You are on page 1of 1130

JOSE JUAN DELCOL

Instituto Superior Juan XXIII


Baha Blanca
2007
DICCIONARIOAUXILIAR
ESPAOL-LATINO
para el uso moderno del Latn
JOSE JUAN DELCOL
DICCIONARIOAUXILIAR
ESPAOL-LATINO
para el uso moderno del Latn
BAHIABLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Diccionario auxiliar espaol-latino para el uso moderno del latn - Baha Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
1250 p. ; 23x17 cm.
ISBN 978-950-9771-34-5
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
Instituto Superior Juan XXIII, Baha Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Baha Blanca (Buenos Aires), Argentina
Tel. +54 - 291 - 456-2117
E-mail: jjdc@juan23.edu.ar
Queda hecho el depsito que marca la Ley 11.723
Reservados todos los derechos.
Impreso en la Argentina - Printed in Argentina
Impreso por Sapienza Industria Grfica, Undiano 84, Baha Blanca
Cuidado de la edicin: Adrin Mandar
Composicin y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio
PROLOGO
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latn como lengua viva.
S perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseanza o estudio
del latn al que consideran idioma definitivamente muerto. Ms animadversin experimentan
varios hacia el uso del latn como lengua viva, viendo en esto una utopa.
No entro en semejante discusin. Solo remito a mi trabajo Latn hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el ao 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latn, tanto en el mbito escolar curricular como en el mbito extraescolar,
en varios pases de Europa (Austria, Blgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Ale-
mania ...) , en los Estados Unidos de Amrica e incluso en algn pas africano (Senegal y Ni-
geria, en Africa Occidental).
La problemtica del latn se centra en su inadecuada didctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didctica del latn que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a travs de la lectura y estudio de los autores, sino tambin a travs de la pro-
duccin(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio Latn hoy?, despus de afirmar que la ms
moderna didctica de las lenguas reconoce como bsico el principio que para aprender una len-
gua es indispensable usarla: usarla asiduamente (p. 124), advierto que omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez ms su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje prctico (ib.).
No es el caso de que me explaye aqu sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto ntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en Institucional
y luego en Publicaciones en el recuadro Nuestro Rector. El primer libro que aparece es
justamente Latn hoy?).
La elaboracin del presente diccionario me requiri, si bien con varias interrupciones, unas
dcadas de consultas y recoleccin de datos. Los libros y revistas de que me val son los que
constan en la bibliografa.
Se trata de un trabajo de recopilacin. No acu neologismos ni giros latinos. Tan solo, en va-
rias ocasiones, apliqu el recurso de una estricta analoga para aadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, mxime si eran voces de origen griego.
En la recopilacin practiqu cierta seleccin, dejando de lado neologismos que no me parecan
adecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para tren;
posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para correo y postalis, e para postal; sportum (-i n)
para deporte y sportivus, a, um para deportivo (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale,
sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc.
159, p. 61) ...
Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. As, v. gr.,
para publicidad fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,
Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blnquez Fraile, Pittno, Chiesa, Ivenis 95 V 12 y 95 VII 3.
Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a aggiornare con neo-
logismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histrica como es el
latn, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin so-
lucin de continuidad, dado el constante y extraordinario avance cientfico-tcnico de nuestra
cultura y consiguientemente de nuestra habla.
El mo es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se aade
a otros dos aportes mos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el n 3 de Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII, que lleva por ttulo: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Baha Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
Vivae Latinitatis voces locutionesque. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Baha Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latn
es el primero del gnero para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en Espaa o Amrica Latina. Ojal otros autores, con ms competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todava a me-
diados del siglo pasado fue propuesto como lengua cientfica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y dems idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
s y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura cientfico-tcnica y al mismo mbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artculo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicacin y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latn e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre s unos
cuantos aos, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolicin de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.
Me place hacer constar que emprend la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, all por la dcada de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregacin Sa-
lesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecnomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En rea-
lidad, l simplemente me haba pedido compilar un pequeo lxico latino, para aadirlo luego
como Apndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5 ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edicin. Sera algo
as como el Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno que figura,
comoApndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg &Sellier,
edizione speciale, 2 reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, Eglo-
gas, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia aficin), me complaca en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latn moderno encontraba en revistas y li-
bros. Y as, el pequeo lxico lleg a convertirse en el actual, ms bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por ltimo, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litrgica de San Juan Bosco de este ao 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino por-
que Don Bosco, a quien la Iglesia llama Padre y Maestro de la Juventud, fue tambin un
autntico humanista. En 1884, Len XIII, eximio latinista, refirindose a una splica escrita
en latn por el mismo Don Bosco, le coment al cardenal Nina: Me gusta el latn de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro. Cuando el
Cardenal se lo cont a don Bosco, le pregunt si haba estudiado literatura. S -le respondi
don Bosco-. He ledo todos los clsicos latinos y con los mejores comentarios. Y le dio una
retahla de obras y autores (cf Memorias Biogrficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Ca-
tequstica Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confo, pues, el presente diccionario auxiliar espaol-latino
para el uso moderno del latn a la comprensin y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradecindoles de antemano las observaciones, crticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
Baha Blanca, 31 de enero de 2007.
Pbro. Lic. Jos Juan Del Col, sdb
Rector del Instituto Superior Juan XXIII
BIBLIOGRAFIA
Adulscens (Commentarolus nubeculatus Latine scriptus).
ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque),
Saraviponti-Saarbrcken, 1987.
ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, Latino-
Theodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrcken,
editio secunda, 2001.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria Studium, 1963.
BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961.
BLNQUEZ FRAILE Agustn, Diccionario Espaol-Latino, Barcelona, Editorial Ramn
Sopena, 1960.
BLNQUEZ FRAILE Agustn, Diccionario Latino-Espaol, Barcelona, Editorial Ramn
Sopena, 4 ed., 1961.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Ro-
senberg & Sellier, 3 ed., 1960.
CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino,
Loescher Editore, 1966.
CHIESAAntonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna,
Tipografia Compositori, 1966.
Diccionario Ilustrado VOX Latino-Espaol, Espaol Latino, Barcelona, Biblograf, 20 ed.
(reimpresin), 1996.
EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Citt del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4 ed.,
1986.
EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae Dialogorum de rebus
recentioribus, Saraviponti, editio secunda, 2004.
FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965.
HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus.
Ivenis (Commentarolus nubeculatus Latine scriptus).
KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London,
Third Edition reprinted 1963.
Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense e
Civitate Vaticana prodeuntes).
Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum,
Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen Latinitas), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet).
LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo P-
tron, 1962.
MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Citt di
Castello, Societ Editrice Dante Alighieri, 18 ed., 1964.
MARTINEZ FIGUEROAPedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien trminos
computatrales aprestados por Dracn, seudnimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino Latino-
Italiano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
Nuntii Latini, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis),
17.12.2004 - 26.5.2006.
PABON Jos M., Diccionario Manual Griego-Espaol, Barcelona, Biblograf, 4 ed., 1969.
PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino),
Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966.
Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociis
claretianis editi).
PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5 ed., 2001.
PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976.
PITTNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni Scolastiche
Mondadori, 3 ed., 1965.
SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud Pontificiam
Universitatem Gregorianam, 1962.
TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-Tournai-
New York, Descle & C., 1964.
Vocabula computatralia (en Internet).
Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi).
Diccionarios principalmente consultados para la parte espaola
ALONSO Martn, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1 reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
El Pequeo Larousse Ilustrado, Coedicin Internacional, 7 ed., 2000.
REAL ACADEMIA ESPAOLA, Diccionario de la Lengua Espaola, tomo I A/G; tomo
II, H/Z, 22 ed., 2001.
ADVERTENCIAS
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinnimas, prefiriendo en lo posible
las ms cortas. Tambin di la precedencia a las locuciones ms cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latn. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opcin u opciones que prefiera.
Acentuacin
Todas las palabras de dos slabas tienen el acento tnico o prosdico sobre la penltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o ms slabas llevan marcado el acento ortogrfico sobre
la penltima, si es larga (v. gr. b); sobre la antepenltima, si es breve (v. gr. c).
En latn, el acento no cae nunca sobre la ltima slaba ni antes de la antepenltima.
En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortogrfico es en todos los
casos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orgo, coctra, an-
tiqussima , exprmitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdr-
julas o sobresdrjulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabras
graves, cuya penltima slaba sea larga. Ej: orgo, coctra, tribnal, clinmen, etc.
Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna.
Para la acentuacin, al indicar el genitivo de un vocablo, se seala la slaba larga o breve,
segn los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, ptis; diadema, tis; munus, nris
... ; immnsitas, tis; pallor, ris; praeceptrix, cis ...
Como simple recurso didctico, se indica el genitivo -us de los vocablos de la cuarta decli-
nacin para que no se confundan con vocablos de la segunda declinacin. En los dems casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atencin: el dativo de liquis, en este diccionario se escribe li-
cui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alcui, tomando -cui como bislabo y no como monoslabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pro-
nunciacin caracterstica del latn, como la propia de aquel idioma: geomtria y geometra,
democrtia y democrata, theosphia y theosopha, etc. Algn autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciacin griega. Los ms, al parecer, prefieren la pronun-
ciacin estilada en latn. Ntese que tambin en castellano hay varias voces de doble acentua-
cin autorizada: antinomia y antinoma, cardiaco y cardaco, demoniaco y
demonaco, simoniaco y simonaco, utopia y utopa, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortogrficos son optativos. Responden a una finalidad
didctica.
Letras iniciales
Por ms que en latn est difundida la costumbre de escribir con inicial mayscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minscula, en sin-
tona con la modalidad de los idiomas romances. Yas, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traduccin de pasteurizar; cartesianismus (y no Cartesianismus) para car-
tesianismo; voltiana (y no Voltiana) mensura para voltio, etc.
Con inicial minscula aparecen tambin escritos los nombres de sistemas filosficos o litera-
rios, como asimismo los de movimientos polticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latnitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minscula nombres de religiones y sus seguidores, como
tambin nombres de miembros de rdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o re-
lgio islmica, islamticus; anglicanismus o anglicanorum relgio; frater o sodalis francisca-
lis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recin aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayscula queda reservada para los nombres propios o los nom-
bres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Yas, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itlicus, a, um.
Gnero
En la mayora de los sustantivos que tienen un gnero masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fcil
obtenerla de acuerdo a las normas morfolgicas del latn. Ej:
alumnus, i m alumna, ae f
vnditor, ris m vnditrix, cis f
abl ablativo
abrev abreviatura
ac acusativo
adj adjetivo
adv adverbio
Aeron Aeronutica
Agr Agricultura
Anat Anatoma
aprox aproximadamente
Arm Armamento
Arq Arquitectura
Astron Astronoma
Autom Automovilismo
Biol Biologa
Bot Botnica
Cinem Cinematografa
coloq coloquial
Com Comercio
dat dativo
Dep Deportes
dep deponente
Der Derecho
Der Can Derecho Cannico
despect despectivo
dim diminutivo
Econ Economa
Electr Electricidad
Electrn Electrnica
Esgr Esgrima
etc. etctera
excl exclamativo
f femenino
fpl femenino plural
fig figurado
F. C. Ferrocarril
Filol Filologa
Filos Filosofa
Fs Fsica
Fisiol Fisiologa
fm femenino y masculino
Font Fontica
Fotogr Fotografa
gen genitivo
Geol Geologa
Geom Geometra
Gram Gramtica
hab habitante/s
Herld Herldica
Impr Imprenta
indecl indeclinable
indic indicativo
inf infinitivo
Inform Informtica
intr verbo intransitivo
Ling Lingstica
Liturg Liturgia
Lg Lgica
m masculino
Mar Marina
Mec Mecnica
Med Medicina
mf masculino y femenino
Mil Milicia
mn masculino y neutro
mpl masculino plural
Ms Msica
n neutro
npl neutro plural
nom nominativo
Opt Optica
Pat Patologa
pl plural
pot potico
Pol Poltica
por ej por ejemplo
por ext por extensin
pp participio pretrito
prop proposicin
Psicol Psicologa
Qum Qumica
Radio Radio
Radiotecn Radiotecnia
Tabla de las abreviaturas
Rel Religin
Ret Retrica
Sin sinnimo/s
sinc sincopado
sing singular
sobrent sobrentendido
subj subjuntivo
sust sustantivo
Teat Teatro
Tecnol Tecnologa
Telec Telecomunicacin
Teol Teologa
tr verbo transitivo
TV Televisin
v. vase
v. gr. verbi gratia, por ejemplo
Zool Zoologa
19
abacera: condimentria, ae f. Sin: taberna
condimentria.
abaca: abbtia sive abbata, ae f.
abacial: abbatialis, e.
baco: (tabla o cuadro para el cmputo) ba-
cos, i m. Sin: tbula calculatria // (Arq, parte
superior en forma de tablero que corona el
capitel) bacos.
abad: abba vel abbas, tis m. Sin: coenobiar-
cha. Uso: nombrar a uno -, abbatem liquem
dcere.
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo)
rgulus, i m. Sin: trchilus.
abadengo: tierras abadengas, bienes aba-
dengos, privilegiria possssio (-onis f).
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antstita; sacra-
rum vrginum antstita vel moderatrix.
abada: (monasterio) abbata, ae f. Sin: coe-
nbium; monachorum coenbium vel domus
// (dignidad) abbatis munus (-nris n) vel
dgnitas (-atis f) // (casa parroquial) cria, ae
f.
abajo: - el rey!, rex preat vel moriatur!; -
la repblica!, res pblica finem hbeat!
abalear, v. fusilar, tirotear.
abanicar: ventiliare flabellum vel flabllu-
lum; - a alguien, vntulum flabello movere
vel fcere licui // abanicarse, ventum vel
vntulum sibi movere flabello.
abanico: flabellum, i n. Sin: flabllulum.
Uso: - plegadizo, plictile vel plicbile flabe-
llum; agitar el -, v. abanicar.
abaniquero: (el que hace abanicos) flabello-
rum pifex (-fcis m) vel rtifex (-fcis m) //
(el que los vende) flabellorum nstitor vel
vnditor (-oris m). Sin: flabellorum propla.
ab antiquo: antquitus. Sin: ex antiquitate; ex
omni antiquitate.
abasa: abasa, ae f. Sin: ambulandi impotn-
tia vel difficultas.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
suppedittio. Uso: - de cosas, de mercade-
ras, rerum supplementum; mrcium suppe-
dittio; res vel merces in supplementum; - de
vveres, commeatus, us m ; cuidar del - ge-
neral, rerum mnium commeatum compa-
rare vel providere; proveer al - del ejrcito,
commeatum exerctui providere; impedirlo,
exrcitum commeatu intercldere.
abat-jour: umbrculum (-i n) lmpadis. Sin:
lampas umbrculo instructa.
abdicar: se abdicare. Sin: mnere se abdi-
care.
abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
abec: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; intia, orum. Uso:
aprender el -, prima elementa dscere; ense-
ar el - a alguien, liquem elementa docere;
no s el -, pnitus rudis sum.
A
20
abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin:
abecedrium // (serie de las letras de un
idioma) litterarum ordo (-dnis m). Sin: ltte-
rae, arum fpl // (cartel con las letras del alfa-
beto) tbula (-ae f) elementria. Sin:
litterarum tabella vel tbula; tabella abeced-
ria // (libro con las letras del -) litterarum vel
abecedrius libellus // (lista en orden alfab-
tico) index (-dcis m) in ltteras digestus. Sin:
index litterarum rdine dispsitus.
abedul: betulla, ae f.
abeja: - domsticas, ccures apes, cicrium
pium vel apum fpl.
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, pis f.
abejero: apirius, ii m.
aberracin: (error) error, oris m. Sin: erra-
tum // (extravo, extravagancia) delirtio,
onis f.
abeto: bies, tis f. Uso: de -, abietrius, a,
um; el que trabaja la madera de -, abietrius,
ii m.
abigeato: abigeatus, us m. Sin: abctio; fur-
tum gregis.
abiognesis: abiognesis, is f. Sin: nativa vel
naturalis genertio; genertio nullo a parente
profecta; a nullo vivente orta procretio.
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cpitis
n); praeciptium, ii n ( en pl praeciptia, ium);
praerupta, orum npl; vorgo (-gnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gtis m).
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, liquem in
praeceps icere; caer, precipitar en un -, in
praeceps deferri; in praeciptium delbi; con-
ducir, empujar a alguien a un -, liquem in
praeceps gere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecpiti stare // (resquebrajadura
de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profun-
didad) profundum, i n. Uso: - del mar, del
ocano, maris, ocani profundum // (diferen-
cia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,
us m. Uso: - entre las reas del llamado
Norte desarrollado y las del Sur en vas de
desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis sep-
tentrionalis progressi atque australis adhuc
progredientis.
abjuracin: abiurtio, onis f.
abjurar: abiurare (liquid).
ablacin: abltio, onis f.
ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
ablefaria: ablephria, ae f. Sin: palpebrarum
defectus (-us m) vel defctio (-onis f).
ablfaro: plpebris carens.
ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculo-
rum calgo (-gnis f) // (prdida de la vista)
cecitas, atis f.
abnegacin: (sacrificio que uno hace de su
voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prjimo; dedicacin) devtio, onis
f. Sin: devovendi se stdium // (renuncia-
miento) abstinntia, ae f. Sin: abnegtio sui;
se abnegandi stdium// (desinters, altruismo)
sui derelctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
cmmodi stdium; sui ( vel suae utilitatis) ne-
glegntia.
abnegado: adj bstinens, entis. Sin: aliorum,
non sui cmmodi studiosus; non mercede
animatus, ductus, impulsus.
abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
abogaca: advoctio, onis f. Sin: forense
abecedario
21
munus (-nris n).
abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causae
patrona; causarum actrix (-icis f).
abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consul-
tus; causae patronus; causae vel causarum
actor; actor; causdicus. Uso: - civil, civilis
controvrsiae actor; - consistorial, advocatus
sacri Consistrii; - criminal, causae crimina-
lis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v.
promotor de la fe; - del Estado, advocatus
fidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacis
atque iusttiae; - de oficio, advocatus officia-
lis; - de pobres, advocatus plebis.
abolicionismo: motus (-us m) abolitrius.
abolicionista: adj abolitrius, a, um. Sin: ad
motum abolitrium prtinens. Uso: movi-
miento -, motus abolitrius // sust abolitionis
fautor vel propugnator, oris m.
abolir: - el gobierno monrquico, rgiam po-
testatem disslvere.
abominable: abominbilis, e.
abominacin: abomintio, onis f.
abono: (accin y efecto de abonar) laetami-
ntio, onis f // (sustancia con que se abona)
laetamen, mnis n.
abordable: adbilis, e.
abordaje: (accin de atracar el barco a un
desembarcadero o muelle) appulsus, us m //
(accin de tocar una embarcacin a otra, de
intento) harpagonum inictio (-onis f). Sin:
in navem incrsio (-onis f), incursus vel con-
cursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, in
navem transcndere.
abordar: (arribar, atracar una nave) appllere
// (acercarse una embarcacin a otra, de in-
tento) harpagones vel frreas manus in
navem incere // (fig, acercarse a uno para
hablarle o tratar con l un asunto) licui oc-
crrere. Sin: liquem adire, convenire, cn-
gredi // (emprender o plantear un asunto
difcil) rem vel causam attngere. Sin: rem
tractandam suscpere.
aborgenes : aborgines, um mpl.
abort (Inform) : interrmpere (processum vel
programma) // sust interrptio, onis f.
abortar: abortare. Sin: abortum fcere.
abortista: adj abrtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abrtui favet // sust aborts fau-
tor (-oris m).
abortivo: adj abortivus, a, um // sust
abortivum, i n.
aborto: abortus, us m. Sin: abrtio, onis f.
Uso: - eugensico, abortus eugenticus; -
provocado, abortus procuratus; - terapu-
tico, abortus curationis caus factus; hacer un
-, abortum fcere; provocar un -, abortum
evocare vel procurare; abortioni peram dare.
abotonadura: (accin de abotonar) v. aboto-
nar // (botonadura, juego de botones) v. bo-
tonadura.
abotonar: botonare. Sin: astrngere; nctere;
glbulis (vestem) astrngere, constrngere,
nctere, conctere, subnctere, corcere.
abrasivo: abrasivus, a, um.
abrazadera: (aro o sortija de metal, que
sirve para asegurar alguna cosa) nulus, i m.
Sin: crculus.
abrebotellas: extrculum, i n.
abrebotellas
22
abrelatas: aprculum, i n. Sin: aprculum
pxidum; (instrumentum vasculorum vel
capsellarum) apertivum.
abrevadero: aqutio, onis f. Sin: aqurium.
abreviacin: brevitio vel abbrevitio, onis f.
Sin: compndium. Uso: - de una slaba, slla-
bae corrptio.
abreviado: compendirius, a, um.
abreviador: adj compendirius, a, um // sust
breviator vel abbreviator, oris m.
abreviar: breviare vel abbreviare. Sin: perstrn-
gere; compndio uti.
abreviatura: (compendio o resumen) com-
pndium, ii n // (representacin de una pala-
bra por medio de una o varias de sus letras)
abbreviatura, ae f. Sin: signum compendio-
sum; nota compendiria; simplem nota; ltte-
rae stenogrphicae fpl. Uso: escribir
empleando abreviaturas, notis scrbere; notis
verba excpere.
abridor: (cpsulae) rescissrium vel scis-
srium, ii n.
abrigo: epitgium, ii n. Sin: lacerna; su-
perindumentum; amculum; spparum, s-
parum, spharum; spparus, spharus //
(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer,
palla; - de piel, mastrca vel mastrga ; man-
tum pellcium // (lugar para resguardar de la
lluvia, el viento, etc.) csula. Uso: - en la
montaa, csula montana.
abril: mensis Aprilis; simplemAprilis, is m.
abrir: aperire. Uso: abran los libros!, ape-
rite libros!; evlvite libros!
abrochadora: uncinatrium, ii n. Sin: unci-
natrum; mchina uncinandis chartis.
abrochadura, v. abrochamiento.
abrochamiento: fibultio, onis f.
abrochar: (cerrar o unir con broche o bro-
ches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
fbul vel fbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glbulis astrngere, constrngere,
conctere; v. abotonar.
abrogacin: abrogtio, onis f. Sin: aboltio.
abrogador, v. abrogatorio.
abrogar: abrogare; v. anular, rescindir.
abrogatorio: abrogatrius, a, um.
abrojo: trbulus, i m.
absceso: abscessus, us m. Sin: apostma, tis
n vel apostma, ae f; suppurtio. Uso: absce-
sos, suppurntia, iumnpl; suppurata, orumnpl.
absentismo: offcii neglegntia. Sin: mneris
neglegntia vel infrequntia (-ae f).
bsida o bside: Arq absis vel apsis, dis (ac
-da) f. Sin: absda, ae f.
absolucin: absoltio, onis f. Uso: - sacra-
mental, absoltio sacramentalis; recibir la -
sacramental, sacramentliter absolvi.
absolutismo: absolutismus, i m. Sin: abso-
luta potestas.
absolutizacin: - de actitudes humanas, do-
minatus (-us m) humanarum voluntatum.
absoluto: (independiente, ilimitado) absolu-
tus, a, um // (que excluye toda relacin) per
se aestimatus. Sin: simplex, plcis; prprius.
abrelatas
23
Uso: velocidad -, perncitas per se aestimata.
absolutorio: absolutrius, a, um.
abstemio: abstmius, a, um. Sin: vinum non
bibens; vinum recusans.
abstencin: abstntio, onis f. Sin: abstinn-
tia; recustio. Uso: - del voto, suffrgii oms-
sio.
abstencionismo: abstntio (-onis f) recusat-
ria.
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suf-
frgiis ferendis abstinere.
abstinencia: (virtud que consiste en privarse
total o parcialmente de satisfacer los apeti-
tos) continntia, ae f. Sin: temperntia; mode-
rtio // (privacin de determinados
alimentos) abstinntia, ae f.
abstraccin: abstrctio, onis f. Sin: seinc-
tio; separtio. Uso: hecha - de tal cosa, re
postpsita, posthbita, omissa // (concepto
abstracto) abstrctum, i n. Sin: cogittio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las -
de los filsofos, philosophorum cogitationes
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta.
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus,
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e.
Uso: ciencias -, recnditae subtilioresque dis-
ciplinae; recnditae artes; concepto -, univer-
salis ntio; ntio adumbrata; cuestin -,
infinita questio; en -, infinite; separatim co-
gitatione; ente -, quod est cogitbile tantum;
nociones -, recnditae subtilioresque notio-
nes; nombre -, nomen abstractum vel incor-
porale.
abstrado: in cogitatione defixus.
abstruso: abdtior, ius.
abulia: abula, ae f. Sin: voluntatis defctio;
nimi languor; conslii inpia.
ablico: ablicus, a, um. Sin: infirmae vo-
luntatis; iners, ertis.
abundancia: abundntia, ae f. Sin: cpia; af-
fluntia; afflitas.
aburguesamiento: ad mdium cvium rdi-
nem conformtio vel accommodtio (-onis f).
aburguesarse: ad mdium cvium rdinem
se conformare vel accommodare.
abusar: abti (liqua re ad liquid). Sin:
male (immdice, intemperate, immoderate)
uti liqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, pblico
mnere abuti ad liquid; dejar alguien que
otro abuse de l, se abutendum licui permt-
tere.
abusivamente: abusive, immdice, intempe-
ranter, iniuste, perverse (segn los varios sen-
tidos).
abusivo: non legtimus. Sin: iniustus, illci-
tus, inirius. Uso: acepcin - de una palabra,
imprpria verbi significtio.
abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, per-
versus, illcitus, non legtimus, immdicus
usus (segn los varios sentidos). Uso: - con-
sumstico, pravus consumendarum rerum
usus; - sexual, abusus sexualis; - de la liber-
tad, licntia; - de los placeres, libdinum in-
temperntia; - del vino, vini intemperntia.
abyeccin: (envilecimiento) nimi abictio
(-onis f). Sin: nimus abiectus. Uso: vivir
abyeccin
24
en la -, turpiter vvere; in srdibus vvere //
(condicin de humildad o inferioridad)
humlitas, atis f.
acabse (el): esto es el -, res redit ad restim.
academia: (establecimiento de enseanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Inge-
nuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium
Academa; - de esgrima, ludus gladiatrius //
(casa donde los acadmicos tienen sus reu-
niones) academa, ae f . Sin: sedes // (socie-
dad de doctos) collgium, ii n. Sin: coetus;
socetas; sodlitas; sodaltium; academa; stu-
diosorum collgium; doctorum coetus vel so-
cetas. Uso: - artstica, academa vel
sodalcium artium; sodlitas rtium studiosa;
- artstico-literaria, collgium incrementis
litterarum et rtium ; - cientfica, academa
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - li-
teraria, collgium vel coetus sodlium litte-
ratorum; sodalcium litterarum; sodlitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras,
Academa Argentina ltteris fovendis; Real -
Espaola, Academa Regalis Linguae Hisp-
nicae provehendae; - de Ciencias Naturales,
Academa Disciplinarum Naturalium; Ponti-
ficia - de las Ciencias, Pontificia Academa
Scientiarum; Pontifcium doctrinis provehen-
dis Collgium; Pontifcia doctrinis provehen-
dis Socetas; - de msica, collgium
msicum; fundar una -, academam instit-
ere, constitere, cndere // (junta solemne)
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissi-
mus consessus; acadmicus coetus.
acadmicamente: scholstico vel academi-
corum more.
acadmico: acadmicus, i m. Sin: sodalis
collgii; academae sodalis; sodalis acadmicus.
acallar: - una controversia, controvrsiam
compnere.
acampada, v. acampar, campamento.
acampador, v. campista.
acampar: tndere. Sin: sedem ad tempus sta-
tere; tentria constitere vel pnere.
acampsia: acmpsia, ae f. Sin: membri rigor.
acanalado: (que tiene estras) v. estriado.
acanaladura, v. estra.
acanalar: (hacer en algo una o varias es-
tras) v. estriar.
acantilado: rupna, ae f. Sin: locus praerup-
tus et directus.
acantonamiento: copiarum sttio (-onis f).
acantonar: copias in castra pnere.
acaonear, v. bombardear.
acaparar: comere. Sin: pignerari, praesti-
nare, praeoccupare; alicius rei nimietate po-
tiri // fig acapararse el favor de alguien,
praeoccupare grtiam alicius; gratiam sibi
conciliare vel grtiam inire ab liquo, apud
liquem, ad liquem; acapararse el favor del
pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
apud plebem; acapararse todos los votos,
mnium suffrgia ad se rpere.
acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanrius; comptor; turpis rerumcongestor.
acaramelado: (baado de caramelo) crusta-
tus, a, um. Sin: liquefacto sccharo crustatus;
sccharo contectus vel condtus // fig mell-
tus, a, um. Sin: mellfluus; mollis, e.
acaramelar: liquefacto sccharo crustare.
acabse
25
acardiotrofia: acardiotrphia sive -tropha,
ae f. Sin: cordis extenutio; cor extenuatum;
cor naturali vi carens.
acariasis: acariasis, is f.
acariciar: mulcere, demulcere, permulcere.
Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, at-
trectare, contrectare // (fig, tocar suavemente)
mulcere, permulcere (v. gr. nimum, el
nimo) ; blandiri (v. gr. uribus, los odos) //
(fig, pensar en alguna cosa con placer) fo-
vere (v. gr. spem, una esperanza).
caro: carus, i m. Uso: los - de la roa, sca-
biei carus.
acarrear: curru vhere.
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frctibus carens;
strilis.
acartonado, v. apergaminado.
acatafasia: acataphsia sive -phasa, ae f.
Sin: sermonis perturbtio.
acatalepsia: acatalpsia sive -lepsa, ae f.
Sin: nulla cognoscendi frmitas; cognitionum
mnium dubittio.
acatalptico: acatalpticus, a, um. Sin: incr-
dulus; de rebus vel cognitinibus mnibus
dbitans.
acataposis: acatposis, -is f. Sin: (imposibi-
lidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas;
(dificultad de deglutir) glutiendi difficultas.
acatarrado, v. catarro.
acatarrar: catharrum concitare. Sin: destilla-
tionem excitare; pitutam cire, concire; v.
catarro.
acatlico: (adj y sust) acathlicus.
accesibilidad: accessiblitas, atis f.
accesible: (que tiene acceso) accessbilis, e.
Sin: adbilis; intrbilis licui // (de fcil ac-
ceso) accessu fcilis. Sin: fcilis ditu vel
prvius licui (tratndose de lugar); ad quem
fcilis est ditus (tratndose de persona) //
(inteligible) comprehensbilis, e // (fcil de
entender) intellectu fcilis. Sin: ad intelle-
gendum fcilis // (fcil de lograr) accessbi-
lis, e.
acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: ditus,
ingressus, intritus, us m // (entrada al trato
o comunicacin con uno) admssio, onis f //
(arrebato, exaltacin) mpetus, us m (v.gr.
mpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometi-
miento de una enfermedad) accssio, onis f
(v.gr., accssio morbi). Sin: mpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
time.
accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secund-
rius; minor; parvus.
accesorios: armamenta (-orum npl) additcia.
access time (Inform), tiempo de acceso: tem-
pus (-poris n) accesss; quantisper ad discum
adtur.
accidentado: (escabroso, abrupto) inquus,
a, um. Sin: praeruptus // (vctima de un acci-
dente) membris captus vel correptus.
accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin:
secundrius // (casual) fortutus, a, um. Sin:
casualis, e; qui (quae, quod) casu fit.
accidentalidad: casus, us m.
accidentalmente: accidentliter. Sin: casu;
casuliter; fortuto
accidentalmente
26
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin:
fortutus vel necopinatus casus // (desgracia)
calmitas, atis f. Sin: malum; infortnium;
casus; adversus (acerbus, miserbilis) casus.
Uso: - automovilstico, casus vehicularis vel
autocinticus; calmitas vehiculria vel auto-
cintica; - ferroviario, calmitas ferriviria;
casus ferrivirius; - de gas, calmitas gasalis;
- de trabajo, adversus casus in pere; vulnus
(fortutus) in pere vel in pera; - de trnsito,
de circulacin, de carretera, casus virius; si-
nister casus virius; calmitas viria vel vehi-
culria // (privacin repentina de sentido, de
movimiento) v. sncope // Gram ccidens,
entis n. Uso: - gramatical, ccidens gramma-
ticale. Sin: defintio flexionalis // Filos, Teol
ccidens, entis n.
accin: actio, onis f. Sin: actus, us m; pera;
factum. Uso: - catlica, ctio cathlica; - cla-
rividente, ctio prvida; - militar, ctio mili-
taris; - polticas, actiones polticae; -
proletaria, ctio proletaria; - recproca, ctio
recproca; - social cristiana, socialis ctio
christiana; - violentas, actiones violentae; -
de conjunto, communis pera; mnium
pera; communis mnium pera; hombre de
-, actor rerum // (Com, ttulo) actio, onis f.
Sin: charta actionria; ttulus; sngrapha;
sngrapha pecniae. Uso: - bancaria, collo-
catae pecniae sngrapha; ttulus collocatae
pecniae; - hipotecaria, hypothecria ctio;
ctio pigneratcia; adquirir acciones de una
sociedad, societatis sngraphas mere.
accionariado: scii (-orum mpl) pecunarii
peris.
accionista: actionrius, ii m. Sin: actionis
possessor; actionum consors vel detentor;
prticeps negtii; scius pecunirius; collo-
catae pecniae sngraphae vel syngrapharum
dminus.
acebo: ilex, licis f.
acechar: explorare. Sin: observare; intr spe-
culari. Uso: acechar, observar con disimulo,
dissimulanter vel tecte speculari, observare,
explorare, scrutari.
acedera: rumex, mcis mf.
acederilla: xalis, ldis (ac -lda) f.
acfalo: (sin cabeza) acphalus, a, um. Sin:
cpite carens vel destitutus // (sin jefe) mode-
ratore carens // (sin una autoridad suprema)
supremo moderatore carens.
aceitar: leo ngere vel perngere. Sin: leo
lubricare, perfndere, subgere.
aceite: leum, i n. Uso: - combustible, leum
ad comburendum aptum; leum ad exardes-
cendum fcile; - diesel, leum diselianum; -
mineral, leum metllicum; - vegetal, leum
hrbidum; leum vegetbile; leum e semni-
bus extractum; - de hgado de bacalao,
leum hepticum; - de oliva, leum ex olivis
pressum; echar - al fuego, leum flammae
vel igni adcere.
aceitera: (alcuza) vas (vasis n) olerium.
Sin: vas lei; lei ampulla; ampulla oleria;
lcythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vina-
greras) lei acetique ampullae.
aceituna: oliva, ae f.
aceleracin: accelertio, onis f. Sin: festin-
tio; propertio; motus cittior. Uso: perodos
de -, aetates quibus res accelerantur.
acelerador: Autom acceleratrium, ii n. Sin:
incitatrium; acceleratrum; pedale accelera-
tionis; pedale motrium; pedale admincu-
lum. Uso: apretar el -, acceleratrium
prmere.
acelerar: accelerare.
accidente
27
acelga: beta, ae f.
acento: (mayor intensidad con que se pro-
nuncia determinada slaba de una palabra, -
tnico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; in-
tntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - in-
tensivo, accentus intentivus, intensivus,
dynmicus; - prosdico, - tnico, accentus;
accentus tnicus; vocis accentus; vocbuli
accentus // (pronunciacin particular) sonus,
i m // (entonacin especial) vox, vocis f. Uso:
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox
miserbilis vel flbilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulacin de la voz) modultio,
onis f. Sin: moderamentum vocis; vocultio.
Uso: - meldico, msicum modulamen; - m-
trico, accentus mtricus; - rtmico, accentus
rhthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accents nota; ac-
cents index ; nota vocis. Uso: - escrito u or-
togrfico, accentus orthogrphicus vel
orthgraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner
el - sobre ..., accentum pnere in + abl.
acentuacin: enuntiandi sonus (-i m). Sin:
intntio vocis; accentus, us m. Uso: reglas
de -, prosdia sive prosoda // fig commend-
tio; momentum licui rei tributum.
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a,
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acentuar: (dar acento prosdico a las pala-
bras) acere. Uso: - una slaba, sllabam
acere vel efferre; hay que - la penltima s-
laba, paenltima sllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortogrfico) accentu slla-
bam distnguere; sllabae notam appnere //
fig liquid in lmine pnere; licui rei vim
ddere.
acepcin: sensus, us m. Sin: significtio;
verbi significtio; nminis vis (ac vim, abl
vi; pl vires -ium f).
acepilladora: mchina (-ae f) runcinatria.
acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
metales) runcinare. Sin: rncin abrdere vel
polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
certa, esparto, etc.) penculo mundare vel fri-
care. Uso: - un vestido, penculo vestem de-
tergre, exctere, mundare.
aceptacin: accepttio, onis f. Sin: accptio;
admssio; probtio. Uso: simple -, accepttio
pura.
aceptador: acceptator, oris m.
acequia: rvulus, i m. Sin: canalcula; cana-
lculus.
acera: crepdo, dnis f. Sin: viae vel smitae
crepdo; fscia gradbilis. Uso: poner aceras,
marginare vias.
acercarse: approximare intr. Sin: prope, pro-
pius, prxime accdere ad // fig applicare
se vel nimum ad . Uso: - ms al pueblo
(para comprenderlo y ayudarlo ), se pr-
pius ad multitudinem applicare.
acerera: chlybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybia ; ergastrium
chlybi efficiendo.
acera, v. acerera.
acero: chalybia, ae f Sin: chalybs, bis m.
Uso: de -, chalybius // fig fortssimus, a, um.
acerola: tuber, ris n.
acertijo: (enigma o adivinanza que se pro-
pone como pasatiempo) aenigma, tis n //
(cosa o afirmacin muy problemtica) res
ambigua vel obscura. Sin: questio ambigua.
Uso: resolver un -, aenigma slvere.
acertijo
28
acetato: acetatum, i n.
acetileno: acetilene, is n. Sin: gsium aceti-
lnicum.
acetilsaliclico (cido): cidum (-i n) acetyl-
saliclicum.
acetona: acetonum, i n. Sin: acetnium; ace-
tona; acto, onis m.
acetre: (h)mula, ae f. Sin: lustralis aquae s-
tula; lstricae aquae sitella; aquae benedictae
stula vel sitella, aquae lustralis (h)mula.
achaque: (indisposicin) valetdinis incm-
modum (-i n). Sin: valetudo incmmoda //
(enfermedad generalmente leve) invaletudo,
dnis f. Sin: adversae vel infirmae valetdinis
incmmodum. Uso: los - de la vejez, senec-
tutis incmmoda (-orum npl) vel molestiae (-
arum fpl).
achicador: Mar sentinculum, i n // (el que
achica el agua en la sentina; el que saca el
agua de las zanjas o subterrneos de las
minas) sentinator, oris m.
achicar: (extraer el agua de una embarca-
cin, dique, etc.) sentinare.
achicoria: cichrium, ii n. Sin: cichorum.
Uso: - silvestre, indvia; ntibum vel ntu-
bum; ntibus vel ntubus m f.
aciano: canus, i m.
acianoblepsia: acyanoblpsia sive -blepsa,
ae f.
acidez: acor, ris m. Sin: acditas.
cido: adj cidus, a, um // sust cidum, i n.
Uso: - actico, cidum acticum; - agarcico,
v. agricina ; - amnico, cidum amnicum; -
arsnico, cidum arsenici; - brico, cidum
bricum; - carbnico, cidum carbnicum; -
cianhdrico, cidum hydrocynicum; - clor-
hdrico, cidum hydroclricum; - desoxirri-
bonucleico, cidum disoxyribonuclinicum;
- fnico o carblico, v. fenol; - lisrgico, ci-
dum lysrgicum; - muritico, cidum salis
vel muriticum; - ntrico, cidum ntricum vel
nitri; argentum ntricum; - oxlico o sacrico,
cidum oxlicum vel scchari; - saliclico,
cidum saliclicum; - sulfrico, cidum
sulp(h)ricum vel sulp(h)urosum; - tart-
rico, cidum tartricum vel tartarale.
acimut: azimutum, i n.
acimutal: azimutalis, e.
acinesia: acinsia sive -nesa, ae f; acnesis, is
f. Sin: musculorum immoblitas.
acintico: ad acnesin (ad acinsiam sive aci-
nesam) prtinens.
aclamar: (dar voces la multitud en honor de
alguien) acclamare licui // (conferir por voz
comn algn cargo u honor) salutare vel con-
salutare liquem (v. gr., ducem, por jefe).
aclimatacin: acclimatiztio, onis f. Sin:
caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assue-
tudo.
aclimatado: caeli solique naturae assuetus.
aclimatar: caelo vel loco assuefcere // acli-
matarse, caelo vel loco assueferi; solo caeloque
assuscere; caeli solique naturae assuscere; ad
caeli solique naturam assuscere.
aclimatizador, v. acondicionador.
acloropsia: achlorpsia sive -ropsa, ae f.
Sin: vridis coloris cecitas.
acetato
29
acm: morbi discrimen (-mnis n). Sin:
(morbi) crisis , apex, culmen; mxima morbi
vis // fig apex, picis m. Sin: culmen; sum-
mus apex ; summum culmen.
acne o acn: ac(h)ne, es f.
acogida: accptio, onis f. Sin: admssio. Uso:
- del otro, alterus accptio.
acolchado: adj tomento gosspino fartus
(-a, -um). Sin: coactis gosspinis obductus //
sust clcita, ae f. Sin: clcita plmea; strgu-
lum fartum.
acolchar: tomento gosspino farcire. Sin:
coactis gosspinis obdcere.
acolchonar, v. acolchar.
acolia o acola: achlia, ae f. Sin: nulla se-
cernendae bilis facultas (supresin de la se-
crecin biliar); secernendae bilis difficultas,
demintio vel immintio (disminucin de la
secrecin biliar).
acolitado: acolythatus, us m.
aclito: (monaguillo) v. esta voz // (clrigo;
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acom-
paar y servir en el altar al sacerdote) acly-
thus vel aclitus, i m. Sin: acolthus vel
acoltus, i m.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provo-
cator.
acomodable: accommodbilis, e.
acomodacin: accommodtio, onis f.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m.
acompaado: comitatus, a, um (por alguien,
liquo).
acompaamiento: comitatus, us m // Ms
msicus succentus (-us m). Sin: cncinens
(cmitans, sociata) msica. Uso: bailar con -
musical, ad artis msicae concentum saltare.
acomplejado: sibi diffdens.
acondicionado: temperatus, a, um.
acondicionador: - de aire, instrumentum
ri temperando. Sin: instrumentum ris
temperandi.
aconfesional: constitutae religionis expers
(-ertis).
acopio, v. montn.
acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxi-
liaris vel supplementrius.
acoplamiento: copultio, onis f. Sin:
coninctio; consocitio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copultio extra-atmospherica.
acoplar: copulare. Sin: coningere; conso-
ciare.
acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: ca-
taphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
(navis). Sin: navis loricata, cataphracta, ae-
rata, ferrata.
acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brtteis) contgere.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
Sin: convenire, congrere, concordare cum
liquo.
acorde: Ms accordum, i n. Sin: concentus.
acorden: accrdeon, ei n. Sin: phys(h)ar-
acorden
30
mnice, es f; physharmnicum instrumentum
vel rganum; rganum didctile; harmnica
didctilis. Uso: - de boca, v. armnica.
acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere li-
quem. Sin: insectari, adoriri, prmere li-
quem; instare licui ut + subj.
acoso: oppugntio, onis f. Sin: aggrssio;
irrptio; incursus, us m.
acostarse: cubare. Sin: ir a -, cbitum ire.
acostumbrado: fuera de lo -, praeter slita;
ms de lo -, plus slito; ultra slitum; segn
lo -, more slito.
acotacin, v. nota.
acotiledneas, v. criptgama.
acrasia: acrsia, ae f. Sin: crporis elemento-
rum discrepntia.
acreditado: (que tiene crdito o reputacin)
fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus //
(autorizado oficialmente) pblice missus.
acreditar: grtiam auctoritatemque licui tri-
bere // Com acceptum ferre vel referre li-
cui. Sin: in acceptum referre licui.
acreedor: crditor, oris (pecuniosus) m. Uso:
- hipotecario, crditor hypothecrius; pigne-
ratcius crditor.
acribia: exquisita diligntia.
acrlico: vitrum plxicum vel plxile.
acrobacia: funmbuli ludus (-i m) vel exerci-
ttio (-onis f) // fig res perdiffcilis.
acrbata: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: funmbulus; petauristrius.
acrobtico: acrobticus, a, um. Sin: ad fu-
nmbulum (vel ad funmbulos) ttinens.
acrobatismo: funambulorum ars, disciplina,
spectculum.
acrocfalo: acrocphalus, a, um.
acrofobia: acrophbia sive -phoba, ae f.
acromasia: achromsia, ae f. Sin: colorum
defctio vel defectus.
acromtico: achromticus, a, um. Sin: ridis
colribus carens.
acromatismo: achromatismus, i m; v. acro-
masia.
acromatopsia: achromatpsia sive -topsa,
ae f; v. daltonismo.
acrmico: coloris expers vel carens.
acromio o acromion: acrmium, ii n. Sin:
acromos vel acromus.
acrnfalo: acrmphalos vel acrmphalus, i
m. Sin: summa umbilci pars.
acrstico: adj acrstichus, a, um // sust
acrstichis, dis f. Sin: carmen acrstichum.
acrotera, acrtera o acroteria: acrotria,
orum npl.
acroterio: acrotrium, ii n.
acta: acta, orumnpl. Sin: tbulae, arumfpl; lt-
terae, arum fpl; perscripta acta; perscrptio.
Uso: actas de entrega o devolucin, perscrip-
tiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tbulae nuptiales; consignar en -,
liquid tbulis conscrbere; liquid ltteris
consignare; liquid in tbulis consignare,
acosar
31
conscrbere, referre, perscrbere; liquid in
tbulas consignare ; firmar el -, acta obsig-
nare vel subscrbere; redactar el -, acta scr-
bere.
actnico: actnicus, a, um.
actinio: actnium, ii n.
actinografa: actinogrphia sive -grapha, ae
f.
actingrafo: actingraphum, i n.
actinograma: (Fs, registro obtenido con el
actingrafo) actinogramma, tis n // Med, v.
radiografa.
actinologa: actinolgia sive -loga, ae f.
actinomancia: actinomntia sive -manta, ae
f.
actinometra: actinomtria sive -metra, ae f.
actinomtrico: actinomtricus, a, um. Sin:
ad actinomtriam spectans (concerniente a la
actinometra); ad actinmetrum prtinens
(relativo al actinmetro).
actinmetro: actinmetrum, i n.
actitud: (disposicin de nimo manifestada
exteriormente) agendi rtio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicn psquica) hbi-
tus, us m. Sin: status; voluntas; propsitum;
mens; nimus; affectus; affctio; dispostio.
Uso: - hostil, affctio simultatis; - moral, h-
bitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral,
pastoralis agendi rtio; asumir una -, hbi-
tum assmere.
activacin: excittio, onis f. Sin: impulsus,
us m.
actividad: actvitas, atis f. Sin: ctio; pera;
indstria; nvitas; opus. Uso: - apostlica,
pera vel indstria apostlica; opus apostli-
cum; - cientfica, pera doctrinalis; agittio
studiorum; - comercial, mercatura; activida-
des cotidianas, perae cotidianae; - econ-
mica, ctio oeconmica; - educativa,
institutria rtio; - humana, humana nvitas;
- individual, ctio unus cuiusvis; - industrial,
res technicorum vel fabriles; - intelectual,
mentis pera ac labor; - nacional, labor na-
tionis suae; - productiva, opus fructuosum; -
pblica, pera pblica; - social, pera vel n-
vitas socialis; - voluntaria, voluntria pera;
- del espritu, mentis agittio; - de los sindi-
catos, nvitas collegiorum opficum.
activismo: activismus, i m. Sin: nmia inds-
tria vel nvitas.
activista: activista, ae m; activstria, ae f. Sin:
homo vel mlier actusior.
activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filoso-
fa -, philosphia activa; principio activo,
princpium activum // Ling activus, a, um.
Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
(diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
um. Sin: sollers, ertis; mpiger, gra, grum; in-
dstrius; navus; assduus. Uso: - en escribir,
scribendo mpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indstriae // Econ accptum,
i n.
acto: actus, us m. Sin: actum; ctio. Uso: -
acadmico, ctio acadmica; - conyugal, co-
niugalis actus (-us m); conigii actus; actus
cniugum; coniugale commrcium; ample-
xus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
- inmoral, ddecus; turpitudo; - oficial, actus
officialis; - pblico, actus pblicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rdimens; - reflejo,
actus qui non voluntate nostra fit.
actor: actor, oris m. Sin: rtifex, fcis m. Uso:
actor
32
- cinematogrfico, actor cinematogrphicus;
- cmico, comoedus; actor cmicus; mimus;
comoediarum actor; primer -, actor primarum
prtium; qui agit primas partes (fig priores
partes); - trgico, tragoedus; actor trgicus; -
de pantomima, de variets, ldius; - de pri-
mera, praeclarus scaenrius rtifex; - de tea-
tro, actor vel rtifex scenicus; hstrio
scenicus // (que demanda en juicio) pettor,
oris m. Sin: actor.
actora: pettrix, icis f.
actriz: actrix, icis f. Sin: rtifex scenica;
mima. Uso: - cinematogrfica, actrix cine-
matogrphica.
actuacin: effctio, onis f. Sin: exsectio;
ctio. Uso: - prctica, ctio et usus.
actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens;
nostrae aetatis; praesentis tmporis; actu ex-
sistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est;
ad praesens tempus spectans; ad praesntia
prtinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum.
actualidad: actulitas, atis f. Sin: praesens
res vel tempus; praesntia, orum npl; hoc
tempus; huius tmporis; nostra aetas; nostra
tmpora. Uso: cuestin de -, quaestio ad prae-
sens tempus mxime ttinens; la constante -
de un escrito, etiamnunc alicius scripti vis et
auctritas; en la -, hodiernis tempribus; ser
de -, cdere in tempus nostrum; ad praesntia
referri vel pertinere.
actualizacin: renovtio, onis f. Sin: accom-
modtio; ad diem adaequtio; conformtio
nostro tmpori vel nostrae aetati; accommo-
dtio ad praesntia vel ad tmpora. Uso: -
cultural, hodiernae doctrinae compartio; re-
centioris doctrinae compartio; - en la ense-
anza, instittio ad hodiernam doctrinam
conformata; - de la vida religiosa, religiosae
vitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita-
tes accommodtio.
actualizado: ad hodiernas disciplinas
instructus. Sin: disciplinis hodiernis
instructus.
actualizar: liquid renovare. Sin: ad diem
adaequare; ad praesens tempus aptare; ad
praesntia vel ad tmpora accommodare; ad
praesens tempus revocare vel referre // actua-
lizarse (culturalmente) hodiernis vel recen-
tiribus doctrinis mentem instrere. Sin: ad
hodiernas vel recentiores doctrinas mentem
omnino conformare; ad hodiernas discipli-
nas se omnino instrere vel conformare.
actualmente: actuliter. Sin: hoc tmpore;
praesenti tmpore; hodiernis tempribus; in
praesenti; in praesntia; in praesens; nunc,
hodie.
actuar: perfcere; effcere.
acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatogrphia
sive hidatographa; tabella vel pictura aqu-
ria; imago ex aquato colore; tbula vel imago
aquatis colribus picta.
acutico: aquticus, a, um. Sin: aqutilis, e.
acuchillar: cultro perctere liquem.
acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, us
m. Sin: aquaedctio.
acuerdo: consensus, us m. Sin: consnsio;
conspirtio; concordia; foedus (-dris n).
Uso: - adicional, foedus vel pactum addit-
cium; - bilaterales, stipulationes inter duas
partes contractae; - internacional, mtua na-
tionum consnsio, conspirtio, concrdia.
aculturacin: alienae culturae assmptio vel
indctio (-onis f). Sin: alieni cultus humani
assmptio vel indctio.
actora
33
acmetro: acmetron vel acmetrum, i n.
Sin: mtiens vim audits instrumentum.
acumulador Fs, Electr: adj cmulans vel
accmulans, antis // sust accumulatrium, ii
n. Sin: accumulatrum; accumulatrium elc-
tricum; instrumentum elctridi cumulandae.
acumular: stipare.
acuador: adj cudens, entis. Sin: signans //
sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - de
monedas, monetrius; officinator monetae;
monetae signator; signator monetrius //
Ling, - de neologismos, novator (-oris m) ver-
borum. Sin: inventor (-oris m) verborum no-
vorum.
acuar: (imprimir o sellar por medio de
cuo y troquel una pieza de metal) cdere.
Sin: (form) signare // (fabricar o producir)
fcere. Sin: effcere; effngere. Uso: - mone-
das, nummos cdere // Ling, - vocablos,
verba fcere vel prere; - nuevos vocablos,
nova effcere vel effngere vocbula; nova
verba prere.
acupuntura: acupunctura, ae f.
acusar: vocare liquem in crimen. Uso: - a
alguien de corrupcin, liquem in crimen
corruptionis addcere // ser acusado, venire
in crimen.
acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accu-
sativus. Uso: doble -, gminus accusativus.
acusma: acusma, tis n.
acstica: acstica, ae f. Sin: acstica disci-
plina, doctrina, scintia, rtio; sonritas; eu-
phnia sive euphona.
acstico: acsticus, a, um. Sin: auditrius vel
sonorus; ad sonorum disciplinam spectans;
ad sonos prtinens; ad audiendos sonos tti-
nens; ad sonos accipiendos vel percipiendos
aptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; ner-
vus acsticus; tubo -, tubus acsticus; tbula
acstica.
adagio: (proverbio) provrbium, ii n // Ms
lene; lente; pacate; tranquille.
adamita: adj adamianus, a, um // sust ada-
mita, ae m. Sin: adamianus, i m.
adaptabilidad: adaptablitas vel aptablitas,
atis f.
adaptacin: apttio, onis f (ad + ac). Sin: ac-
commodtio vel conformtio; congruntia;
exaequtio. Uso: - biolgica, biolgica ac-
commodtio; - radial, televisiva, cinemato-
grfica, accommodtio radiophnica,
televisfica, cinematogrphica; - sensorial,
snsuum congruntia; - social, socialis exae-
qutio.
adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevas
exigencias, novis postulatis (vel indigntiis)
aptatus.
adaptarse: se conformare. Uso: - a formas
de pensamiento y vida, se ad cogitandi et vi-
vendi formas conformare.
adder (Inform), sumador, rgano de adicin:
additrium, ii n.
address (Inform): (memory location) locus
(memriae, in memria) // (net location,
URL) inscrptio (interretialis vel interneti) //
(e-mail) inscrptio (cursualis) electrnica //
(to select a memory selection) locum
(memriae) elgere.
adecuacin: aequtio, adaequtio, exaequ-
tio, onis f. Sin: accommodtio.
adecuacin
34
adecuar: aequare, adaequare, exaequare.
Sin: accommodare.
adelantarse, v. sobrepasar.
adelante!: (para ordenar o permitir que al-
guien entre) intra!
adelanto: (progreso) - profesional, prprii
mneris progressus (-us m). Sin: mneris
progressus, procssio, proventus.
adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n.
Sin: rhododaphne, es f.
adenalgia: adenlgia sive -alga, ae f. Sin:
glandularum dolores.
adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glan-
dularum obstrctio.
adenitis: adenes, nitis f; adenites, tdis f. Sin:
glandularum inflammtio vel infltio.
adenodermia: adenodrmia, ae f. Sin: aegra
glandularum cutis affctio.
adenografa: adenogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: glandularum descrptio.
adenoideo: glndulae formam habens
(-entis).
adenoides: adenides, is f.
adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tdis f. Sin:
adenidis infltio vel inflammtio.
adenologa: adenolgia vel -loga, ae f. Sin:
glandularum scintia, doctrina, disciplina; de
glndulis doctrina.
adenoma: adenoma, tis n.
adenopata: adenopatha, ae f. Sin: glndu-
lae dolor; glandularum dolores.
adenosis: adnosis, -is f. Sin: glandularum
morbus.
adenoso, v. glanduloso.
adenotoma: adenotmia sive -toma, ae f.
Sin: glndulae vel glandularum sctio.
adentomo: adenotmicus culter (-tri m).
Sin: adenotmicum instrumentum.
adepto, ta: sectator vel assectator, oris m;
sectatrix, icis f. Sin: ssecla.
aderezo: (accin de aderezar) ornatus, us m.
Uso: - en el cuerpo y vestido, crporis ves-
tiumque cultus.
adeudar: Com expensum ferre vel referre.
adeudo: expensi ltio (-onis f). Sin: expen-
sum licui latum; pecuniae expensae ltio.
adherencia: adhaerntia, ae f.
adhesin: adhesio, onis f. Sin: sequela.
adhesivo: adj agglutinatrius, a, um. Sin:
glutinosus; viscosus; glutneus // sust tenia
(-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; sch-
dula agglutinatria.
adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Vne-
ris.
adicional: additcius, a, um vel additionalis,
e. Uso: protocolo -, protocollum (vel federis
testimnium) additionale.
adicionar: ddere liquid licui rei vel ad li-
quid. Sin: adcere; adingere.
adicto: (unido o agregado a otro en algn
adecuar
35
cargo o ministerio) v. agregado // (droga-
dicto) v. esta voz.
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exerci-
tatrix, icis f. Sin: exrcitor; magister. Uso: -
de caballos, equorum dmitor, vel guberna-
tor, vel magister.
adiestramiento: exercittio, onis f; v. entre-
namiento.
adiestrar: (hacer diestro a uno) liquem
dxterum (vel gilem) rddere // (ensear,
instruir) instrere vel institere liquem li-
qua re, ad liquid. Sin: formare liquem ad
liquid; condocefcere (referido a animales).
adinerado: nummatus, a, um.
adis: adis! (frmula de despedida) vale
vel vleas! (para uno); valete vel valeatis!
(para dos o ms). Sin: vive ac vale!; vvite
ac valete!; vale vel valete pancretice; te vel
vos valere ibeo; bene vale et bene mbula;
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam
ptime vleas; curate, ut quam ptime vale-
atis; valetdinem tuam cura diligenter; vale-
tdinem vestram curate diligenter // le, les
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar
un triste -, dcere triste vale; dar el ltimo - a
alguien, supremum vale licui dcere.
adiposidad: adipsitas, atis f. Uso: epidemia
de la -, epidema vel pestilntia adipositatis.
aditamento: additamentum, i n. Sin: man-
tisa. Uso: - tcnico, additamentum tchni-
cum; mantisa tchnica.
aditivo: adj additivus, a, um // sust addi-
tivum, i n.
adjetivacin: adiectivorum usus (-us m).
adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec-
tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - ca-
lificativo, adiectivum qualificativum; - deter-
minativo, adiectivum determinativum vel
discretivum.
adjuntar: incldere. Sin: adingere; adcere.
adjunto: profesor -, adiutor acadmicus.
administracin: (accin y efecto de adminis-
trar) administrtio, onis f. Sin: procurtio,
rtio, dispenstio. Uso: - defectuosa, vitiosa
procurtio; - domstica, rei domsticae admi-
nistrtio, procurtio, cura; - extraordinaria,
extraordinria administrtio vel procurtio; -
municipal, administrtio municipalis; admi-
nistrtio municpii vel municipiorum; civita-
tis administrtio; - ordinaria, ordinria vel
consueta administrtio; - provincial, adminis-
trtio provincialis; - pblica, procurtio rei
pblicae; - de la ciudad, administrtio rbica;
- de Correos, pblici cursus procurtio; - de
la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
de la Santa Sede, Conslium Apostlicae
Sedis bonis (vel pibus) administrandis; con-
sejo de - , conslium administrationis // (casa
u oficina) administrationis domus (-us f) vel
sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
Amrica y otros pases, equipo de gobierno
que acta bajo un presidente) administrtio,
onis f. Uso: la - Aeronutica y Espacial de
los norteamericanos, AdministrtioAronu-
tica et Spatialis Americanorum septentrion-
lium.
administrador: administrator, oris m. Sin:
curator vel procurator. Uso: - Apostlico, Ad-
ministrator Apostlicus; - de los bienes pa-
rroquiales, necorus; sacrarum edium
curator vel procurator; - de un hospital, cura-
tor nosocomi smptibus corcendis; - de un
hotel, administrator deversrii vel xenodo-
chi; - de una estancia, v. mayordomo; ser
buen, mal - de los bienes privados, res fami-
liares tueri, neglgere; ser buen, mal - de los
administrador
36
bienes pblicos, res pblicas vel pblicum
aerrium tueri, neglgere.
administrar: administrare. Sin: curare, pro-
curare // (conferir) administrare. Uso: - los
sacramentos, sacramenta administrare.
administrativo: administrativus vel adminis-
tratrius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad ad-
ministrationem (vel ad res administrandas)
prtinet (vel pertinebat ). Uso: estado -, ad-
ministratrius status; administratria cond-
cio; funciones -, mnera administrativa;
genio -, rerum civlium gerendarum pertia.
admirablemente: admirabliter.
admirador: admirator, oris m.
admirativo: admirativus, a, um.
admisin: (accin de admitir) admssio, onis
f. Sin: approbtio // Mec admssio. Uso: vl-
vula de -, valva vel vlvula admissionis.
ADN: mnima hminis pars, ADN nuncu-
pata. Sin: praecpuum elementum, quod
ADN siglis nuncupatur.
adobar: (curtir las pieles) v. curtir.
adoctrinamiento: erudtio, onis f. Sin: insti-
ttio; erudtio factiosa.
adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factiose
erudire.
adolescente: adulescens, entis m f.
adopcin: adptio vel adoptatio, onis f. Uso:
- a distancia, adopttio e longinquo.
adoptar: adoptare. Uso: - prvulos, prvulos
adoptare // fig in usum recpere; in commu-
nem usum recpere. Uso: - un mtodo didc-
tico, instituendi modum in usum recpere; -
una lengua, sermonem in usum recpere.
adoqun: silex, lcis mf. Sin: lapis silex;
saxum silex.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
slice stratus; lapdibus constratus // sust stra-
tura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silceum
pavimentum.
adoquinar: slice strnere.
adoracin: adortio, onis f.
adorador: adorator, oris m.
adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum;
exorntio. Uso: - artificial, ornamentum fac-
tcium vel artificiale; - artificioso del estilo,
calamister; calamistrum; cincinnus.
adrede: consulto. Sin: conslio, stdio, cogi-
tate; de indstria.
adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, i
n.
aduana: (tarifa) portrium, ii n. Sin: vect-
gal, lis n. Uso: derechos de - sobre las
mercaderas de trnsito, portrium circum-
vectionis; exento de -, portrio immunis; re-
tiro de la -, portrii soltio; imponer derechos
de - sobre algo, portrium vel vectigal imp-
nere licui rei; portrium alicius rei instit-
ere; imponer derechos de - sobre las
mercaderas extranjeras, peregrinorum mr-
cium portria institure; pagar los derechos
de - por algo, pro liqua re portrium dare,
vel vectigal pndere; portrio penso expedire
// (oficina de la aduana) telnium, ii n; tel-
neum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum
sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //
(administracin que percibe los derechos
de -) portoriorum administrtio.
administrar
37
aduanero: adj vectigalis, e // sust prtitor,
oris m. Sin: publicanus; telonrius; vectigli-
bus praefectus.
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo,
afferre liquid exempli caus vel grti; - mu-
chos ejemplos, exemplorum copi uti vel niti;
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem
morbi; valetdinem crporis obtndere; uti
excusatione valetdinis; - como motivo que
, causari (con ac e inf, o con quod y subj);
obtndere vel rationem obtndere (con ac e
inf).
adulacin: adultio, onis f. Uso: con -, adu-
lanter.
adltera: adltera, ae f. Sin: moecha.
adulterar: corrmpere. Sin: depravare; vi-
tiare.
adltero: adulter, ri m. Sin: moechus, i m.
adventicio: adventcius, a, um.
adventista: adventista, ae m. Uso: - del sp-
timo da, adventista septem dierum.
adverbio: advrbium, ii n.
adversativo: adversativus, a, um.
advertencia: (aviso) admontio, onis f.
adviento: adventus, us m.
aeriforme: ariformis, e
aerobio: arbium, ii n.
aerobs: arium laphorum. Sin: arium
coenautmaton.
aeroclub: aronuticus crculus (-i m). Sin:
sodalcium arium.
aerodinmica: arodynmica, ae f. Sin: a-
rodynmica scintia, doctrina, rtio, ars.
aerodinmico: arodynmicus, a, um.
aerdromo: ardromus, i m; v. aeroesta-
cin, aeropuerto.
aeroestacin: sttio (-onis f) aronutica.
Sin: sttio aronvium, aroplanorum, aro-
vehiculorum; v. aerdromo, aeropuerto.
aerofaga: arophgia sive - phaga, ae f. Sin:
ris devortio vel degltio.
aerofaro: arpharus, i f.
aerofobia: arophbia sive -phoba, ae f. Sin:
ris impatintia, pavor, horror.
aerfobo: arphobus, i m.
aerfono: arophnum sive arphonum, i n.
aerofoto, v. aerofotografa (imagen).
aerofotografa: (arte) ars arophotogrphica
// (imagen) arophotographema, tis n; imago
arophotogrphica.
aerofotometra: arophotomtria sive aro-
photometra, ae f.
aergrafo: argraphum, i n.
aerograma: arogramma, tis n; v. radio-
grama.
aerolnea: arolnea vel arilnea, ae f. Sin:
aviolnea; via aria; arium vel aronvium
iter; arius commeatus.
aerolnea
38
aerolito: arlithus, i m. Sin: betulus, bety-
lus; bolis, dis f ; ardens lapis.
aerologa: arolgia sive -loga, ae f. Sin:
ris doctrina.
aerometra: aromtria sive -metra, ae f.
Sin: ris metiendi rtio, scintia, doctrina.
aermetro: armetrum, i n. Sin: instrumen-
tum aromtricum; ris mensurae index;
ris metiendi instrumentum.
aeromodelismo: formellarum aronavlium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, for-
mellis aronavlibus fingendis studere.
aeromodelista: formellarum aronavlium
fictor (-oris m). Sin: studiosus formellarum
aronavlium fingendarum artis.
aeromodelo: formella aronavalis. Sin:
exemplar aroplani sive arplani, aroveh-
culi, aronavis.
aeromvil: arovehculum, i n. Sin: arium
vehculum; v. aeronave.
aeromoza, v. azafata.
aeronauta: aronauta, ae m. Sin: arius
nauta, viator, navigator.
aeronutica: (ciencia y arte) aronutica, ae
f. Sin: aronutica (vel artis aronuticae)
scintia, doctrina, rtio; ars per rem navi-
gandi; ariae navigationis pertia // (navega-
cin) aria navigtio (-onis f); ariae
navigationes // (organizacin de los servicios
de navegacin area) indstria (-ae f) aro-
nutica vel volandi // (cuerpo militar) classis
(-is f) area.
aeronutico: aronuticus, a, um.
aeronaval: aronavalis, e. Sin: arius et na-
valis.
aeronave: aronavis vel arinavis, is f. Sin:
arovehculum vel arivehculum; navis
aria; arium navgium vel vehculum.
aeronavegacin: aria navigtio (-onis f).
Sin: arinavigtio.
aeronavegante: (persona que navega por el
aire como pasajero) v. pasajero (- de avin)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeroplano: aroplanum sive arplanum, i n;
v. avin.
aeropuerto: aroportus sive ariportus, us m.
Sin: portus aronuticus; aronvium portus;
ariarum nvium portus; v. aerdromo, aero-
estacin, campo de aviacin. Uso: - de Fiu-
micino, aroportus ad Fossam Traianam;
ariportus, cui nomen Fiumicino; rea del
-, rea aroportuensis vel ariportuensis.
aerscafo: arscapha, ae f.
aeroscala, v. aeroestacin.
aeroscopa: aroscpia sive -scopa, ae f.
aeroscopio: aroscpium sive -scopum, ii n;
arscopum, i n.
aerosilla, v. telesilla, telefrico.
aerosol: arosolum, i n. Sin: sparsivus liquor
nebulosus.
aerospacial: aronuticus-sideralis.
aerostacin: arosttio, onis f. Sin: sttio a-
ronutica; ariarum nvium sttio.
aerosttica: arosttica vel aristtica, ae f.
aerolito
39
Sin: arosttica scientia, doctrina, ars.
aerosttico: arostticus, a, um.
aerstato: arstatum vel arstaton, i n. Sin:
anemplanum sive anemoplnum; globus vel
follis arostticus; globus hydrgeno imple-
tus.
aerotecnia o aerotcnica: arotchnia, ari-
tchnia, arotchnica, aritchnica, ae f. Sin:
arotchnica vel aritchnica scintia, disci-
plina, ars.
aerotcnico: arotchnicus vel aritchni-
cus, a, um.
aeroterapia: arotherapa vel aritherapa, ae
f.
aerotermo: arothrmicus vel arithrmicus,
a, um. Uso: horno -, furnus arothrmicus.
aerotransportado: arovectus vel arivec-
tus, a, um. Sin: per ra vel per rem vec-
tus.
aerotropismo: arotropismus vel aritropis-
mus, i m.
aerova: va aria vel area. Sin: trames a-
rius vel areus.
afasia: aphsia sive aphasa, ae f. Sin: locu-
tionis amssio (prdida total de la facultad
del lenguaje); locutionis defctio, defectus,
perturbtio (prdida parcial).
afeccin: affctio, onis f.
afectacin: affecttio, onis f. Sin: ostenttio,
simultio, molstia. Uso: elegancia sin -, ele-
gntia sine molstia; con -, v. afectadamente.
afectadamente: ptide. Uso: hablar -, ptide
loqui vel dcere.
afectado: (amanerado, falto de sencillez) af-
fectatus, a, um. Sin: ptidus, molestus; mo-
lestus nimisque dligens; arcessitus (dicho de
lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);
simulatus, fictus, mentitus (fingido, apa-
rente).
afectividad: affectvitas, atis f. Sin: affectio-
nes nimi.
afecto: affectus, us m. Sin: benevolntia;
amor.
afectuosamente: affectuose vel affectiose.
Sin: amanter; benvole; benigne; affectuoso
nimo.
afectuosidad: amablitas, atis f. Sin: benevo-
lntia.
afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um.
Sin: benvolus; benignus.
afeitadora: rasrium, ii n. Sin: mchina vel
machnula rasria. Uso: - elctrica, rasrium
elctricum; mchina vel machnula rasria
elctrica; novcula elctrica; novcula elc-
tride acta; v. rasuradora.
afeitar: barbam tondere vel (ab)rdere // afei-
tarse con navaja, novcul barbam rdere //
(poner afeites) v. afeite.
afeite: (cosmtico) pigmentum, i n. Sin:
fucus. Uso: - femenino, mulebre oris vel fa-
ciei medicamen; poner afeites, fuco illnere;
fucare vel infucare; pigmentis illnere.
afelio: aphlium, ii n; aphlius, ii m.
afemia, v. afasia.
afeminacin: mollties, ei f; molltia, ae f.
afeminacin
40
Sin: cultus delictior; mores effeminati.
afeminadamente: effeminate. Sin: mlliter;
mulibriter.
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delica-
tus; mollis.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire;
enervare.
Afganistn : Afg(h)anistnia, ae f.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m.
afiche, v. cartel.
aficionado: adj volupturius vel voluptrius,
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor vo-
lupturius vel voluptrius. Uso: - al deporte,
athlticae (vel rei athlticae) amator; - al ft-
bol, pedildii amator; v. diletante.
afiladera: cos, cotis f. Uso: - elctrica de cu-
chillos, elctrica cultrorum lima.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutrius, co-
tirius, samiator, samirius; faber acumin-
rius; qui cuit cote ferrum vel ferramenta //
(instrumento para afilar) acutrium, ii n. Sin:
mola vel mchina acuminria //(correa de
afilar) tentipllium, ii n. Sin: cos (cotis f)
ferro acuendo.
afiladura: exactio, onis f.
afilalpices: cuspidamentum, i n. Sin: (ins-
trumentum) cuspidrium, spiculrium, acu-
minrium; scriptrii lpidis cuspidamentum.
afilar: acere, exacere. Sin: acuminare.
afiliacin: affilitio, onis f. Sin: adscrptio,
inscrptio; aggregtio; coopttio (in quandam
societatem).
afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tsser pre-
ditus vel instructus. Uso: - a un partido, fac-
tiosus, factionrius; - al partido hitleriano,
factioni hitlerianae adscriptus.
afiliar: ascrbere. Sin: aggregare; cooptare.
Uso: - a un partido, in factionem ascrbere.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
voces restitere. Sin: nervos temperare; fides
tndere; rgana compnere vel moderari.
afinidad: affnitas, atis f. Uso: - electiva, af-
fnitas electiva.
afirmacin: affirmtio, onis f. Sin: assever-
tio.
afirmativo: (que afirma) assevrans. Uso: de
modo -, asseveranter, affirmative // (que de-
nota o implica la accin de afirmar) affirma-
tivus. Uso: partcula -, partcula affirmativa;
confirmativa coninctio; de modo -, affirma-
tive.
afluencia: affluntia, ae f. Sin: frequntia;
frequenttio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
frequntia; - de coches, affluntia vel fre-
quntia vehicularis.
afluente: amnis (-is m) vel flvius (-ii m) n-
fluens.
afona: aphnia sive aphona, ae f. Sin: vocis
privtio vel amssio (- total) ; vocis defctio,
defectus (-us m), tenitas (- parcial).
afnico: (- total) phonus, a, um. Sin: voce
carens; sine voce; qui est sine voce; (- par-
cial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obs-
cura vel obscurata est.
aforismo: aphorismus, i m. Sin: sentntia;
afeminadamente
41
dictum, effatum.
afrancesado: gllice contaminatus vel inqui-
natus. Sin: more gllico formatus vel confor-
matus.
afrancesar: gllice contaminare vel inqui-
nare. Sin: more gllico formare, conformare,
institere.
afrasia, v. afasia.
Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, Africa
Centralis vel Media; - Occidental, Africa Oc-
cidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis;
- del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meri-
dionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Oc-
cidentalis.
africaans: lngua (-ae f) africana-nederln-
dica.
africanista: africanarum rerum studiosus vel
peritus.
africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afr-
citas; ndoles gntiumAfricae prpria // sust
Africanus, i m.
afroamericano: adj afroamericanus, a, um.
Sin: nigritarum americanorum prprius vel
peculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) ame-
ricanos prtinens // sust Afroamericanus, i m.
afroasitico: adj afroasianus, a, um // sust
Afroasianus, i m.
afrodisaco: medicamentum (-i n) aphrodis-
acum vel venrium.
afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dnis f.
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel
-i) epizotica.
agachadiza: (gallina) rustcula, ae f.
agamia: gama germintio (-onis f).
gamo: gamus, a, um. Sin: non sexualis.
gape: (convite de caridad entre los primeros
cristianos) gape, es f. Sin: fraternum vel ca-
ritatis convvium.
agarcico: agarcicus, a, um.
agaricina: cidum agarcicum.
agrico: agricum vel agricon, i n.
agave: agave, es f.
agazaparse: se complicare.
agencia: (oficio o encargo de agente) procu-
rtio, onis f. Sin: administrtio // (oficina o
despacho del agente) procurationis sedes
(-is f). Uso: - comercial, tractatrium; rebus
mercandis sedes; mercaturae provehendae
sedes; - inmobiliaria, praediorum procurtio;
- publicitaria, nuntiorum venditationis pro-
curtio; sedes edibus vendendis; - recono-
cidas, procurationis sedes (a prncipe domo)
recgnitae; - de cambio, taberna argentria; -
de colocaciones, sedes opifcibus assumen-
dis; - de una compaa, consociationis sedes;
- de informes, offcium informatrium; - de
transportes, sedes rebus transferendis; - de
turismo, sedes periegtica; sedes delectabli-
bus peregrinatinibus provehendis; - de via-
jes, itnerum procuratrix vel procurtio; sedes
itneri parando vel procurando; sedes itinri-
bus parandis; itnerum procurandorum sedes.
agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, com-
mentarolum; adversria, orum npl; memo-
rialis libellus; ordo agendorum.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;
agente
42
pl vires, -ium). Sin: id quod fficit vel agit //
(el que obra) effciens, entis m. Sin: agens //
(persona que obra con poder de otra) procu-
rator, oris m // (cosa que produce un efecto)
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicius
agens; personam alicius agens vel sstinens.
Uso: - bancario, curator nummulrius; - di-
plomtico, legati minister; - ejecutor, app-
ritor; coactor; - electoral, studiosus
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publi-
cus; tributorum exactor; - patolgico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - se-
creto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rssici e soda-
litate, litteris compendiriis KGB insigni; -
txico, virus; venenum; txica vis; - de bolsa,
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista;
nummulrius; nummis mercandis curator;
curator pecniae permutandae; nummorum
commutator; - de circulacin, miles viat-
rius; - del contraespionaje, exploratorum ex-
plorator; - de negocios, negotiator; curator
vel confector negotiorum; - de polica, minis-
ter vel custos pblicus; urbis custos; vigil,
lis; - de polica secreta, miles occultus a p-
blica tutela; - de seguridad, pblicae securi-
tatis custos; - de transportes, bastagrius;
mrcium expeditor; missionum procurator;
qui negtium mrcium advectandarum gerit;
- de viajes, itnerum procurator.
aggiornamento, v. actualizacin.
agilidad: aglitas, atis f. Sin: celritas. Uso: -
espiritual, celritas nimi; nimi moblitas; -
de estilo, expedita et fcile currens ortio; -
de ingenio, celritas ingnii; ingnium ad
mnia verstile; - de movimientos, cleres
motus mpl; - de pensamiento, cleris mens; -
en correr, perncitas, velcitas.
gilmente: agliter. Sin: pernciter; celriter;
mobliter; expedite.
agio: cllybus, i m. Sin: permutationis fruc-
tus.
agiotador, v. agiotista.
agiotaje: pecniae nundintio (-onis f). Uso:
ejercer el -, nundinari; pecuni vel mrcibus
nundinari; lucra fcere prtiis (mrcium) vi-
tiatis.
agiotista: nundinator, oris m.
agitacin: agittio, onis f. Sin: instigtio.
agitador: (varilla de vidrio que se usa para
revolver lquidos) agitatrium, ii n. Sin: vr-
gula agitatria // (persona que provoca con-
flictos sociales o polticos) agitator, oris m.
Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
vulgi vel plebis turbator, concitator, cncitor;
qui gitat vel exgitat (agitabat vel exagita-
bat).
aglobulia: agloblia, ae f. Sin: glbuli demi-
nuti mpl; globulorum rubrorum demintio,
defctio, defectus.
aglutinacin: glutintio vel agglutintio, onis
f.
aglutinante: gglutinans, gltinans, congl-
tinans, antis. Sin : agglutinatrius ; aggluti-
nativus, glutinativus; ligatrius.
agnosia: agnsia sive agnosa, ae f.
agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: ag-
nstica doctrina vel philosphia; mentis hbi-
tus agnsticus.
agnstico: adj agnsticus, a, um. Sin: ad ag-
nosticismum ttinens // sust agnsticus, i m.
Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.
aggiornamento
43
agonal, v. agonstico.
agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: dntium
vacilltio; dentes vacillantes.
agona: agnia sive agona, ae f. Sin: mortis
agon (-onis m). Uso: en la -, in ltimo spritus
agone; in supremo vitae agone; in mortis dis-
crmine; sin -, sine ulla agnia.
agonstica: res agonstica.
agonstico: agonsticus, a, um. Sin: agnicus.
agonizante: moribundus, a, um. Sin: inter-
mriens, intermrtuus; nimam iam agens.
agonizar: intrmori. Sin: nimam gere; in
ltimis vel in extremo esse; in ltimo vitae
discrmine esse.
agorafobia: agorophbia sive -phoba, ae f.
agorero: augur, ris m. Sin: augurator.
agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus;
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam ve-
nalis non prostat.
agotamiento: defatigtio vel fatigtio, onis f.
Sin: enervtio; lassitudo. Uso: - nervioso,
nervorum imbecllitas, debilittio, infrmitas,
confctio.
agracejo, v. brbero.
agraciar: liquid licui concdere, largiri, di-
largiri.
agradable: placbilis, e.
agradecido: benefcii vel beneficiorum
memor (-ris). Sin: gratus in vel erga li-
quem. Uso: ser - con alguien, gratus erga li-
quem sum; gratum grere nimum erga
liquem; licui gratiam habere pro liqua re;
erga liquem gratus vel memor sum pro li-
qua re; mostrarse - con alguien, licui gratum
se praebere; licui gratiam referre.
agregacin: adinctio, onis f. Uso: proceso
de -, processus adiunctionis.
agregado: adj addictus, a, um // sust addic-
tus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - co-
mercial, cultural, militar, legationi in re
negotiatria, culturali, militari addictus; - di-
plomtico, aggregatus diplomticus; - de em-
bajada, pblicae legationi addictus.
agresin: impugntio, onis f. Sin: aggrssio;
lacesstio.
agresividad: aggressvitas, atis f. Sin: provo-
candi vel aggrediendi stdium.
agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pug-
nax.
agresor: aggressor, oris m. Sin: impettor; at-
temptator vel attentator.
agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cltio; res rstica.
agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
agrorum mensor; simplem mensor.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agronoma: agronmia sive -noma, ae f.
Sin: agrria disciplina vel doctrina; agri co-
lendi ars vel scintia; agrorum culturae rtio.
agronmico: agronmicus, a, um. Sin: ad
agrriam scintiam vel doctrinam spectans;
agronmico
44
ad disciplinam vel rationem colendorum
agrorum prtinens.
agrnomo: agrnomus, i m. Sin: agrorum
culturae peritus vel peritssimus; agrriae dis-
ciplinae peritus.
agrupacin: congregtio, onis f. Sin: coetus;
manus; globus.
agrupar: congregare. Sin: conglobare.
agrura: crium pomorum sata npl.
agua: aqua, ae f. Uso: - acdula, aqua ac-
dula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal,
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta,
sacra, lustralis, lstrica; - caliente, clida
aqua; - carbnica, v. agua de Seltz; - co-
rriente, aqua fluens vel prfluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatcia; aqua artifcio
stillata; aqua chmice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; -
esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua
saccata vel percolata; - fluvial, - de ro, aqua
fluvialis; - fretica, aqua subterrnea; - fra,
aqua frgida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada,
aqua gsio medicata; - helada, aqua conge-
lata; aqua gelu districta; aqua glcie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua
viva vel sliens; - marina, - de mar, aqua ma-
rina; - mineral, aqua mineralis, medicata, me-
dicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua
oxygnio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; -
pluvial, - de lluvia, aqua plvia, pluvialis,
pluvitilis; - potable, aqua potbilis, potria;
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta;
aqua ptui apta; aqua salubri potu; aqua potu
salubris; - residuales, deflvium (fabrica-
rum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - sa-
lada, aqua salsa; - subterrnea, - de fondo,
aqua subterrnea; - sulfurosa, aqua sulph-
rea, sulphurosa, slphurans, sulphurata; - ter-
mal, aqua clida; - tibia, aqua tpida; - tnica,
aqua tnica vel chininata; - de cal, aqua cal-
cis; - de cebada, aqua hordcea; - de Colonia,
aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
- de cristalizacin, aqua crystallizationis; - de
pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
hacrsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
utilitatem suam referre; mnia in rem suam
convrtere; tomar - en harnero, escribir en el
-, dar palos en el -, imbrem in cribrum g-
rere; in aqua scrbere; litus arare; vires in
ventum effndere; frustra laborare; leum et
peram prdere; se parecen como dos gotas
de -, tam smiles sunt quam ovo ovum.
aguabenditera, v. pila.
aguacero, v. turbin.
aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importu-
nus visitator; homo molestus vel importunus;
interpellator; interventor.
aguafuerte: imago (-gnis f) aqu nitrat in-
cisa. Sin: tbula aqu cid caelata.
aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquae-
manale, is n. Sin: aquiminrium; aquale, is n.
aguamarina: beryllus (-i m) caerleus.
aguamiel, v. vino.
aguapi, v. vinillo.
aguar: aqu dilere vel temperare (liquid)
// fig remttere; mitigare; lenire.
aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
stillatcia ptio vitgena.
aguarrs: aqua rsinae vel resinalis. Sin:
agrnomo
45
leum terebnthinum.
agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio)
mentis acumen vel celritas. Sin: ingnii al-
critas vel vis; subtile vel acre ingnium; acer
mentis obtutus (-us m) vel contitus (-us m).
Uso: - de juicio, subtile iudcium; iudicandi
subtlitas // (perspicacia de la vista, odo u
olfato) acitas. Uso: - visual, acitas visualis
// (fig, dicho agudo) argtia, ae f. Sin: lepos,
ris m; sal, salis mn (pl sales m) ; facete dic-
tum.
agudizar: acere. Sin: acutum fcere vel rd-
dere // agudizarse (agravarse una enferme-
dad) ingravscere.
agudo: argutus, a, um.
guila: - bceps, quila biceps f.
aguinaldo: strena, ae f.
agista, v. baista.
aguja: acus, us f. Uso: - horaria, sagttula vel
lancola; index (-dcis m) horrius vel ho-
ralis; v. manecilla; - imantada, de marear o
magntica, acus magntica; - nutica, acus
nutica; v. brjula; - de balanza, examen; -
de bitcora, - de ferrocarril, mutatrium; r-
gula verstilis vel declinatria; - del reloj de
sol, horolgii umbilicus vel gnomon // (obe-
lisco) obeliscus, i m // (capitel) capitellum vel
captulum, i n // (chapitel) pinnculum, i n.
Sin: pyramidale vel coniforme culmen //
(hoja de pino) acleus, i m // (pa) ver esta
voz.
agujero: foramen, mnis n. Uso: - en la capa
de ozono, lacuna oznica; lacuna vel hiatus
in ozonosphaera.
agusanamiento: putredo, dnis f. Sin: cries.
agusanarse: putrscere. Sin: corrumpi; ver-
minare.
agustiniano: augustinianus, a, um.
agustino: adj augustinianus, a, um // sust au-
gustinianus, i m.
aguzanieves: motacilla, ae f; v. pezpita.
aguzar: acere vel exacere (v.gr. mentem,
ingnium).
ahijado, da: flius lustralis; flia lustralis.
ahorcable: crucis offa (-ae f).
ahorcadura: suspndium, ii n.
ahorcamiento, v. ahorcadura.
ahorcar: lqueo suspndere. Uso: digno de
ser ahorcado, dignus, qui lqueo suspendatur
// ahorcarse, se suspndere; lqueo se
suspndere; vitamsuspndio vel lqueo finire.
ahorro: compndium, ii n. Uso: - de lea,
ligni compndium; - de trabajo, perae com-
pndium // caja de ahorros, v. caja ; libreta
de ahorros, v. libreta.
Aids, v. Sida.
Airbus: Officina Europaea, cui nomen Air-
bus.
aire: ar, ris m. Uso: - acondicionado, ar
accommodatus vel temperatus; ris tempe-
rtio vel temperamentum; ris tempertio
machinalis; ris temperamentum machinale;
- comprimido, ar compressus vel pressus; -
contaminado, viciado, ar corruptus; -
denso, ar crassus vel spissus; - hmedo, ar
(h)midus; - leve, ar tnuis; - ntido, ar n-
tidus; - pestilencial, ar pstilens; - puro, ar
aire
46
purus; - rarefacto, ar extenuatus; al - libre,
subdialis, e; sub dio vel sub divo; in re pa-
tenti // Ms cantincula, ae f. Sin: sincnium;
mondium; v. cancin.
airn: rdea, ae f.
aislacionismo: segregationismus, i m. Sin:
ab aliorum rebus secrtio vel seinctio.
aislacionista: (adj y sust) segregationista //
adj ad seiunctionem ab aliorum rebus tti-
nens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fau-
tor.
aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus;
seclusus; separatus.
aislador: (que asla) sgregans. Sin: disiun-
gens; sparans; quod sparat vel seiungit ab
liqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) intercep-
tor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr,
adj diffusionem impdiens; diffusioni repug-
natrius; propagationi resistens; quod intr-
cipit fluxum elctricum; quod intercludit
fluentum elctricum; sust insulatrum, i n;
(fluxus elctrici) interceptrium vel disiunc-
trium; (fluento elctrico) repugnatrium.
aislamiento: segregtio, onis f. Sin: releg-
tio; separtio. Uso: celda de -, custdia singu-
laris // Fs, Electr insultio, onis f. Sin:
intercptio; disinctio.
aislar: segregare. Sin: disingere, seingere,
secldere, separare // Fs, Electr insulare.
Sin: intercpere; disingere // aislarse, sponte
segregari. Sin: semetipsum a societate sein-
gere.
ajedrecista: latrunculorum lusor (-oris m).
ajedrecstico: ad ludum vel ad lusum latrun-
culorum spectans.
ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculo-
rum lusus; ludus latrunculrius. Uso: partido
de -, latrunculorum certamen; tablero de -, t-
bula latrunculria; jugar al -, latrnculis (vel
ad latrnculos) ldere.
ajemez: bfora, ae f. Sin: fenestra bforis; an-
gusta fenestella, column interposit.
ajenjo: absnthium, ii n.
aj: piperitis (-is vel -tdis f) acrior.
ajo: lium vel llium, ii n. Uso: de -, alli-
ceus; olor a -, odor alliceus.
ajuar: supellex vel suppellex, lctilis f.
ajustar: - algo a las condiciones, liquid me-
tiri rerum condicinibus.
ajusticiar: (ltimo) supplcio affcere. Sin:
(cpitis) supplcium de liquo smere; sup-
plcio necare vel occdere; ser ajusticiado,
supplcio (cpitis) ffici; morte multari.
ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
(-gnis mf); - de un ejrcito, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incdere pennas licui; renacerle
a uno las -, pennas licui renasci.
alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securfera;
ansata hasta; securis hastata.
alabardero: hastatus, i m. Sin: hastatus
miles; miles hast (securfer vel ansat) ar-
matus.
alabastrita o alabastrites: alabastrites, ae m
(ac -en).
alabastro: alabastrum, i n; alabaster, stri m.
labe: (Tecnol, parte de una rueda hidru-
airn
47
lica) pinna, ae f.
alacena: armrium parietale vel parietrium.
Sin: armrium pareti insertum.
alado: alatus, a, um; ales, litis. Sin: penna-
tus vel pinnatus // fig vlucer, cris, cre. Uso:
estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu.
alaj: libum mellitum vel aromticum. Sin:
panis mellitus.
alambicamiento: exprssio, onis f // fig
cavilltio; mentis intntio vel agittio.
alambicar: sucum exprmere vel elcere // fig
ingnium intndere. Sin: mentem acere, fa-
tigare, torquere.
alambique: forncula, ae f. Sin: forncula
stillatcia; clbanus stillatcius.
alambrada: saeptum (-i n) reticulatum.
alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retia-
lis; cancellatus // sust retculum, i n. Sin:
opus reticulatum; structura reticulata; retcu-
lum vel rete frreum. Uso: campo -, ager vel
campus reticulato pere cinctus; ventana -,
fenestra reticulata.
alambrar: (guarnecer de alambre) retculo
vel reti (vel rete) frreo ornare, exornare,
adornare, instrere, munire // (cercar con
alambre) reticulo frreo saepire; reti frreo
cngere.
alambre: aeris filum (-i n). Sin: filum
metllicum (frreum vel aneum). Uso: - de
pas, ferrum hirsutum; filum spinosum.;
filum frreum (vel metllicum) aculeatum;
aculeatum ferri filum; filum spinis instruc-
tum; - del telfono, del telgrafo, v. cable.
alambrecarril, v. telefrico.
alameda: (sitio poblado de lamos) popule-
tum, i n // (paseo cubierto de rboles) v.
paseo.
lamo: ppulus, i f. Uso: - blanco, ppulus
alba.
alano, v. bulldog.
alarma: seal de -, perculi signum. Sin: sig-
num monitrium; perculi index. Uso: - so-
fisticada, signum monitrium summo
artifcio confectum; aparato de -, apparatus
(-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitrius sbilus; sirena de -, sirena sibi-
latrix vel monitria; sonido de -, monitrius
snitus; timbre de -, monitrium tintinnbu-
lum; monitrius tinnitus; suena la -, moni-
trius snitus (vel tinnitus) elcitur, ditur,
prsonat; tinnit vel strepit perculi index // fig
sollicitudo, dnis f. Sin: timor; trepidtio.
alarmado: sollcitus, a, um. Sin: trpidans,
trpidus; sollicitdine affectus.
alarmante: sollcitans. Sin: sollicitdine af-
fciens; turbans, perturbans, conturbans.
alarmar: liquem sollicitare. Sin: liquem
turbare, perturbare, conturbare; liquem
sollicitdine affcere.
alarmismo: anxetas, atis f. Sin : trepidtio;
terrores iaciendi vel differendi stdium.
alarmista: adj pavefciens, entis. Sin: terr-
ficus; terrloquus; qui, quae terrorem ncutit;
qui, quae terrores iacit vel differt.
Alaska: Alasca, ae f. Uso: - rtica, Alasca
rctica; de -, alascanus; natural de -, Alasca-
nus, i m.
alba: alba, ae f. Sin: alba tnica; vestis alba;
lntea sacerdotalis; sacerdotis tnica.
alba
48
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin:
testamenti curator; curator ex testamento.
albaceazgo: ex testamento curatoris munus
(-nris n).
albahaca: cimum, i n.
albans: adj albanus, a, um; albaniensis, e //
hab Albani, orum; Albanienses, ium.
Albania: Albnia sive -bana, ae f.
albaal, v. alcantarilla.
albail: structor, oris m. Sin: murrius; cae-
mentrius; faber caementrius.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballeras de carga) clitellae, arum fpl; v.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiula-
tria.
albaricoque: armenacum, i n. Sin: armen-
acum malum; armnium pomum.
albaricoquero: armenaca, ae f. Sin: arme-
naca malus, arbor, prunus.
albatros: larus, i m.
albergador, ra: dminus, dmina deversrii.
albergue: deversrium, ii n. Sin: devertcu-
lum. Uso: - de la juventud, deversrium reci-
piendis iuvnibus; - pequeo, hospitolum.
albinismo: albinismus, i m.
albino: adj albcomus, a, um // sust homo al-
bcomus.
albndiga: artcreas, atis n. Sin: offa.
albondiguilla: ffula, ae f. Uso: - de morta-
dela, ffula murtati; - de chorizo, ffula to-
mcinae.
albornoz: (bata amplia) sbanum, i n. Sin:
gusapa; linteamen balneare; lnteum balne-
rium // (capa grande, con capucha) byrrhus,
i m.
alboroto: strpitus, us m. Sin: fragor; tumul-
tus.
lbum: album, i n. Sin: tbula. Uso: - foto-
grfico, album photogrphicum.
albmina: albmina, ae f. Sin: albumen; al-
bumentum.
albuminoide: albuminides, is mf.
alcabalero, v. exactor.
alcachofa: cnara vel cnara, ae f. Sin: cr-
duus hortensis vel hortnsius. Uso: - silvestre,
v. alcauc, alcaucil; cabezuela de -, fructus
vel caput crdui hortensis, hortnsii, sativi.
alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
o facilita un amor ilcito) leno, onis m; lena,
ae f.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello prae-
psitus.
alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli d-
mina.
alcalde: sndicus, i m. Sin: urbis magister;
praefectus cvium; rector civitatis; (de aldea)
rector vici; praefectus pagi; burgimagister.
alcalda: domus (-us f) vel sedes (-is f) muni-
cipalis.
lcali: alclium, ii n. Sin: lcali indecl; sal
(salis m) lcalis; sal (salis n) lcale; sal po-
albacea
49
tssicum.
alcalmetro: alcalmetrum, i n.
alcalino: alcalnus sive alclinus; alclicus,
a, um. Uso: sustancias -, substntiae alcal-
nae.
alcaloide: alcalides, is m.
alcalosis: alcalosis, is f.
alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al
- (de la mano), esse in promptu; ad manum
esse.
alcanca: theca (-ae f) nummria.
alcanfor: cmphora, ae f.
alcanforado: camphoratus, a, um. Sin: cm-
phor imbutus, aspersus, mixtus.
alcanforar: cmphor imbere vel asprgere.
alcantarilla: (sumidero para las aguas llo-
vedizas) proflvium, ii n; (sumidero para las
aguas inmundas) cloaca, ae f.
alcantarillar: proflvia vel cloacas conf-
cere.
alcaparra: cpparis, is f.
alcatraz, v. pelcano.
alcauc o alcaucil: (alcochofa silvestre)
sclymos, i m. Sin: cnara silvestris; crduus
silvester vel silvestris // (alcachofa cultivada)
v. alcachofa.
alce: alces, is f. Uso: caza de los -, ventio
lcium.
alcoba: zotheca, ae f. Sin: cubculum; v. dor-
mitorio.
alcohol: lcohol, lis mn; alcholum, i n; l-
kohol; alkholum. Uso: - etlico, aethanolum;
lcohol aethlicus; - metlico, lcohol meth-
licus; alcholum methlicum; v. metano; -
puro, alcholum merum; tomar -, alcholum
smere vel absmere.
alcohlico: (que tiene alcohol, referente al
alcohol) alcohlicus vel alkohlicus, a, um.
Sin: alcholum cntinens; ad alcholum pr-
tinens. Uso: bebidas - y no -, potulenta alco-
hlica et analcohlica // (que bebe alcohol
con exceso) ebriosus. Sin: vinolentus, vino-
sus; alcholi vel alcholo indulgens; alco-
hlibus vel alcholis dditus.
alcoholimetria: alcoholimtria sive -metra,
ae f. Sin: alcholis mensura.
alcoholmetro: alcoholmetrum vel alkoho-
lmetrum, i n.
alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebrisi-
tas; ad ebriositatem proclvitas, propnsio, in-
clintio; alcholum nimis sumptum.
alcoholizado: ebriosus Sin: alchole affec-
tus; alcoholismo affectus, laborans, adustus;
vi alcohlic affectus.
alcoholizar: alcholo imbere vel infcere.
alcohometra, v. alcoholimetra.
alcohmetro, v. alcoholmetro.
Alcorn, v. Corn.
alcornoque: suber, ris n. Uso: corteza del -,
cortex, tcis mf.
alcuzcuz: cuscussus, us m.
alcuzcuz
50
alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
lei. Sin: vas olerium; lei ampulla; ampulla
oleria; lcytus; gut(t)us; v. aceitera // (vina-
greras) v. vinagrera.
aldaba: ansa, ae f.
aldea: pagus, i m. Sin: vcus, oppdulum.
Uso: - global, vicus universus.
aldeano: vicanus.
aldehuela: vculus, i m.
aleacin: mixtura, ae f. Sin: tempertio; tem-
peratura. Uso: de buena, mala -, bonus, adul-
terinus, a, um; plata de ptima -, argentum
ptimae notae.
aleatoriedad: lea (-ae f) dbia.
aleatorio: fortutus. Sin: incertus; dbius.
alegar: - razones, rationes praetxere.
alegato: adiunctum, i n. Sin: charta ddita vel
adiuncta; flium dditum vel adiunctum.
alegora: allegria sive -gora, ae f. Uso: ser-
virse de alegoras, rem per imgines signifi-
care.
alegricamente: allegrice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui;
imgine uti.
alegrico: allegricus, a, um. Sin: translatus;
figuratus.
alegorizar: allegorizare.
alegreto: hilrius, a, um.
alegro: hlaris, e; hlarus, a, um.
alejarse: abire. Sin: recdere; evdere.
alel o alhel: leucion vel leucium, ii n.
alemn: adj germanus vel germnicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutnicus, theodiscus. Uso:
idioma -, lingua germnica vel theodisca;
germnicus vel theodiscus sermo; en -, ger-
mnice vel theodisce; sermone Germanorum,
germnico, theodisco; Repblica Democr-
tica -, Democrtica res pblica Germniae
orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutis-
cus; Teuton, nis m.
Alemania: Germnia, ae f. Uso: - meridio-
nal, Germnia meridionalis, meridiana, meri-
dialis; - occidental, Germnia occidentalis; -
oriental, Germnia orientalis; - unificada,
Germnia coadunata; ex - democrtica orien-
tal, Democrtica quondam Germnia orien-
talis; Repblica Federal de -, Res pblica
Foederata Germniae; Foederatae Germniae
Civitates; la - nazi, Germnia nazstica; la -
socialista oriental, Germnia socialstica
orientalis.
alergia: allrgia sive -lerga, ae f.
alrgico: allrgicus, a, um.
alergista, v. alerglogo.
alergologa: allergolgia sive -loga, ae f.
alerglogo: allerglogus, i m.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
subgrndium vel suggrndium; suggrund-
tio.
alerta: (situacin de vigilancia o atencin)
index, dcis mf. Uso: - roja, index ruber //
(adv, con vigilancia y atencin) intentis cu-
lis. Sin: intento nimo. Uso: estar -, cavere;
vigilare; intentis culis vel intento nimo ma-
alcuza
51
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilan-
dum est; cauto opus est.
alesaje: modoli lumen (-mnis n).
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hlice,
hlicae vel hlicis ala // (Dep, calzado en
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bu-
cear) pinnae natatriae.
aletargado, v. letrgico.
alexifrmaco: adj alexiphrmacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphrmacum
vel alexiphrmacon; remdium contra vene-
num. Uso: tomar un -, alexiphrmacum s-
mere; remedio uti adversus venenum.
ALF: Academa Latinitati Fovendae.
alfa: alpha, ae f.
alfabticamente: alphabtice. Sin: alphab-
tico rdine; litterarum rdine; per ordinatam
litterarum sriem. Uso: ordenar -, alphab-
tice vel litterarum rdine dispnere; ad (vel
in) ltteram digrere.
alfabtico: alphabticus vel alphabetrius, a,
um. Sin: abecedrius. Uso: en orden -, litte-
rarum rdine dispsitus; v. alfabticamente.
alfabetizacin: alphabtica instittio (-onis
f). Sin: alphabticae institutionis indctio;
disciplina elementorum.
alfabetizar: (prima) elementa docere. Sin:
intia vel rudimenta docere.
alfabeto: alphabetum, i n. Sin: abecedrium;
litterarum ordo vel forma; ordo litterrius; lt-
terae elementriae. Uso: - latino, eslavo, gla-
goltico, alphabetum latinum, slvicum,
glagolticum ; - Morse, alphabetum mor-
seanum vel morsense; estudio del -, abeced-
ria (ars); el que aprende el -, abecedrius.
alfaja: scndula, ae f. Uso: fabricante de al-
fajas, scandulrius.
alfajor, v. alaj.
alfalfa: herba (-ae f) mdica.
alfanumrico: alphanumricus, a, um.
alfarera: figlina vel figulina, ae f.
alfarero: fgulus, i m. Sin: fictilirius; oll-
rius.
alfrez: (portaestandarte) sgnifer, ri m.
Sin: vexillrius; praecursor; antesignanus //
(subteniente) sbtenens, entis m. Sin: subcen-
turionis vicrius vel adiutor; alter a subcen-
turione.
alfil: mrio, nis m.
alfiler: acus, us m. Sin: accula, accula; sp-
nula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta.
alfiletero: (especie de canuto para tener en
l alfileres y agujas) cuum theca (-ae f). Sin:
aciculrium; acirium; acutenculum.
alfombra: tapete, is n; tapetum, i n. Sin:
peripetasma, tis n (dat y abl pl -mtis);
peristroma, tis n (dat y abl pl -mtis). Uso:
- tendida, stratum tapete; - para pasillos y es-
caleras, longum tapete.
alfombrar: taptibus vel tapetis ornare; peri-
petsmatis vel peristrmatis exornare; - las
paredes, taptibus paretes ornare.
alfombrilla: tapete clceis purgandis. Sin:
stratum sub pdibus peripetasma.
alfombrilla
52
alfombrista: tapetrius, ii m.
alfnsigo: pistcium, ii n.
alforja: pera, ae f. Sin: sacciprium; saccip-
rio, nis m. Uso: - pequea, prula.
alga: alga, ae f.
algarrobo: (rbol) ceratniae sliquae arbor
// (fruto) ceratnia sliqua.
algazara: clamor (-oris m) ingens.
lgebra: lgebra, ae f. Sin: algbrica vel alge-
brica disciplina, doctrina, scintia; clculus
litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per
ltteras.
algebraico: algbricus vel algebricus. Sin:
ad lgebram ttinens.
algbrico, v. algebraico.
algesimetra: algesimtria sive algesimetra,
ae f. Sin: metiendi doloris rtio vel ars.
algesmetro: algesmetrum, i n. Sin: doloris
index; metiendo dolori instrumentum.
algesimetro, v. algesmetro.
algodn: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin:
gosspium vel gosspion, ii n; coton, onis m
Uso: - hidrfilo, gosspium hydrphilum;
de -, xlinus vel gosspinus, a, um; - en
rama, coacta gosspina npl; coactlia goss-
pina; tomentum gosspinum; borra de -, la-
nugo xlina; hilado o tejido de esta borra,
linum xlinum; tela xlina; xlinum lnteum;
txtile xlinum; plvora de -, xylon explo-
dens.
algofilia: algophlia sive -phila, ae f. Sin: in-
sana doloris voluptas vel cupido
algomana: algomnia sive -mana, ae f.
algometra: algomtria sive -metra, ae f; v.
algesimetra.
algmetro: algmetrum, i n; v. algesmetro.
alguacil: appritor, oris m.
alhorre, v. meconio.
alhucena, v. espliego.
aliceo: alliceus, a, um.
aliado: (dicho de un Estado, de un pas, de
un ejrcito, etc) foederatus, a, um. Sin: fe-
dere coniunctus. Uso: estado -, cvitas foede-
rata; estar - con alguien, coniunctum esse
cum liquo // sust scius, ii m. Uso: los -,
foederati, orum mpl; - poltico, scius polti-
cus; - del pueblo romano, scius ppuli ro-
mani.
alianza: consocitio, onis f. Uso: - de parti-
dos, coninctio factionum; - de centro-iz-
quierda, consocitio medio-sinistra.
aliarse: federe se coningere cum liquo.
Sin: societatem coningere (vel federe
iungi) cum liquo.
alcuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
quota pars. Uso: segn - fijas, secundum quo-
tas partes statutas.
alienable: alienbilis, e.
alienacin: alientio, onis f // (trastorno inte-
lectual) alientio mentis. Sin: amntia; de-
mntia.
alienista, v. psiquiatra.
aliento: de un -, uno quasi hlitu; hasta el l-
alfombrista
53
timo -, ad extremum spritum; dar los ltimos
-, nimam dere vel efflare.
aligtor: alligator, oris m.
alimentacin, v. nutricin.
alimenticio: artculos -, cibria, orum npl; v.
gnero.
alimento: alimentum, i n. Sin: nutrimentum;
cibus, i m; pbulum; en pl edlia, orum n.
Uso: - artificiales, edlia artifcio parata; - de
muchas caloras, cibus multarum caloriarum.
alineado: collineatus, a, um. Uso: naciones
no alineadas, civitates non collineatae.
alinear: collineare. Sin: ordinare; ad lneam
digrere vel dispnere; rdine pnere; in r-
dinem collocare, pnere, dispnere // aline-
arse, rdinem fcere; pares incdere vel
procdere.
alisado: levigatus, a, um.
alisadura: rei poltio (-onis f).
alisios: vientos -, etsiae, arum fpl. Sin: tr-
pici efflatus.
Alitalia: Alitlia , ae f. Sin: Aronutica
Socetas Alitlia appellata; socetas aronu-
tica itlica.
aliteracin: allittertio, onis f. Sin: adnomi-
ntio vel agnomintio; consontio litterarum;
homoeoprphoron, i n.
alivio: allevtio, onis f. Sin: levtio, mitig-
tio; lnimen, lenimentum; levamen, leva-
mentum, allevamentum; soltium. Uso: - del
dolor, de la fatiga , allevtio doloris, labo-
ris
aljibe: cisterna, ae f.
aljofaina, v. palangana.
alloza, v. almendruco
alma: nima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: -
colectiva, nima civitatis; las - del Purgato-
rio, nimae in purgatrio detentae; defuncti
admissa expiantes; las - de los difuntos, ni-
mae defunctorum.
almacn: (tienda donde se venden artculos
domsticos) taberna venditcia, venditria,
mercatria. Uso: - grande, pantoplium // al-
macenes (establecimiento comercial donde
se venden gneros al por menor) pantop-
lium, ii n // (depsito) apotheca, ae f. Sin:
hrreum; receptculum; conditrium; repo-
sitrium; receptculum mrcium; rerum
receptculum. Uso: - de trigo, cella frumen-
tria.
almacenaje: locrium, ii n. Sin: mrcium re-
ceptculi loctio.
almacenamiento: mrcium stiptio (-onis f).
Sin: condtio in receptculo, vel in hrreo, vel
in apotheca.
almacenar: hrreo vel receptculo cndere.
Sin: merces in hrreum repnere.
almacenero: (tendero) apothecrius, ii m //
(guardalmacn) rerum receptculi custos
(-odis m).
almciga: gluten, tnis n; gltinum, i n.
almada, v. armada.
almadraba, v. atunara.
almadreas: sculpneae, arum fpl.
almadreas
54
almagesto: almagestum, i n.
almanaque: calendrium, ii n. Sin: ephme-
ris, dis f; fasti, orum mpl; compostio anni.
Uso: - astronmico, ephmeris astronmica
vel mathemtica.
almazara: trapetum, i n; trapetus, i m; trapes,
etis m. Sin: trcular olerium.
almeja: cnchula (-ae f) decussata. Sin: m-
tulus, i m.
almenado: pinnatus, a, um.
almenaje: pinnarum rdines. Sin: pinnae,
arum fpl.
almenar: pinnis cngere.
almendra: amgdala, ae f; amgdalum, i n.
Sin: amgdala nux (nucis f). Uso: aceite de -,
leum amygdlinum; leum amgdalis ex-
pressum.
almendrado: amygdlinus, a, um.
almendrero, v. almendro.
almendro: amgdalus, i f. Uso: del -, amyg-
dleus, a, um.
almendruco: amara nux (nucis f).
almbar: mulsum, i n. Sin: sciropum; syro-
pus. Uso: en -, mellitus, a, um.
almibarado: (pp de almibarar) mulso con-
dtus // fig mlseus, a, um.
almibarar: mulso condire.
almidn: mylum vel mulum, i n.
almidonado: amylatus, a, um. Sin: mylo
duratus.
almidonar: mylo firmare vel durare.
almilla: sgulum, i n. Uso: - sin mangas, v.
corpio // (faja del pecho) v. sostn.
alminar, v. minarete.
almiranta: (nave del almirante) praetria
navis (-is f). Sin: princeps navis // (mujer del
almirante, navarchi vel admiralis uxor.
almirante: navarchus, i m; navarcha, ae m.
Sin: classis navarchus, praefectus, imperator;
admiralis, is m; amirlius, ii m. Uso: insignia
de -, vexillum vel insigne navis praetriae;
buque -, v. almiranta.
almirez: v. mortero.
almohada: cervcal, alis n; cervicale, is n
(abl cervicali). Sin: cervicrium; pulvnar;
pulvinus; cervical cpitis.
almohadilla: tinctrium signatrium. Sin:
pulvillus signatrius vel umficus.
almohadn: pulvinar, aris n; pulvinus, i m.
Uso: - de aire, pulvinus arifer; pulvinus
re refertus; - calorfero, thermphorum.
almohaza: strgilis, is f.
almohazar: strgili detergre, defricare,
subrdere. Sin: penculo detergere.
almndiga, v. albndiga.
almoneda, v. subasta.
almorrana, v. hemorroide.
almorzar: prandre. Sin: prndium smere.
Uso: despus de -, post prndium; pransus, a,
almagesto
55
um; sin -, impransus; invitar a -, ad prndium
invitare vel vocare.
almudano, v. muecn.
almuerzo: prandium, ii n. Sin: prndium me-
ridianum. Uso: - frugal, prandculum; prand-
olum; durante el -, inter prandendum; tomar
el -, v. almorzar.
alocroario: allochricus, a, um. Sin: vers-
color, oris; colorem vrians.
alocroico, v. alocroario.
alocrosmo: allochrosmus, i m.
alocromasia: (enfermedad de la vista)
allochromsia sive -masa, ae f // (cambio de
color) v. alocrosmo.
alocucin: alloctio, onis f. Uso: - radial,
alloctio radiophnica.
alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tribu-
torum vel tributis immunis; aliena potestate
immunis.
alodio: alldium, ii n.
alfono: alieni sermonis.
algeno: adj allgenus, a, um. Sin: alienge-
nus; allophylus // sust aliengena, ae mf. Sin:
allgenus, i m; allophylus, i m.
alojamiento: hosptium, ii n. Sin: devers-
rium; habittio.
alojar: hosptio excpere // alojarse, dever-
sari.
alopata: allopthia sive -patha, ae f. Sin:
allopthica curtio.
aloptico: allopthicus, a, um.
alopecia: alopcia sive -peca, ae f.
alorritmia: abnormis vel enormis arteriarum
pulsus (-us, m). Sin: non aequa pulss ctuum
intervalla.
alotropa: allotrpia sive -tropa, ae f. Sin:
formae varitio.
alotrpico: allotrpicus, a, um.
alpaca: (mamfero) alpaca sive lpaca, ae f //
(fibra textil) alpaca sive lpaca, ae f. Sin: al-
pacae lana // (aleacin) alpacca, ae f. Sin: al-
pacha.
alpargata: sprtea, ae f. Sin: cannbina;
slea sprtea vel cannbina; clceus sprteus
vel cannbinus.
Alpenstock: bculus alpinus vel lpicus. Sin:
bculum lpicum; bculus montanus.
Alpes: Alpes, ium fpl. Uso: de los -, v. alpino;
que habita en los -, lpicus vel inalpinus.
alpinismo: alpinismus, i m. Sin: alpinae ex-
cursiones, exercitationes; stdium alpinarum
scansionum; Alpium ascensus; mntium
ascensus; mntium lustrtio, ascensus, escen-
sus; mntium stdium.
alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustra-
tor vel orbates (-ae m); orbates; vir alpinus;
mntium ascensor vel lustrator; montvagus,
i m // (persona aficionada a ascensiones en
los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes
vidus, cpidus; studiosus Alpium lustrator;
voluptrius mntium lustrator; studiosus
mntium ascensor.
alpino: adj alpinus vel lpicus, a, um. Sin: al-
pensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al-
alpino
56
pini, orum mpl.
alquera: (casa de campo) domus (-us f) rs-
tica // (establecimiento agrcola) villa, ae f.
Sin: fundus; villa rstica; rsticum prae-
dium.
alquilador: locator, oris m (que da en alqui-
ler); conductor, oris m (que toma en alqui-
ler). Uso: - de cuartos amueblados,
cubiculorum locator; - de vivienda, edium
locator.
alquilar: (dar en alquiler) locare // (tomar en
alquiler) condcere.
alquiler: (dar en alquiler) loctio, onis f;
(tomar en alquiler) condctio, onis f . Uso:
- anual, nnua habitationis pnsio; - de alma-
cn, locrium; - de coches, loctio autocine-
torum; - mensual, mnstrua edium pnsio //
(precio en que se alquila algo) prtium loca-
tionis (de parte del locatario); prtium con-
ductionis (de parte del alquilador). Uso:
costo del - de una habitacin, prtium pro ha-
bitatione conducta erogandum; cunto
pagas de - ?, quanti hbitas?; pago un - ele-
vado, magni hbito // de -, conductcius, a,
um.
alquimia: alchmia, ae f. Sin: ars metallum
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; me-
talli muttio.
alqumicamente: alchimstice.
alqumico: alchimsticus, a, um.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchmiae
studiosus vel professor.
alquitrn: catranum, i n. Sin: catramen,
mnis n; catranum; bitumen; pceum bitu-
men; pix, picis f.
alquitranado: bitumintio, onis f. Sin: pic-
tio.
alquitranar: bituminare. Sin: picare; catr-
mine illnere; pice obtinere.
altanera: suprbia, ae f . Sin: nimi eltio;
contmptio. Uso: con -, superbe; elate; con-
temptim; insolenter.
altar: altare, is n; altar, aris n. Sin: ara. Uso:
- consagrado, altare consecratum; - inmvil o
fijo, altare immbile vel fixum; - mayor, al-
tare mximum, ara mxima; - movible o por-
ttil, altare mbile vel porttile; - papal,
altare papale; - de madera, altare lgneum vel
durteum; - de mrmol, altare marmreum; -
de piedra, altare lapdeum; consagrar un -,
altare vel aram consecrare; erigir un -, altare
cndere, constitere, fcere.
altarcito: rula, ae f.
altavoz: altilquium, ii n. Sin: altsonum; al-
tsona tuba; megaphonum vel megalopho-
num; vocis amplificator vel propagator; vocis
amplificandae instrumentum; v. megfono.
alte, v. malvavisco.
alterable: mutbilis, e. Sin: qui, quae, quod
vitiari potest.
altercado: alterctio, onis f. Sin: convcium.
lter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alternador: alternator, oris m.
alternancia: alternamentum, i n.
alternativa: ptio, onis f. Uso: - poltica,
ptio poltica; vices pblicae.
alternativamente: alternatim. Sin: vicissim;
alquera
57
alternis vcibus; in vicem; per vices.
alternativo: optivus, a, um.
alterno: corriente -, v. corriente.
alteza: (tratamiento honorfico) celsssimus
vir, celsssimus princeps // (elevacin, subli-
midad) exclsitas nimi; eltio et magnitudo
nimi.
altillo, v. desvn.
altimetra: altimtria sive -metra, ae f. Sin:
altitdinis mensura; altitdinis metiendae
rtio, doctrina, disciplina; v. hipsometra.
altmetro: adj altimtricus, a, um. Sin: ad al-
titdinem metiendam spectans // sust altme-
trum, i n. Sin: altitdinis index; altitdini
metiendae instrumentum vel index; v. hips-
metro.
altiplanicie: oropdium, ii n. Sin: alta vel
dita planties; montis vel montana planties;
rgio in dorso montis porrecta.
altiplano, v. altiplanicie.
altisonante: altsonans, antis; altsonus, a,
um.
alto: (altura) altitudo, dnis f. Uso: la nave
tiene setenta y dos metros de -, navis in alti-
tdinem septuaginta duorum metrorum ex-
tnditur // alto! alto ah!: siste!, consiste!
Sin: gradum siste! // - el fuego, ignisttium,
ii n.
altoparlante: megphonumsive megaphnum,
i n; megaphnium, ii n. Sin: megalophonum;
amplificatrium (instrumentum); repercuss-
rium; vocis amplificator; v. altavoz.
altorrelieve: ctypa imago (-gnis f). Sin: alta
crusta.
altramuz: lupinus, i m.
altruismo: altrusmus, i m. Sin: alterus st-
dium; aliorum cura; communis utilitatis st-
dium; benevolntia erga lios.
altruista: altrusta, ae m. Sin: alterus studio-
sus, aliorum curiosus; alieni curiosus; com-
munis utilitatis studiosus; aliorum cmmodis
insrviens.
altura: (elevacin sobre la superficie de la
tierra) altitudo, dnis f. Uso: - de una per-
sona, celsitudo crporis, procritas crporis;
estar, ponerse a la - de su cometido, rebus
agendis idneus sum, fio; estar, ponerse a la
- de los tiempos, tempribus par sum, fio.
alubia, v. poroto.
alucinacin: alucintio, allucintio, haluci-
ntio, hallucintio, onis f. Sin: mentis error;
species falsa. Uso: tener alucinaciones, vanas
imgines accpere; padecer alucinaciones,
alucinari, allucinari, halucinari, hallucinari.
Sin: dcipi, falli, illudi.
alucinado: alucinatus, allucinatus, halucina-
tus, hallucinatus, a, um. Sin: alucinatione
captus, deceptus, laborans.
alucinante: alucinatrius, a, um.
alucinar: (producir alucinacin) in errorem
indcere // (fig ofuscar, seducir o engaar
con arte) cpere, decpere; illdere (con dat
o in y ac); irretire.
alucingeno: adj alucinatrius, a, um // sust
medicamentum alucinatrium.
alud: labina, ae f. Sin: nvium moles; nvium
moles dcidens vel delabens (cuando se est
alud
58
desarrollando); nives devolutae vel delapsae
fpl; devolutus nvium lapsus; ingens nvium
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae
un -, nvium moles de monte devlvitur vel
lbitur; caminos obstruidos por los -, viae n-
vium mlibus interclusae.
aludir: liquem vel liquid significare. Sin:
liquem designare; liquid tngere; significa-
tione liquem appellare; de liqua re mentio-
nem incere; alldere + dat; annere;
adumbratim memorare; lviter tngere vel at-
tngere.
alumbrar: auro vel argento illuminare.
alumbre: alumen, mnis n.
aluminio: alumnium, ii n.
alumna: alumna, ae f. Sin: discpula (dat y
abl pl -abus).
alumnado: cuncti alumni; scholstici; dis-
cpuli mpl.
alumno: alumnus, i m. Sin: scholaris; scho-
lsticus; discpulus. Uso: - interno, ephebi
vel collgii alumnus; convictor; contubernalis.
alunizaje: lunae appulsus (-us m). Sin: in
lunam appulsus vel descensus.
alunizar: lunam contngere. Sin: in lunam
appellere, descndere, contngere, gredi.
alusin: allsio, onis f. Sin: memortio; mn-
tio. Uso: hacer - a, v. aludir.
alusivo: signficans. Uso: discursos - a algo,
sermones quibus mntio incitur de liqua re.
aluvin: allvies, elvies, dilvies, i f. Sin:
elvio, onis f; aquarum allvio vel collvio;
inundtio. Uso: vctimas del -, aquarum allu-
vione vexati (perjudicados por el -); aqua-
rum alluvione bruti (ahogados por el -);
alluvione e suis sdibus deturbati (echados
de sus moradas por el -).
alveolitis: alveolitis, dis f. Sin: alveorum in-
flammtio vel infltio. Uso: - dental, alveoli-
tis dentria; dntium alveolorum
inflammtio; - pulmonar, alveolitis pulmon-
ria; pulmonum alveolorum infltio.
alvolo: alvolus, i m. Uso: - pulmonar, al-
volus pulmonaris vel pulmonrius.
alverja, v. arveja.
alza: - en el precio de los vveres, prtii uc-
tio; pretiorum durtia. Sin: grvitas vel saev-
tia annonae; annonae critas, grvitas,
augmentum.
alzacoches, v. crquet.
alzacuello: cllulum, i n. Sin: focale; colli
amictus (-us m) vel corona.
alzapao: velipndium, ii n.
ama: - de casa, domseda, ae f; - de leche,
nutrix, icis f; - de llaves, rei domsticae cura-
trix; - seca, assa; nutrix assa; sicca nutrix.
amado: bien -, percarus, a, um. Sin: summ-
pere dilectus.
amaestrado: condocefactus, a, um.
amaestrador: magister, tri m. Sin: doctor.
Uso: buen - (domador), domandi peritus ma-
gister.
amaestrar: condocefcere.
amago: simultio, onis f. Sin: ldicra vers-
tia; falsus crporis motus (-us m).
aludir
59
amainar: - la bandera, vexillum demttere,
subdcere, submttere; - las velas, vela ded-
cere vel subdcere.
amalgama: Qum amlgama vel hamlgama,
ae f // fig mixtura, ae f. Sin: commixtio;
rerum mixtura; diversarum rerum congreg-
tio vel coninctio.
amalgamacin: amalgamtio, onis f.
amalgamar: miscere vel commiscere //
amalgamarse, misceri.
amante: (varn) amans, antis; amator, oris
m; amsius, ii m; is qui amat // (mujer) ea
quae amat; amata, ae f; pelex, lcis f (concu-
bina de un hombre casado); mlier amata,
adamata, dilecta.
amanuense: amanuensis, is m. Sin: servus
vel minister a manu.
amaraje: descensus (-us m) in mare. Sin:
super mare descnsio, demssio, delpsio, de-
lapsus (-us m).
amaranto: amarantus vel amaranthus, i m.
amarar: aequorari. Sin: in mare descndere,
appllere, desilire; ad aequor appllere vel
delabi.
amargamente: amare. Sin: amriter.
amargar: (volver amargo) amarum fcere.
Sin: amaricare; amarificare // (causar aflic-
cin o disgusto) liquem maerore affcere;
licui maerorem afferre // amargarse, tristi-
tiam ex liqua re excpere.
amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor)
amarellus, i m.
amarguillo: amarellum, i n. Sin: subamara
cuppdia.
amarra: Mar ora, ae f. Sin: retinculum; ru-
dens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis
(ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de
la nave, retincula navis; cortar las -, oras
praecdere; soltar las -, slvere oras.
amarradero: navis sttio (-onis f).
amarradura, v. amarre.
amarrar: appllere. Sin: applicare; alligare;
deligare; religare; ncoram icere; navem an-
corlibus firmare; rudntibus (vel fnibus, vel
rstibus) navem alligare.
amarre: appulsus, us m. Sin: applictio; alli-
gtio; religtio; ncorae iacultio vel iacttio.
amasadera, v. artesa.
amasador: subactor, oris m; qui massam
sbigit // (panadero) pistor, oris m.
amasadora: subactrix, icis f; quae massam
sbigit // (mquina de amasar) mchina sub-
actria.
amasadura: subctio, onis f; subactus, us m.
amasar: subgere. Sin: dpsere; glutinare,
conglutinare. Uso: - harina, subgere fari-
nam; - pan, dpsere panem.
amatista: amethystus, i f.
amatorio: amatrius, a, um; v. ertico.
amaurosis: amaurosis, -is f.
ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
ambgibus.
mbar: - amarillo, sccinum, i n; - gris, par-
mbar
60
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, -
azabache, ambrum nigrum.
ambidextro o ambidiestro: adj ambidexter,
ra, rum; ambidexter, tra, trum // sust ambi-
dexter, tri m.
ambientacin: mbits assuetudo (-dnis f).
Sin: accommodtio ad liquid (vel licui rei).
ambiental: ambitalis, e. Sin: circumiectalis,
e. Uso: asuntos -, res circumiectales; proble-
mas -, problmata circumiectlia.
ambientar: assuefcere. Sin: aptare; (li-
quem) moribus temporibusque accommo-
dare; mribus assuefcere; caelo assuefcere
(habituar al clima). Uso: - un personaje, in
momento histrico liquem collocare; ad
tmpora sua liquem referre // ambientarse,
assueferi; assuscere; se accommodare;
caelo assueferi vel assuscere; mribus as-
sueferi vel assuscere; locorum morumque
adiunctis assuscere; mribus se accommo-
dare.
ambiente: - artstico, artficum mbitus (-us
m); - cientfico, disciplinarum naturlium m-
bitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitdines; - do-
mstico, domsticus convictus; domstica
consrtio; - favorable, secundi hmines mpl;
- histrico, tmporum ac rerum adiuncta npl;
- hostil, hmines mprobi mpl; - literario, lit-
teratorum mbitus; - moral, morum condicio-
nes; - periodstico, diurnariorum mbitus; -
obrero, opficum ordo; opfices mpl; - reli-
gioso, mbitus sacer; religiosae vitae condi-
ciones; - social, socialis mbitus; socialis
vitae condiciones; tmpora et personae // -
geofsico, mbitus, us m. Sin: circumiectus,
us m; ambintia, ium npl; circumiecta, orum
npl; circumiacntia, ium npl; circumfusa,
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia
naturae loca; res externa; res externae; cir-
cumstntiae, arum fpl.
ambigedad: ambigitas, atis f.
mbito: (espacio comprendido dentro de l-
mites determinados) mbitus, us m. Sin: cir-
citus, us m. Uso: en su - natural, in suo
mbitu naturali // (espacio ideal) mbitus, us
m. Sin: sptium, ii n; fines, ium mpl; rgio,
onis f . Uso: - poltico o estatal, mbitus qui
respblicas et civitates complectitur; - social,
mbitus socialis; fines rei socialis; - de ac-
cin, mbitus actionis; - de la accin pblica,
publicarum rerum rgio; - de la escuela,
regio scholae; - de la vida, vitae sptium.
ambivalencia: ambivalntia, ae f. Sin: an-
ceps rtio, condcio, status; duplex rtio.
ambivalente: anceps, cpitis. Sin: duplex;
ambifrius. Uso: todo crecimiento es -, quae-
vis progrssio ad utramque partem valet; am-
bivalente, sin duda, el trabajo, profecto labor
vim habet in utramque partem.
ambn: ambo, nis m. Sin: cthedra; plpi-
tum; suggestus, us m; v. plpito.
ambulancia: autorcera, ae f. Sin: rcera au-
tomatria; autoraeda infirmis (excipiendis);
autoambulatrium (vehculum); autocinetum
aegrorum; autovehculumm sauciorum; au-
torcera infirmorum vel sauciorum.
ambulante: mbulans, antis. Sin: ambulat-
rius; circumforneus. Uso: vendedor -, am-
bulator; nstitor; crcitor; circulator.
ambulatorio: (que sirve para caminar) am-
bulatrius, a, um // (dispensario) ambulat-
rium, ii n. Sin: ambulatrium mdicum vel
valetudinrium.
ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
ambidextro
61
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vrsibus al-
ternis constans. Uso: verso -, versus amoe-
baeus.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hminum vitae impen-
dentes minationes; amenazas contra la vida,
percula in vitam intentata; - frontal a toda la
cultura de los derechos del hombre, minae
adversum irium humanorum omnem cul-
tum.
Amrica: Amrica, ae f. Uso: - Espaola,
Amrica Hispnica; Iberoamrica, Hibero-
Amrica; - Latina, Sud -, Amrica meridiana
vel australis; Centro -, - Central, Mdia Am-
rica; - del Norte, Amrica septentrionalis vel
septemtrionalis.
americana: (prenda de vestir) thorcium
americanum; thorax (-cis m) americanus; v.
campera.
americanada: americanorum more gestum //
fig res mira.
americanismo: americanismus, i m.
americanista: americanista, ae m; america-
nstria, ae f.
americanizacin: americaniztio, onis f.
Sin: morum americanrum indctio.
americanizar: americanizare. Sin: mores
americanos indcere vel indere.
americano: adj americanus, a, um // sust
Americanus, i m.
amerindio: Indus americanus m. Sin: au-
tochthon (-nis m) americanus.
ametista, v. amatista.
ametrallador: adj ballistrius, a, um. Uso:
fusil -, parvum tormentum automatrium
// sust ballistrius, ii m. Sin: ignfera misslia
iculans.
ametralladora: (autmatum) polbolum, i n.
Sin: mydrbolum vel -on, i n; mydrbalum,
i n; mydribalatrix, icis f (mchina); pyro-
ballista, ae f; ballista ignfera vel ignvoma.
ametrallamiento: misslium ignivomorum
iactus (-us m).
ametrallar: mydribalare. Sin: mydris perc-
tere, ferire; mydros icere, concere, incere,
inferre, fndere, effndere; ignvoma vel ig-
nfera misslia concere, icere, iactare, iacu-
lari; ignvomis vel ignferis misslibus
ggredi, verberare, perctere, confrngere,
diffrngere, cedere; ignferos vel ignvomos
glbulos concere; ignferas vel ignvomas
glandes concere.
amianto: amiantus, i m. Sin: sbestos, i m.
amiba, v. ameba.
amida: ammida, ae f.
amigable: amicbilis, e. Sin: amicalis.
amigablemente: amicabliter. Sin: amicli-
ter.
amgdala: amgdala, ae f. Sin: tonsilla. Uso:
inflamacin de las -, v. amigdalitis; supura-
cin, ulceracin de las -, tonsillarum suppu-
rtio vel ulcertio.
amigdalitis: amygdalites, tdis f. Sin: amg-
dalae inflammtio; tonsillarum infltio.
amina: amina, ae f.
aminocido: aminocidum, i n.
aminocido
62
amistoso: amicbilis, e; no -, inamicbilis.
amito: amictus, us m. Sin: epomis, dis f; l-
neus amictus; lnea epomis.
amnesia: amnsia sive -nesa, ae f. Sin: me-
mriae amssio (prdida); memriae defctio
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a fre-
cuentes -, memria saepe me dficit.
Amnesty International: Amnstia (-ae f) In-
ternationalis. Sin: socetas internationalis ab
amnstia; sodlitas ab amnstia internatio-
nali; amnstia inter gentes.
amnista: amnstia sive -nesta, ae f. Sin: im-
pnitas; vnia et oblvio; vnia et impnitas;
vnia incolumitasque; oblvio rerum ante ac-
tarum vel praeteritarum; poenarum remssio
et oblvio; oblvio factorum dictorumque.
Uso: - parcial, amnstia particularis vel par-
tialis; - total, amnestia totalis; - general, m-
nium factorum dictorumque oblvio; -
poltica, discordiarum oblvio.
amnistiar: amnstiam concdere. Sin: am-
nstiam decrnere; oblivionem praestare vel
sancire, vniam et impunitatem dare vel lar-
giri; vniam in praetritum donare.
amoblado: (supellctile) instructus, a, um.
amoblar: (supellctile) instrere (por ej,
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amok: amok n indecl.
amoladera, v. afiladera.
amolador, v. afilador.
amonestacin: montio, onis f.
amonestar: monere.
amoniacal, v. amonaco.
amonaco: sust sal ammonacum n; sal am-
monacus m; (gas compuesto de zoe e hidr-
geno) vapor ammonacus; (disolucin de gas
amonaco en agua) liquor ammonacus // adj
ammonacus, a, um.
amonio: ammnium, ii n.
amor: amor, oris m. Sin: dilctio. Uso: - con-
yugal, coniugalis amor; - divino, critas; -
materno, matris amor; materna critas.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
moralis nglegens.
amorcillo: liger puer Cupdo.
amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
form carens.
amortiguador: antipulsrium, ii n.
amortizable: amortizbilis, e . Sin: exstin-
gubilis; solbilis.
amortizacin: amortiztio, onis f. Sin: exstnc-
tio; soltio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gra-
dria soltio; - de una deuda, aeris alieni
soltio vel exstnctio; dbitae pecniae sol-
tio; - de un crdito, iusti crditi soltio; cr-
ditae pecniae soltio.
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinc-
tus; solutus.
amortizador (de coche, avin): elastrium,
ii n. Sin: amortizatrium; attenuatrium; ex-
tenuatrium.
amortizar: amortizare. Sin: exstnguere,
restnguere; slvere, exslvere, disslvere,
perslvere. Uso: - en cuotas, pensinibus sl-
vere; gradatim vel sensim exstnguere; - en
amistoso
63
una serie de aos, in annos slvere; - un cr-
dito, crditum slvere; - una deuda, pec-
niam dbitam slvere; dbitum licui
slvere; - una deuda al contado, pecniam
praesentem slvere; no estar en condiciones
de - las deudas, solvendo non esse.
amperaje: amperiana (elctridis) tnsio.
ampere, v. amperio.
ampermetro, v. amperimetro.
amperio: amprium, ii n. Sin: amperiana
(elctridis) mensura. Uso: - hora, amperhora,
ae f.
amperimetro: ampermetrum, amperime-
trum, i n.
ampliacin, v. amplificacin.
ampliador: (aparato o mquina que ampla)
amplificatria, ae f (mchina).
ampliadora, v. ampliador
ampliar, v. amplificar.
amplificacin: amplifictio, onis f. Sin: am-
plitio // Fotogr maiortio vel amplitio pho-
togrphica; (fotografa, texto, plano, etc.,
ampliados) anttypum amplificatum n. Uso:
- electrnica, amplifictio electrnica.
amplificador: Fs, Electr amplificatrium, ii
n. Sin: amplificatrum; mchina amplificat-
ria; instrumentum amplificatrium // (alta-
voz) v. esta voz.
amplificar: amplificare // (reproducir foto-
grafas, planos, textos, etc., en tamao mayor
del original) amplificare. Sin: in maius ite-
rare. Uso: el que amplifica, amplificator.
amplitud: - de ideas, nimi mentisque am-
plitudo.
ampolla: (vasija de vidrio o de metal) am-
pulla, ae f. Sin: phala. Uso: pequea -, am-
pllula; lagncula; fabricante de ampollas,
ampullrius, ii m // (tubito de vidrio) tbulus
(-i m) vtreus. Sin: vtreum subtilssimum vel
tenussimum // (vejiga) psula vel pstula ae
f // (vinajera) v. esta voz.
ampulosamente: inflate. Sin: tmide; tr-
gide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; ses-
quipedlibus verbis ampullari.
ampulosidad: verborum tumor (-oris m) vel
pompa (-ae f). Sin: ampullae; ampullae et
sesquipedalia verba.
ampuloso: inflatus, a, um. Sin: trgidus; t-
midus; v. discurso, estilo, lenguaje.
amputacin: amputtio, onis f. Sin: exsctio,
trunctio.
amueblado, v. amoblado.
amueblar, v. amoblar.
amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
en pl tambin prebia, orum n.
amura: propes, pdis m.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptstria,
ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, asser-
trix f.
anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscittio.
anabolismo: anabolismus, i m.
anabrosis: anabrosis, -is f.
anacmptico: anacmpticus, a, um.
anacmptico
64
anacardo, v. caoba.
anacoluto: anacoluthum vel anacoluthon, i n.
Sin: orationis inconsequntia.
anacoreta: anachoreta, ae m.
anacortico: anachorticus, a,um.
anacrentico: anacreontus, vel anacreon-
tus, vel anacrenticus, a, um // sust ana-
creontus, ii m (versus, nmerus);
anacreontum, ii n (metrum).
anacrnico: anachronsticus, a, um. Sin:
desuetus; obsoletus; a tmporis ratione ab-
horrens.
anacronismo: anachronismus, i m. Sin: error
chronolgicus; falsa vel errata tmporum
computtio // fig res a nostris abhorrens tem-
pribus; quod a ratione tmporis abhorret vel
alienum est; quod a nostris mribus abhorret.
Uso: caer en anacronismos, rectum tmpo-
rum rdinem non servare.
anaerobio: adj anarbicus vel anarbius,
a, um // sust anarbium, ii n. Sin: anarbi-
cum vel anarbium bactrium; bactrium
sine oxgeno vivens.
anaggico: anaggicus, a, um.
anagrama: anagramma, -tis n. Sin: nomen
inversis ltteris compsitum.
analectas: selecta, orum npl. Sin: excerpta,
orum npl; v. antologa, florilegio.
analfabeto: adj analphabetus, a, um. Sin:
illitteratus; nsciens ltteras; ignarus alpha-
beti // sust analphabetus, i m. Sin: illitteratus;
litterarum ignrus.
analfabetismo: analphabetismus, i m. Sin:
litterarum ignorntia, ignortio, insctia,
inscintia; plena litterarum ignorntia; litte-
rarum elementorum ignorntia.
analgesia: analgsia sive -gesa, ae f. Sin: in-
dolntia, indolria, ae f; doloris supprssio,
carntia, vacitas; doloris sensus amssio,
privtio, admptio, detrctio.
analgsico: adj analgsicus vel analgticus,
a, um. Sin: indolrius; dolorem uferens vel
arcens. Uso: remedios -, indolria, orum //
sust andynum, i n; medicamen analgsi-
cum; analgsicum medicamentum.
anlisis: (descomposicin de un cuerpo en
sus principios constitutivos) resoltio, onis f
// (examen que se hace de algn asunto,
obra, etc.) anlysis , is (ac -im, abl -i) f. Sin:
investigtio, pervestigtio; inquistio; expli-
ctio; analtice, es f. Uso: - aritmtico, cien-
tfico, espectral, esttico, filosfico,
gramatical, histrico, lgico, matemtico,
psicolgico, qumico, anlysis arithmtica,
scientfica, spectralis, aesthtica, philos-
phica, grammaticalis, histrica, lgica, ma-
themtica, psycholgica, chmica vel
chmica; - espectroscpico, spectroanlysis,
is f; - de la sangre, snguinis (elementorum)
inspctio vel inquistio; - de la sociedad hu-
mana, anlysis societatis humanae; - por
computadora, ordinatralis anlysis; anlysis
computatria; hacer el - de algo, alicius rei
sngulas partes dispcere.
analista: analysta, ae m. Sin: anlysim exer-
cens.
analticamente: analtice. Sin: per anlysim
vel per analticen; analtica ratione; singilla-
tim, singulatim (detalladamente).
analtico: analticus, a, um. Sin: explicat-
rius; resolutrius.
anacardo
65
analizador: (persona) analyzator, oris m.
Sin: decompsitor; solutor // fig explorator,
oris m // (aparato) analyzatrium, ii n. Sin:
decompositrium; solutrium.
analizar: Qum analyzare. Sin: decomp-
nere, slvere, disslvere, reslvere; anlysim
fcere // fig investigare, pervestigare; inda-
gare; inqurere (per partes); explorare; exa-
minare; scrutari, perscrutari; perpndere.
anlogamente: analgice. Sin: per anal-
giam; analgica ratione.
analoga: analgia sive -loga, ae f. Sin: pro-
prtio; similitudo. Uso: por -, per analgiam;
similitdine; per similitdinem; simliter.
analgicamente, v. anlogamente.
analgico: analgicus, a, um; ad analgiam
spectans. Uso: calculadora analgica, com-
putatrum vel computatrium analgicum.
anlogo: anlogus, a, um. Sin: smilis; affi-
nis; similitdinem habens. Uso: de manera -,
smili modo.
anamnesis: anamnsis, is f // (reminiscencia)
recordtio, onis f.
anamorfosis: anamorphosis, -is f.
anan: (fruto) ananasum, i n; ananasa, ae f.
Sin: malum pneum // (rbol) ananasus, i f.
Sin: pnea americana.
anaplastia: chirrgia sive -rurga (-ae f) ana-
plstica.
anaquel: plteus, i m. Sin: loculamentum;
pegma, -tis n; frulus; repositrium; armrii
loculamentum.
anaquelera: pltei, orum mpl. Sin: pg-
mata; fruli.
anaranjado: (de color de naranja) lteus, a,
um // (el segundo color del espectro solar)
lteum, i n; lteus color.
anarqua: anrchia sive anarcha, ae f. Sin:
rerum evrsio, subvrsio, perturbtio; domi-
natione vacare; lgibus carere; sine lgibus
esse; nullae leges; nulla res pblica. Uso: -
moral, morum perturbtio et confsio; pro-
vocar la -, disturbare vitae societatem.
anrquicamente: anrchice. Sin: per
anrchiam.
anrquico: adj anrchicus, a, um. Sin: sedi-
tiosus; turbulentus; lgibus carens vel resolu-
tus; nullus lgibus obnxius; legum
imptiens. Uso: Estado -, cvitas lgibus re-
soluta // sust anrchicus, i m. Sin: eversor,
subversor; rerum perturbator.
anarquismo: (movimiento social) anarchis-
mus, i m // (doctrina) anarchicorum doctrina
vel rtio.
anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditio-
num fautor; nullus legis fautor; rerum nova-
rum cpidus.
anasttico: anastticus, a, um. Uso: edicin
-, edtio anasttica.
anastigmtico: anastigmticus, a, um.
anastigmatismo: anastigmatismus, i m.
anastomosis: anastomosis, is f.
anstrofe: anstrophe, es f.
anatema: anthema, tis n. Sin: excommu-
nictio.
anatema
66
anatematizar: anathematizare. Sin: excom-
municare // fig pblice exsecrari.
anatocismo: anatocismus, i m.
Anatolia: Anatlia, ae f.
anatoma: anatmia sive anatoma, ae f; an-
tome, es f; anatmice, es f. Sin: crporis sc-
tio, incsio, concsio. Uso: - comparativa,
anatmia comparativa.
anatmico: adj anatmicus, a, um. Sin: ad
crporis sectionemttinens. Uso: diseccin - ,
sctio anatmica // sust anatmicus, i m.
anatomista: anatomista, ae m. Sin: anat-
miae studiosus, magister, doctor, peritus.
ancestral: avtus, a, um // fig priscus, a, um.
Sin: antquus, antiqussimus.
anchoa: phia, ae f. Sin: phye, es f; pua, ae
f.
anchura: - de una va, v. trocha.
anciano: adj (en oposicin a joven) vetus,
vteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel
vir provectae aetatis; (en oposicin a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, vener-
bilis vel venerandus senex; asilo de ancianos,
v. asilo; no es lcito dejar a los - en soledad,
non licet hmines vteres in solitdine reln-
quere.
ancla: ncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
ncoram vel ncoras icere; levar el - o an-
clas, ncoram vel ncoras tllere, slvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e;
ancorrius, a, um; provisto de -, ancoratus;
est el buque sobre el -, navis ad ncoram de-
ligata est.
anclaje: ansrium, ii n.
anclar: ncoram icere vel pnere. Sin:
navem subdcere; ad ncoram deligare. Uso:
estar, permanecer anclado, stare, consstere
ad ncoram; buque anclado, navis ad nco-
ram deligata.
ncora, v. ancla.
andadera o andaderas: (utensilio para en-
sear a andar) (infntium) habenae, arum
fpl.
andador o andadores, v. andadera.
Andaluca: Vandalcia, ae f. Sin: Andalsia;
Betica, Betica.
andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. an-
dalusianus; andalusiensis, e // hab Vandali-
ciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
andamio: tabulatum, i n; tabultio, onis f.
Sin: contigntio.
andante: Ms aequabliter. Sin: lniter; mo-
deratus msicus modus; temperata symph-
nia; modultio aequbilis vel lenis; modultio
aequbilis vel lenis fluens.
andantino: Ms aequablius; lnius; modu-
ltio lenior.
andas: lectica vel lectcula, ae f. Sin: sand-
pila; gestatrium; portatria; frculum; sella
baiulatria, gestatria, portatria.
andn: crepido, dnis f; v. plataforma.
Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
andinus, a, um
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae
anatematizar
67
excursiones, exercitationes; stdium andina-
rum scansionum.
andinista: andinista, ae m. Sin: scandendi
Andes (Andas) vidus, cpidus; studiosus
Andium (Andarum) lustrator.
andino: andinus, a, um.
andrgino: adj ambiguo sexu. Sin: dplici
sexu // sust andrgynus, i m.
ancdota: andoctum, i n. Sin: narratincula;
historola, historincula; fabella, fbula. Uso:
- divertida, faceta narratincula; lpida his-
torola.
anecdotario: anecdotorum collctio; narra-
tinculae collectneae fpl; ancdota, orum
npl; narratinculae, fabellae, historolae fpl.
anecdtico: anecdticus, a , um. Sin: ad
ancdota prtinens.
anecdotista: (que escribe ancdotas) anec-
dotorum scriptor. Sin: narratiuncularum
scriptor // (que refiere o gusta de contar
ancdotas) fabulator; qui narratinculas
narrat.
anelctrico: anelctricus, a, um.
anemia: anhemia sive -haema, ae f. Sin:
snguinis inpia, deblitas, defctio, infrmi-
tas. Uso: sufrir de -, anhemi laborare.
anmico: adj y sust anhemicus. Sin: sn-
guine dbilis; anhemia laborans.
anemografa: anemogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: ventorum descrptio, tracttio, trac-
tatus (-us m).
anemogrfico: anemogrphicus, a, um.
anemgrafo: anemgraphum, i n.
anemologa: anemolgia sive -loga, ae f
anemomancia o anemomanca: anemomn-
tia sive -manta, ae f.
anemmetro: anemmetrum, i n. Sin: index
(-dcis) ventorum mots vel mpets; mens-
rius ventorum index; mensrium ventorum
instrumentum; instrumentum venti vel ven-
torum mensrium.
anmona o anemona: anmone, es f.
anemone, v. anmona.
anemoscopia, v. anemomancia.
anemoscopio: anemoscpium, ii n. Sin:
venti vel ventorum index (-dcis m); vento-
rum mutationum index.
anepigrfico: sine ttulo.
aneritroblepsia, v. aneritropsia.
aneritropsia: anerythrpsia sive -thropsa, ae
f. Sin: nulla rubri coloris cernendi facultas.
aneroide. anerides, is n. Sin: barmetrum
sine lquido.
anestesia: anaesthsia sive -sthesa, ae f. Sin:
sensationis privtio, amtio, admptio; nulla
sentiendi facultas vel imminuta sentiendi fa-
cultas (privacin total o parcial de la sensi-
bilidad). Uso: - local, anaesthsia localis; -
por medio del ter, v. eterizacin.
anestesiar: anaesthetizare. Sin: anaesthsiam
afferre; soporare; anaesthesi soporare; sensu
alienare liquem; sentiendi facultatem au-
ferre.
anestesiar
68
anestsico: adj anaesthticus, a, um. Sin: in-
dolrius; sentiendi facultatem uferens // sust
anaesthticum, i n. Sin: anaesthticum medi-
camentum; medicamentum sensum uferens.
anestesista: anaesthticus, i m. Sin: mdicus
anaesthticus.
aneurisma: aneurysma, tis n. Sin: (dilata-
cin de una arteria) arteriae amplifictio vel
dilattio; (dilatacin anormal del corazn)
abnormis dilattio cordis.
aneurismtico: aneurysmticus, a, um. Sin:
ad aneurysma ttinens.
anexo: adj annexus, a, um // sust additamen-
tum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - es-
tadstico, additamentum statsticum.
anfibio: adj amphbius, a, um // sust nimal
anceps. Sin: amphbia bstia; nimal in utra-
que sede vivens. Uso: avin -, amphbia a-
ronavis; coche -, amphbium autocinetum.
anfibolia, v. anfibologa.
anfibologa: amphiblia sive -bola, ae f; am-
phibolgia sive -loga, ae f. Sin: verborum
ambigitas; ambgue dictum.
anfibolgicamente: amphibolgice. Sin: ae-
quvoce; ambgue.
anfibolgico: amphbolus, a, um. Sin: amb-
guus; dbius; flexloquus.
anfractuosidad: anfractus, us m. Sin: reces-
sus, us m; sinus, us m.
angarillas: (andas) lectca, ae f. Sin: frcu-
lum. Uso: ser llevado en -, lectic vehi, ferri,
gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum
theca.
ngel: ngelus, i m. Uso: - custodio o de la
guarda, ngelus tutelaris vel custos // fig, es
un -, vir est exmi venustate (en extremo
hermoso), mitssimus et lenssimus (muy afa-
ble), probatssimus (muy bueno), purus cas-
tusque (inocente).
angelical: anglicus vel angelianus, a, um; ad
ngelos prtinens; fig ngeli smilis; nno-
cens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
purssima; coros -, chori angelorum; saluta-
cin -, saluttio anglica; vida -, vita inte-
grrima.
anglicamente: anglice.
angelologa: angelolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina de ngelis.
angina: ngina, ae f. Sin: angor. Uso: - dift-
rica, ngina diphthrica vel diphthertica; -
de pecho, ngina vel angor pctoris.
angiocolitis: angiocholites, is f.
angiografa: angiogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: venarum arteriarumque descrptio.
angigrafo: angigraphum, i n.
angiologa: angiolgia sive -loga, ae f. Sin:
de venis arteriisque doctrina, disciplina,
scintia.
angioma: angioma, tis n.
anglicanismo: anglicanismus, i m.
anglicano: adj y sust anglicanus.
anglicismo: anglicismus, i m. Sin: nglica,
angla, britnnica vox; nglica loctio vel dc-
tio; Anglorum verbum vel phrasis; nglicum
verbum; loctio Angliae prpria.
anestsico
69
anglicista: (versado en ingls) nglice sciens
// (aficionado a lo ingls) rerum anglicarum
cultor.
anglofilia: Angliae stdium. Sin: benevoln-
tia erga Anglos.
anglfilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevolntior; Angliae et Anglo-
rum amator.
anglofobia: formdo (-dnis f) Anglorum.
Sin: Angliae et Anglorum dium; hostlitas
in Anglos.
anglfobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis.
anglfono: anglphonus.
anglomana: anglomnia sive -mana, ae f.
Sin: angliciztio, onis f; imitandi nglicos
mores stdium.
anglmano: anglicizans, antis mf.
anglosajn: adj nglicus-saxnicus; anglisa-
xnicus // sust Anglus-saxo (Angli-sxonis
); Anglosaxo, nis m // (lengua) lingua an-
glosxona vel anglosaxnica.
Angola: Anglia vel Angola, ae f.
angols: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a,
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i
m.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunculus ancyranus // (lana) lana ancyrana.
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, an-
guilla fumigata vel suffta.
anguloso: (que tiene ngulos) angulatus //
(de rasgos muy salientes) angulosus.
angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxe-
tas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
angribus cnfici.
angustiar: angore vel maerore affcere // an-
gustiarse, estar angustiado, angore premi vel
ffici. Sin: nimo angi; afflictari de liqua re.
anhdrido: anhydrides, is f. Uso: - carb-
nico, anhydrides carbnica; carbneum
dioxydatum; carbnei dixidum; - sulfrico,
sulp(h)ur dioxydatum.
anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aqu carens;
siccus.
anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: f-
brica de -, anilinificina, ae f.
anilla: (anillo de gimnasia) crculus, i m. Sin:
nulus. Uso: fabricante de anillos, anulrius,
ii m.
anillo: nulus, i m; crculus, i m. Uso: - del
Pescador, nulus piscatrius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
animacin: (accin y efecto de animar o ani-
marse) animtio, onis f. Sin: concittio, inci-
ttio Uso: - social, socialis animtio;
incittio socialis; estar lleno de -, alacritate
efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alcritas, atis f. Sin: motus, us m;
calor, fervor // (movimiento o concurso de
gente) celbritas, atis f. Sin: frequntia //
(manifestacin de los actos caractersticos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animtio.
animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
nimans, antis. Uso: ser -, nimal, alis n; ni-
mans, antis mf, en pl tambin n.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
hortator; fautor.
animador
70
animal: nimal, alis n. Sin: nimans, antis
mf. Uso: - domstico, nimal domsticum vel
cicur; - racional, irracional, nimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a
hombre) bstia, ae f // fig blua, ae f. Sin:
pecus (-dis f).
animar: animare. Sin: incitare; nimum d-
dere.
animismo: animismus, i m. Sin: spirtuum
doctrina.
animista: adj animsticus, a, um. Sin: ad ani-
mismum spectans // sust animista, ae m. Sin:
animismi sectator vel fautor.
nimo: nimus, i m. Uso: - eufrico, nimi
hilritas vel iucnditas; nimus hlaris vel iu-
cundus.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, es-
fuerzo) animsitas, atis f. Sin: nimus //
(aversin, ojeriza, hostilidad) animsitas.
Sin: dium; simultas.
animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; in-
trpidus; lacer.
anin: nio, onis m; anion, ontis n.
aniquilacin: annihiltio, onis f. Sin: exina-
ntio; exstnctio; excdium; dissoltio; eradi-
ctio.
aniquilamiento, v. aniquilacin.
aniquilar: annihilare. Sin: annullare; nullifi-
care; ad nhilum redgere.
ans: (planta) anisum vel anicetum, i n //
(aguardiente anisado) v. anisado.
anisado: anisatum, i n. Sin: ptio anisata.
anisocoria: anisocria sive -cora, ae f. Sin:
impar pupillarum amplitudo vel amplifictio.
anisotropa: anisotrpia sive -tropa, ae f.
aniversario: adj anniversrius, a, um // sust
anniversrius dies; dies memorialis; anniver-
sria memria. Uso: - de matrimonio, anni-
versrius matrimnii; - de sacerdocio,
sacerdtii natalis; sacerdotalis mneris nata-
lis; ab nito sacerdtio anniversrius dies; -
del nacimiento, dies anniversrius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
el - del nacimiento, natalem diem festum ha-
bere; - de la muerte, anniversrius fneris
dies; celebrar el - de la muerte de uno, anni-
versrium mortis alicius diem celebrare //
oficio y misa que se celebran en sufragio de
un difunto el da en que se cumple el ao de
su fallecimiento, anniversriae exsequiae; pro
defuncto anniversria sacra.
ano: podex, dcis m.
andico: anhdicus, a, um.
anodino: adj andynus, a, um. Sin: mitigati-
vus, mitigatrius; dolorem sedans, mnuens,
levans, uferens // (insignificante, insubstan-
cial) flccidus, a, um. Sin: nihil signficans;
flexloquus // sust medicamentum (-i n)
andynum, mitigativum, mitigatrium.
nodo: nhodus, i f.
anofeles: anpheles, is m. Sin: anpheles
culex (-lcis m).
anomala: anomlia sive -mala, ae f. Sin:
enrmitas; inaequlitas; irregulritas.
anmalo: anmalus, a, um. Sin: enormis, ab-
normis; inaequalis.
anonimia: anonmia sive -nyma, ae f.
animal
71
annimo: adj ignotus, a, um. Sin: clancul-
rius; cuius nomen non constat; annymus;
innominatus; sine nmine. Uso: comprador
-, emptor annymus; denuncias -, denuntia-
tiones annymae; escritor -, ignoti nminis
scriptor vel auctor; scriptor clanculrius, ig-
notus, incertus; pintor -, pictor annymus;
poesas -, crmina ab incertis scriptribus
vulgata; sociedad -, annyma socetas; soc-
etas nulli inscripta nmini; versos -, sine auc-
tore versus // (escrito en que no se indica
nombre de autor) sine nmine vel sine auc-
tore scriptum // (carta sin firma) ltterae sine
nmine scriptae; annyma epstula // (secreto
del autor que oculta su nombre) v. incgnito.
anorexia: anorxia sive anorexa, ae f. Sin:
cibi fastdium.
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo
fsico o intelectual es inferior al que corres-
ponde a su edad) mentis imminutione (vel
debilitate) laborans (- mental); crporis im-
minutione laborans (- fsico) // (infrecuente)
inslitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus.
anormalidad: anormlitas, atis f. Sin: ab-
nrmitas.
anosmia: ansmia sive anosma, ae f. Sin: ol-
facts defctio vel defectus (-us m).
anotar: notare. Sin: consignare; perscrbere.
anoxia: defectus (-us m ) oxygnii.
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affec-
tus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin:
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis.
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f.
nsar: anser, ris m.
ansetico: hanseticus, a, um.
ansia: anxetas, atis f. Sin: anxitudo, dnis f
// (anhelo) avditas, atis f. Sin: exspecttio.
antagnico: antagonsticus, a, um.
antagonismo: antagonismus, i m. Sin: aemu-
ltio (alicius vel cum liquo); contntio
(cum liquo de liqua re); repugnntia; riv-
litas; lucttio; luctamen // (oposicin en opi-
niones) opinionum oppostio. Sin:
sententiarum discrepntia vel discreptio;
opinionum vel opinationum contntio dscre-
pans.
antagonista: antagonista, ae m. Sin: colluc-
tator; adversrius; emulus.
antrtico: antrcticus, a, um. Uso: crculo -,
crculus antrcticus.
Antrtida: Antrctica Terra. Sin: rgio an-
trctica; cntinens antrctica.
anteayer: ndius trtius. Uso: est ausente
desde -, nunc est dies trtius, cum abest.
antebrazo: antibrchium vel antibrcchium,
ii n.
antecama: cubiculrium tapete (-is n). Sin:
strea; teges (tgetis f).
antecmara: anticmera, ae f. Sin: procoe-
ton, onis m.
antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
praecedens; anteactus; anterior // sust antece-
dens; en pl antecedntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).
antecedencia: antecssio, onis f; antecessus,
us m. Sin: praecedntia; antegradtio; prae-
antecedencia
72
gressus.
antecesor, v. predecesor.
antedata: antdata, ae f. Sin: anterior data;
superioris diei ascrptio.
antedatar: superiorem diem ascrbere. Sin:
diem transactum indicare.
antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin:
ante dilvium exsistens vel factus; dilvio an-
tiquior, antiquius // fig vetrrimus, a, um. Sin:
obsoletus.
antehlix: nthelix, cis f.
antelio: anthlios, ii m.
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin:
ante merdiem.
antemural: antemurale, is n.
antena: (de nave, radio, televisin) antemna
vel antenna, ae f. Uso: - emisora, transmi-
sora, antemna emissria vel emissionis; ex-
terior, antemna in tecto psita; - interior,
antemna in conclavi psita; - receptora, an-
temna receptria; - satelital, antemna satell-
tica; - supertelescpica, antemna
hypertelescpica vel supertelescpica; - te-
lescpica, antemna telescpica; - telescpica
dipolo, antemna telescpica diplica; - de
radio, antemna radiophnica; - de televisin,
antemna televisiva vel televisfica // (mstil
de telegrafa y telefona para captar y emitir
las ondas hertzianas) malus (-i m) antemnae
vel antemnalis // Zool cornu, us n; cornus, us
m. Sin: cornculum.
antenista: antemnae rtifex (-fcis m).
anteojeras: oculorum tutamen (-mnis n).
Sin: crium oculare.
anteojero: ( el que hace anteojos) pifex
(-fcis m) pticus. Sin: vitrorum oculariorum
pifex // (el que los vende) vitrorum ocula-
riorum vnditor (-oris m).
anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspi-
cillum (-i n) speculatrium. Sin: instrumen-
tum speculatrium; telescpium // (gemelos)
tubus (-i m) bilens.
anteojos: oculria, orum vel ium npl. Sin:
perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
oculria; oculria vtrea. Uso: - acromticos,
oculria vitra nitidssima; - ahumados, ocul-
ria fumigata; - bicolores, vitra oculria bino
colore distincta; - cncavos, bicncavos, ocu-
lria cncava, bicncava; - convexos, bicon-
vexos, oculria convexa, biconvexa; - negros,
oculria nigra vel atra; - de sol, vitra oculria
nigranti fulgine llita; llevar -, grere ocul-
ria; ponerse los -, oculria sibi impnere.
antepecho: crepdo, dinis f; v. pretil. Uso: -
de pozo, pteal, alis n; v. brocal.
antepenltimo: antepaenltimus, a, um. Sin:
trtius ab ltimo; trtius a postremo.
antepuerta: porta (-ae f) antca.
antera: anthra, ae f.
anterior: (en el espacio) antcus, a, um. Sin:
antrior, oris; antecedens, entis. Uso: los
dientes -, dentes adversi // (en el tiempo) su-
prior, oris . Uso: el ao -, superiore anno; el
da -, prdie // (en el tiempo y en el espacio)
prior, oris. Uso: el suegro -, socer (socri m)
prior; la suegra -, socrus (-us f) prior; los pies
-, priores pedes; Homero es anterior a Hes-
odo, Homerus ante Hesodum fuit.
anteriormente: in antecessum.
antesala: vestbulum, i n. Sin: procoeton,
antecesor
73
onis n; trium. Uso: hacer -, exspectare, op-
periri.
antevspera: nudiustertianus dies.
antiabortista: oppugnator aborts m; oppug-
natrix aborts f. Sin: contrrius abrtui m; ad-
versatrix abrtuum evocandorum f.
antiareo: antiareus, a, um. Sin: aroplanis
vel aronvibus infensus; velvolis oppsitus.
Uso: armas -, arma antiaria; arma aroplanis
infensa; can -, tormentum aronvibus in-
fensum; defensa -, defensio antiarea; defen-
sio ad velvola arcenda; refugio -, suffgium
antiarium.
antialcohlico: antialcohlicus, a, um.
antialemn: Germanis infensus vel inimicus.
antialrgico: antiallrgicus, a, um.
antiatmico: antiatmicus, a, um.
antibacteriano: antibacterianus, a, um. Sin:
antibactricus.
antibala: antiglandulrius, a, um.
antibitico: adj antibiticus, a, um. Sin: ba-
cillis nocens // sust antibiticum, i n. Sin: me-
dicamentum antibiticum; substntia
micrbiis mortfera.
anticanceroso: anticancerosus vel anticance-
rticus, a, um.
anticarcingeno: anticarcingenus, a, um.
antictodo: anticthodus, i f.
anticatlico: adj anticathlicus, a, um. Sin:
catholicorum odiosus; rei cathlicae pern-
xius; doctrinae cathlicae infensus vel infes-
tus // sust catholicorum osor; nminis cath-
lici inimicus.
anticicln: anticyclo, onis m. Sin: r anti-
turbneus.
anticipo: (Ret, anticipacin) anticiptio, onis
f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dinero antici-
pado) promtuum, i n. Sin: promtua pec-
nia; pecnia ante soluta.
anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero
infensus; clricis infestus; clerictui vel reli-
gioni adversus; religionem perosus // sust an-
ticlericalis, is m; cleri vel clericats
adversator; clericorum osor. Uso: ser -, a sa-
cris administris (vel a clricis) abhorrere; sa-
cros adversari ministros.
anticlericalismo: anticlericalismus, i m. Sin:
hostlitas contra clerum, clricos, clericatum;
dium cleri; clericorum dium, simultas, of-
fnsio; aliena a sacris administris voluntas;
alienus vel aversus a clricis nimus.
anticoagulante: adj anticoagulativus, a, um.
Sin: coagulationem chibens // sust antico-
gulans, antis n; anticogulum, i n.
anticomunismo: anticommunismus, i m.
Sin: dium communistarum; hostlitas in
communistas; communistarum doctrinae fac-
tionisque dium.
anticomunista: adj anticommunsticus, a,
um. Sin: communistis inimicus vel adversus
// sust communistarum adversrius, despec-
tor, persecutor.
anticoncepcin: anticoncptio, onis f. Uso:
prctica de la -, anticonceptionis usus; v.
contracepcin.
anticoncepcional: anticonceptionalis, e. Sin:
anticonceptivus.
anticoncepcional
74
anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um.
Sin: antifecundativus; atcius; conceptioni
offciens; fecundationem impdiens. Uso:
medios o recursos -, subsdia anticonceptio-
nlia; mentalidad -, mens contra conceptio-
nem; pldora -, plula anticonceptiva // sust
anticonceptivum, i n. Sin: anticoncpiens;
atcium. Uso: usar anticonceptivos, atcia
adhibere.
anticonformismo: anticonformismus, i m.
Sin: conformitatis dium; inimictia adversus
conformitatem.
anticonformista: anticonformista, ae m.
anticongelante: adj gelu mnuens, comm-
nuens, chibens. Sin: antiglidus; gelifgius
// sust antiglidum, i n. Sin: anticogulum;
liquor gelifgius; liquor gelu mnuens; con-
gelationem chibens.
anticonstitucional: anticonstitutionalis, e.
Sin: constitutioni contrrius vel adversus; ci-
vitatis formae infensus.
anticorrosivo: adj anticorrosivus, a, um. Sin:
anticorrodens, antirodens, antierodens // sust
anticorrosivum, i n. Sin: anticorrodens, entis
n.
anticresis: antichrsis sive antchresis, is f.
Sin: mtuus usus.
anticristianismo: antichristianismus, i m.
Sin: dium Christianorum; stdium adversus
Christianos; doctrinae Christi dium.
anticristiano: antichristianus, a, um. Sin:
christianis contrarius, infensus, infestus, n-
xius, inimicus; doctrinae Christi contrrius;
christianos prsequens // sust christianorum
adversrius, despector, persecutor; Ecclsiae
Christi osor; christianae religionis inimicus.
anticristo: antichristus, i m. Sin: pseu-
dochristus.
anticuario: (persona que hace profesin o
estudio particular del conocimiento de las
cosas antiguas) anticurius, ii m. Sin: anti-
quitatis studiosus // (persona que las colec-
ciona o negocia con ellas) vterum librorum
comptor vel vnditor; rerum antiquarum
mercator.
anticuerpo: anticorpus, pris n. Sin: ant-
gena, orum npl.
antidemocrtico: antidemocrticus, a, um.
Sin: antipopularis; aversus a ppulo.
antideportivo: ab athltica vel a re athltica
alienus. Sin: ldicris exercendis contrrius.
antidetonante: substntia antipulsatria.
antidiftrico: antidiphthricus vel antidiph-
therticus, a, um.
antidivorcista: divrtio contrrius, a, um.
antidopaje, v. antidoping.
antidoping: probtio (athletarum) de re stu-
pefactiva.
antidroga: fficax contra medicamenta stu-
pefactiva.
antieconmico: antioeconmicus, a, um.
Sin: rei oeconmicae contrarius vel infestus.
antiemtico: antiemticus, a, um. Uso: me-
dicamento -, medicamentum antiemticum.
antiesclavismo: lucttio (-onis f) vel motus
(-us m) contra servitutem.
antiespasmdico: adj antispamdicus, a,
anticonceptivo
75
um. Sin: mtigans, mitigatrius // sust an-
tispasmdicum, i n. Sin: mitigatrium; me-
dicamentumantispamdicum; medicamentum
mitigatrium.
antiesttico: antiaesthticus. Sin: invenustus,
a, um.
antifascista: antifascista, ae m.
antifebril, v. antipirtico.
antiflogstico: adj antiphlogsticus, a, um.
Sin: inflammationem sedans vel mtigans //
sust antiphlogsticum, i n.
antfona: antphona sive antiphna, ae f.
antifonario: antiphonrium, ii n. Sin: liber
antphonas (et responsria) cntinens.
antigangrenoso: qui, quae, quod gangrae-
nam spprimit.
antigs: antigasalis, e. Uso: mscara -,
masca antigasalis.
antgeno: antgenum, i n.
antigravedad, v. ingravidez.
antigubernamental: regmini contrrius vel
infensus.
antigedad: (tiempo antiguo) antquitas, atis
f. Sin: vetustas; antiqua vel vetus aetas // (los
hechos sucedidos en tiempo antiguo) antiqua,
orum npl; res antquae // (los hombres anti-
guos) antiqui, orum mpl. Sin: vteres; prisci;
vteres vel antiqui hmines; prisca gens // (pl,
monumentos u otros objetos artsticos o lite-
rarios de tiempo antiguo) antiqua vel antiqui-
tatis monumenta. Sin: pera antiqua.
antiguerrilla: belli tecti propulstio (-onis f).
antiguerrillero: adj y sust bellatribus tectis
aversus, contrrius, rnitens.
antiherrumbre: res robginem precavens
vel uferens.
antihiginico: valetdini contrrius vel no-
cens. Sin: infensus curae valetdinis vel sani-
tatis.
antihumanstico: antihumansticus, a, um.
antiimperialismo: antiimperialismus, i m.
Sin: imperialis potestatis dium.
antiimperialista: adj imperiosae dominatio-
nis contrrius vel adversus // sust antiimpe-
rialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor.
antiincendio: contra vel adversus incndium.
antiinfortunio: contra vel adversus infort-
nium.
antiitaliano: Italis infensus vel inimicus.
antijurdico: non iuridicialis. Sin: non leg-
timus.
Antillas: Antillae, arum fpl. Sin: Antiliae.
Uso: mar de las -, mare antilacum.
antilgico: antilgicus, a, um. Sin: antithti-
cus; contrrius; oppsitus.
antlope: cervus fricus.
antimafia: contrrius mfiae.
antimateria: antimatria, ae f. Sin: matria
matriae contrria.
antimilitarismo: antimilitarismus, i m. Sin:
rei militaris dium vel fastdium; doctrina mi-
litribus stdiis contrria.
antimilitarismo
76
antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: an-
timilitarismi fautor; militribus stdiis con-
trrius vel aversus.
antimisil: contra misslia. Uso: aparato -,
contra misslia instrumentum.
antimonrquico: antimonrchicus, i m. Sin:
rgio domintui infensus, contrrius, infes-
tus.
antimonio: anthimnium, ii n. Sin: stbium.
antinacional: antinationalis, e. Sin: nationi
contrrius, infensus, adversrius.
antinatalista: poltica -, poltica adversus
nascentes decreta.
antinefrtico: antinephrticus, a, um. Sin:
qui, quae, quod ad nephrtidi medendum
valet.
antineurlgico: antineurlgicus, a, um.
antiniebla: contra nbulam.
antinomia: antinmia sive antinoma, ae f;
en pl tambin leges contrriae; normae sibi
nvicem adversantes. Uso: las - de Kant, an-
tinmiae kantianae.
antinomismo: antinomismus, i m.
antioxidante, v. antiherrumbre.
antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseudopnti-
fex; illegtimus Pntifex.
antiparasitario: antiparasticus, a, um. Sin:
insectis infensus vel adversus.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contrrius cetui legatorum populrium.
antipata: antipatha, ae f. Sin: repugnntia,
averstio, avrsio; nimus alienus vel aversus
ab liquo; aversa mens vel voluntas ab li-
quo; naturalis nimi repugnntia.
antiptico: antipthicus, a, um. Sin: invisus;
molestus; importunus; repugnans; aversus.
antipatritico: a patrio amore alienus.
antipatriotismo: a patriae amore (vel cari-
tate) alientio (-onis f).
antipedaggico: antipaedaggicus, a, um.
Sin: educationi contrrius vel hostilis.
antiperistltico: antiperistlticus, a, um.
Uso: movimiento -, antiperistalsis, is f.
antipiresis: antipyrsis, is f. Sin: febris rem-
dia.
antipirtico: adj antipyrticus vel antipri-
cus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mtigans // sust antipyrticum i n.
Sin: febris remdium; medicamentum an-
tipyrticum vel antipricum.
antipirina: antipyrina, ae f; antipyrinum, i n;
v. antipirtico.
antpoda: adj antpodus, a, um // sust rgio
antpoda f; en pl antpodae, arum f; antpodes,
um m // (habitante) qui regionem antpodam
ncolit; en pl tambin antpodes, um vel an-
tchthones, umSin: qui contrriam terrae par-
tem ncolit // fig prorsus contrrius. Uso: ser
los - o estar en los -, inter se repugnare; cosas
que estn en los -, repugnntia, ium npl.
antipotico: antipoticus, a, um. Sin: rudis;
pedestris; vulgaris; a psi alienus.
antipoltico: rei polticae adversus vel con-
trrius.
antimilitarista
77
antiprotestante: antiprotestnticus, a, um.
antiprotn: antiproto vel antiproton, onis m.
antirrbico: antirbidus, a, um. Sin: contra
rbiem fciens; antihydrophbicus.
antirracional: rationi contrrius.
antirradar: instrumentum (-i n) radiolc-
tricum detectrium turbans.
antirreligioso: religioni contrrius, infensus,
inimicus.
antirreumtico: antirheumticus, a, um. Sin:
articulorum vel rtuum dolores sedans, mti-
gans.
antirrobo: instrumentum (-i n) furtum pre-
cavens.
antirromano: antiromanus, a, um. Sin: Ro-
manis infensus, adversus, inimicus.
antisemita: adj antisemticus, a, um. Sin: a
Semitis, Iudaeis, Hebraeis abhorrens; Semitis
infensus // sust antisemita vel antisemites, ae
m. Sin: Semitarum osor.
antisemtico: antisemticus, a, um. Sin: se-
mitis infestus, hostilis; ad Iudaeorum dium
ttinens.
antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Se-
mitarum dium; contra ppulum iudicum si-
multas; alienus ab Hebraeis nimus.
antisepsia: antisepsis, -is f.
antisptico: adj antispticus, a, um. Sin: qui,
quae, quod putrdini obstat; tabem repellens,
spprimens // sust antispticum, i n. Sin: me-
dicamentum antispticum; tabis medicamen-
tum; putrdinis remdium; inquinamentum,
vel putrdinem, vel tabem repellens; inquina-
menti immunitatem imprtiens.
antissmico: antissmicus, a, um.
antisocial: antisocialis, e. Sin: rei sociali
contrrius vel infestus.
antitanque: currfragus, a, um. Sin: loricatis
crribus infestus.
antiterrorismo: antitromocrtia sive -crata,
ae f. Sin: antiterrorismus; conslium vel in-
ceptum contra tromcratas; lucttio contra
perpetuos terrores; contntio adversus terro-
ristas vel territores.
antiterrorista: adj antitromocrticus, a, um.
Sin: antiterrorsticus; perptuo terrori con-
trrius; terroris regmini adversus; contra per-
ptuos terrores // sust antitromcrates, is m.
Sin: antiterrorista, ae mf; antitrritor; antitro-
mocrtiae fautor.
anttesis: antthesis, is f. Sin: contrapostio;
contrapsitum; antthetum; oppostio nega-
tionis. Uso: por -, per oppositionem negatio-
nis // fig dispritas (alicius rei); contntio;
contrrium. Uso: ser la - de alguien, licui
dissimllimum esse.
antitetnico: adj antitetnicus, a, um // sust
antitetnicus liquor. Sin: ttani antdotum n
vel antdotus f.
antittico: antithticus, a, um. Sin: contr-
rius, adversus, repugnans (licui rei) ; alienus
(ab liqua re).
antitxico: adj antitxicus, a, um // sust me-
dicamentum (-i n) antitxicum.
antitoxina: antitoxina, ae f. Sin: medicamen-
tum antitoxnicum; toxinarum remdium.
antitoxina
78
antivarilico: antivarilicus, a, um. Uso: va-
cunacin -, vaccintio antivarilica.
antologa: antholgia sive -loga, ae f. Sin:
florilgium; antholgica, orum npl; scripta
selecta. Uso: - potica, crmina selecta; se-
lecta potarum crmina; - latina, selecta lati-
nitatis (vel latini sermonis) scripta.
antonomasia: antonomsia sive -masa, ae f.
Sin: pronomintio. Uso: por -, per excelln-
tiam dictum.
antracita: anthracites, is m.
antrisco: anthriscus, i m.
antropocntrico: anthropocntricus, a, um.
antropofagia: anthropophgia sive -phaga,
ae f. Sin: humanae carnis esus (-us m); hu-
mana carne vesci, ali; humanam carnem
dere, manducare.
antropfago: anthropphagus, i m. Sin: hu-
manae carnis edax (-acis).
antropografa: anthropogrphia sive -gra-
pha, ae f.
antropogrfico: anthropogrphicus, a, um.
antropgrafo: anthropgraphus, i m.
antropolatra: anthropolatra, ae f. Sin: h-
minis adortio.
antropologa: anthropolgia sive -loga, ae f.
Sin: scintia anthropolgica; humanae natu-
rae descrptio, doctrina, scintia. Uso: - cul-
tural, anthropolgia culturalis.
antropolgico: anthropolgicus, a, um. Uso:
razones -, anthropolgicae rationes.
antroplogo: anthroplogus, i m. Sin: an-
thropologista, ae m; anthropolgiae cultor,
peritus.
antropmetra: anthropometres, ae m. Sin:
anthropomtriae peritus.
antropometra: anthropomtria sive -metra,
ae f.
antropomtrico: anthropomtricus, a, um.
antropomrfico: anthropomrphicus, a, um.
antropomorfismo: anthropomorphismus, i
m. Sin: anthropomorphtica heresis.
antropomorfita: anthropomorphta, ae m.
antropomorfo: adj anthropomorphus, a, um.
Sin: hminis formam habens // sust anthro-
pomorphus, i m.
antropotoma: anthropotmia sive -toma, ae
f. Sin: humani crporis sctio.
antropozoico: anthropozicus, a, um. Uso:
era -, aetas anthropozica.
anual: nnuus, a, um.
anualidad: (importe anual) nnuum, i n;
nnua, orum npl. Sin: nnuus rditus.
anuario: liber annalis vel memorialis.
anulacin: annulltio, onis f. Sin: adnihil-
tio; rescssio; resoltio. Uso: - de un crdito
por pago, soltio iusti crditi; soltio rerum
creditarum.
anular: rescndere, reslvere (v. gr. stipula-
tionem, testamentum); disslvere vel tllere
(v. gr. iudcia, leges).
antivarilico
79
anunciacin: annuntitio, onis f.
anunciador, ra: nuntiator vel annuntiator,
oris m; nuntiatrix vel annuntiatrix, icis f. Sin:
praeco; pervulgator; laudativi nntii vulgator.
anunciante: adj nuntians, antis // sust, v.
anunciador.
anunciar: nuntiare. Uso: - con anticipacin,
praenuntiare.
anuncio: nntius, ii m; nottia, ae f. Uso: -
central, nntius centralis; - oficial, nntius
officialis; - publicitario, praecnium, ii n;
praecnium mercatrium gneris laudativi;
pl laudativa venditorum nntia; - en un dia-
rio, praecnium diurnrium; nntius diurn-
rius; nntius per ephemridem ditus;
nntius in diario relatus; arte de delinear
anuncios, ars tbulas praedicativas deline-
andi.
anuria: anria sive anura, ae f. Sin: urinae
cesstio.
anverso: pars adversa. Uso: - de una mo-
neda, pars adversa alicius nummi.
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, icu-
lum hamatum.
aalejo: calendrium ( -ii n) ecclesisticum.
ao: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus inter-
calaris; - en curso, annus currens; - entrante,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; -
luz, annus lminis; annus luce mensus; -
santo, annus sacer, piacularis; el - pasado,
anno prxime praetrito; en el - de gracia,
anno post Christum natum, anno a Christo
nato, anno a reparata salute, anno D-
mini vel anno Dmini Nostri, anno chris-
tiano ; felicitar el - nuevo, faustum
fortunatumque novum annum ominari;
cuntos - tienes?, quot annos es natus/a?
quot annos habes? // (que ocurre cada ao)
quotannalis, e. Uso: inundaciones que se re-
piten cada ao, inundationes quotannales.
aoranza: desidrium, ii n. Uso: - del pa-
sado, praetriti tmporis desidrium.
aorta: aorta, ae f. Sin: artria vel arteriarum
mxima.
aortitis: aortae inflammtio (-onis f).
apagacigarros: volminum exstinctrium
(-ii n).
apagador: exstinctrium, ii n // (matacande-
las, apagavelas) bacillum vel tegillum exs-
tinctrium. Sin: bacillum flammae
restinguendae.
apagn: fluoris elctrici abrptio (-onis f).
aparador: (mueble) bacus, i m. Sin: arm-
rium; armrium prompturium. Uso: - pe-
queo, armarolum.
aparato: (mquina) instrumentum, i n. Sin:
mchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
instrumentum oblectatrium; instrumentum
ad ldicram exercitationem aptum; - esc-
nico, dispostio scenica; - estreo-electrof-
nico, stereolectrophnum sive
stereolectrphonum, i n; electrophnum sive
electrphonum stereophnicum; - o mquina
fotogrfica, instrumentum photogrphicum,
mchina photogrphica; - investigador, per-
contatrum, i n; - magnetofnico, instrumen-
tum magnetophnicum; - porttil,
instrumentum porttile vel portbile; - telef-
nico, telephnicum instrumentum; - de
radio, v. radio; - de radiografa, instrumen-
tum rontgenianum, - de televisin, instru-
mentum televisrium, v. televisor // (conjunto
de cosas o personas para algn fin) appara-
aparato
80
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus au-
diovisualis; - burocrtico, apparatus charto-
crticus; - crtico, apparatus crticus; -
genital, genitale, is n; genitlia, ium n pl; -
militar, apparatus militaris; - modernos de
diagnosis, recentssima diagnstica adiu-
menta; - respiratorio, rganum respiratrium
vel respirationis.
aparcadero: autoraedarum statio; rea sta-
tiva autocinetorum; v. estacionamiento.
aparcamiento, v. aparcamiento.
aparcar: in statione (autoraedarum) con-
stitere, statere; vehculum in statione
sstere; autocinetum statere.
aparcera: loctio prtibus facta. Sin: ius
partirium.
aparcero: colonus partirius.
apareamiento: copultio generatria.
aparejo: instrumentum, i n. Sin: instrctio;
structura. Uso: - tcnico, machinamentorum
instrctio; structurae machinales; aparejos de
navegacin, instrumenta navi regendae; apa-
rejos de pesca, piscatriae artis instrumenta.
aparente: apparens, entis // (fingido, simu-
lado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; specio-
sus.
aparicin: (accin de aparecer) conspectus,
us m. Sin: adventus, us m. Uso: la - del sol,
solis ortus; la - de un libro, libri edtio // (vi-
sin) vsio, onis f. Sin: visus, us m; visum, i
n; manifesttio, appartio. Uso: - milagrosa,
prodigialis visus, vel vsio, vel manifesttio;
la - de San Miguel Arcngel, Appartio Sancti
Michaelis Archngeli; v. espectro, fantasma.
apariencia: (aspecto exterior de una persona
o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
indere figuram alicius // (cosa que parece
y no es) spcies, i f. Sin: simulacrum; fucata
spcies. Uso: - de verdad, fucata (vel simu-
lata, vel ementita) veri spcies, apariencias -
de virtud, simulacra virtutis.
apartadero: F.C. declinatrium, ii n. Sin:
mutatria, orum npl; rotlia moblia; orbita-
rum devertculum.
apartado, v. casilla (apartado postal).
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
apartar: liquem avrtere, abdcere, avo-
care, deflctere, abstrhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
propio propsito, a suo conslio non deterreri;
frmiter suum conslium tenere; apartarse
del camino, vi devrtere; de vi deflctere.
apartheid: segregtio nigritarum. Sin: segre-
gtio hminum coloratorum.
apasionadamente: cpide vel cupidssime.
Sin: flagranter; ardenter; studiose vel studio-
sssime; flagranti vel vehementi stdio.
apasionado: cpidus vel studiosus alicius
rei. Uso: - por la caza, studiosus venandi; - por
la literatura, studiosus litterarum; estar - , ali-
cius, vel alicius rei, studiosum vel studio-
sssimum esse; alicius rei studio flagrare,
ardere, teneri; liqua re ardere vel captum
esse.
apasionamiento: vehemntia, ae f. Sin:
nimi ardor.
apasionarse: (aficionarse con exceso a una
cosa) licui rei, in liquid studere; vehemen-
ter liquid cpere, exptere, optare; liqua re
capi; alicius rei voluptate (amore, studio,
aparcadero
81
delectatione) capi // (aficionarse con exceso
a una persona) amore alicius capi.
apata: apthia sive apatha, ae f. Sin: (impa-
sibilidad del nimo) indolntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de
vigor o energa) torpor, nimi torpor; lenti-
tudo; socrdia; ignvia; inrtia; segntia.
aptico: apthicus, a, um. Sin: (impasible)
senss expers; (falto de vigor o energa) tor-
pens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis.
apear: liquem ad pedes dedcere vel ad-
dcere.
apegado: - a la vida, vitae cpidus.
apego: stdium, ii n. Sin: nimi adinctio.
apelacin: (accin de apelar) appelltio,
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal
de -, v. tribunal.
apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la
lealtad de alguien, ad fidem alicius conf-
gere; - a la piedad de alguien, alicius mise-
ricordiam captare; - al pueblo, ad ppulum
appellare vel provocare
apellido: cognomen, mnis n. Uso: nombre y
-, nomen cognomenque.
apndice: (cosa adjunta o aadida a otra)
appendix, cis f. Sin: supplementum; addita-
mentum. Uso: - de un libro, appendix; ex-
trema libri (peris, volminis) pars; - del
ciego, appendix intestina, clica; intestino-
rum appendix. Uso: operacin del -, resec-
tio appendicis; operar de -, v. operar.
apendicitis: appendicitis, dis f; appendicites,
is f. Sin: appendcis inflammtio; clicae vel
intestinae appendcis morbus. Uso: lo opera-
ron de -, clica appendix resecta est ei.
Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
apepsia: appsia sive apepsa, ae f. Sin: di-
gestionis difficultas vel defectus.
apercepcin: appercptio, onis f. Sin: perci-
piendi sensus vel conscintia.
apergaminado: mcie confectus.
aperitivo: (slido y/o lquido) gusttio, onis
f. Sin: gustatincula; gustatrium; promulsis
(-dis f); gusttio apertiva vel aperitiva; cibi
appetntiam movens vel urgens; (solamente
lquido) prpoma, tis n. Sin: silatum; absin-
thiatum; ptio apertiva; occursria ptio.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jar-
dinera, instrumenta hrtica.
apertura: aprtio vel apertio; adaprtio, onis
f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
aprtio // fig nimus patens.
apesadumbrado: maestus liqu re. Sin:
maerore vel maestti affectus.
apesarado, v. apesadumbrado.
aptalo: aptalus, a, um. Sin: foliorum ex-
pers; fliis carens.
apetencia, v. apetito.
apetito: (impulso instintivo) cupditas, atis f.
Sin: appetitus, us m; appettio // (gana de
comer) appetntia, ae f. Sin: appettio; cibi
vel edendi cupditas, avditas, appetntia.
Uso: falta de -, cibi fastdium; avivar, abrir o
despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fcere; comer con
-, libenter dere vel cibum smere; hacer vol-
ver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
perder el -, appetntiam amttere; tener -,
cibum apptere; no tener -, cibum fastidire;
apetito
82
no tengo -, mihi cibi cupditas non est.
apetitoso: (que excita el apetito) appetntiam
xcitans vel fciens. Sin: palatum sscitans;
salivam movens // (gustoso) spidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore.
apicultor: apirius, ii m. Sin: apiculrius;
mllifex (- fcis), mellrius; pium cultor.
apicultura: pium cultura vel cura. Sin:
mellifcium; apiria; ars apiria.
apilamiento: coacervtio, onis f.
apilar: congrere. Sin: coacervare.
apio: pium, ii n; pius, ii m. Uso: - culti-
vado, domstico, pium sativum vel hortense.
apirtico: apyrticus vel apretus, a , um.
Sin: febri carens.
apirexia: apyrxia sive apirexa, ae f; apyres-
sis, is f. Sin: febris defctio vel defectus.
aplanadora, v. bulldzer.
aplaudir: - fragorosamente a alguien, licui
mximos plausus tribere vel impertire.
aplauso: plausus, us m. Uso: - estruendoso,
fragor plaudntium et acclamntium; stre-
pens (vel crpitans, vel rsonans) plausus;
largo -, longus plausus.
aplazado: (diferido) dilatus, a, um. Sin: pro-
crastinatus // (desaprobado) improbatus, a,
um.
aplazamiento: diltio, onis f. Sin: dilattio;
procrastintio.
aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) re-
probare, repllere, improbare. Uso: ser apla-
zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.
aplazo: reprobtio, onis f. Sin: improbtio;
repulsa.
aplicacin: usus, us m. Sin: applictio. Uso:
- tcnicas, rei tchnicae vel rerum technica-
rum applicationes; las - de la energa at-
mica a objetivos pacficos, vis atmica ad
usus bllicos adhbita; las - de la radio, mar-
coniani inventi usus (-um mpl); - de un in-
vento, inventi usus.
aplicarse: se applicare. Sin: peram dare; se
convrtere ad liquid; studere licui rei. Uso:
- a distribuir comida, in cibis distribuendis
peram dare.
aplique: (aparato de luz fijado a la pared)
lampas (elctrica) parietria. Sin: parietriae
lmpadis fulcrum.
Apocalipsis: Apocalipsis, is (ac -in) f // (fig,
catstrofe) calmitas, atis f.
apocalptico: apocalpticus, a, um. Sin: ar-
canus; recnditus // fig calamitosus; terrfi-
cus; terrficans.
apcopa, v. apcope.
apcope: apcopa, ae f; apcope, es f. Sin:
amputtio (extremae) ltterae vel sllabae.
apcrifo: adj apcryphus, a, um. Sin: adulte-
rinus; falsus; fictus; non authnticus. Uso:
carta -, ltterae adulterinae; libro -, liber falso
inscriptus licui; liber sbditus vel subdit-
cius; liber ignoti auctoris; liber apcryphus
vel apocrphicus (libro cuya inspiracin di-
vina no es segura) ; testamento -, testamen-
tum suppsitum.
apocrisiario: apocrisirius vel aprocrisrius,
ii m.
apetitoso
83
apodctico: apodcticus, a, um. Sin: certus;
certssimus; firmssimus.
apodo: cognomen, mnis n. Sin: cognomen-
tum; ridculum vel irrisrium nomen; nomen
dditum. Uso: - jocoso, nomen ioci caus fic-
tum; - mordaz, nomen despects caus fic-
tum.
apdosis: apdosis, is f. Sin: reddtio; se-
cunda pars perodi vel msicae phrasis.
apfisis: apphysis, -is f. Sin: ossis tubrcu-
lum vel eminntia.
apofona: apophnia sive -phona, ae f.
apgrafo: apgraphum vel apgraphon, i n.
Sin: exemplar.
apoliticismo: apolitcitas, atis f. Sin: poltica
quies.
apoltico: apolticus, a, um. Sin: haud polti-
cus; rerum civlium incuriosus.
apologtica: apologtica, ae f. Sin: apolog-
tica disciplina, doctrina, ars; religionis defn-
sio; veritatis defnsio.
apologtico: apologticus, a, um. Sin: lauda-
tivus, laudatrius; defensrius. Uso: escrito -,
apologticum, i n.
apologa: apolgia sive -loga, ae f. Sin: de-
fnsio (defensa), purgtio (justificacin), lau-
dtio vel praecnium (encomio). Uso: hacer
la - de alguno o de alguna cosa, liquem vel
liquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum
ferre, ad caelum tllere; hacer la - (en de-
fensa) de alguien, liquem defndere vel pur-
gare de + abl.
apologista: apologista, ae m. Sin: apologeta;
laudator; praeco; defensor. Uso: - cristiano,
christianae religionis (vel doctrinae) defen-
sor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
aplogo: aplogus, i m. Sin: fbula, fabella;
narratincula ficta.
apopleja: apoplxia sive -plexa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (sbiti) sn-
guinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parlysis;
nervorum remssio; morir de -, apoplxi ar-
reptum vel correptum perire; ictu snguinis
exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
correptum esse
apopljico o apopltico: apoplcticus vel
apoplectus, a, um.
apora: apria sive apora, ae f. Sin: apori-
tio, onis f.
apostar: sponsionem fcere. Sin: pgnore
cum liquo certare vel contndere; liquem
sponsione provocare vel lacssere. Uso: -
algo, liquid in pignus dare, pnere; pignus
cum liquo pnere de liqua re; - cualquier
cosa, quovis pgnore certare vel contndere
+ prop inf.
apostasa: apostsia sive -stasa, ae f. Sin:
aposttio; apostatus, us m; apostattio;
apostatatus, us m; a religione defctio.
apstata: apstata, ae m; apostatrix, icis f.
Sin: religionis desertor, desertrix; a vera reli-
gione trnsfuga mf; ad impietatem vel ad fal-
sam religionem trnsfuga.
apostatar: apostatare. Sin: apostsiam f-
cere; religionem desrere; a vera religione
defcere; a fide cathlica recdere.
apostema: apostma, tis n. Sin: abscessus,
us m; suppurtio.
apostema
84
apostilla: annottio, onis f. Sin: nottio; nota;
commentarolus; annotamentum. Uso: breve
-, annotatincula.
apostillar: annotare. Sin: impnere, app-
nere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum an-
notatinibus instrere.
apstol: apstolus, i m; apstola, ae f // (fig,
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f.
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apstoli
munus (-nris n). Uso: - de la oracin,
apostolatus orationis.
apostolicidad: apostolcitas, atis f.
apostrofar: liquem apostrophare. Sin: li-
quem compellare, appellare; in liquem
apstrophem fcere; liquem apstrophe
increpare, obiurgare; liquem vehementer
lloqui; in liquem nvehi.
apstrofe: apstrophe, es f; apstropha, ae f.
Sin: compelltio; alloctio vhemens.
apstrofo: apstrophus, i f.
apotegma: apophthegma, tis n. Sin: effa-
tum; sentntia.
apotema: apothma, tis n.
apoteosis: (deificacin de los hroes, entre
los paganos) apothesis, is f. Sin: in deos (vel
in deorum nmerum) coopttio, reltio; in
deorum nmerum referre.
apoyo: (lo que sirve para sostener) firma-
mentum, i n. Sin: sustentculum; fulcrum;
fultura. Uso: - del papel (en la mquina de
escribir), chartae sustentculum // fig adiu-
mentum.
apreciacin: diiudictio, onis f (muy buena,
excellens; buena, bona; satisfactoria, medo-
cris vel probbilis; suficiente, suffciens; in-
suficiente, vitiosa vel non suffciens).
apremiar, v. acosar.
aprendiz: discpulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
alumnus; novtius.
aprendizaje: discntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tiroc-
nium; praeparatria exercittio; previum ti-
rocnium. Uso: - escolar, discntia scholaris;
- del latn, discntia latina vel linguae latinae.
aprensin: anxetas, atis f. Sin: anxietudo
(-dnis f); anxitudo; sollicitudo.
aprensivo: nxius, a, um. Sin: tmidus; p-
vidus; saluti nimis cnsulens.
apresto: appartio, onis f. Sin: praepartio.
apretar: - el gatillo, lgulam conctere vel
addcere.
aprietapapeles: chartae pressrium (-ii n); -
delantero, pressrium prius chartae.
a priori: in antecessum.
apriorismo: apriorismus, i m. Sin: iudcium
a priori factum; experintiae praetermssio
vel neglctio.
apriorstico: apriorsticus, a, um.
aprisco: ovile, is n. Sin: caulae vel caullae,
arum fpl.
aprobable: approbbilis, e.
aprobacin: probtio, onis f. Uso: merecer
la -, probationem mereri; disfrutar el gozo de
apostilla
85
la -, probationis gudio prfrui.
apropiado: aptus (+ dat; in vel ad + ac). Sin:
idneus (+ dat; in vel ad + ac); aptus ac
prprius.
aprovisionamiento, v. abastecimiento.
aproximadamente: crciter. Sin: fere; ferme.
Uso: - mil pasos, ad quinque mlia pssuum.
aproximativo: approximativus, a, um.
aptitud: ingnium fcile ac propensum (ad +
ac). Uso: - para la msica, ingnium fcile
ac propensum ad rem msicam.
apuesta: (accin de apostar) spnsio, onis f
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -,
sponsionem vncere; liquem sponsione vn-
cere; perder la -, sponsionis condemnari;
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pig-
nus, nris n. Sin: sponsionis pignus.
apuntador: mnitor scenicus. Sin: theatri
mnitor; inspirator theatralis.
apuntar: (asestar un arma) collineare.
apuntes: ntulae, arum fpl. Sin: adversria,
orum npl. Uso: - de lecciones, adversria
scholstica.
aquiescencia: assensus, us m. Sin: assnsio.
aquiln: quilo, onis m. Sin: breas, ae m.
ara: (altar) v. esta voz // (piedra consagrada
del altar) petra sacra. Uso: - porttil, ara por-
ttilis.
rabe: adj arbicus, a, um. Uso: lengua -,
sermo arbicus; Arabum lingua // sust Arabs,
bis m.
Arabia: Arbia, ae f. Uso: - meridional, Ar-
bia meridiana; - Saudita, Arbia Saudiana; de
- Saudita, arbicus saudianus; hab Arabes
saudiani.
arbigo, v. rabe.
arabismo: arabismus, i m.
aracnoideo: arachnoidus, a, um.
arado: aratrum, i n. Uso: - mecnico, aratrum
automticum; - de ruedas, plaumoratum, i n.
aradura: artio, onis f. Uso: - mecnica, au-
tomatria artio.
arameo: adj aramaeus vel aramicus, a, um.
Uso: idioma -, lingua aramaea.
arancel: - de aduanas, index (-dcis m) rerum
vectiglium.
arndano: myrtillus, i m. Sin: baca caerlea.
arandela: orbculus, i m.
araa: (arcnido) armea, ae f ; armeus, i
m // (especie de candelabro) lychnuchus, i m.
Sin: funale, is n; lampadrium; crystllinum
candelabrum; pendens lampadrium.
araar: rdere.
araazo: lacertio, onis f. Sin: vulnsculum;
levis cutis lacertio.
araita: aramolus, i m.
rbitra: rbitrix, icis f. Sin: rbitra; discepta-
trix.
arbitraje: arbitratus, us m. Sin: arbitrtio.
arbitrar: arbitrari. Sin: iudicare; iudcio aes-
arbitrar
86
timare; rbitri sentntiam ferre.
arbitrariamente: (por arbitrio o al arbitrio)
ad arbtrium alicius. Sin: meo, tuo, etc. ar-
btrio vel arbitratu; ad voluntatem vel ad lib-
dinem; ex voluntate vel ex libdine // (con
arbitrariedad) sine causa. Sin: tmere; in-
considerate; inconsulte.
arbitrario: (que depende del arbitrio) arbi-
trrius, a, um. Sin: arbtrio; (ex) arbtrio fac-
tus; ad arbtrium vel ad libdinem factus //
(que implica arbitrariedad) non iustus. Sin:
iniquus; temerrius; inconsideratus; inconsul-
tus; sine causa.
rbitro: rbiter, tri m. Sin: iudex, dcis m.
Uso: Dep agontheta, ae m; agonis vel ludi
rbiter; (ldicri) certminis iudex; el oficio de
-, rbitri vel idicis munus; agonothsia, ae f.
rbol: (planta) arbor, ris f. Uso: - frutal, po-
mfera arbor; - de Cardn, arbscula card-
nica; - de levas, arbscula eccentricorum; -
de Navidad, arbor natalcia, Nativitatis arbor;
christarbor // (palo o mstil del navo) malus,
i m // - genealgico, stemma, tis n. Sin:
stemma genealgicum; gentis vel gentile
stemma; propginum diagramma (-tis n);
componer el - genealgico, famliae prop-
gines subtxere; gentis orgines subtxere //
(barra fija o giratoria) asser, ris m. Uso: -
acodillado, asser cubitatus; - motor, de
mando o de impulsin, asser motrius; - de
balancn, asser libramenti; - de distribucin,
asser distributionis; - de transmisin, asser
impulsionis.
arboladura: Mar armamenta, orum npl.
arboleda: rbores, um fpl.
arcabucear: (disparar un arcabuz) archib-
sium vel ballistam ignvomam expldere //
(matar a una persona con una descarga de
arcabucera) liquem archibsio vel ballist
ignvom necare, interfcere, prostrnere.
arcabucero: ballistrius, ii m.
arcabuz: archibsium vel archabsium, ii n.
Sin: ballista ignvoma; frrea fstula.
arcaduz: (caera por donde se conduce el
agua) fstula, ae f. Sin: tubus // (cangiln de
noria) v. cangiln.
arcaico: (primitivo) archicus, a, um // (rela-
tivo al arcasmo) priscus; vetustus; vetus
(-tris); obsoletus; inusitatus. Uso: palabras -,
verba prisca vel obsoleta.
arcasmo: archaismus, i m. Sin: verbum pris-
cum, vetustum, obsoletum; vetus vocbulum.
Uso: utilizar o emplear arcasmos, quaedam
nimis antique dcere.
arcasta: qui vel quae archaismos saepe dhi-
bet.
arcaizar: archaismos adhibere.
arcngel: archngelus, i m. Sin: celitum g-
minum princeps.
arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; se-
cretus; abscnditus // sust arcanum, i n (or-
dinariamente en pl arcana, orum). Sin: res
arcana, secreta, abscndita.
arcedianato: archidiaconatus, us m.
arcediano: archidicon, nis m; archidi-
conus, i m.
archicofrada: archifratrnitas, atis f. Uso: la
- del santsimo rosario, archifratrnitas sanc-
tssimi rosrii.
archiducado: (cargo de archiduque) archi-
arbitrariamente
87
ducatus, us m // (funciones de archiduque) ar-
chiducis munus (-nris n) // (territorio perte-
neciente al archiduque) archiducatus;
archiducis dcio, rgio, territrium.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque).
archiduque: rchidux, ucis m. Sin: Magnus
Dux.
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin:
Magna Dux.
archimandrita: archimandrita vel archiman-
drites, ae m.
archipilago: archiplagus, i n. Sin: mare n-
sulis refertum.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
architecture (Inform), descripcin de los sis-
temas: architectura, ae (computatralis vel or-
dinatralis) f.
architriclino: architriclnus, i m.
archivador: chartulrium, ii n.
archivar: in tabulrio repnere, servare, cus-
todire, recndere, incldere. Sin: in tabulrium
referre; tabulrio consignare vel mandare.
archivero: archivrius, ii m. Sin: char-
tulrius; chartrius; cartphylax, cis m;
tabulrius; tabulrii praefectus; tabulrio
praepsitus.
archivista, v. archivero.
archivo: archvum vel archum, i n. Sin:
tabulrium; chartrium; chartophylcium.
Uso: - domstico, tablinum vel tabulinum; -
musical, archivum rerum musicarum; - p-
blicos, tbulae pblicae; guardar una cosa en
un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
plica, ae f.
arcipreste: archiprsbyter, tri m.
arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl rcubus) m // (Geom, porcin de
curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sdis (ac -
sda, ac pl -sdas) f // (Arq, fbrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-cis
m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
ovans // (Fs, - voltaico) arcus (-us m) voltia-
nus; arcus Voltae // - iris, arcus plvius, cae-
lestis, mbrifer, purpreus // (vara delgada en
que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violn, contrabajo, etc.) arcus, us m // (porte-
ra, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
enviar la pelota fuera del -, extra palos mt-
tere follem.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciurolus vel scu-
rolus.
rea: rea, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, rea (iacts) poe-
nalis; rea iacts vlidi; - de juego, campus;
rea ludi // (medida de superficie equivalente
a cien metros cuadrados) rea, ae f. Sin: de-
cmetrum quadratum.
arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descn-
dere.
arenacin: curtio arenria. Sin: arenither-
pia sive -therapa.
arenales: (h)arenifodina, ae f. Sin: arenria;
arenrium.
arenga: alloctio, onis f. Sin: cntio. Uso:
pronunicar una -, v. arengar.
arengar: allocutionem habere (apud + ac).
Sin: contionem habere.
arengar
88
arenque: aringus, haringus, harengus, i m.
Uso: - ahumado, aringus fumo et sale dura-
tus; - asado, aringus frictus; - en salmuera,
aringus muri vel salsgine perfusus.
aremetro: aremetrum, i n.
areotectnica: areotectnica architectura (-ae
f). Sin: militaris architectura; munmina vel
munimenta struendi ars, rtio, doctrina.
argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hor-
mign.
argamasar: dpsere lutum.
rgana: rgata, ae f. Sin: mchina ad trahen-
dum apta.
arganeo: rganum, i n.
rgano, v. rgana.
Argelia: Algria, ae f. Sin: Icsium, ii n; Ico-
sitnia; Numdia.
argelino: adj algeriensis, e; algerianus, a, um
// sust Algeriensis, is m; Algerianus, i m.
Argentina: Argentina vel Argentnia, ae f.
Uso: la Repblica -, Argentina Res pblica.
argentino: adj argentinus, a, um; argentinen-
sis, e // hab Argentini, orum; Argentinenses,
ium mpl.
argento: - vivo, vivum argentum. Sin:
hydrogyrus, hydrargyrus.
argolla: frreus crculus. Sin: orbile, is n;
canthus, i m // (juego) malleorum ludus.
argonauta: (molusco) v. nautilo.
argument (Inform), argumento: argumen-
tum, i n.
argumentacin: argumenttio, onis f. Sin:
ratiocintio.
argumentador: argumentator, oris m.
aria: - musical, cantus, us m. Sin: cntio;
modus msicus; modulamen, mnis n;
modus; nmerus.
rido: ridus, a, um. Sin: arens; siccus; ex-
siccatus; exsuccus; exilis, grcilis.
arieta: cantincula, ae f. Sin: cntulus.
ario: rius, a, um. Uso: lengua -, lingua ria
sive ariana.
arista: (interseccin de dos planos) arista, ae
f.
aristocracia: aristocrtia sive -crata, ae f.
Sin: optimtium dominatus vel principatus
(-us m); optimates (-um vel -ium mpl);
primores civitatis.
aristocrtico, ca: adj aristocrticus, a, um.
Sin: ptimas, tis (abl sing optimati; gen pl
optimatum vel optimtium); nbilis // sust vir
nbilis; mlier nbilis. Uso: los -, aristocr-
tici, orum mpl; delecti; nbiles; potentes;
prncipes; prceres.
aristotlico: aristotlicus, a, um. Sin: aristo-
telus, aristotelus, a, um.
aristotelismo: Aristtelis vel peripatetico-
rum doctrina.
aritmtica: arithmtica, ae f; arithmtice, es
f; arithmtica, orum npl. Sin: nmeri, orum
mpl.
aritmtico: adj arithmticus, a, um // sust
arithmticus, i m. Sin: arithmticae peritus;
arenque
89
arithmtices cultor.
aritmia: (falta de ritmo) arhthmia vel ar-
rhthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum,
vel vocis discrepntia (en sentido musical);
orationis, verborum, vrsuum discrepntia
(en sentido literario).
aritmgrafo, v. aritmmetro.
aritmmetro: mchina computatrix, calcu-
latrix, calculatria.
Arizona: Arizona, ae f. Uso: de -, arizonen-
sis, e.
Arkansas: Arcansia, ae f. Uso: de -, arcan-
siensis, e.
arlequn: snnio, onis m. Sin: ldio; mimus;
scurra; vnetus ldio; Arlequinus, i m; scurra
centunculatus.
arma: telum, i n. Uso: - arrojadiza, mssile,
is n; - automtica, telum autmatum vel au-
tomatrium; - atmicas, arma vel misslia
atmica; atmici belli instrumenta; arma vi
atmica displodntia; - biolgicas, arma bio-
lgica; - blanca, ferrum, i n; gldius, ii m;
ensis, is m (pot); - convencionales, arma
conventionlia; arma usitata; - defensivas,
arma ad tegendum (apta); - de fuego, telum
ignvomum, ignferum, plumbvomum; en pl
tambin arma ignvoma; - nucleares, arma
vel misslia nucleria; - ofensivas, tela vel
arma ad nocendum (apta); - qumicas, ch-
mica arma; comercio de armas, armorum ne-
gotitio; armamentorum mercatura; fbrica
de armas, armorum officina; produccin de
armas, armorum fabrictio; fabricar - atmi-
cas, atmica arma parare vel fabricare // com-
paero de armas, commlito, onis m;
armorum vel belli scius; gente de armas,
mlites; cpiae; hecho de armas, pugna vel
prelium; hombre de armas, miles, ltis m;
vir militaris; plaza de armas, ppidum, i n;
locus munitus; castrum, castellum // alzarse
en armas, seditionem fcere; arma movere
contra liquem; rebellionem fcere; arrojar
las -, arma abcere vel procere; deponer las
-, ab armis discdere; empuar las -, arma c-
pere vel smere; entregar las -, arma trdere;
estar bajo las -, in armis esse; stipndia f-
cere; hacer sus primeras -, tirocnium dep-
nere (tambin en sentido fig); llamar a las -,
ad arma vocare vel concitare; llevar armas,
arma vel telum ferre; esse, stare cum armis
vel cum telo; morir con las - en la mano, in
armis mori; pugnans ccido, cado, preo, oc-
cumbo, morior; pasar a uno por las -, armis
liquem interfcere, occdere, necare; presen-
tar las -, salutationem more militari fcere;
rendir el - (en seal de respeto al Santsimo),
arma demttere // (cada uno de los principa-
les cuerpos militares) miltiae genus (-nris
n); el - de artillera, tormentrii, orum mpl; el
- de caballera, equitatus, us m; quites, um
mpl; el - de infantera, peditatus, us m; pdi-
tes, um mpl // (pl, tropas o ejrcitos de un Es-
tado) cpiae, arum fpl. Sin: armati, orum
mpl; vires, vrium fpl; exrcitus, uum mpl //
(blasn, escudo de armas) insigne, is n; las -
de familia, gneris vel famliae insigne; gen-
tilcium insigne // (fig, medios para conse-
guir algo) arma, orum npl. Sin: auxlium;
subsdium; adiumentum.
armada: ratis vel rates, is f.
armadillo: porcellus loricatus.
armador: (el que por su cuenta arma o
equipa una embarcacin) naviculrius, ii m.
Sin: nauclerus. Uso: ejercer el oficio de -, na-
viculriam exercere.
armadura: (conjunto de armas) armatura, ae
f. Uso: - ligera, levis armatura; - de armas
de hierro, armatura; militaris ornatus (-us m)
// (pieza o conjunto de piezas unidas unas
armadura
90
con otras en que o sobre que se arma algo)
compges, is f; compgo,-gnis f. Sin: coass-
tio; contabultio; contigntio; fultura; pag-
mentum // (conjunto de vigas de madera que
forman el tejado) materitio; tignorum com-
pages // - de la cama, sponda, ae f.
armamentismo: ad (augenda) arma contn-
tio (-onis f). Sin: emula rei militaris augen-
dae studia // (conjunto de armas) v.
armamento.
armamento: (prevencin de todo lo necesa-
rio para la guerra) belli (vel bllicus, vel mi-
litaris) apparatus (-us m). Sin:
armamentrium, ii n; belli compartio; armo-
rum confltio, compartio; armorum appara-
tus; armamenta vel arma bllica; belli
instrumenta. Uso: control de los -, belli ap-
parats inspctio // (conjunto de armas al
servicio de un cuerpo armado) armamenta,
orum npl; instrumenta miltiae. Uso: - gigan-
tescos, immnia bllica arma; - tradicional y
atmico, apparatus armorum usitatorum et
atomicorum; invertir sumas fabulosas en -,
in rem militarem pecniam impndere am-
plssimam; reduccin de los -, armorum de-
mintio (vel dimintio) // (Mar, equipo y
provisin de un buque) navis armamenta,
orum npl.
armario: armrium, ii n. Uso: - frigorfico,
v. frigorfero; - ropero, vestirium; armrium
vestirium; - pequeo donde se guardan los
zapatos, armarolum clceis servandis; - con
cajoncitos, armrium loculatum; - con vidrie-
ras, armrium vtreum; - de luna, armrium
speculatum; fabricante de armarios, armari-
rius, ii m // - empotrado, v. alacena.
armazn: fultura, ae f. Sin: compges, is f;
compgo, gnis f. Uso: - del avin, fuselaje,
aronavis lveus vel habitculum; - de la bi-
cicleta, del automvil, brotae, autoraedae
compages; - de los lentes, fultura vitrorum
oculariorum.
Armenia: Armnia, ae f. Uso: de -, v. arme-
nio.
armenio: adj armnius, a, um. Sin: arme-
niensis, armnicus; armenacus // hab Arm-
nii, orum; Armenienses, ium.
armera: (museo de armas) armamentrium,
ii n // (arte de fabricar armas) ars (artis f)
armamentria // (tienda en que se venden
armas) armorum taberna (-ae f).
armero: (fabricante de armas) armorum
faber (-bri m) vel rtifex (-fcis m). Sin: ar-
mamentrius faber, pifex, operarius // (ven-
dedor de armas) armorum vnditor (-oris m).
armio: armellinus, i m. Sin: mus pnticus;
de - , armellneus, a, um.
armisticio: indtiae, arum fpl. Uso: despus
del -, datis indtiis; durante el -, indutiarum
tmpore; per indtias; conceder un - de dos
aos, indtias binnii dare; hacer un -, fcere
vel inire, vel pacisci indtias; observar el -,
indtias conservare; violar el -, indtias vio-
lare; indutiarum fidem rmpere.
armona: (combinacin de sonidos agrada-
bles) harmnia sive -mona, ae f. Sin: sono-
rum concentus vel consensus (-us m);
sonorum vel vocum concrdia; vocum con-
centus // (proporcin y correspondencia de
las partes de un todo) concrdia, ae f. Sin:
convenintia; cohaerntia. Uso: - de lo cre-
ado, mundi cohaerntia // (amistad y buena
correspondencia) mtua coninctio (-onis f).
Sin: consnsio; concrdia; voluntas concors
vel consntiens. Uso: la - de los pueblos,
mtua populorum coninctio; - espiritual,
animorum conspirtio atque consensus; -
de pensamiento y accin, quaedam cogitandi
agendique similitudo; - de voluntades,
armamentismo
91
conspirtio et quasi concentus voluntatum //
(Ms, arte que trata de la formacin, suce-
sin y modulacin de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmnica. Sin: doctrina
institutionis harmnicae.
armnica: (instrumento msico) harmnica,
ae f. Sin: harmnica fltilis vel inflanda.
armnico: harmnicus, a, um . Sin: cnso-
nus, cnsonans; concinnus; concors; cn-
gruens; modulatus (bien modulado);
numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -,
soni sibi cnsoni vel consonantes.
armonio: harmnium, ii n. Sin: harmnicum
instrumentum; plectrum pneumticum.
armoniosamente: harmnice. Sin: concr-
diter; congruenter; modulate.
armonioso: harmnicus, a, um. Sin: nume-
rosus; modulatus; cnsonus; concors.
armonizar: (estar en armona) concnere
cum liquo, vel cum liqua re, vel inter se.
Sin: congrere, convenire, consentire cum
liquo vel inter se // (poner en armona) con-
cinnare. Sin: conciliare; concordem rddere.
arns: (armadura) armatura, ae f // (pl, guar-
niciones de las caballeras) stramenta, orum
npl; arma vel ornamenta equstria.
aro: (crculo o anillo de hierro, madera, etc.)
crculus, i m (frreus, lgneus ) // (juguete
de nios) trochus, i m.
aroma: aroma, tis n (dat y abl pl aromti-
bus vel armatis). Sin: odor; odor suavis.
Uso: quemar aromas, incndere odores.
aromtico: aromticus, a, um. Sin: fragrans;
odoratus; odrifer; suave olens.
arpa: harpa, ae f. Sin: psaltrium. Uso: tocar
el -, psllere.
arpegio: fdium implsio (-onis f). Sin: con-
citata fdium vibrtio; harpae concentus (-us
m).
arpeo: hrpaga, ae f.
arpista: psaltes, ae m; psltria, ae f. Sin: qui,
quae psaltrio (vel harp) canit.
arpn: iculum hamatum.
arqueo: arcae recogntio (-onis f). Sin: scrnii
recogntio; nummriae arcae recogntio; ac-
ceptae pecniae renumertio.
arqueologa: archaeolgia sive -loga, ae f.
