciones,
habere frias in bduum, in trduum; tomar
vacaciones, frias gere; estoy de vacaciones,
frior; vaco; tior; feriatus sum; feriarum
mihi tempus est.
vacilar: (tambalearse una cosa) vacillare.
Sin: labare; labscere. Uso: hacer -, labefac-
tare; labefcere; la memoria -, memria labat
// (titubear, estar irresoluto) v. titubear.
vaco: (espacio) inane, is n. Uso: caminar
por el -, per inane ambulare; viajes por el -,
per inane itnera; ir por el -, por espacios -,
innia prvehi; lanzarse al -, in inane se pro-
cere; vagar por el -, per inane (vel per innia
sptia) vagari // (cavidad o hueco de algunas
cosas) cvitas, atis f.
vacuna: vaccnum, i n. Sin: vaccinum serum;
pstula vaccina; vaccinum virus; vaccinum
pus (puris n). Uso: - antimalaria, vaccinum
antimalricum.
vacunacin: vaccintio, onis f. Sin: vaccini
viri (vel seri) instio, inocultio; vaccini puris
insrtio; vaccinae pstulae immssio. Uso: -
antivarilica, vaccintio antivarilica.
vacunado: vaccinatus, a, um. Sin: vaccino
pure (vel viro) infectus.
vacunador: vaccinator, oris m.
vacunar: vaccinare. Sin: vaccnum (vel vac-
cinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
serum, vel vaccinam pstulam) licui incere,
ingrere, immttere, inoculare, insrere; vac-
cino liquem infcere.
vacuno: vaccnus, a, um.
vacunoterapia: vaccinotherapa, ae f. Sin:
morborum cura per vaccinationes; curtio
vaccinatione peracta; curationes vaccin ps-
tul peractae; curationes ope vaccinationis;
curtio ope vaccini suppeditationis.
vacuola: vacola, ae f.
vademcum: adversria, orum npl.
vagabundaje: errtio, onis f. Sin: error, oris
m.
vagabundear: vagari. Sin: pervagari; cir-
cumferri; errare; pererrare; otiosus vagor.
vagabundo: adj vagabundus, a, um. Sin:
errabundus; errticus; errans // sust erro, onis
V
1101
m. Sin: larfuga, ae m; homo vagus vel err-
ticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta
voz.
vagamundo, v. trotamundos.
vagina: vagina, ae f. Sin: caverna vel fvea
genitalis.
vaginal: vaginalis, e.
vagn: currus, us m. Sin: carrus, us m;
ochima, tis n (dat y abl pl tis). Uso: - blin-
dado, currus ferrivirius loricatus, cataphrac-
tus; currus ferrivirius sigillis metllicis
munitus ; - cisterna, ochima cisterninum, -
cisterna cargado de nafta, ochima cisterni-
num benzino repletum; ochima cisterninum
liquoris propulsrii; - comedor, - restaurante,
carrus escrius; currus cenatrius; cenatria
carruca; - directos, ochmata directa; - dor-
mitorio, currus dormitrius; dormitria
carruca; - especial, ochima speciale; - ferro-
viario, currus ferrivirius; ferrviae carrus vel
currus; currus trminis; viae ferratae currus;
- ganadero, currus pecurius; currus pcori
transferendo; - plataforma, currus constratus;
- de carga, - de mercancas, furgn, currus
onerrius vel sarcinrius; - de pasajeros, via-
torum currus; currus vectorum; currus vect-
rius; - de primera, segunda, tercera clase,
currus vel ochima primae, secundae, trtiae
classis; - de un piso, ochima monostegum; -
de dos pisos, currus ferrivirius distegus;
ochima distegum.
vagoneta: crrulus, i m. Sin: vehela, ae f;
currus parvus; crrulus sarcnulis vehendis.
vahdo: (desvanecimiento, turbacin breve
del sentido por alguna indisposicin) defc-
tio, onis f. Uso: darle a uno un -, le dio un - ,
v. desmayo // (vrtigo) v. esta voz.
vaina: (funda de ciertas cosas) vagina, ae f
// (cscara tierna de las leguminosas) sliqua,
ae f. Sin: baccellum; follculus; involcrum ;
theca ; vlvolus.
vainilla: vanilla, ae f. Sin: aromtica vanilla.
vaivn: - de gente, frequntia, ae f. Sin: oc-
curstio; hminum frequntia; multitudo
(-dnis f) inmbulans; frequens multitdinis
inambultio.
vajilla: vasa, orum npl. Uso: - mrrina, vasa
mrrina; - de barro, fictlia, ium npl; - de co-
cina, vasa coquinria; - de mesa, escria,
orum npl; vasa escria; mensae vasa; - de
oro, aurum escrium; - de plata, argentum es-
crium.
valdense: adj valdensis, e // sust valdensis,
is m. Sin: Valdi sectator; valdnsium discipli-
nae ssecla vel sectator.
valeriana: valeriana, ae f. Uso: raz, rizoma
de -, valerianae radix.
valgo: valgus, a, um. Sin: extrorsum intortus.
vala: praestntia, ae f. Sin: excellntia; dg-
nitas.
validacin: convalidtio, onis f. Sin: confir-
mtio; approbtio; corrobortio; ratihabtio.
validar: convalidare. Sin: validare; confir-
mare; comprobare; corroborare; ratum ha-
bere.
validez: valditas, atis f. Sin: robur (-bris n);
vigor (-ris m); vis. Uso: - perenne de la doc-
trina de la Iglesia, perennis valditas Eccl-
siae doctrinae; - jurdica, vis iurdica ;
conserva su -, hoc etiam tmpore est in prtio
// fig frmitas; auctritas.
valija: vdulus, i m. Sin: srcina; bulga; pera.
valija
1102
Uso: - diplomtica, vidulus legatrius vel le-
gativus; hacer las -, srcinas vel vasa coll-
gere; srcinas vidulosque apparare; res ad iter
necessrias parare.
valla: (- de separacin) saeptum, i n // (meta,
en el ftbol) v. portera.
vallado: saepimentum, i n. Uso: - tutelar,
saepimentum tutelare.
valle: valles vel vallis, is f. Sin: convallis.
Uso: - de lgrimas, vallis lacrimarum; con-
vallis plorationis; habitante de un -, vallcola,
ae m; vallis ncola.
valor: (lo que vale una cosa) valor, oris m.
Sin: prtium; bonum. Uso: - absoluto, bonum
absolutum; los ms altos -, summa bona; -
conmutativo, valor commutativus; - econ-
mico, valor oeconmicus; chrematgraphum;
- espirituales, valores spiritales vel spiritua-
les; bona spiritulia, nimi bona; - humanos,
morales, religiosos, valores humani, mora-
les, religiosi; bona humana, morlia, reli-
giosa; - positivos, praestantiores res
secundae; - sociales, valores sociales; - tra-
dicionales, valores trditi, recepti; bona tr-
dita, recepta // escala de valores,
praestantiorum bonorum ordo; rectus bono-
rum ordo; de gran -, magni prtii; pretiosus,
pretiosssimus; de poco -, parvi prtii; vilis, e;
de ningn -, sin -, nullus prtii; vilssimus; -
del latn, valor latinitatis; - de las lenguas,
valor linguarum; de - fijo, estable, prtii st-
bilis; de - internacional, valoris internationa-
lis ; los - del ser son sustituidos por los del
tener, pro bonis ab esse inducuntur bona ab
habere // Der, - fiduciarios, chartae bursriae
vel nummriae // (importancia, eficacia) mo-
mentum, i n. Sin: pondus, dris n; grvitas.
Uso: de gran -, magni momenti; de poco -,
levis, e; parvi momenti; de ningn -, nullus
momenti // (dicho de una persona) virtus,
utis f. Sin: auctritas; praestntia. Uso: un
poeta de -, magnus pota; hombre de gran -,
vir magnae virtutis; vir magna virtute pre-
ditus; magnus (vel summus, vel egrgius, vel
praeclarus) vir // (calidad de valiente) virtus,
utis f; strenitas; fortitudo // (alcance de la
significacin de una cosa) vis declarativa //
(Ms, duracin del sonido que corresponde a
cada nota) tempus, pris n. Sin: mensura.
valoracin: aestimtio, onis f. Sin: aestima-
tus, us m; pondertio; perpnsio; perpenstio.
Uso: - moral, moralis aestimtio.
valorar: (reconocer, estimar o apreciar el
valor o mrito de alguien o de algo) aesti-
mare. Sin: existimare; dimetiri; pndere, ex-
pndere; perpndere; in lucem proferre //
(aumentar el valor de algo) v. valorizar.
valorizador: provector, oris m.
valorizar: (valorar, evaluar) v. valorar //
(aumentar el valor de algo) prtium ddere,
augere, praedicare.
valorizacin: (aumento del valor de algo)
prtii auctus (-us m) // (promocin) provctio,
onis f.
vals: (baile de origen alemn) germnica sal-
ttio. Sin: vindobonensis chora; rpidus
choreae vertex vel vortex (-tcis m); aprox tri-
pdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
saltatrius; bailar un -, tripudiare intr.
value (Inform), valor: valor, oris m.
vlvula: vlvula, ae f. Sin: valva; claustrum;
oprculum. Uso: - cilndrica, claustrum m-
bile; - radioelctrica, vlvula radiolctrica;
- radiofnica, vlvula radiophnica; - de ad-
misin, vlvula immissria; - del corazn,
cordis vlvula; - de estrangulacin, vlvula
restrictria; - de purga, exonerationis vl-
vula; vlvula ab exoneratione; - de seguri-
valla
1103
dad, securitatis vlvula; vlvula tutria;
claustrum mbile ad securitatem; - de televi-
sin, valva (vel vlvula, vel tuba) televisualis
// fig effgium contentionis nimi.
valvular: valvularis, e.
vamos a ver!: agite!
vamp: mlier quae omni lepre et venustate
affluit.
vampirismo: vampyrismus, i m.
vampiro: vampyrus, i m. Sin: sanguisuga;
spectrum vel monstrum snguinem sugens.
vanadio: vandium, ii n.
vandlicamente: vandlice. Sin: immniter;
saeve; Vandalorum more vel ritu. Uso: sa-
quear - a Italia, Itliam vastare et dirpere.
vandlico: (concerniente o relativo a los
vndalos) vandlicus, a, um. Sin: immanis;
saevus. Uso: acto -, saevum (vel crudele) f-
cinus, nris n.
vandalismo: (devastacin propia de los an-
tiguos vndalos) vandalismus, i m. Sin: van-
dlica vasttio vel depopultio // (espritu de
destruccin que no respeta cosa alguna, sa-
grada ni profana) vandalismus, i m. Sin: vs-
titas; vasttio; implacata vasttio, vastatrix
expolitio; saevssima dirptio; rbies; furor;
vastandi furor; fritas et immnitas.
vndalo: (individuo perteneciente a un pue-
blo de la Germania antigua) Vndalus, i m.
Sin: vndalus homo // (concerniente o rela-
tivo a los vndalos) vndalus vel vandlicus,
a, um // (el que comete acciones propias de
gente inculta, forajida y desalmada) vastator,
oris m. Sin: populator; depopulator; direptor;
ferus et immanis homo; saevus vastator.
vanguardia: (parte de una tropa) primum
agmen (-mnis n). Sin: prima cies; prima
signa; speculatrium agmen; antecursores,
praecursores, antecessores, um mpl.
vanguardista: (partidario del vanguar-
dismo) rerum permutandarum propugnator.