Sin: antiquitatis scintia; antiquitatum (vel
vetustarum rerum) doctrina; stdia antiquita-
tis; res archaeolgica; antiquitatis monu-
menta. Uso: - clsica, archaeolgia clssica;
- cristiana, rei christianae antiqussimae st-
dium; christianae antiquitates; - grecorro-
mana, stdia antiquitatis graecae
romanaeque; - submarina, subacutica, ar-
chaeolgia subaequrea.
arqueolgico: archaeolgicus, a, um. Sin: ad
archaeolgiam vel ad antiquitatis doctrinam
spectans.
arquelogo: archaelogus, i m. Sin: archaeo-
lgiae studiosus, cultor, peritus; rerum anti-
quarum sciens, investigator, peritus.
arquero: (Dep, portero, guardameta) iani-
tor, oris m. Sin: portrius; portae custos.
arquetipo: archtypon vel archtypum, i n.
arquidicesis: archidioecsis, is f.
arquiepiscopal, v. arzobispal.
arquiepiscopal
92
arquisinagoga: archisynagga, ae f.
arquisinagogo: archisynaggus, i m.
arquitecta: architetrix, icis f.
arquitecto: architectus, i m. Sin: aedificandi
peritus.
arquitectnico: architectnicus, a um. Sin:
architcticus.
arquitectura: (arte de proyectar y construir
edificios) architectura, ae f. Sin: architect-
nice, es f; artes architectnicae; architecto-
rum scintia vel doctrina; ars aedifcia
exstruendi // (estilo de un eficicio) structura,
ae f . Sin: forma et artifcium. Uso: - de estilo
antiguo, antiquae structurae genus.
arquitrabe: epistlium, ii n.
arrabal, v. suburbio.
arraigado: radicatus, a, um. Sin: fixus, defi-
xus; adhaesus, adhaerens.
arrancador: Autom machinamenti motrii
incitamentum. Sin: accensionis adiutrium;
incitatrum.
arranque: (de una mquina) expedtio, onis
f. Sin: mtio, emtio; velocitatis resmptio;
Autom clere motionis princpium. Uso: me-
canismo de -, v. arrancador.
array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f .
Sin: sries, -i f.
arrebato: - del alma, nimi subltio; - de ira,
sbita ira.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes
familiares compnere; arreglrselas, rem
(res) expedire; sibi ipsi conslere.
arreglarse: (acicalarse) corpus curare, or-
nare, exornare. Uso: - delante del espejo, or-
nari ante spculum; (dicho del hombre
afeminado) occupatum esse inter pctinem
speculumque.
arreglo: - de una diferencia, compostio,
concilitio, onis f.
arremangarse: brchia denudare vel renu-
dare.
arrendador, ra: (que da en arrendamiento)
locator, oris m; locatrix, icis f; locator vel lo-
catrix alicius rei ex condicto // (que toma en
arrendamiento) conductor, oris m, conduc-
trix, icis f; conductor vel conductrix alicius
rei ex condicto.
arrendamiento o arriendo: (accin de dar
en -) loctio, onis f. Sin: loctio alicius rei
ex condicto vel ex condicto prtio // (accin
de tomar en -) condctio, onis f. Sin: condc-
tio ex condicto (prtio).
arrendante, v. arrendador.
arrendar: (ceder en arrendamiento) locare
// (tomar en arrendamiento) condcere. Sin:
redmere.
arrendatario, v. arrendador.
arreo: (atavo, adorno) ornatus, us m // (pl,
guarniciones de las caballeras) arma vel or-
namenta equstria; stramenta, orum npl.
arrepentimiento: paenitntia, ae f. Uso: - ac-
tivo, malefactorum paenitntia.
arresto: (captura) comprehnsio, onis f //
(prisin) custdia, ae f. Uso: - domiciliario,
arquisinagoga
93
custdia domstica.
arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii he-
resis; ariana doctrina.
arriano: adj arianus vel rius, a, um; sust
Arii, vel arianismi, vel heresis arianae disc-
pulus, ssecla, fautor, sectator.
arriar, v. amainar.
arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: rea, ae
f. Uso: - de violetas, violrium; - pequea,
pulvnulus; arola.
arriba: - Espaa!, Sursum Hispnia!
arribismo: mbitus, us m. Sin: ambtio; gl-
riae avditas; escendendi cupditas; effrenus,
effrenatus, immdicus mbitus. Uso: - en po-
ltica, perveniendi stdium; sollicitudo hono-
rumque contntio; immdicus publicorum
mnerum mbitus; effrena, vel effrenata, vel
immdica dignitatum potestatumque amb-
tio.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glriae p-
petens vel cpidus; effrenatus et audax ali-
cius rei captator; repentinus homo; qui
celriter ad honores prvenit.
arriendo, v. arriendamiento.
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsa-
ciones) arhthmia sive arhythma; arrhthmia
sive arrhythma, ae f. Sin: arteriarum pulsus
exlex, abnormis, enormis.
arrtmico: arhthmicus vel arrhthmicus, a,
um. Sin: arrhythmus.
arrobamiento, v. xtasis.
arrobar: admiratione vel stupore liquem af-
fcere. Sin: singulari voluptate perfndere //
arrobarse, v. extasiarse.
arrocero: oryzae cultor (-oris m).
arrodillada: genuflxio, onis f. Sin: genufle-
xus (-us m); flxio gnuum; gnuum inflxio.
arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
rodillas, gnibus flexus vel psitus.
arrodilladura: gnuum flexura (-ae f).
arrodillarse: gnua flctere. Sin: gnua in-
clinare vel submttere; procmbere gnibus;
in gnua procmbere; in gnua subsdere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad gnua
alicius procmbere; ante pedes alicius pro-
cmbere; ad gnua se licui submttere.
arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
arrollar: (envolver una cosa en forma de
rollo) invlvere; convlvere. Sin: compli-
care.
arrorr: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
Sin: nnia; nenola; somnferum carmen;
somnfera cantilena.
arroyada: rvuli cursus (-us m).
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condta;
- a la milanesa o a la valenciana, oryza Me-
diolannsium vel Valentinorum more con-
dita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.
arrozal: oryzae sationes (-um fpl).
arrugar: - las narices, corrugare nares; - el
ceo, la frente, el entrecejo, frontem obd-
cere; superclium tllere vel attollere; contr-
here superclia // (mostrar desabrimiento o
ira por algo) aversari vel fastidire liquid.
arrugar
94
arruinado: (venido a menos) aere alieno
obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel op-
pressus.
arrullar: (dormir al nio con arrullos)
lallare. Sin: cantilenam (infanti) cnere vel
insusurrare; cantilenaminsusurrando infantem
sopire.
arrullo o arrurr, v. arrorr.
arsenal: (depsito o almacn general de
armas y otros efectos de guerra) armamen-
trium, ii n //(establecimiento martimo) na-
vale, is n ; navlia, ium npl // (fig, depsito de
noticias, datos, etc.) receptculum, i n. Sin:
repositorium.
arsenical: arsnicus, a, um. Sin: arsnici
(gen sing); ad arsnium prtinens // (que con-
tiene arsnico) arsnicum cntinens.
arsnico: adj, v. arsenical // sust arsnicum,
i n. Uso: - blanco, arsnicum album.
arsis: arsis, is (ac -im) f. Sin: ictus, us m; sub-
ltio, onis f.
arte: ars, artis f. Uso: - clnico, ars clnica; -
culinario, ars culinria vel coquinria; - m-
dico, ars mdica vel salutaris; el - del aposto-
lado, apstoli munus; Bellas Artes, bonae
(ptimae, ingnuae, liberales) artes vel disci-
plinae; - grficas, artes grphicae; - indus-
triales, artes quaestuosae; - liberales, artes
liberales; - mgicas, mgicae vel magae
artes; - mecnicas, artes fabriles vel opero-
sae; obra de -, opus summo artifcio factum;
opus summ vel politssim arte perfectum;
artes y oficios, artes et artifcia; artes y cien-
cias, artes et stdia, artes et disciplinae; las -
de la paz y de la guerra, belli pacisque artes;
con -, arte, ex arte, ffabre.
artefacto: artefactum, i n. Uso: artefactos de
piedra, artefacta lapdea.
arteria: artria, ae f. Uso: - coronaria, artria
coronria vel cordalis // (fig, gran va de co-
municacin) principalis vel ptima via.
arterioesclerosis, v. arteriosclerosis.
arteriografa: arteriogrphia sive arteriogra-
pha, ae f.
arteriosclerosis: arteriosclerosis, -is f.
artesanado, v. artesana.
artesana: (profesin) artifcium. Sin: munus
fabrile; opficum artes vel mnera // (clase
social) opfices, um mpl. Sin: collgium vel
corpus opficum. Uso: obra de artesano,
opus fabrile.
artesanito: psio (-onis m) operrius.
artesano: pifex, fcis m. Sin: rtifex, fcis
m; faber, bri m; fabricator; officinator.
artesiano: artesianus, a, um. Uso: pozo -, p-
teus artesianus.
rtico: rcticus, a, um. Sin: septemtrionalis
vel septentrionalis, e.
articulacin: (de miembros del cuerpo) arti-
cultio, onis f. Sin: articulamentum; commis-
sura; rtuum nexus // (de piezas) iunctura, ae
f . Sin: vertculae, arum fpl; catentio mbilis
// (pronunciacin clara y distinta) explantio,
onis f. Sin: explanata vocum imprssio.
articular: (unir, enlazar) commttere. Sin:
ingere; coningere // (pronunciar clara y
distintamente) (voces vel verba) articulare.
Sin: explanare; exprmere; distincte proferre;
voces exprmere vel enuntiare. Uso: - las le-
tras, ltteras suis sonis enuntiare.
arruinado
95
articulito: commentatincula, ae m.
artculo: (escrito en peridico o revista) ar-
tculus, i m. Sin: scriptum; commenttio;
caput. Uso: - breve, captulum; commentar-
olus; - de fondo, commenttio princeps;
caput primrium vel penurium; artculus pri-
mus, princeps, praecpuus; primrium vel
praecpuum scriptum; penurius vel penrius
artculus // (cosa con que se comercia o que
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f.
Uso: artculos de consumo, bona quae usu
consumuntur; artculos de exportacin, res
quae exportantur; artculos de importacin,
res quae importantur; artculos de lujo, mer-
ces delicatae; res ad luxriam pertinentes; lu-
xriae instrumenta; artculos de la moda
femenina, mulebris hbitus res; - de platino,
res ex platino confecta; artculos de primera
necesidad, merces vctui atque sui necess-
riae // Gram artculus, i m // (cada una de las
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput,
ptis n. Sin: captulum; artculus; locus; pars.
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley,
caput legis; artculos del tratado de paz,
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artculo mortis. Sin: in supremo mortis agone
vel discrmine.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fic-
tcius, factcius; arte factus vel cnditus. Uso:
colores -, factcii colores; fuegos -, ignes arti-
ficiosi vel festi; lago -, lacus strctilis; ojo -,
culus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factciae gemmae.
artificialmente: artificiliter. Sin: artificiose.
Uso: ser alimentado -, artificiliter nutriri.
artificio: artifcium, ii n // (fig, doblez)
dolus, i m. Sin: simultio, dissimultio; fraus.
artificiosamente: artificiose. Sin: artifcio;
ficte; fucate; contorte; ptide; nmio adhbito
artifcio. Uso: hablar -, ptide dcere vel
loqui.
artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
a, um. Sin: fictcius; fictus; fucatus // (doble,
engaoso, astuto) dolosus. Sin: cllidus, as-
tutus.
artillera: (material de guerra que com-
prende caones, ametralladoras, etc.) res tor-
mentria. Sin: plumbvoma vel bllica
tormenta; pyroballistria arma; ballistria vel
pyroballistria, ae f. Uso: - antiarea, ballis-
tria antiarea; tormenta (bllica) adversus
arios incursus; tormenta ignvoma contra
aronavium incursiones; - motorizada,
ballistria autovectbilis; disponer la -, tor-
menta dispnere // pieza de -, tormentum, i n
// (cuerpo de artilleros) (mlites) tormentrii
Sin: (mlites) ballistrii vel pyroballistrii;
mlites tormentis (bllicis) addicti; cohors
tormentria, ballistria, pyroballistria. Uso:
oficial de -, ductor tormentariorum, ballista-
riorum, pyroballistariorum (comandante de
un destacamento); praepsitus ministrio
tormentrio (encargado del empleo de la -).
artillero: (miles) tormentrius Sin: (miles)
ballistrius, pyroballistrius, pyrobolrius; li-
brator; tormenti bllici librator.
artimaa: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
dolus // (coloq, artificio o astucia para enga-
ar a uno, o para otro fin) v. treta.
artista: rtifex, fcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel rtibus) versatur. Uso: - perfecto,
perfectus rtifex; - de teatro, scenicus, i m;
scenicus rtifex.
artsticamente: arte. Sin: ffabre; artificiose;
artificiliter. Uso: hecho -, fabrefactus vel
fabre factus.
artstico: artsticus, a, um. Sin: ffabre factus,
cnditus, fictus; plenus artis. Uso: muy -,
artstico
96
summo artifcio factus; politssima arte per-
fectus; obras -, pera arte facta; perfeccin -,
artifcium et expoltio; produccin -, pera et
artifcia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifcio opus perfcere
vel confcere; tener gusto -, artis sensu
pollere; artis iudcio pollere; sensum vel iud-
cium habere.
artralgia: arthrlgia sive -thralga, ae f. Sin:
articulorum dolores.
artrlgico: ad arthrlgiam ttinens.
artrtico: adj arthrticus, a, um. Sin: articulo-
rum vel artuum (gen) ; arthrtide (articulorum
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus,
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust
arthrticus, i m; arthrtica, ae f. Sin: qui vel
quae arthrtide laborat, vexatur, affcitur.
artritis: arthritis, tdis (ac -in). Sin: articularis
vel articulrius morbus; vtium articulare vel
articulrium; articulorum vel artuum inflam-
mtio. Uso: padecer o estar afecto de -, arti-
culari vtio ffici; articulari morbo laborare,
vexari, ffici.
artritismo: arthritismus, i m.
artrodia: Anat arthrdia sive arthroda, ae f.
artrologa: arthrolgia sive -loga, ae f. Sin:
de crporis artculis doctrina vel rtio.
artrpodo: rthropus, pdis m.
arveja: vcia, ae f.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepscopum spectans.
arzobispo: archiepscopus, i m. Sin: metro-
polta.
as: princeps, cpis mf. Uso: - del ciclismo, bi-
rotariorum princeps; los corredores ases,
principes cursores.
asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
cibus assatus. Uso: - de nade o pato, buey,
cordero, lechn, ternera, vaca, assum anati-
num, bbulum, agninum, porcellinum, vituli-
num, vaccinum; quien prepara asados,
assorum confector; quien vende asados, as-
sorum vnditor vel tabernrius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assa-
tus. Uso: - en el horno, in furno assatus.
asador: (quien asa carne) assator, oris m; as-
satrix, icis f // (varilla de metal en que se
pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
n (dat y abl pl vribus vel vrubus). Sin: ve-
rutum, i n. Uso: - pequeo, verrculum //
(aparato mecnico) veru vel verutum vers-
tile. Sin: veru machinatione versatum; assa-
tria machnula; machintio crnibus
assandis; machnula versando veruto. Uso: -
con motorcito elctrico, veru vel verutum
elctricum; veru elctrica vi motum.
asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mer-
cennarius; mercede conductus // sust salaria-
rius, ii m. Sin: conductus; operrius
conductus; mercede conductus.
asalto: (- a personas) mpetus, us m. Sin: ag-
grssio, onis f // (- a lugares) oppugntio,
onis f // (Esgr, acometimiento) pettio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effgere
vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expug-
ntio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
al -, castellorum expugnatione ldere;
castellorum expugnationi indulgere.
Assam: Assmia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
asamblea: conventus, us m. Sin: conslium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio-
artralgia
97
nalis; - General de las Naciones Unidas,
Conventus Generalis Nationum Unitarum; -
ordinaria, ordinrium conslium; miembro de
la -, convents sodalis (-is m); - solemne,
conventus sollemnis.
asbestino: asbestinus, a, um.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
ascride: scaris, -dis f.
ascendencia: ascendntia, ae f.
ascendiente: (influencia moral) auctritas,
atis f. Sin: dgnitas // (antecesores) ascen-
dentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
ascensin: (accin y efecto de ascender)
ascnsio, onis f. Sin: scnsio. Uso: - de
Cristo, Ascnsio; Ascnsio Dmini // (fiesta
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
ascensor: anbathrum, i n. Sin: scansrium;
ascensrium; clla scandens; cllula scans-
ria; pnsilis cllula; mchina scansria;
pegma scansrium vel scandens. Uso: - elc-
trico, anbathrum elctricum; anbathrum
elctrica vi actum; - pequeo, anabathrolum;
- destinado para elevar pesos, v. montacar-
gas // botn del -, anbathri mallolus vel
parvus mallolus; cabina del -, cella scans-
ria; puerta del -, anbathri ostolum; bajar
en -, anbathro descndere, dvehi, deferri;
subir en - al tercer piso, anbathro ad trtium
tabulatum escndere, ascndere, vehi, ele-
vari, ferri; per anbathrum ad trtiam doms
tabulationem escndere; tomar el -, an-
bathro uti; el - no funciona, anbathrum non
movetur; el - se rompi, anbathrum vitiatum
est.
ascensorista: anbathri ductor (-oris m) vel
ductrix (-icis f). Sin: anbathri minister vel
ministra.
ascesis: ascesis, is f.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; asctria, ae f.
asctica, v. ascetismo.
asctico: ascticus, a, um.
ascetismo: (profesin de la vida asctica) as-
cetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita asctica;
ascticae vitae profssio // (doctrina de la
vida asctica) asctica disciplina. Sin: asc-
ticae vitae rtio; ascesis doctrina.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
se ornare; ornari; se fngere; fingi.
asediar: obsidre. Sin: circumvallare.
asedio: obsdio, onis f. Sin: circumvalltio.
aseguracin: assecurtio, onis f. Sin: cutio
de liqua re; testifictio.
asegurado: (pblica) cautione tutus. Uso:
casa -, domus cauta.
asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
dator.
aseguradora: socetas vel sodalcium sar-
ciendis damnis. Uso: - para la proteccin del
paisaje, socetas locorum amoenittibus
tuendis; - sobre la vida, socetas cautioni
exercendae.
asegurar: - el coche, cautionem slvere de
autoraeda.
asegurarse: - contra algo, sibi cavere de li-
qua re.
asegurarse
98
asentador: (cuero para suavizar las navajas)
v. afiladora.
aseo: (limpieza) mundtia, ae f; mundties, i
f // (adorno, compostura) elegntia, ae f. Sin:
exorntio; nitor.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti im-
mnitas.
asptico: aspticus, a, um. Sin: inquinamento
carens; inquinamento (inquinamenti, ab in-
quinamento) immunis; omni inquinamento
immunis.
asercin: assrtio, onis f.
aserradero: officina serrria vel serratria.
aserrn: scobis, is f. Sin: serrago, gnis f.
asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consi-
liarius; consiliator. Uso: - eclesistico, eccle-
sisticus curator; - eclesistico de la Accin
Catlica, sacerdos consilirius sodalitatis ab
Actione Cathlica; sacerdos Actionis Cath-
licae sodlibus cnsulens; sacerdos consocia-
tionis curator Actioni Cathlicae
provehendae; sacerdos Actionis Cathlicae
sciis vel sodlibus addictus; - eclesistico de
los hombres de Accin Catlica, sacerdos ho-
mnibus cnsulens in Actionis Cathlicae ag-
mnibus militntibus; - eclesistico de las
jvenes de Accin Catlica, sacerdos puellis
cnsulens in Actionis Cathlicae societatem
adscitis; - eclesistico de los jvenes de Ac-
cin Catlica, sacerdos catholicorum ive-
num sodalitatis curator vel consiliarius; -
eclesistico de las mujeres de Accin Cat-
lica, sacerdos muliribus cnsulens Actionis
Cathlicae societati addictis; - econmico del
presidente, consilirius oeconmicus praesi-
dentis; - del juez, scabinus, i m; assessor i-
dicis.
asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
asfaltado: bitmine stratus vel obductus, a,
um.
asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mnis
n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitu-
men artificiale; de -, asphlticus; bitumino-
sus.
asfctico o asfxico: asphcticus, a, um. Sin:
spritus vel nimae interclusione laborans.
asfixia: asphxia sive -phyxa, ae f. Sin: suf-
foctio; spirits vel nimae interclsio. Uso:
producir -, v. asfixiar; morir de -, interclus
nim exspirare.
asfixiante o asfixiador: spritum vel nimam
intercludens // fig molestus; obtundens; fati-
gans.
asfixiar: suffocare. Sin: nimam intercl-
dere; spritum praecldere vel suffocare, as-
phxiam afferre // asfixiarse, se suffocare
Sin: nimam sibi intercldere; asphxi se
occdere.
asfdelo: asphdelus vel asphdilus, i m.
Asia: Asia, ae f. Uso: - Menor, Asia minor; -
oriental, Asia orientalis.
asitico: asianus vel asiticus, a, um.
asiento: (mueble para sentarse) sedile, is n.
Sin: sedes, is f; subsllium; sella; scamnus;
(en un triclinio) accbitus (-us m); (plaza en
un vehculo, en un espectculo pblico) se-
dulria, orum npl; (divn semicircular)
sigma, tis n. Uso: - almohadillados, scamna
tomento strata; - cmodo, sella cmmoda; hi-
leras de asientos, subselliorum rdines; - re-
asentador
99
servado, sedes reservata; asientos de la ga-
lera (o paraso), archisllia; asientos de pla-
tea, sellae; - de madera, sedile lgneum; - de
mrmol, sedile e mrmore // (anotacin en
registro o libro de contabilidad) transcrptio
vel descrptio, onis f // (apuntamiento de una
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annottio, onis f. Sin: perscrptio.
asignacin: - familiares, scdulae nummriae
familiares; - a los miembros de familias rei-
nantes, nnuus rditus; nnua pblice de-
creta; - de gastos, statutus sumptus; - de una
suma, pecniae assigntio, destintio, erog-
tio; destinata pecnia; destinata licui rei pe-
cniae summa.
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecu-
niam (vel pecniae summam) licui rei (vel
in liquid) destinare.
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina.
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; -
cientficas, scintiae; - humansticas, disci-
plinae humansticae, humanae, spirituales; -
jurdicas, disciplinae iuris civilis; - literarias,
doctrinae liberales; ltterae, arum; - principa-
les, disciplinae principales; - tcnicas, techni-
corum disciplinae.
asilado, da: (persona que encuentra asilo
con proteccin oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f).
asilo: asylum, i n. Sin: perfgium. Uso: - po-
ltico, asylum polticum // (establecimiento
benfico) hosptium, ii n. Uso: - de ancianos,
gerontocomum, ii n; senum hosptium;
domus egenis snibus recipiundis; - para ex-
psitos, v. inclusa; - de hurfanos, v. orfa-
nato; - de nios, v. guardera; - para los
pobres, ptochotrophum; ptochum vel pto-
chum; - de sordomudos, hosptium surdorum
mutorumque.
asimetra: asymmtria sive -metra, ae f. Sin:
inaequlitas; enrmitas; prtium inaequlitas;
rerum ordo discors, dscrepans, abnormis;
non apta (vel dscrepans, abnormis, enormis,
dssona, discors, bsona, exlex) prtium com-
postio.
asimtrico: asymmtricus, a, um Sin: asm-
meter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asimilacin: assimiltio, onis f. Sin: appro-
pritio. Uso: - de la comida, cibi concctio
vel confctio // Gram, litterarum attrctio.
asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
vel assimilare liquem licui vel liquid licui
rei. Sin: assmilem fcere liquem licui; as-
smile fcere liquid licui rei // (Fisiol, apro-
piarse los rganos las substancias necesarias
para su conservacin o desarrollo) in natu-
ram suam liquid vrtere. Sin: confcere vel
concquere cibum // (fig, adoptar ideas o
cosas ajenas) liquid sibi arrogare vel
assmere. Sin: liquid in usum suum (vel in
suam rem) convrtere; liquid in sucum et
snguinem convrtere.
asincronismo: asynchronismus, i m.
asincrnico o asncrono: asynchrnicus, a,
um.
asndetos: asndeton vel asndetum, i n. Sin:
dissoltio.
assmico: assmicus, a, um. Sin: contra (vel
adversus) terrae motus munitus vel praemu-
nitus.
asistencia: assistntia, ae, f . Sin: cura; cur-
tio; opitultio; patrocnium; auxlium. Uso: -
activa, pasiva, assistntia activa, passiva; -
hospitalaria, curtio noscoma, curtio in va-
letudinrio; - peditrica, curtio puerorum; -
tcnica, tchnica vel technicorum cura; - a
asistencia
100
los desocupados, auxlium opficum pere
carntium; - a los discapacitados, impedito-
rum vel membris captorum opitultio vel au-
xlium; - a los heridos, vulneratorum curtio;
- a los matrimonios, assistntia matrimniis;
- a los pobres, opitultio puperum.
asistente: (el que cuida) adiutor, oris m. Sin:
curator; custos. Uso: - eclesistico, sacerdos
curator; - mdico, mediastinus, i m; - social,
curator socialis; socialis adiutor // (soldado
destinado al servicio personal de un jefe u
oficial) fmulus militaris. Sin: tiro (-onis m)
duci addictus.
asistir: (estar o hallarse presente) interesse
vel adesse + dat. Uso: - a las funciones reli-
giosas, rebus divinis interesse; - al sepelio,
sepulturae adesse // (socorrer) adesse + dat.
Sin: praesto vel auxlio esse + dat // (servir o
atender a alguien) ministrare + dat. Sin: as-
sstere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: -
a los enfermos, a los moribundos, infirmis,
moribundis assstere; - a alguien en la hora
de la muerte, alicius hor mortis ei adstare
(vel astare).
asma: asthma, tis n. Sin: anhlitus (-us m);
anheltio; sprits difficultas; spirandi diffi-
cultas vel aspritas.
asmtico: (relativo al asma) asthmticus.
Sin: ad asthma prtinens // (que padece
asma) asthmticus, i m. Sin: anhelator; spi-
randi difficultate (vel asperitate) laborans.
asociacin: associtio, onis f. Sin: consoci-
tio, socitio, socetas; assocetas; congreg-
tio, consrtium, consrtio; sodlitas,
sodalcium; coetus; collgium. Uso: - cat-
lica, cathlica consocitio; - catlica de asis-
tencia social, cathlica socetas cvibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consocitio;
- deportiva, consocitio ludicrorum certmi-
num; athlticae ludis excolendis coetus; -
ecolgica Greenpeace, sodlitas oecolgica
Greenpeace; sodlitas, cui nomen est ngli-
cum Greenpeace; - econmico-social, conso-
citio oeconmicae socialique rei
provehendae; - estudiantil, studiosorum i-
venum consocitio; - ilegal, illcita fctio; -
Internacional de Energa Atmica (en sigla
inglesa IAEA), Internationalis Atmicae
Energae Associtio; - laical, consocitio lai-
calis; sodalcium laicale; - Latina, Sodlitas
Latina; - poltica, factio; - profesional, coll-
gium; - pugilstica, consocitio pugilats; -
Sionista, Associtio Sionstica; - terrorista
Hamas, socitio tromocrtica, quae est
Hamas; - de hombres, coetus hminum; -
de las ideas, notionum nexus (-us m); - de los
trabajadores, collgium opficum; - de obre-
ros solamente, socetas ex solis opifcibus
conflata; - de obreros y dueos, socetas ex
opficum et dominorum ordnibus conflata; -
para la defensa del ambiente, socitas loco-
rum amoenittibus tuendis.
asociado: associatus, i m. Sin: consociatus,
sociatus, scius, asscius, conscius; adscrip-
tus; partionrius.
asocial: insocibilis, e. Uso: societatem re-
pugnans vel recusans.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
coningere (cum + abl); adingere ( + dat;
ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
ascscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Tur-
qua a la Unin Europea, Trciam in Unio-
nem Europaeam ascscere.
asociarse: - a o con alguien, se licui scium
adingere; societatem cum liquo inire; - a
una corporacin, sodalcio se scium adin-
gere.
asociativo: associativus, a, um.
asolar: assolare.
asistente
101
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
asonancia: assonntia, ae f. Sin: assontio;
soni congruntia vel similitudo; imperfecta
consonntia.
asonantado: ssonans, antis.
asonantar: assonare. Sin: simliter desnere
vel cdere.
asonante: adj ssonans, antis; sust vox sso-
nans.
aspa: (cruz decusata) v. cruz.
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: -
eufrico, aspectus hlaris, hlarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rtio,
onis f. Sin: aspectus; res; fcies; forma. Uso:
- deontolgico, rtio deontolgica; - esencia-
les, essentiales rationes; - estructurales,
structurarum formae; - fundamentales, fcies
primriae; - moderno, aspectus modernus; -
institucionales, institutorum formae; - posi-
tivos y negativos, fcies positivae et negati-
vae; aspectus positivi et negativi; -
psicolgico, res psycholgica; - social, socia-
lis rtio; - de descuido y abandono, aspectus
neglectus atque derelictus; bajo el - histrico,
sub aspectu histrico; bajo otro -, sub lio
aspectu; bajo varios -, sub vriis aspctibus.
aspern: cos, cotis f.
aspersorio: aspersrium, ii n. Sin: asper-
gillum vel aspergillus; lstricum aspers-
rium.
aspiracin: Mec inspirtio, onis f // (vivo
anhelo) appettio, onis f.
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la p as-
pirada, p aspiratum.
aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum pl-
veris; plveris ntlia; ntlia exhauritria; hau-
ritria mchina; plveris hauritrium. Uso: -
de mano, manuale plveris hauritrium.
aspirante: (que aspira a algn estado, em-
pleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspi-
rans statum fratrum laicorum; - a la elocuen-
cia, a la inmortalidad, candidatus
eloquntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
sacerdtii candidatus; ivenis sacerdtium
affectans; - a un empleo, candidatus alicius
mneris.
aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
pastilla de -, plula vel pastillus aspirinae.
assembler (Inform): (assembly language, co-
dificador de instrucciones) lingua machina-
lis. Sin: assembler, i m; compositria lingua
// (compiler, programa productor de progra-
mas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
compilatrium, ii n.
associative memory (Inform) memoria aso-
ciativa, almacenador asociativo: memria
associativa.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, sca-
pus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo prop-
situm.
astasia: standi vel consistendi difficultas.
astenia: asthnia sive -thena, ae f. Sin: lan-
guor; vrium defctio vel defectus (falta de
fuerzas); vrium deblitas vel remssio (decai-
miento considerable de fuerzas).
astenia
102
astenopa: asthenpia sive -nopa, ae f. Sin:
cernendi infrmitas vel deblitas; oculorum
sensus vel cies hebes (-btis; abl -bti).
asterisco: asteriscus, i m. Sin: stllula. Uso:
marcado con -, asterisco vel stellul signatus,
distinctus.
asteroide: asterides, is m.
astigmtico: astigmticus, a, um.
astigmatismo: astigmatismus, i m.
astilla: ssula, ae f.
astillero: navlia, ium npl. Sin: navale; na-
vale armamentrium; navlium officina.
astral: astralis, e. Sin: sidreus; ad astra tti-
nens.
astringente: stpticus, a, um. Sin: astrict-
rius; astrictriam vel astringendi vim habens;
alvum vel ventrem astringens, bstruens,
spprimens, cmprimens. Uso: accin -, vis
astringendi; remedios -, stptica medica-
menta; medicamenta astringntia, obstrun-
tia, supprimntia, comprimntia.
astro: - cinematogrfico, cinematogrphiae
lux, lumen, sidus, astrum.
astrodinmica: astrodynmica, ae f; astrody-
nmice, es f. Sin: astrodynmica disciplina,
doctrina, scintia; sderum mtuum stdium.
astrofsica: astrophsica, ae f; astrophsice,
es f. Sin: astronmia phsica; astrophsica
disciplina, doctrina, scintia.
astrofsico: adj astrophsicus, a, um // sust
astrophsicus, i m. Sin: sderum indagator.
astrofotografa: astrophotogrphia sive -gra-
pha, ae f.
astrofotogrfico: astrophotogrphicus, a,
um. Sin: ad astrophotogrphiam spectans.
astrofotometra: astrophotomtria sive -me-
tra, ae f. Sin: astrorum lucis metiendae rtio,
disciplina, doctrina, scintia.
astrografa: astrogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: astrorum descrptio.
astrolabio: astrolbium, ii n.
astrlatra: astrlatra, astrlatres, ae m; as-
trlatris, trdis f.
astrolatra: astrolatra, ae f. Sin: astrorum
cultus.
astrologar: (averiguar mediante la astrolo-
ga) astrologizare. Sin: astrolgiam exercere;
notare vitam alicius ex natali die // (pronos-
ticar mediante la astrologa) astrolgi li-
quid divinare, vaticinari, hariolari, augurare.
astrologa: astrolgia sive -loga, ae f. Sin:
mathsis, is (ac -im vel -in); caeli interpret-
tio; ex astris vel sidribus divintio, hariol-
tio. Uso: - psicolgica, astrolgia
psycholgica.
astrolgico: astrolgicus, a, um. Sin: ad as-
trolgiam (vel hariolationem, vel divinatio-
nem ex astris) prtinens.
astrlogo: astrlogus, i m. Sin: sderum aes-
timator; caeli vel sderum interpres; qui fu-
tura vaticinatur sidribus contemplandis.
astrmetro: astrophotmetrum, i n. Sin: as-
trorum luci metiendae instrumentum.
astronauta: astronuta, ae m; astronutria, ae
f. Sin: nuta sideralis m; astronutis, dis f.
astenopa
103
astronutica: astronutica, ae f; astronutice,
es f. Sin: res astronutica; astronutica doc-
trina, disciplina, scintia.
astronutico: astronuticus, a, um. Uso:
traje -, vestis astronutica.
astronave: astronavis, is f. Sin: navis vel
aronavis sideralis; arium navgium
siderale. Uso: la - americana Challenger,
navis sideralis americana, cui nomen
Challenger (provocatrix).
astronavegacin: astronavigtio, onis f.
astronoma: astronmia sive -noma, ae f.
Sin: sideralis disciplina, rtio; sderum scin-
tia, investigtio, cogntio.
astronmico: astronmicus, a, um. Sin: ad
astronmiam (vel ad sderum doctrinam) t-
tinens. Uso: observaciones -, caelestes (vel
astrorum) observationes; hacer observacio-
nes -, motus stellarum observitare vel obser-
vare; telescopio -, astroscpium
astrnomo: astrnomus, i m. Sin: sderum
interpres, spectator; astronmiae (vel sidera-
lis scintiae) cultor vel peritus.
astroqumica: astrochmica scintia vel doc-
trina.
asueto: fria, ae f. Uso: da de -, dies feriatus.
Asuncin: (cap. del Paraguay) Assmptio,
onis f (in Paraquria). Sin: Assumptionpo-
lis, is f // (elevacin al cielo de la Virgen
Mara) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin:
Depara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -)
sollemnia honori caelestis Reginae caelo re-
ceptae.
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negtium,
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-
narum // (tema o argumento) assumpta ma-
tria. Sin: peris propsitum; argumentum
propsitum; res propsita // (negocio, ocupa-
cin, quehacer) v. negocio.
atabacado: tabaco cncolor. Sin: tabaci co-
lori smilis; tabcini coloris (gen). Uso:
aliento -, spritus vel hlitus tabaco infectus.
atabal, v. tmpano.
atabalero, v. tmpano (taedor de tmpano).
atacante: oppugnator, oris m.
atache, v. broche.
atado: fascis, is m. Sin: involucrum. Uso: -
de cigarrillos, v. paquete.
atadura: religtio, onis f. Sin: alligatura, ae
f.
atajo: (senda por donde se abrevia el ca-
mino) compendiria, ae f. Sin: compendi-
rium; compndium; via compendiria; viae
compndium; via transversa; transversum
iter; iter compendirium. Uso: ir por atajos,
compndiis ire; per compndia ire; llegar por
un -, compendiri pervenire.
atalaya: spcula, ae f.
ataque: mpetus, us m. Sin: aggrssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - areo a Gaza, mpetus
arius in Gazam; - areos de los aliados, m-
petus arii foederatorum; - apopltico, sn-
guinis ictus; ictus mali sbitus; sufrir un -
apopltico, apoplexi rripi vel crripi; - at-
mico, atmicus mpetus; - contra los dere-
chos civiles, mpetus in iura civlia; -
informtico, mpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidirius; - terrorista, mpetus terro-
rsticus; - de una enfermedad, morbi irrptio.
ataque
104
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator.
ataraxia: ataraxa, ae f. Sin: nimi tran-
qullitas, sernitas, imperturbablitas; per-
fecta nimi quies; immota tranqullitas nimi.
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus ne-
gtii; occupatssimus in liqua re. Uso: estar
muy -, multa gere; multis negtiis distineri.
atad: cpulus, i m. Sin: fretrum; arca; lg-
nea arca.
atvico: atvicus, a, um.
atavismo: atavismus, i m. Sin: ndoles ex
tavis accepta, orta, hbita, suscepta.
atavo: cultus, us m. Sin: ornatus; hbitus;
vestitus.
ataxia: ataxa, ae f. Uso: Psicol, - mental,
mentis ataxia.
atxico: atxicus, a, um. Sin: ad ataxam pr-
tinens (relativo a la ataxia); ataxi laborans
(que padece ataxia).
atesmo: athesmus, i m. Sin: irrelgio; Dei
negtio; divinitatis infititio; religionis con-
temptus. Uso: profesar el -, Deum esse ne-
gare vel infitiari; - de Estado, nulla Civitatis
(vel rei pblicae) relgio; res pblica a reli-
gione aliena.
atesta: athesta, ae m.
atencin: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastora-
lis cura; -!, attndite!; animadvrtite!; ca-
vete!
ateneo: athenaeum, i n. Uso: Pontificio - Sa-
lesiano, PontifciumAthenaeum Salesianum.
atenerse: (acomodarse uno en sus acciones a
alguna cosa) - al juicio de uno, iudcio alic-
ius stare; - al orden cronolgico, tmporum
rdinem servare.
atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: pet-
tio; insdiae. Uso: - dinamitero, pettio dyna-
mite patrata.
atentar: imptere, ptere, apptere liquem.
atenuante: attenutio, onis f. Sin: excustio.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
Uso: - la verdad, veritatem extenuare.
ateo, a: sust theus, i m; thea, ae f. Sin: Dei
negator, negatrix; divinitatis infitiator, infi-
tiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
infitiari // adj theus, athesticus; irreligiosus.
aterciopelado: velluto smilis.
ateroma: atherma, tis n.
aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: ap-
paratus (-us m) desultrius; aroplanorum vel
aronvium appulsus (-us m). Uso: - forzoso,
appulsus vel descensus invitus.
aterrizar: terram vel solum attngere, cpere,
contngere. Sin: (ad terram vel solum)
descndere, labi, delabi; terram attngere; in
terram desilire, prosilire; ad terram appellere.
Uso: - sobre la luna, in Lunam descndere; al
-, in appellendo.
aterrorizar: terrere, exterrere, conterrere.
Sin: terrorem licui incere, inferre, afferre,
inctere; liquem in terrorem concere, add-
cere, compllere. Uso: estar aterrorizado,
terrore percelli, perfundi, commoveri; metu
frangi vel examinari.
atestado: testimnium, ii n. Sin: documen-
atar
105
tum.
atestar, v. certificar.
tico: (piso que est bajo el tejado de una
casa) tticum, i n. Sin: ttica pars doms vel
edium.
Atila: ttila, ae m. Uso: de -, attilanus, a,
um.
atildado: compsitus, a, um. Sin: comptus;
legans; bellus.
atpico: atpicus, a, um. Sin: extraordinrius;
enormis.
Atlntico: Atlnticum, i n. Sin: ocanum
Atlnticum. Uso: Pacto del - Norte, Pactum
(Ocani) Atlntici Septentrionalis.
atlas: atlas, antis m. Sin: tbulae, arum fpl;
tbulae geogrphicae; terrarum tbulae.
atleta: athleta, ae m; athltria, ae f. Sin: ago-
nista vel agonistes, ae m; peritssimus vel for-
tssimus lusor. Uso: - olmpico, athleta
olmpicus // (persona membruda) vir vel m-
lier firmo crpore.
atltica, v. atletismo.
atltico: athlticus, a, um. Uso: arte -, ars
athltica; condicin -, condcio athltica;
constitucin -, crporis frmitas; ejercicios -,
athltica, ae f; tipo -, athlticum caput.
atletismo: athletismus, i m. Sin: athltica, ae
f; res athltica; athltica exercittio; athlticae
stdium; stdium se (vel corpus) exercendi.
Uso: - acutico, athletismus aquticus; - li-
gero, pesado, athltica levis, gravis; - mascu-
lino, femenino, athltica certmina inter
viros, inter muleres // (doctrina) ars vel dis-
ciplina athltica.
atmsfera: atmosphaera, ae f. Sin: ar terrae
circumiectus vel circumfusus; simplem ar //
fig atmosphaera. Uso: - amigable, at-
mosphaera amicalis.
atmosfrico: atmosphericus, a, um. Sin:
ris vel caeli (gen).
atoln: atollum, i n; atollus, i m. Sin: nsula
corrlica.
atolondrado, v. inconsiderado.
atolondramiento, v. inconsideracin.
atmico: atmicus, a, um. Uso: bomba -,
pyrbolum atmicum; pyrbolus atmicus;
desintegracin - o nuclear, tomi disinctio
vel dissoltio; atomorum disiectus (-us m);
energa -, vis atmica; era -, atmica aetas;
seculum tomo-phsicum; explosin -, di-
rptio vel displsio atmica; guerra -, bellum
atmicum; peso -, pondus atmicum.
atomismo: atomismus, i m.
atomista: atomista, ae m. Sin: atomismi fau-
tor.
atomstica: atomstica, ae f. Sin: phsica vel
phsice (-es) atmica.
atomstico: atomsticus, a, um.
tomo: tomus, i f. Sin: corpsculum; cor-
psculum insecbile vel indivduum; indiv-
duum. Uso: bombardear el -, tomum
verberare; constitucin del -, tomi constit-
tio, compostio, structura; desintegrar el -,
tomum scndere, disingere, dissociare, dis-
slvere, fndere, diffndere, diffrngere; estu-
diar el -, tomos explorare, investigare,
scrutari, perscrutari.
tomo-gramo: grammtomus, i m.
tomo-gramo
106
atonal: nmero carens.
atona: atnia sive atona, ae f. Sin: languor;
torpor. Uso: - estomacal, stmachi inrtia vel
resoltio; stmachus torpens, flccidus, ener-
vatus; - visceral, vscerum torpor.
atnico: (que padece atona) tonus. Sin:
torpens, torpescens; flccidus; enervatus; at-
ni (vel torpore, vel languore) laborans //
(perteneciente o relativo a la atona) atniae,
torporis, languoris (gen); ad atniam spectans
// Gram, v. tono.
tono: (sin acentuacin) tonus, a, um. Sin:
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v.
atnico.
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excru-
ciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (liqua re, de liqua re, de liquo). Sin:
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare.
atornillador, v. destornillador.
atornillar: cchleam vlvere. Sin: clavum
cochleatum impllere, immttere, ingrere (in
ferrum, en el hierro; in lignum, en la madera
).
atrabiliario: adj hypocondracus, a, um. Sin:
melanchlicus; melanchli laborans; atr
bili suffusus vel laborans; (relativo a la atra-
bilis) ad atrabilem spectans // fig iracundus, a,
um. Sin: rbidus; stomachosus // sust melan-
chlicus, i m. Sin: qui melanchli laborat.
atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melan-
chlia; nigra bilis; melanchlicus umor.
atracarse: (comer o beber con exceso) ingur-
gitari. Sin: se ingurgitare; dere ac bbere f-
fatim; se cibo ac vino onerare.
atraccin: vis attrahendi. Uso: - modal, at-
trctio modalis vel modorum // (gravedad) v.
esta voz.
atractivo: adj attractivus, a, um. Sin: gratus;
iucundus; illciens; delectationis plenus;
aptus ad alliciendos nimos; (de lugar)
amoenus; (de persona) venustus (fsicam), l-
pidus (moralm). Uso: de manera -, attractivo
modo // sust attractvitas, atis f. Uso: suscitar
cierto -, attractivitatem quandam exhibere.
atraer: allcere. Uso: - al estudio del latn,
ad linguam latinam addiscendam allcere.
atraillar: (atar con tralla) cpul vincire //
(conducir teniendo la tralla) canem vel
canes fune trhere; canem corrgi dcere;
canem cpul tenere; canem cpul vinctum
gere.
atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel re-
tractus, a, um; (antiguo, no al da) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipndia praetrita;
stipndia non soluta; stipndia retro dbita.
atraso: tardtio, onis f.
atrepsia: at(h)rpsia sive -repsa, ae f. Sin:
nutritionis vel alimniae carntia; crporis
vel vrium extenutio; vires attenuatae.
atresia: atresa, ae f. Sin: forminis (crpo-
ris) occlsio.
atribucin: attribtio, onis f. Sin: assigntio;
adiudictio // (facultad) potestas, atis f. Sin:
munus; mandatum.
atribulado: sollcitus, a, um. Sin: calamito-
sus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; ae-
rumnis, misriis, rebus adversis, rerum
angstiis affectus, vexatus, cruciatus, pres-
sus, conflictatus. Uso: estar -, in angstiis
esse; aerumnas prpeti.
atonal
107
atributivo: attributivus, a, um.
atributo: Gram attributum, i n. Sin: attrib-
tio; res attributa // (cualidad o propiedad)
nota; prprium; attributum (perfeccin di-
vina).
atricoma: at(h)ricmia sive -coma, ae f.
Sin: capillorum deflvium, amssio, spoli-
tio.
atril: plteus, i m; plteum, i n. Sin:
anagnostrium; librorum fulcimentum.
atrio: trium, ii n. Sin: vestbulum.
atriquia: athrchia sive athricha, ae f. Sin:
alopcia; capilli, capillorum defctio, inpia,
carntia.
atriquiasis, v. atriquia.
atrofia: atrphia sive atropha, ae f. Sin:
tabes; extenutio; nutrimenti desrtio. Uso: -
del corazn, cor enervatum; cor naturali vi
carens.
atrofiado: trophus vel atrphicus, a, um.
Sin: atrphi affectus vel laborans.
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, de-
bilitare, minere, auferre; atrphi vel tabe
affcere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabs-
cere; contabscere; debilitari; consumi; tro-
phum feri; vim prdere, amttere; atrphi
vel tabe ffici.
atrfico: atrphicus, a, um. Sin: trophus; ta-
bficus; enervatus; extenuatus; torpens; natu-
rali vi destitutus; atrphi vel tabe affectus,
laborans // (perteneciente a la atrofa) atr-
phiae, extenuationis (gen); ad atrphiam tti-
nens.
atuendo: (atavo, vestido) vestis, is f. Sin:
roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campes-
tris; vestido solemnemente con - universita-
rio, rob universitria sollemniter vestitus.
atn: thynnus vel thunnus, i m // (propio o
relativo al -) thynnrius, a, um; ad thynnum
spectans.
atunera: thynnria pisctio. Uso: ejercer la -,
thynnriam piscationem exercere.
atunero: thynnrius, ii m.
audibilidad: audiblitas, atis f. Sin: soni in-
tntio; facultas audiendi.
audible: audbilis, e.
audicin: audtio, onis f. Sin: acroma, tis n.
Uso: - estereofnica, acroama stereophni-
cum; - musical, audtio musicalis; - radiof-
nica, audtio vel acroama radiophnica; serie
de audiciones, series auditionum; escuchar -
radiofnicas, auditiones radiophnicas aus-
cultare; - de teatro por radio, fbulae ctio
radiophnica; fbula scenica radiophnica.
audiencia: (acto de or o atencin para or)
audintia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel ddere aures suas licui; licui dicendi
potestatem fcere // (acto de or los jueces)
audintia, ae f. Uso: - en tribunal, iudcium;
da de -, iudicirius dies // (lugar donde se da
-) auditrium // (tribunal de justicia) tribunal,
alis n // (edificio en que se rene el tribunal)
iusttiae paltium. Sin: aedes iurdici conven-
ts // (admisin a presencia de un prncipe o
autoridad) admssio, onis f. Sin: ditus, us m;
allquium; collquium; colloctio; facultas
conveniendi. Uso: - privada, domsticum
collquium; - pblica, pblica admssio; - ge-
neral pontificia, pblica admssio a Summo
Pontfice facta; condescendencia en dar au-
diencias, admissionum faclitas; dar o con-
ceder, recibir en - a alguien, liquem
audiencia
108
admttere, excpere; ditum dare licui; no
dar - a alguien, liquem non admttere; di-
tum negare licui; liquem arcere; presen-
tarse a una - con alguien, venire in
collquium (vel collocutionem, vel all-
quium) cum liquo; procurar - a uno con al-
guien, dare licui admissionem alicius;
licui ditum patefcere ad liquem; es fcil
tener una - con l, ditus ad eum fcilis est.
audiofrecuencia: audiofrequntia, ae f. Sin:
frequntia audbilis.
audiolingual: udio-lingualis, e.
audimetro: audimetrum, i n.
audin: udio, onis m. Sin: valva amplifica-
trix.
audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisi-
vus, audivisficus, audficus-visivus, audbi-
lis et visbilis. Uso: aparatos -, instrumenta
audiovisulia; todo el sector de los -, univer-
sus apparatus (-us m) audiovisualis.
auditivo: auditrius, a, um. Sin: auscultat-
rius.
auditor: auditor, oris m. Sin: audiens, entis.
Uso: - de la nunciatura, Apostlici Nntii au-
ditor vel adiutor; - de la Rota, auditor sacrae
Romanae Rotae; - de Su Santidad, auditor vel
iurisconsultus Summi Pontficis.
auditorio: (concurso de oyentes) auditrium,
ii n. Sin: auditores; audientes; qui udiunt;
auditorum turba // (sala destinada a confe-
rencias, discursos, lecturas) auditrium, ii n
// (sala destinada a conciertos y recitales) au-
ditrium msicum.
aula: aula, ae f. Sin: auditrium. Uso: - esco-
lar, schola; conclave scholare; - didctica-
mente equipadas, oeci ad docendum
subsdiis instructi.
ulico: ulicus, a, um.
aumentar: tr augere, adaugere. Sin: aug-
mentare // intr augscere. Sin: adaugscere;
crscere, incrscere.
aumento: incrementum, i n. Sin: augmen-
tum; additamentum; adauctus (-us m); ampli-
fictio. Uso: - de la poblacin, natorum
incrementa; nmerus hminum in dies cres-
cens; - de precios, rerum prtium adauctum;
pretiorum adauctus; - de sueldo, stipndii vel
salrii additamentum; augmentum salrii.
aureola: nimbus, i m. Sin: corona; urea co-
rona; corona radiata; corona nitens, fulgens,
renitens, refulgens // (distincin) insgnia,
ium npl. Uso: la - de la gloria, insgnia gl-
riae; la - de la virtud, insgnia virtutis //
(fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de
una - de gloria, glriae ludibus florere.
auricular: adj auricularis, e . Sin: auricul-
rius. Uso: confesin -, confssio auricularis;
testigo -, testis auricularis // (pieza de ciertos
aparatos que sirve para escuchar) auscult-
bulum, i n. Sin: auscultatrium; excpulum;
concha auditria vel auricularis; auditria
cfia; auriculare exceptculum. Uso: - de
radio, radiophnicum excpulum; radioph-
nica calutica vel cfia; - de telfono, auscul-
tbulum telephnicum; biceps (-cpitis)
adminculum; translocutrium instrumen-
tum; tomar, levantar el -, auscultbulum s-
mere, tllere; biceps adminculum ad os (vel
ad aurem) appnere; translocutrium instru-
mentum ori (vel auri) admovere.
aurora: aurora, ae f. Uso: - austral, boreal,
aurora australis, borealis.
auscultacin: ausculttio, onis f. Uso: - del
trax, thoracis ausculttio.
audiofrecuencia
109
auscultador, v. cofia.
ausente: absens, entis. Uso: estar - , absen-
tare; estando yo ausente, me absente.
ausentismo, v. absentismo.
auspiciador: praecnii caus pecniae pre-
bitor (-oris m).
auspicio: auspcium, ii n. Sin: augrium;
omen, minis n. Uso: con el - de las Nacio-
nes Unidas, auspcio Nationum Unitarum.
Australasia: Australsia, ae f.
Australia: Austrlia, ae f.
australiano: adj australianus, a, um // sust
Australianus, i m.
Austria: Austria, ae f.
austraco: adj austracus, a, um. Sin: ustri-
cus, ustrius // sust Austracus, i m. Sin: Aus-
trius, ii m.
austro: auster, tri m.
autarca, v. autarqua.
autarqua: autrchia sive -archa, ae f. Sin:
autonmia; sufficintia; plena rerum suarum
sufficintia. Uso: - econmica, in re oecon-
mica plenum suarum rerum domnium.
autrquico: autrchicus, a, um. Sin: autno-
mus; nulli obnxius; suarum rerum dminus.
Uso: producto -, res in prpria Natione con-
fecta vel effecta; - en sentido econmico, in re
oeconmica nulli obnxius.
autenticacin: authentictio, onis f. Sin: tes-
ttio; obsigntio; (pblica) confirmtio.
autnticamente: authntice. Sin: certa fide;
cum vel ex auctoritate.
autenticar: (autorizar o legalizar alguna
cosa) authenticare. Sin: authnticum fcere
vel rddere; ratum fcere vel habere; appro-
bare; confirmare; obsignare; subsignare; re-
cognscere; vidimare. Uso: - un acta de
nacimiento, de defuncin, orginis, bits tes-
timnium fide pblic obsignatum confir-
mare; - una firma, ratam effcere manum
alicius; - con firma, subsignare; subscripto
nmine ratum fcere liquid; - con sello, ob-
signare // (acreditar, dar fama) auctoritatem
afferre (vel adingere) licui rei. Sin: licui
rei fidem fcere, afferre, adingere, ddere.
autenticidad: authentcitas, atis f. Sin: (ca-
lidad de autntico) auctritas; fides; certa
fides; veritatis fides; authntica rtio. Uso:
comedias de incierta -, fbulae vel comoe-
diae ambguae, incertae; libros de incierta -,
libri dbiae fidei; negar la - de una cosa, ali-
cius rei fidem abrogare // (verdad, sinceri-
dad) vritas; sincritas. Uso: - cristiana, vera
christianae legis profssio.
autntico: authnticus, a, um. Sin: sincerus;
certus; verus; germanus; veri nminis (gen);
fide dignus; auctoritate preditus. Uso: amis-
tad -, amictia veri nminis; copia -, authn-
ticum, i n; exemplar authnticum;
documentos sin duda -, certssima monu-
menta.
autillo: lula, ae f; v. mochuelo.
auto: (automvil) v. esta voz.
autoalienacin: autoalientio, onis f.
autoanlisis: autoanlysis, is f.
auto-arrancador, v. arrancador.
auto-arrancador
110
autobiografa: autobiogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: sui ipsus vita.
autobiogrfico: autobiogrphicus, a, um.
auto-blindado, autoloricata, ae f Sin: auto-
cataphrcta; autoreda loricata.; autocurrus
loricatus vel cataphractus; currus aeratus au-
tomatrius.
autobs: laphorum, i n. Sin: coenoautoci-
netum, coenautocinetum; coenoautoraeda,
coenautoraeda; coenoautocurrus, coenauto-
currus; autoraeda longa vel pblica; autovec-
tura pblica vel urbana; autocinetum
laphorum; autovehculum vel vehculum
pblicum. Uso: - que corre sobre rieles, v.
autova; - turstico, laphorum periegticum;
tomar el - nmero 24, vehculum pblicum
24 nmero signatum conscndere; v. colec-
tivo.
autocamin, v. camin.
autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetri-
tum vel autopetrritum; automatrium petri-
tum vel petrritum.
autocicleta, v. motocicleta.
autoclave: autoclavis, is f. Sin: clavis aut-
mata vel autocintica.
autoconciencia: autoconscintia, ae f. Sin:
sui ipsus conscintia.
autocontrol: sui custdia vel temperntia.
Sin: sui ipsus vigilntia.
autocosechadora, v. cosechadora (- automo-
triz).
autocracia: autocrtia sive -crata, ae f. Sin:
despotismus; tyrannis (-dis f); tyrnnicum
imprium; imprium singulare; unus domi-
natus (-us m) vel domintio.
autcrata: autcrates, is m. Sin: dspota; do-
minator; tyrannus; vir imperiosus.
autocrticamente: tyrnnice. Sin: tyranno-
rum more.
autocrtico: tyrnnicus, a, um. Sin: imperio-
sus. Uso: poder -, tyrnnicum vel immdi-
cum imprium.
autocrtica: sui ipsus censura. Uso: - de la
Iglesia, Ecclsiae stdium censrie inqui-
rendi in se ipsam.
autctono: adj indgenus, a, um // sust au-
tocthon, autochton, autochthon, nis m. Sin:
indgena, ae mf.
autodeterminacin: autodetermintio, onis
f.
autodidctico: autodidcticus vel autodidac-
tus, a, um.
autodidacto: autodidactus, i m. Sin: sui
ipsus magister; sibi ipsi magister;
absque alieno auxlio eruditus. Uso: ser -,
magistrum (vel praeceptorem) habuisse
nullum.
autodominio: continntia, ae f. Sin: sui ip-
sus tempertio.
autdromo: autdromus, i m. Sin: autocine-
tdromus; autocurrculum; currculum auto-
raedis.
autoencendido: accensus spontneus. Sin:
accnsio spontnea.
autoerotismo: autoerotismus, i m.
autoescuela: schola autocinetistarum.
autobiografa
111
autofecundacin: sui ipsus praegntio.
autofinanciacin: pecniae prpriae colltio
vel suppedittio. Sin: sui ipsus nummorum
suppedittio.
autofinanciamiento, v. autofinanciacin.
auto-formacin: auto-formtio, onis f.
autgeno: autgenus, a, um; autgenis, e.
Uso: soldadura -, autgena ferrumintio.
autogestin: prpria gstio, administrtio,
rctio, curtio (-onis f). Sin: gstio autnoma.
autogiro: autogyrus, i m; v. helicptero.
autogobierno: rgimen (-mnis n) autno-
mum.
autgrafo: adj autgraphus, a, um. Sin: chi-
rgraphus; idigraphus; propri manu scrip-
tus; me, tu, su ipsus manu scriptus. Uso:
carta -, ltterae autgraphae; ltterae manu
scriptae; epstula autgrapha; un ejemplar -
de Virgilio, idigraphus liber Verglii // sust
autgraphum, i n. Sin: chirgraphum, i n;
chirgraphus, i m; idigraphum; manu scrip-
tum (-i n) ; mi (tu, su ) -, me (tu, su )
manu scriptum // (firma) autgraphum, i n.
Sin : nminis scrptio autgrapha. Uso: pedir
un -, autgrapham nminis scriptionem pos-
tulare.
autoinduccin: autoindctio, onis f.
autointoxicacin: autointoxictio, onis f.
autolatra: autoltria sive -latra, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsus cultus.
autolesin: autolesio, onis f. Sin: autovul-
nertio; autotmia.
autolesionismo: autolaesionismus, i m. Sin:
autolaesionis crimen, culpa, fcinus; volun-
tria vulnertio.
autolesionista: autolaesionista, ae m. Sin:
murcus, i m; sui ipsus vulnerator.
automacin: automtio, onis f. Sin: automa-
tiztio; autmata vel automatria ctio, pera,
opertio; machinalis ctio vel pera; automa-
triae operationes; hminum pera mchinis
demandata.
autmata: autmatum vel autmaton, i n.
Sin: automatrium, ii n. Uso: de -, relativo al
autmata, autmatus; automatrius // (per-
sona sin voluntad) autmatus vir; autmata
mlier. Sin: homo attnitus vel stupens; mu-
lier attnita vel stupens; homo vel mulier
sensu et voluntate carens.
automticamente: autmate vel automtice.
Sin: ratione autmata; (su) sponte; ultro; per
se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrie-
ron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, ma-
quinal e indeliberadamente) sine voluntate;
usu irrationali.
automtico: (que funciona en todo o en
parte por s solo) automticus, a, um. Sin:
autmatus; automatrius; se ipse (ipsa,
ipsum) movens // (que ocurre por s mismo)
qui (quae, quod) sponte su fit // (maquinal e
indeliberado) non voluntrius. Sin: irrationa-
lis.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
machinalis, automtica, autmata, automat-
ria // fig irrationalis status vel condcio.
automatizacin, v. automacin.
automatizar: automatizare. Sin: liquid au-
tomatri ratione instrere; automatriam ra-
tionem indcere.
automatizar
112
automotor: adj automatrius, a, um // (veh-
culo) autovehculum, i n. Sin: autocurrus; ve-
hculum automatrium; currus automatrius
// (aparato que ejecuta ciertos movimientos
sin intervencin directa de accin exterior)
automatrium, ii n. Sin: automatria m-
china; automatrium instrumentum; automa-
trius apparatus.
automotriz: adj automatria // sust automa-
tria mchina.
automvil: autocinetum, i n. Sin: autoraeda;
autocurrus; autombilis, is m; autombile, is
n; autmatum; currus motrius, autombilis,
automatrius; autombilis vectura, raeda;
automatria vel motria raeda; autmatum
vel automatrium vehculum Uso: - blindado,
autocinetum loricatum; - cubierto, autocine-
tum intectum; - elctrico, autocinetum elc-
tricum; - con motor de 35 caballos de fuerza
y ocho cilindros, (auto)raeda machinamento
35 E(quinarum) V(rium) octoque cylindris;
- con motor posterior, automatria raeda ab
tergo propulsa; - de cilindrada pequea, ve-
hculum exiguo machinamento propulsum;
ir en -, autocineto vel autoraed vehi.
automovilismo: automobilismus, i m. Sin:
autocinetismus; res autocintica // Dep auto-
moblium certamen vel compettio // (pasin
por el-) automoblium cupditas vel cupdo.
automovilista: autoraedrius, ii m. Sin: auto-
raedae (vel autocineti, vel autombilis) rector
vel ductor.
automovilstico: autocinticus, a, um. Sin:
automobilsticus; autoraedrius; ad autorae-
dam (vel ad autocinetum, vel ad autombi-
lem) spectans. Uso: accidente -, casus
autocinticus; incremento -, autocinticum
incrementum; industria -, res autocintica;
autocinetorum fabrictio.
autonoma: autonmia sive -noma, ae f. Sin:
autarca, autarcha; suis lgibus vivendi po-
testas. Uso: - absoluta, autonmia absoluta; -
local, autonmia localis; - moral, mximum
ius morliter eligendi; - personal, autonmia
personalis; - de vuelo, volats autonmia; -
del Tbet, Tibeti vel tibtica autonmia;
gozar de -, suis lgibus vvere; sui iuris esse;
no tener -, alieno imprio parre.
autonomismo: autonomismus, i m.
autnomo: autnomus, a, um. Sin: autoce-
phlicus; independens; nmini obnxius.
automnibus, v. autobs.
autooruga: autocinetum vel autombile eri-
ciatum; autombilis ericiatus.
autopista: via vehiculria vel autocintica .
Sin: autostrata; autovia; crruum via; strata
autocintica; autoraedarum (vel autocineto-
rum, vel autovehiculorum) via; currculum
automoblium; iter autocinticum; currcu-
lum automoblibus aptum; latior via vehicu-
laris; via autovehculis strata. Uso: -
sobreelevada, via autocintica pilis impsita.
autopsia: autpsia sive -opsa, ae f. Sin: ne-
croscpia; cadveris sctio, inspctio, exami-
ntio; secti crporis (vel cadveris) inspctio.
Uso: practicar una -, cadaver secare atque
inspcere.
autopullman: autmatum vel autocinetum
pullmanianum. Sin: raeda pullmaniana; lon-
gum autocinetum pullmanianum; coenoauto-
cinetum pullmanianum; coenoautmatum;
autmatum plaustrum; automatrium pilen-
tum; longum autmatum; longa vel longs-
sima autoraeda. Uso: pequeo -, autocinetum
pullmanianum minutum.
autor, ra: (quien es causa de alguna cosa)
automotor
113
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la in-
venta) inventor, oris m // (causa, responsa-
ble) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano,
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum
auctor; - de tragedias, trgicus scriptor; tra-
goedigraphus; - cinematogrfico, v. escena-
rista // (el que ha hecho alguna obra
artstica) rtifex, fcis m.
autoridad: (poder, mando) auctritas, atis f.
Sin: potestas; imprium; ius (iuris n). Uso: -
domstica, imprium domsticum; - legal,
ius ac potestas; - moral, moralis auctritas; -
pblica, auctritas pblica; potestas ppuli;
- real, rgia potestas; - suprema, summa auc-
tritas; aumentar la - de uno, alicius aucto-
ritatem amplificare; burlarse de la - de uno,
auctoritati alicius illdere; dar plena - a al-
guien, licui plenam auctoritatem dare; debi-
litar la - de uno, alicius auctoritatem
imminere vel deminere // (crdito, presti-
gio) auctritas. Sin: auctritas et fides. Uso:
la - de los filsofos, philosophorum auctri-
tas; la - de los testimonios, rerum auctritas;
persona que goza de -, (vir, homo ) aucto-
ritate gravis; de mucha -, (vir, homo ) gra-
vssimus; es una - competente, bonus est
auctor; es una - en algo, auctor est alicius
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate
alicius psitus; adquirir - sobre uno, apud
liquem vel ab liquo auctoritatem (vel digni-
tatem) sibi conciliare vel parare; apud li-
quem vel ab liquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore liquo uti (ad li-
quid); quitar - a algo, licui rei fidem abro-
gare; tener -, auctoritate apud liquem valere
vel uti; auctoritate vel grati valere (de per-
sona); auctoritatem vel pondus habere (de es-
critos, documentos) // (ascendiente poltico)
grvitas, atis f. Sin: dgnitas // (persona in-
vestida de poder, mando o magistratura) - ci-
viles, potestates civiles vel civitatis; -
comunales, municpii moderatores; - comu-
nistas, potestates communsticae; - polticas,
pblicas, pblicae auctoritates; pblici ma-
gistratus; - religiosas, potestates religiosae; -
responsables, auctoritates quas penes res est;
las supremas - eclesisticas, rei ecclesisti-
cae summae potestates; las - supremas de los
Estados, supremi civitatum moderatores vel
rectores; supremi rerum publicarum modera-
tores.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: desp-
ticus; prepotens; auctoritate abtens.
autoritarismo: praepotntia, ae f.
autorizacin: alicius rei faciendae potestas
vel facultas. Sin: approbtio; permissus (-us
m) ; licntia. Uso: - por parte del Estado, ap-
probtio pblicis ab auctorittibus.
autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
iure, permissu, vni) preditus, pollens, mu-
nitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
hacer algo, liquid faciendi auctoritatem ha-
bere vel auctoritate pollere, valere, uti.
autorizar: licui auctoritatem (vel potesta-
tem) dare, fcere, concdere, tribere. Sin:
permttere; facultatem indulgere vel permt-
tere; ius concdere // (dar fe el escribano o
notario en un documento) testari. Sin: p-
blic fide instrumentum firmare, ex iure et l-
gibus obsignare // (aprobar algo) ratum
dcere liquid.
autorrealizacin: autorealiztio, onis f.
autorretrato: sui picta imago (-gnis f).
autoservicio: ministrtio prpria. Sin: se
quisque ministrat.
autostop o autoestop: autocineti transentis
retntio. Sin: crruum automoblium retntio.
Uso: practicar el -, autoraedas transentes re-
tinere; hacer un -, autocinetum trnsiens re-
autostop
114
tinere.
autostopista o autoestopista: autocineti
transentis retentor vel retentrix. Sin: petitor
vel petitrix convectionis.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficin-
tia.
autosuficiente: se ipse expdiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter pre-
ditus.
autosugestin: autosuggstio, onis f. Sin: sui
persusio; sui ipsus instigtio, impulsus, per-
mtio.
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin:
autocarrum vel autovehculum cisterninum;
autocarrus cisterninus; exceptculum auto-
matrium; automatrius currus exceptrius.
autova: (autopista) v. esta voz // (autorriel)
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel au-
toserracum, i n; automatrium plaustrum.
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
icis f. Uso: Mara -, Maria Auxiliatrix.
auxiliar: adj auxilirius, a, um; auxiliaris, e.
Uso: caballo -, quus auxilirius vel auxilia-
ris // sust auxiliaris, is m. Uso: - mdica, adiu-
trix mdica.
auxilio: -!, fer auxlium vel opem!
aval: confirmtio, onis f. Sin: firmtio; fir-
mamentum; corrobortio; corroboramentum;
auctritas; praesdium; fides // (firma que se
pone en una letra de crdito para responder
de su pago si no lo hace el girador) (alterus)
nminis subscrptio in sngrapha cautionis
caus.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is
f. Sin: caterva; multitudo; ingens nmerus.
avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctori-
tate defendo // Com sngraphae cautionem
fcere vel interpnere; sngraphae alterum
subscrbere nomen cautionis grti.
avance: progrssio, onis f. Uso: - rpido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
avanzada: (partida de soldados) prima sttio
(-onis f).
avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
immdicus; novus; rerum novarum cpidus.
avanzar: (ir hacia adelante) prvehi. Uso:
se puede, est permitido -, prvehi licet //
hacer - (por ej., una cinta de grabador), pro-
movere.
ave: avis, is f. Sin: vlucris, is f (generalm en
pl: vlucres, um). Uso: - acutil o acutica,
avis aqutilis; - brava, avis fera; - extica,
avis extica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vlucris; - nocturna,
avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
pas, vrnula avis.
avecindarse: domiclium sibi constitere (v.
gr. Romae).
avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.
avemara: (oracin) saluttio anglica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
cuentas del Rosario) rosrii (vel marialis co-
ronae) glbulus, granum.
avena: avena, ae f.
avenamiento, v. drenaje.
avenar, v. drenar.
autostopista
115
avenida: (va ancha) pltea, ae f. Sin: via
lata; via principalis. Uso: - arbolada, adum-
brata via; pltea arbribus cnsita.
aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i
n. Uso: - pequeo, flabllulum.
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare
frumentum; ri vel vento frumentum prop-
nere, pndere.
aventura: (suceso extrao) casus vel eventus
singularis, mirficus // (casualidad) casus, us
m. Sin: res fortuta // (riesgo) perculum, i n.
Sin: lea, ae f // (relacin amorosa ocasional)
fcinus (-nris n) amatrium. Sin: amatrie
factum; lvitas amatria; breve amatrium
commrcium.
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis
f; audax homo vel mlier. Sin: errticus;
errabundus; vagus; circumforneus; erro
(onis m) mira consectans; circmvagus
eventus consectans.
avera: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -,
detrimentum cpere; iacturam pati vel subire.
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus;
vitiatus.
averiar: corrmpere. Sin: deteriorare; vi-
tiare.
averiguacin: inspectio, onis f.
averrosmo: averroismus, i m. Sin: Averroes
doctrina.
averrosta: averroista, ae m.
avstico: avsticus, a, um.
avestruz: strthio, onis m. Sin: struthiocame-
lus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen
struthiocameli.
avetarda, v. avutarda
aviacin: (locomocin area) aria vel area
navigtio. Sin: arius cursus (-us m); caeli
navigtio. Uso: - civil, civilis classis aria;
campo de -, arosttio; ardromus; aron-
vium sttio; compaa de -, socetas aronu-
tica // (doctrina, disciplina) aronutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aronu-
tica; volandi ars // (cuerpo militar de aviado-
res) aria classis.
aviador: adj aronuticus, a, um. Sin: avia-
trius // sust aronauta vel aronautes, ae m;
aronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
icis f; volator arpetes, ae m; nauta vel viator
arius m; nauta vel viatrix aria f // (individuo
que presta servicio en la aviacin militar)
miles ariae (vel aronvium) classi addic-
tus.
avin: aroplnum sive arplanum, i n. Sin:
aronavis vel arinavis; arovehculum; a-
ronavgium; velvolum; aria navis; arium
navgium; vehculum arium; navis volans;
navis aroplangera. Uso: - antiincendio, a-
roplanum exstinctrium; - bimotor, v. bimo-
tor; - cisterna, aroplanum cisternferum;
aronavis exceptria vel cisternfera; - co-
mercial, aroplanum commerciale; - equi-
pado con cuatro motores, quadrimotrale
aroplanum; - especiales, aroplana speci-
lia; - espa, de reconocimiento, aroplanum
speculatrium vel exploratrium; aronavis
speculatria; - gigante, aroplanum gigan-
tum; arinavis giganta; - monomotor, aro-
planum unimotrale; - nodriza, aronavis
nutrix; - particular, aroplanum privatum; -
supersnico, aroplanum sono vel snitu c-
tius; aroplanum sonorum lmitem sperans;
- teledirigido, aroplanum telerectum vel te-
ledirectum; - torpedero, aroplanum silurfe-
rum, arovehculum siluris armatum;
avin
116
aroplanum nvibus demergendis vel diffrin-
gendis; aroplanum ignvomos vel ignferos
siluros iculans, iactans // - a, de chorro, - a,
de reaccin, - de propulsin, pyraulocinetum;
aronavis pyraulocintica; aroplanum
pyraulocinticum; aronavis retroversus pro-
pulsa vel impulsa; aroplanum invers vi pro-
pulsum vel impulsum; aronavgium inversis
vribus propulsum; aroplanum ris haus-
trium; - de asalto, de combate, aroplanum
incrsitans, incursans, aggrdiens, impug-
nans, proeliare; - de bombardeo, bombopla-
num, i n; aroplanum pyrobolrium;
aronavis ignvomis globis vrberans, d-
ruens, diffringens, confringens; - de carga,
aroplanum onerrium; - de caza, aropla-
num insecutrium, insectatrium, venticum;
arinavis insectans; - de caza a reaccin, a-
roplanum insectationis arihaustrium; - de
escolta, aroplanum praesidirium; - de h-
lice, aroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aroplanum
epibticum; - en picada, aroplanum (impro-
viso vel de, ex improviso) ad perpendculum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador;
ir, viajar en -, aroplano vehi vel ferri; subir
al -, in aroplanum inscndere; subida al -,
inscnsio vel conscnsio in aroplanum // -
Boeing-747, aroplanum eius typi, qui dcitur
Boeing-747; - Concorde, aroplanum con-
cordiense; - Fokker F-28, aroplanum typi,
cui nomen Fokker F-28 // clase (categora)
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f);
stega epibtica; interior del -, aroplani in-
terna (-orum npl); el - est provisto de dos
cubiertas de pasajeros, en las que se encuen-
tran tres clases, aroplanum duabus stegis
epibticis instructum est, in quibus tres clas-
ses inveniuntur.
avioneta: arvola, ae f.
avisador: - de incendios, index (-dcis m) in-
cndii.
aviso: nntius, ii m; nntium, ii n. Uso: - pa-
rroquiales, paroeciales nntii; - publicitario,
praecnium; - radial, nntius radiophnicus;
nntius per aethrias undas missus; - televi-
sivo, televisficum praecnium; nntius tele-
visficus; nntius per televisionis undas
missus; - de retorno, allatae vel perlatae eps-
tulae nntius; - en un diario, nntius diurnis
actis evulgatus; poner un - publicitario de
algo en diarios o revistas, laudativum alic-
ius rei nntium in actis diurnis vel in com-
mentriis pnere; laudativam alicius rei
nottiam commentriis vel actis diurnis cr-
dere, concrdere.
avispn: crabro, onis m.
avitaminosis: vitamini penria (-ae f).
avutarda: otis, dis f. Sin: otis tarda.
axioma: axioma, tis n. Sin: pronuntiatum;
enuntiatum; effatum.
axiomtico: axiomticus, a, um. Sin: certus;
certssimus; certa firmaque ratione pronun-
tiatus vel edictus.
aya: institutrix, icis f.
ayer: heri. Uso: - por la maana, heri mane;
- por la tarde, heri vsperi; hasta -, usque ad
hesternum diem.
ayuda: auxlium, ii n. Sin: adiuvamen, mnis
n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
vctimas de la inundacin, auxlium pro vc-
timis inundationis // - de cmara, a cubculo;
cubiculrius; - de cmara de Su Santidad, a
cubculo Pontficis Mximi.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
minister. Uso: - del banquero ( en una casa
de juego) leae magister; - de cmara, cubi-
culrius; a cubculo; ser - de alguno, adiutri-
avioneta
117
cem peram navare licui in liqua re // (Mil,
oficial que est a las rdenes de otro supe-
rior) ptio, onis m. Uso: - de campo, rei mi-
litaris adiutor; rei militaris subdiuva (-ae m);
in re militari adiutor // (maestro o profesor
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: prscho-
lus; antescholrius; adiutor acadmicus; - de
literatura latina, a ltteris latinis adiutor; - de
paleografa y diplomtica, a codcibus atque
diplomtibus interpretandis adiutor.
ayudanta: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nris n) // (oficina de
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is
f).
ayunar: ieiunare.
ayuno: ieinium, ii n. Uso: - cuaresmal, iei-
nium quadragenrium; establecer el -, iei-
nium institere; guardar el -, ieinium
servare; prescribir el -, ieinium indcere;
romper el -, ieinium slvere vel resignare //
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (igno-
rante de lo que se habla) ieiunus. Sin: igna-
rus, nscius alicius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire liquid, rudem esse
(in) liqua re.
ayuntamiento: (junta, reunin) conslium,
conclium. Sin: conventus // (corporacin
que administra el municipio) consilirii civi-
tatis; conslium vel conclium municipale.
Sin: conslium civitati administrandae; civi-
tatis administrationis adiutores; conslium
quod civitatem administrat.
azada: pstinum, i n. Sin: srculum.
azadn: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius
rutrum.
azafata: hspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aria). Sin: hspita aria vel aronutica;
aria assistrix vel ministratrix; ancilla aria;
vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
facintibus.
azafrn: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
crceus, a, um.
azahar: zhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
azalea: azalea, ae f.
azanoria, v. zanahoria.
zimo: zymus, a, um. Uso: pan -, panis zy-
mus; panis sine fermento.
azimut, v. acimut.
azimutal, v. acimutal.
azoado: azotum cntinens.
zoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitrge-
num.
azoemia, v. azotemia.
azogue, v. mercurio.
azoico: azicus, a, um. Sin: animntibus vel
vivntibus carens; animntium vel vivntium
expers. Uso: era -, aetas azica // (ntrico) ni-
tratus, a, um.
azotar: frul perctere, fustigare, pulsare.
azotea: solrium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solrium clatratum.
azotemia: Med azothemia vel azotemia, ae
f.
azoto: azotum, i n.
azoturia: azotria sive azotura, ae f.
azoturia
118
azteca: Azteca, ae m.
azcar: sccharum vel sccharon, i n. Uso: -
biolgico, sccharum biolgicum; - cande,
sccharum candum; - de caa, saccharsium,
ii n; saccharosis, is f; - de piln, scchari
meta; ingenio de -, saccharifcium; scchari
officina; de -, sacchreus vel saccharinus, a,
um; - en polvo o grano fino, sccharum pul-
vreum; - en terrones, sccharum cbicum //
fig, es un terrn de -, mellitus est.
azucarado: (que contiene azcar o sabe a l)
saccharatus, saccharosus, a, um // (algo
dulce) dulcculus, a, um. Sin: subdulcis, e //
(fig, blando y meloso) mellitus; blanddicus.
azucarar: (baar con azcar) sccharo
asprgere // (endulzar con azcar) sccharo
condire // (fig y coloq, suavizar y endulzar al-
guna cosa) mitigare, temperare, mollire,
emollire.
azucarera: (recipiente) saccharrium, ii n.
Sin: scchari vsculum; sacchargerum vs-
culum; saccharrium pocillum // (fbrica)
saccharifcium, ii n. Sin: scchari officina.
azucarera: scchari taberna.
azucarero: (persona tcnica en la fabrica-
cin de azcar) saccharrius, ii m // (reci-
piente) v. azucarera.
azucarillo: (terrn de azcar) mellitus
pastillus (-i m).
azucena: llium, ii n.
azuela: scia, ae f.
azufrar: slphure asprgere licui rei. Sin:
liquid slphure consprgere, suffire, suffu-
migare.
azufrera: sulphurria, ae f. Sin: slphuris fo-
dina; sulphurata, orum npl.
azulado: caerleus, a, um. Sin: subcaerleus;
caeruleatus.
azulejo: tessella, ae f. Sin: tessellatus latr-
culus.
azuzador: instigator, oris m.
azteca
119
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spmea sa-
liva. Uso: - de los caracoles, cochlearum sa-
liva; - de serpiente, sanies, i f; echar -,
spumas (in ore) gere // (fig, carsele a uno
la -) summis laettiis ffici. Sin: summo ex-
sultare gaudio; vehementer gaudere.
Babel: Babel, elis f // (confusin, desorden)
confsio, onis f. Sin: tumultus; confsio ba-
blica vel babylnia; babylnica perturbtio.
Uso: - lingstica, babylnica locutionum
perturbtio.
bablico: bablicus, a, um // (confuso, inin-
teligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus.
babilnico: babylnius vel babylnicus, a,
um. Sin: babylon(i)ensis, e.
babilonio: adj, v. babilnico // sust Babyl-
nius, ii m.
babor: sinistrum navis latus (-tris n).
babosa: (molusco) limax, acis f.
baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus.
babucha: crpida, ae f. Sin: slea vel calgula
domstica.
babuino: cynocphalus, i m.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantrius, ii m; infantria, ae f; grula, ae f.
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus
// (su carne salada) asellus salitus. Sin:
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
bacar o bacarr: lea (-ae f) bacarana. Sin:
ludus chartarum bacaranus.
bache: (hoyo en el camino) scrobculus i m //
(pozo de aire rarefacto) locus tenuioris ris.
bachiller: baccalureus, i m. Sin: batalrius;
abitriens, entis mf.
bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
batalrii gradus. Uso: conseguir el -, bacca-
laureatum adipisci.
baca: labellum, i n. Sin: catillum; trlleum.
baciliforme: bacilliformis, e.
bacilo: bacillus vel bacellus, i m; bacillum, i
n. Sin: microbacillum; bactrium. Uso: ba-
cilos de la tuberculosis, del tifus, del ttano,
del clera, de la peste, bacilla tuberculosis,
typhi, ttani, chlerae, pestilntiae.
bacn, v. orinal.
back (jugador, en el ftbol), v. defensa.
background (Inform) fondo: (de una pin-
tura) fundus, i m // (de un escritorio con ven-
tanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
into background, fenestram in ima mttere vel
repnere // (relativo a un proceso) nferus, a,
um. Sin: psterus. Uso: to put into back-
ground, in ima mttere; inferiorem fcere.
back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cpia, ae f. Sin: exscrip-
tum cautionale. Uso: hacer -, cpias vel
exscripta cautionlia fcere.
bacteria: bactrium ii n . Sin: bacillum.
B
120
bacteriano: bactricus, a, um. Sin: bactrii
vel bacteriorum (gen); ad bactria ttinens.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bact-
riis extiosus; bactria necans // sust bacteri-
cida, ae m. Sin: venenum bactericidale.
bacteriofagia: bacteriophgia sive -phaga,
ae f.
bacterifago: bacteriphagus, i m.
bacteriofobia: bacteriophbia sive -phoba,
ae f.
bacterigeno: bacterigenus, a, um.
bacteriologa: bacteriolgia sive -loga, ae f.
Sin: de bactriis vel de microbacillis rtio,
doctrina, disciplina.
bacteriolgico: bacteriolgicus, a, um.
bacterilogo: bacterilogus, i m. Sin: bacte-
riolgiae peritus.
bacteriopatologa: bacteriopatholgia sive
-loga, ae f.
bacterioscopia: bacterioscpia sive -scopa,
ae f.
bacterioscpico: bacterioscpicus a um.
bacterioterapia: bacteriotherapa, ae f . Sin:
per iniecta bactria curtio.
bculo: bculus, i m; bculum, i n. Sin:
pedum. Uso: - abacial, pedum abbatiale ; -
de los obispos, pastorale pedum; ltuus pasto-
ralis vel episcopalis // fig levamen, mnis n.
Sin: soltium; subsdium.
badajo: mlleus, i m. Uso: - de (la) campana,
campani vel campanae mlleus. Sin: aeris
campani vel sacri aeris mlleus.
badana: aluta, ae f.
Baden (Estado de Alemania): Badnia, ae f.
Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
badn: (cauce empedrado) incile, is n.
badil: batillum vel vatillum, i n; batillus vel
vatillus, i m.
badila, v. badil.
badminton o bdminton: ludus (-i m) pilae
pennatae.
bagatela: ldicra, ae f. Sin: res parvi mo-
menti; res nullus momenti; res vilssima,
levssima, parva, prvula; nugae, arum; inp-
tiae, arum.
Bahamas (Archipilago de las): Insulae Ba-
hamenses.
baha: sinus, us m.
Baha Blanca: Sinus (-us m) Albus.
bailable: adj saltationi aptus // (ballet)
modus saltatrius.
bailar: saltare. Sin: ballare; choras dcere
vel exercere. Uso: aprender a -, saltare ds-
cere; saber -, saltare scire, saltandi peritum
esse; - bien, cmmode vel eleganter saltare;
sacar a -, invitare ad saltandum.
bailarn, na: (que baila) saltans, antis. Sin:
qui vel quae saltat // (que ejercita el arte de
bailar) saltator, oris m; saltatrix, icis f. Sin:
ldius m; saltatrcula f; mima f. Uso: ser
buen -, ptime saltare.
bacteriano
121
baile: salttio, onis f. Sin: balltio; saltatus,
us m; chora. Uso: de -, saltatrius, a, um; -
de despedida, salttio valedictionis; - de pun-
tillas, balltio eltior; arte del -, saltandi ars;
escuela de -, ludus saltatrius; maestro de -,
saltandi magister; pista de -, locus saltatrius;
sala o saln de -, oecus saltatrius; dirigir el
-, choras dcere; organizar un -, saltationem
institere.
bailecito: saltatincula, ae f.
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare;
saltitare.
baja: - de los precios, pretiorum demintio
vel immintio (-onis f); - en el precio de los
vveres, annonae vlitas; - en la bolsa, deprs-
sio.
baj: psias, ae m. Sin: strapa, ae m; sa-
traps, pis; strapes, ae; strapes, is (ac -en).
bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, -
libre, descnsio simplex; - en serpentina,
descnsio flexuosa.
bajar: (descender) descndere. Uso: - la es-
calera, (per) scalas descndere // (disminuir)
baja la bolsa, argentrii fori prtia decres-
cunt, deminuuntur, levantur.
bajel: phaselus, i m.
bajito: brevculus, a, um.
bajo: (voz que produce los sonidos ms gra-
ves) gravssima vel ima vox. Uso: - continuo,
gravior vox contnua // (el que tiene tal voz)
gravssimae (vel imae, vel gravioris) vocis
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus
// fig, - fondos, abiecta vel srdida plebcula;
ppuli faex (faecis f); abiectssimum civitatis
vulgus (-i n).
bajorrelieve o bajo relieve: ctypum, i n;
ctypus, i m. Sin: anaglyptum; toruma
(-mtis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
Uso: autor de bajorrelieves, toruta, ae m; es-
tatua de mrmol en -, anaglyptum simula-
crum marmreum; en -, ctypus; anaglyptus.
bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
glans, glandis f; glans metllica, plmbea, ig-
nita; ignitus globus vel glbulus . Uso: - de
hierro, globus frreus; - de plomo, plumbum,
i n; plmbea, ae f; gran cantidad de balas,
plmbea grando; arrojar balas, plumbum
emttere.
balada: cntio, onis f.
baladronear: (hacer baladronadas) glori-
sius vel iactanter se grere // (decir baladro-
nadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari +
abl, de vel in + abl; glorisius se iactare; de
se glorisius praedicare; insolntius se iac-
tare; glorisius vel magnificntius loqui.
balalaica: cthara (-ae f) balalica. Sin: c-
thara tringula rssica vel sarmtica.
balance: (cuenta general) rtio, onis f;
rationes fpl. Sin: reltio; pecuniarum rtio;
rationum pondertio; arcae recogntio; rtio
rei administrandae; rtio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rtio; tbulae
accepti atque expensi; crditi et dbiti
compenstio. Uso: - anual, nnua smptuum
aestimtio vel computtio; compilar, hacer
el -, rationem dcere, subdcere, inire,
trhere, habere; tbulas accepti et expensi
confcere; mostrar el registro del -, cdicem
expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
expensi et accepti rationem exaequare; tener
el registro del -, cdicem dati et accepti
habere.
balancear: Mar, Aeron iactari.
balancear
122
balanceo: - de nave o avin, navis vel aro-
navis iacttio, oscilltio, fluctutio, agittio,
inclintio.
balancn: lncula, ae f. Sin: libramentum;
statrula.
balancita: - para pesar el oro, aurria sta-
tera.
balandrn: tnica (talaris) cum alcula.
balanza: libra, ae f. Sin: trtina. Uso: - de dos
platillos, bilanx, ancis f; - de la mejor marca,
trtina exquisitae vel accuratssimae notae; -
de ptima calidad, trtina ptimae (exquisi-
tae, exactssimae, certssimae) fidei vel men-
surae; - de precisin, trtina bonae (exactae,
certae) fidei vel mensrae // - de comercio,
examintio rddits. Sin: sumpts reddits-
que rtio; colltio compndii ac dispndii.
balastar: glre sprgere vel strnere.
balata: ballata, ae f. Sin: cntio ballata f.
balate: margo (-gnis mf) canalculi.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaus-
tiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saep-
tum; plteus, plteum; loricae saeptum. Uso:
- de bronce, saeptum aneum; - de mrmol,
lorica marmrea.
balaustre o balastre: balustium, ii n.
balbucear: balbutire. Sin: lingu haesitare;
lingu titubante loqui; balbum esse; incerta
voce loqui (de nio). Uso: decir algo balbu-
ceando, liquid haesitntibus verbis dcere.
balbuceo: balbties, i f. Sin: linguae haesi-
tntia vel titubntia; oris titubtio; os balbum.
balbuciente: balbus, a, um; balbtiens, entis.
Sin: blaesus.
balbucir, v. balbucear.
Balcanes: regiones balcnicae. Sin: Balc-
nia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e.
balcn: maenianum, i n. Sin: pdium.
balconcillo: podolum, i n. Sin: parvum mae-
nianum.
baldaqun o baldaquino: fastgium, ii n.
Sin: baldachinum. Uso: - de bronce, aneum
fastgium; - de cama, tectum; - de gnero,
tentrium; - de prpura, aulaeum.
balde: stula, ae f; stulus, i m. Sin: alvolus.
Uso: - para incendios, hama vel ama, ae f; de
-, gratis; en -, frustra.
baldosa: latrculus, i m. Uso: - marmorosa,
latrculus marmoratus.
balear: (herir o matar a balazos) liquem
plumbis (vel glndibus, vel plmbeis glndi-
bus) vulnerare, sauciare vel necare, interf-
cere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
Baleares: Baleares (nsulae), ium fpl. Uso:
de las -, balericus, a, um; balearis, e.
baln: glans, glandis f. Sin: granus plmbeus.
balista: ballista, ae f. Sin: blea. Uso: - mon-
tada sobre ruedas, carroballista.
balstica: ballstica vel ballistria, ae f. Sin:
ars ballstica (como arte); ballistria disci-
plina, doctrina, scintia (como ciencia).
balstico: ballsticus vel ballistrius. Sin: ad
ballsticam prtinens; ad misslium ictum
spectans.
balanceo
123
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vris
m) prius fumo carens vel fumi expers.
baliza: paltium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pris-
tis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
ventio ballaencea.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; ma-
nuballista.
ballestero: ballistrius, ii m. Sin: arcuballis-
trius; manuballistrius.
ballet: saltatria fbula (-ae f). Sin: scenica
salttio vel chora.
balneario: adj balnerius, a, um. Sin: balne-
aris; balneatrius // sust blneum pblicum;
blnea vel balnea, orum npl. Sin: blneae,
arum fpl.
balneoterapia: balneotherapa, ae f. Sin: cu-
rtio balneria.
balneoterpico: balneotherpicus, a, um.
Sin: ad balneotherapam ttinens.
balompi, v. ftbol.
baln: follis, is m. Sin: pila. Uso: apoderarse
del -, follem occupare, tenere; pil potiri.
baloncesto, v. bsquet.
baloncito: follculus, i m. Sin: glbulus.
balonmano: manufllium, ii n. Sin: manu-
follis, is m; follis pugillatrius vel pugnis
missus. Uso: juego de -, manufllium; juego
de - de saln, manufllium aulare.
balonvolea, v. voleibol.
balotaje: suffrgium (-ii n) decretrium. Sin:
ltera suffragiorum ltio. Uso: demandar el -,
suffrgium decretrium ferre.
balsa: (embarcacin) ratis, is f // (charco)
stagnum, i n.
balsmico: fragrans, antis. Sin: odorus; sua-
vis.
blsamo: blsamum, i n // fig solcium; sola-
men; levamentum; consoltio.
balsero: rector navis (vel ratis) traiectriae.
bltico: mar -, Blticum, i n. Sin: mare Bl-
ticum.
bamb: hirundo (-dnis f) ndica; (h)arundo
ndica. Sin: bambusa, ae f.
banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.
banalidad: nugae, arum fpl.
banana: banana, ae f; bananum, i n. Sin:
ariena; musae paradisacae fructus. Uso: cul-
tivador de bananas, cultor bananarum; cul-
tivo de bananas, cultura bananarum.
bananero: adj bananrius, a, um // (barco
que transporta bananas) navis bananis one-
rata. Sin: navis onerria cultoris bananarum.
banano: bananus, i f. Sin: (arbor) banana;
musa paradisaca.
banca: (embarcacin filipina) v. canoa //
(puesto o asiento en el Parlamento) sedes
(- is f) parlamentria vel in parlamento // (co-
mercio que consiste en el giro, cambio y des-
cuento de valores, y la compra y venta de
efectos pblicos) res argentria; la - mundial,
res argentaria mundana vel universalis // - de
hielo, v. banquisa.
banca
124
bancario: ad argentriam prtinens.
bancarrota: (quiebra) decctio, onis f //
(quiebra de un banco) argentriae dissoltio.
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), credito-
res fraudare; creditores decoquendo fraudare
// (fig, desastre, hundimiento, descrdito)
naufrgium; evrsio; runa, dissoltio. Uso:
la - de la civilizacin, humani civilisque cul-
ts naufrgium.
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin:
scamnum; scabellum; (lgneum) subsllium
Uso: - alto, scamnum ditum; - encorvado,
scamnum curvatum // (banco de los remeros
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // -
de datos, indiciorum thesaurus; elementorum
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; -
de ojos, thesaurus transponendorum (vel
transferendorum) oculorum; - de sangre, hae-
matheca; receptculum snguini colligendo
// (establecimiento pblico de crdito) argen-
tria, ae f. Sin: mensa vel taberna argentria,
nummria, nummulria; domus vel socetas
argentria. Uso: - hipotecario, mensa hypo-
thecria; - mundial, argentria mundana; -
nacional, pblica mensa argentria; - de cr-
dito, mensa creditria; - de Roma, argentria
romana; - del Santo Espritu, argentria a
Sancto Spritu nominata; mensa nummulria
Sancti Spritus; billete de -, tssera vel chr-
tula nummria; directores del -, directores ar-
gentriae; argentriae praepsiti; presidente
del -, presidens argentriae // (tabln que
sirve de mesa) tbula, ae f. Sin: mensa.
banda: (cuerpo de msicos) msici, orum
mpl. Sin: symphonaci (hmines); aeneato-
res; symphoniacorum agmen, manpulus, co-
hors, collgium, sodlitas; aeneatorum
manus; manus aeneatria. Uso: - lisa, tibci-
nes; - militar, mlites aeneatores; mlitum
symphoniacorum manpulus; symphnia mi-
litaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus;
caterva; manus (-us f) // (porcin de gente ar-
mada) agmen (vel globus, grex, manus) ar-
matorum. Uso: - armada, globus armatorum;
- criminales, greges criminales, - de los
cuatro, manus quattuor (scelestorum) //
(conjunto) - de comediantes, famlia scenica
// (baranda del billar) banda vel ora ae f //
(faja o lista) fscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
se lleva atravesada desde un hombro al cos-
tado opuesto) insigne oblquum. Sin: obl-
quus blteus; oblquum blteum;
decoramentum transversum.
bandada: agmen, mnis n. Uso: - de pjaros,
vium agmen.
bandeja: ptera, ae f. Sin: lanx, lancis f; dis-
cus, i m; scutella, ae f; vas metllicum vel lg-
neum. Uso: - de pastelillos, ptera cum
suavillis.
bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
Uso: - austraca, Austriae insigne vel ve-
xillum; - nacional, ptriae (vel ptrium, vel
nationis) vexillum; signum vel vexillum na-
tionale; - olmpica, vexillum olmpicum; -
tricolor, trcolor vexillum; vexillum tribus
colribus tinctum; vexillum terno decoratum
colore; - a media asta, vexillum mdio hastili
(propsitum); despliegue de banderas, ve-
xillorum propostio vel iacttio; izar, levantar
la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
ondea la -, vexillum flitat vel vento agita-
tur.
bandern: vexllulum, i n. Sin: parvum ve-
xillum.
banderola: ventorum index (-dcis m) // (fig,
hombre voluble) v. veleta.
bandidaje, v. bandolerismo.
bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
de la justicia) prfugus, i m. Sin: exsul, lis;
bancario
125
ptri extorris // (persona perversa) homo
pravus, perversus, depravatus, mprobus.
bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus
traque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum.
bandola, v. mandolina.
bandolera: (salteadora) praedatrix, icis f.
Sin: grassatrix // (correa cruzada por el
pecho que sirve para colgar un arma) bl-
teus, i m; blteum, i n. Sin: blteus oblquus;
blteum oblquum; transversum pctoris cn-
gulum. Uso: en -, transversus, a, um; in bl-
teo; ab humero dextro sub sinistrum
brchium descendens; llevar la mochila en -,
srcinam transverso pctoris cngulo susti-
nere.
bandolerismo: latrocintio, onis f; latroc-
nium, ii n. Sin: praedtio; rapintio; grass-
tio.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassa-
tor; rapinator; tromcrates.
bandolina, v. mandolina.
bandonen: bandonum, i n.
bandurria, v. mandolina.
bandwith (anchura de banda): dipason (n
indecl) dnsitas (-atis f).
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -,
bangladesanus.
banquero: argentrius, ii m. Sin: mensrius;
mensulrius; nummulrius; trapezita.
banquete: - nocturno, comisstio, onis f.
banquina: viae margo (-gnis mf).
banquisa: glcies (-i f) pontvaga. Sin: ae-
quor glaciatum; glcies flitans, flctuans.
bantes: Bantuenses, ium mpl.
baadera, v. baera.
baador: vestis (-is f) balneria.
baarse: balneare. Sin: blneo uti.
baera: (pila para baarse) lveus, i m. Sin:
labrum; balneum vel blneum; slium; pis-
cina // (mujer que cuida de los baos y sirve
a los que se baan) balneatrix, icis f. Sin: ba-
linearum ministra.
baero: balneator, oris m. Sin: balinearum
minister.
baista: blneans, antis mf. Sin: qui vel quae
ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
vel quae aquis titur; qui vel quae blneis de-
lectatur.
bao: (accin) ltio, onis f. Sin: lavtio; bal-
netio; ctio balneandi. Uso: - caliente, la-
vtio clida; aquae clidae; - fro, lavtio
frgida; - de agua salada, blneum salsum; -
de asiento, encathisma, tis n; - de chorro, la-
vtio in aquae deiectu; lavtio plvia; - de es-
puma, lavtio spumosa; baos de mar,
marina lavacra; - de pies, blneum pedum; -
de vapor, lacnicum balneum vel blneum;
assa sudtio; vaportio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
se lavare // (cuarto de -) blneum, i n. Sin:
lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, cald-
rium, ii n; - fro, frigidrium, ii n; blneum
frgidum; - turco, sudatrium, ii n; entrar en
el -, blneum intrare vel introire; in blneum
introire; ir al -, ad (vel in) blneum ire vel ve-
nire; blneum inire, adire, obire; salir del -,
e blneo gredi vel exire; blneo gredi; de
blneo exire // (sitio donde hay agua para
bao
126
baarse) colymbus, i m. Sin: locus balne-
rius. Uso: - comunes, blnea commnia,
mixta, promscua; - privados, blnea privata;
- pblicos, blnea, orum npl; blnea pblica;
blneae vel thermae, arum fpl; - pblicos al
aire libre, blnea pblica subdilia (vel sub
divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve
para baar o lavar todo el cuerpo o parte de
l) v. baera // (retrete, excusado) latrina, ae
f. Sin: lavatrina; sellae familiricae. Uso: -
pblicos, frica, ae f; fricae, arum fpl // - de
agua, - de mara, blneum Mariae; en -
mara, subbulliente aqu mersatus; in
subbullientem aquam mersus; meter algo en
- mara, liquid subbulliente aqu mersare;
cocinar en - mara, liquid subbulliente aqu
mersatum cquere.
baobab: baobab indecl.
baptisterio: (sitio donde est la pila bautis-
mal) baptistrium, ii n // (pila bautismal) v.
pila.
baquelita: bachelites, ae m.
baquiano: (conocedor de los lugares) loco-
rum sciens (-entis) // (gua para transitar por
ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) ali-
cius rei peritus; in liqua re versatus.
bar: thermoplium, ii n. Sin: bibria, ae f; ta-
berna vel tabrnula potria, potatria, bibria;
popna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) pot-
rius.
barahnda: tumultus, us m. Sin: tumultu-
tio; perturbtio.
baraja: (conjunto de naipes) lusrius char-
tularum (vel scidularum) fascculus (-i m).
Sin: chrtulae vel scdulae lusriae // (naipe)
chrtula (-ae f) vel scdula (-ae f) lusria.
baranda: (barandilla de escalera) mans vel
scalarum fulcrum, fulcimen, fulcimentum.
Sin: epimdion, ii n.
barandilla: cancelli, orum mpl. Sin: clatri,
orum mpl. Uso: - de escalera, v. baranda.
baratijas: nugae, arum fpl. Sin: gerrae;
scruta, orum npl; nugamenta, orum npl ; res
vilssimae vel levssimae.
baratillero: nugivendus, i m. Sin: nugarum
vel scrutorum vnditor, nstitor, propla.
baratillo: nugarum (vel gerrarum, vel nuga-
mentorum) taberna (-ae f).
barba: (parte de la cara debajo de la boca)
mentum, i n // (pelo que nace en la -) barba,
ae f. Uso: - cerrada, barba clausa; - descui-
dada, barba inculta; - larga, barba prolixa; -
partida, barba partita; - de abanico, barba fla-
belli; - que empieza a despuntar, lanugo,
gnis f; corte de -, depostio barbae; con un
poco de -, barbtulus; sin -, imberbis; afeitar
la - a uno, licui barbam rdere, abrdere, re-
cdere, tondere; dejarse crecer la -, barbam
demttere, promttere, submttere.
barbacana: risma, ae f; risma, -tis n. Sin:
muri fultura; antemurale; muri propugncu-
lum.
barbajas: radculae, arum fpl.
barbajuelas, v. barbajas.
barbar: (echar races las plantas) radculas
emttere vel gere. Sin: radicscere.
barbrico: barbricus, a, um.
barbarie: barbria, ae f; barbries, i f. Uso:
reducir a la -, ad barbriam vel ad barbriem
redcere; ad incultam feramque vitam red-
cere; volver a la -, ad barbriam redire.
baobab
127
barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox br-
bara, barbrica, vitiosa; brbarum verbum;
barbricum nomen.
brbaro: brbarus, a, um. Uso: volverse -, in-
humano cultu silvscere.
Barbarroja: Barba Rssea. Sin: Fridericus
A(h)enobarbus.
barbero: tonsor, oris m. Sin: rasor; barbiton-
sor.
barbeta: fulcimen, mnis n. Sin: basis, -is (ac
-im vel -em; abl -i).
barbilla: brbula, ae f.
barbiquejo, v. barboquejo.
barbirrojo: a(h)enobarbus, a, um.
barbo: barbus, i m.
barbn: homo bene barbatus.
barboquejo: redimculum, i n. Sin: bccula;
focale; cngulum; ligamen sub mentum duc-
tum.
barbullar: balbutire. Sin: singultim loqui;
incndita verba proferre.
barbulln: balbtiens, entis. Sin: lingu he-
sitans.
barca: barca, ae f. Sin: navcula; scapha;
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera,
horia, ae f; cymba vel navcula piscatria; -
de motor, automatria cymba; - de remos,
actuarola ; - de ro, de lago, phaselus; br-
cula; scphula; cmbula; lmbulus; - de
vapor, vaporalis navcula; - de vela, scapha
velvola vel velis instructa; lembus velis pre-
ditus vel instructus.
barcarola: nuticum carmen.
barco: navis, is f. Sin: navgium. Uso: - cis-
terna, navis lquidis vehendis; - comercial,
navis mercatria; - negrero, navis nigritis ve-
hendis; - nodriza, navis nutrcia vel nutrcula;
- pesquero, navis piscatria; - de carga, one-
rria; navis onerria; - de motor, automatria
navis; navis machinamento acta; - de remos,
navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; va-
porria; navis vaporria; navis vapore mota
vel impulsa; - de velas, navis velis instructa,
predita; navis acta velis; navis promota ven-
tis.
bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus;
cantor.
barestesia: baraesthsia sive baraesthesa, ae
f. Sin: gravitatis sensus.
barestesimetro: baraesthesimetrum, i n.
baricentro: barycentrum, i n. Sin: gravitatis
centrum.
barimetra: barymtria sive barymetra, ae f.
bario: brium, ii n. Uso: - sulfrico, brium
sulphricum.
barisfera: barysphaera, ae f. Sin: mdia
terrae pars; terrae ncleus.
barita: barytes, is f.
baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, bartoni
vox.
bartono: bartonus vel bartonos, i m. Sin:
barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
barman: thermopla, ae m. Sin: triclinirius;
genricam minister, tri.
barman
128
barnabita: barnabita vel barnabites, ae m.
Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et
Brnabae.
barniz: verncium, ii n. Sin: nitens color; ni-
tens crusta // fig fucus, i m. Sin: spcies. Uso:
tener un - de algo, primis vel primribus la-
bris liquid gustasse, attigisse; tener un - lite-
rario, tinctum esse ltteris; tener un - de
gramtica, grammticis tinctum esse noti-
nibus.
barnizado: sust llitus, us m. Sin: vernicis in-
dctio // adj tinctus, a, um. Sin: llitus; bli-
tus; verncio llitus; colore tinctus; recin -,
recens tinctus, llitus, blitus.
barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (liquid)
tingit vel llinit.
barnizar: verniciare. Sin: vernice illnere;
vernicem licui rei indcere; colore liquid
illnere; colorem licui rei indcere; licui
rei nitentem colorem vel crustam indcere.
Uso: - algo con algo, rem re (pice, con pez;
cer, con cera ) tngere, illnere, oblnere,
lnere.
baroestesia, v. barestesia.
bargrafo: bargraphum, i n; barogrphium,
ii n. Sin: altitdinis index.
baromtrico: baromtricus, a, um.
barmetro: barmetrum, i n. Sin: index gra-
vitatis; tbulus torricellianus. Uso: el - sube,
baja, argentum vivum barmetri ascendit,
descendit.
barometrgrafo: barometrgraphum, i n;
barometrogrphium, ii n.
barn: baro, onis m. Sin: nbilis vel liber
baro. Uso: de -, baronalis, e; barnicus, a,
um; baronis (gen); ad baronem spectans.
baronesa: (mujer del barn o que disfruta de
una barona) baronissa, ae f. Sin: (mujer del
barn) baronis uxor.
barona: baronatus, us m. Sin: (dignidad) ba-
ronis dgnitas vel honor; (cometido) baronis
munus; (jurisdiccin) baronis dcio, iurisdic-
tio, territrium, rgio.
baroscopio: baroscpium, ii n.
barotermgrafo: barothermgraphum, i n;
barothermogrphium, ii n.
barquero: naviculrius, ii m. Sin: prtitor.
barquichuela: navigolum, i n. Sin:
cymbula; lmbulus; lintrculus; scphulus.
Uso: - pesquera, horola.
barra: asser, ris m // (aparato de gimnasia)
tignum, i n. Sin: tignum vel ferrum transver-
sum. Uso: - paralelas, lneae parallelae; - pi-
sapapel, vectis (-is f) premendae chartae; - de
chocolate, quadra chocolatae; - de espacios,
spatiorum vectis; - del timn, clavus; - de tu-
rrn, quadra lucuntis.
barrabs: malefactor, oris m. Sin: gneo,
onis m; homo flagitiosus, seditiosus, malfi-
cus.
barraca: (caseta tosca) tugrium, ii n. Sin:
casa; csula; maplia, ium npl. Uso: construir
barracas, tugria vel casas aedificare //
(edificio que se usa para almacn) taberncu-
lum, i n // (puesto en un mercado) tabrnula,
ae f.
barracn: amplum tentrium.
barragn: barracanus, i m. Sin: arbica vel
frica vestis; arbicum vel fricum vestimen-
barnabita
129
tum; arbicus vel fricus amictus (-us m).
barranca o barranco: elvies, i f. Sin:
abruptum.
barredera: scopae, arum fpl. Sin: mchina
scopria.
barrena: trebra, ae f. Uso: - elctrica, tre-
bra elctrica; trebra electro xcita.
barrenamiento: terebrtio, onis f.
barrenar: terebrare. Sin: perfdere.
barrendero: scoprius, ii m. Sin: convrri-
tor; converrens; cvicae mundtiae minister.
barreno: terebramen, mnis n.
barreo: pelvis, is f.
barrer: scopare. Sin: vrrere, evrrere, de-
vrrere; scopis vrrere vel purgare.
barrera: vallum, i n; vallus, i mSin: repgu-
lum; obex, bicis mf; saepimentum; impedi-
mentum. Uso: - aduanera, portrii limes
(-mtis m); - de separacin, vallum discrmi-
nis; - del sonido, repgula (-orum npl) soni.
barrica, v. tonel.
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, bicis
mf; saepimentum; obex tumulturius vel su-
bitrius; saepimentum tumulturium vel su-
bitrium. Uso: - de carros, carri pro vallo
obiecti; barricadas de piedras, bices saxo-
rum; el camino estaba bloqueado por una -,
iter intersaeptum erat.
barrign: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso.
barril: dlium, ii n. Sin: cupa; cadus; sria.
barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum pifex; (el que los vende) dolio-
rum vel cuparum vnditor.
barrilete: (dim de barril) dololum, i n //
(instrumento que usan los carpinteros para
asegurar la madera en el banco) retincu-
lum, i n. Sin: ansa frrea // (juguete) v. co-
meta.
barrilito: dololum, i n. Sin: cadus.
barrio: vicus, i m. Sin: rgio. Uso: (de ciu-
dad) urbis pars, rgio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, rgio
egena; - perifricos, aversa, orum npl; urbis
aversa; - populosos, urbis regiones ppulo
frequentiores; - residencial, rgio habitati-
nibus lautiribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionrii vici; partis
urbis ncolae.
barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medi-
calis // de -, fctilis, e. Sin: figlnus vel figu-
lnus.
barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus baro-
cum // (fig, recargado, ampuloso) tmidus, a,
um; tumens, entis. Sin: trgidus; inflatus; af-
fectatus // (fig, recargado de adornos) fuca-
tus, a, um. Sin: dmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) nsolens, entis. Sin:
inslitus; incompsitus.
barroquismo: barochismus, i m. Sin: rtio
baroca.
basal: basalis, e.
basltico: baslticus, a, um.
basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
basalto
130
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum.
basarse: innti. Sin: consstere in + abl. Uso:
- en un autor, liquo auctore uti.
bscula: libramen, mnis n. Sin: statera bas-
cularis.
base: (superficie en que se asienta un
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de
cama, etc.); crepdo, dnis f (zcalo, pedes-
tal). Uso: - de una columna, columnae basis;
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de co-
lumna, plinthus, i f // (lugar) - cientfica,
sedes percontatinibus faciendis; - militar,
sttio militaris; - naval, portus bllicus; -
naval de Guantmano, sttio navalis Guan-
tmano; sttio navalis, cui nomen Guant-
mano // (condicin o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condcio. Uso:
bases de un concurso, certminis leges.
base-ball, v. bisbol.
base de datos (Inform): datotheca, ae f.
bsico: fundamentalis, e. Sin: praecpuus //
Qum bsicus, a, um.
baslica: baslica, ae f. Sin: templum mxi-
mum; aedes sacra praecpua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Baslica; - de Letrn, Ba-
slica Lateranensis.
basilical: basilicalis, e.
basilisco: basiliscus, i m.
basket o basketball, v. bsquet.
basketbolista, v. basquetbolista.
bsquet: ludus (-i m) bascaudrius. Sin: ca-
nistrildium, canistri ldium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lsio (-onis f); pilaris
et canistralis lsio. Uso: jugador de -, bas-
caudrius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pil
canistroque ldere; folle vel follculo canis-
troque ldere; partido de -, canistrildii cer-
tamen vel contntio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certa-
men; practicar el -, follis canistrique ludo se
exercere.
bsquetbol, v. bsquet.
basquetbolista: bascaudrius, ii m. Sin:
follis bascaudrii lusor; follis canistrique
lusor; pilae canistralis lusor.
basta: -!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: -
y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
sed satis de hoc; sed haec hctenus.
bastarda: (dicho indigno) brbarus sermo.
Sin: brbarae voces.
bastardilla: en -, inclinatis ltteris.
bastardo: sprius, a, um. Sin: nothus; illeg-
timus; non legtimus; ignoto vel incerto patre
natus; pelice vel plice ortus (nacido de con-
cubina); adulterinus (adulterino).
bastidor: (vrsilis) scaenae pries (-tis m).
bastin: propugnculum, i n.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
fpl.
bastn: bculus, i m; bculum, i n. Uso: - de
alpinista, alpini prtica; montanus bculus; -
para esquiar, bculum nivale; nartatoris b-
culus; decursoris nivalis bculum.
bastos: virgae, arum fpl.
basamento
131
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes,
ium fpl. Uso: - atmica, purgamenta atmica;
- radiactiva, purgamenta radioactiva.
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa
vel excpulum. Sin: srdium cstula vel re-
ceptculum // (sitio) depositrium, ii n. Uso:
- atmico, depositrium purgamentorum ato-
micorum.
bata: domstica (vel cubiculria, vel cubit-
ria) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa tnica;
tnica talaris; indsium.
batalla: pugna, ae f. Sin: prolium; certamen;
concerttio. Uso: - electoral, populrium le-
gatorum certamen vel certtio.
batalln: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f.
batn: (mquina) prelum, i n. Sin: press-
rium; mchina fullnica.
batanero: fullo, onis m. Sin: lanrius; coac-
tor lanrius.
bate: (en el bisbol y el crquet) lignum pul-
srium.
bateador: (en bisbol y crquet) pulsor, oris
m. Sin: battutor.
bateau-bus: navgium laphorum.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; fa-
selus vel phaselus; linter (-tris f).
batelero: prtitor, oris m. Sin: lintrrius.
batera: (conjunto de instrumentos de percu-
sin) tmpana, orum npl. Sin: tintinnbula;
percussionlia instrumenta msica // (con-
junto de piezas de artillera) tormenta, orum
npl. Sin: tormenta bllica; bellicorum tor-
mentorum sries; tormenta bllica congre-
gata. Uso: - antiarea, tormenta antiaria,
antiarea; adversus aronvium incursiones
tormenta // (unidad tctica de artillera)
manus tormentria. Sin: agmen torment-
rium // (obra de fortificacin que contiene
cierto nmero de caones) munimentum, i n
// - de cocina, vasa vel instrumenta coquin-
ria // (agrupacin de pilas) pilae; pilarum s-
ries; - elctrica, pilae elctricae; sries
pilarum electricarum; pilae elctrice actae;
pilae elctric vi actae // (acumulador) accu-
mulatrium, ii n. Sin: instrumentum elctridi
cumulandae.
baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
baticola: postilena, ae f.
batida: indago, gnis f. Sin: venatria excr-
sio. Uso: - de la polica, investigtio (hmi-
num) maleficorum.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracte-
rius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitbulum, i n. Sin: rudcula; rutbulum.
Uso: - elctrica, elctricum agitbulum; - de
mano, manuale agitbulum.
batihoja: bracteator, oris m. Sin: bracterius.
batimetra: bathymtria sive -metra, ae f.
Sin: profundi maris mensura.
batimtrico: bathymtricus, a, um. Sin: ad
bathymtriam ttinens.
batintn, v. gong.
batiscafo: bathscafus, i m; bathscafa, ae f;
bathyscphium, ii n. Sin: bathycumba; sub-
aqunea scapha.
batiscafo
132
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f;
byssum, i n; crbasus, i f (pl crbasa, orum
n). Uso: - de lienzo, baptistinum lneum; - de
seda, baptistinum sricum vel bombcinum.
batologa: battolgia sive -loga, ae f. Sin:
multilquium; (inanis) verborum itertio.
batolgico: battolgicus, a, um. Uso: dic-
cin, locucin -, dctio, loctio battolgica.
batometra: bathomtria sive -metra, ae f.
batomtrico: bathomtricus, a, um
batmetro: bathmetrum, i n. Sin: catapira-
tes, ae m; perpndiculum nuticum.
batsman: battutor, oris m.
bal: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca
viatria, sarcinria; cista itinerria. Uso: -
mundo, ara maior; - del coche, autocineti re-
ceptculum onerrium vel sarcinrium.
bauprs: palus (-i m) in transversum.
bautismal: baptismalis, e. Sin: lstricus; lus-
tralis; baptsmatis vel baptismi (gen). Uso: -
pila vel fons baptismalis.
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n;
baptisma, tis n. Sin: regenerationis lava-
crum; sacrum lavacrum. Uso: administrar,
conferir el - a uno, licui baptismum sive
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accpere vel percpere.
bautisterio, v. baptisterio.
bautizado: baptizatus, a, um. Uso: fig, vino -,
vinum dilutum.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro abl-
ere; aquis baptismi ablere; rite ablere;
sacro fonte lustrare liquem. Uso: el que bau-
tiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
baptizandus m.
bautizo: (accin de bautizar) baptiztio, onis
f.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense me-
tallum (-i n).
Bavaria: Bavria, ae f.
bvaro, ra: sust Bvarus, i m; Bvara, ae f.
Sin: Baiovrius vel Baiorius m; Baiovria
sive Baioria f. Uso: - de Munich, Bvarus
Monacensis // adj bavricus, a, um. Sin:
baiovrius; baiorius.
Baviera: Bavria vel Baioria, ae f.
bayo: bdius, a, um. Sin: spadix, cis (ac pl -
cas). Uso: color -, color bdius.
bayoneta: cuspis, dis f. Sin: mucro, onis m;
frmea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frmea)
baionensis; pgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cspidem praefgere; ata-
car a la -, cspide liquem ptere vel adoriri;
cspide in liquem mpetum fcere.
bazar: pantoplium, ii n. Sin: emprium;
institrium; variarum mrcium emprium.
bazo: splen, nis m. Sin: lien, nis n; linis,
is m.
bazuca: bazuca, ae f.
beata: beata, ae f. Uso: nueva -, (caeles)
beata novnsilis.
beatera, v. gazmoera.
beatificacin: beatifictio, onis f. Sin: inter
beatos ascrptio; in beatorum nmerum rel-
batista
133
tio vel coopttio.
beatificar: beatificare. Sin: in nmerum be-
atorum ascrbere vel referre.
beatfico: beatficus, a, um.
beatitud: beatitudo, dnis f. Sin: betitas, atis
f.
beato: beatus, i m // (fig, gazmoo) simulator;
homo religionis prvicax.
beb: infans, antis mf. Sin: pupus vel ppulus
m; infntula, pupa, pusola f.
bebedor: potor, oris m. Sin: potator.
beber: bbere. Uso: - algo caliente, thermo-
potare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos,
sorbilare, sorbillare; exguis hustibus bbere;
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis in-
dulgere; potatione paene exstingui.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculen-
tus.
bebida: ptio, onis f. Sin: potus, us m; pot-
tio; bibtio; pculum. Uso: bebidas, pocu-
lenta vel potulenta, orum; - alcohlicas,
ptiones alcohlicae; potulenta alcohlica; -
no alcohlicas, - sin alcohol, potus non alco-
hlici; potulenta analcohlica; potiones anal-
cohlicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frgida potin-
cula; - fras, potiones frgidae; potulenta fr-
gida; - helada, ptio nivata; glida
potincula; - medicinal, ptio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta;
tomar una -, potinculam gustare.
beca: pnsio, onis f. Sin: pnsio stdii (vel
studiorum) caus; rditus studiorum caus.
Uso: - anual, nnuum, i n; nnua pnsio stu-
diorum caus (tributa) ; nnuus rditus stu-
diorum caus (tributus); dar, asignar a al-
guien una - anual, nnuam pensionem (vel
nnuum rditum) studiorum caus licui
praebere vel tribere; establecer una - para
alguien, licui nnuam pensionem studiorum
caus decrnere.
becacina, v. agachadiza.
becafigo: ficdula, ae f.
becar, v. beca.
becario: pensionis stdii (vel studiorum)
caus beneficirius. Sin: pensione vel rditu
studiorum caus fruens; qui pensione vel r-
ditu studiorum caus fritur.
bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi cus-
tos; custos scholsticus; accensus (-i m)
scholsticus; scholsticus appritor.
bedela: scholae vel ludi custodis munus
(-nris n). Sin: accensi scholstici offcium.
bedelio: bedllium, ii n.
beduino: bedunus, i m. Sin: Arabs (-bis m)
vagans; vagus Arabus.
begardo: begardus, i m.
begonia: begnia, ae f.
beguino, v. begardo.
behaviorismo: behaviorismus, i m.
behaviorista: behaviorista, ae m.
beige: lancolor, oris (sust y adj).
bisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus baspi-
lae.
bisbol
134
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta rbori
acclinis.
Belceb: Belzebub indecl; Belzebul, lis
m.
Beln: Bthlehem vel Bthleem indecl; Beth-
lehmum, i n // de -, Bethlemticus vel Beth-
leemticus, a, um; hab de -, Bethlehemites,
ae m.
belga: adj blgicus, a, um // sust Belga, ae m;
Belgis, dis f.
Blgica: Blgica, ae f. Sin: Blgium; Gllia
Blgica.
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, cis.
beligerante: bellgerans, antis. Sin: bellige-
rator.
belladonna: belladonna, ae f. Sin: tropa
belladonna.
belleza: - naturales, naturae vel locorum
amoenitates; - de expresin, ornamenta ora-
tionis; orationis vel sermonis ornatus (-us m);
- tipogrfica, typogrphicae artis venustas.
belvedere: apopsis, is f.
bemol: (nota) hemitnium vel hemitnion, ii
n. Sin: semitnium // (signo que baja la nota
medio tono) hemitnii signum vel nota.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benz-
nium, ii n. Sin: propulsrius liquor. Uso: - sin
plomo, benzinum non plumbatum; - sper,
benzina superior; consumo de -, benzini ab-
smptio; expendedor de -, benzinivnditor;
benzinopla; gasto de -, benzinae dispn-
dium; surtidor de -, ntlia benzinria; tanque
de -, benzinrium, ii // (adj, relativo a la -,
accionado por la -) benzinrius, a, um.
bendecido: benedictione donatus (de per-
sona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendicin divina) benedictionem licui im-
pertire; benedictione liquem donare; caeles-
tem favorem licui propitiare; caeleste
auxlium licui invocare; bene licui precari
// (consagrar algo al culto divino) conse-
crare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
benedictione ditare liquid. Uso: - los cam-
pos, aqu rite piat lustrare agros; - la co-
mida, consecrare cenam; - una casa, domum
lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
ludibus extllere. Uso: - a Dios, Deum lu-
dibus extllere; Deum vel Deo benedcere;
que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!
bendicin: benedctio, onis f. Sin: (accin de
bendecir) caelestis favoris implortio; caeles-
tis auxlii invoctio. Uso: - papal, benedctio
pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
una -, benedictionem praestare, tribere;
pedir una -, benedictionem postulare, impe-
trare, querere; recibir una -, benedictionem
accpere, suscpere, percpere; benedictione
donari // (consagracin) consecrtio, onis f //
(alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benef-
cium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
ser una -, magno emolumento, magno sui
esse + dat; mxime prodesse + dat; su lle-
gada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bendito: agua -, aqua lustralis.
benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo be-
nedictina; mnacha benedictina; monialis vel
sanctimonialis benedictina.
benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
benedictinus; mnachus benedictinus; so-
bejuco
135
dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini
Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n.
Sin: liquor benedictinus; vlida ptio bene-
dictina.
beneficencia: beneficntia, ae f. Sin: liber-
litas.
beneficiado: (el que goza de un beneficio
eclesistico) beneficirius, ii m. Sin: benef-
cio honestatus.
beneficiar: benefcio vel privilgio liquem
donare. Sin: prodesse + dat; benefcere + dat
// beneficiarse, frui + dat. Sin: cmodum tr-
here ex liqua re.
beneficiario: beneficirius, ii m. Sin: qui be-
nefcia prcipit.
beneficio: benefcium, ii n. Sin: emolumen-
tum; lucrum; quaestus, us m; cmmodum //
(dignidad eclesitica que goza de renta) be-
nefcium. Sin: ttulus; munus sacrum. Uso: -
eclesistico, benefcium ecclesisticum.
benfico: benficus, a, um.
Bengala: (comarca de la India) Bengala, ae
f. Uso: Golfo de -, sinus Bengalensis // de -,
bengalensis, e; benglicus, a, um // luz de -,
ignes bengalenses mpl. Sin: ignes festivi vel
bengalenses; artificiosi ignes bengalenses;
misslia pria npl.
Benn: Bennum, i n.
benna: benna, ae f.
benzina, v. bencina.
benzoato: benzotum, i n; benzoas, atis m.
benzoico: benzicus, a, um. Uso: cido -,
cidum benzicum.
beque: tabulatum vel constratum (-i n) pro-
rae.
brbero: (agracejo) spinosus frutex (-tcis
m).
berbiqu, v. taladro.
berceuse: (cancin de cuna) lallus, i m;
lallum, i n. Sin: soporfera cantincula // (me-
cedora) cunae oscillatriae fpl.
berenjena: melongena, ae f. Sin: solanum
melongena; solanum edle.
berenjenal: (sitio plantado de berenjenas)
locus melongenis cnsitus // (fig, negocio
enredado y de difcil salida) nodus, i m. Sin:
difficultas; tricae, arum fpl. Uso: meterse uno
en un -, incdere in nodum; in slebras inc-
dere; in tricas se concere; se in angustum co-
ncere; in angustum venire; in dumeta
corrpere.
bergamota: (variedad de pera aromtica)
pirum falernum // (variedad de lima muy aro-
mtica) ctreum bergmium. Uso: esencia de
-, ctrei bergmii subtilssimus sucus.
bergamote o bergamoto: (peral que pro-
duce la bergamota) bergamotta, ae f. Sin:
pirus falerna // (limero que produce la berga-
mota) citrus bergmia.
bergantn: celox, cis m. Sin: paro, nis m;
myparo; stlata, ae f; navis acturia vel prae-
datria. Uso: - pirtico, de corsarios, my-
paro pirticus.
berilio: berllium, ii n.
berilo: beryllos vel beryllus, i m.
berlina: (carroza) (automatria) carruca.
berlina
136
Sin: berolnia, ae f; berolinensis carruca //
fig, poner en -, liquem ludificandum ppulo
expnere.
berro: mastrtium, ii n.
bersagliere: plumatus vel concursator miles
(-ltis m). Sin: plumatus veles (-ltis m).
berza, v. col.
besamanos: mans oscultio (-onis f).
bestialidad: fritas, atis f. Sin: bestilitas.
bestiario: bestirius, ii m. Sin: bestiarum vel
pcoris custos.
best seller: liber plrimum (vel mxime) di-
vnditus.
betatrn: bettronum, i n.
betnica: herba (-ae f) vettnica. Sin: ces-
tron, i f; prionitis; psychrtrophon.
betn: creta sutria. Sin: cera sutria; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen su-
trium. Uso: dar - a los zapatos, liqumine
clceos perngere.
bibern: lactisgium, ii n. Sin: sugitrium;
gut(t) us , i m; papillata vel lactaris lagn-
cula; lagenula suctria; lacti sugendo vs-
culum.
Biblia: Bblia, orum npl. Sin: Sacra Bblia;
sacri vel divini libri; divinae ltterae; sacrae
scripturae; sacra volmina. Uso: versin la-
tina de la -, libri divini in latinum translati.
bblico: bblicus, a, um.
bibliobs: bibliotheca cintica.
bibliofilia: bibliophlia sive bibliophila, ae f
Sin: librorum cultus vel amor; studiosa libro-
rum inquistio.
biblifilo: bibliphilus, i m. Sin: librorum
amator vel cultor; studiosus librorum inquisi-
tor.
bibliografa: (descripcin, conocimiento de
libros, de sus ediciones, etc.) bibliogrphia
sive bibliographa, ae f. Sin: librorum
descrptio; dispsita (vel propsita, vel bene
ordinata) librorum descrptio // (catlogo de
libros o escritos referentes a materia deter-
minada) index (-dcis m) bibliogrphicus; li-
brorum index. Uso: - atmica, de vi atmica
librorum index, vel index bibliogrphicus.
bibliogrfico: bibliogrphicus, a, um. Sin: ad
librorum descriptionem vel ndicem prti-
nens.
bibligrafo: bibligraphus, i m. Sin: libro-
rum cgnitor atque descriptor.
biblilatra: biblilatra vel biblilatres, ae m.
bibliolatra: bibliolatra, ae f. Sin: nmia li-
brorum venertio; nmius librorum cultus;
quasi divinus librorum cultus.
bibliolito: bibliolthus, i m. Sin: fssile vel
fosscium flium; fssilis flii vestgium.
bibliologa: bibliolgia sive bibliologa, ae f.
Sin: librorum recta cogntio.
bibliolgico: bibliolgicus, a, um.
biblilogo: biblilogus, i m. Sin: librorum
cgnitor vel peritus.
bibliomana: bibliomnia sive bibliomana,
ae f. Sin: nmius librorum amor; immdicus
librorum cultus; nmium librorum stdium;
berro
137
nmia librorum conquistio.
biblimano: biblimanes, is m. Sin: biblio-
mni laborans; nmius librorum amator;
conquisitor (vel accumulator, vel effrenatus,
vel immdicus) librorum cultor.
biblioteca: (lugar donde se tiene considera-
ble nmero de libros ordenados para la lec-
tura) bibliothca, ae f. Sin: amaltha vel
amalthum. Uso: - circulante, bibliotheca li-
bris (per vices) commodandis; - Nacional de
Pars, de Roma, Bibliotheca Nationalis Pa-
risiensis, Romana ; - pequea, biblioth-
cula; - privada, pblica, bibliotheca privata,
pblica; - del Congreso de Washington, Bi-
bliotheca Congresss Vasingtoniensis; for-
mar una -, bibliothecam confcere vel
institere // (coleccin de libros o tratados
semejantes entre s) librorum corpus (-pris
n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris ro-
mani // perteneciente a la - o propio de ella,
bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam prti-
nens.
bibliotecario: bibliothecrius, ii m. Sin: bi-
bliothecae praefectus, custos, praepsitus,
curator. Uso: nombrar a uno -, bibliothecae
liquem praefcere; ser -, bibliothecae
praeesse.
bibliotecnia: bibliotchnica, ae f; bibliotch-
nice, es f.
bibliotecografa: bibliothecogrphia sive bi-
bliothecographa, ae f.
biblioteconoma: bibliotheconmia sive bi-
bliotheconoma, ae f. Sin: doctrina vel disci-
plina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum
ordinandarumrtio. Uso: preceptos de -, prae-
cepta de bibliothecis ordinandis.
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuluticus,
a, um.
bicameralismo: rtio biconsiliaris vel dibu-
lutica.
bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbona-
tum, i n. Sin: carbnii vel carbnicum dixy-
dum; ntrium bicarbnicum.
bicfalo: dicphalus, a, um.
bicentenario: bicentenrium, ii n.
bceps: sust biceps, cpitis m. Sin: msculus
biceps // adj biceps.
bicicleta: brota, ae f. Sin: birtula; bicclula;
velcypes, -dis m; cypes. Uso: - elctrica,
brota elctrica; - fija, brota firma; - de carre-
ras, brota cursria vel cursualis; - de mujer,
muleris (vel mulerum, vel feminarum) b-
rota; - de nio, peri birtula; - de pedal, bi-
cclula pedlibus acta vel propulsa; - de
primera calidad, brota primae notae; - con
motor, brota automatria; brota cum mot-
rio; correr en -, brot crrere; ir en -, brot
vehi, insstere, insdere; montar en -, brotam
conscndere; (in) brotam insilire; brotae in-
silire.
biciclo: bcyclus, i m; bcyclum, i n. Sin: b-
rota enormis.
bicloruro: sal (salis n) bichlorhdricum.
bicoca: (fortificacin pequea) oppdulum, i
n.
bicolor: bcolor, oris.
bicncavo: bicncavus, a, um.
biconvexo: biconvexus, a, um.
bicornio: bicorne vel bicorngerum cpitis t-
gimen (-mnis n).
bicornio
138
bicspide: bicuspis, dis. Sin: bicuspidatus,
a, um.
bid o bidet: mannus vel mnnulus, i m. Sin:
hydrulicus mannus vel mnnulus; labellum
ntimum; ovata pelvis.
bidn: excpulum, i n. Sin: armillum; vas ex
frrea lmina. Uso: - de bencina, armillum
vel vas benzinae.
bidonville: tuguripolis, is f. Sin: caspolis;
assularum conglobtio.
biela: biella, ae f. Sin: hasta (mots modera-
trix); directbulum; fndulus ambultilis.
bieldo: ventilabrum, i n.
Bielorrusia: Bielorssia, ae f. Sin: Rssia
Alba.
bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, ali-
menta, orum npl; - comn, bonum commune;
- culturales, cults humani bona; - espiritua-
les, - interiores del espritu, nimi bona; bona
spiritlia; - externos, bona externa; res exter-
nae; - inalienables, res quae abalienari ne-
queunt; - inmuebles, - races, bona
immoblia; res soli; res non moventes; res
quae moveri non possunt; - materiales, bona
materilia; opes terrenae; - muebles, res m-
biles; bona moblia; res moventes; res quae
moveri possunt; - productivos, - de produc-
cin, bona productiva; bona frugfera; bona
quaestuosa; bona lia bona gignntia; bona
quae lia bona gignunt; bienes de consumo,
bona consumptiblia, consumptiva; merces
fruendae; venlia, ium npl; bienes del Es-
tado, bona pblica; possessiones pblicae; rei
pblicae bona vel possessiones; bienes de
fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // -
hecho, probe factus.
bienal: biennalis, e. Uso: exposicin -, bien-
nalis exhibtio.
bienaventuranza: - eterna, v. beatitud.
bienestar: (conjunto de cosas necesarias
para vivir bien) res prsperae. Sin: rerum
abundntia; fortunarum affluntia; rerum ma-
terilium abundntia. Uso: - familiar, rei fa-
miliaris cpia; - mediocre, res mdice
prsperae; res satis prsperae; - pblico,
bonum commune // (vida holgada) prspera
vel cmmoda vivendi rtio. Sin: nmia pros-
pritas; cmmodum; commditas. Uso: - au-
mentado, auctior prospritas; - mayor, maior
prospritas; - mediocre, mdica prospritas; -
menor, minor prospritas; gozar de cierto -,
quadam prosperitate frui // (estado de la per-
sona humana) bona vel prspera valetudo.
Uso: - fsico, crporis valetudo.
bienhechor, ra: adj benefciens; benficus
(m) vel benfica (f) in (vel adversus) liquem.
Sin: benignus, benigna; munficus, munfica
// (cuya influencia es til) salutaris, e. Sin:
tilis // sust benefactor, oris m; benefactrix,
icis f. Sin: benficus homo; benfica mlier;
auctor vel auctrix benefcii (vel beneficio-
rum); qui vel quae benefciis liquem fficit
(vel affecit); qui vel quae benefcia in li-
quem confert (vel cntulit). Uso: el principal
-, praecpuus benefactor; ser el - de uno, be-
nefciis liquem affcere; benefcia in li-
quem conferre; ptime (vel praeclare, vel
egrgie) de liquo mereri.
bienvenida: advenientis saluttio vel consa-
luttio (-onis f).
bienvenido: salve! Sin: carus exspectatusque
venisti!
bifsico: gradus duos habens; momenta vel
tmpora duo habens. Sin: qui, quae, quod
duos gradus (vel duo momenta, vel duo tm-
pora) habet.
bicspide
139
bife: bbula assa; assata bbula. Sin: caro
bbula assa; caro costalis assa; frustum b-
bulae assum.
bifocal: bis flexus (-a, -um). Sin: dplici
preditus flexu.
bifronte: bifrons, ontis.
bifurcacin: bifrcium, ii n; bifurcum, i n.
Sin: bfidum; bvium; biparttio.
bifurcado: bfidus, a, um. Sin: bifidatus; bi-
furcus.
bigamia: bigmia sive bigama; digmia sive
digama, ae f. Uso: practicar la -, duas uxo-
res habere.
bgamo: bgamus vel dgamus, i m. Sin: dua-
rum uxorum vir.
bigote: mystax, cis m. Sin: sbium; barba
labri superioris; en pl superioris labri pili; su-
periora labra pilosa. Uso: - largo, prolixus
mystax; dejarse el -, fciem rdere praeter
mstacem.
bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: ms-
tace insignis vel conspcuus.
bigud: calamistrillum, i n. Sin : fstula cris-
pans ; fstula crnibus crispandis; cylndrulus
comae crispandae; cylindrus crispandis ca-
pillis.
bijou: gemma, ae f.
bikini: vestis (-is f) vel vestcula (-ae f)
bikiniana. Sin: vestcula balnearis bikiniana;
bipartita vel bimembris vestcula; duplex bal-
neria fscia.
bilateral: duo ltera habens. Sin: ex duobus
latribus // fig bilateralis, e. Sin: mtuus;
synallagmticus. Uso: acuerdos -, mtuae
pactiones; convencin -, convntio synallag-
mtica.
bilinge: bilinguis, e.
bilingismo: bilinguismus, i m. Sin: biln-
guitas, atis f.
billar: biliardum, i n. Sin: eburniplium; pi-
litdium; pilildium; ludus tudicularis; ebur-
nearum pilarum ludus; ludus globulorum
eburneorum; ludus sex forminum. Uso:
agujero o abertura de -, ludipilarum eburne-
arum foramen; baranda, reborde del -, ora
(mensae tudicularis); bola de -, pila vel
sphaera ebrnea; ebrneus globus vel glbu-
lus; mesa de -, pilitudiria mensa; tbula lu-
sria; tbula ad pilis ludendum; lveus ad
ebrneis pilis ludendum; tablero, superficie
de la mesa de -, bacus pilitudirius vel tudi-
cularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebr-
neis ldere; ebrneis pilis vel glbulis in
tbula ldere.
billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui bi-
liardo vel eburniplio ludit.
billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
Sin: charta argentria; tssera nummria;
schdula argentria; moneta chartcea. Uso:
- por valor de mil dlares, charta nummria
mille dllaris ( vel dollriis) valens // (cdula
que acredita participacin en una rifa o lote-
ra) sors, sortis f. Sin: pittcium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotera Nacional, sortes
Nationalis Aleae victrices // (carta breve) lit-
trulae, arum fpl. Sin: epistlium // (tarjeta o
documento que da derecho para entrar en al-
guna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
billetera: crumna, ae f.
billn: blio, onis m. Sin: mlies (vel mliens)
mille miliones.
billn
140
billonario: bilionrius, ii m.
bilocacin: biloctio, onis f.
bimano o bmano: duabus mnibus predi-
tus. Sin: duas manus habens.
bimembre: bimembris, e.
bimensual: semimnstruus, a, um. Sin: bis
in mense (prdiens, recurrens).
bimestral: (que dura un bimestre) bimestris,
e; bimnstruus, a, um. Sin: duos menses du-
rans // (que sucede o se repite cada bimestre)
qui, quae, quod alternis mnsibus (vel trtio
quoque mense) fit (o con el verbo exigido por
el contexto).
bimestralmente: alternis mnsibus. Sin: tr-
tio quoque mense.
bimestre: (tiempo de dos meses) bimestre, is
n. Sin: bimensis, is m; duo menses; duorum
mnsium sptium vel tempus // (renta,
sueldo, etc., que se cobra o paga al fin de
cada bimestre) duorum mnsium merces
(-edis f) vel rditus (-us m).
bimotor: adj bimotrius, a, um; duobus mo-
triis instructus; dplici machinatione orna-
tus; qui, quae, quod duobus motriis vel
dplici machinatione movetur // sust bimot-
rium, ii n. Sin: aroplanum bimotrium; a-
roplanum duobus motribus instructum;
aria navis duobus machinamentis (vel dua-
bus machinatinibus) instructa; aronavis d-
plici motria mchina predita.
binar: (dar segunda labor a las tierras) re-
pastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un
mismo da) binare (Missam). Sin: Missam
iterare; bis Missam celebrare; duas Missas
eodem die celebrare.
binary (Inform) binario: binrius, a, um; bi-
naris, is, e.
binocular: binocularis, e.
binculo: binculum, i n; binculus, i m. Sin:
speculatrium; perspicillum; conspicillum;
geminata specilla npl; telescpium gemina-
tum vel gminum.
binomio: binmium, ii n.
bioclimatologa: bioclimatolgia, ae f. Sin:
vivntium climatolgia.
biotica: biothica, ae f; biothice, es f.
biofilia: biophlia, ae f. Sin: vitae amor; na-
turalis vitae amor.
biofsico: adj biophsicus, a, um // sust bio-
phsicus, i m. Sin: biophsicae peritus vel
studiosus.
biognesis: (generacin de un ser vivo por
otro) biognesis, is vel os f. Sin: vitae origo
vel genertio; generationis processus // (teo-
ra que defiende la necesidad de dicha gene-
racin y la imposibilidad de la llamada
generacin espontnea) biogentica, ae f.
Sin: biogentica rtio; biognesis vel bioge-
nseos rtio.
biogentica: ars biogentica.
biogentico: biogenticus, a, um. Sin: ad
biognesim vel ad biogenticam rationem t-
tinens. Uso: desarrollo -, biognesis proces-
sus; estudios -, biognesis stdia; leyes -,
biognesis leges.
biogenia: biognia, ae f. Sin: orginis vitae
stdium; ontognesis; disciplina vel doctrina
de vivntium orgine ac processu (como
parte de la biologa); animntium vel ani-
billonario
141
mantum origo ac processus (conjunto de los
fenmenos vitales desde la concepcin hasta
el completo desarrollo).
biogeografa: biogeogrphia sive - grapha,
ae f. Sin: vivntium geogrphia.
biografa: biogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
(alicius) vitae narrtio vel memria. Uso:
publicar la - de uno, librum de vita alicius
dere.
biografiar: vitam alicius narrare, enarrare,
expnere, scrbere, descrbere; de vita alic-
ius expnere.
biogrfico: biogrphicus, a, um; ad vitam vel
ad biogrphiam alicius prtinens. Uso: do-
cumentos, lxicos, repertorios -, documenta,
lxica, repertria biogrphica; fuentes, inves-
tigaciones, memorias, noticias -, fontes,
investigationes, memriae, nottiae biogr-
phicae
bigrafo: bigraphus, i m. Sin: vitae narrator
vel scriptor; qui vitam alicius narrat, enarrat,
exponit, scribit (vel narravit, enarravit, expo-
suit, scripsit); ser el - de uno, alicius vitam
narrare (vel narravisse).
biologa: biolgia sive -loga, ae f. Sin: scin-
tia biolgica; disciplina de vitae lgibus; de
animntium vita doctrina. Uso: - marina, bio-
lgia marina; - molecular, biolgia molecula-
ris.
biolgicamente: biolgice.
biolgico: biolgicus, a, um. Sin: ad biol-
giam spectans.
bilogo: bilogus, i m. Sin: biolgiae peritus
vel studiosus.
biombo: prthyrum, i n. Sin: dithyrum;
saeptum vel saepimentum; velamen; vela-
mentum; tgimen; tegumentum; velamentum
interiectum.
biomdico: biomdicus, a, um. Uso: investi-
gacin -, investigtio biomdica.
biomtrico: biomtricus, a, um.
binica: ars (artis f) binica.
biopsia: bipsia sive biopsa, ae f; biopsis, is
f.
bioqumica: biochmia vel biochmia, ae f;
biochmica vel biochmica, ae f. Sin: vivn-
tium chmia.
bioqumico: adj biochmicus vel biochmi-
cus, a, um; ad animntium chmiam ttinens
// sust biochmicus vel biochmicus i m. Sin:
biochmiae peritus.
biosfera o bisfera: biosphaera, ae f.
biotecnologa: biotechnolgia sive -loga, ae
f.
bioterapia: biotherapa, ae f. Sin: curtio
biolgica.
bitopo: bitopus, i m. Sin: biotpium, ii n.
bixido: bixydum, i n.
bipartidismo: systema (-tis n) duarum fac-
tionum
biplano: biplanum, i n.
bipolar: bipolaris, e. Sin: duos habens polos.
biquini, v. bikini.
Birmania: Birmnia, ae f.
Birmania
142
birmano: adj birmanianus, a, um // sust Bir-
manus, i m.
birome: clamus sphaerulatus. Sin: clamus
biroanus; grphium biroanum; v. bolgrafo.
birrete: biretum, i n. Uso: - de cuero, galerus
vel galerculus, i m; galerum vel galerculum
n.
birretina, v. gorrita.
Bis!: (referido a uno) Rpete! vel tera!; (re-
ferido a dos o ms) Reptite! vel Iterate!
bisagra: vertculum, i n; vertcula, ae f. Sin:
vrtebra, ae f.
bisecar: bisecare. Sin: in duas partes secare.
biseccin: biperttio geomtrica.
bisexual: adj bisexualis, e // sust bisexualis,
is m. Sin: ambisexualis.
bisexualidad: bisexulitas, atis f.
bisiesto: ao -, annus bis(s)extilis.
bismuto: bismut(h)um, i n.
bisojo: paetus, a, um.
bisonte: bison, ontis m. Sin: urus, i m.
bist, v. bife.
bistec, v. bife.
bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosmticum fus-
cum.
bistur: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus
anatmicus. Uso: - elctrico, scalpellum elc-
tricum.
bisulfato: bisulphatum, i n.
bit (Inform) dgito binario: bitus, i m (abrev.
de binaris digitus). Sin: nota binria. Uso:
least significant -, bitus mnimus; bitus m-
nimi momenti.
bitcora: pyxis (-ids f) magntica.
bter: amara ptio.
bitonal: bivocalis, e. Sin: duos habens soni
gradus.
bitonalidad: bisonritas, atis f. Sin: bivoc-
litas.
bitumen: bitumen, mnis n.
bituminoso: bituminosus, a, um.
bivalente: bvalens, entis. Sin: dplici vi
preditus; geminata vi conspcuus.
biyoduro: biididum, i n.
bizantinismo: byzantinismus, i m. Sin:
byzantinizandi mos, rtio, stdium // fig cap-
tiosa, orum npl. Sin: cavillationes; captin-
culae; inanitates byzantinae; cavillationes
aetatis byzantinae prpriae.
bizantino: byzantinus, a, um. Sin: byzntius,
byzantacus, a, um.
bizco: strabo, onis m.
bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
bizcochar: retorrere. Sin: recquere.
bizcochera: (tienda) crustulorum vel biscoc-
torum taberna. Sin: crustulrii taberna; ta-
birmano
143
berna crustulria // (fbrica) crustulorum of-
ficina // (arte de trabajar bizcochos) crustu-
lorum ars. Sin: ars crustulria.
bizcochero: crustulrius, ii m. Sin: dulci-
rius.
bizcochito: biscctulus, i m.
bizcocho: crstulum, i n. Sin: biscoctus; bis-
coctum.
Black Metal: modi msici metalli nigri.
blackout, v. apagn.
blanca: Ms, v. mnima.
Blancanieves: Alba Nix (nivis f).
blanco: adj albus, a, um. Sin: cndidus. Uso:
volver -, candidare; candificare // (individuo
de la raza blanca) homo albcolor // (objeto
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum;
meta; destinatum o en pl destinata; destina-
tum vel propsitum signum. Uso: dar en
el -, scopum attngere; destinata ferire; colli-
neare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare;
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propsitum, i n.
Sin: destinatum; id quod ptitur. Uso: dar en
el -, propsitum ssequi; ser - de , obn-
xium esse + dat.
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: alb-
rius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans,
antis.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; alb-
rio oblnere. Uso: - una pared, paretem albo
polire, expolire, oblnere; accin de -, dealb-
tio.
blanqueo: (accin de blanquear) dealbtio,
onis f // (efecto de blanquear) albrium, ii n.
Sin: albrium opus.
blasfemador, ra : blasphemator, oris m; blas-
phematrix, cis f.
blasfemar: blasphemare (Deum, Christum,
nomen Domini ). Sin: exsecrari (Deum
); Deo (Christo, nmini Dmini ) male
dcere; maledictum (in Deum ) concere;
(in Deum ) maledicta iactare; mpia verba
proferre vel evmere // (fig, maldecir, vitu-
perar) maledictis lacssere (liquem).
blasfemia: blasphmia, ae f. Sin: blasphem-
tio; maledictum; exsecrtio; maledictum (in
Deum ) coniectum // (fig, palabra grave-
mente injuriosa contra una persona) contu-
mlia, ae f. Sin: convcium; vitupertio.
blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
Sin: in Deum maldicus, maldica // sust
blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
blasn: (ciencia herldica) de insgnibus
doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
Sin: blaso, onis; stemma gentilcium. Uso: -
de familia, gneris insigne; insigne gentil-
cium; scuti gentilcii figura.
blasonado: insigni gentilcio ornatus vel
instructus. Sin: gentilcio stmmate predi-
tus; blasonatus.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
da un bledo de ello, illud me nihil nterest;
no estimar un -, terncii non fcere.
blefaritis: blepharitis, dis f; blepharites, is f.
Sin: palpebrarum inflammtio.
blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
Sin: palpebrarum contrctio vel restrctio;
plpebrae contractae.
blefarofimosis
144
blefarncosis: blepharoncosis, is f. Sin: pal-
pebrarum infltio; plpebrae tumefactae, tu-
mescentes, intumescentes, turgescentes.
blefaropleja: Med blepharoplgia sive -ple-
ga, ae f. Sin: palpebrarum parlysis vel re-
soltio.
blefaroptosis: Med blepharoptosis, is f. Sin:
palpebrarum demssio; plpebrae demissae
vel demissiores.
blefarospasmo: Med blepharospasmus, i m.
Sin: palpebrarum spasmus; palpebrarum con-
vulsa contrctio.
blefarstato: blepharstatum, i n.
blenorragia: Med blenorrhgia sive -rhaga,
ae f. Sin: urethrae destilltio vel distilltio;
mictualis viae destilltio; urethrae inflamm-
tio ac destilltio.
blinda: (frrea, metllica) lorica, ae f. Sin:
plteus; protctio; (ferratum) tgumen; (lori-
catum) tegumentum. Uso: - de vidrio artifi-
cial, plteus ex vitro artificiali (factus), -
contra los vientos, plteus ventis obstructus.
blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus;
ferratus; loric munitus. Uso: carro -, currus
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
blindaje: lorictio, onis f. Sin: ferrtio; soli-
dtio; solidamentum.
blindar: loricare. Sin: loric munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, frre,
ane, chalybi loric munire.
blitz: incrsio (-onis f) fulmnea. Sin: fulm-
nea oppugntio.
blizzard: nivis tempestas (-atis f). Sin: pro-
cella turboque nivis.
bloc: (taco de calendario exfoliador) eph-
meris rebus commemorandis // (taco de hojas
de papel ligeramente pegadas) chartae vel
chrtulae compactae. Sin: annotationum li-
bellus; codicillus plgulis discindendis.
blocaje: alligbulum, i n.
block, v. bloc.
blonda: opus denticulatum (vel spiculatum,
vel reticulatum) e bombcino confectum.
bloque: (trozo grande de materia sin labrar)
moles, is f. Sin: massa. Uso: - de mrmol,
massa mrmoris; marmrea moles; gleba
mrmoris // (conjunto, agrupacin) summa,
ae f. Uso: comprar, vender, alquilar algo en -,
aversione vel per aversionem liquid vn-
dere, mere, locare; fueron acusados en -, ac-
cusati sunt uno nmine // (Inform) sptium, ii
n. Sin: segmentum // agrupacin de nacio-
nes, nationes consociatae. Sin: Nationum
Consocitio quasi foedus (-dris n). Uso: dos
- contrapuestos, duo quasi federa, inter se
oppsita // (manzana de casas) nsula, ae f //
(libreta exfoliadora) liber commentrius.
Sin: annotatinibus scribendis liber.
bloquear: alligare. Sin: impedire; praecl-
dere; intercpere // bloquearse, alligari.
bloqueo: (accin y efecto de bloquear) oc-
clsio, onis f. Sin: septio; interdctio. Uso: -
de calle, camino o carretera, occlsio viae;
cabina de -, custdia viria.
blue jeans: lnteae bracae caerleae vel cru-
lae. Sin: lnteae bracae livdinae; lnteae bra-
cae americanae.
blufear, v. fanfarronear.
bluff, v. fanfarronada.
blefarncosis
145
blusa: pelsia, ae f. Sin: tuncula; thorcula;
indusolum pelusinum. Uso: - transparente,
pelsia perspcua; - de lino, pelsia lntea; -
fina de mujer, fscia vel tuncula pectoralis; -
del vestido regional, pelsia gntica vel po-
pularis.
boa: (gnero de ofidios) boa, ae f. Uso: -
constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris.
bob o bobsleigh: trhea gubernbilis vel mo-
derbilis. Uso: competencia de -, certamen
gubernbilis trheae.
bobada, v. bobera.
bobera, v. bobera.
bobera: (dicho o hecho necio) insulse (vel
inepte, vel stulte) dictum vel factum.
bobina: orbculus, i m. Sin: bobina; rtula;
rotella; cylndrulus filis involutus; refertus
filis orbculus. Uso: - de pelcula cinemato-
grfica, orbis pellculae cinematogrphicae
involvendae // (rollo de papel continuo que
emplean las rotativas) truncus chartarum.
Sin: chartarum scapus.
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de -
en - , in sermonem hminum venire; esse in
ore et sermone mnium; en - cerrada no en-
tran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venrsele a
uno a la - alguna cosa, liquid licui in buc-
cam venire.
bocadillo: (panecillo) frstulum vel frus-
tillum n. Sin: pastillum; buccella; ffula.
Uso: - de carne, carnis frstulum; - con
jamn dentro, pastillum pern fartum.
bocado: bccea, ae f. Sin: frustum; offa;
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un -
de pan, frustum panis; comer una cosa en un
-, o en dos -, uno haustu liquid vorare; semel
absorbre liquid; echar un -, tomar dos -,
duas bcceas vel buccas manducare.
bocal: rceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cathus. Uso: - para cerveza, rceus cerve-
srius.
bocamanga: mnicae revimentum.
bocanada: (porcin de humo que se echa
cuando se fuma) fumi emssio (-onis f). Sin:
nicotianum suffimentum; fumi nubcula (ex
ore prolata).
bocetar: liquid adumbrare. Sin: liquid de-
formare, informare, praeformare, formare.
boceto: (en pintura, borroncillo en colores
previo a la ejecucin del cuadro) adumbrtio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delinetio; li-
neamentum; lneae (-arum fpl); lineamenta
(-orum npl); prima lineamenta; imago
adumbrata. Uso: hacer el - de algo, liquid
adumbrare; alicius rei primas lneas dcere
// (en escultura, modelado sin pormenor y en
tamao reducido) adumbrata imago (-gnis
f). Sin: prplasma, tis n; opus (peris n) de-
formatum; opus incohatum vel inchoatum;
incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
cera factum.
bocha: (bola de madera, de boj) pila (lgnea,
bxea). Sin: glbulus. Uso: juego de las -,
globulorum ludus; certamen de bochas, pila-
rum certamen; aficionado al juego de las -,
pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
-, glbulos vel pilas versare.
boche: (hoyo pequeo) scrobculus, i m.
bochorno: (calor sofocante) frvidus aestus.
Sin: ris crassitudo; caelum crassum.
bochorno
146
bocina: bc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor,
autmati bcina; estrpito de bocinas, str-
pitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bo-
cinar // (pabelln con que se refuerza el
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fongrafo, del
gramfono, tuba phonogrphii, grammoph-
nii.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bocinazo: bccinum, i n.
bodas: - de plata, argntea nuptilia npl.
bodega: (lugar destinado para guardar el
vino) cella (-ae f) vinria. Sin: apotheca; c-
nava vel cnaba; dolirium // (- de buque)
stiva, ae f. Sin: caverna; sentna; ima navis;
terus vel cvea navis.
bodeguero, ra: cellrius, ii m; cellria, ae f.
Sin: vinrius vel apothecrius m; vinria vel
apothecria f.
Boeing: aronavis e gnere Boeing.
ber: adj borus, a, um. Sin: burus, a, um //
sust Borus vel Burus, i m.
bofetada: lapa, ae f.
bogador: remex, -mgis m.
bohardilla, v. buhardilla.
Bohemia: Bohemia, ae f. Sin: Bomia; Res
pblica Bohmica.
bohmico, v. bohemo.
bohemio: (natural de Bohemia) v. bohemo //
(persona de vida irregular y desordenada)
lastaurus, i m. Sin: scortator; homo nequam,
impurus. Uso: vida de -, vita inordinata, ef-
frenata, intmperans, immoderata // (persona
sin casa ni hogar ni ocupacin) nomas, dis
mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
homo passim vagus; sine tecto ac sede pas-
sim vagus (en pl sine tectis ac sdibus passim
vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
errare; sdibus incertis vagari; errabundam
vitam vvere // (lengua checa) bohmica lin-
gua. Sin: bohmicus sermo.
bohemo: adj bo(h)micus, a, um // (natural
de Bohemia) Bohemus vel Bomus, i m.
bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um //
Bohemoslovacus, i m.
boicot: interclusio, onis f. Sin: perae inter-
dctio; peris intercptio; alicius rei vittio,
devittio, evittio.
boicotear: boicotizare, boycotizare. Sin: in-
tercldere; intercpere; interdcere; impedire;
prohibere. Uso: - algo a alguien, intercldere
liquid licui; intercldere liquem ab liqua
re; alicius peram impedire, praepedire,
praevrtere; interdcere, intercpere // fig, -
algo, obstare licui rei; - a alguien, adversari
licui; vitare vel fgere liquem // (hacer el
vaco a una persona) omni in re (vel omni ra-
tione) licui adversari.
boicoteo, v. boicot.
boina: pleus, i m; pleum, i n // - vasca, p-
leus vascnicus.
boj: buxum, i n; buxus, i f.
bol: crater, ris (ac sing -ra, ac pl -ras) m;
cratera, ae f.
bola: glbulus, i m. Uso: - de nieve, glbulus
nivis; jugar a las -, glbulis ldere.
bolandistas: bollandiani sodales vel socii
mpl.
bocina
147
bolchevique: sust bolsevcus, i m. Sin: bols-
cevista, ae m // adj bolsevcus, a, um.
bolcheviquismo, v. bolchevismo.
bolchevismo: bolsevismus vel bolscevismus,
i m. Sin: rgimen vel res bolsevicorum; prin-
cpia moresque bolsevicorum; bolsevicorum
rtio agendi.
bolchevizar: bolsevismum indcere. Sin:
bolsevcis sbdere; bolsevicorum rem per-
gere.
bolero: (aire musical) msica bolrica //
(chaquetilla de seora) thoracolum, i n Sin:
tuncula // (sombrero de copa) ptasus, i m.
boleta: scheda, schdula, schedula, ae f.
Sin: scida, scdula; tssera. Uso: - electoral,
scheda suffrgii; scdula comitialis // (li-
branza para tomar o cobrar alguna cosa)
tssera, ae f. Sin: sngrapha // (cdula para
citar a juicio a los tribunales) v. cdula judi-
cial // (cdula para exigir el pago de una
multa) tssera multatcia vel poenalis // - de
entrega, schdula traditionis; - de pedido,
schdula mandatcia.
boletera: tesserria, ae f. Sin: tesserarum di-
ribitrium; ostolum tesserarum; tesserria
fenestella; tesserarum lculus vel prtula.
Uso: - de equipajes, sarcinarum frulus vel
lculus; - de ferrocarril, ferrviae tesserarum
diribitrium.
boletero: tesserrius, ii m. Sin: schedulrius;
tesserarum dispensator; scidarum distributor.
boletn: (publicacin) commentarolus, i m;
commentarolum, i n. Sin: commentrium;
commentrii, orum mpl; peridicus libellus //
(peridico que contiene disposiciones oficia-
les) acta, orum npl. Sin: tbulae, arum fpl ;
acta pblica; tbulae pblicae // (- escolar, de
calificaciones) pagella, ae f. Sin: pgina;
scheda; punctorum summa; punctorum ac-
ceptorum tbula // - informativo o de noti-
cias, nntius, ii m; - mdico, - sanitario, acta
mdica, sanitria; scdula mdica; - meteoro-
lgico, nntius meteorolgicus; - oficial,
commentrium officiale; nntius pblicus; -
de guerra, nntius bllicus; - de victoria, lau-
reatae tabellae.
boleto: tssera vel tessrula, ae f. Sin: scheda,
schdula; scida, scdula; chrtula. Uso: - nu-
merado, tssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, tssera vectria, itinera-
ria, viria, viatria; itneris tssera; scheda
vectria; - de avin, tssera aria vel area; -
de ferrocarril, ferriviria tssera, ferratae
viae tssera; - de ida y vuelta, tssera itus et
rditus; itionis et reditionis tssera vel chr-
tula; tssera viatria ad endum et ad rede-
ndum valens; - de ingreso, tssera
transitria; - de teatro, tssera theatri vel the-
trica; - para entrar a un estadio, tssera pa-
lestrica; - con asiento reservado, tssera
cum sede reservata vel praenotata ; tssera
sedis reservatae vel praenotatae; - de pri-
mera, segunda clase, tssera primae, secun-
dae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tsseram mere;
conseguir el -, tsseram sibi comparare vel
acqurere; mostrar el -, tsseram ostndere;
perforar el -, tsseram terebrare; reservar con
suficiente antelacin un - numerado, tsse-
ram loci certi satis mature praenotare vel re-
servare; sacar el -, smere tsseram.
boliche: (pequeo despacho de comestibles
y bebidas) caupnula, ae f. Sin: taberna es-
culentorum // (discoteca) v. esta voz // (juego
de bolos) v. bolo // (juguete) mtula cum
sphaera.
blido: bolis, dis m. Sin: arolithus; urano-
lithus.
blido
148
bolgrafo: sphaergraphum, i n. Sin: sphae-
ristilus; grphium sphaerale vel sphaeratum;
grphium biroanum; clamus biroanus; stilus
sphaeratus; stilus vel clamus sphaer
instructus; graphis plmbea.
bolillo: (palito torneado para hacer encajes)
tudcula, ae f. Sin: bacillum.
bolita: glbulus, i m. Sin: spherula. Uso:
jugar a las -, glbulis ldere.
Bolivia: Bolivia, ae f.
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bo-
livianus, i m.
bolo: (palito torneado que se pone derecho
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conildium; conorum ludus;
bacillorum ludus.
bolsa: crumna, ae f. Sin: saccus; marspium;
sporta; bursa. Uso: - pequea, scculus; spr-
tula; crumilla; prula; - de agua caliente, ca-
lefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
arius; - de los corporales, bursa; - de cuero,
bulga; vdulus; ascopra; - de dormir, saccus
dormitrius; - de dormir forrada de pieles,
dormitrius saccus villosus; - de herramien-
tas, bursa ferramentria; - de residuos, sr-
dium vel purgminum theca; scculus
purgamentis colligendis; - de seora, sccu-
lus manurius, - de viaje, sprtula; - para li-
bros, cpsula // (institucin econmica)
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursrius, a,
um; - de comercio, bursa commercialis; juego
de -, ludus bursae; negociaciones de -, opera-
tiones bursae; res nummria; bajar, subir la -,
rerum nummariarum pretium mnui, augeri;
jugar a la -, in mercandis nummis tmere l-
dere; in pecniam tmere ldere; nummos t-
mere mercari // (edificio donde se renen los
bolsistas) chrematistrium, ii n. Sin: baslica;
forum nummrium vel argentrium; mercatus
(-us m) nummrius vel argentrius; forum
nummorum; nummorum mercatus; mercan-
dis nummis sedes. Uso: frecuentar la -, uti
foro // o la - o la vida!, aut lculos aut vitam!
Sin: si te salvum vis, trade crumnam!
bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
crumina, ae f. Sin: marspium; prula ma-
nualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
Sin: prula, scculus; sinus vestis; vestirius
scculus. Uso: - del pantaln, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum liquid
cndere; sacar algo del -, de prula liquid
trhere // de -, gestbilis, e. Sin: portbilis;
palmalis; prulae aptus.
bolsista: pecniae negotiator (-oris m). Sin:
bursae lusor.
bolsita: prula, ae f. Sin: scculus; mars-
pium.
bolso: (bolsa de mano) crumna, ae f. Sin:
pera; sinus; marspium; bulga; prula ma-
nualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bomba, ae f. Sin: pyrbolus vel pyrbolum;
globus; telum; pila; mssile. Uso: - atmica,
bomba atmica vel nuclearis; pyrbolum at-
micum vel nucleare; globus atmicus vel nu-
clearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
displodens; - fumgena o fumgena, pyrbo-
lus fumficus; globus fumgenus; - incendia-
ria, bomba vel pila incendiria; pyrbolus vel
globus incendirius, gnifer, ignvomus, g-
neus; telum incendirium, ignferum, ignvo-
mum; - lacrimgena, globus lacrimosus; -
neutrnica, bomba neutrnica; pyrbolus
neutrnicus; pyrbolum neutrnicum; - qu-
mica, pyrbolus chmicus vel bacteriolgicus
// - de demolicin, pyrbolus druens; - de hi-
drgeno, bomba hydrognica; pyrbolus
hydrognicus; pyrbolum hydrognicum;
pyrbolus ab hydrgeno vel ab hydrognio; -
bolgrafo
149
de mano, pyrbolus manualis; - de relojera,
pyrbolus, horolgii instar actus; - de tiempo,
pyrbolum displosurum, dirupturum, eruptu-
rum // arrojar bombas, pyrbolos mttere, i-
cere, concere; estalla una -, pyrbolus
displditur // (mquina para elevar el agua
u otro lquido) ntlia, ae f. Sin: haustrum.
Uso: - aspirante, ntlia huriens; - centrfuga,
ntlia centrfuga; - impelente, ntlia propul-
sans vel repulsans; - neumtica, ntlia pneu-
mtica; - de mano, ntlia manualis; - de
nafta, ntlia benzinria; - de vapor, ntlia va-
poralis; - para incendios, sipho, onis m.
bombachas, v. pantaln bombacho.
bombarda: bombarda, ae f.
bombardear: bombardare. Sin: pyrbolos
iactare, iaculari, icere, concere, emttere in
+ ac; bombis verberare, perctere, conctere,
qutere; ignvomis globis ggredi, confrn-
gere, diffrngere, direre, evrtere. Uso: - con
caones, tormentis verberare, oppugnare, p-
tere; bllicis tormentis perctere.
bombardeo: bombardtio, onis f. Sin: con-
cursus (us m) iaculatorius; pyrobolorum vel
bombarum conictio, proictio, ictio, iact-
tio, emssio; igniferorumgloborumiactus (-us
m). Uso: - elctrico, implsio elctrica,
extrnsecus oblata; - con caones, ignferis
pilis aggrssio; tormentorum verbertio; - del
tomo, ictus rboris atmici.
bombardero: (avin de bombardeo) bombo-
planum, i n. Sin: aroplanum bombferum;
aronavis pyrobolria vel pyroballistria.
Uso: - enemigo, bomboplanum hostile // (ofi-
cial o soldado de artillera) pyrobolrius, ii
m. Sin: ballistrius vel bombardrius, ii m //
adj pyrobolrius, ballistrius, bombardrius,
a, um.
bombardn: tuba mxima. Sin: tuba gravs-
simi sons.
bombear: antlare. Sin: ntlia uti; ntliam ad-
hibere; ntlia haurire, trhere, extrhere, pro-
pllere. Uso: - agua, antli aquam haurire,
tllere, exprmere; - toda el agua de un pozo,
pteum exhaurire // (arrojar bombas de ar-
tillera) v. bombardear.
bombeo: ntliae haustus (-us m). Sin: ntliae
propulsus (abl -u m); aquae edctio, haustus.
bombero: siphonrius, ii m. Sin: vigil ignis;
vigil exstinctor. Uso: los - municipales,
siphonrii municpii; municipales vel pblici
siphonrii; cuerpo de bomberos, cohors si-
phonria; excbiae incndiis restinguendis;
excbiae adversus incndia; exstinguendis
incndiis praefecti.
bombilla: prula, ae f. Sin: ampulla. Uso: -
elctrica, prula elctrica; lampas (-dis f)
elctrica; lampdium elctricum; - de bolsi-
llo, lampdium manuale (elctricum).
bombo: tmpanum maius vel permagnum;
permagnus tmpanus.
bombn: pulchrale, is n. Sin: dulcolum;
bellarolum; cuppedolum; crstulum; sc-
chari amgdalum; v. confite, dulce.
bombona: vas, vasis n. Uso: - metlica para
contener gases y lquidos muy voltiles, v.
garrafa.
bombonera: bellariolotheca, ae f. Sin: dul-
ciria vel cuppedinria theca; bellariolorum
theca; v. confitera.
bonachn: sust mansuetus (vel plcidus, vel
simplex) homo // adj totus mansuetus; comis
et quietus; natur bonus.
bonaerense: sust Bonarensis, is m. Sin: Bo-
bonaerense
150
naropolitanus, i m // adj bonarensis, e. Sin:
bonaropolitanus, a, um.
bonanza: (tiempo sereno en el mar) malcia,
ae f. Sin: tranqullitas; malcia ac tranqulli-
tas // (fig, prosperidad o tranquilidad en lo
moral) prospritas, atis f. Sin: tranqullitas;
quies ac tranqullitas.
bonete: pl(l)eus, i m; pl(l)eum, i n. Sin: bi-
retum, i n; pil(l)olus; pil(l)olum; cpitis t-
gimen (-mnis n); tegumentum cpitis. Uso: -
eclesistico, ecclesisticus pleus; eccle-
sisticum cpitis tgimen.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: bllulus.
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que
puede canjearse por comestibles u otros ar-
tculos de primera necesidad) tssera, ae f //
(ttulo de deuda emitido comnmente por una
tesorera pblica) pblici cursus ttulus (-i
m). Sin: pblica sngrapha. Uso: - del Te-
soro, - del Estado, nummrium rei pblicae
mandatum.
bonzo: bnzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos;
mnachus buddhsticus.
bookmaker: relator pgnore certntium. Sin:
relator sponsionem facintium.
boom: improvisa prospritas (-atis f). Sin:
improvisus flos oeconmicus; erptio fortu-
narum (publicarum).
boot (Inform) : sust inititio systmatis. Uso :
cold -, inititio frgida ; inititio e frgido ;
warm -, inititio clida, inititio e clido // tr
initiare.
booting-up (Inform): inititio systmatis.
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti.
boquilla: fstula, ae f. Sin: cnnula;
(h)arundo, dnis f. Uso: - para cigarrillos, fu-
misgium; fstula tabcina vel fumaria; cn-
nula nicotiana; hispanicarum fstula; - de
mbar, fumisgium scinum.
borato: Qum boras, atis m. Sin: boratum, i
n; sal borcicum.
brax: borax, acis m. Sin: borcium; sales
boraces; ntrium tetrabricum; chrysocolla.
borbolla: vacola gaseosa.
borbotar: fervere.
borcegu: calgula, ae f. Sin: crea; cothur-
nus. Uso: par de borcegues, par cothurno-
rum; borcegues de montaa, clavata
calceamenta.
bordada: navis flexus (-us m). Sin: transver-
sus navis cursus; velorum in ventum obliqu-
tio.
bordado: opus acu pictum. Sin: opus phr-
gium; pictura txtilis; pictura acu facta. Uso:
- en oro, opus phrgium // (accin de bordar)
acu pngere // (arte de bordar) ars acu pin-
gendi. Sin: plumria ars // adj plumtilis, e
Sin: acu pictus; phrgius. Uso: - en oro,
phrygianus vel phryginius; auro intextus vel
distinctus; magnficamente -, magnficis op-
ribus pictus.
bordador: plumrius, ii m. Sin: qui acu pin-
git. Uso: - en oro, phrgio, onis m.
bordadora: plumria, ae f. Sin: quae acu
pingit.
bordadura, v. bordado.
bordar: acu pngere, depngere, ornare. Sin:
pere txtili pngere; phrgio pere ornare.
bonanza
151
Uso: - algo en un vestido, liquid vesti (vel
in veste) intxere; - algo en oro, liquid auro
distnguere.
bordear: (dar bordadas) in contrrium navi-
gare. Sin: sinus (velorum) in ventum obli-
quare // (ir por el borde) viae mrginem
tenere.
bordereau o border: (cantidad recaudada
en un espectculo pblico) index (-dcis m)
accepti. Sin: index pecniae acceptae // (ex-
tracto de cuenta) nota vel scdula nummria;
nota vel scdula mensaria.
bordo: (lado exterior de la nave) navis latus
(-tris n). Sin: navis margo (-gnis mf); costa
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -,
nave (vel navi) portare, vhere; subir a -, (in)
navem conscndere; tomar a -, in navem im-
pnere.
bordn: (bastn o palo largo) bculum, i n;
bculus, i m. Sin: scpio (-onis m); fustis (-is
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinntium
bculum // (verso quebrado repetido al fin de
cada copla) v. estribillo, 1 acepcin // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una per-
sona en su conversacin) v. estribillo, 2
acepcin.
boreal: borealis, e. Uso: sol -, sol borealis.
brico: bricus, a, um Sin: borcicus.
borla: lemniscus, i m. Sin: ornamentum sta-
mneum; ornativus filorum fascculus.
Borneo: Bona Fortuna. Sin: Brneum.
borra: tomentum, i n. Sin: lana scida.
borrachera: ebretas, atis f. Sin: temulntia,
ae f.
borrachn: vinosus. Sin: vinosssimus; vini
capacssimus; v. borracho, 2 acepcin.
borracho: adj brius, a, um. Uso: hombre -,
homo brius // (que se embriaga habitual-
mente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrn) cancellatrum, i n. Sin: pan-
nus (pao) deltilis; spngia (esponja) del-
tilis // (escrito de primera intencin, en que
se hacen adiciones, supresiones o enmien-
das) adversria, orum npl. Sin: primum
exemplar; prima perscrptio.
borrajear: liquid neglegenter (vel incom-
psito, vel inordinate) scrbere vel comp-
nere.
borrar: cancellare. Sin: delre; abstergre;
lnere; expngere. Uso: - el pizarrn, tbu-
lam detergre; - con goma, pao, esponja,
gummi, panno vel pnnulo, spngi delere, -
con tinta, atramento expngere; esponja para
-, spngia deltilis // Inform delere. Sin: er-
dere.
borrasca: caeli marisque procella.
borrn: litura, ae f.
borronear, v. borrajear.
borujo: (orujo de la aceituna) nclei contriti
olivarum.
Bosnia: Bsnia, ae f.
bosnaco o bosniaco: adj bsnius, a, um.
Sin: bsnicus, bosnianus, bosniensis // sust
Bsnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
bosnio, v. bosnaco.
bosque: silva, ae f. Uso: - rtico, silva rc-
bosque
152
tica; - de conferas, pinetum.
bosquecillo: slvula, ae f. Sin: lculus.
bosquejar: (trazar las lneas principales en
un dibujo) adumbrare. Sin: delineare, desig-
nare; primis lneis descrbere vel designare //
(en la escultura) inchoare. Uso: - una esta-
tua, signum inchoare, deformare, informare,
praeformare, formare // (exponer breve-
mente) brviter expnere. Sin: adumbrare;
inchoare, designare; dispnere; descrbere;
informare. Uso: - un discurso, orationem dis-
pnere; - un plan, un proyecto, rationem ali-
cius rei descrbere vel designare.
bosquejo: (primer apunte) adumbrtio, onis
f. Sin: prima lineamenta (-orum npl); deline-
ata adumbrtio; linearis adumbrtio. Uso: -
del discurso, orationis adumbrtio; hacer el -
de algo, liquid adumbrare; liquid primis li-
neamentis designare vel descrbere // (des-
cripcin, relato vago y sucinto) descrptio,
onis f. Sin: informtio; decurtata descrptio //
(obra esbozada) opus (peris n) adumbratum
vel inchoatum.
bosquimn o bosquimano: boscmanus, i m.
boss: caput, ptis n. Sin: rector; dux.
bota: pero, onis m. Sin: zanca. Uso: - militar,
cliga; - de montaa, calceamentum carpti-
num vel clavatum // (cuero pequeo para
guardar el vino) utrculus, i m. Sin: oenpho-
rum.
botada: (lanzamiento de un buque) v. bota-
dura.
botadura: navis dedctio (-onis f). Sin: navis
in mare (in aquam, in undas) dedctio; navis
ex navlibus dedctio.
botamanga: (mnicae, bracarum ) lacnia,
ae f. Sin: limbus; revimentum.
botnica: botnica, ae f. Sin: herbria; her-
bria ars vel disciplina; botnica doctrina vel
scintia. Uso: tratado de -, de botnica liber,
commentrius, commentrium.
botnico: adj botnicus, a, um. Sin: herb-
rius; ad botnicam vel ad herbriam prtinens
// sust botnicus, i m. Sin: herbrius; herba-
rum peritus; botnicae (vel botnicae disci-
plinae, scintiae, artis) studiosus.
botar: (lanzar al agua un barco) navem de-
dcere. Sin: navem in mare (in aquam, in
undas) dedcere; navem ex navlibus
edcere. Uso: operacin de -, v. botadura.
bote: (embarcacin pequea) cumba vel
cymba, ae f. Sin: scapha; lembus; linter (-tris
f). Uso: - neumtico, cumba infltilis; - ple-
gable, linter complicbilis; - de casco doble,
v. catamarn; - de remos, cumba remgera; -
de salvamento, auxilirius lintrculus //
(tarro, vasija) sinus, i m; sinum, i n. Sin: vas;
vsculum; pyxis (-dis f); urcolus; rnula.
Uso: - de pintura, sinus picturae.
botella: lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: -
incendiaria, lagoena incendiria; - Moltov,
ampulla molotoviana; - de agua mineral, la-
goena aquae mineralis; - de aguardiente, la-
goena vini adusti; - de cerveza, lagoena
cerevsiae; - de gas, arphorus, i f; - de vino,
lagoena vini vel vinria; tomar, apurar una -,
lagoenam exsiccare.
botelln o botellita: lagncula, ae f.
botica: (oficina donde se preparan medici-
nas) officina medicamentria vel medica-
mentrii // (oficina donde se venden
medicinas) pharmacoplium, ii n. Sin: ta-
berna medicamentria // (conjunto de medi-
camentos) medicamenta, orum npl. Sin:
bosquecillo
153
medicinae, arum fpl; medicmina, um npl.
boticaria: (la que prepara y expende las me-
dicinas) medicamentria, ae f // (mujer del
boticario) pharmacoplae vel medicament-
rii uxor.
boticario: (el que prepara y expende las me-
dicinas) pharmacopla, ae m. Sin: medica-
mentrius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforneus.
botijo: rceus, i m; dim urcolus, i m. Sin:
cadus, i m; rcula.
botn: (polaina) crea, ae f // (botina) cal-
gula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo,
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: splia, orum npl;
exviae, arum fpl.
botiqun: theca (-ae f) medicamentria.
botn: (yema de los vegetales) gemma, ae f
// (capullo) v. esta voz // (disco de metal,
hueso, etc. que se pone en los vestidos para
abrocharlos) glbulus, i m. Sin: orbculus;
boto, onis m; vestis glbulus // (cualquier
cosa que tenga forma de botn) glbulus, i
m. Sin: orbculus; mallolus; necten (-tnis
n); fstula; pulsbulum. Uso: - automtico o
de presin, mallolus comprimendus; glbu-
lus pressrius; necten pressivum vel press-
rium; fstula autmata; - elctrico, elctricus
glbulus; - de avance rpido, orbculus pro-
curss; - de control, orbculus signatrius; -
del embrague (en la mquina de escribir,
etc.) orbculus conexionis; - de rebobinado,
orbculus recurss; - de timbre, tintinnbuli
pulsbulum; apretar un -, glbulum prmere
vel deprmere.
botonadura: nectnium, ii n. Sin: globulo-
rum vel malleolorum sries.
botoncito: botontinus, i m.
botonera: (establecimiento donde se hacen
botones) globulifcium, ii n.
botonero: globulrius, ii m. Sin: globulorum
rtifex, opifex, confector (el que hace boto-
nes); globulorum vnditor vel mercator (el
que los vende).
botones: fmulus domsticus. Sin: appritor,
oris m; v. ordenanza.
bouquet: (ramillete) florum fascculus //
(perfume) aroma, tis n. Sin: (suavis) odor;
flos odoris.
boutique: (tienda de ropa de moda) tabrnula
exquisita. Sin: exquisitorum tabrnula; deli-
catarum mrcium tabrnula.
bveda: (construccin en forma de arco) for-
nix, cis m // (techo abovedado) cmera, ae f
// (habitacin subterrnea abovedada; cripta
de las iglesias donde se depositan los difun-
tos) hypogaeum vel hypogeum, i n. Sin:
crypta.
bovino: bovillus, a, um. Sin: bbulus.
bow window: maenianum, i n; v. mirador, ve-
randa.
box: (compartimento individual) saeptum
singulare.
boxeador: pugil, lis m. Sin: pugilator. Uso:
- peso completo, fuerte, pugil mximi pnde-
ris.
boxear: pugil(l)ari. Sin: pugil(l)atu vel pug-
nis ldere, certare, concertare.
boxeo: pugil(l)atus, us m. Sin: pugiltio; pu-
gilats certamen; certamen pugilatrium; p-
boxeo
154
gilum certamen; pugilatria vel pugilandi ars;
ldicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -,
pugilari; vencer a uno en el -, liquem pugnis
superare.
bxer: (especie de perro) canis pugilatrius.
boxstico: pugilatrius, a, um. Sin: ad pugi-
lationem vel ad pgilem prtinens. Uso:
pelea -, v. boxeo.
boya: boia, ae f. Sin: spcula; capsa ancora-
lis; ancorale flitans.
boy friend: amicus, i m.
boy scout: puer explorator. Sin: ivenis ex-
plorator; v. escultista.
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vn-
culum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -,
capistratus; fabricante de bozales, capistr-
rius; poner el -, capistrare; praefgere os ca-
pistro; fiscell capistrare.
bracero: (pen) operrius (-ii m) manualis.
Sin: operrius a manu. Uso: los -, manu-
lium operariorum classis; v. jornalero, pen.
bracito: brac(c)holum, i n.
bracmn, v. brahmn.
brctea: brctea vel brttea, ae f.
bradicardia: Med bradycrdia sive -carda,
ae f. Sin: lentus vel segnis cordis pulsus; cor-
dis pulsus deminutus, imminutus, extenuatus;
cordis pulss demintio, immintio, extenu-
tio.
bradiestesia: bradyaesthsia sive -thesa, ae
f.
bradifagia: bradyfgia sive -faga, ae f.
bradifasia: bradyphsia sive -phasa, ae f.
Sin: haesitntia linguae.
bradifrasia: bradyphrsia sive -phrasa, ae f.
bradifrenia: bradyphrnia sive -phrena, ae
f.
bradilalia: bradyllia sive -lala, ae f.
bradipepsia: Med bradyppsia sive -pepsa,
ae f. Sin: lenta concctio.
bragas: bracae, arum fpl. Uso: el que hace
las - o calzones, bracrius, ii m.
bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
brahmn: brachmana, ae m. Sin: brachma-
nus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
brachman, anis m.
brahmanismo: brachmanismus, i m.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura cae-
corum.
branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condi-
cionalis.
brandy, v. aguardiente.
braquicardia: brachycrdia sive -carda, ae f.
Sin: lnguida cordis palpittio.
braquicfalo: adj brachycphalus, a, um //
sust brachycphalus, i m.
braquigrafa: brachygrphia sive -grapha,
ae f.
braqugrafo: brachgraphus, i m.
braquiloga: brachylgia sive -loga. Sin:
bxer
155
breviloquntia; sermo brevis; sermo pressus.
braquimetra: brachymtria sive -metra, ae
f.
braquipnea: brachypna, ae f. Sin: angustus
spritus (-us m); angstior respiratus (-us m)
vel respirtio; curta respirtio; curtus respira-
tus.
braserillo: fculus, i m.
brasero: focus, i m. Uso: pies del -, foci
pedes; foci fulcra.
Brasil: Braslia, ae f. Uso: Estados Unidos
del -, Foederatae Brasliae Civitates.
brasileo: adj brasiliensis, e; brasilianus, a,
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
brasilero, v. brasileo.
bravo: (valiente) strnuus, a, um // (exce-
lente) egrgius. Sin: exmius // -!, euge! Sin:
recte!; ptime!; praeclare!; cndide!
brazado: manpulus, i m. Sin: fascculus ma-
nualis.
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incle.
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n;
dextrochrium; spinther (-ris n). Uso: pe-
queo -, dextralolum; adornado de brazale-
tes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de
brazaletes, armillrius, ii m.
brazo: brchium vel brcchium, ii n. Uso: -
elctrico, brchium elctricum; - de gram-
fono, de tocadiscos, bracholum phonogr-
phicum, grammophnicum, grammphoni; -
de mar, interiectum mare; - de ro, brchium
amnis; - de silln, ancon, nis (ac -na) m; -
de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -,
sub ala liquid portare.
brecha: muri runa (-ae f). Uso: abrir -, tor-
mentorum pulsu murum subrere; batir en -,
tormentorum pulsu murum qutere vel con-
ctere; abrir un paso a travs de una -, per
muri runam ditum patefcere.
brcol: brssica (-ae f) sabllica.
brefotrofio: brephotrophum, ii n;
brephotrophum, i n; v. inclusa.
bregma: bregma, tis n. Sin: anterior cpitis
pars.
bregmtico: bregmticus, a, um.
breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
Sin: Ltterae Apostlicae; Ltterae Pontficis
Romani; Ltterae Apostlicae in forma brevi.
Uso: - a los Prncipes, Epstulae ad Prnci-
pes; Epstulae Summi Pontificis ad Prncipes.
breviario: (libro que contiene la liturgia de
las horas) brevirium, ii n. Sin: brevirium
litrgicum; divinum offcium; horae canni-
cae; litrgia horarum; preces vel precationes
horriae; horariarum precum liber; eptome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divi-
num offcium perslvere; horas cannicas vel
horrias preces recitare; recitar el - en coro,
coniunctim horrias preces Deo offerre //
(compendio) brevirium, ii n. Sin: summ-
rium.
brezal, v. matorral.
brezo: erce, es f.
bribn: versutus homo. Sin: imprbulus vel
scelestus homo; fraudator vel veterator, oris
m.
bribn
156
bribonada: malum fcinus (-nris n). Sin:
prfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m.
bribonear: mprobe se grere. Sin: nefrie
vel sceleste vvere; fraudulenter gere; frau-
dare.
brida: habna, ae f. Sin: frenum.
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; glo-
bus. Uso: Brigadas Rojas, Rubrae Cohor-
tes; rubri brigatores // (conjunto de personas
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla.
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens.
Uso: discurso -, splndida vel ntida ortio;
pensamiento -, sentntia illustris // (dia-
mante) damas, antis m. Sin: gemma fulgens.
brillantina: lcidum unguentum. Sin: ca-
pillare splendficum.
brinco: saltus, us m. Sin: resulttio.
brindar: propinare licui. Sin: praebbere
licui. Uso: brindo a tu salud!, bene tibi! vel
bene te!
brindis: propintio, onis f. Sin: hausts dic-
tio.
bro: ardor, oris m. Sin: incittio; fervor
nimi.
brioche: dulcirius panis.
briologa: bryolgia sive bryologa, ae f. Sin:
muscorum descrptio.
brizna: festuca, ae f. Sin: stpula.
brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumria
contxtio; opus plumtile vel plumrium ; s-
ricum auro intertextum; pannus auro intextus.
Uso: fabricante de brocados, plumrius, ii m
// adj plumrius, a, um. Sin: plumtilis, e.
brocal: (antepecho de pozo) pteal, alis n.
brocatel: (tejido) pannus plumtilis. Sin:
pannus tnui auro intextus.
brocha: (- para pintar) penculus, i m. Sin:
latior penicillus; ltius penicillum // (- de
afeitar) penicillus saponrius. Sin: penicillus
barbae saponandae.
broche: fbula, ae f. Sin: fibcula; nculus vel
uncnulus // (corchete para afianzar papeles)
chartarum fbula vel fibcula. Sin: nculus vel
uncnulus metllicus.
brculi, v. brcol.
broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
Sin: ioctio; res iocosa; ludus; ridculum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
iocum; ioci caus; per ludum; per ridculum;
iocose; iocliter; ioculriter; ioculanter; decir
algo en -, dcere liquid per iocum; tomar
algo a -, liquid in iocum vrtere.
bromatologa: bromatolgia sive -loga, ae
f. Sin: alimentorum vel alimentria scintia;
de alimentis doctrina.
bromatolgico: bromatolgicus, a, um. Sin:
ad bromatolgiam ttinens.
bromatlogo: bromatlogus, i m.
bromatometra: bromatomtria sive -metra,
ae f.
bromatoterapia: bromatotherapa, ae f.
bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
ldere; ioculriter loqui; ioco uti; iocos gere.
Uso: - con uno sobre algo, iocari cum liquo
bribonada
157
de liqua re vel in liquid.
bromista: sust ioculator, oris m. Sin: iocosus
homo // adj iocans, antis. Sin: iocosus; ioca-
bundus; ludens, ludibundus.
bromo: bromum, i n.
bromuro: bromrum, i n. Sin: brmidum.
Uso: - de alcanfor, cmphora bromata; - de
etilo, aethlium bromatum.
bronce: aes, aeris n. Uso: objeto de -, aer-
men, mnis n; aeramentum, i n; que suena
como el -, aersonus.
bronceado: sust color fuscus vel adustus //
adj aneo (ahneo) colore tinctus vel circum-
fusus.
bronceador: leum infuscans; v. crema
solar.
broncear: infuscare. Sin: aneum fcere; a-
neum colorem indcere // broncearse, sole
infuscari.
broncista: aerrius faber. Sin: aneae artis
pifex.
bronconeumona: bronchopneumnia sive
-mona, ae f. Sin: bronchopulmontes, is f.
broncopleuresa: bronchopleurtis, is vel dis
f.
broncoscopia: bronchoscpia sive -scopa,
ae f.
broncoscopio: bronchoscpium, ii n.
broncostenosis: bronchostensis, is f.
broncotoma: bronchotmia sive -toma;
bronchiotmia sive -toma, ae f.
bronquial: bronchialis, e. Sin: bronchiorum;
arteriarum; ad artrias spectans.
bronquio: artria, ae f (en pl tambin artria,
orum n). Sin: artria spera.
bronquitis: bronchitis, is vel dis f.
brontofobia: brontophbia sive -phoba, ae
f. Sin: nmius tontruum pavor.
brontologa: brontolgia sive -loga, ae f.
browning: manuballstula brauningana.
browse (Inform) examinar, registrar docu-
mentos textuales: perlustrare // - la Web, na-
vigare.
browser (Inform) visor: - de texto, exhibi-
trum, i n. Sin: exhibitrium // - de la Web, na-
vigatrum, i n. Sin: navigatrium.
bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: sgana;
maga; malfica; venfica; striga; mulircula
mgicis ( vel malficis, vel venficis) ddita
rtibus.
brujera: venefcium, ii n. Sin: ars mgica;
mgicae vel magae artes fpl. Uso: - con fr-
mulas, incanttio; incantamentum; - con la
mirada, fascintio; recurrir a la -, artes m-
gicas tractare.
brujo: magus, i m. Sin: venficus; homo ma-
lficus vel venficus; homo mgicis (vel ma-
lficis, vel venficis) dditus rtibus.
brjula: acus (-us f) magntica. Sin: magn-
ticus vel magntica index (-dcis mf); pyxis
(-dis f) magntica; clamus magnticus.
Uso: - nutica, acus vel pyxis nutica; nuti-
cus vel nautarum index; acus magntica nau-
tarum; magntica acus nutica // fig, perder
la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
brjula
158
vel mente exire; de gradu dici; mente per-
turbari.
brulote: navis incendiria. Sin: navgium in-
cendirium.
bruir: polire vel expolire. Sin: levigare.
brusco: (planta esmilcea) v. rusco.
brutalidad: immnitas, atis f.
bubnico: bubnicus, a, um. Uso: peste -,
pestis bubnica; pestilntia glandulria vel
inguinria.
buceador: urinator, oris m. Sin: subaqu-
neus.
bucear: urinare vel urinari.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
buceo: urintio, onis f. Uso: pertrechos de -,
apparatus (-us m) urinatrius.
buche: inglvies, i f.
Buda: Buddha vel Budda, ae m.
bdico, v. budista.
budn: scriblita nglica. Uso: - de chocolate,
rneum socolteum.
budismo: buddhismus, i m. Sin: relgio bud-
dhstica.
budista: sust buddhista vel buddista, ae m.
Sin: Buddhae sectator vel ssecla // adj bud-
dhsticus vel buddsticus.
Buenos Aires: Bonarpolis, is f. Sin: Bonus
Ar; Boni Ares; Bonae Aurae.
bfalo: bos silvester.
bufanda: amculum, i n. Sin: amictrium;
amculus; focale; fscia; fscia collaris; te-
nia. Uso: - rosa, focale rseo colore; - de
lana, de seda, tenia lnea, srica.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
mensa frgida // (aparador) v. esta voz.
bufete: (mesa de escribir) v. escritorio.
bufo: adj cmicus, a, um. Sin: ridculus; ri-
dendus; ridiculosus; facetus; lpidus; festi-
vus. Uso: pera -, msica comedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cmicus vel rid-
culus.
bufn: sust scurra, ae m. Sin: dersor; snnio
(-nis m); ioculator scenicus // adj scurrlis,
e.
bufonada: (hecho propio de bufn) scurrli-
tas, atis f. Sin: scurrae fcinus; res risu digna
// ( dicho propio de bufn) scurrlis diccitas
// (chanza satrica) scurrilis lusus vel iocus.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
ioculari; iocari; scurram gere; scurrliter l-
dere.
bufonera, v. bufonada.
bufonesco, v. bufo.
buftalma: buphthlmia sive -thalma, ae f.
Sin: oculorum dilattio, infltio, turgor;
culi eminentes.
bug (Inform) error: mendum, i n.
buggy (Inform) lleno de errores: mendosus,
a, um.
buganvilia o buganvilla: Bot buganvilla
brulote
159
spectbilis.
buhardilla: (desvn) subtegulneum, i n.
Sin: cella subtegulnea; diaeta fastigata; sub
tgulis habittio // (ventana en el tejado de
una casa) fenestella, ae f. Sin: tecti fenes-
tella; spirculum.
bho: bubo, onis m. Sin: xio, onis f.
buhonero: nstitor, oris m; v. mercachifle.
buja: (candelero) palmria, ae f. Sin:
lychnuchus; candelabrum manubriatum.
Uso: - de encendido, candela accensiva //
(instrumento que produce la chispa en el
motor) spinthergenum, i n. Sin: instrumen-
tum scintillam gignens.
bula: - pontificia, Apostlica Bulla. Sin:
Apostlicae sub plumbo Ltterae. Uso: colec-
cin de bulas, Bullrium.
bulboso: bulbosus, a, um.
buldog: canis (-is m) taurinus.
bulevar: ambultio, onis f. Sin: ambula-
crum.
Bulgaria: Bulgria, ae f.
blgaro: adj blgarus, a, um // sust Blgarus,
i m.
bulimia: bulmia sive -lima, ae f. Sin: bul-
mus, i m; sitomnia sive sitomana; phage-
daena; fames inexplbilis vel insatibilis.
Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a,
um.
bulldog, v. buldog.
bulldozer: chamulcus automatrius vel fos-
srius. Sin: mchina aggerandi.
bulln: bulla, ae f. Sin: clavus pnetrans.
Uso: - de bronce, bulla anea.
buln: frrea iunctura. Sin: trablis clavus.
bulto: (fardo, caja, bal, maleta, etc.) sr-
cina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis
cursualis; despacho de bultos, ostolum fas-
cale; prtula fascalis // a -, crciter. Sin: fere;
ferme.
bungalow: vllula (-ae f) bengalensis.
buuelito: pastillus (-i m) trtilis.
buque: navis, is f. Sin: navgium. Uso: - al-
mirante, navarchis (-dis f); navis praetria;
- cisterna, navis cisternata; - escuela, didas-
clica navis; - frigorfico, navis frigorfica,
refrigerativa, frigidria; - hospital, navis ae-
grotis vehendis; navgium valetudinrium; -
laboratorio, navis refectria; navis nvibus
resarciendis; - mercante, navis mercatria; -
naufragado, navis fracta; - pesquero, navis
piscatria; - portaaviones, v. portaaviones; -
submarino, v. submarino // - de carga, oner-
ria, ae f ; navis onerria; navgium onerrium;
- de escolta, navis praesidiria; - de guerra,
navis bllica; - de guerra misilstico, navis
bllica, misslium iaculatria; - de vapor,
pyrscapha, ae f; navis vaporria; navis va-
pore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; -
de vigilancia, navgium excubiale; - para co-
locar minas, navis globos spargens displo-
dentes.
buqu: (perfume) v. bouquet // (gustillo de
bebidas alcohlicas) v. gustillo.
burbuja: bulla, ae f. Sin: perlcida saponis
bulla.
burdgano: burdo, onis m.
burgomaestre: burgimagister, tri m. Sin:
burgomaestre
160
praefectus urbis vel ppidi; magister cvium.
burgus: sust mdii rdinis civis. Sin: m-
diae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud
ndigens; medocris.
burguesa: burgensium ordo (-dnis m). Sin:
mdia classis cvium; mdius cvium ordo;
cives parum dvites.
buriel: cinreus, a, um. Uso: pao -, pannus
cinreus vel rudis.
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n.
Sin: celtis, is f; virculum, verculum, ver-
culum; caelum.
burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor;
sculptor; toruta vel torutes (-ae m).
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f.
burilar: virculo sclpere, sclpere, exscl-
pere. Uso: - un retrato, imginem virculo
pngere vel descrbere.
burla: ludifictio, onis f.
burlar: (engaar) deldere // (frustrar) el-
dere. Sin: fllere.
burlarse: - de alguien, de algo, liquem, li-
quid deridre vel irridre. Sin: liquem, li-
quid ludificare vel ludificari.
burlescamente: ioculriter. Sin: iocose; per
ludum et iocum.
burlesco: ridiculrius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus.
burln: dersor, oris m. Sin: irrsor.
burocracia: (conjunto de funciones y trmi-
tes) burocrtia sive -crata, ae f. Sin: graphe-
ocrtia sive -crata; procurtio pblica // (in-
fluencia excesiva de los empleados pblicos)
nmia officilium (vel administrorum) auct-
ritas. Sin: nmia ministrorum (vel publicorum
officilium) grtia // (pedantera de los em-
pleados pblicos) nmia officilium morsi-
tas // (clase social de los empleados pblicos)
officiales, ium mpl. Sin: administri vel minis-
tri; pblici officiales vel administri; offici-
lium ordo, corpus, collgium, classis, coetus
(-us m).
burcrata: burcrates, ae m; burcrates, is
m. Sin: officialis, is m ; (pblicus) officialis,
administer, minister; graphecrates, -ae m; v.
empleado (- pblico).
burocrtico: burocrticus, a, um. Sin: gra-
pheocrticus; chartocrticus. Uso: ad pbli-
cos officiales (vel administros, vel ministros)
prtinens; lentitud -, lentitudo in pblicis ex-
sequendis offciis; rodeos -, fastidiosae pu-
blicorum officilium ambges (-um fpl).
burocratismo: grapheocrtia sive -crata
nmia. Sin: grapheocrtia nimis rrogans vel
angusta; insolntia grapheocratarum.
burstil: bursrius, a, um; v. bolsa.
burunds: adj burundiensis, e // sust Burun-
diensis, is m.
Burundi: Burndia, ae f.
bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
buscador: investigator, oris m. Sin: indaga-
tor; quaesitor; queritans. Uso: - de oro, auri
conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatrium vel investigat-
rium. Uso: - de Internet, interretialis mchina
quaesitria; - Google, programma investiga-
burgus
161
trium, quod Google appellatur, vel cui
nomen est Google.
businessman, v. hombre (- de negocios).
busto: (parte superior del cuerpo humano)
truncus, i m. Sin: thorax, cis m; pars supe-
rior crporis // (escultura o pintura) hermes
vel herma, ae m. Sin: fcies (-i f); imago vel
effgies pctore tenus; signum pctore tenus
formatum. Uso: - de bronce, imago ex aere;
anea fcies; - de mrmol, marmrea fcies;
- de yeso, e gypso expressa fcies.
butaca: subsllium, ii n. Sin: arcisllium.
Butn: Butnia, ae f.
butans: adj butanianus, a, um // sust Buta-
nianus, i m.
buzo, v. buceador.
buzn: (tapn de cualquier agujero para dar
entrada o salida al agua u otro lquido) v.
tapn // (caja que sirve para recoger las car-
tas) sitella, ae f. Sin: theca (cpsula, capsella,
arca, rcula, scrnium, receptculum, lculus,
loculamentum) epistularum; theca tabellria
vel epistolaris; pblici cursus cpsula; sitella
cursualis; loculamentum cursual. Uso: echar
una carta en el -, in receptculum epstulam
immttere vel incere; epstulam in arcamta-
bellriam(vel cursualem) ndere vel demttere.
byte (Inform), octeto (unidad de informa-
cin): octetus, i m. Uso: even -, octetus par;
higher -, octetus maior; octetus maioris mo-
menti; least significant -, octetus mnimus;
octetus mnimi momenti; lower -, octetus
minor; octetus minoris momenti; middle -,
octetus medocris; most significant -, octetus
mximus; octetus mximi momenti; odd -,
octetus impar.
byte
162
cbala: cb(b)ala, ae f. Sin: futura
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi
per ltteras vel per nmeros // (fig, intriga,
maquinacin) fraus, fraudis f. Sin: ma-
chintio; mendcium.
cabaleta: cantincula, ae f. Sin: cantculum;
cntulus; mdulus.
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus
ephppiis ornatus.
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi.
cabalgata: cursus (-us m) equester.
cabalista: cabbalista, ae m. Sin: cabbalorum
fictor vel effector; cbbalae studiosus // fig
machinator, oris m. Sin: fraudator.
cabalstico: cabbalsticus, a, um.
caballa: scomber, bri m.
caballerato: (dignidad de caballero) eques-
tris dgnitas. Sin: equester honor. Uso: conce-
der el - a uno, liquem equestri dignitate
decorare, ornare, honestare, insignire.
caballera: equitatus, us m. Sin: quites, um
mpl // (institucin) equester ordo.
caballerizo: stabulorum praefectus (-i m);
praefectus stbuli.
caballero: (adj, que cabalga) quitans, antis.
Uso: - en un asno, sino utens; in sino se-
dens; sino nsidens // (sust, hidalgo, noble;
el que pertenece a una orden de caballera;
persona condecorada con la insignia de al-
guna orden) eques, quitis m. Uso: - al m-
rito de la repblica, eques meritorum in rem
pblicam caus; - honorario, eques ornamen-
trius; - de la Legin de Honor, eques Legio-
nis Honoratorum; - de la orden de los Santos
Mauricio y Lzaro, eques Mauricianus et La-
zarianus; caballeros de Malta, quites Meli-
tenses; - del Trabajo, eques peris vel laboris
caus; operrius eques. Uso: hacer - a uno,
liquem equestri dignitate insignire; licui
dignitatem equestrem dare; ad equestrem
dignitatem liquem perdcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
// (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
homo urbanus et lautus.
caballete: (caballo gimnstico) ecleus, i m;
v. caballo // (soporte en que descansa el
lienzo que se pinta) vara, ae f.
caballitos: (to vivo) equi circumfornei. Sin:
ldicra equria npl; verstilis ldicer orbis.
caballo: equus, i m. Uso: - coceador, equus
calcitrosus; - delantero, equus additcius vel
funalis; - pequeo, mannus, i m; - semental,
equus admissrius; - de batalla, equus bella-
tor; - de carrera, equus cursrius; equus ad
cursum valentssimus; - de caza, veredus;
equus venator; - de fuerza o de vapor, HP,
equipotntia (machinationis); potntia (vel
potestas, vel virtus) equina; equus vaporalis;
- de labor, caballus; - de palo, equus lgneus;
- de posta, veredus; equus cursualis; - de
raza, equus ptimi sminis; - de tiro, equus
curulis, carrucrius, raedrius; - de silla,
sellaris equus // a -, equo vectus; equo nsi-
dens; apearse del -, ex equo descndere;
caerse del -, cdere de equo, decdere equo vel
ex equo; ir a -, equo vehi vel vectari; montar
a -, conscndere equum; in equum insilire.
C
163
cabaa o cabauela: csula, ae f.
cabar: taberna nocturna. Sin: devertculum
nocturnum. Uso: espectculo de -, spectcu-
lum cabarticum; theatrdium vel theatrdion
cmicum.
cabaret, v. cabar.
cabecera: (principio de alguna cosa) caput,
ptis n // (lugar principal) primus locus //
(parte de la cama donde se pone la cabeza)
cervcal, lis n // (- de distrito) locus prin-
ceps.
cabecilla: gregis dux.
cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, orum mpl.
Uso: - desgreada, turbata coma; turbati ca-
pilli; capilli disiecti.
cabello: capillus, i m. Uso: - largos, cortos,
capilli promissi, decurtati; - postizos, capilla-
mentum, i n; coma adoptiva; - rizados, capilli
crispati vel vibrati; cabellos que por adorno
se dejan caer sobre la frente, v. flequillo.
cabelludo: capillatus, a, um.
cabernet: (vid) vitis girundinensis // (vino)
vinum girundinense.
cabeza: caput, ptis n. Uso: - abajo, inverso
cpite; - nuclear de neutrn, displosivum vel
displodens caput neutrnicum; - de clavo
para adorno de las puertas o de otras cosas,
bulla; - de partido, regionis caput; regionis
urbs praecpua; - de puente, caput pontis.
cabezal: pulvinus, i m. Sin: crvical; pulvi-
nar.
cabezazo: (en el ftbol) cpitis pulsus (-us m)
et ictus (-us m).
cabezn: (que tiene grande la cabeza): c-
pito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a,
um. Sin: prvicax, prtinax, acis.
cabezudo, v. cabezn.
cabildo: (cuerpo de eclesisticos capitulares
de una iglesia) collgium vel ordo canonico-
rum // (junta, captulo) v. estas voces.
cabillero: paxillbulum, i n.
cabina: cella, ae f. Sin: cllula; aedcula;
diaeta; cellrium; cubculum; zothcula. Uso:
- telefnica, cella vel aedcula telephnica; -
de acero, cella chalybia; - del piloto, cella
aroplanigae; - de vidrio, cllula vtrea.
cable: (maroma gruesa) rudens, entis m. Sin:
restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; funis;
caplum. Uso: - arrollado, funis in orbem con-
volutus; - submarino, funis submarinus; ru-
dens subaquneus; - subterrneo, funis
subterrneus; - de acero, restis chalybia;
ferratus funis vel rudens; - de alambre, funis
e filis frreis factus; - del ncora, ancorale,
is n; funis ancoratus // (hilo metlico) filum,
i n. Sin: funculus. Uso: - elctrico, funculus
elctricus; filum elctricum; ductus electrici-
tatis; fluxs elctrici ductus; - de conexin,
(elctricus) funculus conexivus; - de hierro,
filum frreum; - del telfono, telephnicum
filum; - del telgrafo, telgraphi filum.
cablegrafiar: caplitranscrbere. Sin: per ca-
pligrphiam nuntiare; capligrphiae ope scr-
bere; capligrmmate (vel cablogrmmate, vel
funigrmmate) transmttere.
cablegrfico: capligrphicus, a, um.
cablegrama: capligramma, tis n. Sin: ca-
blogramma; funigramma; capligraphema; te-
legramma subaquneum; telegrphicus
nntius submarinus; nntius telegrphicus
cablegrama
164
per subaquneum rudentem transmissum.
cableva: funvia, ae f. Sin: tramen funale;
currus funalis; v. telefrico.
cabo: (Mar, cuerda) funis chalybius // (el
que manda una escuadra de soldados) ptio,
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, de-
canus zuavorum // de - a rabo, a cpite ad
calcem; llevar a -, ad effectum addcere vel
perdcere.
cabotaje: circumvctio, onis f. Sin: navigtio
litornea, litoralis, litrea, orria. Uso: gran -,
longa circumvctio; buque de -, orria navis;
hacer navegacin de -, oras circmvehi vel
circumvectari.
cabra monts: rupicapra, ae f. Sin: ibex, bi-
cis m.
cabriol: csium, ii n. Sin: molle pilentum.
cacao: (planta) cacus, i f. Sin: ccao, onis
m; ccoa, ae f; theobroma, tis n; theobroma
ccao; faba ccao; faba mexicana // (fruto)
cacum, i n. Uso: - en polvo, caci (vel theo-
brmatis, vel mexicanae fabae) pulvis; be-
bida de -, cacica ptio; ptio ex faba
mexicana; ptio ex theobrmate confecta;
ptio e faba cacaone cocta; tomar -, ccoam
sorbre vel sorbillare.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire.
cacerola: cculum, i n. Sin: cccabus; cap-
sarola; ptina; anulum.
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dnis f.
Sin: trditas; lnitas.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cachipolla: hemerbium, ii n. Sin: bestola,
quae unum diem vivit.
cacho: (racimo de bananas) v. racimo.
cacofona: cacophnia sive -phona, ae f. Sin:
soni vel sonorum aspritas: insuvitas soni;
sonus insuavis vel asper; spera vel bsona
vox. Uso: producir cacofonas, voces speras
effcere.
cacofnico: cacophnicus, a, um. Sin: asper
vel insuavis (auditu vel uribus).
cacologa: cacolgia sive -loga, ae f.
cacoquilia: cacochlia, ae f.
cacoquimia: (depravacin de los humores
normales) cacochmia, ae f. Sin: discrsia //
(caquexia) v. esta voz.
cactceas: cactceae, arum fpl. Sin: (varia-
rum) cactorum famlia.
cacto: cactus, i f.
cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
cada diez habitantes, dcimus quisque n-
cola.
cadver: cadaver, ris n. Sin: corpus exani-
matum, exnime, exnimum.
cadena: catena, ae f. Sin: catentio; concate-
ntio. Uso: - alimentaria, catena vel concate-
ntio alimentria; - perpetua, perpetua
custdia; sempiterna vncula (-orumnpl); - de
distribucin, catena distributionis; - de mon-
tes, cordillera, mntium iuga (-orum npl );
condenar a - perpetua, sempiternis vnculis
mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estacin.
cadencia: (repeticin regular de sonidos o
cableva
165
movimientos) nmerus, i m. Uso: caminar
con -, numerose (in vel ad nmerum) gradi
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical)
nmerus. Sin: modus // (medida que regula
el movimiento del que danza) nmerus //
(distribucin de los acentos en la prosa o
verso) nmerus. Uso: - rtmica del perodo,
conclsio numerosa; verborum ad nmerum
conclsio; el discurso tiene una - rtmica,
ortio numerose cadit // (final de una frase
musical) clusula, ae f. Sin: clusula nume-
rose cadens; clusula ad sonum exquisita.
cadenciosamente: numerose.
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con
paso -, pssibus in nmerum; caminar con
paso -, numerosos pnere gressus.
cadenilla: catella, ae f.
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, cis f. Uso:
- artificiales, coxae artificiales; coxendices
factciae.
cadete: (aprendiz de comercio, botones) ap-
pritor, oris m // (alumno de una academia
militar) ptio, onis m. Sin: discpulus milita-
ris // (joven noble que se educaba en los co-
legios de infantera o caballera) nbilis
miles natu minor.
cadma: cadma vel cadma, ae f.
cadmio: cdmium, ii n.
caer: - de cabeza, correre. Sin: provolvi; de-
volvi; correre; praecpitem ire vel correre
// hacer - de cabeza, liquem praecpitem
dare. Sin: liquem in praeceps decere.
caf: (planta y fruto) cafum vel cafaeum n;
cfea; cffea. Sin: faba caferia vel cafaeria;
faba arbica // (semilla) caferia smina npl //
(bebida) cafum vel coffum, i n; cfea; ca-
feria vel cafaeria. Sin: ptio caferia; ar-
bica ptio; ex faba arbica ptio. Uso: -
comn, puro, solo, sin leche, cfea commu-
nis; - con leche, cafum vel cfea cum lacte;
cafum cum lacte mixtum; cfea lacte tem-
perata; cafi lactisque ptio; - concentrado,
ptio caferia concocta; - descafeinado,
ptio caferia sine capheno; ptio caferia
cafeno detracto; - expreso, cafum expres-
sum; cfea expressa; - instantneo, caferia
sorbtio prpera; caferia ptio coram ex-
pressa; - moka, cfea Mochana // una tacita
de -, cafi pocillum; una taza de -, pculum
cafi; preparar -, cfeam parare; sorber -,
cfeam sorbre; cafum sorbillare; cafi
pocillum sorbillare; caferiam potionem sor-
billare vel pytissare; tomar -, cfeam smere
// mquina para preparar el -, mchina cafe-
ria // (casa donde se vende y toma -) cafe-
ria, ae f. Sin: thermoplium; domus caferia;
taberna caferia; cafum; potria taberna. Uso:
- cantante, - chantant, - concierto, caferia
symphnica; taberna caferia concentu cele-
brata; estar en un -, in cafo esse vel morari; ir
a un -, cafumadire vel obire; in cafumire vel
venire; in (vel ad) cafum deverti; ir con fre-
cuencia a cafs, cafa frequentare vel cele-
brare; salir de un -, (ex) cafo gredi vel exire.
cafena: cafena, ae f; cafenum vel caphae-
num, coffenum, i n.
cafetera: (recipiente para servir el caf)
capis (-dis; ac pl -das). Sin: capedo (-dnis
f), capudo (-dnis f); caferia capedo; cafe-
rium; ccuma (vel cucumella vel cucmula)
cafaeria. Uso: - de porcelana, porcellnicum
caferium; porcellnica caferia vel ccuma
// (recipiente para preparar el caf) mchina
caferia. Uso: - automtica, authepsa cafe-
ria; caferia autmata, automatria, autom-
tica; - filtradora o con filtro, machnula
arbicam potionem guttatim manans.
cafetera, v. restaurante, bar.
cafetera
166
cafetero: caf(f)erius vel cafaerius, ii m.
Sin: thermopla, ae m; dminus tabernae ca-
feriae.
caftn: caftamus, i m. Sin: cafetanum.
cados: (muertos en la guerra) bello caduci
mpl.
caimn: alligator, oris m. Sin: crocodilus cai-
manus.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -dis f); capsella; cpsula; arcella;
cstula. Uso: Aeron, - negra, cstula nigra;
capsella voltui describendo; - de cartn,
theca e collmate vel e spissiore charta; - de
cigarros, theca volminum tabacinorum; - de
distribucin, diribitrium, ii n; - de enchufe,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fsforos, sul-
phuratorum capsella; flammiferorum theca;
cpsula sulphurria; - de leche, capsa lactis;
- de los caracteres, typorum capsa; - de m-
sica, capsella sonora; capsella sonos edens; -
de picadura, pyxis compacturae; - de reloj,
horolgii capsella; - de resonancia, sonorum
repercusss capsa; - de zapatos, theca clceis
servandis; fbrica de cajas, capsarum vel ar-
cularum officina // (mueble donde se guarda
dinero) arca, ae f. Sin: armrium. Uso: - de
caudales, arca nummria; - fuerte, nummria
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita;
armrium loricatum, cataphractrium, ca-
taphractatum; - principal, arca princeps //
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los
pagos) mensa, ae f. Sin: scrnium nummul-
rium; exactionis arca. Uso: - de ahorros,
mensa parsimniae (provehendae); mensa
parsimoniria; - de prstamos, mensa ad mu-
tuationes // libro de caja, codex (-dcis m) ac-
cepti et expensi // (espacio o hueco en que se
forma la escalera de un edificio) scalrium, ii
n.
cajera: arcria, ae f. Sin: mensria; nummu-
lria; scrnii nummulrii curatrix.
cajero: arcrius, ii m. Sin: mensrius; num-
mulrius. Uso: - del erario, quaestor arcae
pblicae.
cajetilla: (paquete de tabaco picado) com-
pactura, ae f. Sin: compctio tabaci. Uso: - de
picadura espaola, contusi tabaci hispnici
cpsula.
cajista: typtheta, ae m.
cajita: cpsula, ae f; capsella. Sin: vsculum;
lculus; rcula. Uso: - de cigarrillos, hispani-
carum vel convolvellorum cpsula; - de bro-
ches, capsella unculorum metallicorum;
cpsula fibicularum metallicarum; - de betn
(negro, amarillo), vsculum liquminis (atri,
flavi); vsculum cretae sutriae; - de madera
para rap, capsella lgnea tabaco; fabricante
de cajitas, loculrius vel arculrius; v. cofre-
cillo.
cajn: (caja grande) armrium magnum.
Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purga-
mentorum capsa vel arca // (caja movible de
los armarios, mesas y otros muebles) locula-
mentum, i n. Sin: lculus; frulus dctilis.
Uso: - de mesa, mnsulae lculus.
cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
(h)aren admixta; calx macerata. Uso: - hi-
drulica, calx hydrulica; lugar donde se
apaga la -, calci exstinguendae fvea.
cala: (baha pequea) aesturium, ii n. Sin:
sinus, us m // (la parte ms baja del barco)
caverna navis.
calabacera: cucrbita, ae f.
calabacn: cucurbtula, ae f.
calabacino: lagoena (-ae f) cucurbitria.
cafetero
167
calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas
voces.
calado: opus (peris n) reticulatum. Sin: ars
reticulata vel percolata.
calamar: lollgo vel lolgo, -gnis f. Uso: - gi-
gante, lolligo giganta; - pequeo, lollign-
cula.
calambre. spasmus, i m; spasma, tis n. Sin:
contrctio; nervorum distntio vel rigor. Uso:
- de estmago, spasmus stmachi; padecer
de calambres, spasmo laborare vel vexari;
que padece de calambres, spsticus.
calamita: (piedra imn) v. imn // (brjula,
flechilla imanada) v. brjula.
calandria: (pjaro) acrdula, ae f. Sin:
aluda calandra // (mquina para prensar)
cylindrus, i m. Sin: prelum; mchina expla-
natria.
calasancio: calasanctianus, a, um; v. escola-
pio.
calavera: (hombre vicioso) homo prditus,
dissolutus, effrenus, effrenatus, immdicus,
frcifer, nequam; nefrius homo.
calaverada: mprobe vel tmere factum. Sin:
flagtium.
calcar: antitpice exprmere.
calcetera: (fbrica de gneros de punto)
scutularum officina. Sin: scutulria (officina)
// (comercio de gneros de punto) scutularum
taberna. Sin: scutulria (taberna).
calcetines: pedlia, ium npl. Sin: implia,
ium npl. Uso: ponerse los -, pedlia indere;
implia sibi indcere.
calcetn: tibiale spissum.
calcificar: clcio incrustare vel indurare.
calcificacin: calcifictio, onis f. Sin: clcii
depostio.
calcmetro: calcmetrum, i n.
calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)are-
nata. Uso: horno de -, calcria fornax (-acis
f).
calcinacin: calcintio, onis f . Sin: combs-
tio.
calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, ex-
coctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
calcinador: calcis exstinctor.
calcinar: comburendo in plverem vrtere.
calcio: Qum clcium, ii n.
calcita: Qum calcites, is f; calcites, ae f; cl-
cii carbonatum.
calco: (copia) exemplar, aris n. Sin: chalcus;
apgraphum; imago (-gnis f) impressa vel
imitativa // (plagio, imitacin o reproduccin
idntica o muy prxima al original) verbalis
mututio.
calcografa: (arte) chalcogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: ars vel disciplina chalcogr-
phica // (grabado) chalcographema, tis n.
Sin: imago chalcogrphica; imago chalcogr-
phice depicta // (oficina donde se hacen cal-
cografas) officina chalcogrphica.
calcografiar: chalcogrphice imprmere.
calcogrfico: chalcogrphicus, a, um. Sin: ad
artem chalcogrphicam ttinens.
calcogrfico
168
calcgrafo: chalcgraphus, i m.
calcomana: antitpica imginis imprssio.
calcopirita: Geol chalcopyrites, is f.
calcotipia: chalcotpia sive -typa, ae f. Sin:
chalcotpica imprssio vel incsio.
calculable: computbilis, e.
calculador: adj cmputans, antis. Sin: cl-
culans; raticinans // sust computator, oris m.
Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hbil -, in
arithmticis satis exercitatus // (aparato o
mquina) v. calculadora.
calculadora: (aparato) calculatrium, ii n.
Sin: computatrium; computatrum; (instru-
mentum) numeratrium; mchina calculat-
ria, computatria, calculatrix, computatrix,
clculans; mchina computandis nmeris.
Uso: - automtica, calculatrium autma-
tum; - electrnica, computatrium electr-
nicum; machina calculatria electrnica; -
porttil, calculatrium gestbile; computa-
trum palmale; ordinatrum porttile vel pal-
male.
calcular: calculare. Sin: computare; clculos
dcere, subdcere, pnere.
calculation (Inform): computtio, onis f. Sin:
rtio.
clculo: (cuenta) numertio, onis f. Sin: cm-
putus, i m; computtio; rtio; clculus. Uso:
- diferencial, clculus differentialis; - infini-
tesimal, clculus infinitesimalis; - matemti-
cos, mathematicorum rationes; efectuar
clculos, rationes dcere; v. calcular // (con-
jetura) coniectura, ae f // (consideracin)
considertio, onis f. Sin: cogittio // (concre-
cin ptrea) clculus, i m. Sin: lapillus cal-
culosus. Uso: - urinario, - vesical, clculus
urinrius.
calculosis, v. litiasis.
calculoso: (relativo al mal de piedra) ad cl-
culos prtinens. Sin: ad calculorum morbum
spectans; calculorum prprius // (que padece
tal enfermedad) calculosus. Sin: calculorum
morbo laborans vel affectus.
caldaico, v. caldeo.
caldas, v. termas.
caldesmo: chaldasmus, i m. Sin: dctio
chaldica vel chaldaea.
caldeo: adj chaldaeus vel chaldicus, a, um
// (natural de Caldea) Chaldaeus, i m; (len-
gua de los caldeos) lingua chaldaea. Sin:
sermo chaldicus.
caldera: caldrium, ii n. Sin: caldria; lebes
(-tis m); cortina. Uso: - de la calefaccin,
calefactionis caldrium; - pequea, cortnula.
caldereta: (sopa de pescado) ius pscium.
calderillo: cucumella vel cucmula, ae f.
caldero: a(h)enum, i n. Sin: ccuma; ccca-
bus.
caldito: isculum, i n. Sin: leve ius.
caldo: ius, iuris n. Sin: iurulntia. Uso: - es-
peso, ius firmum, pinge, corrborans; - de
carne, ius ex carne; - de pescado, ius pscibus
condtum.
calefaccin: calefctio, onis f. Uso: - central,
calefctio centralis; - deficiente, calefctio
defecta; - excesiva, nmia vel immdica ca-
lefctio; - con petrleo, calefctio oleria; -
por agua, calefctio aquria; - por vapor, va-
calcgrafo
169
porrium; calefctio vaporata vel vaporria; -
vaporfera por pisos, vaporrium singulorum
tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m)
calorficus; instrumentum calorficum; cal-
dera de la -, calefactionis caldrium.
calefaccionado: calefactus, a, um.
calefactor: (persona) calefactor, oris m //
(aparato) calefactrium, ii n. Sin: instrumen-
tum calefactrium. Uso: - elctrico, instru-
mentum elctrice calefactbile; - de gas
porttil, portbile calefactrium gasale.
caleidoscopio: caleidoscpium, ii n.
calendario: calendrium, ii n. Sin: fasti,
orum mpl. Uso: - astronmico, ephmeris
(-dis f) mathemtica; - gregoriano, calend-
rium gregorianum; - de taco, - exfoliador,
calendrium e schdulis.
calendarista: curator calendrius. Sin: calen-
drii curator.
calentador: caldrium vel calidrium, ii n.
Sin: calefactrium vel excalefactrium;
pegma calefactrium. Uso: - elctrico, elc-
tricum caldrium; - manual, manuale cald-
rium; - de bao, hydrotheca, ae f; blnei
caldrium; fornax ( -acis f ) balnearis;
instrumentum balneo calefaciendo; - de
cama, ignitbulum; excalefactrium vas;
thermoclnium elctricum; pegma lectum ca-
lefciens; - de viandas, ferculorum calid-
rium; - para la ducha, blnei pnsilis
caldrium.
calentamiento: calefctio, onis f. Uso: largo
- del clima, calefctio clmatis longinqua.
calentar: calefcere // calentarse, caleferi.
calesa: csium, ii n. Sin: carpentum.
calesitas: circumvectbulum, i n.
calibrador: (instrumento) diametrmetrum, i
n // (obrero) dimetri mensor.
calibrado: diametrmetro vel mdulo exa-
minatus, a, um.
calibrar: diametrmetro metiri.
calibre: (instrumento) clibra, ae f. Sin: m-
dulus // (dimetro) dimetrum, i n. Sin: m-
dulus. Uso: de mximo -, mduli mximi.
calidad: qulitas, atis f. Uso: de mejor -,
melioris qualitatis; de ptima -, ptimae
qualitatis; de primera -, primae qualitatis; pri-
mae notae; de segunda -, qualitatis secun-
dae.
calidoscopio, v. caleidoscopio.
calientacamas: thermoclnium, ii n.
calientapis: pedum calidrium. Sin: cpsula
pedibus fovendis vel calefaciendis.
calientaplatos: catinorum vel ferculorum ca-
lidrium. Sin: fculus catinis fovendis vel ca-
lefaciendis.
califa: chalifa, chalipha, chalifas, chaliphas,
ae m. Sin: phylarchus; Arabum vel Mahome-
tanorum princeps; Mahometi successor.
califato: chalifatus vel chaliphatus, us m //
(oficio o dignidad de califa) chalifae munus
vel dgnitas // (territorio gobernado por el
califa) chaliphae territrium, imprium, iu-
risdctio.
calificacin: qualifictio, onis f.
calificado: qualificatione preditus.
calificado
170
California: Califrnia vel Caliphrnia, ae f.
californiano: adj californianus, a, um // sust
Californianus, i m.
caligrafa: calligrphia sive -grapha, ae f.
Sin: ars scite scribendi.
caligrfico: calligrphicus, a, um. Sin: scite
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
calgrafo: callgraphus, i m. Sin: (scite) scri-
bendi rtifex.
cliz: (copa o vaso) calix, cis m. Uso: levan-
tar los clices en honor de uno, licui propi-
nare; beber el amargo - de las desventuras,
mximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbssimum haurire;
omnes labores exanclare vel exantlare //
(vaso sagrado) calix, cis m. Sin: calix sacer,
sacrficus, sacrificalis, sacrificialis // (cu-
bierta exterior de las flores completas) calyx,
cis m.
calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitmine
obducta vel strata; - empedrada, via slice
( vel lapdibus) strata, constrata, munita; -
muy frecuentada, via frequentssima; - late-
ral, via lateralis; - peatonal, via ambulatria;
- principal, via principalis; primria vel prin-
ceps via; - secundaria, via secundria; - de
sentido doble, via dplicis cursus; - de sen-
tido nico, via unus cursus; mondromus, i
m; via monodrmica // de la -, virius, a, um;
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n.
XXI signatae.
callejero: semitrius, a, um. Uso: pobre -,
pauper semitrius.
callejn: angiportum, i n; angiportus, us m.
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin
salida, fndula; fig res (vel causa, vel quaes-
tio) sine xitu; quaestio, quae enodari non po-
test; angstiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, licui omnes
viae intercluduntur.
callicida: callorum medicamentum. Sin: re-
mdium callis medendis.
callista: callista, ae m. Sin: callorum mdicus
vel curator.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - seo,
callum sseum // (pl, pedazos del estmago
de los rumiantes que se comen guisados)
omsum, i n. Sin: internea (- orum npl).
callosidad: callsitas, atis f. Sin: callosa du-
rties (-i f).
calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
abundans; callo duratus.
calmante: adj mitigatrius vel mitigativus, a,
um // sust medicamentum vel lenimentum
mitigatrium.
calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mul-
cre.
cal: sermo plebius vel vulgaris; v. jeri-
gonza.
calomel, v. calomelanos.
calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calo-
melanum medicamentum; hydrargyrum chlo-
ratum.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
trpicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
m) viginti septem grduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incittio, onis f. Sin:
calor; vis et incittio. Uso: con -, concitate;
vehementer; criter.
calora: calria sive -lora, ae f. Sin: caloris
California
171
mensura.
calrico: thermnticus, a, um.
calorfero: (aparato de calefaccin) calri-
fer, ri m. Sin: calorficum; calorferum;
instrumentumcalefactrium; v. calefactor. Uso:
- de vapor, vaporrium // (estufa) v. esta voz.
calorificacin: calorifictio, onis f.
calorfico: calorficus, a, um.
calorimetra: calorimtria sive -metra, ae f.
Sin: caloris metiendi rtio.
calorimtrico: calorimtricus, a, um.
caluroso: aestuosus, a, um. Sin: ardens; fer-
vens; frvidus.
Calvario: Calvria, ae f. Sin: Calvriae locus
vel mons; Glgotha indecl // fig cruciatus, us
m.
calvinismo: calvinismus, i m. Sin: calviniana
relgio vel doctrina.
calvinista: adj calvinianus, a, um // sust cal-
vinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sec-
tator, assectator, ssecla; calvinianae
doctrinae sectator.
calza: (liga que se pone en la pierna a ciertos
animales) sbligar, ris n. Sin: subligculum.
calzada: strata, ae f. Sin: strata via. Uso: - de
arrastramiento, smita reptationis; - para pe-
atones, trames (-mtis m) viatorum.
calzado: calceamentum, i n. Uso: fbrica de
-, ergastrium calceamentrium; poner el - a
alguien, calceare liquem; clceos indcere
licui; ponerse el -, se calceare; calceari; cl-
ceos indere vel smere; clceos sibi ind-
cere; quitar el - a alguien, liquem excalce-
are vel discalceare; licui clceos detrhere;
quitarse el -, se excalceare; excalceari; cl-
ceos depnere; hacerse quitar el -, pedes ex-
calceandos praebere (licui).
calzador: calceatrium, ii n. Sin: (calceo-
rum) inductrium; calceamentrium.
calzar: calceare. Sin: clceos indere // cal-
zarse, se calceare; clceos sibi indere vel in-
dcere.
calzonarias, v. tirantes.
calzoncillos: sbligar, ris n. Sin: subligcu-
lum; femorlia vel feminlia, ium npl. Uso: -
de bao, semicnctium; subligculum balne-
rium; cinctrium balneare; - de gimnasia o
de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta
femorlia.
cama: lectus dormitrius. Uso: armazn
de -, de madera o de metal, sponda (lgnea
vel metllina); manta de -, v. frazada; guar-
dar -, affgi lecto.
camafeo: (piedra preciosa labrada de re-
lieve) gemma (-ae f) ctypa // (figura tallada
de relieve en piedra preciosa) ctypa imago
(-gnis f).
camaldulense: adj camaldulensis, e // sust
camaldulensis, is m. Sin: mnachus (vel
coenobita, vel anachoreta, vel eremita) ca-
maldulensis; in rdinem camaldulnsium
allectus vel asctus.
camalen: chameleon, -onis (vel -ontis m) //
fig homo levis vel mbilis.
camalenico: chamaelenicus, a, um // fig
inconstans, antis.
cmara: (sala o pieza principal de una casa)
cmara
172
oecus, i m. Sin: conclave magnum, mxi-
mum; peramplum cubculum // (cada uno de
los cuerpos colegisladores) pblicus coetus
(-us). Uso: - alta, cmera superior; la - baja
del parlamento, cmera inferior parlamenti; -
Baja o de los Comunes, senatus (-us m) ple-
bius vel inferior; - de diputados, pblicus le-
gulatorum coetus; populrium oratorum
coetus; collgium populrium legatorum; -
de los Lores, Senatus Britnniae; Angliae Se-
natus // (junta) conslium, ii n. Sin: coetus;
collgium. Uso: - de apelacin, v. tribunal; -
de comercio, commrcii conslium; cmera
mercaturae; mercatorum coetus; - de la in-
dustria, cmera indstriae; ergolaborum
collgium; - del trabajo, opficum coetus;
collgium opifcibus tuendis // - Apostlica,
Cmera Apostlica; Mensa Pblica Romani
Pontficis; aerriumApostlicae Sedis // - ar-
diente, - mortuoria, cubculum (-i n) mortu-
rium; conclave cadveri exponendo //
(aparato destinado a registrar imgenes ani-
madas para el cine o la televisin) - cinema-
togrfica, cinephotomchina; mchina
cinematogrphica; - fotogrfica, photom-
china; mchina photogrphica; instrumentum
photogrphicum; photographatrum; - foto-
grfica automtica, instrumentum photogr-
phicum automticum; - frigorfica, v.
frigorfero; - oscura, cpsula vel theca obs-
cura; capsa photogrphica // - de aire, pneu-
mtica fstula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflbilis; - de carburacin, cllula a
commixtione; cmara commixtionis; - de
combustin, cmara exustionis; cmera com-
bustria; - de compensacin, aerrium num-
mis aequandis; - de gas, cella gsica; cella
gsii plena; conclave gsio effundendo // de
-, conclavrius, a, um. Sin: camerrius. Uso:
msica de -, conclavria symphnia; msica
gneris camerrii.
camarada: (persona que vive con otra) con-
tubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas,
contubernlium manpulus; contubernales
(-ium mpl) // (compaero) sodalis, is m. Sin:
gregalis; scius // (conmilitn) commlito,
onis m.
camaradera: (tratndose de personas que
viven juntas) contubrnium, ii n. Sin: contu-
brnii necessitudo; mtua inter contubernales
fides (-ei f) // (tratndose de simples compa-
eros) sodlitas, atis f. Sin: sodlium fratr-
nitas; mtua inter sodales fides.
camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fmula;
ministra. Uso: - de caf, cervecera, etc., f-
mula vel ministra cauponria // (criada que
cuida de los aposentos) cubiculria, ae f. Sin:
diaetria; ancilla cubculi vel cubiculria //
(azafata) v. esta voz.
camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) mi-
nister, tri m. Sin: fmulus; cauponrius ser-
vus vel minister; triclinrius; servus
triclinrius // (criado que cuida de los apo-
sentos) cubiculrius, ii m. Sin: cubculi mi-
nister; adiutor vel fmulus a cubculo //
oficial de la cmara del Papa, cubiculrius,
ii m; a cubculo; - secreto, cubiculrius nti-
mus; - secreto supernumerario, cubiculrius
ntimus supra nmerum; - de honor, cubicu-
lrius honorrius vel ornamentrius; - de
honor de capa y espada, cubiculrius hono-
rrius ab ense et lacerna.
camarlengo: camerrius, ii m. Sin: quaestor
(vel praefectus, vel praetor) aerrii. Uso: Car-
denal -, Cardinalis Camerrius; Cardinalis
aerrio Apostlicae Sedis praepsitus.
cmaro, camarn: squilla, ae f.
camargrafo: exceptor (-oris m) cinemato-
grphicus.
camarote: dormitria (navis, de buque; ha-
maxstichi, de tren) cella vel cllula (-ae f).
camarada
173
camauro: galerculum, i n.
cmbaro: cmmarus, i m. Sin: gmbarus;
stacus.
cambiar: mutare. Sin: immutare; permutare
(liquid liqu re). Uso: - dinero, pecniam
permutare; - de coche o de tren, v. transbor-
dar.
cambiario: cambirius, a, um.
cambio: muttio, onis f. Sin: altertio. Uso:
- de clima, muttio caeli vel clmatis; cam-
bios de precios, prtii mutationes; - de signi-
ficado, muttio semntica; - de velocidad,
temperamentum velocitatis; tempertio cele-
ritatis // (permuta) cllybus, i m. Sin: pec-
niae vel nummorum muttio; permuttio
pecuniarum. Uso: - monetario, cmbium, ii
n; - oficial, pblica permuttio pecniae;
agente de -, argentrius; mensrius; nummu-
lrius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna
cambiria; fluctuacin del -, rei nummriae
muttio; libre -, lbera permuttio; lberum
commrcium; lbera negotitio // (F. C.,
aguja) divrtium ferratarum viarum // (apa-
rato) - automtico de discos, discorum aut-
matum mutatrium; - de velocidad,
velocitatis mutatrium; apparatus velocitatis
mutatrius; mechanema velocitatis mutat-
rium; systema (-tis n) velocitatis (commu-
tandae).
cambista: pecniae permutator (-oris m) //
(guardagujas) v. esta voz.
Camboya: Cambsia vel Cambgia, ae f.
camboyano: adj cambosianus vel cambogia-
nus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambo-
sianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis,
is m.
camelia: camlia, ae f. Sin: camlia iapnica.
Camern: Cam(m)arnia, ae f.
cameruns: adj cam(m)aruniensis, e // sust
Cam(m)aruniensis, is m.
camilla, v. angarillas.
camillero: grulus infirmrius vel infirmo-
rum.
caminador, v. caminante.
caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
icis f.
caminata: ambultio, onis f.
caminero: virius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
polica -, viarum custodes vel curatores; cus-
todes (vel curatores) virii; pblici viarum
ministri; praefecti viis custodiendis.
camino: via, ae f. Sin: iter, itneris n. Uso: -
asfaltado, via bitmine (vel asphalto) llita,
strata, constrata, perstrata; - carretero, via ve-
hiculria vel crribus prvia; iter crribus pr-
vium; - empedrado, strata via; - militar, via
militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
via transversa; - trillado, trita via // - de la es-
cuela, iter scholare; - de herradura, smita
mulina; callis mulis apta; smita mulinica vel
mulinia; - para camiones, via carris motriis
prvia; desconocimiento de los -, error viarum
// apartarse del -, de via declinare; empedrar
un -, viam strnere; engravar un -, substrere
viam glre; indicar el -, viam monstrare;
poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam prse-
qui // fatigado del -, fessus de via.
camin: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; ca-
rrus vel chamulcus automotrius; carrus au-
tombilis; carrus autombilis; carrus
camin
174
onerrius; autmatum onerrium; autocine-
tum onerrium; automatrium vehculum
onerrium. Uso: - blindado, autocarrus lori-
catus vel aeratus; - cisterna, carrus except-
rius; automatrius carrus exceptrius;- con
remolque, autocarrus cum remulcato; co-
lumna de camiones, autochamulcorum vel
autocarrorum) agmen (-mnis n).
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaus-
tri gubernator.
camioneta: autocrrulus, i m. Sin: parvum
autoplaustrum; parvum autocinetum oner-
rium.
camisa: camsia, ae f. Sin: (de varn o mujer)
intrula; tnica intrula, ntima, interior; (de
varn) subcula; subcula virilis; (de mujer)
indcula; indsium. Uso: - de dormir, - de
noche, vestis (-is f) dormitria; tnica vel ca-
msia nocturna; - de franela, subcula e l-
nula; - de punto, intrula e gosspio aegptio.
.
camisera: (fbrica) camisiarum vel interu-
larum officina // (tienda) taberna camisiarum
vel interularum.
camisero: (que hace camisas) camisiarum
vel interularum pifex (-fcis m) // (que vende
camisas) camisiarum vnditor.
camiseta: tuncula, ae f. Sin: tuncula inte-
rior; indusolum (de mujer). Uso: - de gim-
nasia o de gimnasta, thorax agonalis;
indcula gymnstica; scutulata vestis; brevis
reticulata tuncula; - de punto, gauspina;
thorax lneus; tuncula lnea.
camisola: breve colbium.
camisn: camsia (-ae f) nocturna.
camtico: chamticus, a, um.
camomila: chamomilla, ae f. Sin: chamae-
melon, i n.
camorrero, camorrista: adj litigiosus, a,
um. Sin: discordiosus; rixosus // sust litigator,
oris m. Sin: rixator; homo litigiosus vel dis-
cordiosus.
campamento: campus tentrius. Sin: tent-
ria (-orum npl); taberncula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentrio campo commo-
rari.
campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
- pequea, campanella vel campnula; clc-
cula; nola; - colgadas en el campanario,
campanae in campanrio suspensae; - de la
libertad, clocca libertatis significativa // re-
lativo a las campanas, campanrius, a, um;
ad campanas prtinens; repique de campa-
nas, crebri campanarum ictus; sonido, taido,
toque de campanas, campanarum snitus
(-us m) vel tinntus (-us m); yugo de campa-
nas, cloccrium // echar a vuelo las -, campa-
nas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
campana vel clocca sonat (tambin sonatur),
prsonat, tinnit, canit; tocar, taer las -, cam-
panizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
sonare vel pulsare; tocar rpidamente las -,
repicarlas, campanas crebris ctibus pulsare.
campanada: campanae ictus (-us m).
campanario: campanrium, ii n. Sin: cam-
panar, ris n; cloccrium; campanle, is n;
turris campanria vel campanarum; turris
ecclsiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeo, turrcula campanria; - re-
matado en aguja, sacra turris in acutum fas-
tigiata picem.
campanero: (el que toca las campanas)
campanrius, ii m. Sin: campanator; campa-
camionero
175
nista; campanarum pulsator; aerum agitator
// (fundidor de campanas) campanifusor, oris
m. Sin: campanarum fusor.
campanilla: (campana manual) tintinnbu-
lum, i n. Sin: campnula vel campanella.
Uso: sonido de -, tinntus, us m ; suena la -,
tintinnbulum tinnit, tintinnit, tintinnat; tocar,
hacer sonar la -, campanellam movere, trac-
tare, pulsare // (Bot, flor) campnula, ae f.
campanilleo: campnulae vel tintinnbuli
crpitus (- us m).
campanillero: campnulae vel tintinnbuli
pulsator (-oris m).
campaa: (serie de actos o esfuerzos para
conseguir un fin determinado) motus, us
m. Uso: campaas de difusin de la anticon-
cepcin, motus ad anticonceptionem disper-
gendam; - electoral, comtium; mbitus, us
m; contntio de suffrgiis; durante la - elec-
toral, inter mbitum.
campen: certator (-oris m) princeps. Sin:
princeps victor; primus luctator; primrius
superator; primanus, i m. Uso: - mundial,
certator mundanus; victor mundialis; prin-
ceps in toto orbe victor; - olmpico, olympio-
nces, ae m; - de peso pesado, primanus
mximi pnderis // (fig, defensor esforzado
de una causa o doctrina) propugnator, oris
m. Sin: defensor. Uso: - de la independencia
de la patria, ptriae libertatis defensor; - de la
libertad, libertatis propugnator.
campeonato: (certamen para conseguir el t-
tulo de campen) certamen, mnis n. Sin: cer-
ttio; compettio; ldicrum; ldicrum
certamen. Uso: - mundial, certamen munda-
num vel mundiale; - mundial de aerbic, cer-
tamen mundiale exercitiorum arobicorum; -
mundial de ftbol, certamen pedifllicum de
primatu mundano; participar en un -, licui
certmini interesse // (preeminencia o prima-
ca en las luchas deportivas) principatus, us
m. Sin: primatus (-us m); ludorum principa-
tus. Uso: - deportivo nacional, nationis exer-
citationum primatus; - de ciclismo,
birotulriae artis principatus; ganar el -, prin-
cipatum adipisci, acqurere, ssequi, cnse-
qui, obtinere, sibi comparare; vncere in
ldicro (certmine).
campera: penula, ae f; v. cazadora.
campesina: rstica, ae f. Sin: rurcola; mu-
lier rstica.
campesino: adj rsticus vel rusticanus, a,
um. Sin: agrestis, e. Uso: vida -, vita rstica
// (fig, rudo) rsticus vel rusticanus, a, um.
Sin: agrestis; inurbanus; incultus // (habitante
del campo) rsticus vel rusticanus, i m. Sin:
agrestis, is m; rurcola, ae m // (labrador)
agrcola, ae m. Sin: agri cultor (-oris m).
camping: tentrium, ii n. Sin: campus vel
vicus tentrius. Uso: hacer -, tndere; tent-
ria pnere; pernoctar en un -, in liquo tent-
rio pernoctare.
campista: in (campo) tentrio cmmorans.
campo: Dep campus, i m. Uso: - de deporte,
athlticae vel athlticus campus; - de ftbol,
pedildii campus; palaestra pedildii; cam-
pus pedeludirius; - de golf, ludi ad scrob-
culos campus; - de hockey, ludi bacillorum
recurvatorum campus; - de juego, campus
(lusrius); stdium; (lusria) palaestra; - de
tennis, campus taenildii // (mbito real o
imaginario) campus, i m. Sin: rgio, onis f;
v. mbito. Uso: - alambrado, campus (vel
ager) ferri (vel frreis, vel metllicis) filis
saeptus; - cientfico, provncia vel ordo doc-
trinarum; - elctrico, campus elctricus; -
gravitatorio, campus gravitatis et pnderum;
- magntico, campus magnticus; - minado,
campo
176
locus ( vel ager, vel campus) ignvomis cn-
situs globis; - santo, v. camposanto; - tcnico,
provnciae rtium; - turstico, castrum pere-
grinatrium // - de accin, campus actionis; -
de aviacin, campus aroportuensis ; - de
concentracin, castra (-orum npl) concentra-
tionis; castra carcerlia; campus carcerrius
vel carceralis; campus captivorum; pblicae
custdiae locus vel campus; campus captivis
custodiendis; densa captivorum stativa
(-orum npl); - de concentracin Mauthausen,
campus carcerrius Mauthausen; - de exter-
minio, castra exitilia; campus captivis inte-
rimendis vel internecandis; - de la educacin,
campus educationis; - de la investigacin, in-
quisitionis provncia; - de la especializacin,
provncia specialis; - de Marte, Campus Mr-
tius; - de minas, campus globis ignferis cn-
situs; - de o para prfugos, campus
receptrius; campus receptrius profugorum;
campus prfugis excipiendis vel recipiendis.
camposanto: coemetrium, ii n. Sin: sacer
campus; sepulcretum; cepotphium (sepul-
cretum in viridrio).
campus: campus universitrius.
camuflar: celare. Sin: dissimulare.
Canad: Cnada, ae f.
canadiense: adj canadensis, e // sust Cana-
densis, is m.
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: l-
veus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es
grandioso y amplio); nilus (si es notable,
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strcti-
lis; - navegable, fossa vel fossura navigbilis;
- de derivacin, aquae derivtio; - de riego,
rguus vel dicopus; - de Suez, euripus Sue-
tiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) coll-
ciae vel collquiae, arum fpl. Uso: tejas que
forman un -, colliciares tgulae // (conducto
interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: cana-
les del pncreas, pancreatis canales // - diplo-
mtico, legatorum (vel per legatos)
commrcium (-ii n) // - jerrquico, canalis (-
is m) hierrchicus // - de informacin, trames
(-mtis m) nntiis praebendis // - de televi-
sin, canalis (televisficus). Sin: sttio (emis-
sria) televisfica; televisficus trames. Uso:
- 7, canalis sptimus // (pista en cinta magn-
tica) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
canalera: (canal del tejado) v. canal.
canaleta: canalculus, i m; canalcula, ae f.
Sin: fssula; alvolus; rvulus.
canalizacin: (aquarum) per canales imms-
sio, dedctio, derivtio (-onis f). Sin: in ca-
nalem aquae indctio vel dedctio.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
per canales) dcere vel dedcere. Sin: aquas
canali (vel canlibus) immttere.
canalla: (hombre de malos procederes) frci-
fer, ri m. Sin: scelestus, i m; mprobus, i m;
prditus homo; homo nequssimus; pssimus
homo // (gente ruin) plebcula, ae f. Sin: p-
puli faex (faecis; gen pl faecum) f; prditi et
abiecti hmines.
canallada: fcinus (-nris n) indignum, m-
probum, nefrium, scelestum. Sin: turpe vel
indignum scelus (-lris n).
canallesco: nefrius, a, um. Sin: abiectus;
scelestus; vilis.
canap: lctulus, i m. Sin: lectcula; hemic-
clium; stibdium.
canario: canria, ae f. Sin: avis canria; ca-
nria fringilla; canariensis passer.
camposanto
177
canasta: canistrum, i n. Sin: fscina; qualus;
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamen-
trius sirpculus, scripculus, surpculus //
(juego) canistri ludus.
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cs-
tula; cistella; crbula; quasillus, quasillum.
Uso: - de pan, panarolum, i n; - de la basura,
srdium cstula.
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para pa-
peles, excpulum purgamentrium.
canastrero: (que hace canastas) canistrorum
(vel calathorum, vel cistarum, vel crbium)
pifex // (que las vende) canistrorum vndi-
tor.
cancn: salttio gllica.
cancela: (verja) cancelli, orum mpl.
cncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carci-
nma (-tis n) , canc(e)roma (-tis n). Uso: -
pulmonar, cancer pulmonrius vel pulmona-
lis; - de mamas o de los pechos, mamillarum
cancer; - de ovario, ovrii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in c-
rebro // (signo o constelacin zodiacales)
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum.
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso.
cancergeno: cancergenus, a, um. Sin: car-
cingenus.
cancerologa: cancerolgia sive -loga, ae f.
Sin: oncolgia sive oncologa.
cancerlogo: onclogus, i m. Sin: oncol-
giae peritus, studiosus, doctus.
canceroso: (adj, atacado del cncer) cance-
rosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus
// (de la misma naturaleza que el cncer)
cancerticus, a, um. Uso: enfermedad -, mor-
bus cancerticus // sust cancerosus, i m. Sin:
cancro laborans.
cancha: (lugar destinado a la prctica de de-
portes) campus (-i m) lusrius. Sin: ludorum
campus; ludorum vel lusria palaestra; luso-
rium stdium; gmnicum stdium; gmnica
palaestra; ldicrae vel lusriae exercitationis
campus, palaestra, stdium; campus athlti-
cae. Uso: - de ftbol, campus pedildii; cam-
pus pedeludirius, pediludrius, pedilusrius;
- de tenis, campus tenilusrius; echar de la -
a un jugador, lusorem a campo relegare,
amandare, amendare.
canciller: (empleado auxiliar) cancellrius,
ii m. Sin: tabulrius; scriba; ab actis vel di-
plmatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellrius. Uso: - de Alemania Federal,
cancellrius Germniae Confoederatae // - de
los Breves Apostlicos, Cancellrius
Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplma-
tis Pontficis Mximi // Gran -, Magnus Can-
cellrius.
cancillera: (oficio de canciller) cancellatura,
ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offcium can-
cellrii; tabulrii vel cancellrii munus (-nris
n) // (sede) cancellria, ae f. Sin: sedes can-
cellrii; cria // (oficina romana) - Apost-
lica, CancellriaApostlica. Sin: Curia Riria.
cancin: cantio, onis f. Sin: canttio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen msicum.
Uso: - augural, auspicale cnticum; - b-
quica, - convival, cantus bcchicus vel inter
pcula; - folclrica, popular, cnticum popu-
lare; - natalicia, cntio natalicia; - revolucio-
naria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cnticum in quattuor dispertitum
voces; - de amor, cnticum amatrium; - de
cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nnia; nen-
ola; somnfera cantilena; somnferum car-
cancin
178
men; - de jazz, cantus infractus vel commi-
nutus; cantar una - de cuna, lallare; cantile-
nam (infanti) insusurrare.
cancionero: liber crminum. Sin: melicorum
vel lyricorum liber; crmina, um npl; mlica,
orum npl; lrica, orum npl // (cancionista) v.
esta voz.
cancioneta: cantincula, ae f. Sin: cntulus.
cancionista: (quien compone canciones)
cantiuncularum auctor (-oris m) vel auctrix
(-icis f) // (quien las canta) cantiuncularum
cantor vel cantrix.
candelabro: candelabrum, i n. Sin: lychnu-
cus. Uso: el que hace candelabros, candela-
brrius.
candelero: candelrium, ii n. Sin: candelfe-
rum; ceroferrium; ceriolrium. Uso: - con
mango, buga; palmatria.
candelita: candlula, ae f.
candidata: pettrix, icis f.
candidato: pettor, oris m. Sin: candidatus;
mbitor. Uso: - para ser alumno, discpulus
petitor; presentarse como -, profiteri se
candidatum.
candidatura: pettio, onis f. Sin: ambtio;
candidatria pettio; candidati ambtio.
candilejas, v. proscenio.
canfora: canistrfera, ae f. Sin: canphoros,
i f.
canela: cs(s)iae fstula vel cortex (-tcis mf).
Uso: de -, que huele a -, cinnmeus.
canelo: cs(s)ia, ae f. Sin: cnnamum, cnna-
mon, cinnamomum, i n; cnnamus, i m.
caneln: cnnulo, onis m.
cangiln: (cantarillo de la noria) haustrum,
i n.
cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cm-
marus, gmmarus; stacus; pinzas del -,
chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los
cangrejos, retro ire, ut cancri fciunt; (en el
sentido de: no hacer ningn progreso) nihil
profcere.
canguro: halmaturus, i m. Sin: mcropus.
canbal: anthropphagus, i m. Sin: carne hu-
mana vescens.
canibalismo: cannibalismus, i m. Sin:
anthropophgia sive anthropophaga, ae // fig,
fritas, atis f. Sin: effertio.
canilla: (grifo) epitnium vel epitnion, ii n.
Sin: mamilla; epistmium; v. grifo // (hueso
largo de la pierna) tbia, ae f // (can pe-
queo de madera, por donde se vaca la
cuba) tbulus, i m. Sin: fstula.
canillera: (almohadilla que protege la parte
anterior de la pierna) crurale, is n. Sin: tbiae
tgimen; tibiale operimentum; crurale tgi-
men vel tegimentum; crea // (pieza de la ar-
madura que defenda la espinilla) cnemis
(-idis f). Sin: tibialis armatura; crea.
canillita: diariorum (vel diurnorum, vel ac-
torum diurnorum) clamator. Sin: diariorum
praeco.
caninamente: canum more.
canoa: cnoa, ae f. Sin: cudica; linter (-tris
f) ; scapha; dim cmbula; lmbulus; lembn-
culus; lennculus; lintrculus. Uso: - autom-
cancionero
179
vil, autscapha; automatria linter vel scapha;
- canadiense, canadensis scapha; - esquimal
o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana
scapha; carrera de - esquimales, certamen
scaphularum esquimnsium; - pneumtica,
cmbula cmmea; scphula pneumtica.
canoaje: (como deporte) ludus cmbulae vel
cymbularum // (como competicin) certamen
cymbularum.
candromo: cyndromus, i m. Sin: canum
stdium.
canoero: canosta, ae m. Sin: remex, mgis
m; remigator; rmigans.
canon: (regla) rgula, ae f. Sin: norma; prae-
ceptum // (- de la Misa) canon, nis m //
(composicin de contrapunto) rgula vel
norma canris.
cannicamente: cannice. Sin: secundum
cnones; secundum cannicas leges; ad c-
nonum praescripta.
canonicato, v. canonja.
cannico: cannicus, a, um. Sin: ad cnones
ttinens. Uso: derecho -, ius (iuris n) canni-
cum; cannica disciplina; Cdigo de Derecho
-, Codex Iuris Cannici.
cannigo: cannicus, i m. Sin: pater canni-
cus. Uso: - honorario, cannicus ornament-
rius vel honorrius; - lectoral, cannicus
thelogus; - penitenciario, cannicus poeni-
tentirius; - regulares de San Agustn, can-
nici regulares Sancti Augustini // asiento del
-, cannici scamnum vel subsllium; sede de
los -, canonicorum subselliorum (vel scam-
norum) sedes.
canonista: canonista, ae m. Sin: iuris can-
nici peritus, doctor, callens, prudens.
canonizacin: canoniztio, onis f. Sin: sanc-
tifictio; in sanctorum cnonem (vel nme-
rum) reltio; caelestes honores decreti. Uso:
proceso de -, processus (-us m) sanctificatio-
nis.
canonizado: canonizatus, a, um.
canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum n-
merum (vel cnonem, vel album) referre vel
ascrbere; ad sanctorum rdinem ascrbere;
sanctorum ordnibus ascrbere; fastis sancto-
rum ascrbere; celitum vel caelestes honores
licui decrnere.
canonja: cannici munus (-nris n), dgni-
tas, rtio. Uso: recibir una -, in canonicorum
rdinem ascisci.
cantable: adj cantbilis, e. Sin: modulbilis
// sust cantbile, is n. Sin: modulbile.
cantador: cantor, oris m. Uso: - errante, can-
tor errticus.
cantante: cantans, antis mf. Sin: canens,
entis mf; cantor vel cantator, oris m; cantrix
(-icis) vel cantatrix (-icis f); psltria f. Uso: -
lrica, lrica cantrix.
cantar: cnere. Uso: - a menudo, cantitare;
que canta de odo, auriculrius cantor m; au-
riculria cantrix f.
cntaro: cntharus, i m. Sin: mphora; sinus,
i m; sinum, i n. Uso: - de agua, cntharus
aqurius; mphora aquria; - de leche, vas
lactrium; lactrium sinum vel sinus; - de
vino, cntharus vinrius; sinus vinrius;
sinum vinrium.
cantata: cantata, ae f. Sin: cnticum. Uso: -
litrgicas, cantatae litrgicae.
cantata
180
cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis
f). Sin: cantocompsitrix (-icis f).
cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: can-
tocompsitor.
cantera: fodina, ae f. Sin: cava; caverna.
Uso: - de azufre, sulphurria; - de cal, calc-
ria; - de hierro, ferrifodina; - de mrmol, mr-
morum lapicidina; - de oro, aurria vel
aurifodina; - de piedra, lapicidina, ae f; la-
picidinae, arum fpl; - de plata, argentifodina;
- de slice, slicum lapicidinae.
cantero: (el que labra las piedra o las saca
de la cantera) lapidrius, ii m. Sin: pifex la-
pidrius // (era para tener plantas de adorno)
rea, ae f. Uso: - pequeo, arola; conducir
el agua a los -, aquam in reas irrigare; divi-
dir la tierra en canteros, terram reis distn-
guere; terram in reas distribere vel
divdere.
cntico: cnticum, i n. Sin: hymnus; carmen,
mnis n (poesa en general). Uso: - de las cre-
aturas, cnticum creaturarum.
cantidad: (todo lo que puede medirse o nu-
merarse) quntitas, atis f // (porcin grande
de una cosa) cpia, ae f // (tiempo que se em-
plea en la pronunciacin de una slaba)
quntitas, atis f. Sin: quntitas sllabae //
- que se necesita, - que hace falta, necessria,
orum npl. Sin: res necessriae; id, quod opus
est.
cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de
cantilenas, cantiltrix, icis f; cantatrix canti-
lenarum.
cantimplora: (frasco para llevar la bebida)
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequea,
lagncula; serola; - revestida de paja, la-
goena scrpeo (vel srpeo) tegumento circm-
data // (recipiente para enfriar el agua)
refrigeratrium, ii n.
cantina: (stano) cellrium subterrneum //
(depsito de vino) cella vinria. Sin: doli-
rium // (lugar donde se vende vino) taberna
vinria.
cantinela, v. cantilena.
cantinero: cellrius, ii m. Sin: vinrius; apo-
thecrius.
canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus ch-
ricus; - eclesistico, cantus ecclesisticus; -
gregoriano, cantus gregorianus; cantus pla-
nus; planus canendi modus; - litrgico, sacer
cantus; sacri mduli; - mensurable, cantus
mensurbilis; - polifnico, cantus polyphni-
cus; - de la victoria, v. epinicio; - de rgano,
cantus organalis; al - del gallo, sub galli can-
tum; cantar un - a cuatro voces, msicum
carmen quattuor vcibus expressum (vel el-
citum) cnere; estudiar el - litrgico, cantu
sacro insttui.
cantor: cantor, oris m. Sin: cantator; cantans
(-antis m); canens (-entis m). Uso: - ambu-
lante, cantor circumforneus vel crculans.
cantora: cantrix, icis f. Sin: cantatrix, icis f;
cantans, antis f; canens entis f.
canturrear o canturriar: cantilare. Sin: can-
titare; canturire; summissa voce cnere; re-
misse cnere.
cnula: cnnula, ae f. Sin: tbulus; fstula;
fistella. Uso: - para beber, siphnculus vel
sipnculus.
canuto: (tubo) tbulus, i m. Sin: fstula; fis-
tella.
caa: (tallo de las gramneas) (h)arundo,
dnis f. Sin: canna; clamus. Uso: de -,
cantautora
181
(h)arundneus, a, um; - de azcar, scchari
arundo; arundo sacchrina; canna sacchar-
fera vel sacchrina; - de Indias, arundo n-
dica // - del timn, clavus, i m. Sin:
gubernculum; clavus gubernculi // - de
paja para beber, cnnula potria; - de pescar,
saeta vel seta, ae f; arundo piscatria; pisca-
tria prtica // (canilla de la pierna, tibia)
tbia, ae f // (parte de la bota que cubre la
pierna) crurale, is n.
caamar: cannabetum, i n.
caamazo: cannbinum, i n. Sin: cannbina
tela; pannus cannbinus.
camo: cnnabis, is (abl -i, raram -e) f; cn-
nabus, i m; cnnabum, i n. Uso: - ndico o de
la India, cnnabis ndica (v. marihuana); - de
Manila, abac, cnnabis philippina; de -,
cannbinus; cannbius; cuerda de -, cannbi-
nus funis; e cnnabi funis.
caera: (conducto o tubo por donde pasan
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fs-
tula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fstula;
- subterrnea, fossa; cloaca, v. conducto //
(conjunto de caos por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fs-
tulae, arum fpl.
caita: - para sorber una bebida, cnnula
potria.
caizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum.
caizo: arundnea cratis (- is f).
cao: (tubo corto) tbulus, i m. Sin: fstula.
can: (tubo) v. esta voz // (pieza de artille-
ra) canno, onis m. Sin: bombarda; tormen-
tum; telbolum; tormentum bllicum,
aneum, ignvomum, ignferum; pyroballista.
Uso: - antiareo, tormentum antiarium; tor-
mentum aroplanis praecipitandis, profligan-
dis, propulsandis; - de juguete, tormentum l-
dicrum; - montado sobre ruedas, tormentum
rotale // - de chimenea, camini turris (-is f).
Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando
empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo
(-gnis f) // (paso estrecho entre montaas)
praeruptssima fossa. Sin: praeceps eurpus;
praeciptium.
caonazo: (tiro de can de artillera)
(bllici) tormenti ictus (-us m) vel emssio.
Sin: cannonis ictus // (ruido que produce)
tormenti (bllici) strpitus (-us m), fragor,
clamor, crpitus, bombus (-us m), tnitrus
(-us m) vel tnitrum (-i n).
caoncito: cannonnculus, i m. Sin: tormen-
tculum.
caonear: cannnibus vel (bllicis) tormen-
tis perctere, conctere, qutere.
caoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
tormentorum ictus (-uum mpl).
caonera, v. caonero.
caonero: (barco artillado con algn can)
cannonria, ae f. Sin: tormentria, ae f; navis
cannonria vel tormentria // (abertura) fe-
nestella, ae f; v. tronera.
cauto: (can hueco que sirve para diferen-
tes usos) v. canuto.
caoba, caobo: (rbol) arbor mognica // (ma-
dera) moganum, i n Sin: anacrdium vel
anacrtium; lignum mognicum. Uso: de -,
anacrdicus.
caoln: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
catico: chaticus, a, um. Sin: confusus
atque inordinatus.
catico
182
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum;
lacerna; pllium; amculum; amictus (-us m);
chlamys (-mdis f); laena (pesada, contra el
fro). Uso: - invernal, penula; - magna,
cappa magna; - magna de los obispos,
episcoporum vel episcopale syrma (-tis n);
- magna de los cardenales, purpreum
syrma; - militar, paludamentum (de los
generales), sagum (de los soldados); - pe-
quea, pallolum; parva laena vel abolla, par-
vum paludamentum; sgulum; - pluvial,
pluviale (-is n); trbea; sacerdotalis trbea;
sacra trbea; - con capucha, pllium cuculla-
tum; bardocucullus; - de coro, cappa; p-
llium; - de lana, lneum pllium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pllio (laena, lneo
pllio, abolla, paludamento, sago); pllio
(laen) amictus vel indutus; palliatus, palu-
datus, sagatus // llevar la -, pllium (laenam
) gestare; pllio (laen ) amictum esse;
ponerse la -, se pllio (laen ) amicire; p-
llio amiciri; pllium (laenam ) (sibi) in-
dere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m.
Uso: - de arena, crium arenae // (cubierta)
tegumentum, i n. Sin: operimentum; oprcu-
lum; tectrium // fig, so - de, per spciem +
gen.
capacha, v. capacho.
capacho: (espuerta) fiscus, i m.
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: cap-
tus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ing-
nii vis. Sin: nimi vel mentis facultas. Uso: -
intelectiva, percipiendi facultas; - lgica, iu-
dicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas;
- de improvisacin, extemporalis facultas ;
acomodado a la - de los alumnos, discipulo-
rum cptui accommodatus vel aptatus; hom-
bre de gran -, sollertssimus homo; hombre
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus;
desarrollar la - lgica, iudicandi vim exer-
cere vel acure; exceder la - humana, captum
hminis excdere; tener mucha -, ingnio
abundare; segn mi -, pro mea facultate;
segn la - intelectual del hombre, ut est cap-
tus hminum // (propiedad de contener) ca-
pcitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
capcitas ducentarum triginta sex mlium la-
goenarum; - de carga, v. tonelaje.
capacitacin, v. habilitacin.
caparazn: (cubierta coricea de los crus-
tceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tcis mf); con-
cha; putamen (-mnis n) // (cubierta que se
pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strgu-
lum; operimentum.
capataz: ptio, onis m. Sin: ptio officinato-
rum; operariorum moderator.
capazo, v. capacho.
capciosidad: cptio, onis f. Sin: captincula.
capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, cap-
tiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
captiosae.
capelln: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
adiutor; prochi adiutor; crio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
(en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mlitum cappellanus;
cappellanus castrensis; - de una crcel, de
un colegio, de un monasterio, de un hospital,
cappellanus crceris, collgii, monastrii,
hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
tenga ninguna capellana) sacerdos, otis m.
Sin: prsbyter (-tris m).
capellana: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
adiutoris munus (-nris n); curionis minoris
munus; munus adiutoris curionis.
capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-
capa
183
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardina-
lis dgnitas.
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cu-
cullina Rubra; Rubricppula; puella rubro
pleo predita.
caperuza: cucullus, i m.
capilar: capillaris, e. Sin: capillceus //
(comparable a la forma y grueso de los cabe-
llos) tenussimus, a, um. Sin: subtilssimus.
capilaridad: capillritas, atis f. Sin: vis ca-
pillaris. Uso: los fenmenos de -, capillria,
ium npl // fig summa tenitas.
capilla: (edificio pequeo destinado al culto)
cap(p)ella, ae f. Sin: sacellum; aedes (-is f);
oratrium. Uso: - gentilicia, avtum sacra-
rium; gentilcium sacellum; - lateral, cap-
pella lateralis; - mayor, cella mxima; -
papal, cappella papalis; - pequea, aedcula;
aedcula sacra; - privada, sacellum privatum;
- Sixtina, Sacellum Sixtinum vel Xystinum;
Aedes Sixtina vel Xystina; - votiva, delu-
brum; - de las reliquias, cella reliquiarum; -
del Santsimo (Sacramento), cella
Sacramenti Augusti; - de la Virgen, cella Ma-
riae // (cuerpo de msicos o cantores de al-
guna iglesia) symphonaci, orum mpl . Sin:
sacer chorus; cantorum chorus; schola canto-
rum; coetus canntium. Uso: - Sixtina, cho-
rus Sixtinus; maestro de -, magister chori
canntium.
capillita: cappllula, ae f. Sin: cllula; fnu-
lum; aedcula sacra.
capirotazo: benigna lapa. Sin: leve tli-
trum.
capitacin: capittio, onis f.
capital: (ciudad principal de un pas) prin-
ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
praecpua; urbs princeps; metrpolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, ptis n. Sin:
pecuniarum caput vel cpita; sors (sortis f);
sors caput; pecniae summa vel vis. Uso: - l-
quido, pecnia in subsdium servata vel re-
tenta; - social, caput societatis; caput
sociorum; - y trabajo, res et pera; posesor
del -, possessor opum capitlium; acoger el
ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecu-
niarum magnarum caput suscpere; deducir
del -, e cpite dedcere; gastar el -, sortem
exslvere; invertir un - en algo, in liqua re
pecniam collocare // (en contraposicin a
trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: pera
capitlia npl.
capitalismo: capitalismus, i m. Sin: nmius
divitiarum congestus (-us m); immoderatus
opum congestus; divtiae congestae; magna
vel suprema pecniae potntia; rtio opum
capitlium. Uso: - liberal, capitalismus liber-
tinus; - de Estado, oeconmicus Reipublicae
potentatus vel dominatus (-us m); Rei pbli-
cae capitalismus; programa del -, conslia ca-
pitalismi.
capitalista: sust capitalista, ae m. Sin: vir
(vel dminus, vel (h)erus, vel possessor) pe-
cuniosus, copiosus, praedives, lcuples
(-tis), bene nummatus; vir pecniis abundans,
ffluens, refertus; ditissimus homo // adj ca-
pitalsticus, a, um. Uso: sociedad -, socetas
pibus capitlibus innixa.
capitalizacin: anatocismus, i m. Sin: pec-
niae colloctio vel occuptio in liqua re.
capitalizar: anatocizare. Sin: pecniam in
liqua re occupare vel collocare; pecunias
collocatas accumulare; opes congrere vel
coacervare; pecniam fnori dare.
capitn: capitneus vel capitanus, i m; capi-
tnius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus;
capitn
184
centrio (-onis m). Uso: - de artillera, cent-
rio tormentrius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballera, quitum magister; - de
infantera, pditum praefectus; - de la ar-
mada, classis praefectus; - de navo, prae-
fectus navis; navarchus; - de puerto, ports
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) //
Dep, - de equipo, dux mans. Sin: lusorum
dux; dux manpuli lusrii. Uso: - de equipo
de ftbol, follildii praefectus
capitana: praetria navis.
capitanear: praesse. Sin: dcere.
capitana: praefectura, ae f. Uso: - del
puerto, praefectura ports; praefectura por-
tuensis.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
capitn: cpito, onis m.
capitulacin: (entrega de una plaza o ejr-
cito) dedtio, onis f. Uso: recibir a -, liquem
in deditionem accpere // (convenio en que se
estipula la rendicin) dedtio. Sin: condicio-
nes fpl. Uso: entablar una -, deditionem inc-
pere; llegar a una -, ad condiciones
descndere; no aceptar la -, condiciones re-
cusare.
capitular: (entregar o entregarse una plaza
o ejrcito) deditionem fcere. Sin: in deditio-
nem venire; arma per pactionem trdere; se
ddere licui; dedi licui // (pactar, convenir
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione gere; de condicinibus tractare;
certis condicinibus de deditione pacisci //
(relativo a un captulo o cabildo) capitularis,
e. Sin: ad conslium (vel conclium, vel co-
mtium, vel coetum, vel conventum) prti-
nens vel ttinens // (individio de alguna
comunidad eclesistica o secular, con voto
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m)
conslii, conclii, comtii, coets, convents.
captulo: (divisin que se hace en los libros
o en cualquier otro escrito para la mejor ex-
posicin) caput, ptis n // (junta) collgium, ii
n. Uso: - de cannigos, canonicorum coll-
gium vel coetus // (junta de religiosos) reli-
giosae communitatis conslium, conclium,
comtium, coetus, conventus, consessus.
Uso: - general, generale religiosae commu-
nitatis conslium, conclium, comtium; con-
vocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel conclium, vel
comtium) convocare vel cgere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coe-
tum, vel consessum) convocare // (lugar
donde se rene el -) sedes, is f. Sin: audit-
rium. Uso: - de los cannigos, canonicorum
coets sedes.
cap: motoris oprculum.
capn: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - re-
lleno, capus fartus.
caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
capota: (cubierta plegadiza de algunos co-
ches) autocineti mbile tgimen vel oprcu-
lum.
capote: penula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capucha, bardocucullus; con -, penul vel
lacern indutus; paenulatus vel lacernatus;
llevar -, penulam gestare; penul indutum
esse; ponerse el -, penulam (sibi) indere.
capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
dnis f. Sin: cupditas; cupido (-dnis f); arb-
trium; lbitum; prolbium; arbitratus (-us m);
nimi varetas vel moblitas. Uso: a -, segn
el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
uno, ad alicius arbtrium se accommodare;
totum se fngere ad alicius arbtrium, libdi-
nem, nutum, voluntatem; depender del - de
capitana
185
uno, nutu atque arbtrio alicius gubernari;
hacer caprichos, morosum esse; mandar
segn su -, ad arbtrium suum imperare; re-
frenar los -, libdines comprmere; satisfacer
un -, cupiditatem explere; secundar sus -,
gnio suo indulgre; secundar el - de uno,
licui morem grere // caprichos de la for-
tuna, volublitas fortunae. Sin: fortuti casus;
fortuta, orum npl // (composicin musical
fantasiosa) msica levis, mutbilis, volbilis,
vria, inconstans // (obra de arte llena de in-
genio e imaginacin) commentcium opus.
Sin: novum carmen (en versos); novum
melos (en msica).
caprichosamente: ad libdinem. Sin: cpide;
libdine; libidinose; ex libdine; arbtrio (meo,
tuo, etc.); ad arbtrium (meum, tuum etc.).
caprichoso: (que obra por capricho) libidi-
nosus, a, um. Sin: diffcilis; morosus. Uso:
fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, mor-
sitas; intempries (-i f); ndole -, varia ac dif-
fcilis ndoles; nio -, diffcilis et ad iram
promptus puer // (que se hace por capricho)
vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un
alio -, novus atque mirus cultus.
Capricornio: Capricornus, i m.
cpsula: (envoltura soluble en que se encie-
rran algunas medicinas) plula, ae f // (vasija
de bordes bajos usada para evaporaciones)
pyxis, dis f. Sin: vsculum // (fruto seco y
hueco que contiene las semillas) cpsula, ae
f. Sin: vsculum // (membrana en forma de
saco que se halla en el cuerpo) vsculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las
armas de fuego) cpsula, ae f . Sin: cpsula
explodens // (parte de la nave espacial donde
se instalan los tripulantes, si los hay) cp-
sula. Sin: capsus, i m; cllula. Uso: - espa-
cial, cpsula spatialis; capsus spatialis; aria
cllula.
capsular: capsularis, e.
captar: (en radio o televisin) excpere. Sin:
percpere. Uso: fcil de -, exceptu vel per-
ceptu fcilis.
captura: prehensio, onis f.
capucha: cucullus, i m; cuculla, ae f. Uso:
con -, provisto de -, cucullatus; capulatus.
capuchina: (religiosa) capuccina, ae f. Sin:
capulata; cucullata; franciscalis capulata //
(planta de adorno) tropolum, i n.
capuchino: (religioso) capuccinus, i m. Sin:
capulatus; cucullatus; franciscalis capulatus
// (bebida) capuccinum, i n. Sin: cfea capuc-
cina; ptio capuccina; ptio cafaeria paulum
lactata; cfea sorbtio cum mdico lacte
mixta.
capullo: (botn de flor) calculus, i m.
caquctico: adj cachcticus, a, um. Sin: tro-
phus; valetudinrius // sust cachectes, ae m.
caquexia: cachxia, ae f. Sin: atrphia; tabes
(-is f).
caqui: (rbol) dispyrus, i f // (fruto) kaki in-
decl. Sin: cachi indecl.; dispyrum; dis-
pyrum iapnicum; dispyros (-i m) kaki;
pomum sanctum // (color) fulvus color.
carabela: crabus, i m.
carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
manuballista ignfera vel ignvoma; sclope-
tum carabinrium; manuale tormentum. Uso:
- libre, manuballista sine fulcmine; - pe-
quea, - de pequeo calibre, parva manu-
ballista; - de gran calibre, magna
manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.
carabina
186
carabinero: carabinrius, ii m. Sin: miles a
pblica tutela.
caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cch-
lea vel cclea // (cavidad del odo interno)
cchlea, ae f.
caracolear: obequitare. Sin: equitare in
orbem; quum in orbem vel gyrum gere.
caracoleo: orbis, is m. Sin: gyrus.
carcter: (ndole) ndoles, is f. Sin: ing-
nium; natura; nimus. Uso: - un poco difcil,
ingnium difficlius; - incompatibles, mores
inter se repugnantes // (letra o signo de la es-
critura) lttera, ae f. Sin: nota; ltterae nota //
(letra de imprenta) typus, i m. Sin: ltterae
forma. Uso: - cubitales, ingentes ltterae; -
cuneiformes, ltterae formatae in cnei
modum; - cursivos, ltterae inclinatae; incli-
natae litterarum formae vel notae // (modo de
decir o estilo) character, ris m. Sin: forma
vel genus dicendi // (seal espiritual indele-
ble) character, ris m. Sin: (indelbilis) sacra-
menti nota.
caracterstica: prprium, ii n. Sin: nota; pe-
culiaris (vel praecpua, vel singularis) nota;
nota propria ac peculiaris; nota ac propretas;
quod prprium est; peculiaris dos (dotis f) vel
forma // (actriz de carcter) actrix (-cis f)
mores xprimens.
caracterstico: charactersticus, a, um. Sin:
prprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad
del hombre moderno, ingnio et ndoli hmi-
num nostrae aetatis respondens; marca -, in-
signe, is n; seal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carcter) statrius,
ii m. Sin: actor mores xprimens.
caracterizar: notare. Sin: designare; descr-
bere.
caracterologa: characteriolgia sive -loga,
ae f. Sin: ingenirum stdium vel perscrut-
tio.
caracterolgico: characterolgicus, a, um.
carmbano: stria, ae f .
carambola: (fruto del carambolo) carmbola
(baca) // (lance del juego de billar) dbolus, i
m. Sin: amphbolus; ambitgium; biliardrius
dbolus; binrius appulsus (-us m).
carambolo: averrhoa carmbola, ae f.
caramelizar, v. acaramelar.
caramelo: bellarolum, i n. Sin: (durati) sc-
chari pastillus, glndula, glandcula; coctum
sccharum.
caramillo: avena, ae f. Sin: rstica fstula; v.
zampoa.
caranda, v. carnauba.
caravana: caravana, ae f. Sin: agmen, mnis
n; commeatus (-us m); comitatus (-us m).
Uso: - de coches, autoraedarum commeatus;
- de mercaderes, mercatorum vel negotiato-
rum agmen.
caravanera: gminis deversrium.
caravanero: gminis dux (ducis m). Sin:
commeats magister.
caravanista: gminis prticeps.
caravanning: autocineti remulcati iter.
carbgeno: carbgenum, i n.
carblico: carblicus, a, um.
carabinero
187
carbn: carbo, onis m. Uso: - fsil, carbo fs-
silis vel fosscius, mineralis, lithntrax.
carbonado: damas (-antis; ac -anta m)
niger.
carbonar: carbonem comparare.
carbonarios: carbonrii, orum mpl. Sin : car-
bonrii sodales; carbonariorum sodalcio
ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonariorum
sodlitas; carbonria socetas; carbonrium
sodalcium; partido de los -, carbonariorum
fctio vel secta.
carbonato: carbonatum, i n. Sin: sal (salis)
carbnicum; carbnicus sal.
carbonera: (lugar) carbonria, ae f. Sin:
cella carbonria // (la que vende carbn) car-
bonis vnditrix (-icis f).
carbonero: (el que vende carbn) carbonis
vnditor (-oris m).
carbnico: adj carbnicus, a, um // sust
charta carbnea vel carbnica.
carbonfero: carbnifer, ra, rum. Sin: car-
bonem ferens; carbone dives.
carbonizar: carbonizare. Sin: in carbonem
redgere vel convrtere.
carbono: carbnium, ii n. Sin: xydum car-
bnicum.
carbunco: carbnculus, i m.
carbnculo, v. rub.
carburacin: carburtio, onis f. Sin: com-
mxtio (-onis f) propulsria.
carburador: carburatrium, ii n. Sin: gene-
ratrium; commixtor (-oris m);vsculum car-
buratrium.
carburante: crburans, antis n (sobrent lqui-
dum). Sin: liquor propulsrius; combustbile
lquidum.
carburar: carburare. Sin: carbnium ddere
(licui rei); carbnio saturare (liquid).
carburo: carburum, i n.
carcajada: cachinnus, i m. Sin: cachinntio
(-onis f); sonorus cachinnus. Uso: provocar
carcajadas, cachinnos movere, commovere;
rerse a carcajadas, cachinnare; cachinnari;
effundi in cachinnos; soltar la -, cachinnum
tllere vel dere.
crcel: carcer, ris m. Sin: custdia pblica;
custdia carceralis. Uso: - clandestina, carcer
clandestinus; - de mxima seguridad, muni-
tssimus carcer; encerrado en la -, custdi
carcerali inclusus; fue condenado a nueve
aos de -, ad novem annos custdiae damna-
tus est.
carcelario: carceralis, e. Sin: carcreus.
carcelero: carcerrius, ii m. Sin: crceris cus-
tos vel minister.
carcingeno: carcingenus, a, um.
carcinoma: carcinoma, tis n. Sin: cance-
roma (-tis n); cancer malignus.
cardador: (persona cuyo oficio es cardar)
carminator, oris m. Sin: lanrius carminator
vel pectinrius.
cardadura: carmintio, onis f. Sin: pectin-
tio.
cardn: concatentio mbilis. Sin: mbilis
cardn
188
(vel elstica, vel universalis) catentio; cate-
ntio cardnica; iugum cardnicum.
cardar: carminare.
cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, dis
( ac -da) f.
cardenal: cardinalis, is m. Sin: purpuratus, i
m; pater cardinalis; purpuratus pater; purpu-
ratus ecclsiae princeps; sacro laticlvio do-
natus. Uso: - in pectore, o in petto, cardinalis
iam allectus designatusque; - camarlengo,
cardinalis camerrius; - canciller, cardinalis
cancellrius; - decano, subdecano, cardinalis
decanus, subdecanus; - penitenciario mayor,
cardinalis poenitentirius maior; - prefecto,
cardinalis praefectus; - secretario de Estado,
cardinalis negtiis pblicis praepsitus; - vi-
cario, cardinalis vicri potestate urbis
antistes; - del orden presbiteral, diaconal,
cardinalis ordinis presbyteralis, diaconalis //
ser elegido -, roman prpur (vel sacr pr-
pur) decorari, honestari, donari; nombrar a
uno -, liquem cardinalem fcere; licui sacrae
prpurae honorem (vel dignitatem) deferre.
cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardi-
nalis dgnitas vel munus; romana vel sacra
prpura. Uso: renunciar al -, sacrae prpurae
honore se abdicare.
cardenalicio: cardinalcius, a, um. Sin: ad
cardinales prtinens.
cardaco: (perteneciente o relativo al corazn)
cardacus, a, um. Sin: cordis (gen). Uso: enfer-
medad -, cordis morbus // (que padece del co-
razn) cordis morbo affectus vel laborans.
cardialgia: cardilgia sive -alga, ae f. Sin:
epigstrii dolor.
cardilgico: cardilgicus, a, um.
cardias: crdia, ae f. Sin: stium cardacum;
suprius stmachi foramen (-mnis n).
crdigan: strictria lnea.
cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; funda-
mentalis; praecpuus.
cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis hr-
nia.
cardiocintico: cardiocinticus, a, um. Sin:
cardiotnicus; cor xcitans; cordis msculum
rborans; cordis vim rborans; cordis motum
vel motus augens.
cardiografa: cardiogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: cordis (vel cordis mtuum) descrptio.
cardiogrfico: cardiogrphicus, a, um. Sin:
ad cardiogrphiam ttinens.
cardigrafo: (especialista en enfermedades
del corazn) v. cardilogo // (aparato que re-
gistra los movimientos del corazn) cardi-
graphum, i n; cardiogrphium, ii n. Sin:
instrumentum cordis mtibus metiendis.
cardiograma: cardiogramma, tis n. Sin:
cordis mtuum(vel palpitationum) descrptio.
cardiologa: cardiolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina de cordis natura et vtiis.
cardiolgico: cardiolgicus, a, um. Sin: ad
cardiolgiam spectans.
cardilogo: cardilogus, i m. Sin: cardiol-
giae peritus vel studiosus; mdicus naturae
cordis peritus.
cardioneurosis: cardioneurosis, is f.
cardiopalmia: cardiopalmos, i m. Sin: nmia
(vel crebra, vel citata) cordis palpittio.
cardar
189
cardipata: adj cardiopthicus, a, um. Sin:
corde laborans; cardiopathi affectus; cordis
angore vexatus // sust vir vel homo cardiop-
thicus; mulier cardiopthica; qui vel quae car-
diopathi laborat.
cardiopata: cardiopatha sive cardiopthia,
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrottio.
cardioptico, v. cardipata.
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f.
Sin: cordis ac pericrdii inflammtio vel in-
fltio; cor et pericrdium inflammata.
cardioplexia: cardioplgia sive -plega, ae f.
Sin: cordis parlysis (- is f).
cardioptosis: cardioptosis, is f.
cardiorrexia: cardiorrhexis, is f; car-
diorhxia sive cardiorhexa, ae f. Sin: cordis
lacertio.
cardiosclerosis: cardiosclerosis, is f. Sin:
cordis durtia vel durties (- i f).
cardiostenosis: cardiostenosis, is f. Sin: cor-
dis oris contrctio vel coarttio.
cardioterapia: cardiotherapa sive -rpia, ae
f.
cardiotoma: cardiotmia sive -toma, ae f.
Sin: cordis sctio.
cardiotmico: cardiotmicus, a, um. Sin: ad
cardiotmiam prtinens.
cardiotrofia: cardiotrphia sive -tropha, ae
f.
cardiovascular: cardiovascularis, e. Sin:
cordis sanguinisque vasculorum (gen).
carditis: carditis, dis f; cardites, is f. Sin:
cordis inflammtio; cordis msculi infltio.
cardo: cardus vel crduus, i m.
caresta: (falta y escasez de cosas) critas,
atis f. Sin: rerum critas // (falta de comesti-
bles) critas annonria vel annonae. Sin: vic-
tulium critas; rerum edendarum penria.
carga: srcina, ae f. Sin: onus (-ris n) //
(cantidad de electricidad contenida en un
condensador) cumultio, onis f. Uso: - com-
pleta, cumultio completa.
cargable: (de electricidad) caricbilis vel
carricbilis, e.
cargador: (portador) biulus, i m. Sin: gru-
lus; saccrius // (estuche en el que se dispo-
nen proyectiles) globulorum capsa vel
cpsula.
cargamento: onus, neris n. Sin: srcina;
merces (-ium fpl).
cargar: onerare. Sin: onus impnere. Uso: -
una nave, merces in navem impnere ; - las
acmilas, iumentis nera impnere; - a uno
de cadenas, onerare liquem catenis // (acu-
mular electricidad) caricare vel carricare.
Uso: - una batera, accumulatrium caricare
// Inform lgere. Uso: la computadora carga
un archivo, plica a computatro lgitur // fig, -
la mano, grvius (vel vehementer, vel violen-
ter) gere cum liquo.
cargo: (fig, dignidad, empleo, oficio) munus,
nris n. Sin: offcium; onus, neris n. Uso: -
interino, munus ad tempus delatum; asumir
su -, munus suum suscpere; dejar el -,
munus depnere; ab mnere se abdicare;
ejercer un -, munus obire; mnere fungi; des-
empear un - interino, munus ad tempus sus-
cargo
190
tinere.
carguero: (buque de carga) navis onerria.
cariado: cariosus, a, um.
cariar: criem effcere vel prodcere.
caricatura: (pintura grotesca) grillus vel
gryllus, i m. Sin: ridcula vel ridiculria pic-
tura // (figura ridcula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ri-
dicularia (vel ridcula, vel depravata) alicius
imago; imago alicius ridcule picta. Uso: ca-
ricaturas de Mahoma, ridculae imgines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno,
liquem ridcule pngere, effngere; ridculam
alicius imginem adumbrare; liquem rid-
culum in modum effngere vel compnere //
(persona ridcula) ridculum caput. Sin:
homo ridendus // (obra de arte en que se ri-
diculiza una persona o cosa) depravata vel
ridcula imittio.
caricatural: ioculriter figuratus.
caricaturesco: ridiculrius, a, um. Sin: rid-
culus; ridcule mirus.
caricaturista: grillgraphus vel gryllgra-
phus, i m. Sin: ridiculrius pictor; lpidus
adumbrator vel descriptor; imitator ridicul-
rius vel lpidus; ridicularum imginum pic-
tor; qui ridcule pingit vel effingit; qui
ridculum (vel depravatum) in modum effin-
git.
caricaturizar: liquem ridcule pngere. Sin:
alicius imginem in peius fngere.
caridad: critas, atis f. Uso: obras de -, pera
caritatis.
caries: cries, i f. Sin: dntium cries, pu-
tredo (-dnis f), tabes (-is f).
carilln: concentus mechnicus. Sin: cpsula
cnsonans.
cariocinesis: caryocinesis, is f.
carioplasma: caryoplasma, tis n.
carisma: charisma, tis n. Sin: donum; su-
pernum donum vel munus.
carismtico: adj charismticus, a, um. Uso:
dones -, dona charismtica // sust charismti-
cus, i m.
Critas: - Internacional, sodlitas, cui
nomen Critas Internationalis.
carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; mil-
lus, i m.
carlinga: (camarote del piloto en un avin)
aroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
carmelita: (religioso) (mnachus) carmelita
vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, dis m;
carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: -
descalzo, carmelita discalceatus vel excalce-
atus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
vel karmelitis, dis f. Uso: - descalza, (sanc-
timonialis) carmelitis discalceata; monasterio
de religiosas carmelitas, carmeltidum vrgi-
num coenbium // adj carmelitanus, a, um.
Sin: carmelticus.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
i m.
carmes: adj carmosinus, a, um. Sin: ccci-
nus, coccneus // (tela) coccum, i n. Sin: pur-
purissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vris m) cccinus.
carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
carguero
191
carnalidad: carnlitas, atis f.
carnauba: carnuba, ae f.
carnaval: (tiempo) carnevrium, ii n. Sin:
dies carnispriviales vel praequadragesimales
// (diversiones) Bacchanlia, ium vel -iorum
npl. Sin: Saturnlia, ium vel - iorum npl;
tripdia, iorum npl; oblectationes antequa-
dragesimales; pompae bacchanales, carnis-
priviales, praequadragesimales; tripdii dies
ante quadragsimam.
carnavalada: ridculum, i n. Sin: scurrilis
iocus; bacchtio; bacchanal, alis n; trip-
dium.
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar,
cobrar carnes, carnes vel corpus fcere //
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada,
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura;
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda,
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pin-
guis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro rn-
cida; - algo rancia, caro subrncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta;
hecho de -, crneus // - de buey o de vaca,
(caro) bbula ; - de cabrito, (caro) haedina; -
de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo,
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro)
agnina; - de gallina, (caro) gallincea; - de
jabal, (caro) aprina vel aprnea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero,
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vvere // (el cuerpo en contraposicin al
espritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (rela-
tivo al placer de los sentidos en general) ve-
nrius vel venreus, a, um; el ardor de la -,
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas crporis; cupditas; dominar los pla-
ceres de la -, crpori (vel cupidittibus, vel
crporis volupttibus) imperare; mortificar la
-, dmitas habere libdines; ser esclavo de la
-, cupidittibus vel crpori servire; volupt-
tibus crporis dditum esse; quien se aban-
dona a los placeres de la -, libidinosus.
carneada: macttio, onis f.
carnear: mactare. Sin: concdere; cedere;
trucidare; iugulare.
carnero: (animal) ries, tis m. Uso: - cas-
trado, vervex, cis m.
carnet: (documento) diploma, tis n. Sin: ts-
sera. Uso: - de conductor, diploma guberna-
tionis; diploma autocinticum; autoraedrii
diploma; ltterae vehiculares; diploma guber-
nandi autocinetum; diploma vehculo auto-
matrio gubernando, regendo, ducendo;
charta licntiae gubernatriae; conseguir el -
de conductor, diploma gubernandi autocine-
tum adipisci // (documento de identidad) v.
documento // (librito de memoria que se
suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
codicillus notarum; commentarolum; codi-
cilli (-orum mpl).
carnicera: laniena, ae f. Sin: carnria, ae f;
lanirium; taberna laniria, macellria, car-
nria // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
Sin: caedes (-is f); trucidtio (-onis f); inter-
ncio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem f-
cere vel dere.
carnicero: lnius, ii m. Sin: macellrius.
Uso: - caballar, equicida.
carola: chorea, ae f. Sin: salttio.
carolingio: adj carolngicus, a, um // sust Ca-
rolingus, i m.
carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
carosis
192
cartida: artria carotis; artriae cartides
fpl. Uso: de la -, carticus.
carotina: carotenum, i n.
carozo: ncleus, i m. Sin: os (ossis n); lignum.
carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cprinus // (gajo
de uvas) botrus, i m.
carpelo: carpelus, i m.
carpeta: chartrium, ii n. Sin: chartarolum;
chartophylcium; chartarum capsella; theca
chartcea. Uso: - de material plstico, theca
ex matria artificiali facta.
carpintera: officina lignria. Sin: fbrica
materiria; lignrii officina.
carpintero: lignrius vel lignerius, ii m. Sin:
tignrius; faber lignrius, tignrius, materi-
rius.
carpo: carpus vel carpos, i m.
carquiol: latrculus, i m.
carraca: (instrumento) crepitculum, i n.
Sin: crtalum. Uso: - pequea, crepitacillum.
carranca, v. carlanca.
carrascal: ilicetum, i n. Sin: prinorum nemus
(-mris n); prnina silva.
carrera: (accin de correr) cursus, us m //
(prueba de velocidad) cursus. Sin: certamen,
mnis n. Uso: - a pie, pedester cursus; - ci-
clstica, cursus birotarum; cyclsticum certa-
men; brotae (vel birotale, vel birotrium, vel
birotulrium) certamen; - contra reloj, cur-
sus contra horolgium; excursus adversus
horolgium; - corta de velocidad, brevior
cursus velocitatis; - de caballos, equorum
certamen; - de caballos individual, o por
equipos, cursus equorum singulorum, aut per
manpulos; - de 100 m, cursus centum metro-
rum (in longitdinem); - de coches, autorae-
darum cursus; certamen autoraedariorum;
autocintici curss certamen; - de 10.000 m,
cursus decem mlium metrorum; - de fondo,
longssimus cursus (velocitatis); - de medio
fondo, longior cursus (velocitatis); - de obs-
tculos, cursus (velocitatis) saepimentis op-
psitis; cursus (velocitatis) impedimentis
interpsitis percurrendus; - de relevo, cursus
alternus; - sobre hielo, cursus super glciem;
- de tndem, certamen gminae brotae //
hacer una -, cursum confcere; participar en
una - , in certamen descndere; vencer en una
-, certamen vncere (genricam vncere, pal-
mam ferre) // (competencia en la produccin
de armas) - armamentista, rei militari augen-
dae contntio. Sin: increscens armorum st-
dium; increscens apparats militaris stdium;
armorum apparandorum furor cursusque;
furor cursusque ad bllica instrumenta appa-
randa // (estudios para ejercer una profesin)
currculum, i n. Sin: cursus, us m. Uso: - elec-
trnica, cursus electrnicus; - estudiantil,
studiorum currculum; currculum scholarum
// (profesin) cursus, us m. Sin: currculum.
Uso: - poltica, cursus polticus; cursus ho-
norum; al principio de la -, inente curr-
culo; intio currculi; hacer -, currculum
fcere; clerem honorum cursum confcere //
(curso de la vida humana) cursus, us m. Sin:
currculum; currculum vitae vel vivendi.
carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, cits-
simus cursor; - de bicicleta, birotrius ago-
nsticus.
carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum.
carretada: vehes, is f. Sin: onus (neris n)
carri.
carrete: (cilindro) cylindrus, i m // (rollo de
cartida
193
pelcula) rtula, ae f // (bobina) orbculus.
carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via au-
tocintica; via crribus prvia. Uso: - asfal-
tada, via asphalto llita; via bitmine
constrata; - costanera, v. costanero; - apro-
piada para camiones, via autocinetis oner-
riis apta; v. calzada.
carretero: (el que gua el carro) plaustr-
rius, ii m. Sin: carpentrius; carrucrius; ve-
hiculrius // (el que hace carros o carretas)
raedrius, ii m. Sin: rtifex vel faber carpen-
trius; vehiculorum vel vehiculrius fabrica-
tor; v. carrocero.
carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carr-
ola.
carretillero: pabonrius, ii m.
carretista: curriculorum ductor.
carretn: plostellum. Sin: crrulus; parvum
plaustrum. Uso: - del basurero, plostellum
purgamentis averrendis.
carril: (cada una de las barras de hierro por
donde corren los coches del ferrocarril) r-
bita, ae f. Sin: currculum; rbita ferrata; r-
gula frrea vel ferrviae; rotalia, ium npl; -
nico, trames unus rbitae.
carrillito: bccula, ae f.
carrillo: maxilla, ae f.
carrista: crruum cataphractorum vel lorica-
torum ductor.
carrito: crrulus, i m. Sin: plostellum. Uso: -
de mano, chiramxium; manuale plostellum;
crrulus manualis; - de mano para bultos,
plostellum manuale sarcinrium; - de nio,
puerile vehculum; infantis crrulus.
carro: (vehculo) carrus, i m; carrum, i n. Sin:
currus, us m; plaustrum vel plostrum n. Uso:
- blindado, autocinetum loricatum; auto-
currus loricatus; automatrius currus lorica-
tus; - pequeo, plostellum; parvum
plaustrum; - triunfal, currus triumphalis; - de
combate, v. tanque; - de feriantes, v. trailer;
- de mano, plaustrum vel plostrum manuale;
vehculum manuale; - de transporte, carrus
vectrius // (- de mquina de escribir) crru-
lus, i m.
carrocera: (caja de automvil) capsus, i m.
Sin: plxenum, plxinum. Uso: coche con -
aerodinmica, autoraeda arodynmico
capso // (taller, fbrica) ploxenria, ae f. Sin:
officina autocintica.
carrocero: (constructor de carruajes) car-
pentrius, ii m. Sin: raedrius; plostrrius;
faber (-bri m) raedrius vel ploxenrius; pl-
xeni fabricator; fabricator vehiculrius; vehi-
culorum fabricator vel rtifex // (conductor
de carruajes) raedrius, ii m. Sin: vehicul-
rius; vehiculorum ductor; v. carretero.
carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
ductor.
carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serra-
cum vel sarracum; vectrius currus.
carroza: carruca, ae f. Sin: petrritum, pet-
ritum; carpentum; pilentum; nbile petrri-
tum; autoraeda nobilssima. Uso: ir en -,
carruc vehi; - ferroviaria, carruca ferrivi-
ria.
carruaje: raeda, ae f.
carrucha: trc(h)lea, ae f.
carta: epstula vel epstola, ae f. Sin: ltterae,
arum fpl. Uso: - abierta, epstula aperta; -
carta
194
certificada, epstula certificata; epstula (rite)
commendata; epstula pblica cautione missa
vel perferenda; - comercial, epstula merca-
tria; - electrnica, epstula electrnica; - fa-
miliares, epstulae familiares; ltterae ad
familiares datae; - urgente, epstula citata; -
de condolencia, ltterae consolatriae; - de fe-
licitacin, epstula gratulatria; - de invita-
cin, epstula invitatria; - de psame, - de
condolencia, ltterae consolatriae; - de re-
comendacin, commendatciae ltterae //
papel de -, charta epistolaris // por -, ratione
epistulari; per ltteras missas; - por expreso,
epstula accelerata; epstula raptim transmit-
tenda; prperae ltterae; - por Internet, eps-
tula interretialis; - por va area, arvola
epstula // abrir una -, vncula epstulae rm-
pere; cerrar una -, epstulam occldere; con-
testar a una -, ad epstulam rescrbere; doblar
una -, epstulam complicare; echar una - en
el buzn, epstulam in cpsulam incere; en-
tregar una -, epstulam trdere; enviar car-
tas, epstulas dare vel mttere; esperar una -,
epstulam vel ltteras exspectare; llevar, hacer
llegar una -, epstulam perferre; recibir car-
tas, epstulas accpere; terminar una -, finem
epstulae fcere; traer una - , epstulam af-
ferre // - de crdito, tssera nummria; - de
pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe
// - de ciudadana, diploma civitatis // - de los
derechos humanos, charta iurum hminum //
- geogrfica, tbula geogrphica.
cartabn: (instrumento) norma, ae f.
cartapacio: (cuaderno de apuntes) advers-
ria, orum npl; v. carpeta // (funda o bolsa
para llevar cuadernos o libros a la escuela)
scculus, i m. Sin: bulga; follis, is m; char-
tarolum; chartophylcium; theca scriptria
vel chartria; theca scholaris; v. cartera.
cartearse: epistularum commrcio cum li-
quo uti. Sin: litterarum commrcium cum li-
quo habere; ltteras mttere et accpere.
cartel: (anuncio que se pega en sitio pblico)
affixum, i n. Sin: libellus; tbula; proscrptio
(-onis f) ; affixa tbula; tbula nntiis propo-
nendis; tbula libellis affigendis. Uso: - pu-
blicitario, clamosa tabella; tbula
commendatcia; flium commendatcium; -
de anuncios, proscripta, orum npl; nuntiorum
libelli vel proscriptiones // (cuadro de papel
encartonado que sirve para la enseanza) t-
bula, ae f. Uso: - ilustrados, tbulae imagni-
bus ornatae.
crtel: chartellum, i n. Sin: convntio; pctio
mercatria.
cartelera: album, i n. Uso: - de espectculos,
spectaculorum index vel libellus.
cartelero: affixorum (vel libellorum, vel nun-
tiorum, vel publicorum nuntiorum) glutina-
tor.
cartelito: chrtula, ae f. Sin: scdula; pagella;
nota; pittcium.
carteln: tbula, ae f. Sin: tabella; tbula
praedicativa.
carteo: (intercambio de cartas) epistularum
commrcium cum liquo vel inter liquos.
Sin: epistolare collquium; missae atque ac-
ceptae ltterae // (las mismas cartas, objeto
de la correspondencia) ltterae vel epstulae,
arum fpl. Uso: el - de Cicern con tico, lt-
terae Ciceronis ad tticum (missae); el -
entre Cicern y Atico, Ciceronis et ttici
epstulae missae et allatae; - ininterrumpido,
assiditas litterarum; - secreto, secretae eps-
tulae.
crter: cpsula (carteriana). Sin: arca.
cartera: (valores o efectos comerciales de
curso legal) permutationes, um fpl // (bolso)
cartabn
195
blgula, ae f. Sin: scculus. Uso: - de bolsillo,
pascolus; - escolar, capsa scholstica; cp-
sula vel capsella scholaris ; - para guardar
papeles o documentos, chartrium; chartul-
rium; chartophylcium; cpsula chartria //
(portamonedas) blgula nummria. Sin:
zona; crumina; pascolus. Uso: robo de car-
teras, manticultio; cllidus zonarum raptus;
zonarum sctio; robar carteras, cruminas de-
crpere // (cubierta formada de dos hojas
rectangulares de cartn o piel, unidas por
uno de sus lados) dptycha vel dptyca, orum
npl. Uso: - de piel, dptycha alut operta.
carterista: sector zonrius. Sin: cruminseca;
sacculrius; manticulrius.
cartero: tabellrius, ii m. Sin: epistolrius;
pblicus cursor vel tabellrius; viator cursua-
lis.
cartesianismo: philosphia sive philosopha
cartesiana. Sin: doctrina cartesiana.
cartesiano: adj cartesianus, a, um // sust car-
tesianus, i m.
cartilagneo: cartilagneus, a, um.
cartlago: cartlago, gnis f.
cartilaginoso: cartilaginosus, a, um.
cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suminis-
tros, tssera annonria // (abecedario, silaba-
rio) v. estas voces.
cartita: epistlium, ii n. Sin: littrulae, arum
fpl.
cartografa: chartogrphia sive -grapha, ae
f.
cartogrfico: chartogrphicus, a, um.
cartgrafo: chartgraphus, i m.
cartomancia: chartomanta, ae f. Sin: divi-
ntio per lusrias chrtulas; ex chartis lusriis
divintio; ars lusriis chrtulis divinandi.
cartomntico: chartomantes, is m. Sin: char-
tarum lusoriarum divinator; ex lusriis char-
tis divinator.
cartn: (papel muy fuerte y consistente)
collema, tis n. Sin: charta densata, durata,
crassa, spissa, spissior, mltiplex. Uso: -
crespo, spissa charta crispa; - ondulado,
charta undulata; - piedra, macerata charta; de
-, e collmate; e spissiore charta // (caja de -)
v. caja // (dibujo que se ejecuta antes de
hacer un cuadro) graphis, dis f. Sin: grphi-
dis vestgium; picturae exemplar.
cartuchera: cinctrium vel cngulum capsu-
larum. Sin: embolorum tenia; igniferarum
glndium theca; displodntium tubulorum
fscia.
cartucho: (carga de arma de fuego) cpsula,
ae f. Sin: mbolus; tbulus; cpsula pria vel
ignfera; tbulus displodens, explodens; cu-
cullus prius // (bolsa de papel fuerte o de
cartulina) chartae involucrum. Sin: involu-
cre (-is n) chartceum // (cucurucho) v. esta
voz.
cartuja: (convento de cartujos) cart(h)sia,
ae f. Sin: monastrium cartusiense; cartusia-
num vel cartusianorum coenbium // (orden
religiosa) cart(h)usianorum ordo. Sin: cartu-
siani, orum mpl.
cartujano: cartusianus, a, um; cartusiensis,
e.
cartujo: sust cart(h)usianus, i m. Sin: mna-
chus vel sodalis cartusianus.Uso: paciencia
de -, summa patintia; incredbilis quaedam
cartujo
196
patintia // adj, v. cartujano.
cartulina: - postal, v. tarjeta, postal.
casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Al-
bata; Aedes Albatae; - cinematogrfica, ci-
nematogrphica domus; - comercial, - de
comercio, v. tienda; - consistorial, ayunta-
miento, cria f; - editora, v. editorial; - infla-
ble, domus inflbilis; - imperial, Domus
imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; -
prefabricada, domus mbilis praestructa; -
privada, domus privata; - productora, domus
fabricatrix; - rectoral, cria; - regular, domus
regularis; - reinante, domus regnatrix; - reli-
giosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte;
- Rosada, Domus Rsea; volver a -, domum
ire // - de arena, domus ex harena; - de
campo, villa; vllula; domus rstica; - de co-
rreos, diribitrium; aedes tabellriae; officina
postalis vel tabellria; - de Dios, templum;
domus Domini; sacra aedes; - del disco, soc-
etas phonogrphicis discis edendis; - de Ejer-
cicios Espirituales, ascetrium; domus vel
sedes Exerctiis Spiritulibus; sedes spiritua-
libus exercitatinibus; domus excitandis ad
virtutem nimis; - de empeos o de prsta-
mos, pigneratorum domus; - de locos, amn-
tibus curandis domus; - de madera, domus
trabria; - de prostitucin, - de lenocinio,
domus meretrcia; - de salud, valetudinrium.
casaca: sagum, i n. Sin: tnica vel vestis co-
saca; lacrnula; penula.
casa-cuna, v. brefotrofio.
casadera, v. nbil.
casamata: cella tormentria. Sin: munits-
sima cella; cella loricata tormentisque bllicis
instructa.
casamiento: nptiae, arum fpl. Uso: - por lo
civil, nptiae civiles.
cascabel: tintinnbulum, i n. Sin: crepitcu-
lum; sistrum. Uso: - pequeo. crepitacillum.
cascabelear: tinnire. Sin: tintinnare.
cascada: aquae vel aquarum deiectus (-us m).
Sin: cataracta; aquae cadentes. Uso: cascadas
del Anio, Anionis deiectus; cascadas del Nilo,
Nilus cadens; - del Rin, Rheni cataractae.
cascanueces: nucifrangbulum; v. rompenueces.
cscara: (cubierta, envoltura) tegumentum.
Sin: tgumen vel tgimen, mnis n; tegimen-
tum vel tegmentum. Uso: - de crustceos,
calyx, ycis f; - de fruta, cereales, huevos, pu-
tamen, mnis n; cortex (tcis m); crium; - de
legumbres, follculus; - de moluscos, testa.
casco: (cuerpo de la nave) (navis) lveus;
(navis) compago (-gnis f) vel compages (-is
f) // (cuerpo del avin) v. fuselaje // (ua del
pie de las caballeras) ngula, ae f // (tonel)
v. esta voz // - secador del pelo, calutica ca-
pillorum siccfica, siccativa, siccatria // (co-
bertura para proteger la cabeza) cassis, dis
f (de metal); glea, ae f (de cuero). Uso: fabri-
cante de cascos, cassidrius // - azules,
caerleae cssides; mlites, qui cssides
caerleae appellantur.
caseificacin: csei effctio.
caseificio: ergastrium caserium.
casera, casero: casalis, is m. Sin: villa rs-
tica.
casero: (que se hace en casa o pertenece a
ella) domsticus, a, um Sin: familiaris, e //
(que permanece mucho en su casa) qui vel
quae domi vivit vel sedet. Uso: mujer -, do-
mseda, ae f
caseta: (casa o albergue pequeo y aislado)
cartulina
197
csula, ae f. Sin: domncula; parva domus;
cella; cllula; lculus; loculamentum; qu-
drula // (casilla donde se cambian de ropa los
baistas) litrea cella. Sin: litoralis cella; do-
mncula vel cllula balineria.
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta //
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cpsula
(vel tenia, vel theca) sonans vel songera;
capsella sonora, sonbilis, magnetophnica.
Uso: coleccin de casetes, casetotheca; serie
de casetes, sries phonocasetalis // - com-
pacto, phonocaseta compacta.
casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tes-
serria, ae f. Sin: tesserarum frulus, lculus,
prtula; tesserria fenestella; v. boletera //
(divisin de un papel cuadriculado) arola,
ae f // (divisin de un casillero) lculus, i m //
(escaque de un tablero de ajedrez, etc.)
tessella, ae f // ( apartado postal) lculus ta-
bellrius; curss pblici lculus; rei tabell-
riae loculamentum.
casillero: loculamenta, orum npl. Sin: lculi
(-orum mpl). Uso: - postal, pblici curss lo-
culamenta.
casimir, casimira: lantium casmiriense. Sin:
lana casmiriensis.
casino: (club) conventculum, i n // (casa de
juego) aleatrium, ii n. Sin: domus vel ta-
berna aleatria.
casita: domncula, ae f. Sin: parva domus //
(casa de campo, de labor) vllula, ae f. Sin:
rstica domncula.
casiterita: cassiteritum, i n. Sin: stannum
oxydatum.
caso: Gram casus, us m. Uso: construir con
el - dativo, casu dativo adingere // (aconte-
cimiento, circunstancia) casus, us m. Uso: -
desesperado, res insanbilis vel deplorata; -
normal, res slita; - particular, res peculiaris;
- piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
watergatiana; en - de necesidad, in casu ne-
cessitatis // Med, - clnico, morbus clnice cu-
randus; - patolgico, patholgicus morbus //
- de conciencia, questio moralis // hacer -
de uno, licui crdere.
caspa: furfur, ris m; generalmente en pl.
casquillo: orbculus, i m. Uso: - del taco de
billar, convexus crii orbculus.
cassette, v. casete.
cast: actorum actricumque index.
casta: genus, nris n. Sin: ordo; casta. Uso:
la - militar, genus militare; mlites (= los sol-
dados).
castaa: castnea, ae f. Uso: - asadas, tosta-
das, castneae assae, assatae, tostae; - coci-
das, castneae coctae, elixae, molles;
vendedor, ra de - asadas, castanearum tosta-
rum nstitor, institria; tortilla de castaas,
placenta castanearum.
castaal, castaar o castaeda: castanetum,
i n. Sin: locus castneis cnsitus.
castaero, ra : castanearum vnditor, tostor,
nstitor; castanearum vnditrix, tostrix, insti-
tria.
castaeta, v. castauela.
castao: (rbol) castnea, ae f. Sin: fagus
castnea; castnea vesca // adj bdius, a, um.
Sin: brunus; castneae colore; fuscus;
mrreus (de los cabellos); spadix, dcis (de
los caballos).
castauela: crtalum, i n. Sin: sistrum;
castauela
198
crusma (-tis n); percussionalis orbculus.
Uso: tocar las -, crotalissare; crtala pulsare;
tocador, taedor de castauelas, crotalorum
pulsator; tocadora de castauelas, crotals-
tria; crotalorum pulsatrix.
castellano: (idioma) lingua castellana vel his-
pnica. Sin: sermo castellanus vel hispnicus.
casticismo: casticismus, i m.
castigado: castigatus, a, um Sin: punitus.
castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: -
feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pe-
queo, parvum castellum vel castrum; opp-
dulum // un - en el aire, ficta cogitatione
imago.
castizo: (del estilo o lenguaje) purus, a, um.
Sin: emendatus; limatus Uso: lenguaje -,
sermo purus; pura ortio; - en el habla, ora-
tione limatus.
castor: castor, ris m. Sin: fiber (-bri m).
Uso: de -, fibrinus vel fbrius.
castradera: castratrium (ferramentum).
castrismo: Castri fctio (-onis f).
castrista: Castri sectator m; Castri sectatrix f.
casual: fortutus, a, um.
casualidad: casus, us m. Sin: casus vel even-
tus (-us m) fortutus.
casualismo: philosphia sive philosopha
fortuti.
casucha: csula, ae f.
casuismo: casusmus, i m.
casuista: casusta, ae m.
casustica: doctrina casustica.
casulla: csula, ae f. Sin: planeta.
catabolismo: catabolismus, i m.
cataclismo: cataclysmus, i m.
catacresis: catachresis, is f.
catacumbas: catacumbae, arum fpl. Sin:
cryptae; hypogea (-orum npl); sacrae cryptae;
cunculi sepulcrales; subterrnea ambulacra.
Uso: - de San Calixto, catacumbae callistia-
nae.
catacstica: catacstica, ae f; catacstice, es
f. Sin: catacstica disciplina; doctrina de
echs lgibus.
catacstico: catacsticus. Sin: ad catacsti-
cam (vel ad catacsticen) ttinens.
catafalco: moles fnebris. Sin: fnebre
pegma (-tis n); tmulus honorrius.
cataln: adj catalanus, catalnicus, catalu-
nicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalau-
niensis, e // (habitante) Catalanus vel
Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Cata-
launiensis, is mf // (idioma) lingua catalana;
sermo catalunicus.
catalctico: catalcticus, a, um.
catalejo: telescpium geminatum; v. anteojo
(- de larga vista).
catalepsia: catalepsis, is f.
catalptico: ( relativo a la catalepsia) cata-
lpticus, a, um. Sin: ad catalepsin spectans //
(atacado de catalepsia) catalpticus; cata-
castellano
199
lepsi laborans ; qui catalepsi laborat.
catlisis: catlysis, is f. Uso: provocar la -,
catlysin effcere.
cataltico: catalticus, a, um.
catalizador: catalyzatrium, ii n. Sin: cataly-
zator; catlytrum, i n; catlysis effector; ele-
mentum catlysin effciens.
catalogable: in catlogum referendus, redi-
gendus, ascribendus.
catalogacin: catlogi vel catalogorum con-
fctio.
catalogador: catlogi auctor vel confector.
catalogar: (componer el catlogo de algo)
alicius rei ndicem confcere // (apuntar
algo en un catlogo) liquid in elenchum re-
ferre. Sin: liquid in catlogum redgere,
ascrbere, referre // (clasificar) digrere. Sin:
in classes distribere. Uso: - los libros de una
biblioteca, bibliothecam digrere.
catlogo: catlogus, i m. Sin: elenchus; index
(-dcis mf); libellus index; repertrium. Uso:
- comercial, praedicatrius elenchus; - gene-
ral, index omnium rerum; - ilustrado, cat-
logus imagnibus exornatus, - de discos,
discorum index.
cataloguista: catalogorum confector m; elen-
chorum confectrix f.
Catalua: Catalunia vel Catalnia, ae f.
catamarn: (embarcacin de dos cascos
unidos) navgium bialveatum. Sin: navis
bialveata.
cataplasma: cataplasma, tis n; cataplasmus,
i m. Sin: fomenttio; malagma (-ae f vel -tis n).
catapleja, v. cataplexa.
cataplexa: cataplssia sive -plessa; catapl-
xia sive -plexa, ae f.
catarata: (cascada) cataracta, ae f; catarac-
tes, ae m // (opacidad del cristalino o de su
membrana) cataracta, ae f. Sin: culi cata-
racta; suffsio; oculorum suffsio;
hypchyma, tos n; hypchysis, is f.
ctaro: ctharus, i m.
catarral: catarrhalis, e. Sin: pituitosus.
catarro: catarrhus, i m. Sin: destilltio,
distilltio; pituta. Uso: - crnico, diuturnus
(vel ditinus, vel insanbilis) catarrhus;
- nasal, nrium destilltio; que padece -,
catharro vel distillatione laborans; que
padece habitualmente -, v. catarroso; con-
traer, pescar un -, destillatione crripi vel
ffici.
catarroso: catarrhosus. Sin: pituitosus; cre-
bris destillationibus vexatus vel affectus.
catarsis: catharsis, is f. Sin: purifictio; pur-
gtio.
catrtico: adj cathrticus, a, um; Med purga-
tivus; purgatrius; purgandi vim habens;
alvum purgans // (remedio) cathrticum, i n.
Sin: medicamen (-mnis n) purgativum.
catascopio: catascpium, ii n.
catastral: ad censrias tbulas pblicas pr-
tinens.
catastro: tabulriumcensuale. Sin: census, us
m; pblicae censs tbulae. Uso: hacer el -,
censum habere vel gere; pblicas censs t-
bulas confcere vel descrbere; hacer un
nuevo -, novas censs tbulas descrbere;
catastro
200
censrias tbulas pblicas renovare.
catstrofe: (acontecimiento imprevisto y fu-
nesto) calmitas, atis f. Sin: catstropha, ae f;
catstrophe, es (ac -en); extium; runa; evr-
sio; clades. Uso: - ecolgica, calmitas oeco-
lgica // (desenlace del poema dramtico)
catstropha vel catstrophe, es f. Sin: xitus,
us m; eventus, us m; fbulae eplogus.
catastrfico: calamitosus, a, um.
catecismo: catechismus, i m. Sin: christianae
doctrinae elementa vel praecepta; christianae
doctrinae summa. Uso: - universal, catechis-
mus mundanus vel universalis; - de la Iglesia
Catlica, Catechismus Ecclsiae Cathlicae;
compilar un -, catechismum compnere vel
scrbere; christianae doctrinae summam in
brevi conspectu pnere; ensear, dar clase de
-, catechismum docere; christianae doctrinae
elementa licui trdere.
catecumenado: catechumenatus, us m.
catecmeno, na: catechmenus, i m; cate-
chmena, ae f. Sin: christianae religionis can-
didatus m, candidata f.
ctedra: (asiento elevado) cthedra, ae f //
(empleo y ejercicio del catedrtico; materia
que ensea un catedrtico) cthedra, ae f.
Sin: munus docendi; magistrium. Uso: -
universitaria, cthedra universitria; munus
pblice docendi in universitate; - de teologa,
cthedra theolgiae // (dignidad pontificia o
episcopal) pontificalis dgnitas; pontificale
slium. Uso: elevar a alguien a la - episco-
pal, ad pontificale slium liquem evhere;
liquem pontificali dignitate decorare, or-
nare, honestare.
catedral: cathedralis, is f. Sin: ecclsia vel
aedes cathedralis; templum cathedrale; tem-
plum princeps, maius, mximum; princeps
urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathe-
dralis beatae Mariae; plaza de la -, rea ca-
thedralis.
catedrtico: (profesor) doctor, oris m. Sin:
professor. Uso: - universitario, professor uni-
versitrius; studiorum universitatis doctor; -
en la Universidad de Praga, doctor in Pra-
gensi studiorum Universitate // (tributo que
se pagaba al prelado) cathedrticum, i n.
categora: Filos categria sive -gora, ae f //
(cada uno de los grados de una carrera o
profesin) gradus, us m // (condicin social
de una persona con respecto a otras) ordo,
dinis m. Sin: genus, nris n; classis, is f //
(clase, serie en la clasificacin cientfica)
genus, nris n. Sin: classis; spcies; sries.
categricamente: modo certo vel indubio.
Sin: indubitate; absolute; simplciter; simpli-
cssime. Uso: expresado -, simplciter elatus.
categrico: categricus, a, um. Uso: impera-
tivo -, imperativum categricum; conscien-
tiae praescriptum // (claro, preciso) certus;
indbius; absolutus; definitivus.
catenaria: catenria, ae f.
catequesis: catechesis, is f. Sin: christianae
doctrinae instittio vel tradtio.
catequismo, v. catequesis.
catequista: catechista, ae m. Sin: catecheta,
ae m; catechesis (vel christianae doctrinae)
institutor m, institutrix f; qui vel quae christia-
nam doctrinam tradit licui; magister vel ma-
gistra doctrinae christianae tradendae.
catequstico: catechsticus, a, um. Sin: cate-
chticus; ad catechismum vel ad catechesim
ttinens. Uso: enseanza -, catechtica insti-
ttio.
catstrofe
201
catequizacin: catechizatio, onis f.
catequizar: catechizare liquem. Sin: Chris-
tianam doctrinam licui trdere; in elementis
christianae religionis erudire liquem // fig,
curare vel conari persuadere licui de liqua
re.
catter: ctheter, ris (ac cathetrem vel ca-
thetra) m.
cateterismo: catheterismus, i m. Sin: cathe-
teriztio; cathetris introdctio vel immssio.
cateto: cthetus, i f. Sin: lnea perpendicula-
ris.
catetmetro: cathetmetrum, i n.
catexis: cathexis, os f.
catimarn: lnter gminis lveis suffulta.
Sin: dplices scaphae contabulatae, copula-
tae, coniunctae.
catin: cation, onis vel cation, ontis m.
catdico: cathdicus, a, um. Uso: rayos -,
rdii cathdici.
ctodo: cthodos vel cthodus, i f.
catolicidad: catholcitas, atis f.
catolicismo: catholicismus, i m.
catlico: adj cathlicus, a, um. Uso: mundo -,
cathlicus orbis; ecclsia cathlica; cathlici
(-orum mpl); doctrina, fe, religin, verdad -,
doctrina, fides, relgio, vritas cathlica //
sust cathlicus, i m. Sin: fidelis cathlicus.
Uso: - practicante, cathlicae religionis cul-
tor exmius vel egrgius; ser -, fidem cath-
licam profiteri.
catoniano: adj catonianus, a, um. Sin: cato-
ninus; catnius.
catonismo: Catonis morum ostenttio. Sin:
catonianae severitatis vel gravitatis imittio.
catonizar: Catonem imitari. Sin: Catonem
gere; Catonis severitatem affectare.
catptrica: catptrica, ae f; catptrice, es f.
Sin: catptrica rtio vel doctrina; disciplina
de lucis repercussu, repercussione, repulsu.
catptrico: catptricus, a, um.
catre: lctulus, i m. Uso: - de tijera, - de
viento, lctulus verstilis vel plictilis.
Caucasia: rgio Caucsia.
caucho: gumma, ae f; gummis vel cummis
(-is; ac -im, abl -i vel -e, gen pl -ium) elstica.
Sin: resina elstica.
caucin: cautio, onis f. Uso: dar -, cautionem
interpnere, offerre, interpnere, exhibere,
praestare.
cauda: syrma, tis n.
caudatrmula: motacilla, ae f.
caudillo: dux, ducis m. Uso: el - de Libia Ga-
dafi, dux Lbiae Gaddafi.
causa: causa, ae f. Uso: - eficiente, causa ef-
fciens; causas - de beatificacin y de cano-
nizacin, causae beatificationis et
canonizationis; con conocimiento de -, de re
edoctus; por - polticas, ex causis polticis.
causal: causalis, e. Uso: conjunciones -, co-
niunctiones causales.
causalidad: causlitas, atis f. Sin: causae
causalidad
202
ctio, rtio, vis; rtio effciens. Uso: principio
de -, causarum ordo (-dnis m) vel nexus (-us
m).
causticidad: vis corrosiva f.
custico: adj custicus, a, um. Sin: urens,
adurens; fig mordax; dicax // sust custicum,
i n. Sin: medicamentum custicum.
cauterio: (agente qumico o mecnico que
quema las carnes) cautrium, ii n. Sin: cau-
ter, ris m // (llaga hecha artificialmente para
mantener una supuracin) vulnus (-nris n)
cautere factum.
cauterizacin: cauteriztio, onis f. Sin: ads-
tio; actus cauteriandi; adstio cautre facta.
cauterizador o cauterizante: cautrians vel
cauterizans, antis.
cauterizar: cauterizare. Sin: cauteriare; li-
quid cautrio rere, inrere, adrere.
cavador, v. excavador.
cavar: pastinare. Uso: - la tierra, terram pas-
tinare.
cavatina: sincnium, ii n.
caveau: subterrnea cella argentria.
caverna: caverna, ae f. Sin: specus (-us m);
spelunca.
caverncola: adj cavernam vel cavernas n-
colens // sust caverncola, ae m. Sin: cavernae
vel cavernarum ncola.
cavia: cvia, ae f. Sin: cobia; bestola expe-
rimentalis.
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is
n; cavirium, ii n.
cavidad del ojo: cvea culi. Sin: orbis (-is
m).
cayado: (palo de los pastores) pedum, i n //
(bculo pastoral del obispo) bculum, i n // -
que sirve para el hockey, hastile, is n.
caza: ventio, onis f // fig consecttio, onis f
// - del tesoro, thesauri perquirendi ludus.
cazabombardero: aronavis insectria et
ballistria.
cazador: adj venatrius, a, um // sust vena-
tor, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulen-
tus // (soldado que hace el servicio de tropas
ligeras) veles, ltis m. Sin: miles lviter ar-
matus.
cazadora: venatrix, icis f // (especie de cha-
queta) vestis venatria. Uso: - de piel, rheno,
onis m; thorax pellitus vel pellceus.
cazasubmarinos: (navcula) submergiblium
insectatrix. Sin: (navcula) subaquanearum
lntrium venatrix.
cazatorpedero: navis venatria vel deletrix.
Sin: torpedinariarum nvium venatrix; rates
(-is f) torpedinriis nvibus depellendis vel
insectandis; lembus torpedinrias naves de-
pellens vel insectans; rates torpedinariarum
nvium insectatrix.
cazo: rceus, i m. Sin: cccabus.
cebada: hrdeum, i n. Uso: dar - (echar
pienso al ganado) cibria bstiis praebere.
cebadura: sagintio, onis f. Sin: fartura.
cebar: (dar comida a los animales para au-
mentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
causticidad
203
escare // (poner en movimiento una mquina)
accndere.
cebo: (alimento que se da a los animales
para engordarlos) cibus, i m // (porcin de
materia explosiva) ignirium, ii n. Sin:
fomes (-mtis m) dirumpens; fomentum dis-
plosionis. Uso: - fulminante, v. cpsula //
(carnada) esca, ae f. Sin: cibus. Uso: atraer
con -, cibo allcere; cazar o pescar con -, in-
escare // (fig, fomento de una pasin) fomes,
mtis m. Sin: esca. Uso: - del mal, esca malo-
rum.
cebolla: caepa vel cepa, ae f; caepe vel cepe,
is n. Uso: picar las -, cepas trere; vendedor
de cebollas, v. cebollero // (bulbo) bulbus vel
bolbus, i m.
cebollar: caepina vel cepina, ae f. Sin: caepe-
tum vel cepetum, i n.
cebollero: caeprius vel ceprius, ii m.
cebollita: (planta) cepula vel cpula, ae f //
(bulbo) blbulus, i m.
cebra: zebra, ae f. Uso: de -, zebrinus, a, um;
paso de -, v. paso.
cebrado: virgatus, a, um.
ceb: bos vel taurus ndicus.
ceca: (casa donde se labra la moneda) mo-
neta, ae f. Sin: officina monetria vel argen-
tria. Uso: director de la -, officinae monetali
praepsitus.
cedazo, v. criba.
cedilla: (signo ortogrfico) zetilla vel ztula,
ae f. Sin: parva zeta // (la virgulilla de ese
signo) cudula, ae f. Sin: caudilla; vrgula;
cudula vel vrgula subscripta.
cdride: lppia citriodora.
cedrino: cdrinus, a, um.
cdula: (documento personal) tssera, ae f.
Uso: - judicial, tssera iudicialis vel poenalis;
- de identidad, charta identitatis; tssera agni-
tionalis; sngraphi vel identitatis diploma;
charta vel tssera probatria; tssera fidem
alicius fciens; tsser identitatis testis //
(pedazo de papel escrito o para escribir en
l alguna cosa) scheda, ae f. Sin: scida; sch-
dula, scdula. Uso: - de inscripcin, schdula
inscriptionis.
cefalalgia: cephallgia sive cephalalga, ae f.
Sin: cephlgia; cephalrgia; dolor cpitis.
Uso: padecer -, cephallgia vel cpite labo-
rare; que padece -, cephallgicus; cephalr-
gicus.
cefallgico: cephallgicus, a, um. Sin: ad ce-
phallgiam spectans.
cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
dolor cpitis inveteratus.
ceflico: cephlicus.
cefalologa: cephalolgia sive cephalologa,
ae f.
cefaloplexia: cephaloplssia sive cephalo-
plessa; cephaloplxia sive cephaloplexa, ce-
phaloplgia sive cephaloplega, ae f. Sin:
colli musculorum parlysis (-is f; ac -in, abl
-i).
Ceiln : Ceilnia vel Ceylnia, ae f; Ceil-
num, i n; Ceylnum, i n; v. Sri Lanka.
ceilans: ceilanianus, a, um.
celador, ra: (scholaris vel scholae) custos,
odis mf. Sin: mnitor; curator; qui vel quae
celador
204
monet, curat, vgilat.
celadura: (cargo o empleo) custodis munus
(-nris n) vel offcium // (oficina) custodis
sedes (-is f).
celda: (de convento) cllula, ae f. Sin: sacra
cllula // (de crcel) arca, ae f // (de un panal
de abejas) cllula, ae f.
celdilla: cllula, ae f.
celebracin: celebrtio, onis f. Uso: - euca-
rstica, celebrtio eucharstica.
celebrante: - en la Misa, clebrans, antis m.
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam ce-
lebrare; - un congreso, conventum celebrare,
concelebrare, fcere.
celestina, v. alcahueta.
celaca o celiaca: (enfermedad) coelaca, ae
f. Sin: coellgia sive coelalga; coelacus
morbus; dolor abdminis.
celaco o celiaco: adj coelacus, a, um. Sin:
coelaco morbo laborans; ad coelacam prti-
nens // sust coelacus, i m. Sin: qui coelaco
morbo laborat.
celibato: caelibatus, us m.
clibe: caelebs, lbis. Sin: gamus, i m. Uso:
vida -, vita caelebs.
celo: ardor, oris m. Sin: stdium; zelus. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis.
celofn: matria cellophnica. Sin: (flex-
bile) flium perspcuum. Uso: envuelto en -,
(flexbili) flio perspcuo contectus.
celoma: coeloma, tos n.
celosa: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) tran-
senna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como
a travs de una -, quasi per transennam asp-
cere.
celotoma, v. quelotoma.
celtismo: vox cltica vel gllica.
clula: cllula, ae f. Uso: - fotoelctrica,
cllula photolctrica; - germinal, cllula
germinalis; - nerviosa, cllula nervalis; - se-
xual, cllula sexualis; - somtica, cllula so-
mtica // fig partcula, ae f. Uso: - social,
partcula civitatis; - fundamental del Estado,
primria partcula civitatis.
celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
-, autocinetum captivis vehendis // (aparato
de telefona celular) telephnulum gestbile.
celulitis: cellulitis, dis f; cellulites, is f.
celuloide: cellulida, ae f; cellulides, is f.
celulosa: cellulosa, ae f. Sin: cellulosa tela
vel membrana.
celuloso: cellulosus, a, um.
cementacin: caementtio, onis f. Sin: litho-
collae llitus (-us m), usus (-us m), usurptio
(-onis f).
cementar: caementare. Sin: malthare; litho-
coll vel caemento firmare, coagmentare,
constrere, strere // fig coagmentare; fir-
mare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
- las amistades, amictias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
cementerio: coemetrium, ii n. Sin: necr-
polis; sepulcretum; requietrium; defuncto-
rum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
celadura
205
cementista: pifex lithocollaris.
cemento: lithocolla, ae f. Uso: - u hormign
armado, calcestrum; lithocolla ferro vel ch-
libe conexa, durata, firmata; arenatum ferro
duratum vel roboratum; coagmentum ferra-
tum vel duratum; construir en -armado, ferro
durat lithocoll exstrere.
cena: cena, ae f. Sin: cibus vespertinus; cena
vespertina; pulae vespertinae. Uso: - frugal,
ligera, cnula; - suculenta, cena exquisitssi-
mis pulis appsita; - de despedida, cena va-
ledictria; tomar la -, vespertinum cibum
smere.
cenculo: cenculum, i n. Sin: triclnium //
(tertulia, pea) sodalcium, ii n. Sin: crculus;
cenculum.
cenador: trchila, ae f.
cenar: cenare. Sin: cenam smere. Uso: invi-
tar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en
casa de uno, apud liquem cenare; despus
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus.
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral.
cenefa: nstita, ae f.
cenestesia: coenesthesis, is f.
cenestsico: ad coenesthesin ttinens.
cenicero: cinerrium, ii n. Sin: vsculum vel
excpulum cinerrium; cneris receptculum;
catillus cinerrius. Uso: - lleno de colillas, ci-
nerrium ciccis repletum onustumque.
cenicienta: ancllula despecta.
cenit o cnit: zenith vel senit indecl. Sin:
caeli fastgium vel apex (picis m).
cenital: zenithalis vel senitalis, e. Sin: ad
zenith spectans; ad caeli fastgium (vel
picem) prtinens.
ceniza: cinis, nris m. Uso: da o mircoles
de -, fria quarta cnerum; sacrorum cnerum
dies (-i m); quitar la - (del cenicero), cneres
exctere; reducido a cenizas, decineratus, a,
um.
cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenbium
ttinens.
cenobio: coenbium, ii n.
cenobita: coenobita, ae m.
cenobtico: ad coenobitam spectans.
cenotafio: cenotphium, ii n. Sin: tmulus
honorrius; tmulus vcuus.
cenozoico: caenozicus, a, um. Sin: tertia-
nus.
censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationrium; hacer el -, censum habere,
gere, dere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribu-
yentes, census aestimtio vel taxtio // rela-
tivo al -, censualis, e.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesistica,
censura ecclesistica; - previa, censura pre-
via.
centavo: centsimus, i m.
centelleo: scintilltio, onis f.
centenario, ria: (concerniente o relativo a la
centena) centenrius, a, um; saecularis, e //
(que tiene cien aos de edad) centum annos
natus vel nata; centum annorum senex (homo
vel mlier) . Uso: es ms que -, centsimum
centenario
206
annum excessit // (tiempo de cien aos) cen-
tennale, is. Sin: sptium centenrium // (fies-
tas centenarias) saeculria, ium npl. Sin:
sollemnia saeculria; saeculares celebratio-
nes; saeculares friae. Uso: celebrar el - de
algo, alicius rei saeculria celebrare; feste-
jar el - de uno, centsimum diem natalem ali-
cius gere; en el - de la muerte de uno,
centsimo anno post mortem alicius; en el -,
recurriendo el - de , centsimo exente (vel
exacto, vel revoluto) seculo ab ; exente
(vel exacto, vel revoluto) seculo a
centeno: scale, is n.
centsima: centsima, ae f.
centesimal: centesimalis, e. Uso: mtodo -,
rtio centesimalis.
centgrado: centgradus, a, um. Sin: in gra-
dus centum diductus; in gradus centum distri-
butus.
centigramo: centigramma, tis n. Sin: cen-
tsima grmmatis pars.
centilitro: centlitrum sive centiltrum, i n;
centlitra, ae f.
centimano o centmano: centmanus, a , um.
Sin: centum mnibus (preditus); centum
manus habens.
centmetro: centmetrum, i n. Uso: - cua-
drado, cbico, centmetrum quadratum, c-
bicum.
cntimo: terncius, ii m.
central: (adj, que se halla en el centro) cen-
tralis, e. Sin: centratus; in centro psitus; in-
terior; mdius. Uso: acontecimiento -,
eventus (-us m) centralis; Europa -, mdia
Europa; ncleo central, ncleus centralis;
parte central de la casa, interior pars edium;
parte - del da, mdium dii; mdius dies;
parte - de la noche, mdia nox // (principal)
primrius, a , um. Sin: principalis; praec-
puus; potssimus; summus. Uso: consejo -,
primrium alicius societatis conslium;
punto -, res praecpua; pars primria; los pun-
tos - de los argumentos, summae rerum; es la
cuestin -, summa questio est; id mxime
queritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
-) primria sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
officina principalis. Uso: - atmica, nuclear,
officina atmica; electrificina nuclearis; er-
gastrium atmicum; atmicae machinationis
sedes; ergastrium energiae atmicae gignen-
dae; - elctrica, electrificina; elctrica offi-
cina; officina vel ergastrium elctridi
gignendae; primria sedes elctrica; sedes
primria elctridi generandae; primria elc-
trici machinamenti (vel elctricae machina-
tionis) sedes; - elctrica elica, electrificina
pneumtica; - elctrica nuclear, electrificina
nuclearis vel atmica; - hidroelctrica, ergas-
trium hydroelctricum; - telefnica, prim-
ria telephni (vel telephnii) sedes; telephonii
diribitrium; translocutria officina; - tele-
grfica, primria telgraphi (vel telegrphii)
sedes; - trmica, officina thermtica; caloris
officina; - termonuclear, primria sedes elec-
troatmici machinamenti; sedes electroat-
mico rbori generando; - de correos, primria
pblici curss sedes; primrium pblici cur-
ss diribitrium.
centralismo: centralismus, i m. Sin: conglo-
bationis rtio. Uso: - romano, centralismus
romanus.
centralista: centralsticus, i m. Sin: conglo-
bationis fautor.
centralita: primria cella telephnica. Sin:
telephnii vel telephoni mutbulum. Uso: te-
lefonista de una -, primriae cellae telephni-
cae addictus m vel addicta f.
centeno
207
centralizacin: conglobtio, onis f (en sen-
tido material); ordintio vel conformtio in
unum (en sentido metafrico).
centralizador: mnia sibi trbuens vel attr-
buens. Sin: mnia ad se cnferens vel dfe-
rens; congregator; in unum conformator.
centralizar: (tomar para s toda la auto-
ridad) mnia ad se conferre. Sin: mnia
sibi tribere // (reunir varios objetos en un
centro nico o hacerlos depender de un
poder central) in unum cgere, contrhere,
conglobare. Sin: ad unum ordinare, confor-
mare, conferre.
centrar: collineare.
cntrico: cntricus, a, um.
centrifugadora: mchina centrfuga.
centrifugar: centrifugare.
centrfugo: centrfugus, a, um. Sin: centrum
vel mdium fgiens; mdiam partem fgiens.
Uso: fuerza -, vis centrfuga; vis centrum (vel
mdium) fgiens.
centrpeto: centrpetus, a, um. Sin: mdium
ppetens; centrum (vel mdium) petens; in
mdium petens. Uso: fuerza -, vis centrpeta;
vis a centro (vel a mdio) avertens.
centrismo: centrismus, i m. Sin: mediarum
prtium stdium.
centrista: centrista, ae m. Sin: e factione
mdia; moderatarum prtium sectator vel
fautor.
centro: Geom centrum, i n // (parte cntrica)
mdium, ii n. Sin: meditllium; umbilicus;
pars mdia. Uso: el - de la ciudad, centrum
urbis; mdia urbs; en el - de la ciudad, mdia
in urbe; el - de Sicilia, umbilicus Sicliae; en
el - de la escena, in meditllio scaenae; en el
- del palacio, in mdio edium; colocar en el
-, liquid in mdio dispnere // (parte habi-
tada) locus habitatus // (punto de reunin;
lugar donde es ms intensa la actividad)
sedes, is f. Sin: domiclium; domus; centrum.
Uso: - asistencial, domus hospitalis; - cine-
matogrfico, rei cinematogrphicae sedes;
artis cinematogrphicae sedes; - comercial,
emprium; - deportivo, ludicrarum exercita-
tionum sedes; - didctico, sedes institutria;
- electoral, suffragiorum ferendorum prim-
ria sedes; - electrnico, electrnica sedes; -
experimental, sedes experimentis faciendis;
- industrial, centrum indstriae; - local del
apostolado de la oracin, centrum locale
apostolats orationis; - meteorolgico, sedes
rei meteorolgicae; - poltico, sedes rerum
politicarum; - recreativo, sedes rei oblectat-
riae; - sociolgico, centrum sociolgicum; -
turstico, sedes peregrinatorum; centrum tu-
rsticum // - de atencin y acogida para en-
fermos de SIDA, sedes curationis et
hospitalitatis pro laborantibus morbo AIDS; -
de ayuda a la vida, sedes vitae iuvandae;
institutum vitam tuens; - de cmputos, sedes
computatria; - de compras, centrum empt-
rium; - de entrenamiento, tirnibus exercen-
dis sedes; - de estudios, studiorum praecpua
sedes; - del imperio, imprii sedes vel domi-
clium; - de investigacin, sedes naturae
rebus vestigandis vel investigandis; - de pro-
duccin, sedes pibus gignendis // fig res
praecpua vel primria. Sin: alicius rei caput
ac vluti centrum; nodus. Uso: - nervioso;
nervorum quasi nodus; - de la discusin, dis-
putationis quasi caput // Dep, - delantero, in-
cursor.
Centro Amrica, v. Amrica.
centrocampistas Dep: cies mdia.
centroderecha Dep: pars mdia-dxtera;
centroderecha
208
partes mdiae-dxterae. Uso: de -, parti m-
diae-dxterae addictus // (partido de -) fctio
mdia-dxtera
centroizquierda Dep: partes mdiae sinis-
trae fpl // (partido de -) fctio mdia - sinis-
tra.
centuplicar: centuplicare.
ceidor: (faja) fscia, ae f. Sin: zona, ae f //
(cinto) v. esta voz.
ceo: superclium, ii n // (fig, demostracin
de enfado que se hace con el rostro) truces
culi mpl. Sin: torva vel hrrida fcies.
ceolita: zelithus sive zelithos, i m.
cepa: (parte del tronco de rbol o del tallo
de la planta que est dentro de tierra y unida
a las races) caudex, dcis m // (tronco de la
vid) vitis truncus vel stipes (-ptis m) // (toda
la vid) vitis, is f.
cepillar, v. acepillar.
cepillo: penculus, i m. Sin: penicillus; peni-
cillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos,
penculus comatrius; penculus capillis
mundandis vel expoliendis; - para los dien-
tes, penicillum dentrium; penculus vel peni-
cillus dentrius; dntium penculus;
penculus dntibus detergendis, mundandis,
confricandis; - para limpiar pelaje, strgilis,
is f; - para la ropa, penculus vestirius; -
para las uas, penicillus nguium vel ngui-
bus detergendis; - para los zapatos, penculus
calcerius // (caja de madera u otra materia
en que se introducen las limosnas) rcula, ae
f. Sin: cpsula, ae f // (instrumento de carpin-
tera) rncina, ae f // - elctrico aspirador,
scpulae plveris hauritriae vel haustriae;
- para dar masajes, scpulae elctric vi per-
fricantes.
cepo: pdica, ae f.
cequ: seccinus, i m. Sin: ureus; nummus
ureus. Uso: - de Venecia, ureus vnetus; u-
reus vnetus nummus.
cera: cera, ae f. Uso: persona que labra o
vende la -, v. cerero.
cermica: (arte de fabricar vasijas y otros
objetos de barro) figulina vel figlina, ae. Sin:
figulina ars // (conjunto de objetos as fabri-
cados) fictlia, ium npl. Sin: vasa fictlia;
vasa ex argilla // (vasija de -) figlinum, i n.
Sin: opus figulinum; vas fctile.
cermico: (artista dedicado a la cermica)
v. ceramista // (relativo a la cermica) ad fi-
gulinam prtinens.
ceramista: fgulus, i m; v. alfarero.
cerato: ceratum, i n.
cerca: (cercado) saeptum, i n.
cercopiteco: cercopithecus, i m.
Cerdea: Sardnia, ae f.
cerebelo: cerebellum, i n.
cerebral: cerebralis, e. Uso: operacin -, c-
rebri opertio.
cerebralismo: nmius intellectualitatis cultus
(-us m).
cerebralista: nmiae intellectualitatis cultor.
cerebriforme: cerebriformis, e.
cerebro: crebrum, i n. Uso: - electrnico,
crebrum electrnicum.
centroizquierda
209
cerebroespinal: cerebrospinalis, e.
ceremonia: (forma exterior y regular de un
culto) caeremnia vel caerimnia, ae f. Sin:
sollmnia, ium npl; ritus (-us m); offcium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollmnia; maestro
de ceremonias, caeremonirius, ii m; praefec-
tus caerimoniarum; rtuum magister; magis-
ter a caerimniis // (acto para dar reverencia
y honor en el mbito profano) offcium, ii n.
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso:
- oficial, sollemne pblicum; maestro de ce-
remonias, officiorum magister // (cumplido,
ademn afectado de cortesa) affectata offi-
cisitas. Sin: affectatum offcium. Uso: hacer
ceremonias, officisius fcere vel gere cum
liquo; sin ceremonias, lbere et familiriter;
nullo apparatu; no hagas ceremonias!, mitte
ambages!
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremniae, arum
fpl. Uso: segn el -, ex caerimoniarum r-
dine, ratione, normis // (conjunto de formali-
dades para los actos civiles pblicos o
solemnes) sollmnia , ium npl. Sin: ritus,
uum mpl. Uso: - de corte, ulicae urbanitatis
leges; ulica elegntia et disciplina; ulici
ritus // (libro donde estn escritas las cere-
monias que se deben observar) caeremonia-
rum liber vel rtio.
ceremonialmente: officiose.
ceremonitico: officiorum nmius. Sin:
nmius offciis; in praestandis offciis nmius;
ad satietatem officiosus; urbanitatem plus
nmio affectans.
ceremonioso: (que observa con puntualidad
las ceremonias) officiosus, a, um. Sin: obs-
quii vel observntiae plenus; officiorum ple-
nus // (que gusta de ceremonias y
cumplimientos exagerados) v. ceremonitico.
cerero: cerrius, ii m.
cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
rem unam ltera squitur.
cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de librillo) glomus (glmeris n) filorum cera-
torum. Sin: cera flammfera; creus ignes-
cens // (fsforo): cerolus, i m. Sin:
sulphuratum; flammferum; cerolus sulphu-
ratus. Uso: caja de fsforos, flammiferorum
vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
// (cera de los odos) urium sordes (-ium
fpl).
cerillero: (vendedor de cerillas o fsforos) v.
fosforero // (estuche o caja para guardar fs-
foros) v. cerilla, fsforo.
cerio: crium, ii n.
cerncalo: tinnnculus, i m. Sin: tinnnculus
falco (-onis m).
cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
-, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
in tali hmine; nhili vel nullus prtii est;
nullo nmero est; pro nhilo est.
ceroferario: ceroferrius, ii m. Sin: cerfo-
rus.
ceroplstica: ceroplstica,ae f. Sin: ceropls-
tica ars.
ceroto: cerotum, i n.
cerradura: sera, ae f. Sin: claustrum, i n;
claustra, orum npl. Uso: romper la -, seram
vel claustra revllere, effrngere, refrngere.
cerraja: (cerradura) v. esta voz // (planta me-
cerraja
210
dicinal) cicrbita, ae f. Sin: sonchus oler-
ceus.
cerrajero: claustrrius, ii m. Sin: claustrrius
faber vel rtifex; clavrius; clavicrius;
clvium faber.
cerrar: cludere. Uso: cierren los libros!,
cludite libros!
cerro: (altura) tmulus, i m // (colina) v. esta
voz.
cerrojo: pssulus, i m. Sin: repgula, orum
npl (tambin en sing); claustra, orum npl
(tambin en sing). Uso: echar el - a la puerta,
stio bdere pssulum; aedes repgulis oc-
cldere; quitar, retirar el -, repgula laxare;
pssulum removere.
certamen: certamen, mnis n. Sin: certtio;
agon, onis (ac sing agona, pl agonas) m; con-
flictus, us m. Uso: - eliminatorio, certamen
exclusrium vel eliminatrium; - estivales,
invernales, aestiva, hiberna certmina; - in-
ternacional de danza escnica, certamen
ballationis scenicae; - musical, concerttio
msica; - olmpicos, Olmpia, orum npl;
certmina Olmpica, Olympaca, Olmpia;
Olmpici conflictus; - de canciones, certa-
men cantionum; - de oraciones, sacra precum
concerttio vel contntio; - de piano, certa-
men clavicymbalistarum; certamen cla-
vicymblicum; - de violn, certamen
violinistarum.
certeza: certitudo, dnis f. Uso: - histrica,
histriae fides; - moral, opnio ex communi
agendi ratione certa; - plena, omnino explo-
rata vritas; s con -, mihi certum (vel com-
pertum, vel exploratum, vel persuasum) est;
certo scio; liquid pro certo hbeo; tengo la
plena -, mihi exploratssimum (vel persuass-
simum) est.
certificacin: testifictio, onis f. Sin: testi-
mnium.
certificada: epstula commendata, com-
missa, consignata, cauta. Sin: ltterae com-
mendatae; epstula sub cautione missa vel
mittenda; epstula pblica cautione depsita.
certificado: testimnium scriptum. Sin: do-
cumentum; diploma, attestatum. Uso: - de
buena conducta, probitatis documentum vel
testimnium; pblicum probitatis documen-
tum; ltterae testimoniales probitatis; - de
buen servicio, recti servtii testimnium; boni
offcii documentum; entregar un - , licui do-
cumentum (vel testimnium) alicius rei dare
vel impertire.
certificar: testificari. Sin: testari; attestari;
pro certo affirmare.
cerumen: cerumen, mnis n. Sin: (urium)
sordes, ium fpl.
cerusa: cerussa, ae f.
cervecera: (fbrica de cerveza) officina cer-
visiria vel cerevisiria. Sin: cervsiae vel
cervsiae officina; aedifcium cervsiae co-
quendae; ergastrium cervsiae coquendae;
brassatrium, braseatrium, braxatrium, ii
n // (tienda donde se vende y se toma cerveza)
cervisiria, ae f. Sin: taberna cervisiria, cer-
visria, cervesiria; cervsiae taberna; potria
cervsiae taberna; tentrium cervisirium;
zythoplium, ii n.
cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisi-
rius, ii m. Sin: cervesrius; brassator; cerv-
siae coctor // (dueo de una cervecera)
cervisirius, ii m. Sin: cervsiae vnditor //
(relativo o perteneciente a la cerveza) cervi-
sirius, cervisrius, cervesirius; ad cerv-
siam spectans. Uso: industria -, tchnica
cervisiria.
cerrajero
211
cerveza: (de cebada) cer(e)vsia, ae f. Sin:
cervsia; cervsa; zythum, i n; (de trigo)
crea; clia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisi-
rius, a, um; - de exportacin, cervisia expor-
tatcia; fiestas de la -, dies festi cervisirii;
sollmnia cervisiria; apurar copas de -, cer-
vsiae pcula siccare; tomar una - helada,
glidam cervsiam sorbillare.
cervical: cervicalis, e.
cesacin: - de la actividad profesional y la-
boral, a professionis et laboris activitate ces-
stio.
cesante: dejar -, dimttere.
cesrea: sctio vel opertio caesrea.
cesarismo: caesarismus, i m.
cesaropapismo: caesaripapismus, i m.
cesio: cesium, ii n.
csped: caespes, ptis m. Uso: terreno cu-
bierto de -, virectum; cortar el -, cespitem
resecare; regar el -, cespitem irrigare.
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cis-
tella, cstula; fiscus. Uso: - de globo aerost-
tico, cmbula; crbula; - de pan, panrium;
- de ropa, canistrum linteorum.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpculus,
scirpculus, surpculus; (de mimbre, para flo-
res, fruta, etc.) clathus (-i m). Uso: - de los
desechos, sirpculus purgamentrius; - de los
papeles, scrpulus (-i m) chartarum; echar al
-, in cistam depnere.
cestn: cphinus, i m. Sin: scrpea vel srpea,
ae f.
cetceo: sust cetus, i m. Sin: cetceus; blua
marina // adj cetceus, a, um.
cha: (soberano de Persia) Persarum impera-
tor vel rex. Sin: Irniae gentis imperator vel
rex.
chacal: canis ureus. Sin: thos, thois m; scia-
callus.
Chaco (El) : Phasianus, i m.
chac: ptasus militaris. Sin: galricum mi-
litare. Uso: - con plumas, galricum militare
pennatum.
chacra: predium, ii n. Sin: fundus; ager.
chchara: inanis sermo. Sin: afannae vel af-
fniae, arum fpl; inanis verborum affluntia
vel profluntia.
Chad: Cidia, ae f.
chadiano: adj ciadianus // sust Ciadianus, i
m.
chal: ricnium, ii n. Sin: amculus, pallolum;
amictrium. Uso: - de mujer, mulebre ric-
nium; - de seda, sricum ricnium
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
chal: vllula, ae f. Uso: - suizo, vllula helv-
tico more aedificata.
chaleco: colbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
thorcium; exmium. Uso: - de una serie de
botones, thorax uno globulorum rdine; - de
dos series de botones, thorax binis globulorum
ordnibus; - de punto, thorax cubus textus.
chalet, v. chal.
chalet
212
chalupa:(embarcacin pequea) scapha, ae
f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scphula;
lmbulus; cmbula; lennculus, lintrculus.
Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha
salvfica vel auxiliria; lembus adiunctus;
scapha appsita vel succednea.
chamarilero: scrutrius, ii m.
chamarillero, v. chamarilero.
chambeln: cubiculrius, ii m. Sin: camer-
rius; minister cubculi; cubculo praepsitus.
Uso: gran -, decrio (-onis m) cubiculario-
rum; - honorario, cubiculrius ornament-
rius.
champagne, v. champn.
champn: (vino espumoso) campnicum, i
n. Sin: vinum campnicum, campanense,
campaniense; vinum spumans campanense;
vinum ex Campnia gllica.
champaa, v. champn.
champ: (lavado de cabeza) capitilvium, ii
n. Sin: cpitis lavtio, ltio, lotura; spumfera
ltio vel lavtio; lavtio frictioque cpitis; c-
pitis lotura et perfrictio // (composicin ja-
bonosa que se utiliza para el lavado del pelo)
saponatum, i n.
chamuscar: ustulare.
chamusquina: (accin) nidor, ris m;
(efecto) exustionis relquiae.
chanchullero: fraudator, oris m. Sin: cir-
cumscriptor.
chancleta: domstica crpida.
chanclo: superclceus, i m. Sin: superclcei,
orum mpl; supercalceamentum; clcei inte-
gumentum, indumentum, involucrum; calce-
amentum additivum. Uso: - de goma, cm-
meum vel cumminosum calceamentum;
cmmeum calceamenti involucrum, operi-
mentum, tegumentum; cumminosa gllica.
changador: biulus, i m. Sin: grulus. Uso:
pagar al -, biulo mercedem dare, rddere,
impertire.
channel (Inform) canal: canalis, is m.
chantaje: extrsio, onis f. Sin: capttio; cp-
tio; minae, arum fpl.
chantajear: captatione vel vi pecniam ex-
torquere. Sin: pecniam minis captare.
chantajista: extortor, oris m; captatrix, icis f.
Sin: captator; captor; minator; expilator.
chanza, v. broma.
chapa: (hoja o lmina de madera, metal,
etc.) lmina, ae f. Sin: tabella; brctea sive
brttea. Uso: - esculpida, lmina insculpta; -
provisoria, tabella ad tempus; - numerada,
lmina nmeris distincta, - puesta sobre la
puerta de entrada, tabella ad doms ianuam
appsita // - de automvil, autoraedae tabella
vel insigne; de bronce, tabella erea vel
anea; - de cinc, lmina zncea; - de hierro,
lmina frrea; - de metal, insigne metllicum;
- de plomo, charta plmbea.
chapeado: lminis obductus, obtectus, oper-
tus. Uso: muebles -, supellex lgneis obducta
lminis.
chapear: (cubrir o adornar con chapas de
madera, de plomo, de mrmol) lminas ligni
(vel plumbi, vel mrmoris) obdcere licui
rei. Sin: lminas vel brcteas indcere licui
rei; indcere liquid lminis; obtgere liquid
lminis. Uso: - los muebles, lgneas lminas
chalupa
213
supellctili obdcere.
chapita: lamella, ae f.
chapucear: neglegenter liquid fcere. Sin:
incndite (vel incomplete, vel inordinate, vel
incompsite) liquid fcere.
chapucero: sust homo imperitus, ineptus,
ignarus, mnime tilis. Sin: homo mneris
sui imperitus; inficetus vel incompsitus ex-
secutor // adj, hecho tosca y groseramente,
incnditus, a, um. Sin: incompsitus; in-
comptus.
chaqu, v. chaqueta.
chaqueta: iacca, ae f. Sin : caracalla; thorax
(-acis m) manicatus; tuncula manicata. Uso:
- de punto, alcula e mculis; - de uniforme,
tuncula formalis.
chaquete: lusus (-us m) dudecim scripto-
rum. Uso: jugar al -, ldere dudecim scrip-
tis.
chaquetilla: levis tuncula manicata. Sin:
pllula manicata.
charada: aenigma, tis n. Sin: aenigma
syllbicum; verborum ludus.
charla: (accin de hablar mucho, sin sustan-
cia o fuera de propsito) loqucitas, atis f.
Sin: verbsitas; nugae, arum fpl; inanis
sermo; multa verba // (disertacin) sermo,
onis m. Sin: sermocintio.
charlar: (conversar, platicar) cum liquo li-
quid (vel de liqua re) fabulari (tr e intr dep).
Sin: cum liquo de liqua re sermonem con-
ferre. Uso: - un poco, loqui liquid // (hablar
mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin:
garrire; argutari; argutari verbis.
charlatn: embaucador, v. esta voz // (que
habla mucho y sin necesidad) bltero, onis
m. Sin: garrtor; homo loquax, grrulus, ver-
bosus; adj loquax (-acis); grrulus; verbosus
// (hablador indiscreto) fastidiose loquax.
charmeuse (tela fina de seda artificial): sri-
cum carminosum.
charnela: (bisagra) v. esta voz.
charol: ceratura, ae f.
charretera: (adorno militar) insigne mili-
tare. Sin: (h)mero insigne (-is n). Uso: ga-
narse las -, meris insgnia cnsequi; tener o
llevar las -, meris insgnia grere.
chrter: aronavis conductcia.
chartreuse: cartusianum, i n. Sin: liquor car-
tusianum; vlida ptio cartusiensis.
chasis, v. armadura.
chauvinismo, v. chovinismo.
chauvinista, v. chovinista.
Chechenia: Tsetsenia, ae f.
checheno, na: sust Tsetsenus, i m; Tsetsena,
ae f // adj tsetsnicus, a, um.
check-in: - en hotel, v. recepcin.
check-up: totus crporis inspctio.
checoeslovaco, v. checoslovaco.
checoslovaco: adj cecoslovakus sive ce-
coslovachus, a, um // sust Cecoslovakus sive
Cecoslovachus, i m.
Checoeslovaquia, v. Checoslovaquia.
Checoeslovaquia
214
Checoslovaquia: Cecoslovkia vel Ce-
coslovchia, ae f. Sin: Bohemoslovchia.
chef: archcoquus, i m. Sin: archimagirus.
cheln: scellinus, i m. Uso: - ingls, scellinus
britnnicus vel anglus; libella britnnica; -
austraco, scellinus austracus.
cheque: perscrptio, onis f. Sin: assigntio;
mandatum nummrium; perscrptio num-
mria; pecniae perscrptio; perscripta pec-
nia; nummria chrtula; chrtula mensria;
nummriae perscriptionis chrtula. Uso: -
bancario, nummrium argentriae manda-
tum; mandatum vel assigntio mensae num-
mriae; - postal, sngrapha cursualis;
nummrium pblici curss mandatum; num-
mria pblici curss chrtula vel scdula; - de
viaje o viajero, perscrptio viatria; iter
facintium nummrium mandatum; - sin
fondo, sngrapha inanis; inane mandatum
nummrium; entregar un -, nummriae per-
scriptionis chrtulam trdere; girar, librar,
expedir un -, perscrbere argentum (vel pec-
niam) de mensae scriptura; per scripturam
pecniam slvere; pagar con un -, per-
scrbere vel rescrbere
chequeo: inspctio mdica generalis. Sin: ac-
curata inspctio mdica.
cherry: vlida ptio cerasina.
chevi: lnteum nglicum.
chewing gum, v. chicle.
Chiapas: Cvitas Foederata Chiapas nuncu-
pata.
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; le-
gans.
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella
viria.
chichn: tumor, oris m. Sin: tuber, ris n; tu-
brculum; infltio.
chicle: mastix, cis f. Sin: mstice, es f; gum-
mis salivria; cummis masticbilis.
chico: adulescntulus, i m. Sin: puer. Uso: -
de la calle, puer virius; chicos de la calle,
pueri puellaeque virii.
chicoria, v. achicoria.
chifladura: (accin de chiflar) sibiltio, onis
f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
mana) inptia, ae f ; ms a menudo, inptiae,
arum fpl. Sin: ineptola; inptia peculiaris;
mana sive mnia f; insnia; demntia.
chi o chiita, v. shiita.
Chile: Chlia, ae f.
chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
Sin: Chilianus, i m.
chillador, chilln: clamator, oris m.
chimenea: (hogar o fogn) focus, i m. Sin:
fculus; caminus; lar, laris m // (conducto
para dar salida al humo que resulta de la
combustin) fumrium, ii n. Sin: fumaro-
lum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumrium
Cappellae Sixtinae.
chimpanc: smia troglodtica, trogldytis
(-dis), trogldytes (-ae).
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
ae f.
china: (tejido de seda de la China) crispum
Sinae.
Checoslovaquia
215
chinche: (insecto) cimex, mcis m. Uso:
chinches de cama, cmices lectulrii vel lec-
turii // (clavito metlico) clvulus musc-
rius
chinela: crpida, ae f.
chinesco: (instrumento msico) campanul-
rium, ii n.
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; sricus
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser,
Seris m.
chip (Inform), pequeo circuito electrnico:
talus, i m. Sin: ssula, ae f. Uso: integrated -,
talus integratus.
Chipre: Cyprus, i f.
chipriota: adj cprius, a, um. Sin: cypracus
// sust Cprius, ii m.
chiquilla: pullula, ae f. Sin: pusa; pusola;
ppula.
chiquillo: purulus, i m. Sin: psio, onis f;
puellus; ppulus; parvus puer.
chismorreo: sermnculus, i m. Sin: sermn-
culi, orum mpl.
chismoso: adj maldicens, entis Sin: mal-
dicus; nugax, acis; grrulus // sust susurro,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; maldicax
(-acis m).
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: -
elctrica, elctrica; sucnea vel succnea fa-
villa.
chisquero: ellchnium ignferum. Uso: salt
la chispa en el -, scintilla excitata est.
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictrium,
ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
lpide, vel salse) dictum; iocus; ridculum;
en pl tambin factiae; argtiae; sales, ium;
ioculria, orum n; ridiculria,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculria fn-
dere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: iocu-
ltio, onis f. Uso: en -, ioci caus; per iocum;
ioco; iocliter.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo io-
cosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
um. Sin: facetus; salsus; lpidus; iocosus; io-
cabundus; dicax, acis; ioculrius; iocularis;
ioculatrius. Uso: costumbre -, mos (moris
m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; iocula-
trix, icis f.
chito: taxillus, i m.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expia-
torio, hstia succednea. Uso: utilizar a los
homosexuales como - expiatorio, homose-
xulibus pro hostia succednea uti.
chocar: (encontrarse violentamente) coll-
dere cum + abl. Sin: illdere; concrrere;
conflgere. Uso: - recprocamente, collidi refl
y pas; colldere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trmina frontliter collisa
sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimi-
care; cngredi cum liquo vel contra liquem.
chocarrero: (que tiene chocarrera) scurrilis,
e // (aficionado a decir chocarreras) scurra,
ae m.
chocha: sclopax, acis m.
chocolatada: chocolatcia, ae f.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
Sin: socolata; socolatum; theobroma, tis n.
Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
qudrula; taza de -, chocolatae pculum; de
chocolate
216
-, chocolticus // bebida hecha con -, choco-
lata, ae f. Sin: socolata; chocolatae ptio; so-
colatae sorbtio; theobrmatis liquamen.
chocolateado: chocolteus, a, um. Sin: soco-
lteus.
chocolatera: (vasija para hacer o servir cho-
colate) chocolatrium vel socolatrium, ii n
(vsculum). Sin: vas chocolatferum vel so-
colatferum; ccuma (cucumella, cucmula)
chocolatria vel socolatria // (mujer que
labra chocolate) chocolati vel socolati fabri-
catrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel so-
colati vnditrix.
chocolatera: (oficina, fbrica) chocolatria
vel socolatria, ae f. Sin: chocolatria officina
vel fbrica; chocolatifcium.
chocolatero: (relativo al chocolate) choco-
latrius vel socolatrius, a, um // (el que labra
chocolate) chocoltifex vel socoltifex, ficis
m // (el que lo vende) chocolatrius vel soco-
latrius, ii m. Sin: chocolati vel socolati vn-
ditor.
chocolatn: chocolatilla vel socolatilla, ae f ;
chocolatillum vel socolatillum, i n. Sin: cho-
colatae vel socolatae qudrula; chocolati vel
socolati pastllulus.
chofer o chfer: ductor, oris m. Sin: rector;
gubernator; moderator; vector; raedrius; au-
toraedrius; autocinetista; autocinetistes, ae
m; autorector; automoderator; autovector; au-
tocineti vel autoraedae ductor, rector, guber-
nator.
chopo, v. lamo.
choque: collsio vel allsio, onis f. Sin: colli-
sus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones,
de automviles, de trenes, aroplanorum, au-
toraedarum, trminum collsio; - de dos ju-
gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
dos naves, duae naves inter se conflixerunt
vel concurrerunt // (Md conmocin) - mor-
tal, traumtico, nervioso, letalis, traumticus,
nervorum ictus (-us m).
choricera: taberna botulria, salria, sals-
ria, salsamentria, suria.
choricero: botulrius; salsamentrius; mer-
cator botulrius, salsamentrius, salsrius,
surius; negtians vel negotiator botulrius ...
chorizo: tomcina, ae f. Sin: iscium, ii n.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
chorro de aire comprimido, ope compressi
ris coniects.
chova: mondula, ae f.
chovinismo: sciovinismus, i m. Sin: exagge-
ratus nationalismus; immdicus suae ptriae
amor.
chovinista: sciovinista, ae mf. Sin: exagge-
ratus nationalista.
chubasco: ventus et imber.
chuchera: (cosa de poca importancia) res
frvola; en pl tricae, arum f // (dulce)
cup(p)dia, ae f. Sin: cup(p)dium; v. golo-
sina // (alimento corto y ligero, ordinariam
apetitoso) cup(p)diae, arum fpl.
chuleta: (costilla de carnero, cerdo, etc.)
cstula, ae f. Uso: - asada, cstula assata; -
con jugo, carnis prtio suco madens; - con
jugo de tomate, cstula lycoprsici liqumine
condita // (fig y coloq, bofetada) lapa, ae f.
chupacirios: pietatis ostentator. Sin: peras-
sduus ecclsiae frequentator; v. mojigato.
chocolateado
217
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas bue-
nas -, cllide haustus fumi sgere.
chupete: sugitrium, ii n.
churriguerismo: corruptae artis barocae sp-
cimen (-mnis n).
churro: (fruto de sartn) lganum (tubula-
tum).
chusco: un tipo -, ridculus homo. Sin: lpi-
dum mirumque caput.
chusma: (conjunto de galeotes que servan
en las galeras reales) rmiges, um mpl. Sin:
classirii, orum mpl // (gente soez) fex ppuli
vel plebis.
chutar Dep: follem vel pilam (pede) icere,
pulsare, impngere.
cianhdrico: adj cyanhdricus, a, um. Uso:
veneno -, venenum cyanhdricum // sust
cyanhdricum, i n. Sin: cidum prssicum.
cinico: cynicus, a, um.
ciangeno: cyangenum, i n; cyanognium,
ii n.
cianografa: cyanogrphia sive -grapha, ae f.
cianosis: cyanosis, is f. Sin: livor; lvidus
color.
ciantico: cyanticus, a, um. Sin: lvidus; ex-
sanguis; vepllidus; ad cyanosin prtinens //
(que padece cianosis) cyanosi laborans, ve-
xatus, affectus; qui vel quae cyanosi laborat.
cianuro: cynidum, i n. Sin: sal (salis n)
cyanhdricum; sal (salis m) cyanhdricus.
Uso: - de potasio, hydrocynicum.
citica: schias, dis (ac ischada) f. Sin: is-
chidicus dolor; ischidici dolores; ischidica
pssio // enfermo de -, ischidicus; ischacus;
qui ischade laborat.
citico: ischidicus, a, um.
ciato: cathus, i m.
ciberespacio (Inform): cybersptium, ii n.
Sin: sptium cybernticum.
ciberntica: cyberntica, ae f; cyberntice,
es f. Sin: informtica; scintia (vel disciplina,
vel ars) cyberntica.
ciberntico: cybernticus, a, um.
ciborio: (copa) cibrium, ii n // (baldaqun o
baldaquino) sacellum, i n.
cicatriz: cicatrix, icis f.
cicatrizacin: cicatricatio, onis f. Sin: gluti-
ntio vel conglutintio.
cicatrizado: cicatricatus, a, um. Sin: glutina-
tus vel conglutinatus; cicatrice obductus; ad
cicatricem ductus, inductus, perductus.
cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem d-
cere, indcere, perdcere // cicatrizarse, ci-
catricari. Sin: ad cicatricem venire vel
pervenire.
cicerone: mystagogus, i m. Sin: monstrator;
pblicus monstrator; monstrator urbis; urbis
mystagogus; dux vel ductor locorum, itneris,
viae; comes, mtis mf. Uso: hacer de -, dcere
liquem; ofrecerse como -, praebere se
ducem licui; valerse de un -, ducem adhi-
bere; uti duce.
ciceronianismo: ciceronianismus, i m. Sin:
ciceroniana imittio; Ciceronis imitandi st-
ciceronianismo
218
dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis
intgritas.
cclico: cclicus, a, um. Uso: orden -, ordo
cclicus.
ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus;
cyclismi exerctia, certmina, stdium; bro-
tae stdium; ars birotria vel birotulria;
exercittio birotria; cyclstica res; ldicra
(-orum npl) cyclstica; athletismus birotalis;
ldicra (-orum npl) brotae; ldicra birotlia,
birotria, birotulria; cyclismi exerctia, cer-
tmina, stdium. Uso: practicar el -, rem
cyclsticam profiteri; birotulriam artem
exercere.
ciclista: adj, v. ciclstico // sust cyclista, ae
mf. Sin: birotrius; birotulrius; cyclismi
exrcitor, studiosus, peritus.
ciclstico: birotrius, a, um. Sin: birotulrius;
birotalis; cyclsticus. Uso: competencia -,
certamen cyclsticum; cyclistarum certtio
vel contntio.
ciclo: cyclus, i m. Sin: perodus, i f. Uso: -
solar, cyclus solaris; - vital, vitalis crculus; -
de estudios, studiorum cyclus.
ciclomotor: birtula motria.
cicln: turbo, bnis m. Sin: turbo venti; ven-
ts turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciclostil o ciclostilo: cyclstilus, i m. Sin: po-
lgraphum; copiatrum; cyclostilgraphum.
ciclotrn: cclotron, onis n. Sin: cycltro-
num
cidra: ctreum, i n. Sin: ctreum malum;
malum mdicum. Uso: agua de -, ptio c-
trea; aromatizar con -, suavitate ctre con-
dire.
cidrero: malus mdica.
cidro: citrus, i f.
cidronela: melissa officinalis.
ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
Sin: culis captus; culis carens. Uso: - de
nacimiento, caecgenus, a, um; - de un ojo,
ltero culo captus; volver - a uno, liquem
caecare vel occaecare; volverse -, caecum
feri; culos amttere; culis capi; caecitate
ffici.
cielo: caelum, i n // (aire, atmsfera) ar,
ris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, nbi-
lum; - sereno, serenum; a - abierto, a - des-
cubierto, sub divo; sub Iove // (mansin de
los bienaventurados) caelum, i n. Sin: reg-
num caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad speros;
caelstibus annumerari; nacido ms para el -
que para la tierra, caelo potiusquam terrae
natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
(voc Deus) m. Sin: Dminus; Dei vel divina
providntia // (- raso) lquear, lacunar, aris n
// fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
ad caelum extllere, ad astra ferre (vel ludi-
bus ferre, efferre, extllere) liquem vel li-
quid; tocar el - con las manos, caelum dgito
attngere.
ciempis: centpeda, ae f. Sin: millpeda.
ciencia: (lo que se sabe) scintia, ae f // (con-
junto de conocimientos) cogntio (-onis f)
rerum // (teora) doctrina, ae f. Sin: disci-
plina; scintia; ars. Uso: - aplicadas, discipli-
nae naturales in usum traductae, vel sui
hbitae, vel usu exrcitae; - atmica, scintia
de tomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; -
econmicas, artes oeconmicae; - exactas,
disciplinae mathemticae; exactarum rerum
stdium; - experimentales, doctrinae experi-
cclico
219
mento suffultae; disciplinae experiendo haus-
tae vel exquisitae; disciplinae experimentis
nixae vel constantes; - ficcin, commentcia
scintia futurorum; commentcia rerum futu-
rarum scintia; - filosficas, disciplinae phi-
losphiae; doctrina vel disciplina de
philosphia; - fsicas, artes machinales vel
tchnicae; - humanas, humanae disciplinae;
disciplinae hminem amplectentes; - libera-
les, scintiae liberales; - mecnica, machi-
namentorum leges vel doctrina; - militar,
rerum bellicarum scintia; - naturales, scin-
tiae vel disciplinae naturales; - nutica, nau-
ticarum rerum scintia; - ocultas, occultarum
rerum disciplinae; - polticas, scintiae pol-
ticae; - positiva, scintia positiva; - profanas,
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae dis-
ciplinae; - social, scintia societatum; - supe-
riores, altiora disciplinarum stdia; -
teolgicas, disciplinae theolgiae; - univer-
sal, doctrinae univrsitas; rerum mnium
scintia; - de las finanzas, nummriae rei dis-
ciplina; nummariorum negotiorum stdium
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus.
Sin: in stdiis doctrinarum egrgius.
cientficamente: scientfice. Sin: scientili-
ter; scientfica ratione; ad scintiae rationem;
vi ac ratione; ratione quadam et rdine; eru-
dite.
cientificidad: scientialis rtio.
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nmia
scientialis propnsio.
cientfico: adj scientficus, a, um. Sin: scien-
tialis, e; (de la ciencia o de las ciencias)
scintiae, doctrinae, artis; scientiarum, doc-
trinarum, rtium; (relativo a la ciencia) ad
scintiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) t-
tinens. Uso: estudios -, humanarum discipli-
narum vel bonarum rtium stdia;
investigacin -, scintiae pervestigtio; inqui-
stio scientialis; veri investigtio; veri inqui-
stio atque investigtio; libros -, libri scient-
fici; bonarum rtium libri; medios o recursos
-, adiumenta doctrinae; poco -, parum scien-
tficus; progreso -, doctrinarum (vel discipli-
narum, vel bonarum rtium) progrssio,
progressus, profectus, processus; sistema o
mtodo -, rtio (-onis f); via ac rtio; ars et
via; alicius rei vel disciplinae rtio; trabajo
-, labor ad scientiarum normas redactus //
sust scientficus, i m. Sin: vir scientficus;
doctus vir; vir doctrinarum peritus vel inves-
tigator; rerum natur peritus vir.
ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, cent-
sima (pars, partis f); inters del 1 %, cent-
simae (partes); el 2 %, centsimae binae; el 3
%, centsimae ternae; el 4 %, centsimae
quaternae; el 5 %, centsimae quinae; el 10
%, decem centsimae partes (-ium fpl); d-
cima pars pro centum; dcima pars e centum;
decem e centum; centsimae denae vel denae
centsimae; alrededor del 25 % de los enfer-
mos, crciter vicenae quinae centsimae ae-
grotorum; el 90 % de la poblacin,
nonagenae centsimae ppuli; el 100 %, lte-
rum tantum; con el inters del 100 %, centu-
plicato; cum centsimo; condonar el 90 % de
la multa, novem partes multae (dat) detr-
here; prestar dinero al 2 %, binis centsimis
fenerari; rendir el - por uno, cum centsimo
fndere (de terreno); vender ganando el - por
uno, centuplicato vndere; el nmero de na-
cimientos disminuy en un 15 %, nmerus
natorum quinis denis centsimis imminutus
est.
cientopis, v. ciempis.
cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: inter-
clsio. Uso: - de fbricas, officinarum inter-
clsio, praeclsio, occlsio, obsertio; -
patronal, imperata perum intermssio // -
metlico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin:
vertculae metllicae. Uso: - relmpago, - de
cremallera, clausura fulmnea; clusura trcti-
cierre
220
lis; fulmnea verticularum occlsio; vestido
con - de cremallera, vestis, quae metllicis
vertculis fulmneo modo occlditur.
cierzo, v. aquiln.
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ris n.
cifra: (nmero dgito) nmerus, i m // (signo
con que se representa este nmero) cifra, ae
f. Sin: nota; nmeri nota vel signum // (escri-
tura secreta) cryptogramma, tis n. Sin:
scriptum furtivum; notae vel ltterae secretae,
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave
de una -, occulta litterarum significtio; es-
cribir en -, notare; per notas scrbere; secretis
notis scrbere; per compndia scrbere; notis
secretis uti // (abreviatura) nota compendi-
ria // (suma) summa, ae f. Sin: pecnia (can-
tidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens
summa; ingens pecnia (si se trata de di-
nero).
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto
scriptus.
cifrar: arcanis notis scrbere. Sin: secretiri-
bus notis exarare. Uso: mensaje cifrado,
scriptum arcanis vel secretiribus notis exara-
tum.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos)
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasci-
culorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum
theca.
cigarrillo: hispnica, ae f. Sin: hispnula;
hispanilla; hispanola; convolvellus; convl-
vulus; fascculus; sigarellum; sigrula vel ci-
grula; sigarella vel sigarilla; sigrulus vel
cigrulus; convolvellus tabceus; convlvu-
lus tabcinus; tabaci fstula vel cnnula ; fs-
tula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: -
con filtro, hispnica colo praemunita; - desni-
cotinizado, hispnica nicotin vcua; hisp-
nica nicotinae expers; - emboquillado, his-
pnica lgul preditus; - ruso, hispnica
fistulata vel rssica; cajetilla de cigarrillos,
hispanicarum cpsula vel cucullus // embo-
quillar el -, hispnicam in fstulam immttere;
fumar un -, hispnicam sgere; hispnicam
succensam sgere; ex hispnica fumum vel
vapores haurire; liar un -, hispnicam con-
vlvere vel contorquere; llevar un - encen-
dido en la boca, hispnicam in labris (vel in
ore) succensam grere; ofrecer un -, hispni-
cam offerre vel praebere; tener el - encen-
dido, hispnicam accensam (vel succensam)
habere.
cigarro: sgarum vel cgarum, i n; sgarus vel
cgarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabci-
num; tabaci stilus, fascculus, rtulus, baci-
llum; tabacum trtile vel convolutum. Uso: -
habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
bacillum tuscum; anillo del -, cngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella sga-
ris; fumar un -, sgarum (succensum) sgere;
e sgaro fumum vel vapores haurire.
cigea: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
birotalis.
cigeal: (de un motor) asser (-ris m) anse-
rinus. Sin: arbscula manibulata.
cilicio: (saco o vestidura spera) cilcium, ii
n. Sin: cilicina vestis vel tnica; cilicinum
sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raz de la carne por penitencia) cil-
cium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
cngulum; zona frreis rigens cuspdibus.
cilindrada: amplitudo cylndrica. Sin: mag-
nitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
consummata magnitudo.
cilndrico: cylndricus, a, um. Sin: cylindra-
cierzo
221
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylin-
dri formam habens.
cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin:
(- de coche) modolus, i m; (- de gramfono)
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pres-
srius.
cmbalo: cmbalum, i n; comnmente en pl.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalstria, ae f; tocar el -, cymbalissare;
cmbala qutere vel perctere.
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire.
cimbrear, v. cimbrar.
cimiento: substrctio, onis f. Sin: fundamen-
tum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra,
statumen (-mnis n); statumintio; poner
los -, statuminare; fundamenta icere.
cimitarra: acnaces, is (ac -em vel -en) m.
Sin: rmpia (-ae f); falcatus ensis.
cimgeno: zymgenus, a, um.
cimologa: zymolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina de fermentis.
cimoscopio: zymoscpium, ii n.
cinc: zincum, i n. Sin: cdmia. Uso: xido de
-, spodos, i f; revestir de -, zinco liquid ob-
dcere vel indcere; licui rei cdmiam ob-
dcere; revestido de -, zinco vel cadmi
obductus.
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum
scalprum.
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um //
(cinceladura) v. esta voz.
cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor.
cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
mnis n.
cincelar: caelare. Sin: sclpere; dentato scal-
pro sclpere.
cincografa: zincogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: zincotpia; cadmiogrphia; cadmiot-
pia; zincogrphica ars; cadmiogrphica ars.
cincotipia, v. cincografa.
cine: (sala) cinematum, i n. Sin: cinemato-
graphum. Uso: - al aire libre, cinematum
subdiale; entrar al -, (in) cinematum n-
gredi, intrare, introire; estar en el -, in cine-
mato esse, morari, manere; ir al -,
cinematum adire, obire; in cinematum ire,
inire; venire; in cinematum se conferre; ci-
nematum ptere; ir con frecuencia al -, cine-
matum frequentare; salir del -, cinematum
gredi, exire, relnquere; ab vel de cinemato
exire; cinemato gredi, exire; qu se pro-
yecta hoy en el -?, quid hodie in cinemato-
grapho exhibetur? // (tcnica, arte,
industria) cnema, tis n. Uso: - mudo, pell-
culae mutae; amante del -, cinmatis amator
m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, cin-
matis contemptor, osor m; cinmatis con-
temptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
sive oecus cinematogrphicus; programa de
-, cinmatis programma; ver -, cnema vel ci-
nmata spectare; spectculum cinematogr-
phicum vsere; v. cinematografa.
cineasta: (creador de cintas cinematogrfi-
cas) cineasta, ae m. Sin: cinmatis rtifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- ci-
nematogrfico) // (el que se dedica a la cine-
matografa) cinematogrphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
actor cinematogrphicus m; actrix cinemato-
grphica f.
cinedrama: cinematogrphica fbula. Sin:
cinedrama
222
cinematogrphicum drama (-tis n).
cinegtica: cynegtica, ae f. Sin: cynegtica
ars; ars venandi vel venatria.
cinesta, v. cineasta.
cinemascope: cinemascope, es f; cinemasc-
pium, ii n vel cinemascopum, i n.
cinemateca: cinetheca, ae f. Sin: cinemato-
theca; (cinematographi) pellicularum locu-
lamenta (-orum npl); taeniolarum
(cinematographicarum) repositrium vel re-
ceptculum.
cinemtica: cinemtica, ae f. Sin: cinemtica
disciplina, doctrina, scintia.
cinematografa: cinematogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: cinematogrphica ars vel res.
Uso: - apta para la psicologa de los nios,
cinematogrphia puerorum nimis consent-
nea, - estereoscpica, cinematogrphia ste-
reoscpica; dedicarse a la -, ad rem
cinematogrphicam se applicare.
cinematografiar: cinematographare. Sin:
pellculam gyrare; cinematogrphicas imgi-
num sries confcere; cinematogrphice rd-
dere, imprmere, descrbere.
cinematogrfico: cinematogrphicus, a, um.
Sin: cinemticus. Uso: arte -, cinematogr-
phica ars; autor -, v. escenarista; cmara -,
v. cmara; cinta -, cinematogrphica pell-
cula, taenia, taenola; espectculo -, spect-
culumcinematogrphicum; cinematogrphica
vsio; produccin -, v. produccin; sala -,
aula cinematographi.
cinematgrafo: (edificio) cinematum, i n.
Sin: cinematographum; cinematogrphium;
theatrum cinemticum vel cinematogrphi-
cum; cinematographi aula. Uso: - pornogr-
fico, cinematum pornogrphicum; - sexua-
les, cinematea sexulia // (arte) cnema, tis
n. Sin: cinematgraphum; res cinematogr-
phica. Uso: - sonoro, cinematgraphum vci-
bus intersertum; cinematogrphica vsio
vcibus copulata; - sonoro y hablado, cine-
matgraphum cnticis sermonibusque in-
tersertum.
cinescopio: cinematoscpium, ii n. Sin:
tubus imagneus.
cinesiatra, v. cinesiterapia.
cinesiterapia: cinesitherapa, ae f. Sin: gm-
nica curtio; gmnicae curationes.
cintica: cintica, ae f. Sin: cintica rtio,
doctrina, scintia, ars; rtio de velocitate vel
de mots velocitate; stdium motum attin-
gens.
cintico: cinticus, a, um. Sin: motrius.
cinetoscopia: cinetoscpia, ae f.
cinetoscopio: cinetoscpium, ii n.
cingals, v. ceilans.
cngulo: cngulum, i n.
cnicamente: cnice. Sin: cnico vel cynico-
rum more; impudenter; procciter; procacs-
sime
cnico: (concerniente o relativo al cinismo)
cnicus, a, um // (desvergonzado) mpudens,
entis. Sin: impudcus; procax (-acis) // (fil-
sofo -) cnicus, i m. Sin: cnicae sectae phi-
lsophus.
cinismo: cynismus, i m. Sin: cnica instit-
tio; cynicorum disciplina // (desvergenza)
impudntia, ae f. Sin: proccitas.
cinegtica
223
cinocfalo: cynocphalus, i m.
cinfilo: adj canum studiosus // sust canum
amator vel cultor.
cinofobia: cynophbia sive -phoba, ae f. Sin:
(nmius) canum pavor vel timor.
cinta: tenia, ae f. Sin: taenola; nstita; lim-
bus; vitta; fascola. Uso: - adhesiva, tenia
adhaesiva, adhaerens, glutinatria; - aisla-
dora, aislante, tenia insulatria vel segrega-
tiva; fascola propagationi resistens; -
dactilogrfica o de mquina de escribir, te-
nia colorfica; dactylogrphica taenola;
scriptriae machnulae fascola; - discogr-
fica, taenola sonis edendis vel exprimendis;
- glutinosa, tenia glutinosa; - magntica o
magnetofnica, tenia magntica vel magne-
tophnica; fascola magnetophnic vi pre-
dita; - mvil, tenia mbilis; - perforada,
taenola convenienter vel ordinate terebrata; -
sonora, tenia sonans vel songera; phonote-
nia; - transportadora, tenia transportatria
vel vectria; - vial, strata (-ae f); - de acero,
tenia chalybia; - de asfalto, via bituminata
vel bitmine constrata; - de color, tenia co-
lore intincta; tenia colorata vel colorfica; -
de goma, tenia gummi contexta; vitta
cummi llita; - de video, capsella magneto-
phnica; velocidad de -, velcitas teniae //
(tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: te-
nia; redimculum // (para el cabello) fscia,
ae f. Sin: ligamen, mnis n // (franja, orla) la-
cnia, ae f. Sin: limbus.
cinto: cngulum, i n. Sin: zona; cinctura;
cinctus (-us m). Uso: - pequeo, cingillum;
znula; - de cuero, zona coricea; znula alu-
tcia vel alutcea; - de goma, cngulum gm-
meum.
cintura: (parte del cuerpo) mdium corpus.
Sin: mdia crporis pars // (cinto o ceidor)
v. estas voces.
cinturn: blteus, i m; blteum, i n. Sin: cn-
gulum; cngulus; zona. Uso: - salvavidas, sa-
lutis cngulus; - de seguridad, cngulum vel
cinctura securitatis; blteus, blteum securi-
tatis vel securitatis caus; zona securitatis;
atarse, apretarse el - de seguridad, blteo se-
curitatis se alligare; cngulo se munire; cn-
gulum securitatis sibi aptare; cludere
cngulum securitatis.
circo: (recinto circular y cubierto donde se
representan ejercicios ecuestres y acrobti-
cos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus eques-
ter // (erosin de forma arqueada en un pas
montaoso) circus, i m.
circuito: circitus, us m. Uso: - cerrado, cir-
citus occlusus; - elctrico, circitus elctri-
cus; corto -, (elctricus) circitus curtus;
(elctrici) fluxs interrptio; scini fluxs
occlsio.
circulacin: (movimiento de lo que circula)
circultio, onis f. Sin: circitus, us m; cursus ,
us m. Uso: - sangunea, sangunea vel sn-
guinis circultio, circitus, cursus; - del agua,
aquae circultio; - del aire, perflatus (-us m)
// (transmisin, propagacin) divulgtio, onis
f. Uso: - mercantil, circultio bonorum pro-
ductorum; - del dinero, rei nummriae vel
nummorum usus (-us m); dinero en -, pecnia
vel nummi in mnium usu; aumentar la - del
dinero, magnam cpiam nummriae rei eff-
cere; entrar en -, in usu esse incpere, in fre-
quentem usum venire; estar en -, in usu esse;
sui esse, in usu versari; poner en - un
chisme, rumorem disprgere vel differre (con
ac e inf); poner en - dinero, nummos dere;
poner en - un folleto, libellum circumferre;
poner en - una noticia, nntium divulgare
sive vulgare; sacar de la -, tllere // (trnsito
por las vas urbanas) commeatus, us m. Uso:
- trabada, iter impeditum; - prohibida (seal
de trnsito), ne commees; - vial, commetio
viria; normas de -, leges vel praecepta com-
circulacin
224
meandi.
circulante: circumlatus, a, um. Uso: biblio-
teca -, bibliotheca circumlata.
circular: adj in orbem circumactus vel sinua-
tus. Sin: orbi vel crculo smilis; rotundus (re-
dondo) // (carta dirigida a muchos) epstula
formalis. Sin: ltterae passim missae; ltterae
circulares.
circularmente: in orbem.
circulatorio: circulatrius, a, um. Uso: sis-
tema -, apparatus snguini diffundendo; sn-
guinis circularis fluxus; snguinis per venas
diffsio.
crculo: (rea contenida dentro de la circun-
ferencia) crculus, i m. Sin: orbis (-is m); cir-
citus (-us m). Uso: - rtico, crculus
rcticus; el - central, crculus mdius; fig, -
vicioso, crculus vitiosus; vitiosus verborum
circutio // (sociedad, club) sodlitas, atis f.
Sin: sodalcium; coetus (-us m); consocitio;
socetas; congrssio; grex (gregis m). Uso: -
familiar, congrssio familirium; - de juven-
tud catlica, ivenum catholicorum coetus,
socitas, consocitio // (cenculo) crculus, i
m. Uso: - latino, crculus latinus; crculus la-
tine loquendi; - de amigos, amicorum crcu-
lus.
circuminsesin: circuminsssio, onis f.
circuncisin: circumcsio, onis f.
circunferencia: circumferntia, ae f. Sin: cir-
citus; crculus; crcinus; circinatio; circum-
currens lnea; lnea rotundationis; lnea in
gyrum ducta; lnea in orbem reflexa. Uso: -
del crculo, circintio crculi.
circunnavegacin: priplus, i m. Sin: cir-
cumnavigtio.
circunnavegar: circumnavigare.
circunscripcin: circumscrptio, onis f. Uso:
- eclesistica, circumscrptio ecclesistica.
circunspeccin: verecndia, ae f. Sin: cir-
cumspctio; modstia.
circunstancia: (condicin concomitante)
adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, ate-
nuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
conformarse a las - histricas y locales, se
ad tmporum locorumque adiuncta confor-
mare // (situacin) tempus, ris n. Sin: con-
dcio. Uso: responder a las -, tempribus
assentire; tmpori servire; segn las -, ex
tmpore; pro tmpore; pro re; tomar una de-
liberacin segn las -, ad tempus conslium
cpere; conslium pro tmpore et pro re c-
pere // (ocasin) occsio, onis f. Sin: oppor-
tnitas, atis f.
circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: tem-
porrius. Uso: amistades -, amictiae tempo-
rriae.
circunvolucin: (vuelta o rodeo de alguna
cosa) circutio, onis f. Sin: orbis; sinus; cir-
cumvoltio // Anat, - cerebral, orbes crebri;
circumvoltio crebri cutis; - de las masas
intestinales, intestinorum circumvoltio.
cirial: creus, i m. Sin: luminare ; cerofer-
rium, ii n.
cirlico: cyrllicus, a, um.
cirrosis: cirrhosis, is f. Uso: - heptica, cir-
rhosis heptica; icoris inflammtio.
ciruela: prunum, i n. Uso: - blanca, prunum
creum; cerolum; - pequea, prnulum.
ciruelo: prunus, i f. Uso: - silvestre, prunus
silvestris.
circulante
225
ciruga: chirrgia sive chirurga, ae f. Sin: ars
chirrgica; chirrgica medicina; medicina
vulnerria. Uso: - dental, chirrgia odontoi-
trica; - plstica, chirrgia plstica.
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulne-
rrius; mdicus vulnerrius.
Cisjordania: Cisiordnia, ae f. Uso: de -,
cisiordnicus.
cisma: schisma, tis n. Sin: discdium; ab
unitate Ecclsiae seinctio, desinctio, sepa-
rtio; ab Apostlica Sede (vel a Romano Pon-
tfice) seinctio.
cismtico: schismticus, a, um Sin: dssi-
dens; ab unitate Ecclsiae (vel ab Apostlica
Sede, vel a Romano Pontfice) seiunctus, di-
siunctus, separatus.
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -,
cycnus; olorinus; fig, canto del -, suprema
vox (alicius).
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptculum
aquae plviae. Uso: agua de -, aqua cister-
nina vel collectiva.
cstico: csticus, a, um. Uso: conducto -, ca-
nalis csticus.
cistcula: fellis vescula. Sin: cystis (-is f)
fellis.
cistifllea: cystis fllea. Sin: fellis vescula.
cistitis: cystitis, dis f. Sin: vesicae vel ves-
culae inflammtio; cystis infltio.
cistoscopa: cystoscpia sive cystoscopa, ae
f. Sin: mictualis vesicae inspctio; urinae ve-
sicae inspctio. Uso: hacer la -, urinae vesi-
cam introspcere.
cistoscopio: cystoscpium, ii n. Sin: instru-
mentum mictuali vesicae introspiciendae.
cistotoma: cystotmia sive cystotoma, ae f.
Sin: (mictualis) vesicae sctio.
cita: (hora y lugar en que convienen encon-
trarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
condictum; tempus locusque (ad convenien-
dum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
constitutum venire; venire ad condictum; li-
quem convenire; fijar una - con alguno,
constitutum fcere; tempus locumque
constitere vel praestitere cum liquo; pedir
una -, locum tempusque pscere; tener una -
con alguien, cum liquo habere constitutum
// (pasaje textual que se reproduce de un
texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prola-
tus. Uso: - de Cicern, Ciceronis locus; - po-
ticas, potarum loci.
citacin: voctio, onis f. Sin: in ius voctio;
ctio vocandi in ius.
citar: (avisar a uno sealndole da, hora y
lugar para tratar de algn negocio) licui vel
cum liquo tempus et locum (colloquendi)
constitere // (referir textualmente lo que otro
ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicius afferre, proferre,
referre; commemorare. Uso: - a Homero, Ho-
merum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platn, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
exemplum prdere, prodcere, propnere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, liquem
in exemplum indcere; - una prueba, testi-
mnium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare liquem. Sin: in ius vocare; in
iudcium arcssere; ad idicem vocare. Uso:
citar
226
- a uno como testigo, liquem testem citare;
citare liquem in testimnium; testem citare
in liquid.
ctara: cthara, ae f. Uso: tocar o taer la -,
citharizare.
citarista: citharista, ae m; citharstria, ae f.
ctiso, v. codeso.
citofaga: cytophgia sive -phaga, ae f.
citfono: citphonum sive citophnum, i n;
citophnium, ii n.
citologa: cytolgia sive -loga, ae f. Sin:
cellularum doctrina vel scintia.
citolgico: cytolgicus, a, um.
citoplasma: cytoplasma, tis n.
citostoma: cytstoma, atis n.
citrato: citratum, i n. Sin: sal ctricum; sal c-
tricus; sal citratum vel citratus.
ctrico: ctricus, a, um. Uso: cido -, cidum
ctricum.
city: mdia urbs.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); ppidum, i n
(- de provincia); cvitas, atis f (conjunto de
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indstria; - fantasma, urbis simu-
lacrum.
Ciudad del Vaticano: Cvitas Vaticana.
ciudadana: cvitas, atis f. Uso: - honoraria,
cvitas honorria; conferir a uno la -, civita-
tem licui dare, impertire, impertiri, largiri;
liquem civitate donare; obtener el derecho
de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Es-
tado, civitatem mutare; perder el derecho de
-, civitatem amttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem licui admere; tener -, civita-
tem habere.
ciudadano: adj cvicus, a, um // sust civis, is
mf. Uso: - blanco, civis albcolor vel albi co-
loris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
de Berln, honorrius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
excultus // sust civis, is m.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor priva-
tarum causarum.
civilizacin: civiliztio, onis f. Sin: civlitas;
civilis cultus (-us m); cultus humanus; ani-
morum cultura; humanitatis cultus; humanus
civilisque cultus; cultus atque humnitas.
Uso: la - actual, civiliztio hodierna; - consu-
mista, civilis cultus rerum consumendarum; -
cristiana, christiana humnitas; - griega y ro-
mana, humanus cultus Graecorum et Roma-
norum; - moderna, recentior civilis cultus; -
mundial, cunctorum hminum cultus civilis;
- occidental, humanitatis cultus occidentalis;
- universal, cultus humanitasque gntium; -
del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
la causa de la -, civilis culturae humanitatis-
que causa.
civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
civilizar: civilizare. Sin: urbanum fcere, ad
humanitatem informare, conformare, exc-
lere; ad civiles mores revocare; humanum
cultum indcere; humano cultu exclere; in
humanum cultum civilemque dedcere // ci-
vilizarse, ad humanitatem conformari, xcoli,
informari. Sin: humaniorem feri; feritatem
exere.
ctara
227
civilmente: civliter; (urbanamente) urbane.
civismo: ptriae critas. Sin: civilis nimus;
civile stdium.
cizaa: (planta) ziznia, ae f; ziznia, orum
npl. Sin: llium; herba nocens // fig, discr-
dia. Uso: sembrar -, discrdiam concitare;
discrdias excitare vel srere (en medio del
pueblo, in vulgus); dissensiones commovere
vel fcere.
clac: ttulus plicbilis.
clmide: chlamys, dis f. Sin: paludamentum.
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (ca-
marilla) impenetrbile sodalcium; inacces-
sbile consrtium; sodalcium profanos
excludens // (claque) v. esta voz.
clandestinidad: clandestnitas, atis f. Uso:
vivir en la -, vitam clandestinam dgere.
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occul-
tus; secretus.
claque: turba plausorum. Sin: turba plaudn-
tium.
clara: albumen, mnis n. Sin: album ovi.
claraboya: tecti fenestella.
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: mi-
sionero -, missionrius claretianus // sust cla-
retianus, i m. Sin: scius vel sodalis
claretianus.
clarn: clarinum, i n. Sin: tuba clarsona.
clarinete: (instrumento) clarnulum. Sin:
tbia clarsona // (quien lo toca) clarinista, ae
m.
clarin: creta, ae f. Sin: gpseum bacillum
vel grphium.
clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel claren-
sis virgo; soror religiosa a Sancta Clara nun-
cupata.
clarividencia: facultas longinqua perci-
piendi. Sin: divintio; vaticintio // (penetra-
cin, perspicacia) perspiccitas, atis f . Sin:
sagcitas; mentis acumen.
clarividente: divinator, oris m. Sin: vaticina-
tor; vates // (perspicaz) vir sagacssimae
mentis.
claro (en un bosque): rrior silva.
claroscuro: (conveniente distribucin de la
luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae mxtio. Sin: lumen et umbra; l-
minum umbrarumque rtio // (diseo o di-
bujo que no tiene ms que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrmaton,
i n. Sin: monochrmatos pictura; uncolor vel
unus coloris pictura.
clase: (divisin de estudiantes) scholae clas-
sis (-is f). Uso: - mixta, classis promscua vel
communis; alumnos de las - superiores, dis-
cpuli clssium superiorum // (aula) schola,
ae f // (leccin) lctio, onis f. Sin: praelctio;
schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
instittio subsidiria; - de latn, schola latina;
horas de -, horae institutriae; horas de - se-
manales, scholae hebdomadales; en sus -, in
praelectinibus suis; dar -, lectiones dare vel
trdere; praelectiones habere; dar - particu-
lares, privatas scholas habere; ven al frente
de la -!, veni ante classem! // (categora de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
Uso: - alta, classis superior; - dominante,
classis dminans; - media, mdius ordo;
mdia cvium classis; classis mdiae condi-
cionis; hmines mdiae fortunae; hmines
clase
228
mdice locupltes; - obrera, ordo operrius
vel operariorum; proletria classis; plebs ope-
rria; - sociales, cvium rdines; civitatis
classes; sociales coetus; individuo de la -
alta, liquis ex strato superiore exoriundus //
concordia entre las - sociales, cvium rdi-
num consensus; consensus mnium rdinum;
cooperacin de las - sociales, cvium rdi-
num adiutrix pera; desigualdad de las - so-
ciales, clssium (vel cvium rdinum)
inaequlitas, disparlitas, dispritas; igual-
dad, equilibrio de las - sociales, clssium ae-
qulitas vel aequilbritas; hombres de toda
clase, omnis gneris hmines; lucha de cla-
ses, rdinum inter ipsos dimictio; civitatis
clssium inter ipsas dimictio.
clsicamente: clssice. Sin: clssico more;
exemplo optimorum scriptorum. Uso: escri-
bir -, ad exemplar optimorum scriptorum
scrbere // (en sentido genrico) ptime; ele-
ganter; probate.
clasicismo: classicismus, i m. Sin: classico-
rum scriptorum rtio, stdium, imittio; clas-
sicorum artficum rtio; more antiquorum
sentiendi vel scribendi rtio.
clasicista: adj classicsticus, a, um // sust
classicista, ae m. Sin: classicorum scriptorum
aut classicorum artficum studiosus, sectator,
fautor, propugnator.
clsico: (concerniente o relativo a la litera-
tura o al arte de la antigedad griega y ro-
mana, y a los que en los tiempos modernos
los han imitado) clssicus, a, um. Sin:
praestans; ptimus, doctus, legans. Uso: es-
critores -, scriptores clssici; praestantes lati-
nitatis scriptores; ptimi latinitatis auctores;
lenguas -, linguae clssicae vel antiquae; po-
esa -, posis (-is; ac -in f) clssica; literatura
-, ltterae clssicae vel antiquae; tambin an-
tiquae ltterae elegantes; mundo -, cultura -,
antquitas docta et legans // (partidario del
clasicismo) clssicus, i m // (modelo en cual-
quier literatura o arte) ptimus, a, um. Sin:
praestantssimus; politus probatusque. Uso:
lengua -, lingua ptima vel praestantssima;
lingua polita probataque; escritores -,
praestantes scriptores vel auctores; scriptores
ptimi; probati, boni; clsicos del gnero li-
terario, clssici gneris litterrii.
clasificacin: classifictio, onis f. Sin: gra-
dtio; ordo; descrptio vel discrptio; distri-
btio; selctio; diribtio; in classes vel in
gradus distribtio; in rdines parttio; in g-
nera dispostio. Uso: - general, ordo genera-
lis; descrptio generalis; - social, classifictio
socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la
correspondencia, epistularum diribtio; - de
expedientes, pagellarum vel libellorum dis-
tribtio, selctio, diribtio; hacer una - de los
concurrentes, petitores in gradus distribere;
pro dignitate emulos dispnere; nuestro
atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional,
noster athleta ccupat quartum locum in gra-
datione nationali.
clasificador: collectrium, ii n. Sin: scrnium
vel loculamentum scriptis in ltteras digeren-
dis. Uso: - plstico, collectrium plsticum.
clasificar: distribere. Sin: in rdines distri-
bere; descrbere vel discrbere; digrere; in
rdines divdere; in gnera dispnere. Uso: -
expedientes, pagellas vel libellos distribere,
selgere, dirbere; pagellarum fascculos dis-
tribere.
clasismo: classismus, i m. Sin: clssium dis-
prium stdium; concertationes inter rdines;
conflictationes inter classes.
clasista: classista, ae m. Sin: concertator pro
rdine (vel pro classe) cvium; clssium dis-
prium studiosus.
claustro: peristylum monachale. Sin: prti-
clsicamente
229
cus quadriltera.
claustrofobia: claustrophbia sive -phoba,
ae f. Sin: claustri vel claustrorum pavor; clau-
sorum locorum formdo.
clusula: clusula, ae f. Sin: termintio. Uso:
- rtmicas, clusulae vel terminationes nume-
rosae; tipos de clusulas, clausularum gnera
vel formae.
clausura: clausura, ae f. Sin: monachalis
clausura.
clavado: clavatus, a, um. Sin: confixus, a,
um. Sin: clavi affixus.
clavadora: instrumentum clavis immittendis.
clavar: clavare. Sin: confgere; clavis aff-
gere.
clave: clavis, is f. Uso: - de violn, clavis vio-
lnica // (signos convenidos para escribir en
cifra u otros distintos de los usuales) notae,
arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel ar-
canae, vel occultae) notae. Uso: explicacin
de la -, secretarum notarum explictio, expla-
ntio, interprettio; - para explicar las ins-
cripciones, clavis ad explicandas
inscriptiones // (noticia o idea por la cual se
hace comprensible algo que era enigmtico)
via vel ditus (-us m) ad liquid. Uso: dar la
- de un problema, liquid explanare, expli-
care; encontrar la - de algo, liquid intell-
gere; intelligendi viam invenire // (Arq,
piedra con que se cierra el arco o bveda)
mdium saxum.
clavel: dianthus, i m. Sin: caryophillum vel
garyophyllon; dianthus caryophyllus.
clavero, v. girofl
clavicmbalo: clavicmbalum, i n. Uso:
tocar el -, clavicmbalum pulsare.
clavicembalista: clavicymballista, ae m; cla-
vicymballstria, ae f.
clavicmbalo, v. clavicmbalo.
clavicmbano, v. clavicmbalo.
clavicordio: clavichrdium, ii n.
clavcula: clavcula, ae f.
clavija: (taruguillo para ensamblajes o para
tapar un agujero) paxillus, i m. Sin: pigrus;
cunolus; clvulus // (pieza en instrumentos
msicos) verticillus, i m // (pieza que se co-
necta a la base de un enchufe, para estable-
cer un contacto elctrico) spina (-ae f)
contacts.
clavo: clavus, i m. Uso: el que hace clavos y
clavijas, clavrius, ii m; fbrica de clavos,
clavorum officina; tienda de clavos, clavo-
rum taberna; surtido de clavos, clavorum
congries // (capullo seco de la flor del cla-
vero) caryophyllum vel garyophillum, i n.
claxon: bcina, ae f. Sin: appropinquantis
(vel occurrentis, vel advenientis) autocineti
vox; sonorus autocineti index.
clemtide: clmatis, dis f; clematitis, dis f.
clepsidra: clpsydra, ae f. Uso: el que hace o
vende clepsidras, clepsydrrius, ii m.
cleptomana: cleptomnia sive -mana, ae f.
Sin: furcitas; furandi libido; nsita furandi
libido; ingnium furandi.
cleptmano: cleptmanes, is m. Sin: furax,
cis ; insanus fur; cleptomni affectus vel la-
borans.
cleptmano
230
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more
confecta.
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel
fautrix f.
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor
in clerum; favor erga clricos vel ecclesisti-
cos; in clricos stdium; stdium favendi cl-
ricis.
clericalizar: clericalizare.
clrigo: clricus, i m. Uso: - Regulares de la
Madre de Dios, Ordo Clericorum Regul-
rium a Matre Dei; - vago, clricus vagus.
clero: clerus, i m. Uso: - extranjero, clerus
aliengenus vel xterus; - indgena, clerus in-
dgena, indgenus, ptrius, domsticus; - re-
gular, clerus regularis; - secular, clerus
saecularis // pequeo clero, pueri altari inser-
vientes vel ministrantes; puerorum altari mi-
nistrntium coetus.
clbano: (horno porttil) clbanus, i m.
clich: chalcotpia sive -typa, ae f // fig,
exemplar, aris n. Sin: praestituta forma; sp-
cimen praestitutum.
cliente: (protegido, da) cliens, entis mf (gen
pl clintium vel clientum); clienta, ae f //
(comprador, ra) emptor, oris m; emptrix, icis
f.
clientela: (conjunto de los clientes de una
persona o de un establecimiento) clientela,
ae f // (personas que estn bajo la proteccin
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf //
(los parroquianos) emptores, um m; emptri-
ces, um f.
clima: clima, tis n. Sin: caelum; caeli natura
vel status (-us m). Uso: - spero, caeli asp-
ritas; - muy benigno, caelum mitssimum, -
glacial, glaciale caelum; - malsano, ar ps-
tilens ; - pesado, caeli grvitas; - sano, caeli
salbritas; salubre caelum; - trrido, trri-
dum caelum; - variado, caeli varetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
stats mutationes; - uno o dos grados ms be-
nigno segn la escala Celsius, caelum uno
duobusve grdibus celsianis mtius.
climtico: climticus, a, um. Sin: caeli (gen);
ad clima ttinens.
climatologa: climatolgia sive -loga, ae f.
Sin: clmatum stdium.
climatrico: climactricus, a, um. Sin: scn-
silis, e; scalaris, e. Uso: ao -, climacter, ris
m; tiempo -, v. climaterio.
climaterio: climactricum tempus (-poris n)
clmax: (gradacin) gradtio, onis f. Sin:
progrssio.
clnica: clnica, ae f. Sin: nosocomum; vale-
tudinrium; medicina. Uso: - dermatolgica,
ginecolgica, odontolgica , clnica der-
matolgica, gynaecolgica, odontoitrica ;
- particular, domus clnica vel theraputica;
- privada, nosocomum privatum; - psiqui-
trica, valetudinarium vel nosocomum
psychitricum // (parte prctica de la ense-
anza de la medicina) clnica, ae f. Sin: cl-
nice, es f.
clnico: adj clnicus, a, um // sust clnicus, i
m. Sin: mdicus clnicus.
clip: (grapa para sujetar papeles) fbula, ae f.
clipboard (Inform): latbulum, i n.
clipper: (velero) velocssima scapha velfera
clergyman
231
// (avin) aronavis transocenica.
clis, v. clich.
clistel, clister o clisterio: clyster, ris m. Sin:
clystrium; clysmus; enteroclysma (-tis n);
alvi dctio; clysteris inictio; alvi irrigtio;
intestinorum lavtio vel ltio. Uso: limpiar el
vientre con -, alvum clysterizare vel clyste-
riare; clystere alvum purgare.
clisterizar: clysterizare. Sin: clysteriare //
clisterizarse, clystre purgari.
cltoris: cltoris, is (ac -in) vel dis f.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hbridum.
clonacin: clontio, onis f. Sin: clonizatio;
clnesis; clnitus, us m; clonifactum, i n.
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus.
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clonar: clonare. Sin: clonifcere; clonizare;
clontui peram dare. Uso: - fetos humanos,
fetus humanos clonare; licencia, permiso de
-, licntia vel permssio clonizandi.
clorato: sal chlricum; sal chlricus.
clorhidrato: chlori hydratum.
clorhdrico: chlorhdricus, a, um. Sin:
hydrochlricus.
clrico: chlricus, a, um.
cloro: chlorum vel chloron, i n.
clorofila: chlorophylla, ae f. Sin: chlorophyl-
lum.
clorofrmico: chlorofrmicus, a, um.
cloroformizar: chlorofrmio sopire liquem.
cloroformizacin: sopor per chlorofrmium
inductus.
cloroformo: chlorofrmium, ii n. Sin: chlo-
rofrmicum medicamentum.
clorosis: chlorosis, is f.
cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorh-
dricum; sal chlorhdricus. Uso: - de cal, calx
(calcis f) chlorata.
clown: ridiculrius, ii m. Sin: scurra; ldius;
snnius.
club: coetus, us m. Sin: sodalcium; sodli-
tas; socetas; consocitio; crculus. Uso: - de-
portivo, sodalcium athlticum; sodlitas
corpribus ldicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de ftbol,
socetas pedildii
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
gallina ncubans vel quae ncubat (cuando
empolla); gallina nutrix (cuando cra los
pollitos).
cluniacense: cluniacensis, e.
coaccin: conatus, us m. Uso: intentos de -
psicolgica, conatus ipsos nimos corcendi.
coactor, v. exactor.
coadjutor, coadyutor: coadiutor, oris m.
coadyuvar: coadiuvare.
coagulacin: coagultio, onis f.
cogulo: cogulum, i n. Sin: concrtio.
coalicin: coaltio, onis f. Uso: convenio de
coalicin
232
-, contractum coalitionis; - gobernante, for-
mada por democristianos y socialdemcra-
tas, coaltio administratrix, quae ex
demcratis christianis et demcratis socili-
bus constat.
coaxial: eodem axe volbilis.
cobltico: coblticus, a, um.
cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caer-
leus color; cielo de -, caelum caerleum vel
serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobal-
tum radios educens.
cobaya, v. cavia.
cobertera: operimentum, i n. Sin: oprcu-
lum.
cobertizo: (techo voladizo) tctulum pnsile.
Sin: pnsilis subgrunda ; pnsile subgrn-
dium // (sitio cubierto, generalmente tosco y
sencillo) receptculum, i n. Sin: reposit-
rium; tegulatum. Uso: - para reparar las mie-
ses de la lluvia, nubilrium.
cobertor: (cubrecama; frazada), v. estas
voces.
cobrador, ra: exactor, oris m; exactrix, icis
f. Uso: - de impuestos: apodecta, ae m; tribu-
torum exactor m vel exactrix f; pecniae p-
blicae coactor m vel coactrix f.
cobranza: (accin de cobrar) exctio, onis f.
Uso: hacer las cobranzas, dbitam pecniam
exgere // (efecto de cobrar) pecnia exacta,
coacta, collecta. Sin: nummi accepti mpl.
cobrar: accpere (pecniam).
cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cuprum; mina
de -, fodina aeris; fodinae aerriae.
cobro, v. cobranza.
cocacola: cocacola, ae f. Uso: lata de -, me-
tllina cocacolae pyxis (-dis f).
cocana: cocana, ae f. Sin: cocanum; coca
stupefciens. Uso: traficante de -, cocani ne-
gotiator.
cocainismo: cocainismus, i m.
cocainomana: cocainomnia sive cocaino-
mana, ae f. Sin: cocanae stdium vel cup-
ditas; immdicus cocanae usus.
cocainmano: cocani cpidus.
coccin: decctio, onis f. Sin: coctura.
coche : (carruaje generalmente de cuatro
ruedas) raeda, ae f. Sin: currus, us m. Uso: -
cuna, currus pero vehendo; - fnebre, currus
funestus // (automvil) autocinetum, i n. Sin:
autoraeda; autocurrus; autovehculum; currus
autombilis vel automatrius. Uso: - ambu-
lancia, raeda circumfornea; - blindado, au-
toraeda cataphracta vel loricata; currus
aeratus automatrius; - bomba, autocinetum
pyrbolo dolose instructum; - capilla, sa-
cellum automatrium; subrotatum sacellum
automatrium; - Dacia, autocinetum fabri-
cationis, cui nomen Dacia; - descubierto,
autocinetum intectum; - elctrico, autocine-
tum elctricum; - estacionado, autocinetum
statutum; - Fiat usado, autocinetum Fiat,
lium ante habens possessorem; - fnebre,
autocurrus fnebris; - Mercedes Benz, auto-
cinetum mercednium; - nacional, currus
automatrius domsticus; - Opel, autocine-
tum opelianum; - parlante, autocinetum lo-
quens; - particular, autocinetum privatum; -
patrullero, autocinetum circumspectrium; -
pensante, autocinetum cgitans; - pequeo,
autoredula; - provisto de dos motores, auto-
cinetum bimotrale; autocinetum binorum
coaxial
233
motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)ma-
niana; - saln, carrus cmmode instructus; -
solar, autocinetum solare; - tope, currus in-
cursans vel concursans // - de alquiler, de
punto, de plaza, vehculum pblicum vel
meritrium; raeda pblica vel meritria; - de
auxilio, autocurrus instrumentrius; - de
carrera, autocinetum cursrium, currule,
currile; - de carrera de frmula 1, autocine-
tum cursrium rdinis primi; - de mudanzas,
autovehculum ad res domiclii transferen-
das; - de seis cilindros, autocinetum sex
cylindrorum; - de varias cilindradas, autoci-
netum plurimodiolatum // fbrica de coches,
ergastrium autocinticum; viaje en -, iter au-
tocinticum; vctio vel vecttio autocintica
// bajar del -, ex autocineto descndere vel
gredi; conducir un -, autocinetum guber-
nare, rgere, dirgere; el - est parado, auto-
cinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in)
autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) au-
tocinetum inscndere, ascndere, conscn-
dere, escndere, scndere; automatriam
raedam intrgredi; tomar un - de alquiler,
vehculum pblicum condcere // (vagn)
carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m);
carruca. Uso: - cama, currus dormitrius;
cubculus cubitrius; carrus dormitrius;
carruca dormitria; dormitrius hamaxstichi
currus; dormitrius ferratae viae carrus;
- comedor, - restaurant, carrus cenatrius;
currus escrius; carruca cenatria; - correo,
currus tabellrius vel epistolaris; - de carga
o de mercancas, carrus onerrius vel
sarcinrius.
cochecito: csium, ii n. Sin: plostellum; par-
vum vehculum. Uso: - de mano, chiram-
xium; vehculum manuale; - de nio,
autoredula; (infantis) plostellum.
cochera: (lugar donde se guardan los co-
ches) rea stativa. Sin: raedria vel raedarum
sttio; autoraedarum sttio; autovehiculorum
receptculum; autocinetorum stbulum;
tabernculum automatriis vehculis asser-
vandis.
cochero: raedrius, ii m. Uso: - de alquiler;
cisirius.
cochinilla: cochinilla, ae f.
cocido: sust elixura, ae f. Sin: caro elixa.
cociente: quotus, i m. Uso: - intelectual,
index intelligntiae; quotiens (-entis n) in-
telligntiae; - intelectual, tres puntos inferior,
quotiens intelligntiae, tribus punctis inf-
rius.
cocina: (lugar donde se prepara la comida)
culina, ae f. Sin: coquina // (aparato para
cocer los alimentos) culina, ae f. Sin: focus.
Uso: - a gas, focus gsicus; culina gaso acta;
- con horno elctrico y termostato, culina
fculo elctrico et thermstato parata; - de
campaa, authepsa campestris; - elctrica,
focus elctricus // (los manjares) culina.
Sin: cibi, orum mpl // (arte de preparar los
manjares) culina. Sin: coquina; condiendi
rtio. Uso: - china, Sinnsium coquinria ars;
ars coquendi apud Sinenses; - econmica,
culina oeconmica; - popular, culina popu-
laris.
cocinera: coqua, ae f. Sin: magra.
cocinero: coquus vel cocus, i m. Sin:
coctor; coffrius. Uso: - jefe, magrus; archi-
magrus.
cocktail, v. cctel.
coco: (cocotero) cocus vel coccus, i f. Sin:
cocos nucfera // (fruto) cocum vel coccum, i
n. Sin: coci nux // (bebida) coci ptio // (fan-
tasma con que se mete miedo a los nios)
lmia, ae f.
coco
234
cocotero, v. coco.
cctel o coctel: cinnus, i m. Sin: prpoma
(-tis n); ptio cinni. Uso: - Martini, martiniana
mixtura; - molotov, lagncula molotoviana.
coctelera, v. mezclador.
codal: cbiti tgimen.
codeso: ctisus, i mf; ctisum, i n.
cdice: codex, cis m.
codificacin: codifictio, onis f. Sin: in c-
dicem redctio; compostio iuris.
cdigo: (cuerpo de leyes dispuestas segn un
plan sistemtico) corpus iuris. Sin: leges
(scriptae) // (recopilacin de leyes, instruc-
ciones, estatutos) codex, dcis m. Uso: - civil,
civlium legum codex, - de comercio o mer-
cantil, legum codex ad mercaturam pertinn-
tium; - de derecho cannico, Codex Iuris
Cannici; - de derecho civil, codex iuris civi-
lis; - martimo, codex nuticus; classicarum
legum codex; legum codex ad classem spec-
tntium; - militar, militrium legum codex;
legum codex ad exrcitum pertinntium; -
penal, codex poenalis; poenlium legum
codex, delictorum poenarumque codex // (re-
glamento) codex, dcis m. Uso: - de la circu-
lacin, - vial, codex virius; lex viria; codex
legum viariarum; - telegrfico, codex rei te-
legrphicae // - gentico, programma genti-
cum. Sin: notae genticae // - postal, nmerus
praepositivus.
codirector: commoderator, oris m.
codorniz: coturnix, icis f.
coedicin: consociata vel communis edtio.
coeducacin: coductio, onis f. Sin: pro-
mscua utriusque sexus eductio vel instit-
tio.
coeficiente: coffciens, entis m. Uso: - de
expansin, coffciens dilatationis // Mat (n-
merus) coffciens; index (-dcis m) effciens.
coepiscopado: copiscopatus, us m.
coepscopo: copscopus, i m.
coercin: corctio, onis f.
coercitivo: corcitivus, a, um. Uso: medida -,
ctio corcitiva.
coetneo: coaetneus, a, um.
coeterno: coaeternus, a, um.
coexistencia: coxsistntia, ae f. Sin:
coniuncta exsistntia.
cofa: carchsium, ii n.
coffe break: (pausa, para tomar el caf)
pausa caferia; (descanso, para tomar el
caf) intervallum caferium.
cofia: (red para el pelo) calutica, ae f //
(gorro) mitella, ae f.
cofrada: sodlitas, atis f. Sin: sodalcium;
sacra sodlitas. Uso: - de la Doctrina Cris-
tiana, Sodlitas Doctrinae Christianae.
cofrecillo o cofrecito, v. cajita.
cognoscible, v. conocible.
cogulla: cuculla, ae f. Sin: cucullus; cu-
cullum. Uso: vestido de -, cucullatus.
cohabitacin: cohabittio, onis f.
cocotero
235
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita,
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabi-
tatrix, icis f.
cohesin: cohesio, onis f. Uso: - de los to-
mos, tomi inter se cohaerescentes // (fig,
unin) animorum coninctio.
cohesor: tbulus undis electromagnticis in-
dicandis.
cohete: (- pirotcnico) rdius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rdius; rdius prius, lcidus,
micans; mssile pyrium. Uso: - de seala-
miento, rdius prius qui significationis
caus adhibetur; seal dada con un -, signifi-
ctio rdio prio facta; lanzar un -, rdium
prium sublime expllere; se levanta en el
aire un -, rdius pyrius sublime fertur //
(arma de guerra o instrumento de investiga-
cin cientfica) mssile, is n. Sin: rocheta sive
rucheta, ae f. Uso: - espacial, mssile spatio-
rum; - sonda o de reconocimiento, specillum;
- sovitico, soviticum mssile; - teledirigido,
mssile telerectum vel teledirectum; - de
largo alcance, rucheta longi sptii; lanzar co-
hetes a la luna, a los espacios interplaneta-
rios, ad lunam, ad intermndia misslia
icere; misslibus lunam, intermndia ptere.
cohibente: instrumentum chibens. Sin: cor-
pus obstans.
cohombro: ccumis, mris m vel ccumis, is
( ac -im, abl. -i) m.
coiffeur: capillorum concinnator.
coima: illcitum pecniae donum. Uso: so-
bornar con coimas, aere domare.
coincidencia: convenintia, ae f. Uso: - de
hechos, convenintia rerum; - de ideas, con-
venintia sententiarum.
coincidir: congrere. Sin: convenire; conso-
nare.
coito: citus, us m. Uso: - heterosexual, ho-
mosexual, citus heterosexualis, homosexua-
lis.
cojn: pulvillus, i m.
cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
col: brssica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fer-
mentada, brssica fermentata; caulis cidus;
- rizada, brssica crispa.
cola: (hilera de personas que esperan algo)
exspectntium ordo. Sin: sries, i f. Uso:
hacer -, in rdine esse; en srie stare vel
adstare // (pasta de gelatina que sirve para
pegar) gluten, tnis n. Sin: gltinum; glus,
glutis f. Uso: fabricante de -, glutinrius //
(extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
Sin: penis, is m // (porcin que en algunas
ropas talares se prolonga por la parte poste-
rior y se lleva comnmente arrastrando)
cauda, ae f. Uso: llevar la -, trhere caudam
// (- o cabellera de cometa) lcida fax (facis
f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.
colaboracin: coopertio, onis f. Sin: scia
(vel sociata, vel consociata, vel mtua) pera
in liqua re; communis nisus (-us m). Uso: -
internacional, mtua inter nationes pera; -
poltica, sociata pera ad rem polticam spec-
tans; en -, soci per; consociatis vribus;
libro escrito en -, liber sociat aliquorum
per scriptus.
colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiu-
trix (-icis f) contra ptriam.
colaborador, ra: laboris vel peris scius m,
scia f. Sin: sodalis (-is mf) peris; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor
colaborador
236
m, adiutrix f (in liqua re, ad liquid); auxilia-
ris (-is mf); auxilirius m; auxiliria f; labo-
rum prticeps (-cpis mf); collaborator, oris
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, peris
nostri scius.
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum
liquo peram sociare vel navare; adiutricem
peram licui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum liquo coo-
perari.
colacin: (refaccin) v. lunch.
colada: (accin de colar) lavtio, onis f. Sin:
detrsio; abstrsio // ropa -, abluta lntea.
colador: colum, i n. Sin: colatrium; cri-
brum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarro-
nes, iuris, pastae, tubulatae pastae colum.
colapez: ichthyocolla, ae f. Sin: gluten (-tnis
n) piscrium.
colapiscis, v. colapez.
colapso: vrium debilittio, extenutio, de-
fctio. Uso: - cardaco, cordis collpsio //
(fig, - moral) nimi defctio.
colateral: (adyacente por un lado) lteri hae-
rens (-entis). Sin: ex ltere haerens // (pa-
riente que no lo es por lnea recta) ex ltere
vel ex latribus cognatus m, cognata f. Sin:
affinis mf; transverso cognationis gradu
coniunctus. Uso: parentesco -, cogntio (ex
latribus); affnitas.
colback: pellceus (Russorum) pleus. Sin:
cpitis tegumentum pellceum.
colcha, v. cubrecama.
colchn: clcita vel clcitra, ae f. Uso:
- neumtico, - de aire, clcita inflbilis; - de
gomapluma, clcita e gummi plmea; - de
lana, clcita lnea; - de muelles, nstitae,
arum fpl; - de pluma, plumcium, ii n; clcita
plmea.
colchonero, ra: culcitrius vel culcitrrius, ii
m, culcitria vel culcitrria, ae f. Sin: culci-
tarum confector m, confectrix f.
colchoneta: culctula vel culcitella, ae f. Sin:
parva clcita.
coleccin: collctio, onis f. Sin: collectus, us
m; res collectae; collecta, orum npl; collect-
nea, orum npl. Uso: - especiales, collectnea
specilia; - jurdica, corpus iuris; - numism-
tica, corpus nummorum; nummi collecti; - de
cassettes, casetotheca; - de clsicos latinos,
collctio classicorum latinorum; - de cua-
dros, pinacotheca; - de documentos, docu-
mentrium; - de escritos, scripta collectnea;
- de inscripciones, corpus inscriptionum; - de
leyes, legum corpus; - de libros, librorum s-
ries; bibliotheca; - de piedras preciosas, the-
saurus gemmarum; - de poesas, thesaurus
crminum vel pomatum; - de sellos de
correo, pittaciorum cursulium collctio; pit-
tcia cursulia (vel cursria) collectnea; pit-
tcia epistolria in rdinem redacta vel in
unum collecta; - de sentencias, dicta collec-
tnea; - de todas las herejas, mnium fdei
cathlicae errorum collectus // hacer - de
cuadros, tbulas pictas collgere vel ndique
comere; hacer una - numismtica, vteres
recentioresque nummos in rdinem redgere.
coleccionar: collgere.
coleccionista: studiosus (alicius rei) collec-
tor m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (liquid) clligit.
colecta: (recaudacin hecha por lo comn
con un fin caritativo) stips (stipis f) collatcia.
Sin: collecta; pecnia collecta. Uso: hacer
colaborar
237
una -, pecniam vel stipem collgere, cgere,
conferre // (oracin de la misa que reza el sa-
cerdote antes de la epstola) collecta, ae f.
colectividad: commnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hminum. Uso: - juda, commnitas
iudica.
colectivismo: collectivismus, i m. Uso: -
marxista, collectivismus marxianus; absoluta
rerum commnio.
colectivista: bona publicandi fautor m, fau-
trix f.
colectivizacin: bonorum aequtio (-onis f).
Sin: collectiva rerum dispenstio. Uso: - de
los medios de produccin, indctio collecti-
vae temperationis instrumentorum, quibus
bona gignuntur.
colectivizar: publicare. Sin: in commune re-
dgere. Uso: - los bienes privados, privata
bona in commune redgere; singulorum bona
commnia fcere vel rddere.
colectivo: adj collectivus, a, um // (pequeo
mnibus) coenautocinetum, i n. Sin: auto-
raeda longa. Uso: - escolar, coenautocinetum
scholare; v. autobs.
colector: (recaudador) v. esta voz // (apa-
rato) collectrium, ii n // (alcantarilla) lveus
collectcius.
coldoco: choldochus, a, um. Uso: canal -,
ductus (-us m) choldochus.
colegial: (relativo a un colegio) collegialis,
e. Sin: collegirius; ad collgium prtinens.
Uso: reunin -, collgii coetus // (estudiante
en un colegio) collgii sodalis. Sin: ephebi
alumnus.
colegiala: collgii vel ephebi alumna, ae f.
Sin: discpula; educanda; instituenda puella.
colegialidad: collegialis rtio. Sin: collgii
consensus (-us m) vel vis.
colegialmente: commniter. Sin: totus
collgii consensu.
colegiata, v. iglesia.
colegio: (sociedad o corporacin de perso-
nas de la misma dignidad o profesin) coll-
gium, ii n. Sin: coetus, us m; socetas; corpus.
Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardi-
nlium Collgium; - episcopal, collgium
episcopale; - de profesores, collgium docn-
tium // - electoral, civitatis pars ppuli legatis
creandis // (establecimiento educacional) co-
llgium, ii n. Sin: ephebum; institutum; pae-
dagogum. Uso: - eclesistico, collgium
ecclesisticum; - mixto, collgium mixtum;
Pontificio Colegio Brasilero, Pontifcium
Collgium Brasilianum; - Sagrado Cora-
zn, ephebum ex Iesu Corde nomen tra-
hens; - de internos, v. internado; - para
mujeres, puellarum collgium; puellis edu-
candis institutum; puellare vel femneum
paedagogum; - para varones, puerorum
collgium // (edificio del colegio) domus
(-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti insti-
tuendae.
colemia: cholemia, ae f.
colepteros: coleptera, orum npl.
clera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: ira-
cndia. Uso: montar en -, irasci; bile exards-
cere; iracndi exardscere vel effervscere
// (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chlera, ae
f. Sin: chlera morbus; asiticus morbus.
Uso: sufrir de -, chler laborare.
colrico: (que se deja llevar de la ira) iracun-
dus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram
colrico
238
praeceps // (relativo al clera) cholricus.
Sin: ad chleram prtinens // (enfermo de c-
lera) chler affectus vel laborans.
colesterina, v. colesterol.
colesterol : cholesterolum, i n. Sin: choles-
terinum.
coleta: con -, crinicaudatus, a, um.
colgador: (colgadero) tendculae, arum fpl.
Sin: vstium sustentculum; paenulrium.
colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, tis
n.
clico: adj clicus, a, um. Uso: que padece
clicos, torminosus // sust clica, ae f. Sin:
clicus morbus; vscerum vel clicus dolor;
trmina, um npl; chodapsus; leus vel leos, i
m.
coliflor: cauliflora, ae f. Sin: brssica cauli-
flora; brssica pompeiana; caulis flridus.
colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum,
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumntia.
colillero: cicca clligens.
Coliseo: Colossum, i n. Sin: Flvium am-
phitheatrum.
colisin: collsio, onis f. Sin: allsio; collisus,
us m; concssio // fig conflictus, us m.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammtio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris)
intestini inflammtio.