Sin: praecursor // (joven miembro de organi-
zaciones paramilitares fascistas) lictrius
ephbus.
vanidoso: vanus, a, um. Sin: vandicus; ela-
tus; inflatus; inanis; gloriosus; vanloquus;
vanloquax (-acis).
vaniloquio: vanilquium, ii n. Sin: vanilo-
quntia.
vapor: (fluido aeriforme) vapor, oris m. Uso:
- cueo, vapor queus; vapor aquarum, fer-
ventis aquae vapor; buque de -, pyrscapha,
ae f; navis vaporria; navis vaporis vi acta //
(exhalacin) hlitus, us m. Uso: los - de la
tierra , del vino, terrae, vini hlitus; exhala-
cin de vapores de la tierra, afflatus ex terra;
exspirationes terrae; se levantan vapores de
la tierra, umores in ra surgunt; suben vapo-
res del agua, aquae vaprant // calefaccin
por -, v. calefaccin.
vaporizacin: vaporiztio, onis f. Sin: eva-
portio; vaporis emssio, exhaltio.
vaporizar: tr suffumigare; suffire; intr vapo-
rare, evaporare.
vaquera: (manada de ganado vacuno) ar-
mentum, i n. Sin: vaccarum grex (gregis m)
// (lugar donde hay vacas o se vende su
leche) stbulum, i n. Sin: lacti vendendo ta-
berna. Uso: establo de las vacas, buble, is n.
vaquero: adj armentalis, e; armentrius, a,
um. Sin: ad bubulcum spectans. Uso: panta-
ln -, bracae lnteae caerleae; viste pantaln
vaquero
1104
-, sibi nduit bracas lnteas caerleas // sust
bubulcus, i m. Sin: armentrius.
vara: statumen, mnis n. Uso: - de carruaje,
ames, amtis m.
varada: navis dedctio (in mare, vel in
aquam, vel in undas). Sin: navis ex navlibus
dedctio.
varadero: (lugar donde varan los barcos
para su compostura) navale, is n; navlia,
ium npl.
varadura, v. varada.
varar: (echar un barco al mar) navem ded-
cere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in
undas) edcere; navem prmitus in mare de-
dcere; navem ex navlibus dedcere (sacar
un barco de los arsenales).
varenga: statumen, mnis n.
varengaje: interamenta, orum npl. Sin: lte-
rum tbulae; statmina navis; costae navis.
variable: varibilis, e. Uso: cantidad -, qun-
titas varibilis // (Inform, valor variable) va-
ribile, is n.
variante: (diferencia de leccin en las copias
de un cdice o libro) lctio (-onis f) vrians
vel variata. Sin: lia (vel diversa, vel dissmi-
lis) scriptura; cdicis vel scripturae pars di-
versa. Uso: una pequea -, lia lectincula.
vrice o varice : varix, cis mf. Sin : vena tu-
mescens. Uso: pequea -, varcula, ae f.
varicela: varicella, ae f. Sin: varolae spriae.
varicoso: (perteneciente o relativo a las v-
rices) ad vrices prtinens; (que tiene vri-
ces) varicosus, a, um; (que sufre de vrices)
varcibus laborans.
variedad: varetas, atis f. Sin: divrsitas.
Uso: teatro de variedades, theatrum varieta-
tum; vria theatri.
varilla: vrgula, ae f. Sin: hstula; hastella;
bculum; bacillum. Uso: - mgica, - de vir-
tudes, vrgula mgica vel divina; - para medir
el aceite, virga oleomtrica.
varillaje: conti, orum mpl.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varolis in-
fectus; varolo laborans; mal pstul infec-
tus vel affectus.
varita, v. varilla.
varonil: (perteneciente o relativo al varn)
virilis, e // (esforzado, valeroso) fortis, e.
vasallaje: (vnculo o relacin de dependen-
cia) vassalltium, ii n. Sin: srvitus, utis f //
(clientela) vassallorum srvitus; clientela
feudalis // (cantidad de vasallos) vassalli,
orum mpl. Sin: servi, orum mpl // (tributo pa-
gado por el vasallo) lex vectigalis // fig ser-
vtium, ii n. Sin: srvitus.
vasallo: (feudatario) vassallus, i m. Sin:
cliens, entis m // (tributario) stipendirius, ii
m. Sin: homo stipendirius.
vasco: adj vascnicus, a, um. Uso: Pas
Vasco o Euskadi, Vascnia, ae f; boina -, v.
boina // sust Vasco, nis m.
vascular: vascularis, e. Sin: ad vasa sangu-
nea (vel sanguinfera) ttinens.
vasectoma: vasectmia sive -toma, ae f.
Sin: vasis sctio.
vaselina: vaselna, ae f.
vara
1105
vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: sria
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttrnium, ii n (- de cuello estrecho).
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro,
fctile, is n (sobrent vas; en pl fictlia, ium); -
de porcelana, vas porcellnicum; - para
beber, potrium; trulla; - de plata para beber,
trulla argntea; fabricante de vasijas (de oro
y plata) vasculrius vel vasclrius, ii m.
vasito: vsculum, i n. Uso: - para perfumes o
cosmticos o medicamentos, pyxis, dis f;
narthcium // (vasija pequea para beber)
pocillum, i n.
vaso: (vasija) vas, vasis n (pl vasa, orum) .
Uso: - comunicantes, vasa inter se communi-
cntia; - pequeo, vsculum // (vasija que
sirve para beber) pculum, i n. Sin: calix,
cis m; scyphus, i m; halus, i m. Uso: -
irrompible, pculum infrgile; - pequeo, po-
cillum; - de cristal, crystllinum, i n; pcu-
lum crystllinum; - de oro, de plata, de
vidrio, pculum ureum, argnteum, vtreum;
- de papel, pculum chartceum; - de terra-
cota, fctile, is n; - de vino, de cerveza, pcu-
lum vinrium, cervisrium // - de Dewar,
adiathermus, i f // - de noche, mtula vel ma-
tella, ae f // Bot y Zool vsculum, i n (en ge-
neral); vena, ae f (vena); artria, ae f
(arteria). Uso: - capilar, vas capillare; - lin-
fticos, vasa lymphtica npl; - sanguneos,
venae vel artriae, arum fpl // (casco de las
caballeras) ngula, ae f.
vasodilatacin: vasodilattio, onis f. Sin: va-
sorum sanguinorum dilattio, laxtio, laxa-
mentum.
vasodilatador: vasa diltans, antis n (medi-
camentum). Sin: medicamentum vasis san-
guneis dilatandis.
vstago: srculus, i m.
vate: vates, is m.
vaticanista: (periodista, estudioso, experto
de la actividad religiosa y poltica y de la or-
ganizacin del Vaticano) actorum vaticano-
rum descriptor, relator, studiosus, peritus //
(sostenedor de la poltica del Vaticano) de-
cretorum pontificiorum defensor, propugna-
tor, vindex (-dcis m).
vaticano: (concerniente o relativo al Vati-
cano) vaticanus, a, um. Uso: (ciudad del -)
Urbs Vaticana; (Estado de la Ciudad del -)
Cvitas Vaticana; (gobernacin de la Ciudad
del -) Praefectura urbis Vaticanae; (monte)
Vaticanus, i m (sobrent mons, montis m); (pa-
lacio) Vaticanae Aedes (-ium fpl); (vino) Va-
ticanum, i n (sobrent vinum).
vatmetro: vattmetrum, i n.
vatio: vttium, ii n. Sin: vattiana vel vattensis
mensura; vattiana vel vattensis elctridis
mensura.
vecindad: (calidad de vecino) propnquitas,
atis f. Sin: vicnitas, atis f. Uso: relacin de -,
coninctio vicinitatis // (los vecinos) vicni-
tas. Sin: vicini, orum mpl; vicnia, ae f //
(contorno o cercanas de un lugar) vicnia,
ae f.
vecino: (adj, que habita con otros en un
mismo pueblo, barrio o casa, en habitacin
independiente) vicinus, a, um // (cercano,
prximo) propinquus, a, um. Sin: prximus
// sust vicinus, i m. Sin: ccola, ae m (el que
habita cerca). Uso: los -, vicnia, ae f; vicni-
tas; - de banco (de asiento), consessor // (ha-
bitante de una poblacin) civis, is m ( hab de
una poblacin grande); paganus vel vicanus,
i m ( hab de una poblacin pequea).
vector: vector, ris m.
vector
1106
vector (Inform, una especie de puntero):
index, dcis m. Uso: a jump through a -, per
ndicem saltus.
vectorial: vectorialis, e. Sin: vectrius; ad
vectorem spectans.
vedado: vtitus, a, um. Sin: prohbitus // sust
privatus locus. Uso: - para la caza, privatus
venationis locus; cazar en -, privato loco ve-
nari; - para la pesca, privatus piscationis litus
(-tris n); pescar en -, in privato ltore piscari.
vedette: rtifex (-fcis m) scenicus clarssi-
mus. Sin: hstrio (-onis m) mximis ludibus
celebratus.
vdico: (relativo a los Veda) vdicus, a, um //
(el idioma -) lingua vdica.
vegetal: adj vegetalis, e. Sin: terr gnitus.
Uso: reino -, regnum vegetale // los -, vege-
tlia, ium npl. Sin: vegetntia; gignntia; vi-
rntia; quae terra gignit vel parit; quae
generantur a terra; rbores (-um fpl) et her-
bae (-arum fpl).
vegetar: (de las plantas) intr vegetare. Sin:
germinare; terr gigni // (de las personas) tor-
pre vel torpscere. Sin: elanguscere; iacre.
vegetarianismo: vegetarianismus, i m. Sin:
diaeta vegetariana; victus more frugivoro-
rum; victus frugivororum prprius.
vegetariano: adj vegetarianus, a, um. Sin:
vegetrius; frugvorus // sust vegetarianus, i
m. Sin: frugvorus, i m; qui vel quae olribus
tantum vscitur; qui vel quae iis tantum vs-
citur quae terra gignit; qui vel quae iis tantum
vscitur, quae terr gignuntur.
vehicular: (transportar) transferre. Sin:
transvhere; transportare // (difundir, trans-
mitir, comunicar) diffndere. Sin: transmt-
tere; communicare.
vehculo: vehculum, i n. Uso: - automotor,
autocinetum; autoraeda; autovehculum; ve-
hculum automatrium; - areo, arovehcu-
lum vel arivehculum; vehculum arium vel
aethrium; - espacial vehculum spatiale; -
extraatmosfricos, vehcula extraatmosphe-
rica; - ferroviarios, vehcula ferriviria; - ma-
rinos, vehcula marina; - moderno, nunc
usitatum vehculum; - motorizados, vehcula
machinatinibus instructa; - orbital, vehcu-
lum orbitale; - pblico, vehculum pblicum;
- terrestres, vehcula terrstria; - viarios,
vehcula viria vel stratria // - espacial de
investigacin, vehculum spatiale investiga-
trium; - de cuatro ruedas, vehculumquadr-
rotum; - de traccin animal, equimbile vel
hippombile, is n; equimbile vel hippombile
vehculum; bajar de un -, descndere e veh-
culo; subir a un -, vehculum inscndere vel
conscndere // documentos del -, ltterae auto-
vehiculares.
vejacin: vextio, onis f. Sin: vexamen
(-mnis n); exagittio; molstia. Uso: veja-
ciones del fisco, fiscales molstiae.
vejiga: (vescula) vesca, ae f. Uso: - natato-
ria (de los peces), vesica natatria; - de la
bilis o de la hiel, vesica fllea // (saco mem-
branoso que recibe y retiene la orina) vesica
urinria o simplem vesica.
vela: (cilindro de cera, cebo, etc., con pabilo
para que pueda encenderse y dar luz) can-
dela, ae f. Sin: creus; crea vel sebcea can-
dela. Uso: - artificial, candela artificiosa; -
bendecida, creus rite piatus; - litrgica, c-
reus litrgicus; - pequea, cerolus, i m; f-
brica de velas, cerria, ae f // (conjunto o
unin de paos o piezas de lona o lienzo
fuerte) velum, i n. Uso: - cuadra, velum qua-
dratum; - de cruz, velum aequatum; breve na-
vegacin a -, velifictio // (barco de vela) v.
vector
1107
barco // dar velas al viento, vela dare, expli-
care, pndere, slvere; hacerse a la -, navem
slvere; recoger velas, vela collgere vel pli-
care // fig, a - y remo, remis velisque. Sin:
totis vribus // (accin de velar) viglia, ae f.
Uso: - vespertina, vspere viglia.
velada: viglia, ae f. Sin: perviglium; pervi-
giltio nocturna. Uso: - danzante, pervigiltio
sltica; nocturnae chorae; - musical, spect-
culum canntium; - de gala, sollemne spect-
culum vespertinum; - de honor, vespertinum
spectculum perhonorficum.
velador: (adj, que vela) vgilans, antis. Sin:
vgil, lis // (sust, el que vela) vigil, lis m.