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (de-
presin suave por donde se puede pasar f-
cilmente de un lado a otro de una sierra)
clivus, i m.
collar: (adorno femenil; insignia de algunas
magistraturas, dignidades y rdenes de ca-
ballera) torques vel torquis, is mf. Sin:
collare, is n; lnea. Uso: - de la Anunciada,
collare vel torquis ab Annuntiata; - de perlas,
torquis gemmatus vel gemmata; torquis bac-
catus vel baccata; lnea margaritarum vel ex
margaritis ; - de una orden, torquis ornamen-
trius vel honorrius // (aro que se cie al
pescuezo de los animales domsticos)
collare, is n.
collera: (- de tiro o traccin) hlcium, ii n.
colmenar: apirium, ii n. Sin: alverium;
alveare, is n.
colmenero: apirius, ii m.
colobo: colbium, ii n.
colocacin: (accin de colocar) colloctio,
onis f // (empleo) munus, nris n // (situacin)
condcio, onis f. Uso: una excelente -, ptima
condcio.
colofn: clophon, onis m.
Colombia: Columbia, ae f.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Columbianus, i m.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
crassum, lxius, plnius.
Coln: Cristbal -, Christphorus Columbus.
colonia: (conjunto de personas que van de
un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en l) colnia, ae f // (territorio
fuera de la nacin que lo hizo suyo, y ordina-
riamente regido por leyes especiales) col-
nia, ae f. Sin: rgio vel ntio subiecta;
ppulus subiectus // - escolar, parvulorum vel
colesterina
239
puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega,
aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus
(martimus, montanus).
coloniaje: colnicae dicionis tmpora (-um
npl) vel aetas (-atis f).
colonial: colonialis, e. Sin: colnicus; colo-
nirius. Uso: comercio -, commrcium cum
colniis; gneros -, merces colnicae; gue-
rras -, bella ad colnias acquirendas gesta vel
bella quae ad colnias acquirendas geruntur;
imperio -, colniae (las colonias); leyes -,
leges colnicae; pueblo sujeto a rgimen -,
ppulus alienae dicioni ( vel colnicae di-
cioni, vel colnicae dominationi) obnxius;
someter un pueblo a rgimen -, in colnicum
domnium ( vel in colnicam dominationem)
ppulum redgere; ppulum prpriam col-
niam constitere vel sibi subcere.
colonialismo: colonialismus, i m. Sin: rgi-
men (-mnis n) colnicum. Uso: poca del -,
colnicae dicionis vel dominationis aetas;
colonialismi tmpora.
colonialista: adj colonialismo favens // sust
colonialista, ae mf. Sin: colonialismi fautor
m, fautrix f; rerum coloniarum peritus, stu-
diosus; rerum coloniarum perita, studiosa.
colonizacin: (movimiento de poblacin de
un pas a otro) colniae vel colonorum de-
dctio in liquam regionem. Sin: colniae in
liqua regione constittio vel colloctio //
(transformacin de un pas en un teritorio
dependiente de la metrpoli) ppuli redctio
in prpriam colniam; v. colonial.
colonizar: colniam dedcere (in liquam re-
gionem) // (formar o establecer una colonia)
coloniam in liqua regione cndere vel
constitere // (someter un pueblo a rgimen
colonial) v. colonial.
coloquial: colloquialis, e.
coloquio: collquium, ii n. Uso: - desintere-
sado, collquium ad cmmoda non ttinens;
- diplomticos, collquia diplomtica; reali-
zar - diplomticos entre s, collquia diplo-
mtica inter se gere; - en la cumbre,
collquium fastigiosum; mediante coloquios,
collquiis institutis.
color: color, oris m. Uso: - llamativo, color
immdicus, immodestus; - al leo, color ole-
rius; de variados -, verscolor, oris; versico-
lrius, versicolorus.
colorear: (dar color) colorare // (teir) tn-
gere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el
estilo, verba pngere.
colorete: rubrca, ae f. Sin: mnium; purpu-
rissum; fucus rubens vel purpreus; rubor.
Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lbia
fucare; purpreo fuco lbia circumlnere.
colorido: colorum varetas, pulchritudo, ve-
nustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural,
color verus; - sano, coloris bnitas; armona
del -, commissura colorum // (fig, brillo del
estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus
vel nitor.
colosal: colossus, a, um. Sin: colssicus; co-
lossus; ingens; enormis.
columna: (pilar) columna, ae f. Sin: pila, ae
f. Uso: - de puente, pila pntilis // - vertebral,
columna vertebralis. Sin: vertebrarum sries
vel spina; dorsi spina // Mil agmen, mnis n.
Uso: - motorizada, agmen crruum; - blin-
dada, agmen crruum loricatorum.
columnata: prticus, us f. Sin: peristlium;
columnarum ordo. Uso: - del Bernini, berni-
niana prticus.
columnata
240
columnita: columella, ae f.
columpiar: (mecer en el columpio) oscillare.
Sin: oscillo movere vel impllere liquem //
columpiarse, oscillari. Sin: oscillo moveri,
impelli, iactari; oscillo ldere ; fig y coloq,
andar contonendose, anadear, natum (vel
antium, vel nitum) more incdere.
columpio: (como instrumento) oscillum, i n;
(como juego) oscilltio, onis f.
coluro: coluros vel colurus, i m. Uso: - de los
equinoccios, colurus aequinoctiorum; - de los
solsticios, colurus solstitiorum.
colutorio: collutrium, ii n.
coma: (estado patolgico) coma, tis n. Sin:
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbo-
sus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, ob-
torpscere; estar en -, torpre veterno //
(signo ortogrfico) comma, tis n. Sin: vr-
gula. Uso: marcar las -, vrgulis distnguere.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin:
pro matre // (partera) v. esta voz.
comadreja: mustela, ae f // (propio de o re-
lativo a la -) mustelinus, a, um.
comadrona, v. partera.
comandancia: (cargo) praetoris munus
(-nris n) // (edificio) praetrium, ii n.
comandante: praefectus, i m. Sin: praep-
situs; centrio, onis m. Uso: - general,
praefectus maior; - supremo del ejrcito,
imperator; - de artillera, praepsitus pyro-
ballistariis; - de aviacin, ariae classis prae-
fectus; - de caballera, magister quitum;
- de los coraceros, praefectus quitum lori-
catorum; - de los guardacostas, praefectus
classis praesidiriae; - de la Legin de honor,
praepsitus Legioni honoratorum; - de nave,
magister navis.
comandita: sociedad en -, socetas mercat-
ria sodlium sponsorum.
comanditario: scius commendatrius.
comando: (grupo armado especializado en
el combate de choque) manus (-us f) audax.
Sin: audcior manpulus; impetuosa manus //
Mec guberntio, onis f. Uso: - automtico,
guberntio autmata vel automatria.
comatoso: veternosus, a, um. Sin: sopitus;
intermriens, intermrtuus, moribundus.
Uso: estado -, veternus, i m; coma, tis n.
combate: prelium, ii n. Sin: certamen,
mnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
- naval, areo, prelium navale, arium;
dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protr-
dere liquem extra certamen; protrusum li-
quem devncere.
combs: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
n.
combinacin: coninctio, onis f. Uso: Qum
chmica mxtio.
combinada: Dep coniuncta exercittio. Uso:
- nrdica, coniuncta exercittio septemtrio-
nalis; exercitationes septemtrionales coniunc-
tae.
combinado: (cctel) v. esta voz // Dep, v. se-
leccionado.
combinatorio: combinatrius, a, um. Uso:
mtodo -, combinatria mthodus.
combinar: compnere. Sin: coningere.
Uso: - los colores, colores temperare.
columnita
241
combustible: adj combustbilis, e // sust
combustbile, is n. Sin: materia combustbi-
lis; materies (-i f) comburenda; ignis mate-
ria; alimentum ignis.
comedia: comedia, ae f. Sin: fbula. Uso:
- radial, radiofnica, fbula radiophnica;
- televisiva, ludus televisficus // - de carc-
ter, statria comedia; - de enredo, comedia
motria // componer comedias, comedias
fcere vel scrbere; desaprobar una -,
comediam improbare; desechar una -,
comediam recere; representar una -,
comediam vel fbulam gere, exhibere; ad
scaenam dere // de -, cmicus, a, um.
comedigrafo: comoedigraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cmicus.
comedor: (pieza destinada para comer) ce-
nculum, i n. Sin: centio; refectrium; epu-
latrium; triclnium; conclave epulare; oecus
refectrius. Uso: - pequeo, cenatincula //
(que come mucho) comestor vel comesor,
oris m.
comendador: (caballero de una orden mili-
tar que tiene encomienda) commendator, oris
m. Sin: eques (quitis m) commendator; tor-
quatus eques; eques beneficirius. Uso: - de
la Orden de Malta, Eques Melitensis benefi-
cirius; - de la Orden de San Gregorio
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani.
comentar: commentari. Sin: explanare; com-
mentrio illustrare; annotatinibus instrere.
Uso: - poemas, crmina commentari.
comentario: commentrius, ii m (libro);
commentrium, ii n (volumen) . Sin: com-
menttio. Uso: breve -, commentarolus;
commentarolum; memorola.
comentarista: commentator, oris m; com-
mentatrix, icis f.
comenzar: tr incpere. Sin: incohare vel in-
choare. Uso: por dnde comienzo?, unde in-
cpiam? // intr intium habere. Sin: oriri.
comerciable: mercbilis, e. Sin: vendbilis.
comercial: commercialis, e. Sin: mercat-
rius; negotiatrius; negotialis; ad mercaturam
spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatribus
celebrata.
comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; ne-
gtians, - al por menor, al menudeo, nstitor;
vnditor.
comercio: (accin de comerciar) commr-
cium, ii n. Sin: mercatura; negotitio. Uso: -
exterior, commrcium externum; mercatura
externa; - ilcito, - clandestino, commrcium
furtivum; - interior, mercatura verncula; -
intermediarios, mercatura intermdia; libre -,
lberum commrcium; - mundial, commr-
cium mundanum // (tienda, almacn, estable-
cimiento comercial) v. tienda.
comestible: esculentus, a, um. Sin: edlis, e
// comestibles, esculenta, orum npl. Sin: ed-
lia, ium npl; cibaria, orum npl.
cometa: (juguete) quilo, onis f. Sin: quila
chartcea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
(astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
stella vel sidus (-dris n) cometes; stella cri-
nita; stella cincinnata.
cometido: munus, nris n. Sin: offcium.
Uso: desempear su -, mnere fungi; es co-
metido del juez, idicis est.
cmic o comic: fbulae nubeculatae. Sin:
nubeculati libelli; pginae cmice pictae.
cmic
242
comicio: comtium, ii n. Uso: - parlamenta-
rios, comtia parlamentria; resultado de los
-, xitus comitiorum; celebrar - libres, lbera
celebrare comtia.
cmico: (relativo a la comedia) cmicus, a,
um // (divertido, gracioso) cmicus. Sin: ri-
dendus; ridculus. Uso: actor -, cmicus; co-
moedus; comoediarum actor; una aventura -,
ridcula res; poeta -, comoediarum scriptor //-
ambulantes, viri circenses.
comida: (accin de comer) comstio, onis f.
Sin: cibus, i m. Uso: - solemne, sollemnis
comstio; - tranquila, compsitus cibus; - al
paso, cibus subitrius; - en fro, cibus siccus
// (alimento) cibus, i m. Sin: esca, ae f; victus
(- us m). Uso: comidas farinceas, cibi fari-
ncei; comidas de pescado, cibi piscrii; -
para gatos, flium cibus; tomar su -, cibum
cpere // (reunin de personas para comer)
cena, ae f. Uso: dar comidas, cenas fcere;
asistir a las -, cenas obire; invitar a comer, ad
cenam invitare; durante la -, inter cenam //
(servicio, plato) mensa. Uso: - principal,
mensa principalis // - del medioda, prn-
dium, ii n; - de la noche, cena, ae f.
comienzo: intium, ii n. Sin: princpium.
Uso: - de rengln, lneae intium.
comilona: comisstio, onis f. Sin: hellutio.
comillas: vrgulae, arum fpl. Sin: signum ci-
tationis; vrgulae dplices; pices, um mpl;
linolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa
citationis; palabras entre -, verba duabus
astricta linolis; colocar, encerrar algo entre -,
liquid vrgulis (vel apcibus) intercldere,
distnguere, interpngere.
cominera: cavilltio, onis f.
Cominform, v. Kominform.
comino: cuminum, i n.
Comintern, v. Komintern.
comisara: (empleo o cargo de comisario)
commissrii vel procuratoris munus, off-
cium, ministrium // (oficina del comisario)
commissrii sedes // (territorio administrado
por un comisario) commissrii dcio (-onis
f).
comisario: commissrius, ii m. Sin: procura-
tor; curator; (alicius rei) praefectus. Uso: -
de polica, de seguridad, de vigilancia, p-
blicae securitatis commissrius; pblicae tu-
telae curator vel procurator; praefectus
vgilum vel publicorum // (inspector de poli-
ca) inspector vgilum vel publicorum // (el
que tiene podeer y facultad de otro para eje-
cutar alguna orden o entender en algn ne-
gocio) curator, oris m. Sin: procurator.
comisin: (conjunto de individuos para en-
tender en algn asunto) commssio, onis f
(licui rei faciendae, procurandae, adminis-
trandae, provehendae). Sin: collgium; con-
slium; crculus; delecti viri; delectorum
virorum collgium. Uso: - cardenalicia, Pa-
trum Cardinlium Conslium; - especiales,
crculi speciales; - Europea, Commssio Eu-
ropaea; - Internacional, Conslium Interna-
tionale; Internationalis Commssio; -
Internacional Auschwitziana, Commssio In-
ternationalis Auschwitziana; - Pontificia para
, Pontifcia Commssio pro + abl ; - Ponti-
ficia de asistencia, Pontifcium Conslium
calamitosis vel egentibus adiuvandis, rele-
vandis, allevandis; - Sueca para el premio
Nobel, Conslium Nobelianum Suticum; -
de investigadores, commssio investigatorum
// (orden que se da a una persona para que
ejecute algn encargo) mandatum, i n. Sin:
iussum; imperatum. Uso: dar - a uno, manda-
tum licui dare ut + subj; cumplir una -, man-
datum xsequi, confcere, effcere, perfcere
comicio
243
// (encargo) curtio, onis f. Sin: procurtio;
negtium; mandatum (particularmente de
encargo verbal). Uso: dar - a uno, curatio-
nem licui commttere; negtium licui dare
ut + subj; commttere, mandare licui liquid
faciendum; commttere, mandare licui ut vel
ne + subj.
comisionado, da: curator, oris m; curatrix,
icis f. Sin: qui pro liquo negtium curat;
quae pro liquo negtium curat.
comisionar, v. comisin (dar comisin).
comisionista: mandatorum confector vel per-
fector.
comit: comitatus, us m. Sin: conslium;
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae,
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, conslium commentriis mo-
derandis; - ejecutivo, comitatus exsecutrius;
conslium rei exsequendae; - honorario, co-
mitatus honorrius; honorrium conslium;
coetus honoris caus constitutus; - Olmpico
Internacional, mnium nationum Conslium
Olmpiis celebrandis; ex mnibus natinibus
Conslium Olmpiis provehendis; - de bio-
tica, comitatus pro biothica; reunin del -,
conslii conventus vel congrssio; constituir,
formar un -, conslium constitere.
comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us
m); manus (-us f); agmen (-mnis n); caterva;
cmites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itine-
rrius.
cmitre: (hombre que ejerce su autoridad
con excesivo rigor o dureza) cruciator, oris
m.
command (Inform), comando: iussum, i n.
Sin: mandatum.
Commonwealth of Nations: (en sentido es-
tricto) Britnnicae Communitatis Domnia;
Britnnici Imprii Domnia; (en sentido lato)
Britnnica Nationum commnitas, socetas,
consocitio.
cmoda: armarolum, i n. Sin: armarolum
loculatum vel mltiplex.
comodoro: (oficial de marina que manda
una divisin naval de ms de tres barcos)
classis vel classi praefectus.
compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbculus compactus; phonodiscus compac-
tus.
compadre: cmpater, tris m // (coloq, amigo
o conocido) compar, ris m. Sin: amicus; s-
cius; sodalis.
compaginacin: paginarum digstio vel
distribtio.
compaginado: in paginas digestus (liber).
compaginador, ra: digestor (-oris m) pagi-
narum; paginarum digestrix (-icis f).
compaginar: in pginas disponere // (fig,
poner en buen orden) ordinare. Sin: instr-
ere; digrere.
compaerismo: (vnculo que existe entre
compaeros) condiscipulatus, us m // (armo-
na y buena correspondencia entre ellos) v.
camaradera.
compaero: sodalis, is m. Sin: consodalis, is
m; scius; comes, mtis m. Uso: - de colegio,
ephebi sodalis (-is m) ; synephbus, i m; -
de equipo (deportivo) , collusor (-oris m) s-
cius; acii scius; - de escuela, condscipulus,
i m ; - de juego, collusor, oris m; - de oficina,
collega, ae m; - de trabajo, scius laboris; -
de viaje, comes itneris.
compaero
244
compaa: socetas, atis f. Sin: sodlitas;
consocitio; collgium. Uso: - area, socetas
aria vel aronutica; - Area Escandinava,
Socetas Aronutica Scandinava; - area
privada, consocitio aria privata; - Pan
American, Socetas aronutica, cui nomen
Pan American; - cinematogrfica, sodlitas
cinematogrphica; - comercial, socetas mer-
catria vel negotiatria; - dramtica, sodli-
tas scenica; comicorum vel scaenicorum
socetas; - industrial, socetas industrialis; -
Internacional, Conslium Internationale; -
mercantil, mercatria socetas; negotiatorum
sodlitas // - de Jess, Socetas Iesu; - de na-
vegacin, socetas navigatria; - del Sant-
simo Sacramento, Sodlitas ab Augusto
Sacramento; - de seguros, socetas cautini-
bus praebendis; socetas pro damnis sarcien-
dis; - de transportes, vecturae socetas //
(personas que acompaan a alguien) comita-
tus, us m // (Mil, unidad tctica que forma
parte de un batalln y est mandada por un
capitn) manpulus, i m. Uso: los soldados
de una -, manipulrii, iorum mpl; manipula-
res, ium mpl.
comparacin: compartio, onis f. Sin: coll-
tio. Uso: - internacional de la enseanza, in-
ternationalis compartio eruditionis.
comparar: comparare.
comparativamente: comparative. Sin: com-
parate; per comparationem; in comparatione
+ gen.
comparativo: adj comparativus, a, um //
sust comparativum, i n.
comparsa: persona muta.
compartimento: (accin de compartir) par-
ttio, onis f. Sin: divsio; distribtio; sctio //
(cada parte en que se divide un territorio,
edificio, caja, vagn de viajeros, etc.) pars,
partis f. Sin: provincia; circumscrptio admi-
nistrativa (divisin territorial); compartimen-
tum; loculamentum; diaeta; lculus (de un
mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
primera clase, primae classis loculamentum;
- de vagn, compartimentum vel diaeta
currus ferrivirii; - para fumadores, para no
fumadores, compartimentum fumatorum,
non-fumatorum; loculamentum tabacum fu-
mntibus, non-fumntibus; dividido en com-
partimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
compartimiento, v. compartimento.
compartir: tribere (liquid licui). Sin: dis-
tribere; divdere; largiri; partiri, dispertire.
Uso: no - las ideas de uno, ab liquo dissen-
tire.
comps: (instrumento) crcinus, i m. Uso:
abrir el -, crcinum didcere; hacer girar el -,
crcinum circum vlvere; medir con el -, cr-
cino dimetiri liquid // Mar, v. brjula //
Mus, modus, i m. Sin: nmerus; metrum; m-
sicus pes. Uso: individuar una cancin desde
los primeros -, a primis msicis pedibus quae
sit cantincula concere; llevar el -, nmerum
(vel modum, vel metrum) dcere; no llevar
el -, a nmero aberrare
compasillo: nmerus minor. Sin: metrum
minus; (msicus) pes minor.
compatible: compatbilis, e.
compatriota: compatriota, ae m. Sin: pa-
triota; meus, tuus, suus civis (mi, tu, su
-); (de nuestro pas) nostras, atis m; (del pas
de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m.
compendiador: breviator, oris m. Sin: qui in
eptomen liquid cogit; qui in compndium
liquid rdigit; qui eptome liquid cir-
cumscribit.
compaa
245
compendiar: (reducir a compendio algn es-
crito) compendiare. Sin: epitomare; liquid
in eptomen cgere; eptome liquid cir-
cumscrbere; in compndium liquid red-
gere; liquid breviare // (escribir, exponer,
hablar compendiosamente) summatim
(vel strictim, vel capitulatim, vel brviter, vel
paucis, vel paucis verbis) scrbere, expnere,
dcere // (contener en s, resumir) com-
plecti.
compendio: (sumaria exposicin escrita)
brevirium, ii n. Sin: summrium; eptoma,
ae f; eptome, es f // (sumaria exposicin
oral) brevis expostio. Sin: expostio prae-
cisa. Uso: en -, v. compendiosamente.
compendiosamente: compendiose. Sin: br-
viter; summatim.
compendioso: compendiosus, a, um. Sin:
brevis; pressus; praecisus; summatim exp-
situs (expuesto sumariamente) // (tratndose
de un escrito) in eptomen coactus; in com-
pndium redactus; eptome circumscriptus.
compensacin: compenstio, onis f. Uso: -
mensual por las ventajas suprimidas, com-
penstio mnstrua pro cmmodis sublatis.
compensar: compensare.
competencia: (competicin) compettio, onis
f. Sin: certamen; certtio; concerttio; con-
tntio. Uso: hacerle - a uno en algo, fcere
contentionem cum liquo de liqua re; venire
licui in contentionem // (emulacin) aemu-
ltio, onis f. Sin: certtio; competitorum ae-
multio. Uso: - comercial, aemultio
mercatria; certtio commercialis; mercatura
emula ; - desenfrenada, immoderata vel ef-
frenata competitorum aemultio; libre -, l-
bera competitorum aemultio; hacerle - a
uno, liquem aemulari // (rivalidad) simul-
tas, atis f // (incumbencia) munus, nris n.
Sin: offcium; negtium; opus. Uso: esto es
de mi -, hoc meum est; meum est hoc neg-
tium; creer algo de su -, liquid offcii sui d-
cere // (- del juez u otra autoridad) legtima
potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iud-
cii alicius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
(aptitud, idoneidad) pertia, ae f. Sin: artis
vel doctrinae praestntia; intellegntia. Uso:
- especfica, cogntio atque facultas; subtlior
intellegntia; - tcnica, rtium pertia; sin -,
inscienter; inscite, imperite.
competente: ( a quien compete o incumbe al-
guna cosa) cmpetens, entis. Sin: legtimus,
idneus. Uso: juez -, iudex cmpetens; tribu-
nal -, tribunal legtimum // (apto, idneo)
aptus (licui rei, ad liquid). Sin: idneus
(licui rei; ad vel in liquid) // (debido) iustus,
a, um. Sin: dbitus // (proporcionado, ade-
cuado) aequus, a, um.
competicin: (accin de competir sobre todo
en los deportes) certamen, mnis n. Sin: com-
pettio. Uso: - comercial, aemultio mercat-
ria; certtio commercialis; mercatura emula;
- deportiva, ldicra compettio; ldicrum cer-
tamen; certamen lusrium; - deportivas mix-
tas, ivenum et puellarum mixta certmina; -
futbolstica, certamen follis pedumque; - in-
ternacional, certamen internationale; inter-
nationalis compettio; - olmpicas, certmina
Olmpia; empezar la -, certamen inchoare //
(competencia) v. esta voz.
competidor, ra : compettor, oris m; compe-
ttrix, icis f: Sin: pettor; certans; certator;
concertator; agonistes, ae m; emulus; aemu-
lator. Uso: - olmpico, Olmpicus sive Olym-
pacus certator.
competir: certare. Sin: concertare; con-
crrere; contndere liqua re, vel cum liquo,
vel inter se.
competir
246
compilation (Inform) traduccin automtica
de un programa: compiltio, onis f // (colec-
cin) colltio, onis f.
compile (Inform) traducir automticamente
un programa: compilare.
compiler (Inform) compilador, recopilador:
compilatrum, i n. Sin: compilatrium.
complejo: adj complexus, a, um. Sin: mlti-
plex; permixtus. Uso: problemas -, complexa
problmata // (Psicol, conjunto de ideas,
emociones y tendencias generalmente repri-
midas) complexus, us m. Sin: conscintia.
Uso: - de culpa, conscintia de culpa; - de in-
ferioridad, inferioritatis complexus; inferio-
ris condicionis (vel status, vel gradus)
complexus; conscintia de inferiore condi-
cione (vel statu, vel gradu); - de superioridad,
exsuperntiae vel praestntiae complexus;
tener - de inferioridad, se contemnendum ar-
bitrari // (conjunto de establecimientos fabri-
les) complexus, us m. Sin: consocitio, onis
f. Uso: - comercial alimentario, alimentrius
complexus mercatrius; alimentria conso-
citio mercatria; - tcnico Siemens, con-
socitio tchnica Siemens; complexus
tchnicus Siemens, vel qui Siemens ap-
pellatur.
complemento: complementum, i n. Sin: sup-
plementum.
complementariedad: complementaretas,
atis f.
complementario: complementrius, a, um.
Sin: completrius; completivus.
complemento: complementum, i n. Sin: sup-
plementum.
completamente: complete. Sin: plane; pni-
tus; perfecte.
completas: Liturg, completrium, ii n. Sin:
postremae horriae preces.
completo: (cabal) v. perfecto.
complexin: (consitucin fsica del indivi-
duo) crporis affctio (-onis f). Sin: crporis
constittio, tempertio, temperatura. Uso: -
buena, bona constittio; - dbil, infirma cr-
poris constittio; crporis imbecllitas vel in-
frmitas; - externa, crporis figura; - fuerte,
firma crporis affctio; bene constitutum cor-
pus; - grcil, graclitas vel tenitas crporis;
ser de - enfermiza, infirma valetdine esse.
complicacin: Med, implictio, onis f. Uso:
- cardacas, cordis implicationes; - de una
enfermedad, morbi implictio // (concurren-
cia y encuentro de cosas diversas) rerum
concursus (-us m) // (enredo) implictio, onis
f. Sin: rerum implictio. Uso: las - de la si-
tuacin familiar, implictio rei familiaris //
(confusin, trastorno) confsio, onis f. Sin:
perturbtio. Uso: graves - polticas, magna
rerum (politicarum) perturbtio // (dificultad)
difficultas, atis f. Sin: nodus, i m. Uso: resol-
ver una -, nodum expedire; la cosa presenta
una grave -, magnam res difficultatem affert
// (estado de una cosa complicada) implic-
tio, onis f. Uso: la - de una mquina, mchi-
nae implictio.
complicado: (mezclado con otras cosas)
mltiplex, plcis. Uso: causa -, causa mlti-
plex; enfermedad -, morbus mltiplex // (en-
maraado) contortus, a, um. Sin: perplexus;
tortuosus; implicatus, impeditus. Uso: cues-
tin -, questio implicata; res impedita et
contorta; discusin -, impedita discepttio;
reglas gramaticales -, implicatiores gramm-
ticae leges // (fig, difcil) diffcilis, e . Sin: r-
duus. Uso: asunto -, rduum opus; res
diffcilis; la situacin es -, res in angusto est.
cmplice: (que toma parte en el delito o cri-
compilation
247
men de otro) complex, lcis. Sin: scleris pr-
ticeps (-cpis), scius, adiutor.
complicidad: socetas scleris. Sin: conso-
citio scleris; facnoris conscintia. Uso:
con la - de un amigo, amico cnscio (abl ab-
soluto).
compluvio: complvium, ii n.
componedora: (mquina de componer) m-
china typothtica.
componer: (producir obras musicales) com-
pnere. Sin: msicos modos fcere. Uso: -
melodas, meldias compnere.
comporta: (especie de canasta para trans-
portar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin:
canasta; cphinus.
comportamiento: (modo de ser) vitae con-
suetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta;
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo
de portarse) vitae modus. Sin: rtio vitae vel
vivendi; agendi rtio; mores, um mpl. Uso: -
heroico, sese gerendi hericus modus.
comportarse, v. portarse.
composicin: (el componer) compostio,
onis f. Sin: confctio; compositura; concin-
ntio // (creacin literaria) scrptio, onis f.
Sin: scriptum; scriptura; opus, peris n //
(creacin musical) modi, orum mpl. Sin: n-
meri, orum mpl // (creacin potica) carmen,
mnis n // (mezcla) compostio, onis f. Sin:
confctio; mixtura; mxtio; permxtio. Uso: -
de ungentos, unguentorum compostio; - de
un medicamento, medicamenti confctio; - de
varias cosas, coagmenttio; - en justas pro-
porciones, tempertio; temperamentum.
compositor: (que hace composiciones musi-
cales) compsitor, oris m. Sin: modulator;
msicus; qui modos facit. Uso: - muy hbil,
faciendis modis peritssimus.
compota: mala condta npl. Sin: poma cocta
npl; condimentum; liquamen (-mnis n); li-
quamen frctuum; pomrium liquamen; sc-
charo concocta poma. Uso: - de higos,
platha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fcere.
compra: mptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
obsonatum vel ad varias merces emendas; per
tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
-, in rebus emendis se retinere.
comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
f.
comprar: mere. Uso: - al contado, praesn-
tibus nummis mere; pecuni praesenti (vel
numerat) mere; - barato, mere bene,
parvo, mnimo; - caro, mere male vel magno
pretio; - ms caro, mere pluris; - a un precio
razonable, mere salbriter.
compraventa: mptio et vendtio.
comprensibilidad: comprehensiblitas, atis
f.
comprensible: comprehensbilis, e. Sin: fci-
lis intellectu; fcilis ad intellegendum. Uso:
volver una cosa - para uno, liquid ad intelle-
gntiam alicius accommodare; es - que se
haya equivocado, fcile intllegi potest eum
erravisse vel cur errverit.
comprensin: (accin de comprender) com-
prehnsio, onis f // (facultad, capacidad o
perspicacia para entender y penetrar las
cosas) intellegntia, ae f. Sin: captus (-us m);
percipiendi vis; facultas apprehendendi. Uso:
justa - de una cosa, iustum alicius rei iud-
comprensin
248
cium; recta alicius rei aestimtio.
comprensivo: (que contiene, comprende o
incluye) qui (quae, quod) multa in se compre-
hendit vel complectitur // (tolerante) indul-
gens, entis. Sin: clemens; benignus.
compresibilidad: compressiblitas, atis f.
compresible: compressbilis, e.
compresin: comprssio, onis f. Uso: rela-
cin de -, compressionis rtio; fase de -, com-
pressionis vel a compressione gradus.
compresor: (que comprime) premens, entis.
Sin: cmprimens // (aparato que sirve para
comprimir) pressrium, ii n. Sin: prelum.
Uso: cilindro -, compressrium, ii n; cylin-
drus pressrius.
comprimido: compressus, a, um. Sin: pres-
sus sive depressus; constrictus.
comprobante: testtio vel attesttio , onis f.
Sin: testifictio; testimnium; documentum.
comprometer: (exponer, poner en peligro)
in grave discrimen addcere.
compromiso: (obligacin contrada, em-
peo) offcium, ii n. Sin: conslium; stdium.
Uso: - poltico, polticum vel pblicum off-
cium; - sociales, stdia societati adiuvandae;
avenirse entre s (o con alguno) mediante -
ambiguos, inter se (vel cum liquo) ambiguis
consliis transgere; llevar a cabo su - de
evangelizar, suam in evangelizatione adim-
plere actuositatem // (convenio entre litigan-
tes) compromissum, i n. Uso: hacer un -
acerca de algo, compromissum fcere de li-
qua re; por -, ex compromisso // (desposo-
rios) v. esponsales // (palabra dada) v.
palabra.
compuerta: cataracta vel cataractes, ae f.
Sin: transenna volbilis. Uso: - de desage,
de descarga, exonerationis cataracta; bajar
la -, cataractam decere vel demttere; subir
la -, cataractam extllere, subdcere // (com-
porta) v. esta voz.
compuesta: flor -, v. flor.
compuesto: (cuerpo que se compone de
otros de distinta naturaleza) mixtura, ae f.
Sin: matria vel corpus mltiplex. Uso: - or-
gnico, compostio orgnica // (agregado de
varias cosas que componen un todo) concr-
tio, onis f. Uso: un - de estao y cobre, stan-
num et aes mixta // Gram, verbum
compsitum // estar - de, constare liqu re;
constare ex vel de liqua re.
computacin: ars computatria vel ordina-
tralis. Sin: disciplina computatria, ordina-
tralis, informtica. Uso: relativo a la -,
computatrius; computatralis; ordinatralis;
por -, ordinatrliter.
computabilidad: computablitas, atis f.
computadora o computador: computatria,
ae f; computatrium, ii n. Sin: computatrum;
ordinatrum; mchina computatoria vel cm-
putans; instrumentum computatrium. Uso:
de -, computatralis vel ordinatralis, e; - ana-
lgica, computatrum analgicum; - doms-
tica, microcomputatrum; - electrnica,
ordinatrum (vel elaboratrium, vel instru-
mentum) electrnicum; - personal (PC), or-
dinatrum domsticum vel personale; -
porttil, computatrum pugillare vel portbile;
ordintrulum gestbile; mundo de la -, orbis
computatralis; encender, apagar la -, ordina-
trum accndere, exstinguere; jugar con la -,
ordinatro ldere; meter, introducir algo en la
-, ordinatro liquid ndere.
computer (Inform): sust computatrum, i n.
comprensivo
249
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin:
ordinatralis, e; v. computadora.
computista: computator, oris m; computa-
trix, icis f.
comulgante: eucharstiae susceptor m, sus-
ceptrix f.
comulgar: acercarse a -, ad communionem
eucharsticam accdere.
comuna: municpium, ii n.
comunicabilidad: communicablitas, atis f.
comunicacin: (accin y efecto de comuni-
car o comunicarse) communictio, onis f.
Sin: nuntius; nottia. Uso: - interurbana, te-
lelquium; - social, communictio socialis; -
telefnica, communictio telephnica; tele-
phnicus nntius; collquium telephnicum;
- telegrfica, communictio telegrphica;
nntius telegrphicus; capacidad de - verbal
y explcita, facultas communicationis verba-
lis claraeque; medios de - social, instrumenta
communicationis socialis; llevar, traer una -,
nntium afferre vel perferre; recibir una -,
nntium accpere // (unin que se establece)
coninctio, onis f. Sin: colligamentum; colli-
gtio; conxio. Uso: - telefnica, coninctio
(vel conxio, vel colligtio) telephnica;
colligamentum telephnicum; cortar la - (te-
lefnica), coniunctionem intercldere; poner
a uno en - (telefnica) con otro, liquem cum
liquo coningere; ponerse en - (telefnica)
con uno, se coningere cum liquo; teleph-
nice communicare cum liquo // (trato, co-
rrespondencia, conversacin) commrcium,
ii n. Sin: collquium; sermo. Uso: - epistola-
res, commrcium epistularum; - epistolares
entre asociados, epistolare inter socios com-
mrcium; - telefnica, telephnicum coll-
quium; telephnicus sermo; - telefnica
interurbana o de larga distancia, collquium
extraversus factum; - telefnica local, coll-
quium locale; estar en - epistolar con uno,
clloqui cum liquo per ltteras; ponerse en -
(telefnica) con uno, liquem telephnio (vel
per telephnium, vel telephnii ope) lloqui //
va de -, iter, itneris n. Uso: cortarle a uno
las -, liquem itnere intercldere; un muro
corta las - por tierra, murus iter intrcipit.
comunidad: commnitas, atis f. Sin: soce-
tas; sodlitas; congregtio. Uso: - cientfica,
commnitas scientfica; - eclesiales de base,
communitates ecclesiales bsicae; - Econ-
mica Europea, Commnitas Oeconmica
Europaea; - internacional, commnitas inter-
nationalis; - mundial, commnitas universalis
vel mundana; - poltica, cvitas vel ntio; -
polticas econmicamente desarrolladas, flo-
rentiores res pblicae; cvitates in re oecon-
mica progressae; civitates in quibus res
oeconmicae magis profecerunt; - polticas
subdesarrolladas, egentiores res pblicae; -
religiosa, commnitas religiosa; - de Estados
Independientes, Communitas Civitatum sui
iuris; - de Taiz, consocitio tasiacensis vel
tasaca; equilibrio entre las - polticas, m-
tuae civitatum necessitdines ad aequilibri-
tatem conformatae; quaedam inter civitates
aequablitas; dirigir una -, communitatem
gubernare.
comunin: (participacin en lo comn) com-
mnio, onis f. Sin: commnitas; conspirtio.
Uso: - de propsitos y obras, voluntatum
operumque conspirtio // (acto de recibir la
Eucarista) commnio, onis f. Sin: synaxis,
-is; sancta commnio; sacra synaxis; comm-
nio sancti altaris; cena Domnica, cena Dei;
(sanctssimae) Eucharstiae percptio, recp-
tio, smptio. Uso: - diaria, semanal, men-
sual, commnio vel synaxis cotidiana,
hebdomadalis, mnstrua; - frecuente, crbrior
commnio; - muy frecuente, crebrrima com-
mnio vel synaxis; - general, omnium com-
mnio vel synaxis; mnium conventus ad
comunin
250
Eucharstiam percipiendam, recipiendam, su-
mendam; communio mnibus ministrata vel
distributa; - pascual, paschalis commnio;
primera -, prima commnio; prima Euchars-
tiae percptio; dar, distribuir la -, communio-
nem vel Eucharstiam ministrare, praebere,
porrgere, impertire, largiri, distribere;
hacer la - espiritual, votis (vel nimi desid-
rio) Eucharstiam smere; recibir la -, com-
munionem percpere; Eucharstiae
sacramentum recpere; panem Eucharsticum
percpere; cen Domnic uti; cnam Dei
dere; tomar la primera -, primam commu-
nionem recpere, accpere; primum sacram
Eucharstiam smere // Teol, - de los santos,
sanctorum commnio.
comunismo: communismus, i m. Sin: (-
como doctrina) communismi vel communis-
tarum doctrina, praecepta, plcita; bonorum
aequandorum rtio vel doctrina; de aequandis
bonis doctrina; (- como faccin, partido)
communismi fctio; communistarum secta;
bonorum aequtio; bonorum mnium aequ-
tio. Uso: - ruso, communismus rssicus; - de
rostro humano, communismus humanus vel
humnior.
comunista: adj communsticus, a, um. Sin:
coenonsticus; communismi vel communis-
tarum (gen pl); ad communismum prtinens.
Uso: gobierno -, res pblica, in qua mnium
bona aequata sunt; partido -, communismi
sectatores; communistarum fctio vel pars
(partis f) vel partes (prtium) // sust commu-
nista, ae mf; communstria, ae f. Sin: coeno-
nista mf; communismi fautor, sectator,
studiosus, praeco; fautor aequationis bono-
rum; bonis mnibus aequandis favens; ae-
quandorum bonorum studiosus vel fautor;
bolscevichus.
comunitario: communitrius, a, um. Uso:
modalidad -, rtio communitria; vida -, vita
communitria.
concatenacin o concatenamiento: caten-
tio vel concatentio, onis f.
concausa: concausa, ae f.
concausal: concausalis, e.
concavidad: concvitas, atis f.
cncavo: cncavus, a, um.
concebible: cogitbilis, e.
concebido: los recin -, recens concepti.
concejo: conclium, ii n. Uso: - federal, con-
clium foederale.
concelebracin: concelebrtio, onis f.
concelebrar: concelebrare.
concentracin: (accin y efecto de concen-
trar o concentrarse) conglobtio, onis f. Uso:
- urbana, sedes ncolis frequntior; - de
nubes, conglobtio nbium // (accin y efecto
de reconcentrarse) nimi intntio.
concentrar: (reunir en un centro o punto lo
que estaba separado) liquid in unum cgere
vel conglobare. Sin: liquid ad unum con-
ferre vel deferre. Uso: - las tropas, in unum
locum cpias condcere, contrhere, cgere
// concentrarse (de tropas), se conglobare;
conglobari in unum // (reconcentrarse, abs-
traerse) v. reconcentrarse.
concntrico: centro circumductus. Sin: qui
(quae, quod) in commune centrum circum-
gitur; qui idem centrum habet. Uso: crculos -
, orbes circa eundem crdinem sese vertentes.
concepcin: concptio, onis f. Sin: concep-
tus, us m. Uso: Inmaculada -, Immaculata
Concptio; sine labe concepta; labe omni
comunismo
251
immunis; ab orgine Immaculata // fig
cogittio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus
(-us m); nimi conceptus; opintio; opnio;
doctrina; disciplina. Uso: - cientfica, ntio
scientfica; ntio a scintiis profecta; - tica,
thica doctrina; - ideolgicas, opinationes
ideolgicae fpl; - poltica, rei pblicae
constituendae doctrina; de administranda re-
pblica disciplina; - del amor, amoris disci-
plina vel doctrina; - del mundo econmico,
de rebus oeconmicis opnio.
concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum;
cogitatus (-us m.); cogittio; ntio; cogntio;
sentntia; sensus (-us m.); sensum; mentis
sensum. Uso: - inicial, prima ntio.
conceptualismo: conceptualismus, i m.
conceptualista: conceptualista, ae mf.
concertador: modulator, oris m; modulatrix,
icis f. Sin: moderator; phonascus. Uso: maes-
tro -, concents magister; symphoniacorum
vel canntium magister.
concertar: (intr, concordar) concordare.
Uso: el atributo concierta con el sustantivo
en gnero, nmero y caso, eptheton vel ap-
psitum (cum) substantivo concordat in g-
nere, nmero et casu; el verbo concierta con
el sujeto en nmero y persona, verbum su-
biecto (vel cum subiecto) concordat in n-
mero et persona.
concertista: symphonacus, i m.
concesin: concssio, onis f. Uso: hacer - po-
lticas, concessiones polticas fcere.
concha: (parte que cubre el cuerpo de mu-
chos moluscos y crustceos) conchlium, n.
Sin: testa. Uso: fig, - del apuntador, cella
suggestoris vel monitoris.
conciencia: conscintia, ae f. Uso: - buena,
conscintia bona; recta conscintia; - colec-
tiva, societatis conscintia; - indecisa, incerta
vel vaga conscintia; - individual, privata
conscintia; - insensible, conscintia hebes,
hebescens, plmbea; - laxa, relajada, cons-
cintia fcilis, indulgens (in liqua re); -
moral, conscintia moralis; - profesional, -
de la propia responsabilidad, prprii mneris
conscintia; - refleja, conscintia reflexa; -
social, conscintia socialis; - universal, uni-
versalis conscintia; - del deber, offcii cons-
cintia; conscintia mneris exsequendi; - del
yo, egitas, atis f; conscintia sui ipsus;
conscintia mei ipsus // ancho de -, cons-
cinti fcili vel indulgenti; en -, segn -, ex
nimo, ex fide; ntegra mente; salva cons-
cinti; ex nimi sentntia; en el santuario de
la -, in interiore nimi sacrrio; en la - p-
blica, in conscintia pblica; estrecho de -,
sever conscinti; formacin de la - moral,
moralis conscintiae instittio; formacin de
las -, mntium formtio; hombre sin -, homo
sine ulla religione; homo pravus vel prditus;
la voz de la -, conscintiae vox; remordi-
miento de -, conscintiae stmulus, angor,
cruciatus (-us m) // descargar uno la -, cons-
cintiam suam exonerare; obrar contra -, a
recta conscintia discdere; profundizar la -
de s mismo, in seipsum introspcere pnitus;
sentir remordimiento de -, morderi conscien-
ti; conscinti mal angi vel excruciari; so-
focar la voz de la -, (nimi) conscintiam non
curare.
concienzudamente: (segn conciencia) v.
conciencia // (con atencin y cuidado) dili-
genter; (con mucha atencin o detenimiento)
sancte; religiose; summ dilignti; diligenter
religioseque.
concienzudo: (que es de recta conciencia)
iustus. Sin: probus; sanctus. Uso: - hasta el
escrpulo, religiosus // (de cosa que se hace
a conciencia) accuratus // (de persona que es-
concienzudo
252
tudia o hace las cosas con atencin y cui-
dado) dligens, entis. Sin: curiosus (exacto,
por ej. en la investigacin, ad investigan-
dum).
concierto: concentus, us m. Sin: acroama,
mtis n. Uso: - instrumental, concentus
instrumentalis; concentus msicis instrumen-
tis datus; - musical, msicus (vel musicorum,
vel msicae) concentus vel symphnia; - po-
lifnico, concentus polyphnicus; - radial,
symphnia per rdium transmissa; concentus
radiatus; - sinfnico, concentus symphnicus ;
- vocal, vocum concentus; - vocal e instru-
mental, vocum musicorumque instrumento-
rum concentus; - de cuerda y viento,
concentus nervorum tibiarumque; - de jazz,
concentus izzicus; - de msica contempor-
nea, concentus contemporalis msicae; - de
rgano, rgani concentus; - para violn, vio-
linae concentus; concentus violnicus // dar
un -, msicum concentum habere vel dere.
conciliacin: concilitio, onis f .
conciliador: conciliator, oris m.
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare.
Sin: compnere.
conciliarismo: conciliarismus, i m.
concilio: Conclium, ii n. Uso: - Ecumnico
Vaticano II, Oecomnicum Conclium Vati-
canum Secundum.
concinidad: concnnitas, atis f. Sin: concin-
nitudo, dnis f.
concisamente: presse. Sin: summatim; capi-
tulatim; presse; brviter; paucis; presse brevi-
terque.
concisin: brvitas, atis f. Sin: breviloqun-
tia.
conciudadano: concivis, is m.
cnclave: conclve, is n. Sin: Patrum Cardi-
nlium conclave; Purpuratorum Patrum con-
clave; Patrum Cardinlium comtium
Romano Pontfici eligendo.
conclavista: (sacro) conclavi addictus m.
Sin: Patrum Cardinlium (vel Purpuratorum
Patrum) conclavi addictus.
conclusivo: conclusivus, a, um.
concordar: (Gram, formar concordancia) v.
concertar.
concordatario: pcticus, a, um.
concordato: pactum, i n. Sin: pctio. Uso: -
entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter
Apostlicam Sedem et Italiam conventum.
concretamente: definite.
concretar: effcere. Sin: perfcere; ad effec-
tum addcere.
concreto: cuestin -, finita vel definita quaes-
tio.
concubina: concubina, ae f. Sin: paelex,
pelex, pellex, cis f.
concubinato: concubinatus, us m.
concupiscencia: concupiscntia, ae f.
concupiscible: concupiscbilis, e.
concurrente: v. concursante.
concursante: pettor, oris m. Sin: compettor;
certans. Uso: (- en un concurso literario)
scriptor emulus; v. competidor.
concierto
253
concurso: (competencia) certamen, mnis n.
Uso: - literario, litterarum certamen; - con
premios, certamen premiis propsitis; - de
belleza, certamen venustatis mulebris //
anunciar un -, certamen indcere; presentarse
a un -, certamen inire; proponer un -, certa-
men propnere; tomar parte en un -, certa-
men tentare; ad vel in certamen descndere //
(oposicin que se hace a algn cargo o dig-
nidad) examen de + abl; pblicum percu-
lum; pblica probtio. Uso: ganar en un -,
pblicum perculum felciter fcere; presen-
tarse a los - pblicos, in certmina deferre //
(muchedumbre de gente reunida en un lugar)
concursus (-us m) in liquem locum. Sin: fre-
quntia. Uso: grandsimo - de gente, mxima
vulgi frequntia.
condado: (territorio) comitatus, us m. Sin:
cmitis domnium; marchi (vel cmitis, vel
toparchae) rgio // (dignidad) comitatus. Sin:
cmitis dgnitas; toparchae munus // (potes-
tad) comitatus. Sin: iura graphionis.
conde: comes, mtis m. Sin: comarchus; to-
parcha, ae m; grphio, onis m. Uso: - pala-
tino, palatinus, i m.
condecoracin: (insignia de distincin) in-
signe, is n. Sin: ornamentum; honorrium vel
honorficum insigne; honoris insigne; hono-
ris documentum. Uso: - militar; militare in-
signe vel ornamentum.
condecorado: honoris insigni (pl insgnibus)
decoratus vel ornatus // (tratndose de con-
decoracin militar) phaleratus. Sin: decora-
tus; militari insigni (pl militribus insgnibus
vel phleris) decoratus; militaris virtutis
caus phaleratus.
condenacin: condemntio, onis f. Uso: -
eterna, condemntio sempiterna.
condenado: condemnatus; damnatus. Uso: -
a muerte, cpitis damnatus.
condenar: damnare; condemnare. Uso: - al
reo a veinticinco aos de crcel, reum ad vi-
ginti quinque annos crceris damnare.
condensabilidad: densablitas, atis f.
condensacin: denstio, condenstio, onis f.
Sin: concrtio. Uso: - transitoria, condens-
tio trnsiens.
condensador: densatrium vel condensat-
rium, ii n. Sin: condensatrum.
condesa: (mujer que hered u obtuvo un con-
dado) comes, mtis f. Sin: comitissa // (mujer
del conde) cmitis uxor.
condescendencia: obsequntia, ae f. Sin: ob-
squium; indulgntia; lnitas, lenitudo; fac-
litas, nimi faclitas. Uso: demasiada -, nmia
obsequntia; por -, obsequenter; indulgenter.
condescender: licui (vel alicius voluntati)
bsequi. Sin: licui (vel alicius voluntati)
morem grere; morigerari licui. Uso: - a los
ruegos de alguno, prcibus alicius indul-
gere; - con las opiniones de alguno, licui ad-
sentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
condescendiente: condescendens. Sin: bse-
quens; indulgens (licui); comis (in vel erga
liquem); fcilis (licui); mbilis prcibus.
Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
- con alguno, indulgere licui.
condestable: comestbilis, is m. Sin: comes
stbilis; comes stbuli. Uso: Gran -, Comes-
tbilis Magnus.
condestablesa: comestbilis (vel cmitis st-
bilis, vel cmitis stbuli) uxor.
condestabla: comestbilis dgnitas.
condestabla
254
condicin: condcio, onis f. Uso: - atltica,
condcio athltica; - econmicas, condiciones
oeconmicae; - meteorolgicas, condiciones
meteorolgicae; aris status mutationesque;
- privilegiada, praestantssima condcio; - so-
ciales, condiciones sociales; - del suelo, na-
tura soli vel terrae.
condicional: condicionalis, e. Sin: condici-
nibus astrictus (sujeto a condiciones).
condicionalmente: condicionliter. Sin:
cum condicione; sub condicione.
condicionamiento: corctio, onis f. Sin: co-
ctio; adctio.
condicionar: corcere. Sin: liquem condi-
cinibus astrngere.
cndilo: cndylos vel cndylus, i m.
condimento: condimentum, i n. Uso: el que
hace o vende los condimentos, v. especiero.
condiscpula: condiscpula, ae f.
condiscpulo: condiscpulus, i m.
condition (Inform), condicin: condcio, onis
f.
conditional (Inform) condicional: condicio-
nalis, e.
condolencia: (participacin en el pesar
ajeno) aegritdinis socetas. Uso: expresiones
de -, participati doloris declartio vel signifi-
ctio // (psame) v. esta voz.
condominio: condomnium, ii n. Sin: com-
possssio.
condmino: compossessor, oris m.
condn: condomum, i. Sin: penis integumen-
tum, tegumentum, involucrum, oprculum.
Uso: - para evitar el contagio de enfermeda-
des venreas, penis operculum contra ven-
reos morbos praemniens.
condonacin: condontio, onis f. Sin: rems-
sio. Uso: - de las deudas, remssio debitorum.
condrologa: chondrolgia sive -loga, ae f.
Sin: de cartilagnibus disciplina, doctrina,
scintia.
condrolgico: chondrolgicus, a, um. Sin: ad
chondrolgiam ttinens; ad disciplinam de
cartilagnibus spectans.
conduccin: (accin y efecto de conducir)
dctio vel condctio, onis f. Sin: modertio;
administrtio; curtio vel procurtio alicius
rei. Uso: - radioasistida, modertio radio-
phno acta; confiar a alguien la - de la gue-
rra, bellum licui commttere // (conjunto de
conductos dispuestos para el paso de algn
lquido o fluido) tubi, orum mpl.
conducir: (guiar un vehculo automvil) r-
gere. Sin: gubernare // conducirse, v. por-
tarse.
conducta: (porte o manera con que los hom-
bres gobiernan su vida y dirigen sus accio-
nes) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum;
mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitra-
ria, libido; buena -, morum prbitas; - edifi-
cante, praeclarum virtutis exemplum vel
spcimen; - indigna, indgnitas; - intachable,
sanctimnia; - ntegra, intgritas; - moral,
vitae rtio; vivendi rtio; - poltica, acta vel
conslia (in re pblica); - prctica, vitae ctio;
- reprochable y escandalosa, vitupertio
atque infmia; - virtuosa, virtus // tener
buena -, recte vvere. Sin: recte fcere; bene
(vel recte, vel probe) gere vel se grere;
tener mala -, male vvere, male fcere; male
condicin
255
gere vel se grere // (recua o carros que lle-
vaban la moneda que se transportaba de una
parte a otra, y especialmente la que se lle-
vaba a la corte) iumenta sarcinria vel oner-
ria; iumenta ac plaustra sarcinria.
conductismo, v. behaviorismo.
conductividad: conductvitas, atis f.
conducto: (canal o tubo) fstula, ae f. Sin:
tubus, i m; ductus, us m. Uso: - elctrico, duc-
tus elctricus vel electricitatis; - respiratorio,
spirandi vel spritus meatus (-us m); trnsitus
(-us m) spritus; nimae canalis; - de aguas,
acueducto, ductus aquarum.
conductor: (de carruaje en general) ductor,
oris m. Sin: rector; gubernator; vector;
vehiculrius. Uso: - de automvil, raedrius;
autocinetista; - de perros (dog-sitter), canum
ductor; - de tranva, electrivector; auriga
tramviae; - de tren, trminis conductor //
Fis, sust conductrium, ii n; adj diffundens,
entis. Uso: - elctrico, conductrium
elctricum; buen, mal - de calor, de electrici-
dad, bene, male diffundens calorem, elctri-
dem.
conductora: - de TV, nuntiatrix, icis f.
conectador: commutamen, mnis n.
conectar: (poner en contacto) conctere (vel
coningere) liquid licui rei vel cum liqua
re // (poner en contacto elctrico) traductu
facto (vel interpsito) coningere (liquid li-
cui rei vel cum liqua re).
conejera: cuniculorum cubile (-is n). Sin: cu-
niculorum loculamentum.
conejillo: - de Indias, cobia, ae f. Sin: cvia.
conexin: con(n)xio, onis f. Sin: conexus,
us m; iunctura. Uso: - directa, connxio di-
recta; - internacional, conexus internationa-
lis; - de la antena, conxio antemnae;
establecer una - elctrica, traductum fcere.
confaln: vexillum, i n. Sin: signum.
confalonier: vexillrius, ii m. Sin: vexllifer,
ri m; sgnifer, fri m.
confaloniero, v. confalonier.
confederacin: (unin de varios Estados)
confoedertio, onis f. Sin: civitates (-um fpl)
foederatae. Uso: - de Serbia y Montenegro,
confoedertio Serbianorum et Nigrimontano-
rum // (liga o asociacin) socetas, atis f. Sin:
sodlitas; sodalcium.
confederado: foederatus vel confoederatus,
a, um. Sin: consociatus; federe iunctus.
confederativo: confoederalis, e.
conferencia: (entrevista) v. esta voz // (pl-
tica, disertacin) disserttio, onis f. Sin: acro-
sis, is (ac -in, abl -i) f; consulttio. Uso: -
radial, acroasis per radiophnicas undas h-
bita; radiophnica commenttio vel dissert-
tio; - de prensa, collquium cum diariorum
scriptribus // dar una -, acroasin fcere; dar
una - de prensa, diurnrios congregatos edo-
cere; diariorum scriptribus congregatis li-
quid nuntiare // (reunin para tratar asuntos
de trascendencia o propios de una organiza-
cin) conventus, us m. Sin: coetus, us m; con-
grssio; conslium. Uso: - episcopales,
episcoporum conferntiae; - episcopal lati-
noamericana, coetus episcoporumAmricae
Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani;
Collationes Vincentianae; - de consulta, con-
ventus consultationis; - por el desarme, con-
ventus appartui militari imminuendo vel
reducendo; - por la paz, conventus (vel coe-
conferencia
256
tus, vel conslium) paci instaurandae vel re-
dintegrandae; - organizada por ..., conventus
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convntui interesse.
conferenciante o conferencista: orator, oris
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
gere vel agitare cum liquo de liqua re. Sin:
communicare cum liquo de liqua re; com-
municare conslia cum liquo.
confesado: confessus, a, um.
confesar: (declarar los pecados en confe-
sin) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; ad-
missa vel commissa rite accusare; peccata
sua sacerdoti aperire // (escuchar las confe-
siones) confitentes vel paenitentes audire.
Sin: confessiones audire, recpere, excpere.
confesin: (reconocimiento de un hecho)
confssio, onis f. Uso: extorsionar una - a al-
guien, vi liquem ad confitendum cgere;
hacer - de algo, liquid confiteri // (credo re-
ligioso) confssio, onis f. Sin: relgio;
constituta relgio; sacra instituta npl; - cris-
tianas, confessiones christianae; - luterana,
anglicana, sacra instituta lutherana, nglica
// (declaracin de los pecados en el tribunal
de la penitencia) confssio, onis f (peccato-
rum). Sin: admissorum (vel commissorum,
vel peccatorum) confssio. Uso: - auricular,
confessio auricularis vel auriculria; - gene-
ral, generalis confssio; totus vitae peccato-
rum confssio; - sacramental, confssio
sacramentalis; hacer una - general, univer-
sae vitae acta sacerdoti confiteri; totus vitae
commissorum confessionem rite pergere // -
de San Pedro (en Roma), apostlicum sepul-
crum.
confesional: confessionalis, e Sin: religio-
sus, a, um. Uso: disputas -, contentiones de
religinibus; luchas -, bella religiosa; bella
religionum caus suscepta.
confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
confesar y confesarse) confessonrium, ii n.
Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem mthodus.
confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judo
convertido) Iudaeus conversus.
confesonario: confessionale, is n. Sin: sedes
(-is f) confessionalis; sedes confessinibus
audiendis; confessionis auditrium; confes-
sionis tribunal (-alis n); paenitntiae sacra-
menti tribunal.
confesor: confessrius, ii m. Sin: confessio-
nrius; sacrae paenitntiae administer; sacra-
menti paenitntiae administer. Uso: -
ordinario, extraordinario, confessor ordin-
rius, extraordinrius // (cristiano que profesa
pblicamente la fe de Jesucristo y por ella
est pronto a dar la vida; santo) confessor,
oris m. Sin: Christi confessor.
confeti: coriandra, orum npl; coriandri, orum
fpl. Sin: minutssimi chartae orbculi.
confiable: fidus, a, um. Sin: cui tuto confdi
potest; qui, quae, quod fidem meret vel mere-
tur.
confianza: fidcia, ae f. Sin: confidntia.
Uso: puesto de -, locus fidciae; solicitar un
voto de -, suffrgium de fide sollicitare.
confiar: - con el mayor secreto, secretis
instillare uribus.
configuracin: figurtio, onis f.
confinacin, v. confinamiento.
conferenciante
257
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus
vel amendatus; in exslium relegatus; in p-
blicae custdiae loco detentus.
confinamiento: relegtio, onis f. Sin: aman-
dtio vel amendtio; ex(s)lium. Uso: lugar
de -, pblicae custdiae locus.
confinar: (lindar) fintimum vel confinti-
mum esse. Sin: contrminum vel prximum
esse. Uso: - con un pas, tngere, attngere
liquam terram; fintimum esse terrae vel
cum terra; adiacere licui loco vel ad liquem
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; liquem relegare in
liquem locum; in pblicae custdiae locum
liquem mttere.
confirmacin: sacra confirmtio. Sin: sa-
crum chrisma (-tis n). Uso: conferir la -, v.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacra-
mentum accpere; almo chrsmate inungi;
sacro chrsmate roborari, signari, obsignari.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel robo-
rare; sacro chrsmate inngere, signare, ob-
signare.
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -,
fructus candisatus.
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin:
crstulum; dulcolum; pulchrale (-is n); sc-
chari glndula; scchari amgdalum; amg-
dalum sccharo llitum.
confitera: (mujer que hace o vende dulces y
confituras) dulciria, ae f. Sin: cup(p)edinria
// (caja donde se guardan confites) dulciolo-
rum (vel bellariorum, vel pulchrlium) theca
vel cpsula.
confitera: (oficina donde se hacen los dul-
ces) officina dulciria vel cup(p)edinria //
(tienda donde se venden) taberna dulciria
vel cupedinria // (pastelera) v. esta voz.
confitero: dulcirius, ii m. Sin: cup(p)edin-
rius; v. pastelero.
conflicto: conflicttio, onis f. Sin: conflictus
(-us m). Uso: - mundial, conflicttio univer-
salis vel mundana; - nuclear, conflictus nu-
clearis; - socio-econmico entre clases,
conflicttio oeconmica inter cvium rdines.
conformacin: conformtio, onis f.
conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicius voluntatem.
Sin: se accommodare ad alicius voluntatem;
bsequi voluntati alicius.
conformidad: confrmitas, atis f. Sin: con-
gruntia; consnsio. Uso: - con el espritu del
mundo, cum mundi sensu congruntia.
conformismo: conformismus, i m. Sin: con-
formitatis stdium.
conformista: conformista, ae mf. Sin: con-
formitatis studiosus; tempribus insrviens.
confort: cmmodum, i n. Sin: commditas;
cmmoda vitae; civilis uss cmmoda; utili-
tatum cmmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cmmoda; mejora del -, aucta cmmoda
vitae; con todo -, mnia cmmoda praestan-
tur.
confortacin: conforttio, onis f.
confortador: confortator, oris m.
confortativo: confortativus, a, um.
confucianismo: confucianismus, i m. Sin:
confucianismo
258
Confcii doctrina vel cultus (-us m).
confutable: qui (quae, quod) confutari (vel
refutari, vel refelli, vel corgui) potest.
confutacin: confuttio, onis f. Sin: refut-
tio; criminationis dissoltio; crminis diltio.
confutador: adj conftans sive reftans,
antis. Sin: refellens; corguens // sust confu-
tator, oris m. Sin: refutator.
confutar: confutare vel refutare. Sin: re-
fllere; argere, coargere, redargere. Uso:
- una acusacin, criminationem disslvere;
crimen dilere; - las argumentaciones, argu-
menta confutare; - objeciones, obiecta dil-
ere; contra dicta disslvere; - la deposicin
de los testigos, orationem tstium refllere.
confutatorio, v. confutador (adj).
congelacin: congeltio vel geltio, onis f.
Uso: - de los embriones, embryonum conge-
ltio; punto de -, punctum gelationis.
congelador: congelatrium, ii n. Sin: congla-
ciatrium; capsa frigorfica; arca gelatria;
mchina refrigeratria.
congelamiento, v. congelacin.
congelar: congelare vel gelare. Sin: congla-
ciare.
congestin: Md snguinis congestus (-us m)
vel mpetus (-us m) // (agolpamiento) stip-
tio, onis f. Sin: concurstio.
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire.
conglobar: conglobare. Sin: conglomerare;
agglomerare.
conglomeracin: conglomertio, onis f.
conglomerado: conglomeratus, a, um.
conglomerar: conglomerare.
Congo: Congus, i m. Uso: Repblica del -,
Congi res pblica; res pblica congensis vel
cngica; de -, cngicus vel congensis.
congoja: cordlium, ii n. Sin: acerbssimus
angor vel dolor. Uso: morir de -, acerbssimo
angore cnfici.
congoleo: congensis, e. Sin: cngicus, a,
um.
congols, v. congoleo.
congregacin: (conjunto de religiosos) con-
gregtio, onis f. Sin: socetas; sodlitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodlitas; - salesiana,
sodlitas salesiana; socetas Sancti Francisci
Salsii; religiosa familia sodlium Sancti
Francisci Salsii; entrar en una -, congrega-
tionem ngredi // (hermandad que forman al-
gunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregtio, onis f. Sin: collgium;
coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregtio
Mariana; - de caridad, collgium rei subsi-
diriae; coetus rei subsidiriae administran-
dae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
sodlitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congreg-
tio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregtio
Consistorialis; - de Negocios Eclesisticos
Extraordinarios, Congregtio pro negtiis
ecclesisticis extraordinriis; - de Religiosos,
Congregtio de sodlibus religiosis; Congre-
gtio religiosorum negtiis praepsita; - de
Seminarios y Universidades, Congregtio de
seminriis et universittibus studiorum.
congregarse: congregari. Uso: se congrega-
ron varios miles de peregrinos, plura mlia
peregrinatorum congregata sunt.
confutable
259
congresal, v. congresista.
congresista: congresss vel convents prti-
ceps. Sin : sodalis convents; congressioni
assistens; qui congrssui adest; qui convntui
nterest; qui in congressu adest; qui in
conventu nterest.
congreso: (reunin) congressus, us m. Sin:
congrssio; conventus, us m; consessus, us
m; conclium. Uso: - cientfico internacional,
conventus doctorum mnium gntium; - eu-
carstico nacional, eucharsticus ex universa
natione conventus vel congressus; - interna-
cional, conventus internationalis, universalis,
mundanus; ex mnibus gntibus vel natini-
bus conventus; - nacional de letras clsicas,
congressus nationalis de ltteris clssicis; - de
latn viviente, congressus de lingua latina
viva; conventus latini viventis; - de mdicos,
medicorum conventus; - de meteorologa,
conventus meteorolgicus, - para el fomento
del latn, congrssio latinitati fovendae; con-
vocar un -, conventum gere; reunirse en -
en un lugar, in liquem locum convenire //
(cuerpo poltico deliberante) pblicus coetus
lgibus ferendis; - de diputados, legatorum
populrium coetus; - de senadores, senatus
(-us m); senatorum coetus // (edificio donde
los legisladores celebran sus sesiones) publi-
corum legatorum vel senatorum cria.
congrio: conger, gri m.
cnico: cnicus, a, um.
confera: confera arbor.
conjetura: coniectura, ae f. Sin: conictio;
coniecttio; hypthesis ; suppostio, opnio;
opintio; sentntia. Uso: - bien fundada, certa
coniectura; - falsas, male coniecta npl; - ima-
ginarias, sentntiae commentciae vel ftiles;
por -, coniectur; per coniecturam; coniectu-
rliter; por simple -, levi coniectur.
conjeturable: quem (quam, quod) coniectur
ssequi (vel cnsequi) pssumus.
conjeturador: coniector, oris m. Sin: coniec-
tator.
conjetural: coniecturalis, e. Sin: coniectat-
rius; in coniectura psitus.
conjeturalmente: coniecturliter. Sin: per
coniecturas.
conjeturar: coniectare. Sin: coniecturare;
concere; coniecturam fcere; coniectando
querere; coniecturam alicius rei cpere ex
vel de liqua re. Uso: - de lo futuro, de futuris
concere; - por una carta, ex ltteris coniec-
tare.
conjugacin: coniugtio, onis f. Sin: decli-
ntio; verborum flexura vel declintio; rtio
verborum inflectendorum.
conjugar: Gram declinare. Sin: flctere; in-
flctere; verbum in tmpora declinare; ver-
bum per tmpora transdcere.
conjuntivitis: coniunctivitis, dis f. Sin: lip-
pitudo, dnis f. Uso: - granulosa, trachoma,
tis n.
conjuntivo: coniunctivus, a, um.
conjunto: - musical, consocitio instrumen-
talis; - de concertistas jazz, symphoniacorum
iaznsium grex; - de jazz, grex msicus iazi-
corum rhythmorum; - de msica jazz, msici
more nigritarum Amricae strepentes;
symphonaci in (vel ad) nigritarumAmricae
nmerum personantes.
conjura: coniurtio, onis f. Uso: - contra la
vida, coniurtio contra vitam.
conmemoracin: commemortio, onis f.
conmemoracin
260
conmemorativo: memorialis, e.
conmilitn: commlito, onis m. Sin: armo-
rum vel belli scius.
conmutador: adj commtans vel mutans,
antis // (aparato) mutatrum, i n. Sin: commu-
tatrium; clavis mutatrix; epitnium (elctri-
cum); v. interruptor.
connacional: connationalis, e.
connatural: connaturalis, e
connaturalidad: connaturalis rtio vel
forma.
connect (Inform), conectar: nctere vel co-
nctere. Sin: copulare; colligare; coningere.
connection (Inform) conexin: (entre ele-
mentos de la computadora) ligamen, mnis n ;
(entre sistemas de la computadora va net)
nexus vel conexus, us m; conxio; copultio;
colligtio.
Connecticut: cvitas Connecticutnsium.
cono: Mec, - difusor, infundbulum ri dis-
tribuendo.
conocible: cognoscbilis, e.
conocimiento: cogntio, onis f. Sin: cognos-
cntia. Uso: - sociolgico, cogntio sociol-
gica; - terico, cogntio therica; - de la vida
democrtica, cognoscntia vitae democrti-
cae.
conopeo: conopum, i n; conpium, ii n. Sin:
Eucharstici tabernculi velum; sacrae pxi-
dis velum.
conquistador: expugnator, oris m.
consagracin: (accin y efecto de consa-
grar) consecrtio, onis f. Sin: dedictio // (ac-
cin y efecto de consagrarse) devtio, onis f.
consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacra-
tus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: vir-
gen - a Dios, sanctimonialis, is f;
sanctimonialis mlier; virgo Deo devota.
consagrar: consecrare. Sin: sacrare. Uso: el
o la que consagra, consecrator, oris m; con-
secratrix, icis f // fig dicare; addcere // consa-
grarse, se in stdium liquod trdere. Uso: -
al cuidado de los enfermos, aegrotis sanandis
studiosam dare peram; - al estudio de las le-
tras, se ad litterarum stdium conferre; stdio
litterarum pnitus se ddere.
consagratorio: consecratrius, a, um.
consanguinidad: snguinis commnio.
consciente: cnscius, a, um. Uso: ms -,
cnscior.
conscripto: adj conscriptus, a, um. Uso:
padre -, pater conscriptus; conscriptus // (re-
cluta) v. esta voz.
consecuencia: consequntia, ae f. Sin: con-
sectrium; consectio; sequela; quod inde
consquitur; xitus, us m; eventus, us m. Uso:
consecuencias de un hecho, eventus qui se-
quuntur vel consequuntur; por -, v. consi-
guientemente // (Lg, ilacin) consectrium,
ii n. Sin: argumenti conclsio.
consecuente: Filos cnsequens vel sequens,
entis Sin: consectneus; consectrius.
consejera: (mujer del consejero) consilirii
uxor // (la que aconseja) consiliatrix, icis.
Sin: consultrix (-icis f); conslii auctrix //
(miembro de un consejo) consiliria, ae f.
conmemorativo
261
consejero: (quien habitualmente aconseja)
consilirius, ii m. Sin: consiliator; consultor;
auctor conslii vel consiliorum. Uso: - cien-
tfico, scientficus consilirius; - espiritual,
consilirius spiritalis; - privado, consilirius
ntimus; ser el - de uno, liquem consliis iu-
vare; valerse de uno como -, uti liquo consi-
lirio // (quien da eventualmente un consejo)
suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor //
(miembro de un consejo) consilirius, ii m.
Sin: assessor; allectus vel asctus in cons-
lium; minister, administer. Uso: - comunal,
consilirius civitatis; curator rei municipalis;
- de Estado, consilirius a pblicis negtiis;
in negtiis pblicis consilirius.
consejo: (parecer o dictamen que se da o se
toma) conslium, ii n. Uso: es un buen -!,
bonum conslium! // (entidad, colegio) cons-
lium, ii n. Sin: collgium. Uso: - acadmico,
collgium acadmicum; - administrativo,
conslium rebus administrandis; - central,
conslium centrale; - comunal, conslium mu-
nicipale vel conslium municpio adminis-
trando; - diocesano, conslium dioecesanum;
- directivo, praefectorum conslium (de un
establecimiento); moderatorum conslium
(de un peridico); conslium ephemridi mo-
derandae (de un diario); conslium commen-
triis moderandis (de una revista); - federal,
consociationis conslium; - obrero, tribunatus
(-us m) opficum; - de clase, conslium classi
moderandae; - de fbrica, operariorum legati
mpl; operariorum delecti curatores vel procu-
ratores; - de Seguridad de las Naciones Uni-
das, Securitatis Conslium Nationum
Unitarum; - Superior de Investigaciones
Cientficas, Conslium Suprius Investigatio-
num Scientificarum; - de ministros, cons-
lium administrorum (rei pblicae
moderandae); supremum conslium pblicae
rei administrandae, procurandae, moderan-
dae; - de padres de alumnos, conslium pa-
rentum; - de seguridad, conslium
securitatis; conslium securitati tuendae.
consenso: - popular, popularis voluntas.
consentimiento: consnsio, onis f. Sin: con-
cntio. Uso: - de los estudiosos, studiosorum
consnsio; por - unnime, unnima concen-
tione.
conserje: magister edium m; magistra e-
dium f. Sin: custos, odis mf
conserva: siempre puede traducirse con el
participio pretrito de cndio; por ej, - de
carne, caro condta; - de fruta, poma condta;
fructus condti; - de legumbres, legmina
condta // otra forma de traduccin, con: li-
quamen, mnis n; condimentum, i n; decoc-
tum, i n; por ej: - de fruta, frctuum
condimentum; - de tomate, lycoprsici (vel
de lycoprsicis) liquamen // ms usos: con-
servas de frutas o legumbres, slgama, orum
npl; condimenta, orum npl; carne en -, carnis
compostio; leche en -, lactis conditio; hacer
conservas, condimenta fcere.
conservador: sust conservator, oris m. Sin:
servator; conservativus, i m; rerum conser-
vandarum studiosus; laudator tmporis acti //
adj conservativus, a, um. Sin: a rebus novis
alienus; rerum conservandarum studiosus;
priscorum morum studiosus.
conservadora: conservatrix, cis f.
conservadurismo: conservaturismus, i m.
Sin: rerum servandarum stdium; priscorum
morum stdium; de rebus conservandis doc-
trina; tmporis acti laudtio. Uso: - legal,
moral, poltico, conservaturismus legalis,
moralis, polticus.
conservatorio: - de msica, musicorum
schola. Sin: artis msicae ludus. Uso: alumno
de -, musicorum scholae (vel ludi) frequen-
tator; qui musicorum scholam frequentat.
conservatorio
262
conservera: condtio, onis f. Sin: conditura,
ae f.
conservero: salgamrius, ii m.
consideracin: (accin y efecto de conside-
rar) considertio, onis f. Uso: - lingstica,
considertio lingustica // (respeto) reverntia
licui vel adversus liquem. Sin: observntia
erga liquem; obsquium in liquem; con la
mayor -, summa cum reverentia; en - a (=
con respecto a ), quod ttinet ad ...; en - a m,
a ti, a l, me, tu, su caus; sin ninguna -,
nulla hbita ratione; inconsulte // estar lleno
de - hacia uno, alicius observantssimum
esse; tener afecto y - hacia uno, liquem re-
verentia et amore prsequi; tratar a uno con
mucha -, liquem summ observnti clere.
consigna: - de equipajes, repositrium, ii n.
Sin: reconditrium; repositrium sarcinarum.
consistorio: consistrium, ii n.
consocio: conscius, ii m.
consola: cartbulum, i n.
consom: ius (iuris n) contractum. Sin: is-
culum densatum.
consonancia: consonntia, ae f. Sin: conso-
ntio, onis f; consonantes soni.
consonante: adj cnsonans, antis. Sin: cn-
sonus; simliter cadens vel dsinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concor-
des soni // (letra -) cnsonans, antis f. Sin:
cnsona, ae f; cnsonans lttera; en pl tam-
bin cnsona elementa.
consonar: (formar consonancia) consonare
inter se, o simplem consonare. Sin: concnere
// (aconsonantar; ser consonantes dos pala-
bras) consonare; genricam simliter
desnere vel cdere.
consorcio: socetas, atis f. Sin: sodlitas;
consocitio; collgium. Uso: - agrario, agri-
colaris socetas; - de ayuntamientos, conso-
citio municipiorum; - bancario, collgium
nummulariorum; - de mdicos, collgium
medicorum; - de sociedades, corporatae so-
cietates // (unin de los que viven juntos) con-
srtium, ii n. Sin: consrtio, onis f. Uso: el -
humano, consrtio humana; humanum con-
srtium; - de las naciones, nationum consr-
tio // (unin conyugal) conigium, ii n.
conspiracin: - del silencio (omert), con-
sensus ac tacitrnitas.
constant (Inform) constante: (valor)
constans, antis m.
constelacin: constelltio, onis f. Sin: sig-
num; stellarum concrsio.
constipacin, constipado: (resfriado)
constiptio, onis f. Sin: stiptio; gravedo,
dnis f; denstio // (catarro) v. esta voz // (- de
vientre) ventris constiptio vel constrctio.
constipar: constipare. Sin: stipare; conden-
sare; gravdinem fcere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; con-
densatus; gravdine laborans, vexatus, affec-
tus; estar constipado, gravdine laborare,
pprimi, crripi, ffici // (acatarrar, acata-
rrarse) v. estas voces.
constitucin: (estatuto, ordenamiento)
constittio, onis f. Uso: - Apostlica, Consti-
ttio Apostlica; - conciliar, constittio con-
ciliaris; - dogmtica sobre la Iglesia,
constittio dogmtica de Ecclsia; la - litr-
gica del concilio, constittio litrgica conc-
lii; la - Vterum Sapintia, constittio, cui est
intium Vterum Sapintia // (complexin f-
sica del individuo) constittio crporis // (ley
conservera
263
fundamental de una nacin) constittio, onis
f. Sin: lex fundamentalis; primria lex; pri-
mria rei pblicae lex; rei pblicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; -
europea, constittio europaea; conforme con
la -, cum primria rei pblicae lege concors
vel cngruens; rei pblicae institutis conv-
niens; promulgar la -, primriam rei pblicae
legem dere; redactar la -, prncipem civita-
tis legem cndere.
constitucional: constitutionalis, e. Sin: leg-
timus; primriae legis civitatis (gen); ad pri-
mriam civitatis legem prtinens. Uso:
garanta -, cutio formae civitatis // (propio
de la constitucin de un individuo o pertene-
ciente a ella) ad crporis constitutionem vel
conformationem ttinens.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: ele-
mento -, elementum constitutivum.
constituyente: asamblea -, conslium formae
civitatis constituendae. Sin: conslium rei p-
blicae stabiliendae vel constituendae.
construccin: (accin y efecto de construir)
constrctio, onis f. Sin: exstrctio; aedific-
tio; fabrictio. Uso: - subterrnea, substrc-
tio; edificio en -, aedifictio; tipo de -,
structura; fbrica; est en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifcium, ii
n. Sin: opus, peris n; constrctio. Uso: que
sirve para la -, strctilis, e // (disposicin de
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin:
constrctio; compostio vel structura verbo-
rum; verborum conformtio; enuntiatorum
structura. Uso: - elptica, constrctio ellp-
tica; - especial, specialis constrctio; - gerun-
dial, constrctio gerundiva; en la - de
algunos verbos, in nonnullis verbis
construendis ; hacer la -, verba ordinare; la-
tinam orationem ptrii (vel vernculi; por ej
hispnici) sermonis ratione compnere.
constructivo: constructivus, a, um. Uso: pre-
sencia -, constructiva praesntia.
constructor: adj structrius, a, um // sust
structor sive constructor, oris m. Sin: aedifi-
cator; vir structor. Uso: - de habitaciones, e-
difex, fcis m; edium faber; - de navos,
naupgus, i m; constructores de la sociedad
terrena, societatis terrestris conditores.
construir: constrere. Sin: strere; exstrere.
Uso: - un puente, pontem fcere vel incere //
(Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
frase) constrere. Uso: - una frase, verba
compnere vel strere; preposiciones que se
construyen con dos casos, praepositiones
quae possunt cum duobus csibus coniungi.
consuetudinario: (habitual) consuetudin-
rius, a, um.
cnsul: cnsul, lis m. Sin: procurator; p-
blicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
Brasliae procurator.
consulado: consulatus, us m. Sin: cnsulis
(vel procuratoris) dgnitas (dignidad de cn-
sul); cnsulis munus vel offcium (cargo de
cnsul); cnsulis sedes (casa u oficina en que
despacha el cnsul). Uso: - de Turqua, sedes
pblici Trciae procuratoris.
consulta: consulttio, onis f. Sin: consultum;
conslium. Uso: - multilaterales, consultatio-
nes multilaterales; - psicolgica, psychol-
gica consulttio; - de mdicos, medicorum
conslium; - acerca de algo, consulttio de
liqua re; participar de consultas, consulta-
tiones participare.
consultor, ra: consultor vel consultator, oris
m; consultrix, icis f. Sin: consilirius; consi-
liaris. Uso: - diocesanos, consultores dioe-
cesani; consultores de distinto gnero,
consultatores vrii gneris.
consultor
264
consultorio: consultrium, ii n. Uso: - matri-
moniales, cniugum consultrium; - prema-
trimonial, collgium desponsorum
eximinatrium; desponsis experiendis insti-
tutum.
consumicin: (accin de consumir) v. con-
sumo // (lo que se consume en un estableci-
miento pblico, caf, bar, etc.) consmptio
vel insmptio, onis f. Sin: insumptum; dis-
pndium, ii.
consumidor: consmens, entis m.
consumismo: rerum consumendarum immo-
dertio.
consumista: consmens, entis m vel con-
sumptor, oris m. Sin: rerum consumendarum
immdicus.
consumo: consmptio, onis f. Sin: insmp-
tio; absmptio; insuptum. Uso: - de electri-
cidad, elctrici fluxs absmptio; - de nafta,
naphthae vel benzini consmptio; artculos
de -, res consumptbiles.
consustanciacin: consubstantitio, onis f.
consustancial: consubstantialis, e.
consustancialidad: consubstantilitas, atis f.
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratio-
cintio, onis f. Sin: computandi vel ratioci-
nandi ars, doctrina, disciplina, scintia //
(parte de una administracin encargada es-
pecialmente de las cuentas) ratiocinatores,
um mpl. Sin: rationrii; computatores; calcu-
latores // (las mismas cuentas) rationes, um
fpl. Sin: computationes; clculi. Uso: escuela
de -, schola ratinibus ediscendis ; libros de
-, tbulae, arum fpl; tbulae accepti et ex-
pensi; estudiar -, rationes dscere.
contable: (tenedor de libros) calculator, oris
m; v. tenedor de libros.
contacto: contactus, us m. Uso: - elctrico,
radiofnico, contactus elctricus, radioph-
nicus // fig consuetudo, dnis f. Sin: necessi-
tudo; contactus. Uso: - estrecho, angustus
contactus (cum + abl); contactos de la Igle-
sia con la humanidad, necessitdines Eccl-
siae cum humana societate; - inmanente de
la Iglesia con la sociedad, Ecclsiae nsita
cum humana societate consuetudo.
contado (al): praesenti vel numerat pecuni.
Sin: praesntibus vel numeratis nummis.
contador, ra: adj computatrius, a, um //
(quien tiene por empleo llevar la contabili-
dad) computator, oris m; computatrix, icis f.
Sin: calculator; numerator vel dinumerator;
ratiocinator; rationrius; computista; tabul-
rius; acturius. Uso: - pblico, revisor oeco-
nmicus // (aparato que sirve para medir o
contar cualquier cosa) computatrium, ii n.
Sin: calculatrium; mensrium; metitrium;
index; taxmetrum; numertrum; index men-
srius; mchina calculatrix; instrumentum
fluxum (aquae, gsii, elctridis) mtiens;
instrumentum flxui metiendo. Uso: - (elc-
trico) de corriente, electrmetrum; - Geiger,
geigerianum instrumentum; geigerianus ap-
paratus (-us m).
contadura: (contabilidad) v. esta voz // (ofi-
cio de contador) computatoris vel ratiocina-
toris offcium // (oficina del contador)
computatoris sedes. Sin: officina computat-
ria.
contagio: contgio, onis f. Sin: contgium.
contagioso: contagiosus, a, um. Sin: cont-
gium fferens; quod contagione vulgatur.
container, v. contenedor.
consultorio
265
contaminacin: contamintio, onis f. Sin:
polltio; inquinamentum. Uso: - ambiental o
del ambiente, contamintio circumiectorum;
- del aire, contamintio ris; ris polltio;
ar pollutus; - de la naturaleza, polltio natu-
rae; - del suelo, soli contamintio.
contaminado: contaminatus, a, um. Sin: in-
quinatus.
contaminador: contaminator, oris m.
contaminar: contaminare. Sin: inquinare;
coinquinare; infcere; pollere.
contemplacin: contempltio, onis f. Sin:
specttio. Uso: - de las cosas celestiales, cae-
lstium rerum contempltio.
contemplativo: adj contemplativus, a, um.
Sin: spectativus. Uso: vida -, vita contempla-
tiva // sust contemplativus, i m. Sin: contem-
plator m, contemplatrix f; spectator m,
spectatrix f; Teol caelstium (vel supernarum)
rerum spectator m, spectatrix f.
contemporaneidad: contemporlitas, atis f.
Sin: coevitas, atis f; simultas (-atis f) tm-
poris.
contemporneo: (del tiempo actual) con-
temporneus, a, um. Sin: contemporalis; co-
aevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso:
fsica -, phsice contempornea // (de la
misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem ae-
tatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui
(quae, quod) eodem tmpore (vel simul) fit
(vel factum est, etc.).
contenedor: (caja metlica) exceptrium, ii
n. Sin: exceptculum; excpulum; concept-
culum.
contenido: continntia, ae f. Sin: res con-
tenta. Uso: el - de una leccin: scholae vel
lectionis continntia.
conterrneo: adj conterrneus, a, um // sust
conterrneus, i m. Sin: popularis, is m; m-
niceps, cpis mf. Uso: nuestros -, populares
nostri; nostri (hmines); nostrates (-ium); las
-, mulieres populares vel eiusdem civitatis.
contexto: (entorno lingstico) contextus, us
m. Sin: orationis vel sermonis contextus; con-
texta ortio. Uso: el significado depende del
-, significatus ex contextu pendet // (entorno
fsico o de situacin) contextus, us m. Sin:
conexus, us m; rerum adiuncta (-orum npl);
rerum prospectus. Uso: - cientfico, conexus
scientficus; - cultural, culturlia rerum
adiuncta; en este -, hoc in conexu; hoc in
rerum prospectu.
continencia: continntia, ae f. Sin: abstinn-
tia, temperntia. Uso: - peridica, continntia
certis tmporis intervallis servanda.
continental: continentalis, e. Uso: Grecia -,
continentalis Graecia.
continente: cntinens, entis (abl -i) f. Sin:
terra cntinens. Uso: - Blanco, Cntinens
Alba; - africano, cntinens terrae Africanae.
contingencia: contingntia, ae f. Sin: cci-
dens, entis n; casus, us m.
contingente: (adj, que puede suceder o no
suceder) casu evniens. Sin: forte contin-
gens; fortutus; in casu psitus; non necess-
rius // sust casus, us m. Sin: quod casu
cntigit, venit, ccidit; en pl tambin fortu-
ta, orum n // (parte que cada uno paga o
pone cuando son muchos los que contribuyen
a un mismo fin) v. cuota.
continuacin: continutio, onis f. Sin: conti-
nitas; prosectio. Uso: - de la doctrina so-
cial, doctrinae socialis continutio; - de las
continuacin
266
hostilidades, prosectio rerum hostlium.
continuativo: continuativus, a, um. Sin: con-
tnuus; perptuus; non intermissus.
contorsin: contrtio, onis f. Sin: distrtio.
contraalmirante: contralmirlius, ii m. Sin:
prximus a navarcho.
contraatacar: mpetum contra fcere. Sin:
rursus instare.
contraataque: repugntio, onis f. Sin: pro-
pugntio; replsio; repulsus, us m; propuls-
tio.
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n.
Sin: cthara vel fdula mxima . Uso: apren-
der a tocar el -, ctharam mximam dscere;
ensear a tocar el -, ctharam mximam do-
cere // (persona que toca este instrumento)
fdicen (-cnis m) mximus // (voz ms grave
que la del bajo ordinario) gravssima vox //
(cantor que tiene esta voz) gravssimae vocis
cantor.
contrabajn: antifagotus, i m.
contrabandear: merces furtim (vel clam)
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invhere vel evhere.
contrabandista: (que practica el contra-
bando) clandestinus importator m; clandes-
tina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam)
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la
defraudacin de la renta de aduanas) portrii
vel vectiglium fraudator.
contrabando: furtiva (vel clandestina) im-
porttio vel exporttio. Sin: furtiva mrcium
transltio; vectiglium vel portrii fraudtio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (gne-
ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
clam; clandestino; occulte; secreto.
contracarril: rgula rectrix.
contraccin: contrctio, onis f. Uso: - peris-
tlticas, peristlticae contractiones.
contracepcin: contracptio, onis f. Sin: viae
concipiendae proli contrriae.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contracorriente: in contrrium. Sin: contra
aquam sive contra aquas; contrrio amne; ad-
verso flmine // fig contra morem // Electr
fluxus elctricus contrrius.
contractilidad: contractlitas, atis f.
contractual: contractualis, e.
contradecir: bloqui licui. Sin: contra li-
quem dcere.
contraerse: cntrahi.
contraespionaje: speculatorum explortio.
Sin: circa speculatores explortio.
contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antris,
dis f; antrides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
tis n.
contralmirante, v. contraalmirante.
contralto: (voz media entre la de tiple y la de
tenor) contralti vox. Sin: secunda vel mdia
vox; alter ab acuto sonus; ltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
Sin: secundae (vel mdiae) vocis cantor m,
cantrix (vel cantatrix) f.
contramaestre: (persona que dirige a oficia-
continuativo
267
les y obreros) opficum moderator. Sin: ptio
(-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que
manda las maniobras bajo las rdenes del
oficial de guerra) subpraefectus, i m.
contramarcha: retrocssio, onis f. Sin: re-
trocessus, us m; iter retrgradum.
contraorden: iussi revoctio. Sin: contr-
rium imprium. Uso: da una -, contrarium
mperat atque ante imperavit.
contraposicin: contrapostio, onis f.
contrapresin: Mec contraprssio, onis f.
Sin: repercussus, us m.
contraproducente: in contrrium agens. Sin:
in contrriam partem agens.
contraproposicin: propsitum dissntiens.
Sin: diversum propsitum; condcio contra
allata; condcio condicioni oppsita.
contraproyecto: conslium dissntiens. Sin:
contrrium conslium.
contrapuntista: contrapuncti peritus.
contrapunto: (concordancia armoniosa de
voces compuestas) contrapunctum, i n; con-
trapunctus, us m. Sin: harmnia cnsona //
(arte de componer msica para varias voces)
ars vel instittio contrapnctica. Sin: ars me-
ldias componendi.
contrarreforma: contrareformtio, onis f.
Sin: emendtio religionis reformatae.
contrarrevolucin: contrria revoltio. Sin:
nova rerum muttio vel permuttio; (rerum)
evrsio retrgrada.
contrasea: nota, ae f. Sin: signum; ind-
cium.
contraste: dissimilitudo, dnis f.
contrata: (contrato que se hace con el Go-
bierno, con una corporacin o con un parti-
cular para ejecutar una obra material o
prestar un servicio por precio o precios de-
terminados) peris condctio. Uso: - de tra-
bajos pblicos, redemptura.
contratar: cum liquo pactum fcere vel sti-
pulare. Sin: pactionem vel obligationem sti-
pulare.
contratista: peris susceptor. Uso: - de obras
pblicas, redemptor.
contrato: contractus, us m. Sin: pactum; pc-
tio; conventum; res contracta. Uso: - bilate-
ral, mtuus contractus; pctio mtua;
stipultio inter duas partes contracta; - con-
sensual, contractus consensualis; - enfitu-
tico, emphitusis, is f; - escrito, sngraphus,
i m; - multilateral, stipultio inter plures par-
tes contracta; - unilateral, contractus unilate-
ralis // - de compra, emptionis contractus;
mptio; - de locacin, loctio; de locando
pere pctio; - de servicios, contractus famu-
latus; - de trabajo, contractus conductionis;
- de venta, vendtio; venditionis contractus //
estipular un - con uno, pactionem fcere cum
liquo; rem (vel negtium) cum liquo con-
trhere; rescindir un -, contractum rescn-
dere, disslvere; a contractu discdere vel
recdere // segn -, ex pacto. Sin: ex pacto et
convento.
contratorpedero, v. cazatorpedero.
contraventana: (puerta que interiormente
cierra sobre la vidriera) transenna, ae f. Uso:
- rodante, transenna volbilis; v. persiana.
contribucin: (accin y efecto de contribuir)
contribtio, onis f. Sin: colltio. Uso: - volun-
taria, voluntria colltio; - en dinero, stipis
contribucin
268
vel pecniae colltio; dar su -, stipem con-
ferre; rehusar su -, collationem recusare //
(cuota o cantidad que se paga para algn
fin) contributum, i n. Sin: colltio; pars im-
pensae // (carga que se impone a una persona
o comunidad) onus, neris n ; (en dinero) tri-
butum, i n ; stipendium, ii n; pecniae (-arum
fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tribu-
tum vel stipndium remttere; exigir una -,
pecunias imperatas exgere; imponer una -,
tributum impnere; stipndium vel pecnias
imperare; pagar una -, tributum vel stipn-
dium pndere; no querer pagar una -, stipn-
dium (vel de stipndio; tributum vel de
tributo) recusare // (impuesto pagado al Es-
tado) v. impuesto.
contricin: contrtio, onis f.
control: (inspeccin) inspctio, onis f. Sin:
recogntio; inquistio; recnsio; examintio;
examen // (regulacin) moderamen, mnis n.
Sin: modertio; tempertio; ordintio. Uso: -
de la circulacin, circulationis vel circuitio-
nis rgimen et modertio; - de natalidad, na-
tlium vel prolis tempertio, modertio,
ordintio; - de tono, toni moderamen; - de
volumen, volminis index vel moderamen //
(mando o dispositivo de regulacin) - remoto,
telemoderamen, mnis n. Sin: e longinquo
gubernculum; moderamen automticum.
Uso: con - remoto, telemoderatus, a, um.
controlar: inspcere. Sin: inspectare; re-
cognscere; examinare; exqurere // fig mo-
derari.
controversial: controversiosus, a, um. Uso:
declaracin vaticana -, declartio vaticana
controversiosa.
controversista: disceptator, oris m. Sin: pe-
ritus controvrsiae.
controvertido, v. controversial.
convalecencia: convalescntia, ae f.
convalidacin: confirmtio, onis f. Sin: pro-
btio.
conveccin: convctio, onis f.
convencin: (ajuste o concierto entre dos o
ms personas o entidades) convntio, onis f.
Uso: - bilateral, convntio synallagmtica;
mtua convntio; - Europea, Convntio Eu-
ropaea; - internacional, convntio internatio-
nalis; la - de Kyoto, convntio kyotiana;
pactum kyotianum (clmatis servandi).
convencional: (perteneciente al convenio o
pacto) ex conventione receptus // (que resulta
o se establece en virtud de precedentes o de
costumbre) usitatus, a, um. Sin: translatcius;
usu receptus.
convencionalismo: conventionalismus, i m.
Sin: moris observntia; stdium moris trditi.
convenio: pctio, onis f. Uso: - internaciona-
les, pactiones internationales vel inter natio-
nes; pactiones quae inter ppulos conflantur;
- de coalicin, v. coalicin.
conventculo: conventculum, i n. Sin: con-
ventincula.
convento: coenbium, ii n. Sin: monast-
rium; monachorum domiclium; sacra
domus. Uso: - franciscano, franciscale coe-
nbium.
conventual: adj conventualis, e. Sin: coeno-
bialis; monasterialis; coenbii vel monastrii
(gen) // (religioso que vive en convento) coe-
nobita, ae m ; (religioso franciscano) sodalis
franciscalis conventualis.
convergencia: convergntia, ae f.
contricin
269
convergente: convergens, entis.
converger, v. convergir.
convergir: convrgere. Sin: concrrere; con-
venire; conflere.
converso, sa: conversus, i m; conversa, ae f.
conversacin: collquium, ii n. Sin: collo-
ctio; sermo, onis m. Uso: - radial, radio-
phnicum collquium; - telefnica,
colloctio telephnica; alargar la -, sermo-
nem protrhere; hacer una -, collquium ha-
bere; trabar -, sermonem srere.
conversar: clloqui cum liquo. Sin: sermo-
nem conferre (vel habere) cum liquo.
conversin: convrsio, onis f. Uso: - moral,
morum emendtio; rditus ad bonam frugem;
- religiosa, ad Deum convrsio; ad Dei cul-
tum convrsio; - al cristianismo o al catoli-
cismo, ad christianam vel ad cathlicam
religionem convrsio.
converso, sa: adj conversus, a, um // sust
conversus, i m; conversa, ae f.
convertibilidad: convertiblitas, atis f.
convertidor: Tecnol commutatrium, ii n.
Sin: mchina commutatria; mechanma
mutatrium; v . transformador.
convertir: (traer a la prctica de las buenas
costumbres) liquem ad frugem bonam red-
cere // (reducir a la verdadera religin al que
va errado) convrtere. Sin: ad veram religio-
nem tradcere. Uso: - al cristianismo, ad
christianam religionem convrtere vel add-
cere.
convertirse: (mudar de vida) mores emen-
dare. Sin: ad frugem bonam converti vel se
convrtere ; ad bonam frugem redire vel se
recpere. Uso: - religiosamente, ad Deum
converti; - al cristianismo (o al catolicismo),
ad christianam (vel ad cathlicam) religio-
nem converti; christianum feri; christianam
religionem amplecti.
convexidad: convxitas, atis f. Sin: conv-
xio.
convexo: convexus, a, um.
convictor: convictor, oris m.
convictorio: convictus, us m. Sin: ephe-
bum; collgium.
convite: convvium, ii n. Sin: sympsium, ii
n; compottio, onis f.
convival: convivalis sive convivialis, e.
convivencia: convivntia, ae f. Sin: convic-
tus, us m; convctio; consrtio; contubr-
nium; consuetudo victs; communis vitae
consuetudo. Uso: - humana, humanus vel h-
minum convictus; humana vel hminum con-
srtio; cvium coninctio; hminum socetas;
- prematrimonial, contubrnium ante matri-
mnium; relaciones de - humana, necessit-
dinum rationes in societate; mtua
commrcia in humano convictu; sectores de
la -, humanae societatis partes; buena - con
Rusia, bona convivntia cum Rssia.
conviviente: contubernalis, is m.
convivificar: convivificare.
convivir: convvere. Sin: cohabitare; conver-
sari; contubrnio uti; un cum liquo vvere.
convoy: crruum agmen (-mnis n).
convulsin: convlsio, onis f. Sin: spasmus,
convulsin
270
i m; spasma, tis n; nervorum vel membro-
rum convlsio; nervorum contrctio vel re-
trctio; musculorum rigor.
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; co-
nigii (gen); cniugum (gen).
coac: conacum, i n. Sin: conacum sive c-
nacum; coniacense (vinum); ptio coniacen-
sis; vlida ptio coniacensis.
cooperacin: coopertio, onis f. Sin: adiutrix
pera; perae colltio; concors ctio. Uso: -
europea, internacional, coopertio Europaea,
internationalis; - prctica, coopertio prc-
tica; - contra el terrorismo, coopertio contra
terrorismum; - para rechazar el terrorismo,
coopertio ad terrorismum arcendum; - de las
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cvium rdines) conspirtio.
cooperador, ra: cooperator, oris m; coopera-
trix, icis f. Uso: - de la organizacin de ayuda
Care, cooperatrix organizationis auxiliaris
Care.
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare liquem
in liqua re. Uso: - con uno, adiutricem pe-
ram navare (vel praestare) licui.
cooperativa: socetas cooperativa Sin: soc-
etas vel consocitio adiutrix in liqua re. Uso:
- de consumo, socetas emptorum; associtio
consumntium; - de produccin, associtio
productionis; cooperativas de solidaridad,
consociationes solidaritatis.
coordinacin: coordintio, onis f. Sin:
nexus, us m; ordintio; dispostio.
copa: (vaso con pie para beber) cathus, i m.
Sin: halus, i m; calix, cis m; scyphus, i m;
ptera; pyxis, idis f; pculum; cntharus; po-
trium; vas potrium // (parte superior del
rbol) (rboris) caput, cpitis n. Sin: cacu-
men, mnis n; culmen, mnis n; vertex, tcis
m; apex, pcis m // (conjunto de las ramas y
hojas que forma la parte superior del rbol)
(rboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
del sombrero) (ptasi) apex, pcis m.
cpano: cupulus, capilus, caupillus, i m.
coparticipacin: comparticiptio, onis f.
copartcipe: comprticeps, cpis.
copernicano: copernicanus, a, um.
copero: pocillator, oris m. Sin: cellrius; qui
pcula ministrat; a catho vel a cathis mi-
nister. Uso: ser -, hacer el -, pcula minis-
trare
copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcrptio. Uso: - a mquina, antgraphum;
apgraphum vel apgraphon; copiatum; di-
graphum; copia; - autenticada, exemplar
consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fo-
togrfica, apgraphon photogrphicum; -
hectogrfica, hectogrphicum (vel polygr-
phicum) exemplar; - de una carta, litterarum
exemplum; exemplum epstulae; - de un cua-
dro, tbulae exemplar // (imitacin servil)
imittio, onis f. Sin: similitudo.
copiadora: (multicopista) copiatrum, i n.
Sin: mchina exscriptcia vel plurificatria;
trcular (-aris n) litterarum exemplis facien-
dis.
copiar: exscrbere. Sin: descrbere; copiare.
Uso: accin de -, descrptio; exscrptio; co-
pitio.
conyugal
271
copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor;
exempli scriptor.
copistera: taberna exscriptria. Sin: officina
exemplorum.
copita: pocillum, i n. Sin: calculus; pculum
minutum.
copla: (composicin potica breve) populare
epigramma (-tis n) // (estrofa) stropha, ae f
// (versos) versus, um mpl. Uso: escribir
versos, versus fcere; crmina scrbere //
(cancin popular) popularis cantilena, canti-
ncula, nenia. Uso: - alternas, populares
cantilenae alternae; alternae neniae; alterni
versus.
copo: - de nieve, nivis pluma; floccus nveus
sive nivalis; - de algodn en rama, floccus,
i m.
copn: pyxis, dis f. Sin: cibrium // (copa
grande en que se guarda el Santsimo Sacra-
mento) sacra pyxis. Sin: sacrum ciborium.
copra: copra, ae f.
coprocessor (Inform) coprocesador: proces-
srium, ii n (mathemticum vel arithmti-
cum).
coproduccin: consociata effctio.
coprofagia: coprophgia sive -phaga, ae f.
coprfago: coprphagus, a, um.
coprolalia: coprollia sive -lala, ae f. Sin:
turpilquium; trpiter loquendi libido vel lu-
bido.
coprorrea, v. diarrea.
coprostasia: choprostasis, is f; v. estrei-
miento.
copto: adj cpticus, a, um. Uso: rito -, cpti-
cus ritus // sust coptus, i m.
copulativo: copulativus, a, um.
copy (Inform) duplicar: copiare // (resultado
de copiar) exemplar, aris n.
copyright: ius proprietatis librriae.
coqueta: adj ambitiosa. Sin: immdice se os-
tentans; culis venans (que caza con los
ojos); ambitiose circumspectans (que mira en
torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa
mulier. Sin: immdica sui ostentatrix; culis
venatrix; ambitiosa circumspectatrix.
coquetear: immdice se ostentare. Uso: -
con alguien, (mlliter) blandiri licui; li-
quem blandtiis vel blandimentis allcere, ill-
cere, pellcere; liquem impudenter allcere;
liquem mulibribus rtibus captare; - con la
mirada; culis venari; ambitiose circumspec-
tare.
coqueteo o coquetera: immdica sui osten-
ttio. Sin: ambtio. Uso: la - femenina, mul-
ebres blandtiae (-arum fpl) vel artes (-ium
fpl); - de miradas, petulntia oculorum.
coqueto o coquetn: (gracioso, atractivo,
agradable) bllulus, a, um. Sin: pulchellus;
venstulus; bellus. Uso: frases -, blanda (vel
mllia, vel allicintia) verba; miradas -, ar-
guti culi; blandientes culi // (que procura
agradar a las mujeres) levis et mulierosus.
coracero: miles (-ltis m) vel eques (quitis
m) loricatus, cataphractus, ferratus, cliban-
rius.
coral: (animal) corllium vel corlium, ii n;
corallum, i n. Uso: de -, corllicus; corllinus.
coral
272
Uso: isla de -, nsula corllica // (composi-
cin musical) choralis, is m. Sin: chorale, is
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis,
e. Uso: servicio -, chorale servtium.
coralino: corllicus vel corllinus, a, um.
Corn: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Al-
coranus; Koranum; koranum volumen; ma-
hometanismi codex; islamismi lex.
cornico: cornicus, a, um.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, lori-
catus; loric munitus.
corazn: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor
arte factum; - pequeo, v. corazoncillo; - de
plstico y metal, cor e re plstica et metallo;
con el - en la mano o en las manos, aperto
pctore; ex nimo; lo tengo en el -, cordi est
mihi; cordi hbeo; mihi curae est; mihi in me-
dullis haeret; mihi in amribus (vel in amore)
est; mihi in delciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in
mdia urbe; en el - de la noche, mult nocte,
de multa nocte, concbia nocte.
corazoncillo: crculum, i n (dim de cor); cor-
cillum (dim de crculum).
corbata: focale, is n. Sin: fscia collaris;
colli vitta vel fascola; croata; fscia croata.
Uso: - sin nudo, fascola subliganda.
corbeta: Mar crbita, ae f. Sin: celox (-cis
f).
corchea: chroma, tis n. Sin: chrmatis nota.
corchero: subreus, a, um. Sin: subernus.
corchete: (signo ortogrfico) parnthesis
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes,
liquid parenthsibus quadris intercldere.
corcho: suber, ris n. Sin: cortex (-tcis mf).
Uso: de -, subreus, a, um; cortceus; e vel ex
sbere; e vel ex crtice.
cordada: scnsio (-onis f) gregalis. Sin: as-
census (-us m) montanus colligatus; ascenso-
res montani colligati.
cordados: chordata (animntia) npl.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
-em, abl -i vel -e) f.
cordelito: funculus, i m. Sin: restcula; lnea
vel lnia ; linum.
cordial: (afectuoso, amistoso) benvolus, a,
um. Sin: benvolens, entis; familiaris; since-
rus // (bebida o pocin confortante) ptio
(-onis f) corrborans. Sin: ptio recreandis
vribus apta.
cordialmente: ex nimo.
cordillera: contnui vel perptui montes. Sin:
perptua iuga; mntium sries (-i f). Uso: -
de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contnui; Andium catenae vel concatenatio-
nes.
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordi-
marianus; v. claretiano.
cordn: funculus, i m. Sin: restcula. Uso: -
de zapato, corrgia, ae f; corrgium, ii n; liga-
men, mnis n; - elctrico, funculus elctri-
cus; - salvavidas, funis (-is m) saltifer; -
umbilical, funculus vel cunculus umbilica-
lis; nervus umbilicaris.
Corea: Corea, Crea, Korea, ae f. Uso: - del
Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meri-
diana.
coralino
273
coreano: adj coreanus, a, um // sust Corea-
nus, i m.
corego: chorgus, i m. Sin: dux (ducis m)
chori.
coreografa: choreogrphia sive choreogra-
pha, ae f. Sin: chorearum ars vel rtio; ars
scenicae saltationis.
coreogrfico: choreogrphicus, a, um. Sin:
scenicus; ad choreogrphiam prtinens; ad
scanicam saltationem spectans.
coregrafo: choregraphus, i m. Sin: chore-
arum rtifex; scenicae saltationis magister;
chorearum saltationum rtifex.
corepscopo: chorepscopus, i m. Sin:
epscopi vicrius.
corifeo: (el que guiaba el coro en las trage-
dias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori
dux vel princeps // (fig, el que es seguido de
otros en una opinin, secta o partido) chori-
phaeus, i m. Sin: antesignanus.
corindn: corindnium, ii n.
corista: (persona que canta en un coro) chri-
cus, i m. Sin: choricista, ae m; chorutes, ae m.
coriza: cryza, ae f. Sin: pituta; gravedo
(-dnis f); destilltio nrium.
cornamusa: tbia utriculria.
crnea: crnea, ae f. Sin: tnica crnea; culi
tuncula vel membrnula. Uso: - transpa-
rente, crnea perlcida sive pellcida.
crner: recessus, us m // (ngulo de cancha)
lusriae palestriae ngulus. Uso: echar la
pelota a -, in oblquum avrtere // (saque de
esquina, en el ftbol) iactus (-us m) vel mis-
sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emt-
tere ex oblquo; procere ex ngulo.
corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
dems casos del sing como el nom). Uso: fa-
bricante de cornetas, cornurius, ii m.
cornetn: (instrumento msico de llaves)
tuba pistillata.
cornijal, v. manutergio.
coro: (reunin de personas que ejecutan
danzas y cantos) chorus, i m. // (conjunto de
personas reunidas para cantar) cantorum vel
canntium chorus. Uso: director de -, chori
magister; chorodidscalus // (pieza musical
para varias voces) cnticum, i n. Sin: con-
centus, us m; chorus, i m. Uso: libro de -,
liber cnticus; cntuum liber // (composicin
potica que sirve de letra a una pieza musical
concertada) chori carmen // (parte de la igle-
sia donde se cantan los oficios) chorus, i m.
Sin: templi subsellrium. Uso: - de cannigos,
canonicorumsubsellrium; - de religiosas, vr-
ginum devotarum subsellrium; - de religio-
sos, sodlium religiosorum subsellrium.
corografa: chorogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: regionis descrptio.
corogrficamente: chorogrphice. Sin: se-
cundum chorogrphiam.
corogrfico: chorogrphicus, a, um.
coroides: chorides, is f.
coroiditis: choroidites, is f. Sin: choridis in-
flammtio vel infltio.
corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla.
corologa: chorolgia sive -loga, ae f.
corologa
274
corona: (moneda) corona, ae f // (Astron,
halo) corona, ae f.
coronacin: (acto de coronar) corontio,
onis f. Sin: stephanosis; actus coronandi; co-
ronae impostio // (acto de coronarse un so-
berano) coronae accptio vel suscptio. Sin:
pblica imprii assmptio. Uso: da de la -
de un rey, dies quo rex diadema ccipit (vel
accpiet ...); dies quo rex solemni ritu inau-
guratur (vel inaugurbitur...); da de la - del
Papa, dies quo Pontifex Mximus Summi
Pontificatus insigne sollemni ritu sscipit (vel
suscpiet ...).
coronar: coronare. Sin: coron vel diad-
mate redimire; diadema (vel rgium insigne)
cpiti alicius impnere, vel rgiam trdere
potestatem (si se trata de un soberano).
coronario: coronrius, a, um. Sin: cordalis,
e.
coronel: chiliarchus, i m. Sin: tribunus mli-
tum; praefectus cohortis; legionis tribunus
Uso: teniente -, chiliarchus vicrius.
corpio: thorcium, ii n. Sin: thorax, acis m;
strphium; fscia pectoralis.
corporacin: corportio, onis f. Sin: corpus,
pris n; coetus, us m; collgium; sodalcium;
consocitio. Uso: jefe de una -, collgii ma-
gister vel princeps (-cpis m); corporaciones
de ciudadanos, cvium crpora.
corporal: (perteneciente o relativo al
cuerpo) corporalis, e. Sin: crporis vel cr-
porum (gen). Uso: pena, castigo -, crporis
vrbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende
en el altar para poner sobre l la hostia y el
cliz) corporale, is n. Sin: corporale lnteum;
sacrum lnteum vel lintolum; lneus pannus.
corporalmente: corporliter.
corporativismo: corporativismus, i m. Sin:
corporationum rtio; collgii, societatis, so-
dlium stdium vel sensus (-us m); corpora-
torum hminum rtio vel disciplina;
corporatorum opficum socetas vel coetus (-
us m).
corporativo: corporativus, a, um. Sin: colle-
gialis; ad corporationes prtinens; ad collgia
cvium ttinens; qui, quae, quod ad sodalcia
spectat; qui, quae, quod ad corporatos
hmines prtinet.
corporeidad: corporlitas, atis f. Sin: con-
crtio, onis f; crporis concrtio.
corpreo: (que tiene cuerpo) corpreus, a,
um. Sin: corporalis, corporatus // (pertene-
ciente o relativo al cuerpo) v. corporal.
corpulencia: corpulntia, ae f. Sin: obsitas;
crporis magnitudo; corpus amplum vel obe-
sum.
Corpus Christi o Corpus: Crporis Christi
festum. Sin: sollmnia Sacramenti Augusti.
corral: (animlium) cohors, ortis f. Sin: saepes
vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; -
de cerdos, sule, is n; - de ovejas, ovile, is n.
correa: crium, ii n; crius, ii m. Sin: lorum;
loramentum. Uso: - de transmisin, crium
volbile.
correccin: (accin de corregir) corrctio ,
onis f. Sin: reprehnsio; animadvrsio; obiur-
gtio // (calidad de lo que es correcto) ho-
nesta rtio. Uso: - deportiva, honesta
decertandi rtio // (alteracin o cambio que
se hace en las obras escritas) emendtio,
onis f. Sin: texts emendtio.
correccional: custodirium, ii n. Sin: correc-
tria domus. Uso: - de menores, domus pe-
corona
275
ris custodiendis et educandis.
correcto: rectus, a, um. Uso: correcto!, rec-
tum (est); recte!; es esto -?, estne hoc rec-
tum?
corrector: (el que corrige) corrector, oris m.
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de im-
prenta, corrector; plagularum corrector; pa-
ginarum emendator.
corredizo: convolutbilis, e. Uso: capote -,
tectum convolutbile.
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y
angosta) andron, onis m. Sin: mesula; am-
bulacrum; ambulatincula; fauces, ium fpl;
trnsitus, us m. Uso: - subterrneo, cuncu-
lus, i m; - de la casa, fauces edium // (com-
petidor) cursor, oris m. Sin: pettor, oris m.
Uso: - de resistencia, qui longa spatia per-
currit // (balcn corrido) v. balcn // (el que
interviene por oficio en las compras y ventas
de ciertos artculos) procurator, oris m. Uso:
- de bolsa, collybista, ae m; nummulrius, ii
m; - de comercio, rebus mercandis procura-
tor; - de mercaderas, nstitor vel curator mr-
cium.
corregir: corrgere. Sin: emendare; polire vel
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emen-
dare vel expolire; scriptum ad criticorum
severitatem exgere; scriptum ad criticorum
rationem emendare.
corregela: convlvulus, i m.
correlacin: correltio, onis f. Sin: conve-
nintia; congruntia; mtua reltio.
correligionario: (que profesa la misma reli-
gin) consecrneus, i m. Sin: religionis s-
cius; eiusdem religionis prticeps; eandem
religionem habens // (que tiene la misma opi-
nin poltica, especialmente si est inscrito
en el mismo partido) eiusdem partis fautor.
correo: (servicio pblico para el transporte
de las correspondencias) cursus (-us m) p-
blicus vehicularis, vehiculrius, cursualis, fis-
calis. Sin: res vehicularis, vehiculria,
cursualis, tabellria. Uso: - areo, cursus a-
rius; - diplomtico, pblicus legatorum cur-
sus; vehiculrius cursus ad pblicos legatos
prtinens; Inform, - electrnico, cursus elec-
trnicus; ltterae electrnicae; - especial, es-
tafeta, anabsius, ii m; - militar, pblicus
cursus castrensis; buque -, tabellria navis;
despacho de -, ostolum cursuale; empleado
de -, officialis (-is m) cursrius; jefe de -, p-
blici cursus praepsitus; rei tabellriae prae-
psitus vel praefectus; vagn -, currus
tabellrius; por -, cursu pblico vel fiscali;
por - areo, cursu ario; enviar, expedir por
-, liquid cursu publico (vel vehiculari, vel
vehiculrio, vel fiscali) mttere // (cartas o
pliegos de cualquier clase que se despachan
o reciben) epstulae (-arum fpl) vel fasces
(-ium mpl) // (oficina de correos) diribit-
rium, ii n. Sin: diribitrium cursuale; cursus
pblici diribitrium; epistularum vel littera-
rum diribitrium; pblicum epistularum diri-
bitrium; curss pblici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
praecpuum epistularum diribitrium // (men-
sajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
algo por -, liquid cursori perferendum
commttere; liquid per cursorem mttere //
(buzn) pblici cursus cpsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in pblici cursus
cpsulam epstulam demttere, immttere,
incere // a vuelta de -, statim; extemplo; e ves-
tgio.
correra: concurstio, onis f. Sin: incrsio;
excrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemi-
gos, hstium incrsio; hacer una -, excursio-
nem vel incursionem fcere; hacer una -
entre los enemigos, incursionem in hostes
(vel in fines hstium) fcere; impedir las co-
correra
276
rreras al enemigo, hostem ab incursinibus
prohibere.
correspondencia: (conjunto de cartas que se
despachan o reciben ) epstulae, arum fpl.
Sin: ltterae, arum fpl; v. correo // (cartas que
se escriben dos o ms personas una a otra)
epistularum vel litterarum commrcium (cum
liquo, inter liquos). Sin: commrcium epis-
tolare; epistolare collquium // (accin y
efecto de corresponder o corresponderse)
congruntia, ae f. Sin: cohaerntia; conve-
nintia alicius rei cum liqua re.
correspondiente: adj correspondens, entis.
Sin: cngruens (licui rei, cum liqua re);
convniens (cum liqua re, licui rei, ad vel
in liquid, in liqua re) // (miembro no nume-
rario de una corporacin, que por lo general
reside fuera de la sede de esta y colabora con
ella por correspondencia) scius correspon-
dens. Sin: epistularis scius // (corresponsal)
v. esta voz.
corresponsable: corresponsbilis, e.
corresponsal: relator, oris m; relatrix, icis f.
Sin: correspondens, entis m; cooperator vel
collaborator, oris m; cooperatrix vel collabo-
ratrix, icis f; uceps (-cpis m) actorum; cap-
tator (-oris m) nuntiorum; dvena scriba.
Uso: - especial, relator specialis; - radiotele-
visivo, relator radiotelevisficus; Florencia
Aubenas, - del diario Libration, Floren-
cia Aubenas, cooperatrix actorum diurnorum,
q. t. Libration.
corrida de toros: tauromchia sive tauroma-
cha, ae f. Sin: pugna cum tauris; taurorum
(in circo) agittio.
corriente: adj currens, entis. Uso: agua -,
aqua viva vel prfluens; ao -, annus vertens;
cuenta -, quotidianae rationes; - mes, mensis
currens; el lunes, 18 del corriente, die Lunae,
duodevicsimo mensis currentis; moneda -,
legalis pecnia; precio -, pretium vulgatum
vel praesens // sust cursus, us m. Sin: fluen-
tum, i n; aquae fluentes. Uso: contra -, ad-
verso flmine vel amne; adversum in flumen;
adversus amnis cursum; siguiendo la -, se-
cundo flmine // ( fig, curso, movimiento de
los sentimientos y de las tendencias) vulgata
vel communis opnio. Sin: multitdinis iud-
cium. Uso: corrientes del pensamiento filo-
sfico, philosphiae, arum fpl; las varias - del
pensamiento moderno, huius nostrae aetatis
vriae doctrinae; fuertes - culturales, econ-
micas y polticas, motus magni culturales, oe-
conmici, poltici; - literarias, quae de ltteris
eruditi viri sntiunt; - polticas, de re pblica
regenda opiniones; contra -, adversus com-
munes opiniones; adversus communem opi-
nandi agendique rationem; dejarse llevar de
la -, communi opinione ferri; tmpori cdere
vel inservire; tempribus servire; vulgarem
consuetdinem sequi; ir contra -, multitudi-
nis iudicio repugnare; communem opinionem
refutare; irse con o tras la -, aliorum opinioni
subscrbere; seguir la -, vulgatam opinionem
amplecti; multitdinis iudcium sequi //
Electr, - elctrica, vis elctrica. Sin: elctri-
cus fluor; fluentum; fluentum elctricum; flu-
xus (-us m) elctricus; sucneus fluctus;
sucnei fluctus vis. Uso: - alterna, fluxus al-
ternus; - continua, fluentum contnuum; - hi-
droelctrica, vis hidrolctrica; - parsita o
de Foucault, fluentum verticosum; - termo-
elctrica, vis thermolctrica; hilo de la -,
filum fluenti elctrici; impulsos de -, impul-
sus (mpl) fluenti elctrici; toma de - , elctri-
dis exceptculum; dar la -, elctricum
rvulum immttere // estar al - de una cosa,
liquid scire vel cognscere. Sin: liquid no-
visse vel cognovisse; estar al - de todas las
publicaciones, quae quotdie typis eduntur
perspecta habere; poner a alguien al - de una
cosa, certiorem fcere liquem alicius rei
vel de liqua re // - de aire, ris afflatus (-us
m). Sin: r ffluens.
correspondencia
277
corrillo: conventculum, i n. Sin: crculus;
collctio. Uso: reunirse en -, circulari; in
orbem core; orbem fcere vel collgere.
corrimiento: lapsus, us m. Uso: - de tierra,
lapsus terrae.
corro: corona, ae f. Uso: - de amigos, amico-
rum corona; v. corrillo.
corroborante: adj corrborans, antis // sust
medicamentum corrborans.
corromper: - a alguien, corrmpere li-
quem. Sin: liquem ab offcio detorquere;
liquem e recto itnere abdcere; liquem
transversum gere, impllere, rpere.
corrupcin: (putrefaccin) corrptio, onis f.
Sin: tabes, is f // (- de costumbres) corrupti
mores; morum grvitas // (utilizacin de las
funciones y medios de aquellas en provecho,
econmico o de otra ndole, de sus gestores)
corruptela, ae f. Sin: corrptio. Uso: - pecu-
niaria, corrptio pecuniria // tentativa de -,
mbitus, us m.
corsario: adj pirticus, a, um. Sin: praedat-
rius // sust, v. pirata.
cors: fscia, ae f. Sin: pectorale, is n; str-
phium; mamillare; fscia pectoralis; fem-
neus thorax.
corsetera: strophiria, ae f. Sin: quae str-
phia cnficit.
corsetero: strophirius, ii m. Sin: qui str-
phia cnficit.
cortabolsas: crumenseca, ae m. Sin: manti-
culrius; sector zonrius.
cortacsped: herbisectrum, i n. Sin: mchina
herbisectria vel falcata; herbarum tons-
rium.
cortacigarros: cultellus sectrius volmi-
num. Sin: cultellus ad secanda volminum
acmina.
cortadora: - de csped, v. cortacsped.
cortahielos, v. rompehielos.
cortalpices: instrumentum cuspidrium.
Sin: scriptrii lpidis cuspidamentum.
cortapapel o cortapapeles: chartseca, ae f.
Sin: lgula vel lngula; culter, tri m; enscu-
lus, gladolus, cultellus chartrius; gladolum
chartrium; culter chartrius; cultellus libr-
rius; caesria vrgula; (mquina) chartae sec-
trix (-icis f).
cortaplumas: scalprum, i n. Sin: cultllulus;
culter plictilis; scalprum librrium; clamo
acuendo novcula.
cortapuros, v. cortacigarros.
cortar: secare. Sin: resecare; exsecare. Uso:
- el pelo, capillos resecare; comam curtare vel
tondere; - la barba y el pelo, barbam comam-
que tondere.
corte: (superficie que forman los cantos de
un libro) sctio vel sectura foliorum. Uso: -
rojo, dorado, sctio (foliorum) rubra, aurata
vel urea // (filo) acies, i f // (residencia del
soberano) aula, ae f. Sin: aula rgia. Uso: la
- de Toscana, Aula Etrusca // Suprema Corte,
summum causis dirimendis conclium; iud-
cium postremae provocationis; v. tribunal // -
de vestido, texti segmen (-mnis n).
cortejar: sectare vel sectari. Sin: assectare
vel assectari; licui adulari.
cortejo: (requiebro o galanteo) assecttio,
cortejo
278
onis f. Sin: assiditas; obsquium; cmitas;
amatria allctio; amatriae blandtiae fpl //
(personas de acompaamiento) comitatus, us
m. Sin: pompa; agmen, mnis n; caterva; c-
mites. Uso: - fnebre, pompa fnebris; exse-
quiarum turba; funus, nris n ; exsquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedfera pompa vel
multitudo; lampadariorum agmen.
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) u-
licus, a, um // sust ulicus, i m. Sin: ulicus
homo; v. gentilhombre.
corteza: cortex, tcis mf.
cortijo, v. alquera.
cortina: cortina, ae f. Sin: lnteum; velum;
plgula. Uso: - corrediza, velum vel lnteum
volbile; - metlica, cataracta; cratis (-is f)
metllica; - metlica plegadiza, convolutab-
lia claustra npl; - transparente, plgula pers-
pcua; - de cama, conopum vel conpium; -
de teatro, aulaeum; bajar la - metlica, cata-
ractam abdcere // - de bamb, vallum gra-
mneum; - de fuego, ignis vapor; - de hierro,
frrea saepta npl; frreum vallum; velum
frreum; - de humo, nbula vel nubcula; - de
muelle, munmen (-mnis n) vel munimen-
tum.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plgulae; ve-
lmina. Uso: - corredizo, vela vel lntea volu-
blia; plgulae volbiles; - corrido, vela vel
lntea obducta; plgulae obductae; - desco-
rrido, vela vel lntea reducta; plgulae reduc-
tae.
cortinilla: lintolum, i n.
cortisona: cortisonum, i n.
cortocircuito: brevis circitus (-us m). Sin:
circitus curtus; contractus circitus.
cortometraje: brevior pellcula. Sin: astrc-
tior taenola; brevior cinematogrphica pell-
cula.
corva: (parte de la pierna) poples, ltis m.
corveta: crbita, ae f. Sin: celox (- cis f).
corzo: musmo vel msimo, onis m. Sin: ca-
prolus.
cosaco: cosacus, i m.
Cosa Nostra: Res Nostra. Sin: consoci-
tio scelesta, quae dcitur Res (vel Causa)
Nostra.
cosecante: Geom csecans, antis f.
cosechadora: mchina messria tritria vel
trituratria. Uso: - automotriz, automatria
messria tritria (mchina); autmatum mes-
srium tritrium.
coseno: (c)sinus , us m. Sin: arcus (c)sinus.
coser: mquina de -, mchina sartria vel sar-
ciendi.
cosilla o cosita: rcula vel rscula, ae f.
cosmtica: (ciencia y arte que trata de los
cosmticos) csmesis, is f. Sin: cosmtica, ae
f; cosmtica ars, disciplina, doctrina, scintia;
fucandi ars; ars conficiendi ornamentria me-
dicmina, medicamenta, unguenta. Uso: - fa-
cial, vultum fucandi ars; ars vults fucandi;
ars fciem fucandi.
cosmtico: adj cosmticus, a, um. Sin: ad
csmesin vel ad cosmticam (vel ad cosmti-
cam artem) ttinens // sust cosmticum, i n.
Sin: cosmetrium; medicamen vel medica-
mentum; fucus; unguentum; tectrium; cos-
mticum medicamentum. Uso: - para el
cortesano
279
rostro, medicamen vel medicamentum facii;
rostro ajado por los -, os medicmine attri-
tum; rostro cubierto de cosmticos, vultus
medicamnibus interstinctus.
cosmetlogo: artis cosmticae peritus. Sin:
facii cosmetes (-ae m), curator, medicator;
fciem medicandi peritus.
csmico: csmicus, a, um.
cosmogona: cosmognia sive -gona, ae f.
Sin: de mundi orgine doctrina, disciplina.
cosmografa: cosmogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: mundi vel universi descrptio.
cosmogrfico: cosmogrphicus, a, um. Sin:
ad cosmogrphiam spectans; ad mundi de-
scriptionem prtinens.
cosmgrafo: cosmgraphus, i m. Sin: mundi
vel universi descriptor; qui mundum vel uni-
versum describit; cosmogrphiae (vel mundi
descriptionis, vel universi descriptionis) cul-
tor, studiosus, peritus.
cosmologa: cosmolgia sive -loga. Sin: uni-
versi mundi scintia.
cosmolgico: cosmolgicus, a, um.
cosmometra: cosmomtria sive -metra, ae
f.
cosmonauta: cosmonauta, ae m. Sin: astro-
nauta; cosminauta; spatiinauta.
cosmonutica: cosmonutica, ae f. Sin: res
cosmonutica; disciplina cosmonavalis.
cosmonutico: cosmonuticus, a, um. Sin:
cosmonavalis, e.
cosmonave, v. astronave.
cosmopolita: adj cosmopolticus, a, um. Sin:
mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
mundi ncola; civis (-is mf) universi; totus
mundi civis.
cosmopolitismo: cosmopolitismus, i m. Sin:
doctrina cosmopoltica; fratrnitas humana;
totus mundi amor.
cosquillar, v. cosquillear.
cosquillas: titilltio, onis f.
cosquillear: titillare. Sin: pellem lviter ti-
tillare.
cosquilleo: titilltio, onis f; titillamentum, i
n. Sin: burburismus, i m.
costa: (orilla del mar y tierra que est cerca
de ella) litus, tris n. Sin: ora, ae f. Uso: -
Azul, Caerlea Ora // (cantidad que se paga
por una cosa) impensa, ae f. Sin: prtium;
sumptus, us m. Uso: a toda -, quacumque (vel
quavis, vel omni) ratione vel contentione;
totis vribus , vribus mnibus; summa ope; a
- de la vida, cpitis perculo; perseverar a
toda - en una cosa, in liqua re quoquo pacto
(vel quoquo modo) perseverare.
Costa de Marfil: Litus (-tris n) Ebrneum.
Sin: boris ora.
costado: (cada uno de los dos lados del
casco de un buque) latus, tris n.
costanero: litoralis, e; litreus, a , um. Sin: in
ltore psitus. Uso: camino -, litoralis vel ma-
rtima via; ciudad -, urbs litrea.
costar: constare. Sin: stare vel esse con com-
plem. de precio en abl, exceptuados los gen
tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto,
ms, menos). Uso: cada fascculo cuesta DM
8,50, fascculus singularis constat octo semis
costar
280
marcis Germnicis; cunto cuesta esta
casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000
liras, quadraginta mlibus libellarum est.
Costa Rica: Res pblica Orovitensis. Sin:
Costarica, ae f.
costarricense : adj costaricensis, e // sust
Costaricensis, is m.
costarriqueo, v. costarricense.
coste: (cantidad que se paga por una cosa) v.
costa.
costeleta, v. chuleta.
costero, v. costanero.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicius rei
prtium.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, prditi, pessm-
dati; mores lapsi ad molltiem; mores pro-
lapsi in vtia; - navideas, mores sollmnia
natalcia Christi celebrandi; - tradicionales,
mores tranlatcii; consuetdines translatciae;
segn la - tradicional, more translatcio.
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcina-
trix; vestfica.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; vs-
tifex (-fcis m); vestficus.
cotangente: Geom cotangens, entis f.
coterrneo, v. conterrneo.
coti: (tela) trilix, cis f.
cotidianidad: cotidianae vitae rtio.
cotila: ctyla vel ctula, ae f.
cotiledn: cotyledon, nis f.
cotilla, v. cors.
cotizacin: aestimtio, onis f.
coto: (campo reservado de caza) saeptum ve-
nationis. Sin: fines venatrii; privatus vena-
tionis locus.
cover girl: exterioris pginae puella.
cow boy: armentrius, ii m. Sin: pecurius.
coxalgia: coxlgia sive coxalga, ae f. Sin:
coxae dolor vel dolores; coxendcis inflam-
mtio; assidui coxae vel coxendcis dolores.
coxlgico: coxlgicus, a, um.
coyuntura: condcio, onis f. Uso: - econ-
mica, oeconmica condcio.
coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
(-us m). Uso: dar coces contra el aguijn, ad-
versus stmulum calcitrare; dar una - a uno,
liquem calce cedere, ptere, perctere, fe-
rire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
remttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
mali.
crakers: qudrulae, arum fpl.
craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranio-
clastes, ae m; instrumentum calvae vel calv-
riae confringendae.
craneografa: craniogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: calvae vel calvriae descrptio.
craneologa: craniolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina (vel disciplina, vel scintia) de
calva vel calvria.
Costa Rica
281
craneolgico: craniolgicus, a, um. Sin: ad
calvam vel calvriam ttinens.
cranelogo: cranilogus, i m.
craneomancia: craniomanta, ae f.
craneometra: craniomtria sive -metra, ae
f. Sin: calvae vel calvriae mensura.
craneomtrico: craniomtricus, a, um. Sin:
ad calvae vel calvriae mensuram spectans.
cranemetro: creanimetrum, i n. Sin: ins-
trumentum calvae vel calvriae metiendae.
craneoscopia: cranioscpia sive -scopa, ae
f. Sin: calvae vel calvriae inspctio.
cranetomo: cranitomum, i n. Sin: instru-
mentum calvae vel calvriae secandae.
crash (Inform) colapsar: correre. Sin:
collabi; cdere. Uso: el sistema colaps,
systema crruit, collapsum est, ccidit //
(dicho de programas: hacer colapsar el sis-
tema) direre liquid. Sin: evrtere liquid.
Uso: el programa ha hecho colapsar el sis-
tema, systema a progrmmate drutum vel
eversum est // (colapso) collpsio, onis f.
crasis: (Gram, contraccin) crasis, is f. Sin:
coninctio. Uso: - de dos slabas, syllabarum
coninctio // (Med, mezcla normal de las
partes que constituyen los lquidos del orga-
nismo) crasis, is. Sin: mixtura, ae f; umorum
mixtura.
crter: crater, ris (ac sing cratra, ac pl
cratras) m.
crtera: cratra, ae f.
creador, ra: creator, oris m; creatrix, icis f.
Sin: procreator; cnditor. Uso: - del mundo,
rerum mnium procreator; Summus Cndi-
tor.
creatividad: vis creatrix vel effectiva. Sin:
pera vel ctio creatrix. Uso: estmulo a la -,
stimulus ad peram creatricem praestandam.
creativo: creativus, a, um.
crecimiento: incrementum, i n. Sin: auctus,
us m; accrtio. Uso: - demogrfico, incre-
mentum natorum; - demogrfico acelerado,
maturata natorum incrementa; - facultativo,
incrementum in hminis arbtrio psitum; -
fsico, crporis incrementum; - personal y co-
munitario, singulorum hminum ac totus
humani gneris progrssio.
credencial: (adj, que acredita) testimnium
vel fidem fciens // (carta credencial) ltterae
credentiales vel fiduciriae. Sin: pblicae lt-
terae; ltterae fidem habentes; ltterae alic-
ius rei fidem facientes; ltterae demandati vel
crditi mneris testes.
credibilidad: crediblitas, atis f. Sin: fides, ei
f; auctritas; probablitas. Uso: - histrica,
histriae fides; razn de -, fidei (vel auctori-
tatis, vel probabilitatis) rtio; exceder toda -,
omnem fidem excdere; poner en duda la -
de un hecho, in dbium rem vocare.
crdito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a al-
guien, licui crdere; dar - a algo, liquid
crdere // (derecho que uno tiene a recibir di-
nero de otro) crditum, i n. Sin: pecnia cr-
dita; nomen non expunctum; dbitum non
dissolutum. Uso: crditos a recibir, crdita
accipienda; carta de -, accreditivum, i n;
abrir - a alguien, offerre licui quod sumat
si opus sit; cobrar los -, nmina exgere; pe-
cniam (crditam) exgere; comprar a -, sua
fide, absenti pecnia, mere; dar dinero a -,
pecniam crdere; tomar dinero a -, pec-
niam mutuare, mtuam pecniam smere //
crdito
282
(reputacin de solvencia) fides, ei f. Uso: -
pblico, fides pblica; vender a -, alicius
fide vndere // (plazo para el pago) sptium
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium
mnsium sptium ad solvendum // (prestigio,
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin:
existimtio; gratia; auctritas; fides; fidcia.
Uso: adquirir -, famam sibi acqurere; existi-
mationem collgere; mantener el -, fidem
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amttere; quitar el - a uno,
fidem derogare licui; tener -, grati valere;
grati et auctoritate valere.
credo: (smbolo de la fe) fidei smbolum.
Uso: la frmula del -, frmula cathlicae
fidei // (como oracin) smbolum, i n. Sin:
confssio fidei. Uso: recitar el -, smbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: -
poltico, quae liquis de re pblica sentit;
profesar el mismo - poltico, idem de re p-
blica sentire.
creencia: (accin de creer) fides, ei f // (lo
que se cree) opnio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme,
magna opnio; semejante -, eismodi opnio
// (fe religiosa) Dei opnio; opnio de Deo;
opnio et relgio. Uso: - falsa, supersttio //
(religin) relgio, onis f. Uso: - religiosas,
Dei vel deorum cultus.
creer: - en Dios, crdere in Deum. Sin: cr-
dere Deo.
creble: credbilis, e. Sin: probbilis; veri s-
milis; fcilis ad credendum; qui, quae, quod
fcile credi potest.
crema: (confeccin cosmtica) cremor, ris
m; cremum, i n. Sin: lomentum; ceroma, tis
n. Uso: - dental, v. pasta dentfrica; - depila-
toria, dropax, cis m.; - de afeitar, pasta ton-
sria; - para los zapatos, v. betn.
cremallera: (barra con dientes que engra-
nan con un pin) retincula, orum npl. Sin:
machinamentum dentatum vel denticulatum.
Uso: ferrocarril de -, ferrvia dentata vel den-
ticulata // (cierre metlico y flexible que se
aplica a una abertura longitudinal en pren-
das de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relmpago
// (en el microscopio) rechamus sive rcha-
mus, i m.
cremnofobia: cremnophbia sive cremno-
phoba, ae f. Sin: praecipitiorum vel vorgi-
num pavor, horror, terror; cuiusvis praecpitis
(vel praerupti) loci pavor.
cremor: cremor, ris m. Uso: - trtaro, tart-
rici salis cremor.
creolina: creolinum, i n.
creosota: creosotum, i n.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, cris-
pus; algo -, crspulus.
crespn: crispum textum (- i n) // (velo) cris-
pum velum.
cresta: (carnosidad que tienen sobre la ca-
beza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
las montaas) cacumen, mnis n.
crestomata, v. antologa.
Creta: Creta, ae f; Crete, es f.
cretceo: cretceus, a, um.
cretcico: cretrius, a, um.
cretense: adj cretensis, e. Sin: crticus, a, um
// sust Cretnsis, is m.
crtico: crticus, a, um. Uso: letras -, ltterae
crticae.
credo
283
cretinismo: cretinismus, i m.
cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo labo-
rans // fig sinus; bardus; caudex (-dcis m);
hebes (-btis; abl -ti).
cretona: cretnium, ii n. Sin: cretonianum,
i n.
cra: (accin de criar a hombres y animales)
eductio, onis f. Sin: nutrtio; nutrictio. Uso:
- de animales, pstio; - de bovinos, cura
boum; - de cerdos, porcultio; - de nios, nu-
trcium // (animal mientras se est criando)
pullus, i m // (nio mientras se est criando)
infans, antis m. Sin: purulus; prvulus.
criada: fmula, ae f. Sin: ancilla; domstica.
criado: (persona que sirve a otra por sala-
rio) fmulus, i m. Sin: domsticus; servus;
minister.
criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos,
bombycinator; bmbycum vel necydalorum
cultor.
criar: nutricari.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: -
animada, nimans; nimal; - racional, homo;
todas las -, rerum natura; natura // (nio de
poco tiempo) infantculus, i m; v. chiquillo.
criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fa-
bricante de cribas, cribrrius, ii m; v. tamiz.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum crnere.
cric, v. gato.
cricket, v. crquet.
crimen: crimen, mnis n. Uso: crmenes de
guerra del Japn, bllica crmina iapnica;
crmenes perpetrados contra la humanidad,
crmina contra humanitatem perpetrata; acu-
sado de crmenes de guerra, de belli crim-
nibus accusatus.
criminalidad: criminlitas, atis f. Sin: delin-
quntia; immnitas. Uso: - juvenil, criminli-
tas iuvenilis; - organizada, criminlitas
ordinata; latronum consocitio; latrones con-
sociati.
criminalista: criminalista, ae mf. Sin: poe-
nalista; advocatus criminalis; iuris criminalis
peritus; publicarum vel criminlium causa-
rum peritus.
criminologa: criminolgia sive -loga, ae f.
Sin: crminum scintia.
criollo: adj crolus, a, um. Sin: criollus; mix-
tcius. Uso: lengua -, crola lingua // sust cr-
olus, i m.
cripta: (lugar subterrneo donde se ente-
rraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vati-
canas, cryptae vaticanae // (piso subterrneo
destinado al culto en una iglesia) hypogum,
i n.
crptico: (oscuro, enigmtico) crpticus, a,
um. Uso: sentido -, sensus crpticus.
criptgama: planta cryptgama.
criptogamia: cryptogmia sive -gama, ae f.
criptgamo: cryptgamus, a, um.
criptografa: cryptogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: ars cryptogrphica; rtio arcanis ltte-
ris scribendi.
criptogrfico: cryptogrphicus, a, um.
criptgrafo: cryptgraphus, i m.
criptgrafo
284
criptograma: cryptogramma, tis n. Sin: fur-
tivum scriptum; res cryptogrammtica.
criptologa: cryptolgia sive -loga, ae f.
criptn: cryptum, i n.
criptorquidia: cryptorchdia, ae f.
criptrquido: cryptorchis, dis.
crquet: (juego de pelota ingls) lusus cric-
ctius. Sin: ludus pilae et portae.
crisantemo: chrysnthemon, i n.
crisis: (cambio favorable o desfavorable,
que sobreviene en una enfermedad) crisis, is
(ac - im) f // (momento decisivo y peligroso
de un asunto) discrimen, mnis n. Sin: crisis.
Uso: - econmica, difficultas annonae vel
nummria; - industrial, interceptus indstriae
cursus; - ministerial, summi rei publicae con-
slii discrimen; civlium rectorum iactura; -
mundial de la economa, mundana crisis oe-
conmiae; - poltica, rerum publicarum mu-
ttio; - religiosa, religionis tedium vel
fastdium; - social, rerum publicarum discri-
men; - de la escuela, crisis scholae; - de go-
bierno, rei pblicae rectionis discrimen;
amenaza de una - de gobierno, rei pblicae
rectionis mutandae vel immutandae commi-
ntio; llevar a una - de gobierno, rei pblicae
rectionem (administrationem, moderatio-
nem) in discrimen addcere.
crisma: chrisma, tis n.
crismal: chrismalis, e //
crismera: chrismrium, ii n. Sin: pyxdula
oleria.
crisol: (vaso para fundir) vsculum fus-
rium. Sin: vsculum fundendis metallis; cati-
nus, i m; catinum, i n // (cavidad en la parte
inferior de los hornos para recibir el metal
fundido) cavum fusrium.
crisolito o crislito: chryslithus, i m.
crispacin, crispadura, crispamiento o
crispatura: crispitudo, dnis f. Sin: crispa f-
cies.
cristal: crystallus, i m; crystallum, i n. Uso:
objetos de -, v. cristalera; cristales de la ven-
tana, vitra fenestrae; fenestrlia vitra.
cristalera: (establecimiento donde se fabri-
can objetos de cristal) officina crystallino-
rum // (tienda donde se venden)
crystallinorum taberna // (conjunto de estos
mismos objetos) crystllina, orum npl. Sin:
vasa crystllina.
cristalino: adj crystllinus, a, um // (parte
lenticular del ojo) tnica crystallides. Sin:
lens crystllina; crystllinus, i m (humor).
cristalizable: crystallizbilis, e. Sin: in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
densbilis vel congelbilis.
cristalizacin: crystalliztio, onis f. Sin:
crystalli formtio; crystallorum denstio; in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
denstio vel concrtio; in crystllinam for-
mam vrsio, convrsio, muttio, coagment-
tio; concrtio crystalli instar.
cristalizado: crystallizatus, a, um. Sin: in
crystallum redactus vel versus; crystalli instar
concretus.
cristalizar: crystallizare. Sin: in crystallum
(vel in crystallos, vel in crystalla) redgere,
redcere, cgere, densare; in crystllinam
formam vrtere // (tomar forma cristalina) v.
cristalizarse.
criptograma
285
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , den-
sari. Sin: in crystallos abire; in crystalla den-
sari, congelare, concrscere; instar crystalli
concrscere vel congelare.
cristaloelctrico: crystallolctricus, a, um.
cristalofsica: crystallophsica, ae f;
crystallophsice, es f.
cristalogenia: crystallognia sive -gena, ae f.
Sin: crystallogentica doctrina, disciplina,
scintia.
cristalografa: crystallogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: crystallorum rtio, stdium.
cristalogrfico: crystallogrphicus, a, um.
cristaloide: crystallides, is n (corpus).
cristalologa: crystallolgia sive -loga, ae f.
cristalometra: crystallomtria sive -metra,
ae f.
cristalonoma: crystallonmia sive -noma,
ae f.
cristiana: christiana, ae f. Sin: christifidelis;
christcola; Christi cultrix vel sectatrix (-icis
f).
cristianamente: christiane. Sin: christiano
(vel christianorum) more vel ritu; ad Christi
praecepta; prout Christi doctrina pstulat; ut
decet christianum.
cristiandad: christinitas, atis f. Sin: chris-
tiana ecclsia, res, socetas, consrtio; chris-
tianorum coetus (-us m); christades, um mf
pl; christadae, arum mf pl.
cristianismo: christianismus, i m. Sin: (como
doctrina) relgio christiana; Christi doctrina;
christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el -
, christianum esse desnere; abrazar el -,
christianum feri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christia-
nam religionem damnare.
cristianizar: christianizare. Sin: christianum
fcere vel rddere.
cristiano: adj christianus, a, um. Uso: ha-
cerse -, christianum feri; ser -, christianum
esse // sust christianus, i m. Sin: christcola;
christcolus; christifidelis; Christi cultor, sec-
tator, ssecla. Uso: los primeros -, primgeni
christifideles.
Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -,
chrstifer, ra, rum
criterio: critrium, ii n. Sin: norma; rtio; r-
gula; iudicandi norma, rtio, facultas. Uso: -
distintivo, rgula ad liquid ab liqua re dis-
tinguendum; - filolgico, iusta philolgiae
rtio; - fundamentales, critria fundament-
lia; - objetivos, normae obiectivae; - paleo-
grfico, palaeogrphica rtio.
crtica: (arte de juzgar de la bondad, verdad
y belleza de las cosas) crtica, ae f; crtice, es
f; crtica, orum npl. Sin: ars vel res crtica.
Uso: - cronolgica, crtica chronolgica; - es-
ttica, crtica aesthtica; - filolgica, crtica
philolgica; - histrica, crtica histrica; ars
crtica in rebus histricis (adhbita); - litera-
ria, crtica litterria; crtica in ltteris; - de la
moda, crtica modae // (cualquier juicio o
conjunto de juicios sobre una obra literaria,
artstica, etc. ) iudcium, ii n. Sin: existim-
tio; sentntia; censura. Uso: - histrica,
rerum gestarum iudcium; de rebus gestis
sentntia; - inteligente, intllegens iudcium;
- literaria, de ltteris iudcium; un libro de -
literaria, liber de aestimandis scriptribus vel
liber quo de scriptribus iudcia continentur //
crtica
286
(personas que ejercen la crtica en los me-
dios de difusin) crtici, orum mpl. Sin: exis-
timatores vel existimantes; idices; docti viri;
litterati; v. crtico // caer bajo la -, in existi-
mntium arbtrium venire; hacer la - de un
libro, censuram fcere de libro; someter a -
los escritos de uno, censuram fcere de scrip-
tis alicius // (restitucin de los textos) resti-
ttio texts vel documenti. Sin: crtica texts
vel textualis; constittio texts; ars (vterum)
exemplorum emendandorum; (vterum)
exemplorum inter se comparatorum emend-
tio; darse a la - textual, codcibus conferen-
dis se dare // (censura de las acciones de
alguien) reprehnsio, onis f. Sin: vitupertio;
improbtio. Uso: dar pie para la -, reprehen-
sionis ansam habere; dare tamquam ansas ad
reprehendendum; hacer una - maliciosa o de-
nigrante de alguno o de algo, liquem vel li-
quid maldico dente crpere; hacer una -
mordaz, liquem vel liquid adunco suspn-
dere naso; incurrir en diversas -, in vrias re-
prehensiones incrrere; ser objeto de alguna
-, reprehensionis liquid habere // (murmura-
cin) obtrecttio, onis f.
crticamente: crtice. Sin: ad crticam ratio-
nem; ad artis crticae rationem; ad normam
crticae artis.
criticar: (juzgar las cosas segn las reglas
del arte) (di)iudicare. Sin: iudcium fcere
vel adhibere de liqua re // (censurar, vitupe-
rar) reprehndere. Sin: alicius rei censuram
fcere; liquid crpere vel destrngere. Uso: -
mordazmente los escritos de alguien, scripta
alicius nasute destrngere; - todo libremente,
summa cum libertate cuncta notare vel cr-
pere.
criticismo: criticismus, i m.
crtico: sust crticus, i m. Sin: iudex; existi-
mator. Uso: - exigente, emunctae naris aesti-
mator; - literario, litterarum existimator,
iudex, crticus; litteratus iudex; litterarum pe-
ritus; - de teatro, iudex scenicus // adj crti-
cus, a, um. Sin: diffcilis vel impeditus
(dificultoso); periculosus (que puede ocasio-
nar crisis). Uso: en momentos crticos para
el Estado, impeditis rei pblicae temporibus.
Croacia: Crotia, ae f.
croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
croticus, a, um.
cromado: sust chrmii indctio (-onis f) //
adj chromo llitus, blitus, tectus, contectus.
cromar: chromo illnere, oblnere, tgere,
contgere.
cromtico: chromticus, a, um. Uso: escala
-, chroma, tis n; teora de la escala -, chro-
mtice, es f.
cromatina: chromatina, ae f.
cromatismo: chromatismus, i m.
cromatforo: chromatphorum, i n.
cromo: (metal) chromum, i n. Sin: chromti-
cum metallum // (estampa) v. cromolitografa.
cromolitografa: (arte de litografiar) chro-
molithogrphia sive -grapha, ae f. Sin: chro-
molithogrphica ars // (estampa)
chromalithogrphica imago.
cromolitografiar: chromolithogrphice im-
prmere liquid // (ejercer el arte de la cro-
molitografa) chromolithogrphicam artem
exercere.
cromolitogrfico: chromolithogrphicus, a,
um. Sin: ad chromolithogrphiam prtinens.
cromolitgrafo: chromolithgraphum, i m.
crticamente
287
Sin: chromolithogrphiae peritus.
cromometra: chromomtria sive -metra, ae
f.
cromosfera: chromosphaera, ae f.
cromosoma: chromosoma, atis n.
cromosmico: chromosmicus, a, um.
cromotipia: (impresin en colores) chromot-
pia sive -typa, ae f // (obra realizada por -)
chromotpica imago. Sin: imago colribus
impressa.
cromotipografa: (arte de imprimir en colo-
res) chromotypogrphia sive -grapha, ae f //
(obra hecha por este procedimiento) v. cro-
motipia.
crnica: (historia que sigue el orden de los
tiempos) chrnica, orum npl. Sin: annales,
ium mpl; annales libri; libri chronicales; com-
mentrii annorum. Uso: - ciudadana, acta ur-
bana; rerum urbanarum acta; commentrius
rerum urbanarum; - contempornea, chr-
nica contemporlia; - diaria, acta diurna; es-
cribir una -, annales (acta, chrnica,
commentrium vel commentrios) scrbere //
(relacin sobre temas de actualidad) recn-
sio, onis f. Sin: reltio; relationes. Uso: -
negra, cotidianae sclerum relationes; - po-
licial, reltio sclerum casuumque adverso-
rum; - semanal de ciencias y letras,
hebdomadria scientiarum litterarumque re-
cnsio; - televisiva, chrnica (-orum npl) te-
levisiva; transmssio chrnica televisiva //
(artculo de peridico en que se refieren no-
ticias relativas a las cosas recientes) chr-
nica, orum npl. Sin: acta, orum npl;
commentrius (chrnicus); commentrii
(chrnici).
cronicidad: diutrnitas, atis f.
cronicismo: (larga duracin de una dolen-
cia) morbi vel infirmitatis diutrnitas. Sin:
diuturnus morbus // (estado crnico de un en-
fermo) diuturna vel perptua infrmitas.
crnico: adj chrnicus, a, um. Sin: diuturnus;
perptuus. Uso: enfermedad -, infrmitas diu-
turna; que padece enfermedad -, infirmitate
perptua affectus // (autor de una crnica)
chrongraphus, i m. Sin: chronista, ae m; re-
lator. Uso: - televisivo, relator televisficus.
cronofotografa: chronophotogrphia sive
-grapha, ae f.
cronografa: chronogrphia sive -grapha, ae
f.
cronogrfico: chronogrphicus, a, um. Sin:
ad chronogrphiam ttinens.
crongrafo: (el que profesa la cronografa)
qui chronogrphicam artem exercet // (el que
es perito en cronografa) chronogrphiae pe-
ritus // (aparato) chrongraphum, i n.
cronograma: chronogramma, tis n. Uso:
tmporum conspectus (-us m) vel tabella.
cronologa: chronolgia sive -loga, ae f //
(serie de personas o sucesos histricos por
orden de fechas) chronogrphia, ae f. Sin:
tmporum descrptio; annorum digstio.
cronolgicamente: chronolgice. Sin: tm-
poris vel tmporum ordine servato; observato
cuiusque anni ordine.
cronolgico: chronolgicus, a, um. Sin:
tmporis vel tmporum (gen). Uso: orden -,
tmporis vel tmporum ordo; relatar en
orden -, explicare rdines tmporum; seguir
el orden -, tmporis vel tmporum ordinem
servare; tmporis vel tmporum servare gra-
dus; tmpora servare vel conservare.
cronolgico
288
cronlogo: chronlogus, i m. Sin: chronol-
giae peritus; qui chronolgiam exercet vel
profitetur.
cronometrar: tempus alicius rei chronme-
tro metiri.
cronometra: chronomtria sive -metra, ae
f. Sin: tmporis mensurae cogntio vel ntio.
cronomtrico: chronomtricus, a, um. Sin:
ad chronomtriam vel ad tmporis mensuram
spectans.
cronometrista: (constructor de cronmetros)
chronometrorum fabricator // (el que mide
con cronmetro el tiempo) tmporis mensor.
Sin: qui alicius rei tempus metitur; qui chro-
nmetro alicius rei tempus metitur.
cronmetro: chronmetrum, i n.
cronoscopia: chronoscpia sive -scopa, ae f.
cronoscopio: chronoscpium, ii n.
croquet: malleorum ludus.
crtalo: crtalon vel crtalum, i n.
cruce: (- de calles o caminos) cmpitum, i n.
Sin: decussis, is m; decusstio; intersctio;
coninctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o
caminos, bvium, trvium, quadrvium; pa-
rarse en los -, ad cmpita consstere // (seal
caminera) cave cmpitum // (Biol, cruza-
miento) permxtio, onis f. Sin: genus (-nris
n) mixtum.
crucero: (barco) cmmeans vel speculatria
navis. Sin: prosmia; stlata. Uso: - acora-
zado, loricata navis speculatria // (viaje) cir-
cumvctio nutica.
crucial: decretrius, a, um. Uso: momentos -
de su vida, decretria suae vitae momenta.
crucificar: (liquem) crucifgere. Sin: cruci
fgere, affgere, suffgere; in crucem suff-
gere, pnere, gere, tllere; in cruce fgere //
fig liquem vexare, cruciare, excruciare. Sin:
contumeliose gere cum liquo; liquem con-
tumeli affcere.
crucifijo: Christi crux. Sin: Crucifixi imago,
effgies, signum; Christi cruci (vel in crucem,
vel in cruce) fixi effgies; Christus cruci affi-
xus. Uso: un - de marfil, Christus cruci affi-
xus ex bore fictus.
crucifixin: crucifxio, onis f. Sin: cruci af-
fxio; de cruce suspndium.
crucifixor: crucifixor, oris m.
cruciforme: cruciformis, e.
crucigrama: crucigramma, tis n. Sin: litte-
rarum tricae; verba decussata; ltterae decus-
satae vel implexae.
cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux ha-
mata; - Roja, Crux Rubra; Socetas vel Ordo
a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
Cruce Rubra; - de San Andrs, crux decussata
vel inclinata; en forma de -, crucifrmiter //
Filol, - de los intrpretes , locus ad intelle-
gendum imperspcuus. Sin: desperatissimus
auctoris locus.
cruzada: expedtio sacra. Sin: sacrum
bellum; expedtio mlitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
signo suscpere // fig, - de oraciones, sacra
precum contntio; precatrium bellum; cru-
ciata precum; - por la moralidad, mribus
emendandis bellum.
cronlogo
289
cruzado: crucgerus, i m. Sin: crcifer, ri;
miles crucgerus; miles cruce signatus vel in-
signitus; cruciatus, i m.
cruzamiento: Biol decusstio chromosom-
tica.
cruzar: - las piernas, crus cruri superpnere;
- los brazos, brachia consrere vel decussare.
cuadernillo: (conjunto de cinco pliegos de
papel) v. quinterno // (librillo para el rezo
eclesistico) v. aalejo.
cuaderno: quaternio, onis m. Sin: libellus;
fascculus (chartarum); codicillus; commen-
trius; commentrium; pugillares, ium mpl;
pugillria, ium npl; paginarum vel pagella-
rum fascculus. Uso: - anillado, codicillus
anularis; codicillum anulrium; - pequeo,
commentarolus; commentarolum; - de
apuntes, adversria, orum npl; codicillus no-
tarum; - de bitcora, dirium nuticum; - de
dictado, dictata, orum npl.
cuadra: (caballeriza) v. establo.
cuadrado: (figura plana) quadratum vel qua-
drum, i n // (producto de una cantidad por s
misma) quadratus nmerus. Uso: elevar al -
un nmero, bis dcere nmerum; - de diez,
decem dcies multiplicata // adj quadratus vel
quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados,
decem milia pssuum in quadrum (vel in qua-
dratum) ducta; extraer la raz -, quadratam
radicem extrhere.
cuadrangular: quadrngulus, quadringulus,
a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis,
e.
cuadrngulo: adj quadrngulus vel qua-
dringulus, a, um. Sin: tetragnus // sust qua-
drngulum vel quadringulum, i n. Sin:
tetragnum; quadringula figura.
cuadrar: (adaptarse) accommodatum vel
aptum esse ad + ac.
cuadratura: quadratura, ae f; quadrtio, onis
f. Sin: tetragonismus. Uso: fig, - del crculo,
crculi quadratura; tetragonismus crculi;
adaequtio crculi ad quadratum; buscar la -
del crculo, repugnntia querere.
cuadriciclo: quadricyclus, i m. Sin: veloc-
pedum (vel ocpedum, vel volucrpedum)
quattuor rotis instructum vel ornatum.
cuadrienio: quadrinnium, ii n.
cuadrilla: (conjunto de personas para el des-
empeo de un oficio) manpulus, i m. Sin:
manus, us f; agmen, mnis n. Uso: - de auxi-
lio, agmen auxilirium; auxiliria manus;
opfices auxilirii vel auxiliabundi; auxiliato-
res; auxilirii; - de obreros, - de trabajadores,
operarum manus; operariorum manpulus.
cuadrillizos: quadrigmini, orum mpl.
cuadrimotor: adj quattuor motriis instruc-
tus. Sin: quadrplici machinatione ornatus;
qui (quae, quod) quattuor motriis vel qua-
drplici machinatione movetur // sust aro-
planum quattuor motriis instructum.
cuadrinomio: quadrinmium, ii n.
cuadrivalente: quadrvalens, entis.
cuadrivio: quadrvium, ii n.
cuadro: (pintura, dibujo) pictura, ae f. Sin:
tbula picta vel depicta // fig fcies, i f. Sin:
rerum fcies; condicionum status. Uso: - ge-
neral, rerum facies universalis; en el - del
apostolado catlico, in apostolats cathlici
provncia // (grupo de jugadores) v. equipo //
(armazn cuadrangular de la bicicleta) com-
pages, is f. Sin: quadrum , i n // (parte de un
cuadro
290
jardn labrada en forma de cuadro) rea qua-
dra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) //
- clnico, morbi descrptio; - cronolgico,
tmporum nottio vel ordo; - fiel, quaedam
quasi expressa imago; - poltico, poltica
adiuncta (-orum npl); - sinptico, spcimen
comparativum // - de honor, tabella honor-
ria; - de mandos, tbula instrumentorum.
cuadrpedo: adj qudrupes, pdis. Sin: qua-
drpedans; quattuor pedes habens // sust qu-
drupes, pdis m, f y n. Sin: qudrupes bstia.
cuajo: (sustancia con que se cuaja) cogu-
lum, i n.
cuakerismo, v. cuaquerismo
cukero, v. cuquero.
cualificado: idneis virttibus preditus. Sin:
aptus vel idneus ad (liquod) munus explen-
dum.
cualitativo: qualitativus, a, um.
cuntico: qunticus, a, um. Sin: quod ad
quantorum doctrinam prtinet.
cuantificable: numerbilis, e. Sin: mensur-
bilis; nmeris aestimbilis.
cuantificacin: numertio, onis f. Sin: men-
surtio; ad nmeros vel mensuras redctio.
cuantificador: numerator, oris m.
cuantificar: nmeris vel mensuris aestimare.
Sin: ad nmeros vel mensuras redcere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuanto, v. quantum.
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum
doctrina; secta quakeriana.
cuquero: qukerus, i m. Sin: quakerianae
vitae rationis sectator.
cuarentena: (tiempo de cuarenta das,
meses, aos) quadraginta dies, menses, anni.
Sin: quadraginta dierum (vel mnsium, vel
annorum) sptium // (espacio de tiempo du-
rante el cual estn privados de comunicacin
los que vienen de lugares infectos o sospe-
chosos de epidemia) quadraginta dierum se-
gregtio (-onis f). Sin: tempus (-pris n)
valetudini spectandae praestitutum; tempus
valetdini probandae praefinitum. Uso: estar
en -, ad valetudinem spectandam detineri; va-
letudinis spectandae caus in statione reti-
neri; poner en -, aislar en -, (per) dies
quadraginta liquem segregare; tener en - por
razones sanitarias, valetudinis caus liquem
detinere vel remorari // fig y coloq, poner en
- una noticia, nntium in dbium revocare.
Sin: licui nntio fidem abrogare.
cuaresma: quadragsima, ae f. Sin: quadra-
gesimale tempus; quadragenrii ieinii tem-
pus vel dies // (conjunto de sermones para los
domingos y ferias de -) quadragsimae ora-
tiones vel contiones; sacrae quadragesimales
orationes; sacrae quadragenrii tmporis ora-
tiones; sacrae orationes quadragenrio tm-
pore hbitae.
cuaresmal: quadragenrius, a, um. Sin: qua-
dragesimalis, e. Uso: sermones -, v. cua-
resma.
cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quar-
tana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
npl; castra stativa; mlitum sttio; militare
contubrnium. Uso: - general, exrcits prae-
trium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-
cuadrpedo
291
berncula (-orum npl) ; castra hiberna; cuar-
teles de verano, aestiva, orum npl; castra aes-
tiva; enseres del -, contubrnii mlitum
supellex (supellctilis f).
cuarteta: tetrastchium, ii n. Sin: tetrsti-
chum minus.
cuarteto: (combinacin mtrica de cuatro
versos endecaslabos o de arte mayor) tetrs-
tichum, i n. Sin: tetrstichum maius // (com-
posicin para cantarse a cuatro voces
diferentes o para tocarse por cuatro instru-
mentos distintos entre s) quadricnium, ii n //
(el conjunto de esas cuatro voces o instru-
mentos) qudruplex melos (-i, n; pl mele;
tambin melum en ac m sing y melos en ac
m pl ); qudruplex symphnia; cantus (-us m)
a quttuor symphonacis ditus; quttuor
symphonaci un canentes; quttuor fdium
concentus. Uso: - de cuerda, qudruplex
melos rcubus effectum.
cuartilla: (hoja de papel) charta pura.
cuartito: parvum cubculum.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans,
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae;
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nue-
vas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitacin, aposento)
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado,
conclave supellctile instructum; - blindado,
conclave loricatum; loricata cella; - de bao,
balneum vel blneum; - de dormir, cubcu-
lum; dormitrium; - de una sola cama, cub-
culum unus lecti; - de dos camas, cubculum
duorum lectorum; - de dormir con bao, cu-
bculum cum blneo; - de estar, xedra; ex-
drium; zotheca; - de hotel, cubculum
locatum; - de huspedes, hosptium; hospitale
cubculum; - de las reuniones, conclave con-
gregationis; cuartos en planta baja, concl-
via quae plano pede sunt.
cuarzo: quarzum, i n. Sin: qurtium; quarzi-
tes, ae m; quarzum crystallum; silex (-lcis m)
quarzferus.
cuasicontrato: quasi-contractus (-us m).
cuaterna: quaterna, ae f. Sin: quatrnitas;
quatrnio sive qutrio, onis m.
cuatrimotor: aroplanum quattuor machina-
mentis vel machinatinibus instructum.
cuba: (recipiente) cupa, ae f. Uso: - de riego,
cupa irrigatria; fabricante de cubas, cup-
rius, ii m.
Cuba (isla y Estado): Cuba, ae f.
cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cubero, v. tonelero.
cubeta: lveus, i m. Sin: lacus, us m; la-
bellum, i n // Fotogr, dololum, i n.
cubicaje: capcitas cbica.
cbico: cbicus, a, um.
cubierta: (cosa que se pone encima de otra
para taparla o resguardarla) opertrium, ii
n. Sin: operimentum; tegmen vel tgimen, t-
gumen, mnis; tegumentum; integumentum;
oprculum; tectum; tectrium; involucrum;
strgulum. Uso: - corrediza, tectum dctile
vel trctile; - de algodn, de tela, strgulum
lnteum, xlinum; - de cama, v. frazada; - de
cuero, tegumentum e crio factum; - de
goma, cinctus (-us m) gmmeus; - de libro,
cubierta
292
tegumentum, integumentum; pgina exterior
// - de la cama, strgulum, i n. Sin: toral, lis
n // - de neumtico, cummis (-is f) rotae. Sin:
gummi (indecl) rotae; cmmeum rotae invo-
lucrum; gmmea vel cmmea rota; gm-
meum (rotarum) operimentum; coriceum
(rotarum) operimentum // (parte exterior de
la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso:
- de dos aguas, tectum pectinatum // (puente
del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum;
stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in
stega ( in summa nave vel navi) consdere //
(sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz.
cubierto: (techumbre que cubre y defiende
de las inclemencias del tiempo) protectum, i
n. Uso: - del andn, crepdinis protectum //
(utensilio de mesa) escrium instrumentum //
(servicio de mesa para cada persona) men-
sae supellex (-lectlis f); escria instrumenta.
cubil: cubile, is n.
cubismo: cubismus, i m. Sin: cbica pictura;
cbica pingendi rtio.
cubista: cubista, ae m.
cubo: (recipiente para sacar agua) stulus, i
m; stula, ae f // (pieza central de la rueda,
donde encajan los rayos) modolus, i m //
(slido limitado por seis cuadrados) cubus, i
m.
cubrecama: toral, is n. Sin: plgula; strgu-
lum; strgula, ae f; operimentum vel cooperi-
mentum.
cucaa: palus cucneus. Uso: - horizontal,
palus cucneus in (vel per) transversum //
(fig, ganga) res opportunssima vel commo-
dssima.
cucaracha: blatta, ae f.
cuchara: cchlear, aris n; cochleare, is n.
Sin: cochlerium; cochlearis, is m; lgula vel
lngula. Uso: una - de miel, una lgula mellis.
cucharita: cochlearolum, i n. Sin: tnue vel
parvum cchlear; l(n)gula.
cucharn: smpulum, i n. Sin: spthula vel
sptula; rudcula.
cuchichear: susurrare. Sin: consusurrare; in-
sussurare; murmurare; mussitare.
cuchillada: (golpe que se da con cuchillo)
cultri ictus (-us m) . Uso: recibir una -, cultro
prcuti // (herida que resulta de una -) cesio,
onis f.
cuchillera: (oficio de cuchillero) cultrario-
rum ars. Sin: cultrrii ars; ars cultrria // (ta-
ller donde se hacen cuchillos) cultrrii vel
cultrariorum officina // (tienda donde se ven-
den) taberna cultrria // (sitio, barrio o calle
donde estn las tiendas de los cuchilleros)
cultrarioum vicus (-i m).
cuchillero: (el que hace cuchillos) cultrrius,
ii m. Sin: cultrorum faber, pifex, confector //
(el que los vende) cultrorum vnditor.
cuchillo: culter, tri m. Uso: - pequeo,
cultellus, i m; - muy pequeo, cultllulus; -
quirrgico, bistur, scalprum, i n; - de cocina,
culter coquinaris; - de monte, de caza, culter
venatrius; - de zapatero, scalprum, i n; fa-
bricante de cuchillos, cultrrius, ii m; pasar
a -, occdere, necare, interfcere.
cuchuchear, v. cuchichear.
cuclillo: Zool cucullus, cuclus, cculus, i m.
cuco: (ave) v. cuclillo.
cucurucho: cucullus, i m. Uso: - pequeo,
cubierto
293
cucllio, onis m; cucullinculus; el contenido
de un -, cuculli continntia.
cuello: (parte del cuerpo) collum, i n. Uso:
echar los brazos al - de uno, collum alicius
amplexu ptere; arrojarse al - de uno, in
collum alicius invdere // (parte superior y
ms angosta de una vasija) collum, i n // (tira
de tela que en los vestidos corresponde al -)
collare, is n. Sin: colli amictus (-us m); colla-
ris fmbria; fscia lnea. Uso: - alto, collare
altum; - doblado, collare inversum; - de pe-
lliza, de pieles, collare pelltum vel pell-
ceum.
cuenca: (territorio cuya aguas afluyen a un
mismo ro, lago o mar) lveus, i m. Sin:
sinus, us m. Uso: - hidrogrfica, hydrogr-
phicus sinus; - orogrfica, orogrphicus
locus.
cuenta: (clculo, cmputo) cmputus, i m.
Sin: computtio; rtio. Uso: - regresiva, in-
versa computtio; - de entradas y salidas, ac-
ceptorum et datorum rtio; hacer las -,
rationes (mathemticas) confcere // - banca-
ria, pecnia apud argentriam depsita . Uso:
- bloqueada, cmputus impeditus; abrir una
-, acceptum et expensum referre in cdicem
vel in tbulas // (factura) prtium, ii n. Sin:
index (-dcis m) prtii; pecnia dbita; rtio
nummria. Uso: pagar la -, pecniam dbi-
tam perslvere // - corriente, cmputus coti-
dianus vel currens. Sin: cotidianae
computationes (-um fpl); rtio cotidiana;
schdula vel rtio mittendae pecniae; sch-
dula vel rtio mittendae accipiendaeque pe-
cuniae. Uso: - corriente postal, de giros
postales, computtio cursualis cotidiana pers-
criptionum; cursrius cmputus cotidianus
assignationum; depositar en la - corriente,
(pecniam) referre in cotidianas computatio-
nes; rebasar su -, suprgredi computationum
continuarum praesdium; excdere modum
computationum currntium // fig, tener en -
algo, alicius rei rationem habere.
cuentagotas: vsculum (frasquito) guttis nu-
merandis. Sin: fstula (canuto, tubito) guttis
numerandis; vsculum vel fstula guttatim ef-
fundens.
cuentahilos: instrumentum filis numerandis.
cuentakilmetros: tachmetrum, i n. Sin:
hodmetrum; mensuralis chiliometrorum
machnula; mensrius itneris index; instru-
mentum kilimetris numerandis.
cuentapasos: instrumentum pssibus eme-
tiendis.
cuentarrevoluciones: instrumentum circui-
tionum enumerativum.
cuentista: (escritor que escribe cuentos) fa-
bulator, oris m. Sin: fabularum vel narratio-
num auctor; narratiuncularum scriptor.
cuento: fbula, ae f. Sin: fabella; narratin-
cula; fbula ficta vel commentcia; levis
narrtio. Uso: - de hadas, fabella puerilis;
cuentos para nios, pueriles fbulae; narra-
tiones delectandis peris accommodatae; -
radiados para nios, fbulae puerorum ra-
diophnicae.
cuerda: (ensambladura de hilos) funis, is m.
Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordina-
riam -e). Uso: - pequea, chrdula; - de
nudos, funis nudorum // (hilo para instru-
mentos msicos) chorda, ae f. Sin: nervus, i
m. Uso: estirar las -, chordas vel nervos in-
tndere; hacer preludios con las -, probar si
estn templadas, praetentare pllice chordas;
pulsar las -, nervos tngere vel perctere //
fig, tocar la - sensible de uno, liquem mo-
vere. Sin: liquem vel alicius nimum tn-
gere // Anat, tendn, nervus, i m. Sin: tenon,
ontis m. Uso: - vocal, plica vocalis // (cade-
cuerda
294
nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de
antiguo sistema) machintio, onis f. Uso: dar
- al reloj, horolgium intndere; horolgio
motum dare; horolgii machinationem gere;
horolgii machinationi motum dare.
cuerpo: corpus, pris n. Uso: combatir - a -,
cmminus pugnare // (conjunto de personas)
corpus. Sin: grex, gregis f. Uso: - diplom-
tico, corpus legatorum; legati, orum mpl; -
especiales, greges speciales; - poltico, cor-
pus polticum; - de baile, corpus diserte sal-
titntium vel saltntium; - de ejrcito,
exrcits pars (partis f) // - de guardia, sttio,
onis f.
cuestin: questio, onis f. Uso: - nacional,
questio nationalis; - social, questio socialis;
- sometida a deliberacin, consulttio; v.
consulta.
cuestionamiento: protesttio, onis f.
cuestionario: quaestionrium, ii n. Sin:
quaestiones, um fpl; quaestionum codex
(-dcis m); index (-dcis m) quaestionrius;
percontationum index; interrogationum ordo.
cuestor: quaestor, oris m.
cuestura: quaestura, ae f.
cueza o cuezo: lveus, i m.
cuidado: cura, ae f. Uso: - paliativos, curae
dolorem lenientes // cuidado!, cave! vel c-
veas!
culantrillo, v. adianto.
culebrilla: (artificio pirotcnico) serpentina,
ae f.
culinario: culinrius, a, um. Sin: coquin-
rius; coquinaris, e; coquinatrius.
culombio: culmbium, ii n.
culpa: culpa, ae f. Uso: - colectiva, culpa
collectiva.
culpable: adj nxius, a, um // sust commis-
sor, oris m.
culteranismo: culteranismus, i m. Sin: gon-
gorismus; sexcentsimus; inflatum dicendi
genus; exorntior vel exquistior ortio; af-
fecttio; ampullae, arum fpl.
culterano: (adj, perteneciente o relativo al
culteranismo) ad culteranismum ttinens //
(dicho del escritor que practicaba ese estilo
literario) sexcentsticus, a, um. Sin: adj in-
flatus, tmidus, tumens, trgidus, inflatus et
tumens; sust sexcentsticus (inflatus ...) scrip-
tor vel auctor.
culto: cultus, us m. Uso: - mariano, marialis
vel marianus cultus; - sagrado, sacer cultus;
sacra, orum npl; caerimniae, arum fpl; asis-
tir al -, sacris interesse; celebrar un - ecum-
nico, cultum oecumnicum celebrare;
promover el -, cultum lere ac fovere.
cultor, ra: cultor, oris m; cultrix, icis f.
cultura: (efecto de cultivar los conocimien-
tos humanos) doctrina, a f. Sin: erudtio. Uso:
- general, communes ltterae; - literaria y
cientfica, litterarum et scientiarum doctri-
nae; - universal, enciclopdica, mnium
rerum scintia; - variada, vria erudtio;
amor a la -, amor cognitionis; stdium dis-
cendi; desprovisto de toda -, omnis omnino
eruditionis expers; extrao a toda -, stdiis
rudis; rudis rtium // (civilizacin) cultus, us
m. Sin: cultura; humnitas; cultura humana;
humanus cultus; civilis cultus; nimi vel in-
gnii cultura. Uso: - contempornea, hodier-
nus cultus; - democrtica, democrticus
cultus; - ilustrada, cultus perfctior; - isl-
cuerpo
295
mica, islmica ingeniorum cultura; - refi-
nada, poltior humnitas; - del egosmo, ego-
smi cultura; la - humana del lugar, localis
cultura humana ;- de la muerte, mortis cul-
tura; - de la vida, cultura vitae; pueblo des-
provisto de toda -, ppulus omnis cults et
humanitatis expers.
cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, her-
ditas culturalis; identidad -, idntitas cultura-
lis; propsitos -, propsita culturlia.
cmel: ptio cuminina. Sin: liquor cumini-
nus.
cumpleaos: natalis, is m. Sin: dies natalis
sive natalcius. Uso: feliz -!, felix natalis
dies!; celebrar el 80 -, diem natalem octo-
gsimum celebrare.
cumplible: implbilis, e.
cumplido: (accin obsequiosa o muestra de
urbanidad) offcium, ii n. Sin: obsquium;
officiosa vel honorfica verba; laus, laudis f;
plausus, us m; gratultio, onis f. Uso: con
muchos -, officiosssime; sin cumplidos,
aperte; lbere, simplciter; familiriter; hacer
cumplidos a uno, licui offcia praestare; li-
quem offciis prsequi; no resistir a los -,
ludibus non resstere; djate de cumplidos!,
mitte ambages!; por -, officiose // (corts, ur-
bano) officiosus, a, um.
cumplidor: adimpletor, oris m.
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari.
cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: offi-
cisior; blandiosus.
cumplimiento: (accin y efecto de cumplir)
exsectio, onis f. Sin: effctio; confctio //
(perfeccin en el modo de obrar o de hacer
algo) perfctio, onis f. Sin: adimpltio //
(cumplido) v. esta voz.
cumplir: (ejecutar) - las rdenes de uno,
mandata vel imperata alicius fcere, xse-
qui, effcere, perfcere.
cuneiforme: cuneiformis, e. Sin: cuneatus,
a, um.
cuneta: fosscula, ae f.
cua: cneus, i m. Uso: - de hierro, ferri c-
neus; - de madera, ligni cneus; introducir
una -, cneum insrere vel inculcare.
cuada: cognata, ae f. Sin. sorria (uxoris vel
mariti soror); frtria vel fratrissa (fratris
uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
cuado: cognatus, i m. Sin: sorrius (sororis
maritus); levir, ri (uxoris frater, mariti fra-
ter).
cuo: (troquel con que se sellan las monedas
y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
Uso: - para sellar monedas, typus monetrius
// (impresin o seal que deja el troquel) sig-
num, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
monetrii signum vel nota.
cuota: pars, partis f. Sin: prtio, onis f. Uso:
- mensual, pnsio mnstrua; - de un gasto,
impensae pars vel prtio; colltio; - de un
pago, pnsio; abonar la primera - al con-
tado, primam pensionem praesentem nume-
rare vel slvere; pagar en diez -, decem
pensinibus uti.
cupn: scdula vel schdula separbilis //
(Com, documento o resguardo expedido se-
parndolo de la matriz de un libro) schdula
emptria.
cpula: tholus, i m. Uso: - de una baslica,
tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus
cpula
296
tholus.
cura: (tratamiento) cura, ae f. Sin: therapa.
Uso: - de uvas, ampelotherapa; - para adel-
gazar, cura crporis extenuandi vel exone-
randi; cura emacrescendi // (sacerdote)
sacerdos, otis m. Sin: prsbyter, ri m; sacer
minister; ecclesisticus. Uso: - de misa y olla,
sacerdos misellus vel srdidus.
curabilidad: curablitas, atis f. Sin: sanabli-
tas.
curacin: curtio, onis f. Sin: santio, onis f.
Uso: - milagrosa, santio miraculosa; santio
miraculose facta.
curador: (el que cura a alguien) sanator, oris
m. Sin: mdicus // (el que cura alguna cosa)
- de lienzos, fullo, onis m // (Der, persona
elegida o nombrada para cuidar de los
bienes o negocios del menor) pupilli bono-
rum procurator; (el que hace las veces de -)
subcurator.
curandero: empricus, i m. Sin: empricus
mdicus; artis medicinae simulator.
curasao: curasum, i n. Sin: liquor cordis.
curdo: adj corduenus, a, um // sust Curdus, i
m; Corduenus, i m.
curea: (carro sobre el que se monta el
can) carroballista, ae f. Sin: tormenti
bllici currus (-us m). Uso: montar un can
sobre la -, carro ballistam impnere.
curia: cria, ae f. Uso: - arzobispal, dioce-
sana, episcopal, romana, cria archiepisco-
palis, dioecesana, episcopalis, romana.
curial: ( perteneciente a la curia) curialis, e.
Sin: ad criam spectans; forensis, e; iudicia-
lis, e // sust curialis, is m. Sin: causdicus;
causarum actor.
curio: crium, ii n.
curioso: ignara videndi vel audiendi cpidus.
curruca: atricapilla, ae f. Sin: slvia; slvia
atricapilla.
currutaco, v. petimetre.
cursillo: currculum, i n. Uso: - de formacin
religiosa, religiosae institutionis currculum.
cursiva: (letra) lttera inclinata // (escritura)
ltterae inclinatae; inclinatae litterarum for-
mae. Uso: en -, inclinatis ltteris; inclinat lit-
terarum form.
curso: (serie de lecciones) cursus, us m. Sin:
currculum; instittio; studiorum currculum;
institutionis cursus. Uso: - bsico, institut-
rius cursus fundamentalis; - clsicos, huma-
nsticos, cursus clssici, humanstici; -
cuatrimestral, semestral ..., quatrimestris, se-
mestris ... cursus; - facultativo, instittio l-
bere selecta; - gratuitos, gratutae
institutiones; - superiores, scholae altioris r-
dinis; - universitarios, cursus universitrii; -
vespertino, instittio postmeridiana // - de
alemn, instittio linguae theodiscae; - de di-
bujo, de espaol, de religin ..., delineationis,
linguae hispnicae, religionis ... cursus; - de
francs, instittio linguae francogllicae; -
de historia, instittio histrica; - de latn,
instittio latina; instittio linguae latinae, -
de latn viviente, viventis latinitatis currcu-
lum; - de matemtica, instittio mathemtica;
- de verano, schola aestiva // verse obligado
a repetir el -, nnuum studiorum currculum
iterare cogi // (carrera o direccin) cursus, us
m. Sin: currculum; decursus, us m; lustrtio.
Uso: - del sol, lustrtio solis; - del tiempo,
cursus tmporum; el - de la vida, cursus
vitae; el - de los sucesos, cursus rerum; con-
cura
297
versiones rerum.
cursor (Inform) ndice mvil: indcium, ii n.
curtidor: coririus, ii m.
curtidura: officina coriria. Sin: coririi vel
coriarorum officina.
curtir: - pieles, crium vel cria subgere.
Sin: cria medicare; pelles subgere.
curva: (lnea curva) curva, ae f. Sin: lnea
curva // (vuelta, recodo) flexus, us m. Sin:
flxio, onis f; flexura; anfractus, us m; flexus
itneris; viae anfractus. Uso: - difcil, peli-
grosa, diffcilis, periculosus viae flexus; ca-
mino lleno de curvas, tortuosa (vel flexuosa,
vel sinuosa) via; trtile iter // (seal cami-
nera) cave viae flexum.
curvatura: curvatura, ae f. Sin: curvamen,
mnis n.
curvilneo: curvilneus, a, um.
cuscs, v. alcuzcuz.
custodia: (vaso sagrado en que se expone el
Santsimo Sacramento) ostensrium, ii n.
cutneo: cutneus, a, um.
Cuzco: Cuscum, i n.
cyberspace Inform, v. ciberespacio.
cyberspace
298
dacnomana: dacnomnia sive -mana, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido
(-dnis f).
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: gln-
dulae lacrimantis inflammtio vel infltio.
dactilar, v. digital.
dactilgrafa: dactylgrapha, ae f. Sin: dacty-
loscriptrix, icis f; quae prelo manuali titur.
dactilografa: dactylogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: dactylogrphica ars, instittio, per-
tia. Uso: aprender -, dactylogrphiam ds-
cere; ensear -, artem dactylogrphicam
trdere.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
mchin scriptus. Uso: escrito -, dacty-
loscriptum, i n.
dactilografiar: dactylographare. Sin: dacty-
loscrbere; mchin scrbere; machnul
scriptria exarare; dactylgrapho scrbere;
manuali (vel dactylogrphico, vel dactlico)
prelo scrbere vel exscrbere; mchin vel
machnul dactylogrphic (vel dactlic)
scrbere.
dactilogrfico: dactylogrphicus, a, um. Sin:
ad dactylogrphiam spectans.
dactilgrafo: dactylgraphus, i m. Sin:
dactyloscriptor; qui manuali prelo titur.
Uso: un buen -, dactylogrphicae artis peritus
vel callens; ser un excelente -, dactylogr-
phica arte excllere.
dactilograma: dactylogramma, tis n. Sin:
dgiti signum vel nota.
dactilologa: dactylolgia sive -loga, ae f.
Sin: ars dgitis loquendi.
dactilolgico: dactylolgicus, a, um. Sin: ad
dactylolgiam prtinens.
dactiloscopia: dactyloscpia sive -scopa, ae
f. Sin: signatae vel impressae digitorum for-
mae inspctio, examintio, examen.
dactiloscpico: dactyloscpicus, a, um. Sin:
ad dactyloscpiam ttinens.
dadasmo: dadasmus, i m. Sin: cubismus,
infantilismus.
dadasta: dadasta vel dadastes, ae m. Sin:
dadasmi fautor vel studiosus.
dado: talus, i m. Sin: tssera. Uso: juego de
los -, lea, ae f; lusus leae; jugador de dados,
aleator; leae lusor; jugar a los -, talis (vel
tsseris, vel le) ldere; jugar a los - con pa-
sin, le studiosissime ldere; leae indul-
gere; tiro de los -, iactus talorum vel
tesserarum; tirar los -, talos icere; tsseras
mttere.
dador: - de trabajo, peris conductor.
daemon (Inform): daemon, nis m.
Dahomey: Dahomia, ae f. Sin: Berinum, i
n. Uso: de -, dahomeianus; beninensis.
Dakota: Dakota, ae f. Uso: - del Norte, del
Sur, Dacota Septemtrionalis, Meridiana.
dalia: dhlia, ae f.
Dalmacia: Dalmtia, ae f.
D
299
dlmata: Dlmata, ae m.
dalmtica: (vestidura sagrada) dalmtica, ae
f. Sin: dalmtica vestis.
daltoniano: daltnicus, a, um. Sin: achroma-
tpticus; dyschromatpticus; achromatpsi
vel dyschromatpsi laborans, vexatus, affec-
tus.
daltnico, v. daltoniano.
daltonismo: daltonismus, i m. Sin: achroma-
tpsia sive achromatopsa; achromatopsis;
dyschromatpsia sive dyschromatopsa; dal-
toniana oculorum infrmitas.
dama: (mujer noble o de calidad) dmina, ae
f. Sin: matrona; illustris vel nbilis fmina //
(cada una de las seoras que acompaaban
y servan a la reina o a las princesas) aulae
matrona. Uso: - cortesana, v. meretriz //
juego de damas, calculorum ludus (-i m).
Sin: latrunculorum lusus (-us m). Uso: jugar
a las -, clculis vel latrnculis ldere.
damajuana: magna lagoena.
damasco: (albaricoque) v. esta voz // (tejido)
damascenum, i n. Sin: sricum damasce-
num; pannus damascenus.
damisela: (seorita) v. esta voz // (dama cor-
tesana) v. meretriz.
damnificado: laesus, a, um. Sin: detrimento
vel iactur affectus; iacturam passus.
dans: sust Danus, i m // adj dan(i)us, a, um.
Sin: danensis, e; dnicus.
Dante: Dantes, is m. Uso: - Alighieri, Dantes
Al(l)aghrius vel Al(l)ighrius.
dantesco: (propio o caracterstico de Dante)
Dantis (gen). Sin: Dantis potae. Uso: poesa
-, pesis (is, ac -in f) Dantis // (que imita o
recuerda a Dante) Dantem mitans vel s-
piens. Uso: poesa -, psis Dantem mitans;
versus stilum (vel rationem dicendi) Dantis
imitantes // (terrorfico) terrficus, a, um.
dantismo: dantismus, i m. Sin: Dantis st-
dium.
dantista: dantista, ae m. Sin: Dantis studio-
sus vel cultor.
danza: salttio, onis f. Sin: balltio; chorea.
Uso: - macabra, mortuorum salttio.
dao: damnum, i n. Sin: detrimentum; noxa.
Uso: - materiales, damna materilia; reparar
un -, damnum resarcire; sin algn -, nullo ac-
cepto detrimento.
dar: (dictar) se da latn dos horas por se-
mana, lingua latina sngulis hebdmadis duas
horas trditur; (tocar) dan las 8, hora octava
tinnit.
drsena: (parte resguardada artificialmente,
en aguas navegables) portus (-us m) interior
// (arsenal, astillero) navale, is n; navlia,
ium npl.
darviniano, na: darvinianus, a, um. Sin: ad
darvinismum spectans.
darvinismo: darvinismus, i m. Sin: darvi-
niana doctrina. Uso: - social, darvinismus so-
cialis.
darvinista: darvinista, ae m; darvinstria, ae
f. Sin: darvinismi vel darvinianae doctrinae
sectator, fautor, ssecla.
dasimtrico: dasymtricus, a, um. Sin: ad
dasymtriam prtinens (relativo a la dasime-
tra); ad dasmeturm ttinens (relativo al da-
dasimtrico
300
smetro).
dasimetra: dasymtria sive dasymetra, ae f.
Sin: ars ris densitatis (vel crassitdinis, vel
spissitatis) metiendae.
dasmetro: dasmetrum, i n. Sin: instrumen-
tum ris densitati metiendae.
data: (fecha de carta o documento) dies, i
mf. Uso: carta sin -, epstula sine die; poner
la -, diem in epstula ascrbere // (partida o
partidas que en una cuenta componen el des-
cargo de lo recibido) v. salida, salidas // (In-
form) datos; elementos de informacin, data,
orum npl.
data (Inform): data, orum npl.
database (Inform): (base de datos) datotheca,
ae f. Sin: datorum ordinatrum // (conjunto de
datos) data, orum npl. Sin: plicae datorum.
datara: datria, ae f. Uso: - Apostlica, Da-
tria Apostlica.
datario, datrius, ii m.
dtil: (fruto de la palmera) dctylus, i m. Sin:
caryota, ae f; palma, plmula; palmae fructus
(-us m).
dativo: adj dativus, a, um // sust dativus, i m.
Sin: casus dativus; casus dandi. Uso: doble -,
gminus dativus.
dato: datum, i n. Uso: - electrnicos infor-
mticos, data electrnica ordinatrlia.
day-hospital, v. hospital de da.
deambulatorio: afn -, poriomnia sive po-
riomana, ae f.
debate: disputtio, onis f. Sin: discssio; dia-
lctica certtio; opinionum commuttio vel
colltio. Uso: - parlamentario, disputtio par-
lamenti; - televisivo, disputtio televisiva;
disputtio per televisficas undas transmissa.
debe: Econ dbita, orum npl.
deber: (aquello a que est uno obligado) of-
fcium, ii n. Sin: munus, nris n. Uso: - his-
trico, moral, patritico, offcium
histricum, morale, patriticum; - profesio-
nal, artis suae munus; - del amor universal,
offcium caritatis universalis; - de la solida-
ridad, offcium mtuae necessitdinis; - de
la solidaridad entre las naciones, offcium
coniunctionis inter ppulos // cumplir con su
-, offcio fungi; offcio suo satisfcere; off-
cium suum fcere, xsequi, explere, servare,
praestare; mnere fungi; munus suum xse-
qui vel administrare; faltar a su -, no cumplir
con su -, deesse offcio suo; offcium suum
desrere; ab offcio suo discdere; ser fiel a
su -, in offcio esse; consider su -, offcii
duxit ; cumplo el - de informarte, dbitum x-
pleo offcium certiorem te faciendi // (ejerci-
cio que se encarga al alumno para hacerlo
en casa) pensum, i n. Sin: pensum domsti-
cum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - pu-
nitivo, pensum poenale; devolver los deberes
corregidos, pensa correcta rddere.
debilidad: (falta de vigor) deblitas, atis f.
Sin: imbecllitas; infrmitas. Uso: - fsica,
crporis vel vrium imbecllitas; valetdinis
infrmitas // (fig, falta de energa) imbeclli-
tas, infrmitas. Uso: - de nimo, nimi infr-
mitas, dissoltio, molltia, imbecllitas; - de
espritu, infrmitas mentis.
debilitacin: (accin de debilitar) debilit-
tio, onis f. Sin: attenutio; enervtio; hebet-
tio // (falta de vigor) v. debilidad.
debilitamiehto, v. debilitacin.
dasimetra
301
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare;
languefcere // debilitarse, enervari; relan-
guscere; evigscere; devigscere; vigorem
amttere.
debug (Inform), corregir errores en un pro-
grama: emendare. Sin: corrgere.
debugger (Inform), corrector de programa:
emendatrum, i n. Sin: emendatrium; correc-
trium.
debugging (Inform), correccin: emendtio,
onis f. Sin: corrctio.
debut: prodctio, onis f. Sin: prolsio;
intium, princpium; exrdium.
debutante: tiro, onis m.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; intium
fcere. Uso: hacer -, liquem prodcere.
dcada: decas, dis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decnnio octavo.
decadente: labens, entis. Sin: lnguens.
decadentismo: decadentismus, i m.
decgono: decagnus, i m; decagnum, i n.
decagrama: decagramma, tis n.
decalitro: decaltrum, i n. Sin: decem litro-
rum mensura.
declogo: declogus, i m. Sin: decem man-
data vel praecepta.
decmetro: decmetrum, i n. Sin: decem
metra. Uso: - cuadrado, decmetrum quadra-
tum.
decanato: decani offcium vel munus (-nris
n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
primus.
decano: (el ms antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
mximus // (el que con ttulo de - es nom-
brado para presidir una corporacin o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: se-
nior. Uso: - de los prrocos, senior curionum
vel parochorum; curionum primus; - de los
profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis deca-
nus; Patrum Cardinlium primus; Princeps
Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collgii Decanus; - de una Facultad, Facul-
tatis decanus; Facultati praepsitus; - de la
Facultad de Filosofa, decanus acadmicae
Facultatis philosphicae.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
Sin: celebrare; ludibus extllere // (trasegar
un lquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
perctere.
decarburacin o descarburacin: carboni
detrctio.
decarburar o descarburar: carbnium (li-
cui rei) detrhere.
decatleta: in decathlo certator.
decatln: decathlum, i n.
decauville: ferrvia agrestis. Sin: ferrvia de-
cauvilliana; via frrea angustior.
decena: (el nmero 10) decussis, is m // (can-
tidad de diez) decas, dis f. Sin: decria, ae f.
decenal: decennis, e.
decenal
302
decenio: decnnium, ii n.
decepcin: decptio, onis f.
decibel, v. decibelio.
decibelio: Fs decibllium, ii n. Sin: dcima
belliana.
decigramo: decigrammum, i n. Sin: deci-
gramma, tis n; dcima pars grmmatis.
decilitro: deciltrum, i n. Sin: dcima litri
pars.
dcima: (cada una de las diez partes en que
se divide un todo) dcima, ae f. Sin: dci-
mum; dcima pars. Uso: - de segundo, d-
cima secundi pars // (composicin potica
que consta de diez versos octoslabos) decs-
thichon, i n // (diezmo) v. esta voz.
decimal: (que tiene por base el nmero diez)
decimalis, e. Sin: decimrius; denrius. Uso:
nmero -, nmerus decimalis; sistema m-
trico -, systema mtricum decimale // (perte-
neciente al diezmo) decumanus vel
decimanus, a, um. Sin: decimalis.
decimal (Inform): decimalis, e.
decmetro: decmetrum, i n. Sin: dcima
metri pars. Uso: - cuadrado, cbico, decme-
trum quadratum, cbicum.
decimilmetro: decimillmetrum, i n. Sin:
millmetri dcima pars.
declamador: declamator, oris m. Sin: orator
emphticus.
declaracin: declartio, onis f. Uso: - de
aduana, declartio telonria; - del contenido,
rei contentae declartio vel indictio; - de in-
gresos, de renta, fiscal, profssio; censualis
profssio; - Universal de los Derechos del
Hombre, Declartio Universalis circa Iura
Hminis; rehusar toda -, omnem declaratio-
nem recusare.
declarativo: Gram declarativus, a, um.
declinacin: (cada, bajada) descensus, us m
// (Astron, distancia de un astro al ecuador
celeste) recessus, us m // Gram declintio,
onis f. Sin: declinatus, us m; flexus, us m; n-
minum flexura. Uso: - de una palabra, decli-
ntio vocbuli in casus.
declinar: (decaer, disminuir) declinare, (se)
inclinare. Sin: defcere; recdere; (se) remt-
tere; immnui. Uso: al - el da, vergente vel
deficiente iam die; el sol declina, sol (se) in-
clinat; la fiebre declina, febris (se) remittit;
su gloria declina, eius gloria imminitur //
Gram declinare. Uso: - nombres y verbos, n-
mina declinare et verba.
declinmetro: declinmetrum, i n. Sin: de-
clinationis magnticae index.
decoccin: decctio, onis f. Sin: decoctum.
decodificacin o descodificacin: mecha-
nma codcibus transferendis. Sin: instru-
mentum cdicis commutatrium.
decolonizar: dicionem colonialem auferre.
Sin: colnias disslvere.
decoloracin: decolortio, onis f. Sin: coloris
abltio, admptio, detrctio, subtrctio.
decolorante: adj decolrans, antis // sust l-
quidum vel materia decolrans.
decoracin: (accin de decorar) orntio,
exorntio, onis f. Sin: exornandi actus //
(cosa que decora) ornamentum, i n. Sin: or-
natus, us m.
decenio
303
decorado, v. decoracin.
decorativo: decorativus, a, um.
decretal: adj decretalis, e // sust ltterae de-
cretales. Sin: decretalis epstula.
decretalista: decretalista, ae m. Sin: decret-
lium interpres, peritus, studiosus.
decretista: decretista, ae m.
decbito: decbitus, us m. Uso: - lateral, de-
cbitus lateralis.
decuplicar: decuplare. Sin: dcies multipli-
care.
decurin: decrio, onis m.
decurso: decursus, us m. Uso: en el - de los
tiempos, decursu tmporum.
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumen-
tum, tegumentum, oprculum; dgiti muni-
mentum, tegumentum.
dedicacin: Rel dedictio, onis f. Sin: conse-
crtio; sollemne, is n.
dedicarse: incmbere. Uso: - a socorrer viu-
das y hurfanos, incmbere in auxlium v-
duis orphanisque ferendum.
dedicatorio: dedicatrius, a, um.
deduccin: (Filos, forma de razonamiento)
argumenttio, onis f. Sin: ratiocintio. Uso: -
conjetural, coniectura // (Lg, nexo entre el
consiguiente y las premisas) conexum, i n //
(conclusin de silogismo) conclsio, onis f.
Sin: illtio // (accin de sacar o separar una
parte del todo) dedctio, onis f. Sin: detrc-
tio. Uso: hacer - de dinero, pecniam ded-
cere; pecniae summam substrhere,
subdcere.
deducible: deducbilis, e.
deducir: (sustraer, rebajar) detrhere (li-
quid de liqua re).
defecacin: alvi purgtio.
defecar: alvum purgare.
defectible: defectbilis, e.
defectivo: defectivus, a, um.
defenestracin: e fenestra deictio (-onis f) //
fig, deictio; amtio; remtio; depostio; ex-
plsio; de gradu vel de mnere deictio.
defenestrar: de vel e fenestra decere // fig
depllere; demovere; removere; de gradu vel
de mnere decere.
defensa: defnsio, onis f. Uso: - antiarea,
ariarum incursionum defensores; defensores
aronvium incursntium; - personal, sui de-
fnsio // (jugador, en el ftbol) defensor, oris
m. Uso: - central, defensor mdius vel cen-
tralis; la -, defensores, um mpl.
defensor: adj defensrius, a, um // sust de-
fensor, oris m. Uso: Dep, - de un ttulo, de-
fensor ttuli (athltici).
deferencia: (fig, muestra de respeto o de
cortesa) officiosa observntia.
dficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummriae la-
cuna; nummria iactura. Uso: llenar un -, la-
cunam explere.
definicin: defintio vel fintio, onis f.
definidor: (que determina o manda) defin-
tor, oris m.
definidor
304
definir: definire.
definitivo: terminalis, e.
deflacin: defltio, onis f. Sin: nummria
contrctio vel coarcttio.
deflacionista: deflationis fautor.
deflagrador: Mec incensrium, ii n.
deflector: instrumentum deflectrium.
defoliacin: defolitio, onis f.
defoliante: defoliamentum, i n.
defoliar: defoliare.
deforme: deformis, e.
defraudador, ra: fraudator vel defraudator,
oris m; fraudatrix vel defraudatrix, icis f.
degenerar: (de persona) degenerare. Sin:
corrumpi // (de cosa) in peius verti. Sin: de-
pravari.
deglucin: degltio, onis f. Sin: exhustio;
actus deglutiendi.
degradacin: grads deictio.
degradar: de gradu decere // degradarse, se
abcere; corrumpi.
dehiscencia: dehiscntia, ae f. Sin: patefctio
spontnea.
deicida: deicda, ae m
deificacin: deifictio, onis f.
deificar: deificare.
defico: deficus, a, um.
depara: depara, ae f. Sin: Dei Mater; Dei
Gnetrix.
desmo: desmus, i m.
desta: desta, ae m.
delacin: deltio, onis f. Sin: delatura, ae f.
delantal: cinctus, us m; cinctum, i n. Sin:
cinctrium; praecinctrium; cinctculus.
delantera: Dep oppugnatores, um mpl. Sin:
assultores; assultorum agmen // (parte ante-
rior de una cosa) pars antica.
delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: as-
sultor; incursor. Uso: - centro, mdius assul-
tor; cursor centralis.
delegacin: (accin y efecto de delegar) le-
gtio vel delegtio, onis f. Sin: mandatum;
mneris delegtio // (conjunto de delegados)
delegtio, onis f. Sin: delecti viri vel hmines
// (cargo de delegado) legati munus // (ofi-
cina del delegado) legati sedes // - Apost-
lica, Delegtio Apostlica; - de hacienda,
aerrii procurtio vel administrtio.
delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: -
Apostlico, Delegatus Apostlicus; delega-
dos a las Organizaciones Internacionales,
viri legatorum mnere fungentes apud natio-
num Conslia; delegados de varias naciones,
delegati plrium nationum.
delegante: delegator, oris m. Sin: mandator;
qui dlegat.
delegar: delegare liquid licui. Sin: concr-
dere; commttere; demandare.
delete (Inform): delere; v. borrar.
definir
305
deliberativo: deliberativus, a, um.
delincuente: effractrius, ii m; effractor, oris
m.
delineamiento: delinetio, onis f. Sin: desig-
ntio; adumbrtio.
delirante: delirus, a, um.
delirar: delirare.
delirio: Med delrium, ii n. Sin: delirtio,
onis f (tambin en sentido fig). Uso: - de
grandeza, cupditas potntiae.
delito: delictum, i n. Sin: crimen; scelus.
Uso: - flagrante, manifestum atque deprehen-
sum scelus; sorprender a uno en flagrante -,
liquem in manifesto delicto deprehndere
vel comprehndere.
delivery order: mandatum subministrationis.
Sin: merces subministrandi mandatum.
delta: delta indecl.
deltaplano: anemoplanum, i n. Sin: arona-
vis velfera vel velfica.
deltoides: adj triangularis, e. Sin: deltae s-
milis // sust deltides, is m.
demagogia: (dominacin de la plebe) dema-
ggia sive -goga, ae f. Sin: ppuli imprium;
plebis rgimen, domnium, domintio, domi-
natus (-us m); (seditiosa) domintio popula-
ris; nfimae plebis dominatus vel arbtrium //
(poltica que halaga las pasiones de la plebe)
popularis rtio. Sin: agitationes (-um fpl) p-
puli. Uso: lo hizo por -, id fecit, ut plebi as-
sentaretur vel ad grtiam ppuli captandam.
demaggicamente: demaggice. Sin: popu-
lriter; demaggico stdio.
demaggico: demaggicus, a, um. Sin: po-
pularis; seditiosus. Uso: discurso -, cntio se-
ditiosa; espritu -, ingnium populare,
seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador
-, seditiosus plebis contionator; poltica -, po-
pularis rtio.
demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis as-
sentator, fautor, turbator, seductor; vulgi ten-
tator; homo popularis, seditiosus,
turbulentus; homo rerum novarum cpidus;
civis evertendarum rerum cpidus; aurae po-
pularis captator; rerum novarum moltor //
(sectario de la demagogia) popularis imprii
sectator. Sin: plebcola // (cabeza o caudillo
de una faccin popular) popularis factionis
princeps (-cpis m). Sin: plebis dux vel ductor
// (orador revolucionario) contionator, oris
m. Sin: popularis orator.
demarcacin: demarctio, onis f. Sin: fnium
descrptio; ctio terminandi. Uso: lnea de -,
trminus, i m; confnium, ii n.
demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus.
democracia: democrtia sive - crata, ae f.
Sin: populare rgimen; civile imprium;
rtio popularis. Uso: - liberal, democrtia li-
beralis; - parlamentaria, democrtia parla-
mentria vel parlamentaris; defender la -,
causam popularem defndere; profesar la -,
ppuli causam gere; causam popularem sus-
cpere // (partido poltico) - cristiana, demo-
crtia christiana // (Estado en que el pueblo
ejerce la soberana) popularis res pblica.
Sin: cvitas popularis.
demcrata: adj popularis, e. Sin: civilis.
Uso: ser -, populriter gere; volverse -, po-
pularem feri // sust demcrata, ae m; dem-
crates, is m. Sin: popularis, is m; homo
popularis; ppuli fautor. Uso: - cristiano, de-
mcrates christianus; christianus democrti-
cus; - excelente, demcrates excellens; -
demcrata
306
liberal, demcrates liberalis; social -, dem-
crates socialis; - socialista,v. social-dem-
crata; ser -, populriter gere; volverse
demcrata, popularem feri.
democrticamente: democrtice. Sin: popu-
lriter; democrtica ratione.
democrtico: democrticus, a, um. Sin: po-
pularis, e. Uso: caracterstica de quien (o de
lo que) es -, ndoles democrtica; espritu -,
ingniumpopulare; gobierno -, potestas popu-
laris; partido -, fctio popularis; rgimen -, r-
gimen democrticum; reglas -, democrtica
rtio; tendencia -, popularis imprii stdium;
tradicin -, tradtio democrtica.
democratizacin: democratiztio, onis f.
Sin: rtio agendi populriter.
democratizar: democratizare. Sin: democr-
tiam indcere.
democristiano: adj y sust demochristianus.
Sin: christianus democrticus // sust dem-
crata (-ae m) vel demcrates (-is m) christia-
nus.
demodulacin: demodultio, onis f. Sin: ori-
ginrii vibrationis gneris restittio.
demodulador: (instrumentum) demodulat-
rium.
demofobia: demophbia sive -phoba, ae f.
demografa: demogrphia sive -grapha, ae
f. Uso: - comparada, demogrphia compa-
rata.
demogrfico: demogrphicus, a, um. Uso:
cuestin -, demogrphica quaestio; explosin
-, demogrphica explsio.
demgrafo: demgraphus, i m.
demolicin: demoltio, onis f.
demologa: demolgia sive -loga, ae f.
demonaco: daemonacus, a, um.
demonio: (diablo) daemon, nis m. Sin: dae-
mnium; dibolus. Uso: adorador del -, dae-
moncola, ae m // (persona perversa)
scelestus vel nefrius homo. Sin: homo ne-
quam, nequssimus, sceleratssimus // (hom-
bre o nio travieso) homo vel puer lascivus,
irrequietus, inquietus, turbulentus.
demonolatra: daemonolatra, ae f. Sin: de-
monum adortio, cultio (-onis f), cultus (-us
m).
demora: commortio, onis f; v. retraso
demoscopia: demoscpia sive -scopa, ae f.
demoscpico: demoscpicus, a, um. Uso: in-
vestigacin - , indagtio demoscpica.
demostracin: (accin de manifestar) decla-
rtio, onis f. Sin: testifictio; significtio //
(efecto de manifestar) testimnium, ii n. Sin:
signum // (ostentacin o manifestacin p-
blica de fuerza, poder, etc.) demonstrtio,
onis f. Uso: se esperan demostraciones de los
opositores, demonstrationes adversariorum
exspectantur; v. manifestacin // (razona-
miento mediante el cual se establece la ver-
dad de una proposicin) demonstrtio, onis f.
Sin: argumenttio. Uso: - geomtricas, ratio-
nes geomtricae; lineales probationes.
demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; os-
tndere; patefcere. Uso: - experimental-
mente, experiendo probare vel ostndere;
experimento comprobare; v. manifestar.
demostrativo: (que manifiesta) demonstra-
tivus, a, um. Sin: epidcticus // (que prueba)
democrticamente
307
probans, antis. Sin: cmprobans.
demtico: demticus, a, um.
dendrocronologa: dendrochronolgia sive
-loga, ae f.
dendrografa: dendrogrphia sive -grapha,
ae f.
dendrogrfico: dendrogrphicus, a, um.
dendrometra: dendromtria sive -metra, ae
f. Sin: rborum dimnsio.
denegacin: (accin de rechazar una acusa-
cin) abnuntia, ae f.
denigracin: obtrecttio, onis f. Sin: crimi-
ntio.
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: crimi-
nator.
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama
de alguien) lacerare, ledere famam (vel
nomen) alicius. Sin: obtrectare licui; de-
trectare liquem // (injuriar, ultrajar) ini-
riam licui fcere, inferre, afferre, impnere .
Sin: iniri liquem affcere.
denigratorio: calumniosus, a, um.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisria.
densidad: dnsitas, atis f. Sin: spissitudo.
Uso: - de poblacin, dnsitas demogrphica.
densmetro: densmetrum, i n. Sin: densitatis
index (-dcis m).
dentado: dentatus, a, um. Sin: denticulatus.
dentadura: dentatura, ae f. Sin: dntium
ordo vel sries; dentes, ium mpl. Uso: - pos-
tiza o artificial, dentatura artificialis; prthe-
sis dentria; dentes ficti, fictcii, facti, empti.
dental: dntium gen pl // Ling dentalis, e.
dentario: dentrius, a, um.
dentellado: denticulatus, a, um. Sin: serra-
tus.
denticin: denttio, onis f.
denticulacin: denticultio, onis f.
denticulado: denticulorum ordo vel sries.
dentculo: dentculus, i m.
dentfrico: dentifrcium, ii n. Sin: mundi-
cina, ae f; pasta dentria vel dentrfica. Uso:
pomo de -, tbulus pastae dentriae.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
dentis ebur (-ris n).
dentista: dentista, ae m. Sin: dentrius, ii m;
odontoiatrus; mdicus dentrius vel dntium.
denuncia: (accin y efecto de denunciar) de-
nuntitio, onis f. Sin: deltio // (documento
en que consta) libellus, i m. Sin: libellus ali-
cius rei index.
denunciante: delator, oris m.
denunciar: - algo a alguien , deferre liquid
ad liquem.
deontologa: deontolgia sive -loga, ae f.
deontolgico: deontolgicus, a, um.
deontlogo: deontlogus, i m.
deontlogo
308
departamento: (apartamento) diaeta, ae f.
Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium
conclvium coquinaeque // (compartimento)
loculamentum, i n. Sin: sedes; sttio; com-
partimentum. Uso: - de reanimacin, sttio
redanimationis; - de terapia intensiva, sedes
curationis valentssimae; - para fumadores,
loculamentum tabaco indulgentibus // (divi-
sin territorial) circumscrptio, onis f. Sin:
rgio; provncia.
depauperacin: procedens indigntia. Sin:
opum demintio.
depauperado: opulnti destitutus. Sin: ad
misriam redactus.
depauperar: depauperare. Sin: ad inpiam
redgere; alicius opes deminere.
dependiente: (empleado, especialmente de
comercio) mercatoris fmulus vel adiutor.
depilacin: depiltio, onis f. Sin: evirtio pi-
lorum; pilorum detrctio.
depilado: depilatus, a, um. Sin: deglabratus;
vulsus.
depilador: depilator, oris m. Sin: dropacator;
dropacista; alpilus, alipilrius (- de axilas).
depilar: depilare. Sin: glabrare, deglabrare;
dropacare; psilothrare; pilos (licui) vllere,
evllere, detrhere; v. rasura.
depilatorio: adj depilatrius, a, um. Sin:
pilos evellens; ad pilos detrahendos vel
evellendos aptus // sust depilatrium, ii n.
Sin: psilothrum vel psilotrum; dropax, cis
m; unguentum pilis detrahendis aptum.
dpliant: libellus xplicans. Sin: suasria pli-
ctilis charta; chrtula suadendo accommo-
data; - comercial, chrtula mercem
commendans; - turstico, chrtula perieg-
tica.
deponente: Gram deponens, entis.
deponer: depnere.
deportacin: deporttio, onis f.
deporte: (recreacin, pasatiempo) refctio,
onis f. Sin: recretio; nimi (animorum si el
sujeto es plural) remssio, relaxtio; leva-
mentum, levamen (-mnis n) // (placer, di-
versin) voluptas, atis f (placer); delecttio
vel oblecttio, onis f (el divertirse); delecta-
mentum vel oblectamentum, i n (lo que di-
vierte). Uso: por -, delectationis caus; nimi
caus // (ejercicio fsico) crporis exercittio.
Uso: hacer, practicar -, corpus exercere;
exercitatione crporis exerceri // (actividad
fsica ejercida como juego o competicin)
ludus gmnicus; gmnicum vel ldicrum cer-
tamen. Sin: gymnas, dis f; gymnstica;
athltica; athltica ars; ars vel res gmnica;
ldicra vel lusria exercittio; ldicra exer-
cendi; athlticae vel gmnicae exercitationes;
gymnsticum exerctium; ludus crpori exer-
citando vel exercendo. Uso: - acutico, gm-
nicum aqutile; deportes de invierno,
ldicrae exercitationes hibernae; camiseta de
-, indcula gymnstica; campo de -, ludorum
campus, stadium, palaestra; campus ldicer
vel ldicrus; lusria palaestra; lusrium st-
dium; ldicrae vel lusriae exercitationis
campus; batir un rcord en un -, alicius
athlticae artis palmam ferre; practicar algn
-, athlticam vel gmnadem exercere.
deportista: (persona aficionada a los depor-
tes o entendida en ellos) athlticae studiosus;
athletismi fautor (m), fautrix (f). Sin: gymni-
corum ludorum studiosus; lusriae crporis
exercitationis studiosus // (persona que por
aficin o profesionalmente practica algn
deporte) vir gmnicus. Sin: ludi gmnici cul-
departamento
309
tor (-oris m); cultrix (-icis f); athlticae vel
athletismi cultor.
deportivamente: gmnice. Sin: gmnico
more; gmnica ratione; agonistarum ritu.
deportividad: ndoles agonstica.
deportivo: gmnicus, a, um. Sin: gymnsti-
cus; lusrius; ldicer vel ldicrus; ad ldicra
vel lusria exerctia spectans. Uso: artculo
-, instrumentum athlticum; certamen -, l-
dicrum certamen; ldicra contntio; ldicrae
vel lusriae exercitationis contntio; club -,
exercitationum sodlitas; ldicris exercitati-
nibus (vel exerctiis) favendis sodalcium;
ejercicios y manifestaciones -, exercitationes
et manifestationes ldicrae; noticiario -, nn-
tii rei gmnicae; traje -, vestis ad crporis
exercitationes apta.
deposicin: depostio, onis f.
depositante: depsitor, oris m. Sin: deposit-
rius; deponens.
depositar: depnere. Sin: liquid licui cus-
todiendum vel servandum dare; ad tempus
trdere.
depositario: depositrius, ii m. Sin: depsiti
curator, administrator; temporrius possessor
vel detentor.
depsito: depsitum, i n. Sin: depositrium;
conditrium, reconditrium; repositrium;
receptculum; conceptculum. Uso: - de ben-
cina, receptculum benzinae; benzinrium; -
de equipajes, de bultos, repositrium vel de-
positrium sarcinarum; receptculum sarci-
nrium; - de gas, gasrium; - de mercancas,
mrcium apotheca; - de nafta, exceptrium
naphthae vel lei terrgeni; - de objetos per-
didos, offcium depositrium; offcium rerum
inventarum; - de trigo, hrreum vel gran-
rium.
depreciacin: depretitio, onis f. Sin: vlitas;
prtii demintio, immintio, mintio.
depreciar: prtium deminere, imminere,
minere. Sin: rem viliorem rddere.
depredador: depraedator, oris m.
depresin: (hundimiento) deprssio, onis f.
Sin: demssio. Uso: - del terreno, locus de-
pressus vel iacens // (decaimiento de nimo)
nimi abictio, demssio, contrctio, infrc-
tio, immintio; deprssio nimi. Sin: nimus
demissus, depressus, fractus // (declive eco-
nmico) iacens res oeconmica.
depresivo: dprimens, entis. Sin: nimum
frangens.
depresor: deductrius, a, um. Uso: msculo
-, msculus deductrius; msculus demit-
tendo aptus.
deprimido: depressus, a, um. Sin: demissus;
deiectus // fig abiectus, a, um. Sin: fractus;
gravatus; vitam perosus vel detestans; vitae
fastidiosus.
deprimirse: se vehementer abcere.
depuracin: depurtio, onis f. Sin: depurg-
tio; mundtio.
depurador: instrumentum depurgativum.
Sin: apparatus mundatrius; mchina pur-
fica.
depuratorio: purgatrius, a, um.
deradenitis: deradenites, is f. Sin: colli glan-
dularum inflammtio vel infltio.
derbi o derby (competicin hpica o depor-
derbi
310
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen.
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin:
(a) dextr. Uso: hacia la -, dextrorsus vel
dextrorsum; a la - del Danubio, dextr Da-
nbio // individuo de extrema -, extremarum
prtium dexterarum sectator.
derechamente: rect. Sin: directo.
derechista: sectator prtium dexterarum.
derecho: - cannico, - eclesistico, ius can-
nicum; - civil, ius civile vel cvium; - crimi-
nal, ius criminale; - divino, ius divinum; -
hereditarios, iura hereditria; - hipotecario,
ius hypothecrium; pgnoris ius; - humanos,
iura hminis; humana iura; respetar los - hu-
manos, iura humana revereri; - natural, ius
naturale; lex naturae vel naturalis; - pblico,
ius pblicum // - al descanso, ius requietis; -
a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad
vitam; - a un decoroso gnero de vida, ius in
vitae dignum genus; - a la integridad fsica,
ius integritatis crporis; - a la libre investi-
gacin de la verdad, ius veritatem lbere in-
vestigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de
almacenamiento, locationis prtium; - de an-
claje, vectigal stationis; prtium in portu con-
sistendi; - de apelacin, ius appellationis; -
de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi
immnitas; - de asociacin, ius societatem
liis cum liis core; - de entrada, portrium,
ii n; - de existencia de Israel, ius exsistntiae
Israhliae; derechos del fisco, fisclia, ium
npl; fisclia iura; - de gentes, ius gntium;
derechos de los nativos, iura autcthonum; -
de propiedad privada, privati domnii ius; -
de reunin, ius in unum locum se congre-
gandi; - de vida y muerte, necis et vitae licn-
tia; vitae necisque potestas; - de voto, ius
suffrgii; derechos de cruzar volando, iura
transvolandi.
deriva: ir a la -, flctibus ferri. Sin: non te-
nere cursum; suo cursu decdere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itnere deerrare;
deorbitare a via recta; e recto itnere decli-
nare, deflctere, excdere, aberrare.
derivmetro: apoplanesmetrum, i n. Sin:
instrumentum declinationis mensurale.
dermatitis: dermatites, is f. Sin: cutis inflam-
mtio, infltio, fervura.
dermatgeno: dermatgenus, a, um.
dermatografa: dermatogrphia sive -gra-
pha, ae f.
dermatgrafo: dermatgraphus, i m. Sin:
dermatogrphiae peritus.
dermatologa: dermatolgia sive -loga, ae f.
Sin: cutis morborum descrptio.
dermatolgico: dermatolgicus, a, um. Sin:
ad dermatolgiam spectans..
dermatlogo: dermatlogus, i m. Sin: mor-
borum pellis peritus.
dermatopata: dermatopatha sive -pthia, ae
f.
dermatosis: dermatosis, is f. Sin: cutis mor-
bus, vtium; pellis morbus.
dermatozoo: parastica cutis bestola.
dermoideo: sustancia -, dermides, is f; der-
midos, os n.
dernier cri: recentssimus, a, um.
derogatorio : derogatrius, a, um.
derrame: (lo que se sale y pierde de los l-
quidos) sprsio, onis f. Sin: effsio; profsio
derecha
311
// (sesgo en el hueco de una puerta o ventana
que permite abrirla mejor) incisura, ae f.
derroche: prodigntia, ae f. Sin: lrgitas
nmia; profsio.
derrota: profligtio, onis f (- militar, - en cer-
tmenes deportivos, etc.).
derrotar: profligare. Sin: prostrnere; vn-
cere, superare. Uso: ser derrotado en un cer-
tamen deportivo, victus discdere.
derrotismo: rerum evertendarum stdium.
derrotista: rerum evertendarum studiosus.
derrumbamiento, v. desmoronamiento.
derrumbarse: delabi, labi, collabi. Sin:
rere, correre.
derrumbe: collapsus, us m. Sin: deiectus, us
m; terrae labes (-is f), lapsus, hiatus (-us m).
desabotonar: glbulos dislaqueare.
desabrochar: exfibulare (desasir broches,
hebillas). Sin: laxare (desasir broches, hebi-
llas, botones u otra cosa con que se ajusta la
ropa); dislaqueare.
desacidificacin: aciditatis amssio.
desacidificar: aciditate privare.
desacreditado: est -, fidem amisit. Sin:
nulla ei fides est.
desacreditador: detrectator, oris m.
desacreditar: detrectare vel infamare li-
quem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem)
alicius detrectare, mnuere, deminere; li-
quem vel liquid per contemptionem depr-
mere // desacreditarse, fidem amttere.
desafinacin: bsona vel dssona vox. Sin:
dssona nota; dssonum quiddam.
desafinadamente: dssone. Sin: bsone; ab-
surde.
desafinar: absurde vel bsone cnere. Sin:
bsonum esse; dssonum quiddam cnere.
Uso: que desafina, bsonus; absurdus.
desafo: (reto) provoctio, onis f. Uso: - de
nuestro tiempo, provoctio aetatis nostrae; -
presentado a ..., provoctio in + ac // (rivali-
dad, competencia) certtio, onis f. Sin: con-
tntio.
desaguisado: (hecho contra ley o razn)
erratum, i n. Sin: mprobe (vel inconsiderate,
vel inconsulte) factum.
desahogar: effndere // desahogarse, ef-
fundi.
desahogo: - econmico, mdica prospritas.
Sin: res satis prsperae. Uso: vivir con -, satis
vel mdice dives sum.
desahuciado: (despedido) e domo locata ex-
pulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene po-
sibilidad de curacin) desperatus, a, um. Sin:
prditus; depsitus.
desahuciar: (despedir a un inquilino) e
domo locata ecere, expllere, deturbare, ab-
gere.
desahucio: e locata domo explsio, eictio,
exctio.
desalentar: nimum alicius frngere, per-
cllere // desalentarse, nimo frangi. Sin:
nimo cdere, concdere, defcere, demitti vel
se demttere; nimum abcere vel despondere.
desalentar
312
desaliento: nimi abictio, defctio, dems-
sio. Sin: abiectus vel iacens nimus.
desalojado: domo eiectus. Sin: ex locata
domo eiectus (- de una casa alquilada); ex
locato predio eiectus (- de un predio alqui-
lado).
desalojar: expllere. Sin: pllere; ecere; de-
cere (echar); exturbare, deturbare (hacer
salir a la fuerza); liquem domo ecere; li-
quem ex locata domo ecere (- de una casa
alquilada); liquem ex locato predio ecere
(- de un predio alquilado); liquem locatione
doms privare (rescindir el contrato de al-
quiler de una casa); liquem predii loca-
tione privare (rescindir el contrato de
alquiler de un predio).
desalojo: eictio, onis f. Sin: exctio ; expl-
sio; domo eictio; ex locata domo eictio (-
de una casa alquilada); ex locato predio
eictio (- de un predio alquilado).
desamarrar: ncoram tllere. Sin: ancorlia
slvere; navem slvere.
desanimar: alicius nimum frngere, affl-
gere, decere, strnere, prostrnere // desani-
marse, nimo defcere, cdere, concdere,
succmbere, frangi, demitti. Sin: nimum vel
mentem demttere, abcere, labefactare;
nimo se demttere. Uso: estoy desanimado,
nimo demisso fractoque sum; no hay que
desanimarse, non est concidendum (vel suc-
cumbendum) nimo; no se desanimen, ne
concidatis nimo.
desnimo: exanimtio, onis f. Sin: nimi de-
fctio, demssio, abictio, contrctio; nimus
fractus et demissus.
desaparecido: amissus, a, um. Sin: non in-
ventus. Uso: muchsimos turistas -, permulti
turistae amissi.
desapasionado: sincerus aequusque. Sin:
stdio et ira vcuus.
desaprobado: improbatus, reprobatus, a um.
Sin: reiectus.
desaprobar: improbare; reprobare. Sin: re-
cere; respere.
desarmable: soltilis, e.
desarmar: (desmontar) v. esta voz // (quitar
las armas) exarmare, dearmare. Sin: armis
spoliare // (reducir las fuerzas militares de un
Estado o su armamento) apparatum milita-
rem minere // desarmarse, arma depnere.
Sin: ab armis discdere.
desarme: (accin de desarmar o quitar las
armas) exarmtio, onis f. Sin: dearmtio;
disarmtio; armis spolitio; armorum admp-
tio. Uso: - nuclear, dearmtio nuclearis // (ac-
cin y efecto de desarmarse) ab armis
discssio vel discessus (-us m) // (disolucin
del armamento) apparatus militaris dissoltio
// (reduccin del armamento) apparatus mili-
taris immintio. Uso: convenir en el - univer-
sal y gradual, consentire (inter se, cum
liquo) de apparatu militari gradatim mi-
nuendo.
desarrollo: progrssio, onis f; progressus, us
m. Sin: profectus, us m; incrementum. Uso: -
cientfico, doctrinarum progressus; - comer-
cial, mercaturae incrementum; - corporal,
crporis incrementum; - demogrfico, auctus
natorum nmerus; - espiritual, mentis profec-
tus; - econmico, oeconmica progrssio; rei
oeconmicae incrementum; oeconomicarum
rerum incrementum; - integral de todo el
hombre, omnmodus profectus totus hmi-
nis; - solidario de la humanidad, progrssio
gneris humani mtuo peragenda; - tcnico,
rtium incrementum; - verdadero, autntico,
progrssio vera, genuina, veri nminis // - de
desaliento
313
la civilizacin, civilis cultus progrssio; - de
la personalidad, personae humanae incre-
mentum // en vas de -, ad progressionem ni-
tens; sub- , minor progrssio; super-, nmia
vel immoderata progrssio.
desatencin: (falta de atencin, distraccin)
inconsiderntia, ae f.
desayunar, desayunarse: ientare vel iantare.
Sin: ientculum smere; prandculum (vel
primum cibum) smere.
desayuno: ientculum, i n. Sin: prandculum;
primus cibus. Uso: tomar el -, v. desayunarse.
desbandada: disprsio. Sin: dissiptio;
disinctio. Uso: - de tropa, copirumdisprsio
vel perturbtio; a la -, incompsite; effuse;
nullo rdine, disperse et diffuse.
desbastar: asciare. Sin: dolare; sci dolare
vel polire // fig erudire. Sin: imbere.
desbloquear: impedimentum removere, re-
cldere, reserare // fig liberare. Sin: difficul-
tate expedire.
desbloqueo: impedimenti remtio vel
exmptio // fig difficultatis amtio.
desbordamiento: exundtio, onis f.
desbordar: (salir de los bordes, derramarse)
e ripis ffluere, exundare, redundare.
descafeinacin: cafaeni abltio. Sin: cafae-
nae amtio.
descalabro: sbitum patrimnii naufrgium.
descalcificacin: decalcifictio, onis f. Sin:
clcei immintio vel demintio.
descalcificar: clcium auferre.
descalificacin: (desacreditacin) interdc-
tio, onis f // (Dep, eliminacin de una compe-
tencia) a certmine amtio. Sin: inhabilittio.
descalificar: (desacreditar, desautorizar o
incapacitar) interdcere // Dep, inhabilitare.
Sin: a certmine amovere.
descalzo: excalceatus vel exclceus, a, um.
descanso: quies, tis f. Sin: rquies. Uso: -
eterno, aeterna quies; - festivo, rquies per
dies festos; - semanal, tium hebdomadale;
da de -, dies feriatus; das de -, friae, arum
fpl; hora de -, hora ad quietem data vel con-
cessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el
caf, pausa caferia; tomarse algunos das de
-, liquot dies ad quietem sibi dare // (meseta
de escalera) arola, ae f.
descaradamente: procciter. Sin: impuden-
ter; proterve.
descarado: procax, acis. Sin: protervus; m-
pudens; nsolens.
descarga: exonertio, onis f. Sin: emssio;
proictio; coniectus, us m; conictio. Uso: -
cerrada, grando (-dnis f) telorum; - elc-
trica, elctrica emssio; ictus elctricus; vl-
vula de -, exonerationis vlvula.
descargado: exoneratus vel deoneratus, a,
um. Sin: exinanitus.
descargador: (el que por oficio descarga
mercancas) exonerator, oris m. Sin: biulus;
saccrius; qui merces (vel nera) exponit.
descargar: exonerare vel deonerare. Sin:
evacuare; exinanire; depnere; emttere.
descarnado: carne prope nudatus. Sin: s-
seus.
descarnado
314
descaro: proccitas, atis f. Sin: impudntia;
protrvitas.
descarriar: liquem de via deflctere. Sin:
transversum gere liquem // fig liquem a
recta via deflctere; liquem e recto itnere
deflctere; liquem a virtute deflctere; li-
quem in vtia indcere, addcere, impllere
// descarriarse, deerrare. Sin: itnere
deerrare; deflctere vi; ex itnere deflctere;
e via excdere; declinare de via; fig aberrare;
a recto itnere aberrare; e recta via aberrare.
descarrilamiento: (F. C., accin y efecto de
descarrilar) devitio, onis f. Sin: exorbittio;
ex ferratae viae dctibus digrssio vel digres-
sus (-us m); ex rbitis (vel e rgulis frreis)
digrssio; e dctibus ferratis digressus. Uso:
- de un tren, hamaxstici exorbittio // (fig,
desviacin, descarro) devitio, onis f. Sin: e
recto itnere digrssio, digressus, aberrtio.
descarrilar: deviare. Sin: exorbitare; deflc-
tere; ex ferratae viae dctibus (vel rbitis) ex-
cdere vel exsilire // fig e recto itnere
aberrare, gredi, dgredi.
descarro: ab itnere deflexus (-us m) // fig, -
moral, a virtute deflexus. Sin: turbtio; per-
turbtio; conturbtio; nimi turbtio.
descenso: descnsio, onis f. Uso: - deslizn-
dose con esqu, decrsio nartatria; - libre,
descnsio lbera.
descentralizacin: decentrtio, onis f. Sin:
disperttio; distribtio; e mdio amtio; e
centro proltio.
descentralizador: qui (ministria, mnera,
offcia) decentrat, dispertit, distrbuit.
descentralizar: decentrare. Sin: dispertire;
distribere; e centro amovere; de mdio de-
movere, e mdio removere.
descifrable: interpretbilis, e. Sin: explan-
bilis.
desciframiento: notarum interprettio, eno-
dtio, explantio, explictio.
descifrar: interpretari. Sin: declarare; notas
interpretari, enodare, explanare, explicare.
Uso: - un epigrafe, inscriptionem declarare;
ttulum interpretari.
descolonizacin: el proceso de -, conatus co-
loniarum demoliendarum.
descolorar, decolorar o descolorir: decolo-
rare. Sin: colorem dmere vel amovere.
descolorido: dcolor, oris m. Sin: evanes-
cens, entis.
descombrar: erdere. Sin: rudribus pur-
gare.
descombro: egstio, onis f. Sin: rderum
egstio.
descompresin: compressionis demintio,
immintio, remssio.
descomprimir: pressionem remttere. Sin:
pressum relaxare, laxare, minere.
desconectar: (Electr, interrumpir o suprimir
el enlace o comunicacin elctrica entre dos
aparatos o con la lnea general) disingere.
Sin: cludere, interrmpere, intermttere, ss-
tere.
descongelacin: regeltio, onis f. Sin: egeli-
dtio.
descongelar: regelare. Sin: egelidare.
desconsideracin: (inadvertencia) inconsi-
derntia, ae f.
descaro
315
descontaminacin: decontamintio, onis f.
descontaminar: decontaminare.
descontar: de summa decdere vel detrhere.
Sin: decessionem de summa fcere; liquid
de summa dedcere; ex pecnia deductionem
fcere; pecniae summam minere vel immi-
nere.
descontentadizo: numquam contentus. Sin:
morosus; fastidiosus; diffcilis.
descorazonarse, v. desalentarse.
descorchador, v. sacacorchos.
descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detec-
tus, nudatus; tectrio exutus; pere tectrio
exutus.
descotar, v. escotar
descote, v. escote.
descoyuntar: luxare.
descrdito: infmia, ae f. Sin: famae min-
tio; laudis immintio; nminis demintio; af-
flicta vel nulla fides.
descredo: irreligiosus, a, um. Sin: mpius;
theus; religionis expers.
descripcin: descrptio, onis f. Uso: - de un
viaje, hodopricum; descrptio itneris.
descriptible: descriptbilis, e.
descriptivo: descriptivus, a, um.
descristianizacin: a christiana re alientio.
Sin: nminis christiani deltio.
descristianizar: christiana fide privare. Sin:
christianam fidem auferre; nomen christia-
num delere; a christiana re abalienare // des-
cristianizarse, christianam fidem amttere.
descuartizar: (dividir en cuartos) quadrif-
riam divdere. Sin: in quattuor partes divdere
// (coloq, cortar en pedazos) lacerare. Sin: in
frusta secare.
descubrimiento: (el descubrir) invntio,
onis f; (cosa descubierta) inventum, i n. Uso:
- arquelgico, histrico, archaeolgicum,
histricum inventum; el - de Amrica, invn-
tio Amricae; antes, despus del - de Am-
rica, ante, post Amricam inventam vel
repertam; el - de la energa atmica, reperta
vis atmica.
descubrir: (manifestar lo que estaba oculto
o destapar lo que estaba tapado) manifes-
tare. Sin: patefcere; detgere // (hallar lo
que estaba ignorado) invenire. Sin: reperire
// (alcanzar a ver) dispcere // (fig, enterarse
de lo que se ignoraba) deprehndere (v. gr.
fcinus, un delito); invenire (v. gr. coniuratio-
nem, una conjuracin) // descubrirse: (qui-
tarse el sombrero) caput aperire. Sin:
adaperire caput licui (delante de uno).
descuento: dedctio, onis f. Sin: detrctio;
decssio; demintio; mintio; remssio; ex re
dedctio; de summa detrctio vel decssio; e
summa dedctio; summae immintio; prtii
demintio, mintio, decssio, dedctio. Uso:
- especial, specialis prtii dedctio; - del 3 %,
dedctio ternarum centesimarum; conceder
el - del 10 %, deductionem dcimae partis
concdere; vndere mercem prtio decima
parte imminuto; sin -, sine deductione.
descuido: incria, ae f. Sin: neglegntia ali-
cius rei.
desde: inde ex. Sin: abhinc + ac. Uso: - hace
veinte aos, dende ex viginti annis; abhinc
desde
316
viginti annos.
desdoblamiento: biparttio, onis f. Sin: in
duas partes divsio. Uso: fig, - de la persona-
lidad, personalitatis dissocitio.
desdoblar: bipartire.
desecacin: exsicctio, onis f.
desecamiento, v. desecacin.
desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamen-
tum; purgamen, mnis n; purgamentum; re-
cula merx. Uso: - industriales, eiectamenta
industrilia; - nucleares, sordes nucleares; -
venenosos, retrimenta venenosa; materiales
de -, reiecta, orum npl; relquiae, arum fpl.
desembarazar: vacuefcere. Sin: vacuare.
desembargar: pigneratione exslvere. Sin:
e pigneratione slvere.
desembocar: (desaguar un ro, canal, etc.)
inflere in + ac. Sin: se effndere; infundi in
+ ac // (tener salida a un lugar) ferri ad + ac.
desembragar: disingere.
desembrague: disiunctura, ae f. Sin: disinc-
tio. Uso: oprimir el pedal del -, pedale
disiunctionis prmere.
desempleo: peris vactio. Sin: involuntria
vel coacta cesstio ab pere.
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obs-
curata vel parum accurata.
desenfrenado: effrenus vel effrenatus, a, um.
Sin: dissolutus; effusus; immoderatus; im-
mdicus; intmperans. Uso: alegra -, effusa
laettia; bebedor -, intmperans vel acrrimus
potor; caballo -, effrenus equus; costumbres -,
dissoluti mores; libertad -, immoderata liber-
tas; petulancia -, effrenata petulntia.
desenfrenar: effrenare. Sin: frena vel frenos
remttere, laxare, relaxare // desenfrenarse,
effrenari. Sin: effundi; remitti; se remttere;
se relaxare; se effndere (in liqua re).
desengrasar: dipem dmere. Sin: pingu-
dinem levare.
desenmascaramiento: personae dmptio,
detrctio, despolitio // fig detctio, onis f.
Sin: nudtio; denudtio.
desenmascarar: (quitar la mscara) licui
personam dmere, detrhere. Sin: cpiti (vel
ex cpite) alicius personam dmere // (fig,
poner al desnudo) detgere vel retgere. Sin:
nudare; denudare. Uso: - el nimo, los pro-
psitos de uno, alicius nimum (vel cons-
lia) nudare, - una maniobra, dolum detgere
// desenmascararse, personam depnere. Sin:
nimum nudare; se detgere; omnem dissi-
mulationem abrmpere.
desenrollar: vlvere, devlvere, evlvere.
desensibilizacin: sentiendi vigoris immin-
tio.
desensibilizador: Fotogr, photogrphicae
expressionis adiumentum.
desentraar: (sacar las entraas) exenterare
// (averiguar, penetrar lo ms dificultoso y re-
cndito de algn asunto) perscrutari. Sin:
rem pnitus indagare; in rem pnitus descn-
dere; rem ex omni parte considerare.
desenvoltura: (desembarazo, desenfado)
alcritas secura. Sin: aperta ac secura simpl-
citas. Uso: con -, aperte et cndide; aperte ac
lbere.
desdoblamiento
317
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: lacer,
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fcilis
et expeditus. Uso: - en el decir, fcilis et ex-
peditus ad dicendum; apertior in dicendo.
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el
conocimiento o posesin de una cosa) opt-
tio, onis f. Sin: cupditas; stdium; voluntas;
mos, moris m. Uso: - de aprender, stdium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno,
se conformare ad voluntatem alicius; alic-
ius voluntati bsequi; satisfacer el - de uno,
morem grere licui, morigerari licui; satis-
facer los propios -, cupiditates satiare et ex-
plere; segn el - de uno, ex (vel de) alicius
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicius rei comprmere // (lo que se desea)
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicius optata xsequi vel explere; f-
cere quae liquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle //
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicius respondere; este es mi -,
ita cpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo
con el subj; frustrar los -, optata fllere; los -
se realizan, evniunt optata; prevenir los -,
vota praecrrere; segn el -, ex optato vel ex
voto; tiene los mismos - que yo, adem cupit
atque ego // (anhelo; apetencia del bien au-
sente o no posedo) desidrium, ii n; deside-
rtio. Sin: anhlitus, us m; anheltio. Uso: -
de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidrium; despertar en uno el - de algo, f-
cere licui desidrium alicius rei; commo-
vere licui desiderium alicius rei; sentir - de
algo, desidrio alicius rei teneri; esse in
desidrio alicius rei.
deseoso, sa: cpidus vel appettor; cpida vel
appetitrix.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequ-
litas, atis f. Sin: discrepntia; dissimilitudo.
Uso: - econmico, accepti et expensi inae-
qualitates; creditorum et debitorum inaequ-
litas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
expensarum rtio; - sociales, civlium cls-
sium inaequalitates vel dissimilitdines; des-
equilibrios entre los sectores productivos,
discrepntiae vel inaequalitates quae inter v-
rios rei oeconmicae campos intercedunt; eli-
minar los - sociales, civlium clssium
inaequalitates componere; reducir los -, dis-
crepntias imminere // (trastorno de la per-
sonalidad) perturbtio vel turbtio, onis f.
desertar: exrcitum desrere. Sin: signa re-
lnquere.
desertizacin: deserti propagtio. Sin: pro-
pagtio harenarum.
desertor: desertor, oris m.
desesperadamente: desperanter.
desesperar: nimum despondere. Sin:
desperare. Uso: - de algo, desperare liquid,
vel licui rei, vel de liqua re; - de s mismo,
de su salvacin, desperare sibi, saluti suae.
desfalcar: dedcere. Sin: detrhere; subd-
cere; de summa liquid dedcere. Uso: - una
suma, decessionem de summa fcere; ex
pecnia deductionem fcere; pecniae sum-
mam minere vel imminere.
desfalco: dedctio, onis f. Sin: detrctio;
dmptio; subdctio.
desfasado: dssidens, entis. Sin: dscrepans.
desfase: dissidntia, ae f. Sin: discrepntia;
dissonntia; incongruntia.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
Sin: infensus; alienus vel aversus ab liquo;
infestus licui; inquus licui vel in liquem //
desfavorable
318
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; in-
quus; non aequus. Uso: en posicin -, inquo
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mnis n;
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de
modelos, hbitu novo indutarum (vel induto-
rum, si son varones) ostnsio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin:
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar
superficialmente un asunto) liquid delibare.
Sin: liquid brviter tngere, attngere,
praestrngere; liquid summatim percpere.
desfogar: - la ira contra uno, ermpere (vel
evmere) iram in liquem; - los dolores llo-
rando, dolores in lcrimas effndere.
desfondar: rmpere. Sin: direre; effrngere;
perfrngere.
desgrasar: mculas auferre.
desgreado: incomptus, a, um. Sin: impe-
xus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer
-, mlier incompta capillis; mulier crnibus
passis vel sparsis.
deshabill: domstica vestis. Sin: cubiculare
vestimentum.
desherbar: exherbare.
desheredado: pibus destitutus.
deshidratacin: dehydrattio, onis f. Sin:
aquae detrctio, extrctio, subtrctio.
deshidratador: aquae detractivus.
deshidratar: aquam extrhere vel detrhere.
Sin: exsiccare.
deshierba: herbarum malarum exstirptio,
exmptio, detrctio, destrctio.
deshollinador: caminorum purgator vel
mundator. Sin: curator vel pifex purgandis
caminis.
deshumanizacin: dishumaniztio, onis f.
Sin: effertio.
deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
ferum (ferocem, immanem) rddere; liquem
humanitate exere, privare, spoliare.
deshumedecedor: instrumentum ri sic-
cando.
desiderativo, v. optativo.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
npl; solitudo; vstitas; deserta loca, locorum
vstitas; deserta locorum vstitas.
desigualdad: inaequlitas, atis f. Sin: inae-
quablitas; differntia inaequata.
desilusionado: in spe deceptus.
desinencia: Gram, verborum xitus (-us m).
desinfeccin: disinfctio vel disinfecttio,
onis f. Sin: purgtio; expurgtio; abltio, con-
tagionis purgtio. Uso: - con fumigaciones,
suffimentum, i n; sufftio, onis f; suffimen,
mnis n.
desinfectante: adj disinfectans, antis. Sin:
antispticus; infectionem uferens, contagio-
nem detergens, bluens, expellens // sust an-
tispticum, i n. Sin: purgamen, mnis n;
purgamentum, i n; contagionis medicamen-
tum. Uso: solucin -, medicata aqua conta-
gionem detergens; aqua contagionis
expultrix.
desfile
319
desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; ex-
purgare; infectionem ablere, depllere. Uso:
- con fumigaciones, suffire; morborum conta-
giones suffimentis expllere.
desinflamar: disinflammare. Sin: inflamma-
tionem auferre, admere, amovere, detrhere,
levare.
desintegracin: disintegrtio, onis f. Sin:
dissoltio. Uso: - atmica, tomi dissoltio,
disinctio, disiectus (-us m); tomi vis
discissa; - radiactiva, disintegrtio radioac-
tiva.
desintegrar: scndere. Sin: disingere, dis-
slvere.
desinters: abstinntia, ae f. Sin: continntia;
innocntia. Uso: lo hizo con -, hoc fecit nulla
spe premii (vel mercedis) ductus.
desinteresadamente: abstinenter. Sin: gratis;
gratuto; innocenter; liberliter; sine ulla uti-
litate; neglecta utilitate; nullo cmmodo.
desinteresado: (de persona) bstinens, entis.
Sin: nnocens; haud lucrosus; non lucri cpi-
dus; suae utilitatis mmemor; nulla mercedis
spe ductus. Uso: ser -, esse abstinentem; suae
utilitatis immmorem esse; nihil de cmmo-
dis suis cogitare // (de cosa) gratutus. Uso:
amor -, amor nullis causis srviens.
desktop (Inform), escritorio: tbula, ae f
(systmatis). Sin: mensa.
desler: dilere. Uso: - los colores con el
agua, colores aqu dilere; colores desledos,
colores dilti.
deslenguado: ore vel lingu solutus. Sin:
parum verecundus in loquendo; mpudens;
impudcus; inverecundus.
deslumbramiento: caectio vel obcaectio,
onis f. Sin: oculorum caligtio vel scintilltio
// fig nimi conturbtio.
deslumbrante: coruscans, antis. Sin: corus-
cus; culos praestringens; oculorum ciem
praestringens. Uso: faros -, luminria prael-
cida.
deslumbrar: excaecare. Sin: culos hebe-
tare, obtndere, offuscare; culos ( vel oculo-
rum ciem, vel visum) perstrngere vel
praestrngere.
desmagnetizar: vim magnticam exctere.
desmalladura: scissura, ae f.
desmayado: nimo relictus.
desmayarse: linqui. Sin: nimo linqui vel
relinqui. Uso: se desmay, nimo relictus est,
defecit, cncidit; nimus illi cncidit vel de-
fecit.
desmayo: defctio, onis f. Sin: nimi vel ni-
mae defctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse;
se recobr del -, nimum recepit; nimus illi
rdiit.
desmentida: mendcii obiurgtio vel expro-
brtio. Uso: dar una -, liquem mendcii ar-
gere, coargere; licui mendcium obcere;
recibir una -, mendcii rgui vel corgui.
desmentir: (decir a uno que ha mentido) li-
quem mendcii argere vel coargere // (refu-
tar) refutare. Sin: refllere; redargere;
coargere // (sostener o demostrar la false-
dad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: ne-
gare; no poder - , negare non posse //
(desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristia-
nismo, diffiteri se christianum (esse) // (des-
mentirse) a seipso descscere. Sin: a se
dissidre vel defcere. Uso: nunca se desmin-
desmentir
320
ti, semper sibi cnstitit.
desmenuzar: in fragmenta secare.
desmilitarizacin: demilitariztio, onis f.
Sin: ad usum civilem redctio vel redctio;
apparats bllici amtio.
desmilitarizar: (suprimir la organizacin o
el carcter militar) ad usum civilem redcere
vel redgere // (desguarnecer de tropas o ins-
talaciones militares) apparatum bllicum au-
ferre vel removere. Sin: bllica instrumenta
atque munitiones amovere.
desmitificar: mthica ratione exere. Sin:
mthicis figmentis exere.
desmologa: desmolgia sive -loga, ae f.
desmonetizacin: nummriae potntiae
admptio.
desmonetizar: pecuniriam admere vim.
Sin: potntiam nummriam dmere.
desmontable: soltilis, e.
desmontar: decompnere. Sin: slvere; dis-
slvere.
desmopata: desmopatha, ae f.
desmoralizacin: morum corrptio, depra-
vtio, prvitas, pervrsitas. Sin: mores mali,
pravi, deprditi, deteriores // (desaliento) v.
esta voz.
desmoralizado: (desalentado) spe destitutus.
Sin: omni spe deiectus. Uso: estar profunda-
mente -, nimo iacere.
desmoralizar: (corromper las costumbres)
bonos mores depravare, corrmpere, vitiare;
desmoralizarse, bonos mores exere // (des-
animar) v. esta voz.
desmoronamiento: labna, ae f. Sin: prolap-
sus, us m. Uso: - de tierra, terrae lapsus vel
prolapsus (- us m); terrae labes (-is f).
desmoronarse: labi dep intr.
desmovilizacin: exrcits (vel copiarum,
vel mlitum) dimssio. Uso: orden la -, iussit
mlites dimitti.
desmovilizar: exrcitum (vel cpias, vel m-
lites) dimttere. Sin: exrcitum missum f-
cere; cpias missas fcere; mlites missos
fcere.
desmultiplicador: machinamentum frequn-
tiae minuendae. Sin: mechanema motinibus
lentandis.
desnacionalizacin: denationaliztio, onis f.
Sin: charactris nationalis privtio; morum
alicius ppuli abrogtio.
desnacionalizar: (privar del carcter nacio-
nal) denationalizare. Sin: charactre nationali
privare; mores alicius ppuli abrogare //
(privatizar) ad privatum domnium redgere.
Sin: a domnio Civitatis vindicare.
desnaturalizado: depravatus, a, um. Sin:
corruptus; perversus; inhumanus.
desnaturalizar: (alterar las propiedades o
condiciones de una cosa) naturam alterare,
demutare, mutare, permutare, depravare,
corrmpere // (degradar una sustancia como
el alcohol o el aceite) denaturare // fig detor-
quere. Sin: pervrtere.
desnicotinizado: nicotin (nicotino, nico-
tiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) v-
cuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani
veneni, nicotiani viri, nicotianae rboris) ex-
desmenuzar
321
pers.
desnicotinizar: nicotnam (nicotinum, nico-
tianum venenum, nicotianum virus, nicotia-
nam vim) detrhere. Sin: nicotinam ...
extrhere vel elere.
desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus,
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin:
simplex, plcis. Uso: prosa -, nuda ortio //
(figura humana desnuda) nudum corpus.
desnutricin: denutrtio, onis f.
desobturador: everrculum, i n. Sin: exter-
minatrium.
desocupacin: (falta de ocupacin) carntia
(vel vactio) peris. Sin: ab pere vactio;
tium // (desempleo) coacta cesstio ab
pere. Sin: coacta vacitas laboris; invita
peris vactio; tium non voluntrium.
desocupado: (sin ocupacin, ocioso) pere
carens. Sin: sine quaestu; perum solutus;
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; pere destitutus; invite vel
coacte otiosus. Uso: estar -, peris vacatio-
nem pati.
desodorante: adj odorans, antis // sust cap-
sella odorfera. Sin: foetris (fetris) delu-
mentum.
desolacin: desoltio, onis f.
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin:
deglbere; crio, pelle, cute exere liquem;
pellem, crium, cutem detrhere licui.
desorden: (confusin) confsio, onis f.
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse
gere, loqui.
desorganizacin: dissoltio, onis f. Sin: so-
ltio; dissocitio; disturbtio; perturbtio.
desorientado: incertus, a, um. Sin: turbatus;
haerens, entis; hesitans, antis; dbius; per-
plexus.
despacho: (lugar donde se despachan nego-
cios) offcium, ii n. Sin: tractatrium; off-
cium tractatrium // (aposento para el
estudio) offcium, ii n. Sin: tractatrium; of-
fcium scriptrium. Uso: - del director, recto-
ris sedes vel tractatrium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
// (lugar donde se venden determinados efec-
tos) aula, ae f. Sin: oecus; tabrnula; osto-
lum. Uso: - de boletos, aula vel ostolum
tesserarum; oecus tsseris comparandis; - de
lotera, srtium tabrnula // (comunicacin)
nntium, ii n; nntius, ii m. Uso: - radiotele-
grfico, v. radiotelegrama; enviar un - ur-
gente, nntium citssimum mttere licui vel
ad liquem.
despectivamente: aspernanter. Sin: con-
temptibliter.
despectivo: despectivus, a, um. Sin: contem-
nens.
despecho: (disgusto originado por un desen-
gao) indigntio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
con -, contemptim (con menosprecio); spere
(con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignacin); iracunde (con ira).
despedir: (alejar de s a uno prescindiendo
de sus servicios) dimttere vel mttere. Sin:
missum fcere liquem; exauctorare; munus
licui abrogare vel admere.
despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avin) avolare vel evolare. Sin: extolli; ele-
vari; ad caelum extolli; ethera ptere; ra
crpere. Uso: al -, in avolando // (separar)
despegar
322
disglutinare.
despegue: (de avin, helicptero, cohete,
etc.) avoltio, onis f. Sin: subltio, elevtio,
eltio (in rem vel in ra). Uso: arranque
para el -, aronavis cursus.
despejado: expeditus, a, um.
despellejar: deglbere. Sin: decoriare. Uso:
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglbere.
despensa: (lugar de la casa donde se guar-
dan las cosas comestibles) prompturium, ii
n. Sin: cellrium; cella; cella prompturia vel
penria. Uso: - subterrnea, cellrium sub-
terrneum; - para carne, carnrium; - para
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; -
para vino, v. cantina.
despensero: cellrius, ii m. Sin: promus; peni
procurator.
desperezarse: pandiculari. Sin: membra dis-
tndere.
despersonalizacin: depersonaliztio, onis f.
Sin: personalitatis detrctio.
despersonalizar: depersonalizare. Sin: ndo-
lem personalem auferre.
despertador: (persona que despierta) exper-
gefactor, oris m. Sin: excitator; qui xcitat,
expergefacit, expergscitur, expergficat //
(reloj -) excitatrium, ii n. Sin: suscitbulum;
evigilatrium; horolgium horsonum; horo-
lgium excitatrium, expergefciens, exper-
gficum; horolgium cum tintinnbulo;
horolgium tintinnbulo instructum. Uso:
predisponer el (timbre del) - a las siete, horo-
lgium excitatrium praedispnere ad horam
sptimam; suena el (timbre del) -, horol-
gium nsonat; detener, parar el timbre del -,
horolgium sstere.
despertamiento: excittio, onis f. Sin: exper-
gefctio; expergefctio a somno.
despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueo a alguien) li-
quem expergefcere vel expergificare. Sin:
liquem a somno excitare vel suscitare // des-
pertarse, expergscere. Sin: expergeferi.
despido: dimssio vel mssio, onis f.
despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
Sin: vivus; expeditus; lacer; promptus et f-
cilis. Uso: tipo -, vivaci ingnio preditus.
despilfarro, v. derroche.
desplazamiento: - de aire, ris recssio.
desplumar: pennis spoliare.
despolarizacin: depolariztio, onis f.
despolarizador: adj depolarizans, antis //
sust elctridi corroborandae inventum. Sin:
elctricae deminutionis remdium vel impe-
dimentum.
despolarizar: depolarizare.
despolitizacin: ndolis polticae abltio.
Sin: polticae rationis admptio.
despolitizar: poltica ratione exere.
despotismo: dominatus, us m; domintio,
onis f. Sin: tyrannis, dis (ac -idem vel -ida)
f, dominatus mpotens.
desptico: tyrnnicus, a, um. Sin: imperio-
sus.
despreciador: aspernator, oris m. Sin:
despegue
323
despector; despectator.
desprendimiento: (derrumbamiento) v. des-
moronamiento.
desproporcin: disparlitas, atis f. Sin: inae-
qulitas; inconcinna prtium dispostio; in-
convniens prtiumcompostio vel dispostio;
non apta rerum (vel prtium) compostio.
desproporcionadamente: inordinate. Sin:
inconcinne vel inconcnniter; incompsite;
incongruenter; inconvenienter // (de manera
desigual) inaequliter; (excesivamente) nimis;
immdice; immoderate; supra modum; (ms
de lo justo) plus iusto vel aequo.
desproporcionado: inconcinnus, a, um. Sin:
inconvniens; incngruens; haud vel parum
convniens // (desigual) inaequalis, e; (exce-
sivo) nmius; immoderatus; (ms de lo justo
o acostumbrado) iusto vel slito maior;
maior quam par est.
desquiciar: crdine convllere. Uso: puerta
fcil de -, porta quae fcile potest crdine
convelli.
desratizacin: mrium rattorum exterm-
nium, excdium, caedes (- is f).
desratizar: mribus rattis locum liberare.
dessert, v. postre.
destacamento: praesdium, ii n.
destajista: redemptor, oris m. Sin: manupre-
tirius, ii m.
destajo: a -, ex condicto (prtio); certo pr-
tio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicius rei loctio, trabajo tomado a -, re-
dmptio; dar una obra a -, opus locare; lo-
care opus ex condicto (prtio); opus certo
prtio faciendum locare; tomar a -, opus
certo prtio condcere vel redmere; opus fa-
ciendum ex condicto prtio condcere vel re-
dmere; trabajar a -, opus fcere ex condicto
(prtio).
destapador: extrahculum vel extrculum, i
n (lagoenae).
destapadura: obstructi labri aprtio.
destetar: ablactare.
destete: ablacttio, onis f.
destilacin: destilltio, distilltio, stilltio,
onis f. Sin: stillatcia exprssio. Uso: - artifi-
cial, stillatcia alicius rei exprssio artifcio
hbita; - de orujos, vinacearum stilltio.
destilado: adj destillatus, distillatus, stillatus,
a, um // sust destillatum, i n.
destilador: destillator vel distillator, oris m.
destilar: destillare, distillare, stillare,
exstillare. Uso: - artificialmente, liquid
artificio stillare.
destilatorio: (local en que se hacen las des-
tilaciones) v. destilera // (alambique) cola-
trium, ii n. Sin: colum; liquatrium; guttus
vel gutus; forncula stillatcia; clbanus
stillatcius; distillatrium vas; cucumella
distillatria; forncula vel clbanus ad
stillandum.
destilera: destillria, ae f (officina). Sin: of-
ficina stillatcia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vi-
nceis stillandis.
destinacin: destintio, onis f. Sin: design-
tio; determintio; locus assignatus vel desig-
natus.
destinacin
324
destinatario: destinatrius, ii m. Sin: recep-
turus; (is) cui liquid mttitur.
destino: (hado, suerte) fatum, i n. Sin: sors,
sortis f; fortuna // (encadenamiento necesario
y desconocido de los acontecimientos) fatalis
vis. Sin: necssitas; fatalis necssitas.
destornillador: (instrumento que sirve para
destornillar y atornillar) cchleae tortrium.
Sin: vrulae versator; ferrum vrulam tor-
quens, vertens, volvens ( eciens vel immit-
tens); instrumentum cchleam (vel clavum
cochleatum) eciens, exctiens, relaxans,
xtrahens; evellens (o bien immittens, im-
pellens, ngerens, nserens). Uso: - elctrico,
prelum cchleis elctrica vi eiciendis (vel in-
gerendis).
destornillar: (deshacer las vueltas de un tor-
nillo para sacarlo) retorquere. Sin: cchleam
(vel clavum cochleatum) vlvere // destorni-
llarse (perder la cabeza, el juicio) inconside-
rate loqui vel gere.
destreza: artificisitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis.
destripamiento: exentertio, onis f. Sin:
eviscertio; exenterandi actus (-us m) vel
ctio.
destripar: exenterare vel exinterare. Sin:
eviscerare.
destronamiento: dethroniztio, onis f. Sin:
de throno deictio, detrsio, deplsio // fig
spolitio dignitatis. Sin: de gradu vel de statu
deictio.
destronar: de throno decere vel detrdere.
Sin: slio depllere; regno pllere, expllere,
spoliare; regnum licui admere // fig liquem
de gradu vel de statu decere.
destructor: destructor, oris m.
desulfuracin: desulphurtio, onis f.
desulfurante: deslphurans, antis.
desulfurar: desulphurare.
desvalorizacin: devalortio, onis f. Sin: de-
pretitio; valoris vel prtii demintio; vlitas.
Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, fru-
menti vlitas; el dinero ha sufrido una -, vli-
tas pecniae facta est // (fig, disminucin)
mintio, demintio, immintio, onis f. Uso: -
de la estima, detrecttio; - de la fama, del
buen nombre, famae vel nminis mintio.
desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vile-
factus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
Uso: el trigo est -, frumentum est in vilitate;
los predios estn -, iacent prtia praediorum.
desvalorizar: depretiare. Sin: pretio liquid
deminere; rei valorem imminere; rem vi-
liorem fcere.
desvn: subtegulneum, i n. Sin: diaeta sub-
tegulnea; aedcula sub tecto vel sub tgulis;
sptium sub tgulis; celsior doms pars sub
tecto. Uso: vivir en un -, sub tgulis habitare;
fig, relegar al -, abcere; abscndere.
desvanecimiento, v. desmayo.
desvergonzado, v. descarado.
desvestirse: cabina para -, spolirium, ii n.
Sin: apodytrium.
desviacin: devitio, onis f. Sin: declintio;
aberrtio; exorbittio. Uso: - de la columna
vertebral, curvatura spinae.
desvo: devertculum vel divertculum, i n.
destinatario
325
desvitalizacin: (enervacin) enervtio, onis
f. Uso: - de un nervio, deltio nervi.
desvitalizar: (enervar) enervare. Uso: - un
nervio, nervum delere.
detalladamente: per sngulas partes.
detalle: pars, partis f. Sin: sngula pars vel
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los me-
nores -, ne minutissimas quidem rerum part-
culas neglgere.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor.
detective: vestigator vel investigator, oris m.
Sin: indagator; crminum vestigator vel de-
tector.
detector: Electr detectrium, ii n. Uso: - que
revela la presencia de las ondas hertzianas,
detectrium hertianum; detectrium magn-
ticum.
detencin: detntio, onis f. Sin: retntio.
detener: (dicho de una autoridad: prender a
alguien) detinere. Sin: detentare; retinere; in
custdia habere // detenerse (pararse, cesar
en el movimiento o en la accin) subsstere.
Uso: hay que detenerse, subsistendum est.
detenido: detentus, detentatus, retentus, a,
um.
detentor: detentor, detentator, retentor, oris
m. Uso: los - de los medios de produccin,
detentores instrumentorum ad bona gig-
nenda.
detergente: adj detergens, entis // sust
smegma vel smigma (-tis n) detergens.
determinable: determinbilis, e.
determinacin: determintio, onis f.
determinante: decretrius, a, um.
determinativo: determinativus, a, um.
determinismo: determinismus, i m.
determinista: adj determinsticus, a, um //
sust determinista, ae m. Sin: determinismi
fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
detonacin: displsio, onis f.
detonador: apparatus (-us m) displosivus.
detraccin: detrctio, onis f.
detractor: (adj, maldiciente, infamador) de-
tractivus, a, um // sust detractor, oris m. Sin:
detrectator; obtrectator.
deuda: dbitum, i n. Sin: alienum aes. Uso:
- contrada, aes alienum contractum; - ex-
terna, aes alienum; aes alienum, quod cum
xteris nationibus contractum est; Sri Lanka
tiene una - externa de 7, 7 mil millones de d-
lares, Srilanca aes alienum 7, 7 miliardorum
dollariorum habet; Srilancae est aes alienum
7, 7 miliardorum dollariorum; - hipotecarias,
dbita hypothecria; - pagables a corto
plazo, a largo plazo, dbita propinquo, lon-
ginquo solvenda; cargarse de deudas, grande
aes alienum conflare; in aes alienum incdere;
condonar las -, dbita pecuniria remttere,
vel non iam repostulare; estar cargado, abru-
mado de deudas, aere alieno demersum (vel
oppressum, vel oberatum) esse.
deudor: dbitor, oris m. Uso: - hipotecario,
dbitor hypothecrius.
devaluacin: devalutio, onis f. Sin: min-
tio; demintio; immintio; vlitas; decremen-
tum.
devaluacin
326
devaluar: nummorum vim minere, demin-
ere, imminere.
devanadera: scula, ae f. Sin: labrum;
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum
glomerandum. Uso: hacer girar como la -,
liquem ut trbinem gere vel circumgere;
gira como la -, vluti turbo gitur vel circu-
mgitur.
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem)
glomerare // devanarse los sesos, mentem
torquere vel fatigare.
devastacin: vasttio vel devasttio, onis f.
devastador: vastator vel devastator, oris m.
devolver: rddere. Sin: restitere. Uso: - el
orden y la seguridad, rdinem et securitatem
restitere.
devoniano: devonianus, a, um. Sin: devni-
cus.
devorador, ra: devorator, oris m; devoratrix,
icis f.
devotamente: (piadosamente) pie. Sin: rite;
religiose // (con aficin especial) studiose,
devote.
devoto: (que se dedica con fervor a la pie-
dad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen
Mara, Mariae Virginis cultor studiosssimus
// (que mueve a devocin) pietatem ciens vel
xcitans // (aficionado a una persona) studio-
sus alicius. Sin: dditus vel devotus licui;
pius in (erga, adversus) liquem.
dexiografa: dextrata scrptio (-onis f). Sin:
scripturae dextrtio.
da: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - calu-
roso, dies clidus; - muy caluroso, dies aes-
tuosus, frvidus; - feriado, - de asueto, - de
descanso, dies feriatus; dies vcuus; dies (ab)
omni pere vcuus; - hmedo, dies midus; -
internacional de la mujer, dies internationalis
feminarum; - laborables, profesti dies (- no
festivos), dies negotiosi (- ocupados en nego-
cios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
abstinencia, de ayuno, dies abstinntiae, iei-
nii; - de los difuntos, dies mnium fidlium
defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del jui-
cio, supremi divinique iudcii dies; - del mer-
cado, nundinrius dies; - de la semana, dies
hebdomadalis, hebdmadae, septimanae,
septimanrius // al - siguiente, postrdie; ps-
tero die; en el - de ayer, hesterno die; en el -
de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tem-
pus (hasta el tiempo presente); para el - si-
guiente, in psterum diem // buenos -!
(frmula de saludo), bonum diem (tibi vel
vobis exopto, precor)! // orden del -, argu-
menta in die tractanda.
diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.
diabtico: (concerniente o relativo a la dia-
betes) diabticus, a, um. Sin: ad diabetem
spectans // (que padece diabetes) diabticus.
Sin: diabetae morbo laborans; qui diabet la-
borat.
diablo: dibolus, i m. Sin: daemnium; dae-
mon, nis m; satan indecl vel stanas, ae m.
Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam cru-
cem!
diablicamente: diablice // fig sceleste.
Sin: nefrie.
diablico: diablicus, a, um. Sin: diboli
(gen) // fig sceleratus, scelestus. Sin: nef-
rius; nequssimus.
dibolo: (juguete) dibolus, i m.
diaclasa: diclasis, is f. Sin: rupis fissura vel
devaluar
327
hiatus (-us m).
diaconado, v. diaconato.
diaconal: diaconalis, e; diacnicus, a, um.
diaconar: diconi mneri xsequi. Sin: dia-
cnico mnere fungi.
diaconato: (oficio de dicono) diaconatus, us
m; diacnium, ii n. Sin: munus vel offcium
diconi // (dignidad de dicono) diaconatus,
us m. Sin: diacnia, ae f; dgnitas diconi.
diaconisa: diaconissa vel dicona, ae f. Sin:
ministra ecclsiae. Uso: consagrar una -, di-
conam consecrare.
dicono: diconus, i m; diacon, nis m. Uso:
cardenal -, cardinalis diconus.
diacrtico: diacrticus, a, um.
diacrona: diachrona, ae f.
diacrnico: diachrnicus, a, um.
diadema: diadema, tis n. Uso: que lleva -,
diademalis, e; diadematus, a, um.
didico: didicus, a, um.
difano: diphanus, a, um. Sin: perlcidus.
difisis: diphysis, is f.
diafona: diaphnia sive diaphona, ae f. Sin:
dissonntia.
diafnico: diaphnicus, a, um. Sin: discor-
dans; dssonus.
diaforesis: diaphorsis, is f. Sin: sudoris
cpia; nmium sudoris proflvium; sufrir de
-, diaphoresi (vel sudoris cpi) laborare.
diafortico: diaphorticus, a, um. Sin: dia-
phorsi laborans.
diafragma: (Fotogr, lmina flexible)
diaphragma, tis n. Sin: diaphragma photo-
grphicum // (Anat, msculo que separa el
pecho del abdomen) diaphragma, tis n. Sin:
discretrium; saeptum transversum // (tabi-
que transversal que separa los tubos de di-
versos instrumentos y mquinas) dissaeptum,
i n. Sin: intersaeptum, i n.
diaglifo: scalptura, ae f.
diagnosis: diagnsis vel dignosis, is f. Sin:
morbi diagnosis; morbi cogntio, recogntio,
iudcium; cogntio signorum morbi; morbi
naturae iudcium vel cogntio; cogntio morbi
eiusque causae.
diagnosticar: diagnsin (o en pl diagnoses)
fcere. Sin: morbi signa cognscere.
diagnstico: signo -, signum morbi // sust res
quae (vel signum quod) ad diagnsin spectat;
hacer el - de una enfermedad, morbi signa
cognscere.
diagonal: adj diagonalis, e. Sin: diagnicus,
a, um; diagnios, on // sust diagnus, i m.
Sin: diagonalis, is f; lnea diagonalis.
diagonalmente: diagonali lne. Sin: per
transversum.
diagrama: diagramma, tis n.
dial: discus, i m.
dilage: dillage, es f. Sin: consummtio,
onis f.
dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dia-
lectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
prtinens; dialecti prprius.
dialectal
328
dialectalismo: vox vel loctio dialecti. Sin:
vox ad dialectum ttinens.
dialctica: dialctica, ae f; dialctice, es f.
Sin: dialctica, orum npl; dialctica ars; dis-
serendi ars, rtio, scintia, disciplina, doc-
trina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios gneros de -, vria disserendi g-
nera.
dialcticamente: dialctice. Sin: dialectico-
rum more vel ratione.
dialctico: adj dialcticus, a, um. Uso: suti-
leza -, disserendi vel disputandi subtlitas //
sust dialcticus, i m. Sin: disputator. Uso: -
consumado, homo in dialcticis versatssi-
mus; hbil -, disserendi peritssimus; - vigo-
roso, valens dialcticus.
dialecto: dialectus vel dialectos, i f. Sin:
vulgi sermo (-onis m). Uso: hablar en - v-
neto, vneto sermone uti; vnete loqui.
dialectologa: dialectolgia sive -loga, ae f.
Sin: dialectorum scintia.
dialectlogo: dialectlogus, i m.
dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vi-
tiosus verborum circitus; vitiosus orationis
mbitus; vitiosa verborum vel orationis cir-
cutio.
dilisis: Fs, Qum dilysis, is f // Ret dilysis.
Sin: dissoltio; asndeton.
dialtico: dialticus, a, um. Sin: ad dilysin
ttinens.
dialogal, v. dialogstico.
dialogar: (hablar en dilogo) dialogizare.
Sin: clloqui; confabulari; sermocinari; ser-
monem conferre cum liquo de liqua re; al-
ternos sermones srere, consrere; collquia
con liquo srere. Uso: comenzar a -, sermo-
nem ordire cum liquo // (escribir una cosa
en forma de dilogo) scrbere liquid in dis-
putatione ac dilogo. Sin: in disputationem
ac dilogum redgere.
dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermoci-
ntio.
dialogstico: (perteneciente o relativo al di-
logo) dialogsticus, a, um. Sin: dialgicus; ad
dilogum spectans; ad sermones prtinens;
dilogi (gen) // (escrito en dilogo) dialogs-
ticus, a, um. Sin: dialgice scriptus; in dispu-
tatione ac dilogo scriptus; in disputationem
ac dilogum redactus.
dilogo: (pltica entre dos o ms personas)
dilogus, i m. Sin: collquium; colloctio;
sermocintio; alternus sermo; alterni sermo-
nes; collquium duorum vel plrium inter se
// (gnero de obra literaria) dilogus, i m.
Uso: - de obras dramticas, divrbium vel
devrbium; dilogus dramticus vel sceni-
cus; (alterni) sermones; collquia persona-
rum; en forma de -, alternis sermnibus.
dialoguista: dialogista, ae m. Sin: dialogo-
rum scriptor vel auctor.
diamante: damas, antis m. Uso: - en bruto,
damas rudis; damas nondum politus.
dimetro: dimetros, i f; dimetron, i n. Uso:
medio -, semidimetros.
diana: (Mil, punto central de un blanco de
tiro) signum, i n.
diapasn: diapson indecl. Sin: tonrium;
soni vel vocis index; instrumentum vocis
index.
diapositiva: diapositiva, ae f . Sin: imago
dialectalismo
329
diapositiva vel translcida; imago photogr-
phica translcida.
diariero: diariorum vnditor. Sin: diurnorum
vel ephemridum nstitor.
diario: dirium, ii n. Sin: ephmeris, dis f;
ephemrides, um fpl; diurnum; diurna, orum
npl; acta (-orum npl) diurna; commentrii
diurni. Uso: - hablado, radial, dirium radio-
phnicum; nntium radiophnicum; nntius
radiophnicus; diurna radiophnica; radio-
phnica diurnorum nuntitio; facta diurna ra-
diophnice transmissa; ephmeris per rdium
dita; radiophnica diurnorum communictio
vel enuntitio; radiophnicum diurnorum ac-
torum nntium; - ilustrado, dirium imagni-
bus ornatum; - latino, dirium latinum; el -
Le Figaro, ephmeris, cui index (vel ttulus)
Le Figaro; - literario, litterarum acta; - local,
loci ephmeris; - televisivo, acta diurna tele-
visfica; el - vaticano LOsservatore Romano,
dirium Vaticanum, cui LOsservatore Ro-
mano est ttulus // - del alma, nimi arcanae
cogitationes sensusque; - de la maana, de la
tarde, matutina, vespertina dirii edtio; - de
navegacin, dirium nuticum; liber nuti-
cus; acta nutica diurna // (relacin de los su-
cesos ocurridos de da en da) acta diurna.
Uso: - de Adolfo Hitler, acta diurna Adolfi
Hitler // Com, libro -, rationrium, ii n. Sin:
adversria, orum npl; pecniae calendrium;
diurna administrtio; codex accepti et ex-
pensi.
diarqua: dyrchia sive -archa, ae f.
diarrea: diarrhoea, ae f. Sin: dysentria vel
dysentera; ventris fluor, fluxus (-us m), fl-
xio; alvi proflvium.
dispora: (diseminacin de los judos)
dispora, ae f. Sin: Hebraei disperse degentes
// (por ext, dispersin de individuos huma-
nos) dispora, ae f. Sin: disprsio; dissiptio.
diastasa: distasis, is f. Sin: didctio; distrc-
tio.
distilo: distylos, on.
diatrmico: elctrice calefciens. Sin: elc-
trica vi calefciens.
diatesis: dithesis, is f.
diatnico: diatnicus, a, um. Uso: escala -,
diatnicus sonorum gradus; modulacin -,
ditonum, i n.
dibujante: - de chistes, v. caricaturista.
dibujar: liquid delineare. Sin: lneis descr-
bere.
dibujo: (representacin de un objeto) deline-
tio, onis f. Sin: designtio; diagramma; di-
graphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum;
conformtio; descrptio; delineata imago; li-
nearis imago, descrptio, pictura; depicta
forma vel spcies . Uso: - animados, figurae
spirantes vel se moventes; imgines vivae et
spirantes; imagnculae disneyanae; - ejecu-
tado con la pluma, imago atramento deline-
ata; - geomtrico, forma geomtrica;
lineamenta geomtrica; - de lpiz, imago gr-
phide delineata; - de la Va Apia, Viae Appiae
diagramma; dibujos de Mahoma, delineatio-
nes Mahometi vel Macometi; - del templo,
digraphe templi // (arte que ensea los pro-
cedimientos del -) grphice, es f. Sin: ars de-
lineandi; describendi ars; instittio artis
figurativae. Uso: clases de -, instittio deli-
neandi.
dicasterio: dicastrium, ii n. Sin: minist-
rium; offcium. Uso: los - de la Sede Apost-
lica, Apostlicae Sedis ministria.
diccin: dctio, onis f.
diccin
330
diccionario: dictionrium, ii n. Sin: lxicon;
vocabulrium; glossrium; verborum index.
Uso: - enciclopdico, lxicon encclion vel
encyclopedicum; - ilustrado, lxicon imag-
nibus instructum vel auctum; - manual, lxi-
con manuale; - porttil, lxicon porttile; -
universal, lxicon universale; - de neologis-
mos, lxicon novorum vocabulorum.
dicfalo: dicphalus, a, um. Sin: biceps, cpi-
tis.
dicho: - mordaz, picante, acleus, i m. Sin:
dictrium; scomma (-tis n). Uso: proferir
mordaces contra alguno, dictria dcere in
liquem.
diciembre: December, bris m. Sin: mensis
(-is m) December.
dicogamia: dichogmia sive -gama, ae f.
dicogmico: dichogmicus, a, um.
dicgamo: dichgamus, a, um.
dicotoma: dichotmia sive -toma, ae f. Sin:
dimiditio; biparttio.
dicotmico: dichotmicus, a, um.
dicroico: dichricus, a, um.
dicrosmo: dichrosmus, i m. Sin: duplex
color.
dicromtico: dichromticus, a, um. Sin: b-
color; bicolorus.
dicromatismo: dichromatismus, i m.
dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex ve-
narum vel arteriarum pulsus (-us m).
dictado: (accin de dictar) dicttio, onis f.
Sin: dictare (inf substantivado) // (lo escrito
al dictado) dictatum, i n; ordinariam en pl
dictata, orum. Uso: escibir al -, dictata exc-
pere.
dictador: tyrannus, i m. Sin: imperiosus vel
imperiosssimus dominator.
dictadura: dictatura, ae f. Sin: dominatus, us
m; mpotens vel superba domintio; tyrannis,
dis (ac -dem vel -da) f. Uso: - comunista,
dictatura communstica; communistarum
dtio; - econmica, oeconmicum imprium;
dominatus oeconmicus; domintio oecon-
mica; - fascista, fascale rgimen (-mnis n);
- masnica, massnica dictatura, - del prole-
tariado, operariorum dictatura vel dtio.
dictfono: dictaphnium, ii n. Sin: dictaph-
num sive dictphonum.
dictatorial: dictatrius, a, um. Sin: imperio-
sus.
dicterio: convcium, ii n. Sin: probrum; con-
tumlia. Uso: lanzar dicterios contra al-
guien, convcia licui ingrere; ingrere vel
iactare probra in liquem; contumlias icere
licui vel in liquem; affcere liquem contu-
mliis.
didctica: didctica, ae f. Sin: docendi ars
(artis f) vel rtio; ars didctica vel docendi;
didasclica ars vel disciplina. Uso: - general,
didctica generalis; - de las lenguas clsicas,
didctica linguarum classicarum.
didctico: didcticus, a, um. Sin: didascli-
cus.
didasclico: didasclicus, a, um. Sin: ad do-
cendum aptus. Uso: poema -, poma didas-
clicum.
didimio: didmium, ii n.
diccionario
331
dielectricidad: dielectrcitas, atis f.
dielctrico: dielctricus, a, um.
diente: dens, dentis m. Uso: - emplomado,
dens plumbatus vel ferruminatus; dens opr-
culo tectus vel occlusus; - emplomado con
oro, dens auro ferruminatus; dens ureo opr-
culo tectus, obtectus, occlusus; dens ure l-
min operculatus, tectus ...; limpiarse los -,
dentes elere; obturar un -, cariosum dentem
obturare.
diresis: (pronunciacin en slabas distintas)
dieresis, is f. Sin: diphthongi vel sllabae di-
vsio // (signo ortogrfico) dieresis, is f. Sin:
signum diacrticum.
disel: (motor disel) dieseliana vel dieslia
machintio.
diesi: diesis, is f.
dieta: (rgimen teraputico en el comer y
beber, y por ext esta comida y bebida) diaeta,
ae f. Sin: victs rtio, modertio, tempertio;
moderatus victus. Uso: estar a -, diaet cu-
rari; tenui victu uti // (asamblea poltica y le-
gislativa) conventus, us m. Sin: pblicus
conventus. Uso: celebrar una -, conventum
gere vel celebrare // (honorario devengado)
viticum, i n. Uso: - de asistencia, convent-
cium.
diettica: diaettica, ae f.
diettico: adj diaetticus, a, um // sust diae-
tticus, i m.
dietista: diaetlogus, i m. Sin: mdicus diae-
tae peritus.
diezmar: decimare vel addecimare.
diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci-
mrius, ii m. Sin: decimarum solutor // (el
que lo cobraba) decimarum exactor.
diezmo: dcuma vel dcima, ae f; dcumae
vel dcimae, arum fpl. Sin: dcima rgio
fisco soluta (- que se pagaba al rey); dcima
Ecclsiae soluta (- que pagaban los fieles a la
Iglesia). Uso: cobrar los -, dcimas exgere;
imponer diezmos, dcumas imperare vel im-
pnere licui; pagar los -, dcimas dare vel
slvere licui.
difamador: adj diffamans, antis Sin: mal-
dicus; maledcens // sust detrectator. Sin: ca-
lumniator.
difamatorio: contumeliosus, a, um. Sin: ig-
nominiosus; probrosus.
diferencia: differntia, ae f. Sin: dissimili-
tudo, dnis f. Uso: - culturales, differntiae
culturales; - sociales, dissimilitdines socia-
les.
diferencial: adj differentialis, e. Uso: clculo
-, clculus differentialis // (engranaje) ani-
scycla vel aniscycla, orum npl. Sin: machi-
namentum transmissionis; rotarum aequator.
diferir: differre. Uso: difiramos esto a una
fecha ulterior, hanc rem in liud tempus dif-
feramus.
dificultad: difficultas, atis f. Uso: - tcnicas,
difficultates tchnicae; encontrarse con una -,
in difficultatem incrrere; qu - hay?, quid
est negtii?; no hay -, nihil est negtii; sin -,
fcile; sine ullo labore; nullo negtio.
difraccin: diffrctio lminis.
difteria: diphtria, ae f. Sin: diphtherites, is f;
diphtheritis, dis f; angina; synanche, es f.
diftrico: diphthricus, a, um. Sin: diphthe-
diftrico
332
rite laborans.
difusin: (accin y efecto de difundir) diff-
sio, onis f. Uso: - de la religin, religionis dif-
fsio.
difusor: adj diffusrius, a, um // sust diffu-
srium, ii n. Sin: instrumentum diffusrium.
digerible, v. digestible.
digerir: (hacer la digestin) concquere.
Sin: digrere; cibum concquere, digrere,
confcere, perfcere. Uso: difcil de -, diffci-
lis concoctioni; alimento difcil de -, cibus
gravis; fcil de -, fcilis ad concoquendum;
fcilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir,
sobrellevar) prpeti. Sin: ferre.
digestibilidad: digestiblitas, atis f. Sin: con-
coquiblitas.
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fcilis.
Uso: alimento -, cibus digestbilis.
digestin: digstio, onis f. Sin: concctio; de-
cctio; cibi concctio vel confctio. Uso: -
lenta, tarda concctio; comida de fcil -,
cibus fcilis ad concoquendum; dificultad de
-, crditas; que tiene dificultad de -, crudus;
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la
-, cibos cquere; hacer una buena -, cibum
cmmode concquere; pulchre concquere;
impedir la -, concoctionem impedire.
digestivo: (adj, a propsito para ayudar la
digestin) digestivus, digestrius, a, um. Sin:
digerendo aptus; tilis concoctioni; conco-
quendo tilis; concoctionem fovens; ad con-
coquendum aptus // (de las operaciones y
partes del organismo que ataen a la diges-
tin) ppticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad di-
gestionem) prtinens. Uso: aparato -, appara-
tus ppticus; decoctionis rgana (-orum npl);
tubo -, tubus ppticus.
digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
arum fpl.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
impresin -, dgiti vel digitorum signum //
(planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel di-
gitillum; digitalis purprea.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomencla-
tura -, nomenclatura digitalis.
digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digi-
tellianum medicamentum.
dignatario: homo dignitosus. Sin: amplssi-
mus (civitatis) vir; homo in dignitate collo-
catus vel constitutus; en pl tambin
dignitates, um.
dignidad: dgnitas, atis f. Uso: - humana,
dgnitas hminis; - personal, personalis dg-
nitas.
digresin: (a propsita oratione, ab re) di-
grssio, digressus (-us m), egrssio. Sin: ex-
crsio; excessus, us m; declintio (a
propsito). Uso: hacer una -, a propsito d-
gredi, gredi, declinare; hacer frecuentes -, a
re saepe discdere.
diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
tyrnnicum; iussum rrogans.
dilacin: diltio, onis f. Sin: mora. Uso:
larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
mora; nulla interpsita mora.
dilatabilidad: dilatablitas, atis f. Sin: facul-
tas extensiva; facultas se dilatandi.
dilatable: dilatbilis, e. Sin: extensivus; pro-
ducbilis.
difusin
333
dilatacin: dilattio, onis f. Sin: expnsio;
amplifictio; proltio; extnsio.
dilatativo: dilatatrius, a, um.
dilema: dilemma, tis n. Sin: complxio; an-
ceps sentntia; syllogismus cornutus.
diletante: (aficionado a las artes, especial-
mente a la msica) alicius artis studiosus.
Sin: alicius artis amator. Uso: - en filosofa,
philosphiae amator; - en letras, studiosus
litterarum // (que cultiva algn campo del
saber o se interesa por l, como aficionado)
voluptrius cultor. Sin: qui liquam artem ad
voluptatem tantum exercet; qui (in) liqua re
delectatur; en sentido peyorativo, lviter im-
butus; tiro, medocris, rudis; (tamquam) hos-
pes in liqua re; qui liquid lviter (vel
indocte, vel inscite) tractat; qui primribus la-
bris liquid ttigit.
diletantismo o dilettantismo: (aficin a
cualquiera de las artes) rtio voluptria. Sin:
alicius rei stdium vel amor; ars ad volupta-
tem exrcita. Uso: por -, voluptatis caus //
(conocimiento superficial) lvitas, atis f. Sin:
medicritas; alicius artis leve stdium; me-
docris scintia // (comportamiento de dile-
tante) nmia quidquid agendi vel tractandi
faclitas; eorum rtio, qui res lviter (indocte,
inscite, quadam levitate) tractant.
diligencia: (cuidado y actividad en ejecutar
algo) diligntia, ae f. Sin: cura, ae f; indstria,
ae f // (coche grande para el transporte de
viajeros y mercancas) raeda, ae f. Sin: p-
blica raeda; vehculum conductcium.
diloga: (pieza dramtica) dilgia sive -loga,
ae f // (ambigedad) ambguum dictum. Sin:
anceps sermo.
diluvial: diluvialis, e.
dimension (Inform): tbula, ae f. Sin: matrix,
cis f.
dimensin: Fs, Geom dimnsio, onis f. Sin:
mensura; magnitudo; amplitudo // fig rtio,
onis f. Sin: qulitas; propretas; facultas. Uso:
- cultural, rtio culturalis; - mundial, extn-
sio universalis; - personal del trabajo, rtio
personalis laboris humani; - social, spcies
socialis; la persona humana en todas sus di-
mensiones, ipsius hominis omnes facultates.
diminutivo: deminutivum, i n. Sin: deminu-
tum nomen vel vocbulum; deminutorum n-
minum usus.
dimisin: abdictio, onis f. Sin: dimssio; re-
nuntitio. Uso: - del gobierno, rei pblicae
rectionis (vel moderationis, vel administratio-
nis) abdictio; hacer - de algo, remttere vel
depnere liquid; presentar la - de un em-
pleo, liquo mnere se abdicare; munus de-
pnere; provocar la - del gobierno, ad rei
pblicae rectionem abdicandam liquem pro-
vocare.
dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renn-
tians; renuntiator; munus demittens vel depo-
nens.
dimitir: mnere se abdicare.
dimorfismo: dimorphismus, i m. Sin: duplex
forma.
dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dplicis for-
mae; dplici form. Uso: cuerpo, metal -, d-
plicis formae (vel dplici form) corpus vel
metallum.
Dinamarca: Dnia, ae f.
dinamarqus: adj danus, a, um. Sin: dni-
cus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua
dnica // sust Danus, i m.
dinamarqus
334
dinmica: dynmica, ae vel dynmice, es f.
Sin: vrium doctrina; vrium motusque doc-
trina; doctrina de motu eiusque lgibus. Uso:
- social, dynmica socialis; por una especie
de - interna, ob quasi interiorem dynmicam.
dinmico: (relativo a la dinmica) dynmi-
cus, a, um. Sin: ad dynmicam ttinens; ad
motum spectans // (fig, activo, diligente, pre-
suroso) dynmicus. Sin: lacer; actuosus;
navus; sdulus; semper liquid agens ac mo-
liens.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dyn-
mica // fig vis. Sin: dynamismus; alcritas,
atis f; voluntas actuosa; progressionis mpe-
tus; stdium innovandi, progrediendi, profi-
ciendi. Uso: - excepcional, alcritas summa;
- misionero, dynamismus missionrius; - de
amor, amoris vis.
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; d-
namis, tis f. Sin: dnamis pulvrea. Uso: f-
brica de -, dynamticum ergastrium.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m.
dinamo o dnamo: dnamon vel dnamum,
i n. Sin: mchina vim elctricam fferens vel
inducens.
dinamomtrico: dynamomtricus, a, um.
dinammetro: dynammetrum, i n.
dinasta: dynasta, ae f. Sin: famlia; domus;
gens; genus; prognies; stirps; domus regna-
trix; rgia domus; regum sries, ordo, succs-
sio. Uso: la - de los carolingios, dynasta
carolngia; dynasta Carolingorum.
dinero: (dinero corriente) pecnia, ae f. Uso:
- en efectivo, praesens pecnia; ahorrar -, pe-
cniae compndium fcere // (Econ, medio
de cambio de curso legal) pecnia. Uso: -
comn europeo, communis pecnia euro-
paea; - nacional, pecnia nationalis.
dinosaurio: dinosaurus, i m. Sin: tyranno-
saurus.
diodo: d(h)odus, i f. Sin: biceps tubus elc-
tricus.
dioptra: diptria sive dioptra, ae f.
diptrico: diptricus, a, um.
diorama: diorama, tis n. Sin: horama, tis
n; panorama; prospectus, us m; translucida-
rum imaguncularum vel imginum horama.
diorita: diorites, is m.
dixido: dixidum, i n. Uso: - de carbono,
dixidum carbnei; carbneum dioxydatum;
emisiones de - de carbono, emissiones car-
bnei dioxydati.
diploma: diploma, tis n. Sin: testimnium.
Uso: - acadmico, diploma acadmicum; - de
bachillerato, testimnium maturitatis.
diplomacia: diplomata vel diplomtica, ae
f. Sin: diplomtica ars, disciplina, doctrina;
rtio civilis vel diplomtica; res diplomtica;
legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei pblicae gerendae rtio et prudntia
// fig prudntia atque callditas.
diplomado: diplmate donatus, exornatus,
ornatus, instructus, preditus.
diplomarse: diploma ssequi.
diplomtico: adj diplomticus, a, um. Sin:
legatrius; legativus. Uso: carrera -, currcu-
lum in legationibus obeundis; cuerpo -, le-
gati, orum mpl; misin -, legtio, onis f;
ruptura de las relaciones -, legatorum revo-
dinmica
335
ctio; por va -, per pblicos legatos; ratini-
bus diplomticis // fig cllidus, a, um. Sin:
versutus; prudens, entis // sust diplomticus,
i m. Sin: legatus.
dipsomana: dipsomnia sive -mana, ae f.
Sin sitis ardor, rbies; bibendi avditas vel cu-
pido.
dipsomanaco o dipsomaniaco: adj dipso-
mni laborans // sust dipsmanes, is m.
dipsmano, v. dipsomanaco.
dptico: dptychum, i n vel dptycha, orum
npl.
diptongo: diphthongus, i f.
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis
legislatrix.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator
popularis; ppuli legatus; popularis legisla-
tor; popularis legatus lgibus ferendis; lectus
vel delectus lgibus ferendis. Uso: Cmara
de los -, legatorum ppuli coetus vel conc-
lium; elegido - al Parlamento, inter popula-
res oratores allectus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ris m; sxea frena (- orum npl); sxei freni
(-orum mpl) // fig frenum; repgula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare;
compscere; reprmere; frena incere; freno
cohibere, corcere, continere.
direccin: (seas que se ponen a una carta o
bulto) inscrptio,onis f. Sin: inscrptio cursua-
lis; domiclii inscrptio; index, dcis mf; do-
miclium. Uso: - electrnica, telegrfica,
electrnica, telegrphica inscrptio; - postal,
inscrptio cursualis; cambio de -, muttio
inscriptionis; cambiar de -, domiclium mu-
tare; escribir en un sobre la - de alguien,
ltteras licui inscrbere; llevar una carta a
su -, ad eum, cui inscriptae sunt, ltteras afferre
// (camino o curso) cursus, us m. Sin: dirctio;
via tenenda; iter propsitum vel susceptum.
Uso: - del viento, dirctio venti; en la misma
-, in eandemdirectionem; fig, las cosas toman
una mala -, res in peiorem partem mutantur
// (accin de dirigir, administracin) rctio,
onis f. Sin: administrtio; procurtio; cura.
Uso: - cinematogrfica, cinematogrphicae
scaenae ars; cinematogrphicae artis mode-
rtio; - escnica, scenica ars; spectculi r-
gimen; scenicae artis modertio; scaenarum
moderatoris vel artficis ars; - de la radio o
televisin, moderamen radiophniae vel tele-
visionis // bajo la - de alguien, liquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab liquo regi;
tener la - de algo, liquid rgere, adminis-
trare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
modertio spiritualis // (los directivos) mode-
ratores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; prae-
psiti; moderatorum collgium vel conslium.
Uso: la - general, primriumconslium; la - de
un diario, ephemridi vel actis diurnis praep-
siti // (sede) moderatoris vel moderatorum
sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
direct (Inform), directo: directus vel rectus,
a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Clintium Conexus.
directamente: directe.
directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
rgula; directiva (vis, norma); rtio directiva
sive directria.
directivo: adj directrius vel directivus, a ,
um. Sin: drigens, entis. Uso: consejo -, rec-
torum collgium; norma -, agendi rtio.
director: moderator, oris m. Sin: rector, di-
rector; praefectus; curator; gubernator; prae-
ses, sdis m. Uso: - cinematogrfico,
moderator cinematogrphicus; pellicularum
director
336
cinematographicarum moderator; - escnico,
magister scaenae; scaenarum rtifex, fabrica-
tor, moderator, auctor; scenicae artis mode-
rator; - espiritual, director spiritualis;
director sprits; pietatis magister; sacrae dis-
ciplinae magister; - general de una sociedad,
supremus societatis moderator; - tcnico (de
un equipo de ftbol, etc.) praefectus, i m; se-
lector manpuli // - de banco, argentriae
praefectus; - de banda, musicorum dux vel
magister; - de cine, pellicularum moderator;
dispsitor pellicularis; director cinematogr-
phicus; cinematogrphicae artis magister; -
de colegio, praeses ephebi; ephebi mode-
rator; director scholaris; - de compaa dra-
mtica, philodramaticorum moderator,
rector, regens, dux; - de coro, moderator
chori; chori canntium magister; cantorum
coets magister; - de diario, ephemridis vel
ephemridum moderator; moderator dirii; -
de emisora, procurator stationis radiophni-
cae; - de estudios, studiorum director; - de es-
cuela, moderator ludi; - de gimnasio,
gymnasiarca, ae m; director vel rector
gymnsii; - de hospital, valetudinrii rector;
- de instituto, director vel rector instituti; - de
museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magis-
ter orchestrae; symphoniacorum magister;
symphoniacorum orchestrlium magister; -
de revista, commentariorum moderator; - de
la revista Latinitas, praeses commentariorum
qui Latnitas inscribuntur; moderator com-
mentariorum Latinitatis; - de seminario, di-
rector vel rector seminrii; - de teatro, theatri
gubernator; - de una firma o sociedad comer-
cial , (negotiatriae) societatis magister; - de
una obra, operis curator.
directora: rectrix, icis f. Sin: gubernatrix;
moderatrix; quae regit (vel quae gubernat, vel
quae moderatur) liquid; quae praeest licui
rei.
directorial: praesidalis vel praesidialis, e.
Sin: rectorum (gen mpl).
directorio: (junta directiva) directrium, ii n.
Sin: conslium directivum; rectorum cons-
lium.
directory (Inform), directorio: (plicarum)
index (-dcis m).
directrices: (normas) normae, arum fpl //
(orientaciones, sugerencias) conslia, orum
npl. Sin: admonitiones, um fpl.
dirigente: adj drigens, entis. Sin: regens,
mderans // sust moderator, oris m. Sin: rec-
tor; praepsitus. Uso: - de una empresa, so-
cietatis bonis gignendis magister; dirigentes
de empresas, officinarum praepsiti.
dirigible: adj regbilis, e. Sin: gubernbilis //
(globo dirigible) regbile, is n. Sin: gubern-
bile; dirigbilis vel gubernbilis navis aria;
arinavis dirigbilis; follis vel aronavis reg-
bilis, gubernbilis, infltilis; navgium reg-
bile; aroplanum follnum; globus
arostticus; v. zepeln. Uso: maniobrador de
dirigibles, regiblium gubernator.
discado: - directo, transmssio telephnica
directa. Sin: collquium telephnicum direc-
tum.
discapacitado: adj praepeditus, a, um // sust
homo praepeditus; v. disminuido.
discernible: discernbilis, e. Sin: di(g)nos-
cbilis; notbilis; visbilis.
discernimiento: discrtio, onis f. Sin: discri-
men, mnis n; iudcium; discernendi cies, fa-
cultas, vis.
disciplina: (accin y efecto de disciplinar o
disciplinarse) disciplina, ae f. Sin: vivendi
rtio; mores. Uso: - eclesistica, disciplina
ecclesistica; - frrea, disciplina frrea; - mi-
litar, disciplina militaris // (doctrina, instruc-
directora
337
cin de una persona) doctrina, ae f. Sin: edu-
ctio; instittio.
disciplinado: disciplinatus, a, um. Sin: mo-
deratus; temperatus; bene moratus; disciplin
assuefactus, educatus, institutus.
disc-jockey: rbium phonographicorum in-
troductor, explicator, exhbitor.
disconveniencia: disconvenintia, ae f.
disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: -
image, disci simulacrum // (hard disk, disco
rgido) discus durus, rgidus, fixus // (floppy
diskette) discus flexbilis. Sin: dsculus //
CD, discus compactus // (logical device, par-
tition) volumen, mnis n. Sin : discus, i m //
(floppy disk drive) statio disculorum.
disk drive (Inform): sttio discorum vel dis-
culorum.
diskette (Inform), v. disquete.
disco: (- fonogrfico) discus, i m. Sin: orbis,
is m; phonodiscus; phonogrphicus discus vel
orbis; discus sonans, rsonans, sonorus. Uso:
- compacto, - digital, discus compactus; pho-
nodiscus compactus; Inform, - duro, discus
durus; - estereofnico, discus stereophnicus;
- magntico, discus magnticus; - de gram-
fono, discus grammophnicus; aprender in-
gls con discos, nglic lngu discis
phonogrphicis insttui; nglicam lnguam
discis phonogrphicis dscere // (especie de
tejo que lanzan los atletas) discus, i m. Uso:
tiro, lanzamiento del -, iactus (us m) disci;
disci conictio vel emssio // - de seales, se-
mphorum, i n; semphorus, i m; smapher,
ri m; - de telfono, discus, i m // - perforado,
perforatus discus // - invertebral, discus in-
vertebralis.
discografa: discogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: ars discogrphica.
discogrfico: discogrphicus, a, um. Uso:
casa -, domus editria, quae phonodiscos in-
cdit.
discordia: discrdia, ae f. Sin: dissdium;
dissidntia; dissensus, us m; contntio, onis
f.
discoteca: (coleccin de discos) disci collec-
tnei // (local o mueble donde se guarda
dicha coleccin) discotheca, ae f. Sin: disco-
rum theca vel custdia; rbium phonographi-
corum theca // (local donde se baila y
escucha msica de discos) discotheca, ae f.
Sin: taberna discothecria. Uso: - bailable,
caupona saltatria; saltatria taberna; taberna
discothecria saltatria; - La Belle, disco-
theca, cui nomen Venusta.
discotequero: discothecrius, ii m.
discrasia: dyscrsia sive -crasa, ae f.
discriminacin: discrimintio, onis f. Sin:
discrimen, mnis n. Uso: - racial, discrimin-
tio phyltica; phylticum dium; rbies th-
nica; (inquum) inter gentes discrimen;
hminum discrimen gneris caus; discrimi-
naciones de todo tipo, omne genus discrmi-
num; discrmina omnis gneris.
discromasia: dyschromsia sive -masa, ae f.
discromtico: dyschromticus, a, um.
discromatopsia: dyschromatpsia sive -opsa,
ae f.
discromatoso: dyschromsi laborans, affec-
tus, vexatus.
disculpe!, (mihi) ignoscas!
disculpe!
338
discursito: oratincula, ae f.
discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, or-
tio inflata, tmida, trgida, adipata; - conme-
morativo, ortio memorialis; - hermtico,
ortio hermtica; - improvisado, extemporalis
ortio; sbita ac fortuta ortio; - inaugural,
ortio aditialis, initialis, auspicalis; prolsio
acadmica; - polticos, orationes polticae; -
televisivo, ortio televisfica; pronunciar un -,
orationem dcere, habere, recitare.
discusin: discssio, onis f. Sin: discepttio;
disputtio; controvrsia. Uso: - intrincada,
impedita discepttio; - metdica, ortio vi
quadam et ratione hbita.
discutible: disputbilis, e. Sin: controversus;
dbius; incertus; litigiosus.
discutir: disctere liquid. Sin: disctere,
disceptare, disputare, dissrere de liqua re.
Uso: cuestin discutida, res controversa.
disemia: dyshemia, ae f. Sin: snguinis
corrptio; sanguis corruptus.
diseminacin: dissemintio, onis f.
disentera: dysentria sive -tera, ae f. Sin:
trmina, um npl.
disentrico: dysentricus, a, um. Sin: tormi-
nosus.
disear: delineare.
disertacin: disserttio, onis f. Sin: com-
menttio. Uso: - doctoral, disserttio doctora-
lis; escribir una -, commentari (de re).
disertador: dissertator vel dissertor, oris m.
disfagia: dysphgia sive -phaga, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul-
tad de tragar); nulla glutiendi facultas (im-
posibilidad de tragar).
disfgico: (concerniente o relativo a la disfa-
gia) dysphgicus, a, um. Sin: ad dysphgiam
prtinens // (que padece disfagia) dysphgi
laborans, affectus, vexatus.
disfasia: dysphsia sive -phasa, ae f. Sin: lo-
quendi difficultas; verba edendi difficultas.
disfona: dysphnia sive -phona, ae f.
disforia: dysphria sive -phora, ae f. Sin: an-
xetas, atis f; anxitudo, dnis f; aegritudo,
dnis f.
disfrasia: dysphrsia sive -phrasa, ae f. Sin:
sermonis confsio, obscritas, incongruntia;
sermo confusus, obscurus, incngruens.
disfraz: falsa rei adumbrtio // fig simultio
sive dissimultio, onis f // (traje de mscara)
persona, ae f. Sin: larva.
disfrazado: personatus, a, um. Sin: person
tectus // fig dissimulatus, a, um. Sin: celatus.
disfuncin: disfnctio, onis f.
disgrafa: dysgrphia sive -grapha, ae f. Sin:
litterarum oblvio.
disgregacin: disgregtio, onis f.
dishidrosis: dishidrosis, is f.
disidencia: dissidntia, ae f. Sin: dissnsio.
disidente: dssidens, entis.
disipacin: dissiptio, onis f. Sin: effsio;
dissoltio; disprsio // fig effsio nimi.
disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en
discursito
339
los vicios, dffluere luxri, tio, vtiis.
dislalia: dyslala, ae f. Sin: vitiosa sonorum
formtio; linguae haesittio; pronuntiationis
perturbtio.
dislocacin: disloctio vel deloctio, onis f.
Sin: luxtio; luxatura; luxus, us m. Uso: - de
un miembro, luxatum membrum // Geol dis-
loctio, onis f.
disminuido: minoratus, a, um. Sin: membris
captus; membris invlidus (mermado en sus
capacidades fsicas); imbecillus; mente cap-
tus (mermado en sus capacidades mentales).
disminuir: minorare. Sin: deminere.
dismnesia: dysmnesa, ae f. Sin: memriae
perturbtio, debilittio, deblitas.
disnea: dyspnoea, ae f. Sin: spirandi difficul-
tas; spritus angstior.
disneico: (que padece disnea) dyspnicus, a,
um // (perteneciente a la disnea) ad
dyspnoeam ttinens.
Disneylandia o Disneyworld: Disneylndia,
ae f. Sin: urbs commentcia.
disociabilidad: dissociablitas, atis f.
disociable: dissocibilis,e. Sin: dissocialis;
separbilis.
disociacin: dissocitio, onis f.
disociado: dissociatus, a, um. Sin: disiunc-
tus.
disociar: dissociare. Sin: scndere; discn-
dere; disingere; seingere; disslvere; sepa-
rare.
disolubilidad: solublitas, atis f.
disoluble: dissolbilis, e. Sin: solbilis.
disolucin: dissoltio vel soltio, onis f. Uso:
- de la Cmara de Diputados, populrium le-
gumlatorum coets vel collgii dimssio; - de
la Unin Sovitica, dissoltio Unionis Sovi-
ticae; - del matrimonio, matrimnii dissol-
tio; nuptiarum dirmptio; - del parlamento,
dissolutio parlamenti; - del Senado, senato-
rum coets vel collgii dimssio; - de una
asociacin, de una sociedad, societatis dis-
soltio vel dirmptio; - de un contrato, pac-
tionis vel federis soltio, dissoltio,
rescssio; - de una reunin, coets dimssio.
disolvente: dissolvens, entis. Sin: solvens;
dissolutivus; disscians.
disolver: disslvere. Sin: dimttere; dirmere;
rescndere. Uso: - en pleno el gobierno del
estado, totum rgimen rei pblicae (vel civi-
tatis) ex mnere dimttere; - el matrimonio,
matrimnium dirmere vel disslvere; - la
Cmara de Diputados, el Senado, popul-
rium legumlatorum, senatorum mneris
finem fcere vel decrnere; - una reunin,
coetum vel conventum dimttere.
disonancia: (sonido o acorde desagradable)
dissonntia, ae f. Sin: vox dssona vel voces
dssonae; dssonum (vel bsonum, vel dscre-
pans) quiddam; dscrepans quiddam in sonis
vel in cantu (tratndose de voces) // (falta de
la conformidad o proporcin que natural-
mente deben tener algunas cosas) inconcn-
nitas, atis f. Sin: discrepntia // fig animorum
disinctio.
disonante: (que disuena) bsonus, dssonus,
a, um // (fig, que no es regular o discrepa)
discors, cordis. Sin: dscrepans, antis.
disparador: Fotogr dimissrium, ii n.
disparador
340
disparar: (- armas de fuego) displdere. Sin:
expldere; globum vel ictum emttere. Uso:
- dos, tres golpes, bis, ter expldere, -
con ametralladora, ictus (vel ignitos glbu-
los) mydrbolo emttere; - con escopeta o
fusil, sclopetare; ictum sclopeto mttere; ig-
nitum glbulum sclopeto emttere; - contra
alguien, ictum mttere in liquem; plumbo
liquem ptere; gneis glndibus liquem p-
tere; liquem ptere igni et plumbo; - contra
s mismo, ignvomis armis semet ipsum trans-
fgere vel transfdere // intr displodi. Uso:
las armas disparan, arma disploduntur; dis-
paran los caones, tormenta bllica displo-
duntur; ignvoma tormenta crpitant // fig, -
los ltimos cartuchos, postrema experiri.
disparate: (dicho disparatado) inptiae,
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde)
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramen-
tum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; in-
ptias (vel menda, vel deliramenta) proferre;
prperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ris m. Uso:
- de can, tormenti bllici ictus; - de fusil,
sclopettio, - de morteretes, emssio nitrati
plveris.
dispensa: immnitas, atis f. Sin: legis laxa-
mentum; privilgium. Uso: la ley no admite
-, lex nihil laxamenti habet.
dispensario: diribitrium mdicum. Sin: mi-
nistrium mdicum praesentneum.
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare.
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pec-
niam // (eximir a alguno de una cosa) alic-
ius rei ( vel ab liqua re) immunem rddere;
alicius rei immunitatem dare vel impertire;
liquem exslvere liqua re; liquem ex li-
qua re exmere; liquem liqua re ( vel ab li-
qua re) liberare, slvere, exslvere. Uso: - a
uno de decir algo, snere liquem liquid non
dcere.
dispensarse: omttere vel praetermttere li-
quid, con inf; si acompaado de negacin,
con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
abstinere ab liqua re vel liquid fcere; no
puedo dispensarme de decir, fcere non pos-
sum quin dicam.
dispepsia: dysppsia sive -pepsa, ae f. Sin:
crditas; crudittio; diffcilis (cibi) concctio;
aegra digstio.
dispptico: (concerniente o relativo a la dis-
pepsia) ad dysppsiam ttinens // (enfermo
de dispepsia) dysppticus. Sin: crudus;
dysppsi laborans, vexatus, affectus.
dispersivo: sprsilis, e. Uso: poder -, disper-
gendi facultas; dissipandi potestas.
displasia: dysplsia, ae f.
display: (soporte publicitario) tbula vis-
fica. Sin: tabella dilcida descriptria.
disponibilidad: (cualidad o condicin de
disponible) disponiblitas, atis f. Sin: potes-
tas; facultas. Uso: - a la adopcin, prompta
voluntas adoptationis; - de dinero, pecniae
disponiblitas; expedita pecnia; - de tiempo,
tium; tempus vcuum; tener - de tiempo, v-
cuum esse // (cantidad disponible) cpia, ae
f. Sin: abundntia ; cpiae, arum fpl. Uso: -
de agua potable, cpiae aquarum potulenta-
rum; - de tiempo, tii abundntia // (situacin
del funcionario que temporalmente se en-
cuentra sin destino) temporalis vactio. Sin:
subsidiria condcio. Uso: poner en -, tempo-
ralem vacationem licui dare; ser puesto en -,
temporalem vacationem accpere.
disponible: disponbilis, e. Sin: paratus;
disparar
341
promptus.
disposicin: (prescripcin, precepto, norma)
praeceptum, i n. Sin: praescrptio; praes-
criptum; instittio // (disponibilidad) dis-
poniblitas, atis f. Sin: copia; facultas;
abundntia. Uso: estar a -, in promptu esse,
praesto esse licui; tener a su -, in promptu
habere.
disputador, ra: (quien disputa) disputator,
oris m ; disputatrix, icis f.
disquera: discoplium, ii n.
disquet, disquete, disquette: dsculus vel or-
bculus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso:
- de computadora, computatri orbculus vel
dsculus; dsculus ordinatralis; microdiscus
vel orbculus computatrius.
disquetera: disculorum excpulum.
distanciador: instrumentum separativum.
distancimetro: apostasimetrum, i n. Sin:
distntiae index (-dcis mf).
distensin: distntio, onis f // fig relaxtio;
nimi remssio.
dstico: dstichon, i n.
distintivo: adj prprius, a, um. Sin: notbilis,
e // sust insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- deportivo, insigne athlticum.
distona: dystnia sive dystona, ae f.
distorsin: distrtio, onis f.
distraccin: (falta de atencin o aplicacin)
mentis evagtio. Sin: evagantis (vel vagan-
tis, vel peregrinantis) nimi aberrtio vel avo-
ctio // (cosa que atrae la atencin,
especialmente la que divierte o entretiene)
exhilartio, onis f.
distraerse: (distraer, esparcir el nimo) de
liqua re levare mentem. Sin: lio divrtere
mentem.
distrado: (poco atento a lo que se hace o
dice) incuriosus, a, um. Sin: scitans, antis;
nglegens, entis // (desatento) non attentus.
Sin: aliena agens; mente sevocatus; (nimus)
alienus ab liquo vel ab liqua re. Uso: estar
-, non attndere; nimum non attndere; liud
(vel lias res, vel aliena) gere; nimo ex-
crrere et vagari; hablar como un -, aliena
loqui.
distribucin: distribtio, onis f. Uso: - de
premios, praemiorum assigntio; da de la -
de premios, dies premiis tribuendis; - de la
nafta, distribuendae naphthae rtio; - de la
produccin, distribtio bonorum producto-
rum.
distribuidor: (que distribuye) distributor,
oris m. Sin: dispensator; dirbitor; largitor;
diffusor; divisor; disprtiens, distrbuens, d-
videns. Uso: - de una editorial, doms edit-
riae distributor; - de pelculas, pellicularum
assignator, distributor, divisor // (mquina
agrcola para esparcir abonos) mchina dis-
tributria vel erogatria // Electr distribut-
rium, ii n // - automtico, autmaton
distributrium. Sin: autmatum distributionis
// Autom, - del encendido, distributrium ig-
nitionis.
distrito: districtus, us m. Sin: tractus, us m;
territrium; rgio; provncia; iurisdictionis
fines, ium fpl. Uso: - judicial, districtus iudi-
cialis; del -, regionalis; districtualis; por -, re-
gionatim.
distrofia: dystrphia sive -tropha, ae f. Sin:
denutrictio; vitiosum nutrimentum; mcies,
distrofia
342
i f; tabes, is f.
distrfico: dystrphicus, a, um // (concer-
niente o relativo a la distrofia) ad dystr-
phiam spectans.
disuadir: dissuadre vel desuadre.
disuria: dysria sive -sura, ae f. Sin: min-
gendi difficultas.
disrico: (concerniente o relativo a la disu-
ria) ad dysriam vel ad mingendi difficulta-
tem prtinens // (que padece disuria)
dysricus. Sin: dysri (vel mingendi diffi-
cultate) laborans.
disyuntor: Electr disiunctrium, ii n.
ditesmo: dithesmus, i m. Sin: fides in duos
deos; manichaesmus.
ditologa: dittolgia sive -loga, ae f.
diuresis: diursis, -is f. Sin: urinae profl-
vium vel abundntia; nmia urinae secrtio.
diurtico: adj diurticus, a, um. Sin: mict-
rius; mictualis; urinam ciens, movens // sust
diurticum medicamentum.
divn: lctulus, i m. Sin: lectcula, ae f; pul-
vinar, aris n; molle subsllium. Uso: - semi-
circular, sigma, tis n.
divergente: Fs devergens, entis.
divergir: devrgere.
diverso: (desemejante) absmilis, e (con dat);
dissmilis (con gen o dat) // (diferente) diver-
sus ab + abl. Sin: lius ac vel atque. Uso: del
todo -, omnino diversus ab + abl; totus lius
ac (vel atque, vel quam) liqua res.
divertir: voluptate afficere.
divertirse: voluptate ffici. Sin: indulgere
otioso vitae crsui.
dividendo: Mat nmerus dividendus //
(Econ, parte de inters que corresponde a
cada accin) (distribuenda vel distributa,
segn los casos) pars, partis f. Sin: prtio;
usura; usura pro portione distribuenda vel
distributa. Uso: - anual, nnua usura pro por-
tione distribuenda vel distributa.
dividir: Mat divdere.
divieso, v. fornculo.
Divina Comedia: Divina Comedia.
divinatorio: divinatrius, a, um.
divinidad: (naturaleza divina) divnitas, atis
f. Sin: ditas, atis f
divinizacin: diviniztio, onis f. Sin: apothe-
sis, is f.
divisa: (seal exterior) insigne, is n. Sin: sig-
num; ornatus, us m // (Econ, moneda extran-
jera) xtera moneta. Sin: xteri ttuli; xterae
sngraphae; xterae gentis nummi // Herld,
gneris insigne // (frmula breve que expresa
la norma o regla de conducta) norma, ae f.
Sin: rgula; dictum; sentntia.
divisible: divisbilis, e.
divisiblemente: divisibliter.
divisin: (divisin y efecto de dividir) divsio,
onis f. Sin: parttio; distribtio. Uso: - del tra-
bajo, divsio vel parttio laboris; perum dis-
tribtio // (Mil, unidad militar) lgio, onis f.
Uso: - acorazada, lgio a crribus loricatis.
distrfico
343
divisionismo: divisionismus, i m.
divisor: Mat divisor, oris m. Sin: nmerus di-
visor.
divo: (artista que goza de fama superlativa)
divus (vel divinus, vel praecellens, vel subli-
mis) rtifex vel artis magister // (destacado
cantante de pera) divus cantator.
divorciado: digressus, a, um (a cniuge).
Sin: divrtio digressus; seiunctus.
divorciarse: divrtium (cum uxore vel cum
marito) fcere. Sin: (dicho de varn) uxorem
e matrimnio dimttere; (dicho de mujer) a
viro discdere vel dgredi.
divorcio: divrtium, ii n. Uso: - absoluto o
vincular, divrtium absolutum.
divorcista: divrtii fautor.
divulgacin: divulgtio, onis f.
divulgar: divulgare.
divulgativo: vulgatrius, a, um.
dobladillo: margo, gnis m. Sin: labrum; lim-
bus; lacnia; limbus vesti contrahendae.
dobladura: mrginis effctio.
doblaje: vocum transmuttio.
doblar: (vi) devrtere. Sin: flctere vel de-
flctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad
edium ngulum flctere, - a la derecha, flc-
tere ad dxteram; dextrorsum (dextrorsus,
dextroversum) deflctere; - a la izquierda,
flctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus,
sinistroversus) deflctere // (aplicar una
sobre otra, dos partes de una cosa flexible) -
una carta, epstulam complicare // (Cinem,
sustituir los dilogos de una banda sonora
original por su traduccin en otro idioma)
duplicare. Sin: voces transmutare.
doble: (habitacin) v. esta voz.
doblez: plicatura, ae f. Sin: flexura; flxio;
flexus, us m.
docencia: docntia, ae f. Sin: instittio, onis
f; doctrina; docendi rtio vel via.
docente: magister, tri m. Sin: docens; doc-
tor; professor; pblicus praeceptor. Uso: - de
gimnasio, de liceo, magister gymnasialis,
lycealis; - universitario, universitatis studio-
rum doctor.
doceta: doceta, ae m.
doctico: docticus, a, um.
docetismo: docetismus, i m.
dcilmente: dcili nimo vel mente.
docimasia: docimsia sive -masa, ae f.
docimstica, v. docimasia.
docimstico: docimsticus, a, um.
docking: astronvium coninctio. Sin: cum
astronavi conexio.
doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doc-
tor honorarius; - en letras, litterarum doctor;
doctor ltteris tradendis; - en filologa, doctor
philolgiae; - en leyes, iuris doctor vel peri-
tus; - en medicina, doctor medicinae; artis
mdicae doctor // (telogo de gran autori-
dad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclsiae
doctor; doctor sanctae Ecclsiae; decla-
rar a uno - de la Iglesia universal, liquem
universalis Ecclsiae doctorem declarare //
doctor
344
(mdico) mdicus, i m.
doctora: doctrix, icis f. Sin: mlier (-ris f)
doctor // (mdica) mdica, ae f.
doctorado: doctoratus, us m. Sin: lurea, ae
f; doctoris gradus vel dgnitas. Uso: - honor-
fico, doctoratus honorficus; conseguir el -,
doctoratum ssequi; doctoris gradum adi-
pisci; ad doctoris gradum pervenire.
doctoral: doctoralis, e. Sin: doctrius.
doctorando: doctorandus. Sin: doctor futu-
rus vel renuntiandus; doctoris gradum adep-
turus; doctoris dignitatem meriturus.
doctorar: liquem doctorem fcere, renun-
tiare, creare. Sin: licui doctoratum conferre;
licui doctoris gradum tribere; licui docto-
ris dignitatem deferre; ad doctoris gradum
liquem promovere; in doctorum nmerum
(vel album) liquem cooptare, allgere, ascr-
bere; inter doctores liquem referre, ascr-
bere, ascscere.
doctorarse: doctor fio vel renuntior. Sin:
doctoratum mereri; doctoris gradum ssequi
vel cnsequi; doctoris dignitatem adipisci; ad
doctoris gradum pervenire; doctoris ttulo do-
nari; in doctorum nmerum cooptari, allegi,
ascribi. Uso: - en medicina, medicinae vel
mdici luream mereri; se doctor en zoolo-
ga, in disciplina zoolgiae in doctores pro-
motus est.
doctrina: doctrina, ae f. Uso: - hermtica,
doctrina hermtica, abscndita, obscura; - he-
terodoxa, doctrina heterodoxa; - social cat-
lica, cathlica doctrina socialis.
doctrinal: doctrinalis, e.
documentacin: documenta, orum npl. Sin:
ltterae, arum fpl. Uso: - del automotor, ltte-
rae autovehiculares.
documental: pellcula documentria. Sin:
documentum cinematogrphicum.
documentalista: in documentis versatus, a,
um.
documento: documentum, i n. Sin: tbula;
ltterae, arum fpl. Uso: - comprobante, charta
probativa vel cmprobans; - pblicos, tbulae
pblicae; documentos de circulacin, ltterae
commeats; - de identidad, tssera agnitio-
nalis.
dodecaedro: dodecahedrum, i n.
dodecafona: dodecaphnia sive -phona, ae
f.
dodecgono: dodecagnum, i n.
dodecaslabo: dodecasllabus, a, um. Sin:
dudecim syllabarum; dudecim constans
sllabis.
dogaresa: ducis uxor.
dogma: (punto fundamental de doctrina)
dogma, tis n. Sin: (doctrinae) caput; prae-
ceptum; decretum; plcitum. Uso: los - filo-
sficos, decreta vel plcita philosophorum //
- teolgico, dogma, atis n. Sin: christianae
doctrinae caput; cathlicae Ecclsiae vritas;
cathlicae fidei dogma; doctrinae caput Ec-
clsiae auctoritate statum vel decretum; defi-
nir un -, dogma definire.
dogmtica: dogmtica, ae f. Sin: theolgia
dogmtica; dgmatum doctrina.
dogmticamente: dogmtice // (conforme a
los dogmas) ad decretorum doctrinas // (afec-
tando magisterio) arroganter // (afectando
autoridad) imperiose.
doctora
345
dogmtico: (concerniente o relativo a los
dogmas) dogmticus, a, um. Sin: ad dgmata
spectans; ad decretorum doctrinas prtinens.
Uso: teologa -, theolgia dogmtica // (que
profesa el dogmatismo) dogmatistes, ae m.
Sin: qui dogmtica ratione titur // (que sen-
tencia con arrogante seguridad) rrogans,
antis.
dogmatismo: dogmatismus, i m.
dogmatista: dogmatista vel dogmatistes, ae
m.
dogmatizar: (ensear los dogmas) dogmati-
zare. Sin: dgmata enuntiare, trdere // (fig,
afirmar alguna cosa con presuncin) arro-
ganter affirmare.
dlar: dllarum, i n; dollrium, ii n. Uso: -
americano, dollrium americanum; america-
nus nummus; - Usa, Foederatarum (Amri-
cae) Civitatum dllarum, dollrium,
nummus.
dolicocfalo: dolic(h)ocphalus, i m.
dolmn: vestis dolmnia.
doloma: Geol doloma, ae f. Sin: lapis do-
lomticus; rupes dolomiana vel dolomiensis.
Dolomitas: Dolomitae, arum fpl; Dolomites,
um. Sin: montes dolomiani vel dolomienses.
dolomtico: dolomianus, a, um. Sin: dolo-
miensis, e.
dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor;
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cpitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem mi-
nere, mulcere; causar -, dolorem fcere vel
movere; malum licui afferre; dolori esse; ex-
perimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem
cpere; in maerore versari.
Dolorosa: Maria prdolens. Sin: Prdolens
Virgo Maria.
doloroso: dolorficus, a, um.
Dom: Dminus, i m. Uso: El Rdo. P. Dom
Gregorio Jos, Reverendus Pater Dminus
Gregrius Ioseph.
doma: domitura, ae f. Sin: dmitus, abl -u,
m.
domador: dmitor, oris m.
domadura, v. doma.
domstico: (perteneciente a la casa) doms-
ticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclsia doms-
tica // (perteneciente a la familia) familiaris,
e // (criado que sirve en una casa) fmulus, i
m. Sin: minister.
domiciliario: domsticus, a, um.
domiciliarse: domiclium constitere.
domicilio: domiclium, ii n. Uso: cambio de
-, domiclii transltio.
dominacin: dcio, onis f. Uso: - veneciana,
dcio venetiana.
dominarse: temperare sibi.
domingo: domnica, ae f; domnicus, i m.
Sin: dies domnica; dies domnicus; dies
solis; fria prima.
Dominica: (isla, Estado) Domnica, ae f.
Dominicana (Repblica): Res pblica Do-
miniciana.
dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
Dominicianus, i m.
dominicano
346
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um.
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust do-
minic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana.
dominio: (poder de usar y disponer) dom-
nium, ii n. Uso: - reservado, domnium reser-
vatum // - de s mismo, continntia, ae f. Sin:
imprium vel potestas sui ipsus; suarum
rerum tempertio // (Estados miembros de la
Commonwealth) Domnia, orum npl. Sin:
Commnitas Britnnica Dominiorum.
domin: ludus (-i m) vel lusus (-us m) d-
mini. Uso: jugar al -, dmino ldere.
don: (ddiva) donum, i n. Uso: - de s mismo
a los hermanos, donum sui ipsus pro frtri-
bus // (ttulo honorfico) Dminus, i m.
donatismo: donatismus, i m.
donatista: adj donatianus, a, um // sust do-
natista, ae m. Sin: Donati ssecla ; donatismi
sectator.
donjuanesco: mulierrius, a, um.
donjuanismo: mulerum secttio. Sin: con-
suetudo vel mos muleres sectandi.
dopaje: excittio drogria.
doping: usus agonsticus medicamenti stupe-
factivi.
dorada: (pez telesteo) aurata, ae f. Sin:
orata.
dormicin: dormtio, onis f.
dormilona: (butaca para dormir la siesta)
cthedra supina.
dormir: dormire intr. Sin: cubare intr. Uso:
ir a -, cbitum ire; - a pierna suelta, dormire
in utramvis aurem vel in utrumvis culum.
dormirse: (descuidarse, obrar con poca so-
licitud ante un peligro) indormire perculo.
dormitar: semisomniare.
dormitorio: dormitrium, ii n. Sin: cubcu-
lum; cubculum dormitrium; diaeta dormi-
tria. Uso: - de una cama, cubculum cum
uno lecto; - comn, commune cubculum
dormitrium; - pblico, pblica diaeta dor-
mitria.
dornajo: (especie de artesa) lveus, i m. Sin:
lacus, us m.
dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: es-
crito al -, retro scriptus.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopum; con-
pium.
dosificacin: dosis mensurtio. Sin: tempe-
rtio; mensurtio; modultio.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
dosimetra: dosimtria sive -metra, ae f.
dosimtrico: dosimtricus, a, um.
dosmetro: dosmetrum, i n.
dosis: dosis, is f. Sin: mensura; pars; prtio;
quntitas. Uso: - letal, dosis letalis.
dossier: documentorum chartophylcium, ii
n. Sin: chartarum (vel schidularum, vel sche-
dularum, vel pagellarum) fascculus.
dote: dos, dotis f. Sin: fig donum; facultas;
virtus. Uso: - estilsticas, scribendi vel di-
cendi virtutes; - espirituales, spirituales
dominico
347
dotes.
download (Inform), trasvasar: extrhere vel
prehndere (liquid ex rete sive ex reti).
doxologa: doxolgia sive doxologa, ae f.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rgi-
dus; frreus. Uso: mandar en forma -, draco-
niano more imperare; dar o establecer leyes
-, draconiano more severissimas leges cn-
dere, fcere, ferre.
draga: (mquina para limpiar de fango y
arena los puertos de mar, los ros, etc.)
everrculum, i n. Sin: mchina everrens vel
purgans // (barco que lleva esta mquina)
ratis purgatrix. Sin: navis purgatria.
dragado: excavtio, onis f. Sin: purgtio.
Uso: - de un puerto, canal..., ports, canalis
... excavtio.
dragaminas: minarum everriatrix, icis f. Sin:
navis (vel pyrscapha) everriatrix; navis igni-
vomorum globulorum everriatrix.
dragar: excavare. Sin: purgare; evrrere vel
vrrere.
dragomn: interpres, prtis m.
dragomanato: intrpretis munus (-nris n).
dragn: (animal fabuloso; soldado que hace
el servicio alternativamente a pie o a caba-
llo) draco, onis m.
drama: (obra teatral) fbula, ae f. Sin:
drama, tis n; fbula dramtica, scenica, the-
atralis; ludus scenicus, theatralis. Uso: - re-
ligioso, fbula religiosa // (suceso terrible)
calmitas, atis f. Sin: acerbus (vel miserbilis,
vel tristis, vel gravis, vel funestssimus) casus
(-us m).
dramtica: ars dramtica, scenica, ldicra.
dramtico: dramticus, a, um. Sin: sceni-
cus; fig trgicus; atrox (-cis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drmatis scrbere; ex
artis scenicae lgibus scrbere; rem ita ex-
pnere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
dramatizar: dramatizare. Sin: drmatis for-
mam dare; ad actus scaenarum compnere //
(exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
augere; intr modum excdere.
dramaturgia: dramatrgia sive -urga, ae f.
Sin: ars scenica.
dramatrgico: dramatrgicus, a, um.
dramaturgista: dramaturgista, ae m.
dramaturgo: dramaturgus, i m. Sin: drma-
tis vel dramticus scriptor, auctor; scriptor
scenicus; conscriptor drmatum; fabularum
scaenicarum scriptor vel auctor.
drstico: Med drsticus, a, um. Sin: acer;
fortis; praesens. Uso: medicamento -, drsti-
cum medicamentum; praesens remdium;
medidas -, acriora conslia; palabras -, drs-
tica verba // (que acta rpida y violenta-
mente) acrrimus, a, um. Sin: vhemens.
Uso: obrar en forma -, acrrime gere; por-
tarse de una manera - con alguno, vehemen-
ter gere cum liquo.
drenaje: (accin y efecto de dar salida a las
aguas) sicctio, onis f. Sin: purgtio; aquae
dedctio, emssio, derivtio // (tratndose de
pus o humores del cuerpo humano) puris (vel
(h)umoris) dedctio vel emssio.
drenar: (dar salida a las aguas) siccare. Sin:
aquam dedcere, emttere, derivare // (hacer
el desage de pus o humores del cuerpo) pus
(vel (h)umorem) dedcere vel emttere.
drenar
348
drepanocitosis: drepanocytosis, os f. Sin:
anemia drepanoctica.
dril: trilcium, ii n. Sin: lnteum trilix (-lcis).
Uso: - para colchones, trilcium culcitarum;
- burdo, pannus trilix.
drink: ptio alcohlica.
driza: chalatrius funis (- is m).
droga: (condimento) condimentum, i n. Sin:
aroma, tis n (dat y abl pl armatis) // (estu-
pefaciente) drog(i)a, ae f. Sin: medicamen-
tum vel medicamen (-mnis n) stupefactivum;
phrmacum psychotrpicum; venenum stu-
pefactivum.
drogadiccin: drogomnia sive drogomana,
ae f. Sin: narcomnia sive narcomana.
drogadicto: (adj y sust) drogomnicus. Sin:
narcomnicus; medicamento stupefactivo
utens.
drogar: medicamentum stupefactivum (vel
drogam) licui praebere.
drogmn, v. dragomn.
drogodependencia: medicamentis stupefac-
tivis (vel drogis) obnoxetas.
drogodependiente: adj y sust txico depen-
dens. Sin: txicis indulgens; medicamentis
stupefactivis (vel drogis) assuetus; sust toxi-
cmanes, is mf.
droguera: (trato y comercio en drogas) mer-
catura aromatria. Sin: commrcium aroma-
trium; mercatura vel commrcium
armatum // (tienda en que se venden drogas)
aromatria, ae f. Sin: aromatoplium, ii n; ta-
berna armatum; taberna aromatria, un-
guentria, pigmentria // (tienda de
comestibles) v. tienda.
droguero: aromatrius, ii m. Sin: unguent-
rius; pigmentrius; armatum mercator vel
vnditor. Uso: laboratorio del -, aromatria
officina.
droguista, v. droguero.
dromedario: dromedrius, ii m; dromas, dis
m.
drommetro: drommetrum, i n. Sin: velo-
citatis index; velocitati metiendae instrumen-
tum.
dromoscopio: dromoscpium, ii n.
drosera: drosera, ae f.
drosometra: drosomtria sive -metra, ae f.
Sin: roris mensura.
drosmetro: drosmetrum, i n. Sin: roris
index; rori metiendo instrumentum.
drososcopio: drososcpium, ii n.
drusa: drusa, ae f.
dualidad: dulitas, atis f.
dualismo: (sistema religioso o filosfico)
dualismus, i m. Sin: dualismi doctrina //
(dualidad) v. esta voz.
dualista: dualista, ae m; dualstria, ae f.
dualstico: dualsticus, a, um.
ducado: (cargo de duque) ducatus, us m. Sin:
ducis dgnitas, munus, nomen // (dominio de
un duque) ducis domnium, dcio, rgio, terri-
trium // (moneda de oro) ducatus, us m.
drepanocitosis
349
ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen).
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora -
de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae.
ducha: (aparato para ducharse) blneum
pnsile. Sin: tubus vel tbulus mammatus;
blneum aquae deiectu instructum // (aplica-
cin de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavtio plvia, pluvialis, mpluens. Sin: lav-
tio aquae deiectu.
ducharse: lavatione plvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae
deiectu; aqu perfundi; blneo pnsili lavari,
se ablere, prlui, uti.
ductilidad: ductlitas, atis f.
duda: dubittio, onis f. Sin: dbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dbio, sine
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubita-
tione; nulla interpsita dubitatione; disipar
una -, dubitationem tllere, exmere, ex-
pllere; despertar dudas en uno, liquem in
dubitationem addcere; dubitationem licui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem
esse; poner en -, in dbium vocare; in dubi-
tationem addcere.
duela: lmina, ae f. Sin: tbula. Uso: - de
tonel, doliria tbula; - de cuba; cupae l-
mina.
duelo: (combate entre dos adversarios) sin-
gulare certamen // (dolor por la muerte de al-
guien) luctus, us m. Uso: - domstico,
privado, pblico, luctus domsticus, privatus,
pblicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin:
funestus; lgubris. Uso: da de -, dies lgu-
bris.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semi-
somna quies; semisopita rquies.
dulcamara: dulcamara, ae f.
dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
is n; dlcium, ii n; dlcia, ium npl.
dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dlcii
vas // (mujer que hace o vende dulces) v. con-
fitera.
dulcera, v. confitera.
dulcero, v. confitero.
dulcificante: dlcorans, antis.
dula: dula, ae f. Sin: cultus dulae; angelo-
rum sanctorumque cultus (-us m).
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
dulzura: dulcedo, dnis f. Sin: suvitas.
dumping: mrcium vlitas. Sin: prtii demi-
ntio; rerum prtii immintio; mala vel vilis
vendtio.
duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cmulus, t-
mulus; cmulus arenosus; collis arenosa;
moles arenosa. Uso: - movediza, duna mbi-
lis; migrans collis (h)arenceus.
do: Ms bicnium, ii n. Sin: duorum con-
centus (-us m); cantus geminatus.
duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
ad duodenum ttinens.
duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
duodenum.
duplicacin: duplictio, onis f. Sin: gemin-
tio; conduplictio.
duplicador o duplicadora: polgraphum, i
n.
duplicador
350
duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus
Dux.
duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa,
ae f. Sin: dux, ducis f; dmina dux // (mujer
del duque) ducis uxor.
duracin: tempus, pris n. Sin: sptium, ii n;
tmporis sptium vel tractus. Uso: larga -,
diutrnitas; longnquitas; de corta -, caducus,
a, um; fugax, acis; de larga -, diuturnus vel
ditinus.
duramadre: dura mater. Sin: externa crebri
membrana; meninx (-ingis f) fibrosa.
durante: in + abl; inter o per + ac; la duracin
se expresa por ac simple y menos frecuente-
mente por abl simple; puede expresarse por
abl absoluto. Uso: - la batalla, in pugna; - la
cena, inter cenam; - sus estudios, inter stdia
sua; - diez das, per decem dies; rein - cinco
aos, quinque annos regnavit; se luch - tres
horas, pugnatum est tribus horis; durante mi
ausencia, me absente; - el consulado de Cice-
rn, Cicerone cnsule // - la noche, de nocte;
- el sueo, sub somno; - este tiempo, intrea;
- algn tiempo, aliquantisper.
durar: durare intr. Uso: - pocos minutos,
paucas minutas durare // (- mucho) perdurare
intr. Sin: manere vel permanere.
duraznero: prsicus, i f. Sin: malus vel arbor
prsica.
durazno: prsicum, i n. Sin: malum prsi-
cum; durcinum prsicum.
dux: dux, ducis m; (magistrado supremo en
Venecia) Venetorum vel Venetiarum Dux.
Sin: Venetiarum Princeps; Serenssimus Ve-
netorum Dux // (magistrado supremo en G-
nova) Gnuae dux. Sin: Genunsium dux.
duque
351
ebanista: (h)beni faber, pifex, rtifex. Sin:
ebenrius faber.
bano: (h)benum, i, n; benus, i f. Uso: de -,
ebneus vel ebninus, a, um.
ebay (Inform) : domus auctionria interretia-
lis.
ebullicin: ebulltio, onis f. Sin: fervor. Uso:
punto de -, temperatura de -, punctum fervo-
ris; entrar en - (un lquido), effervscere;
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eccema, v. eczema.
eclampsia: eclmpsia sive eclampsa, ae f.
Sin: spasmi; spsmata.
clatant: mirficus, a, um.
eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: eclc-
tica doctrina, disciplina, philosophia; eclec-
ticorum doctrina; variarum doctrinarum
selctio.
eclctico: adj eclcticus, a, um. Uso: cultura
-, mltiplex variaque doctrina; vria atque
ndique sumpta doctrina; ser -, ex vriis dis-
ciplinis excellentssima quaeque libare // sust
eclcticus, i m. Sin: variarum doctrinarum se-
lector.
eclesial: ecclesialis, e.
eclesialidad: ecclesilitas, atis f. Uso: crite-
rios de -, critria ecclesialitatis.
eclesisticamente: ecclesistice. Sin: eccle-
sistico more.
eclesistico: adj ecclesisticus, a, um. Sin:
ecclsiae (= de la Iglesia); ad ecclsiam spec-
tans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclsiae
lex; jerarqua -, ecclesistica hierrchia sive
hierarcha; cometidos -, offcia ecclesistica;
dignidad -, clericalis dgnitas; ministerio -,
clericale ministrium; abrazar la carrera -,
ecclesisticam viam vitae ngredi; llevar el
hbito -, tnic vel hbitu talari indutum esse;
tomar el hbito -, tnic talari ndui; tnicam
talarem indere // sust ecclesisticus, i m.
Sin: clricus, i m; sacerdos, otis m.
eclesiologa: ecclesiolgia sive -loga, ae f.
Uso: - de comunin, ecclesiolgia commu-
nionis.
eclesiolgico: ecclesiolgicus, a, um.
eclipse: eclipsis, is (ac -in) f. Sin: defctio,
onis f; defectus, us m; obscurtio; delquium
n. Uso: - lunar, eclipsis vel defctio lunae; -
solar, defectus vel delquium solis; observar
el - solar, deficientem solem intueri; seguir
las fases de un - de sol, solis deficientis art-
culos observare // fig, - del sentido de Dios y
del hombre, Dei sensus hominisque obscur-
tio.
eclptica: eclptica lnea. Sin: orbis vel crcu-
lus solstitialis.
eco: (como imitacin de la voz) vocis imago
// (como repercusin del sonido) vox reper-
cussa. Sin: repulsus, us m. Uso: en ese punto
se siente un - triple, ibi ter adem vox rddi-
tur; las rocas hacan -, saxa vocem redde-
bant; se oye el - de las caadas, valles
repercussae respondent.
ecocinesia: echocinsia sive -nesa, ae f;
E
352
echocinsis, -is f.
ecolalia: echollia sive -lala, ae f.
ecolalo: adj echolli affectus // sust qui
echolli affcitur.
ecologa: oecolgia sive -loga, ae f. Sin: res
oecolgica. Uso: - humana, humana oecol-
gia.
ecolgico: oecolgicus, a, um. Uso: calami-
dad -, calmitas oecolgica; cuestin -, oeco-
lgica questio.
ecologista: oecologista, ae m. Sin: custos oe-
colgiae; prsinus, i m.
eclogo: oeclogus, i m. Sin: investigator oe-
colgiae.
ecometria: echomtria sive -metra, ae f.
ecomtrico: echomtricus, a, um. Sin: ad
echomtriam prtinens.
ecmetro: echmetrum, i n.
economato: (cargo) dispensatoris munus
(-nris n) // (despacho) oecnomi offcium.
Sin: dispensatoris sedes (-is f).
economa: (administracin) oeconmia sive
-noma, ae f. Sin: res oeconmica; res (rerum
fpl) oeconmicae. Uso: - domstica, rei do-
msticae administrtio; rerum domesticarum
cura; rei familiaris cura vel administrtio; -
desarrolladas y subdesarrolladas, oeconmi-
cae procurationes ditiores et egentiores; -
mundial, oeconmia universalis; - nacional,
oeconmia popularis vel nationalis; - pol-
tica, oeconmia poltica; ars pblicae pec-
niae administrandae; - pblica, cura aerrii;
rerum publicarum administrtio; publicorum
bonorum administrtio; pblici aerrii dis-
penstio; pblicae pecniae administrtio;
- de comunin y de participacin, oeconmia
communionis distributionisque bonorum;
- de libre mercado, oeconmia lberi
mercatus; - de subsistencia, oeconmia sub-
sistentialis // ministro de -, (publicus) minis-
ter rei oeconmicae; tipo de -, rerum
oeconomicarum genus; cuidar la - doms-
tica, rem familiarem curare; descuidar la -
domstica, rem familiarem neglgere // (-
como ciencia) oeconmica disciplina; rerum
administrandarum rtio ac disciplina; oeco-
nmica rtio ac disciplina // (ahorro) parsi-
mnia, ae f. Sin: compndium, ii n. Uso:
hacer -, parsimniam adhibere; nummis pr-
cere; servire privato compndio suo; hacer
un poco de -, fcere liquid compndii // (fig,
armona entre las diferentes partes de un
todo) tempertio, onis f // (designio) - divina,
Dei conslium.
econmicamente: (con economa) parce.
Sin: frugliter // (con respecto a la economa)
quod ttinet ad res oeconmicas.
econmico: (relativo a la economa) oecon-
micus, a, um. Sin: ad vectiglium pecuniae-
que disciplinam prtinens. Uso: ciencia -,
oeconmica disciplina; equilibrio -, rationum
oeconomicarum aequilbritas; iniciativas -
del Estado, oeconmica incepta quae a re p-
blica suscipiuntur; iniciativas - de los indivi-
duos, oeconmica singulorum incepta; leyes
-, leges oeconmicae; monopolio -, rerum oe-
conomicarum imperiosus dominatus (-us m);
sistemas -, rerum oeconomicarum rationes;
la situacin -, res oeconmicae // (ahorra-
tivo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeco-
nmicus. Uso: vida -, oeconmica vita; ser -,
frugliter vvere // (poco costoso) mnimi
sumptus (gen). Sin: mnimae impensae
(gen); haud magnae impensae; qui, quae,
quod exigua impensa fit; qui, quae, quod
parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo
econmico, mnimo sumptu; ser -, parvi pr-
ecolalia
353
tii esse; ser muy -, esse prtii mnimi.
economista: oeconomista, ae m. Sin: oeco-
nmicus, i m; oeconmiae cultor vel peritus;
oeconomicarum rerum studiosus; aerrii ad-
ministrandi peritus.
economizar: nummis prcere. Sin: parsim-
niam adhibere; impensae prcere; alicius rei
compndium fcere; alicius rei compndio
servire.
ecnomo: (el que est encargado de la ad-
ministracin y el gasto de una casa) oecno-
mus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris
procurator // (el que se nombra en las religio-
nes para la administracin de los bienes tem-
porales) oecnomus, i m. Uso: - general,
provincial, local, oecnomus generalis, pro-
vincialis, localis // (el encargado de un bene-
ficio eclesistico) curator rei beneficiriae.
ecopraxia, v. ecocinesis.
ecstasy: xtasis, is f.
ectasia: ctasis, -is f. Sin: dilattio.
ectsico: ectsicus, a, um. Sin: dilatatus.
ectopia: ectpia sive -topa, ae f. Sin: abnor-
mis postio.
ectpico: ectpicus, a, um. Uso: feto -, fetus
ectpicus.
ecuacin: aequtio, onis f. Uso: - matem-
tica, aequtio mathemtica; la - de Einstein,
ratio mathemtica, ab Einstinio inventa.
ecuador: (crculo mximo) equator, oris m.
Sin: crculus aequinoctialis; meridianus cr-
culus.
Ecuador (Repblica del): Aequatria, ae f.
Sin: Aequatoriana Respblica.
ecunime: aequnimus, a, um.
ecunimemente: aequanmiter.
ecuanimidad: aequanmitas, atis f .
ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: crculi ae-
quinoctialis (gen) ; ad crculum aequinoctia-
lem ttinens // (telescopio o anteojo provisto
de montura -) mchina aequatrea.
ecuatoriano: adj aequatorianus sive ae-
quatrius, a, um // sust Aequatorianus, i m.
ecumene: oecumene, es f.
ecumnico: oecumnicus, a, um. Sin: univer-
salis; universus; ex universa terrarum orbe.
Uso: Concilio - Vaticano II, Conclium Oe-
cumnicum Vaticanum II.
ecumenismo: oecumenismus, i m. Sin: - de
las obras, perum oecumenismus.
eczema: eczema, tis n. Sin: impetgo, gnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
edad: aetas, atis f. Uso: - cannica, aetas ca-
nnica; - contempornea, haec aetas; prae-
sens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
recntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
oro, de plata, aetas urea, argntea; - del
bronce, aetas anea; aetas chalcolthica; - del
hierro, aetas frrea.
edelweiss: stella alpina. Sin: leontopdium
alpinum.
edema: oedema, tis n. Sin: pituitosus tumor.
Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.
edematoso: oedematosus, a, um.
edematoso
354
edn: eden indecl. Sin: paradisus terrestris //
fig locus deliciarum.
edicin: edtio, onis f. Uso: - anasttica, ed-
tio anasttica; anasttica libri edtio; - arts-
tica, liber exmia arte ditus; - cientfica,
edtio scientfica; - corregida y ampliada,
emendata et amplificata edtio; - crtica, ed-
tio crtica; - escolar, edtio scholaris; libri in
usum tironum diti; - especial, edtio specia-
lis; - fototpica, edtio phototpica; opus pho-
totpice expressum; nueva -, edtio nova;
primera -, prima edtio; - tpica, edtio tpica;
- de bolsillo, manual, edtio pugillaris vel pal-
malis // hacer una - crtica, librum secundum
criticorum praecepta dere; la - est agotada,
liber iam non prostat; mnia exemplria di-
vndita sunt.
edificacin: (accin y efecto de edificar) ae-
difictio vel exaedifictio, onis f. Sin: fabri-
ctio; constrctio, exstrctio // fig aedifictio,
onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum;
probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para -
propia, sui incitandi caus; para la -, ad (vel
in) aedificationem.
edificado: fig bonis alicius exemplis
instructus. Sin: virtutis exemplis instructus,
permotus, excitatus.
edificante: (que incita a la virtud) ad virtu-
tem xcitans. Sin: pios sensus xcitans;
exemplo praelucens; recti exempli (gen de
cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso:
de una manera -, sancte; pie.
edificar: (fabricar, hacer un edificio o man-
darlo construir) aedificare. Sin: fabricare;
constrere; exstrere. Uso: - alrededor, cir-
cumaedificare // (fig, incitar a la virtud con el
ejemplo) aedificare. Sin: ad virtutem exci-
tare; licui exemplo esse; bonis exemplis li-
cui praelucre; alicius pios sensus excitare.
edificio: aedifcium, ii n. Uso: - pblico, ae-
difcium pblicum; - del Ministerio del Aire:
aedifcium supremae ab aria classe (vel
classi) administrationis; - de muchos pisos,
aedifcium plribus cum contignatinibus.
edilicia: aedilcia vel aediltia, ae f. Sin: res
exstructria; fabricandi ars; ars exstruendi.
edilicio: aedilcius vel aediltius, a, um. Sin:
aedilis, e; exstructrius.
editar, v. publicar.
editor: adj editrius, a, um // sust ditor, oris
m. Sin: librrius vel librorum ditor: Uso: -
responsable, ditor responsalis; - del diario,
ephemridis ditor.
editora: sust ditrix, icis f.
editorial: adj editrius, a, um. Uso: actividad
-, ars editria; indstria editria vel libraria //
(artculo de fondo) prima dirii commenttio
// (casa editora) ditrix, icis f. Sin: editria;
domus ditrix vel editria; domus libris eden-
dis; officina librria; aedes librriae // (em-
presa -) socetas librria. Sin: socetas libris
edendis.
edredn: (cobertor) plmeum, i n. Sin: toral
(-alis n) plmeum; clcita plmea; stratum
plmeum.
educacin: eductio, onis f. Sin: instittio.
Uso: - cvica, disciplina poltico-socialis; -
escolar, eductio scholaris; - fsica, crporis
exercittio (-onis f) vel cultus (-us m); - de la
sexualidad y del amor, eductio ad sexualita-
tem et ad amorem; recibir una buena -, bene
educari // (cortesa) urbnitas, atis f.
educador, ra: educator, oris m; educatrix,
icis f. Sin: praeceptor m; praeceptrix f.
edn
355
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; dis-
cpula; educanda puella; instituenda alumna.
educando: educandus, i m. Sin: alumnus;
educandus puer; instituendus alumnus.
educado: educatus, a, um. Sin: bene mora-
tus; bonis mribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingnue educatus; muy bien -, p-
time institutus; mal -, male educatus vel mo-
ratus // (corts) urbanus, a, um. Sin: comis et
urbanus, comis atque humanus.
educar: educare. Sin: institere.
educativo: educativus, a, um. Sin: institut-
rius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad
-, commnitas educativa; mtodo -, mthodus
educativa; obra -, pera educativa; opus edu-
cativum; tarea -, munus educativum.
edulcoracin: dulcifictio, onis f. Sin: dul-
cdinis inictio.
edulcorar: dulcorare; indulcorare.
efectismo: nimi commovendi stdium
efectivo: adj effectivus, a, um // (sust, dinero
-) effectiva pecnia.
efecto: effectus, us m. Uso. - colateral, vis
(ac vim, abl vi, pl vires, vrium) adventcia;
effectus secundrius; sequela non intenta; -
especiales, speciales vel peculiares effectus;
- invernadero, effectus caldriae herbarum
cellae; - prctico, effectus prcticus; - a pro-
fundidad, effectus penetralis.
efectuar: efficere. Sin: ad effectum (vel ad
xitum, vel ad rem) liquid addcere,
dedcere, perdcere.
efervescencia: effervescntia, ae f. Sin:
ebulltio; aestutio; v. ebullicin.
efervescente: effervescens, entis. Sin: bul-
lans, antis.
eficacia: efficcia, ae f. Sin: efficcitas. Uso:
la - de la escuela, efficcitas scholae.
eficaz: fficax, acis. Sin: effectivus.
eficazmente: efficciter.
eficiencia: efficintia, ae f. Sin: efficcitas.
Uso: criterios de -, efficintiae rtio; - eco-
nmica, rei oeconmicae felcitas.
eficiente: effciens, entis.
eficientemente: efficienter.
efmero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vlu-
cer; periturus. Uso: alegras -, volcria gu-
dia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
glria.
eflorescencia: efflorescntia, ae f. Sin: pustu-
ltio; erptio cutnea.
efluencia: (calidad de efluente) effluntia, ae
f. Sin: efflxio; flxio; fluxus (-us m) // (ema-
nacin) emantio vel mantio, onis f. Sin: ef-
fsio; exhaltio.
efusivo: effusivus, a, um.
gida o egida: (piel de la cabra Amaltea,
adornada con la cabeza de Medusa) aegis,
dis (ac -da) f // (fig, proteccin, defensa)
praesdium, ii n. Sin: auxlium; patrocnium;
tutela. Uso: estar bajo la - de las leyes, legum
praesdio prtegi.
egipcaco o egipciaco, v. egipcio.
egipcio: adj aegyptacus vel aegptius, a, um
// sust Aegptius, ii m.
egipcio
356
Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum
vel inAegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in
Aegypto esse.
egiptologa: aegyptolgia sive -loga, ae f.
egiptolgico: aegyptolgicus, a, um.
egiptlogo:aegyptlogus, i m.
ego: Filos, ego indecl.
egocntrico: sui nice studiosus.
egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: ef-
frenatus (vel nmius, vel immdicus, vel im-
moderatus) sui ipsus amor; nmium sui
ipsus stdium; immoderata sui eltio.
egosmo: egosmus, i m. Sin: sui amor; n-
mius vel immdicus amor sui; rerum suarum
stdium vel amor; nmius suorum commodo-
rum amor; prpriae utilitatis cupditas.
egosta: adj egosticus, a, um. Uso: sociedad
-, egostica socetas // sust egosta, ae m. Sin:
sui ipsus amans; sui studiosus; effrenate se
(vel sui) amans; se ipse spectans; qui se tan-
tum intuetur; sui cmmodi studiosus; suarum
rerum tantum studiosus; suae ipsius utilitati
srviens. Uso: qu -!, quam se ipse amans!;
ser -, mnia su caus gere; suis tantum
cmmodis servire.
egotismo: egotismus, i m. Sin: sui adortio;
nmium sui ipsus stdium.
egotista: egotista, ae m. Sin: nmius sui ad-
mirator.
eje: axis, is m // (Mec, rbol) axon, nis m.
Uso: - propulsor o impulsor, - de transmi-
sin, axon impulsrius.
ejecucin: (accin de ejecutar) effctio, onis
f. Sin: confctio // (manera de realizar una
idea) actum, i n. Sin: res; opus, peris n // (-
musical) cantus vel concentus, us m // (supli-
cio de un reo de muerte) supplcium, ii n (s-
mere de aliquo). Sin: nex, necis f.
ejecutar: (ajusticiar) v. esta voz.
ejecutivo: exsecutrius, a, um. Uso: poder -,
exsecutria potestas.
ejecutor: (realizador) actor, oris m.
ejemplar: (copia) exemplar, aris n. Sin:
exemplum. Uso: - gratuito, exemplar gratu-
tum; gratis exemplar; - de muestra, specmi-
nis exemplum // (que da buen ejemplo)
hombre -, vir exempli recti; vir singularis
exempli; vida -, conducta -, vitae snctitas vel
intgritas; morum snctitas vel innocntia;
prbitas perspecta; ser -, liis exemplo esse;
liis in exemplum praelucre; liis vitae in-
tegritate praelucre // (que sirve de escar-
miento) castigo -, supplcii exemplum. Uso:
infligir a uno un castigo -, exemplum in li-
quem statere, dere, fcere; exemplum sta-
tere in liquem vel in liquo.
ejemplificacin: exemplorum adhibtio vel
usurptio.
ejemplificar: exempla adhibere vel usurpare.
Sin: exemplis uti; exemplis patefcere, ex-
planare, descrbere.
ejemplo: (caso o hecho digno de ser imitado)
exemplum, i n. Uso: dar -, exemplum prae-
bere vel trdere; proponer como -, in exem-
plum propnere; recomendar algo como - a
los dems, cteris pro exemplo liquid com-
mendare; seguir el - de uno, alicius vestgia
prmere; he aqu unos -, en nonnulla exempla
// por -, exempli caus vel grati; verbi caus
vel grati.
Egipto
357
ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia,
exercre artem, medicinam, rhetricen; - la
docencia en una universidad, in universitate
profiteri.
ejercicio: exerctium, ii n. Sin: exercittio;
exercitamentum. Uso: - acrobticos, petau-
ristarum (vel funambulorum, vel catadromo-
rum) ludi; - atlticos, exercitationes
athlticae; - escolar, exercittio scholaris;
exerctium scholare; - escolar punitivo, exer-
ctium poenale; - espirituales, exerctia spi-
ritulia; spirituales vel sacrae exercitationes;
piae nimi exercitationes; - fsicos, crporis
vel phsicae exercitationes; firmandi crporis
exerctia; - gimnstico, gmnica exercittio;
exerctium gmnicum ; - prcticos, exercita-
menta prctica; hacer - fsicos, se vel corpus
exercre; exercri.
ejercitacin: exercittio, onis f. Sin: exerci-
tamentum. Uso: - conjuntas, exercitationes
coniunctae; - internacional, exercittio inter-
nationalis; - militares, exercitamenta milit-
ria; - prcticas, exercitationes prcticae.
ejercitar: exercre. Sin: instrere; formare,
informare. Uso: - la virtud, virtutem clere;
virtuti studere; virtutem sequi // ejercitarse,
se exercre. Sin: exercri.
ejrcito: exrcitus, us m. Uso: - de tierra, de
mar y del aire, terrestris, navalis atque arius
exrcitus; grupo de ejrcitos, exerctuum
cies; del -, exercitualis, e; exrcits (gen).
elaboracin: elabortio, onis f. Sin: confc-
tio; effctio. Uso: - electrnica de los datos,
electrnica rerum (vel datorum) pertracttio.
elstica: (camiseta) intrula, ae f // (chaleco)
v. esta voz.
elasticidad: elastcitas, atis f. Sin: natura vel
vis elstica // fig, (ingnii) flexiblitas, atis f.
elstico: elsticus, a, um. Sin: flexbilis;
mollis.
elaterometra: elateriomtria sive -metra, ae
f.
elateromtricamente: elateriomtrice.
elateromtrico: elateriomtricus, a, um.
elatermetro: elaterimetrum, i n.
elboro: (h)ellborum, i n; (h)ellborus, i m.
eleccin: (votacin para elegir cargos) elc-
tio, onis f. Sin: comtia, orum npl. Uso: - an-
ticipadas, electiones praematurae; - libres,
elctio lbera; electiones lberae; lbera com-
tia; - parlamentarias, electiones parlament-
riae; comtia parlamentria; - polticas,
magistrtuum cretio; - presidenciales, com-
tia praesidentilia; - pblicas, elctio pblica;
elecciones para el Parlamento Europeo,
electiones ad Parlamentum Europaeum
(spectantes); encargados de las -, curatores
electionum; llamar a elecciones, vocare po-
pulum ad comtia; participar de las -, elec-
tiones participare; comtiis interesse; realizar
elecciones, electiones habere vel exhibere; se
realizaron - libres, electiones lberae hbitae
(vel exhbitae) sunt.
electivo: electivus, a, um.
elector: elector, oris m. Sin: suffragator; qui
suffrgiun fert // (cada uno de los prncipes
alemanes que tenan derecho de elegir al em-
perador) elector, oris m. Sin: princeps elec-
tor. Uso: Gran -, Elector Magnus.
electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
// (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajo-
nia, electrix Saxniae.
electora
358
electorado: electores, um mpl.
electoral: electoralis, e. Sin: comitialis; ad
suffrgia ttinens. Uso: derecho -, ius electo-
rale; ius suffrgii; ley -, lex de suffrgiis fe-
rendis; pugnas, contiendas, disturbios -,
suffragiorum certmina, contentiones, turbae.
elctricamente: elctrice. Sin: elctrine; s-
cine; elctride; electricitate; electro; electri-
citatis ope; elctrica vi vel ope.
electricidad: electrcitas, atis f. Sin: electris,
dis f; electrum; vis (sin gen y dat) elctrica;
fluentum elctricum; fluor elctridis. Uso: -
animal, electrcitas animalis; - negativa o re-
sinosa, electris negativa; - positiva o vtrea,
electris positiva; - vegetal, plantarum vel r-
borum electrcitas; - de origen termonuclear,
electris ex vi atmica exquisita; toma de -,
elctridis prehnsio; que funciona por medio
de la -, elctrica vi motus vel actus.
electricista: electricista, ae f. Sin: electro-
tchnicus; electromechnicus; faber elctri-
cus vel electrotchnicus; magister vel peritus
elctricus; rtifex elctridis ( vel electricarum
rerum) peritus.
elctrico: elctricus, a, um. Sin: scinus, su-
cineus; elctrinus. Uso: central -, officina
elctrica; sedes elctridi generandae; fluxs
elctrici diribitrium; corriente -, energa -,
fluxus (-us m) elctricus; vis elctrica; fluen-
tum energticum; descarga -, fluxs elctrici
ictus (ictus m); luz -, lux elctrica; traccin -,
tractria vis elctrica; de traccin -, elctric
vi incitatus.
electrificacin: electrifictio, onis f. Sin:
electricitatis vel elctrici fluoris indctio;
elctridis muntio.
electrificar: elctric vi instrere vel munire.
Sin: elctrico instrumento instrere; licui rei
elctricam vim suffcere.
electrizacin: electrizatio, onis f. Sin: elctri-
dis excittio, indctio, suscittio.
electrizar: electrizare. Sin: electricitatem ex-
citare, suscitare, indcere; elctric vi imb-
ere; licui rei elctridem inctere //
electrizarse, vi elctrica (vel elctride, vel
electricitate) mbui vel perfundi // (fig, exal-
tar, avivar, inflamar el nimo) accndere sive
incndere. Sin: inflammare; commovere;
permovere; excitare. Uso: - a uno, nimum
alicius excitare et inflammare; - al audito-
rio, auditores commovere, inflammare, er-
gere.
electroacstico: electroacsticus, a, um.
electroanlisis: anlysis elctrica.
electrobiologa: electrobiolgia sive -loga,
ae f.
electrobioscopia: electrobioscpia sive -sco-
pa, ae f.
electrocardiografa: electrocardiogrphia
sive -grapha, ae f.
electrocardigrafo: electrocardigraphum, i
n.
electrocardiograma: electrocardiogramma,
tis n.
electrochoque: electroconvlsio, onis f. Sin:
electroplxia sive electroplexa; ictus (-us m)
elctricus; electrotherpicus ictus; stmulus
elctricus; stmulus elctrica vi concitatus vel
excitatus.
electrocintica: electricorum flxuum doc-
trina, ars, rtio.
electorado
359
electrocutar: elctrico fluxu vel ictu necare.
Sin: fluxus elctrici ictu necare // electrocu-
tarse, (ab, ex) elctrico fluxu (vel ictu) perire.
electrodinmica: electrodynmica, ae f;
electrodynmice, es f. Sin: electrodynmica
disciplina, doctrina, scintia.
electrodinmico: electrodynmicus, a, um.
Sin: ad electrodynmicam spectans.
electrodinamismo: electrodynamismus, i m.
electrodinammetro: electrodynamme-
trum, i n.
electrodo: elctr(h)odus, i f.
electrodomstico: adj electrodomsticus, a,
um // sust electrodomsticum, i n (instrumen-
tum, machinamentum). Sin: elctricum
doms utnsile (-is n) vel utenslium; instru-
mentum domsticum elctricum.
electroesttico, v. electrosttico.
electrofisiologa: electrophysiolgia sive
-loga, ae f.
electrofisiolgico: electrophysiolgicus, a,
um. Sin: ad electrophysiolgiam prtinens.
electrfono: electrophnum sive elec-
trphonum
electrforo: electrphorum, i n.
electrogalvnico: electrogalvnicus, a, um.
electrgeno: adj electrgenus, a, um. Sin:
elctridem (vel electricitatem, vel vim elc-
tricam) gnerans // sust electrgenum, i n.
Sin: electrgenes, is n; mchina electrgena.
electroimn: electromagnes, tis m. Sin:
elctricus magnes.
electrlisis: electrlysis, -is f. Sin: elctrica
anlysis.
electrologa: electrolgia sive -loga, ae f.
Sin: de elctride (de electricitate, de elctrica
vi) disciplina, doctrina, scintia.
electrolgico: electrolgicus, a, um. Sin: ad
elctridem ttinens.
electromagntico: electromagnticus, a, um.
electromagnetismo: electromagnetismus, i
m. Sin: de electromagntica vi disciplina,
doctrina, scintia.
electromecnica: electromechnica, ae f.
Sin: electromachinalis disciplina vel ars.
electromecnico: adj electromechnicus, a,
um // sust electromechnicus, i m. Sin: faber
electromechnicus.
electrometalurgia: electrometallrgia sive
-lurga, ae f. Sin: metallrgia elctrica.
electrometra: electromtria sive -metra, ae
f.
electrmetro: electrmetrum, i n.
electromotor: adj electromotrius, a, um.
Sin: elctridem movens // sust electromot-
rium, ii n. Sin: electromotrix (mchina); ma-
chinamentum motrium elctricum.
electromotriz: adj electromotria; elctride
acta. Uso: fuerza -, vis electromotria.
electrn: electron vel electro, nis m; elec-
tronum, i n. Uso: descarga continua de elec-
trones, electronum contnuae emissiones;
impacto de electrones, electronum ictus.
electrn
360
electronic (Inform), v. electrnico.
electrnica: electrnica, ae f; electrnice, es
f. Sin: res electrnica; electrnica disciplina
vel ars.
electrnicamente: electrnice.
electrnico: electrnicus, a, um.
electropositivo: electropositivus, a, um.
electropuntura: pnctio vel punctura elc-
trica. Sin: galvaniana pnctio.
electroqumica: electrochmica vel -ch-
mica, ae f; electrochmice, es f. Sin: electro-
chmia vel -chmia , ae f; electrochmica vel
-chmica disciplina, doctrina, scintia, ars.
electroqumico: adj electrochmicus vel
-chmicus, a, um // sust electrochmicus vel
-chmicus, i m. Sin: electrochmicae vel
-chmicae peritus, professor, studiosus; ad
electrochmicam spectans.
electroscopia: electroscpia sive electrosco-
pa, ae f.
electroscopio o electrscopo: electrosc-
pium, ii n.
electroshock, v. electrochoque.
electrosincrotn: electrosnchroton, onis m.
electrosttica: electrosttica, ae f; electros-
ttice, es f. Sin: electrosttica disciplina, doc-
trina, scintia.
electrosttico: electrostticus, a, um.
electrotecnia: electrotchnica, ae f; electro-
tchnice, es f. Sin: electrotchnica doctrina,
disciplina, ars.
electrotcnico: electrotchnicus, a, um. Sin:
ad electrotchnicam prtinens.
electroteraputica, v. electroterapia.
electroterapia: electrotherapa, ae f. Sin:
electrotheraputica, ae f; electrotherapu-
tice, es f; elctricae curationes.
electroterpico: electrotheraputicus, a, um.
Sin: electrotherpicus, ad electrotherapam
ttinens.
electrotermia: electrothrmia, ae f.
electrotrmico: electrothrmicus, a, um.
Uso: aparato -, instrumentum electrothrmi-
cum.
electrotipia: electrotpia sive -typa, ae f.
Sin: electrotpica imprssio vel incsio; elec-
trotpica ars.
elefanca: elephntia, ae f.
elefancaco o elefanciaco: elephantacus, a,
um. Sin: elephnticus; elephantiosus; ad ele-
phantasim spectans.
elefantiasis: elephantasis, is f. Sin: elephan-
tisis, is f. Uso: enfermo de -, elephantasi la-
borans.
elegible: eligbilis, e.
elemento: elementum, i n. Sin: intium; prin-
cpium. Uso: - decorativos, appaginculi,
orum mpl; - fundamentales, primria cpita;
- prefabricados, elementa praefabricata; pri-
meros -, primrdia (-orum npl), rudimenta
(-orum npl), grmina (-um npl), smina (-um
npl); - productivo, res ad bona edenda gene-
rata; - qumico, elementum chmicum vel
chmicum; - sinttico, elementum synthti-
cum.
electronic
361
elenco: elenchus, i m. Sin: catlogus; index;
sllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v.
estas voces.
elevacin: eltio, onis f. Uso: - espiritual,
eltio nimi; - de estilo, eltio orationis.
elevalunas: levatrum (-i n) vitri fenestralis.
elevar: - una carta, epstulam mttere (licui
vel ad liquem).
elfo: fabulosus gnius. Sin: gnius, quem Elf
dicunt.
elidir: Gram eldere. Sin: supprmere.
eliminacin: elimintio, onis f. Uso: - de los
desechos atmicos, elimintio purgamenti ra-
dioactivi.
eliminatoria: (prueba) certamen exclus-
rium.
elipse: Geom elixis, is f.
elipsis: Gram ellipsis, is f. Sin: detrctio;
vocis detrctio; omssio vocis. Uso: hacer
una -, detrhere verbum.
elpticamente: ellptice. Sin: per ellipsim
sive ellipsin.
elptico: ellpticus, a, um. Sin: curtus; defec-
tivus, per ellipsim dictus.
elisin: elsio, onis f. Sin: detrctio; detrac-
tus, us m (de una letra, ltterae; de una slaba,
sllabae).
lite o elite: primores, um mpl.
elitismo: elitismus, i m.
elixir o elxir: elixir indecl n; elixirum, i n.
Sin: ptio medicata; res rfovens vel corr-
borans; ptio cor rfovens. Uso: - de larga
vida, elixir vitale.
elocucin: eloctio, onis f.
elogio: (alabanza de las buenas prendas y
mritos de una persona o cosa) laus, laudis f.
Sin: praecnium // (discurso en alabanza de
alguien o de algo) laudtio. Sin: panegricus,
i m; panegrica ortio. Uso: - fnebre, laud-
tio fnebris; fnebris cntio.
e-mail (Inform) mensaje electrnico: nntius
electrnicus. Sin: epstula electrnica; ltterae
electrnicae // (direccin electrnica) (mit-
tentis) inscrptio electrnica.
emancipacin: emanciptio, onis f. Sin: ab
auctoritate vindictio; a potestate libertio.
Uso: - femenina, emanciptio feminarum.
embajada: (mensaje) nntius, ii m; nntium,
ii n. Sin: mssio; mandatum // (cargo) legtio,
onis f. Sin: legationis munus (-nris n) // (re-
sidencia) legtio, onis f. Sin: legati vel lega-
tionis sedes, domiclium, domus, aedifcium
// (conjunto de los empleados) legati adiuto-
res, cooperatores, synergi.
embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: -
plenipotenciario, orator lberis cum manda-
tis; legatus cum mandatis; legatus cum p-
blica auctoritate; legatus pblica auctoritate
missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la Repblica
italiana, Rssiae orator apud moderatores
Rei pblicae Itlicae.
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
// (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
embalador: stipator, oris m. Sin: mrcium
collector vel compsitor.
embalador
362
embalaje: involcrum, i n. Sin: mrcium in-
volucrum, tegumentum, collctio, compos-
tio; mercis involucri compostio // (lo que
cuesta) prtium involucri mrcium.
embalar: (merces) collgere vel compnere.
Sin: merces collgere, colligare, alligare, in-
vlvere, compnere, impnere.
embalsamador: cadveris (vel cadverum)
medicator vel condtor.
embalsamamiento: mrtui conditura. Sin:
(mortuorum) artificiosa medictio.
embalsamar: blsamo illnere. Sin: odribus
condire; corpus condire; arte condire vel me-
dicare // (perfumar, aromatizar) odribus im-
bere. Sin: gratum odorem diffndere.
embalse: lacus, us m. Sin: castellum; lacus
artificialis vel artificiosus; stagnum artificio-
sum; aquarum receptculum; castellum
aquae pblicae.
embanderado: vexillis ornatus vel exorna-
tus.
embanderar: vexilla propnere vel exhibere.
Sin: vexillis ornare; vexilla iactare.
embarazo: gravditas, atis f.
embarcacin: (accin de embarcar)
conscnsio, onis f. Sin: in navem conscnsio
// (barco) navgium, ii n. Uso: - pequea de
vela, cymba velfera.
embarcadero: appulsus, us m. Sin: conscen-
sionis locus; portus, us m.
embarcar: in navem impnere; imponere
navi // (fig, meter, enredar a uno en un nego-
cio) liquem liquo negtio tmere implicare.
embarco: conscnsio, onis f. Uso: ficha de -,
scdula conscensionalis.
embargo: (incautacin de un navo) navis
retntio vel prohibtio // (prohibicin del co-
mercio) commrcii interclsio // (prohibicin
del transporte de armas) interdctio armorum
exportandorum.
embaucador: sust laqueator, oris m. Sin:
trico, onis m; deceptor; fraudator; fraudis ma-
chinator; fallaciarum rtifex // adj dolosus, a,
um. Sin: fraudulentus; deceptrius; fallax;
fallaciosus.
embaucar: illaqueare. Sin: turlupinari.
emblema: emblema, tis n (dat y abl pl -ati-
bus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, tis
n // fig emblema; smbolum; signum; figura;
imago.
emblemtico: emblemticus, a, um // fig
symblicus.
embocadura: in os insrtio, ingstio, imms-
sio // (desembocadura de un ro) stium, ii n.
Sin: ditus, us m; fauces, ium fpl; os, oris n.
embocar: (meter por la boca) (cibum) in os
ingrere, insrere, ndere // (poner los labios
en la boquilla) ori accommodare.
embolia: emblia sive embola, ae f. Sin: ar-
triae obturtio; venae obstrctio; sangunei
vasis obstrctio.
mbolo: (disco o pieza cilndrica de metal)
mbolus, i m; mbolum, i n. Sin: fndulus, i
m; pistillum, pistillus; fndulus ambultilis
vel recprocus // (cogulo) mbolum, i n. Sin:
snguinis glbulum; artriae vel venae obtu-
ramentum.
emboquillado: lgula, ae f. Uso: - de corcho,
embalaje
363
lgula subrea; - de oro, lgula aurata.
emboscadura: (accin) in silvis occulttio.
emboscar: in silvis bdere // emboscarse, in
silvis se bdere.
embotellado: lagoen cnditus. Sin: lagoenis
recnditus, repsitus, servatus // (obstruido)
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus;
interclusus; clausus.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis
condtio // (congestin de vehculos) obstrc-
tio, onis f. Sin: constrctio; septio; obsssio;
obsdio.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cn-
dere // (obstruir la circulacin) obstrere;
obstrngere; obsdere; constrngere; intercl-
dere.
embragar: coningere.
embrague: copultio, onis f. Sin: vectes, ium
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -,
vctibus perite moderari.
embrazadura: brchio apttio // (asa) ma-
nbrium, ii n.
embrazar: brchio aptare.
embridado: frenatus, a, um. Uso: caballo -,
equus frenatus.
embridar: frenare. Uso: - un caballo, equum
frenare vel infrenare; equo frenum incere vel
adhibere.
embriognesis: embryognesis, is f.
embriognico: embryognicus, a, um.
embriografa: embryogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: fets descrptio; doctrina de fets
formatione et incremento.
embriogrfico: embryogrphicus, a, um.
Sin: ad embryogrphiam prtinens.
embrigrafo: (aparato para obtener figuras
o dibujos del embrin) embrygraphum, i n //
(experto en embriografa) embrygraphus, i
m. Sin: embryogrphiae peritus.
embriologa: embryolgia sive -loga, ae f.
Sin: de germnibus doctrina; doctrina de ani-
mati grminis incremento.
embriolgico: embryolgicus, a, um. Sin: ad
embryolgiam ttinens.
embrilogo: embrylogus, i m. Sin: embryo-
lgiae callens, peritus, studiosus.
embrin: mbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
germen, mnis n; germen animatum. Uso: -
humano, humanus mbryo; germen huma-
num; - supernumerarios, supernumerria
grmina; - de un animal, animantis germen;
experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.
embrollado: intricatus, a, um. Sin: implica-
tus; involutus; incomptus; incompsitus; non
concinnus, non perspcuus (especialm del es-
tilo).
embrollo: impedimentum, i n. Sin: difficul-
tas; nodus, i m.
embrutecer: depravare. Sin: omni humani-
tate exere; mutis animntibus aequare // em-
brutecerse, depravari. Sin: omnem
humanitatem exere, abcere; mutis animn-
tibus aequari.
embrutecer
364
embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni
humanitae exutus; mutis animntibus aequa-
tus.
embrutecimiento: depravatio, onis f. Uso: -
del nimo, de las costumbres, depravtio
nimi, morum.
embudo: infundbulum, infudbulum, in-
fidbulum, i n.
embutido: farcmen, mnis n. Sin: fartura, ae
f.; iscium vel inscium; lucnica; btulus;
tuccetum. Uso: - de hgado, btulus iecoralis;
trozo de -, segmentum farcminis; el que hace
o vende embutidos, botulrius, ii m.
emenagogo: emmenagogus, a, um. Uso: re-
medio -, emmenagogum remdium vel medi-
camentum.
emenagografa: emmenagogrphia sive
-grapha, ae f.
emenagogrfico: emmenagogrphicus, a,
um.
emenaggrafo: emmenaggraphus, i m.
emenagologa: emmenagolgia sive -loga,
ae f.
emenaloga, v. emenagologa.
emergencia: (accin y efecto de emerger)
emersus, us m // (ocurrencia, accidente que
sobreviene) eventus, us m. Sin: casus, us m.
emrito: emritus, a, um. Uso: profesor -,
professor emritus.
emtico: adj emticus, a, um. Sin: vomit-
rius; vomitionem cncitans vel movens // sust
emticum, i n (medicamentum, remdium);
vomitrium.
emetina: Med emetina, ae f.
emtrope: Opt sanus, a, um.
emetropa: emmetrpia sive -tropa, ae f.
Sin: emmetrpsia; rectus visus, recta rerum
vsio; sanus videndi sensus; recta videndi fa-
cultas; normalis oculorum cies.
emetrpico: emmetrpicus, a, u,m. Sin: ad
emmetrpiam ttinens.
emigracin: emigrtio vel demigrtio, onis f.
Sin: migrtio; transmigrtio. Uso: - laboral,
migrtio ad laborem.
emigrante: adj migrans vel dmigrans,
antis. Sin : migrans ; trnsmigrans. Uso :
obreros -, operrii domo emigrantes // sust
migrator, oris m. Sin: transmigrator. Uso: -
permanente, migrator perptuus.
emigrar: (domo) emigrare, demigrare. Sin:
migrare, transmigrare.
emigratorio: migratrius, a, um.
eminencia: (altura o elevacin del terreno)
locus ditus. Sin: altitudo, dnis f (altura); t-
mulus (elevacin, cerro); fastgium terrae
(elevacin del terreno) // (fig, excelencia, su-
blimidad de una dote del alma) praestntia,
ae f. Sin: excellntia; eminntia // (ttulo de
honor de los cardenales) eminentssimus vir
(en aposicin). Sin: eminentssimus Prin-
ceps. Uso: -!, Tu, vir Eminentssime! // (per-
sona eminente) vir minens (en algo, liqua
re), excellens (en algo, in liqua re; entre
todos, inter omnes), praestans (en algo, li-
qua re).
emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
phylarchus.
emirato: phylrchia sive phylarcha, ae f.
embrutecido
365
Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylr-
chiae Arbicae.
emisario: (ro -) emissrium, ii n // (agente
secreto) emissrius, ii m.
emisin: (accin y efecto de emitir) emssio,
onis f. Uso: emisiones de dixido de carbono,
emissiones carbnei dioxydati // (difusin
por radio o televisin) emssio, transmssio,
onis f. Uso: - estereofnica, emssio stereo-
phnica; - radial, radiofnica, emssio vel
transmssio radiophnica; radiodiffsio; dif-
fsio raditilis; - televisiva, emssio televis-
fica; - de arte, emssio de arte; - de culinaria,
de arte culinria emssio; - de cultura, ems-
sio cultus humanitatisque; - espaolas de
Radio Vaticana, hispnicae emissiones ex
Statione Radiophnica Vaticana.
emisor: (persona) emissor, oris m. Sin: emit-
tens, entis mf // (aparato) emissrium, ii n.
Sin: emissrium instrumentum. Uso: - de
radio, radiophnum emissrium vel emit-
tens; - de televisin, (instrumentum) emiss-
rium televisficum.
emisora: (estacin -) sttio emissria, emis-
siva, transmissria, emittens, transmittens.
Sin: sttio emissionis. Uso: - de frecuencia
modulada, sttio emissria frequntiae mo-
dulatae; - de radio, sttio radiophnica; sttio
radiophnica emissria; - de televisin, sttio
televisfica; sttio televisfica emissria.
emitir: (lanzar ondas luminosas, elctricas,
etc.) emttere.
emocin: nimi motus (-us m) vel commtio
(-onis f). Uso: con gran -, magna nimi com-
motione.
emoliente: mitigatrius, a, um.
empacador: pifex rebus obvolvendis (vel
ligandis, vel convasandis).
empacar: (liquid) obvlvere, ligare, conva-
sare.
empadronamiento: oficina de -, angraphe,
es f.
empadronar: in cdicem referre; in regesta
transferre.
empajar: (cubrir con paja) txtili ple cn-
gere, instrere, operire (liquid) // (rellenar
con paja) ple sarcire.
empalizada: vallum, i n. Uso: levantar una -,
vallum exstrere vel dcere.
empalme: - de trenes, (ferriviarum ndicum)
coincidntia vel congruntia // (lugar donde
se encuentran dos caminos) ramus, i m. Sin:
itnerum divrtium.
empantanar: (llenar de agua un terreno de-
jndolo hecho un pantano) paludem fcere.
Sin: oblimare; limo replere // empantanarse,
se mrgere.
empaar: obscurare. Sin: excaecare.
empapar: mollire. Sin: imbere; madef-
cere; macerare // empaparse, mdidum fieri;
macerari.
empapelar: (envolver en papel) chart vel
chartis amicire.
empaque: (accin de empacar) chart ami-
ciendi ctio.
empaquetador: in fascculum vel in fasccu-
los collector.
empaquetado, empaquetadura o empa-
quetamiento: (accin) constringendarum
empaquetado
366
sarcinarum actus (-us m) // (ocupacin) invo-
lucrorum faciendorum munus (-nris n).
empaquetar: sarcnulas obvlvere. Sin: par-
vis involcris obvlvere, constrngere; mer-
ces in cistam (cistas) impnere; merces in
fasces (fascculos) colligare.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrtula farta.
emparentarse: (en sentido propio y metaf-
rico) cognatione coniungi.
emparrado: prgula, ae f; pergulanum, i n.
Uso: - enrejado, protectum pergulanum.
emparrillar: in craticula assare.
empastar: (cubrir de pasta) farinam sub-
gere, pnsere, dpsere // Pint, aqu colores
dilere vel temperare // (dicho de un diente o
muela, rellenar con pasta el hueco producido
por la caries) foramen dentis cariosi explere,
implere, oblnere.
empatar: aequare vel exaequare // (en una
competicin deportiva) aequato certmine
vel aequat pugn discdere.
empate: aequtio, onis f. Sin: aequlitas //
(en una competicin deportiva) aequum vel
aequatum certamen. Sin: aequata pugna.
empavesada: plteus, i m. Sin: lorca, ae f.
empavesar: navem loric munire. Sin: pl-
teo navem instrere.
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum;
stratura; pavimentum lapdeum, sxeum, sil-
ceum; solum lpide (vel saxo, vel slice) stra-
tum, constratum, munitum // pp
pavimentatus, a, um. Sin: lpide (saxo, slice)
stratus.
empedrar: lpide (slice, saxo) strnere.
empegar: ceroto vel cerato tgere.
empelazgarse: implicari. Sin: se inconside-
rate concere; se tmere compngere.
empella: obstrgulum, i n.
empeo: (intento, empresa) negtium, ii n.
Sin: offcium; munus (-nris n) // (obliga-
cin) obligtio, onis f // (tesn y constancia)
contntio, onis f. Sin: sedlitas.
empeoramiento: in peius rere.
emperatriz: imperatrix, icis f. Uso: - de Aus-
tria, Austriae imperatrix.
empiema: empyhaema, tis n.
empricamente: emprice. Sin: experimento
sive experimentis; usu (por sola la prctica);
experiendo (experimentando); sine ulla arte
aut ratione (sin criterio cientfico).
emprico: (perteneciente o relativo al empi-
rismo) empricus, a, um // (basado en la ex-
periencia, sin teora ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
cgnitus; qui, quae, quod experimentis
constat; ex rerum usu sumptus vel depromp-
tus. Uso: doctrinas -, emprica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, liquid usu
cgnitum habere; encontr un mtodo - para
resolver la cuestin, experimento invenit,
qua ratione res explicari possit // (partidario
del empirismo filosfico) empricus, i m //
(mdico que ejerce por experiencia y sin es-
tudios) empricus, i m. Sin: mdicus empri-
cus; qui solis experimentis medetur.
empirismo: (mtodo emprico) rtio cogi-
tandi (de pensamiento) vel agendi (de accin)
ex usu rerum deprompta // (medicina emp-
empaquetar
367
rica) emprica, ae f; emprice, es f. Sin: em-
piricorum curandi rtio // (filosofa emprica)
empirismus, i m. Sin: empiricorum mthodus
(- i f), doctrina // (Psicol, teora de que todo
conocimiento deriva de la experiencia) doc-
trina eorum qui experimentis tantum confi-
dunt; doctrina quae experimentis tota constat.
emplastadura o emplastamiento: emplas-
trtio, onis f. Sin: illtio, onis f; contamintio;
inquinamentum; polltio.
emplastar: oblnere. Sin: oblinire; inquinare;
contaminare; emplastris vel cataplasmis in-
terstnguere.
emplasto: (preparado farmacutico) emplas-
tum, i n. Sin: emplastrum; cataplasma, tis n;
malagma, ae f; malagma, tis n (dat y abl pl
malagmatis) // (parche, pegote) v. parche.
empleada: (de oficina) officialis, is f // (de
tienda, etc.) ministra, administra. Sin: cura-
trix; adiutrix, icis f. Uso: - domstica, minis-
tra domstica; ancilla, fmula ; - de comercio,
mercatoris adiutrix.
empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso:
- estatales, administri statales; officiales p-
blica administrantes; - pblico, pblicus offi-
cialis vel administer; - de correos, officialis
cursrius vel tabellrius // (de tienda, etc.)
minister, administer; curator. Uso: - de co-
mercio, mercatoris adiutor; negotiatoris ad-
minister; - de la estacin, stationrius, ii m //
ser un -, esse in peris; mnere fungi.
empleador: operarum (vel operariorum, vel
opficum, vel artficum) conductor.
empleo: offcium, ii n. Sin: quaestus, us m;
ministrium; occuptio; munus, nris n. Uso:
- civiles y militares, magistratus et impria; -
interino, munus (vel ministrium, vel off-
cium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu;
quaestu carens // buscarle, conseguirle - a
uno, licui munus (vel ministrium) querere
vel comparare; desempear un -, mnere vel
ministrio fungi; privar a uno de su -, li-
quem offcio et mnere removere; ex offcio
amovere; suspender a uno del -, mnere li-
quem ad tempus privare.
emplomado: plumbatus, a, um. Sin: plumbo
obturatus vel obductus.
emplomadura: plumbatura, ae f. Sin: plm-
bea ferrumintio.
emplomar: plumbare. Sin: ferruminare;
plumbo conglutinare, ferruminare, ingere,
devincire.
empobrecer: ad paupertatem redgere. Sin:
pauperscere.
empobrecimiento: in paupertatem deictio
vel detrsio. Sin: egestas; paupries.
empolvado: (con polvos de tocador) cprio
plvere ornatus.
empolvar: pulverare. Sin: plvere affcere
vel maculare // empolvarse (con polvos de to-
cador) cprio plvere se ornare.
empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
i n; opus, peris n // (sociedad comercial o
industrial) socetas bonis gignendis, procre-
andis, pariendis. Uso: - agrcola, rstica so-
cetas; - autnoma, domus effectria sui iuris;
- familiares, res oeconmicae familiares; - in-
dustrial, socetas industrialis; opus mercat-
rium; domus vel socetas effectria; -
mediana, socetas mdii rdinis; - produc-
tora, socetas bonis gignendis magni vel
mdii rdinis; - textil, socetas textlibus gig-
nendis; - de dimensiones familiares, socetas
familiaris rdinis; - de grandes proporciones ,
socetas altioris rdinis; - de video juegos, of-
empresa
368
ficina ludis televisficis gignendis.
empresario: conductor, oris m. Sin: redemp-
tor; susceptor; erglabus; conductor peris,
perae, operarum; redemptor perum. Uso: -
de pompas fnebres, libitinrius; - de teatro,
choragus; dminus vel dux gregis.
empuadura: cpulus, i m. Sin: mancula.
Uso: - de la espada, gldii cpulus.
emulsin: emlsio, onis f. Sin: emulsum me-
dicamentum; mixtura oleosa.
emulsionar: emulsionare. Sin: in emulsio-
nem (vel in emulsum medicamentum) con-
vrtere.
enagua o enaguas: indcula, ae f. Sin: tnica
interior.
enajenacin: alientio, abalientio, onis f.
Sin: alinitas; defctio; mentis alientio vel
alinitas.
enajenar: alienare, abalienare.
enlage: enllage, es f; enallaxis, is f.
enana: nana, ae f. Sin: pumlio, nis f //
(mujer de baja estatura) pusilla vel prvula
mlier; despect, frustum (-i n) muleris.
enano: adj pusillus, a, um // sust nanus, i m.
Sin: pumlio; pmilus. Uso: - de jardn,
nanus hrticus // (hombre de baja estatura)
pusillus vel prvulus homo; despect, homn-
cio, onis m; homullus; homnculus; frustum
(-i n) hminis.
enarbolar: propnere. Uso: - las banderas a
media asta, en seal de duelo, vexilla, pblici
luctus caus, in mdiis palis propnere.
enarenar: aren obrere. Sin: arenam afferre
vel cumulare.
encabalgamiento: lgnea compges ad tor-
menta bllica sustinenda.
encadenamiento: concatentio, onis f. Sin:
nexus, us m. Uso: - de causas naturales, na-
turlium causarum nexus.
encadenar: catenare. Sin: vincire; catenis
onerare vel alligare. Uso: - juntamente, con-
catenare.
encaje: dentculus, i m. Sin: opus denticula-
tum, hamatum, reticulatum, spiculatum; tx-
tile (-is n) pinnatum; retculum denticulatum;
reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu
denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac
denticulatum ( vel pinnatum).
encajonamiento: dispostio in arca facta.
encajonar: in arca cndere.
encallar: (dar la embarcacin en la arena sin
poder salirse de ella) sdere. Sin: vado vel
in vadum illdi; litribus vel in ltora illdi.
Uso: hacer - una nave, navem in vadum im-
pngere; impngere navem litribus vel in l-
tora; quedar encallado, haerere // (fig, no
poder salir adelante en un negocio o em-
presa) haerere. Sin: conquiscere; haesitare;
nimo pendre. Uso: el asunto est enca-
llado, res vel negtium haeret; me encuentro
encallado, hereo quid fciam; nimi vel
nimo pndeo; in pendenti sum.
encallecer: (criar callos) occallscere. Sin:
callum obdcere // (endurecerse la carne a
manera de callos) obdurscere, obdurare, in-
durscere // (fig, endurecerse con la costum-
bre en los trabajos o en los vicios)
occallscere. Sin: callum obdcere; durari vel
se durare. Uso: - contra el dolor, callum ob-
dcere dolori.
empresario
369
encallecido: callosus, a, um // fig occallatus,
a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, v-
tiis occallatus.
encaminamiento: in iter indctio.
encaminar: viam patefcere. Sin: in viam in-
dcere.
encanalado: canali deductus. Sin: in
canalem immissus.
encanalar: aquam in canalem immttere.
Sin: aquam canali dedcere.
encandilamiento: (accin) coruscamen,
mnis n; corusctio, onis f // (efecto) obcaec-
tio, caectio, onis f. Sin: oculorum caligtio,
caligo (-gnis f), scintilltio.
encanillado: involtio, onis f.
encantador: incantator, oris m. Sin: qui,
quae, quod fscinat // (extraordinariamente
bello) venustate (ad se) allciens. Sin: f-
fluens venustate.
encantamiento: (accin) incanttio, onis f.
Sin: fascintio; cntio; incantamentum //
(efecto) fscinum, i n; si con filtro mgico,
venefcium, ii n // (frmula mgica) carmen,
mnis n.
encantar: incantare. Sin: fascinare vel effas-
cinare // (fig, embelesar) allcere. Sin: attr-
here; rpere; ad se rpere; devincire; delenire
vel delinire; nimum a crpore abstrhere;
mentem a crpore sevocare // (causar placer)
voluptate perfndere. Sin: suviter permul-
cre; suavssime affcere. Uso: estar encan-
tado por alguna cosa, incredibliter delectari
liqua re // (cautivar la atencin de uno) ali-
cius mentem allcere. Sin: alicius nimum
vehementer retinere.
encanto: (atractivos fsicos de una persona)
allciens venustas (-atis f). Sin: venustas et
pulchritudo crporis.
encaizada: clami complexi vel innexi.
encaizar: clamis obtgere vel cludere.
encaparse: se convlvere penul. Sin: tegi
vel cntegi penul; penulam indere.
encapotado: paenulatus, a, um.
encapotar: penul invlvere.
encapricharse: (cobrar o tener capricho por
una persona o cosa) liquem vel liquid ada-
mare.
encapsular: in cpsulam introdcere.
encapuchado: cucullatus, a, um. Sin: cucullo
opertus.
encapuchar: cucullo invlvere.
encarcelacin o encarcelamiento: incarce-
rtio, onis f. Sin: in custdiam inclsio.
encarcelador: incarcerator, oris m.
encarcelar: incarcerare. Sin: in crcerem
(vel in custdiam, vel in vncula) concere, in-
cldere, mttere.
encargado: curator vel procurator, oris m.
Sin: praefectus. Uso: - de negocios ad nte-
rim, nterim curam agens ad negtia.
encargo: mandatum, i n; mandatus, us m.
Sin: iussum, i n; iussus, us m. Uso: por -, ali-
cius mandato vel mandatu; alicius iussu;
cumplir encargos, mandata xsequi, fcere,
effcere; dar encargos, mandata licui dare,
trdere, crdere; recibir encargos, mandata
enccargo
370
ab liquo accpere, recpere, suscpere.
encarnacin: incarntio, onis f. Sin: huma-
nae naturae assmptio // fig typus, i m; exem-
plar, aris n.
encarnarse: (tomar carne humana) incar-
nari. Sin: humanam naturam assmere; caro
fio.
encartonar: in chartceum amictum immt-
tere.
encasillar: in lculis dispnere.
encustico: encusticus vel encustus, a, um.
Sin: pictus colribus ustis.
encausto: (Pint, adustin o combustin) en-
custum, i n. Uso: pintura al -, encustum;
encustica, ae f ; pictura encustica; encus-
ticum opus; pintar al -, encusto pngere //
(tinta roja con que escriban los emperado-
res) encustum (sacrum) vel encutum.
enceflico: encephlicus, a, um.
encefalitis: encephalites, is f; encephalitis,
dis f. Sin: crebri infltio; encphali inflam-
mtio.
encfalo: encphalon vel encphalum, i n;
encphalus, i m.
encefalografa: encephalogrphia sive ence-
phalographa, ae f.
encefalograma: encephalogramma, tis n.
encendedor: (aparatito para encender ciga-
rros, etc.) ignitbulum, i n. Sin: ignirium;
igniria machnula; machnula ignfera vel
ignparens; mechanema incensrium. Uso: -
de cigarrillos, ignitbulum vel incendbulum
nicotianum; tabaci incendbulum; alargar el
-, ignirium porrgere; alcnzame el -, igni-
rium cedo; este - no funciona, ignirium ces-
sat // (el que enciende los faroles pblicos)
lanternarum accensor vel incensor.
encender: accndere. Uso: - la luz, lumen ac-
cndere; - la radio, radiophnum accndere;
fcil de -, fcile accensbilis.
encendido: Autom igntio, onis f. Sin: accn-
sio. Uso: - retardado, accnsio retardata;
llave del -, clavcula ignitionis; sistema de -,
rtio accensionis.
encerado: adj ceratus vel inceratus, a, um //
sust, v. pizarrn.
enceramiento: ceratura, ae f.
encerrar: cludere. Sin: incldere. Uso: - en
un lugar, cludere in liquem locum vel in
liquo loco; - en una cosa, incldere (in) li-
qua re; - en la crcel; meter en la -, in crce-
rem concere; encerrarse en casa, se domi
tenere.
enchapado: ars lminas obducendi licui rei.
enchapar: lminas licui rei obdcere.
enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; clav-
cula; spina elctrica; spina conexiva; spina
contacts. Uso: - hembra, cpsula matrix;
caja de -, capsa contacts; cpsula prensria;
loculamentum elctricum.
encclica: encclica, ae f. Sin: encclia, orum
npl; epstula encclica, ae f; ltterae (-arum
fpl) encclicae. Uso: la - Pacem in terris, En-
cclicae Ltterae Pacem in terris; Litterae
Encclicae a verbis incipientes Pacem in te-
rris; la - Populorum progressio, Encclicae
Ltterae, quibus intium (vel exrdium) Po-
pulorum Progrssio; la - Ecclsiam suam,
Ltterae Encclicae, quae initium a verbis Ec-
encarnacin
371
clsiam suam ducunt.
enciclopedia: encyclopaeda, ae f. Sin: enc-
clios disciplina; omnium rerum doctrina; uni-
versae doctrinae orbis; mnium rerum
scintia ; disciplinarum universarum summa
vel compndium; mnium rtium disciplina-
rumque descrptio; disciplinarum mnium
complxio, summa, descrptio, orbis; doctri-
narum mnium corpus // (diccionario enci-
clopdico) lxicon encclion vel
encyclopedicum. Uso: - jurdica, encyclo-
pedia iurdica; corpus (-pris n) iuris; omnis
iuris corpus.
enciclopdico: encyclopedicus, a, um. Uso:
hombre -, vir omni doctrina ornatus; cultor
mnium (rtium et) disciplinarum; vir erudi-
tissimus; obra -, opus (peris n) omnes disci-
plinas complectens, tener una cultura -,
omnem nosse disciplinam.
enciclopedismo: encyclopaedismus, i m.
enciclopedista: encyclopaedista, ae m.
enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - den-
tro del rea de otro, territrium in aliena terra
inclusum.
encltico: enclticus, a, um.
encoladura o encolamiento: glutintio, con-
glutintio, onis f // (efecto de encolar) gluti-
namentum, i n.
encolar: glutinare; conglutinare; agglutinare.
encomendarse: - a uno por algo, liquem
adhortari de liqua re.
encomienda: (dignidad dotada de renta que
se otorgaba a algunos caballeros en las rde-
nes militares) commenda, ae f. Sin: quitis
torquati munus (-nris n) vel dgnitas. Uso:
conferir a uno la -, quitis torquati dignitate
liquem insignire, decorare, ornare, hones-
tare.
encondroma: enchondroma, tis n.
encontrar: invenire // (- despus de buscar)
reperire // (descubrir) reperire // (sorprender)
deprehndere; (- inopinadamente) offndere
// encontrarse (hallarse), esse. Sin: versari.
Uso: - en un estado, se habere (bien, bene;
bastante bien, satis bene; mal, male); - con
alguien, licui occrrere ; bviam licui ve-
nire; in liquem incdere.
encorvado: curvatus vel incurvatus, a, um.
encorvadura o encorvamiento: curvtio vel
incurvtio, onis f. Sin: curvamen (-mnis n);
curvedo (-dnis f).
encorvar: curvare vel incurvare.
encostrar: crust obdcere.
encuadernacin: (accin de encuadernar)
glutintio vel conglutintio, onis f. Sin: li-
brorum compctio vel concinntio // (la ma-
nera como est encuadernado un libro)
ligatura, ae f. Uso: - a la francesa, ligatura
frncica; - a la rstica, tegumentum rsticum
vel rusticanum; libellus consutus; liber in-
compactus // (forro o cubierta que se pone a
los libros) librorum vel libri tegumentum, in-
tegumentum, tegimentum, involcrum. Uso:
- en cuero, integumentum alutcium; tegu-
mentum e crio factum; - en pergamino, te-
gumentum membrneum; - en piel, pellcium
tegumentum; tegumentum ex pelle factum; -
en plstico, tegumentum plsticum; - en tela,
tegmentum lnteo contectum // (taller donde
se encuaderna) officina vel taberna glutinat-
ria.
encuadernado: glutinatus, conglutinatus, a,
encuadernado
372
um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro
- en cuero, en pergamino, en piel, en tela,
liber crio, membran, pelle, lnteo tectus,
contectus, instructus, munitus, compactus.
encuadernador: glutinator vel conglutinator,
oris m. Sin: compactor; bibliopgus, i m; bi-
bliopga, ae m; religator; librorum vel libr-
rius glutinator, compactor, religator,
concinnator.
encuadernar: glutinare vel conglutinare.
Sin: colligare; religare; contgere. Uso: - un
libro en tela, en cuero, en pergamino, lnteo
vel txtili, crio, membran librum tgere,
contgere, concinnare, compngere, munire,
vestire; mquina de encuadernar, mchina
compactria vel bibliopctica; - en (o a la)
rstica, (librum) filo compngere crassiore-
que chart tgere.
encuadramiento (encerrar en un marco o
cuadro) in forma inclsio // (distribuir) distri-
btio, onis f. Sin: defintio // (incluir en un
esquema u organizacin) inclsio (-onis f )
in + abl.
encuadrar: (encerrar en un marco o cuadro)
inquadrare vel quadrare. Sin: marginare;
mrgine incldere; in forma incldere; t-
bul marginat incldere; liquid mrgine
munire // (incluir) incldere.
encuadre: (Fotogr, enfoque de la imagen)
imginis circumscrptio.
encubridor: receptator, ris m. Sin: scleris
vel sclerum scius; flagtii vel flagitiorum
fautor.
encubridora: receptatrix vel receptrix, cis f.
Sin: scleris vel sclerum scia; flagtii vel
flagitiorum fautrix.
encuentro: - conyugal, coniugalis congrs-
sio.
encuesta: demoscopa, ae f. Sin: questio; in-
quistio; investigtio; indagtio.
encuestador: percontator, oris m.
encurtidos: macerata aceto edlia (-orum
npl).
endecgono: adj hendecagnus, a, um // sust
hendecagnum, i n.
endecaslabo: hendecasllabus, i m.
endemia: endmia sive endema, ae f. Sin:
morbus endmicus.
endmico: endmicus, a, um. Uso: enferme-
dades -, morbi domstici.
endemismo: endemismus, i m.
endemoniado: (posedo del demonio) indae-
moniatus. Sin: maligno spritu obsessus; a
daemnio (vel a demone) obsessus. Uso:
estar -, maligno spritu obsideri // (fig, muy
perverso) daemonacus. Sin: perversssimus;
scelestssimus; sceleratssimus; lymphatus,
lymphticus.
endeudado: dbitor, oris m. Sin: debens;
aere alieno brutus, oppressus, demersus.
endeudarse: debitorem feri. Sin: mutuari;
aes alienum fcere.
endiablado: daemonacus, a, um.
endadis: hendadys, is f.
endibia, v. achicoria.
endilgador: qui culpam in lterum (vel in
lium) exnerat.
encuadernador
373
endimetro: endimetrum, i n.
endocardaco: endocardacus, a, um.
endocardio: endocrdium, ii n. Sin: interior
cordis membrana.
endocardtico: endocardticus, a, um.
endocarditis: endocardites, is f. Sin: interior
cordis inflammtio; interioris membranae
cordis inflammtio.
endocarpio: endocarpus vel endocarpos, i m.
Sin: interior fructs membrana; interior
fructs pars.
endcrino: endcrinus, a, um. Sin: intus se-
cernens. Uso: glndula -, glndula endcrina.
endocrinologa: endocrinolgia sive -loga,
ae f. Sin: disciplina vel doctrina de glndulis
endcrinis.
endocrinlogo: endocrinlogus, i m.
endodermo: endoderma, tis n.
endogamia: endogmia sive -gama, ae f.
Sin: homoeogmia.
endogmico: endogmicus, a, um. Sin: ho-
moeogmicus.
endognesis: endognesis, -is f. Sin: interna
genertio vel gnesis; ntimus ortus (-us m).
endogentico: intus gnitus.
endgeno: endgenus, a, um. Sin: intus
ortus.
endolinfa: endolympha, ae f.
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in-
terna) teri inflammtio.
endonefritis: endonephrites, tdis f. Sin: inte-
rioris renum membranae inflammtio.
endosar: sngrapham (vel mandatum num-
mrium, vel scdulam nummriam) licui
transferre, transmttere, tradcere, cdere.
Sin: sngrapham transferendam obsignare;
sngrapham obsignando licui inscrbere;
versuram fcere.
endosatario: versur fruens.
endoscopia: endoscpia sive -scopa, ae f.
endoscopio: endoscpium, ii n.
endosmomtrico: endosmomtricus, a, um.
endosmometra: endosmomtria sive -me-
tra, ae f.
endosmmetro: endosmmetrum, i n.
endsmosis: endsmosis, -is f.
endosmtico: endosmticus, a, um. Sin: ad
endsmosin spectans.
endoso: obsignatae sngraphae transltio.
Sin: versura, ae f.
endospermo: intrius semen.
endotelio: endothlium, ii n.
endotrmico: endothrmicus, a, um.
endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iun-
peri, orum fpl.
enebral
374
enebrina: iunperi baca, ae f. Sin: iunpera
baca.
enebro: iunperus, i f. Uso: del -, iunperus, a,
um.
enemistad: inimictia, ae f. Uso: por - perso-
nales, propter inimictias personales; tener -
con alguien, inimictias grere (vel exercere)
cum liquo.
eneoltico: aeneolthicus, a, um.
energtica: energtica, ae f. Sin: energtica
scintia, disciplina, doctrina; energae
scintia.
energtico: energticus, a, um.
energetismo: (energtica) v. esta voz //
(Filos, dinamismo radical) energetismus, i m.
energa: energa sive enrgia, ae f. Sin: vis.
Uso: - atmica, nuclear, energia atmica; vis
nuclearis; - cintica, vis cintica; vis mots,
vis celeritatis; celeritatis impulsus; - elc-
trica, energia elctrica; fluentum elctricum;
elctrica vel elctrina vis; elctridis vis vel
virtus; sucnea vis; - electroqumica, energia
electrochmica vel electrochmica; - motora,
vis motria; - neumtica, energia pneum-
tica; - qumica, energia chmica; - radiac-
tiva, vis rdians; - solar, energia solis; -
trmica, energia (vel vis) thrmica.
energmeno: (posedo del demonio) energ-
menus, i m // fig homo furens, furiosus,
lymphatus, lymphticus; homo furore correp-
tus. Uso: pareca un -, tamquam frere vide-
batur.
enero: Ianurius (mensis, is m).
enervado: enervis, e.
enfant gat: puer delicatus vel fastidiosus.
Sin: puer indulgnti depravatus.
enfant prodige: mirficus vel mirbilis puer;
mirfica vel mirbilis puella.
enfant terrible: puer timendus, metuendus,
molestus, importunus.
nfasis: mphasis, -is (ac -im vel -in; abl -i).
Sin: eloctio emphtica; elquii vis; verbo-
rum vel orationis grnditas, magnificntia,
maiestas. Uso: decir con gran -, magna m-
phasi dcere // (en mal sentido) inflatum, t-
midum dicendi (vel orationis) genus;
ampullae orationis; sermo tmidus vel tum-
dior.
enfticamente: emphtice. Sin: ardenter;
elate; cum mphasi; per mphasim // (en mal
sentido) inflate vel infltius; tmide.
enftico: emphticus, a, um. Sin: ardens; ple-
nus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus
vel inflatior; tmidus vel tumdior; trgidus.
enfermedad: morbus, i m. Uso: - contagiosa,
morbus contagiosus; - crnica, morbus diu-
turnus; - endmica, morbus endmicus; - epi-
dmica, morbus epidmicus; - infantiles,
puerorum morbi; - infecciosa, morbus tabfi-
cus; - profesionales, artficum morbi.
enfermera: infirmria, ae f. Sin: aegri vel ae-
grorum ministra; curatrix aegrotorum; nos-
coma (- de hospital).
enfermera: aegrotntium cubcula (piezas
para enfermos). Sin: infirmorum sedes; va-
letudinrium, ii n (hospital en general).
enfermero: infirmrius, ii m. Sin: valetudi-
nrius; aegrorum minister; infirmorum cura-
tor; noscomus (- de hospital).
enfermizo: aegrotcius, a, um. Sin: imbe-
enebrina
375
cllior; valetdine infrmior.
enfermo: aeger, aegra, aegrum; aegrotus, a,
um; aegrotans, antis. Uso: - grave, aeger
morbo gravi; - incurables, aegrotantes insa-
nbiles; insanabliter aegrotantes; - mental,
mente aeger; - terminales, aegrotantes mo-
rientes; estar -, aegrotare; aegrotus sum.
enfervorizar: excitare. Sin: accndere, in-
cndere // enfervorizarse, ardscere. Sin: fer-
vscere; incendi.
enfeudado: infeudatus, a, um. Sin: feudali
vnculo obligatus.
enfeudar: infeudare. Sin: feudo investire;
vnculo feudali obligare; ppidum vel regio-
nem lege vectigali licui attribere.
enfisema: emphysema, tis n. Uso: - pulmo-
nar, pulmonum emphysema; pulmonum in-
fltio; pulmonum alveolorum dilattio.
enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphy-
tuticum. Uso: dar en -, liquid iure emphy-
tutico attribere.
enfiteuta: emphytuta, ae m.
enfitutico: emphytuticus, a, um.
enflaquecer: macrscere, emacrscere. Sin:
macscere; gracilscere.
enflaquecimiento: crporis attenutio, exte-
nutio, tenutio. Sin: mcies, i f.
enfocar: Fotogr in foco ptico pnere. Sin:
focussare.
enfrascamiento: in oenphorum (vel in oe-
nphora) vini infsio. Sin: (vini) in phlascam
(vel in phlascas) immssio; (vini) in lagoenis
(vel in oenphoris, vel in phlascis) conditura.
enfrascar: vinum cndere in lagoenas. Sin:
(vinum) in flascis cndere, recndere, rep-
nere; in oenphora vinum infndere, immt-
tere, ingrere.
enfriamiento: frigidtio vel infrigidtio, onis
f. Sin: refrigertio; refrigescntia; perfrctio.
enfriar: frigidare. Sin: refrigerare. Uso: me
enfri, perfrictionem (mihi) contraxi.
enganche: (pieza o aparato dispuesto para
enganchar) uncus, i m // (accin de engan-
char una cosa) v. acoplamiento.
engaador: fraudator, oris m. Sin: deceptor,
oris m.
engao: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, frau-
dis f; fallcia, ae f; decptio, onis f. Uso: con
-, per dolum // (mentira) mendcium, ii n //
(error) error, oris m // - de los ojos, ludbrium
oculorum; reconocer su -, errorem suum ag-
nscere; deshacer un -, errorem aperire.
engaoso: dolosus, a, um. Sin: fallax, acis.
engastadura: inclsio, onis f. Sin: insrtio.
engaste: pala, ae f. Sin: funda.
englobar: complecti.
engolfarse: se immrgere. Sin: se ingurgitare
// (fig, meterse mucho en una cosa, entre-
garse a ella por completo) - en los estudios,
bdere se ltteris vel in ltteras; haerere libris
vel in libris; haerere ltteris vel in ltteris; doc-
trinae stdiis se dare vel se ddere; - en los
placeres, in volupttibus volutare; - en los vi-
cios, in vtia se ingurgitare; ingurgitare se in
vitiorum volutabrum; in vitiorum caeno (vel
volutabro) icere.
engomar: gummi (vel cummi, vel commi)
engomar
376
illnere.
engordar: tr pinguefcere. Sin: saginare.
Uso: hacer -, obesare // intr pinguscere; pin-
guis fio. Uso: empiezo a -, pinguis esse coepi
vel incpio.
engranaje: (efecto de engranar) denticultio,
onis f. Sin: increntio; denticulorum implic-
tio; rotarum denticulorum implictio. Uso: -
diferencial: denticultio differentialis // (con-
junto de las piezas que engranan) machina-
mentum denticulatum vel dentatum. Sin:
mchina denticulata; dentes vel dentculi mpl.
Uso: - diferencial, aniscycla, orum npl // fig,
- burocrtico, administrativa machintio vel
mchina.
engranar: dentculis implicari. Sin: rotarum
dentculis implicari.
engrapadora, v. abrochadora.
engrasacin: nctio, onis f. Uso: - de coche,
(autocineti) dipe nctio // (lubrificacin) lu-
brictio, onis f.
engrasador: adj unctrius, a, um ; sust unc-
tor, oris m // (lubrificante) adj lubrificatrius,
a, um; sust lubrificatrium, ii n.
engrase: (engrasacin) v. esta voz // (lubrifi-
cacin) lubrictio, onis f.
engripado: pituitosus, a, um. Sin: pitut la-
borans; contagione grppica vexatus.
engrosamiento: crasstio, onis f; crassamen-
tum, i n. Sin: incrementum.
engrudar, v. encolar.
engrudo: gltinum, i n. Sin: gluten, tnis n.
enguantar: (manum) digitbulis tgere vel
vestire.
enguijarrar: glre substrere vel obrere.
enguirnaldar: sertis ornare. Sin: redimire.
engullir, v. tragar.
enharinar: farinam licui vel licui rei aspr-
gere. Sin: liquem vel liquid farin aspr-
gere, consprgere.
enigma: aenigma, tis n (dat abl pl -atis vel
-tibus). Sin: ambages, um fpl; griphus, i m.
Uso: adivinar un -, aenigma slvere; amba-
ges aperire.
enigmticamente: aenigmtice. Sin: amb-
gue; obscure vel obscrius; perplexe; per am-
bages.
enigmtico: aenigmticus, a, um. Sin: obs-
curus, perobscurus; ambguus; perplexus; ar-
canus. Uso: cuestin -, questio ambgua,
obscura, perplexa; palabras -, ambages, um
fpl; ambgua verba; respuesta -, perplexum
responsum.
enigmatista: aenigmatista vel aenigmatistes,
ae m. Sin: qui aengmata solvit vel proponit;
qui obscure lquitur.
enjabonadura: sapone ltio, lotura, lavtio,
abltio.
enjabonar: saponare vel persaponare. Sin:
sapone ngere vel lavare. Uso: - el cuerpo,
corpus sapone illnere; - las manos, manus
sapone confricare.
enjalbegado, v. enjalbegadura.
enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albrius; albinus; tector.
engordar
377
enjalbegadura: dealbtio, onis f. Sin : ce-
russae indctio, illtio, circumltio.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fciem
fucare. Sin: fciem pigmentis illinire.
enjaular: cve (in cvea, in cveam) in-
cldere. Sin: in cvea cndere; in claustrum
incldere.
enjoyar: gemmis ornare vel consrere.
enjuagar: abstrgere. Sin: elere; perlere;
collere; ablere.
enjugamanos, v. toalla.
enladrillado: pavimentum testceum.
enladrillar: (pictis) latrculis constrnere.
enlucir: illnere. Sin: incrustare.
enlutar: nigro insigni ornare. Sin: nigr not
ornare (vexillum).
enmarcar: (in) forma incldere. Sin: margi-
nare. Uso: - un cuadro, tbulam (in) forma
incldere; tbulam marginare; cuadro enmar-
cado, tbula marginata.
enmascarado: adj personatus, a, um // sust
personatus homo.
enmascaramiento: personae smptio. Sin:
vestis muttio // fig dissimultio, onis f.
enmascarar: (en sentido propio) personam
accommodare (aptare, applicare, impnere)
licui. Sin: personam alicius cpiti imp-
nere vel adcere // (en sentido fig) tgere; ob-
tgere; occultare; dissimulare; praetxere.
Uso: - con la expresin del rostro lo que uno
piensa, fronte occultare sentntiam.
enmascararse: personam smere. Sin: per-
sonam sibi aptare // fig se assimulare; fngere;
ostndere; mentiri.
enmienda: (satisfaccin y pago del dao
hecho) satisfctio, onis f.
ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subni-
grscere; nigrum vel fuscum colorem licui
rei indcere.
enofilia: oenophlia, ae f. Sin: vini amor.
enfilo: oenphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enofobia: oenophbia sive -phoba, ae f. Sin:
vini horror.
enofbico: ad oenophbiam prtinens.
enfobo: oenphobus. Sin: oenophbi af-
fectus; vinfugax, acis; vinfugus.
enforo: (entre los antiguos, vasija destinada
al vino) oenphorum, i n.
enologa: oenolgia sive -loga, ae f. Sin: vini
conficiendi et conservandi doctrina, scintia,
disciplina; vinorum pertia.
enolgico: oenolgicus, a, um. Sin: ad oeno-
lgiam ttinens.
enlogo: oenlogus, i m. Sin: oenolgiae stu-
diosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini
conficiendi et conservandi peritus.
enometra: oenomtria sive -metra, ae f.
enomtrico: oenomtricus, a, um.
enmetro: oenmetrum, i n.
enotecnia: oenotchnica, ae f. Sin: ars vinum
enotecnia
378
faciendi.
enredo: (nudo o intriga del poema pico o
dramtico o de la novela) nodus, i m. Sin:
complexus vel nexus argumentorum.
enrejado: (conjunto de rejas) retculum, i n.
Sin: saepimentum cratcium; opus reticula-
tum; cancellatum vel clatratum opus; clathri
vel clatri, orum mpl; cancelli, orum mpl // (pp
de enrejar) cancellatus, a, um. Sin: cancello-
sus; cancellis instructus, munitus // (celosa)
transenna, ae f // (emparrillado) cratis vel cra-
tes, is f.
enrocar: arroccare.
enroque: arrocctio, onis f. Uso: realizar el -,
v. enrocar.
ensabanar: lnteis vel linteamnibus invl-
vere.
ensacado: in clleo cnditus. Sin: in clleum
insutus.
ensacar: in clleum insere. Sin: in clleo
cndere; in follem vel in folles confercire.
ensalada: acetria, orum npl. Sin: lera, um
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura
russa; lerum mixtura russa; acetria ovis
commixta Russorum more; - de frutas, poma
concisa commixtaque in liqumine.
ensaladera: vas leri condiendo. Sin:
scphium vel scpium lactucrium. Uso: - de
plata, scphium lactucrium ex argento.
ensambladura o ensamble: commissura, ae
f. Sin: coninctio; coagmenttio; iunctura.
ensaamiento: vehemntia, ae f. Sin: saev-
tia; immnitas. Uso: - teraputico, vehemn-
tia theraputica.
ensayador: explorator, oris m. Sin: examina-
tor; spectator; qui probat.
ensayar: tr probare. Sin: experiri; explorare;
experimento spectari // intr se exercere.
ensayismo: ars opusculorum altiore doctrina
conscriptorum vel conscribendorum.
ensayista: opsculi altioris doctrinae scrip-
tor.
ensaystico: ad artem opusculorum altiore
doctrin conscriptorum ttinens.
ensayo: (examen, prueba de una cosa) expe-
rimentum, i n // (escrito breve destinado a un
peridico o publicado por l, o formando
libro con otros del mismo gnero) opscu-
lum, i n. Sin: libellus // (Qum, operacin
qumica que se efecta para determinar la
composicin de los minerales) probtio, onis
f. Sin: specttio // (Qum, anlisis rpido de
un producto comercial para averiguar su
grado de pureza) inspctio, onis f.
ensenada: ltoris flexus (-us m).
enseanza: (accin y efecto de ensear)
instittio, onis f. Sin: erudtio. Uso: - activa
del latn, activa linguae latinae instittio; -
escolar, instittio scholaris; - facultativa,
instittio facultativa; - metdica, docendi
rtio et via; rtio ac doctrina; - religiosa,
instittio religionis vel religiosa; - de la doc-
trina cristiana, christianae doctrinae tradtio;
- de lenguas por radio, linguarum instittio
radiophnica; - del latn, instittio latina; lin-
guae latinae instittio // (conjunto de conoci-
mientos) - primaria, primera -, instittio
elementria, primria; - media, - secundaria,
segunda -, instittio secundria vel secundi
rdinis; - superior, instittio superior.
enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-
enredo
379
cuela, instrumenta vel utenslia scholstica;
- de oficina, instrumenta offcii.
ensillar: equum strnere. Sin: equo sellam
impnere; incere equo ephppium.
entablacin: contabultio vel tabultio, onis
f. Sin: contigntio.
entablado: tabulatum, i n. Sin: coasstio vel
coaxatio; coassamentum.
entabladura, v. entablacin.
entallador: scalptor, oris m. Sin: caelator;
sculptor.
entalladura: scalptura, ae f. Sin: sculptura.
entarimado, v. entablado.
entarimar: contignare. Sin: tabulatum str-
ere.
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Su-
premo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociacin) coetus, us m.
Sin: consocitio // (institucin) institutum, i
n.
entelequia: entelchia sive entelecha, ae f.
entendedor: peritus, i m. Sin: intllegens
rerum aestimator.
entenderse: - con alguien, consentire cum
liquo.
entendido: doctus. Sin: eruditus.
enterectasia: enterectsia, ae f. Sin: intesti-
norum infltio.
entereza: (integridad) intgritas, atis f // (fig,
constancia, fortaleza) constntia, ae f. Sin:
fortitudo; nimi robur.
entrico: entricus, a, um. Sin: intestinorum
(gen).
enteritis: enterites, -is vel -dis f. Sin: tenes-
mus vel tenesmos, i m; intestini vel intestino-
rum inflammtio.
enterocele: enterocele, es f. Sin: intestinorum
hrnia.
enteroclico: enteroclicus, a, um. Sin: qui
enterocele laborat.
enterocelitis: enterocelites, is f. Sin: tnuis
intestini colique inflammtio; tnuis crassi-
que intestini inflammtio.
enterofloga o enteroflogosis: enterophlogo-
sis, -is f. Sin: intestinorum inflammtio.
enteropata o enterosis: enteropatha, ae f.
enterostenosis: enterostenosis, -is f .
enterotoma: enterotmia sive -toma, ae f.
Sin: intestinorum sctio.
enterotmico: enterotmicus, a, um. Sin: ad
enterotmiam ttinens.
entertomo: entertomum, i n.
entidad, v. ente.
entierro: funus, nris n. Sin: funertio; exs-
quiae, arum fpl; fnebris eltio.
entimema: enthymema, tis n. Sin: commen-
tum; commenttio.
entintar: (manchar) atramento foedare //
(cubrir con tinta) atramento oblnere vel
instrere.
entintar
380
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colo-
cados y extendidos para resguardar del sol)
tentrium, ii n. Sin: velrium; vela, orum npl.
entomologa: entomolgia sive -loga, ae f.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, scintia.
entomolgico: entomolgicus, a, um. Sin: ad
entomolgiam spectans.
entomologista o entomlogo: entomlogus,
i m. Sin: entomolgiae peritus, cultor; insec-
torum studiosus.
entonacin: praecntio, onis f. Sin: modus
vel sonus vocis.
entonar: praecnere. Sin: insonare. Uso: - un
canto, cnticum impnere; - un salmo, imp-
nere psalmum.
entontecer: (poner tonto) obtndere. Sin: h-
betem fcere; ad hebetdinem redgere; men-
tem (alicius) hebetare, exinanire, extenuare
// (volverse tonto) hebscere. Sin: mente he-
betari vel privari; hebes fio.
entorpecimiento: torpedo, dnis f.
entrada: (sitio por donde se entra) ditus
(-us m) in (vel ad) liquem locum // (princi-
pios de una comida) promulsis, dis f. Sin:
antecnium; gusttio; gustatrium // (billete
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio
donde se dan espectculos) tssera, ae f. Sin:
tessrula; tssera vel tessrula aditialis; ts-
sera ingresss. Uso: - libre, ditus patet; - tru-
cha, tessrula adulterata; - para el partido de
esta tarde, tssera pro certmine vsperi
spectando; reservar la -, tsseram aditialem
praenotare // (vestbulo) trium, ii n.
entramado: compactura, ae f. Sin: compc-
tio; compges, is f; compositura // fig, - de
complicidades, conspirationis iunctura.
entrampar: in fveam concere. Sin: lqueo
captare // fig liquem decpere, deldere.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canes-
cens; albescens.
entredecir: (prohibir la comunicacin con)
interdcere. Sin: prohibere; vetare; praecl-
dere vel interdcere liquid licui; interdcere
licui liqua re // (poner en entredicho) v. en-
tredicho.
entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohbitus; praeclusus; vtitus // (puesto
en -) cui interdictum est liqua re // (casti-
gado con - eclesistico) interdictus. Uso: per-
sonalmente -, personliter interdictus //
(prohibicin de hacer o decir alguna cosa)
interdctio, onis f; interdictum, i n. Sin: pro-
hibtio; vtitum // (censura o pena eclesis-
tica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
interdctio; sacrificiorum interdctio. Uso: -
personal, local, general, particular, interdic-
tum personale, locale, generale, particulare;
- de una comunidad, interdictum in commu-
nitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclsiae; castigar con - una ciu-
dad, un templo, urbem vel civitatem, tem-
plum interdictione sacrorum punire; incurrir
en -, in interdictum incrrere; infligir el - a
uno, licui sacrifciis interdcere; lanzar un -
contra, interdictum ferre in + ac; quitar o le-
vantar el -, interdictum tllere; sacrorum ius
restitere.
entreds: (tira bordada o de encaje que se
cose entre dos telas) paraguda, ae f; para-
gudis, is f.
entrega: Impr fascculus, i m. Sin: artculus
prtibus ditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla dere // (accin de entregar)
tradtio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
dedtio ppidi.
entoldado
381
entregar: trdere. Sin: dare; ddere. Uso: - a
los sospechosos de crmenes de guerra al tri-
bunal de La Haya, de crimnibus belli sus-
pectos in tribnal haagense trdere //
entregarse, se trdere. Sin: se dare; se ddere.
Uso: - a la melancola, a los placeres, al
ocio, a los vicios, indulgere vel se ddere an-
gribus, volupttibus, ignviae, vtiis; - (ren-
dirse) a alguien, se trdere licui vel ad
liquem; - espontneamente al tribunal, su
sponte tribunali se trdere // (confiar, enco-
mendar) mandare. Sin: commttere.
entrems: promulsis, dis f. Sin: gustatin-
cula; gusttio; oblectamenta, orum npl.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interpostio; intercssio.
entrenador: exrcitor, oris m. Sin: exercita-
tor; instructor; magister, tri m. Uso: - de un
equipo, exercitator gregis vel turmae; - de fut-
bolistas, pedilusorum exrcitor.
entrenamiento: (accin y efecto de entrenar
o entrenarse) instittio, onis f. Sin: erudtio.
Uso: - de animales, domitura, ae f // (prepa-
racin para un deporte o una competicin)
exercittio, onis f (en algo, in liqua re vel
alicius rei).
entrenar: (ejercitar) exercere liquem (in)
liqua re vel ad liquid // entrenarse, exer-
ceri; se exercere vel se exercitare (liqua re
vel in liqua re). Uso: - en la carrera y en la
lucha, exerceri currendo et luctando.
entrevista: (reunin concertada) coll-
quium, allquium, ii n. Sin: colloctio, onis
f. Uso: - psicolgica, explortio vel investi-
gtio psycholgica; hacer una -, in alicius
collquium venire; venire in collocutionem
cum liquo; mantener una larga - sobre un
asunto, clloqui inter se multum de liqua re;
pedir una -, collquium alicius ptere //
(dilogo entre un representante de los medios
de difusin y una personalidad) collquium,
ii n. Sin: interrogatrium; interrogtio; per-
conttio; collquium percontativum, interro-
gatrium. Uso: - radial, radiophnica
perconttio; radiophnicus congressus.
entrevistador: percontator, oris m.
entrevistar: (en el periodismo) percontari
(liquem de liqua re, liquid ab vel ex li-
quo, liquem liquid). Sin: adire (vel vsere,
vel convenire) liquem ad percontandum;
conventum vel divrbium habere cum liquo
// entrevistarse, clloqui (vel convenire, vel
cngredi) cum liquo.
entronizacin: inthroniztio, onis f.
entronizar: inthronizare. Sin: in throno
pnere; in slio collocare.
entusiasmo: (exaltacin del nimo) fervor,
oris m. Sin: nimi ardor, inflammtio, perm-
tio, alcritas; mentis ardor, incittio; stdium;
enthusiasmus. Uso: propenso al -, ad nimi
ardorem proclvior // (exaltacin emocional
provocada por un sentimiento de admira-
cin) el - de los espectadores, spectntium
hminum stdium; stntium frmitus et st-
dium; el - de los hinchas, fautorum clamor;
clamosae ovationes.
entusiasta: ardens, entis. Sin: fervens; in-
flammatus; stdio incensus.
enunciar: enuntiare.
enuresia o enuresis: enuresis, is f. Sin: uri-
nae incontinntia. Uso: - nocturna, nocturna
urinae incontinntia.
envasado: (in vas) infusus. Sin: immissus;
ingestus. Uso: cerveza -, cervsia lagoenria.
envasado
382
envasador: (que envasa) infusor, oris m.
Uso: mquina -, mchina infusria // (sust,
embudo grande) infundbulum, i n.
envasar: (in vas) infndere. Sin: immttere;
ingrere.
envase: (accin y efecto de envasar) (in vas)
infsio. Sin: immssio; ingstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dlio condtio, repostio.
envejecer: assenscere.
envenenamiento: venentio, onis f. Sin: ve-
nefcium, ii n. Uso: - por gas, venentio ga-
salis.
envenenar: (volver venenoso) veneno conta-
minare vel inquinare // (matar) venenare.
Sin: veneno interfcere // envenenarse, vene-
num smere; veneno mortem sibi conscs-
cere.
envergadura: (de avin) tensura, ae; tnsio,
onis f.
envilecer: dedcoris labe liquem affcere.
Sin: turpitudinis mcul (vel not) liquem
affcere; dedcoris (vel turpitdinis) notam
licui inrere // envilecerse, dedcoris labe se
infcere. Sin: turpitdinis mcul (vel not)
se infcere; dedcoris (vel turpitdinis) notam
sibi inrere.
envo: mssio, onis f. Uso: gastos de -, expen-
sae missionis; - contra reembolso, v. reem-
bolso.
envin: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: mpetus, us m. Uso: tomar -, mpetum
cpere; tomado el -, mpetu capto.
envoltorio: involcrum, i n. Uso: - plstico,
involucrum plsticum.
envoltura: involcrum, i n; involucre, is n.
Uso: - gaseosa, involucrum gsicum; - de los
electrones, involucrum electronum.
envolver: convlvere. Sin: complicare.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complica-
tus.
enyesadura: gypstio, onis f. Sin: gypsi in-
dctio.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, in-
crustare, illnere.
enzima: Qum nzyma, ae f; nzymum, i n.
Sin: solbile fermentum. Uso: - del jugo gs-
trico, pepsina, ae f ; - del jugo pancretico,
tripsina, ae f.
enzimtico: enzymticus, a, um.
enzimologa: enzymolgia sive -loga, ae f.
eocnico: eocenicus, a, um.
eoceno: Geol adj eocenicus, a, um. Uso: te-
rreno -, eocenica terra // sust eocaene, is, n;
eocaene, es f. Sin: aetas eocenica.
epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
nnuae adiectiones lunares.
epaggico: epaggicus, a, um.
epgogue: Filos epagge, es f. Sin: indctio;
inductionis ratiocintio; ratiocintio per in-
ductionem.
epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: re-
pettio sentntiae vel verbi.
epanalepsis, v. epanadiplosis.
eparca: eparchus, i m.
envasador
383
eparqua: eprchia sive eparcha, ae f.
epntesis: epnthesis, is f. Sin: adictio ltte-
rae vel sllabae.
epexgesis: epexgesis, is f. Sin: interpret-
tio; explictio.
epicardio: epicrdium, ii n. Sin: cordis invo-
lcrum.
epicarpio: epicarpus vel epicarpos, i m. Sin:
exterior frctuum pars vel membrnula.
epicentro: epicentrum, i n. Uso: - de un te-
rremoto, terrae mots epicentrum.
epicrasis: epcrasis, -is f. Sin: lenis curtio;
mitigata curandi rtio.
epicrstico: epicrticus, a, um. Sin: lenis, e.
epicuresmo: epicuresmus, i m. Sin: Epicuri
doctrina.
epicreo: epicurus.
epidemia: epidmia sive epidema, ae f. Sin:
pestilntia epidmica; lues (-is f) epidma.
epidmicamente: epidmice. Sin: epidmica
contagione.
epidmico: epidmicus vel epidmus, a, um;
epidemialis, e. Sin: contagiosus; pestferus.
Epifana: Epiphnia sive -phana, ae f. Sin:
Epiphnia, orum npl; Epiphniae, arum fpl;
dies Epiphaniorum. Uso: fiesta de -, festum
Epiphniae; festum Epiphniae Dmini;
Theophnia sive Theophana, ae f, vel Theo-
phnia, orum npl.
epifenmeno: epiphaenmenon, i n.
epfisis: (pequeo rgano nervioso y glandu-
lar situado en el encfalo) epphysis, is f //
(parte terminal de los huesos largos) epphy-
sis, is f. Sin: ossis caput.
epifisitis: epiphysites, is f.
epifonema: epiphonema, tis n. Sin: excla-
mtio; acclamtio.
epifragma: epiphragma, tis n.
epigstrico: epigstricus, a, um.
epigastrio: epigstrium, ii n.
epignesis: epignesis, is f.
epigentico: epigenticus, a, um. Sin: epig-
nesi ortus.
epigenia, v. epignesis.
epiglotis: epiglottis vel epiglossis, dis f. Sin:
artriae sperae oprculum.
epiglotitis: epiglottites vel epiglossites, is f.