Sin: custos, odis m // (el que cuida) curator,
oris m // (mesa de noche) mensa vel mnsula
cubicularis; lecti armarolum // (mesita oval o
redonda que tiene un solo pie) monopdium,
ii n // (candelero) candelabrum, i n. Sin:
lychnuchus // (lamparilla de dormitorio)
lychnion vel lampdium cubiculare // (bomba
de cristal que se pone a ciertas lmparas)
lmpadis umbrculum; lminis radiculum.
velar: (estar sin dormir el tiempo destinado
al sueo) vigilare. Sin: advigilare vel invigi-
lare // (fig, cuidar solcitamente de) invigilare
+ dat, pro + abl, ad vel in + ac. Sin: excubare
pro + abl, ad vel in + ac.
veleidad: vellitas, atis f. Sin: inanis volun-
tas; voluntas incompleta, inepta, rrita; inane
desidrium vel votum // (inconstancia, lige-
reza) inconstntia. Sin: conslii mutablitas.
velero: (dicho de embarcacin muy ligera o
que navega mucho) velvolus, a, um. Sin: v-
lifer, fra, frum // (buque de vela) navgium
velis actum. Sin: navis velis acta; velfera
navis. Uso: - escuela, didasclica navis vel-
fera.
veleta: (pieza de metal colocada en lo alto
de un edificio para indicar la direccin del
viento) ventorum index (-dcis mf). Sin: ver-
stile signum; signculum volbile; vexillum
vel vexllulum ventorum index // (fig, per-
sona inconstante) homo mutbilis nimi. Sin:
homo mutbili nimo; levis vel inconstans
homo; mutbilis opinionis homo, homo ven-
tosssimus. Uso: ser un -, nimo mbili esse;
nimi (vel opinionis, vel mentis) mobilitate
laborare.
velina: charta velina. Sin: charta subtilssima
vel tenussima.
vellocino, v. velln.
velln: vellus, lris n. Sin: - de oro, vellus u-
reum. Uso: caballero del - de oro, eques (his-
paniensis) vllere ureo exornatus.
vellorita: bellis, dis f.
velo: (cortina o tela que cubre una cosa)
velum, i n. Sin: velamen, mnis n. Uso: - hu-
meral, v. humeral // (prenda de tul, gasa u
otra tela delgada y con la cual se cubren las
mujeres la cabeza o el rostro en ciertas cir-
cunstancias) cpitis (vel oris) velum. Sin:
rica, ae f; ricnium, ii n. Uso: - islmico
(hiyab), ricnium; ricnium islmicum vel is-
lamticum // - del paladar, tabulare (-is n)
palati.
velocidad: velcitas, atis f. Sin: celritas; ra-
pditas. Uso: - angular Fs, velcitas angula-
ris; - media, velcitas mdia; - supersnica,
velcitas supersnica; - tres veces superior a
la del sonido, velcitas, quae triplo est maior
quam velcitas soni; a la - de 79 mil km por
hora, septuaginta novem mlium chiliome-
trorum horri velocitate; huracn a la - de
200 km por hora, procella velocitatis duce-
norum chiliometrorum horlium; correr (en
algn vehculo) a - excesiva, nmia velocitate
crrere, ferri, rapi.
velocidad
1108
velocmetro: tachmetrum, i n.
velocipedia, v. velocipedismo.
velocipedismo: (aficin a correr en veloc-
pedo) velocpedi (vel ocpedi, vel volucr-
pedi) stdium // (deporte de los aficionados
al velocpedo) velocpedi ludus.
velocipedista: velocpedo (vel ocpedo, vel
volucrpedo) viator. Sin: qui velocpedo vhi-
tur vel fertur.
velocpedo : velocpedum, i n. Sin : ocpe-
dum; volucrpedum; celripes, dis mf.
velocista: velocista, ae mf.
veldromo: veldromos vel veldromus, i m.
velomotor: birtula automatria.
veln: (lmpara de aceite) v. lmpara.
vena: vena, ae f. Uso: - coronaria, - cardaca,
vena vel artria coronaria ; vena cardaca;
abrir la - (para hacer una sangra), venam
incdere vel ferire; abrirse las venas, venas
aperire, abrmpere, abscndere // (inspiracin
potica) vena. Sin: spritus poticus. Uso: -
rica, fecunda, dives vena // (- de elocuencia)
facndia, ae f. Sin: facndiae rivus; facultas
vel cpia dicendi // (filn metlico) vena.
Uso: - de oro, vena auri // (cada una de las
listas de diversos colores que tienen ciertas
piedras y maderas) vena. Sin: mcula, ae f.
Uso: venas del mrmol, mrmoris mculae.
venal: (vendible o expuesto a la venta) vena-
lis, e. Sin: vendbilis; emptbilis.
vencedor: victor, ris m. Uso: los - del Cer-
tamen Vaticanum, ii qui Certaminis Vaticani
victores discesserunt.
vencejo: (pjaro parecido a la golondrina)
apus, podis m. Sin: hirundo (-dnis f) vel
chlidon (-dnis f) rbica.
vencedor, ra: victor, oris m; victrix, icis f.
Sin: debellator, oris m; debellatrix, icis f.
Uso: sali -, victor discessit.
vencer: vncere. Sin: devncere; superare;
triumphum vel palmam referre. Uso: -, triun-
far por cinco a cero, vncere (vel palmam re-
ferre), quinque punctis comparatis ad zero
(vel ad nullum) // (cumplirse un plazo) exire.
Sin: expleri. Uso: el plazo vencer el 1 de
enero, tempus exibit Kal(endis) Ianurii.
vencimiento: dies praestitutus. Sin: tempus
praestitutum. Uso: registro de los -, calend-
rium; calendrii liber; - de los pagos, dies sol-
vendi; dies pecniae vel pecuniarum.
vendaje: veltio, onis f. Sin: ligtio vel alli-
gtio; ligamen, mnis n; ligatura; ligamen-
tum; velamentum; fsciae vel fascolae, arum
fpl; vlneris alligtio; teniae circumplictio.
vendar: velare. Sin: alligare; fasciare; fsci
ligare; velo vel velis operire. Uso: - la frente,
caput ante culos fascol ligare; - una he-
rida, vulnus alligare; - los ojos, culos obli-
gare vel velo tgere; con los ojos vendados,
obligatis culis.
vendedor, ra: vnditor, oris m, vnditrix, icis
f. Uso: - ambulante, circulator; circumfor-
neus; nstitor; ambulator; - al por mayor,
vnditor magnrius, - al por menor, prticus;
vnditor minusculrius; - de aromas, aromo-
topla, ae m; - de castaas, castanearum vn-
ditor; - de diarios, ephemridum vel
diurnorum vnditor; - callejero de diarios,
clamosus diariorum praeco (-nis m); - de
fsforos, v. fosforero // (dependiente) minis-
ter, stri m. Sin: adiutor; fmulus; vnditor.
velocmetro
1109
vender: vndere. Uso: - al menudeo, al por
menor, divndere; todo vendido!, mnia di-
vndita!
vendimiador: vindemiator, oris m.
veneno: venenum, i n. Sin: txicum; virus
(-i n). Uso: - cianhdrico, venenum cyanh-
dricum; - mortifero para insectos, venenum
insectis internecivum.
venenosidad: (cualidad de venenoso) vene-
nsitas, atis f. Sin: virus, i n; venenum; ve-
nfica natura; vis veneni // fig acrbitas, atis
f. Sin: amaritudo (-dnis f); maltia; malgni-
tas; perfdia. Uso: la - del discurso, acrbitas
sententiarum; aclei orationis.
venerable: Venerbilis, is mf. Uso: - Sierva
de Dios, Venerbilis Serva Dei; - Siervo de
Dios, Venerbilis Dei Servus.
veneracin: venertio, onis f. Sin: cultus, us
m; relgio, onis f (sentimiento religioso) //
(respeto, reverencia) reverntia, ae f. Sin: ve-
nertio; observntia. Uso: inspirar -, venera-
tionem habere; venerationi esse licui.
venezolano: adj venetiolanus, a, um // hab
Venetiolani, orum.
Venezuela: Venetola, ae f. Sin: Cvitas Vene-
tiolana.
venganza: vindicta, ae f. Sin: ltio, vindic-
tio, puntio (-onis f).
venial: venialis, e. Sin: levis; venibilis;
vni dignus. Uso: pecado -, peccatum leve
vel veniale.
venta: (accin de vender) vendtio, onis f.
Uso: - o comercio al por mayor, mercatura
magna; - al por menor, al menudeo, instit-
rium; mercatura tnuis; - estival, divendtio
aestivalis; - invernal, divendtio hiemalis; -
pblica (por subasta), vendtio auctionria;
v. subasta; - de bebidas, vendtio potulento-
rum vel poculentorum; - de realizacin, v. li-
quidacin; estar de - o en -, venalem (venale)
esse vel prostare, o simplem prostare (apud +
ac); que est en -, venalis, e; poner algo a la
-, liquid venale prodcere // (posada o
mesn en los caminos o despoblados) cau-
pona, ae f.
ventaja: (en el juego) mlior condcio.
ventana: fenestra, ae f. Uso: abrir la -, fe-
nestram aperire; cerrar la -, fenestram clu-
dere; mirar por la -, per fenestram prospcere
// (compuerta que se cierra) fenestrae vl-
vula. Sin: valvae, arum fpl // fig, arrojar,
echar, tirar por la ventana, dissipare, dilapi-
dare, prodgere; fig, echar la casa por la -,
rem suam profndere.
ventanal: magna fenestra vtrea.
ventanilla: (ventana pequea) fenestella, ae
f. Sin: ostolum. Uso: - de la nariz, nares, ium
fpl; - de tren, trminis (vel hamaxstichi) fe-
nestella; - de vehculo, ostolum vehculi ;
bajar el vidrio de la -, fenestellae speculria
demttere // (abertura pequea practicada en
la pared o tabique de algunas oficinas, por
donde se atiende al pblico) ostolum, i n.
Sin: prtula; valva; ostolum sedis offcii.
Uso: - paquetes, ostolum fascale.
ventanillo: (postigo) v. esta voz // (ventana
pequea) v. ventanilla.
ventilacin: ventiltio, onis f. Sin: perfltio;
perflatus, us m.
ventilador: (instrumento que sirve para ven-
tilar) ventilatrium, ii n. Sin: ventilabrum;
ventilatrum; ventgenum; ventgenum instru-
mentum; apparatus ventilationis; mchina
ventilador
1110
ventilatria. Uso: - elctrico, ventilabrum vel
flabellum elctricum; ventilatrium vel ven-
tgenum elctride actum // (abertura que se
deja hacia el exterior en una habitacin,
para que se renueve el aire de esta) spira-
mentum, i n.
ventilar: (agitar una cosa en el aire) venti-
lare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; ex-
poner al viento) perflare. Sin: ra vel ven-
tum immttere. Uso: aposento ventilado,
cubculum perflatum; casa bien ventilada,
domus ris perflatu salubris; colina venti-
lada, ventosus collis; collis vento (vel ventis)
obnxius vel prvius; regin muy ventilada,
rgio ventosssima; - la casa, domum per-
flare; se ventila la casa, domus perflatur; -
los aposentos, in cubcula ra immttere //
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpn-
dere, examinare, considerare; de re gere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpn-
dere; rem ad examen revocare.
ventisquero: (ventisca) turbo, bnis m. Sin:
turbo et tempestas (atis f); nimbosus ventus
nive commixtus // (masa de nieve o hielo)
moles (-ium fpl) glaciatae.
ventorro: deversrium, ii n.
ventosa: (rgano adhesivo de varios anima-
les) cucurbtula, ae f.
ventosear, v. peer.
ventosidad: (calidad de flatulento) ventsi-
tas, atis f. Sin: flatus, us m; infltio; anathy-
masis, is f; ventsitas stmachi vel ventris;
infltio stmachi vel intestinorum. Uso: pro-
ducir -, inflationem prere; inflationem st-
machi fcere // (gas que sale por el ano) v.
pedo.
ventoso: (que contiene viento o aire) vento-
sus, a, um // (dicho de un sitio combatido por
los vientos) ventis (vel ad ventos) oppsitus //
(flatulento, que ocasiona flatos) v. flatulento.
ventrera: (faja) zona ventralis.
ventricular: ventricularis, e. Sin: ventrculi
(gen); ad ventrculum prtinens.
ventriculitis: ventriculitis, dis f.
ventrculo: ventrculus, i m. Uso: - del cere-
bro, del corazn, crebri, cordis ventrculus.
ventrlocuo: ventrloquus, i m.
Venus: (planeta) Venus, nris f. Sin : Vneris
astrum ; stella Vneris ; Venus stella.
Uso : - IV, speculatria mchina cui nomen
Venus.
veranda: (galera cubierta) xystus, i m;
xystum, i n // (balcn cubierto) maenianum,
i n. Sin: pdium // (terrado, terraza) sol-
rium, ii n.
veraneante: adj frians, antis. Sin: rsticans;
vlicans vel vllicans ; frias agens // sust
homo frians. Sin : homo frians agens ; qui
rusticatur vel vilicatur.
veranear : feriari. Sin : frias gere ; rusti-
cari ; vilicari vel villicari.
veraneo: friae, arum fpl. Sin: rustictio; se-
cessus (-us m) aestivus. Uso: - tranquilos
para familias, famliis tranquillae rusticatio-
nes; relativo al -, ad frias agendas ttinens.
veraniego: (perteneciente o relativo al verano)
aestivus, a, um. Sin: ad aestatem spectans.
verbal: verbalis, e. Sin: oralis; ad vrbum
prtinens.
ventilar
1111
verbalismo: verbsitas, atis f. Sin: loquci-
tas; multilquium; verborum caterva; verb-
sitas (vel ortio) vana; inanis loqucitas.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, ver-
bum agens; - pasivo, verbum patiendi //
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n.
verdad: vritas, atis f. Sin: verum. Uso: - ob-
jetiva, vritas ut se habet; - reveladas, verita-
tes divnitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana vritas; segn -, ex vero; ex ve-
ritate; ex re; segn - histrica, ex histriae
fide; decir la -, verum dcere vel loqui; decir
toda la -, verssime loqui; para decir -, ut
verum dicam.
verde: adj vridis, e. Sin: virens; virescens.