Sin: epiglttidis inflammtio.
epgono: epgonus, i m. Sin: sectator, assec-
tator.
epgrafe: epgraphe, es f; epgrapha, ae f; epi-
gramma, tis n (gen pl -maton; dat y abl pl
-mtis). Sin: ttulus; elgium; inscrptio. Uso:
- sepulcral, v. epitafio.
epigrafa: epigrphia sive -grapha, ae f. Sin:
res epigrphica; inscriptionum ars vel doc-
trina; titulorum vel epigrmmaton stdium.
epigrfico: epigrphicus, a, um.
epigrafista: (versado en epigrafa) epigra-
phista vel epigraphistes, ae m. Sin: epigram-
epigrafista
384
matista; epigrammista; inscriptionum studio-
sus vel peritus.
epigramatario: epigrammatrius, ii m. Sin:
epigrapharum scriptor; epigrmmaton auctor.
epilepsia: epilpsia sive -lepsa, ae f; epilep-
sis, -is f. Sin: morbus comitialis, caducus,
maior, snticus, sacer.
epilptico: epilpticus. Sin: comitialis;
morbo comitiali (caduco, maiore, sntico,
sacro) laborans.
epinicio: epincion vel epincium, ii n. Sin:
epincium carmen.
epiquerema: epicherema vel epichirema, tis
n. Sin: syllogismi demonstrtio vel probtio.
episcopado: episcopatus, us m. Sin: epscopi
dgnitas, munus, auctritas, offcium, gradus,
ordo // (conjunto de obispos) episcopatus, us
m. Sin: epscopi, orum mpl.
episcopio: (palacio episcopal) episcpium,
ii n.
episodio: episdium, ii n. Sin: narratincula;
emblium; peculiare factum // (digresin) di-
grssio, onis f; digressus, us m. Sin: excursus,
us m.
epistaxis: epistaxis, is f. Sin: haemorrhgia
sive haemorrhaga ex nribus.
epistemologa: epistemolgia sive -loga, ae
f.
epistemolgico: epistemolgicus, a, um.
epistolar: epistolaris vel epistularis, e; epis-
tolrius, a, um.
epistolario: collectae epstulae fpl. Sin: epis-
tularum liber.
epistolgrafo: epistularum auctor vel scrip-
tor.
epstrofe: epstrophe, es f. Sin: convrsio.
epistrfico: epistrphicus, a, um.
epitafio: epitphium, ii n. Sin: elgium; f-
neris ttulus; ttulus sepulcri; ttulus supre-
mus.
epitalamio: epithalmium, ii n. Sin: carmen
nuptiale.
epitelial: epithlii (= del epitelio). Sin: ad
epithlium spectans.
epitelio: epithlium, ii n.
epitelioma: epithelioma, tis n.
epitomadamente: in eptomae (vel in epto-
mes) spciem.
epitomador: epitomator, oris m. Sin: brevia-
tor.
epitomar: epitomare. Sin: in eptomam red-
gere.
eptome: eptome, es f; eptoma, ae f.
epizootia: epizotia sive -zoota, ae f. Sin:
animlium pestis, contgio; lues (-is f) epizo-
tica // (glosopeda o fiebre aftosa) v. aftosa.
poca: aetas, atis f. Sin: aevum, i n ; tempus,
pris n; tmpora, um npl; pocha, ae f. Uso:
- arcaica, clsica, humanstica, aetas ar-
chica, clssica, humanstica; - moderna,
haec (vel nostra, vel recens) aetas; nueva - po-
ltica, novum aevum polticum; - de oro,
urea, quae dcitur, aetas; - del Renacimiento,
epigramatario
385
tempus Renascntiae; en nuestra -, hac ae-
tate.
epopeya: (poema extenso, de asunto heroico)
epos indecl. Sin: epopaea, ae f; poma (-tis;
dat y abl pl -tibus vel -tis n) vel carmen
(-mnis n) picum, hericum vel herum //
(serie de sucesos heroicos) frtia facta
(-orum npl). Sin: res (rerum fpl) memori
dignae; herica, orum npl; egrgia vel
pulchra facta.
equidistancia: aequidilattio, onis f. Sin: par
vel aequum intervallum.
equidistante: aequidistans, antis.
equidna: echidna, ae f.
equilibrado: libratus, aequilibratus, a, um;
aequilbris, e // fig aequus; aequbilis; mode-
ratus; temperatus; constans; cordatus; pru-
dens; spiens. Uso: criterio -, equitas;
discurso -, ortio constans; espritu - , aequus
nimus; porte -, aequablitas.
equilibrar: aequare // equilibrarse, librari.
equilibrio: aequilbrium, ii n. Uso: - estable,
aequilbrium stbile vel constans; estar en -,
librari; libramento stare; librari pndere; suis
pondribus librari; guardar, mantener el -,
librare corpus; perder el -, labi; cdere; ae-
quilibritatem amttere; poner en -, librare //
(fig, combinacin ajustada de fuerzas o ele-
mentos) aequbilis compenstio. Sin: aequi-
lbritas; aequlitas (in liqua re);
aequilbrium. Uso: - ecolgico, aequilbritas
oecolgica; - econmico, aequablitas oeco-
nmica; rerum oeconomicarum aequablitas;
- fsico y psquico, crporis animique aequi-
lbritas; - social, cvium aequablitas vel ae-
quilbritas; - de las fuerzas, vrium
aequilbritas; aequilbrium vrium; - de los
poderes, - poltico, potntia par; - del terror,
aequilbrium terroris; combinar en justo -,
temperare (por ej, sonidos agudos con bajos,
acuta cum grvibus) // (fig, ecuanimidad) ae-
qulitas, atis f. Sin: aequilbritas; nimi mo-
dertio et equitas. Uso: - del alma, equus
nimus; equa mens; - de juicio, iudcii ae-
quilbritas // (fig, mesura) modus, i m.
equilibrismo: petaurstica (vel petauristae,
vel petauristarum) ars. Sin: funmbuli vel fu-
nambulorum ars.
equilibrista: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: petauristrius; funmbulus; qui per ex-
tentum funem it.
equimosis: ecchymsis, is f. Sin: vibex vel
vibix, cis f; sugilltio; livor; snguinis eff-
sio.
equinoccial: aequinoctialis, e. Uso: crculo,
lnea -, crculus, lnea aequinoctialis.
equinoccio: aequinctium, ii n.
equinococo: echinococcus vel echinococcos,
i m.
equinococosis: echinococcosis, -is f.
equinodermo: adj echinodermticus, a, um
// sust echinoderma, tis n.
equinoftalma: echinophthalma, ae f. Sin:
palpebrarum infltio vel inflammtio.
equipaje: onus, neris n. Sin: srcina (-ae f)
vel srcinae (-arum fpl); impedimentum vel
impedimenta. Uso: - de mano, manualis sr-
cina vel sarcnula; compartimiento, depsito
de equipajes, sarcinrium; repositrium; re-
ceptculum sarcinarum vel sarcinrium
equipamiento: instrumenta, orum npl.
equipamiento
386
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - mvil
de polica, promptssima biocolytarum
manus vel turma; securitatis custodum
promptssimum agmen // (en ciertos depor-
tes, cada uno de los grupos que se disputan el
triunfo) - de jugadores, lusorum manpulus
vel manus (-us f); manpulus lusrius; luso-
rum agmen vel cies; compaero de -, collu-
sor scius; - de ftbol, pedilusorum agmen;
follilusorum turma; el - argentino, turma ar-
gentina; el - campen, agmen ptimum; el -
contrario, adversi lusores; - vencedor, supe-
ratrix manus; manpulus lusria laude insig-
nis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis;
manus liverpulana; el - turins Iuventus,
grex taurinensis, cui nomen latinum Iuven-
tus; su - favorito, turma quam dligit // (ropa
con que se equipa un equipo deportivo) or-
natus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, ap-
paratus urinatoris; - de deporte, ornatus
athlticus; - de esqu, apparatus nartatrius.
equipolencia: aequipollntia, ae f. Sin: ae-
quivalntia; aequipollens rtio.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens.
equirias: equria, -ium vel -orum npl.
equitacin: (arte de montar a caballo) equi-
tandi ars vel disciplina // (accin y efecto de
montar a caballo) equittio, onis f. Sin: equi
vecttio; equitare (inf sustantivado). Uso: afi-
cionado a la -, equitandi studiosus; maestro
de -, equitandi magister; ensear a uno la -,
liquem equo docere.
equivalencia, v. equipolencia.
equivaler: aequipollre.
equvoco, aequvocus, a, um.
era: (extenso perodo histrico) aetas, atis f.
Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atmica,
atmica aetas; aevum atmicum; - bizantina,
aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
caenozica, tertiana; - colonial, colnicae di-
cionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
christiana; - electrnica, aetas electrnica; -
fascista, fascalis aetas; fasclium aevum;
fascalis nminis aetas; lictrii nminis aetas;
en el ao I, II, III ... de la - fascista, anno a
fscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
- mesinica, messinica aetas; - mesozoica,
aetas mesozica; antes de la - cristiana, ante
Christum natum (ante Chr. n.); de la - cris-
tiana, post Christum natum (post Chr. n.); -
de los zepelines, aera zeppelnica // (espacio
de tierra donde se trillan las mieses) rea, ae
f // (- de huerta) v. arriate.
erario: (tesoro pblico) aerrium, ii n. Sin:
aerrium pblicum; pecnia pblica // (lugar
donde se guarda) aerrium, ii n. Sin: aerrii
locus.
erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erdere.
eremita, v. ermitao.
eremtico: eremticus, a, um. Sin: solitrius.
eremitorio: ermus, i mf. Sin: secessus, us
m; recessus, us m; solitudo; locus solitrius;
ascetrium.
eretismo: erethismus, i m.
erggrafo: erggraphum, i n.
ergmetro: ergmetrum, i n.
ergotismo: ergotismus, i m.
erica: erca, ae f; erce, es f.
equipo
387
ericceo: ericceus, a, um.
erisipela: eryspelas, atis n.
erstica: erstica, ae f. Sin: erstica disputtio,
ratiocintio; captiosa, orum npl; captiosa ra-
tiocinandi rtio.
eritema: erythema, tis n. Sin: cutis rubor.
Uso: - solar, erythema solare.
Eritrea: Erythraea, ae f.
eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -,
plagus erythraeum; Erythraeum mare // sust
Erythraeus, i m.
eritrocito: erythrcytum, i n.
erizo: (mamfero insectvoro) hystrix vel
histrix, cis f. Uso: (fig, cscara gruesa y co-
rreosa de fruta) follculum armatum et spi-
nosum.
ermitao: eremita vel anachoreta, ae m. Sin:
solitdinis ncola; homo solitrius.
ermitorio, v. eremitorio.
ertico: erticus, a, um. Sin: amatrius. Uso:
poesa -, amatria posis (- is f; ac -in);
poma erticum.
erotismo: erotismus, i m. Sin: erticus mor-
bus vel furor; ertica voluptas vel delecttio.
erotomana: erotomnia sive erotomana, ae
f. Sin: amatria demntia, insnia; libdinis
insnia, furor, demntia.
erotmano: erotomni vexatus.
erradicar: exstirpare. Sin: e radcibus
evllere. Uso: - el sentimiento religioso, reli-
gionem ex nimis radcitus evllere; ex ni-
mis religionem extrhere.
errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningn sitio) errans, errticus, erra-
bundus.
errata: mendum typogrphicum; typogr-
phica menda (-ae f). Sin: typgraphi (vel im-
pressoris, vel typothetae) menda vel
mendum.
errneo: errneus, a, um.
error: (concepto equivocado o juicio falso;
accin desacertada o equivocada) error, oris
m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typogrphicum; - de mquina, mendum
dactylogrphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
emendare; corregirse de los propios -, errores
depnere; ab errribus discdere; escribir
con muchos -, mendose scrbere; inducir a -,
liquem in errorem indcere; liberar a uno
del -, licui errorem dmere; sealar un -,
mendum indicare // (cosa hecha errada-
mente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
ortografa, scripturae mendum; - de mtrica,
prosdica menda; - de imprenta, v. errata; se-
alar un -, mendum indicare; es un -!, hoc
est mendum!
eructacin, v. eructo.
eructar: ructare.
eructo: ructus, us m. Sin: ructtio, onis f; ruc-
tamen, mnis n.
erudicin: erudtio, onis f. Uso: - humans-
tica, erudtio humanstica.
erudito: eruditus. Uso: - a la violeta, littrio,
erudito
388
onis m.
erupcin: erptio, onis f. Uso: - cutnea, im-
petgo, gnis f.
ESA: Procurtio Spatialis Europaea.
esbozar: adumbrare.
esbozo: adumbrtio, onis f. Sin: imago
adumbrata; lineamenta, orum npl.
escabechar: in mria (vel in salsamento)
cndere. Sin: mri (vel salsamento) condire,
durare, conservare, asservare.
escabeche: (salsa o adobo para conservar y
hacer sabrosos los pescados y otros alimen-
tos) mria, ae f. Sin: salsamentum // (pescado
escabechado) durati mri pisces.
escabel: (tarima pequea para que descan-
sen los pies del que se sienta) scamellum vel
scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recu-
batrium; apponendis pdibus scabellum.
escabullirse: se apoculare; apoculari. Sin:
fig, clam dgredi, se subdcere, se abrpere;
raptim furtimque abire.
escafandra: scaphandrum, i n; scaphn-
drium, ii n; scaphandrus, i m. Sin: urinatoris
tgimen (-mnis n); apparatus (-us m) uri-
natrius. Uso: - para viajes espaciales, sca-
phandrum siderlibus itinribus aptum.
escala: (sucesin ordenada, graduacin) gra-
dus, us m. Uso: - social, clssium socilium
gradtio; vrii gradus (-uum mpl) vel rdi-
nes; el ms alto peldao de la - social, am-
plssimus dignitatis gradus; alcanzar un
peldao ms alto en la - social, altiorem gra-
dum dignitatis cnsequi vel ascndere; - de
colores, colorum gradtio vel gradus (-uum
mpl) // (Ms, serie de las siete notas musica-
les) diagramma, tis n. Sin: modultio diat-
nica; sonorum gradtio, scnsio, gradus (-
uum mpl); septem discrmina vocum. Uso: -
cromtica, dimidiati sonorum gradus // - ss-
mica, terrae mtuum gradus (-uum mpl); -
termomtrica, - de temperaturas, gradus (-
uum mpl) thermmetri // (paraje o puerto
donde toca de ordinario una embarcacin o
avin) nvium vel aronvium sttio (- onis
f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone sta-
tionem fcere; Barcinonem appllere vel ap-
pelli // (lnea recta dividida en cierto nmero
de partes iguales, en proporcin con las uni-
dades de medida) mensura, ae f. Sin: mdu-
lus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tbula
in qua regionum sptia cnties milies sunt
contracta vel ad cnties millsimam partem
sunt redacta // fig, en gran -, ample, ampls-
sime; multum, plrimum; longe lateque (a lo
largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mer-
calli, mercalliana metiendi (terrae mots)
rtio; - de Richter, richteriana metiendi rtio
vel mensura; el terremoto alcanz 8 grados
en la - de Richter, terrae motus octavum gra-
dum richterianae metiendi rationis (vel se-
cundum richterianam metiendi rationem)
consecutus est.
escalador, ra: (deportista que practica la es-
calada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f.
Sin: scandens.
esclamo: scalmus, i m.
escalar: ascndere vel conscndere. Sin:
scndere. Uso: - los Alpes, Alpes scndere.
escalera: scalae, arum fpl. Sin: grduum s-
ries. Uso: - excusada o falsa, scalae secre-
tiore mbitu; - mvil, rodante, mecnica,
scalae volbiles, mbiles,verstiles, automa-
triae; ambulacra volublia vel moblia; - por-
ttil, de mano, scalae porttiles, manuales; -
de avin, scalae aronavis; - de caracol, de
husillo, cc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; -
erupcin
389
de cuerda, scalae funales; scalae restculis
confectae; - de seguridad, scalae securitatis
caus dispsitae; - de servicio, scalae famu-
lares, postcae, postrulae; - de tijera o
doble, scalae dplices; por escaleras de cara-
col, per cchleas; espacio o hueco en que se
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante
de escaleras, scalrius, ii m; bajar las -, (per)
scalas descndere; subir las -, (per) scalas as-
cndere.
escalerilla: sclulae, arum fpl. Sin: breves
angustaeque scalae.
escalinata: scalria, ium npl. Sin: scalae,
arum fpl; gradus, uum mpl; grduum ordo;
scalarum gradus (-uum mpl).
escalmo, v. esclamo.
escalofro: tremor lgidus vel glidus.
escaln: (scalarum) gradus, us m.
escalonamiento: intervallandi rtio. Sin: op-
portuna dispostio; ordo distributivus; meth-
dica distribtio.
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dis-
pnere; ordinatim distribere.
escama: squama, ae f.
escamar: (quitar las escamas) desquamare.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; in-
tervrtere; subtrhere.
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocilla-
trix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
escanda: far, farris n.
escandalizador: mali exempli auctor. Sin:
scndalum praebens.
escandalizar: mali vel pssimi exempli esse
licui. Sin: malo (vel pssimo) exemplo esse
licui; offensioni vel offendculo esse licui;
offndere liquem liqua re; in liquo vel in
liqua re offndere (intr); in offensionem ali-
cius incrrere, cdere; exemplo licui no-
cere; (en sentido religioso) scandalizare //
escandalizarse por algo, liqua re offendi.
escndalo: (accin o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
offnsio, onis f. Sin: infmia; fcinus, nris
n; flagtium; scndalum; res insignis inf-
miae; res mali (vel pssimi) exempli; malum
(vel pssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
uno de los mayores - jurdicos, unum ex m-
ximis scndalis rei iurdicae; con gran - de
todos, magna cum offensione mnium; pie-
dra de -, lapis (-dis m) offensionis; qu -!,
fcinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; con-
cittio; strpitus, us m; irgium, ii n. Uso:
armar un -, strpere; strpitum dere vel f-
cere; armar escndalos, turbas effcere vel
dare; tragedias gere, movere, excitare ;
armar un - contra uno, in liquem vehemen-
ter increpare vel nvehi; armar - por una no-
nada, in re levi tumultum fcere; excitare
fluctum in smpulo // (fig, asombro, admira-
cin) stupor, oris m. Sin: admirtio. Uso. sus-
citar -, admirationem habere vel movere.
escandalosamente: trpiter. Sin: procciter;
inverecunde; flagitiose; malo (vel pssimo)
exemplo.
escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foe-
dus; mali (vel pssimi) exempli; malum (vel
pssimum) exemplum praebens.
Escandinavia: Scandinvia, ae f. Sin: Scn-
dia.
escandinavo: adj scandinavus vel scandin-
vius. Sin: scndius // sust Scandinavus, i m;
escandinavo
390
Scandinvius, ii m. Sin: Scndius, ii m.
escandir: scndere. Sin: versus metiri; pdi-
bus vel per pedes versus metiri.
escansin: scnsio, onis f. Sin: (pdibus vel
per pedes) vrsuum mensurtio; syllabarum
enumertio.
escao: (banco) scamnum, i n. Uso: - de ma-
dera, scamnum lgneum.
escapada: (visita muy breve) excrsio, onis
f. Sin: devrsio; excursus, us m; brevis excr-
sio vel excursus. Uso: hacer una - a casa, al
campo, a la ciudad, excrrere (vel evolare)
domum, rus, in urbem; hacer una - a casa de
alguien, adire liquem; excrrere (vel evo-
lare) ad liquem.
escaparate: (especie de alacena o armario
con cristales para poner imgenes, loza, etc.)
armrium vel repositrium vtreum. Sin: vi-
tratum loculamentum; fenestra tabernria; v.
vitrina // (hueco cerrado con cristales, en la
fachada de una tienda, que sirve para expo-
ner muestras de las mercancas vendidas en
ella) vitrria, ae f. Sin: vitrata ostenttio; pro-
positarum mrcium speculria (-ium vel
-orum npl); expositrium vtreum; monstrati-
vus plteus; monstrativum plteum.
escapatoria: devertculum, i n. Sin: eff-
gium; suffgium; perculi remdium // fig de-
vertculum, i n. Sin: effgium; anfractus, us
m; ambages, is f. Uso: escapatorias del dere-
cho, iuris anfractus; buscar escapatorias, re-
currir a escapatorias, tergiversari;
devertcula (vel anfractus, vel ambages, vel
devertcula et anfractus, vel devertcula et fle-
xiones) querere vel exqurere.
escape: (fuga de gas) gsii emssio // (dispo-
sitivo que permite la expulsin de los gases
de la combustin de un motor) emissrium
vaporum.
escpula: Anat scpula, ae f.
escapular: (perteneciente o relativo a la es-
cpula) scapularis, e. Sin: scpulae (gen); ad
scpulam prtinens.
escapulario: (objeto de piedad) scapulare, is
n. Sin: scapulrium; insigne, is n. Uso: - de la
Virgen del Carmen, scapulare vel insigne Vr-
ginis Carmeltidis.
escaque: (cada una de las casillas del ta-
blero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin:
plgula; arola // (cuadrito o casilla que re-
sulta de las divisiones del escudo) gentilcia
tessella.
escara: eschara, ae f. Sin: crusta.
escarabajo: scarabaeus vel scarabus, i m.
escaramuza: (combate ligero) procurstio
vel concurstio, onis f. Sin: procursus, us m;
leve vel prvulum prelium; minutum certa-
men; levis pugna. Uso: trabar una -, leve
prelium consrere vel inire // (fig, ria o
discusin poco violenta) levis contntio vel
rixa. Sin: medocris certtio; parvi momenti
dissnsio; disputatincula.
escaramuzador: procursator, oris m.
escaramuzar: procursare; procursare in hos-
tem. Sin: minutis preliis pugnare; lvia cer-
tmina consrere; prvulis preliis
contndere // fig cum liquo de liqua re con-
tndere. Sin: altercari; verbis decertare.
escarapela: insigne, is n. Sin: lintolum.
escarbadientes: dentisclpium, ii n.
escarbar: (dicho de pollos) fricare terram.
escandir
391
Sin: terram pdibus rdere; solum nguibus
sclpere vel rdere; crribus sclpere terram
// (fig, inquirir curiosamente) liquid scrutari.
Sin: exqurere sive inqurere; indagare; per-
vestigare.
escarcha: pruna, ae f. Sin: glidum; gelu.
Uso: cubierto de -, pruinosus; prunis bru-
tus.
escarda: runctio, onis f. Sin: purgtio.
escardadura, v. escarda.
escardar: (terram) sarire vel sarrire. Sin:
runcare; purgare.
escardillar, v. escardar.
escardillo: srculum, i n; srculus, i m.
escarlata: (de color -) coccneus vel ccci-
nus, a, um. Uso: color -, cccinum; coccum;
color coccneus // (tela o pao de color -)
coccum, i n. Uso: que va vestido de -, cocci-
natus.
escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina,
ae f. Sin: febris rubra vel purprea // (tela de
lana de color carmes) v. carmes.
escarpa: (declive del terreno) declvitas, atis
f.
escarpn: calcolus, i m. Sin: dibathrum.
escatimar: parvscere. Sin: nmium parce f-
cere (rem); avare vel srdide uti (re); srdide
se grere; tenacem (vel srdidum, vel illibe-
ralem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se,
liquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus
circumcdere; circumcdere omnem impen-
sam.
escatologia: eschatolgia sive -loga, ae f.
escatolgico: eschatolgicus, a, um.
escena: (parte del teatro donde actan los
actores) proscenium, ii n. Sin: plpitum //
(cada parte de una obra dramtica) scaena,
ae f. Sin: fbulae scenicae pars // (fig, arte
de la interpretacin teatral) scenica ars.
Sin: theatrum // (fig, actividad, vida humana)
scaena, ae f. Uso: entrar en la - poltica, scae-
nam polticam ngredi.
escenario: (lugar del teatro) scaenrium, ii
n. Sin: scaena, ae f; plpitum; proscenium
sive proscnium; scaenae, arum; scaenae ta-
bulatum. Uso: aparecer en el -, salir al -, (in)
scaenam prodire; salir, retirarse del -, a (vel
ex, vel de) scaena abire; de scaena decdere;
scaenam relnquere // (caracterizacin del es-
cenario) scenicus apparatus (-us m). Sin:
scaenae ornatus. Uso: armar el -, scenicum
apparatum instrere; cambiar el -, scenicum
apparatum mutare, commutare; mutare sp-
ciem ornationis // fig, - de francachelas, lib-
dinum deversrium vel diversrium; - de la
guerra civil, civilis belli arena vel harena; en
el - del mundo, in theatro orbis terrarum; en
mi -, in arena mea.
escenarista: Cinem auctor cinematogrphi-
cus.
escnico: scenicus. Sin: scaenalis, e; scae-
nrius.
escenificacin: in actus dedctio. Sin: fbu-
lae ad scaenas dedctio.
escenificar: in actus dedcere. Sin: scenicae
actioni aptare; in scaenas distribere.
escenografa: (arte de proyectar o realizar
decoraciones escnicas) scaenogrphia sive
scaenographa, ae f. Sin: scenica vel scaen-
ria ars; pingendarum scaenarum ars; theatr-
lium appartuum ars // (conjunto de
escenografa
392
decorados en la representacin escnica)
scaenogrphia, ae f. Sin: scenicus vel thea-
tralis apparatus (-us m); ornatus scaenae;
scaenarum pictura, exorntio, apparatus.
escenogrficamente: scaenogrphice.
escenogrfico: scaenogrphicus, a, um. Sin:
ad scaenogrphiam prtinens; ad scaenas t-
tinens.
escengrafo: scaengraphus, i m. Sin:
scenicus exornator, instructor; scaenarum
rtifex, pictor, moderator, auctor, fabricator;
scaenrius rtifex; pictor scaenrius; the-
atralis apparats procurator vel rector.
escepticismo: (doctrina epistemolgica)
scepticismus, i m. Sin: scepticorum doctrina,
philosphia, rtio; Pyrrhonis doctrina; de
cognitinibus omnibus dubittio; omnem ve-
ritatem desperntium doctrina // (cualidad de
escptico) scptica rtio. Sin: dubittio; de
rebus mnibus dubittio; de mnibus dubi-
tntium rtio; ambigendi stdium; semper
ambigendi stdium vel voluntas; incredli-
tas; incrdulus nimus; diffidntia. Uso: con
-, dubitanter; scepticorum more; pyrrhoneo-
rum more; recibi la noticia con -, rem dubi-
tanter accepit.
escptico: (que profesa el escepticismo)
scpticus. Sin: in mnibus dbitans; de cog-
nitinibus mnibus dbitans; de (vel in) rebus
mnibus incrdulus; omnem veritatem
desprans; veritatis absolutae improbator;
certae conclusionis aspernator. Uso: es un -,
de mnibus rebus dbitat // (fig, que no cree
o afecta no creer en determinadas cosas) in-
crdulus. Sin: ad credendum segnis.
esclavina: chlamis vel clamis, dis f. Sin:
pallolum.
esclavista: adj venalcius vel venalicirius, a,
um. Sin: ad servitutis institutum spectans //
sust venalcius, venalicirius, ii m. Sin: mer-
cator venalcius vel venalicirius; servitutis
fautor; servorum (vel mancipiorum vel man-
cupiorum) mercator, negotiator, vnditor;
servitutis instituti fautor vel propugnator.
esclavo: servus, i m. Sin: mancpium vel
mancpium. Uso: mercado de esclavos, ve-
naliciria, ae f; venalcium, ii n; negotitio
venaliciria; mancipiorum (vel mancupio-
rum, vel servorum) nundintio, negotitio,
mercatura; ejercer el comercio de esclavos,
venaliciriam exercere; hacer comercio de
esclavos, mancipiorum mercaturam (vel nun-
dinationem, vel negotiationem) fcere.
esclernquima: schlernchyma, tis n.
escleritis, v. esclerotis.
escleroma: (enurecimiento de la piel en re-
cin nacidos) scleroma, tis n // (esclerosis)
v. esta voz.
escleromtrico: scleromtricus, a, um. Sin:
ad sclermetrum prtinens.
esclermetro: sclermetrum, i n.
esclerosis: sclerosis, is f. Sin: durtia, ae f;
durties, i f; duramentum; texturarum dur-
tia. Uso: - coronaria, tuberosa, sclerosis co-
ronria, tuberosa.
escleroso: adj sclerticus, a, um. Sin: durus;
durescens // sust sclerosi laborans vel vexatus.
esclertica: sclertica, ae f. Sin: sclertica
membrana vel membrnula; culi tnica vel
tuncula.
esclertico: sclerticus, a, um. Sin: ad scle-
rticam ttinens.
escenogrficamente
393
escleroticotoma: scleroticotmia sive
-toma, ae f. Sin: sclerotmia; sclerticae
(sclerticae membranae vel membrnulae;
oculorum tnicae vel tunculae) incsio.
esclerotitis: sclerticae (vel oculorum tni-
cae) inflammtio vel infltio.
esclerotoma, v. escleroticotoma.
esclusa: claustrum, i n. Sin: cataracta, ae f;
cataractes, ae (ac -en) m.
escoba: scopae, arum fpl. Sin: everrculum, i
n.
escobilla: (cepillo para limpiar) scpula, ae
f; scpulae, arum fpl // Electr, electricitatis
demptrum (-i n). Sin: pantgraphum.
escobilln: (cepillo para barrer el suelo) v.
escobilla.
escocs: adj scticus, a, um // sust Scotus, i
m.
Escocia: Sctia, ae f.
escofina: scbina, ae f. Sin: rdula.
escolapio: scholarum piarum sodalis (-is m).
Sin: e scholis piis sodalis; sodalis calasanc-
tianus.
escolar: adj scholaris, e. Sin: scholae (gen);
discpuli prprius; ad discpulum spectans.
Uso: ao -, annus scholaris // sust scholaris,
is m. Sin: scholsticus; discpulus; auditor.
escolaridad: - obligatoria, frequenttio scho-
larum coactiva.
escolstica: (escolasticismo) scholstica, ae
f. Sin: philosphia vel theolgia scholstica,
vel scholarum.
escolstico: (adj, relativo a la escolstica)
scholsticus, a, um. Uso: disputa -, contro-
vrsia scholstica; escritor -, scriptor scho-
lsticus; filosofa -, philosphia scholstica;
filsofo o telogo que sigue la escolstica,
scholsticus, i m // (relativo a las escuelas)
scholsticus, a, um. Sin: scholarum (gen pl).
Uso: disciplina -, disciplina scholstica.
escoliador, v. escoliasta.
escoliasta: scholiastes, ae m. Sin: interpres,
tis; explicator.
escoliosis: scoliosis, is f. Sin: spinae dorsi
curvtio vel crvitas.
escolopendra: scolopendra, ae f.
escombros: rdera, um npl. Sin: coacervus
fragmentorum; relquiae.
esconder: occultare. Sin: celare; cndere.
Uso: el que esconde, abscnditor, oris m // es-
conderse: se bdere (in + ac; in + abl; post +
ac). Sin: occultari vel se occultare (abl; in +
abl; post + ac); se recndere (in + ac.); cculi
vel se occlere (in + ac). Uso: - en los bos-
ques, in silvas se bdere, se abstrdere, se oc-
clere; estar escondido, latere; permanecer
escondido, latitare // (accin de -) abscond-
tio, onis f .
escondite: (juego) lusria sui occulttio. Sin:
ldicra latebrarum pettio.
escopeta: sclopetum, i n. Sin: manuballista;
manuballista ignvoma. Uso: - de dos cao-
nes recortados, manuballista cum gminis
tubis truncis; - para cazar, manuballista ve-
natria; can de -, (manuballistae) tubus.
escopetazo: iactus sclopetrius.
escoplear: (hacer corte con escoplo) scl-
escoplear
394
pere. Sin: incdere // (hacer agujero con es-
coplo) (scalpro) forare, perforare, pertndere.
escoplo: scalprum, i n.
escorbtico: scorbticus, a, um. Sin: stom-
cace correptus; scorbuto affectus vel labo-
rans.
escorbuto: scrbutus, i m; scrbutum, i n.
Sin: stomcace, es f; scelotyrbe, es f.
escoria: retrimentum, i n.
escorpin: scrpio, onis m.
Escorpin: Scrpio, onis m.
escorzo: obliqua imago. Sin: catgrapha,
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex
transverso.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m.
escotadura: vestimenti aprtio. Uso: - exce-
siva, (anterior vel posterior) vestis mbitus
apertus nimis.
escotar: retgere. Sin: nudare (collum ac
pectus, el cuello y el pecho; mdium corpus,
la cintura; tergum vel dorsum, la espalda).
Uso: - un vestido (por la parte del cuello y
del pecho, de la cintura, de la espalda) vestis
collum ac pectus, mdium corpus, tergum vel
dorsum retgere; vestido escotado, vestis
quae collum ac pectus (...) rtegit; vestis
collum ac pectus (...) rtegens; mujer esco-
tada por delante, mlier nudo collo pectore-
que; mlier collo pectoreque retecto vel
medio crpore nudato; mujer escotada por
atrs, mlier tergo retecto (nudo, nudato);
mujer que se presenta escotada por delante,
mlier collo pectoreque retecto vel mdio
crpore nudato incedens vel mbulans; mujer
que se presenta escotada por atrs, mlier
tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nu-
dato) incedens vel mbulans.
escote: vestis collum ac pectus, vel mdium
corpus, vel tergum (vel dorsum) rtegens;
collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
mbitus apertus (- por delante), postrior
vestis mbitus apertus (- por la espalda) //
(parte proporcional que cabe a cada uno por
razn del gasto hecho en comn) collecta, ae
f. Sin: smbola, ae f. Uso: pagar el -, collec-
tam dare; hacer pagar el -, smbolam exgere
ab liquo.
escotilla: ostolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
constrati ostolum.
escotilln: (puerta cerradiza en el suelo) os-
tolum pnsile vel verstile. Sin: ianua pnsi-
lis vel verstilis; valvatum pavimenti foramen
(-mnis n); valvata tabulati forcula.
escribana: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offcium // (oficina del escribano)
scriptrium, ii n. Sin: offcium scriptrium;
scribae offcium; scriptria mensa; tbula lit-
terria.
escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor.
escribir: - a mquina, dactylogrphico vel
dactlico prelo scrbere; machnul scriptri
exarare. Uso: - a menudo, frequenter scr-
bere; - con garabatos, conscribillare; - de
prisa, raptim vel properanter scrbere; escrib
ms de lo que deba, plura scripsi quam
dbui.
escrito: scriptum, i n. Sin: scriptura, ae f.
Uso: por -, scripto.
escritor: (persona que escribe) scriptor, oris
m. Sin: qui scribit // (autor de obras escritas
o impresas) scriptor, oris m. Sin: auctor. Uso:
escoplo
395
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor
politssimus; - de agricultura, rerum rustica-
rum scriptor; - de historia, rerum scriptor;
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento,
renascntium litterarum scriptor; los - de en-
tonces, tmporum illorum scriptores; los -
posteriores, scriptores aetate posteriores vel
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -,
scrbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stdium se conferre; nimum ad
scribendum appllere, applicare; se ad scri-
bendum applicare.
escritora: scriptrix, cis f. Sin: quae scribit.
escritorio: (despacho) scriptrium, ii n. Sin:
conclave scriptrium; graphum; offcium
tractatrium // (mueble) mensa scriptria.
Uso: - pequeo, mnsula scriptria.
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptssi-
mus.
escritura: (accin de escribir) scrptio, onis
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir)
rtio vel modus scribendi. Sin: scripturae
genus; ltterae, arum fpl; litteratura, ae f // (es-
crito) scriptum, i n. Sin: scrptio; scriptura.
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso:
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl;
Sacrae Scripturae, Ltterae, Pginae; divinae
ltterae; divini libri; ltterae sanctae // (sis-
tema de signos utilizado para escribir) scrip-
tura. Uso: - cuneiforme, demtica, hiertica,
jeroglfica, glagoltica, lineal, scriptura cu-
neiformis, demtica, hiertica, hieroglphica,
glagoltica, linearis; - taquigrfica, steno-
gramma, tis n.
escrituracin: auctoramentum, i n. Sin:
ascrptio; conscrptio; scrptio; condctio.
escriturar: (hacer constar con escritura p-
blica y en forma legal un otorgamiento o un
hecho) scriptur condcere. Sin: sngraph
obstrngere // (contratar a un artista, espe-
cialmente de teatro) ascrbere vel conscr-
bere. Sin: scriptur condcere.
escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacra-
rum Scripturarum peritus; Sacrorum Libro-
rum sciens.
escrfula, escrofulismo, escrofulosis: scr-
fula, ae f; scrfulae, arum. Sin: struma, ae f.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
scrfulis plenus; scrfulis laborans vel affec-
tus.
escrpulo: scrpulus vel scrpulus, i m. Sin:
scrpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
relgio, onis f; con mucho -, v. escrupulosa-
mente; por exceso de escrpulos, nmia reli-
gione; sin -, sine scrpulo; sine ulla
religione; hombre lleno de escrpulos, reli-
giosssimus homo; hombre sin escrpulos,
homo nulla religione astrictus // hacer venir
los escrpulos a uno, scrpulum vel religio-
nem licui incere; licui religionem afferre;
librar a uno de los -, licui scrpulos ex
nimo evllere; scrpulos exmere licui; me
queda un solo -, mihi unus scrpulus restat;
tener -, religioni habere; tengo - de hacer
esto, religioni hbeo hoc fcere; no tener -,
no hacer - de ..., non habere religioni; no
tiene -, nullo tenetur scrpulo.
escrupulosamente: scrupulose. Sin: reli-
giose, religiosssime; diligenter, diligents-
sime; exacte, exactssime; accurate,
accuratssime.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
Uso: ser -, assidu scrupulorum molsti agi-
tari; conscintiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
(fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: reli-
giosus; dligens; accuratus. Uso: diligencia -,
escrupuloso
396
summa vel accuratssima diligntia; escritor
muy -, religiosssimus auctor.
escrutador: (que examina con cuidado algo)
scrutator, oris m. Sin: indagator; investigator;
explorator // (el que en las elecciones cuenta
y computa los votos) (suffragiorum) dirbitor,
oris m. Sin: (suffragiorum) computator.
escrutar: suffrgia computare. Sin: rationem
suffragiorum dcere vel habere.
escrutinio: (examen y averiguacin exacta)
scrutnium, ii n. Sin: scrutintio // (votacin
o eleccin) suffrgium, ii n. Uso: - secreto,
tcita suffrgia; con - secreto, occultis suffr-
giis // (reconocimiento y cmputo de los
votos) diribtio, onis f. Sin: diribtio suffra-
giorum; suffragiorum rtio vel computtio.
Uso: hacer el -, dirbere; suffrgia dirbere,
computare; suffragiorum rationem habere.
escuadra: (cuadrilla de personas) v. cuadri-
lla // (corto nmero de soldados) agmen,
mnis n. Sin: manus, us f; parva manus; ma-
npulus; praesdium, ii n. Uso: - volante,
praesdium promptum // (conjunto de bu-
ques) classis, is f // (instrumento) norma, ae f.
Uso: - de box, norma bxea.
escuadrilla: (de buques) classcula, ae f. Sin:
nvium turma // (de aviones) classcula aria.
Sin: avirius manpulus; velivolorum turma.
Uso: - de bombardeo, cohortcula ignfera vel
incendiria.
escuadrn: turma, ae f. Uso: - de coraceros,
loricatorum turma.
escucha: audintia, ae f. Sin: audtio. Uso: -
atenta, dligens audtio; - de la palabra de
Dios, audtio verbi Dei.
escudar: (amparar con el escudo) scutare //
(fig, resguardar o proteger) tgere vel prot-
gere. Sin: munire; tutari.
escudete: (objeto semejante a un escudo pe-
queo) sctulum, i n.
escudilla: scutella, ae f. Sin: sctula; ca-
mella; ctula vel ctyla; catillus vel catillum;
catnulus; gbata.
escudillar: (echar en escudillas) in scutellas
distribere vel fndere // (fig, contar lo que
se sabe; no guardar secreto) exprmere. Sin:
aperte dcere; in mdium proferre; ante pedes
effndere.
escudo: (arma defensiva) scutum, i n
(grande, rectangular); clpeus, i m, clpeum,
i n (pequeo, ovalado); parma, ae f (pequeo,
redondo); pelta, ae f (pequeo, en forma de
media luna); cetra, ae f (pequeo, en forma
de ctara). Uso: armado o provisto de -, scu-
tatus; clipeatus, parmatus, peltatus, cetratus;
scuto, clpeo, parm, pelt, cetr tectus // (-
de armas, blasn) insigne, is n. Sin: stemma,
tis n; gentilcium insigne // (moneda anti-
gua) scutatum, i n. Sin: (scutatus) nummus.
Uso: - de plata, nummus argnteus.
escuela: schola, ae f. Sin: ludus; discendi
ludus. Uso: - de prvulos, infntium ludus;
ludus parvorum puerorum; - primaria, ludus
litterrius vel elementrius; schola litterria;
schola fundamentalis; scola elementria; ele-
mentorum (vel primordiorum, vel rudimen-
torum) ludus; - secundaria, schola media;
schola mdii vel secundi rdinis; mdii rdi-
nis ludus; - normal, schola magistris confor-
mandis; schola ludi magistris instituendis vel
efformandis; schola magistris elementrii
ludi formandis; - superior, schola superior;
altior schola; schola maiorum disciplinarum;
ingenuarum litterarum vel disciplinarum
ludus // - catlica, schola cathlica; - clsica,
schola clssica; - confesional, schola confes-
sionalis; - estatal, pblica schola; pblica ci-
escrutador
397
vitatis schola (= schola pblica gestionis of-
ficialis); - experimental, schola experimenti
grti cndita; - humanista, schola humanis-
tica; - industrial, institutum indstriae rti-
bus docendis; schola qu artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta,
schola promscua vel communis; - privada,
schola privata (= schola pblica gestionis pri-
vatae, si es oficialmente reconocida); - p-
blica, schola pblica; - tcnica, schola rtium
technicorum; schola artibus exercendis; - ves-
pertina, schola vespertina // - de artes y ofi-
cios, schola qu artes et artifcia docentur; -
de baile, ludus saltatrius; saltationis ludus; -
de comercio, rerum mercandarum schola;
schola de rebus mercandis; schola commr-
cio ordinando moderandoque; - de conduc-
cin de automotores, schola autocintica;
autoraedae gubernandae schola; - de corte,
schola panno secando ad vestes; - de dibujo,
schola digraphes, vel grphices, vel deline-
ationis; - de enfermera, schola aegrorum mi-
nistris instituendis; - de gimnasia,
gymnsium; - de latn, schola linguae latinae;
- de msica, ludus msicus; - de nias, schola
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesa, potarum
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da
ejemplo) - de corrupcin, nequtiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de impru-
dencia, imprudntiae ludus; en la - de la na-
turaleza, natur magistr; en la - de la
pobreza, paupertate magistr // alumnos de
las - primarias, discpuli (vel alumni, vel
peri) elementrii; alumnos de las - medias,
mdii rdinis discpuli; alumnos que frecuen-
tan - superiores, discpuli scholas altiores
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam
aperire; cursar la - primaria, in litterrium
ludum itare; cursar la - media, mdii rdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altio-
res scholas obire; scholas maiorum discipli-
narum obire; frecuentar la -, in ludum vel in
scholam itare; frecuentar una - de latn, scho-
lam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
vel scholae aedifcium, sedes, domiclium.
esculpir: sclpere, insclpere. Sin: fngere;
effngere. Uso: imagen, figura esculpida,
imago sculpta; simulacrum sculptum; esta-
tuas esculpidas por uno, signa ab liquo facta
vel expressa; - algo en bronce, liquid aere
fngere; - algo en cera, liquid e cera fngere;
- en mrmol, signum e mrmore formare; es-
tatua esculpida en mrmol, signum marm-
reum , vel e mrmore effectum // fig, - algo
en la mente, liquid ltius (vel pnitus) in
nimo fgere; esto se halla esculpido en mi
mente, hoc nsidet in memria mea; huius rei
memria mihi in mente haeret vel fixa est.
escultismo: puerorum exploratorum motus
(-us m).
escultista: adj ad motum exploratorum prti-
nens // sust adulescens explorator m; adules-
cens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
sodalis exploratrix.
escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: -
de estatuas, staturius; statuarum rtifex; qui
statuas fingit.
escultura: (arte de esculpir o tallar) sculp-
tura, ae f. Sin: ars sculptria vel staturia; ars
sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
(obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
tectnica sculptura; lgneo sculptura.
escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vs-
culum. Sin: cpsula vel capsella inspuendo;
sputis excipiendis cpsula.
escter: autobirtula, ae f. Sin: birtula auto-
matria; automotria bicclula; parva vel mi-
nuta brota automatria; v. motocicleta.
escter
398
esdrjulo: (de vocablo) proparoxtonus, a,
um. Sin: antepaenltimam sllabam cuens;
(de verso) hyprmeter, tra, trum.
esencia: (lo que constituye la naturaleza de
una cosa) essntia, ae f. Sin: natura; natura
et vis. Uso: la - divina, natura divina; la - de
algo, quod est liquid (en expresin interro-
gativa, quid vel quale sit liquid) // (la parte
ms importante en una cosa) vis. Sin: quod
praecpuum (vel mximum) est in liqua re.
Uso: la - de la amistad, ipsa amictia; la - de
la cosa, res ipsa; en su -, gnere ipso; per se
ipsum; indagar la - de las cosas, quale quid-
que sit perspcere // (extracto) sucus, i m. Sin:
expressus sucus; liquor, oris m; liquor tenus-
simus. Uso: - perfumada, unguentum; odor; -
de ssamo, sucus ex ssama (vel ex ssamo)
expressus; - de rosas, sucus rosae.
esencial: (de la esencia de una cosa) essen-
tialis, e. Sin: ad essntiam vel ad rem ipsam
prtinens; in alicius rei natura psitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindi-
ble) necessrius, a, um. Uso: esto es lo - para
m, hoc mihi mxime necessarum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecpuus;
princeps; potssimus; mximi momenti vel
mximo momento; caput. Uso: condicin -,
condcio prima; rei summa; res mximi mo-
menti; lo -, el punto capital, caput, cpitis n;
summa, ae f; res summa vel prima; quod est
primum vel potssimum; ser un elemento -
para ..., mximo momento esse ad + ac; lo -
es que ..., primum ac potssimum mnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+
subj); hay que ver dnde est lo -, videndum
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cpita rerum expedire.
esencialmente: essentiliter. Sin: re ipsa;
ips rei natur; secundum essntiam.
esenios: esseni, orum mpl.
esfera: - de reloj, horolgii frons, discus; ho-
rarum index; numeralis orbculus // (fig, m-
bito; espacio a que se extiende o alcanza la
accin o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin:
provncia. Uso: - concreta de derechos, certa
definitaque iuris provncia; - personal,
sphaera personalis; la - del espritu, sprits
sphaera.
esfrico: (Dep, baln en el juego de ftbol) v.
baln.
esferoidal: sphaeroidalis, e. Sin: sphaeridis
instar.
esferoide: sphaerides, is f. Sin: globus
sphaerae smilis.
esfigmfono: sphygmphonumsive -phnum,
i n.
esfigmografa: sphygmogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: cordis plsuum rtio.
esfigmogrfico: sphygmogrphicus, a, um.
Sin: ad shygmogrphiam spectans.
esfigmgrafo: sphygmgraphum, i n;
sphygmogrphium, ii n. Sin: cordis plsuum
calculatrium vel mchina calculatrix.
esfigmograma: sphygmogramma, tis n.
esfigmologa: sphygmolgia sive sphygmo-
loga, ae f.
esfigmlogo: sphygmlogus, i m.
esfigmomanometra: sphygmomanomtria
sive -metra, ae f.
esfigmomanmetro: sphygmomanmetrum,
i n.
esdrjulo
399
esfigmometra: sphygmomtria sive -metra,
ae f.
esfigmmetro: sphygmmetrum, i n. Sin:
aemodynammetrum; instrumentum sngui-
nis prssui metiendo; instrumentum sngui-
nis pressioni metiendae.
esfigmoscopia: sphygmoscpia sive -scopa,
ae f.
esfigmoscpico: sphygmoscpicus, a, um.
esfigmoscopio: sphygmoscpium, ii n.
esfuerzo: nisus, us m. Uso: - colectivo, scia
compositaque pera; comn - tico, moralis
communis nisus; aunar los -, labores simul
suscpere.
esfumar: (rebajar los tonos) - los colores,
colores dilere, extenuare, stnguere, velare
// esfumarse (en sentido fig) evanscere. Sin:
defervscere; deflagrare; detumscere. Uso:
se esfum su ira, illius ira defervit vel defr-
buit; se esfuman los odios, dia detumescunt.
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pic-
tura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta;
grphica pictura vel imago; figura grphio
inscripta vel exarata.
esgrafiar: picturam insclpere. Sin: figuram
grphio inscrbere vel exarare.
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gldii; armo-
rum ars; ars gladiatria; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatrium certamen; certa-
men digladiandi; escuela de -, gladiatrius
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rdibus ferreis, adhbito
gldio, adhbito ense falcato; espectculo de
-, spectculum gladiatrium; maestro de -, la-
nista, ae m; battuator; armorum doctor; artis
gladiatriae magister; normas de la -, gladia-
triae artis dictata vel leges // adiestrarse en
la -, gldiis exerceri; gladiatria arte exerceri;
aprender la -, gladiatriam artem dscere; en-
sear a uno la -, liquem armis docere; li-
quem gladiatriam artem docere; practicar
la -, armis ldere; hastis concertare; arte gla-
diatria ldere vel concertare.
esgrimidor: gladiator, oris m. Sin: gladiat-
riae artis lusor; artis gladiatriae peritus vel
peritssimus.
esgrimir: battere vel batere. Sin: armis uti
vel certare.
esgrimista, v. esgrimidor.
eslabn: (hierro con que se saca fuego del
pedernal) ignirium, ii n. Sin: ignitbulum.
eslalon, v. slalom.
eslavista: rerum slavicarum studiosus vel pe-
ritus.
eslavo: adj slavus, slvicus, a, um // sust
Slavus, i m.
eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: Repblica -, Respblica Slovaca
// sust Slovacus vel Slovakus, i m.
Eslovaquia: Slovkia, Slovcia, Slovchia,
ae f.
Eslovenia: Slovnia, ae f.
esloveno: adj slovenus, slovnius, slovnicus
// sust Slovenus, i m.
esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malth
pictus, tectus; nitenti crust inductus. Uso: -
al encausto, encusto pictus; obra esmaltada
esmaltado
400
al -, encustum; encusticum opus // fig li-
qua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores,
flribus distinctus.
esmaltar: malthare. Sin: malth vel encusto
pngere; nitentem crustam licui rei indcere;
nitenti crust liquid indcere; rem malth t-
gere, contgere, obdcere. Uso: - al encausto,
encusto pngere // fig liqua re distnguere
vel ornare.
esmalte: maltha, ae f. Sin: encustum; crusta
nitens. Uso: - blanco, crusta alba; - vtreo,
crusta vtrea; vitrum metllicum; - de los
dientes, cndida crusta dntium; candor dn-
tium (la blanca superficie de los dientes);
dntium cortex (-tcis mf); - para las uas, de
uas, nguibus vel nguium maltha.
esmeralda: smaragdus, i mf.
esmeril: smyris, dis m.
esmerilar: smride polire vel expolire.
esmoquin, v. smoking.
esnob: trssulus, i m. Sin: novissimorum
morum affectator, sectator; homo affectatus,
vel nmium novitatis studiosus, vel nimis
elegntiae studiosus.
esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossu-
lorum; fictae praestntiae affecttio; novo-
rum morum imitandi cupditas.
esofagitis: oesophagites, is f. Sin: oesphagi
inflammtio vel infltio.
esfago: oesphagos, i m. Sin: fauces, ium
fpl; stmachus; gula.
esofagoscopia: oesophagoscpia sive -sco-
pa, ae f.
esofagoscopio: oesophagoscpium, ii n.
esofagotoma: oesophagotmia sive -toma,
ae f. Sin: oesphagi vel gulae sctio.
esotrico: esotricus, a, um. Sin: secrtior.
Uso: doctrina -, doctrina esotrica, arcana,
secrtior.
esoterismo: esoterismus, i m. Sin: esotricae
rationis stdium.
espaciador: Tecnol, spatiorum vectis (-is m).
Sin: machintio lineatria; instrumentum lt-
teris lineandis.
espacial: spatialis, e. Sin: sptii (gen); side-
ralis; csmicus. Uso: cpsula -, capsa spatia-
lis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -,
officina sideralis; nave -, navis spatialis vel
csmica; navegacin -, astronavigtio; pro-
gramas -, progrmmata spatilia; traje o ves-
tido -, escafandra -, vestis astronutica; vuelo
-, volatus spatialis.
espacio: sptium, ii n. Uso: - areo, sptium
arium; - csmico, sideral, sptium csmi-
cum, siderale; vcuum vel inane sptium; -
de tiempo, tmporis sptium; alcanzar los
cuerpos celestes en el -, tngere crpora si-
drea ; conquistar el - a bordo de astronaves,
caelum scaphis praeptibus scndere; explo-
rar el -, caelstia loca investigare; lanzar al
-, liquid procul in caelum emttere, vel in
ris sptia concere; liquid in ethera tor-
quere; liquid ad intermndia mttere; volar
por el -, per inane ire vel rere; per vcuum
sptium sbvehi; por - de una hora, per horae
sptium; por - de tres das, trium dierum spa-
tio; comprar espacios en diarios y canales de
televisin, sptia in diriis necnon in emis-
sinibus televisficis condcere.
espada: ensis, is m. Uso: - de dos filos, rom-
phaea; rmpia.
esmaltar
401
espadaa: (campanario) turrcula campan-
ria // (planta) phasgnion vel phasgnium, ii
n.
espalda: tergus, gris n. Uso: - de carnero,
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga
vrtere; volver las - a uno, licui terga obvr-
tere.
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; ter-
gus, gris n.
espantajo: terrculum, terriculamentum, i n.
Sin: vium formido (-dnis f); psserum
terrculum.
espantamoscas: muscrium,ii n.
espantapjaros, v. espantajo.
Espaa: Hispnia, ae f.
espaol: adj hispanus vel hispnicus, a, um;
hispaniensis, e. Uso: lengua -, lingua hispana,
hispnica, hispaniensis; sermo hispanus; lite-
ratura -, ltterae hispnicae // sust, Hispanus,
i m.
espaolismo: hispanismus, i m. Sin: vox his-
pnica vel hispana (vocablo propio de la len-
gua espaola); loctio hispnica; idiotismus
hispnicus (giro propio de la lengua espa-
ola).
espaolizarse: Hispanorum mores imitari.
esparadrapo: ceratum vel cerotum, i n. Sin:
emplastrum adhaesivum.
esparavn: (gaviln) v. esta voz. // (tumor
seo) - de garbancuelo, pstulae equorum.
esparavel: (red) iculum, i n.
esprrago: aspragus, i m.
espartaquista: spartacista, ae m.
esparvel o esparver, v. gaviln.
espasmo: spasmus, i m; spasma, tis n. Sin:
convlsio; membrorum vel nervorum convl-
sio; cruciatus, us m.
espasmdico: spsticus, a, um. Sin: convul-
sus; crcians, excrcians; cruciatus, excru-
ciatus.
espstico: spsticus, a, um.
esptula: rudis, is f.
especera, v. especiera.
especia: aroma, tis n.
especialidad: (rama de una ciencia, arte o
actividad) specialis doctrinae provncia vel
campus // (particularidad, singularidad) spe-
cilitas, atis f. Sin: singulritas; peculiritas;
singularis pertia. Uso: - de la escuela sale-
siana, specilitas scholae salesianae // Dep
peculiaris ludus. Uso: - nrdicas, peculiares
ludi septemtrionales // (medicamento) - far-
macutica, medicamentum peculiare.
especialista: adj alicius rei peritssimus;
versatssimus in liqua re; speciali stdio ex-
cultus; speciali stdio dditus; in speciali dis-
ciplina versatus, singulari pertia preditus //
sust specialista, ae m // (mdico que se dedica
a una clase especial de enfermedades) v. m-
dico.
especializacin: specializtio, onis f. Sin:
(accin) alicius rei singulare stdium;
(efecto) alicius rei peculiaris pertia.
especializado: singulari pertia preditus.
Sin: alicius rei peritssimus.
especializado
402
especializar: specializare. Sin: speciale st-
dium alicius rei amplecti // especializarse,
speciali stdio se exclere; in liqua re parti-
culatim versari; alicius rei stdium potssi-
mum clere.
especialmente: mxime. Sin: praecpue;
praesertim; speciliter. Uso: ms -, speci-
lius.
especie: spcies, i f. Uso: formacin de las
-, formtio specierum.
especiera: taberna condimentria.
especiero: condimentrius, ii m.
especificacin: specifictio, onis f. Sin: de-
signtio; explictio.
especfico: specficus, a, um. Uso: vocacin
-, specfica voctio.
espectculo: spectculum, i n. Sin: specta-
men, mnis n. Uso: - cinematogrfico, piro-
tcnico, teatral, televisivo, spectculum
cinematogrphicum, pyrotchnicum, thea-
trale, televisficum; - de acrobacia o acroba-
tismo, funambulorum (vel petauristarum, vel
catadromorum) spectculum; espectculos
de diferentes clases, miscella spectcula; dar
un -, spectculum exhibere; mirar un -, spec-
tamen contueri.
espectador: spectator, oris m. Sin: spectans,
antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -,
spectntium consessus (-us m); los - animan
a los jugadores, spectatores lusorum nimos
rigunt vel confirmant.
espectral: (que se refiere a los espectros o
fantasmas) larvalis, e // (Fs, que se refiere al
espectro solar) spectri (gen); ad spectrum
prtinens.
espectro: Fs spectrum, i n // (fantasma)
spectrum, i n; phantasma; larva; umbra; si-
mulacrum // (- horrible) terrculum, i n. Sin:
imago terrbilis; atrox imago; aspectu trux fi-
gura. Uso: el - de la muerte, atrox imago
mortis.
espectrografa: spectrogrphia sive -grapha ,
ae f.
espectrgrafo: spectrgraphum, i n; spectro-
grphium, ii n.
espectrograma: spectrogramma, tis n. Sin:
imago spectrogrphica.
espectrometra: spectromtria sive -metra,
ae f.
espectromtrico: spectromtricus, a, um.
espectroscopia: spectroscpia sive -scopa,
ae f.
espectroscpico: spectroscpicus, a, um.
espectroscopio: spectroscpium, ii n.
especulacin: specultio, onis f; speculatus,
us m // (examen o meditacin) contempltio,
onis f. Sin: cogittio // (investigacin) inves-
tigtio, onis f. Sin: indagtio; explortio //
(operacin comercial con nimo de lucro)
negotitio, onis f. Sin: quaestus, us m; avdi-
tas; negotiationis stdium; quaests avditas.
especulador: speculator, oris m. Sin: quaes-
ts speculator; homo quaestuosus vel quaes-
tuosssimus; (immdico) questui srviens;
qui quaestu dcitur // fig lucrans, antis. Sin:
lucrpeta; quaestuosus; dardanrius. Uso: -
poltico, ex re pblica lucrum vel lucra f-
ciens; rem pblicam ad suum lucrum rvo-
cans; qui rem pblicam ad suum lucrum
rvocat; - en el precio de los vveres, ex anno-
especializar
403
nae caritate lucrans; nmium ex annonae ca-
ritate quaestum vel lucrum fciens.
especular: (meditar, raciocinar) speculari.
Sin: contemplari, contemplare; indagare; ex-
plorare; meditari liquid vel de liqua re //
(procurar provecho o ganancia por cual-
quier medio) quaestum prsequi, fcere,
spectare. Sin: questui servire; quaestum f-
cere ex liqua re (ganar sobre algo). Uso: -
en el precio de los vveres, annonae caritatem
questui habere; ex annonae caritate quaes-
tum fcere; constitere sibi quaestus immdi-
cos ex annonae caritate; ppuli inpiam
questui habere; ex ppuli inpia quaestum
fcere; - sobre la ignorancia de uno, ex alic-
ius errore quaestum fcere; - sobre las des-
gracias ajenas, alicius calamittibus
insidiari; - sobre todo, ex mnibus quaestum
exercere.
especulativo: speculativus, a, um. Sin: con-
templativus; in contemplatione psitus.
espejarse: (mirarse al espejo) se in spculo
intueri vel contemplari // fig exemplum sibi
smere ex liquo; liquem (vel liquid) in
exemplum intueri vel smere.
espejismo: oculorum mendcium // fig falsa
spcies. Sin: imago vana.
espejito: specillum, i n.
espejo: spculum, i n. Uso: Autom, - retrovi-
sor, spculum retrovisivum; - de cuerpo en-
tero, amplum spculum; - de pared,
spculum parietrium.
espeleologa: spelaelgia sive -loga, ae f.
Sin: cavernarum vel de cavernis doctrina;
speluncarum disciplina; scintia spelael-
gica; de spelaelorum natura ars.
espelelogo: spelaelogus, i m. Sin: spelael-
giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelae-
lorum naturae peritus.
esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamen-
hofianae linguae fautor vel studiosus // (rela-
tivo al esperanto) espernticus, a, um.
esperanto: esperantus, i m. Sin: sermo vel
lingua esperanto (indecl); lingua esperntica
vel zamenhofiana; lingua, quae esperanto ap-
pellatur.
esperanza: spes, spei f. Uso: - dbil, destello
de -, spcula, ae f; exgua spes; perder la -,
spem abcere.
esperma: sperma, tis n. Sin: semen, mnis
n.
espermtico: spermticus, a, um. Sin: semi-
nalis, e; ad humanum semen ttinens; humani
sminis (gen).
espermatorrea: spermatorrhoea, ae f. Sin:
involuntria vel invita sminis eictio.
espermatozoide: spermatozides, is n; sper-
matozidum, i n.
espermatozoo: spermatozoum, i n. Sin: vi-
tale sprmatis vel sminis elementum.
espesor: crassitudo, dnis f. Uso: - de pare-
des, muro, columna ..., crassitudo paretum,
muri, columnae ...; medir el - de una chapa,
crassitudinem lminae metiri.
espesura: (paraje muy poblado de rboles)
densa silva // (vegetacin densa) crista, ae f.
Uso: - de hierbas, montn de hierbas, herba-
rum crista; - de hojas, penacho de hojas,
crista foliorum.
espa: (agente secreto) explorator, oris m.
Sin: speculator; emissrius; index, dcis mf;
espa
404
explorator clandestinus. Uso: - industrial,
speculator officinarum // (en sentido vulgar)
delator, oris m.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) ob-
servare; rimari.
espigar: spicas lgere. Sin: omissas spicas
collgere // (buscar, rebuscar) decrpere.
espigueo: (accin de espigar) spicilgium, ii
n.
espiguilla: herba spicosa.
espinaca: spinaca vel spincia, ae f.
espineta: clavicmbalum, i n. Sin: spinettia-
num clavicmbalum.
espinillera: (pieza que preserva la espinilla)
tibiale vel crurale operimentum, tgimen
(-mnis n), tegimentum, tegumentum.
espinillo: spinfera, ae f.
espino: - albar, blanco, leucantha, ae f. Sin:
alba spina.
espinochar: panculas mundare vel degl-
bere.
espinoso: aculeatus, a, um. Sin: spinosus;
spinis instructus vel munitus.
espintariscopio: spinthariscpium, ii n.
espintermetro: spinthermetrum, i n.
espinteroscopio: spintheriscpium, ii n.
espionaje: specultio, onis f. Sin: occulta ex-
plortio. Uso: red de -, emissariorum conso-
citio.
espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
(muelle en - de un reloj) spira vel sprula. Sin:
elatrium, ii n; elatrium spirale.
espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communi-
ctio cum spirtibus; spirtuum (vel mortuo-
rum, vel mnium) evoctio vel consulttio;
mortuorum evocandorum ars, rtio, stdium.
espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirtuum
(vel mortuorum, vel mnium) evocator, con-
sultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad
spiritismum spectans.
espritu: (soplo vital) spritus, us m. Sin:
nima, ae f. Uso: - vitales, spritus vitales;
vires vitales; exhalar el -, nimam efflare //
(sustancia incorprea) spritus. Sin: nimus;
mens. Uso: Dios es puro -, Deus mens est
sine crpore; el - Santo, Spritus Sanctus //
(fantasma, espectro) larva, ae f. Sin: umbra;
(vanum) simulacrum // (alma como sede de
la inteligencia y del sentimiento) nimus, i m.
Sin: mens; spritus. Uso: - crtico, nimus cr-
ticus; - democrtico y humanstico, democr-
tiae et humanismi spritus; - evanglico,
spritus evanglii; - humano, hminum mens;
- de independencia, liberiores spritus mpl;
actividad del -, mentis agittio; cultivar el -,
nimum vel mentem exclere; levantar el -
abatido, afflictum nimum ergere // (vivaci-
dad de ingenio) ingnii acumen (-mnis n).
Uso: presencia de -, nimi celritas; nimi
praesntia; tener presencia de -, nimo prae-
senti esse, praesenti nimo uti; tener poca
presencia de -, parv esse nimi praesnti //
(sagacidad, agudeza) argtiae, arum fpl //
(tendencia propia y caracterstica) el - de los
tiempos, mores, um mpl. Uso: el - de nuestros
tiempos, rtio atque inclintio tmporum;
nostra tmpora ac mores // (carcter ntimo,
esencia o sustancia de una cosa) spritus, us
m. Sin: sensus, us m. Uso: - cristiano, chris-
tianae vitae sensus; el - de la ley, voluntas et
espiar
405
sentntia legis; legis rtio ac sentntia; legis
voluntas vel rtio; el - del mundo, mundi sen-
sus; segn el - de San Francisco, secundum
Sancti Francisci spritum; vivir segn el - del
mundo, vvere ad huius mundi sensum //
(amor de, empeo por) stdium, ii n. Uso: -
de abnegacin, sui abnegandi stdium; - de
concordia y de paz, concrdiae pacisque st-
dium; - de conservacin, sui conservandi st-
dium; - de contradiccin, concertationis
stdium; contendendi stdium; - de inicia-
tiva, indstria, ae f; indstriae stdium; in-
dstriae navitatisque stdium; - de libertad,
libertatis stdium; - de oracin, de piedad,
precationis vel pietatis stdium; - de recon-
ciliacin y de mutuo respeto, spritus recon-
ciliationis atque mtui respects.
espiritual: nimi (gen). Sin: ad nimum pr-
tinens. Uso: bienes -, bona nimi; gozo -,
nimi voluptas, oblecttio, oblectamentum;
necesidad -, nimi necssitas; salud -, animi
salus // (incorpreo) incorporalis, e. Sin: in-
corpreus; crpore carens; crporis expers //
(sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad
-, sacra potestas; sacrorum iurisdctio; sacra-
rum rerum modertio // (religioso) religiosus,
a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pieta-
tisque cultor. Uso: director, padre -, director
sprits; magister sprits vel pietatis; cons-
cintiae moderator; ejercicios -, spirituales
exercitationes; spiritulia exerctia; vida -, p-
etas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes
explicare; hacer ejercicios -, spiritulibus
exerctiis vacare; piis nimi exercitatinibus
vacare.
espiritualidad: (religiosidad) spiritulitas vel
spiritlitas, atis f. Sin: petas; relgio; pietatis
cultus, sensus, stdium; religionis stdium
vel sensus; divini afflats sensus vel stdium.
Uso: - franciscana, spiritlitas franciscana vel
franciscalis; cultivar de lleno la -, ad pietatis
cultum se totum ddere // (incorporeidad)
spiritulitas. Sin: incorporalis natura; crpo-
ris immnitas.
espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pie-
tatis cultus; religionis sensus; animorum doc-
trina; doctrina quae mnia ex incorpreis
pendre vel gigni docet.
espiritualista: adj ad spiritualismum ttinens
// sust spiritualista, ae m. Sin: spiritualismi
fautor vel sectator.
espiritualizacin: spiritualiztio, onis f.
espiritualizado: spiritualizatus, a, um. Sin:
spiritualis factus vel effectus.
espiritualizar: (hacer espiritual a una per-
sona o cosa) spiritualizare. Sin: liquem spi-
ritualem (vel liquid spirituale) fcere vel
rddere // (abstraer de lo corpreo) a crpore
abstrhere. Sin: ab omni matriae concre-
tione segregare. Uso: - todo, ad mentis ratio-
nes mnia conformare; (en sentido religioso)
ad religionis pietatisque rationes convrtere
mnia.
espiritualmente: spirituliter vel spiritliter.
Sin: incorporliter; secundum spritum; sub
lmine spritus.
espirmetro: spirmetrum, i n.
espiroqueta: spirochaeta, ae f; spirochaete,
es f.
esplacnografa: splanchnogrphia sive -gra-
pha, ae f.
esplacnologa: splanchnolgia sive -loga, ae f.
esplenalgia: splenlgia sive -alga, ae f. Sin:
splenis vel lienis dolor, dolores.
esplenectoma: splenectmia sive -toma, ae
f. Sin: splenis vel lienis detrctio.
esplenectoma
406
esplnico: splenticus vel splenticus, a, um.
Sin: splnicus; splenacus; ad splenem vel ad
lienem spectans.
esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -dis f.
Sin: lienis inflammtio vel infltio. Uso: en-
fermo de -, lienosus; qui liene turgente labo-
rat.
esplenologa: splenolgia sive -loga, ae f.
esplenomegalia: splenomeglia sive -gala,
ae f. Sin: splenis vel lienis dilattio.
esplenopata: splenopatha, ae f, v. esplenal-
gia.
espliego: lavndula spica. Sin: lavndula of-
ficinalis.
espln: melanchlia sive -chola, ae f. Sin:
tedium et displicntia; tristtia gravitasque
mentis; angores. Uso: que sufre de -, melan-
chlicus; tedio et displicnti affectus; sufrir
de -, melanchli laborare.
espodio: spodos, i f.
espolear: (picar con la espuela al caballo)
equum calcribus concitare. Sin: equo calc-
ria sbdere // (fig, estimular) calcria licui
admovere vel adhibere; licui stmulos admo-
vere vel adhibere, adcere; liquem stimulare
vel incitare.
espoleta: (Arm, detonador de bomba, gra-
nada, torpedo, etc.) radolus vel tbulus ex-
plodens, displodens. Uso: - de percusin,
radolus percussu explodens; - de tiempo, t-
bulus certo tmpore explodens.
espoln: (de aves) rdius, ii m; (de naves)
rostrum, i n.
espondilitis: spondylites, is f. Sin: vrtebrae
(vel vertebrarum) inflammtio vel infltio.
espondilosis: spondylosis, is f.
esponsales: sponslia, -ium vel -orum npl.
Sin: desponstio; despnsio. Uso: celebrar
los -, sponslia celebrare vel fcere.
esponsalicio: sponsalcius, a, um. Sin: spon-
salis, e; ad sponslia prtinens.
espora: spora, ae f. Sin: semen, mnis n; mi-
nutssimum semen.
espordico: spordicus, a, um. Sin: nfre-
quens, nsolens, rarus, non contnuus ; passim
hbitus; passim datus vel acceptus; singilla-
tim hbitus, datus, acceptus.
esporangio: sporngium vel sporngion, ii n.
Sin: sporae involcrum.
esportilla: sprtula, ae f.
esportillero, v. changador.
esposar: mnicas licui incere vel collgere.
Sin: mnicis restrngere alicius manus; li-
quem mnicis occupare.
esposas: mnicae, arum fpl.
esprit: ingnii vigor (-oris m).
espuela: calcar, ris n // (fig, estmulo, incita-
tivo) stmulus, i m. Sin: incitamentum; ac-
leus.
espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequea, v. es-
portilla.
espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
elcere.
espumadera: trua, ae f. Uso: - pequea,
esplnico
407
trulla vel truella, ae f.
espumante: spumans, antis. Sin: spmeus;
spumosus; spumescens; spmiger; spmifer.
Uso: vino -, vinum vel merum spumans; fr-
vidum spumis vinum.
espurio: (bastardo) v. esta voz // (fig, falso,
adulterado) sprius, a, um. Uso: verso -, sp-
rius versus; versus dbiae fdei.
esqueje: thalldium, ii n.
esqueleto: (armazn del cuerpo de los verte-
brados) scletus, i m ; scleton, i n. Uso: -
ambulante, scletus mbulans // (armadura
o armazn destinado a sostener alguna cosa)
v. armadura.
esquema: (representacin de una cosa aten-
diendo solo a sus lneas o caracteres ms sig-
nificativos) schema, tis n; schema, ae f. Sin:
adumbrtio; lineamenta npl; alicius rei prae-
cpua lineamenta; alicius rei adumbrtio vel
descrptio. Uso: - de un cuento, praecpua
narratinculae lineamenta ; - de una obra,
peris lineamenta; trazar el - de algo, alic-
ius rei primas lneas dcere; liquid adum-
brare; liquid primis lneis designare.
esquemticamente: schemtice. Sin: adum-
bratim (en bosquejo); summatim; brviter;
paucis verbis.
esquemtico: schemticus, a, um. Sin:
adumbratus; delineatus, primis lneis desig-
natus.
esquematismo: schematismus, i m. Sin:
adumbrata rtio.
esquematizacin: compendiria expostio.
Sin: in compndium redctio; rerum praeci-
puarum tracttio.
esquematizar: compendiose expnere. Sin:
capitulatim tractare; res praecpuas tractare.
esqu: (especie de patn) narta, ae f. Sin:
slea nivalis, oblonga, lbilis, lgnea; longa
ex ligno slea; oblonga ligni slea; oblonga
slea prolabens; pegma (-tis n) nrticum;
norvgica, ae f. Uso: ponerse los -, nartas vel
oblongas sleas aptare pdibus; quitarse los -,
nartas vel oblongas sleas depnere // (de-
porte) narttio, onis f. Sin: ars nartatria; nar-
tatrius cursus (-us m); ldicra exercittio
nartatoria; per nives labendi ars. Uso: botas
para esques, cligae nartatriae; carrera de
- en colinas arenosas, narttio in cllibus are-
nosis; competicin de -, nartarum certamen,
certtio; contntio; concerttio prolabntium;
equipo de -, apparatus nartatrius; - acutico,
narta aqutilis; pista de -, iter nrticum; asis-
tir a una competicin de -, prolabntium (per
nives, per glciem, per undas) contentionem
crnere; practicar el - acutico, oblongis s-
leis per summas undas prolabi.
esquiador: nartator, oris m. Sin: nartae lusor;
nartis prolabens; nartis se exercens; nartis
contendens; nartarum peritus; decursor niva-
lis ( - sobre la nieve). Uso: - en la nieve o en
el hielo, per nives vel per glciem prolapsor;
lablibus sleis per nivem vel per glciem
decurrens ; - acutico, aqutilis nartae lusor.
esquiar: nartare. Sin: nartis prolbi; oblongis
sleis prolabi; nartis uti. Uso: - sobre la
nieve, per nives prolabi, decrrere; per mn-
tium nives prolabi; per iter nivale prolabi; -
sobre el agua, per undas prolabi.
esquicio, v. bosquejo.
esquife: (barco pequeo) scapha, ae f. Sin:
cymba; lembus; linter (-tris f).
esquila: (cencerro pequeo) tintinnbulum,
i n.
esquila
408
esquimal: adj esquimensis vel aesquimen-
sis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis,
is m.
esquirol: operisttium recusans vel repdians
(-antis). Sin: operisttii refragator; qui pe-
ram intermttere recusat.
esquisto: schistos vel schistus, i m. Sin:
schistos lapis (-dis m); sctilis vel fssilis
lapis.
esquistoso: schistos, a, on (vel -um). Sin:
schistosus; sctilis, e; fssilis, e.
esquivar: - a uno, liquem vitare, evitare, de-
vitare.
esquizofrenia: schizophrnia, ae f; schi-
zophrnesis sive -phrensis, is f. Sin: mentis
ablientio.
esquizofrnico: schizophrnicus vel schi-
zophrenticus, a, um. Sin: schizophrni af-
fectus, laborans; ad schizophrniam ttinens.
esquizoide: adj schizophrniae smilis, e //
sust schizides, ae m.
esquizomiceto: schizomyces, etos m.
estabilidad: stbilitas, atis f. Uso: - econ-
mica, stablitas oeconmica.
estable: stbilis, e. Sin: durbilis, e; diutur-
nus.
establecerse: consstere vel consdere in li-
quo loco. Sin: sedem collocare, consdere,
pnere.
establecimiento: - atmico, officina atmica;
- comercial, v. tienda; - industrial, officina,
ae f ; fbrica, ae f ; ergastrium; indstriae
quaestuosae sedes; - termal, sedes therma-
rum; thermae, arum; - de enseanza, studio-
rum sedes; scholae domiclium; - de plutonio,
plutoniana fbrica; - de una colonia, colniae
constittio, conditio, dedctio.
establishment: dominatum retinentes (-ium
mpl).
establo: stbulum, i n // (cochera o estable-
cimiento de coches de alquiler) v. cochera.
estaca: paxillus, i m. Sin: stipes, ptis m.
estacin: (sitio donde habitualmente hacen
parada los vehculos) sttio, onis f. Uso: -
terminal, sttio terminalis vel finalis // (sitio
donde habitualmente hacen parada los tre-
nes) ferrviae sttio. Sin: sttio ferriviria;
sttio viae ferratae; hamaxostichorum sttio.
Uso: - central, sttio centralis vel principalis;
hamaxostichorum sttio mxima; - secunda-
ria, sttio secundria; - terminal, transitoria,
sttio terminalis, transitria; jefe de -, statio-
nis praefectus; praepsitus stationi ferrivi-
riae // - balnearia, sttio balnearis, balneria;
thermae, arum fpl; - climtica, mnsio salu-
bris valetdini; - cosmonutica, sttio cosmo-
nutica; - emisora, transmisora , sttio
emissria, emittens, transmittens; - espacial u
orbital, sttio sideralis; - meteorolgica, st-
tio meteorolgica; sttio scrutando caelo; -
militar, sttio militaris; - misional, sttio mis-
sionalis; - receptora, sttio receptria vel re-
cpiens; - termal, sttio thermarum; -
terrestre, sttio terrestris // - de radio, sttio
radiophnica; sedes radiophnica; sttio
nntiis radiophnicis emittendis; - de servi-
cio, sttio vel taberna benzinria; sttio ben-
zini venditoris; sttio autocinetorum sibus
destinata; mozo de - de servicio, benzinrius;
- de subterrneo, sttio ferrviae subterr-
neae; - de telgrafo, sttio telegrphica; - de
televisin, sttio televisfica, televisria, te-
levisualis; sttio imagnibus televisficis
emittendis; - de trnsito, sttio transitria //
esquimal
409
(visita a Iglesias o altares, especialmente en
Semana Santa) supplcia stativa npl. Sin:
supplictio stativa ad + ac.
estacionamiento: (lugar o recinto reservado
para estacionar vehculos; lugar donde
puede estacionarse un vehculo) sttio, onis f.
Sin: commortio; rea stativa; sttio autorae-
darum.
estacionar: in statione (autoraedam) comp-
nere, constitere, statere.
estacionario: stativus, a, um. Sin: immotus;
immutbilis.
estada: (estancia) v. esta voz.
estadio: (lugar destinado a la prctica del de-
porte) stdium, ii n. Sin: campus; harena; lu-
dorum campus; rea ludi; certminis rea;
athleticarumrtiumcampus; ldicrae exercita-
tionis campus. Uso: - de ftbol, stdium pedi-
follis; stdium pedeludirium; campus folle
pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar
sobre hielo, stdium glaciale; rea glcie con-
tecta vel durata; el - de San Siro, stdium, quod
a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, st-
dium crrere; corredor en el -, stadidromos,
i m // (fase o perodo relativamente corto) gra-
dus, us m. Sin: tempus, pris n; momentum.
Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae tm-
pora; - decisivo, discrimen, mnis n; - final,
xitus, us m // (Med, perodo, dicho especial-
mente de cada uno de los tiempos de un ac-
ceso de fiebre intermitente) momentum, i n.
estadista: (hombre versado en negocios de
Estado o en materias polticas) vir rerum ci-
vlium peritus, prudens, sciens. Sin: vir ad-
ministrandae vel regendae civitatis peritus;
vir rebus pblicis administrandis peritus; c-
vium vel civitatis ductor; vir rei pblicae ge-
rendae scientssimus; rei pblicae
moderandae vir prudens vel sciens; vir in re
pblica exercitatus.
estadstica: (estudio numrico de hechos mo-
rales y fsicos del mundo) statstica, ae f; sta-
tstice, es f. Sin: rtio; rationria vel
numerria ars; rationalis doctrina; rationum
scintia; rationariorum doctrina; doctrina de
conficiendis rationriis; numerorum rtio.
Uso: - demogrfica, econmica, aplicada,
statstica vel rtio demogrphica, oecon-
mica, applicata; hacer la - de algo, alicius
rei rationem subdcere; liquid recensere //
(cuadro, tabla, prospecto estadstico) ratio-
nrium, ii n. Uso: clculos -, rationes stats-
ticae; datos -, data statstica; desproporcin
de las -, numerorum inaequlitas; segn la -
de los mdicos, secundum rationrium medi-
corum // (censo o recuento) census, us m.
Sin: rationrium.
estadsticamente: statstice. Sin: rationrie;
ratione statstica.
estadstico: (relativo a la estadstica) stats-
ticus, a, um. Sin: rationrius; ad statsticam
spectans. Uso: investigaciones -, statsticae
investigationes // (persona que profesa la es-
tadstica) statsticus, i m. Sin: statsticae pe-
ritus; rei statsticae computator.
estado: (entidad poltica) cvitas, atis f. Sin:
res pblica; gens, gentis f. Uso: - colonial,
gens in colniae condicionem redacta; - de-
mocrtico, popularis res pblica; cvitas po-
pularis vel democrtica; - Federal, Cvitas
Foederata; - humano, cvitas humana; - ideal,
cvitas ptima; res pblica perfectssima; - in-
dustriales, civitates industriales; - soberano,
res pblica lbera; sui iuris cvitas; cvitas
summo cum imprio; - tirano, tyrnnica cvi-
tas // - de derecho, res pblica in iure innixa;
res pblica constitutionalis; cvitas stats iu-
rdici vel legalis; - de la civilizacin, status
cults civilis; asuntos de -, pblica negtia;
constitucin de los - segn los principios
estado
410
cristianos, christiana civitatum constittio;
gobierno del -, civitatis rgimen; intereses
del -, pblica cmmoda; jefe de -, civitatis
rector vel moderator; supremus civitatis rec-
tor; summus civitatis moderator; razones de
-, rei pblicae rationes; religin del -, sacra
(-orum npl) pblica; secretario de -, pblicis
negtiis praefectus; a expensas del -, pecuni
pblic; sumptu pblico // (situacin en que
est una persona o cosa) status, us m. Uso: -
cientfico de los chinos, status scientficus Si-
narum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial,
status vel condcio officialis; conceder - ofi-
cial a algo, licui rei statum (vel condicio-
nem) officialem concdere; - poltico de las
mujeres, status polticus mulerum; el propio
- social, status suus socialis; - de nimo,
nimi hbitus, affctio, sensus; mens; volun-
tas; nimi inclintio; - de colonia, colniae
condcio; reducir un pueblo al - de colonia,
gentem in colniae condicionem redgere; -
de demencia, demntiae status; - de emergen-
cia, perculum vel discrimen pblicum; per-
culum civitatis; status necessitatis; se declar
- de emergencia, status necessitatis edictus
est; oficina de - civil, registro civil, civica-
rum rerum officina; incolarum civitatis re-
rumque familirium tabulrium; - de familia,
famliae condcio vel index; - de guerra,
bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi
cpia; - de salud, valetudo, dnis f; - de sitio,
obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas,
atis f.
Estado Mayor: militare imprium. Sin:
summus vel summorum ducum coetus (-us
m); summum exrcits conslium; copiarum
prceres; exrcits primores. Uso: sede del -
-, praetrium.
Estados Unidos: Foederatae Civitates. Sin:
Civitates Unitae. Uso: - - de Brasil, Foedera-
tae Brasliae Civitates; - - de Mxico, Foede-
ratae Mxici Civitates; - - de Amrica,
Civitates Amricae Unitae, - - de Norte Am-
rica, Civitates Foederatae Amricae Septen-
trionalis.
estadounidense: adj FoederatarumAmricae
Septentrionalis Civitatum (gen). Sin: ad
Foederatas Amricae Septentrionalis Civita-
tes prtinens // sust Foederatarum Amricae
Septentrionalis Civitatum civis.
estafador: fraudator, oris m. Sin: cir-
cumscriptor; mango, onis m; homo mendax,
fallax, falsus.
estafeta: (oficina del servicio de correos,
particularmente cada sucursal de la central)
tabellariorum officina, domus, sttio // (co-
rreo ordinario) cursor, oris m.
estafilococo: staphylococcos vel staphylo-
coccus, i m.
estafiloma: staphyloma, tis n.
estajanovismo: stachanovismus, i m.
estajanovista: stachanovista, ae m.
estajanovizar: stachanovizare.
estalactita: stalactis, itis f; stalactites, ae m.
estalagmita: stalagmis, tidis f; stalagmites,
ae m.
estaliniano: stalinianus, a, um.
estalinismo: stalinismus, i m.
estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad sta-
linismum ttinens // sust stalinista, ae m. Sin:
stalinismi fautor.
estambre: (rgano sexual masculino de las
plantas fanergamas) stamen, mnis n //
(hebra larga del velln de lana; lana torcida
Estado Mayor
411
y esponjada) stamen, mnis n. Sin: filum;
linum; lnea; stamen filatum; filum lanae pec-
tinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatlia nere
stmina.
estampido: fragor, ris m.
estampilla: (sello de correos) pittcium cur-
suale, cursrium, epistulare vel epistolare,
vehiculrium. Sin: tessrula epistolaris; ve-
hiculrium insigne. Uso: - fiscal, pittcium
pblicum vel fiscale; - sellada, pittcium sig-
natum; - sin sellar, pittcium ntegrum; co-
leccin de estampillas, corpus pittaciorum
cursulium; serie de estampillas, tesserula-
rum cursulium sries; pegar las - al sobre, v.
estampillar // (especie de sello que contiene
en facsmil la firma y rbrica de una per-
sona, o bien un letrero para estampar en
ciertos documentos) sigillum, i n. Sin: signa-
trium (cmmeum vel frreum, de goma o de
hierro); sigillum (e cummi vel e ferro).
estampillado: sigillum appsitum. Sin: typi
imprssio.
estampillar: pittcium cursuale affgere. Sin:
pittcia cursulia involcro epstulae aggluti-
nare, applicare; epstulam pittcio vehicul-
rio munire.
estampita: imagncula, ae f.
estancado: estar - o encharcado, stagnare.
estancia: (hacienda o finca de campo) v.
granja // (mansin, habitacin en un lugar)
mnsio, onis f. Sin: commortio.
estanco: (sitio donde se vende tabaco) v. ta-
baquera.
estndar: exemplar, aris n. Sin: mdulus, i m.
estandardizacin, v. estandarizacin.
estandarizacin: rerum ad mdulum confec-
tarum sries, i f. Sin: fabrictio rerum secun-
dum sriem; ad praestitutum exemplar
dispostio, conformtio; normaturae indctio.
estandarizado: ad mdulum confectus. Sin:
ad exemplar factus vel fabricatus.
estandarizar: ad mdulum confcere. Sin:
sriem rerum ad exemplar fabricare; ad
praestitutum exemplar redcere; ad unum
exemplar (con)formare; ad praestitutum
exemplar redcere vel restitere. Uso: - mer-
caderas, merces ad specmina confcere vel
ad exempla dispnere
estanque: cisterna, ae f. Sin: conceptculum;
excpulum; castellum; dividculum; stagnum;
lacus, us m; palus, udis f.
estanquero, v. tabaquero.
estante: (mueble con anaqueles) armrium,
ii n. Sin: loculamentum; plteus; nidus; f-
rulus; pegma, tis n; pegma librorum; reposi-
trium librorum. Uso: - desarmable, frulus
dissocibilis // (anaquel) tabulatum, i n. Sin:
lculus.
estantera: (juego de estantes) loculamenta,
orum npl. Sin: pltei; fruli; pgmata; plute-
orum sries; loculamentorum continutio //
(juego de anaqueles) tabulata. Sin: lculi.
estaador: stagnator vel stannator, oris m.
Sin: qui stagno vel stanno obducit.
estaadura: (accin y efecto de cubrir o
baar una cosa con estao) stagnatura vel
stannatura, ae f // (accin y efecto de soldar
una cosa con otra) v. soldadura.
estaar: (cubrir con estao) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno liquid ob-
dcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.
estaar
412
estaero: plumbrius, ii m. Sin: rtifex plum-
brius.
estao: stagnum vel stannum, i n. Sin:
plumbum album vel cndidum. Uso: de -,
stgneus vel stnneus; cubrir de -, licui rei
stagnum (vel plumbum album) illnere, ob-
dcere, indcere; cubierto de -, stagno vel
stanno obductus, llitus; papel de -, stagni vel
stanni lamella, brctea, charta.
estaquilla: axculus, i m.
estar: - por alguno, a favor de alguno, stare
licui, ab liquo, cum liquo, pro liquo; - a
favor de algo, stare pro liqua re; cmo
ests?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy
poco bien, minus vleo; v. salud; estoy muy
contento, valde vehementerque gudeo.
estarcido: brctea, ae f. Uso: - mimeogrfico,
brctea mimeogrphica.
estasis: stasis, is f. Sin: cesstio; intermssio;
interrptio. Uso: - de sangre, snguinis
restnctio.
estatal: pblicus, a, um. Sin: civitatis (del Es-
tado). Uso: empleado -, pblicus minister.
estatalizacin: in pblicum redctio. Sin:
bonorum assigntio civitati facta.
estatalizar: in pblicum redgere vel referre.
Sin: bona civitati assignare.
esttica: sttica, ae f; sttice, es f. Sin: sttica
rtio, doctrina, disciplina; sttica crporum
doctrina; rtio de crporum aequilibritate;
scintia de crporum libratione. Uso: leyes
de la -, sttices leges; stticae doctrinae leges;
leges de crporum aequilibritate; - social,
sttica socialis.
esttico: stticus, a, um. Sin: stbilis, e; im-
mutatus; firmus.
estatificacin, v. estatizacin.
estatismo: (estatizacin) v. esta voz.
estatizacin: (tendencia a exaltar la plenitud
del poder del Estado) rerum mnium sub ci-
vitatis potestate redctio. Sin: rerum mnium
in rei pblicae imprium redctio; mnia in
civitatis potestatem redacta; mnia in rei p-
blicae imprium redacta.
estatizar: liquid in rei pblicae potestate p-
nere. Sin: liquid in civitatis potestatem re-
dgere; liquid in rei pblicae imprium
redgere; liquid civitatis potestati tribere
vel demandare; liquid rei pblicae imprio
tribere vel demandare.
estatocisto: statocystis, is f. Sin: statlithos
vel statlithus, i m.
estatolatra: civitatis vel rei pblicae ador-
tio. Sin: divinus quasi cultus rei pblicae (vel
civili imprio) tributus.
estatoscopio: statoscpium, ii n.
estatua: sttua, ae f. Sin: simulacrum; sig-
num. Uso: - pequea, v. estatuita; levantar
una -, sttuam statere.
estatuario: ad sttuas spectans.
estatuita: icncula, ae f. Sin: imagncula; si-
gillum; statculum; statnculum; pusillum si-
mulacrum.
estatus: status vivendi.
estatuto: (norma legal bsica para el go-
bierno de un organismo pblico o privado)
statuta, orum npl. Uso: - del Consejo Euro-
peo, Statuta Conslii Europae; - (Constitu-
estaero
413
cin) de un Estado, rei pblicae constittio
vel instituta (-orum npl); - de una sociedad,
normae (-arum fpl) statutae; statuta societa-
tis.
Este: (punto cardinal) oriens, entis m. Uso:
Europa del -, Europa ad orientem solem ver-
gens.
esterico: sebceus, a, um. Sin: sebosus; ste-
ricus Uso: velas -, candelae sebceae.
estearina: stearina, ae f. Sin: sebum vel
sevum. Uso: de -, sebceus; creus; vela de -,
candela sebcea; candela ex stearina con-
fecta; hacer velas de -, candelas sebare vel
sevare.
esteatoma: steatoma, tis n.
esteganografa: steganogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: ars scribendi per notas.
estenocardia: stenocrdia sive -carda, ae f.
Sin: angina pctoris.
estenografa: stenogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: tachygrphia; brachygrphia.
estenografiar: stenographare. Sin: tachygra-
phare; stenogrphice vel tachygrphice scr-
bere; acturio modo (vel acturia ratione, vel
acturia arte) scrbere; stenogrphica vel
tachygrphica arte (vel ratione) scrbere;
notis excpere; compendiose scrbere.
estenogrficamente: stenogrphice.
estenogrfico: stenogrphicus, a, um. Sin:
tachygrphiae (gen). Uso: signos -, notae,
arum fpl; texto -, dicta (o, segn el sentido,
dictata) notis excepta.
estengrafo: stengraphus, i m. Sin: tach-
graphus; acturius; notrius; stenogrphiae
peritus.
estenograma: stenogramma, tis n.
estenosis: stenosis, -is f.
estenotipia: stenotpia, ae f.
estentreo: stentreus, a, um.
estepa: tescum, i n; tesca vel tesqua, orum
npl. Sin: stpia, ae f ; loca deserta; loca tesca;
inculta vstitas; inculti soli vstitas.
estequiomtrico: stoechiomtricus, a, um.
estera: strea, ae f. Sin: teges, gtis f; stra-
tum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja,
segestre, is n; segstria, ae f ; - pequea, te-
getcula.
estercolero: sterculinum, i n; sterculnium, ii
n; sterquilnium, ii n.
estreo, v. estereofnico.
estereocomparador: stereocomparator, oris
m.
estreo-electrofnico: stereolectrophni-
cus, a, um.
estereofona: stereophnia sive -phona, ae f.
Uso: - radial, stereophnia radiophnica; por
-, stereophnice.
estereofnico: stereophnicus, a, um. Uso:
aparato -, apparatus stereophnicus.
estereofotografa: stereophotogrphia sive
-grapha, ae f.
estereofotograma: stereophotogramma, tis
n.
estereofotograma
414
estereografa: stereogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: solidorum descrptio in plano adum-
brata; solidorum figura in plano descripta.
estereogrfico: stereogrphicus, a, um.
esteregrafo: steregraphus, i m. Sin: ste-
reogrphiae cultor, studiosus, peritus.
estereograma: stereogramma, tis n.
estereometra: stereomtria sive -metra, ae
f. Sin: rtio vel doctrina de slidis metiendis;
rtio metiendi slida.
estereomtrico: stereomtricus, a, um. Sin:
ad stereomtriam prtinens.
esteremetro: steremetrum, i n.
estereoscopia: stereoscpia sive -scopa, ae
f.
estereoscpico: stereoscpicus, a, um.
estereoscopio: stereoscpium, ii n.
esterescopo, v. estereoscopio.
estereotipado: steretypus, a, um. Sin: ste-
retypis vel stereotpicis formis impressus //
(fig, fijo, inmutable) fixus; immutbilis; sem-
per idem (adem, idem); suetus. Uso: una
sonrisa -, suetus atque inanis risus (-us m).
estereotipar: steretypis imprmere. Sin:
formis litterarum fixis imprmere.
estereotipia: (arte de estereotipar) sterotpia
sive -typa, ae f. Sin: ars steretypis (formis)
imprimendi.
estereotpico: steretypus vel stereotpicus.
Sin: fixus; ad stereotpiam ttinens.
estereotipo: steretypus, i m. Sin: steretypa
lmina.
estereotoma: stereotmia sive -toma, ae f.
Sin: de secandis slidis doctrina.
estril: strilis, e.
esterilidad: sterlitas, atis f. Sin: infecndi-
tas.
esterilizacin: (con respecto a los rganos
sexuales) steriliztio, onis f. Sin: genitlium
privtio; potntiae genitalis privtio; sterili-
tatis indctio // (privacin, inmunidad de gr-
menes patgenos) microbiorum (vel
bacillorum, vel malorum grminum) privtio,
purgtio, purgatura, immnitas.
esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immu-
nis factus, effectus, rdditus; a micrbiis (vel
a bacillis, vel a malis germnibus) liberatus,
purgatus, immunis; microbiorum (bacillo-
rum, malorum grminum) immunis; micr-
biis (bacillis, malis germnibus) immunis
effectus.
esterilizador: sterilitatem fferens.
esterilizante, v. esterilizador.
esterilizar: sterilizare. Sin: strilem vel im-
munem rddere // (hacer infecundo y estril)
strilem rddere; infecundum effcere; steri-
litate affcere // (destruir los grmenes pat-
genos) a micrbiis (vel a bacillis, vel a malis
germnibus) liberare, purgare, immunem rd-
dere; micrbiis (bacillis, malis germnibus)
exmere, privare, immunem rddere; micro-
biorum (bacillorum, malorum grminum)
immunem rddere. Uso: - agua, aire, instru-
mentos quirrgicos, etc., a micrbiis aquam,
ra, ferramenta (vel machinamenta) chirr-
gica, etc. liberare.
estereografa
415
esterilla elctrica: strea elctrica. Sin: teges
(-tis f) vel cratis (-is f) elctrica.
esterlina: sterlinga, ae f; sterlingus, i m. Sin:
nummus britnnicus; libella nglica; ureus
britnnicus nummus; libra sterlngica.
esternn: sternon vel sternum, i n. Sin: os
pctoris vel pectorale.
estero: (terreno pantanoso) stagnum, i n.
Sin: lacus, us m; lacuna, ae f // (estuario) aes-
turium, ii n.
estesiofisiologa: aesthesiophysiolgia sive
-loga, ae f. Sin: snsuum physiolgia.
estesiognico, v. estesigeno.
estesigeno: aesthesigenus, a, um.
estesiografa: aesthesiogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: snsuum descrptio.
estesiologa: aesthesiolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina sensibilitatis; de snsibus dis-
ciplina; rtio de sentiendi facultate; ars de
snsuum faculttibus.
estesiomana: aesthesiomnia sive -mana,
ae f.
estesiometra: (rama de la psicofsica) aes-
thesiomtria sive -metra, ae f. Sin: disciplina
(vel doctrina, vel scintia) de tacts mensura,
vel de tacts facultatis mensura // (medida de
la sensibilidad de la piel por medio del este-
simetro) tacts mensura (-ae f). Sin: tacts
facultatis mensura.
estesimetro: aesthesimetrum, i n. Sin: sen-
sibilitatis index; instrumentum tctui me-
tiendo; instrumentum metiendae tacts
facultati.
estesioneurosis: aesthesioneurosis, -is f.
estesionosis: aesthesionosis, -is f.
esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchri-
tdinis intllegens, entis; pulchritudinis (vel
venustatis, vel elegntiae) cultor.
esttica: aesthtica, ae f. Sin: aesthtica doc-
trina, ars, rtio; aesthtica res; aesthtica,
orum npl ; pulchritdinis doctrina; doctrina
elegntiae vel venustatis. Uso: maestro de -,
elegntiae magister; qui de elegntia preci-
pit.
estticamente: (segn los preceptos de la es-
ttica) ad aesthticam normam. Sin: ex arte;
ex artis praeceptis // (con arte) arte. Sin: ele-
ganti artifcio // (de manera bella, elegante)
eleganter; venuste; pulchre; speciose.
esteticismo: aestheticismus, i m. Sin:
pulchritdinis nmius cultus (-us m); venusta-
tis vel elegantiarum nmium stdium; n-
mium aesthticae stdium; rtio crtica ad
aesthticam tantum spectans.
esteticista: (relativo al esteticismo) ad aes-
thticam prtinens // (persona que practica
la cosmtica) ornator, oris m. Sin: cosmetes,
ae m.
esttico: (perteneciente o relativo a la est-
tica) ad aesthticam ttinens // (perteneciente
o relativo a la percepcin o apreciacin de
la belleza) aesthticus, a, um. Uso: preceptos,
cnones -, aesthticae leges, normae, praes-
cripta, praecepta; placer -, nimi oblecttio;
sentido, criterio -, legans iudcium;
pulchritdinis iudcium; venustatis vel ele-
gntiae sensus; l carece de sentido -, pul-
chritdinem non intllegit; juzgar un libro
segn un criterio -, libri elegntiam venusta-
temque iudicare // (artstico, de aspecto bello
y elegante) legans, concinnus, expolitus //
esttico
416
(persona dedicada al estudio de la estetica)
aesthticae cultor vel studiosus.
estetismo, v. esteticismo.
estetofonmetro: stethophonmetrum, i n.
estetogonimetro: stethogonimetrum, i n.
estetografa: stethogrphia sive -grapha, ae
f.
estetgrafo: stethgraphum, i n.
estetometra: stethomtria sive -metra, ae f.
estetoscopa: stethoscpia sive -scopa, ae f.
estetoscpico: stethoscpicus, a, um.
estetoscopio o estetoscopo: stethoscpium,
ii n. Uso: - electrnico, stethoscpium elec-
trnicum.
esteva: stiva, ae f. Sin: mancula, ae f; cpu-
lus, i m; buris, is f; bura, ae f. Uso: - del
arado, aratri mancula.
estibio: stbium, ii n; stibi, is n.
estircol: stercus, cris n. Sin: fimus, i m.
estigma: (marca o seal en el cuerpo a con-
secuencia de un proceso patolgico) stigma,
tis n. Sin: signum // (marca impuesta con
hierro candente) instio, onis f. Sin: signum
// (fig, seal de infamia, de deshonra, de ba-
jeza moral) nota, ae f. Sin: mcula; ignom-
nia; infmia // (marcas parecidas a las de las
llagas de Cristo) sacra vlnera (-um npl).
Sin: stgmata, um npl ; sacrae plagae; sacra
clavorum vestgia. Uso: imprimir milagrosa-
mente los - de Cristo, sacra vlnera (vel sa-
cras plagas) licui inrere; sacris clavorum
vestgiis liquem insignire, ornare, exornare.
estigmtico: stigmticus, a, um.
estilete: (pual) pgio, onis m. Sin: sica, ae f
// (punzn pequeo) stilus vel stylus, i m. Sin:
stlulus, i m; grphium, ii n.
estilismo: nmia stili diligntia vel cura.
estilista: scriptor legans. Sin: elegantis stili
cultor. Uso: eximio -, elegantssimus scriptor;
summus dicendi vel scribendi rtifex.
estilstica: stilstica, ae f. Sin: elocutria; ora-
tria; rhetrica ; stili scintia, ars stili vel di-
cendi; elocutionis ars, rtio, praecepta; bene
dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas
de -, praecepta de dicendi gnere; bene di-
cendi praecepta.
estilstico: rhetricus, a, um. Sin: elocutrius;
oratrius; orationis, elocutionis (gen); ad
stilum spectans; ad scribendi genus prtinens.
Uso: desde el punto de vista -, si orationem
spectes (= si consideras el estilo).
estilo: (manera de escribir o hablar) dicendi
vel scribendi genus (-nris n). Sin: orationis
forma vel genus; dicendi vel scribendi ars;
eloquendi vel elocutionis genus; stilus, i m.
Uso: - ampuloso, tmidum (vel inflatum, vel
trgidum) scribendi genus; - castizo, ortio
pura; - comercial, mercatorum dicendi genus;
- correcto, limatum dicendi genus; - desali-
ado, incnditum dicendi genus; - dulce, or-
tio mollis et tnera; - elevado, ortio elata; -
epistolar, epistolare genus; - florido, flri-
dum dicendi genus; - forense, forense dicendi
genus; - hinchado, inflatum orationis genus;
- humilde, ortio hmilis; - impetuoso, ortio
vhemens; - llano, ortio plana; - oratorio,
oratrium dicendi genus; - potico, poticus
sermo; - prosaico, soluta ortio (- en prosa);
ortio crassa vel stilus crassus (- vulgar, falto
de elevacin); - sencillo, tenue dicendi genus;
- sobrio y conciso, genus dicendi astrictum et
estetismo
417
contractum; scribendi genus concisum; - su-
blime, sublime vel magnficum dicendi
genus; ortio grandis; - terso, purum genus
dicendi; limatum dicendi genus; lmpidum
dicendi genus; - ms terso, limtius dicendi
genus; - del siglo XVII (en literatura), sp-
timi dcimi seculi ltterae // (modo, forma) -
de vida, vitae rtio; vivendi vel agendi rtio //
(uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consue-
tudo // (manera peculiar de ejecutar una
obra) stilus, i m. Sin: rtio; genus; structurae
genus. Uso: - arquitectnico, aedificandi
rtio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani;
al - de ese tiempo, stilo illius tmporis; - del
siglo XVII, sptimi dcimi seculi ampullae
(-arum fpl); en - gtico, structurae gnere g-
thico; - romnico, genus romnicum; rom-
nica architectandi rtio; en - romnico,
romnico structurae gnere; ad romnici g-
neris rationes aedificatus.
estilogrfica: stilgraphum, i n ; stilogr-
phium, ii n. Sin: clamus stilogrphicus; gr-
phium replbile; grphium atramento
instructum; stilus atramento instructus.
estilogrfico: stilogrphicus, a, um.
estimacin: (aprecio, aceptacin) aestimtio
vel existimtio, onis f. Uso: adquirir -, exis-
timationem collgere; demostrar - por al-
guien, honorficum esse in liquem; expresar
a uno la propia -, liquem honorficis verbis
prsequi; gozar de la - de alguno, ab liquo
magni existimari; magni apud liquem esse;
haber adquirido la - de alguien, existima-
tione florere apud liquem.
estimulador: instrumentum stimulatrium.
estimulante: adj stmulans vel instmulans,
antis. Sin: xcitans // sust irritamentum, i n ;
irritamen, mnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estmago, stmachum
excitare.
estiptiquez, v. estreimiento.
estptico, v. estreido.
estipulacin: stipultio, onis f.
estocstico: stochsticus, a, um.
estofado: caro (carnis f) condta. Sin: bbula
lardo vinoque condta; extyphta, ae f (so-
brent caro). Uso: - de ternero, de liebre, exty-
phata vitulina, leporina.
estoicamente: (a manera de los estoicos)
stice. Sin: stoicorum more vel ritu // (con es-
toicismo) frtiter vel fortssime. Sin: constan-
ter; constanti nimo.
estoicismo: stoicismus, i m. Sin: stica, ae f;
stica, orum npl; stica vel stoicorum doc-
trina, philosphia, disciplina, rtio, schola //
(fig, fortaleza o dominio sobre la propia sen-
sibilidad) fortitudo, dnis f. Sin: nimi frmi-
tas vel constntia; firmus vel constans
nimus.
estoico: sticus. Sin: fortis; intrpidus; cons-
tans.
estola: stola, ae f.
estomacal: (relativo al estmago) stmachi
(gen). Sin: ad stmachum ttinens // (que
aprovecha al estmago) stmacho tilis vel
pertilis, e // (que tonifica el estmago y fa-
vorece la digestin) stmachum stmulans vel
corrborans. Sin: stmachi vim cuens; di-
gestbilis, e; ppticus // ( medicamento -) sto-
mtice, es f.
estomalgia: stomlgia sive -alga, ae f. Sin:
oris dolor vel dolores.
estomtico: (concerniente a la boca) stom-
ticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.
estomtico
418
estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflam-
mtio, infltio; oris membranarum infltio.
estomatologa: stomatolgia sive -loga, ae
f. Sin: dentria scintia vel ars; de oris natura
doctrina, disciplina; de oris morbis rtio.
estomatolgico: stomatolgicus, a, um. Sin:
ad stomatolgiam prtinens. Uso: examen -,
inspctio stomatolgica; tratamiento -, cura
vel curtio stomatolgica.
estomatlogo: stomatlogus, i m. Sin: sto-
matolgiae peritus; vir dentriae artis (vel
scintiae, vel doctrinae, vel disciplinae) peri-
tus.
estomatoscopio: stomatoscpium, ii n.
Estonia: Estnia vel Aestnia, ae f.
estonio: (natural de Estonia) Estoniensis, is;
Estonus, i; Eston, onis; Aestonus, i m // adj
estoniensis, e; estnicus; Estniae (gen). Sin:
ad Estniam ttinens // (lengua hablada por
los estonios) lingua estnica.
estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stupp
obturare.
estor: cortina, ae f.
estornino: sturnus, i m.
estornudar: sternutare.
estrabismo: strabismus, i m. Sin: oculorum
distrtio vel prvitas. Uso: adolecer de -,
strabismo (vel oculorum distortione, vel
oculorum pravitate) laborare; afecto de -,
strabo, nis m; strabus, i m.
estradivario: fidcula violina stradivariana.
estrado: suggestus, us m; suggestum, i n.
Uso: subir al -, suggestum ascndere,
conscndere; (in) suggestum scndere.
estrangulacin: strangultio, onis f; strangu-
latus, us m.
estrangulado: strangulatus, a, um.
estrangulador: adj strngulans, antis // sust
strangulator, oris m.
estrangular: strangulare.
estranguria: strangria sive -gura, ae f. Sin:
urinae difficultas; urinae trmina (-um npl)
vel stillicdia (-orum npl).
estrs: lapis strassianus.
estratagema: strategma, tis (gen pl
-mton) n. Sin: cllidum conslium; verstia,
ae f ; astus, us m. Uso: - militar, militaris
astus.
estratega o estratego: strategus, i m. Sin: vir
rei militaris peritus.
estrategia: stratgia sive -tega, ae f. Sin:
stratgica ars, doctrina, disciplina, rtio,
scintia; strategi vel summi strategi disci-
plina; imperatria ars; belli rtio; doctrina
bllica, rei militaris scintia. Uso: las reglas
de la -, praecepta imperatria.
estratgicamente: ex bllicae artis praecep-
tis.
estratgico: (concerniente a la estrategia)
stratgicus, a, um. Sin: imperatrius; ad
stratgiam (vel ad strategum) spectans; ad rei
militaris scintiam prtinens. Uso: plan -,
belli gerendi rtio; punto -, locus idneus;
por razones -, propter belli rationem; segn
las reglas -, v. estratgicamente; hacer un
movimiento - de tropas, copias peropportune
estomatitis
419
movere vel dispnere; tomar una medida -
(astuta), cllidum conslium cpere vel inire
// (conocedor del arte de la estrategia) rei
militaris peritus.
estratificacin: stratifictio, onis f. Sin:
strctio (-onis f) vel structura tabulatorum
instar.
estratificar: tabulatim exstrere vel strere.
estratigrafa: stratogrphia sive -grapha, ae
f.
estratigrficamente: stratogrphice.
estratigrfico: stratogrphicus, a, um. Sin:
ad stratogrphiam ttinens.
estratgrafo: stratgraphus, i m.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dnis m. Uso:
estratos sociales superiores, socilia strata
superiora; estratos de la opinin pblica, p-
blicae opinionis rdines.
estratsfera o estratosfera: stratosphaera,
ae f. Sin: aethreum sptium.
estratosfrico: stratosphericus, a, um. Sin:
ad stratosphaeram spectans.
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gi-
braltar, Fretum Gaditanum.
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus,
dris n; en pl, tambin ignes aethrei, aeth-
rii, sidrei; caelestes faces. Uso: - ensorti-
jada, stella cincinnata; - errante, stella errans,
errtica, vaga, vagans; - fija, stella inerrans,
haerens, affixa caelo, immbilis, perennis; -
fugaz, stella trnsvolans; - polar, stella ad
septentriones vergens; - con cabellera, stella
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stella-
rum plvia // (fig, suerte, destino) - favora-
ble, dextrum sidus (-dris n); he nacido bajo
buena -, amico sdere ortus sum; felciter
mihi natus sum; nacido con mala -, malo
astro natus, vel sinistro fato gnitus // fig,
hacer ver las -, acrrimo dolore liquem af-
fcere; poner a uno en las -, liquem stellis
insrere; astris inferre vel ddere; in astra
edcere; ad astra vel ad sdera ferre, mttere,
tllere; summis vel mximis ludibus efferre;
summis ludibus ad caelum efferre; ad cae-
lum extllere ludibus; ver uno las -, doloris
vi violenter ffici // (fig, persona que sobre-
sale extraordinariamente) liqua re ex-
cellens, minens, praecellens, praestans. Uso:
- cinematogrfica, actrix illa cinematogr-
phica celebrrima.
estrena: (regalo que se da en seal de felici-
dad o en recompensa de un servicio) strena,
ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, stre-
nam dare, accpere.
estreido: (que padece estreimiento) stpti-
cus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
(obstructa, restricta, compressa, dura) labo-
rans; alvi durti (vel durtie) affectus; astrc-
tior alvo // (fig, avaro, mezquino) srdidus.
estreimiento: alvi durties (-i f). Sin: alvus
(-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durtiam lenire, emollire,
mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
astrngere, restrngere, comprmere; sanar el -,
durtiem sanare vel purgare; sufrir de -, diffi-
cliter (difficulter, difficllime) excrnere; su-
perar el -, alvum movere.
estreptococo: streptococcos vel streptococ-
cus, i m.
estreptomicina: streptomycina, ae f; strep-
tomycinum, i n.
estrs: contntio enervans. Sin: contntio v-
estrs
420
rium; nmia contntio nimi.
estresante: vrium contentione enervans.
estra: (cada una de las rayas en hueco que
suelen tener algunos cuerpos) stria, ae f.
estriacin: Zool striatura, ae f.
estriado: striatus, a, um. Sin: striis ornatus
vel excavatus.
estriar: (alterar una superficie formando en
ella estras) striare. Sin: strias fcere; in strias
excavare; striis exornare.
estribern: fulcrum prminens.
estribillo: (verso o versos que se repiten) in-
tercalaris versus sing ; versus intercalrii pl.
Sin: rdiens versus vel stropha, ae f // (pala-
bra o expresin que alguna persona emplea
por hbito vicioso con demasiada frecuen-
cia) verbum intercalare vel intercalrium; lo-
ctio intercalaris vel intercalria // (cantilena)
cantilena, ae f. Sin: cantculum; cantincula,
ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem
cantilenam cnere; eandem semper recantare
cantilenam.
estribo: (especie de escaln para subir y
bajar del caballo) stpia, ae f . Sin: stpeda,
ae f; stapes, dis f; stapha; stphium; mitiscus,
i m. Uso: fig, perder uno los -, de mente dici;
patintiam abrmpere (impacientarse); ira
exardscere (irritarse); hacer perder los - a
alguien, de mente liquem deturbare // (ma-
cizo, contrafuerte) sustentculum, i n // (uno
de los huesos del odo interno) stapes, dis m.
estribor: dxterum vel dextrum (navis) latus
(-tris n).
estricnina: strychnina, ae f; strychninum, i
n.
estro: (estmulo) mentis incittio et motus //
(ardor) nimi ardor. Sin: ingnii fervor vel
aestus (-us m); ntima nimi permtio // (ins-
piracin) spritus, us m. Sin: instinctus, us m;
oestrus, i m. Uso: - potico: spritus poticus;
poticus afflatus (-us m) vel aestus (-us m);
potrum afflatus; poticae mentis afflatus;
potandi vena; potica virtus vel facultas.
estrobo: struppus, i m.
estrobofotgrafo: strobophotgraphus, i m.
estroboscopia: stroboscpia sive -scopa, ae
f.
estroboscopio: stroboscpium, ii n. Sin:
instrumentum stroboscpicum.
estrofanto: strophantus hspida. Uso: medi-
cina hecha con -, medicamentum ex stro-
phanto hspida.
estrgeno: oestrgenum, i n. Sin: medica-
mentum oestrgenum.
estroncio: strntium, ii n.
estropajo: scpula (-ae f) sprtea. Sin: spr-
teum penculum // fig nullus prtii res. Sin:
contemptbilis res.
estructura: structura, ae f. Sin: forma; com-
pago, gnis f; compages, is f. Uso: - edilicia,
aedificialis structura; la - de la Iglesia, struc-
tura Ecclsiae; - fundamentales de la Iglesia,
necessria Ecclsiae forma; - gramaticales,
structurae grammaticales; - prefabricada,
domus praestructa; - rtmica de los versos,
rhthmica vrsuum structura, - sanitarias,
ministria valetdinis; - social, compago so-
cialis; structura societatis; - de pecado, pec-
cati institutum; structura peccati // gneros de
-: romnica, gtica, barroco, rococ, rena-
centista, glico imperial, structurae gnera:
estresante
421
romnicum, gthicum, barocum, conchatum,
renascentiale, gllicum imperiale.
estructuracin: structurae dispostio.
estructural: structuralis, e. Sin: ad struc-
turam prtinens.
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin:
lingustica functionalis.
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad
structuralismum ttinens // sust structuralismi
peritus, sectator, cultor.
estructurar: secundum structuram disp-
nere.
estuario: aesturium, ii n.
estucado: incrusttio, onis f. Sin: gypsum;
tectura, tectrium.
estucador: gypsoplastes, ae m. Sin: gyps-
rius plastes; crustrius; tector.
estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare;
tectrio exornare, polire, illnere, cludere,
indcere, munire, tgere.
estuche: theca, ae f. Uso: - plstico, theca
plstica; - de afeitar, theca rasria; - para
guardar agujas, cuum theca; - para lapice-
ras, theca calamria; - para lpices, theca
graphiria; - para lapiceras o lpices, gra-
phirium; - de viaje, v. neceser.
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -,
tectura; tectrium; tectrium opus; recubrir
con -, tectorio polire vel munire.
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus
m; alumna f; discpulus; discpula; scholaris,
is mf; scholsticus, scholstica; discens, ad-
discens mf; auditor m. Uso: - de escuela
media, mdiae scholae alumnus vel discpu-
lus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - univer-
sitario, academae (vel universitatis, vel
athenaei) alumnus; acadmicus alumnus; - de
derecho, filologa, filosofa, matemtica,
msica, psicologa, teologa ..., iuris, philol-
giae (philolgicae disciplinae), philosphiae,
mathemticae (vel mathematicorum, vel ma-
thseos), msicae (vel musicorum, vel modo-
rum musicorum, vel harmnices),
psycholgiae, theolgiae ... studiosus vel au-
ditor; - de letras, adulescens vel ivenis lit-
terarum stdio dditus; celestial patrono de
los -, caelestis patronus studiosae adulescn-
tiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
alumni; scholares, ium; scholstici; discen-
tes, ium m; qui discunt.
estudiantil: scholaris, e. Sin: scholsticus;
schlicus; discipulorum (gen).
estudiar: studere + dat. Sin: vacare + dat;
stdiis se dare. Uso: - latn y griego, ltteris
latinis et graecis studere; - teologa, theol-
giae studere pernoscendae.
estudio: (aplicacin del espritu para com-
prender o profundizar; conocimientos que se
adquieren estudiando) stdium, ii n. Uso: -
cientficos, doctrinarum vel disciplinarum
stdia, - clsicos, studia clssica; - eclesis-
ticos, stdia ecclesistica; - filolgicos, stdia
philolgica; - humansticos, stdia humana,
spiritulia, humanitatis; - secundarios, stdia
secundi rdinis; - tcnicos, technicorum st-
dia // (aposento donde trabajan ciertas per-
sonas) stdium, ii n. Sin: cubculum;
tablinum; stdii conclave (-is n); studiorum
zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; -
cinematogrfico, stdium cinematogrphi-
cum; - fotogrfico, taberna photogrphica //
empezar los -, stdia inire; proseguir los -,
stdia prsequi; terminar los -, stdia per-
gere.
estudio
422
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stdiis ddi-
tus. Uso: crculo de estudiosos, studiosorum
crculus.
estufa: lacnicum, i n. Sin: instrumentum ca-
lefactrium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - elctrica, lacnicum elctricum; - pe-
quea, laconculum; forncula, ae f; - elc-
trica con resistencia, forncula rhephoro
predita; - de carbn, lacnicum anthrci-
num; lacnicum anthracit alendum; - de
lea, lacnicum lignis comburendis; lacni-
cum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus.
estufilla: (manguito para abrigar las manos)
v. manguito // (braserillo para los pies) f-
culus, i m. Sin: excpula (-ae f) vel excpulum
(-i n ) pdibus fovendis vel calefaciendis.
estupefaciente: adj stupefciens vel obstu-
pefciens, entis. Sin: mirus; mirficus // sust
stupefciens, entis n. Sin: soporferum, i n;
medicamentum stupefactivum, somnferum,
soporferum.
estupidez: (torpeza notable en comprender
las cosas) stupditas, atis f. Sin: stupor nimi;
inslsitas; stulttia // (dicho propio de un es-
tpido) stulte dictum. Sin: stultum dictum //
(hecho propio de un estpido) stulte vel in-
epte factum. Sin: stultum factum; stultum
fcinus (-nris n); res (rei f) stulta.
estpido: stpidus. Sin: stultus; ftuus; hebes
(-tis; abl -ti); truncus; ineptus; insulsus.
estuprador: stuprator, oris m. Sin: fututor;
qui ftuit. Uso: - de nias, parvularumfututor.
estupro: stuprum, i n.
estuquista, v. estucador.
esturin: acupenser vel acipenser, ris n.
esvstica: crux (crucis f) hamata.
E.T.A. (organizacin vasca revolucionaria):
grex vascnicus ETAappellatus. Sin: vasc-
nica consocitio, quae est ETA.
etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
ciclistas, etc.) sttio, onis f. Sin: mnsio;
mora; mortio // (pugna o competicin de ve-
locidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
excursus adverso horolgio; excursus contra
horolgium // (trayecto) iter, itneris n.
ter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fs, fluido
sutil) aether, ris (ac -ra) m. Sin: ar, ris
(ac rem vel ra) m // (Qum, lquido muy
voltil) aether, ris m. Uso: - etlico, sulf-
rico, aether aethlicus, sulphricus.
etreo: (perteneciente al ter) aethrius, a,
um. Sin: etheris (gen); ad ethera spectans.
Uso: onda -, etheris unda // (pot, pertene-
ciente al cielo) caelestis, e.
eterismo: aetherismus, i m. Sin: toxictio.
eterizacin: aetheriztio, onis f. Sin: anaes-
thsia aethrica.
eterizar: aetherizare. Sin: (Qum, reducir al
estado de ter) in ethera redgere, vrtere,
convrtere; (Med, adormecer con el ter) e-
there sensus alienare.
eternal: aeternalis, e. Sin: aeternbilis.
eternamente: aeternliter. Sin: aeterno.
eternit: aeternirtes, ae m. Sin: amintina vel
durbilis tgula.
eternizar: aeternare.
eteromana: aetheromnia sive -mana, ae f.
estudioso
423
Sin: etheris aethlici smptio voluptria.
tica: thica, ae f; thice, es f. Sin: philos-
phia moralis; de mribus disciplina. Uso: -
social, thica socialis; con arreglo a la -, ex
mribus; ex thicae praeceptis.
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n.
etlico: aethlicus, a, um.
etilismo: aethylismus, i m. Sin: vinolntia; v.
alcoholismo.
etilo: aethyle, es f; aethylis, is m.
etimologa: (ciencia que estudia el origen de
las palabras) etymolgia sive -loga, ae f //
(origen particular de una palabra; razn de
su significacin y forma) tymum vel ty-
mon, i n. Sin: vis, origo (-gnis f), enodtio,
explictio, interprettio nminis; nminis ori-
gintio; verbi vel verborum origo; vocis (vel
nminis, vel vocbuli) origo; etymolgia
vocis; verbi vis. Uso: - popular, sin base
cientfica, origintio ad ppuli sensus accom-
modata, non a litteratorum profecta officinis;
segn la -, secundum etymolgiam; averi-
guar la -, appellationis tymon xsequi; bus-
car la - de las palabras, orginem nminum
(vel vocum, vel verborum) scrutari vel exqu-
rere; dar la - de un vocablo, nomen vel ver-
bum explicare unde ductum sit; vocem
explicare unde ducta sit; nomen (vel vocem,
vel verbum) enodare; establecer la -, verbo-
rum orginem explicare.
etimolgicamente: etymolgice. Sin: ex or-
gine vel (si se trata del significado) ex vi n-
minis, vocis, verbi.
etimolgico: etymolgicus, a, um. Sin: ad
nminis (vel vocis, vel verbi) orginem prti-
nens (si se trata del origen); ad nminis vim
ttinens (si se trata del significado). Uso:
desde el punto de vista -, iuxta etymolgiam;
ad originationem quod ttinet.
etimologista: etymlogus, i m; etymologista,
ae m. Sin: etymolgiae cultor, peritus, studio-
sus; etymolgiae callens, cllidus; nminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodan-
dis orignibus peritus.
etimologizar: etymolgiam investigare. Sin:
orginem nminum (vel vocum, vel vocabu-
lorum, vel verborum) inqurere; studiose ex-
qurere unde nmina (vocbula, verba) sint
ducta vel unde voces sint ductae.
etimlogo, v. etimologista.
etiologa: (Filos, estudio de las causas de un
orden determinado de efectos) aetiolgia sive
-loga, ae f. Sin: causarum inquistio; rerum
causarum stdium // (Med, parte de la medi-
cina que tiene por objeto el estudio de las
causas de las enfermedades) aetiolgia, ae f.
Sin: morbi causarum inquistio; doctrina de
morborum causis.
etiolgico: aetiolgicus, a, um.
etope: adj aethipicus, a, um // sust
ethiops, pis m. Sin: Aethopus, i m.
Etiopa: Aethipia, ae f.
etiqueta: (marca, seal o marbete) nota, ae f.
Sin: pittcium. Uso: - engomada, agglutina-
tria schdula // (ceremonial que se observa
en los palacios y en actos pblicos solemnes)
v. ceremonial // (ceremonia en la manera de
tratarse) officisitas, atis f. Sin: morum ele-
gntia; probatus mos et usus; segn la -, ex
more; sin -, simpliciter; nullo apparatu; con-
ducirse con arreglo a la -, ut probatus usus,
probatusque mos postulat, se grere.
etites: atites, is m. Sin: ferrum oxydatum.
etites
424
etmoides: ethmides, is n. Sin: nrium mea-
tus (-us m).
tnico: thnicus, a, um.
etnografa: ethnogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: descrptio morum gntium.
etnogrfico: ethnogrphicus, a, um.
etngrafo: ethngraphus, i m. Sin: ethnogr-
phiae cultor, peritus, studiosus.
etnologa: ethnolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina de gntium natura (vel ndole) et
mribus.
etnolgico: ethnolgicus, a, um.
etnlogo: ethnlogus, i m. Sin: ethnolgiae
cultor, peritus, studiosus.
etologa: etholgia sive -loga, ae f.
etolgico: etholgicus, a, um.
etlogo: ethlogus, i m.
etruscologa: doctrina rerum etruscarum.
eucarista: eucharstia sive -rista, ae f. Sin:
sacra synaxis (-is vel -os); augustum altaris
sacramentum; sacramentum Crporis D-
mini. Uso: celebrar, concelebrar la -, eucha-
rstiam celebrare, concelebrare.
eucarstico: eucharsticus, a, um.
eudemonismo: eudaemonismus, i m. Sin:
eudaemonolgia sive -loga.
eudemonstico: eudaemonsticus, a, um.
eudimetro: eudimetrum, i n.
eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
verborum mitigtio; dictionis vel locutionis
mitigtio; mitigata dctio, loctio; mitigata
verba; verba lnia; verbi lnitas. Uso: em-
plear un -, lenitate verbi rei tristtiam miti-
gare; trstia dcere meliribus (vel mitigatis)
verbis; para usar un -, ut lviter (vel levs-
sime) dicam.
eufona: euphnia sive -phona, ae f. Sin: so-
nritas, voclitas; soni vel vocis suvitas;
suavis dulcisque sonus.
eufnico: euphnicus, a, um. Sin: vocalis;
suavis; bene sonans.
euforia: euphria sive -phora, ae f. Sin:
nimi eltio, sernitas, hilritas, iucnditas;
nimus serenus, hlaris, hlarus, iucundus,
laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, el-
quii (vel loquendi) hilritas vel iucnditas.
eufrico: euphricus, a, um. Uso: soy -, eu-
phricus sum; nimo elato (vel sereno, vel h-
lari vel hlaro, vel iucundo, vel laeto) sum.
eugenesia o eugentica: eugnia sive -gena;
eugnica vel eugentica, ae f. Sin: eugentica
disciplina; doctrina de sana sbole procre-
anda; rtio vel exquistio bonae orginis.
eugensico: eugenticus. Sin: felciter gni-
tus; ad eugniam spectans; ad sanam ac fe-
licem procreationem prtinens.
eugnesis, v. eugenesia.
eugenismo: eugenismus, i m.
eupepsia: eupepsis, -is f; euppsia sive -pep-
sa, ae f. Sin: bona digstio; fcilis digstio
vel concctio.
eupptico: adj euppticus, a, um. Sin: diges-
trius; ad digerendum aptus // sust remdium
etimoides
425
ad cibum concoquendum aptum.
eurasitico: eurasiticus vel eurasianus, a,
um.
Euratom: communis rerum atomicarum
mercatus, qui Euratom audit. Sin: Euratom,
ut aiunt; europaea de vi atmica commnitas;
europaea de adhibenda vi atmica commni-
tas.
euritmia: eurthmia sive -rythma, ae f. Sin:
concnnitas, atis f; concinnitudo, dnis f; apta
dispostio.
eurtmico: eurthmicus, a, um.
euro: (unidad monetaria comn a los Esta-
dos de la Unin Europea) euro, onis m; euro-
nus, i m. Sin: euronummus; moneta vel
pecnia eurnica; nummus vel nmmulus
eurnicus; europecnia; euromoneta. Uso:
relativo al -, eurnicus; partidario del -, eu-
ronus, i m; fautor euronis; adversario del -,
antieuronus, i m; adversrius euronis.
eurocheque: assigntio europaea.
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Orien-
tal, Europa Centralis, Orientalis.
europesmo: (predileccin por las cosas de
Europa) europaeismus, i m // (carcter euro-
peo) mens (mentis f) europaea.
europesta: europaeista, ae m. Sin: coniunc-
tionis europensis fautor.
europeizar: europaeizare. Sin: europaeum
cultum indcere; ad Europaeorum cultum re-
dgere.
europeo: adj europaeus, a, um; europensis,
e.
eurovisin: eurovsio, onis f. Sin: televsio
in Europa; horama (-tis n) europaeum; tele-
orasis vel telehorasis (-is f) per Europam.
eutanasia: euthansia sive -nasa, ae f. Uso:
- encubierta y subrepticia, practicada abier-
tamente o incluso legalizada, euthansia,
tecta quidem et prorepens aut quae palam pe-
rgitur vel iure tiam ipso permttitur.
eutimia: euthmia sive -thyma, ae f. Sin: se-
rena doloris tolerntia; tranquilla angorum to-
lerntia.
eutrapelia: eutraplia, ae f. Sin: iucnditas,
affablitas, hilritas, cmitas, atis f.
evacuacin: evacutio, onis f. Sin: egstio;
exinantio; exonertio. Uso: tapn de - (en
los motores), valva evacuationis.
evacuar: evacuare. Sin: vacuefcere. Uso:
miles de personas fueron evacuadas, mlia
hminum evacuati sunt.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: decli-
nare liquid vel ab liqua re; effgere liquid
vel ab (vel ex ) liqua re; defgere; eldere //
evadirse, evdere. Sin: aufgere, effgere de
(vel ex, vel ab) + abl.
evaluable: evalubilis, e. Sin: aestimbilis.
evaluacin: evalutio, onis f. Sin: aestimtio.
Uso: Centro de -, institutum, quod est Cen-
trum Evaluationis; - global, evalutio globa-
lis.
evaluador: adj evaluatrius, a, um. Sin: aes-
timatrius // sust evaluator, oris m. Sin: aes-
timator.
evaluar: evaluare. Sin: aestimare.
evangeliario: evangelirium, ii n. Sin: evan-
evangeliario
426
glia, orum npl; liber evangeliorum.
evanglico: (relativo al evangelio) ad evan-
glia prtinens. Sin: ad doctrinam christia-
nam ttinens // (relativo a las Iglesias
surgidas de la Reforma) evanglicus, a, um //
(miembro de dichas Iglesias) evanglicus, i
m.
evangelio: evanglium, ii n. Sin: doctrina
christiana.
evangelista: evangelista, ae m. Sin: evanglii
scriptor.
evangelizacin: evangeliztio, onis f. Sin:
evanglii praedictio. Uso: nueva -, nova
evangeliztio.
evangelizador: evangelizator, oris m. Sin:
evanglii predicator vel praeco (-onis f).
evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el
evangelio) evanglium praedicare; Christum
praedicare; (ensear el evangelio) liquem
evanglium docere. Uso: - a los pueblos,
Christiana doctrin gentes exclere; evanglii
luce ppulos illustrare.
evaporacin: vaportio vel evaportio, onis
f. Sin: exhaltio; respirtio. Uso: la - de las
aguas, vaportio aquarum; aquarum respir-
tio.
evaporar: (convertir un cuerpo lquido o s-
lido en vapor) in vaporem (vel in vapores)
convrtere vel slvere // (intr, convertirse en
vapor) vaporare, evaporare; in vaporem (vel
vapores) converti, solvi, abire // (fig, disi-
parse, desvanecerse) vanscere vel evans-
cere.
evaporatorio: evaporatrius vel evaporati-
vus, a, um.
evasin: evsio, onis f. Sin: effgium; elp-
sio.
evasiva: effgium, ii n. Sin: tergiverstio;
pseudthyrum.
evasivamente: evasive. Sin: ambgue; dbie;
eludendo.
evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambguus; in-
certus; eludens; elusivus; rem non attingens.
Uso: responder de una manera -, incertis
responsis liquem implicare.
evemerismo: euhemerismus, i m. Sin: euhe-
meriana vel evemeriana doctrina; euheme-
riana vel evemeriana mytholgiae
interpretandae rtio.
evento: (suceso importante y programado)
eventus, us m. Uso: - histrico, eventus his-
tricus.
eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; for-
tuto; si occsio vnerit; si necesse erit.
evidencia: evidntia, ae f. Sin: perspicintia
rerum; illustrtio; perspicitas.
evitabilidad: evitablitas, atis f.
evitable: evitbilis, e.
evocacin: evoctio, onis f.
evocativo: evocativus, a, um.
evocatorio: evocatrius, a, um.
evolucin: (desarrollo) evoltio, onis f. Sin:
cursus vel decursus, us m; progressus, us m;
progrssio, onis f; incrementum, i n. Uso: -
democrtica, evoltio democrtica; - demo-
grfica, cursus demogrphicus; - econmica,
cursus oeconmicus; - social, evoltio socia-
lis; cursus progredientis societatis; - de las
evanglico
427
especies, evoltio phylogentica // (varia-
cin) muttio, onis f. Uso: - fontica, muttio
phontica.
evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin:
rtio evolutionis; doctrina evolutionalis.
evolucionista: evolutionista, ae m. Sin: dar-
vinismi fautor; fautor rationis evolutionis;
darvinianae doctrinae sectator, assectator,
fautor.
evolutivo: evolutivus, a, um. Sin: ad evolu-
tionem spectans.
exabrupto: inptiae, arum fpl. Sin: stulte dic-
tum. Uso: soltar un -, liquid stulte dcere;
soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre.
exactitud: exactitudo, dnis f. Sin: diligntia,
ae f; accurtio; perfctio. Uso: - de la pronun-
ciacin, exactitudo pronuntiationis; con -,
adamussim; accurate; diligenter; perfecte;
con - absoluta, summ cur.
exactor: exactor, oris m. Sin: apodecta, ae m ;
coactor; collectrius; vectiglium curator;
prtitor (aduanero de un puerto).
exageracin: (accin y efecto de exagerar)
exaggertio, onis f. Sin: eltio; superltio;
amplifictio // (cosa que traspasa los lmites
de lo justo, verdadero o razonable) nmium,
ii n (exceso). Sin: immodertio, immodstia,
intemperntia (inmoderacin); effsio (ex-
ceso en los gastos, en los sentimientos); pro-
fsio (exceso en los gastos). Uso: toda - es
viciosa, vtium est quod nmium est; sera
una - decir que..., nimis violentum est dcere
(con ac e inf).
exageradamente: nimis. Sin: immoderate;
immdice; immodeste; intemperanter; prae-
ter modum; (en el hablar) insolenter; infl-
tius. Uso: conmemorar - a alguien, liquem
infltius commemorare; ensalzarse -, se ef-
ferre insolenter.
exagerado: (en el lenguaje) inflatus, a, um.
Sin: elatus atque exaggeratus. Uso: eres -,
rem verbis exggeras // (excesivo) nmius, a,
um. Sin: immdicus; immoderatus; immo-
destus; intmperans, intemperatus; effusus
(respecto de sentimientos); profusus, nsolens
(respecto de gastos). Uso: alabanzas -, effu-
sssimae laudationes; alegra -, laettia ef-
fusa; gastos -, sumptus effusi; - en los gastos,
nsolens in pecnia.
exagerar: (encarecer) liquid exaggerare
(verbis). Sin: liquid augere; liquid augere
verbis ; liquid extllere; liquid in maius ex-
tllere; liquid praeter modum extllere //
(dar proporciones excesivas a una cosa) li-
quid nimis augere. Sin: nimis magnum fcere
liquid // (propasarse) in liqua re modum
excdere. Sin: finem et modum transire; n-
mium esse in liqua re. Uso: - en los gastos,
sumptu extra modum excdere; - en el ha-
blar, verbis extra fines gredi; nmium d-
cere; (faltando a la verdad) veritatem gredi;
plus dcere quam ptitur vritas; in falsum
augere liquid; no hay que -!, ne quid
nimis!; toma, pero sin -, mdice bibe.
exaltacin: - de la Santa Cruz, Exalttio
Sanctae Crucis.
ex alumno: hesternus alumnus. Sin: prstinus
discpulus; quondam alumnus; quondam dis-
ciplinae alicius alumnus. Uso: mi -, quon-
dam disciplinae meae alumnus.
examen: (investigacin, indagacin) inves-
tigtio, onis f. Sin: inquistio; inspctio; scru-
ttio; perscruttio; explortio; recogntio;
discssio; examen, mnis n. Uso: - clnico,
mdico, clnica, mdica inspctio; - de con-
ciencia, examen conscintiae; recogntio vel
inquistio sui; discssio conscintiae; hacer
examen
428
el - de conciencia, censuram sui ipsus gere,
grere; conscintiam exctere; perscrutari se;
in se ipsum inqurere; interrogare nimum
suum; in suam mentem introspcere; exctere
se; nimum exctere; - de los registros, ins-
pctio tabularum // (prueba que se hace de la
idoneidad de una persona para el ejercicio
y profesin de una facultad, oficio o ministe-
rio, o para comprobar o demostrar el apro-
vechamiento en los estudios) examen, mnis
n. Sin: probtio, onis f; perculum; experi-
mentum. Uso: - escrito, examen scriptum;
examen scripto vel per ltteras faciendum, ha-
bendum (antes de rendirlo); perculum
scripto vel per ltteras factum, hbitum (des-
pus de rendirlo); - oral, examen orale; exa-
men ore vel viva voce facindum, habendum
(antes de rendirlo); perculum ore vel viva
voce factum, hbitum (despus de rendirlo);
- prctico, prcticum experimentum; - te-
rico, thericum examen; arancel de -, tribu-
tum pro perculo subeundo; - de literatura,
de matemtica, de historia, etc., examen de
ltteris, de mathemticis, de historia, etc.; pe-
rculum in (vel de) ltteris, in (vel de) mathe-
mticis, in (vel de) histria, etc.; mesa de -,
examinatores, um mpl. Sin: probationis rbi-
tri vel idices // aprobar, pasar un -, examen
superare; probari; perculum (in vel de litte-
ris, etc.) superare, evncere, eluctari; aprobar
el - pblico (o de Estado), exmine pblico
probari; desaprobar el -, perculum non su-
perare; rendir -, perculum fcere, subire;
examen subire; exmine explorari; rendir -
de algo, de alguna materia, periclitari de (vel
in) liqua re; perculum fcere in liqua dis-
ciplina; he de rendir un -, examen mihi su-
beundum est; rendir - de conduccin,
probationem vehendi autocinticam subire;
rendir - de todas las materias, disciplinarum
mnium perculum fcere; repetir el -, per-
culum terum fcere; tomar -, examinare;
exmine liquem explorare; explorare, exqu-
rere quid liquis sciat vel didcerit; alicius
doctrinam temptare // (consideracin, refle-
xin) considertio, onis f. Sin: recogntio.
Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sa-
grada Escritura, lberum de christiana doc-
trina iudcium; en el contexto simplem
lberum iudcium; lbera sacrarum scriptura-
rum interprettio; en el contexto simplem l-
bera interprettio; despus de un atento -, re
perspecta; despus de un maduro -, re diu
multumque ponderata // (deliberacin, con-
sulta) delibertio, onis f. Sin: disputtio;
quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
res habet multam deliberationem; pienso que
hay que hacer un ms amplio - de la cues-
tin, ego mplius deliberandum cnseo; so-
meter algo a -, in quaestionem vocare liquid
// (interrogatorio) interrogtio, onis f. Uso: -
de testigos, tstium interrogtio; hacer el - de
los testigos, testes interrogare.
examinador: (persona que examina) investi-
gator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
examinator, oris m. Sin: exquisitor; probatio-
nis rbiter (-tri m) vel iudex (-dcis m); qui
explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
didcerint). Uso: - sinodal, examinator vel
iudex synodalis; iudex administris sacrorum
probandis.
examinando: examinandus, a, um. Sin: pet-
tor; candidatus.
examinar: (investigar, indagar) investigare.
Sin: explorare; indagare; examinare; perpn-
dere; pndere. Uso: - la propia conciencia,
conscintiam perscrutari; todo juez corrupto
examina mal la verdad, male verum exmi-
nat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
querere (liquid; de liqua re). Sin: inqu-
rere (de liqua re); experiri interrogando.
Uso: - el nimo, la ndole, el juicio, la cien-
cia, la pericia de uno, alicius nimum, n-
dolem, iudcium, scintiam, pertiam
interrogando experiri; - a los testigos, testes
examinador
429
interrogare // (revisar, inspeccionar) probare.
Sin: spectare; recensere (liquid) ; cogns-
cere (liquid vel de liqua re); temptare. Uso:
- el cdigo, cdicem recognscere; - la mo-
neda, la virtud, pecniam, virtutem probare;
- las actas, de actis cognscere // (observar
con ojo crtico) observare. Sin: inspcere.
Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes
partes crporis inspcere // (considerar, pon-
derar) considerare (liquid vel de liqua re).
Sin: ponderare; perpndere. Uso: - el pro y el
contra de algo, in utramque partem liquid
perpndere // (tratar, discutir, deliberar) con-
slere (liquid, de liqua re); deliberare (de
liqua re); agitare (liquid, de liqua re); dis-
putare; dissrere (liquid, de liqua re) //
(tomar examen) v. examen.
exantema: exanthma, tis n. Sin: exnthe-
sis; pustultio; cutis efflorescntia.
exantemtico: exanthemticus, a, um.
exarca: exarchus, i m.
exarcado: exrchia sive -archa, ae f; (cargo
del exarca) exarchi munus (-nris n); (digni-
dad de exarca) exarchi dgnitas; (territorio
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territ-
rium.
excavacin: excavtio, onis f. Sin: fssio; ef-
fssio; fossura. Uso: director de las -, fossio-
num magister vel praefectus; director general
de las -, fossionum summus moderator; ma-
terial de -, relquiae effossae; trabajo de -,
fossionis pera ; hacer excavaciones, exca-
vationes dcere, pergere; fossiones fcere.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fdiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (apa-
rato que sirve para excavar) v. excavadora.
excavadora: excavatrium, ii n. Sin: m-
china effdiens, fossria, excavans; foss-
rium mechnicum; chamulcus fossrius.
exceder: - el peso, praeponderare. Uso: - el
peso en cinco kilos, quinque chil(i)ogrm-
mata praeponderare.
excelencia: (ttulo honorfico) Excellntia, ae
f. Uso: Vuestra - viene solo?, Excellntia tua
sola venit? // (superior calidad o bondad) ex-
cellntia, ae f. Sin: praestntia (en algo, alic-
ius rei). Uso: por -, per excellntiam vel per
eminntiam.
excntrica: (pieza que gira alrededor de un
punto que no es su centro de figura) excen-
trum, i n. Sin: cmmia.
excentricidad: (estar fuera del centro) a
mdio abhorrere // (extravagancia) excentr-
citas vel eccentrcitas, atis f. Sin: insolntia;
morsitas; (dicho excntrico) tmere vel in-
solenter dictum; (hecho excntrico) tmere
vel insolenter factum. Uso: - de carcter, in-
gnii insolntia.
excntrico: (de carcter raro, extravagante)
nsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
Uso: conducta -, agendi rtio inslita (vel
nova atque mira, vel tortuosa et nsolens);
hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque v-
vere vel gere // (que est lejos del centro) lo-
calidad -, locus suburbanus; barrio -,
subrbium, ii n // (Geom, que est fuera del
centro) e medio excedens. Sin: eccentros
(mf), on (n), gen -i.
excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordi-
nrius; inslitus; singularis.
excepcionalmente: exceptionliter. Sin: per
exceptionem; extraordinrie; singulriter.
exceptuacin: excptio, onis f. Sin: exclsio.
exceptuacin
430
excerpta o excerta: excerpta, orum npl.
exceso: nmium, ii n. Uso: - de velocidad,
nmia celritas.
excitador: excitatrium, ii n. Sin: - elctrico,
elctricum excitatrium.
excitar: excitare. Sin: acere, exacere; sti-
mulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare
ambulando famem.
exclamacin: exclamtio, onis f.
exclamativo: exclamativus, a, um.
exclaustracin: exclaustrtio, onis f.
exclaustrado: exclaustratus, a, um.
exclusivamente: exclusive.
exclusividad: exclusvitas, atis f. Sin: singu-
lritas; ius exclusivum.
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: ex-
clusria rtio.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclus-
riae rationis studiosus; ad exclusivismum
prtinens.
exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclus-
rius; prprius; singularis.
excomulgado: excommunicatus. Sin: Eccl-
siae communionis expers; communione fid-
lium privatus; a fidlium consortione
expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sa-
cris prohbitus; sacrorum communione ca-
rens, expers, prohbitus. Uso: - vitando,
excommunicatus vitandus // fig, e factione
expulsus. Sin: a societate exclusus.
excomulgar: excommunicare. Sin: anathe-
mare vel anathematizare; a sacris excldere;
de Ecclsia ecere; e fidlium consortione ex-
pllere; Ecclsiae communione liquem pri-
vare; sacrorum communione liquem
privare; sacrorum communionem admere
licui vel ab liquo; a sacrorum communione
liquem prohibere.
excomunin: excommunictio, onis f. Sin:
anathemtio; a sacris exclsio; a fidlium
consortione explsio; Ecclsiae communio-
nis privtio; a fidlium communione reictio;
sacrorum communionis admptio vel priv-
tio. Uso: absolver de la -, ab excommunica-
tione liquem abslvere; excommunicationis
poen liberare; liquem in sacrorum commu-
nionem recpere vel restitere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommuni-
cationem incrrere.
excretorio: excretrius, a, um.
excursin: (viaje por lo comn corto) excr-
sio, onis f. Sin: peregrintio; peragrtio; iter,
itneris; excursus, us m; decrsio. Uso: - na-
vales, excursiones navales; - de recreo, de-
lectbilis peregrintio; hacer una - al campo,
rusticanum iter pergere; in rus decrrere.
excursionismo: excursionum stdium. Sin:
peragrandi rtio.
excursionista: peragrator, oris m. Sin: excur-
sor; peragrationum studiosus.
excusa: (accin de excusar o excusarse) ex-
custio, onis f. Uso: nota de -, excustio
scripta // (justificacin) satisfctio, onis f.
Sin: purgtio // (pretexto) praescrptio, onis
f. Sin: nomen, mnis n // (motivo) ttulus, i m.
Sin: causa. Uso: aducir una -, causam inter-
pnere; aducir una - legtima, excusatione
idnea uti ; alegar como - la edad, excusare
aetatem; dar o alegar su edad como -, aeta-
tem afferre; hallar una - adecuada, causam
excerpta
431
idneam nancisci; no admitir la - de alguien,
causam alicius neglgere; proporcionar una
- a alguien, excusationem licui dare; con la
- de ..., per spciem + gen; per causam + gen.
excusado: latrina, ae f (defluente aqu ins-
tructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus,
us m; postcum; cella ntima vel secreta
(aquae proflvio instructa vel ditata); loca
(-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae
vas (vasis n); vas sssile.
excusar: excusare liquem licui vel apud
liquem // excusarse, se excusare licui vel
apud liquem de liqua re, vel in liqua re,
vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: -
formalmente, formliter se excusare; - ofi-
cialmente por algo, officiliter se excusare
pro liqua re.
execute (Inform), poner en movimiento,
poner en marcha: run. Sin: pllere; v. run.
exegesis o exgesis: exegsis, is f. Sin: exe-
gtice, es f; hermenutica, ae f ; explictio;
intreprettio; explantio. Uso: hacer la -, ex-
plicare; explanare; interpretari.
exegeta o exgeta: exegta, ae m. Sin: inter-
pres, tis m; explanator; explicator; exegsis
professor.
exegtico: exegticus, a, um. Sin: explanat-
rius; interpretatrius; ad interpretationem t-
tinens.
exencin: - del servicio militar, (miltiae) va-
ctio, onis f; - de impuestos, de obligaciones,
immnitas.
exequtur: (pase que da la autoridad civil
de un Estado a las bulas o rescriptos pontifi-
cios) exsectio, onis f. Sin: litterarum aposto-
licarum exsectio; Apostlicae Sedis decreti
exsectio // (autorizacin que otorga el Jefe
del Estado a los agentes extranjeros para que
puedan ejercer las funciones propias de su
cargo) plcitum, i n. Uso: - real, regale pl-
citum.
exequial: exsequialis, e.
exequias: exsquiae, arum fpl. Sin: funus,
nris n; iusta, orum npl; suprema, orum npl;
exsequiale sacrum; iusta funbria vel exse-
quilia. Uso: asistir a las - de alguien, exs-
quias fneris alicius prsequi; celebrar las -
de alguno, alicius exsquias gere, cele-
brare, fcere, rddere.
exergo: exergon vel exergum, i n.
exfoliador, v. bloc.
exhibicin: (accin de mostrar) exhibtio,
onis f. Sin: ostnsio. Uso: - deportivas, ldi-
cra spectcula; - gimnstica, gmnicum cer-
tamen; gmnica exhibtio.
exhibicionismo: ostenttio, onis f. Sin: os-
tentamen, mnis n; iactntia; sui ostentandi
stdium; nmia sui ostenttio; se palam pro-
ferendi stdium // (perversin sexual) exhibi-
tionismus, i m (crporis).
exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iacta-
tor; sui ostentandi studiosus; se palam profe-
rendi studiosus.
exhibir: exhibere. Sin: ostentare; ostndere;
praebere; proferre; propnere // exhibirse, se
ostentare.
exhortativo: adhortativus, exhortativus, hor-
tativus, a, um. Sin: monitrius; suasrius.
exhortatorio, v. exhortativo.
exigencia: (pretensin) postulatum, i n; pos-
tultio, onis f // (necesidad) necssitas, atis f.
exigencia
432
Sin: res (rei f) necessria. Uso: ceder a las -
experimentales, experimenta admttere.
exigir: exgere liquid ab liquo. Sin: impe-
rare liquid licui.
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio mi-
litar, vacans, antis; immunis milti.
eximir: exmere. Sin: liberare. Uso: - a al-
guien del servicio militar, licui miltiae va-
cationem dare.
existencia: exsistntia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la -
de Dios, Deum esse negare.
existencial: exsistentialis, e.
existencialismo: exsistentialismus, i m.
existencialista: exsistentialista, ae m. Sin:
exsistentialismi sectator vel fautor; philso-
phus, qui exsistentialismi doctrinam amplc-
titur.
existencialmente: exsistentiliter. Sin: ad ex-
sistntiam quod ttinet.
exocarpio, v. exocarpo.
exocarpo: exocarpus, i m. Sin: exterior frc-
tuum pars.
exocrino: excrinus, a, um. Sin: extra secer-
nens. Uso: glndula -, glndula excrina.
exoftalmia o exoftalma: exophthlmia sive
-thalma, ae f; exophthalmus, i m.
exoftalmmetro: exophthalmmetrum, i n.
exoftalmos, v. exoftalmia.
exogentico, v. exgeno.
exgeno: exgenus, a, um. Sin: foris ortus.
exnfalo: exmphalus vel exmphalos, i m.
Sin: umbilci hrnia.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: demonum
explsio.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: demonum
expulsor.
exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcis-
trium; exorcistae munus, offcium, ordo.
exorcizar: exorcizare. Sin: demones ex-
pllere, repllere, deprecari.
exosmmetro: exosmmetrum, i n.
exsmosis: exsmosis, -is f.
exstosis: (bulto leoso que se forma en el
tallo y en las ramas de algunos rboles)
exstosis, is f // (cierto tumor seo) exstosis,
is f. Sin: eminntia vel excrescntia ssea; os
excrescens.
exotrico: exotricus, a, um.
exoterismo: exoterismus, i m. Sin: rtio exo-
trica; doctrina exotrica; doctrina pblice
trdita vel impertita.
exotrmico: exothrmicus, a, um.
extico: exticus, a, um. Sin: peregrinus; ex-
ternus; adventcius; advectcius (importado).
Uso: doctrina -, doctrina adventcia; lenguaje
-, exticus sermo; locucin -, peregrina loc-
tio; vocablo -, exticum verbum.
exotismo: peregrnitas, atis f. Sin: rerum exo-
ticarum stdium.
expansin: (Fs, accin de extenderse o dila-
exigir
433
tarse) diffsio, onis f. Sin: propagtio, onis f
// (fig, propagacin) propagtio. Uso: - pol-
tica, fnium vel imprii propagtio; necesidad
de - poltica, necssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; imprii propagandi
necssitas // (fig, manifestacin efusiva de
un afecto o pensamiento) - del nimo, nimi
diffsio vel effsio. Sin: effusus nimus.
expansionismo: expansionismus, i m. Sin:
expansionis cupditas, stdium; fines dila-
tandi stdium; imprii propagandi stdium.
expansionista: expansionista, ae m.
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expan-
dens (-entis) // (de persona) apertus, a, um.
Sin: sincerus.
expatriado: exsul, lis mf (patri, domo).
Sin: prfugus; extorris, e.
expectacin: (intensidad con que se espera
una cosa) exspecttio, onis f // (fiesta en
honor de la Virgen) Exspecttio parts Bea-
tae Mariae Vrginis.
expectativa: (posibilidad razonable de que
algo suceda) exspecttio, onis f. Uso: - eco-
nmica positiva, exspecttio oeconmica po-
sitiva; conforme a la -, pro exspectatione.
expectoracin: exscretio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m.
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medi-
camentum exscreationi adiuvandae; ad
exscreandum aptum remdium.
expectorar: screare vel exscreare. Sin:
exspectorare; exspere.
expedicin: (cosa a expedir) merces mit-
tenda // (accin de expedir) mssio, onis f .
Sin: expedtio. Uso: - de cartas, mssio epis-
tularum // (viaje o marcha) expedtio, onis f.
Sin: peregrintio. Uso: - al planeta Marte,
expedtio in stellam errantem Martem.
expedidor: expeditor, oris m; expedition-
rius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
transportes) rei mittendae procurator; mis-
sionum procurator; - de mercadera, mitten-
dae mercis procurator; mrcibus mittendis
procurator; - pblico, del Estado, bastagrius,
ii m.
expediente: (conjunto de papeles referentes
a un asunto): fascculus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
npl; tabellae, arum fpl; fascculus insertus;
pagellarum fascculus; documentorum sries;
tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expedir: (mandar, remitir) mttere. Sin: ex-
pedire.
expeditivo: celer, ris, re. Sin: festinus; pa-
ratus; promptus.
expendedor, ra: distractor, oris m; distrac-
trix, icis f. Sin: vnditor vel venditator, oris
m. Uso: - clandestino, vnditor clandestinus.
expensas: a sus -, suis smptibus; a - del es-
tado, pblico sumptu.
experiencia: experintia, ae f. Sin: experi-
mentum; usus, us m. Uso: - connatural, expe-
rimentum naturae consentneum; la - diaria,
usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
longa experintia; longinqui tmporis usus;
- poltica, usus rei pblicae; - precoz, rerum
experintia velox; - de las cosas del mundo,
rerum saeculrium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
homo prudentssimus; homo usu preditus;
homo multarum rerum usum habens // adqui-
rir - en algo, liquid experiri; usum alicius
experiencia
434
rei experiri; haber hecho - de algo, rem ex-
pertam habere; saber algo por -, liquid usu
compertum habere; aliquid usu cgnitum ha-
bere; tener poca -, usu non satis esse; tener
gran - en algo, in liqua re usum habere.
experimentacin: experimenttio, onis f.
experimental: experimentalis, e. Sin: expe-
rimento probatus; experienti innixus; in ex-
perimentis psitus (que se funda en la
experiencia); experimentis cgnitus (cono-
cido por experiencia); qui, quae, quod expe-
rimentis constat; qui, quae, quod experiendo
(vel experimentis) attngitur, dignscitur,
cognscitur, comprobatur. Uso: ciencias -,
scintiae vel doctrinae experimentis nixae;
scintiae positivae; dato -, experimenti ind-
cium; medicina -, medicina experimentis
constans vel nixa.
experimentalmente: experiendo vel expe-
riundo. Sin: experimento vel experimentis;
usu (por la experiencia o prctica). Uso: se
aprende -, experiendo vel experimentis ds-
citur.
experimento: experimentum, i n. Uso: - at-
micos, nucleares, experimenta atmica; ato-
micorum instrumentorum experimenta; -
cientficos, technicorum experimenta; - tele-
visivos, experimenta televisfica; - de psico-
loga, experimentum psycholgicum.
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; ex-
pertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire.
expiacin: (accin) expitio, onis f // (efecto)
piculum, i n. Uso: - de los crmenes, expi-
tio sclerum; sacrificios de -, piaculria,
orum npl; en -, piculi caus.
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso:
cabrn -, piacularis vctima.
explicacin: explictio, onis f. Sin: explan-
tio, onis f.
explicar: explicare. Uso: quin sabe - esto?,
quis hoc exprmere scit?
explicativo: explanatrius, a, um. Sin: ad
explicandum aptus. Uso: nota -, comment-
rium, ii n.
explcitamente: expresse. Sin: aperte; clare;
manifeste; expressis verbis (con palabras ex-
plcitas); nullis ambgibus (sin ambages).
Uso: prohibir -, planssime vetare.
exploracin: explortio, onis f. Uso: la - de
las ruinas de Troya, explortio ruinarum
Troianarum.
explorador: explorator, oris m. Sin: indaga-
tor; speculator; investigator // (escultista) v.
esta voz.
explosin: explsio vel displsio, onis f. Sin:
dirptio; erptio; prorptio. Uso: - atmica,
atmica dirptio; - gigantesca, displsio gi-
ganta vel ingens; - mortfera, mortfera ex-
plsio; explosiones de bombas, bombarum
vel pyrobolorum displosiones ; - de gas, dis-
plsio gasalis vel gasi; fase de -, displosionis
gradus (- us m) // fig effsio, onis f. Sin: erp-
tio. Uso: - de alegra, effsio nimi in laettia;
- de vicios, erptio vitiorum.
explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displo-
sivus; displdens; dirumpens // sust matria
displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vris
m) prius vel displosivus.
explotacin: abusus, us m. Uso: las diversas
formas de -, abuss vrii modi.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui n-
mium ex aliena pera quaestum vel lucrum
facit.
experimentacin
435
explotar: (sacar utilidad) fructum crpere
vel prmere. Uso: - bosques, silvas cedere;
- un campo, agrum clere vel exclere; - una
mina, fodinam exercere // (abusar) liquem
emngere. Sin: nmium quaestum ex alicius
pera fcere; alicius per laboreque abuti.
Uso: - robando, furtis quaestum fcere; - al
Estado, questui habere rem pblicam; - la
amistad, la familiaridad, amicti, familiari-
tate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex ple-
bis ignorntia quaestum fcere; - la miseria
de los pobres, inpi miserorum abuti; - la
sangre de los pobres, puperum peram san-
guinemque questui habere.
exponencial: exponentialis, e..
exponente: Mat index, dcis m.
exponer: Fotogr expnere luci.
exportacin: (accin de exportar) export-
tio, onis f. Sin: evctio // (lo que se exporta)
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso:
cerveza de -, cervsia exportatcia // (con-
junto de cosas exportadas) res (rerum) ex-
portatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae.
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus.
exportador: adj exportans, antis. Sin: ve-
hens, entis // sust exportator, oris m. Sin:
evector; eductor.
exportar: exportare. Sin: efferre; evhere.
exposicin: (accin y efecto de exponer) ex-
postio, onis f. Sin: exhibtio. Uso: - de cua-
dros, exhibtio imginum; - del Santsimo
Sacramento, pblica Sacramenti Augusti
adortio; hacer la - del Santsimo, Sacramen-
tum Augustum ppulo supplicationis caus
propnere // (fig, narracin) narrtio vel
enarrtio, onis f. Sin: descrptio; explantio
// - fotogrfica, expostio luci // (presentacin
pblica de artculos de industria, ciencias o
artes) expostio, onis f. Sin: exhibtio; ostn-
sio; pblica ostenttio. Uso: - mercantil, mer-
ces venales propsitae; - misionera, expostio
missionalis vel missionria; - mundial, exhi-
btio mundana; - universal, internacional, ex-
postio universalis, internationalis // - de
aparatos de radio y televisin, expostio
instrumentorum radiophonicorum ac televi-
sificorum; - de arte total, universae vel totalis
artis pblica ostenttio; - de cuadros, tbulae
propsitae; - de la prensa catlica, expostio
catholicarum scriptionum; librorum epheme-
ridumque de re catlica expositio; - de retra-
tos, exhibtio imginum; hacer una - de
cuadros, pictas tbulas ad spectandum pro-
pnere; tbulas prpalam collocare.
expsita: (infans vel puella) expsita, dere-
licta, proiectcia.
expsito: (infans vel puer) expsitus, derelic-
tus, proiectcius. Uso: casa de expsitos, bre-
photrophum, i n; brephotrophum, ii n;
hosptium infntibus alendis.
expositor: (persona que expone o interpreta)
expsitor, oris m // (persona que presenta sus
productos u obras en una exposicin pblica)
tabernculi exhibitrii custos (-odis m) vel
appritor (-oris m). Sin: tabernculo exhibit-
rio addictus.
expresamente: (claramente) v. explcita-
mente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: ddit per.
expresin: (manifestacin) exprssio, onis f.
Sin: declartio; manifesttio; descrptio; re-
praesenttio. Uso: - ajenas a la autntica re-
alidad de la religin catlica, religiosae vitae
rationes a germana religione cathlica alie-
nae; expresiones de la comunin eclesial, ex-
pressiones communionis ecclesialis //
(palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; voc-
expresin
436
bula; copulata verba; coniunctae vel copula-
tae voces. Uso: - metafricas, verba translata
// (locucin) dctio, onis f. Sin: enuntitio; lo-
ctio; phrasis. Uso: - elptica, curta sentntia;
enuntitio ellptica; - idiomtica, peculiaris
loctio // - algebraica, algbrica exprssio,
rtio, repraesenttio; - de alegra, effusa lae-
ttia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vrium, vribus) f.
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: -
alemn, expressionismus theodiscus vel ger-
mnicus.
expresionista: expressionista, ae m. Sin: ex-
pressionismi sectator.
expresivamente: expressive. Sin: aperte;
plane; significanter.
expresivo: (referido a cosas) xprimens,
entis. Sin: signficans; declarans. Uso: ade-
mn -, gestus rem et sentntiam xprimens;
ojos -, culi loquaces; rostro -, vultus argutus
// (referido a expresiones) signficans, antis;
vvidus; vivus. Uso: palabras - , verba signi-
ficntia; palabras ms -, verba plus efficin-
tia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin:
gravis. Uso: discurso-, ortio gravis; senten-
cia -, sentntia fortis.
expreso: (correo extraordinario) epstula
praepes (-tis). Sin: prperae ltterae (-arum
fpl). Uso: por -, citssimo cursu // (tren r-
pido) tramen (-mnis n) celrrimum. Sin: ha-
maxstichus citssimus.
exprimidera, exprimidero o exprimidor:
pressrium, ii n. Sin: mchina xprimens.
Uso: - elctrica, elctricum pressrium; - de
agrios, citreorum pressrium; mchina ctreis
exprimendis.
ex profeso: ex professo. Sin: conslio; inds-
tri; de vel ex indstria.
expropiacin: expropritio, onis f. Sin:
admptio; spolitio; deictio; proprietatis pri-
vtio; bonorum admptio. Uso: - de un fundo,
deictio de fundi possessione; deictio de
solo, de possessione fundi; - por pblica uti-
lidad, vindictio alicius rei ex rei pblicae
utilitate facta.
expropiar: expropriare. Sin: licui proprie-
tatem admere, abrpere, auferre, dmere; li-
quem proprietate privare; liquem
possessione spoliare; spoliare liquem liqua
re; liquem de possessione alicius rei de-
cere; liquem possessinibus (vel bonis) de-
cere, deturbare, depllere, expllere;
admere liquid ab liquo; admere liquid
licui. Uso: - por pblica utilidad, ex rei p-
blicae utilitate vindicare liquid.
expulsin: explsio, onis f. Sin: deplsio;
eictio; exctio.
expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
um. Sin: expunctus.
expurgar: expurgare, purgare. Sin: emen-
dare, corrgere; resecare vel expngere. Uso:
hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
exquisitez: (de comidas) suvitas, atis f; de-
lciae, arum fpl; (de nimo) noblitas (-atis f)
ingnita; (de maneras) elegntia, ae f; (de es-
tilo) scribendi lenocnium.
ex rey: quondam rex. Sin: rex slio deturba-
tus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fe-
rat.
extasiarse: (arrobarse, caer en xtasis) v. x-
tasis // (maravillarse, embelesarse) alicius
rei admiratione, gudio, laetti, voluptate
perfundi. Sin: summa alicius admiratione
(...) ffici; singulari admiratione (...) efferri.
expresionismo
437
xtasis: (arrobamiento del alma que se siente
transportada fuera del cuerpo) xtasis, is f.
Sin: mentis recessus (-us m); nimi abalien-
tio; nimus a crpore abstractus; mens a sn-
sibus (vel a crpore) revocata; secessus
mentis atque nimi a crpore; mentis animi-
que in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -,
tener -, divino spritu inflari vel tangi; abalie-
nato a rebus mnibus nimo in Deum rapi; a
snsibus bstrahi ac serphicis liquscere ar-
dribus // (estado del alma enteramente em-
bargada por un intenso sentimiento de
admiracin, alegra, etc.) summa admirtio
(- de admiracin); summa voluptas (- de pla-
cer).
extemporneo: extemporneus, a, um. Sin:
extemporalis, e.
extensible: extensbilis, e.
extensin: (accin y efecto de extender o ex-
tenderse; capacidad para ocupar una parte
del espacio) extnsio, onis f. Sin: amplific-
tio; dilattio; latitudo. Uso: la - de las fre-
cuencias radiales, frequentiarum
radiophonicarum extensiones.
extensivamente: extensive.
extensivo: extensivus, a, um.
extensor: adj extensrius, a, um. Sin: expan-
srius. Uso: msculo -, msculus extensrius
// (aparato de gimnasia) musculorum exten-
srium. Sin: instrumentum expansrium.
extensmetro: extensmetrum, i n.
extenuacin: (enflaquecimiento) mcies, i
f // (debilitacin extremada de las fuerzas)
defatigtio, onis f. Sin: languor; lassitudo,
dnis f.
exteriorizacin: manifesttio, onis f. Sin:
(ad) extra proltio.
exteriorizar: manifestare. Sin: extra pro-
ferre.
exterminador, ra: exterminator, oris m; ex-
terminatrix, icis f.
exterminio: excdium, ii n. Uso: campo de -,
campus excdii.
extintor: exstinctrius, a, um // (sujeto -)
exstinctor, oris m // (aparato -) exstinctrium,
ii n. Sin: instrumentum exstinctrium; appa-
ratus exstinctrius.
extirpador: Agr mchina exstirpatria.
extra, v. comparsa.
extra-atmosfrico: extra-atmosphericus, a,
um.
extraccin: evlsio, onis f. Sin: edctio. Uso:
- dentaria, evlsio dentis; - social, genus,
nris n; stirps, stirpis f.
extracto: (resumen sustancial de un escrito)
eptome, es f. Sin: summrium; brevirium;
excerpta, orum npl. Uso: hacer un - de algo,
liquid breviare, cgere, contrhere, strn-
gere, astrngere, constrngere, perstrngere;
liquid in eptomen (vel in angustum) cgere;
eptome liquid circumscrbere; brevirium
alicius rei pergere // (producto obtenido
por evaporacin de un zumo o de una disolu-
cin de sustancias vegetales o animales) ex-
tractum, i n. Sin: liquor; sucus expressus.
Uso: - de carne, iurulntia, ae f ; - de ssamo,
sucus ex ssamo (vel ex ssamo, vel ex s-
sama) expressus o simplem sucus ex ssamo.
extradicin: tradtio expostulata. Uso: - de
los reos, reorum tradtio; derecho de -, ius
tradendi reos; pedir, exigir o reclamar la - de
extradicin
438
alguno, alicius traditionem ptere, exgere;
no tener el derecho de -, iure non pollere tra-
dendi reos.
extraditar: rddere. Sin: trdere expostula-
tum (reum); trdere expostulatam (ream).
extraescolar: extrascholaris, e.
extraeuropeo: extraeuropaeus, a, um. Sin:
haud europaeus; extra Europam psitus vel
situs.
extrajudicial: extraiudicialis, e.
extralegal: extralegalis, e.
extranjerismo: (aficin desmedida a cos-
tumbres extranjeras) immdicum consuet-
dinis externae stdium. Sin: immdicum
morum extraneorum stdium // (voz, frase o
giro de un idioma empleados en otro) vox ex-
terna.
extranjero: (natural de una nacin con res-
pecto a los naturales de cualquier otra) d-
vena, ae mf. Sin: aliengena, ae m;
peregrinus, i m; externus vel extrneus, i m.
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para
con los -, hostlitas erga extrneos // (que es
o que viene de pas extranjero): exter vel x-
terus, a, um. Sin: externus; extrneus; pere-
grinus; aliengenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (pas ex-
tranjero) externa gens; xterae nationes vel
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al
-, peregrintio ; habitar en el -, pregre vel in
xtera regione habitare; ir al -, pregre exire
vel proficisci; volver del -, pregre redire.
extraordinario: extraordinrius, a, um. Sin:
incredbilis; inauditus; singularis; insignis;
admirbilis, mirbilis; mirus.
extraparlamentario: extraparlamentrius.
extrapolacin: Mat extrapoltio, onis f.
extrapolar: Mat extrapolare.
extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; ex-
traterrestris, e. Sin : aliengenus stellaris //
sust extraterrestris ncola (-ae f). Sin: alien-
gena (-ae m) stellaris.
extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: di-
cione aliena immunis; pblica territrii po-
testate immunis; a pblica territrii
auctoritate immunis. Uso: regiones espao-
las -, hispnicae regiones extraterritoriales.
extraterritorialidad: extraterritorilitas, atis
f. Sin: alienae dicionis immnitas; pblicae
territrii potestatis immnitas. Uso: derecho
de -, (pblicae) immunitatis ius; ius immuni-
tatis dicionis alienae; gozar del derecho de -,
pblicae immunitatis iure frui.
extrauterino: extrauterinus, a, um.
extravagancia: insolntia, ae f. Sin: nvitas
// (discurso extravagante) inepte vel stulte
dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; de-
liramenta loqui // (accin extravagante) in-
epte vel stulte factum. Uso: hacer
extravagancias, ineptire; despere; inepte f-
cere.
extravagante: (que hace o dice fuera del
orden regular) nsolens, entis. Sin: inslitus;
absurdus; a normis abhorrens // (ridculo) ri-
dculus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
(que obra con extravagancia) morosus, a,
um. Sin: cerebrosus; ftuus; stultus; ins-
piens.
extraviado: (apartado del camino) dvius, a,
um. Sin: deflexus; de via deductus; vi
deceptus; a recto itnere aversus, deductus,
abstractus // fig prditus, a, um. Sin: corrup-
extraditar
439
tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta
virgo; muchachos -, prditi adulescentes.
extraviar: (hacer perder el camino) liquem
e recto itnere dedcere, abstrhere, avrtere,
abdcere // fig liquem corrmpere. Sin:
transversum gere liquem. Uso: - a una mu-
chacha, vrginem corrmpere vel vitiare //
(inducir a error) liquem in errorem ind-
cere.
extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: it-
nere deerrare; ex via excdere vel decdere;
declinare de via; ex itnere deflctere; e recto
itnere aberrare; e recta via aberrare, decli-
nare, deflctere // fig corrumpi. Sin: deferri;
ad pravitatem venire; in detrius mutari.
extravo: errtio, onis f. Sin: erratum; erratus,
us m; error. Uso: - intelectual, error; error
mentis; - moral, errtio; error; nimi deprav-
tio.
extremauncin: extrema nctio (-onis f).
Uso: administrar la -, sacro leo inngere
liquem.
extremismo: extremismus, i m. Sin: doctrina
vel fctio extrema; doctrina extremarum pr-
tium.
extremista: extremista, ae m. Sin: partis ex-
tremae fautor, sectator; extremarum prtium
ssecla. Uso: - musulmanes, extremistae mu-
sulmani.
extremo: (punto ltimo a que puede llegar
algo) punctum extremum.
exulcerativo: exulceratrius, a, um.
exvoto: (don votivo) donrium, ii n // (cuadro
votivo) tbula, ae f. Sin: tabella votiva vel ex
voto.
eyectable: eiectbilis, e.
eyectable
440
fbrica: fbrica, ae f. Sin: officna; ergast-
rium; domus fabricatria; machinria domus.
Uso: - metalrgica, fbrica metallorum; -
qumica, fbrica chmica; - textil, de tejidos,
textrinum, i n; opifcium txtile; - de acero,
chalybia, ae f; officina ferrria; chlybis of-
ficina vel fornax; ergastrium chalybrium; -
de algodn, officina xlina; - de anteojos,
perspicillorum officina; - de armas, armorum
fbrica; - de artculos de punto, lanifcium;
tunicularum officina; - de automviles (auto-
motores, coches), ergastrium cinticum; au-
toraedarum (vel autocinetorum, vel
automoblium) fbrica vel officina; - de auto-
motores Fiat, socetas autocinetorum effec-
trix, cui nomen Fiat; - de coches Opel,
officina autocintica Opel; - de coches po-
pulares (VW), officina autocinetorum po-
pulrium (VW); - de azcar, scchari
officina; - de bicicletas, officina cyclstica,
birotria, birotulria, birotalis; officina biro-
tarum; - de cerveza, cervsiae officina vel f-
brica; ergastrium cervsiae coquendae; - de
computadoras, officina ordinatrorum; - de
dulces, cuppedinaria officina; - de electrici-
dad, electrificna; - de gas, fbrica gasi vel
gsii; officina gsica vel gasria; - de lanas,
lanria, ae f ; officina lanria; - de material
plstico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supellctilis officina; - de papel,
chartria officina; - de plutonio, plutnii of-
ficina; - de plvora, plveris prii officina; -
de porcelana, fbrica porcellnica; - de sat-
lites artificiales, satllitum artificilium (vel
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombcina vel srica; - de soda, nitrifcium,
ii n.
fabricable: fabricbilis, e
fabricacin: fabrictio, onis f. Sin: confctio;
constrctio; aedifictio. Uso: - en serie, fa-
brictio serialis; - de edificios, fabrictio ae-
dificiorum; tanques de - rusa, currus
cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
fabricatrius.
fabricador: (que inventa o dispone una cosa
no material) machinator, oris m. Sin: moltor;
auctor.
fabricante: fbricans, antis. Sin: fabricator;
rtifex; faber; pifex. Uso: - de armas, armo-
rum faber ; - de fsforos, mercis sulphuratae
pifex; - de ladrillos, laterrius, ii m; - de se-
llos, sigillrius, ii m; sigillator, oris m; - de
tejidos, textor, ris m; - de vidrios, vitrrius,
ii m; faber vitrrius.
fabricar: (construir un edificio, un muro,
etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
exaedificare; constrere, exstrere // (fig,
hacer o construir una cosa inmaterial) str-
ere. Sin: fngere; machinari; moliri; excogi-
tare; architectari. Uso: - una mentira,
mendcium strere.
fbula: fbula vel fabella, ae f. Sin: aplo-
gus.
fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
(vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
conscriptor.
fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
faccin: consocitio, onis f. Uso: - Hamas,
consocitio Hamas; - islmica Hamas,
consocitio islamstica, quae appellatur
Hamas; - terrorista, consocitio terrors-
tica.
F
441
fachada: (parte exterior de un edificio)
frons, frontis f. Sin: frontispcium; aedifcii
frons; pars antca // (fig, portada de un libro)
libri fcies.
facilidad: faclitas, atis f. Uso: - de expresin,
fluens ortio; orationis faclitas; commditas
orationis; - de improvisacin, extemporalis
faclitas; - de palabra, faclitas sermonis.
facilitar: facilitare. Sin: faciliorem rddere;
alleviare.
facineroso: facinorosus vel facinerosus, a,
um. Sin: flagitiosus; inquus; sceleratus; sce-
lestus.
faccero, v. facquero.
facquero: phacochoerus, i m.
facsmil: exemplar, aris n. Sin: exemplum;
exemplum simllime expressum; ltterae assi-
mulatae; facsmile, is n.
factor: (empleado de ferrocarril que cuida
de la recepcin, entrega o expedicin de las
mercancas y equipajes) expedtor, oris m //
Mat factor, oris m.
facttum: (sujeto que desempea en una
casa o dependencia todos los menesteres) ali-
cius topanta (n indecl). Sin: facttum in-
decl; rerum mnium actor; qui facit totum //
(coloq, persona entremetida, que oficiosa-
mente se presta a todo gnero de servicios)
mnibus se immiscens negtiis; ardlio vel
ardlio, onis m; factitator // (persona de plena
confianza de otra y que en nombre de esta
despacha sus principales negocios) mnium
alicius negotiorum curator. Sin: mnium
rerum alicius transactor et minister.
factura: (hechura) factura, ae f. Sin: confec-
tura; confctio. Uso: precio de -, manupr-
tium // - comercial, rtio, onis f. Sin: nomen
(-mnis n); sngrapha sumpturia; rtio num-
mria; (scdula) prtii index (-dcis mf); ra-
tionis pecnia; expensarum index, ordo, nota,
rtio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis
pecniam) slvere, disslvere, perslvere.
facturar: (extender las facturas) perscrbere.
Sin: in rationem referre; in notam expen-
sarum referre.
facultad: (potencia fsica o moral) facultas,
atis f. Sin: potestas; vis. Uso: - generativas,
genitales vires; - visiva, cernendi facultas; -
del nimo, ingnii vel nimi facultas // (en las
universidades, cuerpo de docentes de una
ciencia) facultas, atis f. Sin: academa; acad-
mica facultas; magistrium. Uso: - catlica,
facultas cathlica; - de ciencias polticas, fa-
cultas doctrinae polticae; magistrium de re
poltica; magistrium doctrinae polticae tra-
dendae; - de ciencias puras y aplicadas, ma-
gistrium tradendis doctrinis theorticis et
rerum sui adhbitis; - de derecho, magist-
rium iuris disciplinae tradendae; - de derecho
cannico, facultas iuris cannici; - de filoso-
fa, facultas philosphiae; acadmica facul-
tas philosphica; - de letras, magistrium
ltteris tradendis; - de medicina, facultas me-
dicinae; - de pedagoga, facultas paedag-
giae; magistrium educationi tradendae; - de
teologa, facultas theolgiae.
faena: (matar reses y descuartizarlas) mac-
ttio, onis f; mactatus, us m. Sin: lanitio, la-
niamentum; caedes; occsio; nex (necis f);
trucidtio.
faenar: mactare. Sin: laniare; cedere; occ-
dere; necare; trucidare; iugulare.
fagocito: phagcytum sive -gocytum, i n.
fagocitosis: phagocytosis, -is f.
fagocitosis
442
fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna
tbia.
faisn: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin:
phasiana avis.
faja: fscia, ae f. Sin: tenia. Uso: - usada
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas
de tal tipo, zonrius // (cinturn) cngulum;
vitta.
fakir, v. faquir.
falcidia: detrctio, onis f.
falda: (ropa talar de la cintura abajo) cs-
tula, ae f. Sin: gonna vel gunna; spparum;
limus; lacnia; hypoznium; tnica inferior.
Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; -
con pliegues, cstula plicata; limus plicatus
// (regazo) sinus, us m. Sin: grmium // (fig,
parte inferior de un monte o sierra) radix,
icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la -
de un monte, sub monte consstere; in montis
radice (vel radcibus) consstere.
faldistorio: faldistrium, ii n. Sin: pontificale
vel episcopale subsllium.
falena: phalaena, ae f. Sin: nocturnus paplio
(-onis m).
falible: fallbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli
potest.
flico: phllicus, a, um.
falla: defectus, us m; defctio, onis f. Sin: v-
tium; lacuna. Uso: - elctrica, defectus elec-
tricitatis; - mecnica, defectus machinalis;
fallas en la seguridad de los sistemas, lacu-
nae securitatis systmatum.
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum
habere.
falleba: pssulus, i m.
falo: phallus, i m.
falsario: falsrius, ii m. Sin: adulterator.
falsarregla: (instrumento que se compone de
dos reglas movibles alrededor de un eje) r-
gulae mbiles // (falsilla) v. esta voz.
falsete: falsa vcula. Sin: tnnula vox; vox
arte actior.
falsetista: cantor falsam vculam (vel tnnu-
lam vocem) edens.
falsificacin: falsifictio, onis f. Sin: simu-
ltio; falstio; falsimnia; falsimnium; adul-
tertio; contamintio.
falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsifica-
tus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corrup-
tus; vitiatus.
falsificar: falsificare. Sin: falsare; adulterare;
imitari; corrmpere; depravare. Uso: - el di-
nero, nummos adulterare; - la firma de uno,
alicius nomen (vel subscriptionem, vel n-
minis subscriptionem) simulare; - los resulta-
dos de las investigaciones, effectus
investigationum falsificare.
falsilla: rgula lineata. Sin: suppsita linea-
rum vestgia; translcidae scribendi lneae;
lineata exemplarisque pgina.
falta: (acto contrario al deber u obligacin)
culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
culpam vel noxam admttere // (infraccin
voluntaria de la ley) legis violtio. Uso: co-
meter una -, legem violare, non servare, non
observare; contra legem fcere, commttere;
poenliter gere; no hubo -, nihil contra
legem commissum // (error) mendum, i n //
(escasez) inpia, ae f Sin: penria // (priva-
fagot
443
cin) privtio, onis f. Sin: admptio; detrc-
tio.
fala: cymba, ae f.
falucho: phaselus, i m. Sin: lembus; navis
cursria.
fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sancti-
tatis fama; de - mundial, per orbem clarssi-
mus.
familia: familia, ae f. Uso: - bien constituida,
famlia bene ordinata; - imperial, famlia im-
peratria; - nuclear, famlia restricta; - nu-
merosa, famlia fecunda; famlia crebrae
prolis; famlia multorum filiorum; - real,
rgia domus; famlia rgia; - religiosa, reli-
giosa famlia; Sagrada -, Sacra Domus; Na-
zarethana Domus.
fan (admirador entusiasta): admirator stu-
diosssimus; nmius admirator.
fanal, v. farol.
fanticamente: fantice. Sin: furenter; fu-
riose.
fantico: fanticus, a, um. Sin: furens, entis;
furiosus. Uso: ser -, inflammato nimo esse.
fanatismo: fanatismus, i m. Sin: delirtio;
furor; fanticum stdium; fanticus ardor,
aestus (-us m), furor; nimus inflammatus vel
fanticus.
fanatizador: fantico stdio liquem xci-
tans, inflammans, compellens.
fanatizar: fantico stdio liquem excitare,
inflammare, compllere.
fanergamas: phanergamae, arum fpl.
fanerogamia: phanerogmia sive -gama, ae
f.
fanergamo: phanergamus, a, um.
fanfarria: (baladronada) v. fanfarronera //
(banda militar de msica) mlites aeneatores
mpl.
fanfarrn: adj gloriosus, a , um. Sin: vanlo-
quus // sust homo gloriosus; slaco, onis m;
iactator; ostentator; sui ipsus iactator vel lau-
dator. Uso: ser -, de se glorisius praedicare;
se iactare glorisius et insolntius.
fanfarronada: (dicho propio de fanfarrn)
gloriose dictum // (hecho propio de fanfa-
rrn) gloriose factum.
fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iac-
tare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter,
vel superbe) se grere; glorisius de se prae-
dicare; glorisius vel magnificntius loqui; se
magnfice iactare et ostentare.
fanfarronera: gloritio. Sin: iacttio, iac-
tntia; sui iactntia; vaniloquntia; vendit-
tio; ostenttio; inanis iactntia; gloriosa
vendittio; ptida ostenttio; vendittio atque
ostenttio.
fanta-ciencia: scintia fabularis. Sin: narr-
tio phantstica; phantascintia.
FAO (Food and Agricultural Organization):
Unitarum Nationum Institutum alimniae
atque agriculturae provehendis; ministrium
alimentis et agrorum culturae praepsitum.
fantasear: innia cogitare. Sin: nugas medi-
tari; nimo vagari, aberrare, deerrare, errare;
phantsi discrrere, machinari, moliri.
fantaseo: (sueo de la fantasa totalmente
irrealizable) imaginria, orum npl. Sin: ima-
fantaseo
444
gintio; fctio; phantsia; nugae, arum fpl; in-
ptiae, arum fpl; inanes imgines; fictae co-
gitatione imgines; inanes mentis spcies;
smnia; res fictae vel commentciae.
fantasa: (imaginacin) phantsia sive -tasa,
ae f. Sin: imagintio; phantstica imagintio;
cogitationis (vel cogitandi, vel imaginandi)
vis // (imagen formada por la fantasa) ficta
imago. Sin: mentis spcies; res cogitatione
ficta vel depicta // (ficcin, cuento) mentis in-
ventum. Sin: commentum; res commentcia;
ficta et commentcia fbula.
fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) glorio-
sus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; prae-
sumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginacin) phantsticus, a, um.
Sin: imaginosus.
fantasma: (espectro, aparicin fantstica)
spectrum, i n. Sin: larva; umbra // (quimera,
apariencia) umbra inanis. Sin: vana imago;
commentum // (en la terminologa escols-
tica, imagen sensible, individual y concreta
de las cosas) imago, gnis f. Sin: spcies, i f.
fantasmagora: (ilusin de los sentidos)
phantasmagora, ae f. Sin: phantstica vsio
// (figuracin vana de la inteligencia) phan-
tasmtica illsio.
fantasmagrico: phantasmagricus, a, um.
Sin: phantasmticus.
fantasmal: phantasmticus, a, um.
fantsticamente: phantstice. Sin: ficte;
mente et cogitatione.
fantstico: phantsticus, a, um. Sin: com-
mentcius; imaginrius. Uso: historias -, his-
triae commentciae.
fantoscopio: phantascpium, ii n.
FAQ (Inform) acrstico de: Frequenter Alla-
tae Quaestiones.
faqun, v. changador.
faquir: fakirus vel fachirus, i m.
faradio: fardium, ii n; fradum, i n.
faral: limbus, i m. Sin: lacnia.
fardo: fascis, is f. Sin: moles, is f (mrcium);
srcina circumligata.
farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussi-
tare.
faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
gula; guttur, ris n.
faringismo: pharyngismus, i m. Sin: muscu-
lorum pharyngis contrctio.
faringitis: pharyngitis, dis f. Sin: pharyngis
(fucium, gulae, gtturis) inflammtio vel in-
fltio.
faringoespasmo, v. faringospasmo.
faringologa: pharyngolgia sive -loga, ae f.
faringoscopia: pharyngoscpia sive -scopa,
ae f.
faringoscopio: pharyngoscpium, ii n.
faringospasmo: pharyingospasmus, i m.
faringostenosis: pharyngostenosis, -is f.
faringoterapia: pharyngotherapa, ae f. Sin:
pharyngoiatra; pharyngis curtio.
faringotoma: pharyngotmia sive -toma, ae
f.
fantasa
445
faringotmico: pharyngotmicus, a, um.
Sin: ad pharyngotmiam spectans.
faringtomo: pharyngtomum, i n.
farisaico: pharisicus, a, um. Sin: phari-
saeus; pharisaeorum (gen pl) // (hipcrita)
fallax, acis (gen pl fallcium vel fallacum).
Sin: mendax; simulator; simulationis amans.
farisesmo: pharisaeismus, i m. Sin: phari-
saeorum doctrina vel disciplina // (hipocrisa)
hypcrisis, is f. Sin: fucata religionis spcies.
farmaceuta, v. farmacutico.
farmacutico: adj pharmacuticus, a, um.
Sin: medicamentrius. Uso: arte -, (ars) me-
dicamentria, ae f // (el que profesa la far-
macia) medicamentrius, ii m. Sin: (rei)
medicamentriae doctor // (el que ejerce la
farmacia) medicamentrius, ii m. Sin: phar-
macopla, ae m. Uso: - de medicinas atmi-
cas, pharmacopola atmicus.
farmacia: (ciencia) pharmacolgia sive -
loga, ae f. Sin: pharmacutica, ae f (scintia);
medicamentorum (medicamentria, de medi-
camentis) disciplina, doctrina, scintia //
(profesin de esta ciencia) medicamentria,
ae f. Sin: medicamentria (medicamentriae,
medicamentrii) ars, munus (-nris n), pro-
fssio // (laboratorio del farmacutico) offi-
cina medicamentrii vel medicamentria //
(despacho del farmacutico) pharmcia, ae f.
Sin: pharmacoplium; pharmacotheca; me-
dicamentria; medicamentrii vel pharmaco-
plae taberna; medicamentria vel
medicamentorum taberna.
frmaco: medicamentum, i n; medicamen,
mnis n; phrmacum, i n.
farmacocresia: (instruccin para la prepa-
racin de medicamentos) compostio medi-
camentorum // (receta) mdici praescriptum
(praescrptio, praeceptum, iussum); praes-
criptum mdicum; praescrptio mdica.
farmacodinamia: pharmacodynmice, es vel
pharmacodynmica, ae f. Sin: pharmacody-
nmica disciplina, doctrina, scintia; doctrina
de medicamentorum vi.
farmacodinmico: pharmacodynmicus, a,
um.
farmacoendocrinologa: pharmacoendocri-
nolgia sive -loga, ae f.
farmacofilia: pharmacophlia sive -phila, ae
f. Sin: medicamentorum stdium; nmia vo-
luntatis ad medicamenta inclintio.
farmacofobia: pharmacophbia sive -pho-
ba, ae f. Sin: medicamentorum horror, pavor,
terror, metus.
farmacognosia: (conocimiento de las sus-
tancias curativas) pharmacognsia sive -gno-
sa, ae f. Sin: medicamentorum (naturlium)
cogntio // (farmacografa) v. esta voz.
farmacografa: pharmacogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: singulorum medicamentorum
descrptio.
farmacologa: pharmacolgia sive -loga, ae
f; v. farmacia.
farmacolgicamente: pharmacolgice.
farmacolgico: pharmacolgicus, a, um.
farmaclogo: pharmaclogus, i m. Sin: me-
dicamentorum peritus.
farmacomana: pharmacomnia sive -
mana, ae f. Sin: insanum medicamentorum
stdium; insana medicamentorum cupido.
farmacomana
446
farmacopea: (arte de preparar los medica-
mentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmaco-
rum tracttio vel index (-dcis mf);
medicamentorum doctrina // (libro en que se
encuentran las recetas de las sustancias me-
dicinales que ms comnmente se usan)
pharmacorum vel medicamentorum liber.
Sin: corpus (-pris n) medicamentorum.
farmacopedia: pharmacopedia sive -pae-
da, ae f. Sin: doctrina de medicamentis con-
ficiendis.
farmacopoesis, v. farmacopoyesis.
farmacopola, v. farmacutico.
farmacoplico, v. farmacutico.
farmacoposia: medicamenti smptio.
farmacopoyesis: medicamentorum confctio
(-onis f).
farmacopsicologa: pharmacopsycholgia
sive -loga, ae f.
farmacopsiquiatra: pharmacopsychiatra,
ae f.
farmacoqumica: pharmacochmia sive -chi-
ma; pharmacochmia sive -chema, ae f.
farmacotecnia: pharmacotchnice, es f.
farmacoterapia: pharmacotherapa, ae f.
faro: (torre alta en las costas, con luz en su
parte superior, para que sirva de seal a los
navegantes) pharus, i f // (fanal, farol con po-
tente reverbero) pharus, i f // (foco delantero
de automvil) (elctrica) fax, facis f; lumen,
mnis f. Uso: - anterior, lumen antrius; apa-
gar los -, lmina exstnguere.
farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
f; lampas, dis f; lucerna; fcula; lumen,
mnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
lumen antcum vel antrius; - trasero (de bi-
cicleta), lumen postcum vel postrius; - de
gas, lampas gasria; faroles de posicin (en
un vehculo) lucrnulae, arum fpl; depsito
de faroles, receptculum lucernarum, lanter-
narum, lminum.
farola: lanterna vel laterna, ae f.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
lanternrius, ii m // (el que cuida de los faro-
les) lanternrius, ii m. Sin: lucernarum custos
// (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farolito: lucrnula, ae f. Sin: lumen parvum;
parva lucerna.
frrago: farrgo, gnis f. Sin: congries, i f.
farragoso: confusus (confuso), incompsitus
(desordenado).
farsa, v. sainete.
fas: por - o por nefas, iure vel iniuri. Sin:
hac vel illa ratione (vel vi).
fascal: (hacina) v. esta voz.
fascculo: fascculus, i m.
fascinacin: fascintio vel effascintio, onis
f. Sin: fscinum; incanttio; incantamentum.
fascinar: (atraer irresistiblemente) fascinare
vel effascinare. Sin: allcere vel illcere;
pellcere // (engaar, alucinar, ofuscar) dec-
pere. Sin: cpere; deldere; sedcere; ill-
cere; obcaecare.
fascismo: fascismus, i m. Sin: fascistarum
farmacopea
447
fctio, doctrina, systema (-tis n); fascistarum
imprium vel rgimen.
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictrii (gen); e
factione lictria; ad fascismum prtinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictrii) nminis
aetas; partido -, fctio lictria vel fascalis;
fascalium pars vel fctio; rgimen -, fascale
rgimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel
lictrii) regminis sseclae.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algu-
nos planetas) phasis, -is vel -dis (ac -im; abl
-i) f. Sin: artculus, i m (perodo); varetas
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lu-
nares; lunae artculi; lunae lminum varetas;
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis
artculos observare // (fig, cada uno de los di-
versos aspectos sucesivos que presenta un
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus;
momentum; condcio; status, us m. Uso: - ac-
tiva, activus gradus; - de aspiracin, gradus
inspirationis; gradus vel phasis ab inspira-
tione; - de comprobacin, phasis comproba-
tionis; - de compresin, gradus compressionis
vel a compressione; - de descarga, gradus
exonerationis vel ab exoneratione; - de explo-
sin, gradus displosionis vel a displosione;
fases de la vida, vitae vices vel tmpora.
fasmetro: phasmetrum, i n. Sin: instrumen-
tum elctricum phsibus dimetiendis.
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me
distaedet alicius vel alicius rei.
fatalidad: fatlitas, atis f. Sin: fatum; fati ne-
cssitas; sensus fatalis necessitatis.
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum
doctrina.
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta-
tor, fautor; mnia fato feri opinans.
fatuidad: fatitas, atis f. Sin: insipintia; sto-
lditas; stulttia.
fatuo: ftuus. Sin: hebes, tis; inspiens; st-
lidus; stultus; stpidus; obtusus.
fauna: (conjunto de especies animales)
fauna, ae f. Sin: animlia, ium npl.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
favoritismo: (- personal) favor in liquem
immdicus, immoderatus, nmius; nmia in
(vel erga) liquem grtia; nmium erga li-
quem stdium; personarum accptio. Uso:
pecar de -, usar - con uno, licui nmi grti
favere, studere, indulgere; licui potssime
(vel potssimum) favere // (- partidario) in ci-
vilem suam partem (vel in factionem suam)
stdium.
fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: teleco-
piale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
(mchina) // (documento) telecpia, ae f. Sin:
epstula telecopialis. Uso: transmitir por -, te-
lecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per te-
lecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
telecopialis, e.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Off-
cium Foederatum (vel Foederatorum) Vesti-
gatrium. Sin: Offcium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Cor-
pus; Officium Investigatrium Foederatarum
Civitatum, vulgo FBI appellatum.
fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
buena -, (ex) bona fide; mala -, maltia, ae f;
nequtia; perfdia; fallcia; dar - a uno, licui
fidem habere, tribere, adingere, arrogare;
faltar a la - prometida, fidem ledere, fllere,
prdere, frngere, violare; guardar la - pro-
metida, fidem servare vel conservare; obrar
fe
448
de mala -, malitiose gere; perfdi uti.
febrero: Februrius (mensis, is m).
febrfugo: adj febrfugus, a, um // sust febr-
fugum, i n; febrifgium, ii n (medicamen-
tum).
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um.
fecha: dies, dii mf. Sin: data (epstula);
datum, i n; tmporis ascrptio; annottio tm-
poris. Uso: - y firma, dies et subscrptio.
fechador (utensilio para estampar fechas)
rotbiles dierum typi // (matasellos) v. esta
voz.
fechar: diem ascrbere, inscrbere, ddere,
appnere.
fecundacin: fecundtio, onis f. Sin: concp-
tio. Uso: - artificial, fecundtio artificiosa;
semintio vel praegntio arte effecta; - in
vitro, fecundtio in vitro.
fecundador: fecundator, oris m.
fecundidad: fecnditas, atis f. Sin: fertlitas.
Uso: - racionalizada, fecnditas rationi con-
sentnea.
federacin: foedertio, onis f. Sin: consoci-
tio; sodlitas; socetas; foederati mpl. Uso: -
internacional, foedertio internationalis; -
nacional de ftbol, pedildii foedertio na-
tionalis; - de los docentes, foedertio docn-
tium // (conjunto de Estados federales) -
Helvtica, Foedertio Helvtica; - de los Es-
tados Unidos de Norte Amrica, Foedertio
Sttuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum)
Amricae Septemtrionalis.
federal: foederalis, e; foederatus vel foede-
rticus, a, um. Uso: ejrcito -, exrcitus foe-
deralis.
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rtio
foedertica; sociandarum civitatum doctrina.
federalista: adj foederalsticus, a, um. Sin:
ad foederalismum ttinens // sust foedera-
lista, ae m. Sin: foederalismi fautor.
federar: foederare.
federativo: foederativus, a, um.
felicitar: (expresar el deseo de que una per-
sona sea venturosa) licui mnia laeta exps-
cere.
felmariscal: summus marescalcus.
felpudo: tapete, is n.
femenino: femininus, a, um. Sin: mulebris,
e.
femineidad: mulibritas, atis f. Sin: natura
feminina; quod muleris est.
feminidad, v. femineidad.
feminismo: feminismus, i m. Sin: fminae
emanciptio; fminae in libertatem vindic-
tio.
feminista: feminista, ae mf ; feminstria, ae
f. Sin: feminismi fautor (-oris m) vel fautrix (-
icis f).
fengofobia: phengophbia sive -phoba, ae f.
Sin: fulgentis lucis horror, pavor; splendn-
tium rerum horror.
fenol: phenolum vel phoenolum, i n. Sin:
cidum phenicum.
febrero
449
fenologa: phaenolgia sive -loga, ae f.
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis;
inauditus; mirficus; portentosus; prodigio-
sus; monstruosus.
fenomnico: phaenomnicus, a, um.
fenomenismo: phaenomenismus, i m.
fenmeno: (toda apariencia o manifesta-
cin) phaenmenon, i n // (acontecimiento o
proceso natural) res, rei f. Sin: eventus; fac-
tum; phaenmenon. Uso: - actual, huius ae-
tatis res; - civil, phaenmenon civile; -
elctrico, phaenmenon elctricum; - huma-
nos, eventus humani; - poltico, res poltica;
factum polticum; - social, phaenmenon vel
factum sociale; mirar con inters los - espi-
rituales, stdium ad res spirituales conferre
// (cosa extraordinaria y sorprendente) por-
tentum, i n. Sin: prodgium; ostentum; mons-
trum.
fenomenologa: phaenomenolgia sive -
loga, ae f.
fenotpico: phaenotpicus, a, um.
fenotipo: phaentypus, i m.
fretro: fretrum, i n. Sin: cpulus; sand-
pila; fneris arca.
feria: (descanso y suspensin del trabajo)
fria, ae f. Uso: - escolares, scholarum
friae; - veraniegas, friae aestivae; disfrutar
de las -, feriari; otiari // (da feriado) v.
feriado // (mercado donde se exhiben
productos de un ramo industrial o comercial)
exhibtio, onis f. Sin: mercatus, us m;
nndinae, arum fpl. Uso: - internacional,
exhibtio internationalis; - del libro, merca-
tus librrius; nndinae librorum; - de
muestras, mercatus specminum // (Li-
trg, cualquiera de los das de la semana ex-
cepto sbado y domingo) fria, ae f. Uso:
fria secunda (lunes), fria trtia (martes),
etc.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: da -, dies
feriatus; dies vcuus; - nacionales, friae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
vacamus schol.
ferial: (perteneciente a las ferias o das de la
semana) ferialis, e. Sin: non festus; profestus
// (perteneciente a feria o mercado) ad exhi-
bitionem vel ad mercatum spectans.
fermentacin: fermenttio, onis f. Sin: fer-
vor; aestutio; aestus, us m.
fermento: fermentum, i n // fig aestutio,
onis f. Sin: aestus, us m.
fernet: fernetum, i n.
ferreruelo: pallolum, i n.
ferrocarril: (camino con dos rieles parale-
los) ferrvia, ae f. Sin: via ferrata vel frrea;
ferratus trames (-mtis m); via frreis xibus
munita. Uso: - areo o colgante, ferrvia pn-
silis; - funicular, trames funalis; funalis
currus; currus rudntibus subvectus; - metro-
politano, ferrvia metropolitana; - subterr-
neo, ferrvia subterrnea vel inferna; -
urbano, ferrvia urbana; - de cremallera,
ferrvia denticulata vel dentata; - en acero,
via chalybia; viaje en -, iter vi ferrat; iter
quod ferrivi fit; viajar en -, ferrvi iter
gere, pergere, fcere // (tren) v. esta voz.
ferroviario: adj ferrivirius, a, um. Sin: ferr-
viae, viae ferratae vel frreae (gen); ad ferr-
viam (vel ad viam ferratam, vel ad viam
frream) prtinens. Uso: accidente -, ferrivi-
rius casus (-us m); administracin -, ferrviae
(vel ferriviarum) administrtio (accin y
ferroviario
450
efecto de administrar); ferrviae (vel ferrivia-
rum) curatores vel praepsiti; qui rem ferri-
viriam administrant (personas encargadas
de la administracin); estacin -, sttio ferri-
viria; horario -, ferriviarum index (-dcis
mf); horrium ferrivirium; lnea -, ferrivi-
rium iter; red -, ferrviae, arum fpl; viae
ferratae vel frreae; una densa red -, multae
ferrviae; trfico -, commeatus ferrivirius //
(empleado del ferrocarril) minister ferrivi-
rius. Sin: ferrviae minister; ferrviae addic-
tus; ferrviae ministrio addictus; officialis
ferrivirius; ferrviae pifex (-fcis m, si se
trata de un simple obrero).
ferry o ferryboat: navis traiectria. Sin:
traiectcium navgium; navis hamaxstichum
trnsvehens; navis ferrviae currus trnsve-
hens.
fervorn: hortatincula, ae f. Sin: exhortat-
ria vel frvida oratincula; horttio.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
festejo: sollmnia, ium npl. Sin: festvitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales.
festn: convvium, ii n. Sin: festum; comis-
stio; magna cena.
festival: festivlia, ium npl. Sin: ldicrum;
spectculum; festivum spectculum; lusrius
conventus; ldicer coetus; popularis recre-
tio. Uso: - musical, msicum spectculum;
msicum festivumque spectculum; - de
cine, festivlia cinematogrphica.
festivo: festivus, a, um.
festn: (guirnalda de flores, frutos y hojas)
sertum (-i n) vel serta (-orum npl). Sin: pan-
crpium sertum vel ornamentum; pancrpia
corona. Uso: de -, pancarpneus, pancrpius,
pancarpus, a, um // (bordado de cadeneta en
forma de ondas o puntos) lacnia, ae f. Sin:
punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
fetiche: idlum, i n. Sin: deus factcius; fac-
tcium numen (-mnis n).
fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
i m. Sin: idololatra, ae f ; factcii nminis
adortio; vana supersttio; facticiorum deo-
rum cultus (-us m); falsorum nminum rel-
gio vel adortio // (fig, idolatra, veneracin
excesiva) immoderatus cultus; caeca ador-
tio.
fetichista: idollatres, ae m. Sin: idli ado-
rator; factcii nminis adorator // fig immo-
deratus (vel immdicus, vel nmius) cultor.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; par-
tus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
fetus humanus; infantculus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
feudal: feudalis, e.
feudalidad: feudlitas, atis f. Sin: feudalis
rtio vel constittio; feudalis compges (-is f)
sive compago (-gnis f).
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
rgimen (-mnis n).
feudatario: feudatrius, ii m. Sin: dynastes,
ae m; feudi dminus; feudi fritor; territrii
beneficirius. Uso: sbdito del -, cliens, entis
m.
feudo: feudum, i n. Sin: benefcium territo-
riale; territrium beneficirium. Uso: dar
algo en - a alguien, liquid licui beneficirio
nmine attribere; obtener un -, locum vel re-
gionem beneficirio nmine obtinere.
fez: pleus arbicus.
ferry
451
fiado: vender a -, mercem solutione dilata
vndere.
fiador: sponsor, ris m. Sin: fideiussor; in-
tercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere.
fiambre: promulsis, dis f. Sin: salacaccbia,
orum npl; coctum aut assum frgidum; fr-
gida, orum npl; antecnium; antepastum;
cenae intium; gusttio.
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres)
theca frgidis servandis. Sin: pyxis frigidria
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o
vende fiambres) frigidria, ae f. Sin: frigido-
rum confectrix (si solo fabrica); frigidorum
vnditrix (si solo los vende).
fiambrera: (oficina donde se fabrican fiam-
bres) frigidorum officina // (tienda donde se
venden) frigidorum taberna.
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres)
frigidrius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vnditor (si solo
los vende).
fianza: fideissio. Sin: spnsio pecuniria.
Uso: - bancaria, fideissio mensria; argen-
triae domus cutio; dar - por uno, fideiubere
pro liquo.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sinttica, fibra synthtica.
fibrilacin: fibrilltio, onis f. Sin: gravssima
cordis inaequlitas vel inconstntia; cor inae-
quabilssime plpitans.
fibrina: fibrina, ae f.
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrin
abundans; fibrinam habens vel cntinens.
fibrocemento: aeternites, is f.
fibroma: fibroma, tis n. Sin: fibratus tumor.
fibrosidad: fibrata constittio.
fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris comp-
situs vel constans.
ficcin: fctio, onis f. Uso: - cientfica, v.
ciencia (ciencia ficcin).
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
scida, ae f. Sin: schdula vel schdula, sc-
dula vel scdula; tssera; tessrula. Uso: - cl-
nica, scheda clnica; - electoral, scheda
comitialis; tabella suffrgio ferendo; - mag-
ntica, scheda magntica; - mecanogrfica,
scheda mecanogrphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventcium, ii n;
- de inscripcin, scheda vel schdula inscrip-
tionis // (pieza que sirve para sealar los
tantos en el juego) scrpulus, i m // (pieza del
domin) v. dado // (pieza del ajedrez) latrn-
culus, i m.
fichado: in tsseras relatus. Sin: tsseris
mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:
fichador: in tsseras relator. Sin: tesserarum
conscriptor; tabellarum ordinator.
fichaje: in tsseras reltio. Sin: tabellria an-
nottio vel ordintio.
fichar: in schdulas vel scidulas dispnere.
Sin: in tsseras referre; tsseris mandare; in
tabellis annotare vel ordinare.
fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrnium, schedrium;
schedarum vel scidarum loculamentum, ar-
mrium, repositrium, scrnium, theca //
(conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
congries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.
fideicomiso: fideicommissum, i n.
fideicomiso
452
fidedigno: fide dignus.
fidelidad: fidlitas, atis f. Uso: alta -, summa
fidlitas.
fideos: vermculi, orum mpl. Sin: pasta ver-
miculata; farincei vermculi; longa pastae
segmenta (-orum npl); segmentcula (-orum
npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubu-
latae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de to-
mate y queso, pasta vermiculata lycoprsici
liqumine caseoque condta.
fiduciario: fiducirius, a, um. Sin: fidci
nisus.
fiebre: febris, is f. Uso: - endmica, febris en-
dmica; - del heno, febris aestiva; rhinitis
(-dis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener
-, febri correptum esse.
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (cre-
yente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
fieltro: (especie de pao no tejido) feltrum, i
n. Sin: coctile, is n; coactlia, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coctilis; coactum
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fi-
brnum, i n. Uso: hecho de -, coctilis, e; fi-
brnus, a, um; obrero que prepara el -,
lanrius coactor; coactilirius, ii m.
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies
festus vel dies festa; dies festi; festvitas;
sollemnitas; sollmnia, ium npl. Uso: -
mayor, festum maius; - movibles, festa
moblia; sollmnia conceptiva; friae con-
ceptivae sollemnes; - nacional, dies festus
nationalis; - navideas, sollmnia natalcia; -
pblica, festum pblicum; - de invierno, hie-
male festum; - del carnaval, bacchanlium
festum; - del Rosario, festum a Rosrio; ce-
lebrar una -, diem festum gere.
fifty-fifty: lucri dimiditio. Sin: lucrum dimi-
diatum; aequssima parttio.
fign, v. taberna.
figonero, v. tabernero.
figura: figura, ae f. Uso: - geomtricas, geo-
mtricae figurae vel formae; - retricas, sen-
tentiarum figurae.
figuradamente: figurliter. Sin: figurate;
metaphrice; translate; translative.
figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
translatus, translativus; metaphricus;
symblicus.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imginem
mitans vel xprimens.
figurero: imaguncularum (vel statunculo-
rum, vel staticulorum) vnditor.
figurilla: imagncula, ae f. Sin: statnculum;
statculum.
figurn: vestis adumbrtio, descrptio, spci-
men. Sin: exemplar vestis.
fijacarteles, v. cartelero.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixrius, fi-
xatrius, alligatrius // (fijador de carteles)
v. cartelero.
fijar: fgere vel defgere. Uso: - el pelo,
comam liquore figente oblnere vel aspr-
gere; - un cartel en lugar pblico, tbulam f-
gere in pblico.
fijatopes: - del tabulador, calculatoris deci-
mani retinculum.
fidedigno
453
fila: sries, i f. Sin: ordo, dnis m. Uso: en
larga -, porrecto rdine; en - india, unus post
lium; hacer -, per rdinem singillatim acc-
dere; poner en -, ordinare; rdine pnere; in
rdinem dispnere.
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con
pasajes de la Escritura) phylactrium, ii n //
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o r-
gido) fibrae, arum fpl // (hilillo metlico de
una bombilla elctrica) ellchnium, ii n.
filantropa: philanthrpia sive -thropa, ae f.
Sin: humnitas.
filantrpico: philanthrpicus, a, um. Sin: hu-
manus; benignus; civilis; ad philanthrpiam
ttinens.
filntropo: philnthropus, i m. Sin: philan-
thrpiae cultor, sectator, assectator; vir
hminum amans vel amantssimus; vir
hminum studiosus vel studiosssimus; vir
homnibus amicus.
filarmona: philharmnice, es f; philharm-
nica, ae, f. Sin: msicae artis stdium.
filarmnica: (acorden) v. esta voz.
filarmnico: philharmnicus, a, um. Sin:
musicorum studiosus; msicae vel msices
studiosus. Uso: orquesta -, symphonaca so-
dlitas; symphoniacorum agmen, manus, ma-
npulus; sociedad -, sodlitas msicae arti (o
simplem msicae) provehendae; msicae stu-
diosorum sodlitas.
filatelia: philatlia sive -tela ; philatlica, ae
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disci-
plina, scintia.
filatlico: philatlicus, a, um. Sin: ad phi-
latliam spectans; ad pittcia prtinens. Uso:
coleccin -, corpus philatlicum; pittaciorum
corpus; pittcia in ordinem redacta.
filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pitta-
ciorum collector; qui pittcia clligit. Uso: -
fantico, philatelista phanticus.
filauca: philuta, ae f.
filautero: philauta, ae m.
filauta, v. filauca.
file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filete: (bistec) carnis lamnula (-ae f).
filetear: trulo ornare.
filiacin: filitio, onis f; filetas, atis f. Uso:
anotar la -, filiationem enotare // (seas per-
sonales de un individuo) filiationis notae
(-arum fpl) // (fig, dependencia, ilacin)
origo, gnis f; ortus, us m; profctio. Uso: la
- de las ideas, idearum vel notionum origo.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additcia vel au-
xiliria // (concerniente o relativo al hijo) fi-
lialis, e. Sin: flii (= del hijo) vel liberorum
(= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
petas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
vel in parentes).
filialmente: flii nimo. Sin: ut flium adde-
cet; pie.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
ureum vel argnteum; ornamentum ex auro
vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex ureis vel argnteis filis.
Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, f-
filigrana
454
bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar
en -, operari filigranis // (marca transparente
hecha en el papel al fabricarlo) signum
translcidum.
Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insu-
lae.
filipino: adj philippinus, a, um; philippinen-
sis, e // sust Philippinus, i m; Philippinensis,
is m.
film, v. filme.
filmable: aptus pellculae (cinematogrphi-
cae). Sin: aptus (vel appsitus, vel accommo-
datus) ad pellculam.
filmador: pellculas mprimens. Sin: pellcu-
las cinematogrphicas mprimens; pellicula-
rum rtifex vel operrius.
filmadora: cinephotomchina, ae f. Sin: m-
china cinematogrphica; mchina imprimen-
dis pellculis (cinematogrphicis).
filmar: filmare. Sin: cinematographare;
pellculam imprmere vel dedcere; imgines
cinematogrphicas cpere, exprmere; cine-
matogrphice imprmere, rddere, referre.
filme: pellcula, ae f. Sin: pellcula (vel te-
nia, vel taenola) cinematogrphica; visfica
pellcula; horama, tis n. Uso: producir fil-
mes, pellculas compnere, dere, fngere vel
effngere.
filmina: (serie de diapositivas) diapositiva-
rum sries. Sin: imagnculae mbiles // (mi-
crofilm) artata pellcula.
filmografa: pellicularum cinematographica-
rum reltio vel descrptio.
filmologa: disciplina artis cinematogrphi-
cae. Sin: pellicularum stdium.
filmoteca: pellicularum (cinematographica-
rum) theca, capsa, capsella, rcula, locula-
mentum.
filobs: filoraeda, ae f. Sin: filovirius
currus; filoviria raeda. Uso: tomar el -, filo-
raedam conscndere.
filogentico: phylogenticus, a, um.
filogenia: phylognesis, is f.
filologa: philolgia sive -loga, ae f. Sin: phi-
lloga sive philolgica doctrina, disciplina,
ars, scintia; res philloga. Uso: - clsica,
philolgia clssica; antiquarum litterarum
stdia vel scintia; - comparada, compartio
lingustica; - medieval, semtica, philolgia
mediaevalis, semitica; - moderna, recens phi-
lolgia.
filolgico: philolgicus, a, um.
fillogo: phillogus, i m. Sin: philolgiae
cultor, studiosus, peritus.
filonesmo: philonesmus, i m. Sin: novitatis
amor, cupditas, stdium; rerum novarum
amor.
filosofa: philosphia sive -sopha, ae f. Uso:
- emprica, v. empirismo; - escolstica, philo-
sphia scholstica ; - hermtica, philosphia
hermtica, abscndita, obscura.
filotaxis: phyllotaxis, is f.
filotecnia: philotchnia, ae f; philotchnice,
es f. Sin: rtium amor vel stdium.
filotcnico: philotchnicus, a, um.
filova: filoraeda, ae f. Sin: filovehculum;
Filipinas
455
filovectura (pblica vel urbana); currus (-us
m) filovirius; funalis traictio.
filoxera: phyllxera vel phyllxere, ae f.
filtracin: philtrtio vel filtrtio, onis f. Sin:
eliqutio, percoltio; philtrandi (vel filtrandi)
actus vel effectus.
filtrar: tr philtrare vel filtrare. Sin: colare,
percolare; eliquare, liquare; saccare // intr fil-
trarse, efflere, perflere; manare, perma-
nare; stillare; perferri. Uso: se ha filtrado la
noticia de que ..., fama manat, fama perfertur
...
filtro: (cuerpo a travs del cual se hace
pasar un lquido) colum, i n. Sin: colandi
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum; nicotianae fstulae colum;
hispnulae vel hispnicae colum; convolvelli
colum; transfusrium (vas); - del aire, colum
ri purgando // (pocin a la que se atribuyen
poderes mgicos) philtrum, i n. Sin: amat-
rium; amatrium pculum; pculum amoris;
medicamentum amatrium; amoris venef-
cium.
fin: (trmino) finis, is f. Sin: xitus, us m;
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, l-
timum extium; rerum mnium extium;
terrarum caelique extium; excdium totus
orbis terrarum; - de semana, extremae septi-
manae friae; extrema hebdmadis pars; en
el - de semana, hebdmade exente; a fines
del siglo pasado, exente praetrito seculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo)
finis, is f. Sin: conslium; propsitum; sco-
pus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (as-
sequendum); alcanzar un -, propsitum
ssequi; proponerse un -, finem sibi prop-
nere.
final: (trmino de una competicin depor-
tiva) certamen ltimum, postremum, extre-
mum.
finalidad, v. fin.
finalismo: finalismus, i m. Sin: teleolgia
sive -loga; doctrina finalstica vel de fnibus.
finalista: (partidario de las doctrinas de las
causas finales) finalista, ae m. Sin: qui censet
mnia ad certum finem spectare // (jugador
que llega a disputar el campeonato en la
prueba final) selectus athleta. Sin: qui in cer-
tamen ltimum (vel postremum, vel extre-
mum) descendit; qui certmina exclusria
vicit. Uso: equipo -, selecta caterva.
financiacin: pecniae procurtio, suppedi-
ttio, commodtio, destintio.
financiar: pecniam suppeditare, commo-
dare, procurare, destinare (licui, ad liquid).