Uso: - plido o amarillo, glbinus; algo -,
que tira a -, subvridis, e // del partido -, vi-
ridianus. Uso: partido -, prsina vel vridis
fctio // (ecologista) prsinus, i m. Sin: vri-
dis, is m; ssecla prsinus vel vridis.
verdear: (empezar a brotar los vegetales)
vernare // (empezar a cubrirse los rboles de
hojas) frondre. Sin: frondscere.
verderol, v. verdern.
verdern: (ave canora) vrio vel vreo, onis
m. Sin: fringilla chloris.
verdolaga: portulaca, ae f.
verdugo: crnifex, fcis m. Sin: tortor, ris
m; cruciator.
verdulera: olitria taberna. Sin: hortensio-
rum taberna; lerum pomorumque taberna.
verdulero: litor, oris m. Sin: olusculrius,
ii m; lerum vel hortensiorum vnditor.
verdura: holus vel olus, -ris n (gen pl hole-
rorum; dat pl hleris). Sin: lera, um npl; vi-
rdia, ium npl; virntia, ium npl. Uso: -
fresca, recentssima lera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandre olus.
vereda: (senda) smita, ae f. Sin: trames,
mtis m // (acera) viae margo (-gnis f) vel ora
(-ae f); crepdo (-dnis f) viae vel smitae;
stratae crepido. Uso: acercarse a la -, ad stra-
tae crepdinem accdere.
verga: antenna vel antemna, ae f.
verdicamente: vere vel verssime.
verificacin: verifictio, onis f. Sin: recog-
ntio; inspctio; probtio; comprobtio; ex-
quistio. Uso: hecha una esmerada -, re
diligenter explorata; re diligentssime explo-
rata ac perspecta.
verificador: recgnitor, oris m. Sin: exami-
nator; probator.
verificar: verificare. Sin: recognscere;
inspcere; exqurere; probare; comprobare.
verismo: verismus, i m. Sin: nuda rerum
descrptio; cruda veri repraesenttio; nmia
veri imittio. Uso: - exagerado, immdica
veri repraesenttio; naturae ostenttio.
verista: adj veritatem immdice xprimens
// sust verista, ae mf Sin: veri imitator; cru-
dus veri descriptor; nudus rerum repraesenta-
tor; qui nudam veritatem repraesentat. Uso:
escritor, pintor -, nudae veritatis scriptor (vel
descriptor), pictor; - exagerado, naturae os-
tentator; nmius naturae imitator; nmius
nudae veritatis imitator.
verja: clatri, orum mpl. Uso: cerrado con
una -, clatratus; cerrar con una -, clatrare.
vermicida, v. vermfugo.
vermicida
1112
vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicula-
ris; vermiculatus.
vermfugo: adj vermfugus, a, um. Sin: ver-
mes fugans; anthelmnticus // sust vermfu-
gum, i n (medicamentum vel remdium).
Sin: anthelmnticum.
vermut o verm: (licor aperitivo) vermut in-
decl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; ptio absinthiata;
vinum absnthio medicatum, condtum, tem-
peratum. Uso: - Martini, ptio martiniana //
(funcin de cine o de teatro por la tarde)
spectculum vespertinum.
vernculo: vernculus, a, um. Sin: domsti-
cus. Uso: lengua -, vernculus sermo.
verstil: (que se vuelve o se puede volver f-
cilmente) verstilis, e. Sin: versbilis; vrsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez
a diversas funciones) flexbilis; mltiplex;
vrius. Uso: hombre -, vriae eruditionis vir;
ingenio -, verstile ingnium; ingnium v-
rium, flexbile, mltiplex // (de genio o ca-
rcter voluble e inconstante) volbilis, e.
Sin: inconstans, antis.
versificacin: versifictio, onis f. Uso: - si-
lbica, versifictio syllbica.
versificador: versificator, oris m. Sin: vers-
ficus.
versificante: versficans, antis.
versificar: versificare vel versificari. Sin:
versus fcere vel fndere.
versin: (traduccin) v. esta voz // (modo de
referir un mismo suceso) tradendi rtio (-onis
f); memria (recuerdo, relato). Uso: dar otra
- de un hecho, liquid lia ratione (vel liter)
narrare; hay dos - de la muerte de Magn, de
Magonis intritu duplex memria est; segn
otra -, ut lii tradunt.
verso: versus, us m. Uso: - macarrnicos,
versus macarnici vel folenghiani; en -, vr-
sibus scriptus; celebrar en versos, versu cele-
brare vel laudare; componer o hacer versos,
versus fcere; poner en -, versificare; verba
in pedes cgere; verba pdibus cludere.
vrtebra: vrtebra, ae f. Uso: - cervical, vr-
tebra collaris.
vertebrado: adj vertebratus, a, um // los -,
vertebrata, orum npl. Sin: vertebrata animn-
tia; animlia vertebrata; vrtebris predita
animlia.
vertebral: vertebralis, e. Uso: columna -, co-
lumna vertebralis; dorsi spina.
vertedero: (conducto por el que se arrojan a
un depsito situado a un nivel inferior basu-
ras, desechos, ropa sucia, etc. ) emissrium,
ii n. Sin: exoneratrium; canalcula; canal-
culus; fusrium.
vertedor: (canal o conducto que sirve para
dar salida al agua y a las inmundicias) aqua-
rum emissrium. Sin: aqurius canalculus.
vertical: verticalis, e. Sin: vrtici (vel ad vr-
ticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
columna -, columna verticalis; lnea -, recta
lnea; en direccin -, ad perpendculum.
verticalismo: structurarum perpendiculrium
praevalntia.
verticalmente: verticliter. Sin: ad perpen-
dculum; verticali vel perpendiculari modo;
lne rect.
vrtice: vertex, tcis m. Sin: culmen, mnis n;
cacmen, mnis n; fastgium // fig summus
vermiforme
1113
gradus.
vertiente: displvium, ii n. Sin: locus displu-
viatus; aquae in diversas partes defluentes.
Uso: - de un tejado, displvium; pars tecti
displuviata; - de una montaa, displvium;
pars montis displuviata; - divisoria de aguas,
aquarum divrtium vel divrgium.
vrtigo: (trastorno nervioso que produce la
sensacin al enfermo de que el o los objetos
que lo rodean estn animados de un movi-
miento giratorio u oscilatorio) vertgo, gnis
f. Sin: vertigo oculorum; calgo, gnis f (ofus-
camiento de la vista que acompaa al -); in
gyrum convrsio, rottio, verstio. Uso: que
da -, qui (quae, quod) calginem culis offun-
dit; sujeto a vrtigos, que padece vrtigos,
vertiginosus; ser atacado de -, vrtigine
crripi, ffici, cnfici; padecer vrtigos, ver-
tiginari; vertgine laborare, vexari, ffici;
tener vrtigos, vertiginari // (turbacin del
juicio, repentina y pasajera; ramo de locura)
sbita brevisque conturbtio vel perturbtio.
Sin: stupor; torpor // (vahdo) v. esta voz //
(fig, apresuramiento anormal de la actividad
de una persona o colectividad) cleris vel ce-
lrior agittio.
vescula: vescula, ae f. Uso: - biliar, bilis ve-
scula; cystis (-is f) bilis; v. cistcula.
vespa: autobrota vespa.
vespertino: vespertinus, a, um.
vestbulo: vestbulum, i n. Sin: trium, ii n;
prostas, dis f. Uso: - de estacin ferroviaria,
vestbulum stationis ferriviriae, - de salida,
oecus (-i m) vel vestbulum xits.
vestido: vestitus, us m. Sin: vestis, is f; ves-
timentum; indumentum; schema, tis n. Uso:
- ancho, holgado, vestis laxa; - bordados en
prpura y oro, prpur atque auro llitae ves-
tes; - casero, vestis domstica; - combinado,
vestitutus combinatus; - estrecho, vestis
stricta; - hecho, vestitutus confectus; - hecho
a medida, vestitus ex crporis mensura (con-
fectus); - hechos de fieltro, coactlia, ium npl;
- listado a cuadros, laculata vestis; - con
media manga, vestis semimanicata, vestis di-
mdiis mnicis; - de cabalgar, de montar, ves-
tis vel vestitus equestris; - de calle, ordinario,
vestis viria vel ambulatria; - de casa, tnica
cubicularis; - de cola, vestis syrmtica; - de
chaqueta, vestis casularis; - de deporte, ves-
titus ad athletismum; - de duelo, lgubris ves-
tis; - de encaje, vestis intexta; - de invierno,
vestitus hiemalis; - de piel, reno vel rheno,
nis; - de sociedad, vestitus ad societatem; -
de teatro, vestis cmica; syrma, ae f; - de tra-
bajo, vestitus labrifer; - de verano, vestitus
aestivus; - de viaje, vestituts viatrius; - de
visita, vestis salutatria // ponerse un -, ves-
timentum indere; llevar, traer puesto un -,
vestimentum grere; probar un -, vestimen-
tum induendo probare; quitarse un -, vesti-
mentum exere vel depnere; la vendedora
trae un - de un nmero superior, vnditrix
vestem mensurae nmero maioris (vel ves-
tem maioris nmeri mensuralis) apportat.
vestir: vestire. Uso: - a alguien, liquem ves-
tire; liquem veste indere; licui vestem in-
dere; - a alguien con algo, liquem liqua
re vestire vel indere; licui liquid indere //
vestirse, vestiri. Sin: ndui veste; vestem sibi
indere vel indcere; veste se indere.
vestuario: (sitio para desvestirse o vestirse
en teatros, estaciones balnearias, canchas de
deporte) apodytrium, ii n. Sin: spolirium;
vesturium; cella vestiria.
veterano: (militar experto por haber servido
mucho tiempo) emritus miles.
veterinaria: (arte de curar las enfermedades
de los animales) veterinria, ae f. Sin: veteri-
veterinaria
1114
nria ars // adj veterinrius, a, um. Uso: me-
dicina -, veterinria medicina; pcoris vel p-
cudum medicina.
veterinario: adj veterinrius, a, um // sust ve-
terinrius, ii m. Sin: mdicus veterinrius;
mdicus pcorum (en general); mdicus
vium (el que cura a las ovejas); equrius
mdicus (el que cura a los caballos); mdi-
cus iumentrius (el que cura a las bestias de
carga).
veto: vtitum, i n. Sin: interdictum.
vez: esta vez, hac vice; por - primera, prima
vice; por ltima -, ltima vice.
veza, v. arveja.
va: via, ae f. Uso: - area, cursus arius; - f-
rrea, ferratus trames (-mtis m), gminus
ferratus trames; gmini axes; binae lminae
viae ferratae; ancho de una - frrea, xium
geminorum intervallum; - lctea, orbis lc-
teus; - libre, apertus ditus; - magntica,
strata (-ae f) magntica; - respiratorias, viae
respiratriae; por va area, cursu ario; per
ariam viam; arii vehculi ope; por - diplo-
mtica, v. diplomtico.
Va Crucis o Viacrucis: (ejercicio piadoso
en el que se conmemoran los pasos del Cal-
vario) Iesu Christi ad Calvrium iter per sta-
tiones recultum vel celebratum. Uso: hacer
el - , Iesu Christi ad Calvrium iter per statio-
nes reclere vel celebrare; Iesu Christi supre-
mos cruciatus per stationes reclere; Christi
perdolentis iter per stationes celebrare //
(conjunto de catorce representaciones de di-
chos pasos) Iesu Christi perdolentis stationes.
viaducto: viaeductus vel viae ductus, us m.
Sin: pons viam traciens; pons super viam.
viajador: (que viaja) v. viajero.
viajante: (dependiente comercial que hace
viajes para negociar ventas o compras) mer-
cator dvena. Sin: viator mrcibus vendendis
vel emendis.
viajar: iter fcere, gere, effcere, habere, te-
nere, pergere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
en bicicleta, en automvil, en buque, en
avin, en tren, equo, brot, autoraed vel au-
tocineto, navi vel nave, aroplno, trmine
vehi, ferri, vectari; - en avin, volare; vola-
tum suscpere; - al extranjero, a otros pases,
in terras extrneas volare; in xteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
pie, pdibus iter fcere; - con la (nave) Italia,
(nave) Itli vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
etc. vehi; - da y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compaa
de uno, cum liquo commune iter fcere; -
por mar, navigare; mari iter fcere; - por tie-
rra, terr iter fcere; - por turismo, peregri-
nari; peregrinationes delectationis (vel
voluptatis) caus suscpere; - por un pas
(Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
perambulare; - por muchos pases, multas
perambulare terras; - por toda Asia, tota Asi
peregrinari.
viaje: iter, itneris n. Sin: via; profctio; pe-
regrintio. Uso: - areo, iter arium vel a-
reum; navigtio area; cursus arius; -
comercial, iter commerciale; - csmico, iter
csmicum; - pastorales, itnera pastorlia; -
transocenico, iter trans ocanum; - a pie, a
caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
del mundo, circitus mundi; - al exterior, iter
extrneum; - de curso, commune iter (itneris
n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nup-
tiarum caus factum (que se hizo) vel facien-
dum (que se va a hacer); - de placer, de
recreo, voluptrium vel volupturium iter;
iter delectationis caus factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de tu-
rismo, voluptria vel volupturia peregrin-
veterinario
1115
tio; peregrintio delectationis (vel voluptatis)
caus suscepta; de -, viticus, viatrius; -
desde Londres a Singapur, iter Londnio Sin-
gapuram; durante el -, itnere; in itnere; inter
vias; dos o tres das de -, bdui vel trdui iter;
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en mnibus, en tren, en telefrico,
vehculo pblico, trmine, telephric
transvctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viticum, i n; vitica, orum npl //
acabar el -, iter confcere; apresurar el -, iter
celerare, festinare, properare; aficin a viajes,
apodemilgia sive -alga, ae f; buen -!, feliz
-!, bonum iter!; vade (pl vdite) felciter!, fe-
lciter iter fcias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itine-
rmini)!; desear buen - a alguien, liquem
proficiscentem votis prsequi; empezar el -,
iter ngredi; emprender un -, iter crpere, n-
gredi, inire, inchoare, suscpere; estar de -,
esse in itnere; iter fcere vel habere; hacer
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum caus
iter) fcere vel habere; hacer un -, itinerari;
iter gere, pergere, fcere, effcere, conf-
cere; commttere se viae; hacer un - al ex-
tranjero, pregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptrium iter (vel de-
lectationis caus iter) fcere vel habere; hacer
un - por tierra (por mar, areo), iter terrestre
(martimum, areum) fcere; juntar dinero
para un -, viticum congrere; proseguir el -,
iter prgere; iter inchoatum pergere; regre-
sar de un -, interrumpir el -, ex itnere redire,
revrtere, venire; regresar de un - al extran-
jero, pregre redire.
viajero: (persona que viaja) viator, oris m;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itnerans
mf; peregrnans, antis mf; itinerator; peregri-
nator; iter agens, entis mf; v. pasajero.
vialidad: (conjunto de servicios relacionados
con las vas pblicas) viarum muntio vel
munitiones. Uso: proveer a la - de la regin,
regionis vias munire.
vianda: (cualquier manjar que se sirve a la
mesa) frculum, i n. Sin: obsnium // (man-
jar de un banquete) daps, dapis f. Uso: las -,
pulae, arum fpl // (comida de la gente pobre)
puls, pultis f.
viandante: (persona que viaja a pie) v. pe-
atn.
vibracin: vibrtio, onis f. Sin: vibramen,
mnis n; vibratus, us m.
vicarial: vicarianus, a, um. Sin: ad vicrium
ttinens.
vicario: vicrius, ii m. Sin: (alicius) vices
agens; vicegerens. Uso: - actual, vicrius ac-
tualis; - apostlico, vicrius apostlicus; - au-
xiliar, vicrius adiutor; - capitular, vicrius
capitularis; - cooperador, vicrius coopera-
tor; - ecnomo, vicrius oecnomus; - for-
neo, - rural, vicrius forneus; - general,
vicrius generalis; - judicial, vicrius iudicia-
lis; - parroquial, vicrius paroecialis; - susti-
tuto, vicrius substitutus.
vicealmirante: pronavarchus, i m. Sin: pro-
gubernator; subpraefectus classis; praefecti
classis vicrius; viceamirlius; viceagens
(-entis m) amirlii.
vicebibliotecario: vicebibliothecrius, ii m.
Sin: bibliothecrii adiutor; subpraefectus vel
suppraefectus bibliotechae.
vicecomisario: vicecommissrius, ii m. Sin:
subcommissrius; commissrii vicrius;
praefecti morum vicrius. Uso: - de polica,
(pblicae) securitatis (vel tutelae) subcom-
missrius, subprocurator vel supprocurator,
subcurator, subquaesitor.
vicedirector: submoderator, oris m. Sin: rec-
toris adiutor vel vicrius.
vicedirector
1116
vicegerente: vices gerens (-entis) m.
vicegobernador: vicegubernator, oris m.
Sin: gubernatoris (vel praefecti) vicrius;
subprocurator regni vel provnciae.
vicemaestro de capilla: promagister chori
canntium.
vicemaestro de ceremonias: subpraefectus
vel suppraefectus caerimoniarum.
vicepresidente: vicepresidens, entis m. Sin:
propraeses, sdis m; presidis vicrius; prae-
sidentis vel presidis vices gerens; alter a
preside.
vicerrector: vicerector, oris m. Sin: submo-
derator; rectoris vicrius vel adiutor; rectoris
vices agens.
vicetesorero: vicethesaurrius, ii m. Sin: the-
saurrii vicrius; subcustos pecniae.
vicio: enervarse en los -, vtiis difflere; en-
golfarse en los -, v. engolfarse.
victoria: victria, ae f. Sin: laurus; palma,
triumphus; trophaeum.
victimismo: sui deplortio.
victimista: sui deplorator.
vida: vita, ae f. Uso: - retirada, umbrtilis
vita; - social, vita socialis; medio de - primor-
dial, vitae rtio praecpua ac primignia;
tomar parte en la - pblica, in partem pbli-
cae rei actuose venire; vivir una - retirada,
umbrtilem vitam gere, dgere, vvere.
videocmara: instrumentum magnetoscpi-
cum.
videocasete: capsella magnetoscpica.
videograbador: televisficum exceptculum.
Sin: instrumentum telehormatis except-
rium.
videojuego: instrumentum lsibus televis-
fice exhibendis.
videotape: tenia visfica.
videoteca: capsellarum magnetoscopicarum
theca.
videotelefona: telehorasis vel televsio te-
lephnio coniuncta.
videotelfono: telephnium albo televisfico
coniunctum.
videotex o videotext: nuntiationes televisfi-
cae ac telephnicae emissae.
vidriera: (escaparate) repositrium, ii n.
Sin: speculare, is n ; spcular, ris n; reposi-
trium speculribus munitum; v. escaparate.
Uso: exponer algo en -, propnere liquid ve-
nale o simplem propnere // (bastidor con vi-
drios con que se cierran puertas y ventanas)
speculria, ium npl. Sin: vitra, orum npl;
inua vtrea vel fenestra vtrea // (persona que
hace vidrieras) specularirius, ii m.
vidriera: (taller donde se fabrica el vidrio)
vitrrium, ii n. Sin: vitri officina; officina vi-
trria // (tienda donde se venden vidrios) vi-
trria taberna // (vidriera) v. esta voz.
vidriero: (trabajador del vidrio) vitrrius, vi-
trerius, vitririus, ii m. Sin: vitri rtifex
(-fcis m); pifex artis vtreae; vitri confi-
ciendi rtifex // (el que vende vidrio) vitri
vnditor // (el que vende objetos de vidrio)
vitrorum vnditor.
vidrio: vitrum, i n. Sin: crystallus; vitramen;
speculare; spcular; speculrium. Uso: - co-
vicegerente
1117
rredizo, versbile vel verstile vitrum; de -,
vtreus; crystllinus; hoja de -, lmina vtrea;
objetos de -, vitra npl; vitremina // (cristal
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fe-
nestrae.
viento: ventus, i m. Uso: - del norte, quilo,
onis m; ventus a septemtrionibus oriens; - del
sur, auster, tri m; del - del sur, australis vel
austrinalis, e; austrnus, a, um; vientos a la
velocidad de ciento vientisis km por hora,
venti celeritate centum viginti sex chiliome-
trorum horlium.
viernes: dies Vneris. Sin: fria sexta.
Vietnam: Vietnmia, ae f. Uso : - del Sur, del
Norte, Vietnmia Meridiana, Septemtriona-
lis.
vietnamita: adj vietnamensis vel vietna-
miensis // hab de Vietnam, Vietnamenses vel
Vietnamienses, ium.
viewer (Inform), visor: exhbitrum, i n. Sin:
exhibitrium.
viga: (madero largo y grueso) trabs, trabis f.
Sin: tignum. Uso: - pequea, v. vigueta //
(barra de hierro empleada en los edificios)
frrea trabs.
vigsimo: vicsima pars.
vigilancia: custdia, ae f.
vigilante: (agente de polica) v. agente.
vigilia: (da anterior) dies prximus ante
(festum diem) // Rel viglia, ae f. Sin: vig-
lium, perviglium, pervigiltio. Uso: en la -
de Navidad, vigli Nativitatis Domini; pervi-
glio diei natalis Christi.
vigor: - dialctico, argumentandi vis.
vigueta: tigillum, i n. Sin: trabcula vel tra-
bcula. Uso: - pequea, parvum tigillum; - de
hierro, frrea trabcula.
viguetaje: trbium compges (-is f) vel con-
textus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contign-
tio; contabultio.
vileza: turpitudo, dnis f. Sin: probrum; d-
decus, cris n; flagtium. Uso: - de nimo, ig-
nvia, ae f; nimi turpitudo vel ddecus.
Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.
villancejo o villancete, v. villancico.
villancico: festiva cantilena. Sin: festivum
carmen (-mnis n). Uso: - navideo, festiva
Nativitatis cantilena.
villorrio, v. aldea.
vinagrera: (vasija que contiene vinagre) ace-
tbulum, i n // (ampolla para vinagre en el
servicio de la mesa de comer) acetbulum, i
n; acetbulus, i m. Sin: aceti ampulla // (en
pl, taller o angarillas con aceite y vinagre
que se ponen sobre la mesa) gemellrium, ii
n. Sin: gemellar, aris n; gemellria, ae f; am-
pullae, arum fpl; ampullria, ae f; vtrei gutti.
vinajera: urcolus, i m. Uso: platillo de las -,
urceolorum ptina (-ae f).
vinatera: taberna vinria. Sin: oenoplium.
vinaza: vincea, ae f. Sin: vinceus, vincius;
vinceum, vincium; circumcidneum
vinum.
vincapervinca: vincapervinca, ae f.
vincha: vitta, ae f. Sin: tenia; redimculum.
vinculado: vinctus vel devinctus, a, um. Sin:
vinculado
1118
alligatus; astrictus, constrictus, obstrictus;
obligatus.
vinculante: obligatrius, a, um. Sin: devn-
ciens.
vincular: (sujetar a una obligacin) devin-
cire. Sin: constrngere, obstrngere; obligare.
vnculo: vnculum, i n. Uso: - hipotecario,
hypothecrium vnculum; nexus (-us m) pg-
noris.
vincola: vincolus, a, um. Sin: vinrius; vi-
nalis, e.
vinicultor: vinicultor, oris m.
vinicultura: vinicultura, ae f.
vinificacin: vinifictio, onis f. Sin: vini con-
fctio; vini conficiendi ars.
vinillo: lora vel lrea, ae f. Sin: aquatum.
vino: vinum, i n. Uso: - blanco, vinum album
vel cndidum; - bueno, vinum bonae notae;
vinum generosum; - Burdeos o de Burdeos,
vinum burdigalense; - clarete, vinum fulvum;
- espumante, espumoso, vinum spumans; -
marsala, vinum lilybaetanum vel lilybium;
- melar, mulsum, i n; - moro, - no bautizado,
vinum non baptizatum; - puro, merum;
vinum merum; - tinto, vinum nigrum, atrum,
rubrum, purpreum, sanguneum // - con
fruta (o yerbas aromticas) y azcar, aroma-
tites, ae m; vinum mixtum vel medicatum; -
de mesa, - de pasto, vinum cibrium; - de
pasas, passum, i n; - de postre, vinum spe-
ciale secundae mensae.
viador: vnitor, oris m. Sin: vitis cultor
(-oris m).
viedo: vinetum, i n.
vieta: imagncula, ae f. Sin: imago; figura;
delinetio; descrptio; picta imagncula; l-
pida imago; imago impressa; imago grphice
expressa. Uso: dibujante de vietas, imagun-
cularum confector vel descriptor.
viola: (instrumento musical) vola, ae f. Sin:
fides, ium fpl; mdiae fides. Uso: tocar la -,
vol cnere // (msico que toca este instru-
mento) violista, ae m // (violeta) v. esta voz.
violar: (sitio plantado de violetas) viol-
rium, ii n.
violencia: violntia, ae f. Sin: mpetus, us m;
vis f (sin gen y dat). Uso: la - del agua, vis
aquria.
violentamente. violenter. Sin: vi; vehemen-
ter.
violentar: vim licui afferre.
violento: violentus, a, um. Sin: vhemens,
entis.
violeta: vola, ae f. Sin: parva vola; vola
odorata.
violn: violinum, i n. Sin: violina, ae f; fides,
ium fpl; fidcula, ae f; fidcula violina; fid-
culae, arum fpl; acutae fides. Uso: aprender
a tocar el -, fdibus dscere; ensear a uno a
tocar el -, fdibus docere liquem; saber
tocar el -, fdibus scire; tocar el -, fdibus c-
nere vel uti.
violinista: violinista, ae mf; violinstria, ae f.
Sin: fdicen, cnis m; fidcina, ae f.
violoncelista: violoncellista, ae mf; violon-
cellstria, ae f. Sin: ampl violin canens
(-entis mf).
violoncelo: violoncellum, i n. Sin: fdula
vinculante
1119
maior; fides vel fidis (-is f) maior; ampla vio-
lina. Uso: pieza de -, cantus fdibus mairi-
bus.
violonchelo, v. violoncelo.
vip: (varn) amplssimus vir. Sin: vir toto
orbe notus; (mujer) excellentssima mlier.
viraje: deflxio, onis f.
viral: ad virus spectans. Sin: viro pathog-
nico effectus.
virar: (intr, mudar de direccin en la marcha
de un automvil) deflctere. Sin: flecti; se
flctere; verti, se vrtere vel se convrtere.
Uso: vir el coche, (auto)raeda flexa est, vel
se flexit // (Mar, cambiar de rumbo o de bor-
dada, - de borda) cursum flctere. Sin:
navem convrtere; versriam vel vorsriam
cpere // (pasar de un asunto a otro) ad lia
devrtere, divrtere, transire // (en fotografa)
imagnibus luce impressis opportunum dare
colorem.
Virgen: Virgo, gnis f. Sin: Virgo Maria; Dei
Mater; Depara ; Depara Virgo; Mundi D-
mina; Caeli Regina; Beata Maria Virgo; Nos-
tra Dmina. Uso: - Auxiliadora, Mara
Auxilium Christianorum; Mara adiutrix, au-
xilitrix, opfera; - del Buen Consejo, Bene-
suada (vel Bene suada, vel Bene suadens)
Virgo Maria; - del Carmen, Depara Virgo de
Monte Carmelo; Mara vel Virgo Carmelitis
(-dis) ; - del consuelo, Maria Sanctssima ge-
mntium solatrix; - de Guadalupe, Beata
Mara Virgo de Guadalupe; - de Loreto,
Beata Virgo Mara Lauretana ; - de Lujn,
Beata Mara Virgo de Luxan; - de las nieves,
Maria sancta nivalis; - de la paz, Mara pac-
fera; - del Rosario, Beata Mara Virgo a
Sanctssimo Rosario, - del Buen Socorro,
Mara de Bono Subsdio vel Auxlio // devo-
cin a la -, erga Beatssimam Vrginem de-
vtio.
Virginia: Virgnia, ae f. Uso: de -, virginia-
nus, a, um.
viril: adj virilis, e // (custodia pequea me-
tida dentro de la grande) semilnium, ii n.
virola: (casquillo) orbculus, i m. Uso: - del
taco de billar, convexus crii orbculus.
virolento: varolis infectus. Sin: mal pstul
infectus vel affectus.
virologa: virolgia sive -loga, ae f. Sin: de
viris pathognicis doctrina.
virolgico: virolgicus, a, um. Sin: ad viro-
lgiam prtinens.
virsico, v. viral.
virosis: virosis, is f. Sin: morbus viro effec-
tus.
virreina: (mujer del virrey) viceregis uxor //
(mujer que gobierna como virrey) viceregina,
ae f.
virrey: vicerex, rgis m. Sin: prorex, regis;
vicedminus; regis (vel rgius, vel regni) vi-
crius; procurator regni; qui est pro rege.
virtual: virtualis, e. Sin: possbilis; nondum
effectus.
virtualidad: virtulitas, atis f. Sin: ratio vel
natura virtualis.
virtualmente: virtuliter.
virtud: (integridad de nimo y bondad de
vida) virtus, utis f // (- militar, valor) virtus //
(eficacia, fuerza) virtus. Uso: - curativa, vir-
tus curativa; - diurtica, ctio diurtica, - de
virtud
1120
las hierbas, herbarum virtus.
virtuosamente: virtuose. Sin: cum virtute;
honeste.
virtuosismo: virtuosismus, i m. Sin: mxi-
mum artifcium; summa pertia // fig extrema
pertia.
virtuosstico: artificiosssimus, a, um. Sin:
peritissime factus; summ perti consumma-
tus vel confectus.
viruela: varolae, arum fpl. Sin: malae psu-
lae vel pstulae. Uso: picado de -, v. picoso.
virus: virus, i n. Sin: virus morbferum, pa-
thgenum; micrbium, quod virus vocatur.
Uso: - informtico, virus ordinatrale;- letal,
virus letale; el - H5N1, virus, quod H5N1 ap-
pellatur.
viruta: ramentum, i n. Sin: crmium.
visa: visum, i n. Sin: probtio; recogntio;
fides, ei f. Uso: dar la - a alguien, licui
visum dare; dar las - a los diplomticos, visa
legatis diplomticis dare.
visado, v. visa.
visera: (parte delantera de la gorra, etc., que
sirve para resguardar la vista) tegillum, i n.
Sin: proiectura; bccula, ae f; apparatus m-
brifer; brevis margo plei // (parte del casco
que se poda alzar y bajar) bccula. Sin: os
(oris n) vel bccula gleae; gleae fcies.
Uso: alzar la -, gle fciem detgere; bajar
la -, calar o calarse la -, gle fciem clu-
dere.
visible: visbilis, e. Sin: aspectbilis; spect-
bilis; conspicbilis; manifestus; sub culos
vel sub aspectum cadens. Uso: es -, appret.
visionar: (ver imgenes cinematogrficas o
televisivas, especialmente desde un punto de
vista tcnico o crtico) teniam cinematogr-
phicam vsere.
visir: visir indecl. Sin: surena, ae m. Uso:
gran -, magnus visir; supremus imprii Tr-
cici administer.
visirato: visiratus, us m.
visita: visittio, onis f. Uso: - pblica a Is-
rael, visittio pblica Israhliae; visitas al ex-
terior, visitationes externae.
visitante: visitator, oris m.
visor: visrium, ii n. Sin: instrumentum vi-
srium; tbula visria.
vspera: (da que antecede inmediatamente
a otro) hesternus dies. Uso: de la -, hesternus;
pridianus; la - por la tarde, prdie vspere; la
- de aquel da, prdie eius diei; la - de su
muerte, prdie quam excsserat e vita // (fig,
inmediacin de una cosa que ha de suceder)
- de una guerra, bellum impendet; en - del
invierno, heme instante; estar en - de vencer,
in victriae lmine stare // (pl, una de las
horas del oficio divino) vsperae, arum fpl.
Uso: - solemnes, vsperae sollemnes; vesper-
tini sacri ritus.
vista: visus, us m. Sin: aspectus, us m. Uso:
a primera -, primo aspectu; prima fronte vel
spcie; ex prima fronte; hasta la -, te tinam
mox revisam // (- fija) imago stativa.
vistaria, v. glicina.
visto: - bueno, v. visado. Uso: dar el - bueno
para algo, v. autorizar.
visual: adj visualis, e. Sin: pticus // (lnea
recta imaginaria que va desde el ojo del es-
virtuosamente
1121
pectador al objeto observado) prospectus vel
conspectus, us m. Uso: lnea de -, lnea
diptrica.
visualidad: visulitas, atis f.
visualizacin: res visbilis facta.
visualizar: (visibilizar) visbilem rddere //
(representar mediante imgenes pticas fe-
nmenos de otro carcter) rem imgine vis-
bilem rddere.
visualizer: imginis praecniae descriptor.
vital: vitalis, e. Sin: vivficus; fundamentalis;
praecpuus. Uso: los rganos -, vitlia, ium
npl.
vitalicio: vitalcius, a, um. Sin: ad vitam du-
rans vel perdurans // (pensin duradera hasta
el fin de la vida) vitalcium, ii n. Sin: pnsio
ad vitam.
vitalidad: vitlitas, atis f.
vitalio: vitllium, ii n.
vitalismo: vitalismus, i m.
vitalista: (que sigue la doctrina del vita-
lismo) vitalista, ae m // (perteneciente o rela-
tivo al vitalismo) ad vitalismum ttinens.
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem rddere, f-
cere; vivacem vel vvidum rddere, fcere; ad
vitalitatem redcere.
vitamina: vitamina, ae f; vitaminum, i n.
vitaminado: vitaminis ditatus vel commixtus.
vitamnico: vitamnicus, a, um. Sin: vitami-
nis abundans vel ffluens.
vitaminologa: vitaminolgia sive -loga, ae
f. Sin: de vitaminis doctrina vel disciplina.
viticultor: vtium cultor.
viticultura: vtium cultura.
vitiliginoso: (concerniente o relativo al vit-
ligo o de su naturaleza) vitiliginosus, a, um //
(que padece de vitligo) vitiliginosus. Sin: vi-
tilgine affectus vel laborans.
vitligo: vitligo, gnis f. Uso: que padece de
-, v. vitiliginoso.
vitrina: vitrina, ae f. Sin:expositrium vel ar-
mrium vtreum; fenestra tabernria; plteus
vtreus vel specularis; repositrium spe-
culribus munitum. Uso: especialista en
arreglar vitrinas, fenestrarum tabernariarum
ornator; vitratorum loculamentorum ordi-
nator.
vitriolo: vitrolum, i n.
vivandero: lixa, ae m.
vivencia: vivntia, ae f.
vivero: (- de plantas) seminrium, ii n //
(- de peces) vivrium, ii n. Sin: ichthyotro-
phum.
viveur: homo volupturius. Sin: homo volup-
ttibus dditus vel obnxius.
vivificacin: vivifictio, onis f. Sin: anim-
tio; vitae redintegrtio vel restittio.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivi-
ficatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivficans; vivificatrius.
vivfico: vivficus, a, um. Sin: vivficans;
vivum fciens.
vivfico
1122
viviseccin: vivisctio, onis f. Sin: animalis
incsio; animalis viventis sctio.
vivo: al -, a lo -, imgine viva; vvida im-
gine. Uso: representar al -, liquid vivum ex-
prmere.
vocablo: vocbulum, i n. Sin: vox, vocis f;
verbum, i n. Uso: - desconocido, vocbulum
ignotum.
vocabulario: vocabulrium, ii n. Sin: index
(-dcis mf) verborum; vocabulorum index.
vocacin: (inclinacin natural) inclintio,
onis f. Sin: propnsio; ingnium; stdium; n-
doles ad liquid; naturale ingnium; innatum
stdium; ntima proclvitas; inclinatus ni-
mus ad liquid; nimi vel voluntatis inclintio
ad liquid; mens vel voluntas inclinata ad li-
quid; apta mentis ndoles ad liquid. Uso:
contra su -, adversante vel repugnante natur;
sin -, invit Minerv; errar la -, rationem
vitae prperam elgere; es preciso que sigas
tu -, eo inclinandum quo te vis ingnii defert;
seguir la propia -, innato stdio bsequi; sen-
tir - para algo, naturali ingnio ad liquid vo-
cari; tener - para algo, alicius rei stdio
teneri; natum esse ad liquid; natur ferri,
trahi, duci ad liquid; no tener - para algo,
ab liqua re abhorrere; alienum esse; vivir
segn la propia - natural, ingnio suo vvere
// (inspiracin con que Dios llama a algn
estado, especialmente al de religin) voctio,
onis f. Sin: divinus instinctus (-us m) vel af-
flatus (-us m); ad religionis munus (-nris n)
divinus afflatus (- al estado religioso). Uso:
por -, divino (quodam) instinctu; Deo invi-
tante; sin -, invito Deo; - eclesistica, sacer-
dotal, ad sacerdtium voctio vel divina
voctio; ad sacerdtium nimi inclintio; ad
sacerdtium inclinata voluntas; quaedam ad
sacerdtium inendum (vel suscipiendum)
ndoles; ad mnia sacra obeunda inclinatus
nimus; - fijada a cada uno por Dios, munus
a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacer-
dote sin -, sacerdtium, invito Deo, inire; sa-
cerdtio, invito Deo, augeri vel initiari; in
sacrum rdinem, invito Deo, se immttere vel
incere; tener - eclesistica, divino afflatu ad
sacerdtium vocari; ad sacerdtium divino
quodam instinctu vocari.
vocacional: ad vocationem spectans.
vocal: adj vocalis, e (perteneciente a la voz);
vocis, vocum (de la voz, de las voces), cantus
(del canto). Uso: msica -, cantus, us m //
(letra -) vocalis, is f. Sin: lttera vocalis. Uso:
- breve, vocalis correpta vel brevis; - larga,
vocalis producta vel longa // (persona que
tiene voz en un consejo, una congregacin o
junta) consilirius, ii m; consiliria, ae f. Sin:
consiliator m; consiliatrix f; consiliorum mi-
nister o simplem minister (si es varn); con-
siliorum ministra o simplem ministra (si es
mujer).
voclico: ltterae vocalis o simplem vocalis
(gen).
vocalizacin: vocaliztio, onis f. Sin: voc-
lium modultio; vocis modultio per vocales.
vocalizar: vocalizare. Sin: vocales modulari.
vocativo: adj vocativus, a, um // sust casus
vocativus. Sin: casus vocandi.
vocero: locutor, oris m. Uso: - de un grupo,
consociationis locutor; - oficiales del Vati-
cano, locutores officiales Vaticani.
vodka: vodka vel vodca, ae f. Sin: aqua vitae
russa; vlida ptio slvica.
volador: (cohete, petardo) volans, antis n.
volante: adj volticus, a, um. Uso: hoja -, f-
lium volticum; schdula vlitans; libllulus
viviseccin
1123
vlitans; mquinas -, mchinae volticae //
(rueda que mantiene la uniformidad en el
movimiento de una mquina) gubernculum,
i n. Sin: rota; rtula; clavus; volbilis rota;
gubernculi rota; rota motria; moderatrix r-
tula. Uso: estar al -, tener el -, gubernculum
(vel rtulam, vel clavum) tenere vel rgere;
moderatricem rtulam tractare vel gere;
agarrar el -, clavum vel gubernculum arr-
pere, corrpere, prehndere, apprehndere,
comprehndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernculum ad dxteram (vel ad
dextram), ad laevam vrtere; retorcer el -
hacia la direccin recta o de frente, in rectam
directionem gubernculum retorqure //
(guarnicin rizada de ciertas prendas de ves-
tir femeninas) limbus flctuans.
volantear: libllulos volitantes iactitare. Sin:
praecnios libllulos (vel schdulas volitan-
tes) iactitare.
volar: volare. Uso: - con velocidad supers-
nica, sonorum lmitem superare; - de Berln
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplno Ali-
tliae, societatis Hanseticae, etc. volare vel
ferri; Alitli, societate Hansetica, etc. uti.
voltil: (que vuela o puede volar) voltilis, e .
Sin: volticus; vlucer, cris, cre; alatus // (que
tiene la propiedad de volatizarse) vaprans,
antis. Sin: evanescens, entis; evnidus; qui
(quae, quod) fcile vaporat // (mudable, in-
constante) mutbilis, e. Sin: mbilis; incons-
tans; levis // (animal que vuela) vlucris, is
f. Sin: voltilis, is f; avis, is f. Uso: los -, vo-
latlia, ium npl; vlucres, um fpl; aves, vium
fpl; bstiae voltiles.
volatilizable: volatilizbilis, e. Sin: vapor-
bilis.
volatilizacin: volatiliztio, onis f. Sin: va-
portio, evaportio.
volatilizar: voltilem fcere vel rddere. Sin:
in vapores slvere; in tenussimum vaporem
slvere.
volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, eva-
porare; in vapores solvi; in tenussimum va-
porem solvi // (disiparse) vanscere vel
evanscere // (desaparecer en la fusin) d-
coqui. Uso: un cuarto de la plata se haba
volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
volatinero, v. equilibrista.
volcn: vulcanus, i m. Sin: mons ignvomus
vel ignfluus; mons ignem (vel ignes, vel
flammas) vomens vel eructans. Uso: - ac-
tivo, apagado, intermitente, vulcanus vivus,
exstinctus, intermittens.
volcnico: vulcnius, a, um. Sin: ignfluus;
gnifer, fra, frum. Uso: erupcin -, ignflui
montis erptio; ignfera erptio; fenmenos -,
vulcnia, orum npl; isla -, vulcnia nsula;
rocas -, vulcnia saxa; tierra -, ignfera tellus
(-ris f).
volcanologa: vulcanolgia sive -loga, ae f.
volcanlogo: vulcanlogus, i m.
volcar: (tr, derribar una cosa) vrtere, evr-
tere, convrtere, invrtere // (intr, dicho de ve-
hculos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
el coche volc, autoraeda eversa est.
voleibol: ludus follis transvolantis vel vol-
tici.
volkswagen: autmatum populare.
volt, v. voltio.
voltaico: volticus, a, um. Uso: arco -, arcus
volticus.
voltaico
1124
voltaje: volttio, onis f. Sin: voltarum vel
voltiorum nmerus; voltianarum mensura-
rum index vel nmerus.
voltmetro: voltmetrum vel voltmetrum, i
n.
voltamperio: voltiamprium vel voltioam-
prium, ii n.
voltear: (dar vueltas) reflecti.
volteo: - sobre el caballo (como competicin
deportiva) , certamen gmnicum inter viros
(vel muleres) circum quum se convertentes;
certamen gmnicum petitorum circa quum
lgneum se convertntium.
voltmetro: voltmetrum vel voltimetrum, i
n.
voltio: volta, ae f. Sin: vltium, ii n; voltiana
mensura; voltiana elctridis mensura.
volumen: - de voz, quntitas vocis; sonorum
vel vocis intntio.
voluntariamente: voluntrie. Sin: voluntate;
ex (vel de) voluntate; sponte; libenter.
voluntario: voluntrius, a, um. Sin: volens;
libens; ultrneus.
voluntariado: (conjunto de personas que se
ofrecen voluntarias para realizare algo) vo-
luntariatus, us m // (conjunto de soldados vo-
luntarios) voluntariatus. Sin: voluntria
miltia.
voluntarismo: voluntarismus, i m. Sin: doc-
trina lberae voluntati favens.
voluntarista: ad voluntarismum prtinens.
vomitivo, v. emtico.
votacin: suffrgium, ii n. Sin: suffrgii
ltio. Uso: por -, suffrgiis; per suffrgia;
hacer una - secreta o pblica, suffrgia clam
aut palam ferre; qu resultado obtuvo la - ?,
qualem effectum suffrgium hbuit?
votante: (que vota, que da su voto) suffr-
gans, antis. Sin: suffrgium ferens ; suffraga-
tor, oris m; suffragatrix, icis f.
votar : suffragari. Sin: suffrgium vel vota
ferre. Uso : - acerca de algo, suffrgium de
liqua re ferre.
votivo : votivus, a, um. Sin : ex voto.
voto: (expresin pblica o secreta de una
preferencia ante una opcin; gesto, papeleta
u otro objeto con que se expresa tal preferen-
cia) votum, i n. Sin: sentntia; suffrgium.
Uso: - consultivo, deliberativo, negativo, po-
sitivo, secreto, votum consultivum, delibera-
tivum, negativum, positivum, secretum; -
vlido, nulo, votum vlidum, nullum; - de
confianza, questio confidntiae; computar
los -, vota computare; emitir - negativo,
votum negativum (vel adversrium) ferre;
emitir - positivo, votum positivum proferre;
dos terceras partes de los ciudadanos emitie-
ron - negativo, duae trtiae partes cvium
votum negativum tulerunt // (promesa hecha
a Dios) votum, i n. Sin: promissum. Uso: -
pblico, privado, secreto, simple, solemne,
votum pblicum, privatum, secretum, sim-
plex, sollemne; cumplir los -, vota xsequi,
slvere, exslvere, perslvere; emitir votos,
vota fcere, emttere, concpere // (deseo de
aquello que se expresa) votum. Sin: desid-
rium; optatum; voluntas.
voyeur: obscena observandi cpidus. Sin: ad
obscena spectanda propensus.
voyeurismo: scopophlia sive -phila, ae f.
Sin: obscena spectandi cupditas.
voltaje
1125
voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel
summa; - baja, vox submissa; - dbil, vox
parva, tnuis vel xilis; - grabada, vox in te-
nia recepta; - sonora, vox lmpida vel canora;
- temblona, vox trmula; - de bajo, vox gra-
vis; - de bajo profundo, vox prgravis; - de
bartono, vox gravis mdia; - de contralto,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto
(sono); - de medio soprano, vox medicriter
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor,
vox mdia; - de hombre, vox virilis; - de
mujer, vox femnea vel mulebris; a voces, a
- en cuello, quam mxima voce; voce m-
xima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en -
alta y distinta, alta voce ac distincta; en -
baja, a media -, submissa voce; lniter; sub-
misse; voce pressa; levantar la -, vocem sus-
tllere, tllere, attllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vcibus liquam
partituram (vel msicas partes) cnere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -,
vocem agnscere.
vud: vudusmus, i m. Sin: vuduorum ritus
mpl.
vuduismo, v. vud.
vuduista: vudusta, ae m. Sin: vuduorum r-
tuum sectator.
vuelco: evrsio vel invrsio, onis f. Uso: - de
un coche, autoraedae evrsio.
vuelo: (accin de volar) volatus vel avolatus,
us m. Uso: - experimentales, volatus experi-
mentales; - inaugural, primer -, volatus inau-
guralis; volatus primrius, vel primus
avolatus; - orbital, volatus orbitalis; - trans-
marino, volatus transmarinus; - a la luna, in
lunam volatus; - de avin, arplani vel a-
roplani volatus; en un - sin escalas, volatu
non intermisso; describir, realizar - orbitales,
in orbem agi vel duci; in rbitam verti vel vo-
lare // (espacio que se recorre volando) iter
arium.
vuelta: (movimiento giratorio) circmitus, us
m. Sin: circitus; circutio; circumtio. Uso: -
automtica, automatrius circmitus; - al
mundo, circitus mundi; - al mundo en avin,
circumvoltio orbis terrarum aroplano //
(tour) circutio, onis f. Sin: circitus. Uso: -
ciclista o ciclstica, cyclsticus circitus;
cyclstica circutio vel lustratio; - a Espaa,
Francia , hispnicus, gllicus brotae
circitus; circutio birotalis hispnica, gllica
; Hispniae, Glliae cyclstica lustrtio
// (regreso) rditus, us m. Sin: redtio, onis f.
vulcanizar: cmmeae rotae involcrum re-
parare.
vulcanologa, v. volcanologa.
vulcanolgico: vulcanolgicus, a, um.
vulcanlogo, v. volcanlogo.
vulva: vulva vel volva, ae f.
vulva
1126
wagon-lit, v. vagn (- dormitorio)
wagon-restaurant, v. vagn (- comedor)
wat, v. vatio.
water, water-closet o w.c., v. excusado.
Watergate: res Watergate. Sin: scndalum
Watergate.
waterpolo: follildium aqutile. Sin: ludus
follis aqutilis; certamen follis aqutilis, foll-
culi certamen a natantibus pulsati.
watt, v. vatio.
web (Inform) tela, red: tela, ae f. Sin: rete, is
n. Uso: World Wide -, Tela Totus Terrae.
week-end: xiens hebdmada. Sin: hebd-
madae xitus (-us m); v. semana (fin de -).
WEF: Forum Mundi Oeconmicum. Sin:
Institutum internationale nmine Forum Oe-
conmicum Mundi.
weltanschauung: cosmotheria sive -theora,
ae f.
western: fbula Amricae Occidentalis.
Westfalia: Vestflia, ae f. Uso: de -, vestfa-
liensis, e; hab Vestfalienses, ium mpl.
WHO, v. OMS.
whisky: vschium, ii n.
windsurf o wind surf: velitabultio, onis f.
Uso: plancha para -, tbula velfera.
windsurfing o wind surfing, v. windsurf.
windsurfista: velitabulator, oris m.
window (Inform) ventana: fenestra, ae f.
wing: (delantero extremo, en el ftbol) v. de-
lantero.
wire (Inform) cable: filum, i n.
Wisconsin: Visconsnia, ae f. Uso: de -, vis-
consianus; hab Visconsiani, orum mpl.
word (Inform) palabra: verbum. Uso: long -
(32 bits), verbum longum vel duplex; short -
(16 bits), verbum.
wordprocessor (Inform) procesador de pala-
bras: editrium, ii n.
World Wide Web (Inform): Tela Totus Terrae
(TTT).
write (Inform) escribir: (crear un programa)
scrbere. Sin: compnere. Uso: to - a pro-
gram, programma scrbere vel compnere //
(archivar datos en el disco) v. save.
wrstel: botellus, i m (germnicus; austra-
cus).
Wrttemberg: Virtembrgia, ae f. Sin: Vin-
delcia, ae f.
Wyoming: Vyominga, ae f. Uso: de -, vyo-
minganus; hab Vyomingani, orum mpl.
W
1127
xantofila: xanthophylla, ae f.
xenofobia: xenophbia sive -phoba, ae f.
Sin: exterarum gntium dium.
xenfobo: adj xteras gentes perosus // sust
xenphobus, i m.
xerodermia: xeroderma, tis n.
xerodrmico: xerodermticus, a, um.
xerfilo: xerphilus, a, um.
xeroformo: xerofrmium, ii n.
xeroftalma: xerophthlmia sive -thalma, ae
f.
xilfago: xylphagus, a, um.
xifoideo: xiphoidus, a, um.
xifoides: xiphodes, is f.
xilofnico: xylophnicus, a, um. Sin: ad
xylphonum (vel ad xylophnium) ttinens.
xilofonista: xylophonistes, ae m.
xilofn, v. xilfono.
xilfono o: xylphonum, i n; xylophnium, ii
n.
xilografa: (arte de grabar en madera) xylo-
grphia sive -grapha, ae f. Sin: ars xylogr-
phica; scalptura lgnea // (impresin
conseguida con el empleo de caracteres de
madera) imago xylogrphica. Sin: imago ex
lgnea scalptura; imago per incisum lignum
impressa.
xilogrfico: xylogrphicus, a, um. Sin: ad
xylogrphiam (vel ad lgneam scalpturam)
spectans.
xilgrafo: xylgraphus, i m.
xilologa: xylolgia sive -loga, ae f. Sin: lig-
norum (vel de lignis) doctrina, disciplina,
scintia.
X
1128
yacer: aqu yace, hic (vel heic) iacet, cubat,
dormit. Sin: hic cnditus (vel sepultus, vel
situs) est; hic rite cnditus est; ossa heic cn-
dita (vel sita) sunt.
yacht, v. yate.
yacimiento: - petrolferos fiscales, fiscales
campi olerii.
Yakarta: Iakarta, ae f. Sin: Diacarta vel Dja-
carta. Uso: de -, iakartanus vel diacartanus;
hab Iakartani vel Diacartani, orum mpl.
yapa: corollrium, ii n. Sin: additamentum;
accssio; appendcula; mantisa. Uso: de -, n-
super.
yate: lembus, i m. Sin: lembus lusrius; lus-
ria, ae f; navis lusria; pmphilum navgium.
yedra, v. hiedra.
yeguada: equria, ae f.
yema: - del huevo, vitellus, i m. Sin: lteum,
i n.
Yemen: Iemen n indecl. Uso: Repblica de -,
Res pblica Iemenitana.
yemenita: adj iemenitanus, a , um // hab Ie-
menitae, arum mpl.
yermo: adj solitarius, a, um // (terreno inha-
bitado) ermus, i mf; v. eremitorio, desierto.
yesero: adj ad gypsum prtinens. Sin: gypsi
(del yeso) // sust gypsator, oris m.
yeso: (sulfato de cal hidratado) gypsum, i n.
Uso: de -, gpseus; e gypso factus; estatua de
-, imago e gypso expressa.
yiddish: idioma iddicum. Sin: lingua iddica;
sermo hebraeo-germnicus.
yip, v. jeep.
yodo: idium, ii n; iodum, i n.
yodoformo: iodophrmium, ii n.
yoduro: iodurum, i n. Sin: ididum, i n.
yoga: ioga, ae f.
yogur, yoghourt o yoghurt: lac iogurtinum.
Sin: lac coagulatum; lac coagulatum trci-
cum.
Yucatn: Yucatanum, i n; Yucatnia, ae f.
Yugoslavia: Iugoslvia, ae f.
yungla: iungla, ae f.
yunque: (instrumento) incus, dis f // (huese-
cillo que se halla en el odo interno) incus,
dis f.
Y
1129
zafiro: sapprus, i f.
zafra: (cosecha de caa de azcar) scchari
(h)arndinum percptio // (fabricacin del
azcar de caa) (h)arundnei scchari con-
fctio.
zafrn, v. azafrn.
zagual, v. pagaya.
zaguero: (jugador que se coloca detrs) v.
defensa.
Zaire: Res pblica Zairensis.
zamarra: (prenda de vestir hecha con la piel
del carnero con su lana) mastruca, ae f. Uso:
- de caza, mastruca venatria // (pelliza) v.
esta voz.
zambomba: pastorale tympanolum.
zambullida, zambullidura o zambulli-
miento: mrsio, onis f. Sin: immrsio; de-
mrsio; demersus, us m.
zambullirse: mergi. Sin : se mrgere; se im-
mrgere; se demrgere. Uso: - en el agua,
urinare vel urinari; in aquam demergi; se in
aquam mrgere // fig - en el estudio, se totum
stdio dare; - en el estudio de las letras, se
ltteris ddere; - en los placeres, se in volup-
tates mrgere; libidnibus se ddere.
zampabollos o zampatortas, v. glotn.
zampoa: fstula, ae f. Sin: avena, ae f; cla-
mus, i m; rstica fstula. Uso: tocador de -,
fistulator, oris m; tocar la -, fstul cnere.
zanahoria: carota, ae f. Sin: pastinaca, ae f //
(fig, hombre tonto, lelo y simpln) homo stul-
tus, stpidus, stlidus, tardus.
zancadilla: supplanttio, onis f. Uso: hacer
la -, liquem supplantare.
zancos: grallae, arum fpl. Uso: el que monta
en -, grallator, oris m.
Zanzbar: Sansibria vel Zanzibria, ae f.
Uso: de -, sansibariensis vel zanzibariensis,
e; hab Sansibarienses vel Zanzibarienses,
ium mpl.
zapa: (piel preparada para encuadernacio-
nes, estuches, etc.) pellis (capellae) confecta
// (pala herrada que usan los zapadores) ligo,
nis m. Sin: rutrum, i n.
zapador: fossor, oris m. Sin: muntor; v. ex-
cavador.
zapapico: dolabra, ae f.
zapatera: (taller donde se hacen zapatos)
calceamentorum officina. Sin: sutorum offi-
cina; officina sutria, sutorcia, stria //
(tienda de zapatero) sutrna, ae. Sin: sutri-
num; sutrium; taberna sutrina // (oficio de
zapatero) sutrina, ae f. Sin: sutrinum, i n;
sutria; calceria.
zapatero: sutor, oris m. Sin: calceator, oris
m; calcerius, ii m. Uso: - remendn, vetera-
mentrius sutor; sutor cerdo (-nis m).
zapatilla: (zapato ligero y de suela muy del-
gada) phaecsium, ii n; phaecsia, ae f. Sin:
calcolus; dibathrum, i n (especialm de
mujer) // (zapato de comodidad o abrigo
Z
1130
para estar en casa) crpida, ae f. Sin: slea,
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; so-
leatus.
zapato: clceus, i m. Sin: calceamentum.
Uso: - bajos, semipltia, orum npl; - pe-
queo, calcolus; zapatos de baile, calcoli
ad collum excisi; - de charol, clceus ceratus;
- de deporte, clceus lusrius vel gmnicus;
zapato de ftbol, clceus pedildii; calcea-
mentum folli calcitrando; calceamentum ad
calcitrandum idneum; zapatos de gimnasia,
clcei palestrici; zapatos de goma, gmmei
(vel cmmei) clcei; zapatos de tacn bajo,
clcei fulmento hmili; zapatos de tacn
medio, clcei fulmento medocri; armario pe-
queo donde se guardan los -, v. armario.
Zar: Russorum imperator.
zarandillo: ardlio, onis m.
zarcillo: (tallito voluble y prnsil) clavcula,
ae f.
zarpaparrilla: smilax, cis f.
zarzal: vepretum, i n.
zata, v. zatara.
zatara: ratis vel rates, is f; v. balsa, armada.
zedilla, v. cedilla.
Zelanda: Zelndia, ae f.
zelands: adj zelandiensis, e // hab Zelan-
dienses, ium mpl.
zenit, v. cnit.
zepeln: zeppelnium, ii n. Sin: arinavis di-
rigbilis; dirigbilis navis aria; v. dirigible.
zen: secta (-ae f) zen (indecl).
zeugma: zugma, tis n. Sin: adinctio, onis
f.
zigomorfa, v. flor.
zigzag: maeandrus, i m. Sin: gyrus. Uso: en
-, in maeandrum; flexuose; tortuose; serpen-
tino cursu (de ruta o derrota de un viaje).
zigzagueante: flexuosus, a, um. Sin: tortuo-
sus. Uso: por un sendero -, trmite flexuoso.
zinc, v. cinc.
ziszs, v. zigzag.
zcalo: (Arq, base o cuerpo inferior) basis,
is (ac im, abl i) f (de un edificio, de una esta-
tua); plinthis, dis f vel quadra, ae f (de una
columna) // (Arq, franja, guarnicin) revi-
mentum, i n // (Arq, revestimiento) tectrium,
ii n. Sin: crusta, ae f.
zona: (regin) rgio, onis f. Sin: plaga; terra;
loca, orum npl; zona. Uso: - deprimida, rgio
parum provecta, - econmicamente ms des-
arrolladas y - menos desarrolladas, vriae
regiones liae liter ditatae; - desmilitarizada,
loca demilitarizata; loca ad usum civilem re-
dacta vel reducta; - glacial, zona nivalis; - in-
dustrial, loca quaestuosae indstriae; -
residencial, rgio habitatinibus lautiribus
destinata; - ssmica, loca ssmica; - trrida,
zona perusta // (- celeste) zona, ae f // (Med,
herpes zster) herpes (-tis m) zster (-ris
m).
zonal: zonalis, e. Sin: zonrius.
zoo (abrev. de zoolgico), v. jardn o parque
(zoolgico).
zoofilia: zoophlia sive -phila, ae f. Sin: ani-
zapato
1131
mntium vel animlium amor.
zofilo: zophilus. Sin: animntium vel ani-
mlium amans; animntibus vel animlibus
amicus.
zooftico: zoophticus, a, um.
zofito: zophytum vel zophyton, i n.
zoofobia: zoophbia sive -phoba, ae f. Sin:
animlium vel animntium horror, pavor,
terror, metus, timor.
zofobo: zophobus, a, um. Sin: zoophbi
laborans.
zoografa: zoogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: animlium vel animntium descrptio.
zoolatra: zoolatra, ae f. Sin: animlium vel
animntium adortio; divinus animlium cul-
tus.
zoolito: zolithus, i m.
zoologa: zoolgia sive -loga, ae f. Sin: ani-
mlium vel animntium (de animlibus vel de
animntibus) doctrina, disciplina, scintia.
zoolgico: adj zoolgicus, a, um. Sin: ad
zoolgiam ttinens // (parque -) v. parque.
zologo: zologus, i m. Sin: zoolgiae stu-
diosus, cultor, peritus.
zooqumica: zoochmice, es f. Sin: zooch-
mia; zoochmica vel zoochmica doctrina,
disciplina, scintia.
zoosafari: ventio africana.
zootecnia: zootchnica disciplina vel ars.
zootcnico: zootchnicus, a, um.
zootoma: zootmia sive -toma, ae f. Sin:
animlium anatmia.
zootmico: zootmicus, a, um. Sin: ad
zootmiam (vel ad animlium anatmiam)
spectans.
zootomista: zootmicus, i m. Sin: zootmiae
studiosus, cultor, peritus.
zopenco: adj bardus, a, um. Sin: blessus;
stultus; stpidus; stlidus // sust caudex, dcis
m. Sin : stipes, ptis m ; truncus, i m ; nimal,
lis n ; pecus, dis f; sinus, i m.
zoquete: (pedazo de madera) lignum, i n //
(fig, pedazo de pan) frustum vel fragmentum
panis // (fig y coloq, hombre tosco y rudo) v.
zopenco, tarugo.
zorzal: turdus ndicus.
zster: herpes zoster; v. zona.
zuavo: zuavus, i m.
zuecos: sculpneae, arum fpl; v. almadreas.
zumba, v. burla.
zumbn, v. burln.
zurdo: adj scaevus, a, um. Sin: sinister, tra,
trum; laevus // sust scaeva, ae m. Sin: sce-
vola.
Zurich: (ciudad) Turicum, i n. Uso: de -, tu-
ricensis, e; hab Turicenses, ium mpl // (can-
tn de -) Pagus Tigurinus. Uso: de -,
tigurinus, a, um; hab Tigurini, orum mpl.
zurito: adj, v. zuro.
zuro: adj, dicho de una paloma o palomo sil-
vestre: silvestris (columba vel columbus).
zuro
1132
1133
1134