Sin: nummos suppeditare (licui rei); pec-
ni iuvare (liquem); sumptum praebere;
sumptus conferre, dare, tribere, subminis-
trare.
financiero: adj nummrius, a, um. Sin: pe-
cunirius. Uso: recursos -, pecuniarum subs-
dia; situacin - difcil, difficultas rei
nummriae // sust nummrius vel nummul-
rius, ii m.
finanzas: res vel rtio nummria. Uso: - del
Estado, civitatis rditus (-uum mpl); aer-
rium.
finca: (propiedad inmueble) predium, ii n.
Sin: fundus. Uso: - pequea, praedolum;
possessincula // (establecimiento agrcola)
rsticum predium; ager, agri m. Sin: posss-
sio rstica. Uso: - pequea, agellus, i m; rs-
ticum praedolum.
fins, v. finlands.
fins
456
fingir: simulare liquid. Uso: - amistad, ami-
ctiam simulare; finge partir, smulat se pro-
ficisci.
finiquito: (remate o saldo de una cuenta)
exaequtio rationum. Sin: dbitae pecniae
soltio // (certificacin de su ajuste) pocha,
ae f (solutae pecniae). Sin: testimnium vel
testifictio solutae pecniae
finlands: fnnicus, a, um. Sin: finlndicus //
sust Finnus, i m.
Finlandia: Fnnia, ae f. Sin: Finlndia.
finta: Esgr capttio, onis f // fig fctio, onis f.
Sin: simultio; fallcia. Uso: hacer -, fngere;
simulare; conatum simulare; liud ostndere
quam ptere.
finura: subtlitas, atis f. Uso: - excesiva,
nmia subtlitas; - de sentimientos, sententia-
rum subtlitas.
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: nti-
mus sinus perangustus; maris angiportus (-us
m) vel angiportum.
firma: (nombre de una persona que pone al
pie de un escrito; accin y efecto de firmar)
subscrptio, onis f. Sin: subsigntio; obsign-
tio; consigntio; inscrptio; nomen (mnis n)
subscriptum, inscriptum; nminis consign-
tio, inscrptio, subscrptio, subsigntio //
(nombre comercial, empresa o estableci-
miento mercantil) socetas, atis f. Sin: domus;
nomen; rtio; quaestuosa socetas vel conso-
citio; negotiatria socetas; domus commer-
cialis.
firmado: (suo nmine) signatus vel subscrip-
tus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus.
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig-
nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: ob-
signator vel signator. Uso: el - de esta carta,
huius epstulae subscriptor.
firmar: subscrbere. Sin: subsignare; ob-
signare; nomen suum annotare, inscrbere,
subscrbere, subsignare. Uso: - en blanco,
chartam puram subscrbere; - un escrito,
scripto nomen subscrbere; scriptum subscr-
bere; quien firma paga, obsignatori solven-
dum est; solvet qui obsignavit vel
obsignverit.
firmatario, v. firmante.
firme: (capa de guijo o piedra machacada)
substrctio glareosa vel sxea. Sin: inferior
stratura; infrius pavimentum.
first-lady: princeps dmina.
fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
ejerce el ministerio pblico en los tribunales)
administer pblicus. Sin: actor pblicus; ac-
cusator pblicus. Uso: el - de Turn, actor p-
blicus taurinensis; - superior, suprior actor
pblicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: pblicus; ad fiscum prtinens.
Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
o relativo al oficio de fiscal) actoris pblici
prprius; ad actoris pblici munus ttinens.
fisco: fiscus, i m. Sin: aerrium; pecnia p-
blica.
fsica: phsice, es (ac -en) f; phsica, ae f;
phsica, orum npl. Sin: phsica disciplina,
doctrina, scintia; rtio de rerum natura.
Uso: - atmica, nuclear, phsica atmica, nu-
clearis; - mecnica, phsica mechnica; - so-
cial, phsica socialis.
fsicamente: (de manera fsica) phsice //
(segn las leyes de la fsica) phsica ratione
// (relativamente al cuerpo) crpore; quod ad
fingir
457
corpus spectat. Uso: - est bien, crpore
valet.
fsico: (adj, perteneciente a la fsica) phsi-
cus, a, um // (relativo a la naturaleza) natu-
ralis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -,
rerum natura; fenmenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitucin y naturaleza
corprea) corpreus, a, um. Sin: naturae vel
crporis. Uso: beldad -, crporis pulchritudo;
defecto -, vtium naturae vel crporis // ( el
que profesa la fsica) phsicus, i m. Sin: ph-
sicae vel physicorum cultor, studiosus, peri-
tus; naturae indagator // (exterior de una
persona) spcies, i f. Sin: aspectus (-us m);
figura; forma; fcies (semblante) // (constitu-
cin y naturaleza corprea de una persona)
corpus, pris n. Uso: - atltico, athletae cor-
pus; tiene un - atltico, athletae corpus est ei.
fisiocracia: physiocrtia sive -crata, ae f.
fisicrata: physiocrtiae sectator.
fisiocrtico: physiocrticus, a, um. Sin: ad
physiocrtiam (vel ad physiocrtiae sectato-
res) prtinens.
fisiognmica: physiognmica, ae f. Sin:
physiognmica ars; ars cognoscendi nimum
ex vults lineamentis.
fisiognosis: (conocimiento de la naturaleza)
physiognosis, -is f. Sin: naturae rerum cog-
ntio; rerum naturae doctrina, disciplina,
scintia; stdium de rerum natura; naturae
cogntio // (determinacin del carcter de
una persona por sus rasgos fisonmicos)
nimi cogntio ex vults lineamentis o sim-
plem ex vultu // (diagnstico por la expresin
de la cara) morbi cogntio ex vults linea-
mentis vel ex vultu.
fisiografa: physiogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: (rerum) naturae descrptio.
fisiogrfico: physiogrphicus, a, um. Sin: ad
physiogrphiam vel ad naturae descriptionem
ttinens.
fisigrafo: physigraphus, i m. Sin: physio-
grphiae peritus, cultor, studiosus.
fisilisis: physilysis, -is f.
fisiologa: physiolgia sive -loga, ae f. Sin:
de animntium natura doctrina, disciplina,
scintia.
fisiolgico: physiolgicus, a, um. Sin: ad
physiolgiam spectans.
fisiologismo: physiologismus, i m.
fisiologista, v. fisilogo.
fisilogo: physilogus, i m. Sin: physiolgiae
cultor vel studiosus.
fisin: fssio, onis f. Uso: - atmica, nuclear,
tomi vel atomorum fssio; fssio atmica vel
nuclearis.
fisionoma: physiognmia sive -gnoma, ae
f. Sin: aspectus, us m; os, oris n; vultus, us m;
fcies, i f; lineamenta, orum npl; oris vel
vultus lineamenta // fig, - estilstica, genus di-
cendi; - moral e intelectual, forma nimi et
ingnii; la - de la batalla, pugnae forma vel
fcies; la - de la poca, forma tmporum; la
- de los lugares, natura locorum.
fisionomista: (que se dedica a hacer estudio
de la fisonoma) physiognomon, nis m. Sin:
metopscopos, i m; vltuum peritus. Uso: ser
-, ex vltibus hminum mores collgere; ex
vultu nimum cognscere // (que tiene facili-
dad natural para recordar y distinguir a las
personas por su fisionoma) qui hmines f-
cile ex eorum aspectu vel lineamentis dignos-
cit.
fisionomista
458
fisioterapia: physiotherapa, ae f. Sin: medi-
ctio phsica.
fisonoma, v. fisionoma
fisonomista, v. fisionomista.
fitobiologa: phytobiolgia sive -loga, ae f.
fitobiolgico: phytobiolgicus, a, um. Sin:
ad phytobiolgiam prtinens.
fitfago: phytphagus, a, um.
fitofisiologa: phytophysiolgia sive -loga,
ae f.
fitognico: phytognicus, a, um.
fitogeografa: phytogeogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: rborum locorumque descrp-
tio, doctrina, disciplina, scintia, rtio;
stdium de virntium (vel de herbarum arbo-
rumque) locis.
fitografa: phytogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: rborum descrptio; herbarum arborum-
que descrptio.
fitogrfico: phytogrphicus, a, um. Sin: ad
phytogrphiam ttinens.
fitgrafo: phytgraphus, i m. Sin: phytogr-
phiae cultor, studiosus, peritus.
fitologa: phytolgia sive -loga, ae f. Sin: de
virntibus (vel de arbribus, vel de herbis ar-
boribusque) doctrina, disciplina, scintia.
fitolgico: phytolgicus, a, um. Sin: ad
phytolgiam spectans.
fitologista, v. fitlogo.
fitlogo: phytlogus, i m. Sin: phytolgiae
peritus, cultor, studiosus.
fitonomia: phytonmia sive -noma, ae f.
Sin: legum de plantis stdium.
fitopata: phytopatha, ae f.
fitopatgeno: phytopathgenus, a, um.
fitopatologa: phytopatholgia sive -loga, ae
f. Sin: rborum earumque morborum descrp-
tio, investigtio, pervestigtio; de virntium
(vel rborum, vel herbarum arborumque)
morbis disciplina, scintia, rtio.
fitoqumica: phytochmica vel phytoch-
mica, phytochmia vel phytochmia; phyto-
chmice, es f. Sin: phytochmica doctrina,
disciplina, scintia, rtio.
fitoterapia: phytotherapa, ae f; phytothera-
putice, es f.
fitotoma: phytotmia sive -toma, ae f.
fitotmico: phytotmicus, a, um.
fitotomista: phytotmiae peritus, cultor, stu-
diosus.
flagelacin: flagelltio, onis f.
flagelo: (azote) flagellum, i n. Sin: flagrum
// (calamidad) calmitas, atis f. Sin: pern-
cies, i f; pestis, is f.
flagrante: en -, in manifesto ac deprehenso
sclere. Uso: agarrar en -, liquem in ipso
facnore deprehndere; manifesto tenere; sor-
prendido en -, manifestrius, a, um.
flamenco: (adj, de Flandes) flndricus vel
flandrus, a, um; flandrensis, e // (natural de
Flandes) Flandrus, i m // (lengua -) lingua
flndrica; flandrensis lingua vel sermo //
fisioterapia
459
(ave) phoenicpterus ruber.
flanco: (cada una de las dos partes laterales
de un cuerpo) latus, lteris n // (costado de
un buque o de un cuerpo de tropas) latus n;
(de ejrcito o de flota) cornu, us m.
Flandres: Flndria, ae f.
flash: (Fotogr, destello luminoso) fulgor
(-ris m) photogrphicus. Sin: subitnea lux
flgurans; fulgur (-ris n) magnsio xcitum;
scintllula vel flmmula magnesio xcita, ex-
citata, elcita. Uso: disparar un -, fulgur mag-
nsii ope excitare // (informacin transmitida
rpidamente, de forma concisa) nntius fl-
minans. Sin: brevis reltio stupefciens.
flato: (ventris) flatus, us m. Sin: flamen
(mnis n); ventus, i m.
flatulencia: flatulntia, ae f.
flatulento: (que causa flatos) inflans, antis.
Sin: magnam habens inflationem; inflatio-
nem priens vel fciens // (que los padece)
inflatione laborans. Sin: fltibus laborans.
flauta: tbia, ae f. Sin: fstula. Uso: - trans-
versal, tbia transversa; tocar la -, tbi c-
nere.
flautado: tibnus, a, um. Sin: tbiis smilis
(sonus).
flauteado, v. flautado.
flautista: (varn) tibcen, cnis m. Sin: fistu-
lator // (mujer) tibcina, ae f.
flebectasia: phlebctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilattio.
flebectoma: phlebectmia sive -toma, ae f.
Sin: venae sctio.
flebitis: phlebites, is f; phlebitis, -dis vel
-dos f. Sin: venaruminflammtio vel infltio.
fleboclisis: phleboclsis, -is f. Sin: venarum
ltio vel lavtio.
flebografa: phlebogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: venarum descrptio.
flebgrafo: phlebgraphus, i m. Sin: phlebo-
grphiae peritus, cultor, studiosus.
flebograma: plebogramma, tis n. Sin: ve-
narum pulss descrptio.
flebologa: phlebolgia sive -loga, ae f. Sin:
venarum disciplina, scintia, rtio; de venis
doctrina.
flebolgico: phlebolgicus, a, um. Sin: ad
phlebolgiam vel ad doctrinam de venis pr-
tinens.
fleborragia: phleborrhgia sive -rhaga, ae f.
fleborrexia, v. fleborragia.
flebosclerosis: phlebosclersis, -is f. Sin: ve-
narum durtia (-ae f) vel durties (-i f); venae
(-arum fpl) durae vel duratae.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flebotoma: phlebotmia sive -toma, ae f.
Sin: venae incsio; snguinis detrctio.
flebotomiano: phlebtomus, i m. Sin: phle-
botmiae peritus.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebtomo: phlebtomum, i n.
flecha: (seal de trnsito o caminera) sagt-
tula, ae f. Sin: index (-dcis m) directionis.
flecha
460
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniec-
tus (-us m), conictio, emssio (-onis f) //
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m).
flegmasa: phlegmsia sive -masa, ae f. Sin:
inflammtio.
flema: (mucosidad que se arroja por la boca)
pituta, ae f. Sin: phlegma, tis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dnis
f. Sin: veternus, i m; cuncttio; lenta ndoles;
lentus nimus; nimi lentitudo. Uso: la pro-
verbial - inglesa, lenta Britannorum ndoles
nmini non cgnita // (serenidad, impasibi-
lidad) tranqullitas, atis f. Sin: constans nimi
tranqullitas.
flemtico: (relativo a la flema) pituitosus, a,
um. Sin: phlegmticus // (tardo y lento en sus
acciones) lentus, a, um. Sin: tardus; cunctator
// (sereno, impasible) tranquillus, a, um. Sin:
plcidus; sedatus. Uso: ser -, tranquillo
nimo esse.
flemn: phlgmone, es f; phlegmon, nis m.
flequillo: ntiae, arum fpl. Sin: capilli ante-
pnduli.
fletamento: (accin de fletar) condctio,
onis f.
flete: (precio de transporte de mercancas)
vectura, ae f. Sin: locationis prtium. Uso:
dar a -, locare vel elocare; tomar a -, cond-
cere // (precio del transporte por mar) nau-
lum, i n // (carga que se transporta) merx
(mercis f) vecturalis.
flexibilidad: flexiblitas, atis f. Sin: molli-
tudo (-dnis f); faclitas. Uso: - de la voz,
mollitudo vocis.
flexible: flexbilis vel flxilis, e. Sin: mollis;
lentus. Uso: abedul -, flexbilis betulla; junco -,
mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
(-mnis n); olmo -, flxilis ulmus (-i f) // fig
mollis, e (dctil); tractbilis (manejable);
fcilis (maleable); flexbilis; dcilis. Uso:
nimo -, mollis vel tractbilis nimus; cabe-
llos -, capilli dciles vel molles; tempera-
mento, carcter -, tractbile vel fcile
ingnium; voz -, tractbilis vel flexbilis vox.
flexin: flxio vel inflxio, onis f; flexus vel
inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
flexo: brcchium elctricum flexbile.
flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vescula
vel bllula.
flirt, v. flirteo.
flirtear: lusrie amare. Sin: amando ldere.
flirteo: amor levis. Sin: lusus (-us m) cum
blandtiis.
flogstico: phlogsticus vel phlegsticus, a,
um.
flogosis: (inflamacin) phlogsis, -is f. Sin:
inflammatio; infltio; levis inflammtio //
(erisipela) v. esta voz.
flor: flos, floris m. Uso: - aclamdea, flos
aclamydeus; - compuesta, flos compsitus; -
diploclamdea, flos diploclamydeus; - haplo-
clamdea, flos haploclamydeus; - zigomorfa,
flos zygomorphus; - de lis, iunior rosa;
amaryllis, dis f // fig, - de la edad, vitae flos;
- de la harina, farinae pollen (-nis n) vel
pollis (-nis mf); a - de agua, ad superfciem
aquae vel ad summam aquam; a - de labios,
primribus labris vel lbiis; primis labris;
a - de tierra, summo solo.
flora: flora, ae f. Sin: satorum univrsitas.
flechazo
461
floral: floralis vel florealis, e; flreus, a, um.
Sin: florum (gen pl).
florecilla: flsculus, i m; flscula, ae f // (en
sentido espiritual) flsculus spiritalis.
florecimiento: efflorescntia, ae f.
florero: vas florale vel florferum. Sin: vas
florum.
florestero: salturius, a, um.
floretista: ense rudi bttuens, entis.
florete: rudis, is f. Sin: dolo vel dolon, nis
m; hasta praepilata.
floricultor: florum cultor, oris m.
floricultura: florum cultura, ae f.
florilegio: florilgium, ii n. Sin: selecti vel
excerpti flores. Uso: - latino, selecti latinitatis
(vel latini sermonis) flores.
florn: florenus sive florinus, i m. Sin: floren-
tinus nummus. Uso: - austraco, holands,
hngaro, austracus, batvus, hungricus
nummus.
florista: (que vende flores) florum vnditor
m; vnditrix, icis f // (que fabrica flores arti-
ficiales) fictorum florum rtifex (-fcis mf).
flsculo: flsculus, i m.
flota: (conjunto de navos) classis, is f. Uso:
- mercante, classis mercatria vel negotiat-
ria // (conjunto de aparatos de aviacin) a-
ronvium classis. Sin: classis aronutica.
flotador: sust natbile, is n.
flotamiento: fluittio, onis f.
flotante: flitans, antis. Sin: fluitando aptus;
submersioni resistens.
flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; in-
nare; supernatare; in summo consstere.
flote: a -, summa in aqua. Sin: ad superfciem
aquae.
flotilla: classcula, ae f.
fluidez: fluditas, atis f. Sin: fluntia // fig
fluntia. Uso: - de estilo, fluntia loquendi.
fluido: flidum, i n. Sin: fluentum. Uso: -
elctrico, vis elctrica; - elctrico de mayor o
menor intensidad, flidum elctricum maio-
ris minorisve intensitatis.
flujo: (movimiento de los fluidos) fluxus, us
m. Sin: proflvium // (movimiento de ascenso
de la marea) maris cursus (-us m) vel acces-
sus (-us m). Sin: aests accessus. Uso: - y re-
flujo, maris cursus et recursus; aests
accessus et recessus vel decessus (-us m) ; du-
rante el - de la marea, accedente aestu (abl
absoluto).
flor: fluor, ris m.
fluorescencia: fluorescntia, ae f.
fluorescente: fluorescens, entis.
fluorhdrico: fluorhdricus, a, um.
fluorina, fluorita: fluorites, is m.
fluoroscopa: radioscpicum examen.
fluoruro: fluorhdricus sal.
fluvial: fluminalis, e. Sin: fluvitilis; fluvi-
ticus.
fluvial
462
fobia: phbia sive phoba, ae f. Sin: horror;
timor.
foca: phoca, ae f. Sin: vtulus marinus.
focmetro: focmetrum vel focmetrum, i n.
foco: (lamparita elctrica) v. bombilla // (-
de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar
el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas
cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cpitis n.
Uso: - de contrastes, simultatum fons vel
caput.
focmetro, v. focmetro.
fogn: focus, i m. Sin: fornax, acis f.
fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornac-
rius; focrius.
folclor, v. folclore.
folclore: (conjunto de las tradiciones, creen-
cias y costumbres de las clases populares)
gentilcii mores; peculiares ppuli mores //
(ciencia que estudia esas materias) demol-
gia, ae f. Sin: demogrphia; ethnogrphia;
laogrphia; scintia rerum populrium.
folclrico: demolgicus, a, um. Sin: ethno-
grphicus; ad laogrphiam ttinens; ad genti-
lcios mores spectans.
folclorista: lagraphus vel lalogus, i m. Sin:
demlogus; gentiliciorum morum studiosus,
cultor, peritus.
folder (Inform), carpeta, cuadernillo: index,
dcis mf . Sin: scrnium, ii n; cooprculum, i
n.
folicular: follicularis, e.
foliculitis: folliculitis, dis f. Sin: pilorum
folliculorum inflammtio.
folculo: follculus, i m.
folklore, v. folclore.
folklrico, v. folclrico.
folklorista, v. folclorista.
folleto: libllus, i m.
fomentar: promovere.
fomento: (medicamento) fomentum, i n.
Uso: aplicar fomentos, adhibere fomenta;
preparar fomentos, parare fomenta.
fonacin: phontio, onis f. Sin: sonorum for-
mtio; vocis formandae rtio; vocis phaen-
mena.
fonda: deversrium, ii n. Uso: - de estacin,
stationis caupona.
fondear: (anclar) ncoram icere, fgere, p-
nere. Sin: ad ncoram deligare.
fondillos: (bracarum) fundus, i m.
fondista: cauponrius, ii m; caupo, nis m.
Sin: popinrius.
fondo: (parte inferior de una cosa) fundus, i
m. Sin: recessus, us m; pars extrema. Uso: -
de la botella, lagoenae fundus; ima lagoena //
(capital, caudal) aerrium, ii n. Uso: - mone-
tario internacional, nummria rtio (vel
institutum nummrium) orbis terrarum; -
mundial, universale vel mundanum aerrium;
- pblicos, aerrium // (dinero disponible) pe-
cnia, ae f. Sin: smptuum pecnia; necess-
ria pecnia. Uso: - de reserva, pecnia in
subsdium servata; - secretos, secreta pec-
niae summa; reclamar los -, smptuum pe-
fobia
463
cniam exptere; retirar los -, pecuniam
praecpere // Dep, carrera de -, longus cursus
campester.
fonema: phonema, tis n.
fonemtico: phonemticus, a, um.
fonendoscopio: phonendoscpium, ii n.
fontica: phontica, ae f; phontice, es f. Sin:
sonorum doctrina; vocum (vel soni, vel sono-
rum) disciplina; phontica ars.
fonticamente: phontice. Sin: ad leges pho-
nticas.
fontico: phonticus, a, um. Sin: soni vel so-
norum (gen); vocis vel vocum (gen); phona-
tionis (gen); vocalis, e; ad voces vel ad sonos
prtinens. Uso: transcripcin -, transcrptio
vel transltio phontica.
fonetismo: phonetismus, i m.
fonetista: phonetista, ae m.
foniatra: phoniatra, ae f. Sin: vocis curtio.
fnica: phnica, ae f. Sin: phnica ars (artis
f).
fnico: phnicus, a, um. Sin: phonticus; ad
vocem vel ad sonum ttinens.
fonocmptica: phonocmptica, ae f. Sin:
phonocmptica doctrina, disciplina, scintia,
rtio; doctrina de sonorum repercussione.
fonocmptico: phonocmpticus, a, um. Sin:
sonos reperctiens.
fonocaptor: phonphoron vel phonphorum,
i n.
fonocardiografa: phonocardiogrphia sive
-grapha, ae f.
fonocardiograma: phonocardiogramma, tis
n.
fonoelectrscopo o fonoelectroscopio: pho-
nolectroscpium, ii n.
fonofobia: phonophbia sive -phoba, ae f.
Sin: sonorum rumorumque horror, pavor,
terror, metus, timor; rumoris (vel strpitus,
vel clamoris) horror.
fonfono: phonphonumsive -nophnum, i n.
fonforo: phonphorum, i n.
fonogengrafo: phonogengraphum, i n.
fonografa: phonogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: vocum scriptura; sonorum imprssio;
vcibus describendis rtio; sonos scribendi
rtio.
fonogrfico: phonogrphicus, a, um. Sin:
grammophnicus; vocalis; sonans; snifer;
ad phonogrphiam spectans.
fongrafo: phongraphum, i n; phono-
grphium, ii n. Sin: grammphonum. Uso: -
pequeo, phonogrphicum scrinolum; gram-
mophnium porttile.
fonograma: phonogramma, tis n.
fonolita: phonolthes, is m.
fonologa: phonolgia sive -loga, ae f. Sin:
vocum vel sonorum disciplina, scintia, rtio;
de vcibus doctrina.
fonolgico: phonolgicus, a, um. Sin: ad
phonolgiam (vel ad vocum, vel ad sonorum
doctrinam) prtinens.
fonolgico
464
fonologizacin: phonologiztio, onis f. Sin:
commuttio phonolgica.
fonlogo: phonlogus, i m. Sin: phonolgiae
peritus, cultor, studiosus.
fonometra: (arte de medir y regular los so-
nidos) phonomtria sive -metra, ae f. Sin: so-
norum mnsio (-onis f) vel mensura; ars
sonorum intentiones metiendi // (rama de la
lingstica que analiza los fonemas lingsti-
cos distintivos por va fontica) phonomtria,
ae f. Sin: doctrina quae ratione phontica lin-
guae phonmata distinctiva xplicat.
fonmetro: phonmetrum, i n. Sin: soni in-
tentionis index (-dcis mf); instrumentum
sono metiendo.
fonopata: phonopthia sive phonopatha, ae
f.
fonporo: phonporum, i n.
fonopsia: phonpsia sive phonopsa, ae f.
fonoscopio: phonoscpium, ii n.
fonosimblico: phonosymblicus, a, um.
Sin: ex sono naturali formatus.
font (Inform), fuente: typus, i m.
fontanero, v. plomero.
football, v. ftbol.
footing: ambulandi currendique exercittio.
forestacin: silvae planttio vel stio.
forestal: silvester, tris, tre; silvestris, tre. Sin:
saltuensis, e. Uso: escuela -, schola silvis co-
lendis; guarda -, forestrius; salturius; sil-
varum custos; leyes -, leges de silvis tuendis.
forjar: (fabricar y formar) strere. Sin: fn-
gere. Uso: - una palabra, strere verbum; -
un ardid, fngere fallciam vel fbricam // fig,
forjarse inquietudes, strere sibi sollicitdi-
nem; forjarse miedos, fngere sibi metum.
forma: forma, ae f. Uso: - elptica, forma
ellptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
pblicae modus (-i m); estar en plena -, p-
timo crporis hbitu esse.
formacin: formtio vel conformtio, onis f.
Sin: instittio. Uso: - especfica, peculiaris
nimi conformtio; - espiritual, formtio spi-
ritualis; - humanstica, litterarum cogntio et
pertia; - permanente, instittio continua; - a
la castidad, formtio ad castitatem; institutos
de -, instituta formativa.
formador: formator, oris m. Sin: institutor;
praeceptor.
formalidad: formlitas, atis f. Sin: frmula;
ritus, us m; mos, moris m. Uso: formalidades,
offcia, orum npl; observar las -, mnia iusta
perfcere; se trata de una simple -, hoc ad
spciem tantum ttinet.
formalismo: formalismus, i m. Sin: legis (vel
normae, vel praecepti) rgida observntia;
nmia observntia.
formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: pti-
dus; formularum nimis studiosus vel obser-
vans // sust formalista, ae m. Sin:
formulrius; formulismi sectator; fastidiosus
observator.
formalizar: formalem vel formale rddere.
formalmente: formliter. Sin: expresse, ex-
pressim; aperte; plane; significanter.
formar: formare, conformare, informare.
fonologizacin
465
format (Inform): (representacin de datos)
forma, ae f. Sin: compostio //(organizar
datos) formare vel conformare // (formatear
un disco) formare.
formativo: formativus, a, um. Sin: institut-
rius. Uso: obra -, opus formativum; pera
formativa.
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivnia vel
Taiwnia, ae f; nsula Formosa. Uso: de -, adj
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formo-
sanus vel Taivanianus, i m.
frmula: frmula, ae f. Uso: - cientficas,
scientiarum frmulae; - matemtica, qu-
mica, frmula mathemtica, chmica // (mo-
delo de acto jurdico) iudcium, ii n. Uso: -
resolutoria, iudcium ad solvendas quaestio-
nes aptum vel cngruum.
formular: formulare. Uso: - en trminos con-
cretos, (liquid) in definitam formam vel f-
mulam redgere.
formulario: formulrium, ii n. Sin: spci-
men, mnis n; exemplar, aris n; typus; formu-
larum libellus; exemplar typis descriptum.
Uso: - para pedido, frmula postulatria.
foro: Teat postscenium, ii n.
forraje: pbulum, i n. Uso: ir, salir por -, ir
a hacer provisin de -, pabulari; pabulatum
vel ad pabulandum ire, gredi.
forrajear, v. forraje.
forrar: contgere, intgere, tgere. Sin: in-
vlvere; operire; fder subsere vel cont-
gere. Uso: - un libro, chart librum intgere;
- un vestido, vestimentum panno substili
munire; vestem subtgmine ornare; vestem
subtgmine subsere vel munire.
forro: fdera, ae f // (tela interior con que ser
refuerza un vestido) pannus substilis. Sin:
subtegmen vel subtemen, mnis n; subsumen-
tum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para pro-
tegerlo) camsia, ae f.
fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ris n. Sin:
frmitas; firmitudo. Uso: - de nimo, robur
nimi; nimi frmitas // (una de las virtudes
cardinales, uno de los siete dones del Esp-
ritu Santo) fortitudo, dnis f // (recinto forti-
ficado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
volans.
fornculo: fornculus vel furnculus, i m.
forzamiento: - de una cerradura, effractura,
ae f. Sin: resertio dolosa; claustri revlsio.
forzar: cgere. Sin: compllere.
fosfato: phosphatum, i n. Sin: sal phosphri-
cus; sal phosphricum vel phosphreum.
fosfatura: phosphatria, ae f. Sin: urna
slibus phosphricis (vel phosphreis) in-
fecta.
fosforera: (la que vende fsforos) sul-
phurria, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flam-
miferorum) vnditrix // (estuche para
guardar fsforos) sulphuratorum (vel flam-
miferorum) theca vel capsella.
fosforero: (vendedor de fsforos) sulphur-
rius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammife-
rorum) vnditor. Uso: - ambulante,
sulphuratorum vel mercis sulphuratae nsti-
tor.
fosforescencia: (luminescencia) phosphores-
cntia, ae f. Sin: lumen, mnis n; splendor
lucis (o simplem splendor) in umbra, in um-
fosforescencia
466
bris, in tnebris // (propiedad de algunos s-
lidos y aun de algunos gases de emitir radia-
ciones luminosas) vis radiandi, vel tnuem
exerendi lucem, vel tnuem exerendi splen-
dorem in umbra, in umbris, in tnebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de
nocte // (luminosidad del mar debida a orga-
nismos) mare per obscuram noctem vermcu-
lis rdians, splendescens, micans.
fosforescente: phosphorescens, entis. Sin:
phosphreum lumen emittens; luce phos-
phrea rdians, splendens; per noctem (vel
per umbram, vel per umbram noctemque, vel
in umbra, vel in umbris, vel in tnebris) rdi-
ans, splendens, splendescens, micans.
fosfrico: (concerniente o relativo al fsforo)
phosphricus vel phosphreus, a, um. Sin:
ad phsphorum spectans // (dc. de un cido
compuesto de fsforo, oxgeno e hidrgeno)
phosphreus vel phosphricus.
fsforo: (metaloide combustible y que luce
en la oscuridad) phsphorum, i n; phspho-
rus, i m. Sin: lucferum elementum; lucfera
matries (-i f) // (trozo de cerilla, madera o
cartn, con cabeza de fsforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammfe-
rum, i n; (- de cera) cerinum, i n; cerolus, i
m; cerolus flmmifer; cerolus sulphuratus;
cerolus slphure llitus; (- de madera) ra-
mentum sulphuratum, ignferum, flammfe-
rum; lgneum sulphuratum; lignolum
flammferum; flammfera ssula; (- de papel)
chartceum sulphuratum vel flammferum.
Uso: caja de fsforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis
sulphuratis asservandis; vendedor de fsfo-
ros, v. fosforero.
fosfuro: phosphurum, i n.
fsil: sust fssile, is n. Sin: res fssilis; obiec-
tum fssile. Uso: los -, fosslia, ium npl // adj
fssilis, e. Sin: fosscius. Uso: carbn -,
carbo fssilis; concha -, concha vel cnchula
fosscia // (fig y coloq, viejo, anticuado) ve-
tustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus.
fosilfero: fosslifer, a, um. Sin: fosslia fe-
rens vel gerens.
fosilizacin: obdurtio, onis f. Sin: concrtio;
in fssile convrsio // fig immutablitas, atis
f. Sin: retrgradi condcio.
fosilizado: in fssile conversus, a, um // fig
fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), re-
trgradus (de personas).
fosilizar: fssile fcere vel rddere // fosili-
zarse, (de cosas) fssile feri; durscere, ob-
durscere; durare; lapidscere; vluti petra
durscere; quasi lapis obdurscere, durare,
durari; (de personas) consenscere; obsols-
cere vel exolscere; inertem feri.
foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam d-
cere vel fdere.
fotalgia: photalgia sive -alga, ae f.
foto, v. fotografa, fotografiar.
fotocalco: (calco obtenido mediante la foto-
grafa) photochalcogrphica imago. Sin:
imago photogrphice expressa // (procedi-
miento para sacar el calco de una fotografa)
photochalcogrphia, ae f. Sin: photochalco-
grphica ars.
fotoclula: photocllula, ae f.
fotocermica: photocermica, ae f. Sin: ars
(artis f) oper figulin photogrphice ornandi.
fotocomponedora: mchina luce vel photo-
grphice compositiva.
fosforescente
467
fotocomposicin: photogrphica typorum
compostio.
fotocopia: photocpia, ae f. Sin: pgina pho-
tocopiata; photogrphicum exemplar; exem-
plar photogrphice ditum, rdditum,
expressum, exscriptum, pictum, depictum;
exemplar luce expressum; copia lucis ope
impressa.
fotocopiadora: photocopiatrium, ii n. Sin:
photocopiatrum; mchina photocopiatria.
fotocopiar: photocopiare. Sin: photogr-
phice exscrbere, exprmere; exemplar pho-
togrphice dere vel rddere.
fotocromtico: photochromticus, a, um.
Sin: ad photochrmiam prtinens.
fotocroma: photochrmia sive -chroma, ae
f. Sin: photochromtica ars.
fotocromo: photochromtica imago.
fotocromotipografa: photochromotypogr-
phia sive -grapha, ae f. Sin: photochromoty-
pogrphica ars.
fotocromotipogrfico: photochromotypo-
grphicus, a, um. Sin: ad photochromotypo-
grphiam ttinens.
fotocrongrafo: photochrongraphum, i n.
fotocronoscopia: photochronoscpia sive
-scopa, ae f.
fotodinmico: photodynmicus, a, um.
fotodinia, v. fotalgia.
fotoelectricidad: photolectrcitas, atis f.
Sin: photolectris, dis f; photolctrica vis
vel facultas.
fotoelctrico: photolctricus, a, um. Uso:
clula -, cllula photolctrica.
fotoelectrfono: photolectrphonum sive
-trophnum, i n; photolectrophnium, ii n.
fotoelectrgrafo: photolectrgraphum, i n.
fotoelectrn: photolectron, nis m.
fotfilo: photphilus, a, um. Sin: lucis
amans.
fotofobia: photophbia sive -phoba, ae f.
Sin: lucis horror, pavor, terror, metus, timor;
lucis tedium.
fotfobo: photphobus. Sin: lucfugus; luc-
fugax, acis; lucis osor vel perosus; lucem f-
giens.
fotofoboftalmia: photophobophthlmia sive
-phthalma, ae f. Sin: nictalopa.
fotfono: photphonum sive photophnum,
i n; photophnium, ii n.
fotforo: photphorum, i n.
fotogalvanografa, v. galvanoplastia.
fotogasteroscopio: photogasteroscpium, ii
n.
fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio.
fotognesis: photognesis, -is f. Sin: lucis ge-
nertio, procretio, emssio.
fotognico: (que promueve o favorece la ac-
cin qumica de la luz) photognicus, a, um
// (que tiene buenas condiciones para ser re-
producido por la fotografa) cuius imago na-
turali quadam venustate exprmitur. Uso: ser
-, naturali quadam venustate xprimi.
fotognico
468
fotgeno: (adj, que produce luz) photgenus,
a, um.
fotograbado: (procedimiento de grabar un
clis fotogrfico sobre planchas de zinc,
cobre, etc) photogrphica incsio. Sin: luce
(vel lucis ope) incsio; brcteae photogrphi-
cae incsio; ars photogrphice incidendi vel
excudendi // (arte de estampar estas plan-
chas por accin qumica de la luz) ars photo-
grphice imprimendi. Sin: ars incisas
brcteas luce (vel lucis ope) reddendi vel ex-
primendi // (lmina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photogrphice
(vel luce) incisa, excusa, impressa.
fotograbador: photoincisor vel photoimpres-
sor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor
vel impressor.
fotograbar: photogrphice incdere vel im-
prmere. Sin: luce (vel lucis ope) incdere vel
imprmere.
fotografa: (arte) photogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: ars photogrphica; ars imgines
luce (vel lucis ope, vel lucis per) expri-
mendi; ars imgines photogrphice expri-
mendi // (estampa obtenida) photogrphia, ae
f. Sin: photographema, tis n; imago photo-
grphica; imago photogrphice (vel luce, vel
lucis ope) expressa, impressa, picta, depicta;
imago obiectu lucis expressa. Uso: - infra-
rroja, photogrphia infrarubra; - en colores,
photogrphia colrea; imago lucis ope vriis
picta (vel efficta) colribus; sacar fotos, v. fo-
tografiar; sacar una -, (alicius vel alicius
rei) photogrphiam vel photographema f-
cere; (alicius vel alicius rei) imginem luce
elcere, exprmere, imprmere // (taller en que
se ejerce el arte fotogrfico) officina photo-
grphica. Sin: officina imagnibus luce (vel
lucis ope, vel lucis per) exprimendis, im-
primendis, pingendis, depingendis.
fotografiar: (ejercer el arte de la fotografa)
photogrphiam (vel photogrphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
photographmata fcere // (sacar una foto)
liquem vel liquid photographare. Sin: (ali-
cius vel alicius rei) photogrphiam vel pho-
tographema fcere; imginem photogrphice
imprmere, exprmere, rddere, pngere, de-
pngere; imginem luce (vel lucis ope, vel
lucis per) imprmere; imginem imprmere
// (fig, describir minuciosamente) liquid
summ dilignti descrbere vel narrare.
fotogrficamente: photogrphice. Sin: lucis
impressione.
fotogrfico: photogrphicus, a, um. Sin:
photogrphice vel luce (vel lucis ope, vel
lucis per) impressus, expressus, rdditus,
pictus, depictus; ad photogrphiam spectans.
Uso: album -, album photogrphicum; apa-
rato -, mchina photogrphica; estudio -,
photogrphium; stdium photogrphicum;
pelcula -, pellcula photogrphica; placa -,
vitrum photogrphicum; brctea (vel brttea)
vel lmina photogrphica; tarjeta -, chrtula
photogrphica.
fotgrafo: photgraphus, i m. Sin: rtifex
imagnibus luce imprimendis, exprimendis,
reddendis, pingendis, depingendis.
fotograma: photogramma, tis n.
fotogrametra: photogrammtria sive -me-
tra, ae f. Sin: photogrphica soli dimnsio.
fotoincisin: photoincsio, onis f. Sin: lucis
ope incsio.
fotlisis: photlysis, is f. Sin: lucis ope disso-
ltio.
fotolitografa: (arte) photolithogrphia sive -
grapha, ae f Sin: photolithogrphica ars //
fotgeno
469
(estampa obtenida por medio de este arte)
photolithogrphica imago.
fotolitografiar: photolithographare. Sin:
photolithogrphice imprmere
fotolitogrficamente: photolithogrphice.
fotolitogrfico: photolithogrphicus, a, um.
Sin: ad photolithogrphiam prtinens.
fotologa: photolgia sive -loga, ae f.
fotomagntico: photomagnticus, a, um.
fotomagnetismo: photomagnetismus, i m.
Sin: photomagntica vis.
fotomecnico: photomechnicus, a, um. Sin:
photomachinalis, e. Uso: impresin -, edtio
photomechnica.
fotometra: photomtria sive -metra, ae f.
Sin: photomtrica vel de lucis mensura doc-
trina, disciplina, scintia, rtio.
fotomtrico: photomtricus, a, um. Sin: ad
photomtriam ttinens.
fotmetro: photmetrum, i n. Sin: lucis
index (-dcis mf); instrumentum photomtri-
cum; instrumentum lucis intentioni metien-
dae.
fotomicrografa: photomicrogrphia sive
-grapha, ae f. Sin: photomicrogrphica ars.
fotomicroscopia: (fotografa de un objeto
microscpico) photomicroscpia sive -sco-
pa, ae f // (fotografa de muy pequeo ta-
mao) microscpica photogrphia.
fotomicroscopio: photomicroscpium, ii n.
fotomontaje: photogrphicarum imginum
compostio. Sin: imago photogrphice
coniuncta vel tessellata.
fotn: photo vel photon, nis m.
fotonosis: photonosis, -is f.
fotonovela: photogrphica fbula.
fotopata: photopthia sive photopatha, ae f
fotopsia: photpsia sive -topsa, ae f.
fotptico: photpticus, a, um. Sin: ad pho-
tpsiam spectans.
fotoptometra: photoptomtria sive -metra,
ae f.
fotoptmetro: photoptmetrum, i n.
fotoqumica: photochmica vel photoch-
mica, photochmia sive -chima, photochmia
sive -chema, ae f. Sin: photochmica doc-
trina, disciplina, scintia, rtio.
fotoqumico: photochmicus, a, um.
fotorreportaje: photogrphica reltio.
fotorreprter (reportero grfico): relator
photogrphicus.
fotoscopio: photoscpium, ii n.
fotosensible: actinosensitivus, a, um.
fotsfera o fotosfera: photosphaera, ae f.
fotosntesis: photosnthesis, is (ac -in) f.
fototeca: phototheca, ae f.
fototelegrafa: phototelegrphia sive -grapha,
ae f. Sin: phototelegrphica transmssio.
fototelegrafa
470
fototerapia: (mtodo) phototherapa, ae f.
Sin: phototheraputice, es f // (curacin) so-
laris curtio; solares curationes.
fototerpico: phototherpicus, a, um. Sin:
phototheraputicus; ad phototherapam pr-
tinens.
fototermmetro: photothermmetrum, i n.
fototermoterapia: photothermotherapa, ae f.
fototipia: (procedimiento) phototpia sive -
typa, ae f Sin: phototpica ars (artis f) // (l-
mina estampada) phototpica imago. Sin:
imago luce typisque impressa vel expressa.
Uso: estampar fototipias, imgines luce
typisque imprmere, exprmere, rddere, re-
ferre, dere.
fototpico: phototpicus, a, um. Sin: pho-
totpice expressus; ad phototpiam ttinens.
fototipografa: phototypogrphia sive -gra-
pha, ae f.
fototipogrfico: phototypogrphicus, a, um.
fototropismo: phototropismus, i m. Sin: ad
lucem convrsio vel propnsio.
foulard, v. fular.
fox terrier: canis vlpium vestigator.
foyer: theatrale vel theatri vestbulum.
frac: tuncula caudata, hirundnea, hirundi-
nina, bfida. Sin: vestis vel snthesis caudata;
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tun-
cul caudat vestitus.
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); drutus (arruinado); pot
nufragus; vitae vrtice raptus // sust nufra-
gus, i m. Sin: homo drutus.
fracaso: (accin y efecto de fracasar): re-
pulsa, ae f. Sin: offnsio; frustrtio // (fig, su-
ceso lastimoso e inopinado) calmitas, atis f.
Sin: infortnium; adversus casus (-us m) ;
improsper eventus (-us m); xitus (-us m) tris-
tis; adversa fortuna; inflix experimentum;
res (rei f) male gesta.
fraccin: (divisin de una cosa) frctio, onis
f. Uso: - del pan (eucarstico), frctio panis.
// (parte, porcin de un objeto dividido) pars,
partis f. Sin: prtio (-onis f) // (Mat, nmero
quebrado) frctio; fractus nmerus.
fraccionable: partibilis, e. Sin: divisbilis;
divduus.
fraccionamiento: parttio, onis f. Sin: div-
sio; distribtio; didctio.
fraccionar: partire vel partiri. Sin: divdere;
didcere.
fraccionario: fractionrius, a, um. Sin: frac-
tus.
fractura: fractura, ae f.
fragante, v. flagrante.
fragata: navis bllica minor. Sin: librnica;
liburna.
frgil: (quebradizo, que se rompe con facili-
dad) frgilis, e // (caduco y perecedero) fr-
gilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
fcilmente en el pecado) frgilis, e. Sin: d-
bilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
advertencia) cave, frgile est (cuidado, es
material frgil).
fragilidad: (calidad de frgil o quebradizo)
fraglitas, atis f // (facilidad que se tiene de
fototerapia
471
caer en lo malo) fraglitas. Sin: imbecllitas;
deblitas; infrmitas. Uso: - humana, humani
gneris imbecllitas et fraglitas.
fragmentacin: fragmenttio, onis f.
fragmentario: (compuesto de fragmentos)
fragmentrius, a, um. Sin: fragmentcius //
(incompleto, no acabado) truncus, a, um.
Sin: mancus; non absolutus.
fragua: (fogn) caminus, i m. Sin: fornax,
acis f; furnus, i m // (taller) officina ferrria.
fraile: (religiosi rdinis) sodalis, is m. Sin:
frater, tris m. Uso: los - franciscanos, Sancti
Francisci fratres; fratres rdinis Sancti Fran-
cisci.
frambuesa: rubus, i m; rubum, i n. Sin:
rubus idaeus; fragum idaeum.
francachela, v. comilona.
francs: adj gllicus, a, um. Sin: franco-
gllicus; francogallus, frncicus. Uso: lengua -,
lingua gllica; gllicus sermo; francoglli-
cum, i n; literatura -, ltterae francogllicae
// sust Gallus, i m. Sin: Francogallus; Fran-
cus.
francesismo: gallicismus, i m. Sin: gllica
loctio; francogallorum verbum.
francesista: gllici sermonis studiosus. Sin:
gllicis ltteris doctus.
Francia: Gllia, ae f. Sin: Francogllia; Frn-
cia, ae f.
francio: frncium, ii n.
franciscana: franciscalis virgo.
franciscano: adj franciscanus, a, um. Sin:
franciscalis, e // sust franciscanus, i m. Sin:
franciscalis, is m; frater franciscanus; sodalis
franciscalis. Uso: - conventual, franciscalis
conventualis.
francmasn: francomurrius, ii m.
francmasonera: francomurariorum sodal-
cium vel secta. Sin: lucfugum francomura-
riorum sodalcium.
francmasnico: francomurrius, a, um.
franco: (unidad monetaria de Francia, Bl-
gica, Luxemburgo, Suiza) francus, i m
(gllicus, blgicus, luxemburgensis, helvti-
cus). Sin: nummus gllicus ....; libella gllica,
blgica, luxemburgensis, helvtica // (indivi-
duo de pueblos antiguos de la Germania in-
ferior) Francus vel Frncicus, i m // (adj,
relativo a dichos pueblos) francus, frncicus,
a, um. Sin: ad Francos vel ad Frncicos spec-
tans // (desembarazado, libre) liber, ra ,
rum. Sin: securus // (exento) immunis, e.
Sin: liber. Uso: puerto -, portus liber vel im-
munis; - de porte, liber ab expensis cursuli-
bus; vecturae prtio immunis // (leal, sincero)
sincerus, a, um. Sin: apertus; ingnuus; cn-
didus.
francfilo: adj gallphilus, a, um. Sin:
Gallorum studiosus // sust gallphilus, i m.
Sin: Gallorum fautor.
francfobo: adj gallphobus, a, um. Sin:
Gallorum inimicus // sust gallphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
francfono: adj francphonus, a, um. Sin:
gllice loquens // sust francphonus, i m. Sin:
gllice loquens; qui gllice lquitur.
francoln: ttagen, nis m; attagena, ae f.
francotirador: voluntrius pugnator.
francotirador
472
franela: lnula, ae f. Sin: lnea tela; tnuis
lana.
franja: tractus, us m. Uso: - de Gaza, tractus
Gazae.
franquear: (pagar el porte de cualquier ob-
jeto que se remite por correo) pittcium vel
pittcia epstulae mittendae slvere. Sin: pr-
tium (litterarum) slvere; prtium epstulae
mittendae slvere.
franqueo: epstulae perferendae prtium.
Sin: cursus (-us m) stipulatus. Uso: poner el
-, epstulae pittcium applicare; epstulam
pittcio instrere.
franqueza: (sinceridad, ingenuidad) simpl-
citas, atis f. Sin: ingenitas. Uso: con -,
aperte, lbere, sincere, simplciter, ingnue,
cndide.
franquicia: immnitas, atis f. Sin: privil-
gium. Uso: - postal, cursualis vel vehicularis
prtii immnitas; gratuta epistularum mssio.
fraque, v. frac.
frasario: (coleccin de frases) locutiones
collectae vel excerptae fpl // (fraseologa) v.
esta voz.
frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel
flasco, nis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de
vino, oenphorum, i n; - cuentagotas, phlasco
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem
fundens vel effundens.
frase: phrasis, is f. Sin: loctio vel eloctio,
onis f; dctio; verba coniuncta. Uso: - hecha,
trita vel detrita loctio; verba commnia et
trita.
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter
dcere vel scrbere.
fraseologa: (conjunto de frases hechas, lo-
cuciones, modismos, refranes) phraseolgia
sive -loga, ae f. Sin: phrsium collctio; pe-
culiares locutiones; locutiones selectae; locu-
tiones in rdinem redactae.
frasquete, v. frasquito.
frasquito: lagncula, ae f. Sin: ampllula.
Uso: - de perfume, olfactorolum n; unguen-
tria, ae f ; myrothcium, ii n; ampulla vel
concha odorum; ampulla unguentria; - de
goma de pegar, ampllula gummosi gltinis;
- de plstico, lagncula e re plstica; - de
tinta, ampllula atramentria.
fraternalmente: fraterne. Sin: fraterno
nimo vel amore; fraterna dilectione.
fraternidad: fratrnitas, atis f. Sin: germni-
tas; fraternus amor; necessitudo fraterna.
Uso: - universal, fraterna mnium necessi-
tudo; communis totus gneris hminum con-
cilitio et consocitio.
fraternizar: fraterne fcere vel vvere. Sin:
liquo fraterne uti ; fraterne iungi cum liquo;
fraterno amore licui esse coniunctum ; fra-
ternam amictiam inire.
fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, m-
bitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
fraus.
fray: frater. Uso: - Cristbal, frater Christ-
phorus; frailes menores capuchinos, fratres
minores capuccini; franciscales capulati.
frazada: strgula, ae f; strgulum, i n. Sin:
lodix, dcis f; stratum, instratum; opertrium;
vestis strgula. Uso: - acolchada, strgulum
franela
473
fartum; - calefactora, strgulum calefact-
rium; - elctrica automtica, lodix autmato
sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plu-
mas, opertrium lneum, plmeum; sacudir
las -, strgula conctere.
fretica: agua -, aqua phretica vel phretia;
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo
scatens vel prfluens.
frecuencia: Fs frequntia, ae f. Uso: alta -,
alta vel ltior frequntia (elctrica); maior,
uctior, elevata vel elevtior frequntia ; baja
-, minor (vel minutior, vel deprssior, vel de-
pressa) frequntia (elctrica); - modulada,
frequntia modulata // (repeticin frecuente)
crbritas, atis f. Sin: assiditas. Uso: - plu-
vial, pluviarum crbritas; - de los sacramen-
tos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel
percptio (-onis f); crbrior sacramentorum
frequenttio.
frecuentacin: frequenttio, onis f.
frecuentar: (concurrir a menudo a algn
lugar) frequentare, celebrare liquem locum.
Sin: crebro adire vel ptere liquem locum.
Uso: - una casa, una escuela, un templo,
domum, scholam, templum frequentare //
(tratar con frecuencia a alguien) liquo fa-
miliriter uti; frequentem vel multum esse
cum liquo // (repetir un acto a menudo) - los
sacramentos, frequenter (saepe vel sepius;
crebro vel crbrius) ad sacramenta accdere;
frequenter sacramenta accpere, excpere,
percpere, recpere; frequenter sacramentis
uti.
freezer: congelatrium, ii n. Sin: capsa (vel
cpsula, vel capsella) frigorfica vel frigor-
fera // (- de amplia capacidad) cella frigor-
fica.
fregadero: labellum, i n. Sin: trua.
freidora: olla frixria.
freidura: taberna frixria.
frenada, v. frenazo.
frenado: frentio, onis f. Uso: - automtico,
automtica frentio.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
movimiento de las ruedas) frenare. Sin: suf-
flaminare; sufflmine uti; sufflamen adhi-
bere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
corcere; reprmere; compscere; domare.
frenastenia: phrenasthnia sive -sthena, ae
f. Sin: mentis imbecllitas, infrmitas, hebe-
ttio.
frenazo: sufflaminandi ctio.
frenes: (delirio furioso) phrnesis sive phre-
nsis, is f; phrentis, dis (ac -im) f. Sin: ins-
nia; furor; febricitntium insnia // (fig,
violenta exaltacin y perturbacin del
nimo) phrnesis, is f. Sin: mentis insnia vel
furor; cupdo; cupditas; mnia sive mana.
frenticamente: phrentice. Sin: furenter;
furiose; insane.
frentico: (posedo de frenes) phrenticus, a,
um. Sin: phrentide laborans; insanus; vesa-
nus // (fig, furioso, rabioso) phrenticus. Sin:
furens; furibundus; effrenatus; concitatus; v-
hemens; mentis insni affectus.
freniatra: phreniatrus, i m. Sin: phreniatrae
peritus, cultor, studiosus; insanorum mdi-
cus.
freniatra: (estudio de las enfermedades
mentales) phreniatra, ae f. Sin: de phrenop-
thicis curandis doctrina, disciplina, scintia //
freniatra
474
(medicacin de las enfermedades mentales)
infirmae mentis curtio. Sin: phrenopathico-
rum curtio.
freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni,
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un
caballo, equum arctato compscere freno;
sacar el - a un caballo, frenum equo detr-
here; tascar, morder el -, frenum mndere,
mordre // (- de carro o vehculo automvil)
frenum, i n. Sin: sufflamen, mnis n. Uso: -
hidrulico, sufflamen hydrulicum; - neum-
tico o de aire comprimido, frenum pneumti-
cum; - de discos, frenum discale; - de
emergencia, frenum perculi; frenum necessi-
tatis sbitae; - de mano, frenum vel suffla-
men manuale; - de pedal, sufflamen pdibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl)
quattuor rotarum // los - estn rotos, suffl-
mina sunt disiecta; los - no funcionan, suffl-
mina suo non funguntur ministrio; soltar el
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabri-
cante de frenos, frenrius, ii m.
frenocomio: phrenocomum, ii n. Sin: phre-
nopathicorum valetudinrium.
frenologa: phrenolgia sive -loga, ae f.
frenolgicamente: phrenolgice.
frenolgico: phrenolgicus, a, um. Sin: phre-
nticus; psychitricus; neurolgicus.
frenologista o frenlogo: phrenlogus, i m.
Sin: phrenolgiae peritus, cultor, studiosus.
frenpata: phrenopathlogus, i m. Sin: phre-
nopatholgiae peritus, cultor, studiosus.
frenopata: (parte de la medicina que estu-
dia las enfermedades mentales) v. frenopato-
loga // (nombre genrico de las
enfermedades mentales) phrenopatha, ae f.
frenopatologa: phrenopatholgia sive
-loga, ae f. Sin: de mentis morbis (vel vtiis)
doctrina, disciplina, scintia, rtio.
frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
- de batalla, prima cies (-i f); prima exrci-
tus cies; frentes de los edificios, frontes ae-
dificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
exadversum sive exadversus; texto latino con
versin italiana en -, latinum peris exem-
plum, cuius in adversa pgina itlica inter-
prettio praebetur.
fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herra-
mienta giratoria cortante) rota sectria. Sin:
mchina rotalis sectria.
fresadora: mchina excusria.
fresco: (cuadro) pictura muralis vel pariet-
ria. Sin: opus udo llitum; pictura udo in-
ducta; pictura in recenti calce; tbula picta
udo llitis colribus. Uso: pintar al -, udo co-
lores illnere.
frescor: (fresco) refrigertio, onis f. Sin: re-
frigrium; ambile frigus (-ris n) // (fres-
cura) v. esta voz.
frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lo-
zana, claridad, amenidad) - natural, natura-
lis nitor; - de colorido, ntidus (vel vvidus,
vel flridus) color; - de estilo, flridum di-
cendi genus; - de frase, flrida dctio; - de
imgenes, de metforas, ntidae ac flridae
imgines, translationes; - de pensamientos,
flridae sentntiae // (chanza, dicho picante)
v. dicho.
fresquera: frigidrium, ii n.
fresquista: pictor parietrius. Sin: tector, oris
m.
freudiano: adj freudianus, a, um // sust freu-
freno
475
dianus, i m. Sin: Freud sectator.
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana
doctrina; psychanlisis ad mentem Sigis-
mundi Freud.
fricacin, v. friccin.
fricand: vitulina lrido farta vel vitulinum
lrido fartum.
fricar, v. frotar.
fricas: caro comminuta decocta.
fricativa: (consonante -) cnsona fricativa.
fricativo: fricatrius, a, um.
friccin: frctio, onis f. Sin: frictio; confri-
ctio // Mec frigmen, mnis n.
friccionar, v. frotar.
frigidaire, v. frigorfero.
frigidario, v. frigorfero.
frigorfero : adj refrigeratrius, a, um. Sin:
frigorficus; frigidrius. Uso: cmara -, m-
china refrigeratria // sust frigidrium, ii n.
Sin: refrigeratrium; frigidria, ae f; arm-
rium frigidrium; capsa frigorfica; cella fri-
gorfera vel frigidria.
frigorfico, v. frigorfero.
frijol, v. poroto.
friolento o friolero: alsiosus vel lsius. Sin:
frgoris vel algris imptiens.
frisa: (tela de lana) frsium, ii n. Sin: fr-
gium.
fritada: fricta vel frixola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
fricta obsnia (-orum npl). Uso: - de huevo
batido, v. tortilla.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
frixa npl.
fritura, v. fritada.
Friul o Friuli: Rgio (-onis f) Foroiuliensis.
friulano: adj foroiuliensis, e // sust Foroiu-
liensis, is m.
frondosidad: frondsitas, atis f. Sin: luxria;
luxries (-i f) ; frndium exuberntia; lux-
ria foliorum // fig luxria, ae vel luxries, i
f. Sin: ubertas; redundntia.
frondoso: frondosus, a, um. Sin: frndeus;
frndifer vel frndifer, fra, frum; foliosus
vel folisior; frndibus abundans.
frontal: adj frontalis, e // (paramento con que
se adorna la parte delantera de la mesa de
altar) antipndium, ii n. Sin: pllium altaris.
frontalera: frontlia, ium npl.
frontalmente: frontliter.
frontera: (confin de un Estado) fines, ium
mpl. Sin: limes, mtis m. Uso: - argentina,
extrema Argentina; de -, limitneus // (fronta-
lera) v. esta voz.
fronterizo: (que est en la frontera) limit-
neus, a, um // (que est en frente de otra
cosa) ex adverso psitus vel stans. Sin: qui
(quae, quod) ex adverso (vel contra) stat vel
est.
frontis: (fachada o parte anterior de una f-
brica o de otra cosa) frons, frontis f. Sin: pars
frontis
476
antca.
frontispicio: (fachada o parte anterior de un
edificio) frons, frontis f. Sin: pars antca //
(Arq, frontn, remate de la fachada) v. fron-
tn // (fachada o portada de un libro) v. por-
tada.
frontn: (en el juego de la pelota, pared
principal contra la cual se lanza la pelota) in
sphaeristrio frons // (edificio o sitio dis-
puesto para este juego) phaeristrium, ii n //
Arq fastgium; tmpanum, i n.
frotadura o frotamiento: frictio, onis f.
Sin: confricamentum; confrictio; fricatus, us
m; attritus, us m.
frotar: fricare, perfricare, defricare, infricare.
Uso: frotarse la cara, fciem sibi confricare;
frotarse los dientes, dntium confricamentis
uti.
fructuoso: fructuosus, a, um. Sin: fecundus;
ferax; frtilis // fig tilis; lucrosus; profciens.
frustracin: frustrtio, onis f. Sin: decptio.
fruta: poma, orum npl. Sin: mala, orum npl;
fructus, uum mpl. Uso: - cada, poma caduca;
- seca, fructus ridi; - en almbar, en con-
serva, fructus condti.
frutal: (dicho de un rbol que lleva fruta) po-
mferus, a, um; pmifer, fra, frum. Sin: po-
mosus; fructurius, fructuosus, frctifer.
frutera: lanx (lancis f) pomria vel fructu-
ria. Sin: frctuum tmpanum.
frutero: (vendedor de fruta) pomrius, ii m.
Sin: pomorum vnditor // (recipiente para
poner fruta) v. frutera.
fruticultura: cultura pomria.
ftiriasis: phthirasis, is f. Sin: morbus pedi-
cularis.
fucsia: fchsia, ae f.
fuego: ignis, is m. Uso: - artificiales, ignes
(-ium mpl) artificiosi, pyrotchnici, benga-
lenses, festivi; ignes mssiles; ignes arte facti;
ignes festi; ignes ad ppuli laettiam; spect-
culum pyrotchnicum vel spectcula pyro-
tchnica; pera pyrotchnica; misslia
pyrotchnica vel pria; - expiatorio, ignis
piacularis; - fatuo, ftuus ignis; - olmpico,
ignis olmpicus; - de paja, ignes ab arescn-
tibus gramnibus; flamma de stpula // fig,
esta furia no ser ms que - de paja, cito ab
eo abscedet ira; hacer - (disparar), tela frrea
mttere // (hogar) focus, i m // (hornilla) v.
esta voz.
fuel o fuel-oil: petrleum viscosum.
fuelle: follis, is m. Sin: mchina vaporfera.
fuente: (plato grande que se usa para servir
las viandas) frculum, i n. Sin: lanx, lancis f;
paropsis, dis f; vas escrium. Uso: - para la
entrada, promulsidare frculum; poner en la
-, in lance pnere vel impnere // (manantial)
fons, fontis m. Sin: fontana, ae f // (aparato o
artificio con que se hace salir el agua en los
jardines, plazas, etc.) silanus, i m. Sin: fons,
fontis m. Uso: las - de la Plaza San Pedro,
Petriani fori fontes // - bautismal, fons sacer
vel sanctus // (origen) fons, fontis m. Sin:
caput; origo (-gnis f).
fuera: - de juego, v. offside // - de s, alienata
mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
s, non esse apud se; sui cmpotem non esse;
mentis non esse cmpotem; sui oblitum esse;
estar - de s de alegra, laetti vel gudio ex-
sultare; laetti efferri; estar - de s de estu-
por, stupore attnitum esse; obstupscere;
estar - de s de ira, prae iracndia non esse
frontispicio
477
apud se; estar - de s de miedo, metu exani-
matum esse; amentem esse metu vel terrore.
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vrium,
vribus). Sin: robur, bris n; vigor; virtus; fa-
cultas; opes (opum fpl); potntia. Uso: - ar-
madas, cpiae, arum fpl; - mecnica, vis
mechnica; - militar, vis militaris; - motriz,
motria vis; - naturales, naturae vel natura-
les vires; vires rerum; evolucin de incons-
cientes - naturales, caecus naturlium vrium
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cpiae (nationum) paci
tuendae; usar la -, vi rem grere.
fuga: Ms fuga, ae f // Dep accelertio, onis
f. Sin: procursus (-us m) rpidus vel citatus.
Uso: - final de los ciclistas, extrema birota-
riorum accelertio vel celritas.
fuina, v. gardua.
fular: (tela fina de seda) tela srica // /(pa-
uelo de seda para el cuello) (sricum) ric-
nium, ii n. Sin: sricum focale; strscia
srica.
flica: flica, ae f; fulix, cis f.
full time: cargo -, munus (-nris n) pleni tm-
poris; profesin -, profssio plenria.
fulminante: adj flminans, antis // (cpsula
o pistn del arma de fuego) oprculum fl-
minans vel fulmneum.
fulmneo: fulmneus, a, um.
fumada: fumi gusttio vel haustus (-us m).
fumadero: fumrium, ii n.
fumador, ra : fumator, oris m; fumatrix, icis
f. Sin: fumans, antis; fumi haustor m vel
haustrix f; nicotiani fumi haustor; (nicotia-
num) fumum huriens vel sugens; tabaci
fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - em-
pedernido, fumator prtinax, cntumax, obs-
tinatus, perptuus; - incorregible, fumator
insanbilis; se vanagloriaba de ser un estu-
pendo -, magnum se esse fumi haustorem
praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
para fumadores (en el tren ...), loculamentum
tabaco indulgntibus; locales separados para
fumadores, oeci fumatorum separati.
fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (ta-
baci) haurire, sgere; tabacum sgere; nico-
tianum fumum haurire; vaporatum tabacum
sgere; dcere fumum tabaci; dare peram
fumo tabaci. Uso: el -, fumtio vel fumictio;
por -, propter fumicationem; cigarros a
medio -, volmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispnicam; - cigarri-
llos en cantidad, plrimas hispnicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum lniter
dulcissimeque sgere; - como una chimenea,
ut caminus fumum sgere et emttere; - con
estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
sgere et emttere fumum; - en pipa, fumis-
gio uti tabaco; tabaco indulgere fumarolo;
fumo mucho, con excesiva fruicin, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
mortes e fumicatione secutae; tengo la pa-
sin de -, nmio tabaci stdio incendor, abr-
pior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
nimis sum studiosus; tabaci stdio tneor;
summa cupiditate in tabacum feror vel incen-
dor; prohibicin de -, interdctio fumandi;
terminantemente prohibido -!, grviter inter-
dcitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indl-
geat!; ya no est permitido -, fumare non iam
lcitum.
fumarada: (emisin de humo) fmea co-
lumna.
fumfero: fmifer, fra, frum. Sin: fumfi-
cus; fumosus.
fumfero
478
fumigacin: fumifigtio, onis f. Sin: fum-
gium; suffimentum; sufftio; suffitus (-us m).
fumigador: fumigator, oris m.
fumigar: fumigare. Sin: fumificare; suffire,
subfire; suffimentare.
funmbulo: funmbulus, i m. Sin: petaurista
sive petauristes (-ae m); catdromus.
funcin: (accin propia de un rgano o apa-
rato de los seres vivos, mquinas o instru-
mentos) fnctio, onis f. Sin: ctio; processus,
us m; vis. Uso: - biolgicas, biolgici proces-
sus; las - corporales, naturales crporis ac-
tiones; - generativas, maritale commrcium //
(ejercicio de un empleo) munus, nris n. Sin:
offcium; ministrium; opus, peris n; exec-
tio vel fnctio mneris. Uso: - social de la
propiedad, sociale possessionis munus; - de
la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio
de su -, mneris sui fnctio; en el ejercicio
de las - pblicas y profesionales, in pblicis
negtiis artibusque sustinendis; cumplir una
- educativa, educationis mnere fungi; des-
empear funciones, mnera exercere // (co-
metido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador
es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut
persudeat ... // (espectculo) spectculum, i
n. Uso: asistir a una - de teatro, fbulam
spectare // (acto solemne, especialmente el
religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne;
sacer ritus; sacra fnctio; caerimnia; religio-
nis caerimnia, caeremnia sacra; res divina ;
fnctio ecclesistica. Uso: asistir a una - re-
ligiosa, rei divinae interesse; celebrar una -
religiosa, sacro operari; durante la - reli-
giosa, inter opus divinum.
funcional: (relativo a las funciones del
cuerpo) functionalis, e. Sin: ad liquam func-
tionem prtinens; qui (quae, quod) ad li-
quam functionem ttinet. Uso: enfermedad -,
morbus functionalis; desorden o enfermedad
- de un rgano, morbus ad alicius membri
perfunctionem spectans // Ling, anlisis -,
anlysis functionalis; lingstica -, lingustica
functionalis // (prctico, apropiado) tilis, e.
Sin: aptus; idneus; convniens.
funcionalidad: facultas, atis f. Sin: agendi
facultas; virtus agendi vel operandi; facultas
apte exercendi; prprio mnere fungendi vis;
prprium munus obeundi facultas; proprium
finem assequendi facultas; hablitas ad pro-
psitum.
funcionalismo: functionalismus, i m. Sin:
philosphia de functinibus. Uso: - sociol-
gico, sociolgia functionalis.
funcionalista: functionalista, ae m.
funcionamiento: fnctio vel perfnctio, onis
f. Sin: opertio; ctio; agendi rtio, modus.
Uso: le explic el - de la mquina, ei ostendit
qumodo mchina moveretur.
funcionar: (ejecutar una persona, mquina,
etc., las funciones que le son propias) suo mi-
nistrio vel mnere fungi. Sin: moveri; ope-
rari; in effectu vel in actu esse Uso: no -,
cessare // (ir bien una persona o cosa) effec-
tum vel xitum ssequi.
funcionario: functionrius, ii m. Sin: minis-
ter, stri m; praefectus; praepsitus. Uso: - p-
blico, magistratus, us m; administer pblicus;
officialis, is m; praeses, sdis m.
funda: - de almohada, pulvini tgimen
(-mnis n), tegimentum, tegumentum, tegmen-
tum, tegmen (-mnis n). Sin: cervicalis
tgimen vel involucrum.
fundacin: (persona jurdica dedicada a la
beneficencia, ciencia, etc.) opus fundatum.
Uso: la - Latnitas, Opus Fundatum Lat-
nitas // (accin y efecto de edificar material-
fumigacin
479
mente) aedifictio. Sin: exstrctio // (erec-
cin, establecimiento) constittio, onis f. Sin:
instittio // (cimientos) fundamenta, orum
npl.
fundador: cnditor, oris m. Sin: fundator;
constitutor, auctor. Uso: los - de Ordenes, Or-
dinum fundatores; - de una sociedad , socie-
tatis cnditor.
fundadora: cnditrix, icis f. Sin: auctrix; pa-
rens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso,
Instituti Religiosi cnditrix; legfera mater
vel parens.
fundamental: praecpuus, a, um. Sin: prim-
rius; fundamentalis. Uso: nocin -, prima
ntio; principio -, alicius rei caput (ptis n).
fundamentalismo: fundamentalismus, i m.
fundamentalista: adj fundamentalsticus, a,
um // sust fundamentalista, ae m. Uso: - isl-
mico, musulmn, islamista, ae m; fundamen-
talis islamismi propugnator vel assertor.
fundamentalmente: fundamentliter.
fundicin: (accin y efecto de fundir o fun-
dirse) fsio, onis f. Sin: fusura; conflatura,
flatura // (fbrica en que se funden metales)
fusrium, ii n. Sin: conflatrium; conflatria
fornax; fusrius vel conflatrius furnus; offi-
cina fusria; aerria fornax, fbrica, officina;
officina metallis liquefaciendis. Uso: - de
acero, chlybis conflatrium; conflatria
chlybis fornax.
fundido: confltilis, e.
fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flatur-
rius; fusurrius; faber aerrius. Uso: - de oro,
auricoctor.
fundir: fndere. Sin: conflare; liquare; lique-
fcere // fundirse, liquscere.
funerales: (oficio religioso que se hace por
los difuntos) exsequiae, arum fpl. Sin: funus,
nris n; funbria, ium npl; funeralis caerim-
nia // (entierro que se hace con mucha solem-
nidad) fneris vel exsequiarum pompa.
funeraria: libitna, ae f. Uso: tener a su
cargo una funeraria, libitinam exercere.
funicular: adj funalis, e // sust funvia, ae f.
Sin: tramen (-mnis n) funale; currus funalis;
via funalis; ferrvia montana. Uso: - areo,
telephrica aria; ferrocarril -, currus funalis;
vehculum funale; - con pequeas cabinas
para dos de forma oval, ovata vehcula fun-
lia; ir en -, funali trmine uti; curru funali
vehi.
funculo: funculus, i m.
furgn: (vehculo para el transporte de mer-
cancas) currus sarcinrius vel onerrius. Sin:
plaustrum sarcinrium vel onerrium // (auto-
mvil) autoplaustrum, i n; parvum autocine-
tum onerrium vel sarcinrium // (vagn de
equipajes en un tren) v. vagn.
fusa: bischrma, ae f; bischrma, tis n.
fuselaje: (aroplani) testudo, dnis f. Sin:
(aroplani) umbilcus, cymba, lmbulus, le-
nnculus, lembnculus.
fusibilidad: fusiblitas, atis f.
fusible: (que puede fundirse) fsilis, e; fus-
cius, a, um. Sin: liqubilis // (hilo fusible de
instalacin elctrica) fsile, is n. Sin: nexus
(-us m) fusbilis vel tutrius; filum fsile.
fusil: manuballista, ae f. Sin: pyroballista;
manuballista ignvoma; ignfera ballista;
sclopetum; fstula pria. Uso: apuntar el -,
fusil
480
manuballistam intndere; ignvomum tbu-
lum intndere.
fusilamiento: alicius sclopettio, onis f.
Sin: ex manuballista interncio; per pyro-
ballistam interfctio; interfctio ex sclopeto;
interfctio glandis emissione. Uso: condenar
al -, liquem manuballist necandum (vel in-
terficiendum, vel prosternendum) decrnere;
liquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intrfici, vel prosterni, vel transfodi) iu-
bere; liquem plumbo (vel glande, vel plm-
bea glande) necari iubere; liquem glandis
(vel plmbeae glandis) emissione necari iu-
bere.
fusilar: liquem sclopetare. Sin: manu-
ballista necare; pyroballista occdere; sclo-
peto interfcere, prostrnere; plumbo (glande,
plmbea glande, glande metllica) necare,
perfdere, transfdere; fstula pyria interf-
cere, concdere, intermere; glande metllica
perfdere. Uso: fusilado, manuballist neca-
tus vel perfossus.
fusilazo: sclopettio, onis f. Sin: manuballis-
tae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fstulae
priae) ictus (-us m), coniectus, emssio; (de-
tonacin) pyroballistae explsio, fragor, str-
pitus (-us m).
fusilero: (concerniente o relativo al fusil)
manuballistrius, a, um. Sin: pyroballistrius;
sclopetrius; ad manuballistam prtinens //
(soldado de infantera armado de fusil) ma-
nuballistrius, ii m. Sin: pyroballistrius;
sclopetrius; miles manuballist ( vel pyro-
ballist, vel sclopeto) instructus.
fusin: (efecto de fundir o fundirse) fsio,
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termo-
nuclear, fsio thermonuclearis // (unin) co-
ninctio, onis f. Sin: copultio. Uso: - de
partidos, de facciones, prtium, factionum
cotio vel coninctio // (fig, armona) concr-
dia, ae f. Sin: consnsio; consensus, us m;
conspirtio.
fusta: (ltigo) v. esta voz // (buque ligero de
remos con uno o dos palos) celox, cis f.
fustn: fustneum, i n.
fustao, v. fustn.
ftbol: pedildium, ii n. Sin: pedifllium;
follildium; harpasti ludus; ludus follis pe-
dumque; follis calciumque ludus; sphaero-
mchia sive -macha. Uso: apasionado del -,
studiosssimus follildii certminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle l-
dere; folle, calce, harpasto ldere; folle et
clcibus ldere.
futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphae-
rista; podosphaerista; pilcrepus; folle pedi-
busque ludens.
futbolstico: pedilusrius, a, um. Sin:
follilusrius; follicularis; ad pedildium (vel
ad pedifllium, vel ad follildium) ttinens.
Uso: sociedad -, pedildii (vel pedifllii, vel
follildii) socetas.
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futu-
raeque artis conquistio; nmium vel imm-
dicum futuri stdium.
futurista: (partidario del futurismo) futu-
rista, ae m. Sin: futuri affectator, cpidus,
vidus; novae futuraeque artis inquisitor, stu-
diosus; futuri nimis vel immdice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futu-
rsticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
futuro: adj futurus, a, um. Sin: psterus //
sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tem-
pus (-pris n) futurum vel psterum; futura
aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-
fusilamiento
481
toraeda; en el -, in futuro; in futurum.
futurlogo: futurlogus, i m.
futurlogo
482
gabn: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellta la-
cerna; v. sobretodo.
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardi-
num, i n. Sin: gabardinum txtile; txtile
transversum; diagonale txtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardnea, ae f. Sin: la-
cerna gabardnea.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata.
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubculum, i n. Sin: sedes,
is f; zotheca vel zothcula, ae f; conclve, is
n. Uso: - de fsica, conclave rerum physica-
rum; - de qumica, conclave rerum chemica-
rum; cubculum vel cella chmicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Es-
tado) consistrium, ii n. Sin: ministrorum
conslium; supremum conslium regni vel rei
pblicae; supremum rei pblicae gubernan-
dae conslium; administrorum praesdium.
Uso: - del soberano, conslium vel consist-
rium prncipis; jefe de -, v. ministro.
gablete: fastgium, ii n.
Gabn: Gabon, onis n.
gabons: adj gabonensis, e // sust Gabonen-
sis, is m.
gacela: dorcas, dis f.
gaceta: (peridico) ephmeris, dis f. Sin:
acta, orum npl; acta diurna; diurna, orum npl;
dirium; commentrii diurni.
gacetillero, v. reportero.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pul-
mentrium. Uso: - de castaas, castanearum
puls, pulmentum, pulmentrium.
gafas, v. anteojos.
gaffe, v. metida de pata.
gaita: utrculus, i m. Sin: utrculus rsonans;
tbia utrculo infixa vel inserta. Uso: tocar la
-, utrculo cnere; tbi utrculo insert c-
nere.
gaitero: utriculrius, ii m. Sin: ascaules, ae
m; crnicen (-cnis m); tricen (-cnis m).
galactagogo: galactagogus, a, um.
galctico: galcticus, a, um.
galactforo: adj galactphorus, a, um // sust
galactphorum, i n.
galactgeno: galactgenus, a, um. Sin: lac
gignens.
galactografa: galactogrphia sive -grapha,
ae f.
galactologa: galactolgia sive -loga, ae f.
galactmetro: galactmetrum, i n. Sin:
instrumentum lactis densitati metiendae.
galactopoyesis: galactopoisis, -is f. Sin: lac-
tis procretio vel genertio.
galactopoytico: galactopoiticus, a, um.
Sin: lac gignens vel effciens.
G
483
galacturia: galactria sive -tura, ae f. Sin:
urina lctea; lcteae urinae secrtio vel ems-
sio; emssio urinae lcteo colore.
galalita: galalthus, i m; galalthes, is f.
galantera: (cualidad de galante) officisi-
tas, atis f. Sin: amablitas; urbnitas // (-
hacia las mujeres) blandtiae (-arum fpl)
amatriae.
galantina: pullus fartus lentoque igne elixus.
galaxia: galxias, ae m. Sin: (por antonoma-
sia) via lctea; orbis lcteus.
galena: galena, ae f.
galen: ingens bllica navis velgera.
galeote: remex, mgis m.
galera: (barco) acturia, ae f. Sin: navis ac-
turia; glea // (carro grande de cuatro rue-
das) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz
// (sombrero de copa) v. sombrero // Impr
forma, ae f.
galera: (pieza larga y espaciosa) xystus, i
m; xystum, i n. Sin: maenianum // (corredor,
con columnas) prticus, us m; (corredor cu-
bierto) ambultio; ambultio tecta; (corredor
descubierto) ambulacrum // (coleccin de
cuadros) pinacotheca, ae f; pinacothece, es f
// (balcn de la popa del barco) prgula, ae f
// (camino subterrneo) cunculus, i m. Sin:
concameratus cunculus. Uso: - subterrnea,
specus (-us m); cunculus subterrneus; trn-
situs (-us m) subterrneus; - para coches,
specus autocinticus; - de una mina de antra-
cita, cvea anthrcina; - de una mina de car-
bn, cvea carbonria; - de una mina de oro,
arrgia, ae f; cavar una -, cunculum fdere
// (paraso del teatro) cvea, ae f. Sin: cvea
summa vel ltima.
Gales: Cmbria, ae f. Sin: Vllia, ae f.
gals: adj cambriensis, e. Sin: valliensis, e //
sust Cambriensis, is m. Sin: Valliensis, is m.
galgo: vrtagus, i m.
galicanismo: gallicanismus, i m.
galicano: gallicanus, a, um.
Galicia: Callecia vel Gallecia, ae f. Uso: de -,
callaecus vel gallaecus, a, um; natural de -,
Callaecus vel Gallaecus, i m.
galicinio: gallicnium, ii n.
galicismo: gallicismus, i m. Sin: gllica vox
vel gllicum verbum (si se trata de vocablo);
gllica loctio vel dctio (si se trata de giro).
galio: gllium, ii n.
gallardete: vexillum, i n. Sin: insigne; sig-
num; spparum; cntabrum.
gallego: adj callaecus vel gallaecus, a, um //
(natural de Galicia) Callaecus vel Gallaecus,
i m // (lengua romnica de Galicia) lingua
callaeca, callaeciana, callaeciensis; lingua ga-
llaeca etc.
galleta: (pan de color moreno amarillento)
panis nuticus. Sin: panculus, panicellus te-
nuis.
gallina: gallina, ae f. Uso: - ciega (juego),
ludus (puerilis) absconsrius.
gallinero: gallinrium, ii n. Sin: cubile galli-
narum // (persona que trata en gallinas)
gallinrius, ii m.
gallineta: (flica, chocha) v. estas voces.
gallineta
484
gallito: gllulus, i m. Sin: pullus gallinceus
mas (maris m).
gallocresta: slvia, ae f. Sin: horminum, i n.
galocha: gllica, ae f.
galn: (cinta) limbus, i m. Sin: taenola; fas-
cola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distin-
tivo de los grados) insigne, is n. Sin:
ornamentum; phlerae, arum fpl. Uso: que
lleva galones, insgnibus decoratus // (me-
dida) gallo, onis m.
galopada: qudrupes (-dis) vel quadrpedus
cursus (-us m). Sin: quadrpedans curstio
vel cursittio.
galope: qudrupes gressus (-us m). Sin: qua-
drpedus gradus (-us m).
galopillo, v. pinche.
galopn: (galopillo) v. pinche.
galpn: amplum tabernculum. Sin: nubil-
rium; receptculum; repositrium; tectum.
galvnico: galvnicus, a, um. Sin: galvania-
nus.
galvanismo: galvanismus, i m.
galvanizacin: galvaniztio, onis f. Sin: elc-
trica stimultio; elctricus stmulus; (dar un
bao de zinc fundido) zinci indctio vel stra-
tura.
galvanizar: (aplicar el galvanismo a un ani-
mal u objeto) galvanizare. Sin: elctrice vel
elctrica vi stimulare // (dar un bao de zinc)
liquid zinco illnere vel obdcere. Sin: licui
rei zincum indcere vel superpnere // (fig,
excitar, comunicar energa pasajera) exci-
tare. Sin: permovere; commovere; ergere.
galvanocaustia: galvanocustica, ae f. Sin:
galvanocustica ars.
galvanocauterio: galvanocautrium, ii n.
Sin: electrocautrium; elctricus cauter (-ris
m).
galvanocroma: galvanochrmia sive -chro-
ma, ae f. Sin: electrochrmia sive -chroma..
galvanografa: galvanogrphia sive -grapha,
ae f.
galvanomagnetismo: galvanomagnetismus,
i m. Sin: galvanomagntica vel electromag-
ntica vis.
galvanometra: galvanomtria sive -metra,
ae f.
galvanmetro: galvanmetrum, i n. Sin:
electrmetrum; instrumentum elctrici fluxs
mensrium, metatrium, mensurale.
galvanoplastia: galvanoplstica, ae f. Sin:
electroplstica; electroplstica ars; electro-
chmica plasmtio.
galvanoplstico: galvanoplsticus, a, um.
Uso: impresin -, galvanoplstica incsio vel
imprssio; electroplstica vel electrotpica
incisio vel imprssio; reproduccin -, galva-
noplstica (vel electroplstica, vel electrot-
pica) imago; galvanoplsticum (vel
electroplsticum, vel electrotpicum) exem-
plum.
galvanopuntura: galvanopnctio, onis f.
galvanoqumico: galvanochmicus, a, um.
galvanoscopia: galvanoscpia sive -scopa,
ae f. Sin: electroscpia sive -scopa.
gallito
485
galvanoscopio: galvanoscpium, ii n. Sin:
electroscpium.
galvanoterapia: galvanotherapa, ae f. Sin:
electrotherapa.
galvanotermia: galvanothrmia, ae f.
galvanotipia: galvanotpia sive -typa, ae f.
Sin: electrotpa sive -typa.
gama: (escala musical) diagramma, tis n.
Sin: sonorum gradus mpl // (escala de colo-
res) colorum gradtio. Sin: chromtici gradus
// fig varetas, atis f. Sin: multiplcitas.
Gambia: Gmbia, ae f.
gambiano: adj gambianus, a, um // sust
Gambianus, i m.
gambito: (en el juego de ajedrez) gambitum,
i n.
gamella: (recipiente o artesa grande) lveus,
i m. Sin: arca.
gameto: gametus, i m; gametes, is m; games,
tis m. Sin: generativa cllula.
gamn, v. asfdelo.
gamuza: (especie de antlope) rupcapra, ae
f // (piel de la -) rupcaprae pellis // (pao
afelpado o de lana) pannus villosus.
gamuzado: pellis rupicaprinae smilis.
ganancia: quaestus, us m. Sin: lucrum. Uso:
- neta, lucrum merum.
ganapn: (hombre que se gana la vida trans-
portando bultos) v. changador.
ganar: (aventajar, exceder a uno en algo)
primum locum tenere. Uso: el equipo A gana
por cinco goles a cero, manpulus Aprimum
locum tenet quinque portis comparatis ad
zero, vel V punctis comparatis ad nullum //
(conseguir tras una lucha) ssequi, cnsequi.
Sin: merere, demerere (premia ...).
ganchillo: uncnulus, i m. Sin: hmulus.
gancho: uncus, i m. Sin: uncinus; fbula.
Uso: - de donde cuelga el platillo de una ba-
lanza, ansa, ae f; - para colgar la carne, car-
nrium, ii n; fijar algo con - mviles, liquid
uncis fugitivis impngere.
gang: praedatria manus (-us f).
ganga: (cosa que se adquiere a poca costa)
aucpium, ii n.
ganglio: gnglion vel gnglium, ii n. Sin:
nodus; nodus nervorum.
ganglioma: ganglioma, tis n.
gangrena: gangraena, ae f. Sin: ulcus (-cris
n); lceris tabes (-is f); ulcus corrdens. Uso:
- de los huesos, tbida ssium cries // fig, -
del Estado, rei pblicae ulcus vel pestis.
gangrenoso: tbidus, a, um. Sin: cancerti-
cus.
gngster, v. gnster.
gangsterismo, v. gansterismo.
ganso: anser, ris m. Uso: - cebado, anser l-
tilis; - relleno, anser fartus.
gnster: praedo (-onis m) gregalis. Sin: gre-
galis latro; rapinator; manuballistulrius.
gansterismo: latrocintio, onis f. Sin: latroc-
nia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda-
gansterismo
486
tiones; praedatria ctio.
ganza: clavis adulterina vel grimaldiana.
garabatear: (garrapatear, escribir mal) male
efformatas ltteras dcere. Sin: informes lt-
teras dcere; atramento chartas foedare, inf-
cere, maculare // (fig, andar con rodeos,
tergiversar) circumire. Sin: tergiversari; am-
bgibus uti; - algo en papeles, liquid chartis
illnere.
garabato: (gancho) uncus, i m // (garrapato)
inexplicbile signum. Sin: ininterpretbilis
nota; informes (vel rudes, vel inconcinnae,
vel foedae) ltterae.
garaje: (cochera) receptculum, i n. Sin:
stbulum; custodirium; conditrium; recep-
trium; autoreceptculum; autorepositrium;
stbulum autocinticum; autoraedae vel au-
toraedarum receptculum, custodirium, st-
bulum; autovehculi vel autovehiculorum
receptculum; autombilis vel automoblium
receptculum; autocineti vel autocinetorum
receptculum; receptculum autocinticum;
receptculum crruum automatariorum; st-
bulum crruum semovntium; aedes vel
aedis (-is f) vehculis automatriis asservan-
dis. Uso: - subterrneo, subterrneum recep-
tculum automatariorum; stbulum
autocinetorum subterrneum // (taller de re-
paracin de vehculos) officina vehculis sar-
ciendis.
garajista: autoraedarum (vel autocinetorum,
vel autovehiculorum) custos (-odis m).
garante: sponsor, oris m. Sin: fidedictor; fi-
depromissor; fideiussor; pollicitator; vas,
vadis m. Uso: salir -, fidepromttere; fidem
dare.
garanta: (accin y efecto de afianzar lo es-
tipulado) spnsio, onis f. Sin: satisdtio; cu-
tio; tutela promissa; tutelae vel protectionis
promssio. Uso: garantas acerca de las con-
diciones de salud y de vida de los obreros,
cautiones circa statum valetdinis et vitae
opficum; - de diez mil dlares, cutio decem
mlium dollariorum; abrogar momentnea-
mente las - constitucionales, cautiones for-
mae Civitatis ad tempus abrogare; dar,
prestar -, satisdare (vel satis dare) licui de
liqua re; satisdationem offerre, praestare, in-
terpnere; exigir -, satis exgere ab liquo; re-
cibir -, satis accpere ab liquo; dando -,
mediante -, satsdato; el que presta una -, sa-
tsdator // (responsabilidad asumida) offcii
suscptio. Sin: mneris smptio; sponsum;
promissum; pollicittio // (fianza, prenda)
pignus, pgnoris vel pgneris n. Sin: arra;
rrabo (-nis m); fidcia; secritas; chrema-
tgraphum // (cosa que asegura y protege
contra algn riesgo o necesidad) praesdium,
ii n. Uso: ser una - para alguno, licui prae-
sdio esse.
garantir, v. garantizar.
garantizado: satis exploratus. Sin: probatus;
spectatus.
garantizador: fideiussrius, ii m.
garantizar: (responder del valor de una
cosa) alicius rei bonitatem vel integritatem
testari // (asegurar) assrere. Sin: certificare;
asseverare, declarare.
garbanzo: cicer, ris n.
garonnire: (cuarto de soltero) caelibalis
diaeta. Sin: parva celibis diaeta.
gardenia: gardnia, ae f.
garden-party (reunin social en un jardn):
hortense conventculum. Sin: hortensis con-
grssio, compottio, merenda.
ganza
487
gardua: (mamfero carnicero) fina, ae f.
Sin: mustela fina.
garete, v. deriva.
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum,
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hr-
pago, nis m.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ros u otros parajes) fauces angus-
tae.
gargantear: (dicho de pjaros) garrire. Sin:
fritinnire; minurire // Ms vibrissare. Sin:
garrulare; vocem flctere; vocem in cantando
crispare; trmulo vocem inflctere cantu.
gargantilla, v. collar.
grgara: gargariztio, onis f. Sin: gargaris-
mus, i m. Uso: hacer grgaras, gargarizatio-
nes fcere.
gargarear, v. gargarizar.
gargarismo: (accin de gargarizar) v. gr-
gara // (medicamento lquido para gargari-
zar) gargarisma, tis n.
gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizatio-
nem fcere.
garguero: fauces, ium fpl.
garita: (atalaya) spcula, ae f // (casilla que
se destina para abrigo de centinelas, vigilan-
tes, guardafrenos, etc.) custodirium, ii n.
Sin: vigilirium; excubialis csula; excubiale
custodirium; excubiale tctulum; stationrii
csula // (quiosco del portero, en algunas
casas) atriensis cella. Sin: speculatria iani-
toris vel ostirii cella.
garitero: (el que con frecuencia juega en los
garitos) aleator, oris m. Sin: doms aleatriae
frequentator; homo in domo aleatria fre-
quens vel assduus.
garito: (casa de juego) aleatrium. Sin: ale-
atrium conclve; domus aleatria; clandes-
tina leae domus. Uso: frecuentar el garito,
aleatrium (vel domum aleatriam) frequen-
tare.
garnacha: (especie de vino) vinum subfla-
vum.
garra: unguis, is m. Sin: flcula; branca (- de
las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
in manus alicius venire; arrancar algo de
las - de alguien, liquid e manibus (vel e fu-
cibus) alicius erpere.
garrafa: bmbula, ae f. Sin: orca; rceus vel
rceum, urcolus; capsa, cpsula. Uso: - de
oxgeno, bmbula oxgeni; - de aceite, orca
oleria; - de metal, cpsula ex metallo; me-
tllica capsa; - para gas, rceus gasrius; vas
gasrium.
garrote: fustis, is m. Sin: bculum, i n.
garrucha, v. carrucha, polea.
garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: -
real, rdea, ae f.
gas: gasum, i n; gsium, ii n. Uso: - asfi-
xiante, gsium suffcans; - butano, gasum
butanum; - cianhdrico, gsium cyanhdri-
cum; - lacrimgeno, gasum lacrimferum, la-
crimatrium, lacrimgenum; lacrimosum
venenum; vapor lcrimas xcitans; - mortal,
gasum letale vel letferum; - natural, gsium
terrgenum; - nervino, gsium nervinum; -
oil, v. gasoil; - txico, venenum flbile; - ve-
nenoso, gsium venenosum; fumus veneno-
sus; - de cocina, gsium coquinrium;
exhalacin de -, gsicus vapor (-oris m); f-
gas
488
brica de -, officina gsica.
gasa: turunda, ae f. Sin: tnue txtile; lem-
niscus; linamentum; penicillum; fscia medi-
camentosa; txtile medicamentrium vel
medicamentosum.
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: ariformis;
ariam formam habens.
gaseoducto, v. gasoducto.
gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel ptio.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbnica
ptio; aqua vel ptio effervescens. Uso: - de
limn, ctrina ptio.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gsium vel
vaporem cntinens, habens.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gase-
osum fcere.
gasista: gasrius vel gasirius, ii m. Sin:
faber vel pifex gasrius; gsii domstici dis-
tributor.
gasoducto: gasiductus, us m; gsii ductus.
Sin: ductus gasalis.
gasgeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratrium, ii n. Sin: apparatus
gsii generator; gasgenum instrumentum //
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para
el alumbrado y para quitar manchas)
gas(i)genum, i n; gas(i)ognium, ii n.
gasoil: gasleum vel gasileum, i n. Sin: g-
sium oleosum.
gasleo, v. gasoil.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasio-
linum, i n. Uso: cargar -, gasolinam mere
vel parare.
gasolinera: (lancha automvil con motor de
gasolina) v. motolancha // (depsito de ga-
solina para la venta al pblico) gas(i)olin-
rium, ii n. Sin: benzinrium; naphtrium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) re-
ceptculum vel repositrium // (puesto de ga-
solina para la venta al pblico) gasolinria,
ae f (taberna). Sin: benzinria, naphthria (ta-
berna).
gasomtrico: gas(i)omtricus, a, um.
gasmetro: (sitio y edificio) gas(i)metrum,
i n. Sin: opifcium gsicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)metrum, i n.
gastador: (soldado) miles fber.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impn-
dium; expensa; expensum. Uso: gastos de
correo, expensae cursuales; gastos de envo,
missionis impensae vel expensae; gastos de
hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itneris.
gastralgia: gast(e)ralgia sive -alga, ae f. Sin:
stmachi dolor vel spasmus.
gastrectasia: gast(e)rectsia sive -tasa, ae f;
gasterctasis, -is f. Sin: gastroctsia sive
-tasa; gastroctasis; stmachi dilattio vel
infltio.
gastrectoma: gastrectmia sive -toma, ae f.
Sin: resctio (-onis f) ventrculi.
gastrelcosis: gasterhlcia sive -helca, ae f.
Sin: gastrohlcia; stmachi ulcus (-cris n)
vel ulcertio.
gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gstricus
gasa
489
morbus.
gstrico: gstricus, a, um. Sin: stmachi
(gen); ad stmachum prtinens.
gastritis: gastrites, is f; gastritis, dis f. Sin:
stmachi inflammtio vel infltio.
gastrocele. gastrocele, es f. Sin: stmachi
hrnia.
gastroenteritis: gastronterites, is f. Sin: st-
machi et intestinorum inflammtio vel infl-
tio; alvi inflammtio.
gastroenterocolitis: gastronterocolites, is f.
Sin: stmachi latiorisque intestini inflamm-
tio.
gastroenterotoma: gastronterotmia sive
-toma, ae f.
gastroestenosis: gastrostensis, -is f.
gastrointestinal: gastrontricus, a, um.
gastronoma: (arte de preparar una buena
comida) gastronmia sive -noma, ae f. Sin:
ars vel res coquinria; ars vel res culinria;
artis coquinriae normae vel leges.
gastronmico: gastronmicus, a, um. Sin:
coquinrius vel coquinaris; culinrius; ad
artem coquinriam ttinens.
gastrnomo: (persona inteligente en el arte
de la gastronoma) gastrnomus, i m. Sin:
gastronmiae cultor vel studiosus; coquin-
riae artis peritus // (aficionado a comer rega-
ladamente) homo subtilioris palati. Sin:
homo unct mens.
gastroptosis: gastroptsis, -is f. Sin: stma-
chi remssio.
gastrorragia: gastrorrhgia sive -rhaga, ae
f. Sin: snguinis e stmacho proflvium vel
fluxus (-us m), flxio vel flctio (-onis f).
gastroscopia: gastroscopia sive -scopa, ae f.
Sin: stmachi inspctio vel explortio.
gastroscopio: gastroscpium, ii n. Sin:
instrumentum stmacho inspiciendo vel ex-
plorando.
gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: st-
machi spasmus (-i m) vel spasma (-tis n);
stmachi cruciatus (-us m).
gastrotoma: gastrotmia sive -toma, ae f.
Sin: stmachi sctio vel cesio (-onis f). Uso:
hacer la -, stmachum secare.
gastrtomo: gastrtomum, i n.
gata: catta, ae f.
gteau: placenta farta.
gatera: (agujero en pared, tejado o puerta
para que puedan pasar los gatos) cattarola,
ae f. Sin: cattorum vel flium foramen
(-mnis n), ditus (-us m), trnsitus (-us m).
gatesco: felinus vel felneus, a, um. Uso: ojos
-, felnei culi.
gatillo: (en las armas de fuego) lgula, ae f.
Sin: retinculum; mallolus; rostrum; ctu-
lus. Uso: apretar el -, conctere vel addcere
lgulam // (instrumento de hierro a modo de
alicates para extraer muelas y dientes) for-
ceps, cpis f. Sin: forfex (-fcis mf) dentrius
vel dentria; denthrpaga, ae f.
gato: (pequeo mamfero) cattus, i m. Sin:
feles (-is f); aelurus. Uso: - de algalia, felis
prdalis vel marmorata; cattopardus, i m;
como los -, flium modo; fig, hay - ence-
gato
490
rrado, intus insdiae sunt; intus est equus
Troianus; fig, dar - por liebre, liquem
fllere, decpere, in errorem indcere; li-
quem verbis circumdcere; fig, ser como pe-
rros y gatos, perpetuas inter se simultates
exercere // (aparato que permite levantar
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currs). Sin: rgata, ae m;
trchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n;
levationis vel erectionis adiumentum.
gaucho: armentrius Amricae meridianae.
gauss: gaussiana mensura.
gaveta: (tina pequea) gbata, ae f. Sin: scu-
tella; camella; militaris scutella.
gavia: (cofa) cvea, ae f. Uso: - de viga, spe-
culatria cvea; speculatrium carchsium.
gaviln: accpiter, tris m.
gaviota: gvia, ae f. Sin: larus, i m.
gavota: (antigua danza francesa) salttio
gllica.
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la regin de -, rgio
Gazae.
gazmoera: (afectacin de devocin) pieta-
tis spcies (-i f). Sin: religionis ostenttio vel
simultio // (afectacin de modestia) pudic-
tiae simultio. Sin: verecndiae affecttio;
pudictia simulata; verecndia ostentata.
gazmoo, a: (que afecta devocin) religio-
nis ostentator vel simulator (-oris m); religio-
nis ostentatrix vel simulatrix (-icis f).
gaznate: (garguero) v. esta voz.
giser, geiser o geyser: geyseriana scaturgo
(-gnis f). Sin: salientes aquae clidae.
geisha: iapnica saltatrix (-icis f). Sin: delec-
tatrix; oblectatrix.
gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
ius (iuris n) vel isculum concretum. Uso: -
de fruta, isculum e fructibus concretum.
gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concres-
cens, entis.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: gminus;
gemellaris. Uso: hermanos -, gmini, orum
mpl; gmini fratres; fratres gemelli; gmini
uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puos de la camisa, g-
minae fbulae. Sin: malloli (-orum mpl);
glbuli gmini; glbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspiclia, ium npl. Sin: ge-
minatum specillum; duplex perspicillum; g-
mina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspiclia theatralia; bincu-
lus theatralis; gemelos prismticos, perspi-
cilla prismtica; gemelos de campo,
binculus; gminum telescpium; telesc-
pium geminatum.
Gminis: Gmini, orum mpl. Uso: cpsula
espacial Gminis XII, spatialis cella (vel
cpsula, vel capsa) Gemini XII appellata.
gemir: gmere, ingmere, ingemscere (li-
qua re, in liqua re, licui rei).
gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
la dislexia, genum dyslxiae.
genciana: gentiana, ae f.
gendarme: vigil, lis m. Sin: custos (-odis
m); biocolyta, ae m; excbitor; satelles (-
ltis); armatus, i m; custos pblicus; custos
pblicae securitatis; miles a pblica tutela;
miles a pblica securitate. Uso: - pontificios,
Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifciae
excbiae; Pontifcia vgilum cohors; Pontif-
gaucho
491
cia a pblica tutela cohors.
gendarmera: (cuerpo militar) vgiles, um
mpl. Sin: custodes; biocolytae; mlites a p-
blica tutela; mlites a pblica securitate //
(cuartel o puesto de gendarmes) vgilum (vel
custodum, vel custodum publicorum) contu-
brnium vel sttio.
genealoga: genealgia sive -loga, ae f. Sin:
propginum ordo vel sries; origo famliae
vel familiarum; gneris stdium; orginis
descrptio; (en sentido concreto) propago,
gnis f; stirps, stirpis f; gens, gentis f; prog-
nies, i f; sanguis, gunis m; prospia; gent-
litas.
genealgico: genealgicus, a, um. Sin: ad ge-
nealgiam spectans. Uso: rbol -, stemma,
tis n.
genealogista: genelogus, i m. Sin: descrip-
tor vel investigator propginum, prospiae,
gentilitatis, gneris, stirpis.
generacin: (accin y efecto de engendrar)
procretio, onis f. Sin: ortus, us m; genertio.
Uso: - espontnea, genertio spontnea; a vi-
vente nullo orta genertio vel procretio // (fi-
liacin o descendencia de padres a hijos)
sboles, is f. Sin: prognies, i f; stirps, stirpis
f. Uso: hasta la tercera -, (usque) ad (vel in)
trtiam stirpem // (casta, gnero o especie)
genus, nris n. Uso: la - humana, genus hu-
manum; hminum genus // (conjunto de
todos los vivientes coetneos) aetas, atis f.
Sin: seculum. Uso: la - anterior, aetas su-
prior; de una - anterior, seculo prior; la -
presente, haec aetas, praesens aetas; huius ae-
tatis hmines; hmines qui nunc sunt; la - ve-
nidera, futura aetas; proles futurorum
hminum; las - venideras, psteri (-orum
mpl); postritas; futura secula; mi -, mea
aetas; muchas -, multa secula hminum.
generador: (aparato o mquina) generat-
rium, ii n. Sin: mchina generatria; genera-
trum, i n. Uso: - elctrico, generatrium
elctricum.
general: adj generalis, e. Sin: universus;
communis // en -, generatim. Sin: generli-
ter; universe; in universum; plerumque. Uso:
hablar en -, generatim atque universe loqui;
generatim loqui de liqua re // (jefe superior
en la milicia) dux, ducis m. Sin: ductor; prae-
fectus exrcits; generalis, is m. Uso: - de la
armada, praefectus maior classis; - de divi-
sin, praefectus legionis; divisionis militaris
dux; - de brigada, praefectus vel dux cohortis
miliriae; brigatae ductor // (prelado superior
de una orden religiosa) praepsitus generalis.
Sin: moderator supremus vel generalis; sum-
mus magister (-stri m).
generalato: (Mil, empleo de general) ducis
munus (-nris n); (grado de general) ducis
ordo (-dnis m) // (conjunto de los generales
de uno o varios ejrcitos) exrcits (vel exer-
ctuum) duces (ducum) mpl // (oficio o minis-
terio del general de rdenes religiosas)
generalis (vel summi moderatoris) munus
(-nris n).
generalidad: (calidad de general) generli-
tas, atis f. Sin: universlitas; univrsitas. Uso:
la - de una idea, notionis commnitas; ntio
communis; ntio late patens // (el mayor n-
mero) plrimi; mxima pars. Uso: la - del g-
nero humano, humani gneris univrsitas;
mxima pars gntium; la - de los ciudadanos,
plerique cives; mxima pars cvium; en la -
de los casos, plerumque // (vaguedad, impre-
cisin) res vel questio vaga; indefinita ratio-
cintio. Uso: generalidades, loci communes.
generalsimo: summus praefectus miltiae.
Sin: dux summus exerctuum.
generalizacin: generaliztio, onis f. Sin: ad
generalizacin
492
universa accommodtio; rerum dilattio.
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: ltius pa-
tens.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; liquid commune rddere //
(considerar y tratar de manera general cual-
quier punto o cuestin) generalizare. Sin:
universe dcere; generatim complecti; ltius
extndere; generliter definire // generali-
zarse, increb(r)scere. Uso: el uso se ha ge-
neralizado, consuetudo incrbuit.
generalmente: generliter. Sin: universe; ge-
neratim; plerumque.
generator (Inform), generador (un pro-
grama): generatrum, i n. Sin: generatrium.
genrico: genricus, a, um.
gnero: (clase, orden en que se consideran
comprendidas diferentes cosas) genus, nris
n. Uso: - didctico, didasclico, dramtico,
pico, epistolar, filosfico, histrico, lrico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, po-
tico, profano, genus didcticum (vel aptum
ad docendum), didasclicum, dramticum
(vel scenicum), picum, epistolare (vel epis-
tularum prprium), philosphicum, histri-
cum, lricum (vel lyricorum crminum, vel
lricae psis), litterarum (vel scribendi, vel
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel
narrationis), oratrium, pastorale, poticum,
profanum // (mercanca) merx, mercis f. Uso:
- alimenticios, esculentae merces // (tela, te-
jido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus gros-
sus.
generosidad: magnanmitas, atis f. Sin: libe-
rlitas; nimi magnitudo vel exclsitas.
gentica: gentica, ae f; gentice, es f. Sin:
genesiolgia sive -loga; doctrina (vel disci-
plina, vel res) gentica. Uso: la - moderna,
scintia gentica recentioris tmporis; - mole-
cular, gentice molecularis.
geneticista, v. genetista.
gentico: genticus, a, um. Uso: patrimonio
-, patrimnium genticum.
genetista: gentices (vel doctrinae genti-
cae) studiosus. Sin: (rei) genticae peritus.
geniecillo: homo vel mlier diffcilis.
genio: (grande ingenio, fuerza intelectual ex-
traordinaria) magnum ingnium. Sin: ing-
nium praestans vel praestantssimum; mens
paene divina // (sujeto dotado de dicha facul-
tad) vir (viri m) summi ingnii. Sin: vir
magno (vel praestantssimo) ingnio predi-
tus. Uso: - de la computadora, peritssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
summum msici drmatis ingnium; ptimus
mnium in drmatum provncia // (deidad
pagana) gnius, ii m.
genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, geni-
tale, is n // los -, genitlia, ium npl. Sin: partes
genitales. Uso: los - del varn, virlia, ium
npl; los - de la mujer, fminal, lis n.
genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
// sust casus (-us m) genetivus. Uso: - parti-
tivo, genetivus partitionis.
genzaro: miles ianitirius.
genocidio: genocdium, ii n. Sin: interncio,
onis f. Uso: - de los judos, genocdium iu-
daeorum.
genoma: genoma, tis n.
genotpico: genotpicus, a, um.
generalizado
493
genotipo: gentypus, i m.
gentilhombre: (noble que serva en casa de
los reyes) nbilis vir vel homo. Sin: ulicus;
decrio cubiculrius. Uso: - de la corte real,
ex nbili regis aula // (hidalgo) humanssi-
mus vir. Sin: nbilis, is m; nbilis vir; ing-
nuus homo.
gentilicio: (perteneciente o relativo al linaje
o familia) gentilcius, a, um. Uso: nombre -,
nomen gentilcium.
gentilidad: gentlitas, atis f. Sin: paganis-
mus; idolorum cultus (-us m).
gento: multitudo stipata. Sin: stiptio tumul-
tuosa.
gentleman, v. gentilhombre.
gentualla: plebcula, ae f. Sin: popellus, i m.
gentuza, v. gentualla.
geocntrico: geocntricus, a, um. Sin: m-
diam terram circmiens; qui (quae, quod)
mdiam terram crcumit.
geocentrismo: geocentrismus, i m.
geocclico: geocclicus, a, um.
geoda: geodes, is n.
geodesia: geodesia, ae f. Sin: terrae metien-
dae doctrina, disciplina, scintia; de terra me-
tienda (vel de terrae mensura) doctrina.
geodsico: geodeticus, a, um. Sin: ad geo-
desiam prtinens.
geodesimetra: geodaesimtria sive -metra,
ae f.
geodesmetro: geodaesmetrum, i n.
geodesta: (profesor de geodesia) geodesiae
professor // (el que se ejercita habitualmente
en ella) geodaetes, ae m. Sin: terrae mensor;
geodesiae studiosus vel peritus.
geodtico, v. geodsico.
geodinmica: geodynmica, ae f; geodyn-
mice, es f. Sin: dynmica terrestris; geodyn-
mica doctrina, disciplina, scintia.
geodinmico: geodynmicus, a, um. Sin: ad
geodynmicam ttinens.
geofagia: geophgia sive -phaga, ae f.
gefago: adj gephagus, a, um // sust
gephagus, i m.
geofsica: geophsica, ae f; geophsice, es f.
Sin: geophsica doctrina, disciplina, scin-
tia.
geofsico: geophsicus, i m.
geogenia: geognia sive -gona, ae f. Sin:
doctrina (vel disciplina, vel scintia) de terrae
orgine.
geognico: geognicus, a, um. Sin: ad geo-
gniam spectans.
geognosia: geognsia sive -gnosa, ae f. Sin:
de terrae sedimnibus doctrina, disciplina,
scintia.
geogona, v. geogenia.
geognico, v. geognico.
geografa: geogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: terrarum descrptio; terrarum orbis des-
crptio.
geografa
494
geogrfico: geogrphicus, a, um. Sin: ad
geogrphiam prtinens.
gegrafo: gegraphus, i m. Sin: geogrphiae
cultor, studiosus, peritus.
geoide: geides, is m.
geologa: geolgia sive -loga, ae f. Sin:
terrae conformationis doctrina, disciplina,
scintia.
geolgico: geolgicus, a, um. Sin: ad geol-
giam ttinens.
gelogo: gelogus, i m. Sin: geolgiae cultor
vel studiosus.
geomagntico: geomagnticus, a, um.
geomancia o geomanca: geomntia sive
-manta, ae f.
geomntico: adj geomnticus, a, um. Sin: ad
geomntiam spectans // sust geomantis vel
geomantes, is m. Sin: geomntiae arte fatdi-
cus, faticanus, fatloquus, harolus.
gemetra: gemetres, ae m. Sin: geomtriae
cultor, peritus vel peritssimus.
geometra: geomtria sive -metra, ae f; geo-
mtrice, es f; geomtrica, orum npl. Sin:
rtio geomtrica. Uso: - analtica, descrip-
tiva, en el espacio, euclidiana, logartmica,
plana, geomtria analtica, descriptiva, spa-
tialis (vel sptii), euclidiana, logarthmica,
plana; conocer la -, geomtrica didicisse; re-
solver un problema de -, geomtricum quid-
dam explicare.
geomtricamente: geomtrice.
geomtrico: geomtricus, a, um.
geopoltica: geopoltica, ae f.
geopolticamente: geopoltice.
geopoltico: geopolticus, a, um.
geoqumica: geochmica vel geochmica, ae
f; geochmice vel geochmice, es f. Sin: geo-
chmia sive -chema; geochmia sive -chima;
geochmica doctrina, disciplina, scintia.
Georgia: Gergia, ae f.
georgiano: adj georgianus, a, um // sust
Georgianus, i m.
geosfera: geosphaera, ae f.
geosttica: geosttica, ae f. Sin: geosttica
doctrina, disciplina, scintia; doctrina de cr-
porum aequilibritate.
geotermia: (calor interno de la Tierra) geo-
thrmia, ae f. Sin: terrestris calor // (parte de
la geologa, que estudia la temperatura del
globo terrestre y dems fenmenos trmicos
interiores) geothrmica, ae f. Sin: geothr-
mica disciplina, scintia, rtio; doctrina de
terrestris caloris varietate vel vcibus.
geotrmico: geothrmicus, a, um. Sin: ad
geothrmiam vel ad geothrmicam prtinens.
geotropismo: geotropismus, i m.
geranio: gernium vel gernion, ii n. Sin:
pelargnium odoratssimum.
gerente: procurator, oris m. Sin: curator; ad-
ministrator; negotiorum gestor vel curator.
geriatra: geriatrus, i m.
geriatra: geriatra, ae f. Sin: senectutis me-
dicina.
geogrfico
495
geritrico: gerocmium sive -comum, ii n.
Sin: gerontocmium sive -comum; gerotr-
phium; senum hosptium.
gerifalte: (halcn de gran tamao) bteo,
onis m. Sin: esalon, onis f.
germanio: germnium, ii n.
germanismo: germanismus, i m.
germanista: germanista, ae m. Sin: germani-
carum litterarum studiosus; sermonis vel iuris
germnici peritus.
germinal: germinalis, e.
germinar: germinare. Sin: egerminare, con-
germinare, progerminare; germinscere; pul-
lulare; grmina fndere, effndere, prere,
sprgere.
germinativo: germinativus, a, um. Sin: ger-
minatrius.
gerontocomio, v. geritrico.
gerontocracia: gerontocrtia sive -crata, ae
f. Sin: senum domintio.
gerontoiatra: gerontoiatra, ae f. Sin:
senum cura.
gerontologa: gerontolgia sive -loga, ae f.
Sin: morborum senlium stdium.
gerontlogo: gerontlogus, i m.
gerundio: gerndium, ii n. Uso: - simple, ge-
rndium simplex vel praesens; - compuesto,
gerndium compsitum vel praetritum.
gerundivo: adj gerundivus, a, um // sust
gerundivum, i n. Sin: gerundivus modus.
gestaltismo, v. estructuralismo.
gestatorio: gestatrius, a, um. Uso: silla -,
sella gestatria.
gesticulacin: gesticultio, onis f. Sin: ges-
tus, us m.
gesticulador, ra : gesticulator, oris m; gesti-
culatrix, cis f. Sin: gesticulrius m; gesticu-
lria f.
gesticular: gesticulari. Sin: gestum gere, f-
cere, pnere; gestu demonstrare, significare,
uti.
geyser , v. giser.
Ghana: Gana, ae f.
ghans: adj ganensis, e // sust Ganensis, is
m.
ghetto, v. gueto.
gibosidad: gibbsitas, atis f.
giga: parva cthara.
gigantesco: gigantus, a, um. Sin: immanis,
e; ingens, entis; immensus. Uso: mole -,
moles giganta; obra -, opus gigantum.
gigantismo: abnormis magnitudo.
gilbert: mensura gilbertiana.
gimnasia: (arte de desarrollar y fortalecer el
cuerpo) gymnstica, ae f; gymnstice, es f.
Sin: palestrica; ars gmnica, gymnstica,
palestrica, exercitatrix. Uso: - especial,
gymnstica specialis; - sueca, respiratoria,
militar, educativa ..., exercittio sucica, spi-
rbilis vel spirandi, militaris vel militria,
institutria vel ad corpus colendum ... ; - con
gimnasia
496
aparatos, gymnstica instrumentalis;
gymnstica quae appartibus exercetur; - sin
aparatos, gymnstica quae sine appartibus
exercetur; gymnstica quae in solo fit; - de
cmara, cubicularis exercittio; maestro,
profesor de -, palestricus praeceptor, magis-
ter, doctor; palestricae artis praeceptor //
apasionarse por la -, ldicras exercendi con-
suetdines adamare; aplicarse o dedicarse a
la -, palaestrae peram dare; ad (vel in) cor-
poris exercitationem se conferre; crporis
exercitationi se ddere vel se trdere; apren-
der -, palaestram dscere // fig, - mental, exer-
cittio ingnii. Sin: mentis agittio. Uso:
hacer - mental, exercere ingnium (o, segn
el sentido, memriam).
gimnasio: (lugar destinado a ejercicios gim-
nsticos) gymnsium, ii n. Sin: palaestra, ae
f; aula athltica vel gymnstica. Uso: jefe, di-
rector del -, gymnasiarchus, i m ; gymnasiar-
cha vel gymnasiarches, ae m; frecuentar el -,
gymnsium frequentare; in palaestram itare
// (centro de enseanza media) gymnasium, ii
n. Uso: - clsico, gymnsium clssicum;
alumnos del -, gymnsii alumni vel discpuli;
scholares gymnsium frequentantes; director
del -, gymnsii rector, moderator, praeses
(-sdis m); profesor de -, gymnsii professor.
gimnasta: palaestrita, ae m. Sin: palestricus;
gymnastes, ae m; gymnsticus; gmnicus.
gimnstica, v. gimnasia.
gimnstico: gmnicus, a, um. Sin: gymns-
ticus; palestricus. Uso: competicin -, gm-
nicum vel palestricum certamen; certtio
crporum; competicin - masculina, feme-
nina, gmnicum certamen inter viros, inter
muleres; competicin - individual, gmni-
cum certamen inter viros sngulos vel inter
muleres sngulas; competicin - por equipos,
certamen inter viros vel inter muleres per
manpulos; competicin - en la barra, en las
paralelas, en las anillas, certamen gmni-
cum inter viros (vel muleres) tigno adhbito,
tignis parallelis adhbitis, nulis adhbitis;
competicin - en el caballo con arzones, cer-
tamen gmnicum inter viros vel inter mule-
res equo lgneo manbriis instructo;
ejercicios -, crporis exercitationes; gmni-
cae exercitationes; gmnicus usus; palestrici
motus; ludi gmnici, gymnstici, palestrici;
firmandi crpora exerctia vel stdia; exhibi-
cin -, gmnicum spectculum.
gin, v. ginebra.
ginebra: (vlida) ptio iunpera. Sin: aqua
vitae (vel aqua ardens) iunpera.
gineceo: gynaecum, i n; gynaecum, ii n.
Sin: conclve mulerum.
ginecocracia: gynaecocrtia sive -crata, ae
f. Sin: mulerum domintio.
ginecofobia: gynaecophbia sive -phoba, ae
f. Sin: muleris vel mulerum pavor, terror,
metus, timor (miedo morboso a las mujeres);
muleris vel mulerum horror, tedium,
dium (aversin morbosa a las mujeres).
ginecografa: gynaecogrphia sive -grapha,
ae f.
ginecloga: gynaecloga, ae f. Sin: mule-
rum mdica.
ginecologa: gynaecolgia sive -loga, ae f.
ginecolgico: gynaecolgicus, a,um.
gineclogo: gynaeclogus, i m. Sin: mule-
rum mdicus.
gipsfero: gpsifer, fra, frum.
gipso: gypsum, i n.
gimnasio
497
gipsfilo: gypsphilus, a, um.
gipsografa: (procedimiento de estampacin
en yeso) gypsogrphia sive -grapha, ae f //
(estampa que se obtiene por este procedi-
miento) gypsogrphica imago; imago gypso-
grphice impressa; exemplar e gypso factum.
gipsmetro: gypsmetrum, i n.
gira: lustrtio, onis f.
giralda, v. veleta.
girndula: rota ignvoma. Sin: pegma ign-
vomum; gneus turbo (-binis m). Uso: - en-
cendidas, gneae rotae; gnea pgmata; se
encienden las -, pgmata incenduntur.
girar: - a la derecha, a la izquierda, dextror-
sus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinis-
trorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se
vrtere // (moverse alrededor o circular-
mente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in
gyros ire.
girasol: heliotrpium, ii n. Sin: helianthus
(-i m); solsquium; solago, gnis f; herba
(-ae f) solstitialis vel solaris.
giratorio: volbilis, e. Sin: verstilis; vers-
bilis; gyratrius.
giro: (letra, libranza de comercio) tssera
nummria. Sin: nummria chrtula, scheda,
schdula, scdula. Uso: - postal, mandatum
cursuale, cursrium, tabellrium, fiscale;
cursualis tssera; nummria scdula pblici
cursus; nummrium pblici cursus manda-
tum; por - postal, cursuali usurpata schdula
// (estructura especial de la frase) dctio, onis
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circitus, us m, mbitus, us m.
girofl: caryophyllon vel caryophyllum, i n.
Sin: dianthus caryophyllus.
girmetro: gyrmetrum, i n. Sin: celeritatis
orbis index (-dcis mf).
giroscopio: gyroscpium, ii n.
girosttico: gyrostticus, a, um.
girstato: gyrstatum, i n.
gis: creta, ae f.
gitano: zngarus vel cngarus, i m. Sin: tziga-
nus; hamaxbius; nomas, dis; homo erra-
bundus; en pl tambin vagae gentes; nullam
certam sedem habentes // (fig, errante y sin
domicilio fijo) v. bohemio.
glaciar: glacirium, ii n. Sin: glaciata moles
vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel mas-
sae; glaciatus acervus vel cmulus. Uso: - pe-
renne, glacirium perenne, perpes (-tis),
perptuum.
glaciologa: glacilgia sive -loga, ae f.
glaciolgico: glacilgicus, a, um.
glacilogo: glaclogus, i m.
glagoltico: glagolticus, a, um.
glndula: glndula, ae f. Uso: - adrenal o su-
prarrenal, lacrimal, pancretica, pineal, sa-
lival, tiroidea, glndula suprarenalis,
lacrimalis, pancretica, pinealis, salivalis,
thyroida.
glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glndu-
lae vel glandularum (gen).
glasnost: perspicitas, atis f.
glaucoma: glaucoma, tis n.
glaucoma
498
glicemia: glychemia sive glychaema, ae f.
glicerina: glycerina, ae f; glycerinum, i n.
Sin: leum glycerinum.
glicerofosfato: glycerophosphatum, i n.
glicina: glycen, cnis n. Sin: glcine multi-
flora vel fruticosa; wistaria vel vistria sinen-
sis. Uso: racimo de -, vistriae sinensis
corymbus (-i m).
glicognesis: glycognesis, -is f.
glicgeno: adj glycgenus, a, um // sust gly-
cgenum, i n.
glicosa, v. glucosa.
glicosmetro: glycos(i)metrum, i n.
glicosuria: glycosria sive -sura, ae f. Sin:
glucosria sive -sura, ae f.
glptica: glptica, ae f. Sin: glptica ars.
gliptografa: glyptogrphia sive -grapha, ae
f.
gliptologa: glyptolgia sive -loga, ae f.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
global: nteger, gra, grum. Sin: communis;
generalis.
globalizacin: globaliztio, onis f. Sin: glo-
balismus.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: -
aerosttico, globus vel follis arius, arostti-
cus, arstatus; follis voltilis; - dirigible, fol-
lis dctilis; v. zepeln // - terrqueo o
terrestre, globus terrqueus // - de juguete o
adorno. follculus, i m. Sin: glbulus.
globulina: globulina, ae f.
glbulo: glbulus, i m. Uso: - blanco, rojo,
glbulus albus, ruber.
gloria: glria, ae f. Sin: laus, laudis f // (cn-
tico religioso que empieza por las palabras
Gloria a Dios en las alturas) carmen glo-
ria.
glorieta: trchila, ae f. Sin: trchilae, arum fpl;
prgulae, arum fpl.
glorificacin: glorifictio, onis f. Sin: clarifi-
ctio.
glorificar: glorificare. Sin: clarificare.
glosa: glossa, ae f. Sin: explantio; interpre-
ttio; annottio.
glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
tis m; interpretator; annotator.
glosalgia: glosslgia sive -alga, ae f. Sin: lin-
guae dolor.
glosar: explanare. Sin: interpretari; annota-
tionem appnere.
glosario: glossrium, ii n.
glosema: glossema, tis n. Sin: vox obsoleta,
rara, peregrina, explicatione ndigens.
glosemtica: glossemtica, ae f.
glosista, v. glosador.
glosologa: glossolgia sive -loga, glottol-
gia sive -loga, ae f. Sin: linguarum doctrina
vel stdium. Uso: el que estudia la -, glott-
logus.
glosopeda, v. aftosa.
glicemia
499
glosopleja: glossoplgia sive -plega, ae f.
Sin: linguae parlysis, -is f; linguae nervorum
resoltio.
glotologa, glottolgia sive -loga, v. gloso-
loga.
glotolgico: glottolgicus, a, um. Sin: ad
glottolgiam ttinens.
glotlogo: glottlogus, i m.
glotn: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae
vel ventri dditus // sust hlluo, onis m. Sin:
gulo, onis m; gneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gmia, ae m; abligurrtor. Uso:
ser -, ligurrire; ventri dditum esse // (animal
rtico) gulo borealis.
glotonera: hellutio, onis f.
glucemia, v. glicemia.
glucgeno, v. glicgeno.
glucometra: glycomtria sive -metra, ae f.
glucmetro: glucmetrum, i n.
glucosa: glucsium, ii n. Sin: glycosum, i n;
glycsium, ii n; sccharum amylceum.
glucosuria, v. glicosuria.
gluten: gluten, tnis n; gltinum, i n.
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
glutinosidad: glutinsitas, atis f. Sin: visc-
sitas; vis glutinativa vel glutinosa.
gnmico: gnmicus, a, um.
gnomon: gnomon, nis m.
gnomnica: gnomnica, ae f; gnomnice, es f.
gnomnico: gnomnicus, a, um.
gnomonista: gnomnicus, i m.
gnoseologa: gnoseolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina de cognoscendi facultate, or-
gine ac natura.
gnoseolgico: gnoseolgicus, a, um.
gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosti-
corum doctrina vel heresis (- is f).
gnstico: adj gnsticus, a, um // sust gnsti-
cus, i m.
goal, v. gol.
gobernacin: praefectura, ae f. Sin: praefecti
vel gubernatoris dgnitas, munus; gubernato-
ratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
Praefectura (el cargo); Sedes vel Paltium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
gobernador: (jefe superior de una provincia
o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
rector; moderator; procurator; praeses (-sdis
f). Uso: - de una provincia, provnciae prae-
fectus vel gubernator.
gobernanta: doms moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sdis f).
gobernante: (el que gobierna la cosa p-
blica) rei pblicae moderator, praefectus, gu-
bernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rec-
tores.
gobernar: - un Estado, civitatem (vel rem
pblicam) rgere vel moderari; pblicae rei
gobernar
500
praesse; clavum rei pblicae tenere; rei p-
blicae guberncula tractare vel moderari.
gobierna, v. veleta.
gobierno: (accin de gobernar) administr-
tio, onis f Sin: guberntio; procurtio; mo-
dertio // (- de un Estado) imprium, ii n.
Sin: summa imprii; rei pblicae rctio, ad-
ministrtio, procurtio, moderamen (-mnis
n) // (constitucin poltica; forma de go-
bierno) constittio, onis f. Sin: rgimen
(-mnis n); rei pblicae vel civitatis temper-
tio, forma, genus (-nris n); rei pblicae
gubernandae (vel moderandae) rtio. Uso: -
absoluto, domintio; - aristocrtico, imp-
rium aristocrticum; optimtium (vel optima-
tum) dominatus (-us m) vel arbtrium; - civil,
militar, eclesistico, imprium civile, mili-
tare, ecclesisticum; - comunista de Corea
del Norte, rgimen communsticum Corae
Septentrionalis; - constituido, res pblica
constituta; - demaggico, multitudinis domi-
natus vel imprium; - democrtico, imp-
rium democrticum, populare, ppuli; cvitas
(vel rtio, vel res pblica) popularis; - desp-
tico, imprium despticum; - espaol, rgi-
men hispnicum; - federal de Alemania,
Germniae rgimen foederale; - monrquico,
imprium monrchicum; dominatus rgius;
regale genus civitatis; genus rgiae civitatis;
- oligrquico, oligrchicus dominatus; pau-
corum imprium, domintio, potntia; - per-
sonal, singulare imprium; - provisional,
rgimen temporrium; - republicano, res p-
blica; - tirnico, unus dominatus; - de Gran
Bretaa, administrtio britnnica, - del
Japn, rgimen Iapniae vel iapnicum;
cambio de -, commuttio rei pblicae // (con-
junto de los ministros superiores de un Es-
tado) gubernatores, um mpl. Sin: rei
pblicae moderatores vel rectores; summi rei
pblicae moderatores; qui rei pblicae prae-
sunt; qui rei pblicae (vel rem pblicam) mo-
derantur; qui civitatis imprium btinent; qui
summam imprii in civitate btinent; qui cla-
vum rei pblicae tenent // jefe de -, prae-
psitus regmini // sede del -, sedes (-is f)
regminis. Sin: aedifcium regminis.
gobio: gbius, ii m; gbio, onis m.
godo: adj gthicus, a, um // sust Gothus, i m.
gol: rete, is n. Sin: porta; meta; iactus (-us m)
vlidus. Uso: hacer o meter -, follem in rete
(vel in portam) impllere, compllere, impn-
gere, ingrere, immttere, inferre; rete vio-
lare; invdere metam; iactum vlidum
cnsequi vel adipisci; no fue -, iactus non fuit
vlidus; Madrid-Barcelona: 4 a 3, Matriten-
ses - Barcinonenses 4 : 3; Matritenses adver-
sus Barcinonenses (sobrent pugnantes)
quattuor ad tria, vel quattuor prae tribus (so-
brent tulerunt vel reportaverun puncta).
gola: (embocadura estrecha de un puerto o
ro) stium, ii n.
goleta: lembus, i m. Sin: navcula; myparo,
onis f.
golf: (juego nacional escocs) pilamlleus, i
m. Sin: pagnica, ae f; pilae malleique ludus;
follis fustisque ludus. Uso: jugar al -, pila-
mlleo vel pagnic ldere.
golfillo, v. pilluelo.
golfista: pilamalleator, oris m. Sin: pilamllei
lusor; follis fustisque lusor.
golfo: (parte del mar que penetra en la tie-
rra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tris
n). Uso: - Prsico, Sinus Prsicus; - de M-
xico, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta
voz.
goliardesco: golirdicus, a, um. Sin: goliar-
dorum (gen). Uso: poesas -, crmina goliar-
gobierna
501
dorum.
goliardo: (dado a la gula y a la vida desor-
denada) dissolutus, a, um. Sin: luxuriosus //
(En la Edad Media, estudiante o clrigo va-
gabundo que llevaba vida irregular) goliar-
dus, i m. Sin: scholsticus vel clricus vagus,
vagans, errans, errabundus, errneus.
golilla: (pauelo alrededor del cuello) focale,
is n.
gollera, v. golosina.
golosina: cuppdia, ae f vel cuppdium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crs-
tulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) con-
quisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavssimus. Uso: vendedor de golosinas,
cuppedinrius, ii m.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percssio, onis f;
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - de-
recho, ictus directus; - revs, ictus inversus //
(actuacin violenta y rpida) ictus. Sin: m-
petus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorsti-
cus; - de estado, subitnea convrsio rerum;
publicarum rerum repentina (vel violenta)
muttio; - militar, rerum muttio a viris mili-
tribus violenter effecta // - bajo, ictus infe-
rior; de -, sbito; de un -, semel; - de gracia,
ictus letalis; - de mano, insdiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem pblicam vi mutare.
golpear: - la puerta, stium pulsare; golpe-
arse el pecho, perctere pectus.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f;
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mnis n; gluten, tnis n; gltinum.
Uso: - arbiga, gummis arbica; - artificial,
sinttica, cummis artificialis; cummis arte
(vel artifcio) compsita; - elstica, gummi
elsticum; flxilis gummis vel flxile
gummi; - vulcanizada, gummis vulcanizata;
- de borrar, gummis vel cummis deltilis;
gummi vel cummi deltile; - de mascar, v.
chicle // de -, gmmeus vel cmmeus; e
cummi // (pneumtico) pneumtica gummis
vel cummis; pneumticum gummi vel cummi
(indecl).
gomapluma: gummis (vel cummis) plmea;
gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollssima; cummi (indecl) leve vel mollssi-
mum. Uso: de -, e gummi plmea; e cummi
(indecl) plmeo.
gomar: gummi (vel cummi) illnere vel n-
gere.
gomina, v. fijador.
gomista: gmmium vel cmmium vnditor.
gomosidad: gumminosa vel cumminosa na-
tura. Sin: gmmea fcies; cummatus humor.
gomoso: (de la naturaleza de la goma) gum-
mosus vel cummosus, a, um. Sin: cmmeus;
cumminosus; glutinosus; viscosus // (petime-
tre) v. esta voz.
gnada: gonas, dis f. Sin: glndula genita-
lis.
gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, g-
nibus laborare.
gonalgia: gonlgia sive -alga, ae f. Sin: g-
nuum dolores.
gonartritis: gonarthritis, dis f.
gndola: (barco chato de remos) vneta
cymba vel cmbula. Sin: vneta linter (-tris
f), navcula, navicella; vnetus thalamegus;
navis cubiculata.
gndola
502
gondolero: naviculrius, ii m. Sin: cymbae
vel cmbulae gubernator; magister thala-
megi; magister navis cubiculatae
gonfaln: vexillum, i n. Sin: signum.
gonfalonier, v. confalonier.
gonfaloniero, v. confalonier.
gong: cmbalum aneum. Sin: discus ereus;
cmbalum vel pndulum asiticum; gongum.
gongorino: adj inflatus, a, um. Sin: tmidus
// sust inflatus vel tmidus scriptor.
gongorismo: gongorismus, i m. Sin: sexcen-
tismus, i m ; rtio dicendi gongoriana vel
Gngorae prpria; inflatum dicendi genus
seculi sptimi dcimi // (imitacin de Gn-
gora) pretiosismus, i m. Sin: gongorianum
lenocnium; gongoriana affecttio; inflatum
dicendi genus.
gongorista: gongorista, ae m. Sin: Gngorae
studiosus; gongorismi peritus; sexcentsticus
scriptor vel auctor.
gonigrafo: gonigraphum, i n.
goniometra: goniomtria sive -metra, ae f.
Sin: goniomtrica disciplina, scintia; me-
tiendis ngulis doctrina; de metiendis ngulis
ars.
gonimetro: gonimetrum, i n. Sin: instru-
mentum ngulis metiendis.
gonococo: gonococcus, i m.
gonorrea: gonorrhoea, ae f. Sin: genitalis s-
minis profsio; purulenta urethrae inflamm-
tio.
Google, v. buscador.
gordiano: gordianus, a, um. Uso: nudo -,
gordianus nodus; iugum Grdii // (fig, cual-
quier nudo muy enredado o difcil de des-
atar) inexplicbilis lqueus vel nodus // (fig,
dificultad insoluble) res difficllima, inexpli-
cbilis, inextricbilis, insolbilis. Sin: nodus
diffcilis.
gordo: adj pinguis, e. Sin: adpeus; obesus //
sust homo pinguis.
gorgojo: curclio, onis m.
gorgonzola: cseus argentiensis.
gorgoritear, v. gorjear.
gorgorito, v. gorjeo.
gorguera: (adorno de lienzo alechugado,
para el cuello) limbus, i m.
gorjear: cantilare. Sin: vibrissare; vibrare;
tinnire; fritinnire, minurrire, tinnitare; ga-
rrire; vibrato cantu auras ferire; (de cantan-
tes) cantilare; vocem vel cantum flctere,
inflctere, vibrare; vocem in cantando cris-
pare; trmulo vocem inflctere cantu.
gorjeo: grrulus cantus (-us m). Sin: ( de
aves) intortus vel vibrans sonus; tinnitus, us
m; garritus, us m; (de cantantes) tnnula vox;
vocis modultio; cantus vel vocis flexiones.
gorra: pleus, i m; pleum, i n (para hom-
bres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: cap-
tulum, i n; cpitis tgimen (-mnis n). Uso: -
de lana, lneus apex (pcis m); - de pelo, de
piel, con pelo, pleus vel ptasus pellceus;
galerus vel galerum; - de plato, pleus planus;
- con visera, galerus, i m vel galerum, i n;
pleus cum proiectura // cubierto con la -, con
la - puesta, galeritus, a, um.
gorrero: (que hace gorras) galrifex, fcis m.
gondolero
503
Sin: pileorum rtifex; galerorum pifex //
(que vende gorras) pileorum vel galerorum
vnditor.
gorrita o gorrito: pilolus, i m. Sin: galer-
culum, i n.
gorro: pleus, i m; pleum, i n. Sin: apex, pi-
cis m. Uso: - cataln, pleus cataloniensis; -
frigio, apex phrgius; - vasco, pleus vasc-
nicus; - de dormir, pleum nocturnum.
gota: Med arthritis, dis f. Uso: - de las
manos, chiragra, ae f; - en los pie s, podagra,
ae f.
gotera: (sitio en que cae el agua de los teja-
dos) v. alero.
gotero, v. cuentagotas.
gtico: gthicus, a, um. Uso: arte -, ars g-
thica; caracteres -, ltterae gthicae; escritura
-, scriptura gthica; iglesia -, gothica eccl-
sia, lengua -, lingua gthica; sermo gthicus.
gotoso: adj guttosus, a, um. Sin: arthrticus;
articulrius; gutt laborans // sust homo
arthrtide (articulorum vel rtuum inflamma-
tione) laborans; homo articulari vtio affec-
tus; qui articulari vtio affcitur.
gourmet, v. gastrnomo.
gozo: - intelectual, nimi voluptas vel oblec-
tamentum.
grabacin: incsio, onis f. Sin: incisus, us m;
incisura; inscrptio; excptio; suscptio; cae-
latura (con cincel); scalptura vel sculptura
(con buril); caelandi ars. Uso: - digital, inc-
sio digitalis; - fonogrfica, magnetophnica
incsio; - de un disco, (phonogrphici) orbis
incsio; - en madera, xylogrphia; - sobre
cobre, chalcogrphia; - sobre piedra, litho-
grphia.
grabado: (arte de grabar) v. grabacin //
(obra grabada) caelatura, ae f, caelamen,
mnis n, caelatum opus (con cincel); scalp-
tura vel sculptura (con buril). Sin: imago im-
pressa vel expressa. Uso: - en cobre, imago
chalcogrphica; imago aere insculpto im-
pressa; - en colores, imago colribus ornata.
grabador: (persona que profesa el arte del
grabado) incisor, oris m. Sin: scalptor sive
sculptor (con buril); caelator (con cincel) //
(magnetfono) magnetphonum sive -toph-
num, i n; magnetophnium. Sin: instrumen-
tum magnetophnicum; capsella magntica;
mchina echica; instrumentum sonis
perscribendis; - de cassettes, casetphonum
sive -tophnum..
grabadura, v. grabacin.
grabar: incdere Sin: imprmere; inscrbere;
caelare (con cincel); sclpere, sclpere,
insclpere (con buril). Uso: - levemente, sca-
rifare, scarificare; - en un disco, liquid in
disco incdere; liquid in phonogrphico orbe
(vel in disco) imprmere; - un discurso, ora-
tionem magnetphono (vel magnetophnice)
excpere, recpere, suscpere, inscrbere //
(fig, fijar hondamente) insclpere. Sin: f-
gere, inscrbere (in nimo, in mente).
gracia: la - de Dios, divina grtia. Uso: ac-
cin de gracias, gratiarum ctio; por - obte-
nida, voti sui compos factus; dar gracias por
algo, grates gere; grtias (mximas) gere
licui pro liqua re; gracias!, grtias tibi (vel
vobis)!; grtias (tibi vel vobis ago); muchas
-!, grtias plrimas (tibi vel vobis ago)!
gracioso: (chistoso) lpidus, a, um. Sin: fes-
tivus; iucundus.
grada: (peldao) gradus, us m. Sin: scalarum
grada
504
gradus // (cada uno de los bancos escalona-
dos de un anfiteatro) cveae subsllium //
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f)
(dentata). Sin: (h)irpex, pcis m; occa; ras-
trum.
gradacin: gradtio, onis f. Sin: gradus, uum
mpl; (serie) index (-dcis mf) gradatus vel
gradata; per gradus distribtio. Uso: - de so-
nidos, sonorum gradus; gradaciones y des-
arrollos sucesivos, gradus processusque.
gradera: grduum ordo, dispostio, sries.
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso:
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderas del
estadio, stdii gradus (-uum mpl), gradatio-
nes, cnei.
grado: (peldao, escaln) gradus, us m. Sin:
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -,
summo ingnio preditus est; hay muchos -
en la virtud, in virtute multi sunt ascensus;
alcanzar el ms alto - de la virtud, virtutis
praestntiam cnsequi; llegar al ms alto -
de perfeccin, de desarrollo (de una capaci-
dad), ad summum pervenire; llevar una obra
al ms alto - de perfeccin, peri fastgium
impnere; por grados, gradatim; subir a un -
ms elevado, ascndere altiorem gradum; al-
tiorem (dignitatis) gradum cnsequi // (cada
una de las divisiones del termmetro) gradus,
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae
vel temperationis gradus; - de Celsius, - cen-
tgrado, gradus celsianus; 40 - de calor, qua-
draginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel
infra) zerum vel sub zerum nmerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque gr-
duum scalae richterianae // (en la masonera)
grados inferiores, gradus inferiores; - supre-
mos, gradus supremi; masn de 30 -, masso
(-onis m) sublimis gradus tricsimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gra-
dus. Sin: gradus cognationis; vnculum pro-
pinquitatis. Uso: no tener ningn - de
parentesco con uno, nullo gradu liquem
contngere // (cada uno de los diversos esta-
dos, valores o calidades que, en relacin de
mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus lati-
tdinis, longitdinis; intensidad de siete -
segn la escala de Richter, vis septem gr-
duum richterianorum // (cada una de las 360
partes iguales en que puede dividirse la cir-
cunferencia) gradus, us m // (manera de sig-
nificar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
comparativo, superlativo, gradus positivus,
comparativus, superlativus // (ttulo y honor
que se da en las universidades al que se gra-
da en una facultad o ciencia) gradus, us m.
Sin: ttulus; gradus acadmicus; dgnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
doctoris dgnitas ac nomen; conseguir el - de
doctor en letras, ad litterarum doctoris dig-
nitatem pervenire; litterarum doctoris gra-
dum ssequi vel obtinere // (en la carrera
militar) gradus, us m. Sin: ordo, dnis m. Uso:
los - inferiores y superiores, inferiores et su-
periores gradus; ascender de -, amplioris r-
dinis feri; tiene el mismo - en el ejrcito,
eundem rdinem in exrcitu ducit // (volun-
tad, gusto) comprobtio, onis f. Uso: de - o
por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; li-
benti nimo; libens, entis (si se trata de dos o
ms, libentes); de mal -, invitus (si se trata
de dos o ms, inviti); coactus (tratndose de
dos o ms, coacti).
graduable: gradubilis, e. Sin: in gradus dis-
cernendus, distribuendus, distinguendus.
graduacin: (divisin en grados) gradutio
vel gradtio, onis f. Sin: per gradus distnctio,
dispostio // (colacin de grados acadmicos)
grduum (academicorum) colltio (-onis f).
graduado: (dividido en grados) grdilis, e.
Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
per gradus divisus, distinctus, distributus //
gradacin
505
(que posee ttulo acadmico) gradu (acad-
mico) ornatus vel exornatus, decoratus, pre-
ditus, potitus. Uso: - en filosofa, in
philosphia doctoris gradu ornatus; in philo-
sphia doctor renuntiatus.
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: sal-
mos -, graduales psalmi; cntica grduum vel
ascensionum.
gradualmente: modo graduali. Sin: grada-
tim; per gradus; pedetemptim vel pedeten-
tim.
graduando: gradu (acadmico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (aca-
dmicum) gradum adepturus. Uso: - en filo-
sofa, teologa, medicina..., philsophus,
thelogus, mdicus (pblico diplmate) re-
nuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de
doctor, baccalureus, licentiatus, doctor re-
nuntiandus vel futurus.
graduar: (conceder un ttulo universitario)
ttulum (baccalaureats, de bachiller; licn-
tiae, de licenciado; doctorats vel lureae, de
doctor) conferre. Sin: ad gradum promovere.
Uso: - de bachiller, de licenciado, de doctor,
baccalureum, licentiatum, doctorem renun-
tiare // (en las carreras militares, conceder
algn grado) liquem rdinem deferre licui
// (dividir y ordenar una cosa en una serie de
grados o estados correlativos) per gradus
(vel gradatim) divdere, distnguere, distrib-
ere, dispnere. Sin: in gradus didcere.
graduarse: ttulum (baccalaureats, de ba-
chiller; licntiae, de licenciado; doctorats
vel lureae, de doctor) adipisci. Sin: liquem
gradum ssequi, cnsequi, adipisci, obtinere;
gradu vel ttulo donari. Uso: - de doctor, doc-
toris gradum (vel ttulum) adipisci; doctoris
ttulo donari; doctorem feri.
grafa: scriptura, ae f. Sin: scribendi vel exa-
randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
rtio; emendatus scribendi mos; diversidad
de grafas, litterarum varetas; scribendi dis-
similitudo.
grfico: (adj, perteneciente o relativo a la es-
critura) grphicus, a, um. Sin: ad scripta
spectans; ad scribendum prtinens; scribendi
(gen); (aplicado a las descripciones, opera-
ciones y demostraciones que se representan
por medio de figuras) grphicus // (represen-
tacin por medio de lneas) descrptio, onis f.
Sin: lineamenta, orum npl; imago grphica;
tbula.
grafio: grphium, ii n.
grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
grphio scriptum; inscrptio scariphata;
inscrptio grphio incisa; scrptio vel figura
grphio exarata.
graffono: graphphonum sive -phophnum,
i n; graphophnium, ii n.
grafologa: grapholgia sive -loga, ae f.
graflogo: graphlogus, i m.
grafomana: graphomnia sive -mana, ae f.
Sin: scribendi libido; scribendi cacothes (-is
n); nmium scribendi stdium.
grafomanaco, v. grafmano.
grafmano: graphomni affectus vel labo-
rans.
grafometra: graphomtria sive -metra, ae f.
grafmetro: graphmetrum, i n.
grajo: grculus, i m.
grajo
506
grama: gramen, mnis n. Sin: agropyrum.
gramaje: grvitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grmmata.
gramtica: (arte de hablar y escribir correc-
tamente una lengua) grammtica, ae f. Sin:
ars grammtica vel grammticae. Uso: - es-
tructural, grammtica structuralis; conforme
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi;
error de -, vtium sermonis; maestro de -, ma-
gister grammticus; regla de -, lex dicendi;
dar clase de -, grammticam docere // (libro
que contiene reglas de la -) liber grammti-
cus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem
grammticam ttinens.
gramatical: grammticus, a, um. Uso: estu-
dios -, grammtica, orum npl; reglas de -,
praecepta vel leges grammaticorum; leges di-
cendi.
gramtico: adj grammticus, a, um // (el en-
tendido en gramtica) grammticus, i m.
Uso: ser un -, rei grammticae peritum esse;
grammaticam profiteri.
gramo: (unidad de peso) grammum, i n;
gramma, -tis n. Sin: scrpulum, scriplum;
scrptulum n vel scrptulus m // fig granum,
i n. Sin: grnulum.
gramfono: grammphonum sive -moph-
num, i n; grammophnium, ii n. Uso: - por-
ttil, grammphonum porttile vel portbile;
de -, grammophnicus.
gramola, v. radiola.
grampa, v. grapa.
granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyr-
bolus granatus; pyrbolum granatum. Uso: -
de mano, granata manu missa; granata ma-
nualis vel manuria; manuale pyrbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granaden-
sis, e; sust Granadensis, is m.
granadero: (soldado encargado de lanzar
granadas) pyrobolrius, ii m. Sin: ballistrius
// (soldado de elevada estatura) prcerae sta-
turae miles (-ltis m).
granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
ptio (-onis f); sucus e malo granato.
Gran Bretaa: Magna Britnnia. Uso: de - ,
britnnicus, a, um; natural de - , Britnnicus,
i m.
grande: (de grandeza material) magnus, a,
um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
gran estatura); amplus (de gran extensin).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
magnitdine invisitata; igualmente -, pari
magnitdine (abl de cualidad); par, paris;
monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
cuan -, quantus; dos veces ms -, duplo
maior; ltero tanto maior; muchas veces ms
-, multis prtibus maior // (prcer, magnate)
vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
magni.
granero: granrium, ii n. Sin: hrreum.
granilloso: grneus, a, um; granosus, a, um.
Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
grantico: granticus, a, um // fig lapdeus, a,
um. Sin: durssimus; perdurans.
granito: granites, ae m; granites, is m. Sin:
granites lapis (-dis m); lapis granosus vel
granatus; petra granata; saxum granata. Uso:
de -, granticus; granitis (gen); lpidis grani-
tis, granosi, granati; e granite (ex lpide gra-
grama
507
nite; ex lpide granoso vel granato) factum //
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a,
um. Sin: constans; tenax, persevrans // fig,
de - (duro, rgido, cruel) durus, a, um. Sin:
rgidus; acerbus; severus; lapdeus; silceus.
Uso: corazn de -, cor granticum; cor slice
concretum; tener un corazn de -, cor gran-
ticum habere; pectus silceum habere.
granizada: grando copiosa. Sin: copiosa pl-
via glacialis // (bebida) nivata (vel glida)
sorbtio granosa. Sin: glidum dulce grano-
sum.
granizo: grando, dnis f. Sin: plvia glacialis.
granja: villa, ae f. Sin: fundus; predium;
rsticum predium; vicus.
granjero: vllicus, i m. Sin: villae rsticae
praepsitus.
Gran Lama: Dalailama, ae m.
gran maestre: magnus magister.
grano: - de maz, zeae granum // Med tubr-
culum, i n. Sin: excrescntia, ium npl.
granulacin: granultio, onis f. Sin: ad (vel
in) grana redctio.
granulado: granulatus, a, um.
granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel
ad) grana adgere vel commutare.
granuloso, v. granilloso.
granza: acus, acris n.
grapa: (bebida alcohlica) aqua vitalis vel
fervens. Sin: sucus e racemis expressus; v-
lidus liquor vitgenus; stillatcius sucus vit-
genus; acrior liquor ex racemis expressus;
vinum adustum vel sublimatum. Uso: una co-
pita de -, vitalis aquae sorbtio vel haustus //
(gancho de hierro u otro metal que sirve para
unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
fbula (broche). Uso: - pequea de metal, de
hierro, uncnulus metllicus, frreus; - de pa-
peles, chartarum fibcula; sujetar pginas
con grapas, pginas fibulare vel infibulare.
grapadora: uncinatrium, ii n.
grasera: uncti stillantis collectculum vel re-
ceptculum. Sin: alvolus gratculae subiec-
tus.
gratificacin: (recompensa pecuniaria de un
servicio eventual) salrium speciale. Sin:
premium extraordinrium.
gratis: gratis. Sin: gratuto; sine mercede;
sine salrio.
gratitud: gratitudo, dnis f. Sin: gratus ni-
mus; grata voluntas; grata benefcii (vel bene-
ficiorum) memria; memor beneficiorum
nimus.
gratuidad: gratutas, atis f.
gratuito: gratutus, a, um. Sin: gratis datus,
donatus, factus.
grava: rudertio, onis f; rudus, dris n.
gravamen: (carga impuesta sobre un inmue-
ble o sobre un caudal) onus, neris n.
gravedad: (carcter de un sonido musical
relativamente bajo) grvitas, atis f. Uso: - del
sonido, grvitas soni // (seriedad, formali-
dad) grvitas, atis f. Uso: - de la enfermedad,
grvitas morbi; - de la guerra, grvitas belli;
- unida a gentileza, grvitas comitate condta
// (peso de los cuerpos) crporum grvitas.
Sin: pondus, dris n // (manifestacin terres-
gravedad
508
tre de la atraccin universal) vis attractiva.
Uso: fuerza de - de Jpiter, vis Iovis attrac-
tiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro
de - de una cosa, quasi pondus alicius rei
esse.
gravitacin: (efecto de la atraccin univer-
sal de unos cuerpos sobre otros y origen de la
gravedad) gravittio, onis f. Sin: vis gravita-
tis; vis et grvitas; nutus, us m; pondus, dris
n; gravitatis contntio; nutus et pondus; gr-
vitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex
gravitationis universalis.
gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri.
Sin: gravitate et pndere moveri, ferri.
greba: crea, ae f.
grecismo: (palabra o locucin) graecismus,
i m. Sin: hellenismus; graecnicum nomen
vel vocbulum; vox graeca.
grecizante: graecnicus, a, um.
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergrae-
cari, congraecari; Graecos imitari.
gredal: adj cretceus; cretosus; crteus // sust
cretifodna, ae f.
Greenpeace: sodlitas oecolgica Green-
peace. Sin: sodlitas, nglico nmine Green-
peace appellata; Pax vridis. Uso: seguidor
de la asociacin -, sectator Pacis vridis.
gregario: soldado -, miles (-ltis m) greg-
rius.
gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calen-
dario -, calendrium gregorianum; canto -,
cantus gregorianus; planus canendi modus.
gremio: corportio, onis f. Sin: corpus;
collgium; consocitio; socetas; sodlitas;
sodalcium; consrtio; consrtium. Uso: -
obrero, opficum consocitio; - de barqueros,
corporati lenunculrii; - de carpinteros, so-
dalcium fabrum (vel fabrorum) lignariorum
vel tignariorum, - de comerciantes, mercato-
rum collgium; - de pescadores, corpus pis-
catorum.
griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (len-
gua), grecitas christiana; - ortodoxo (quien
profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa
griega), Ecclsiae graecae orthodoxae soda-
lis.
grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
grifo: epitnium vel epitnion, ii n. Sin: epis-
tmium; mamilla. Uso: - doble, bina epit-
nia.
grifn: gripus, i m.
grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli f-
mina . Uso: esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grillo: grillus vel gryllus, i m.
grillroom: taberna crnium cratcul assata-
rum.
grin: (toca de monjas) redimculum, i n.
gripe: grippa, ae f. Sin: influntia; pituta, ae
f; grippae morbus; morbus grppicus; cont-
gio (-onis f) grppica. Uso: - aviar, grippa
avicularis; influntia vium; tener -, estar
con -, gripp laborare; influnti ffici.
grisceo: grisolus, a, um. Sin: cinerceus;
subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mix-
tus.
grisn: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
panceum vel panis; pastillus tubulatus.
gravitacin
509
gris: hydrgenum carburatum vel subterr-
neum. Sin: gsium subterrneum. Uso: ex-
plosin de -, gsii subterrnei displsio.
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; voci-
fertio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig,
el ltimo - (= la ltima moda), ltimum ele-
gntiae. Sin: clamor supremus.
Groenlandia: Gronlndia vel Grolndia, ae
f. Sin: Grnia; Vridis Rgio,Tellus (-ris f),
Terra; Prasnia.
groenlands o groelands: adj gronlan-
diensis, e. Sin: gronlndicus; Terrae Vridis
(gen) // sust Gronlandiensis, is m.
grog: (vlida) ptio grogiana.
grosella: ribes indecl n. Sin: ribes rubrum.
grosularia: grossulria, ae f.
grotescamente: ridcule. Sin: hrride; incon-
cinne; inepte.
grotesco: (ridculo y extravagante) ridculus,
a, um. Sin: ridcule mirus // (irregular, gro-
sero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin:
ridculus; ineptus; nsolens; insulsus.
gra: (mquina que sirve para levantar
pesos y transportarlos) tolleno vel tolenno,
onis m. Sin: trchlea; machinatio moli ele-
vandae // (mquina militar antigua usada en
el ataque de las plazas) grus, gruis mf. Sin:
demoltor (-oris m); corvus demoltor.
grulla: (ave zancuda) grus, gruis mf; gruis,
is f // (antigua mquina de guerra) v. gra.
grupera, v. baticola.
grupo: coetus, us m. Sin: globus; conventus,
us m. Uso: - de personas, hminum grex vel
globus; manpulus; turma; consocitio (- so-
cial); - deportivos, coetus ludicrorum cert-
minum; - electrgeno, machinamentum
electrgenum; machinamentum elctridem
(vel electricitatem, vel vim elctricam) xci-
tans vel gnerans; - de extremistas, grex ex-
tremistarum; - familiar, globus familiaris; -
fotogrfico, nonnulli photogrphice expressi
mpl; - homogneos de fieles, fideles eiusdem
rdinis et condicionis; - internacionales de
auxiliadores, internationales coetus auxilia-
torum; - palestino Hamas , Palaestinorum
consocitio, quae est Hamas; - parlamenta-
rio, pars legatorum populrium; - sanguneo,
snguinis genus (-nris n); - de trabajo, coe-
tus (-us m) operatrius.
grupsculo: glbulus, i m. Sin: tnues partes
fpl.
gruta: specus, us m. Sin: spelunca. Uso: - de
Lourdes, lapurdensis specus (apparitionis).
guadaa: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : -
para cortar el heno, falx faenria vel fenria ;
fabricante de guadaas, falcrius, ii m; v.
hoz.
guadaero: faenseca vel fenseca, ae m; fe-
nisex vel fnisex, -scis vel -scis m.
guano: guanum, i n; guana, ae f.
guante: digitbulum, i n. Sin: chirotheca;
mnicae, arum fpl. Uso: - de boxeo, de es-
grima, caestus, uum mpl; digitbula e crio;
- de goma, digitbulum vel chirotheca e
cummi (vel gummi); par de guantes, par
(paris n) digitabulorum; bina digitbula; po-
nerse, calzarse los -, digitbula indere; qui-
tarse, sacarse los -, digitbula exere vel
pnere // (fig, arrojar, echar el - a uno) pro-
vocare, lacssere ad pugnam vel ad certamen;
recoger el -, ex provocatione pugnare.
guante
510
guantera: digitabulria theca.
guantera: (taller) digitabulorm officina //
(tienda) digitabulorum taberna.
guantero: (el que hace guantes) digitabul-
rius, ii m. Sin: digitabulorum vel chiroteca-
rum pifex (-fcis m); qui digitbula facit //
(el que los vende) digitabulorum vnditor vel
mercator.
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: de-
fensor; protector; servator; titor. Uso: - fo-
restal, silvarum custos; - de caza, (pblicus)
venationis custos; - de frontera, miles limit-
neus // (accin de guardar, conservar o de-
fender) tutela, ae f. Sin: conservtio;
praesdium.
guardabarrera: curator valli. Sin: ferrivi-
rius custos (-odis m).
guardabarros: luticpulum, i n. Sin: plteus
vel plteum; plutolus vel plutolum; luti pl-
teus vel plutolus; tbula contra lutum.
guardabosque: (pblicus) salturius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silves-
tris.
guardabrisa, v. parabrisas.
guardacantn: (cada uno de los postes de
piedra que se colocan a ambos lados de los
caminos, para evitar que los carruajes se sal-
gan de ellos) columella (protectria) (in mr-
gine viae). Sin: trminus (-i m) lapdeus;
lapis (-dis m) ab (vel in) ltere viae.
guardacostas: miles litreus. Sin: custos l-
toris; orrius vigil; ltoris titor.
guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: crpo-
ris custos, protector, stipator; vlidus protec-
tor.
guardafango, v. guardabarros.
guardafrenos: frenorum custos (-odis m).
Sin: frenator.
guardalmacn: custos (mrcium) recept-
culi.
guardalodos, v. guardabarros.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
initor; portrius.
guardapolvo: (especie de abrigo de tela li-
gera) cinctus, us m. Sin: cinctculus, i m; epi-
tgium pulverrium vel pulvreum; vestitus
scholaris.
guardarropa: (armario para la ropa) vesti-
rium, ii n Sin: armrium; vestiria arca // (su-
jeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestspicus, i m.
Sin: vestplicus; vstiplex (-plcis m); vs-
tium custos; adiutor a veste, servus vstium
custos; adiutor a veste; fmulus a supellc-
tile.
guardasellos: pblicus obsignator. Sin:
sphrgidum custos.
guardava: custos (-odis m) viae ferratae vel
frreae. Sin: viae custos.
guardera: - de prvulos, infntium asylum.
guardia: (defensa, custodia, vigilancia en
general) tutela, ae f. Sin: praesdium; cust-
dia; cura; vigilntia. Uso: estar bajo la - de
uno, in alicius tutela esse; estar de - a algo,
asservare vel custodire liquid; praesdio esse
licui rei; estar en -, vigil sum; caute gere;
cautionem adhibere // (custodia, vigilancia
de soldados, de destacamentos militares)
custdia, ae f. Sin: statores vel stativi mlites;
vigliae (-arum fpl) (de noche); excbiae
guantera
511
(-arum fpl) (de da y de noche). Uso: - cami-
nera, mlites viatrii; - campestre, agrorum
custodes; - carcelera, de prisiones, crceris
custodes; - costanera, mlites ltoris custodes;
mlites custdiae (vel tutelae) ltoris addicti;
- fronteriza, custodes fnium; limitnei mli-
tes; - marina, classirii mlites; - municipal,
custodes municipales vel pblici; vgiles civi-
tatis; civitatis custodes; excbiae urbanae; -
Noble, Pontficis cohors (-ortis f) noblium;
custodum crporis noblium cohors; cohors
noblium custodum crporis Pontficis; - Pa-
latina, Custdia vel Cohors palatina; Palatina
cohors honorria; Palatini mlites honorrii; -
real, del rey, cohors rgia; - Suiza, Pontifcia
Cohors Helvtica; pontifcia Helvetiorum co-
hors; praetoriana Helvetiorum cohors; ponti-
ficales praetoriani; - de corps, stipatores,
satllites; custodes crporis; protectores lte-
ris; cuerpo de -, vgilans praesdium; - de Fi-
nanzas, mlites aerriae rei tuendae; montar
la -, excbias suscpere // (puesto de -) sttio,
onis f. Sin: mlitum sttio; statincula mli-
tum. Uso: estar de -, stationem gere; in sta-
tinibus esse; stationrius miles sum //
(agente de polica, de seguridad o de orden
pblico) - civil, v. gendarme; - forestal, sal-
turius, ii m; silvarum custos vel titor; - mu-
nicipal, custos municipalis; - urbano, vigil
urbanus; - Noble, nbilis custos crporis Pon-
tficis; protector sacri lteris Pontficis; - Pa-
latino, Palatinus miles honorrius; - real,
appritor; - suizo, helvtius miles ( vel exc-
bitor); - de corps, satelles, -ltis m; protector;
stipator; stipator crporis // (cautela, precau-
cin) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso:
estar en - contra alguien o algo, cavere li-
quem vel ab liquo, liquid vel ab liqua re.
guardin: custos, odis m. Uso: el que hace
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis
m.
guarnecer: (poner guarnicin) v. guarnicin
// (adornar) ornare, exornare // (equipar)
instrere.
guarnicin: (lo que se pone para adornar al-
gunas cosas) ornamentum, i n // (engaste)
pala, ae f // (tropa que defiende una plaza)
praesdium stativum. Sin: praesidirii vel sta-
tionarii mlites; custodes; custdia; defenso-
res. Uso: pequea -, praesidolum; dejar una
-, praesdium relnquere; disponer guarnicio-
nes en varios lugares, praesdia dispnere;
estar de -, in praesdio esse; in praesdio
collocatum esse; poner una -, (in ppido)
praesdium pnere, collocare, constitere;
(urbi) praesdium impnere; reforzar la -,
praesdium confirmare; praesdium mairi-
bus cpiis firmare; sacar la -, praesdium (ex
urbe) dedcere vel abdcere // (arreos de ca-
ballo) arma vel ornamenta equstria. Sin:
stramenta, orum npl.
guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare.
guarnicionera: (sitio donde se hacen guar-
niciones para las caballeras) officina ephip-
piria // (sitio donde se venden) ephippirii
taberna.
guarnicionero: ephippirius, ii m.
guata: bombcium, ii n.
Guatemala: Guatimala vel Guatimlia, ae f.
guatemalteco: adj guatimalensis, e // sust
Guatimalensis, is m.
gubernamental o gubernativo: guberna-
tivus, a, um. Sin: gubernatrius.
gelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugna-
tor vel fautor.
guerra: bellum, i n. Uso: - atmica, bellum
atmicum; bellum atmicis pyrbolis ges-
guerra
512
tum; - civil, bellum domsticum, intestinum,
civile; - civil de exterminio, internecivum
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fra, bellum frgidum;
bellum incruentum; bellum non armis bella-
tum; pax smilis bello; terror belli mnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum,
mundiale, universale, pancsmium; bellum
totus orbis; bellum mnium gntium; pri-
mera - mundial, prius vel primum bellum
mundanum; segunda - mundial, postrius vel
alterum bellum pancsmium; secundum
bellum mundanum; secundum totus orbis
bellum; - relmpago, bellum celrrimum;
bellum flminis more; bellum fulmneum;
- santa, bellum sanctum; islmicum bellum
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera,
veri nminis bellum // - contra los terroris-
tas, bellum contra terroristas; - de indepen-
dencia, bellum restituendae ptriae; bellum
liberandae ptriae; - de liberacin, bellum li-
berationis; - de posiciones o de trincheras,
bellum stativum; - de religin, bellum reli-
gionis caus susceptum // partidario de la -,
belli instigator, incitator, excitator, fautor,
suasor, provocator, suscitator.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o estn en el
frente) tnica campestris.
guerrero: belligerator, oris m.
guerrilla: bellum tectum, clandestinum, con-
cursatrium, incompsitum, inordinatum, dis-
persum, dolosum, fraudulentum, non
legtimum; bellum dolis insidiisque gestum.
Sin: concurstio; excrsio; insdiae (-arumfpl);
velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas,
concrrere; clandestinum bellum grere; ex
occulto insidiari et dispersos circumvenire.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursa-
tor; procursator; bellator tectus, solutus, clan-
destinus; clandestinus miles; non legtimus
bellator, miles, rmiger. Uso: - islmico, tec-
tus bellator islmicus.
gueto: (barrio judo) (clausus) Iudaeorum
vicus (-i m).
gua: (manubrio) v. esta voz // (mango que
sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
(libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: en-
chiridion, ii n; index, -dcis mf. Uso: - telef-
nica, index vel catlogus telephnicus; index
numerorum telephonicorum vel telephono-
rum; - turstica, libellus periegticus; enchi-
ridion peregrinntium; hodopricon, i n;
descrptio itneris; - de lugares, libellus (-i m)
locorum dux (ducis m); itinerrium; la - de
Madrid, itinerrium Matritense vel urbis Ma-
triti; - de trenes, index trminum // (el que
acompaa a otro para ensearle el camino)
dux, ducis m. Sin: dux viae, itneris, viarum
atque itnerum, locorum; praemonstrator; mi-
nistrator. Uso: - diplomado, ministrator
diplmate donatus; - alpino, ductor itnerum
alpicorum // (fig, persona que ensea y dirige
a otra para hacer o lograr lo que se propone)
dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guijo: grana lapdea. Sin: comminuti lpides
mpl; glrea, ae f.
guillotina: (mquina inventada para decapi-
tar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: m-
china decollatria; guillotiniana mchina;
securis (-is f) letalis vel mortfera. Uso: cu-
chilla de la -, guillotinae securis; ferrum
damnatis decollandis; suplicio de la -, guillo-
tinianum supplcium; ajusticiar, ejecutar con
la -, v. guillotinar // (mquina de cortar
papel) guillotina. Sin: securis delbens;
instrumentum sectrium.
guillotinar: (decapitar con la guillotina) se-
curi mortfera occdere. Sin: liquem guillo-
tinian mchin plctere, necare; liquem
guerrera
513
guillotiniano supplcio necare; alicius caput
mchin detruncare; guillotinae securi alic-
ius (vel licui) caput praecdere, secare;
guillotinian mchin supplcium smere de
liquo; condenar a la -, guillotiniano suppl-
cio liquem multare // (Impr, cortar papel
con la -) (chartam) guillotin secare.
guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum c-
rasum; pruni crasi fructus. Uso: jarabe
hecho con zumo de guindas, liquamen
(-mnis n) amarnicum; - garrafal, crasum
marascum; vino de guindas garrafales, ma-
rascum, i n.
guindo: - griego, garrafal, crasus marasca.
Guinea: Guinea, ae f. Uso: Repblica de -,
Res pblica Guineana; - espaola, portu-
guesa, Guinea Hispnica, Lusitana.
guineano: adj guineanus, a, um // sust
Guineanus, i m.
Guinness de los rcords: principtuum liber.
Uso: entr en el -, in principtuum librum
eius nomen relatum est.
guiada, guiadura o guio: nicttio, onis f.
Sin: nictus, us m // (seal de direccin) di-
rectionis signculum. Uso: pon el guio a la
izquierda, directionis signculum sinistrorsus
pone.
guiar: licui nictare vel nictari // guiarse,
significare inter se. Sin: furtim inter se asp-
cere.
guin: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus
textualis. Uso: - cinematogrfico, libellus
textualis cinemticus; - de una obra teatral,
ludi scenici argumentum // (signo ortogr-
fico) linola, ae f. Sin: linola coniunctiva;
parva lnea; lnea paraethtica // Ms musi-
calis nota sequentem vocem ndicans.
guioncito: interductus (-us m) linearis.
guirnalda: sertum, i n; serta, orum npl. Sin:
corona. Uso: - pequea, corolla.
guisado: caro minutatim dissecta.
guisante: pisum, i n.
guiso: elixatura, ae f. Sin: mintal, lis n.
Uso: - de carne, caro (carnis f) elixa; - bien
sazonado, condtum ius; mezclar el - con el
asado, elixa assis miscere.
guitarra: cthara hispnica vel hispana. Sin:
fdula hispnica. Uso: - elctrica, elctrica c-
thara; tocar la -, citharizare; cthar cnere.
guitarrista: (varn) citharista, ae m; cithri-
cen, cnis m; (mujer) citharstria, ae f. Sin: c-
tharae hispnicae pulsator m vel pulsatrix f.
gulag: gulgia rgio. Sin: campus captivis
custodiendis.
gulasch: gulsium, ii n.
gusano: vermis, is m // - de seda, bombyx,
ycis m.
gustable: appetbilis, e.
gustativo: gustatrius, a, um.
gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
personalis; - del tiempo, gustus tmporis.
gutapercha: cummis vel gummis malae-
siana.
gutural: gutturalis, e.
Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
e; natural de -, Guianensis, is m.
Guyana
514
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin:
habanus (convlvulus); nicotianum bacillum
habanum vel habanense; tabacum haba-
nense.
habilidad: pertia, ae f. Sin: dextritas. Uso:
- crtica, crticae artis pertia.
habilitacin: habilittio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; hablitas; capcitas.
Uso: - acadmica, - para la enseanza, ha-
bilittio acadmica; ius vel facultas docendi;
conseguir la -, ssequi facultatem docendi;
rendir los exmenes de -, periclitari ad asse-
quendam facultatem docendi.
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis;
habilitatione preditus. Uso: - para la ense-
anza, pblica docendi facultate preditus.
habilitar: habilitare. Sin: hbilem (vel
aptum, vel idneum) rddere; facultatem ali-
cius rei tribere vel concdere; ius artis
exercendi licui dare; iure mneris gerendi
(vel exercendi) donare liquem; ad liquod
munus fungendum liquem idneum rddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alic-
ius mneris exercendi (vel alicius artis pro-
fitendi) concdere; - para la docencia, ius
docendi licui concdere.
habitabilidad: condcio habitbilis. Sin: fa-
cultas habitandi.
habitable: habitbilis, e. Sin: qui habitari po-
test.
habitacin: (sitio donde se habita) habittio,
onis f. Sin: habitculum; domus, us f // (cual-
quiera de las piezas de una casa) cubculum,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual,
conclave lecti snguli; conclave unus lecti; -
doble, conclave binorum (vel duorum) lecto-
rum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
sine) lavacro plvio; - para hespedes, hos-
pitculum; hosptium; hospitale cubculum;
precio de la -, prtium habitationis.
habitculo: habitculum, i n.
habitado: habitatus, a, um.
habitante: ncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
provincialis, is mf; - de un valle, vallcola, ae
m; los - del cielo, caelcolae, -arum vel -lum
m; celites, um m; caelestes, ium m.
hbitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domiclium.
habitual: slitus, a, um. Sin: consuetus, usi-
tatus.
habitu: frequentator, oris m.
hablar: loqui. Uso: - alemn, castellano,
francs, griego, ingls, italiano, latn, portu-
gus, ruso, theodisce, hispnice, gllice,
graece, nglice, itlice, latine, lusitane, rs-
sice (vel sarmtice) loqui; theodisc, hisp-
nic, gllic, graec, nglic, itlic, latin,
lusitan, rssic (vel sarmtic) lingu loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; ha-
blas bien latn, bene vel expedite latine l-
queris; habla con claridad!, lquere clara
voce!; lquere distincte!; habla ms fuerte,
por favor!, lquere maiore voce, quaeso!
hacha: (herramienta) scia, ae f. Sin: securis,
is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-
H
515
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) creus, i m.
hacheta: ascola, ae f.
hachs: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) can-
nbinus; ndicum soporferum (-i n).
hacienda: (finca agrcola) predium, ii n.
Sin: fundus; villa rstica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divtiae;
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; faculta-
tes // - pblica, civitatis rditus (-uum mpl).
Sin: (pblicum) aerrium.
hacimiento: congestus, us m. Sin: congries,
i f.
hacina: manipulorum cmulus.
hacker (Inform) pirata informtico: frauda-
tor interretialis, internetalis, ordinatralis.
hada: diva, ae f. Sin: saga; maga.
hagiografa: hagiogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: ars vel disciplina hagiogrphica //
(vidas de los santos) hagiogrphica, orum
npl.
hagiogrfico: hagiogrphicus, a, um.
hagigrafo: hagigraphus, i m.
Hait: Haita, ae f. Sin: Cvitas Haitiana.
haitiano: adj haitianus, a, um // sust
Haitianus, i m.
halconera: ars falconria. Sin: ars venandi
cum vibus.
hall: trium, ii n. Sin: vestbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversrii trium; amplus de-
versrii ditus (-us m); v. atrio, vestbulo.
halo: (crculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, nis f. Sin: halos (gen y
ac halo); crculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) aurola, ae f. Sin: flgi-
dum lumen // (brillo que da la fama o el pres-
tigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glriae,
virtutis, sanctitatis.
halterofilia: subltio pnderum.
hamaca: hamaca, ae f. Sin: bainula; lctu-
lus vel grabtulus pnsilis, suspensus; cubile
pnsile vel suspensum; matta pnsilis; strea
pnsilis vel suspensa.
hamburguesa: iscium hamburgense. Sin:
pulpamen (-mnis n) hambrgicum.
handball: follis manualis.
handicap: aequbile certamen. Sin: certamen
compensatum vel accommodatum // (fig, des-
ventaja) impedimentum, i n. Sin: incmmo-
dum. Uso: competir en -, mpari certmine
contndere.
hangar: receptculum (vel repositrium, vel
tectum) aroplanorum vel aronvium.
hpax: semel dictum vel adhbitum. Sin:
unum exemplum; nicum.
haplografa: haplogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: verba omissa; mendum haplogrphicum.
haplologa: haplolgia sive -loga, ae f.
happening: extemporalis ctio. Sin: ctio
enormis; inordinatum spectculum; sceni-
cum improvisum.
haragn: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
ignavus; segnis; laboris fgiens.
haragn
516
harakiri o haraquiri: harakrium, ii n. Sin:
ventris lacertio; voluntria scssio ventris;
mors iapnico more sibi conscta. Uso: prac-
ticar el -, ventrem sibi confdere, transf-
dere, transverberare; mortem iapnico more
sibi conscscere.
hard rock: grvior msica metllica.
hardware (Inform), elementos fsicos que
componen la instalacin: armatura, ae f
(electrnica). Sin: supellex, -lctilis f.
harem o harn: (lugar) gynaecum, i n;
gynaecum, ii n. Sin: grex. Uso: - rabe,
turco, islmico, Arabum, Turcarum, Islami-
tarum gynaecum // (conjunto de mujeres)
plicum vel pelicum grex; plices vel peli-
ces, um fpl.
harina: farina, ae f. Uso: - de trigo candeal,
silgo, gnis f; farina silignea vel siligincea.
harmonio, v. armonio.
harpa, v. arpa.
hartarse: - de comer, replere se cibo; - de
beber, replere se potu, - de vino, replere se
vino.
hartazgo: satritas, atis f. Uso: - de pasteles,
crustulorum satritas.
haschich o hasish, v. hachs.
hasta: - luego!, vale!; te tinam mox revi-
sam!; inter nos revideamus!; - la vista!,
vale!; - maana!, in crstinum!; in pste-
rum!; - pronto!, mox te (vel vos) videbo!.
Hawai o Hawaii: nsulae Havaianae (vel
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawa-
ianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m.
haz: manpulus, i m. Sin: merges, gtis f.
hazmerrer: ridculus homncio (-onis m).
heavy-metal: msica rationis driter metlli-
cae.
hebefrenia: hebephrnia, ae f; hebephrensis
sive -phrnesis, is f. Sin: hebephrenites, -tdis
f; pubertatis phrensis f. Uso: que padece -,
hebephrnicus; hebephrni laborans vel af-
fectus.
hebilla, v. broche.
hebra: (porcin de hilo que se pone en la
aguja para coser) cia, ae f. Sin: fili prtio;
sngula fili prtio.
hebraico, v. hebreo (adj).
hebrasmo: (profesin de la ley antigua o de
Moiss) hebraismus, i m. Sin: iudaismus; re-
lgio hebrica vel iudica; Iudaeorum mores
(-um mpl = las costumbres hebreas) // (giro o
modo de hablar propio de la lengua hebrea)
hebraismus, i m. Sin: vox (vel loctio, vel
dctio) hebrica; verbum hebricum.
hebreo: adj hebricus vel hebraeus, a , um.
Uso: voces -, voces hebricae // sust, israe-
lita, judo, Iudaeus, i , m. Sin: Hebraeus, i m
// (lengua de los hebreos) lingua hebraea vel
hebrica. Sin: sermo hebraeus vel hebricus.
hechicera, v. bruja
hechicera, v. brujera.
hechicero, v. brujo.
hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
affcere.
hechizo: fscinum, i n. Sin: fascintio.
harakiri
517
hechura: (accin y efecto de hacer) formtio
vel conformtio, onis f. Sin: conditura, ae f;
tracttio; plasmtio.
hectrea: hectrea, ae f; hectrium, ii n. Sin:
hecatontrea, ae f; hecatmetrum quadratum;
decem milia metra quadrata; centum reae.
Uso: cuarenta-, quadraginta hectreae vel
hectria; miles de hectreas de bosques y fru-
tales, mlia hectarearum ex silvis fructetis-
que.
hctico, v. htico.
hectogrfico: hectogrphicus, a, um. Sin:
polygrphicus.
hectgrafo: hectgraphum, i n; hectogr-
phium, ii n. Sin: polgraphum, i n; polygr-
phium, ii n; polygrphicum vel
hectogrphicum instrumentum; mchina hec-
togrphica. Uso: sacar copias con el -, hect-
grapho (vel hectgraphi ope) exemplria
dere; per polgraphum vel per polygr-
phium exemplria dere.
hectogramo: hecatogrammum, i n. Sin: he-
catogramma vel hectogramma, tis n ; cen-
tum grmmata (-um npl) vel scrpula (-orum
npl).
hectolitro: hecatlitrum, i n. Sin: hectli-
trum; centum litra (-orum npl).
hectmetro: hecatmetrum vel hectme-
trum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cua-
drado, hecatmetrum quadratum; decem
mlia metrorum quadratorum.
hectovatio: hecatovtium, ii n. Sin: hecanto-
vatt indecl; centum vatt; hecatowattum.
hedonismo: hedonismus, i m. Sin: hedoni-
corum rtio; doctrina mnia ad voluptatem
spectans; voluptatum cupditas.
hedonista: adj hedonsticus, a, um. Sin: he-
dnicus; volupturius; volupttibus (omnino)
dditus; voluptatum cpidus // (pertene-
ciente o relativo al hedonismo) ad hedonis-
mum prtinens // (partidario del hedonismo)
hedonista, ae m. Sin: hednicus.
hegelianismo: hegelianismus, i m. Sin: he-
geliana philosphia; hegeliana rtio discipli-
naque.
hegeliano: adj hegelianus, a, um // sust
Heglii sectator; hegelianus philsophus.
hegemona: hegemnia sive -mona, ae f.
Sin: imprium; principatus, us m; supremus
principatus, dominatus (-us m); supremum
imprium; summa imprii; ptior alicius
dominatus vel potentatus (-us m). Uso: - in-
glesa en Europa, Angliae in universa Europa
dominatus; - sobre el mar, imprium marti-
mum; supremum maris imprium; supremus
maris dominatus.
hegemnico: hegemnicus, a, um. Sin: ad
hegemniam ttinens.
hgira o hjira: hgira vel hgyra, ae f. Sin:
mahometanorum aera, aevum, aetas, saecu-
lorum ordo; arbica aera; mahometanorum
aetatis intium.
helada: gelicdium, ii n. Sin: gelum, i n;
gelus, i m ; glcies, i f.
heladera: frigidrium, ii n. Sin: armrium
frigidrium; arca gelfica.
heladera: taberna refrigeratria. Sin: geli-
darum sorbitionum taberna; potionum geli-
darum (vel gelatarum) taberna.
heladero: caupo (-onis m) refrigeratrius.
heladero
518
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum,
vel nivatarum) vnditor.
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um.
Sin: glaciatus; glidus; gelu concretus vel
constrictus. Uso: estar -, frgore cnfici; fr-
gore rigere vel torpscere // (refresco o sor-
bete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de
congelacin) gelatum, i n. Sin: ptio gelata,
nivata; gelata (vel glida) sorbtio, sorbitin-
cula; sorbtio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbtium) gelatum, nivatum, glaciatum; sor-
billum gelu concretum. Uso: - de limn (de
fresas, etc.), ptio gelata cum citrorum (fra-
gorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata,
nvea floris lactis sorbtio // (golosina o pos-
tre helado) gelatum, i n. Sin: cuppdia gelata;
cuppdium gelatum; glidum dulce; dulccu-
lum gelu concretum; glcies edbilis. Uso: -
de durazno, de limn, de fresas, gelatum e
prsico, e ctreo, e frago; lamer un -, cupp-
dium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato
para preparar helados, gelatria, ae f. Sin:
mchina gelatria, gelfica, refrigeratria //
fabricante de helados, gelatorum confector
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados,
gelatorum vnditor.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno
pasmado) obstupefcere. Sin: durare,
constrngere nimum alicius; - de espanto a
alguien, horrore perfndere liquem; liquem
pavore defgere.
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari
// (ponerse una persona o cosa sumamente
fra o yerta) frigscere. Sin: frgore astringi //
(echarse a perder los vegetales por causa de
la congelacin) aduri. Sin: comburi; deuri.
helecho: filix vel felix, cis f; filex, lcis f.
helenismo: hellenismus, i m. Sin: verbum
(-i n) ex graeco translatum.
helenstico: hellensticus, a, um. Sin: helldi-
cus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, ale-
xandrinum scribendi genus; alexandrina
scribendi ars; perodo -, hellenstica tmpora.
helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
introdcere.
hlice: helix, cis f. Sin: hlica; spira.
helicptero: helicpterum, i n. Uso: piloto de
-, helicpteri gubernator.
helio: hlium, ii n.
heliocntrico: heliocntricus, a, um. Sin: ad
heliocentrismum spectans.
heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
heliocroma: heliochrmia sive -chroma, ae
f.
heliograbado: (procedimiento) ars imgines
heliogrphice imprimendi vel incidendi // (es-
tampa obtenida) imago heliogrphice im-
pressa vel incisa.
heliografa: (descripcin del sol) heliogr-
phia sive -grapha, ae f. Sin: solis descrptio
// (fotografa de este astro) solis photogr-
phia. Sin: photogrphica solis imago // (arte
de fijar la imagen luminosa) heliogrphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliogrphicae imginis
imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
heliogrphicam imginem imprimendi, ex-
primendi, pingendi // (sistema de transmisin
de seales por medio del heligrafo) helio-
grphia, ae f. Sin: ars signa heligrapho mit-
tendi, transmittendi; heliographicorum
signorum ars.
heligrafo: heligraphum, i n; heliogrphium,
ii n.
helado
519
heliograma: heliogramma, tis n.
heliometra: heliomtria sive -metra, ae f.
helimetro: helimetrum, i n.
helioscopia: helioscpia sive -scopa, ae f.
helioscopio: helioscpium, ii n.
helistato: instrumentum heliostticum.
helioterapia: heliotherapa, ae f. Sin: helio-
theraputica, ae f; heliotheraputice, es f.; he-
liotheraputica curtio; solaris curtio;
curtio solis calore adhbito.
heliotipia: heliotpia sive -typa, ae f. Sin:
heliotpica ars; ars colores luce solari impri-
mendi.
heliotrpico: heliotrpicus, a, um.
heliotropismo: heliotropismus, i m.
heliotropo: (girasol) v. esta voz // (gata de
color verde oscuro) heliotrpion vel helio-
trpium, ii n.
helipuerto: portus helicoptricus. Sin: aro-
portus helicopterorum.
helminto: helmins, hlminthos f. Sin: ver-
mis, is m; lumbrcus, i m.
helmintologa: helmintholgia sive loga, ae
f. Sin: vrmium descrptio.
helmintolgico: helmintholgicus, a, um.
helmintlogo: helminthlogus, i m.
hemadinmica: haemadynmica vel hae-
modynmica, ae f; haemadynmice vel hae-
modynmice, es f. Sin: haemadynmica dis-
ciplina, doctrina, scintia.
hemadinamometra: haemadynamomtria
sive -metra, ae f.
hemadinammetro: haemadynammetrum,
i n. Sin: instrumentum snguinis pressioni
metiendae; instrumentum snguinis prssui
metiendo.
hemadromgrafo: haemadromgraphum, i
n.
hemalopa: haemalpia sive -lopa, ae f . Sin:
haemalpsia sive -lopsa, ae f.
hemartrosis: haemarthrosis, -is f.
hematemesis: haematmesis, -is f. Sin: sn-
guinis (vel sanguneus) vmitus (-us m); sn-
guinis (vel sangunea) vomtio (-onis f).
hemtico: haemticus, a, um. Sin: sangu-
neus; snguinis (gen).
hemate: ruber snguinis glbulus.
hematofobia: haematophbia sive -phoba,
ae f. Sin: snguinis horror, pavor, terror.
hematgeno: (adj, que produce sangre) hae-
matgenus, a, um. Sin: haemotopoiticus;
snguinem gnerans vel gignens // (produ-
cido en la sangre) in snguine effectus // (de-
rivado de la sangre) e (vel a) snguine ortus.
hematologa: haematolgia sive -loga, ae f.
Sin: de snguine doctrina; de snguinis na-
tura disciplina.
hematoma: haematoma, tis n.
hematopoiesis: (formacin o produccin de
sangre) haematopoisis, -is f. Sin: snguinis
hematopoiesis
520
genertio // (hematosis) v. esta voz.
hematopoytico: haematopoiticus, a, um.
hematosis: haematosis, -is f.
hematuria: aematria sive -tura, ae f. Sin:
sanguneae urinae emssio vel eictio.
heme aqu!: en adsum!
hemeralopa: hemeralpia sive -lopa. Sin:
hemeralpsia sive -lopsa, ae f.
hemeroteca: hemerotheca, ae f. Sin: ephe-
merotheca; ephemeridotheca.
hemiciclo: (semicrculo) v. esta voz // (saln
de forma circular, con gradas) hemicclium,
ii n. Sin: semicircularis vel semicirculata
sedes; semicirculare (vel semicirculatum, vel
lunatum) auditrium.
hemicrnea: hemicrnia sive -crana, ae f;
hemicrnium, ii n.
hemiope: hmiops, opis. Sin: hemipi (vel
hemipsi) laborans.
hemiopa: hemipia sive -opa, ae f. Sin: he-
mipsia sive -opsa, ae f. Sin: semicecitas,
atis f; dimidiata rerum vsio.
hemipico: ad hemipiam (vel ad hemip-
siam) prtinens.
hemipleja o hemiplejia: hemiplgia sive
-plega, ae f. Sin: hemiplxia sive plexa, ae f;
dimidiata parlysis; dimidiata apoplexis vel
apoplxia; dimidiata nervorum resoltio.
hemipljico: (concerniente o relativo a la
hemipleja) ad hemiplgiam (vel ad hemipl-
xiam) ttinens // (que padece hemipleja) he-
miplgi laborans vel affectus.
hemisfrico: hemisphericus, a, um.
hemisferio: hemispherium, ii n; hemisphaera,
ae f. Sin: semiorbis, is m; crculi, orum mpl.
Uso: - septentrional, crculi qui ad septem-
triones vergunt.
hemistiquio: hemistchium, ii n. Sin: dimi-
diatus versus (-us m).
hemofilia: haemophlia sive -phila, ae f.
hemoftalmia: haemophthlmia sive -phthal-
ma, ae f.
hemoglobina: haemoglobinum, i n; haemo-
globina, ae f.
hemlisis: haemlysis, -is f. Sin: snguinis
soltio.
hemoptsico: haemopticus vel haemopti-
cus, a, um. Sin: haemophthsicus; snguinem
xscreans vel vomens; haemptysi laborans;
snguine, tabe corrupto, laborans.
hemoptisis: haemptysis sive -moptysis, is f.
Sin: haemptois, dis f; snguinis vmitus
(-us m) sive vomtio; snguinis exsecrtio,
exsputio, eictio.
hemorragia: haemorrhgia sive -rhaga, ae f.
Sin: snguinis fluxus (-us m), flxio, flctio,
effsio, proflvium. Uso: detener la -, hae-
morrhgiam sstere.
hemorroide: haemrrhois, dis f; haemor-
rhida, ae f. Sin: infltio venarum.
hemostasia o hemostasis: haemstasis, -is f.
Sin: sanguinationis remdium; medicina hae-
morrhgiam sistens.
hemosttico: adj haemostticus, a, um // sust
haemostticum remdium vel medicamen-
hematopoytico
521
tum.
hemoteca: haemotheca, ae f. Sin: snguinis
custdia.
hemotoxia: snguinis corrptio.
henificadora: mquina -, feniversrium, ii n.
Sin: mchina versfena.
henil: tugrium faenile.
heptico: (que padece del hgado) hepati-
rius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; ie-
corosus; iecoralis; iecorticus // (relativo al
hgado) hepticus, a, um. Sin: hepatirius;
hepatrius; ad hepar (-tis n) ttinens.
hepatitis: hepatitis, dis f. Sin: hepatopatha;
morbus hepatrius vel hepatirius; hpatis
morbus; morbus iecnoris; icoris inflamm-
tio.
heptacordo: (instrumento msico de siete
cuerdas) heptachordum, i n; heptachordus vel
heptachordos, i m.
heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i
n.
heptgono: adj heptagnus, a, um // sust
heptagnon vel heptagnum, i n.
heptodo: hpthodos vel hpthodus, i f.
herldica: herldica, ae f. Sin: ars herldica;
stmmatum rtio.
herldico: herldicus, a, um.
herbario: (relativo a las hierbas) herbrius,
a, um. Sin: ad herbas spectans // (botnico)
herbrius, ii m // (coleccin de plantas secas
para el estudio) herbrium, ii n. Sin: botni-
cum, i n.
herbicida: herbicdum, i n. Sin: herbicidale,
is n; venenum herbicidale; venenum herba-
rum deltile; medicamentum herbis internec-
vum.
herbolario: (el que se dedica a recoger hier-
bas para venderlas) herbarum medicarum
collector (-oris m) // (el que vende hierbas
medicinales) herbrius, ii m. Sin: herbarum
vnditor; herbarum medicarum vnditor //
(tienda donde se venden hierbas medicina-
les) herbria, ae f. Sin: herbria taberna; her-
barum medicarum taberna // (herbario,
coleccin de plantas) herbarum medicarum
collctio.
herboristera, v. herbolario (tienda).
herboso: hrbidus, a, um.
herciano: hertzianus vel hertianus, a, um.
Sin: electromagnticus. Uso: onda -, hertiana
vel electromagntica unda.
hercio: hertziana vel hertiana mensura. Sin:
crebritatis mensura.
heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
primus heres; - testamentario, heres ex testa-
mento; - universal, heres ex asse; heres bo-
norum mnium; - del trono, rgiae potestatis
heres; rex destinatus // ser - de alguno, here-
dem esse licui vel alicius; dejar a uno - de
algo, liquid hereditate relnquere licui;
nombrar a uno - en el testamento, liquem
heredem institere, scrbere, nuncupare, f-
cere.
hereje: adj haerticus, a, um. Sin: alienus a
sincera religionis doctrina // sust (homo) hae-
rticus, i m.
hereja: (doctrina condenada por la Iglesia)
heresis, -is (ac -im, abl -i) f. Sin: fdei
cathlicae error; opnio a vera religione
hereja
522
aberrans; dssidens de religione opnio; falsa
in fide opnio // (fig, opinin absurda) prava
opnio. Sin: gravis error.
herencia: herditas, atis f. Uso: - cultural
mundial, culturalis herditas mundana; entre-
gar algo por -, liquid hereditate trdere.
hermafrodismo o hermafroditismo: her-
maphrodismus, i m; hermaphroditismus.
hermafrodita: hermaphrodtus, i m. Sin: s-
mimas (-aris m).
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mna-
cha, ae f; virgo, gnis f; virgo sacrata; soror
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infir-
mria; - Misioneras de la Sagrada Familia,
Sorores Missionriae a Sancta Famlia.
hermanamiento: gemellgia sive -loga, ae
f. Sin: gemellaris coninctio.
hermanar: fraterno vnculo coningere. Sin:
fraterna necessitdine (vel caritate) conin-
gere; amicti coningere.
hermanarse: amicti inter se coniungi. Sin:
fraterno amore se coningere; - con uno, se
cum liquo (vel licui) coningere.
hermandad: (parentesco entre dos herma-
nos) germnitas, atis f // (fig, amistad ntima;
unin de voluntades) fraterna necessitudo
(-dnis f) // (cofrada) v. esta voz.
hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fra-
tres gmini siamenses // (religioso) frater, tris
m. Uso: - clrigo, frater clricus; - lego, frater
laicus.
hermenutica: hermenutica, ae f; herme-
nutice, es f. Sin: hermenutica disciplina,
ars; interpretandi vel explanandi rtio.
hermenutico: hermenuticus, a, um. Sin:
qui (quae, quod) ad artem interpretandi pr-
tinet.
hermticamente: hermtice. Sin: arte, arcte;
obsignate. Uso: cerrar -, artssime cludere.
hermtico: (perfectamente cerrado) herm-
ticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; arts-
sime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
hermticus. Sin: obscurus; abscnditus. Uso:
discurso -, ortio hermtica; literatura -, lit-
teratura hermtica.
hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscri-
tas.
hernia: hrnia, ae f. Uso: - abdominal, v. en-
terocele; - estrangulada, hrnia implcita; -
de corazn, v. cardiocele.
herniario: hernialis, e.
hernioso: herniosus, a, um.
herniotoma: herniotmia sive -toma, ae f.
Sin: hrniae sctio.
heroicamente: fortssime. Sin: fortssimo
nimo; herum more; ut heras (vel hers)
decet.
heroico: (propio de hroe) hericus, a, um.
Sin: fortssimus; fortis ac strnuus. Uso: ac-
cin, empresa -, res praeclare gesta; forte fac-
tum; fcinus praeclarssimum; en pl tambin
herica, orum npl; madres -, hericae matres
// (mtico) hericus, a, um. Uso: personajes -,
hericae personae; tiempos -, herica tm-
pora; aetates hericae; a la -, herice //
(pico) hericus, a, um. Sin: herus; picus.
Uso: poesia -, hericum carmen; poema -,
poma picum; herum carmen; verso -, ver-
sus hericus // (muy poderoso y eficaz) prae-
sentssimus, a, um. Uso: medicamento -,
herencia
523
remdium vel medicamentum praesentssi-
mum.
eroicmico: herico-cmicus, a, um. Sin: et
hericus et cmicus. Uso: poesa -, hericum
carmen in ridculum versum; poema -, heri-
cum poma cmice compsitum.
herona: (estupefaciente) heronum, i n; he-
rona, ae f. Sin: medicamentum heronum.
Uso: trfico de -, heroini commrcium // (de
la mitologa, semidiosa) heris, dis f (ac sing
-da, ac pl -das) // (mujer de gran herosmo)
fortssima fmina. Sin: virago, gnis f // (fig,
mujer protagonista de una obra literaria)
prior (entre dos) vel prima (entre ms de dos)
persona.
herosmo: herosmus, i m. Sin: herocitas;
virtus herica; herica vis; singularis virtus;
incredbilis nimi fortitudo vel magnitudo
(-dnis f). Uso: - cotidiano, rerum cotidiana-
rum herica virtus.
herpe o herpes: herpes, -tis vel -tis m. Sin:
ulcus (-cris n) serpens.
herptico: herpticus, a, um.
herpetologa: herpetolgia sive -loga, ae f.
Sin: de serpntibus doctrina; serpntium
descrptio vel stdium.
herrada: (cubo de madera) lveus, i m. Sin:
lacus, us m.
herrador: faber (-bri m) ferrrius. Sin: faber
ferrrius iumentis calceandis.
herradura: frrea slea.
herramienta: ferramentum, i n.
herrera: (taller) officina ferrria // (tienda)
taberna ferrria.
herrero: ferrfaber, bri m. Sin: faber ferr-
rius.
hertz, v. hercio.
hertziano, v. herciano.
hervidor: fervefactrium, ii n. Sin: fervefac-
tor (apparatus); caccbulus fervefciens.
hervor: exaestutio, onis f. Sin: fervor; aes-
tus, us m; ardor.
Herzegovina: Herzegovna, ae f. Sin: Herze-
gvia; Arcegovna. Uso: de -, herzegovnus,
a, um; herzegoviensis, e; arcegovinensis.
hetairismo: hetaerismus, i m.
heterocigoto: heteroxygotum, i n.
heterclito: abnormis vel enormis, e. Sin:
exlex, gis mf.
heterodina o heterodino: heterodnamis,
-is f.
heterodoxia: heterodxia sive -doxa, ae f.
heterodoxo: heterodoxus, a, um.
heteroftalma: heterophthlmia sive -phthal-
ma, ae f.
heteroftalmo: heterophthalmus, a, um.
heterogameto: anisogames, tis f.
heterogeneidad: heterogenitas, atis f. Sin:
dissimilitudo; gneris divrsitas; genus diver-
sum; natura diversa.
heterogneo: heterogneus, a, um. Sin: dis-
smilis vel absmilis, e; diversi gneris.
heterogneo
524
heterogenia: heterognesis, -is f. Sin: diversa
gnesis.
heteromorfismo: heteromorphismus, i m.
Sin: facultas diversas suscipiendi formas.
heteromorfo: heteromorphus, a, um. Sin: di-
versas suscpiens formas.
heteronoma: heteronmia sive -noma, ae f.
heternomo: heternomus, i m.
heterotaxia: heterotaxis, -is f.
htico: hcticus, a, um. Uso: fiebre -, hctica
febris.
heurstica: heurstica, ae f. Sin: heurstica
rtio vel disciplina.
heurstico: heursticus, a, um. Sin: heursti-
cae (gen); ad heursticam ttinens.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hexagonal: hexagonalis, e; exagnius, a, um.
Sin: sexngulus.
hexgono: hexagnum, i n; hexagnium, ii
n. Sin: sexngulum. Uso: figura de un -,
sexngula figura.
hexstilo: hexastylos, on; hexastylus, a, um.
Sin: senas habens columnas; senis ornatus
columnis. Uso: prtico -, prticus (-us f)
hexastylos vel hexastyla, senas habens co-
lumnas, senis ornata columnis.
hez: faex, faecis f (en sentido propio y figu-
rado). Uso: - del pueblo, faex ppuli; - de la
sociedad, sordidssimi hmines.
hiades: hades, um fpl. Sin: hades stellae.
hialino: adj hylinus, a, um. Sin: vtreus; vi-
trolus; pellcidus; translcidus. Uso:
cuarzo -, hylinum, i n.
hialita: hyaltes, ae m.
hialitis: hyalitis, dis f.
hialografa: (arte de grabar el cristal) hya-
logrphia sive -grapha, ae f. Sin: hyalogr-
phica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum
// (pintura sobre placa de vidrio o cristal)
pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum
vitrum vel crystallum.
hialgrafo: hyalgraphum, i n.
hialoideo: vitro vel crystallo smilis, e.
hialoides: hyalides, is m. Sin: hylina (vel
translcida) culi membrana vel membr-
nula.
hialotecnia: ars vitrria. Sin: ars vitra fa-
ciendi.
hialurgia: hyalrgia sive -lurga, ae f. Sin: ars
conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.
hialrgico: hyalrgicus, a, um. Sin: ad
hyalrgiam spectans.
hiato: hiatus, us m. Sin: (duarum) voclium
concursus (-us m).
hibernacin: (estado letrgico) veternus, i
m. Sin: lethargus; sopor hibernus // (mtodo
teraputico) temperaturae (crporis) demin-
tio artificiosa. Uso: someter a -, (aegrorum)
crpora frgore durare.
hibisco, v. malvavisco.
heterogenia
525
hibridacin: hybridtio, onis f. Sin: hybridi-
stio; gnerum mixtura.
hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus
(-nris n) mixtum.
hbrido: hybrdicus, a, um. Sin: ex diverso
gnere natus. Uso: nombre -, nomen hybrdi-
cum.
hidalgo: adj nbilis, e // sust vir (homo) claro
gnere; vir illustri snguine vel stirpe.
hidrargirismo: hydrargyrismus, i m. Sin:
hydrargyrsis, is; mercurialismus; aegritudo
ex mercrio; morbus ex hydrrgyro.
hidrargirio o hidrargiro: hydrrgyrus, i m.
Sin: argentum vivum.
hidrarto: hydrarthrum vel hydrarthron, i n.
Sin: artus hydrpicus.
hidrartrosis: hydrarthrsis, is f. Sin: arthro-
sis hydrpica.
hidratacin: hydrattio, onis f.
hidratar: (combinar un cuerpo con el agua)
hydratare. Sin: aqu temperare; hydratum f-
cere, effcere, ggnere, elaborare.
hidrato: hydratum, i n.
hidrulica: (parte de la mecnica, que estu-
dia el equilibrio y el movimiento de los flui-
dos) hydrulica, ae f. Sin: hydrulica
doctrina, disciplina, scintia // (arte de con-
ducir, contener, elevar y aprovechar las
aguas corrientes) hydrulica, ae f. Sin: ars
(artis f) hydrulica.
hidrulico: adj hydrulicus, a, um // (per-
sona que se dedica a la hidrulica) hydru-
licus, i m. Sin: aqurius; artis hydrulicae
peritus.
hidria: hdria, ae f. Sin: stula; hama.
hdrico: hdricus, a, um. Sin: aquae vel
aquarum (gen).
hidrocido: cidum hydrognii.
hidroavin: hydroplanum, i n. Sin: hydroa-
roplanum; hydrovelvolum; voltilis navis,
voltile navgium. Uso: - torpedero, hydro-
planum siluros mittens; hydroplanum ad ig-
nvoma misslia iactanda aptum.
hidrobiologa: hydrobiolgia sive -loga, ae
f.
hidrobiolgico: hydrobiolgicus, a, um.
hidrocarbonato: hydrocarbonatum, i n.
hidrocarburo: hydrocarburum, i n. Sin:
hydrocarbneum; hydrogenanthrax, acis m.
hidrocefalia: hydrocephalaea, ae f. Sin:
hydrocephlica affctio; hydrocephlicus
morbus.
hidrocfalo: hydrocphalus vel hydroceph-
licus, a, um. Sin: hydrocephalae affectus; ad
hydrocephalaeam prtinens.
hidrocele: hydrocle, es f.
hidroclorato: hydrochloratum, i n.
hidroclrico: hydrochlricus, a, um.
hidrodinmica: hydrodynmica, ae f;
hydrodynmice, es f. Sin: scintia hydrody-
nmica; doctrina de aquarum mtibus; disci-
plina aquarum metiendis mtibus.
hidrodinmico: hydrodynmicus, a, um.
hidrodinmico
526
hidroelctrico: hydrolctricus, a, um.
hidroelectrizacin: hydrolectrizatio, onis f.
hidrfilo: hydrphilus, a, um. Sin: bbulus.
hidrofitografa: hydrophytogrphia sive
-grapha, ae f. Sin: aquaticarum vel aquige-
narum plantarum descrptio; descrptio
plantarum in aqua vivntium.
hidrofobia: (horror al agua y en general a
los lquidos) hydrophbia sive -phoba, ae f.
Sin: phobodipsos, i f; aquae formido (-dnis f)
vel pavor (-oris m); tedium pots; aquae po-
tsque omnis dium // (rabia) rabies, i f.
hidrfobo: (adj, que tiene horror al agua)
hydrphobus vel hydrophbicus, a, um. Sin:
aqufugax (-acis); aqufugus; aquae horrore
(pavore, terrore, metu, timore, tedio, dio)
oppressus vel cruciatus. Uso: ser -, aquae
horrore vel tedio pprimi, cruciari; (morbi
caus) aquam horrere, abhorrere, pavscere,
expavscere, timere, odisse, aversari // (ra-
bioso) rabiosus vel rbidus, a, um. Uso: perro
-, canis rbidus; ser - (rabioso), rabiosum vel
rbidum esse; volverse - (rabioso), rabiosum
vel rbidum feri.
hidrfono: hydrphonum sive hydroph-
num, i n; hydrophnium, ii n.
hidrforo: hydrphorus, a, um.
hidrofosfato: hydrophosphatum, i n.
hidroftalmia: hydrophthlmia sive -phthal-
ma, ae f. Uso: el que padece -, hydrophthal-
mus, i m.
hidrfugo: hydrfugus, a, um. Sin: hydrox-
pulsrius; umores spprimens; qui (quae,
quod) umores spprimit.
hidrogenar: hydrgeno vel hydrognio tem-
perare.
hidrgeno: hydrgenum, i n; hydrognium,
ii n. Uso: - pesado, hydrognium pondero-
sum; bomba de -, bomba hydrognica.
hidrogeologa: hydrogeolgia sive -loga, ae
f.
hidrognosia: hydrognsia sive -gnosa, ae f.
hidrografa: hydrogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: aquarum descrptio; aquarum vel de
aquis doctrina, disciplina, scintia.
hidrogrfico: hydrogrphicus, a, um. Sin:
aquarum (gen).
hidrgrafo: hydrgraphus, i m.
hidrohemia: hydrohemia sive -haema, ae
f.
hidrlisis o hidrolisis: hydrlisis, -is f. Sin:
soltio per aquam.
hidrolita: pulvis (-vris m) hydrolthinus.
hidroltico: hydrolticus, a, um. Sin: ad
hydrlysin ttinens.
hidrologa: hydrolgia sive -loga, ae f. Sin:
aquarum vel de aquis doctrina, disciplina,
scintia.
hidrolgico: hydrolgicus, a, um. Sin: ad
hydrolgiam spectans.
hidrlogo: adj hydrlogus, a, um // sust
hydrlogus, i m. Sin: hydrolgiae peritus,
cultor, studiosus.
hidromancia o hidromanca: hydromanta,
ae f. Sin: divintio ex aqua.
hidroelctrico
527
hidromana: hydromnia sive -mana, ae f.
hidromntico: hydromnticus, a, um. Sin:
ad hydromantam (ad divinationem ex aqua)
prtinens.
hidromecnico: hydromechnicus, a, um.
hidromel o hidromiel: hydrmeli, tis n; h-
dromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa.
hidrmetra: hydrometra, ae m; hydrometres,
ae m. Sin: hydromtriae cultor, peritus, stu-
diosus.
hidrometra: hydromtria sive -metra, ae f.
Sin: aquae metiendae doctrina, disciplina,
scintia, ars.
hidromtrico: hydromtricus, a, um. Sin: ad
hydromtriam ttinens.
hidrmetro: hydrmetrum, i n. Sin: aquae
metiendae index (-dcis mf); aquae libramenti
index.
hidrometrgrafo: hydrometrgraphum, i n.
hidroneumtico: hydropneumticus, a, um.
hidropesa: hydrpisis, is f. Sin: hydropis-
mus; hydrops, pis (ac -em, vel -en, vel -a)
m.
hidrpico: adj hydrpicus, a, um. Sin:
hydrpisi laborans vel affectus // sust hydr-
picus, i m. Sin: qui hydrpe laborat.
hidroplano: hydroplanum, i n. Sin: nav-
gium voltile; voltilis (vel volans, vel al-
gera) navis.
hidroscopia: hydroscpia sive -scopa, ae f.
hidroscopio: hydroscpium, ii n. Sin: maris
speculatrium; speculatrium aquarum
instrumentum.
hidrosfera: hydrosphaera, ae f. Sin: aquarum
globus; lquidum terrae involcrum.
hidroski: oblongae sleae aqutiles. Sin: so-
leriae ssulae aqutiles.
hidrosoluble: hydrosolbilis, e. Sin: in aqua
solbilis.
hidrosttica: hydrosttica, ae f; hydrosttice,
es f. Sin: hydrosttica disciplina, scintia, ars;
de liquorum (vel umorum) libramento doc-
trina.
hidrostticamente: hydrosttice. Sin: secun-
dum hydrostticam vel hydrostticen.
hidrosttico: hydrostticus, a, um. Sin: ad
hydrostticam spectans.
hidrotecnia: hydrotchnica, ae f. Sin:
hydrulica doctrina, ars; hydrulicae artis
disciplina.
hidroterapia: hydrotherapa, ae f. Sin: de
aquarum curatione ars, disciplina; curtio
aqualis; aquarum curationes.
hidroterpico: hydrotherpicus vel hydro-
theraputicus, a, um.
hidrotermal: hydrothermalis, e.
hidrxido: hydrxydum, i n.
hiedra: hdera, ae f.
hiena: hyaena, ae f.
hierticamente: hiertice. Sin: grviter;
sollemniter; hiertico hbitu, incessu, more.
hierticamente
528
hiertico: hierticus, a, um // fig gravis;
sollemnis.
hierba: herba, ae f. Uso: - aromticas, herbae
aromticae; herbae suavis odoris; mala -,
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutfera; infusin
de - medicinales, aqua herbis salutferis me-
dicata.
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado,
ferrum procusum; obrero que trabaja el hie-
rro, ferraririus, ii m.
hietometra, v. pluviometra.
hietmetro, v. pluvimetro.
high fidelity: summa vel mxima accuratione
confectus, a, um.
high life: lauttia, ae f. Sin: legans vita; lauta
vivendi rtio.
high school: americanum lycaeum. Sin: pro-
vctior (vel progrssior, vel superior) schola.
higiene: (parte de la medicina) hygine, es f.
Sin: hyginica doctrina; valetdinis tuendae
scintia vel ars; sanitatis stdium // (conjunto
de reglas y prcticas relativas al manteni-
miento de la salud) hygine, es f. Sin: res
hyginica vel sanitria. Uso: - mental,
hygiene mentalis; - pblica, salus (-utis f) p-
blica; reglas de -, hyginica praecepta; reglas
de - personal, praecepta de valetdine tuenda
// (limpieza, aseo personal) crporis mund-
ties (-i f) // (cuidado del cuerpo) crporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos,
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutnea;
cuidar la -, corpus curare; valetdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salbritas,
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, doms sa-
lubritatem tueri.
higinicamente: hyginice. Sin: salbriter;
salutriter; secundum normas hyginicas.
higinico: hyginicus, a, um. Sin: saluber vel
salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
higienista: hygienista, ae m. Sin: valetdini
dditus; salubritatis studiosus vel cultor.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
ndicus; - seco, crica, ae f; ficus rida; en pl
tambin cuneae, arum f // (fig, no drsele a
uno un -) flocci liquid fcere // (excrecencia
alrededor del ano) verrcula, ae f.
higrgrafo: hygrgraphum, i n.
higrologa: hygrolgia sive -loga, ae f.
higrolgico: hygrolgicus, a, um.
higrlogo: hygrlogus, i m. Sin: hygrolgiae
peritus, cultor, studiosus.
higrometra: hygromtria sive -metra, ae f.
Sin: doctrina, disciplina, scintia de ris
umore; rtio ris metiendo umori; umiditatis
mensura.
higromtrico: hygromtricus, a, um. Sin: ad
hygromtriam prtinens (relativo a la higro-
metra); ad hygrmetrum ttinens (relativo al
higrmetro).
higrmetro: hygrmetrum vel hygrmetron,
i n. Sin: umiditatis index (-dcis mf); instru-
mentum ris metiendo umori.
higroscopia: hygroscopia sive -scopa, ae f.
Sin: umiditatis observtio.
higroscpico: hygroscpicus, a, um.
higroscopio: hygroscpium, ii n.
hiertico
529
higuera: arbor fics vel fici. Sin: arbor ficl-
nea.
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad,
Puellae a caritate; Hijas de Mara, Puellae
Mariae Vrgini sacrae vel devotae; Puellae
mariales; Hijas de Mara Auxiliadora, Fliae
Mariae Auxiliatricis.
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f.
hijo: flius, ii m. Uso: - (= descendiente) de
ladrn, rapcida vel rapcides, ae m; - del
hombre (Cristo), Filius hminis.
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hos-
tia sobre la patena hasta el momento del
ofertorio) pllula, ae f. Sin: anmula, ae f.
hilado: netus, us m. Sin: nema, tis n; fila-
men, mnis n; filatum; nemen, mnis n, sta-
men, mnis n; subtemen, mnis n.
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix
vel netrix, icis f. Sin: filficus m; filfica f ;
qui, quae stmina (lanam, linum, etc.) net; se-
ricrius (- de seda); lanficus (- de lana); lin-
ficus (- de lino) // hiladora (mquina usada
para hilar) mchina netria.
hilandera: filifcii operria. Sin: filandria.
hilandera: (arte de hilar) stmina nendi ars
// (fbrica de hilados) filifcium, ii n. Sin: fi-
landa, ae f ; stminum officina; officina in
qua stmina nentur; filis deducendis officina;
deducendo stmini officina. Uso: - de lana,
lanifcium, officina lanria; - de lino, officina
linteria vel linria; - de seda, officina seri-
cria vel bombcina; sericorum vel bomby-
cinorum officina; dueo de una -, filifcii
dminus.
hilandero: (persona que tiene por oficio
hilar) filifcii operrius. Sin: filandrius, ii m
// (lugar donde se hila) v. hilandera.
hilo: filum, i n. Uso: - elctrico, filum elctri-
cum; funculus elctricus; ahneum vel a-
neum filum elctridem ferens; - metlico,
filum metllicum; - telefnico, filum teleph-
nicum; del otro extremo del -, ex ltero ah-
neo extremo filo; - de algodn, gosspii vel
xlini filum; - de caa de pescar, lnea, ae f;
- de la corriente elctrica, filum fluenti elc-
trici; - de lana, lanae vel lneum filum; - de
lino, lini vel lnteum filum; - de nailon, filum
nailnicum; - de seda, filum bombcinum;
sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un lquido) filum, i n. Uso:
- de agua, filum profluentis aquae // (conti-
nuacin o serie del discurso) orationis filum.
Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexin, harum cogitationum
propsitum; cortar el - del discurso, oratio-
nem praecdere; perder el -, a propsito de-
flctere; longe a propsito deflectere; lngius
abire; retomemos el -, ad propsitum rever-
tamur; ad id revertamur, unde devrtimus; ad
id redeamus, unde digressi sumus; segn el -
conductor, secundum directrias normas //
fig, pender de un -, tenui filo pendere; dmo-
dum tnui filo suspensum esse.
hilozosmo: hylozosmus, i m.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cnti-
cum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacio-
nal, hymnus internationalis; communis
natinibus hymnus; - nacional, cnticumnatio-
nale; nationis carmen; ptrium hymnum; can-
tar (en conjunto) el - nacional, ptrium
hymnumconcnere; nationis carmen decantare.
hincha: (partidario entusiasta de un equipo
deportivo) thyphosus, i m. Sin: estuans,
antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
pctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
cuiusdam mans sectator vel ssecla. Uso: la
muchedumbre de los -, fautorum multitudo;
hincha
530
ser un -, stdiis ludi inflammari; ser - de un
equipo, licui manpulo (vel gmini) lusrio
(vel licui acii lusriae) favere // fig assen-
tator, oris m. Sin: fautor; favens.
hinchada: thyphosorum (vel aestuntium)
turba, multitudo, nmerus. Sin: fautores; aes-
tuosi, aestuosssimi.
hinchazn: tumor, oris m. Sin: tumditas, atis
f // (fig, vicio del estilo o lenguaje hinchado)
tumor verborum.
Hindostn: Hindostnia vel Hindustnia, ae
f. Uso: de -, hindostanus vel hindustanus, a,
um; natural de -, Hindostanus vel Hindusta-
nus, i m.
hind: (indio) adj ndicus, a, um; sust Indus,
i m // (el que profesa el hinduismo) hindusmi
sectator. Sin: qui hindusmum profitetur.
hinduismo: hindusmus, i m.
hiniesta, v. retama.
hinojo: fenculum, i n. Sin: mrathrum.
hinterland: intrior rgio vel terra.
hiplage: hypllage, es f.
hipalgesia: hypoalgsia, ae f; hypolgesis,
-is f.
hiperacidez: nmia acditas (-atis f). Sin:
acritudo mxima.
hipercido: nimis cidus, acer, acerbus.
hiperacusia o hiperacusis: hyperacsia sive
-cusa, ae f. Sin: nmius auditus (-us m);
nmia audiendi facultas.
hiprbato o hiprbaton: hyprbaton, i n.
Sin: transgrssio; verborum transgrssio vel
traictio.
hiprbola: hyprbola, ae f.
hiprbole: hyprbole, es f. Sin: superltio
sive supraltio.
hiperblicamente: hyperblice. Sin: super-
latis verbis; praeter modum; ultra fidem;
supra quam feri possit.
hiperblico: hyperblicus, a, um. Sin: super-
latus; veritatem excedens; nmius. Uso: ex-
presiones -, superlata verba.
hiperbreo: hyperbreus, a, um.
hiperbulia: hyperbulia sive -bula, ae f. Sin:
nmia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
hiperclorhidria: hyperchlorhydra, ae f.
hiperclorhdrico: hyperchlorhdricus, a,
um.
hipercrtica: hypercriticismus, i m. Sin: im-
moderata crtica; censura severssima,
acrrima, nmia; iudcium severssimum.
hipercrtico: adj hypercrticus, a, um. Sin:
nimis severus; sevrior, severius // sust im-
moderatus crticus (-i m); nimis severus iudex
(-dcis m).
hiperdula: hyperdula, ae f.
hiperestesia: hyperaesthsia sive -sthesa, ae
f. Sin: nmia sensus (vel snsuum) concittio
vel permtio.
hiperhemia: hyperhemia sive -haema, ae f.
Sin: nimis snguinis congestus (-us m); nmia
snguinis confluntia.
hinchada
531
hiperhidrosis: hyperhydrsis, -is f. Sin:
nmia sudtio; nmium sudoris proflvium.
hipermetra: hypermtria sive -metra, ae f.
hipermtrope: hyprmetrops, pis; hyper-
metrpticus, a, um. Sin: hypermetropi (sive
hypermetrpsi) laborans vel affectus.
hipermetropa: hypermetropa sive hyper-
metrpsia, ae f.
hipermiope: hypermyops, pis. Sin:
hypermypi laborans vel affectus.
hipermiopa: hypermipia sive -miopa, ae
f.
hipernutricin: hypernutrtio, onis f. Sin:
copisior nutrtio.
hiperplasia: hyprplasis, -is f; hyperplasa,
ae f. Sin: hypertrphia congnita.
hipersensibilidad: hypersensiblitas, atis f.
Sin: nmia sentiendi vis; natura nimis patbi-
lis.
hipersensible: hypersensbilis, e. Sin: te-
nrrimus; nimo tenrrimo; qui facllime
commovetur.
hipertensin: hypertnsio, onis f. Sin: fre-
quntior snguinis fluxus (-us m); nmius
snguinis pressus (-us m).
hipertenso: hypertensione laborans vel affec-
tus.
hipertexto (Inform): hypertextus, us m; v. hy-
pertext.
hipertiroidismo: hyperthyroidismus, i m.
hipertona: hypertnia sive -tona, ae f.
hipertrofia: hypertrphia sive -tropha, ae f.
Sin: hypertrphiae morbus.
hipertrfico: hypertrphicus, a, um. Sin:
hypertrphi laborans vel affectus.
hipiatra: hippiatrus, i m.
hipiatra: hippiatra, ae f.
hipitrica: hyppitrica, ae f. Sin: hippitrica
ars (artis f).
hipitrico: hippitricus, a, um. Sin: ad hip-
pitricam spectans.
hpica: equittio, onis f.
hpico: hppicus, a, um. Sin: equrius (rela-
tivo a los caballos); equester, tris, tre; equi-
nus (relativo a la hpica). Uso: concurso -,
certamen equestre; cursus equorum; equria,
-ium vel -orum npl.
hipismo: (conjunto de conocimientos relati-
vos a la cra y educacin del caballo) hp-
pice, es f. Sin: equittio; equitandi ars //
(deporte hpico) equestres exercitationes, v.
hpico (concurso).
hipnosis: hypnsis, -is f. Sin: somnus hypn-
ticus; sopor artificiose inductus.
hipnoterapia: hypnotherapa, ae f.
hipntico: hypnticus, a, um. Sin: ad hypno-
sim prtinens // sust soporferum (vel somn-
ferum, vel somnficum) medicamentum.
hipnotismo: hypnotismus, i m. Sin: ars (artis
f) liquem sopiendi vel soporandi; ars hipn-
tica sopiendi; rtio soporem hypntice indi-
cendi vel infundendi.
hipnotista: (persona que profesa el hipno-
hipnotista
532
tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi pe-
ritus, cultor, studiosus // (persona que de-
fiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin:
hypnotismi fautor vel defensor // (persona
que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista,
ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scri-
bit.
hipnotizable: hypnotizbilis, e. Sin: sopbi-
lis, e; hypntico artifcio soporbilis; arte
quadam sopbilis.
hipnotizacin: hypnotiztio, onis f.
hipnotizador: hypnotizator, oris m. Sin:
hypnotizans, antis; smnifer, soprifer;
hypnotismi rtifex vel effector // fig fascina-
tor, oris m. Sin: incantator; magntizans,
antis.
hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypn-
tice sopire; hypntica arte sopire; hypntico
artifcio liquem sopire vel soporare // fig
allcere; fascinare; rpere; visu fascinare.
hipoacidez, v. hipoclorhidria.
hipoacusia: hypoacsia sive -cusa, ae f. Sin:
audits debilittio, hebettio; debilitatus vel
hebes auditus (-us m); hebes audiendi sensus
(-us m).
hipoalimentacin: alitura non suffciens.
Sin: alimnia nimis mdica; alimnium
nimis mdicum; victus vel cibus non suffi-
ciens.
hipobulia: hypobula, ae f. Sin: voluntatis
imbecllitas vel infrmitas.
hipocampo: hippocampus, i m.
hipocardia: hypocrdia, ae f.
hipocastanceo: sust hippocstanum, i n.
hipocentro: hypocentrum, i n.
hipoclorhidria: hypochlorhdria sive -rhydra,
ae f.
hipocondra: hypochondra, ae f. Sin: affc-
tio (-onis f) hypochondraca; morbus hypo-
condracus; melanchola; melanchlicus
umor; atra bilis (-is f).
hipocondraco: (concerniente o relativo a la
hipocondra) hypochondracus, a, um. Sin:
melanchlicus; hypochondraco morbo labo-
rans vel affectus.
hipocndrico: (concerniente o relativo a los
hipocondrios) hypochndricus, a, um // (con-
cerniente o relativo a la hipocondra) v. hipo-
condraco.
hipocondrio: hypochndrium, ii n; hypo-
chndria, orum npl.
hipocorstico: hypocorsticus, a, um. Uso:
geminacin -, gemintio hypocorstica.
hipocresa: hypcrisis, is f. Sin: probitatis vel
virtutis simultio, dissimultio; fucata virtutis
spcies (-i f).
hipcrita: hypcrita, ae m; hypcritus, i m.
Sin: simulator, dissimulator; virtutis vel pro-
bitatis simulator; religionis simulator.
hipodrmico: hypodrmicus, a, um. Sin:
subcutneus; intercus, tis.
hipodermis: hypoderma, tis n.
hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f.
hipodroma: hippodrmia, ae f.
hipodrmico: hippodrmicus, a, um.
hipnotizable
533
hipdromo: hippdromos vel hippdromus,
i m. Sin: currculum; equorum stdium vel
circus.
hipfisis: hypphysis, -is f. Sin: glndula pi-
tuitria vel pituitosa.
hipogstrico: hypogstricus, a, um. Sin: ad
hypogstrium ttinens.
hipogastrio: hypogstrium, ii n. Sin: imus
venter.
hipogeo: (sepulcro subterrneo de los anti-
guos) hypogum vel hypogaeum , i n // (ca-
pilla o edificio subterrneo) hypogum, i n.
Sin: subterrneum; crypta; locus sub terra ex-
cavatus.
hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglyche-
mia sive -chaema, ae f.
hipogrifo: hyppogryphus vel hyppogryphos,
i m. Sin: pgasus vel pgasos, i m.
hipohidrosis: hypohydrsis, -is f. Sin: m-
dica sudtio; mdica sudationis vis.
hipoliposis: hypolipsis, -is f.
hipologa: hippolgia sive -loga, ae f. Sin:
de equis doctrina.
hipomancia: hippomanta, ae f.
hipmanes: hippmanes, is n.
hipomntica: hippomntica, ae f.
hipomntico: adj hippomnticus, a, um. Sin:
ad hippomantam spectans // (persona que
practica la hipomancia) hippomnticus, i m.
hipometropa: hypometropa sive -trpia, ae
f. Sin: hypometrpsia sive -tropsa.
hipopepsia: hypoppsia, ae f.
hipoptamo: hippoptamus, i m. Sin: equus
fluvitilis.
hipstasis: hypstasis, -is f. Sin: substntia.
hiposttico: hypostticus, a, um.
hipotaxis: hypotaxis, is f. Sin: subordintio,
onis f.
hipoteca: hypotheca, ae f. Sin: pignus, -ris
sive -ris n. Uso: fincas rsticas libres de -,
predia soluta; fincas rsticas sujetas a -,
predia hypothecae obnxia; dar como - un
predio, pgnori vel hypothecae dare pre-
dium; liberar una casa de -, abslvere
domum ex pgnore; liberar una finca rstica
de -, fundum lii obligatum liberare; recibir
como - un predio, predium pgnori accpere.
hipotecable: pignerbilis vel pignorbilis, e
Sin: ad pignerationem (vel ad pignorationem)
aptus.
hipotecado: pigneratus vel pignoratus, a, um.
Sin: obligatus; pigneratcius vel pignorat-
cius; oppsitus; hypothecae datus. Uso: no -,
solutus.
hipotecar: (asegurar con hipoteca) pigne-
rare vel pignerari; pignorare vel pignorari.
Sin: pgnori dare vel oppnere liquid; hypo-
thecae dare // (someter a la hipoteca) obli-
gare. Sin: pgnori obligare; hypothec
gravare; obligare liquid hypothecae nmine.
hipotecariamente: pgnoris iure.
hipotecario: hypothecrius, ii m. Sin: pigne-
ratcius vel pignoratcius; ad pignus prti-
nens; ad hypothecam ttinens. Uso: acreedor
-, hypothecrius (pigneratcius, vel pignorat-
cius) crditor.
hipotecario
534
hipotensin: hypotnsio, onis f. Sin: hypo-
tona; mnima pressura.
hipotenso: hypotoni affectus. Sin: ex hypo-
tona laborans.
hipotenusa: hypotenusa, ae f.
hipotermia: hypothrmia, ae f. Sin: caloris
demintio (-onis f); caloris defectus (-us m).
hiptesis: hypthesis, is (ac -im) f. Sin: sup-
postio; coniectura; opnio; opintio; fctio;
casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantstica,
commentcium quiddam; vanas -, sentntiae
commentciae vel ftiles; enunciar una -,
hypthesim enuntiare; hacer una -, concere;
coniectare; fngere; putare; hacer una -
acerca de algo, de liqua re coniectare; co-
niecturam fcere de liqua re; hacer una - a
base de algo, coniecturam fcere ex liqua
re; coniecturam alicius rei cpere ex (vel de)
liqua re; fundarse en una -, coniectur niti;
tu - es inadmisible, id quod assumis concedi
nullo modo potest.
hipotticamente: hypothtice. Sin: condicio-
nliter; per hypthesim; coniectura. Uso: ex-
presado -, hypothtice elatus.
hipottico: hypothticus, a, um. Sin: condi-
cionalis; coniectualis; coniecturalis; possbi-
lis; opinbilis (opinable), commentcius
(imaginario), coniectus (fundado en hipte-
sis).
hipotiposis: hypotypsis, os f. Sin: evidn-
tia; subictio sub aspectum vel sub culos.
hipotona: hypotona, ae f.
hipotrofia: hypotrphia sive -tropha, ae f.
hipsometra: hypsomtria sive -metra, ae f.
Sin: altitdinis metiendae doctrina, disci-
plina, scintia; altitdinis (vel altitdinum)
mensura.
hipsomtricamente: hypsomtrice.
hipsomtrico: hypsomtricus, a, um. Sin: ad
hypsomtriam (vel ad doctrinam de altitdine
metienda) spectans.
hisopo: (planta) hyssopum, i n; hissopus, i f
// (utensilio para asperjar con agua bendita)
aspergillum, i n.
hispanidad: (carcter genrico de todos los
pueblos de lengua y cultura hispnica) his-
pnitas, atis f. Sin: hispanus mos (moris m)
vel hbitus (-us m); hispnica consuetudo;
hispnici vel Hispanorum mores // (conjunto
de los pueblos hispanos) hispnicum imp-
rium.
hispanismo: (estudio de la cultura hisp-
nica) hispanismus, i m // (palabra o giro es-
paoles) hispnicum verbum; hispnica
loctio.
Hispano-Olivetti: Hispano-Olivettina, ae f.
histerectoma: hysterectmia sive -toma, ae
f. Sin: uterectmia; exstirptio teri.
histeria: hystria, ae f. Sin: hystrica pssio.
histrico: (relativo al tero) ad terum prti-
nens. Sin: teri (gen) // (relativo al histe-
rismo) hystricus, a, um. Sin: furiosus.
histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystricus
furor (-oris m).
histeritis: hysterites, is f. Sin: vulvae inflam-
mtio.
histeroscopio: hysteroscpium, ii n.
hipotensin
535
histerotocotomia, v. histerotoma.
histerotoma: hysterotmia sive -toma, ae f.
Sin: teri sctio.
histologa: histolgia sive -loga, ae f. Sin: de
crporum contxtibus doctrina, disciplina,
scintia.
histolgico: histolgicus, a, um. Sin: ad his-
tolgiam ttinens.
histlogo: histlogus, i m. Sin: histolgiae
peritus vel studiosus.
histopatologa: histopatholgia sive -loga,
ae f.
historia: histria, ae f. Uso: - contempor-
nea, histria contempornea; - legendaria,
histria fabularis; - medieval, mdii aevi his-
tria; - de las religiones, histria religionum;
- en verso, histria nmeris constricta; hist-
ria vrsibus scripta.
historiado: imagneus, a, um. Sin: imagni-
bus distinctus, ornatus; picturis decoratus,
exornatus.
historiador: histricus, i m. Sin: rerum (vel
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor.
Uso: - antiguo, histricus vetus vel antiquus;
- moderno, histricus recentioris aetatis.
historiar: (representar un suceso histrico o
fabuloso en cuadros, estampas o tapices)
imagnibus ornare vel distnguere. Sin: figu-
ris decorare; picturis exornare.
historicidad: historcitas, atis f.
historicismo: historicismus, i m.
histrico: histricus, a, um.
historieta: historola, ae f. Sin: narratincula;
fabella. Uso: - grfica, cmic, narratincula
fumosa collustrata; fabella fumfera, fum-
fica, fumgina, fumognea, fumolenta, nube-
culata; nubeculatae imgines; nubeculatus
libellus; - jocosa, iocosa historola; narrati-
ncula faceta; ridcula fabella; libellus c-
mice depictus.
historiografa: historiogrphia sive -grapha,
ae f.
historiogrfico: historiogrphicus, a, um.
historigrafo: historigraphus, i m.
historiologa: historiolgia sive -loga, ae f.
historiosofa: historiosphia sive -sopha, ae
f. Sin: stdium principiorum histriae.
Hitler: Adolfo Htler, Adolfus Htler(us).
hitleriano: adj hitlerianus, a, um // sust
Adolfi Htler(i) fautor vel sectator.
hitlerismo: hitlerismus vel hitlerianismus, i
m.
hobby: oblecttio, onis f. Sin: delicolae,
arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
subsiciva occuptio.
hockey: pilamlleus, i m. Sin: alsulgia, ae f;
ludus hoccius; pilae malleique ludus; ludus
pilae hastili vel hast percussae. Uso: - en un
campo de hierba, pilamlleus pratensis; -
sobre hielo, - sobre patines, pilamlleus
super glciem; alsulgia glacialis; jugador de
- sobre hielo, alsulegirius, ii m; partido de -,
pilamllei certamen (-mnis n).
hodmetro: itneris mensrius (vel mens-
ria) index (-dcis mf).
hodmetro
536
hogar: (sitio donde se enciende lumbre)
focus vel fculus, i m. Sin: caminus; lar, laris
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum se-
dere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domiclium. Uso: - do-
mstico, lar familiaris; dejar el - domstico,
larem desrere; larem familiarem suum reln-
quere; volver al propio -, ad larem suum re-
verti vel redire.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; foccia;
foccium; foccius.
hoja: (parte terminal de los vegetales) f-
lium, ii n // (ptalo) (floris) flium, ii n // (cu-
chilla) lmina, ae f. Uso: - de navaja,
novculae lmina; - de afeitar, lmina (vel
lamella, vel lamllula) rasria vel tonsria //
(lmina delgada de metal, madera u otra ma-
teria) lmina, ae f. Sin: brctea sive brttea.
Uso: - metlica, charta, ae f; - de plata, l-
mina argntea; - de plomo, charta plmbea;
aplicar una - de oro a algo, brcte ure li-
quid sublnere // (- de papel) pgina, ae f.
Sin: charta; plgula; chartae plgula. Uso: -
volantes, volitantes pginae // - de puerta,
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el rbol, toto cr-
pore trmere; totum trmere et horrere; no se
mueve la - en el rbol sin la voluntad del
Seor, mnia Dei nutu ac potestate adminis-
trantur.
hojalata: lmina vel lamella, -ae f (frrea).
Sin: brctea vel brttea (frrea); frrea lmina
stagno (vel stanno) obducta.
hojalatero: bracterius, ii m. Sin: plumb-
rius, ii m; rtifex (-fcis m) plumbrius; stag-
nator vel stannator.
hojaldre: artolganus, i m.
hojear: - un diccionario, lxicon evlvere,
pervlvere, pervolutare, revlvere, versare;
verborum vel vocabulorum ndicem volutare;
- un libro, librum evlvere ; percrrere
libri pginas.
hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
heus!, heus tu!; eho!, hodum!; ohe!
Holanda: Hollndia, ae f. Sin: Nederlndia.
holands: adj hollandus, a , um. Sin: neder-
landus ; hollandiensis, nederlandiensis, ne-
derlndicus // sust Hollandus, i m. Sin:
Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Ne-
derlandiensis, is m; Nederlndicus, i m //
(idioma -) nederlndica vel hollndica lingua.
Uso: hablar en -, nederlndice loqui.
holgazn: homo deses (dsidis), desidiosus,
iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
holocausto: (sacrificio religioso) holocaus-
tum, i n. Sin: holocautoma, tis n // (gran ma-
tanza de seres humanos) occdio, onis f.
holocristalino: holocrystllinus, a, um.
holodrico: holohdricus, a, um.
holoedro: holohedrum, i n.
holofrstico: holophrsticus, a, um.
holografa: imago (-gnis f) hologrphica.
hologrfico: hologrphicus, a, um.
holgrafo: adj holgraphus, a, um. Uso: tes-
tamento -, testamentum prpria manu scrip-
tum.
hombre: homo, mnis m; vir, viri m. Uso: -
armado, vir armatus; - blancos, hmines albi
coloris vel albicolores; - estudioso, vir stu-
diosus; - extraordinario, homo extraordin-
hogar
537
rius; - fornido, membrudo, homo compacto
et robusto crpore; - intil, intilis homo; -
jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir
doctus vel litteratus; vir multis ltteris; - ne-
gros, nigritae, arum m; hmines nigri coloris
vel atri coloris; - singular (excelente), homo
(ingnio atque nimo) singularis; - solitario,
homo solus vel solitrius, segrex (-grgis) //
- de bien, vir probus et nteger; spectatae in-
tegritatis vir; - de Estado, vir rei pblicae re-
gendae scientssimus; - de negocios,
pragmatuta, ae m; homo negotiosus; - de
nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo
stramneus; un pobre -, homo bessalis (vel
besalis); baro (-onis m) insulsssimus; homo
trium caunearum; - que se ha levantado por
sus propios esfuerzos, homo suo Marte ela-
tus.
hombrera: (adorno en la parte correspon-
diente al hombro) insigne umerale.
hombra de bien, v. probidad.
hombro: merus, i m . Uso: llevar algo a
hombros, meris sublevatum liquid vhere.
homeognesis: homoeognesis, is f.
homeografa: homoeogrphia sive -grapha,
ae f.
homegrafo: homoegraphum, i n.
homepata: mdicus homoeopthicus. Sin:
homoeopathiae peritus; homoeopthicae the-
rapiae sectator; curationis homoeopthicae
fautor vel sectator.
homeopata: homoeopatha, ae f. Sin: ho-
moeopthica curandi rtio.
homeopticamente: homoeopthice.
homeoptico: homoeopthicus, a, um.
homepage (Inform): pgina domstica.
homrico: homricus, a, um. Sin: ad Home-
rum spectans. Uso: estilo -, stilus homricus;
cuestin -, questio homrica.
homicida: homicida, ae m. Sin: interfector,
oris m; interfectrix, icis f. Uso: - contratado,
homicida conductcius.
homiltica: homiltica, ae f.
homiltico: homilticus, a, um.
homila: homlia, ae f. Sin: praedictio; cn-
tio sacra; sacra ortio, sermocintio. Uso: -
cclicas: de adviento, navideas, cuaresma-
les, pascuales, pentecostales, homliae ccli-
cae: adventuales, natalciae,
quadragesimales, paschales, pentecostales; -
radiada, homlia radiophnica; hacer la -,
homliam habere vel proferre.
homiliario: homilirius, ii m; homilirium, ii
n. Sin: homiliarum liber vel volumen.
homocroma: homochrmia sive -chroma,
ae f.
homocromtico u homocromo: homochro-
mticus, a, um.
homofilia: homophlia sive -phila, ae f.
homofona: (calidad de homfono) homo-
phonia sive -phona, ae f. Sin: consonntia //
(conjunto de voces o sonidos simultneos que
cantan al unsono) concentus, us m.
homfono: homphonus vel homophnicus,
a, um. Sin: cnsonus, cnsonans; cncinens;
eiusdem vel unus soni.
homogneamente: homognea ratione. Sin:
modo homogneo; un eademque natur; p-
homogneamente
538
riter.
homogeneidad: homogenitas, atis f. Sin:
cohaerntia; congruntia; prtium congrun-
tia, compostio; adem (prtium) compos-
tio; prtium inter se cohaerntium concrdia,
concnnitas; homognea natura, rtio; idem
genus (-nris n); eiusdem esse naturae; ean-
dem naturam habere // fig affnitas; simili-
tudo; analgia; congruntia.
homogeneizar: homogneum rddere, f-
cere, effcere. Sin: parem rddere; smilem
rddere; eadem natur ornare. Uso: alimento
homogeneizado, alimentum homogneum
rdditum.
homogneo: homogneus, a, um. Sin: cn-
gener, ris; eiusdem gneris; eiusdem natu-
rae; eodem gnere constans; cognatus;
smilis. Uso: colores -, homognei colores;
molculas -, molculae homogneae; socie-
dades -, societates homogneae.
homgrafo: homgraphus, a, um. Sin: iis-
dem ltteris scriptus.
homonimia: homonmia sive -nyma, ae f.
homnimo: homnymus, a, um. Sin: cogn-
minis, e; eiusdem nminis; idem nomen ha-
bens; eodem nmine vel eadem appellatione
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognmi-
nes urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo
ipse) nmine appellatur.
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: in-
clinacin -, inclintio vel proclvitas homo-
sexualis; reprimir la inclinacin -,
inclinationem homosexualem compscere //
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; so-
domita, ae m; vir homosexualis.
homosexualidad: homosexulitas, atis f.
Sin: paedictio; sodmia sive -doma.
homnculo: homullus, i m.
Honduras: Hondria, ae f; Hondurae, arum
fpl.
hondureo: adj honduriensis, e; honduria-
nus, a, um // sust Honduriensis, is m; Hondu-
rianus, i m.
hongo: (vegetal) fungus, i m. Sin: myces, etis
m (ac pl -etas); myceta, ae f. Uso: - atmico,
fungus atmicus; - comestible, boletus, i m; -
venenoso, fungus venenosus // (sombrero)
galerus durus vel rgidus.
honorabilidad: honorablitas, atis f. Sin: ho-
nestas; dgnitas; sanctimnia.
honorable: honorbilis, e. Sin: honore dig-
nus.
honorario: adj honorrius, a, um. Sin: orna-
mentrius. Uso: cannigo -, cannicus hono-
rrius vel ornamentrius // (estipendio,
remuneracin) honorrium, ii n. Sin: sal-
rium, ii n.
hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f.
hora: hra, ae f. Uso: un cuarto de -, qua-
drans, antis m; media -, semihora; semis in-
decl.; hora dimdia; dimdium horae
sptium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
- y media, sesquihora; media - despus, se-
mihora post; tres - despus, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
un quaque hor; sngulis horis; in sngulas
horas; por media -, per dimdiam horae par-
tem; per semihoram; por un cuarto de -, per
quadrantem horae; a las 6.15 de la maana,
hora sexta et quadrante ante merdiem (a.
m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora sp-
tima et dodrante; alrededor de las 8 de la
tarde, crciter horam octavam postmeridia-
nam vel post merdiem (p.m.); a las 16.30 del
homogeneidad
539
martes, diei Martis hora sexta dcima et di-
mdia; a las 12, meridiano tmpore; hora
duodcima; media - antes de medianoche, se-
mihora ante mediam noctem // horas can-
nicas, horae cannicae; - legal, hora legtima;
hora lege statuta; - local, hora loci prpria;
loci tempus; tempus locale; - pico, - punta,
tempus vel hora mximae frequntiae; - se-
manales, horae hebdomadales; - solar, hora
solaris; servicio por -, horale ministrium; a
la - convenida, compsit hor; - de clase,
hora institutria; indicar la -, horam indicare;
pagar por -, horalem mercedem dare; pre-
guntar la -, horam interrogare vel inqurere.
Qu - es?, quota hora est?, quota est hora?
He aqu un modelo de respuestas para el
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante mer-
diem).
Son las 8.05: Est hora octava et quinque mi-
nuta (vel minutae); est hora octava cum quin-
que minutis; est hora octava et minuta quinta.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et qundecim minuta (vel mi-
nutae); est hora octava cum qundecim minu-
tis; est hora octava et minuta quinta dcima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est
hora octava cum dimidio; est hora octava
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minu-
tis; est hora octava et minuta tricsima.
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quin-
que minuta (vel minutae); est hora octava
cum triginta quinque minutis; est hora octava
et minuta tricsima quinta.
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis
viginti quinque minutis.
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante;
est hora octava et quadraginta quinque mi-
nuta; est hora octava cum quadraginta quin-
que minutis; est hora octava et minuta
quadragsima quinta.
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona
dempto quadrante; est hora nona demptis
qundecim minutis.
Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta
minuta (vel minutae); est hora octava cum
quinquaginta minutis; est hora octava et mi-
nuta quinquagsima.
Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis
decem minutis.
Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta
quinque minuta (vel minutae); est hora oc-
tava cum quinquaginta quinque minutis.
Son las 9 menos 5: est hora nona demptis
quinque minutis.
Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta
(vel minutae) ad horam nonam desunt.
Se puede contestar abreviando; por ej., para
las 8.05: octava et quinque; octava cum quin-
que, octava et quinta.
horadacin: terebrtio, onis f.
horadado: terebratus vel perterebratus, a,
um. Sin: perforatus; pertusus.
horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
icis f.
horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: per-
forare; pertndere.
horario: adj horrius, a, um. Uso: seal -,
horae significtio // sust horrium, ii n. Sin:
horarum index (-dcis mf), ordo, rtio. Uso: -
escolar, horrium scholare; - ferroviario, ho-
rrium ferriviale; hamaxostichorum index; -
de apertura de una tienda, tabernae aperien-
dae hora statuta; - de consulta, tempus con-
sultationis; - de oficina, offcii fungendi
horrium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
hor statut; ad horam; tmpore; in tmpore.
horca: furca, ae f. Sin: patbulum. Uso: su-
plicio de la -, supplcium suspndii; colgar
de la -, in furcam suspndere vel tllere; fur-
cae subcere; condenar a la -, in furcam
horca
540
damnare.
horchata: hordeceum mulsum (-i n).
horizontal: horizontalis, e. Sin: libratus; rec-
tus, directus; aequus; ad libellam aequus; ad
libram iacens. Uso: columna -, columna ad
libram iacens; lnea -, lnea horizontalis; lnea
recta vel directa; posicin -, postio horizon-
talis; en sentido -, ad libellam vel ad libram;
colocar en posicin -, ad libellam vel ad li-
bram dirgere.
horizontalmente: horizontliter. Sin: recte;
directe; positione horizontali; plano situ; ad
libellam; ad libram; ad libramentum.
horizonte: (lnea que limita la superficie te-
rrestre a que alcanza la vista del observador,
y en la cual parece que se junta el cielo con
la tierra) hrizon, ontis m. Sin: ltima caeli
pars; extrema caeli rgio; extremus caeli
limes (-mtis m); fniens crculus vel orbis
(-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us
m. Uso: hasta el ms lejano -, quo longssime
culi conspectum ferunt; - inconmensura-
bles, immensi fines; aparecer en el -, esse in
prospectu; confundirse con el -, in prospects
longinquitatem abire; desaparecer del -, e
conspectu abire vel auferri; desde all se goza
un vasto -, inde longe ac late prospectus est;
otear el -, prospectum ptere; tener ante s un
vasto -, multum prospcere; late vel longe
prospectare, prospcere // (Astron, gran cr-
culo de la esfera celeste formado, en un lugar
dado, por la interseccin de esta esfera y del
plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto
del -, pars caeli; un - cargado de nubes, cae-
lum nebulosum; un - despejado, apertum cae-
lum; un - dilatado, patens caelum // (fig,
conjunto de posibilidades o perspectivas que
se ofrecen en un asunto o materia) orbis;
campus; conspectus, prospectus (-us m);
fines (-ium mpl); trmini (-orum mpl); thea-
trum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul-
turalis; quasi orbis litterarum; el - intelectual,
ingnii trmini; el - de la ciencia, scintiae
fines (-ium mpl); - de luces y sombras,
conspectus luce umbrque pervasus; algo
ofrece amplios -, liquid theatrum magnum
habet; ensanchar el - de algo, fines alicius
rei proferre; trminos alicius rei promovere;
esto sale de mi -, hoc non cpio; hoc ltius
est nimo meo.
horma: (molde o forma en que se fabrica
una cosa) forma, ae f. Uso: - para zapatos,
forma vel frmula (-ae f) clcei; poner los za-
patos en la -, in forma clceos repnere.
hormign: lithocolla, ae f. Sin: caementum;
calcistrctium; calcestrum, i n; calcestris, is f;
rudus, dris n. Uso: columnas construidas
en -, columnae calcestri structae; - armado,
caementum (vel coagmentum) armatum vel
ferratum; lithocolla ferro durata vel conexa;
arenatum ferro duratum; rudus lithocoll
concretum; varios miles de metros cbicos
de -. plura mlia metrorum cubicorum cal-
cestri // - hidrulico, concretum hydrulicum.
Sin: calx (calcis f) hydrulica. Uso: trabajo
en - hidrulico, opus calce hydrulica struc-
tum; v. argamasa.
hormigonar: coagmento ferrato exstrere
vel constrere.
hormiguear: (experimentar hormigueo)
borrire vel burrire // (fig, bullir, estar en mo-
vimiento una muchedumbre) moveri; agitari
(de personas o animales); concursare (de
personas) // (abundar) abundare, redundare
(con el abl); plenum (vel plenssimum, vel re-
fertum) esse (con el gen o abl). Uso: hormi-
guean las faltas en este libro, hic liber
refertus (vel plenus) est erratis; hic liber erra-
torum plenus est // (experimentar alguna
parte del cuerpo una sensacin ms o menos
molesta, comparable a la que resultara si
por ella bulleran o corrieran hormigas) for-
horchata
541
micare intr.
hormigueo: formictio, onis f. Sin: formicu-
ltio; concurstio, onis f; celbritas, atis f;
frequntia. Uso: un - de gente, multitdinis
formictio; hminum concursus (-us m) //
Med formictio, onis f.
hormiguero: (lugar donde se cran las
hormigas) formicarum cunculus (-i m) vel
cunculi. Sin: formicarum caverna vel tectum
// (lugar donde hay mucha gente apiada y
en movimiento) locus frequens vel cleber.
Sin: loci celbritas (-atis f); locus tumultuo-
sus.
hormn u hormona: hormo vel hormon,
onis m; hormonum, i n. Uso: - del creci-
miento, hormon crescntiae.
hormonal: hormnicus, a, um. Sin: ad hor-
mones prtinens.
hormnico, v. hormonal.
hornacina: lculus, i m.
hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor
(-oris f). Sin: furnriam exercentis uxor //
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix,
icis f.
hornera: furnria, ae f.
hornero: (persona que cuece pan en el
horno) pistor, oris m. Sin: furnrius. Uso: ofi-
cio de -, furnria; tienda de -, pistrina; ejer-
cer el oficio de -, furnriam exercere //
(pjaro) furnria, ae f.
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos
en el hogar donde se enciende la lumbre) f-
culus, i m; fculum, i n. Sin: loculamentum;
aedcula.
hornillo: (utensilio o recipiente donde se
hace fuego) fculus, i m. Sin: focus; forn-
culus; forncula; discus coctrius. Uso: -
elctrico, forncula vel authepsa elctrica; -
de camping, fculus mbilis; fculus cam-
pester sive campestris; - de gas, forncula ga-
sria; fornculus gsio altus vel actus.
horno: (obra de albailera que sirve para
cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
fornax, acis f. Uso: alto -, conflatrium; fur-
nus conflatrius; furnus fusrius; fornax ae-
rria; fornax alta; metallorum fornax; furnus
cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
ustrina, ae f; - elctrico, furnus elctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno ins-
rere 30 tmporis momenta // (parte del fogn
de la cocina que sirve para asar las viandas)
fculus, i m. Uso: - elctrico, fculus elctri-
cus; - de microondas, furnus brvibus actus
undis.
horoscopio: horoscpium, ii n.
horscopo: horscopus, i m // (prediccin)
divintio, onis f.
horquilla: (alfiler doblado que sirve para su-
jetar el cabello) fbula, ae f. Sin: furcilla cri-
nalis; crinalis frcula; mulebris frcula; acus
(-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
frcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
frcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fusc-
nula // - para tender la red, ames, mitis m.
horse power, v. caballo.
hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hortulana f; hlitor vel litor m.
hortense: hortensis, e. Sin: hortnsius; hortu-
lanus.
hortense
542
hortensia: hortnsia, ae f. Sin: hydrngea
hortnsia.
hortcola, v. hortense.
horticultor: litor, oris m. Sin: hortorum cul-
tor.
horticultura: horticultura, ae f. Sin: horto-
rum cultura vel cultus (-us m).
hosanna: hosanna indecl. Uso: cantar ho-
sannas, hosanna cnere.
hospedar: hosptio recpere, excpere, acc-
pere. Sin: recpere; excpere; receptare; re-
ceptum dare.
hospedarse: - en casa de uno, deversari apud
liquem; domi vel in domo alicius deversari.
hospedera: hosptium, ii n. Sin: devers-
rium; hosptium pblicum. Uso: - para foras-
teros, xenodochum vel xenodochum
hospicio: hosptium, ii n. Sin: receptrium,
ii n; sanativa custdia. Uso: pequeo -, hos-
pitolum; - de los ancianos, gerontocomum;
gerontotrophum; - de los pobres, ptochodo-
chum; - para mendigos, hosptium egn-
tium; - para nias hurfanas, domus
puellarum orbatarum; - para viejos indigen-
tes, aedes (-ium fpl) hospitales snibus ege-
nis.
hospital: valetudinrium, ii n. Sin: noso-
comum; infirmorum hosptium; infirmorum
hospitalis domus (-us f). Uso: - civil, vale-
tudinrium civile; pblicum infirmorum hos-
ptium; - psiquitrico, valetudinrium
psychitricum; - de ancianos, geronto-
comum; hosptium senum aegrotorum; - de
campo, valetudinrium campestre; - de da,
valetudinrium diurnum; ambulatria cura-
tionis sedes; - para convalecientes, domus
convalescntium; - para forasteros,
xenodochum vel xenodochum; llevar a uno
al -, liquem in valetudinrium dedcere.
hospitalario: nosocomialis, e. Sin: valetudi-
nariorum (gen); ad valetudinria ttinens.
hospitalero, ra: noscomus, i m; noscoma,
ae f. Sin: nosocomialis fmulus vel fmula;
aegrorum minister vel ministra.
hospitalizado: in valetudinrio decumbens
(-entis).
hospitalizar: in valetudinrium dedcere.
Sin: valetudinrio liquem curandum trdere.
hostera: caupona, ae f.
hostess, v. azafata.
hostia: Rel hstia, ae f. Sin: partcula, ae f;
panis (-is m) eucharsticus. Uso: - consagra-
das, hostiae consecratae.
hostiario: (caja en que se guardan hostias no
consagradas) hostirium, ii n. Sin: hostiarum
theca vel cpsula // (molde en que se hacen)
hostrium, ii n.
hotel: deversrium, ii n. Sin: devertculum;
caupona; taberna deversria vel meritria;
xenodochum; pandochum. Uso: - acogedor,
deversrium hospitale; - Continental, Dever-
srium mnium continntium; - giratorio o
rotable, vrsile vel rotbile deversrium;
Grand -, Magnum Deversrium; - modesto,
deversorolum; - de campo, rstica caup-
nula; - de cuatro estrellas, deversrium quat-
tuor asteriscis insignitum; - de lujo,
deversrium elegntius; el - ms a propsito,
peropportunum deversrium; botones del -,
fmulus domsticus; conserje del -, adminis-
trator (-oris m) deversrii; empleado de -, de-
versrii minister; recepcin del -, ostolum
hortensia
543
inscriptionis.
hotelero: (persona que posee o dirige un
hotel) deversrii dminus.
hot pants: brevssimae bracae femneae fpl.
hoy: (en el da presente) hdie. Uso: - mismo,
hoc ipso die // (en el tiempo presente; - da, -
en da) nunc. Sin: hac aetate; his tempribus
// de - a maana, brevi tmpore; cito; de - en
adelante, ex hoc die; posthac; en el da de -,
hodierno die; hasta -, hasta el da de -, usque
ad hunc diem; usque ad hodiernum diem;
usque ad hoc tempus; - por -, in praesens;
nunc quidem; nunc certe (= por ahora) // de
- (= del tiempo presente) hodiernus, a, um.
Sin: nostrae vel huius aetatis.
hoyo: scrobculus, i m. Uso: juego de los -,
scrobiculorum ludus // - de viruela, variola-
rum cicatrix (icis f). Sin: mala pstula cicatri-
cata vel cicatrice obducta.
hoyuelo: fssula, ae f.
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de se-
gador, falx messria; la - y el martillo, falx et
mlleus.
hulfago: (respiracin fatigosa de algunos
animales) vlsio, onis f. Uso: que padece -,
vulsus, a, um.
huelga: (paro) operisttium, ii n. Sin: cess-
tio, intermssio, desrtio peris; cesstio op-
ficum; ab pere cesstio; in pere cesstio;
peris cesstio ex condicto vel ex compsito;
voluntria opficum cesstio; cssio a labore
e condicto; intermssio perum; detrecttio
operandi. Uso: - general, operisttium gene-
rale; operarum (vel operariorum, vel opfi-
cum) mnium ab pere cesstio; - poltica,
operarum secssio factiosa; - de hambre, con-
slium indi vitam finiendi; - por la paridad
de los sueldos, operisttium pro paritate mer-
cedum; emprender una - de hambre, indiam
voluntriam suscpere; estar en -, hacer -, ab
pere cessare; opus intermttere vel desrere;
opus vel munus detrectare; pere se slvere
ex compsito vel ex condicto; peras ex con-
dicto desrere vel intermttere; ex condicto a
labore (ab opribus) abstinere; ad laboris ces-
sationem descndere.
huelguista: peris cessator, desertor, inter-
missor (ex condicto). Sin: operisttii prti-
ceps; operisttium partcipans; ab pere
desertor.
huelgustico: ad operisttium spectans.
huella: imprssio, onis f. Sin: vestgium;
nota; signum; stigma. Uso: - digital o dacti-
lar, imprssio digitalis.
huerto: hortus, i m.
hueso: (parte dura de algunas frutas) os,
ossis n.
husped: hospes, ptis m; hspita, ae f. Uso:
- animal, nimal hospitale; - honorario, hos-
pes honorrius.
huevera: (utensilio que sirve para comer
huevos pasados por agua) ovi vel ovrium
pocillum. Sin: calculus ovrius.
huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
- batido, ovum agitatum; ovum rudcul agi-
tatum; - duro, ovum duratum, induratum,
concretum; - fresco, ovum recens; - frito o es-
trellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
fricta ex leo; - pasado por agua: ovum
molle, elixum, srbile; huevos al plato, ova
in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
ova butreo iure immersa; yemas de - derre-
tidas en salsa, ovi ltea in iure liquata; - en
tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo
huevo
544
en el -, nodum in scirpo querere (= buscar el
nudo en el junco).
hugonote: adj huguenotus, a, um // sust
huguenotus, i m.
huguenotismo: huguenotismus, i m. Sin: hu-
guenotorum doctrina vel secta.
hule: inceratum lnteum.
hulla: carbo (-onis m) fssilis vel fosscius.
humanado: humanatus, inhumanatus, a, um.
Sin: homo factus; caro factus.
humanarse: (dicho nicamente del Verbo
Divino) hminem feri (homo fio).
humanidad: (naturaleza humana) humni-
tas, atis f. Sin: humana natura; hminis vel
hminum natura // (gnero humano) huma-
num vel hminum genus (-nris n) // (con-
junto de todos los hombres) hmines, um
mpl. Sin: humana gens, socetas, commni-
tas, consrtio; universa hminum consrtio;
universa humana consocitio.
humanidades: bonae ltterae; artes liberales,
bonae, ingnuae, honestae; artes ptimae; in-
gnuae disciplinae; humaniores ltterae; lit-
terarum antiquarum stdium.
humanismo: humanismus, i m. Sin: stdia
(-orumnpl) humanitatis; artes bonae, ptimae,
liberales; ingnua stdia atque artes. Uso: -
secular y religioso, humanismus saecularis et
religiosus; un nuevo -, novus humanismus;
un - verdadero, vera humanitatis spcies //
- del Renacimiento, aetas quae ab humanitate
appellatur; aetas redintegratorum studiorum
antiquitatis; (en sentido concreto) renovatae
ltterae; renovatae liberales artes; renovata
(vel renata, vel revocata) humanitatis stdia.
humanista: humanista, ae m. Sin: vir huma-
nitatis studiosus; rtium liberlium cultor vel
studiosus; studiorum humanitatis cultor; r-
tium humanitatis studiosus; humanarum vel
humaniorum litterarum cultor; elegantiarum
litterarum cultor; stdiis humanitatis et litte-
rarum dditus. Uso: humanistas ciceronia-
nos, humanistae ciceroniani; es un profundo
-, totus est in humanitatis ltteris, disciplinis,
rtibus; papa -, humanista pntifex // (en sen-
tido estricto) latinitatis cultor, qui ab humani-
tate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis
stdia profitebatur. Uso: los -, qui ab huma-
nitate nomen acceperunt; viri quasi renata
stdia humanitatis professi.
humanstico: humansticus, a, um. Sin: ad
humanismum (ad stdia humanitatis, ad in-
genua stdia et artes) prtinens; ad humanas
ltteras ttinens. Uso: educacin -, eductio
humanstica; erudicin -, eruditio humans-
tica; formacin -, humanstica instittio.
humanitario: ad humanos sensus inclinis.
Sin: ad benevolntiam propensus; homnibus
amicus. Uso: sentimientos -, humnitas.
humanitarismo: ad humanos sensus procl-
vitas vel inclintio. Sin: ad benevolntiam
propnsio.
humanizacin: humaniztio, onis f. Sin: ad
humanitatem informtio.
humanizar: humanizare. Sin: humanum ef-
fcere; ad humanitatem informare.
humear: fumare.
humedad: (h)umditas, atis f. Sin: ulgo,
gnis f; uvditas; ar hmidus.
humedecedor: humificatrium, ii n. Sin:
mchina humficans.
hugonote
545
humeral: (pao blanco que se pone sobre los
hombros el sacerdote para tomar la hostia o
el copn) (h)umerale, is n. Sin: superhume-
rale; superhumerale velum; anaboldium //
adj humeralis, e. Sin: ad (h)merum spec-
tans.
humero: (can de chimenea) fstula fum-
ria.
humo: fumus, i m. Uso: - del tabaco, fumus
tabcinus; entre bocanadas de -, inter fumi
nubculas ex ore prolatas; aspirar el -,
fumum aspirare; echar, sacar - por la boca,
por la nariz, por los ojos, per labra, per nares,
per culos fumum rddere, emttere, referre;
simula que saca - por los ojos, fumum per
culos referre smulat; tragar el -, fumum
absorbre; el aire casi no era respirable (por
el -), ar spirbilis fere non erat (ex fumo);
le molesta a Ud. el -?, gravisne sum tibi hoc
tabaci fumo?; estne fumus tibi incmmodo?;
hoc fumo nolim te molsti affcere; hoc
fumo nolim tibi molstiam prere.
humor: umor, oris m. Uso: - acuoso, umor
queus; - vtreo, umor vtreus.
humorismo: (h)umorismus, i m. Sin: festvi-
tas, atis f; lepos, ris m; grtia; iucnditas;
leporis ingnium; urbanitatis lepos; innatus
leporis sensus. Uso: - alegre, festivus lo-
quendi vel scribendi modus; - chabacano,
scurrilis lepos; - gentil y suave, humanus ac
suavis lepos.
humorista: adj lpidus, a, um. Sin: facetus;
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; fa-
cetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m.
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo.
humorsticamente: humorstice. Sin: fes-
tive; facete; salse; per ridculum. Uso: hablar
-, per ridculum dcere.
humorstico: (h)umorsticus, a, um. Sin: io-
cosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
vel lpida ephmeris (-dis f); discurso -, fes-
tivus sermo; festiva ortio; escritor -, festivus
vel lpidus scriptor; librito -, salsus libellus.
humour: festvitas, atis f. Sin: argtiae vel fa-
ctiae, arum fpl; urbani vel britnnici sales
mpl.
hundimiento: demrsio, onis f.
hngaro: adj hngarus vel hungricus, a,
um. Sin: pannnius // sust Hngarus, i m.
Sin: Pannnius, ii m.
Hungra: Hungria, ae f. Sin: Pannnia.
huno: adj (h)unnus vel hnnicus, a, um //
sust (H)unnus, i m.
hurn: viverra, ae f. Sin: furnculus.
hurto: - de ganado o bestias, v. abigeato.
hsar: hssarus, i m.
husita: adj hussianus, a, um // sust hussita,
ae m. Sin: hussianae heresis fautor vel sec-
tator.
husitismo: hussianismus vel hussitismus, i
m. Sin: hussiana heresis; hussiana doctrina.
husmear: odorari.
huso horario: crculus vel lnea temporalis.
hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
adj hypertextualis, e.
hypertext
546
IAEA: Ordo internationalis ab energa at-
mica.
Iberoamrica, v. Amrica.
icstico: icsticus, a, um. Sin: vvidus; ntide
rferens.
ice-ax (pico de alpinista): alpinistae dolbra
(-ae f).
iceberg: glaciata moles (-is f). Sin: natans
moles glaciata; glacialis mons vagans vel
natans; glaciata moles flctuans.
iceboat: navis glacfraga.
ice hockey, v. hockey (- sobre hielo).
icnografa: ichnogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: lineamenta, orum npl; forma, figura.
icnogrfico: ichnogrphicus, a, um.
icngrafo: ichngraphus, i m.
icnograma: ichnogramma, tis n.
icnologa: ichnolgia sive -loga, ae f.
icon: (Inform) icon, nis f.
icono o cono: (imagen) icon, nis f. Sin: sig-
num, i n. Uso: la catedral gtica sobresale
como - singular de la ciudad de Colonia, g-
thica ecclsia cathedralis tamquam signum
singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen
sagrada) cona, ae f. Sin: imago sacra, sa-
crata, sancta; pictura icnica.
iconoclasta: adj iconoclsticus, a, um // sust
iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: ico-
nmachus; sacrarum imginum eversor, frac-
tor, persecutor; qui sanctas imgines delet,
evertit, cnterit.
iconodula: iconodula, ae f. Sin: imginum
venertio.
iconfilo: iconphilus, a, um.
iconografa: (descripcin de pinturas, esta-
tuas o monumentos, y especialmente de los
antiguos) iconogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: imginum descrptio; de imagnibus
tractatus (-us m) // (coleccin de imgenes o
retratos) corpus (-pris n) vel collectus (-us
m) imginum. Sin: imgines collectneae.
iconogrfico: iconogrphicus, a, um.
iconlatra: iconlatra vel iconlatres, ae m.
Sin: imginum adorator vel cultor.
iconolatra: iconolatra, ae f. Sin: imginum
adortio.
iconologa: iconolgia sive -loga, ae f. Sin:
imginum interprettio; imginum doctrina,
disciplina, scintia.
iconolgico: iconolgicus, a, um. Sin: ad
imginem prtinens; imginis (gen).
iconlogo: iconlogus, i m. Sin: imaginum
interpres, tis m; iconolgiae studiosus.
iconmaco, v. iconoclasta.
iconomana: iconomnia sive -mana, ae f.
iconomanaco: iconomni laborans vel af-
I
547
fectus.
iconmetro: iconmetrum, i n.
iconoscopio: iconoscpium, ii n.
iconostasio: iconstasis, -is f.
iconoteca: iconotheca, ae f.
ictericia: cterus, i m. Sin: aurugo vel aurigo
(-gnis f); cteri morbus; arcuatus (vel arqua-
tus) morbus; morbus rgius; fellis suffsio;
bilis suffsio; suffusa bilis.
ictrico: ictricus. Sin: bile suffusus; fellis
suffusione (vel morbo rgio) laborans vel af-
fectus.
ctico: chthycus, a, um. Sin: pscium (gen
pl); ad pisces ttinens.
ictiologa: ichthyolgia sive -loga, ae f. Sin:
de pscibus doctrina, disciplina, scintia.
ictiolgico: ichthyolgicus, a, um. Sin: ad
ichthyolgiam spectans.
ictilogo: ichthylogus, i m. Sin: ichthyol-
giae peritus, cultor, studiosus.
ictiosauro: ichthyosaurus, i m.
ictus: ictus, us m.
idea: (representacin mental de una cosa)
dea, ae f. Sin: cogittio; cogitatum f // (con-
cepcin elemental, nocin) ntio, onis f. Sin:
mentis ntio; conceptus, us m. Uso: - innata,
innata vel nsita ntio; ntio in nimis infor-
mata vel nsita; - tradicional, dea traditiona-
lis; asociacin de ideas, notionum nexus (-us
m) // (propsito) conslium, ii n. Uso: - do-
minante, praecpuum conslium // (ocurren-
cia, hallazgo) inventum, i n. Sin: conslium;
cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers
consilium; - ingeniosa, cllidum inventum //
(opinin, apreciacin) opnio, onis f. Sin:
sentntia; existimtio. Uso: segn mi -, ut
mea opnio fert; me sentnti // (esquema,
proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei
adumbrtio vel descrptio
ida: itus, us m. Uso: - y vuelta, itus et rdi-
tus.
ideal: (adj, no real) commentcius, a, um //
(que posee la perfeccin extrema) idealis, e.
Sin: perfectus, perfectssimus; absolutus; p-
timus; summus // sust spcies, i f. Sin:
forma; species et forma alicius rei; ptima
(vel perfecta, vel exmia, vel praeclara) alic-
ius rei forma vel spcies; spcies exmia; per-
fctio atque absoltio. Uso: - de belleza,
perfecta vel exmia pulchritdinis spcies; el
- de la elocuencia, perfectae eloquntiae sp-
cies, forma, norma; - de plenitud cristiana,
christianae perfectionis imago; - de vida, per-
fecte vivendi rtio; - de vida feliz, beatae
vitae spcies ac forma; los -, alta et praeclara;
los - de libertad, de paz y de justicia, spln-
didae illae libertatis et pacis et iusttiae for-
mae; concebir un - de perfeccin, absolutum
ac perfectum liquid nimo effngere; propo-
nerse un - perfecto en el pensar y en el obrar,
perfectssimam sibi cogitandi agendique ra-
tionem propnere.
idealidad: perfctio, onis f. Sin: ptimum;
forma perfecta; exemplaris dgnitas; summa
exempli perfctio.
idealismo: idealismus, i m. Sin: spcies;
forma. Uso: - filosfico, lingstico, idealis-
mus philosphicus, lingusticus.
idealista: (que profesa el idealismo) idea-
lista, ae m. Sin: idealismi ssecla (-ae m), fau-
tor, professor, sectator // (que idealiza, que se
deja guiar ms por ideales que por conside-
idealista
548
raciones prcticas) homo utilitati non insr-
viens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aver-
sus; pota // (soador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel
magnnimus.
idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
cumulatus; expletus; ptimus.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei nimo crnere. Sin: perfec-
tam rei formam concpere, percpere, fngere,
nimo effngere; liquid omni ex parte per-
fectum nimo sibi fngere; absolutum et per-
fectum nimo liquid fngere; cogitatione et
mente liquid perfectssimum (vel ptimum,
vel pulchrrimum) fcere; perfectam imgi-
nem (vel formam) alicius rei effngere; in
plchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo,
ptima ac pulchrrima nimo sibi mnia fn-
gere // (aadir a algo una belleza superior a
la verdadera) licui rei decorem ddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pul-
chrrimam fcere alicius imginem.
idealizacin: in plchrius interprettio.
idealmente: (en la idea) ideliter. Sin: mente
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re,
reapse, realmente); sola notione; in dea; in
imgine; nimo; cogitatione; mente // (de
modo ideal, muy bien) ptime. Sin: perfecte;
explete; pulchrrime; praeclare.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
nimo fabricari vel effngere.
identidad: (culidad de idntico) idntitas,
atis f. Sin: propretas. Uso: cdula de -, ts-
sera identitatis; - cultural, idntitas culturalis;
- personal, idntitas personalis; sentido de la
propia -, sensus prpriae identitatis; - de
miras y accin, idem mnibus conslium, ea-
demque agendi rtio // (Mat, igualdad) ae-
qulitas, atis f.
identificable: identificbilis, e. Sin: certe re-
cognoscbilis; clare cogitbilis.
identificacin: identifictio, onis f. Sin: certa
agntio vel recogntio.
identificarse: - con alguien, alicius vitae
formas indere; cum liquo unum feri atque
eundem.
identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
asesino, occisoris adumbrata imago.
ideografa: ideogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: cogitationum descrptio; grphica idea-
rum exprssio.
ideogrfico: ideogrphicus, a, um. Uso: es-
critura -, ltterae ideogrphicae.
ideograma: ideogramma, tis n.
ideologa: (ciencia de las ideas) ideolgia
sive -loga, ae f. Sin: doctrina de mentis no-
tinibus // (sistema doctrinal) ideolgia; doc-
trina; doctrinae rtio; opintio ideolgica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, so-
cialista, ideolgia athestica, socialstica,
communstica ; - falsa, vana, falsae, inanis
doctrinae rtio; - de la utilidad, ideolgia uti-
litatis.
ideolgicamente: ideolgice. Sin: ex notione
rei.
ideolgico: ideolgicus, a, um. Sin: ad men-
tis notiones prtinens.
idelogo: idelogus, i m.
idlicamente: suviter ac simplciter.
idlico: (relativo al idilio) idllicus sive idyl-
lacus, a, um. Sin: buclicus; ad idllium t-
tinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
idealizado
549
pastoralis vita // (sumamente placentero o
agradable) amoenus quietusque; suavssimae
simplicitatis plenus // (amoroso) amatrius,
a, um.
idilio: (pequeo poema de asunto buclico y
amoroso) idllium, ii n. Sin: carmen (-mnis
n) vel poma (-atis n) buclicum; pastorale
carmen // (coloquio amoroso) sermo amat-
rius vel amoris plenus. Sin: collquium ama-
trium // (relaciones entre enamorados)
amtio, onis f.
idioelctrico: idiolctricus, a, um.
idioma: (modo particular de hablar) idioma,
tis n. Sin: peculiaris dctio; mos prprius di-
cendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua)
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extran-
jero, sermo extrneus; - francs, idioma glli-
cum; - nacional, sermo ptrius; - oficial,
lingua officialis; sermo pblicus; - universal,
sermo universalis.
idiomtico: idiomticus, a, um.
idiosincrasia: (temperamento o manera de
ser que caracteriza a un individuo o colecti-
vidad) idiosynchrsia sive -chrasa, ae f. Sin:
natura; ndoles, is f; ingnium // Med prpria
crporis affctio vel constittio.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, tis
(abl -ti). Sin: iditicus; stultus; stpidus; in-
spiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin:
homo hebes, stultus, stpidus // (ignorante,
falto de instruccin) (homo) indoctus; ineru-
ditus, illitteratus, rudis.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustci-
tas, atis f. Sin: mentis imbecllitas; ingnium
hebes; aspritas agrestis // (fig, falta de inte-
ligencia) v. estupidez.
idiotismo: (modo de hablar propio de una
lengua) idiotismus, i m. Sin: loctio, onis f;
idioma, tis n; propretas, atis f; peculiaris
sermonis propretas; peculiaris alicius lin-
guae dctio. Uso: es un - de la lengua latina,
haec est peculiaris latinae linguae dctio //
(ignorancia) ignorntia, ae f // (idiotez) v.
esta voz.
idlatra: (que adora dolos o dioses falsos)
idollatra vel idollatres, ae m; idollatris,
dis f. Sin: idolorum vel simulacrorum cultor
(-oris m), cultrix (-icis f) // (que ama excesi-
vamente una persona o cosa) frvidus vel n-
mius amator. Sin: qui prdite amat.
idolatrar: (adorar dolos) idla clere, ado-
rare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
clere, venerari, adorare; idolis servire //
(profesar una especie de culto por alguien o
algo) tamquam deum clere; ut idolum ad-
mirari, clere, dilgere, venerari; tamquam
vel ut deum clere; liquem pro deo venerari;
cultu paene divino liquem prsequi; quasi
divino cultu liquem clere vel venerari //
(amar excesivamente) liquem (vel liquid)
adamare. Sin: prdite amare; deperire amore
alicius; liquem ardenti amore venerari; li-
quem in delciis habere; liquem ferre in cu-
lis; liquem in sinu gestare.
idolatra: (adoracin de los dolos y falsas
divinidades) idololatra sive idolatra, ae f.
Sin: idolorum cultus; simulacrorum adortio
vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
amor vhemens. Sin: prditus vel nmius
amor (alicius, alicius rei). Uso: - del poder,
idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
excesivo) nmia (alicius, alicius rei) vene-
rtio. Sin: obsquium immoderatum.
idoltrico: idololtricus vel idoltricus, a,
um.
dolo: (figura de una falsa deidad a que se
tributa adoracin) idlum, i n; idlium, ii n.
dolo
550
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel
commentcius deus // (fig, persona o cosa ex-
cesivamente amada) delciae, arum fpl. Sin:
delicolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est
mihi nice in delciis; eum prae mnibus in
culis fero; is unus mihi mnia est; soy el - de
alguien, liquis me summo amore prosqui-
tur; hbeor ab liquo in delciis; in delciis
sum licui.
idoneidad: idonitas, atis f Sin: hbilitas; fa-
cultas.
iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclsia,
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mlitans, labo-
rans; - purgante, Ecclsia purgans; Ecclsia
labes xpians; - triunfante, Ecclsia trium-
phans; Ecclsia in caelo triumphans; - comu-
nitaria, Ecclsia quae communitatis ndolem
praefert; - heterodoxa, Ecclsia heterodoxa; -
jerrquica, Ecclsia quae secundum Hierr-
chiae gradus (vel rdines) dispnitur; - local,
Ecclsia localis; - naciente, - primitiva, Ec-
clsia nascens, exriens; Ecclsia orignibus
prxima; - Oriental y Occidental, Ecclsia
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclsia
popularis; - posconciliar, Ecclsia postcon-
ciliaris; - del silencio, Ecclsia silntii; Ec-
clsia elinguis rddita vel redacta; Ecclsia
ad silntium coacta; Ecclsia quae a silntio
nomen ccipit // (templo cristiano) ecclsia,
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legti-
mamente bendecida o dedicada, ecclsia le-
gtime benedicta vel dedicata; aedes rite
expiata; - catedral o catedralicia, ecclsia ca-
thedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclsia collegiata;
- conventual, ecclsia conventualis; - matriz,
ecclsia matrix; - metropolitana, ecclsia me-
tropolitana; - parroquial, ecclsia paroecialis;
curiale templum; aedes curialis; - pequea,
ecclesola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, eccl-
siam cludere; consagrar una -, templum rite
consecrare; engalanar una -, templum exor-
nare; entrar en la -, ecclsiam intrare vel n-
gredi; frecuentar la -, ecclsiam frequentare;
ir a la -, ad (vel in) ecclsiam ire; llenar la -,
ecclsiam replere vel implere; salir de la -,
de ecclsia gredi vel exire; ab ecclsia exire.
igl o igloo: casa glcie instructa.
ignicin: igntio, onis f.
ignitrn: fstula thermoinica. Sin: sipho
(-nis m) thermoinicus.
igualdad: aequlitas, atis f. Sin: equitas; ae-
quablitas. Uso: - de nimo, equitas nimi; -
de bienes, bonorum aequtio; - de condicio-
nes, condicionum equitas; - de derecho, ae-
qutio iuris; - de sentimientos, nimi
aequlitas; - de las mujeres y de los hombres,
aqeulitas feminarum et virorum; - ante la ley
y los derechos civiles, aequlitas vel aequa-
blitas officiorum et irium.
ilacin: (accin y efecto de inferir una cosa
de otra) consequntia, ae f. Sin: conclsio //
(Filos, nexo entre el consiguiente y las premi-
sas) illtio, onis f.
ilativo: illativus, a, um.
ilegal: illegalis, e. Sin: illcitus; non legti-
mus.
ilegalidad: illeglitas, atis f. Sin: iniusttia;
iniria.
ilegalmente: illegliter.
ilegible: illegbilis, e. Sin: obscurus; incom-
prehensbilis; corruptus; parum clarus vel
perspcuus.
ilegitimidad: illegitmitas, atis f. Sin: iniust-
tia; res iniusta, vel non legtima, vel contra
legem, vel lgibus vtita.
idoneidad
551
ilegtimo: (no legtimo) illegtimus, a,um.
Sin: non legtimus; lgibus vtitus // (falso)
falsus, a, um // (espurio) sprius, a, um //
(adulterino) adulterinus, a, um.
ilaco: coxalis, e.
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus;
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel
trminos. Uso: libertad -, libertas illimitata;
poder -, summum imprium; ius infinitum;
infinita potestas; infinitum imprium.
ilgico: illgicus, a, um. Sin: non lgicus;
non rationalis; non consectrius; non consec-
tneus; haud cnsequens; rationi contrrius.
ilogismo: inconsequntia, ae f. Sin: rationi
repugnntia.
iluminacin: illumintio , onis f. Sin: lumi-
ntio; illustrtio // (conjunto de luces) lmina,
um npl // fig illumintio.
iluminado: illuminatus, a, um.
iluminar: illuminare; luminare; colluminare.
Sin: collucere; illustrare; lumen adhibere, af-
ferre, dare. Uso: - un libro, librum imagn-
culis belle illustrare; librum imagnibus
exornare.
iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: ill-
minans; illucescens; illustrans; clarficus.
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illumi-
nationis doctrina, disciplina; lminum aetas
(-atis f).
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illumi-
nismi fautor, sectator, professor.
ilusin: (concepto, imagen o representacin
sin verdadera realidad que procede de la
imaginacin o del engao de los sentidos)
error, oris m. Sin: mentis error; fallcia; falsa
vel vana imago; falsa spcies; simulacrum.
Uso: - infantil, illsio infantilis; - ptica, ocu-
lorum decptio; ludbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fllere; falsas sibi im-
gines fngere; in fraudem delbi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser vctima de
una -, in errore versari // (esperanza quim-
rica) spes inanis, vana, vcua, fallax, rrita.
Uso: forjarse ilusiones, vana vel innia spe-
rare; spes inanes pscere // (Ling, irona viva
y picante) illsio, onis f.
ilusionismo: prestgiae, arum fpl.
ilusionista: praestigiator, oris m.
ilusorio: illusrius, a, um. Sin: fallax; falsus;
inanis; rritus; vcuus. Uso: gozo -, falsum
gudium.
ilustracin: illustrtio, onis f // (movimiento
intelectual europeo) secula vel tmpora eru-
dita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
estas voces.
ilustrado: (docto, instruido) doctus, a, um.
Sin: eruditus // (adornado con grabados,
imgenes, etc.) (imagnibus) ornatus, exorna-
tus, auctus; depictus // (aclarado) explanatus,
a, um. Sin: illustratus; enarratus.
ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir lminas o gra-
bados) - un libro, librum figuris distnguere,
exornare, ornare; pictas effgies ddere libro
// fig, hacer ilustre a una persona o cosa, no-
bilitare. Sin: celebrare; illustrare.
ilustrativo: explanatrius, a, um. Sin: expli-
catrius; interpretatrius.
ilustre: illustris, e. Sin: cleber; clarus, prae-
clarus; conspcuus; egrgius; exmius; insig-
ilustre
552
nis; fam ingens; famigeratus, famigerbilis.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
imagen: imago, gnis f. Sin: effgies, i f;
icon, nis f; simulacrum. Uso: - geomtrica,
ptica, televisiva, imago geomtrica, ptica,
televisfica; - sagrada, sacra imago; - de la
voz (eco), vocis imago.
imaginar: imaginari. Sin: effngere, fngere;
excogitare; suppnere; opinari; mente effn-
gere, concpere; cogitatione fngere, depn-
gere // imaginarse, sibi liquid mente
effngere vel nimo fngere.
imaginario: imaginrius, a, um. Sin: com-
mentcius; fictus; excogitatus; putatus.
imaginativa: imaginandi facultas.
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad
cogitandum acutus.
imn: (xido natural) magnetites, is f; mag-
netita, ae f // (barra de acero) magnes, tis
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-dis m).
imanar, v. imantar.
imantado: magnetis vi preditus. Sin: vi
magntica infectus vel imbutus.
imantar: magntica vi (vel virtute) allcere,
imbere, infcere.
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer
-, invictum manere.
imborrable, v. indeleble.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effngere; as-
simulare, simulare; sectari; exempla sequi;
vestgia calcare vel prsequi; vestgiis inhae-
rere. Uso: ser imitado, imitatione xprimi.
impacto: ictus, us m. Sin: impctio, onis f.
impagable: (que no se puede pagar) insol-
bilis, e.
impalpable: intctilis, e. Sin: non palpbilis;
tenussimus; inanis; levis.
imparcial: (que juzga o procede con impar-
cialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis; ius-
tus; nteger; mdius; mdium se gerens. Uso:
mantenerse -, ntegrum se servare; aequita-
tem servare; ser -, mdium esse; mdio esse
nimo; mdium se grere // (que incluye im-
parcialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis //
(que no se adhiere a ningn partido) neutri
parti favens; nulli parti obnxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imparcialidad: impartilitas, atis f. Sin: e-
quitas; aequanmitas; aequablitas; intgritas;
mens ntegra; iudcium ntegrum vel
incorruptum.
impasibilidad: impassiblitas, atis f. Sin: im-
perturbtio; constntia; frmitas. Uso: - del
nimo, nimus ab omni perturbatione liber;
- del cuerpo, corpus ab omni perturbatione l-
berum.
impasible: (incapaz de sufrir; insensible) im-
patbilis vel impetbilis, e. Sin: non (vel haud)
patbilis; pati nscius; patiendi expers // (im-
perturbable) impassbilis, e. Sin: impertur-
batus; impertrritus; omni perturbatione liber,
vcuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
os durum; quedar -, vultum non mutare; ean-
dem semper fciem servare; ser -, omni per-
turbatione nimi carere; vultu constanti
esse.
impasiblemente: impassibliter. Sin: imper-
turbate; impertrrite; impvide; vultu
constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto nimo. Uso: ver -, siccis cu-
imagen
553
lis crnere.
impasse: desperata res. Sin: difficultas.
impecabilidad: impeccablitas, atis f. Sin:
impeccntia.
impecable: (incapaz de pecar) impeccbilis,
e. Sin: irreprehensbilis.
impedimento: impedimentum, i n. Uso: re-
mover los - del mercado internacional, im-
pedimenta mercaturae internationalis
amovere.
impelente: urgens, entis. Sin: premens; com-
pellens.
impenitencia: impaenitntia, ae f. Sin: in
peccato vel in peccando obstintio, pervic-
cia, pertincia; nimus in peccato offirmatus;
occallatus peccatis nimus.
impenitente: impenitens, entis. Sin: in malo
(vel in peccato) offirmatus; quem peccati
non penitet.
impensadamente: inopinanter, inopinate, in-
opinato, necopinato. Sin: praeter opinionem;
inconsiderate; tmere; inconsulto.
impensado: inopinatus, a, um. Sin: inexspec-
tatus.
imperativo: adj imperativus, a, um // sust
modus imperativus // - categrico, imperati-
vum categricum; offcii necssitas.
imperceptible: imperceptbilis, e. Sin: levs-
simus; tenussimus. Uso: - movimiento de los
labios, levssimus labiorum motus.
imperdible: (que no puede perderse) inamis-
sbilis, e // (alfiler de seguridad que forma
una especie de broche) acus (-us f) fibulata.
Sin: acus tutria, tecta, tuta.
imperial: imperialis, e. Sin: imperatrius.
Uso: casa -, domus imperatria; palacio -,
paltium caesreum; poder -, potestas impe-
ratria vel caesrea.
imperialismo: (sistema y doctrina de los im-
perialistas) imperialismus, i m. Sin: cupdo
imprii; nmium imprii stdium; ppulos
subiugandi libdo; imperandi vel dominandi
avditas; imperandi ambtio vel cupditas; li-
bido dominandi; cupido imperandi vel do-
minandi; stdium vel cupido proferendi
(augendi, propagandi, amplificandi) imprii.
Uso: - internacional, imperialismus interna-
tionalis // (rgimen imperial) imperialismus,
i m. Sin: imperiosus dominatus (-us m); im-
periosa domintio.
imperialista: (partidario de extender la do-
minacin de un estado sobre otro u otros por
medio de la fuerza) imperialista, ae m. Sin:
imperialismi cpidus, vidus, studiosus, fau-
tor; imprii fautor, cpidus, cupidssimus;
imprii amplificandi (dilatandi, propagandi)
cpidus, vidus, fautor // (quien practica una
poltica -) principats vidus; dominandi c-
pidus; imperiosi dominatus fautor // adj im-
periosus, imperiosssimus, a, um. Uso: afn
-, imperiosssima cupditas; dictadura -, im-
periosa dictatura; dominacin -, imperiosssi-
mus dominatus; voluntad -, imperiosssima
voluntas // (perteneciente o relativo al impe-
rialismo) ad principatum vel ad imperiosum
dominatum spectans.
imperialmente: imperiliter. Sin: more im-
periali.
imperio: imprium, ii n. Uso: bajo el - de
Diocleciano, Diocletiano imperitante. Uso:
Santo -, Sanctum Imprium (Romanogerm-
nicum); en tiempo del Tercer -, tmpore Trtii
Imprii.
imperio
554
imperiosamente: imperiose. Sin: cum imp-
rio; imperiosi dmini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe.
imperioso: imperiosus, a, um. Sin: rrogans;
elatus; nsolens.
impermeabilidad: immeablitas, atis f.
impermeabilizacin: immebilem reddens
intnctio. Sin: illtio immeabilitatem gignens.
impermeabilizar: immebilem rddere vel
effcere.
impermeable: (impenetrable al agua o a
otro lquido) impermebilis, e. Sin: immebi-
lis; intransmebilis; impenetrbilis; impr-
vius; aquae impenetrbilis; non mebilis //
(sobretodo de tela impermeable) pluviale, is
n. Sin: vestis implvia; immebilis (vel non
mebilis) penula vel lacerna; mbribus im-
prvia penula vel lacerna; segestria, ae f.
imperscriptible: impraescriptbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) preaescribi non potest.
imperscrutable: inscrutbilis, e. Sin: im-
perscrutbilis; arcanus; incredbilis; supra hu-
manae mentis captum.
impersonal: impersonalis, e. Sin: imperso-
nativus. Uso: verbos -, verba impersonalia;
modo -, impersonalis modus (verborum).
impersonalidad: impersonlitas, atis f.
impersonalmente: impersonliter.
imperturbabilidad: imperturbtio, onis f.
Sin: impassiblitas; aequlitas; tranqullitas;
v. ataraxia.
impetiginoso: (concerniente o relativo al im-
ptigo) impetiginosus, a, um // (que padece
de imptigo) impetgine affectus vel laborans.
imptigo: impetgo, gnis f.
implacable: implacbilis, e. Sin: inexpibi-
lis. Uso: odio -, odium implacbile vel inex-
pibile.
implantar: institere. Sin: constitere; cn-
dere.
implementar: effcere. Sin: ad effectum
perdcere vel addcere.
implemento: instrumentum, i n. Uso: - agr-
cola, instrumentum agreste vel agri.
implicar: implicare. Sin: immiscere; invl-
vere; illigare; partcipem fcere (liquem ali-
cius rei); in (alicius rei) societatem
ascscere.
impluvio: implvium, ii n.
impolticamente: impoltice. Sin: impoltica
ratione // (imprudentemente) imprudenter.
Sin: incivliter; inurbane.
impoltico: impolticus vel non polticus.
Sin: a poltica abhorrens vel alienus // (im-
prudente) imprudens, entis. Sin: incivilis; in-
urbanus; incllidus; a civili prudntia alienus.
imponderabilidad: imponderablitas, atis f.
imponderable: (que no puede pesarse, me-
dirse o precisarse) imponderbilis, e. Sin:
nullius pnderis; sine pndere; pnderis vel
momenti carens (-entis), expers (-ertis); qui
(quae, quod) expendi non potest. Uso: los -,
imponderablia, ium npl; mnima momenta
(-orum npl).
imponible: imponbilis, e. Sin: obligationi
obnxius.
imperiosamente
555
importacin: (accin de importar) import-
tio, onis f. Sin: invctio, onis f // (cosas im-
portadas) importatcia, orum npl. Sin:
merces (-ium fpl) adventciae; res quae im-
portantur; id quod importatur.
importado: importatus, a, um. Sin: invectus;
illatus.
importador, ra: importator, oris m; importa-
trix, icis f. Sin: invector m; invectrix f.
importancia: (lo que hace que una cosa sea
considerable) momentum, i n. Sin: grvitas;
pondus; vis; praestntia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res
alicius momenti; cosa de grande -, res
magni momenti vel pnderis; cosa de m-
xima -, res mximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mnima, ninguna -,
res parvi (vel levi), mnimi, nullus momenti;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada
- a algo, liquid verbis nimis exaggerare; dar
mucha - a algo, licui rei magnam vim (gra-
vitatem, praestntiam) tribere // (autoridad,
influencia) grvitas, atis f. Sin: auctritas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lvior; darse -, darse aires de gran -, mnia
contemptim gravique supercilio gere; ser
persona de -, plrimum pollere; summa auc-
toritate (vel praestnti) pollere; auctoritate
et grati valere.
importante: (que importa, considerable)
gravis, e. Sin: magnus. Uso: ms -, ptior;
muy -, mximus vel gravssimus; ser -, valere
// (que tiene importancia o autoridad) gravis,
e. Sin: multae auctoritatis.
importar: importare. Sin: invhere; introd-
cere.
importe: summa, ae f. Sin: prtii summa;
sumptus, us m.
imposibilidad: impossiblitas, atis f. Sin:
nulla potestas, facultas; quod feri non potest.
imposibilitado: impeditus, a, um. Sin: prae-
peditus.
imposible: impossbilis, e. Sin: qui, quae,
quod feri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; feri non potest ut ...
impostergable: indifferbilis, e. Sin: dilatio-
nis imptiens; dilationem non patiens; qui
(quae, quod) differri non potest; qui (quae,
quod) dilationem non rcipit vel non ptitur.
impostergablemente: nulla dilatione, prola-
tione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
ulla dilatione.
impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fal-
lax; falsdicus; falsloquus.
impracticabilidad: inviablitas, atis f. Sin:
inaccessiblitas; impenetrablitas.
impracticable: imprvius, a, um. Sin: nvius;
inaccessbilis; invibilis; ditu clausus. Uso:
lugares -, loca impedita npl.
imprecacin: (en sentido abstracto) exsecr-
tio, onis f (alicius rei) // (en sentido con-
creto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar impreca-
ciones contra alguien, licui diras vel dira
precari vel imprecari; liquem exsecrari vel
devovere.
impregnacin: perfsio, onis f.
impregnar: (liqua re) imbere. Sin: perfn-
dere; impraegnare; praegnantem fcere // im-
pregnarse de gramtica, de msica, de varios
errores, mbui grammtic, msic, vriis
impregnar
556
errribus.
imprenta: (el arte de imprimir) ars typogr-
phica. Sin: ars impressria vel librria; ars
gutenbergia(na) // (establecimiento donde se
imprime) typographum, i n; typographium,
ii n. Sin: officina typogrphica vel librria;
domus preli; domus preli typogrphici // (im-
presin) imprssio, onis f. Uso: caracteres de
-, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litte-
rarum notae vel formae; error de -, mendum
typogrphicum; pruebas de -, typorum
exemplria vel experimenta npl; flia pro-
banda; pginae emendandae; relativo a la -,
impressrius; dar a la -, typis imprmere vel
dere // (fig, lo que se publica impreso)
scripta dita. Sin: scripta typis impressa.
imprescindible: impraescindbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praetermitti non potest;
quod omitti non potest; a quo recdere non
pssumus.
imprescriptible: impraescriptbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praescribi (vel vetustate in-
firmari) non potest; praescriptioni non obn-
xius.
impresin: (accin y efecto de imprimir) im-
prssio, onis f. Sin: typorum imprssio; v.
edicin. Uso: belleza de -, typorum venustas
// (obra impresa) liber typis impressus vel
exscriptus; opus typis exscriptum // (marca
que una cosa deja en otra) signum, i n. Sin:
nota; imprssio; incsio. Uso: - dactilar o di-
gital, digitalis imprssio vel incsio; signum
dgiti (vel digitorum); dactylogramma, tis
(dat y abl pl -is) n; impresiones en el nimo,
nimi impressiones // (fig, movimiento que
las cosas causan en el nimo) (nimi) com-
mtio, onis f. Uso: - suave, terrible, suavis,
terrbilis nimi commtio.
impresionabilidad: molltia, ae f; mollties,
i f. Sin: nimi molltia; faclitas; flexiblitas.
impresionable: mollis, e. Sin: qui (quae,
quod) fcile commovetur. Uso: ser -,
facllime commoveri.
impresionante: nimum cmmovens vel
prmovens.
impresionar: commovere; movere; permo-
vere. Sin: excitare; affcere; nimum alicius
tngere, mollire, movere // impresionarse,
(criter) commoveri // (- placas fotogrficas)
colluminare. Sin: luce imprmere.
impresionismo: impressionismus, i m.
impresionista: impressionista, ae mf. Sin:
impressionismi studiosus, ssecla, fautor //
(relativo al impresionismo) impressionsti-
cus, a, um; ad impressionismum prtinens.
impreso: adj typis impressus, a, um. Sin:
typis ditus, scriptus, exaratus // sust res typis
impressa. Sin: scriptum typis ditum, exara-
tum, consignatum, mandatum; scriptum
praelo (prelo) ditum vel excusum. Uso: obra
impresa, opus scriptri mchin impressum;
impresos, typis dita, vel scripta, vel im-
pressa.
impresor: (tipgrafo) impressor, oris m. Sin:
typgraphus; rtifex librrius; librorum pi-
fex vel rtifex; librrius officinator; excusor;
typotheta, ae m; typogrphicae (vel librriae)
officinae pifex. Uso: - de moneda, excusor
argentrius; relativo al -, excusrius // (dueo
de una imprenta) typogrphicae (vel libr-
riae) officinae dminus vel possessor.
impresora: impressrium, ii n. Sin. mchina
impressria. Uso: - de computadora, instru-
mentum pressrium elaboratrii electrnici.
imprevisible: impraevisbilis, e. Sin: non
ante visbilis; qui (quae, quod) praevideri non
potest.
imprenta
557
imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um.
Sin: inexpectatus; haud exspectatus; inspera-
tus; non praevisus.
imprimtur: vnia typis imprimendi.
imprimir: (estampar o dejar huella por
medio de la presin) imprmere. Sin: inscl-
pere; inscrbere (liquid in liqua re) // (dar a
la prensa los escritos para su publicacin)
typis mandare. Sin: prelo subcere vel sb-
dere // (publicar, editar) (librum) imprmere.
Sin: excdere; typis vel prelo imprmere, c-
dere, excdere, dere, exarare, gutenbrgia
arte exarare. Uso: pgina impresa, pgina
typis impressa // (fig, fijar algn afecto, idea,
etc.) infgere (liquid in liqua re, vel licui).
Sin: inculcare liquid; in nimum imprmere.
Uso: impreso en la memoria, in memoria p-
situs atque infixus; impreso en la misma na-
turaleza, in ipsa natura infixus; quedar
impreso en el nimo, in nimo insdere // (co-
municar) - un movimiento a algo, liquid im-
pllere.
improcedencia: vnitas, atis f. Sin: lvitas;
innitas; futlitas; vacitas // (falta de dere-
cho) repugnntia contra quaestionem iudici-
riam.
improcedente: vanus, a, um. Sin: ftilis;
inanis; carens fundamento; ftili fundamento
innisus // (no conforme a derecho) quaestioni
iudiciriae repugnans.
improductividad: infructusitas, atis f. Sin:
infecnditas; sterlitas; innitas; nulla frc-
tuum effctio. Uso: - econmica, sterlitas oe-
conmica.
improductivo: infecundus, a, um. Sin: in-
fructuosus, inanis, strilis; frctibus carens;
non fructficans; oeconmice strilis.
impronunciable: impronuntibilis, e. Sin:
inenuntibilis; ineloqulibis; impossbilis
dictu.
improrrogable: improrogbilis, e ; non pro-
rogbilis. Sin: (qui, quae, quod) prorogari
(vel differri) nequit.
improrrogablemente: improrogabliter. Sin:
sine dilatione vel prorogatione; nulla dila-
tione vel prorogatione.
improvisacin: extemporlitas, atis f // (obra
improvisada) sbita vel repentina ctio; res
improvisa, subitria, inopinata; factum sbi-
tum // (discurso improvisado) sbita vel ex-
temporalis ortio. Sin: subitria dctio.
improvisado: improvisus, a, um. Sin: extem-
poralis; subitrius; repentinus ac fortutus.
improvisador: (que improvisa) extempora-
lis, e. Sin: extemporneus; ex tmpore agens;
ad extemporalitatem fcilis vel promptus.
Uso: quien compone de repente versos, qui
versus ex tmpore facit vel fundit; quien com-
pone de repente discursos, ex tmpore dicens
(-entis); sbito dicens; dictor extemporalis,
subitrius.
improvisar: (hacer una cosa de pronto, sin
estudio ni preparacin) sbito gere vel f-
cere // (hacer de ese modo discursos, poesas,
etc) sbito dcere vel loqui. Sin: ex improviso
vel ex tmpore dcere. Uso: - versos, poemas,
versus, crmina extemporliter (vel ex tm-
pore, vel ex improviso) fndere, pngere,
scrbere // (preparar en poco tiempo algo)
liquid ex tmpore parare. Uso: - un al-
muerzo, un banquete, extemporale prndium,
convvium expedire; - una fiesta, festivum
festinare diem.
impuesto: vectgal, alis n. Sin: tributum;
taxa. Uso: - adicional, accssio (-onis f); - au-
tomotor, vectigal autocinticum; - comple-
impuesto
558
mentario, completivum tributum; - directo,
tributum; tributum directum; - eclesistico,
vectigal vel nnuum tributum ecclesisticum;
- extraordinario, indctio (-onis f); - fijo, sti-
pndium; - indirecto, vectigal; tributum indi-
rectum; - personal, tributum viritim
impsitum; tributum in cpita sngula; - p-
blicos, pblica, orum npl; - suplementario,
additcium tributum; - telefnico, taxa tele-
phnica; - unitario, taxa unitria vel elemen-
tria // - de estada, commorationis taxa; - de
ingreso, dits taxa; - del timbre, pro pblico
sigillo taxa; - en dinero, stipndium; - sobre
los bienes heredados, - sobre herencias, -
sobre las sucesiones, tributum ex hereditate;
- sobre inmuebles, tributum; - sobre los pas-
tos pblicos, vectigal ex scriptura; - sobre la
renta, ex provntibus vectigal // cobrador, re-
caudador de impuestos, apodecta, ae m; tri-
butorum procurator vel exactor; exencin de
los -, tributorum immnitas; exento de -, (tri-
butorum) immunis vel expers (-ertis); vcuus
a tributis; oficina de -, offcium fiscale; sujeto
a -, tributrius vel vectigalis // cobrar, recau-
dar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectig-
lia, stipndia) exgere; disminuir, rebajar los
-, tributa temperare; establecer un - anual,
pecniam in sngulos annos imperare; eximir
a uno de un -, tributo (vectigali, stipndio)
liquem liberare; pagar un -, tributum pn-
dere, ferre, conferre; vectigal slvere, pn-
dere, pensitare; suprimir un -, vectigal
abrogare.
impugnable: impugnbilis, e. Sin: confutan-
dus; improbandus; reprobandus; qui (quae,
quod) impugnari potest.
impugnacin: impugntio, onis f.
impugnado: impugnatus vel oppugnatus, a,
um. Sin: repulsus; negatus; recusatus.
impugnador, ra: impugnator, oris m; impug-
natrix, icis f. Sin: oppugnator m; oppugnatrix
f; infitiator m; infitiatrix f.
impugnante: impugnans, antis. Sin: impug-
natrius.
impulsividad: impulsvitas, atis f. Sin: im-
plsio; impulsus, us m; vehemntia incon-
sulta. Uso: por -, impulsione.
impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dvius;
inconsultus.
impulso: (accin y efecto de impeler o im-
pulsar) impulsus, us m. Sin: implsio, onis f;
appulsus, us m; incittio, mtio, permtio,
onis f. Uso: - elctrico, elctricus ictus (-us
m); - misionero, impulsus missionalis; dar - a
algo, licui rei favere; liquid impllere vel
promovere; sentir el - de algo, liqua re mo-
veri vel impelli // (instigacin, sugestin) im-
pulsus, us m. Sin: implsio (ad liquid);
instinctus (-us m); stmulus. Uso: por - de al-
guien, impulsu (vel instinctu) alicius; por mi
-, impulso meo; por propio -, ultro; me, tu,
su, etc., sponte // Mec pressura, ae f.
impulsor: impulsor, oris m.
imputabilidad: imputablitas, atis f.
inabordabilidad: inaccessiblitas, atis f.
inabordable: inaccessbilis, e. Sin: inadbi-
lis; nvius; imprvius; ditu carens vel diffci-
lis.
inabrogable: inabrogbilis, e. Sin: irrevoc-
bilis; abrogationem non ptiens; qui (quae,
quod) abrogari non potest.
inaccesibilidad, v. inabordabilidad.
inaccesible, v. inabordable.
inaccin: inrtia, ae f.
impugnable
559
inaceptable: inacceptbilis vel inacceptbilis.
Sin: reiciendus; exprobandus.
inaceptablemente: inacceptabliter.
inactividad: inactusitas, atis f.
inactivo: inactivus, a, um. Sin: inactuosus.
inadaptabilidad: inaptablitas, atis f. Sin: in-
convenintia.
inadaptable: inaptbilis, e. Sin: inconv-
niens, entis.
inadaptado: non idneus. Sin: non aptus.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequa-
tus, a, um. Sin: haud cngruens; impar; non
respondens.
inadvertencia: inconsiderntia, ae f. Sin: ne-
glegntia; incria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; tmere; imprudenter; per impru-
dntiam; por pura -, tmere ac nulla ratione;
tmere ac nullo conslio; casu et tmere; t-
mere ac fortuto; inconsulte ac tmere.
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. in-
advertencia // (descuidadamente) neglegen-
ter. Sin: incurate; incuriose.
inafectado: inaffectatus, a, um.
inagotable: inexhaurbilis, e.
inajenable o inalienable: inalienbilis, e.
Sin: alienationi non obnxius; qui (quae,
quod) abalienari nequit vel non potest.
inalmbrico: sine filo vel filis.
inalienabilidad: inalienablitas, atis f.
inamovible: inamovbilis, e. Sin: perptuus;
stbilis.
inamovilidad: inamoviblitas, atis f. Sin: per-
petitas (-atis f).
inanimado: inanimatus, a, um. Sin: inni-
mus; innimis, e; nim carens. Uso: los
seres - y los animados, innima et animata.
inapagable: inexplbilis, e. Sin: insatibilis.
inapelable: inappellbilis, e. Sin: appella-
tione remota; sine provocatione; haud provo-
cbilis vel provocandus.
inapetencia: inappetntia, ae f. Sin: cibi fas-
tdium vel satetas.
inaplicabilidad: inapplicablitas, atis f.
inaplicable: inapplicbilis, e. Sin: non appli-
cbilis; non aptus ; non idneus.
inapreciable: inaestimbilis, e.
inaprensible: inapprehensbilis, e. Sin: non
apprehensbilis; apprehensu diffcilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inintelligbilis, e. Sin: incomprehensbilis.
inasible: imprensbilis, e. Sin: effgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
ser agarrado) vel intllegi (= ser compren-
dido) non potest.
inaudito: (nunca odo) inauditus, a, um. Sin:
novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
extremadamente vituperable) infandus, a,
um. Sin: nefandus; exsecrandus.
inauguracin: inaugurtio, onis f. Sin: ins-
taurtio; intium; princpium; dedictio.
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspi-
catus; nitus, inceptus; instauratus.
inaugurado
560
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; in-
augurativus; auspicalis. Uso: sesin -, aus-
picalis sssio.
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; incho-
are, inire, initiare, incpere; instaurare; dedi-
care. Uso: inaugur la sesin parlamentaria,
sessionem parlamenti inauguravit.
inautntico: inauthnticus, a, um.
inaveriguable: non indagbilis, e. Sin: non
confirmbilis; incertus; non certus.
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefati-
gbilis; indefatigatus.
incapacidad: incapcitas, atis f. Sin: inhab-
litas; ineptitudo; impertia.
incapacitado: ncapax, acis. Sin: inhbilis;
ineptus; haud capax; non idneus.
incendiario: incendirius, a, um.
incendio: incndium, ii n. Uso: - intencional,
incndium consulto conflatum vel effectum.
incensacin: turifictio, onis f. Sin: turis in-
cnsio, suffimen (-mnis n), suffimentum;
thymimatis combstio, suffimentum; turis
honor licui tributus // (fig, adulacin) adul-
tio, onis f. Sin: assenttio; laus assentatrix,
ficta, immoderata.
incensada: (cada uno de los movimientos del
incensario en el acto de incensar) turbuli
ictus (-us m) // (fig, adulacin, lisonja) v. in-
censacin.
incensar: turificare; turificari. Sin: incensum
adolere licui vel licui rei; tus dare (vel of-
ferre) licui vel licui rei; turis honorem li-
cui (vel licui rei) tribere; ture liquem (vel
liquid) suffire. Uso: - el altar, arae incensum
dare // (fig, lisonjear) adulari liquem vel li-
cui. Sin: assentari vel blandiri licui; liquem
nimis laudare; liquem ludibus extllere;
liquem ad caelum efferre; liquem ad astra
(vel ad sdera) tllere.
incensario: turbulum, i n. Sin: incensrium;
acerra; thymiatrium; turrium vas. Uso: agi-
tar el -, turbulum conctere; golpe doble de
-, turbuli ductus (-us m) cum dplici ictu;
golpe sencillo de -, turbuli ductus cum sm-
plici (vel nico) ictu.
incertidumbre: Fs, principio de -, rtio in-
determinationis.
incidental: Der ncidens, entis. Sin: interiec-
tus, interpsitus, interlocutrius, a, um. Uso:
proposicin -, interiectio (-onis f).
incidentalmente o incidentemente: inciden-
tliter. Sin: biter; accessrie; casu; forte;
fortuto; data occasione.
incienso: incensum, i n. Sin: tus, turis n;
thymiama, tis n. Uso: altar del -, altare in-
censi vel thymimatis.
incisivo: incisrius, a, um.
inciso: Gram incisum, i n. Sin: interictio;
interpsita enuntitio.
incivil: incivilis, e. Sin: incultus; rsticus;
rudis; inhumanus; inurbanus.
incivilidad: incivlitas, atis f. Sin: rustcitas;
inhumnitas; inurbnitas.
incivilizado, v. incivil.
inclasificable: enormis, e. Sin: descriptioni
abhorrens; a descriptione abhorrens.
inclinacin: (accin y efecto de inclinar o in-
inaugural
561
clinarse) inclintio, onis f // (fig, disposicin,
tendencia natural a alguna cosa) propnsio
vel inclintio ad + ac. Sin: nimi vel volunta-
tis inclintio ad + ac; stdium alicius rei.
Uso: - buena, mala, bona, mala ndoles; - a la
elocuencia, ndoles ad dicendum; - a los es-
tudios, propnsio ad doctrinae stdium; - a
los estudios literarios, propnsio ad littera-
rum stdium; - natural a la virtud, ad virtu-
tem ndoles // tener - a algo, stdio alicius
rei teneri; ad liquid propensum (vel procli-
vem) esse; no tener ninguna - a una cosa,
nimo alieno (vel averso) esse ab liqua re.
inclusa: brephotrophum, ii n; brephotro-
phum, i n. Sin: domus infntium exposito-
rum.
inclusero, v. expsito.
inclusivo: comprehensivus, a, um. Sin: inclu-
dens; comprehendens.
incoativo: incohativus, a, um.
incoercible: incorcbilis, e. Sin: irrefrenbi-
lis; incohbilis; infrenis; effrenis; effrenus;
infrenus; corcitionis impatiens.
incgnita: Mat incgnitum, i n // fig liquid
incgnitum. Sin: res incgnita, dbia, incerta.
Uso: es una -, liquid non apparet vel non
constat (no se ve); liquid intllegi non potest
(no se puede entender); liquid prspici vel
praevideri non potest (no se puede prever).
incgnito: incgnitus, a, um. Sin: ignotus;
ignoratus; bditus; latens, entis. Uso: de -,
mnibus ignotus; nullo sciente; dejar el -,
(licui) quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) ape-
rire vel detgere; palam iam quis (vel quae ...)
sim (sis, sit ...) ferre; guardar el -, dissimulare
quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...); dissimulare
nomen (meum, tuum ...); viajar de -, liquam
regionem nullo sciente pervagari; sub alieno
nmine iter fcere.
incoherencia: inconsequntia, ae f. Sin: n-
congruens iudcium vel sentntia.
incoloro: ncolor, oris Sin: coloris expers;
colore destitutus.
incombustibilidad: incombustiblitas, atis f.
incombustible: incombustbilis, e. Sin: gni-
bus vel flammis inviolbilis; flammae vel igni
non obnxius; igni vel gnibus imprvius; us-
tionis expers; ab ustione immunis; qui (quae,
quod) uri non potest (vel pterat, etc.); qui
(quae, quod) ignem non cncipit. Uso: ser -,
gnibus non absumi, non cnfici; igni ress-
tere.
incompatibilidad: incompatiblitas, atis f.
Sin: repugnntia; discrepntia; dissnsio.
Uso: - de cosas, de naturaleza, de carcter,
repugnntia rerum, naturae, ingnii; - entre
algunos sobre algo, dissnsio inter liquos de
liqua re.
incompatible: incompatbilis,e. Sin: dscre-
pans; incngruens; inconvniens; pugnans;
repugnans licui rei; repugnans contra li-
quid; abhorrens (ab) liqua re; abhorrens li-
cui rei. Uso: cosas -, inter se repugnntia,
contrria; res inter se abhorrentes; ser -, re-
pugnare, dissentire; ser del todo - con algo,
mxime repugnare licui rei.
incompetencia: (falta de aptitud para algo)
inscintia, ae f. Sin: insctia; impertia (alic-
ius rei) // (falta de jurisdiccin) nullum ius;
nulla potestas, auctritas, facultas, iurisdctio
(in liqua re, contra liquem, contra liquid);
iurisdictionis defectus (-us m); nullum ius iu-
dicandi vel cognoscendi de liqua re. Uso: -
de un juez, nulla idicis legtima potestas.
incompetente: (falto de aptitud para algo)
incompetente
562
imperitus vel ignarus (alicius rei); non in-
tllegens (in liqua re vel alicius rei); rudis
(ad liquid, in liqua re, liqua re, alicius
rei) // (falto de jurisdiccin) non legtimus.
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) ex-
pers ; non aptus ad statuendum de liqua re.
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius
non habere liquid faciendi.
incompleto: incompletus, a, um Sin: imper-
fectus; mtilus; truncus.
incomprendido: (no comprendido) incom-
prehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de per-
sona cuyo mrito no ha sido apreciado) non
satis probatus. Sin: minoris hbitus.
incomprensible: incomprehensbilis, e. Sin:
inaccessbilis; inintelligbilis.
incomprensin: (falta de comprensin) in-
tellegendi impertia // (falsa interpretacin)
prava interprettio // (fig, inquina) invdia, ae
f . Sin: nulla indulgntia.
incomunicabilidad: incommunicablitas,
atis f. Sin: nulla communictio.
incomunicable. incommunicbilis, e.
incomunicacin: incommunictio, onis f.
incomunicado: estar - (en segregacin celu-
lar) in cella ab mnibus segregatum detineri;
in vnculis vel in custdia detineri segrega-
tum ab mnibus.
inconciliable: inconcilibilis, e. Sin: incom-
patbilis; insocibilis; inconvniens. Uso: ser
-, non cohaerere; non congrere; discordare;
repugnare.
inconcluso: inconfectus, a, um. Sin: infectus;
imperfectus.
incondicionado: non condicionatus. Sin:
sine condicione; condicionum expers.
incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
ulla condicione. Uso: donacin -, vera et ab-
soluta dontio; respeto -, sine ulla condicione
reverntia.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
condicione; pure et simplciter.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
tacendus; non revelandus.
inconfundible: inconfundbilis, e. Sin: sin-
gularis.
incongruencia: incongruntia, ae f. Sin: in-
cohaerntia; inconvenintia; disconvenintia;
inconsequntia.
incongruo: incngruus, a, um. Sin: incn-
gruens; inconvniens; inconsentneus; incn-
sequens.
inconmensurabilidad: immensurablitas,
atis f.
inconmensurable: immensurbilis, e. Sin:
immensus.
inconsciencia: (estado en que el individuo no
se da cuenta del alcance de sus palabras o
acciones) inscintia, ae f. Sin: insctia;
nescintia; ignortio; ignorntia // (falta de
conciencia) inconscintia, ae f // (dicho o
hecho irreflexivos, imprudentes) inconside-
rntia, ae f. Sin: inconsidertio; imprudntia;
temritas.
inconsciente: (no consciente) incnscius, a,
um Sin: nsciens; nscius; nscius; haud ani-
madvertens, sntiens, intllegens; ignarus //
(irreflexivo) inconsideratus, a, um. Sin: in-
consultus; mprudens; incautus // (en psicoa-
incompleto
563
nlisis) adj subliminaris; irrationalis; extra
conscintiam; infra conscintiae limen; sust
incnscium, ii n; recndita nimi pars; nimi
profundum vel secretum; imus nimus.
inconscientemente: incnscie. Sin: inscien-
ter; nscie; nulla conscintia.
inconsideracin: inconsidertio, onis f. Sin:
inconsiderntia; imprudntia; temritas.
inconsideradamente: inconsiderate. Sin: in-
consulte; imprudenter; incaute; tmere.
inconsiderado: inconsideratus, a, um. Sin:
inconsultus; imprdens; incautus; temerrius.
inconsistencia: lvitas, atis f. Sin: innitas.
inconsistente: inanis, e. Sin: nugatrius; nu-
galis; tnuis; nullus momenti.
inconstitucional: inconstitutionalis, e. Sin:
non legtimus; constitutioni incngruens, in-
consentneus; contrrius; formae civitatis re-
pugnans; primriae (rei pblicae) legi
discors; cum primria (rei pblicae) lege dis-
cors vel dscrepans; institutis vel formae rei
pblicae non convniens.
inconstitucionalidad: inconstitutionlitas,
atis f. Sin: constitutioni contraretas; a cons-
titutione discrepntia; formae civitatis repug-
nntia.
inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: impru-
dens; inconsideratus; incautus; incogitatus;
praeceps (-cpitis).
incontable: innumerbilis, e. Sin: haud com-
putbilis.
incontenible: incohbilis, e. Sin: intemper-
bilis; haud moderbilis.
incontrolable: irregbilis, e. Sin: irrefrenbi-
lis.
incontrolado: infrenatus, a, um. Sin: incon-
sideratus; incogitatus; impetuosus.
incontrovertible: incontradicbilis, e. Sin:
irrefutbilis; indubitbilis; indbius.
inconveniencia: (desconveniencia) inconve-
nintia, ae f. Sin: disconvenintia; incon-
gruntia // (despropsito) importune (vel
rstice, vel indecore) dictum vel factum.
inconveniente: adj inconvniens, entis. Sin :
disconvniens; inconsentneus; incnse-
quens; incngruus // (impedimento) impedi-
mentum, i n. Sin: obstculum; offendculum
// (dao) damnum, i n. Sin: nocumentum;
detrimentum.
incorporacin: incorportio, onis f. Sin: in-
srtio; aggregtio. Uso: - de Bulgaria y Ru-
menia a la Unin Europea, adinctio
Bulgriae et Dacoromniae ad Unionem Eu-
ropaeam.
incorporado: incorporatus, a, um. Sin: asc-
tus; cooptatus.
incorporar: incorporare. Sin: insrere; ag-
gregare; associare; unire.
incorporeidad: incorporlitas, atis f. Sin:
spiritalis natura vel substntia.
incorpreo: incorpreus, a, um. Sin: incor-
poralis; immaterialis; spiritualis; crpore ex-
pers vel vacans; sine crpore; nullo cum
crpore. Uso: ser -, sine crpore esse; cr-
pore carere vel vacare; crpore expertum
esse.
incorreccin: mendsitas, atis f. Sin: men-
dum; menda. Uso: - gramatical, sermonis v-
incorreccin
564
tium; soloecismus.
incorrecto: mendosus, a, um. Uso: costum-
bres -, mendosi mores.
incorregible: incorrigbilis, e. Sin: inemen-
dbilis; non emendbilis; emendationis ex-
pers; cui desperata est emendtio.
incorrupcin: incorrptio, onis f. Sin: int-
gritas.
incorruptamente: incorrupte.
incorruptibilidad: incorruptiblitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi //
fig intgritas; innocntia.
incorruptible: incorruptbilis, e. Sin: qui
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy
difcil de pervertir) nteger, gra, grum. Sin:
sanctssimus. Uso: juez -, iudex sanctssimus.
incorrupto: (que est sin corromperse) in-
corruptus, a, um // (fig, no daado ni perver-
tido) nteger, gra, grum. Sin: nnocens;
intactus; illibatus.
incredulidad: incredlitas, atis f. Sin: imp-
etas.
incrdulo: incrdulus, a, um. Sin: non cr-
dulus; scpticus; mpius.
increble: incredbilis, e. Sin: inenarrbilis;
extra fidem; fidem excedens vel sperans.
increblemente: incredibliter.
incremento: incrementum, i n. Uso: - demo-
grfico, incrementum demogrphicum, nat-
lium, natorum; densatus cvium (vel
incolarum) nmerus; - econmico, rei oeco-
nmicae incrementum.
incubacin: incubtio, onis f. Sin: incbitus,
us m; pulltio, onis f; fotus, us m. Uso: - ar-
tificial, artificiosa incubtio; - de una enfer-
medad, morbi incubtio; morbus conceptus;
morbi maturescntia; occultus morbi pro-
gressus; morbus nondum manifestus.
incubador: incubitrius, a, um.
incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incuba-
tionis cella; artificiosae incubationis appara-
tus.
incubar: (ova) incubare.
inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
-, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
um. Sin: hrridus.
incultura: inhumnitas, atis f. Sin: incultus,
us m; rustcitas; rditas; doctrinae carntia.
inculturacin: inculturtio, onis f. Sin: alie-
nae culturae adptio, assmptio; alterus cul-
tus adptio; in mores accommodtio, in
cultum insrtio.
inculturar: inculturationem pergere.
incumbencia: munus, nris n. Sin: offcium;
negtium.
incumplido: incompletus, a, um. Sin: infec-
tus; haud solutus; nondum absolutus.
incumplimiento: inobservntia, ae f. Sin:
promissi desrtio; a promissione defctio.
incunable: incunbulum, i n. Sin: incunbula
typogrphica npl; typogrphicae artis primr-
dia npl.
incurable: incurbilis, e. Sin: insanbilis;
immedicbilis; non sanbilis.
incorrecto
565
incursin: incrsio, onis f. Sin: incursus, us
m; irrptio. Uso: - area, arius vel areus
incursus; incrsio aria; incrsio aroplano-
rum; - areas de aviones enemigos, incursus
arii aroplanorum hostlium; - fulmnea, in-
crsio fulmnea; - terroristas, incursiones tro-
mocratarum more; hacer incursiones en
territorio enemigo, incursiones (vel incursus,
vel irruptiones) fcere in fines hstium.
indagacin: indagtio, onis f. Sin: indago,
gnis f; investigtio; pervestigtio; inquistio.
indebido: (no obligatorio ni exigible) indbi-
tus, a, um. Sin: immritus; gratuto concessus
// (ilcito) illcitus, a, um. Sin: non legtimus.
indeclinable: Gram indeclinbilis, e.
indefectibilidad: indefectiblitas, atis f. Sin:
ntegra perpetitas vel pernnitas; indeficin-
tia; aeternum (vel perptuum, vel certum)
esse.
indefectible: (que no puede dejar de ser) in-
defectbilis, e. Sin: indefciens; numquam de-
fciens; numquam defuturus; indsinens;
intrminus; inexstingubilis; perennis; incon-
sumptbilis; non periturus; numquam casurus
// (que no puede faltar) certus, a, um. Uso:
plazo -, certa dies.
indefectiblemente: (de modo que no puede
dejar de ser) indeficienter. Sin: indesinenter;
perptuo; in perptuum; sine intermissione;
sine fine // (de modo que no puede faltar)
certe; certo. Sin: procul dbio; haud dbie;
indubitabliter. Uso: vendr -, certo (vel haud
dbie) veniet.
indefendible: indefensbilis. Sin: non defen-
sbilis.
indefinible: indefinbilis, e.
indefinido: indefinitus, a, um.
indeformable: indeformbilis, e. Sin: inde-
pravbilis.
indehiscente: indehescens, entis.
indeleble: indelbilis, e.
indelegable: indelegbilis, e.
indelicadeza: inurbnitas, atis f. Sin: illiber-
litas; nulla reverntia.
indelicado: inurbanus, a, um. Sin: illiberalis;
parum rverens.
indemnidad: indmnitas, atis f.
indemnizacin: indemntio, onis f. Sin:
damni compenstio; soltio compensativa.
indemnizar: damnum compensare, sarcire,
resarcire, slvere.
indemostrable: indemostrbilis, e.
independencia: independntia, ae f. Sin: li-
bertas; nulla obnoxetas. Uso: - civil, civilis
libertas; - nacional, independntia nationalis;
- poltica, in re pblica administranda sui
iuris esse; - de carcter, - de espritu, libertas
ingnii; liber nimus; lbera voluntas; - de
juicio, suo iudcio uti; - de la justicia, iuris-
dctio lbera; - de lenguaje, summa libertas in
oratione // declaracin de -, declartio inde-
pendntiae; espritu de -, oboediendi fasti-
dium; cuiusvis disciplinae recustio; guerra
de -, bellum pro libertate tuenda (si se trata
de mantenerla) vel recuperanda (si se trata
de recobrarla); - del Pas Vasco o Euskadi,
independntia Vascniae // conseguir, con-
quistar su -, se in libertatem vindicare; parare
sibi libertatem; conseguir la - de alguien, li-
quem in libertatem vindicare; conservar la -,
independencia
566
servare libertatem; defender la -, libertatem
defndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris,
sui iudcii, sui arbtrii; lbere se grere; ha-
blar con -, ore lbero loqui; no tener -, iuris
alicius esse; alicius iuri esse obnxium;
perder la -, licui obnxium feri; quitar la -
a alguien, licui libertatem erpere; reclamar
plena -, plenam independntiam flagitare;
tener -, sui iuris esse; suo (prprio) iure v-
vere.
independentismo: stdium obnoxietatis abo-
lendae vel auferendae. Sin: stdium suis iri-
bus vivendi.
independiente: non obnxius. Sin: liber; sui
iuris (gen).
independientemente: independenter (ab li-
qua re). Sin: lbere; solute; per se; per se
ipsum; ad suum arbtrium. Uso: - del deber,
misso offcio; - de esta circunstancia, citra
hunc casum; - de la utilidad, separata utili-
tate; proceder - de algo, neglgere, omttere,
praetermttere liquid; la virtud debe ser
apreciada - de la fortuna, per se virtus sine
fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda
otra consideracin, liquid per se ipsum aes-
timare.
independista: sust fautor obnoxietatis abo-
lendae vel auferendae. Sin: fautor suis iribus
vivendi facultatis // adj prprius stdii obno-
xietatis auferendae.
inderogable: inderogbilis, e. Sin: irrevoc-
bilis.
indescifrable: ininterpretbilis, e. Sin: inex-
planbilis; inexplicbilis; inintelligbilis.
indescriptible: inenarrbilis, e. Sin: indic-
bilis; ineffbilis; supra quam dici vel enarrari
potest.
indestructibilidad: inexstinguiblitas, atis f.
Sin: indefectiblitas; immortlitas; condcio
indelbilis.
indestructible: indelbilis, e. Sin: perennis.
indeterminable: indeterminbilis, e.
indeterminacin: indetermintio, onis f. Sin:
indefintio; haesittio; titubtio; fluctutio;
dubittio.
indeterminado: indeterminatus, a, um. Sin:
indefinitus.
indeterminismo: indeterminismus, i m. Sin:
acrsia.
indeterminista: indeterminista, ae m.
India: India, ae f.
indiana: ndica, ae f. Sin: tela ndica; linum
ndicum; txtile vel textum ndicum.
indianismo: (modismo) indismus, i m. Sin:
loctio ndica // (ciencia de la lengua y civi-
lizacin indias) indiolgia sive -loga, ae f.
indianista: indilogus, i m.
indiano: ndicus, a, um. Sin: indus; india-
nus.
indicador: index, dcis mf. Sin: indculus;
signum. Uso: - de camino, signum virium;
Tecnol, - del color de la cinta, clavcula colo-
ris teniae; - de espacios, spatiorum indcu-
lus; - de funcionamiento, index operationis;
- de incendios, index incendiorum // adj ag-
nitionalis, e. Uso: cartelito -, schdula agni-
tionalis; dato -, elementum agnitionale.
indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indica-
trius // sust Ling, modus (-i m) indicativus.
independentismo
567
ndice: index, dcis mf. Uso: - alfabtico,
index alphabticus; index in ltteram vel in
ltteras digestus; index litterarum rdine ex-
plicatus; - analtico, general, sistemtico,
index analticus, generalis, systemticus; -
bibliogrfico, index librorum qui inspecti
sunt; - onomstico, nminum index; - de au-
diencia (de Radio/TV), index audintium; -
de materias, index rerum (quae pertractan-
tur); - de voces, de vocablos, nominum vel
vocabulorum index.
ndico, v. indiano.
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) len-
titudo, dnis f. Sin: nimus frgidus vel durus
// (incuria) neglegntia, ae f. Sin: incria.
Uso: - religiosa, neglegntia religionis vel
divini cultus; ad qumlibet religionis formam
se aeque habere, vel se aeque movere.
indiferenciado: indiscretus, a, um.
indiferente: (que no presenta motivo de pre-
ferencia) indfferens, entis. Uso: slaba -,
sllaba indfferens // (no determinado por s
a una cosa ms que a otra) indfferens. Uso:
- acerca de la comida, indfferens circa vic-
tum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incu-
riosus, a, um (alicius rei, liqua re, in liqua
re). Sin: nglegens (alicius rei, in liqua re,
in liquem, in liquid). Uso: - a los valores
espirituales, bonorum nimi incuriosus; -
ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vi-
cissitdinum humanarum; - en materia de
religin, circa religionem nglegens // (que
por nada se conmueve) frgidus, a, um // (sin
inters) me, te, le ... es -, me, tu, su ... nihil
nterest; nihil omnino curare de + abl; liquid
parum (vel mnime, vel nihil) curare. Uso:
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me ttinet.
indiferentemente: (indistintamente) indiffe-
renter. Sin: indiscriminatim; nullo discr-
mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
neglegenter // (con frialdad) frgide.
indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
lentitudo nimi indifferentis. Uso: - poltico,
religioso, indifferentismus polticus, religio-
sus.
indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: in-
differentismi fautor vel sectator.
indgena: adj indgenus, a, um; indgena, ae
mf y n. Sin: vernculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indgena ptio; buey -, bos in-
dgenus; clero -, clerus indgena vel indge-
nus; clerus ex indgenis delectus; gallinas -,
gallinae nostrates vel vernculi gneris; len-
gua -, sermo vernculus; palabras -, verba
nostrtia; vino -, indgena vinum // sust ind-
gena, ae mf; indgenus, i m. Sin: aborigo,
gnis m; autchthonus; autochthon, nis m.
Uso: poblaciones -, aborgines vel aborge-
nes, um mpl; productos -, domstica, orum
npl.
indigerible: (que no se puede digerir) indige-
rbilis, e // (de muy difcil digestin) diffcilis
concoctu // fig intolerbilis, e.
indigestible: indigestbilis, e; v. indigerible.
indigestin: indigstio, onis f. Sin: indiges-
tus, us m; crditas; crudittio; mala concc-
tio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
-, est mihi stmachus vitiatus.
indigesto: (difcil de digerir) diffcilis ad
concoquendum. Sin: gravis // (que est sin
digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
crudus; non concoctus // (fig, confuso, desor-
denado) indigestus. Sin: confusus; perturba-
tus; sine rdine // (spero, difcil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incmmodus; importu-
nus.
indigesto
568
indignacin: indigntio, onis f. Sin: ira, ae f.
Uso: ver con -, iniquo nimo ferre.
indignado: iratus, a, um (contra alguien, li-
cui; de algo, de liqua re). Uso: estar -, sto-
machari (contra alguien, licui).
indignar: indignationem movere licui // in-
dignarse, irasci (contra alguien, licui; por
algo, de liqua re; de que, quod + indic o
subj). Sin: indignari (por algo, liquid vel de
liqua re); suscensre intr (contra alguien,
licui).
indio: (adj, de la India) ndicus vel indus, a,
um ; (- de Amrica) indianus, a, um // sust In-
dianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Ameri-
canus; autochton Americanus // (metal)
ndium, ii n.
indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um.
indirectamente: indirecte. Sin: per indirec-
tum; modo non directo.
indisciplina: indisciplintio, onis f. Sin: nulla
disciplina; inordintio.
indisciplinado: indisciplinatus, a, um. Sin:
indcilis; effrenatus; effrenus; immodestus;
disciplinae impatiens; nulla disciplina cor-
citus.
indiscriminadamente: indiscriminatim. Sin:
indiscrete.
indiscriminado: indiscriminatus, a, um.
indiscutible: indiscussbilis, e. Sin: indispu-
tbilis; indubitbilis; indbius; irrefutbilis.
Uso: ser -, dubitandum non esse (de liqua
re); sine controvrsia esse; in controvrsiam
vocari non posse; es una verdad -, vritas est
de qua nulla controvrsia feri potest.
indiscutiblemente: indiscussibliter. Sin: in-
disputabliter; indubitabliter; indubitanter;
indubitate; indubitato; procul dbio; sine
dbio; sine controvrsia; nulla contentione.
indiscutido: indiscussus, a, um. Sin: non dis-
cussus; indisputbilis; irrefutbilis; certssi-
mus.
indisolubilidad: indissolublitas, atis f. Sin:
perpetitas; pernnitas; dissolvi non posse;
indissolbilis vel inexplicbilis nexus (-us m)
vel nodus (-i m). Uso: - del matrimonio, per-
petitas matrimnii; indissolbile matrimnii
vnculum.
indisoluble: indissolbilis, e. Sin: insolbi-
lis; indissocibilis; non dissolbilis; haud so-
lbilis.
indisolublemente: indissolubliter. Sin: in-
solubliter; inexplicbili nexu vel nodo.
indispensabilidad: indispensablitas, atis f.
Sin: necssitas.
indispensable: indispensbilis, e. Sin: per-
necessrius. Uso: es - que, necesse est ut +
ac e inf.
indisponible: impromptus, a, um. Sin: impa-
ratus; non paratus; non in promptu.
indisposicin: (falta de disposicin) nimus
alienus. Sin: voluntas aliena; malevolntia //
(desazn o quebranto leve de la salud) vale-
tudo, dnis f. Sin: incmmoda (vel adversa,
vel infirma) valetudo; incmmodum; brevis
aegrottio vel aegritudo (-dnis f). Uso: - im-
provisa, (crporis) offnsio; por -, propter va-
letdinem; valetdine impeditus // alegar -,
valetdinem excusare; ser atacado de una -,
valetdine vel incmmoda (adversa, infirma)
valetdine ffici, crripi, tentari; tener una -,
lviter aegrotare; tener una ligera -, perlvi-
indignacin
569
ter commoveri.
indispuesto: (que se siente algo enfermo) l-
viter aegrotans.
indistinguible: indiscriminbilis, e. Sin: in-
distinctus.
individuacin: individutio, onis f. Sin: de-
termintio; singulariztio; singularis defin-
tio.
individual: (perteneciente o relativo al indi-
viduo) individualis, e. Uso: exigencia -, indi-
vidualis exigntia // (propio y caracterstico
de alguien o algo) prprius.
individualidad: individulitas, atis f. Sin:
singulritas; prpria natura // (originalidad)
propretas ingnii.
individualismo: (doctrina filosfica) indivi-
dualismus, i m // (egosmo) sui cmmodi st-
dium. Sin: effrenatus amor sui.
individualista: sust individualista, ae mf.
Sin: individualismi fautor (partidario del in-
dividualismo); sui cmmodi effrenatus fautor
(propenso al individualismo) // adj individua-
lsticus, a, um. Sin: sui cmmodi studiosus.
individualmente: singillatim. Sin: singula-
tim; viritim; per sngula cpita.
individuar: individuare // fig sngula defi-
nire; nominatim circumscrbere; singillatim
designare; viritim deprehendere.
individuo: adj indivduus, a, um. Sin: singu-
laris; indivisbilis // sust indivduum, i n. Sin:
homo sngulus; singularis homo; persona in-
divdua; sngula persona. Uso: un - cual-
quiera, unus qulibet.
indivisibilidad: indivisiblitas, atis f.
Indochina: Indosinae, arum fpl. Sin: paenn-
sula Indosinensis.
indochino: adj indosinensis, e,
indoeuropeo: adj indoeuropaeus, a, um //
sust Indoeuropaeus, i m.
indogermnico: indogermnicus, a, um.
indogermano: Indogermanus, i m.
ndole, v. temperamento.
indoloro: indolrius, a, um.
Indonesia: (archipilago) Indonsia, ae f //
(Estado) Indonsia. Sin: Cvitas Indonsia;
Foederatae Indonsiae Civitates.
indonesio: adj indonesianus, a, um // sust In-
donesianus, i m.
Indostn: Hindustnia, ae f.
indostans o indostano: adj hindustanus, a,
um // sust Hindustanus, i m.
induccin: (modo de razonar) indctio, onis
f. Sin: illtio. Uso: por -, per inductionem //
(accin y efecto de inducir) indctio.
inducido: Fs sucneum vel elctricum glo-
meramen (-mnis n).
inductivo: inductivus, a, um.
indulgencia: (facilidad en perdonar o disi-
mular las culpas) indulgntia, ae f. Sin: cle-
mntia; lnitas; lenitudo; nimi lenitudo.
Uso: - con alguno, in liquem indulgntia;
demasiada - para con alguien, nmia lenitudo
in liquem; tener -, indulgre licui; indul-
genter liquem habere; indulgnti tractare
liquem // (facilidad en conceder gracias) fa-
indulgencia
570
clitas, atis f. Sin: nimi faclitas // (remisin
que hace la Iglesia de las penas debidas por
los pecados) indulgntia. Sin: poenae rems-
sio; indulgntia ecclesistica. Uso: - parcial,
indulgntia partialis; - plenaria, indulgntia
plenria; cuiusvis vel omnis poenae remssio;
conceder - plenaria en las condiciones acos-
tumbradas, indulgntiam plenriam conc-
dere suetis (vel statis) condicinibus; ganar,
lucrar - plenaria, indulgntiam plenriam ac-
qurere, cnsequi, ssequi.
indulgentemente: indulgenter. Sin: clemen-
ter; lniter; remisse; benigne.
indultar: (perdonar a uno una pena) licui
ignscere. Sin: licui crimen condonare; li-
cui gratiam delicti fcere; poenam licui re-
mttere vel condonare.
indulto: (gracia o privilegio extraordinario
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concs-
sio. Uso: - apostlico, indultum apostlicum;
Sedis Apostlicae indultum // (remisin de la
totalidad o parte de una pena) vnia, ae f.
Sin: remssio poenae. Uso: conceder el -, v-
niam dare; poenam remttere; ignscere li-
cui.
industria: (maa y destreza o artificio para
hacer algo) sollrtia, ae f. Sin: indstria; dex-
tritas; callditas; sagcitas // (profesin, ofi-
cio) ars, artis f. Sin: artifcium. Uso: ejercer
una -, artem fcere vel factitare // (conjunto
de operaciones materiales ejecutadas para
la obtencin, transformacin o transporte de
productos naturales) indstria, ae f. Sin: res
industrialis; ars, artis f; artifcium; fabrictio;
indstria quaestuosa; artes quaestuosae, ope-
rosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus caus tractantur; - concurren-
tes, operosa artifcia vel artes operosae quae
inter se aemulantur; - domstica, indstria
domstica; - mecnica, indstria mechnica
vel machinalis; - metalrgica, industria me-
tallrgica; - nacientes, nascntia operosa ar-
tifcia; - textil, indstria txtilis // - de las bi-
cicletas, birotarum fabrictio vel ars; - de los
servicios, machinalis indstria ad ministria
spectans; - del vidrio, vitrria ars; introduc-
cin de la -, artes et artifcia invhere; pro-
gresar en las -, in quaestuosa indstria (vel
in quaestuosis rtibus) progressum fcere vel
habere // (instalacin destinada a dichas ope-
raciones) fbrica, ae f. Sin: officina. Uso: -
del hierro, fbrica ferri, frrea, ferrria; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
madera, fbrica aerria, materiria.
industrial: (persona que vive del ejercicio
de una industria o es propietario de ella) fa-
bricator, oris m. Sin: rtifex; rtifex operosus;
rtibus dditus; praepsitus industrialis; er-
glabus machinalis indstriae. Uso: los -, h-
mines quaestuosae indstriae (vel quaestuosis
rtibus) addicti // (relativo a la industria) ma-
chinrius, a, um Sin: industrialis; quaestuo-
sae artis (gen); ad artes prtinens; ad
quaestuosam indstriam ttinens. Uso: arte -,
quaestuosae indstriae ars; centro -, urbs of-
ficinis (vel quaestuosis indstriis) ffluens;
era -, aetas industrialis; escuela -, schola in-
dustrialis; schola qu artes quaestuosae do-
centur; estructuras -, machinales structurae;
naciones -, civitates industriales; la clase de
los -, fabricatorum ordo vel classis; cvium
classis indstriae quaestuosae addicta; c-
vium ordo quaestuosis rtibus addictus; la
poca - moderna, nostra haec machinria
mercansque aetas; profesin -, ars quae (vel
offcium quod) quaestus caus exercetur;
progreso -, progressus industrialis; in quaes-
tuosa indstria (vel in quaestuosis artibus)
progressus.
industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
doctrina de indstriae principatu; aetas pe-
rum industrilium; indstriae dominatus (-us
m); machinalis indstriae dispenstio.
indulgentemente
571
industrialista: industrialista, ae m.
industrializacin: (introduccin de la indus-
tria) industrializtio, onis f. Sin: quaestuosae
indstriae invctio; indctio indstriae ma-
chinalis // (fomento y aumento de la indus-
tria) industrializtio. Sin: artificiorum
incrementum; quaestuosae indstriae incre-
mentum; rtium et artificiorum provectus vel
profectus (-us m). Uso: la moderna -, hodier-
num quaestuosae indstriae incrementum;
una brusca -, nimis properatus rtium et arti-
ficiorum proventus; fomentar la - de una na-
cin, nationem ad quaestuosae indstriae
incrementum provhere vel addcere.
industrializar: (introducir la industria)
quaestuosam vel machinalem indstriam
(quaestuosas vel machinales indstrias) inv-
here vel indcere. Uso: naciones altamente -,
civitates machinali indstri mxime progres-
sae; nationes quaestuos indstri provects-
simae; pases que se van industrializando,
regiones ad artes operosas (vel ad operosa ar-
tifcia) spectantes // (fomentar y aumentar la
industria) quaestuosam indstriam fovere,
augere, amplificare.
indito: inditus, a, um. Sin: nondum ditus
vel vulgatus; nondum in lucem datus vel di-
tus; nondum foras datus. Uso: escritos -,
scripta nondum vulgata.
inefabilidad: ineffablitas, atis f.
inefable: ineffabilis, e. Sin: indicbilis; in-
enarrbilis; haud effbilis.
inefablemente: ineffabliter. Sin: inenarrab-
liter.
ineficiencia: inefficintia, ae f.
inelegible: ineligbilis, e. Sin: non eligbilis.
ineptitud: ineptitudo, inis f. Sin: inptia; im-
pertia; insctia.
inepto: ineptus, a, um. Sin: imperitus;
nscius; non aptus.
inerrancia: errorum immnitas.
inescrutable: inscrutbilis, e. Sin: im-
perscrutbilis; non vestigbilis.
inexpiable: inexpibilis, e. Sin: non expibi-
lis.
inexplicable: inexplicbilis, e. Sin: inextri-
cbilis; obscurus; occultus.
inexplicablemente: inexplicabliter. Sin:
nscio quo modo (= no s cmo); confuse; in-
volute; occulte; secreto (= secretamente); ar-
cano (= misteriosamente).
inextinguible: (no extinguible) inexstingu-
bilis, e. Sin: non exstingubilis; indelbilis;
qui exstingui nequit vel non potest // (que no
puede contenerse) effrenatus, a, um. Sin:
irrefrenbilis; qui corceri non potest. Uso:
risa -, magnus vel cachinnbilis risus.
infalibilidad: infalliblitas, atis f. Sin: erroris
immnitas, vacitas; errare non posse. Uso: -
pontificia, infalliblitas papalis; proclamar la
- del Sumo Pontfice, Pontficem Mximum
falli nscium pronuntiare.
infalible: (que no puede engaar) fllere
nscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni er-
rore liber est; qui ab omni errandi perculo
vcuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rtio haud fallax //
(que no puede engaarse) qui numquam
fllitur. Sin: falli nscius; in quem error non
cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: in-
dubitatus; indbius.
infalible
572
infaliblemente: infallibliter. Sin: procul
dbio; sine dbio; certe vel certo.
infalsificable: incorruptbilis, e.
infamante: ignominiosus, a, um. Sin: contu-
meliosus; probrosus; maldicus; maledicens.
infamar: infamare (liquem). Sin: infmiam
inferre (licui); infmi asprgere (liquem);
infamem fcere (liquem).
infante: (hijo legtimo del rey que no era in-
mediato sucesor del reino) e domo rgia prin-
ceps. Sin: flius regis vel rgius; puer (vel
ivenis) rgius; adulescens (vel ivenis) rgii
snguinis; adulescens (vel ivenis) rgio s-
mine ortus.
infantera: peditatus, us m. Sin: pdites, um
mpl. Uso: militar en la -, stipndia pdibus
fcere.
infanticidio: infanticdium, ii n.
infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: -
cardaco, infarctus cordis; cordis incmmo-
dum; - de miocardio, infartus myocrdii;
muri de - cardaco, e cordis incommodo
mrtuus est.
infatigable: infatigbilis, e. Sin: indefatig-
bilis; infatigatus; indefatigatus.
infatigablemente: infatigabliter. Sin: inde-
fatigabliter; indefesse; indefessim.
infatuacin: infatutio, onis f. Sin: flagrn-
tia; aestutio; eltio; incnsio.
infatuado: infatuatus, a, um. Sin: estuans;
flagrans; elatus.
infeccin: contgio, onis f. Sin: contamin-
tio; contactus, us m; morbi contgio. Uso: in-
fecciones de vario gnero, infectiones vrii
gneris.
infeccioso: (que causa infeccin) tbidus,
a, um Sin: contagiosus tabficus; pstilens,
entis // (que se difunde con la infeccin) con-
tagione vulgatus. Uso: enfermedad -, cont-
gio, onis f.
infectivo, v. infeccioso.
inferioridad: infrior condcio, locus, gra-
dus. Sin: humlitas, atis f.
inferiormente: infrius. Sin: infra; inferne.
infernal: infernalis, e. Sin: infernus; nferus
// fig diablicus; tenebrosus; vafrrimus.
infestacin: infesttio, onis f. Sin: molstia;
vextio; persectio.
infestar: (apestar) infestare // (causar estra-
gos con hostilidades) vastare. Sin: populare;
depopulare.
infiel: (que no profesa la fe considerada
como verdadera) infidelis, e // los -, infide-
les.
infiernillo: fculus aethanlicus.
infierno: infernus, i m. Sin: nferi, orum
mpl; inferna, orum npl; locus infernus; dam-
nationis sedes; sceleratorum sedes fpl; locus
tormentorum. Uso: arrancar almas al -, e su-
perbo Stanae dominatu in Dei filiorum li-
bertatem vindicare.
infiltracin: mantio, onis f. Sin: permetio;
percoltio; penetrtio.
infinidad: (calidad de infinito) infnitas, atis
f. Sin: infintio. Uso: - del espacio, immnsi-
tas; - del tiempo, aetrnitas; - del nmero, in-
infaliblemente
573
numerablitas // (fig, gran muchedumbre) in-
gens vel immensus nmerus. Sin: immensa
(vel infinita, vel innumerbilis) multitudo.
Uso: me tienen ocupado una - de asuntos,
plrimis negtiis distneor; pretende que hay
una - de mundos, ait innumerbiles esse mun-
dos; - de veces, sescnties; mllies, persaepe.
infinitesimal: infinitesimalis, e. Sin: infini-
tus; mnimus; in infinitum deductus vel
productus. Uso: clculo -, clculus infinite-
simalis; rtio in infinitum producta; mathe-
mticae computationes in infinitum
productae; dividido en partes -, in infinitum
divisus; partes -, partes in infinitum divi-
sae.
infinitivo: adj infinitivus, a, um. Sin: infini-
tus. Uso: - histrico, infinitivus histricus,
descriptivus, narrativus // (modo -) infiniti-
vum, i n. Sin: infinitum; modus infinitus, in-
finitivus, indefinitus.
infinito: (que no tiene ni puede tener fin) in-
finitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine //
(que no tiene lmites) immensus, a, um //
(muy extenso) mximus, a, um. Sin: ingens //
(muy duradero) perptuus, a, um. Sin: infi-
nitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in
immensum; multiplicar hasta lo -, rem in im-
mensum amplificare.
inflacin: (accin y efecto de inflar) infltio,
onis f // (alza general de los precios y au-
mento de la circulacin monetaria) infltio,
onis f. Uso: - monetaria, infltio pecuniria,
monetalis; pecniae infltio; nummorum in-
fltio; rei nummriae nimetas; nmius rei
nummriae auctus (-us m); pecniae vlitas;
vilescentis pecniae nimetas; padecer -, vi-
litate nummorum laborare // (fig, excesiva
emisin de billetes en remplazo de moneda)
charta nummria nmia ac vilescens; chartae
nummriae nmiae ac vilescentis edtio.
inflacionario o inflacionista: (perteneciente
o relativo a la inflacin) ad nummorum in-
flationem prtinens; (que es causa de infla-
cin) inflationem fovens.
inflador: sufflatrium, ii n. Sin: conflat-
rium; ntlia pneumtica.
inflamable: inflammbilis, e. Sin: fcilis ad
exardescendum; igni concipiendo aptus vel
idneus.
inflamacin: inflammtio, onis f. Uso: - de
los pulmones, inflammtio pulmonum.
inflamar: inflammare // inflamarse, inflam-
mari.
inflamatorio: inflammatrius, a, um.
inflar: inflare. Sin: sufflare; tumefcere.
inflexin: inflxio, onis f. Sin: flxio; fle-
xura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la
voz, vocis flxio vel flexus.
inflorescencia: (forma de agruparse las flo-
res en una planta) inflorescntia, ae f // (con-
junto de estas flores) flores, um mpl.
influencia: (accin y efecto de influir) affc-
tio, onis f. Sin: effectus, us m; tactus, us m;
vis. Uso: - del cielo, affctio caeli, vis caeles-
tis; - del sol, de la luna, solis, lunae tactus vel
effectus; - de los astros, affctio vel vis astro-
rum; - benfica, vis et utlitas; - daosa, vis
nxia; - perniciosa, perniciosus afflatus (-us
m); ejercer una - daosa, nocere; obesse;
ejercer una - til sobre alguien o alguna
cosa, prodesse licui, licui rei vel ad liquid;
iuvare vel adiuvare liquem vel liquid; estar
bajo la - de algo, liqua re moveri, regi, duci
et regi; tener -, valere ad liquid (faciendum);
vim habere vel afferre ad liquid; no tener
ninguna -, nihil valere in liqua re // (ha-
influencia
574
blando del influjo de un escritor o forma li-
teraria) imittio, onis f. Uso: en Tcito se ob-
serva fcilmente la - de los modelos griegos,
in Tcito Graecorum exemplrium imittio
fcile perspcitur // (autoridad) auctritas,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse
magna auctoritate // (poder) potntia, ae f.
Uso: - como senador, senatria potntia; por
mi - personal, potnti mea; tener -, plri-
mum pollere; conseguir -, potntiam cnse-
qui // (valimiento) grtia. Uso: tener -, valere;
grti florere vel valere; no tener ninguna -,
nihil grti valere vel posse // (importancia)
momentum, i n // (gracia e inspiracin que
Dios enva interiormente a las almas) inspi-
rtio, onis f. Sin: grtia.
influenza, v. gripe.
influjo: (accin y efecto de influir) influxus,
us m. Sin: inflxio, implsio; impulsus, us m;
afflatus, us m; vis (sin gen y dat); efficcia;
efficcitas; efficintia; v. influencia. Uso:
ejercer un grandsimo -, mximum pondus
habere; estar bajo el - de alguien, ab liquo
moveri ac duci; sentir profundamente el - del
cristianismo, christianam fidem pnitus com-
bbere // (fig, inspiracin, impulso) instinc-
tus (-us m) vel afflatus divinus // (flujo de la
marea) v. flujo.
informacin: (accin y efecto de informar)
informtio, onis f. Sin: nuntitio; reltio; nn-
tium; nntius; nntia (-orum npl); nottia.
Uso: - burstil, de re nummria communic-
tio vel enuntitio; - deportiva, ldicra, orum
npl; gmnica, orum npl; de ludis reltio; - ex-
tranjera, exterarum gntium nntia; - inter-
nacional, informtio internationalis; - local,
nostrae res (rerum fpl); - meteorolgica, nn-
tius meteorolgicus; - nacional, ptriae nn-
tia; ex universa natione nntia; - radial,
televisiva, nntium radiophnicum, televis-
ficum; medios de -, instrumenta informatio-
nis; oficina de informaciones, offcium
informatrium; sedes nntiis exquirendis //
dar informaciones, certiorem fcere; nun-
tiare; nottias dare, trdere, afferre, praebere,
suppeditare; sacar, recabar informaciones,
informationes capssere; nottias exqurere,
requrere, smere, indagare, investigare; reci-
bir informaciones, certiorem feri; cogns-
cere, novisse, dscere, edscere, edoceri;
informationes accpere; habere cgnitum vel
compertum // (averiguacin juridica y legal)
questio, onis f. Uso: - de testigos, tstium
interrogtio; - sumaria, compendiria inqui-
stio.
informado: edoctus, a, um. Sin: certior fac-
tus.
informador: informator, oris m. Sin: nuntia-
tor; relator; nntius.
informal: informalis, e.
informar: (enterar) nuntiare. Sin: certiorem
fcere liquem de liqua re.
informtica: informtica, ae f. Sin: disci-
plina informtica vel informatria; ars com-
putatria. Uso: historia de la -, histria
ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatra-
lis.
informtico: informticus, a, um. Sin: com-
putatralis, e; ordinatralis, e. Uso: gusano -,
vermis (-is m) ordinatralis; sistema -, systema
ordinatrale.
informativo: (que informa) informativus, a,
um. Sin: informatrius; nuntiatrius.
informe: (noticia que se da) nottia, ae f //
(accin y efecto de informar) informtio, onis
f. Sin: reltio; nntius. Uso: - administrativo,
rtio rerum administrandarum; - escrito, oral,
reltio scripta, oralis; - diplomticos, jurdi-
cos, privados, pblicos, relationes diplomti-
influenza
575
cae, iurdicae, privatae, pblicae; - meteoro-
lgico, nntius meteorolgicus; nntius de
ris statu mutationibusque; - supletorio, co-
rrelatum, i n; - del mdico, mdici reltio //
dar un - , edocere. Sin: admonere; commo-
nere; monere; dar, pedir, exigir un - adminis-
trativo, rationem rerum administrandarum
rddere, expscere, exgere // (exposicin
oral ante el tribunal) informtio oralis.
infraccin: infrctio, onis f. Sin: transgrs-
sio; violtio. Uso: - de trnsito, delictum via-
trium.
infractor: violator, oris m. Sin: legrupa, ae
m; qui legem rumpit. Uso: - de trnsito, pec-
cator viatrius vel virius; neglector regula-
rum viariarum.
infraestructura: substrctio, onis f. Uso: -
econmica, substrctio oeconmica.
infraganti o in fraganti, v. delito.
infrangible: infrangbilis, e. Sin: infrgilis;
non frgilis; non fractus; numquam fractus.
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus,
a, um. Sin: subscriptus.
infrecuencia: infrequntia, ae f. Sin: rritas.
infusin: infsio, onis f // (producto obtenido
por -) (p)tsana, ae f. Sin: decoctum; ptio.
Uso: - de genciana, ptio gentianina.
infuso: infusus, a, um. Sin: nditus. Uso:
ciencia -, scintia infusa vel ndita; nsita
menti doctrina.
infusorio: adj infusrius, a, um // sust nimal
infusrium. Sin: bestola infusria.
ingeniera: ars (vel disciplina, vel scintia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio-
rum doctrina; doctorum machinariorum rtio.
Uso: - civil, scintia aedificatorum.
ingeniero: ingenirius, ii m. Sin: machinator;
machinrius; doctor machinalis vel machin-
rius; peritus machinrius. Uso: - civil, doctor
aedilis; - electricista, electroingenirius;
ingenirius electricitatis; - militar, miles
munitor; - de minas, doctor machinrius
metallis extrahendis; cuerpo militar de inge-
nieros, militrium machinatorum (vel machi-
nariorum, fabrm vel fabrorum) corpus
(-pris n).
ingenio: (fbrica de azcar) saccharifcium,
ii n.
ingeniosamente: ingeniose. Sin: acute;
sollerter.
ingerencia, v. injerencia.
Inglaterra: Anglia, ae f. Sin: Britannia.
ingls: adj nglicus, a, um. Sin: britnnicus.
Uso: literatura -, ltterae nglicae // sust An-
glus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
nglicum, i n. Sin: nglica vel Anglorum lin-
gua; nglicus vel Anglorum sermo. Uso: ha-
blar -, nglice loqui; Anglorum lingu (vel
sermone) loqui.
ingobernable: irregbilis, e. Sin: non guber-
nbilis.
ingratitud: ingratitudo, dnis f. Sin: ingratus
nimus; ingrata voluntas; mmemor benefi-
ciorum nimus.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratficus;
mmemor benefcii vel beneficiorum.
ingravidez: agrvitas, atis f.
ingreso: (caudal que entra en poder de uno)
ingreso
576
rditus, us m. Sin: quaestus (-us m).
inhabilitacin: inhabilittio, onis f.
inhabilitar: inhbilem fcere.
inhabitable: inhabitbilis, e. Uso: satlite -,
satelles (-ltis mf) inhabitbilis.
inhabitacin: inhabittio, onis f.
inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus;
habitatribus vcuus.
inhalacin: (Med, accin de aspirar un
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso:
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar
sobre o en) inhaltio, onis f. Sin: inhalatus,
us m.
inhalador: inhalatrium, ii n. Sin: vaporis
(vel fumi) effusrium; mdici ris effus-
rium.
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso:
- ter, ethera absorbre.
inherencia: coninctio, onis f. Sin: con-
gruntia.
inhibicin: inhibtio, onis f. Sin: vtitum;
interdictum.
inhibitorio: inhibitrius, a, um.
inhumacin: inhumtio, onis f.
iniciacin: inititio, onis f. Uso: - sexual,
inititio sexualis; - en la prctica de un culto,
in sacra introdctio; - en las reglas de una
sociedad, introdctio; admssio; recptio.
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus;
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin:
mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris as-
suefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mysta-
rum sermo.
iniciador: adj incohativus vel inchoativus, a,
um. Uso: verbo -, incohativum verbum // sust
initiator, oris m. Sin: incohator vel inchoator;
inceptor.
inicial: initialis, e. Sin: primordialis.
iniciar: (licui rei) initiare. Sin: incpere; in-
choare; intium cpere, fcere, smere. Uso:
- al estudio del griego, graecis ltteris initiare;
- una magistratura, magistratum inire vel n-
gredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
adulescnti // iniciarse, initiari. Uso: - al sa-
cerdocio, sacerdtio initiari; iniciarse en los
estudios, en las letras, stdiis, ltteris initiari.
iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
accin) conslium, ii n. Sin: propsitum; im-
pulsus, us m; propsitum susceptum // (ac-
cin del que propone o hace una cosa por
primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
inceptum unus cuiusque vel cuiusvis; - indi-
viduales, quae a sngulis suscipiuntur in-
cepta; libre -, lbera conslia inceptaque npl;
- privada, privata singulorum ctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum su
sponte nitum; tomar una -, intium fcere
alicius rei // (capacidad de emprender, in-
ventar, etc.) indstria, ae f. Sin: nvitas;
sollrtia; ingnium; celritas ingnii; nimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
privata singulorum indstria, nvitas; priva-
torum libertas in agendo; por propia -, me,
tu, su sponte; hombre de pronta - para ...,
homo semper promptus paratusque ad ...;
lleno de -, indstrius; ingeniosus, sollers (-
ertis) // (accin de adelantarse a los dems
en hablar u obrar) tomar la -, alicius rei vel
conslii prncipem esse // (derecho de hacer
una propuesta; acto de ejercerlo) auctritas,
atis f. Sin: conslium. Uso: por - de alguno,
inhabilitacin
577
auctoritate alicius; auctore liquo; por mi -,
me auctore; por - de l, eo auctore; por - pri-
vada, privato conslio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicius rei, ad liquid, ut ...;
quien toma una -, alicius rei auctor; impul-
sor; suasor; por - ma, tuya, de l, me, tu,
su voluntate; que ha tomado la - de la resti-
tucin, auctor in restituendo.
inicio, v. comienzo.
inigualable: singularis, e. Sin: nicus; mxi-
mus vel summus; incomparbilis; nulli com-
parandus (dicho de personas).
inimaginable: incogitbilis, e. Sin: inexco-
gitbilis; non imaginbilis.
ininteligible: inintelligbilis, e. Sin: incom-
prehensbilis; non intelligbilis.
injerencia: ingerntia, ae f. Sin: interpostio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpsita
alicius auctritas vel pera; interpsitum ali-
cius conslium.
injerirse: conslium (vel auctoritatem, vel
peram) interpnere in liqua re vel in
liquid.
injertar: insrere. Sin: emplastrare.
injerto: instio, onis f. Sin: emplastrum;
(rama) srculus; propago, gnis f // (opera-
cin quirrgica) implanttio; transplanttio.
injuriar: insultare liquem, in liquem, li-
cui. Sin: contumliam (vel contumlias) in
liquem incere; contumli (vel contumliis)
liquem affcere; contumliam (vel contum-
lias) licui dcere, fcere, impnere // ser in-
juriado, contumli (vel contumliis) ffici.
injustamente: iniuste. Sin: inirie; per ini-
riam; immrito; inique.
injustificable: inexcusbilis, e. Sin: haud ex-
cusbilis.
injustificado: non iustificatus. Sin: non ex-
cusatus; non probatus; illegtimus.
inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: in-
contaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepcin
de Mara, Immaculata Mariae Virginis Con-
cptio.
inmadurez: immatritas, atis f. Sin: acrbi-
tas; impertia.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
crudus; nondum maturus.
inmanencia: immanntia, ae f.
inmanentismo: immanentismus, i m.
inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: im-
manentismi sectator.
inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorpora-
lis; incorpreus; non materialis.
inmaterialidad: immaterilitas, atis f. Sin:
incorporlitas.
inmediacin: proxmitas, atis f. Sin: nullus
morae interpostio; tmporis proxmitas.
inmediato: immediatus, a, um. Sin: prxi-
mus.
inmensidad: immnsitas, atis f. Sin: immen-
sum; infnitas. Uso: - del espacio, immensum
sidreum.
inmensurable, v. inconmensurable.
inmensurable
578
inmersin: immrsio, onis f. Sin: demrsio.
Uso: lnea mxima de - (en las naves), im-
mersionis vel demersionis limes (-mtis m).
inmigracin: immigrtio, onis f. Sin: migr-
tio; adventus, us m. Uso: - ilegal, immigrtio
illegalis.
inmigrado: dvena, ae m. Sin: aliengena.
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: mmi-
grans, antis; dvena. Uso: - legal, mmigrans
legalis vel legtimus; - ilegal, immigrator ille-
galis vel illegtimus.
inmigrar: immigrare (in liquem locum).
Sin: migrare.
inmiscuirse: immisceri vel se immiscere li-
cui rei. Sin: implicari vel se implicare liqua
re.
inmoral: immoralis, e. Sin: inhonestus; tur-
pis.
inmoralidad: immorlitas, atis f. Sin: prditi
mores mpl; morum corrptio, depravtio,
prvitas, pervrsitas, inhonestas.
inmoralismo: morlium recustio legum.
inmortalizar: aeternare. Sin: immortalitatem
licui donare; immortalitate liquem donare;
liquem immortalitati commendare vel con-
secrare; liquem immortalitatis glri aff-
cere; liquid immortalitati trdere //
inmortalizarse, immortalitatem sibi prere.
Sin: immortalem cnsequi glriam.
inmvil: (que no se mueve) immbilis, e.
Sin: immotus; stbilis // (fig, firme, invaria-
ble) v. inmutable.
inmovilidad: immoblitas, atis f. Sin: stabli-
tas // fig constntia; frmitas; immoblitas
nimi.
inmovilismo: inrtia, ae f. Sin: desdia.
inmovilizacin: mots impedtio.
inmovilizado: impeditus, a, um. Sin: reten-
tus; cohbitus; immbilis; immbilis factus //
fig iners; otiosus.
inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohi-
bere; immbilem fcere, retinere, tenere.
Uso: - un capital, pecniam otiosam tenere.
inmunidad: immnitas, atis f. Sin: exmptio;
vactio. Uso: - personal, local, real, immni-
tas personalis, localis, realis.
inmunitario: immunitrius, a, um.
inmunizacin: morborum parta immnitas.
inmunizar: immunem rddere.
inmunologa: immunolgia sive -loga, ae f.
inmunolgico: immunolgicus, a, um.
inmunlogo: immunlogus, i m. Sin: mor-
borum immunitatis doctor.
inmutabilidad: immutablitas, atis f. Sin:
stablitas // fig constntia, ae f. Sin: frmitas.
inmutable: immutbilis, e. Sin: incommut-
bilis; firmus; constans; haud mutbilis; sem-
per idem; mutari nscius.
innatismo: innatismus, i m.
innato: innatus, a, um. Sin: ingnitus; con-
gnitus, nsitus, nativus, naturalis, natur n-
ditus.
innominado: innominatus, a, um. Sin: non
inmersin
579
nominatus.
innovacin: innovtio, onis f. Sin: renovtio;
novtio; novamen (-mnis n); novatus, us m.
Uso: - litrgicas, innovationes litrgicae; -
tecnolgicas, novitates tchnicae.
innovador: adj innovatrius, a, um // sust in-
novator, oris m. Sin: novator; instaurator; re-
formator.
inocentada: ludifictio, onis f.
inocular: inoculare // fig ingrere. Sin: ins-
rere; infndere; immttere.
inodoro: (recipiente para excrementos) sella,
ae f. Sin: sella familirica vel pertusa.
inolvidable: quem (quam, quod) oblivisci
non pssumus. Sin : memori dignus; cuius
memria erit sempiterna; indelbilis; non
oblitterbilis.
inoperable: insecbilis, e. Sin: chirrgi vel
chirrgice non curbilis.
inorgnico: inorgnicus vel anorgnicus, a,
um. Sin: inanimatus; innimus; inanimalis //
(falto de la conveniente ordenacin de las
partes) incompsitus, a, um. Sin: incnditus;
incngruens; dissipatus.
inoxidable: inoxydbilis, e. Sin: non oxyd-
bilis.
input (Inform): (entrar datos) data indcere
// (entrada de datos) nitus, us m. Uso: - y
output, (datorum) nitus exitusque.
inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inqui-
lini habittio, condcio, status (-us m).
inquilino: inquilinus, i m. Sin: locatrius;
conductor; edium conductor; domus con-
ductciae ncola vel habitator. Uso: - de vi-
vienda, adium conductor vel inquilinus.
inquinamento: inquinamentum, i n. Sin:
contamintio; inquintio; polltio.
inquinar: inquinare. Sin: contaminare;
pollere; infcere.
inquiridor: quaesitor, oris m. Sin: inquisitor.
inquirir: inqurere. Sin: conqurere; exqu-
rere; querere; indagare; investigare; perves-
tigare.
inquisicin: (accin de inquirir o investigar)
inquistio, onis f. Sin: questio; investigtio,
pervestigtio; indagtio // (tribunal eclesis-
tico) inquistio, onis f. Uso: Sagrada -, sa-
crum idicum conslium contra heresim.
inquisidor: (investigador) inquisitor, oris m.
Sin: inquirens, entis; investigator, pervesti-
gator; quaesitor; explorator // (juez de la in-
quisicin) inquisitor, oris m. Sin: intra
idices contra heresim cooptatus vel adlec-
tus.
inquisitivo: inquisitivus, a, um. Sin: veritatis
studiosus. Uso: dialctica -, dialctica inqui-
sitiva.
inquisitorio: inquisitrius, a, um.
insaciabilidad: insatiablitas, atis f. Sin: insa-
tetas.
insaciable: insatibilis, e. Sin: insaturbilis;
inexplbilis; nihil satis habens; in nulla re ac-
quiescens.
insacular: in cpsulam (vel in pxidem, vel
in alvolum) incere.
insalivacin: insalivtio, onis f. Sin: salivria
insalivacin
580
subctio; ope salivae molltio, (h)umecttio.
insalivar: saliv (h)umectare. Sin: saliv ma-
defcere, illnere, ngere, inngere, mollire,
(h)umectare, (h)umefcere.
inscripcin: inscrptio, onis f. Sin: - mural,
parietal, inscrptio muralis, parietalis; v. gra-
fito.
insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis
(vel bestolis) internecivus vel internicivus //
sust insecticdium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); vene-
num insecticidale; venenum insectis interne-
civum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum.
insectvoro: adj insectvorus, a, um. Sin: in-
sectorum vorax. Uso: planta -, planta insec-
tvora // sust nimal quod insectis pscitur vel
vscitur.
insecto: insectum, i n. Sin: bestola; insectum
nimal; mnima bestola.
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insen-
siblitas, atis f. Sin: torpor; stupor (crporis,
in crpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: ha-
llarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazn) durtia
sive durties (nimi). Sin: inhumnitas; hebe-
ttio nimi; plmbeum cor; plmbeus (vel
lentus, vel obcallatus) nimus; nimus durus
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indolntia.
insensible: (que carece de facultad sensitiva
o que no tiene sentido) insensbilis, e. Sin: in-
snsilis; haud vel non patbilis; sensu (vel
snsibus) carens vel expers; nihil sentiens.
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sn-
sibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a
lstima) inhumanus, a, um. Sin: durus;
frreus; plmbeus; trpidus. Uso: - en lo es-
piritual, in rebus spiritulibus plmbeus; -
frente al dolor, ndolens, entis; ser - a algo,
liquid non sentire; non tangi vel moveri li-
qua re; volver -, hebetare; obtndere, retn-
dere; volverse -, occallscere, obstupscere;
hebetscere; percallscere // (imperceptible)
non apparens. Uso: prdidas -, non apparn-
tia damna; hacer progresos -, paene nihil pro-
fcere.
insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gra-
datim; sensim sine sensu.
inseparable: inseparbilis, e. Sin: indissoci-
bilis; indissolbilis; indivisbilis.
inseparablemente: inseparabliter. Sin: in-
dissolubliter; indissociabliter; indivisibli-
ter; indivisim.
insercin: insrtio, onis f. Sin: inserttio.
Uso: - en la sociedad, insrtio in societatem.
insignia: (distintivo, divisa honorfica) in-
signe, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
// (imagen o medalla de un grupo) stemma,
tis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
vexillum, i n.
insinuacin: (accin y efecto de insinuar o
insinuarse) insinutio, onis f // (exordio) insi-
nutio // (cosa que se da a comprender sin
decirla claramente) obliqua sentntia u or-
tio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, am-
bigua verba; hacerle a uno secretamente una
- falsa, fictum liquid ad aures (vel in aures)
alicius insusurrare; hacer insinuaciones en
perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
perplexe) dcere de liquo; liquem oblique
perstrngere.
insinuante: insnuans, antis. Sin: blndiens,
blandus; blandfluus; blandloquus; suadens.
Uso: elocuencia -, blandiloquntia; blandil-
insalivar
581
quium; olor -, blandfluus odor; palabras -,
suadntia verba.
insinuar: (dar a entender algo indicndolo
ligeramente) insinuare. Sin: incere; insrere;
licui liquid significare; obscure icere;
icere de liqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari.
Sin: se insinuare; srpere; illabi. Uso: - en el
nimo de una persona, se insinuare licui;
grtiam alicius sibi conciliare; - en la intimi-
dad de alguno, insinuare se in familiaritatem
alicius; in alicius familiaritatem pnitus in-
trare; insinuare se vel immrgere se in con-
suetdinem alicius.
insociabilidad: insociablitas, atis f. Sin: in-
socilitas; incivlitas; solitdinis amor; solit-
riae vitae cupido.
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: so-
cietate alienus; agrestis; rsticus; incultus.
insolacin: (accin y efecto de insolar) inso-
ltio, onis f // (malestar o enfermedad por
una exposicin excesiva a los rayos solares)
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermo-
plgia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole
ictus vel correptus.
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem
expndere vel siccare // insolarse, sole
crripi.
insoldable: non coaptbilis. Sin: non coag-
mentbilis ; non glutinbilis.
inslito: inslitus, a, um. Sin: inusitatus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolu-
blitas, atis f. Sin: indissolublitas // (no poder
resolverse o explicarse) inexplicablitas. Sin:
insolublitas; obscritas.
insoluble: (que no se puede disolver) insol-
bilis, e. Sin: indissolbilis; non solbilis //
(que no se puede resolver o explicar) inex-
plicbilis, e. Sin: inextricbilis; inenodbilis;
insolbilis; obscurus.
insoluto: insolutus, a, um.
insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
cpia. Sin: neglecta soltio; in solvendo d-
bito neglegntia.
insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
solvendo nglegens; ad solvendum non id-
neus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
non esse // sust qui solvendo (vel ad solven-
dum) non est. Sin: debitorum fraudator; dbi-
tor inhbilis vel non idneus.
insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dcere
noctes.
insomnio: insmnium, ii n sive insmnia,
ae f. Sin: insomnetas; insmniae morbus;
privtio somni. Uso: que padece -, insomnio-
sus; insmniae morbo laborans vel affectus;
no sufrir -, insmniis carere; padecer -, in-
smniis fatigari.
insondable: inexplorbilis, e. Sin: impene-
trbilis; inexplicbilis.
insonoro: sono carens. Sin: sine sono.
insoportable: intolerbilis, e. Sin: intoleran-
dus; impatbilis; non tolerbilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carcter
de una persona) morosus, a, um. Sin: diffici-
lis; impatiens; importunus.
insospechable: insuspicbilis, e. Sin: non
suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
haud obnxius.
insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-
insospechado
582
nis expers vel immunis; suspicione vcuus;
in quo nulla subest suspcio // (inesperado)
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus.
inspeccin: inspctio, onis f. Sin: inspect-
tio; scruttio; perscruttio; examintio; ex-
plortio; inquistio; investigtio. Uso: - fiscal,
inspctio fiscalis vel pblica; - de los boletos,
syngraphorum inspctio.
inspeccionar: explorare. Sin: inspcere;
inspectare; investigare; examinare; inqurere;
inspectoris mnere fungi; inspectoris munus
gere, pergere, obire.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - esco-
lar, - de enseanza, studiorum moderator vel
exactor; pblicus studiorum curator; publica-
rum scholarum inspector; - general, inspector
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de
obras pblicas, curator perum publicorum;
cargo de -, inspectoris munus, offcium.
inspectora: (casa, despacho u oficina del
inspector) inspectoris sedes.
inspiracin: (entusiasmo creador, numen
potico) inspirtio, onis f. Sin: inspiramen,
mnis n; spritus, afflatus, us m; afflamen; in-
flammtio (nimi); oestrus, i m. Uso: - lite-
raria, inspirtio litterria; - potica,
inspirtio potica // (inspiracin innata) in-
gnium, ii n. Sin: mpetus (ingnii), vis,
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingnio
vires dare, rpere; decae la -, ingnium cadit
vel xcidit; frenar la -, frenare mpetum; obe-
decer a la -, ingnio servire; retardar la -, m-
petum morari // (movimiento sobrenatural
que comunica Dios a la criatura) inspirtio,
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m;
implsio; incittio; admontio. Uso: - divina,
divinus afflatus; instinctus afflatusque divi-
nus; divina mentis incittio et permtio; - so-
brenaturales, superni afflatus; supernae
nimi impulsiones; supernae admonitiones;
por - divina, divnitus; Dei mnitu vel im-
pulsu; corresponder a las - del Espritu
Santo, Spritus Sancti vcibus atque impul-
sinibus bsequi // (cosa inspirada) cogit-
tio, onis f; cogitatum, i n. Sin: conslium;
mens; mnitus, us m; admontio. Uso: por -
de alguien, liquo monente vel auctore; alic-
ius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
por - de la pasin, impulsu libdinum; se-
cundar la propia -, suo conslio uti.
inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; in-
flatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
Uso: divinamente -, divino spritu instinctus;
escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
permotus; scriptor divino Spritu afflatus, tac-
tus, permotus; scriptor Dei nmine afflatus;
scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
afflator.
instalacin: (accin de instalar) installtio,
onis f. Sin: colloctio, onis f. Uso: - de luz
elctrica, lucis elctricae colloctio; lucis ad-
dctio vel condctio // (cosas instaladas)
instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
m; textura. Uso: - elctrica, ductus (-us m)
elctricus; elctricus contextus, lucis elctri-
cae textura; elctricae lucis ductus; lucis duc-
tus elctride actae; - hidrulica, hydrulicus
apparatus; hidrulicae artis apparatus; - ra-
diofnica, radiophnicus apparatus; - telef-
nica, apparatus vel instructus telephnicus.
instalado: estar -, sedem habere.
instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
in suo loco pnere // (poner en posesin de
una sede) in sede pnere, locare, collocare //
(poner en posesin de un cargo) installare.
Sin: in mnere constitere; immttere in pos-
sessionem mneris vel offcii. Uso: la instal
inspeccin
583
como primera ministra, administrorum pre-
sidem primriam eam installavit // instalarse,
(en una sede) se in sede collocare; (en un
cargo) sui offcii possessionem cpere vel s-
mere // (domiciliarse) sedem fgere, pnere,
collocare.
install (Inform), instalar, colocar: collocare.
Sin: institere; instrere.
instancia: (memorial, solicitud) rogtio, onis
f. Sin: postultio; flagittio; pettio; expostu-
ltio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a
mi -, efflagitatu meo.
instantnea: Fotogr instantnea, ae f (pho-
togrphia). Sin: photogrphica imago lico
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photogrphica.
instantneo: sbitus, a, um. Sin: subitneus;
praesens; praesentneus; repentinus. Uso: ve-
neno de efecto -, praesentneum venenum.
instante: punctum tmporis. Sin: tmporis
momentum, vestgium, spiramentum. Uso:
en un -, tmporis momento vel puncto; en ese
preciso -, illo ipso tmporis vestgio; en
pocos -, paucis tmporis spiramentis.
instigacin: instigtio, onis f. Sin: incittio;
sollicittio.
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator;
stimulator, instimulator; cncitor, concitator;
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auc-
tor clandestinus; - de la sedicin, seditionis
instimulator; - del pueblo, de la turba, ppuli,
turbae concitator.
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix;
perturbatrix.
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis;
ingnitus; nsitus; innatus.
instintivamente: instinctu. Sin: naturliter;
sponte.
instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus in-
natus; motus naturalis. Uso: - de conserva-
cin, instinctus sui conservationis.
institucin: (acto) instittio vel constittio,
onis f. Sin: erctio; fundtio // (efecto) insti-
tutum, i n vel instittio, onis f. Uso: - civil,
institutum civile; - culturales, instituta hu-
mano cltui provehendo; - escolar, instittio
scholaris vel scholae; - internacionales,
instituta internationlia; instituta cunctis gnti-
bus commnia; - sociales, institutiones sociales,
instituciones con finalidades polticas, instituta
civitatis temperationem contingntia.
institucional: institutionalis, e. Sin: consti-
tutrius; ad institutionem vel constitutionem
(rei pblicae) spectans.
institucionalizar: vim iurdicam tribere.
Sin: vi iurdica donare.
instituto: (establecimiento de enseanza, de
investigaciones cientficas, etc.) institutum, i
n. Uso: - fisiolgico, institutum physiolgi-
cum; - Internacional de Energa Atmica, In-
ternationalis Instittio Energae Atmicae, -
pontificio de latn superior, papale institutum
altioris latinitatis; - tcnico, technicarum r-
tium schola; - teolgico, seminrium theol-
gicum; - de crdito, institutum pecniae
credendae; - de educacin fsica, phsicae
educationis institutum; - de Estudios Roma-
nos, Institutum Romanis Stdiis Provehen-
dis; - de geofsica matemtica, institutum
geophsicae mathemticae; - de Pedagoga
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedago-
gae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
asociacin) institutum. Uso: - de las Hijas de
Mara Auxiliadora, Institutum Filiarum Ma-
riae Auxiliatricis; institutos de vida consa-
grada, instituta vitae consecratae.
instituto
584
institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor;
custos; praefectus; paedagogus.
institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga;
magistra; puerorum custos.
instruccin: (conjunto de reglas o normas)
instrctio, onis f. Sin: praecptio; praescrp-
tio; mandatum; ordintio. Uso: - pastoral,
instrctio pastoralis; - pontificia, instrctio
pontificia vel papalis; - secretas, occulta
mandata (-orum npl); segn las -, secundum
instructiones; ad normam instructionum //
(accin de instruir o instruirse) instrctio.
Sin: instittio; erudtio. Uso: - catequstica,
catechtica instrctio; - escolar, erudtio
scholaris; - primaria, instittio (vel doctrina,
vel disciplina) puerilis; instittio primordio-
rum, elementorum, rudimentorum; - prima-
ria de las nias, primordiorum puellaris
instittio; recibir una - bsica, insttui ad
praecpuas communesque disciplinas // (in-
formacin judicial; conocimiento de una
causa) cogntio, onis f. Sin: cogntio causae;
causae inquistio, ordintio; cogntio alicius
rei vel de liqua re. Uso: sin -, incgnita
causa; hacer la - de un asunto, causam cog-
nscere.
instruction (Inform), instruccin, orden: ius-
sum, i n.
instructivo: instructivus, a, um. Sin: instruc-
trius; tilis ad discendum.
instructor: instructor, oris m. Sin: exercita-
tor; praeceptor, magister. Uso: juez -, inquisi-
tor; auditor.
instrumental: adj instrumentalis, e. Sin:
instrumentrius; ad instrumentum prtinens;
instrumenti offcio fungens. Uso: Filos,
causa -, causa secunda instrumentalis; con-
cierto -, instrumentalis concentus (-us m);
symphnia; msica -, cantus vel concentus
msicis instrumentis datus // (conjunto de
instrumentos destinados a determinado fin)
supellex (supellctilis f) instrumentalis.
instrumentalizacin: Ms componendi ars.
Sin: compositionis modus vel rtio.
instrumentar: Ms instrumentorum partes
compnere.
instrumento: (objeto que se utiliza para fa-
cilitar trabajos o para producir algn efecto)
instrumentum, i n. Sin: machinamentum; me-
chanma, atis n; mchina. Uso: - electrnico,
mechanema electrnicum; - mdicos, tch-
nica instrumenta medicinlia; - msico,
instrumentum msicum // instrumentos de
anlisis qumicos, instrumenta, quibus res
ope artis chmicae inquiruntur; - de hierro,
herramienta, ferramentum; fabricante de ins-
trumentos, ferramentrius, ii m; instrumentos
de observaciones meteorolgicas, instru-
menta, quibus ris status mutationesque no-
tantur; - para escuchar, instrumentum
auscultatrium // Ms, - msico, msicum
instrumentum; - de arco, instrumentum m-
sicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium
fpl; - de percusin, cmbalum; crtalum;
tmpanum; - de viento, tbia; tuba; bcina;
instrumentum infltile; conjunto de instru-
mentos de percusin (en una banda u or-
questa) tintinnbula, orum npl; tocar un -,
instrumento cnere; tocar un - de arco,
instrumentum msicum arcu tractare; tocar
un - de cuerda, fdibus cnere.
insubordinacin: intemperntia, ae f. Sin :
inobsequntia; inoboedintia; indisciplina;
contumcia; disciplinae recustio; nulla dis-
ciplina.
insubordinado: inbsequens, entis. Sin: in-
dcilis; indisciplinatus; non obediens; null
disciplin corcitus.
institutor
585
insubsistencia: innitas, atis f. Sin: nllitas;
vnitas.
insubsistente: inanis, e. Sin: insubsistens;
nullus; non exsistens; vanus; fictus; commen-
tcius.
insuficiencia: insufficintia, ae f. Sin: defec-
tus, us m; defctio; exigitas; pucitas; ten-
itas.
insuficiente : insuffciens, entis. Sin: non
suffciens; exguus; non (vel haud) satis.
insulina: insulinum, i n; insulina, ae f. Sin:
insulinum medicamentum.
insulsez: (calidad de insulso) inslsitas, atis
f. Sin: inptia; stulttia; nugcitas // (dicho in-
sulso) insulse dictum.
insulso: insulsus, a, um.
insulto: insulttio, onis f; insultus, us m. Sin:
offnsio; contumlia; iniria.
insuperable: insuperbilis, e. Sin: inexsupe-
rbilis; invincbilis; invictus.
insurreccin: insurrctio, onis f. Sin: sedtio;
rebllio; tumultus, us; motus, us.
insurreccional: seditiosus, a, um. Sin: tu-
multuosus; turbulentus; trbidus; rebellis.
insustituible: insubstitubilis, e. Sin: perne-
cessrius; sine quo nemo (vel nihil) substtui
potest. Uso: elemento -, elementum insubsti-
tubile; rol -, pars pernecessria.
intachable: integrrimus, a, um. Sin: incen-
surbilis; irreprehensbilis; inculpbilis; not
immunis.
intangibilidad: intangiblitas, atis f. Sin: in-
tactus, us m.
intangible: intangbilis, e. Sin: inviolbilis;
non tangbilis.
integer (Inform), ntegro: adj nteger, gra,
grum // sust (valor) nteger, gri m.
integracin: (accin y efecto de integrar o
integrarse) integrtio, onis f. Sin: redintegr-
tio; compltio; complementum; supplemen-
tum // (proceso de unificacin) coninctio,
onis f // (fusin de empresas) aptus nexus et
coopertio.
integral: integralis, e. Sin: totalis. Uso: cl-
culo -, clculus integralis; formacin -, for-
mtio integralis; pan -, autpyros, i m.
integralismo: integralismus, i m.
integralista: integralista, ae mf. Sin: integra-
lismi fautor vel fautrix.
integralmente: integrliter. Sin: ntegre;
plene; omnino.
intelectivo: intellectivus, a, um.
intelectual: (concerniente o relativo al en-
tendimiento) intellectualis, e. Sin: rationalis;
intelligntiae vel mentis (gen). Uso: actividad
-, mentis pera ac labor // (espiritual o sin
cuerpo) spiritualis, e. Sin: nimi (gen). Uso:
facultades -, nimi facultates; gozo -, nimi
voluptas vel oblecttio; sustancias -, substn-
tiae intellectuales // sust intellectualis, is m.
Sin: homo intellectualis; excultus homo; vir
doctus vel eruditus; intllegens homo; vir in-
gnio praestans; vir omni doctrina preditus
vel praestans. Uso: los -, docti, orum mpl; qui
stdia colunt; - catlicos, docti cathlici.
intelectualidad: (entendimiento, mente) in-
tellectulitas, atis f. Sin: ingnium; mentis
intelectualidad
586
cies // (fig, conjunto de personas cultas de
un pas o regin, etc.) exculti hmines. Sin:
viri docti vel eruditi .
intelectualismo: intellectualismus, i m.
intelectualista: intellectualista, ae m.
intelectualmente: intellectuliter. Sin:
mente; nimo; cogitatione.
inteligibilidad: intelligiblitas, atis f. Sin:
perspicitas; faclitas intellectu.
inteligible: intelligbilis, e. Sin: perceptbilis;
apprehensbilis; perspcuus; planus; fcilis ad
intellegendum.
intencin: (determinacin de la voluntad en
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: nimus;
mens; conslium; cogitatum; propsitum.
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; cons-
lium bonum vel rectum; - mala, prfida, con-
slium malum, prfidum; con buena -, bona
voluntate; bono conslio vel nimo; con - hos-
tiles, infense; infesto nimo; con - subversi-
vas, seditiose; con la - de, eo conslio, ea
mente, eo nimo ut ...; con qu -?, qua
mente, quo nimo, quo conslio?; de primera
-, primo ictu; intio; ab intio; segn la - de
alguno, ad mentem alicius; sin -, mente a re
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin -
de hacer algo, nullo hbito (vel suscepto, vel
nito) conslio liquid faciendi; sin - de hacer
dao, mente a patrando malo aliena; sin - de
ofender a alguno, nullo hbito conslio li-
quem offendendi; nulla hbita voluntate li-
quem vituperandi // cul es tu -?, quid tibi
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spec-
tas?; cul es su -? quid agitat vel cgitat?;
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea
haec est; las - del enemigo son claras, hs-
tium conslia patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -,
quid sui conslii sit licui ostndere; cogitata
patefcere; aperire conslium suum; desechar
la - de hacer una cosa, liquid faciendi con-
slium abcere; ejecutar sus -, cogitata vel
conslia perfcere; explorar la - de alguno, de
alicius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicius conslium; no igno-
rar la - de alguno, haud ignarum esse alic-
ius conslii; interpretar bien la - de alguno,
bene voluntatem alicius interpretari; juzgar
sin motivo suficiente de la - de alguno, men-
tem (vel conslium, vel propsitum) alicius
tmere (vel temerrio ausu) iudicare; tengo -
de hacer algo, hbeo in nimo (vel est mihi in
nimo) liquid fcere; est mihi nimus li-
quid fcere vel liquid faciendi; tener la
misma -, eadem mente esse; no tener la
misma -, non idem velle; tener otra -, lio
spectare; tener - hostiles contra alguien, con-
tra liquem sentire.
intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
adversus) liquem; benvolo nimo esse erga
liquem; esse bona voluntate erga liquem;
estar mal - con alguno, male affectum esse
in liquem; alieno vel malvolo nimo esse
erga liquem.
intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
consideratus; perpensus; voluntrius; quod
consulto fit; Filos intentionalis,e.
intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
conslio; mente; propsito. Uso: lo hizo -, id
consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
eo conslio ( vel eo propsito, vel ea mente)
id fecit ut ...
intendencia: (direccin, cuidado y gobierno
de una cosa) cura, ae f. Sin: curtio; procur-
tio; praefectura; dispenstio.
intendente: (el encargado de dirigir una
casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-
intelectualismo
587
perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dis-
pensator. Uso: - municipal, urbis sndicus;
municpii moderator, curator, administrator;
burgimagister, tri.
intensidad: intnsitas, atis f. Sin: intntio; in-
tnsio; contntio; grvitas; aestus, us m; vis;
vehemntia. Uso: - de voz, intntio vocis; -
de olores, odorum grvitas vel vehemntia; -
de sabor, vehemntia saporis.
intensificar: intndere. Sin: amplificare; au-
gere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel
vires) dare, ddere, ministrare.
intensivamente: intensive vel intentive. Sin:
intente.
intensivo: intensivus vel intentivus, a, um.
Sin: intentus. Uso: Gram, adverbios -, inten-
tiva advrbia; Agr, cultivo -, cultura intensiva;
curso -, schola intentiva; tratamiento -, cur-
tio efficcior.
intento: (propsito) propsitum, i n. Sin:
conslium; voluntas. Uso: - preciso, propsi-
tum susceptumque conslium; de -, consulto
// (cosa intentada) conamen, mnis n. Sin:
conatum, i n; conatus, us m. Uso: intentos de
reforma, conmina reformationis // (experi-
mento) experimentum, i n. Uso: hacer toda
clase de intentos, mnia experiri.
interaccin: ctio recproca // Biol interctio,
onis f.
interatmico: interatmicus, a, um. Sin:
inter tomos psitus.
intercalar: intercalaris, e. Uso: palabra -, in-
tercalare verbum; verso -, intercalaris versus.
intercambiable: intermutbilis, e. Sin: rec-
proce mutbilis.
intercambio: recproca permuttio. Sin:
mtua rerum commuttio. Uso: - de ideas
acerca de un argumento importante, alterni
sermones de gravi quadam re; economa de -,
negotiandarum rerum rtio et disciplina.
interceder: deprecari pro liquo. Sin: rogare
pro liquo; licui adesse ad liquid impetran-
dum; deprecatorem adesse licui; suffragari
licui.
intercelular: intercellularis, e. Sin: inter
cllulas psitus.
interceptar: intercpere. Sin: intercldere;
intersaepire; auferre; surrpere.
interceptor: interceptrius, a, um. Uso:
avin -, aronavis interceptria.
intercesin: intercssio, onis f. Sin: deprec-
tio; preces; suffrgia. Uso: por - de alguien,
liquo deprecatore, deprecante, rogante; pr-
cibus alicius.
intercesor: intercessor, oris m. Sin: depreca-
tor vel precator; mediator; propitiator.
interconfesional: interconfessionalis, e. Sin:
ad plures statutas religiones ttinens.
intercontinental: intercontinentalis, e. Sin:
mundanus; pancsmius; ad plures continen-
tes spectans.
intercostal: intercostalis, e.
intercutneo: intercus, ctis m.
interdependencia: interdependntia, ae f.
Sin: mtua vel recproca obnoxetas; mtua
copultio vel coninctio (vel coninxio).
interdependiente: interdependens, entis.
interdependiente
588
interdiocesano: interdioecesanus, a, um.
interdisciplinar o interdisciplinario: inter-
disciplinaris, e.
inters: (provecho, utilidad, ganancia) cm-
modum, i n. Sin: utlitas; emolumentum;
usus, us m; fructus, us m; lucrum; id quod n-
terest. Uso: - egosta, suum ipsus cmmo-
dum; - existenciales, potssima vitae
cmmoda // (lucro producido por el capital
monetario) fenus vel faenus, nris n. Sin:
usura; impndium. Uso: - a pagar, usurae
solvendae; - compuesto, fenus renovatum;
anatocismus; - elevado, grave fenus; - exor-
bitante, fenus iniqussimum; usura gravs-
sima; - mensual, usura mnstrua; - pequeo,
fensculum, i n; - razonable, fenus tolerbile;
- simple, perptuum fenus; - del capital, c-
pitum usurae; - del 1 por ciento, centsimae
(usurae nnuae); - del 2, 3, 4, 5, etc. por
ciento, binae, ternae (vel trinae), quaternae,
quinae, etc. centsimae; sin -, sine fnore;
gratis; gratuto // agregar los - al capital, ca-
pitalizar los -, usuras perscrbere; defalcar
los - del capital, cpiti mercedes exsecare;
dar, prestar dinero a -, pecniam licui f-
nore (vel fnori) dare; pecniam apud li-
quem occupare fnore; pecniam fnore (vel
usur) mutuari; pecniam fnore collocare;
hallarse abrumado por los -, brutum fnore
esse; los - absorben el capital, mergunt sor-
tem usurae; los - forman un capital, sors fit
ex usura; pagar los -, usuras pndere, sl-
vere, praestare; impndia tribere; pagar los
- de la deuda externa, usuras aeris alieni sl-
vere; pagar por el dinero tomado a prstamo
el - del 5 por ciento, quinas (vel quinque)
centsimas fnoris partes pndere; no perder
los -, usuras conservare; prestar dinero al 1
por ciento, centsimis fenerari; prestar al 2,
3, 4, 5, etc. por ciento, binis, ternis (vel tri-
nis), quaternis, quinis, etc. centsimis fene-
rari; recibir el -, usuram (ab liquo) accpere;
restituir algo con los -, liquid cumulatum
rddere; liquid adiecto fnore rddere;
tomar dinero a -, pecniam smere fnore;
tomar dinero al 5 por ciento, pecniam s-
mere (vel mutuari) quinis centsimis // (fig,
inclinacin del nimo) stdium, ii n. Sin:
nimi attntio; voluntas; cupditas; affectus,
us m; cura. Uso: - culturales, stdia doctri-
nae; con muchsimo, mucho, escaso -,
summo, magno, medocri stdio.
interesadamente: utilitatis caus. Sin: utili-
tatis suae grti; lucri caus; me, tu, su,
alicius caus.
interesado: (guiado principalmente por el
inters) quaestuosus, a, um. Sin: lucri vidus
vel cpidus; rebus suis intentus; utilitati suae
insrviens; mnia ad utilitatem rferens //
(que tiene inters en una cosa) alicius rei
studiosus. Sin: cuius nterest.
interesar: (cautivar la atencin y el nimo)
nimos, mentes, hmines ad (vel in) se con-
vrtere // interesarse por algo, licui rei stu-
dere; aspirare ad liquid, nimum attndere
ad liquid; interesarse por alguien, conslere
licui.
interestelar: interstellaris, e. Sin: intersidera-
lis; sideralis; csmicus; inter stellas psitus.
interferencia: interferntia, ae f. Sin: inte-
riectus, us m; interictio; interpostio; con-
cursus, us m; concrsio.
interferir: (interponerse o mezclarse) inter-
ferri. Sin: se interpnere, insrere, admiscere,
immiscere; concrrere.
interfoliar: interfoliare. Sin: inter flia ins-
rere; fliis intermttere.
interfono: citophnium, ii n; citphonum
sive citophnum, i n. Sin: intrphonum sive
interphnum; interphnium.
interdiocesano
589
nterin: en el -, nterim; intrea.
interinamente: nterim. Sin: ad tempus.
interinato: (interinidad) interinatus, us m.
Sin: temporlitas // (cargo o empleo interino)
fiduciria pera.
interino: interinalis, e. Sin: temporrius;
temporalis; fiducirius; ad tempus liquod;
ad tempus (vel nterim) delectus vel lectus
(elegido interinamente), delatus vel datus
(conferido interinamente), acceptus (recibido
interinamente). Uso: tener el mando - del
ejrcito, fiduciriam peram obtinere.
interior: adj interior, interius. Sin: internus;
intestinus; ntimus // (parte - de algo) interior
pars. Sin: interiora, um npl // (intimidad, in-
terioridad) ver en el - de las conciencias, in-
trius mentes inspcere; vida -, vita intrior //
(en contraposicin a lo extranjero) res do-
msticae vel civitatis. Sin: interna, orum npl.
interioridad: interiritas, atis f. Sin: intrni-
tas; vita intrior.
interlnea: (espacio entre dos lneas de un
escrito) intervallum, i n; intervallum inter l-
neas // (Impr, regleta) lamella, ae f.
interlineal: interscriptus, a, um. Sin: inter-
psitus; interiectus; interscriptus inter lneas
pginae.
interlinear: interscrbere. Sin: inter lneas
scrbere.
interlocutor: collocutor, oris m. Sin: serm-
cinans; collquii prticeps; qui collquitur;
qui cum ltero lquitur; en pl, qui sermonem
nvicem cnferunt; qui inter se colloquuntur.
Uso: - atento y abierto, collocutor attentus
apertusque.
interlocutora: interlocutrix, icis f.
interlocutorio: interlocutrius, a, um.
interludio: interldium, ii n. Uso: - musical,
orquestal, musicale, orchestrale interldium.
intermediario: adj sequester, tra, trum; se-
questris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin:
sequestris, is m; sequester, tri m; parrius;
proxeneta vel proxenetes, ae m; ccio, ctio,
cctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari.
intermedio: adj intermdius, a, um // sust in-
termdium, ii n. Sin: intervallum; tempus
(-pris n) vel sptium interiectum, interpsi-
tum; exdium; emblium. Uso: - escnico,
exdium scenicum; - pantommico, em-
blium // (msica que se ejecuta durante el
entreacto) interldium, ii n. Sin: exdium vel
emblium msicum. Uso: a manera de -, ins-
tar emblii.
interministerial: interministerialis, e. Sin: ad
plures administros prtinens.
intermitencia: intermssio, onis f; intermis-
sus, us m. Sin: intervalltio.
intermitente: adj intermittens, entis. Sin: in-
tervallatus; intercapedinatus; peridicus; non
contnuus // sust mechanema (-tis n) inter-
vallans.
intermolecular: intermolecularis, e. Sin:
inter matriae partculas exsistens vel agens.
internacional: internationalis, e. Sin: pan-
csmius; mundanus; mnium gntium vel na-
tionum; inter omnes gentes; ad omnes
nationes ttinens; mnium gntium commu-
nis. Uso: comercio -, negotitio internationa-
lis; derecho - , ius internationale;
instituciones -, institutiones mnium gn-
tium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa-
internacional
590
lis; reuniones -, internationales congressio-
nes; ser -, nullis fnibus, nullis natinibus
contineri; nullis trminis circumscribi; ex
mnibus natinibus esse; tribunal - de La
Haya, Tribunal prmanens iusttiae interna-
tionalis Hagae.
internacionalidad: internationlitas, atis f.
Sin: rtio vel condcio internationalis. Uso: -
del derecho, ius universale vel gntium.
internacionalismo: internationalismus, i m.
Sin: promtio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stdium. Uso: - fi-
nanciero, rei nummriae internationalismus.
internacionalista: adj ad nationum conso-
ciationem spectans. Sin: ad cooperationem
internationalem prtinens; gntium consocia-
tioni aspirans vel favens // sust internationa-
lista, ae m. Sin: internationalismi fautor,
sectator, studiosus, propugnator; gntium
confoederationis studiosus.
internacionalizacin: (accin) rationis inter-
nationalis indctio // (efecto) rationis inter-
nationalis effectus (-us m).
internacionalizar: internationalem rddere.
internacionalmente: internationliter.
internado: (conjunto de alumnos y lugar
donde habitan) internatus, us m. Sin: convic-
tus, us; collgium; ephebum; paedagogum;
convictus pro alumnis internis. Uso: dirigir
un - privado, ephebum privatum dirgere //
(establecimiento) aedes scholasticorum inter-
norum // (estado y rgimen) mnsio tempor-
ria in instituto.
internar: dcere liquem intus; introdcere
liquem in + ac; in interiorem partem immt-
tere // internarse, in interiora se recpere. Sin:
pnitus intrare vel penetrare.
internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
internetum; interretculum; rete internatio-
nale; interrete internationale; intextus (-us m)
internationalis instrumentorum computato-
riorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
internetalis; por -, interretiliter; internetli-
ter; ordinatrliter; incluir en - libros de bi-
bliotecas, libros bibliothecarum in interrete
recpere vel incldere.
internista: internista, ae m. Sin: mdicus in-
teriorum; morborum internorum mdicus.
interno: (alumno que come y duerme en el
colegio) ephebi alumnus.
internuncio: (ministro pontificio que hace
veces de nuncio) internntius, ii m. Uso: -
apostlico, apostlicus internntius; come-
tido del -, internntii munus; residencia del -,
internntii sedes.
interparlamentario: interparlamentaris, e.
Sin: ad utramque coetus oratorum popul-
rium partem ttinens.
interparroquial: interparoecialis, e.
interpelacin: interpelltio, onis f. Sin: in-
terrogtio; rogtio; rogamentum; rogatum;
perconttio. Uso: contestar a las -, ad in-
terrogata respondere; hacer una -, perconta-
tionem fcere.
interpelar: (dirigir la palabra a uno para
pedir algo) interpellare. Sin: prcibus ptere
vel flagitare // (exigir a uno explicaciones
sobre un hecho) interpellare liquem. Sin: in-
terrogare liquem liquid vel de liqua re; li-
quid ab (vel de, vel ex) liquo querere;
liquid ab (vel ex) liquo percontari; liquid
ex liquo sciscitari.
interpersonal: interpersonalis, e. Uso: comu-
nin -, interpersonalis commnio.
internacionalidad
591
interplanetario: interplanetaris, e; interpla-
netrius, a, um. Uso: viaje -, iter (itneris n)
interplanetrium.
interpol: (Comisin Internacional de Polica
Criminal) pblicae securitatis custodes inter-
nationales. Sin: biocolytae internationales;
mlites a pblica securitate internationali; ad-
ministrtio pblicae securitatis internationa-
lis; administrtio biocoltica internationalis.
interpolacin: (accin de interpolar) inter-
poltio, onis f. Sin: interpolamentum; insr-
tio; interpostio; interclsio; verborum
interpostio // (pasaje interpolado) locus sub-
ditivus, subditcius, interiectus, interpolatus.
Uso: individuar, especificar la -, interiecta
scite distnguere.
interpoladamente: interpolando. Sin: per in-
terpolationes.
interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui
intrpolat.
interpoladora: interpolatrix, icis f. Sin: quae
intrpolat.
interpolar: (poner una cosa entre otras) in-
terpolare. Sin: intersrere; intercere, interp-
nere // (intercalar algunas palabras o frases
en el texto de un manuscrito antiguo, o en
obras y escritos ajenos) interpolare. Sin: ver-
bis scriptum vel librum adulterare, corrm-
pere, vitiare; scriptum alienis interiectis
verbis corrmpere.
interpretacin: interprettio, onis f. Sin: ex-
plantio. Uso: - de una obra, interprettio;
enarrtio; expostio; hermeneuma, tis n; -
exacta, inhaerens sentntiae explantio.
interpretar: interpretari. Sin: explanare.
Uso: - benignamente, favorablemente, in mi-
tiorem partem liquid interpretari; - mal, des-
favorablemente, male interpretari; - sueos,
smnia interpretari.
interpretate (Inform), interpretar: interpre-
tari.
interpretation (Inform), interpretacin: inter-
prettio, onis f.
interpretativo: interpretatrius, a, um. Sin:
explanatrius, explanativus, explanans; intr-
pretans.
intrprete: interpres, tis m. Sin: explanator.
interpreter (Inform), intrprete (un pro-
grama): interpretatrum, i n. Sin: interpreta-
trium, ii n.
interregional: interregionalis, e.
interrelacin: obnoxetas mtua.
interrogativo: Gram interrogativus, a, um.
Sin: percontativus; ad interrogationem spec-
tans.
interrogatorio: interrogtio, onis f. Sin:
questio; perconttio. Uso: en el primer - de
los jueces, in prima interrogatione idicum.
interrumpir: interrmpere. Sin: intercdere;
intermttere; interpellare; interfari. Uso: - a
uno que habla, interfari liquem; alicius ser-
monem incdere, abrmpere; intercpere m-
dium sermonem alicius; interpellare
liquem loquentem.
interrupcin: interrptio, onis f. Sin: inter-
mssio; intermissus, us m; intercapedo, dnis
f; cesstio. Uso: - de la fiebre, intermssio fe-
bris; la - enfra las amistades, intercapedo
amictias levat.
interrupt (Inform), interrupcin: interrptio,
interrupt
592
onis f.
interruptor: Electr clavcula (elctrica) Sin:
epitnium (elctricum); interruptrium; in-
terceptor; clavis lucis; clavis elctrica, accen-
siva; interruptrix (-icis f) clavcula; capsa
contacts elctrici. Uso: - automtico, epit-
nium automticum vel autmatum; dar
vuelta, girar el -, epitnium vlvere, versare;
clavculam vrtere vel torquere.
interseccin: intersctio, onis f. Sin: decus-
stio.
intersindical: intersyndicalis, e. Sin: ad plu-
res syndicatus prtinens; ad plura opficum
collgia ttinens.
intersticio: (hendidura o espacio que media
entre dos cuerpos o entre dos partes de un
mismo cuerpo) intersttium, ii n; intersttio,
onis f // (intervalo) v. esta voz.
interurbano: interurbanus, a, um. Sin: vrias
clligens urbes.
intervalo: intervallum, i n. Sin: intersttium;
intermssio; intercapedo, dnis f; sptium.
Uso: - lcido o claro, dilcidum intervallum;
a - iguales, aequlibus intervallis; - de
tiempo, tmporis intervallum vel sptium; -
entre los dos tiempos de un partido, tempus
tii.
intervencin: (accin de intervenir) inter-
vntio, onis f. Uso: - militar, intervntio mi-
litaris; - oratoria, interpsita ortio; - de uno
para recomendar, aconsejar ..., interpsita
alicius auctritas; interpsitum alicius con-
slium; - en un discurso, sermonis communi-
ctio (inter praesentes); - en favor de alguien,
intercssio; formas de - sobre los embriones
humanos, formae incursionum in embryones
humanos; gracias a su -, eo intercedente;
grupo de - de la gendarmera nacional,
manus publicorum custodum nationlium
prpere intervenintium; sin la - de alguno,
sine auxlio alicius; non interveniente liquo
// (operacin quirrgica) v. operacin.
intervenir: (tomar parte en un asunto) inter-
venire licui rei. Sin: interesse + dat o abl;
adesse + dat; se interpnere + dat; se intro-
mttere in + ac o in + abl. Uso: - en un di-
logo, intrloqui; no -, (se) abstinere; - en la
guerra, bellum participare; - en poltica, in
rebus pblicis versari // (interponer uno su
autoridad) auctoritatem suam interpnere in
liqua re // (interceder o mediar por alguien)
intercdere pro liquo // (sobrevenir, ocurrir)
supervenire. Sin: evenire; accdere; contn-
gere // (Med, hacer una operacin quirr-
gica) v. operacin.
intervertebral: intervertebralis, e.
intervi o interview, v. entrevista.
intestado: (que muere sin hacer testamento
vlido) intestatus, a, um.
intestino: intestinum, i n. Uso: - ciego, intes-
tinum caecum; - delgado, tnue intestinum;
- grueso, colon vel colum, i n; intestinum
crassum, lxius, plnius.
intimacin: intimtio, onis f. Sin: condctio;
edctio; indctio; denuntitio; impostio.
intimar: intimare. Sin: condcere; edcere;
indcere; denuntiare; impnere; imprio ad
opus arcssere; ad munus explendum citare
vel vocare.
intimidacin: mintio vel commintio, onis
f. Sin: mets incssio vel illtio; timor incus-
sus; minae, arum fpl.
intimidad: intmitas, atis f. Sin: consuetudo;
ntima familiritas. Uso: crecer en la - con
interruptor
593
Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu
Christo.
intimidar: terrere. Sin: pavefcere; timorem
(vel metum, vel formdinem, vel terrorem) af-
ferre, inferre, incere; timore affcere, im-
plere, percllere; minas iactare.
intimismo: internitatem exprimendi stdium.
intimista: nimi motuum repraesentator.
intolerancia: intolerntia, ae f. Sin: impa-
tintia; importnitas. Uso: - filosfica, pol-
tica, religiosa, aliorum opinionum de
philosphia, de re pblica, de religione into-
lerntia (vel impatintia, vel fastdium).
intolerante: intlerans, antis. Sin: imptiens.
Uso: ser - en materia filosfica, poltica, re-
ligiosa, aliorum opinionum de philosphia,
de re pblica, de religione omnino renere ac
fastidire.
intoxicacin: intoxictio, onis f. Sin: infc-
tio; venenosa condcio. Uso: - alcohlica, in-
toxictio alcohlica; - de nicotina, infctio ex
nicotina.
intoxicar: intoxicare. Sin: venenare; txicum
(vel venenum) exhibere vel praebere.
intracelular: intracellularis, e.
intramundano: intramundanus, a, um. Uso:
situacin -, condcio intramundana.
intramuscular: intramuscularis, e.
intransitable: intransbilis, e. Sin: impr-
vius.
intraspasable: intransgressbilis, e.
intratabilidad: intractablitas, atis f. Sin: in-
tolerntia; impatintia; importnitas; nimus
diffcilis, immoderatus, morosus.
intratable: intractbilis, e. Sin: intlerans;
morosus; fastidiosus; asper; imptiens.
intrauterino: intrauterinus, a, um. Uso: dis-
positivos -, instrumenta intrauterina.
intrincado: implexus, a, um. Sin: involutus;
contortus; impeditus; obscurus.
introduccin: introdctio vel indctio, onis
f. Sin: exrdium; intium; princpium; (de
libro) proemium, ii n.
introductivo: introductrius, a, um. Sin: in-
troitrius. Uso: proemio -, proemium intro-
ductrium.
introductor, ra: introductor, oris m; intro-
ductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso:
- a la lgica, introductor ad lgicam.
introito: (entrada o principio de un escrito o
de una oracin) intritus, us m. Sin: exr-
dium; princpium; intium.
introspeccin: introspctio, onis f; introspec-
tus, us m. Sin: interior inspctio vel inspectus
(-us m); sui examen, inspctio, specttio, re-
cogntio.
introspectivo: introspectivus, a, um.
introversin: introvrsio, onis f. Sin: in-
trospctio.
intuitivo: intuitivus, a, um. Sin: prspicax.
Uso: visin -, vsio intuitiva.
inundacin: inundtio, onis f. Sin: elvio,
onis f; elvies, i f; immanis elvio. Uso: -
anuales, nnuae inundationes; ser devastado
por la -, eluvione vastari // - de basura, sr-
inundacin
594
dium elvies.
intil: intilis, e (ad liquid vel licui rei).
Sin: inanis; rritus; vanus; non tilis; effectu
carens. Uso : resultar intil, vano, in (vel ad)
rritum cdere.
invalidez: invalditas, atis f. Sin: invaletudo,
dnis f; invalntia, ae f.
invasin: invsio, onis f. Sin: irrptio; incr-
sio. Uso: - barbrica, invsio barbrica; - ex-
tranjera, xterae gentis incursus (-us m);
hacer una - en un lugar, irruptionem fcere
in liquem locum; irrmpere in liquem
locum; invdere liquem locum vel in li-
quem locum.
invasor: adj invadens, entis. Sin: irrumpens;
qui (quae, quod) invadit // sust invasor, oris
m. Sin: aggressor; occupator.
invectiva: contumlia, ae f. Sin: obiurgtio;
increptio; convcium; probrum. Uso: lanzar
invectivas contra alguno, nvehi in liquem;
maledictis liquem insectari.
invencin: (accin de inventar) invntio,
onis f. Sin: reprtio. Uso: carente de -, tardus
in excogitando // (cosa inventada) inventum,
i n; inventus, us m. Sin: res inventa; repertus,
us m; excogitatus, us m; excogitatum. Uso: -
tiles, utliter inventa (-orum npl); - debidas
al acaso, ea, quae casu inventa sunt // (fic-
cin, engao) fctio vel confctio, onis f. Sin:
res ficta. Uso: - fraudulenta, fraus, fraudis f;
machintio // (hallazgo) invntio. Uso: - de
la Santa Cruz, Invntio Sanctae Crucis //
(parte de la retrica) invntio.
inventar: invenire vel adinvenire. Sin: exco-
gitare.
inventariar: recensere. Sin: in inventrium
referre; ndicem rerum digrere.
inventario: inventrium, ii n. Sin:
repertrium; index, dcis mf; rationrium;
brevirium. Uso: mdulo de -, forma reper-
trii.
inventiva: facultas inveniendi vel inventio-
nis. Uso: falta de -, ingnii ieinitas; inven-
tionis inpia vel ieinitas; mucha -,
inventionis cpia; tener -, ad excogitandum
ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et c-
lerem esse ad excogitandum.
inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: es-
pritu -, ingnium ad inveniendum acutum.
invento: inventum vel adinventum, i n; in-
ventus, us m. Sin: res inventa; invntio vel
adinvntio; reprtio; repertus. Uso: los - ac-
tuales, huius tmporis inventa; - milans, me-
diolanense inventum; nuevo -, nova invntio;
- tcnico, tchnicum inventum; inventos de
la aerosttica, inventa arosttica; inventos
de la tcnica, technicorum inventa.
inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; ex-
cogitator; creator; qui nvenit vel rpperit li-
quid.
inventora: inventrix, icis f. Sin: quae nvenit
vel rpperit.
invernculo, invernadero: invernculum, i
n. Sin: caldria, ae f; caldrium, ii n; hibern-
culum; caldria cella; tepidria saepta npl;
cella tepidria; caldria florum cella; calefac-
tum florum saeptum; arbustiva cella; herba-
rum cella vel aedes (aedis f); vtrea lerum
cella.
invernadero: (sitio a propsito para pasar
el invierno) hiberna sedes (sedis f; gen pl
-um vel -ium) vel sttio // (paraje donde
pastan los ganados en invierno) hiberna
pscua (-ae f) // (invernculo) v. esta voz.
intil
595
inversin: (colocacin de caudales) pec-
niae colloctio vel occuptio. Sin: pecnia
collocata. Uso: - destinadas a la produccin
de armas, opes et pecuniarum collocationes
ad edenda arma destinatae; - privadas y p-
blicas, pecniae privatim et pblice colloca-
tae; coordinar las -, pecnias (in efficienda
pera) apte et rdine collocare // Ling invr-
sio, onis f // (accin y efecto de invertir) in-
vrsio, onis f. Sin: convrsio. Uso: - de la
marcha, curss convrsio; - sexual, sexs in-
vrsio // (homosexualidad) homosexulitas,
atis f // - meteorolgica, enormis caeli cale-
fctio.
inversivo: inversivus, a, um.
inversor: pecniae collocator. Sin: prestitor
pecuniarum. Uso: - extranjeros, praestitores
pecuniarum peregrini.
invertebrado: adj invertebratus, a, um. Sin:
non vertebratus; vrtebris carens; vertebra-
rum expers // sust invertebratum nimal vel
nimans.
invertido: adj homosexualis, e // sust sodo-
mita, ae m.
invertir: (emplear los caudales o colocarlos
en aplicaciones productivas) collocare. Uso:
- dinero en acciones empresariales, sngra-
phas pecniae in administratinibus collo-
care; - dinero en algo, pecniam in liqua re
collocare, occupare, pnere, impndere; - el
dinero en fincas, pecniam in prediis pnere
vel collocare; - el dinero en la compra de fin-
cas, collocare pecnias in emptiones praedio-
rum; - el dinero en prstamos seguros,
nummos (vel pecniam) expndere nmini-
bus certis.
investidura: (accin y efecto de conferir un
cargo importante) dignitatis vel mneris
dtio, assigntio, attribtio, immssio. Sin:
concssio mneris vel potestatis; mssio in
potestatis (vel mneris) possessionem Uso:
derecho de -, inaugurandi ius; ejercer el de-
recho de -, inaugurandi ius usurpare // (pose-
sin de ciertos cargos o dignidades)
investitura, ae f. Sin: benefcii vel mneris
possssio.
investigacin: investigtio, onis f. Sin: per-
vestigtio; indagtio; inquistio; recogntio.
Uso: - cientfica, investigtio scientfica; in-
quistio scientialis; doctrinarum pervestig-
tio; - filolgicas, inquisitiones phillogae vel
philolgicae; - nucleares, investigationes nu-
cleares vel atmicae // (- como mtodo) ac-
curatssima (vel diligentssima, vel docta, vel
elaborata) investigtio vel indagtio.
investigador: vestigator vel investigator, oris
m. Sin: inquisitor; indagator. Uso: - cient-
fico, scientficus investigator vel indagator;
- privado, investigator privatus; - universita-
rio, investigator acadmicus; inquisitor uni-
versitatis; grupo de investigadores, grex
(gregis m) investigatrius.
investigadora: vestigatrix vel investigatrix,
icis f. Sin: indagatrix.
investir: dignitatem vel munus licui dare,
crdere, concrdere, demandare, trdere. Sin:
domnium vel imprium licui dare, trdere,
assignare, attribere, mandare, deferre; dig-
nitati vel mneri liquem praefcere.
invierno: hiems, hemis f. Uso: - nuclear,
hiems nuclearis.
inviolabilidad: inviolablitas, atis f. Sin: in-
violbilis ndoles.
inviolable: inviolbilis, e. Sin: non violbilis.
Uso: derechos -, iura inviolablia.
invisibilidad: invisiblitas, atis f. Sin: facul-
invisibilidad
596
tas sui occultandi; in occulto esse.
invisible: invisbilis, e. Sin: non visbilis,
aspectbilis, perspicbilis; abscnditus; re-
cnditus; sub culos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet.
invisiblemente: invisibliter. Sin: clam; la-
tenter; occulte; secreto.
invitacin: invittio, onis f. Sin: invitatus, us
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una
-, se venturum esse promttere; (para una co-
mida) ad cenam promttere; hacer una -, in-
vitare; vocare; (para una comida) ad cenam
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnere; (para una comida) ad cenam renun-
tiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rec-
titud de pensamiento y accin, hortamentum
ad honeste cogitandum et agendum.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, in-
clamare liquem ut ...; - el testimonio de al-
guien, testari liquem; testem fcere liquem.
inyeccin: (accin y efecto de inyectar) in-
ictio, onis f; iniectus, us m. Sin: infsio Uso:
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodrmica o subcutnea, iniectus hypo-
drmicus, intercutneus, subcutneus, inter-
cus (-ctis); - intramuscular, inictio
intramuscularis vel intra msculos; poner
una -, iniectionem subministrare; medica-
mentum licui infndere // (lquido inyec-
tado) liquor iniectrius. Sin: infsio; inictio.
Uso: - letal, mortfera, inictio letalis, let-
fera, mortfera; - venenosa, inictio vene-
nosa, venfica; - de morfina, inictio
mrphica; - de veneno mortal, inictio veneni
mortferi.
inyectar: infndere. Sin: incere; syring in-
fndere; fstul incere.
inyector: (aparato) iniectrium, ii n. Sin: in-
iectionale, is n.
iodo, v. yodo.
iodoformo, v. yodoformo.
ion: ion, ionis m. Uso: migracin de iones,
migrtio ionum; producir iones, iones eff-
cere vel conflare; suministar iones, iones im-
mttere in liquid.
ionizacin: ioniztio, onis f.
ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
iones convrtere.
iongeno: iongenus, a, um.
ionmetro: ionmetrum, i n.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
iperita, v. yperita.
ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
mdico, mdicum adire.
ir y venir: concurstio, onis f.
ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestacin de
-, irae effsio.
IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejr-
cito Republicano Irlands): Corpus Hibr-
niae liberandae.
Irak o Iraq: Irquia, ae f. Sin: Irchia. Uso:
Repblica de -, Res pblica Iraquiana; Ira-
quiana Natio.
Irn: Irnia, ae f.
iran: adj irnicus vel iranianus, a, um // sust
Iranianus, i m.
invisible
597
iraqu: adj iraquianus, a, um // sust Iraquia-
nus, i m.
irascibilidad: irasciblitas, atis f. Sin: iracn-
dia; faclitas ad irascendum.
irascible: irascbilis, e. Sin: iracundus; moro-
sus; cerebrosus.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de In-
terretiliter Relatum Collquium).
iridio: irdium, ii n.
iridiscente: ridis colribus splendens vel ful-
gens.
iris: iris, -is vel -dis f. Sin: iris culi. Uso:
arco -, plvius arcus (-us m); arcus caelestis,
sidreus, mbrifer, purpreus.
irisado: ircolor, oris.
Irlanda: Hibrnia, ae f.
irlands: adj hibrnius, a, um // sust Hiber-
nus, i m.
irona: (burla fina y disimulada) irona, ae f.
Sin: dissimultio; dissimulntia; urbana dis-
simultio. Uso: con -, v. irnicamente; sin -,
sine ulla irona; decir algo con -, liquid si-
mulate dcere; hablar con - sobre algo, dissi-
mulanter loqui de liqua re // (figura retrica
consistente en dar a entender lo contrario de
lo que se dice) irona. Sin: invrsio; dissimu-
lntia; dissimultio; verborum invrsio; in-
versa ortio; ludifictio veri.
irnicamente: (burlescamente) irnice. Sin:
cum irona; per ironam; modo irnico; io-
cose; per ludum // (disimuladamente) simu-
late. Sin: dissimulanter; ficte. Uso: hablar -,
dissimulanter loqui; habla siempre -, semper
contrria dicit ac intllegi vult.
irnico: irnicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
simulatus; dissimulatus; irrisionem dissmu-
lans; ad ironam spectans.
ironizar: irnice dcere vel exprmere. Sin:
ad ironam vrtere; cavillari.
irracionabilidad: irrationablitas, atis f. Sin:
absrditas; incongruntia.
irracionable: irrationbilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
irracionablemente: irrationabliter. Sin: ab-
surde; sine ratione.
irracional: (que carece de razn) irrationalis,
e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
ratione. Uso: animal -, nimal irrationale //
(opuesto a la razn o que va fuera de ella)
rationi non consentneus. Sin: dssidens a ra-
tione; a ratione aversus; inspiens.
irracionalidad: irrationlitas, atis f. Sin: in-
sipintia.
irracionalismo: irrationalismus, i m.
irracionalmente: irrationliter.
irradiacin: irraditio vel raditio, onis f.
Sin: radiorum emssio. Uso: una - constante,
prmanens quaedam irraditio.
irradiar: irradiare vel radiare. Sin: emttere;
diffndere.
irreal: irrealis, e. Sin: non realis; fictus; com-
mentcius; imaginrius; non verus.
irrealidad: irrelitas, atis f. Sin: realitatis ca-
rntia; nulla vritas; ficta res.
irreconciliable: irreconcilibilis, e. Sin: in-
concilibilis; implacbilis.
irreconciliable
598
irrecuperable: irrecuperbilis, e. Sin: non
recuperbilis; irreparbilis.
irrecusable: irrecusbilis, e. Sin: insolbilis;
certssimus ; qui (quae, quod) refelli vel in-
firmari non potest.
irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: p-
triae integrandae stdium; stdium ptriae in-
tegritatis; stdium recuperandi ptrios fines;
desidrium se ab xtera servitute redimendi.
irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: p-
triae integrandae (vel ptriae integritatis) stu-
diosus, fautor, assertor, defensor; studiosus
recuperandi ptrios fines.
irredento: irredemptus, a, um. Sin: non (vel
nondum) redemptus; externae dominationi
subiectus; xtero domintui obnxius; (de te-
rritorio) nondum in libertatem vindicatus.
irreducible o irreductible: irreducbilis, e.
Sin: non reducbilis.
irreflexin: inconsiderntia, ae f. Sin: incogi-
tntia; inconsidertio; inconsulta rtio.
irreflexivo: inconsideratus, a, um. Sin: in-
consderans; inconsultus; imprdens.
irreformable: irreformbilis, e. Sin: incorri-
gbilis; inemendbilis.
irrefrenable: irrefrenbilis, e. Sin: effrenus;
effrenatus; indombilis; indmitus; non co-
rcitus; qui (quae, quod) corceri non potest.
irrefutable: irrefutbilis, e. Sin: irrefragbi-
lis; incontroversus; non refutbilis; haud con-
futbilis.
irregular: irregularis, e. Sin: inaequalis; in-
aequbilis; anmalus; abnormis; enormis;
non regularis.
irregularidad: irregulritas, atis f. Sin: ano-
mlia; enrmitas; inaequlitas; inaequabli-
tas.
irregularmente: irregulriter. Sin: contra r-
gulam; contra legem.
irreligiosidad: irreligisitas, atis f. Sin: (erga
Deum) impetas; religiositatis defectus (-us
m).
irreligioso: irreligiosus, a, um. Sin: mpius;
religionis expers. Uso: ser -, religionem re-
nere, respere, detrectare.
irremediable: irremedibilis, e. Sin: insan-
bilis; inevitbilis; irreparbilis.
irremisible: irremissbilis, e. Sin: inexpibi-
lis; irremedibilis.
irremisiblemente: irremissibliter. Sin: irre-
misse; irremediabliter.
irrenunciable: irrenuntibilis, e. Uso: obli-
gacin -, obligtio irrenuntibilis.
irrepetibilidad: irrepetiblitas, atis f.
irrepetible: irrepetbilis, e. Sin: non iterbi-
lis.
irreprensible: irreprehensbilis, e. Sin: in-
culpbilis; immaculatus; a reprehensione v-
cuus.
irresistible: irresistbilis, e. Sin: ineluctbilis;
inevitbilis; cui resisti non potest.
irresistiblemente: irresistibliter. Sin: ineluc-
tabliter; insuperabliter; invincibliter.
irresoluble: irresolbilis, e. Sin: insolbilis;
indissolbilis.
irrecuperable
599
irresolublemente: irresolubliter. Sin: inso-
lubliter.
irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolu-
tus, a, um. Sin: non absolutus; non persolu-
tus; non enodatus; non enucleatus // (que
carece de resolucin) incertus, a, um. Sin:
cunctabundus; tardus ad decernendum;
nimo flctuans.
irrespirable: irrespirbilis, e. Sin: non (vel
haud) respirbilis.
irresponsabilidad: irresponsablitas, atis f.
Sin: nulla responslitas; responslitas defec-
tiva.
irresponsable: irresponsbilis, e. Sin: irres-
ponsalis.
irresponsablemente: irresponsabliter.
irrevelable: irrevelbilis, e. Sin: non revel-
bilis; haud vulgandus; haud patefaciendus;
haud communicandus; haud proferendus.
irreverencia: irreverntia, ae f. Sin: revern-
tiae defectus (-us m); nullum obsequium.
irreverente: haud bsequens. Sin: non rve-
rens; mpius.
irreversibilidad: irreversiblitas, atis f.
irreversible: irreversbilis, e. Sin: irrevert-
bilis.
irrevocabilidad: irrevocablitas, atis f.
irrevocable: irrevocbilis, e. Sin: irrevocan-
dus; firmus; non revocbilis.
irrevocablemente: irrevocabliter.
irrigable: irrguus, a, um. Sin: irrigatu fci-
lis; ad irrigandum aptus.
irrigacin: irrigtio, onis f.
irrigar: irrigare vel rigare. Sin: aqu spr-
gere.
irrisin: irrsio, onis f. Sin: dersio; irrisus,
derisus, us m.
irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
Sin: ridculus; risbilis // (irrisoriamente exi-
guo) perexguus, a, um; mnimus. Uso: tan -,
tntulus; tantillus.
irritacin: (el irritar) irrittio, onis f // (el
estar irritado) indigntio, onis f. Sin: ira; st-
machus.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
Med exasperare // irritarse, irasci (contra al-
guien, licui).
irrompible: infrngilis, e. Sin: non frgilis.
iscofona: ischophnia sive -phona, ae f. Sin:
ischophonesis, -is f.
islmico: adj islmicus, a, um. Sin: islamti-
cus; mahometanus; ad islamismum vel ad
mahometanismum prtinens. Uso: ley -, lex
islmica; nacin no -, res pblica non-isl-
mica // sust islamita, ae m.
islamismo: islamismus, i m. Sin: mahometa-
nismus; relgio islmica vel mahometana;
Arabum vel Arbica fides; mahometana doc-
trina; Mahometi doctrina; doctrina islmica
vel muslmica // (mundo musulmn) maho-
metanorum univrsitas f. Sin: universi maho-
metani.
islamita: adj islamticus, a, um // sust isla-
mita, ae mf.
islamita
600
islamizar: islamismum indcere. Sin: ad is-
lmicam fidem convrtere; islmicis mribus
accommodare; mahometanam fidem sequi
cgere; mahometanae disciplinae insrere.
islands: adj islandiensis, e. Sin: islndicus
// sust Islandiensis, is m.
Islandia: Islndia, ae f.
islndico, v. islands.
Islas Canarias: Insulae Fortunatae vel Can-
riae.
ismaelita: ismalita, ae m. Sin: ismalticae
sectae ssecla vel cultor.
isobara o isbara: lnea isbara vel isobrica.
isobrico: isbarus, a, um. Sin: isobricus.
isobaro o isbaro, v. isobrico.
isobaromtrico: isobaromtricus, a, um.
isobata o isbata: lnea isbatha.
isobtico: isbathus, a, um.
isoclinal: isoclinalis, e.
isocolon: isocolum, i n.
isocromtico: isochromticus, a, um.
isocrnico: isochrnicus, a, um; v. iscrono.
isocronismo: isochronismus, i m. Sin: idem
tmporis sptium.
iscrono: ischronus, a, um. Sin: isochrni-
cus; eodem tmporis intervallo actus vel h-
bitus. Uso: slabas -, ischronae sllabae.
isodinamia: isodnamis, is f.
isodinmico: isodynmicus, a, um.
isogmeto: isgames, tis m.
isogamia: isogmia sive -gama, ae f.
isoglosa: isoglossa vel -glotta,ae f.
isgono: isognus, a, um. Sin: aequales n-
gulos habens.
isomerismo: isomerismus, i m. Sin: isomria
sive -mera, ae f.
isomerizar: isomerizare.
isometra: isomtria sive -metra, ae f.
isomtrico: isomtricus, a, um.
isometropa: isometrpsia sive -tropsa, ae f.
isomorfismo: isomorphismus, i m. Sin:
propnsio ad eandem formam.
isomorfo: isomorphus, a, um. Sin: eiusdem
formae; eadem form; eandem formam
habens.
isonoma: isonmia sive -noma, ae f.
isnomo: isnomus, a, um.
isopermetro: isopermetrus, a, um.
isoquimena o isoqumena: lnea isoch-
mena.
isoquimeno o isoqumeno: isochmenus, a,
um.
issceles: adj isscelus, a, um. Sin: duorum
aequlium lterum // sust issceles, is m.
islamizar
601
isosilbico: isosyllbicus vel isosllabus, a,
um.
isotelo: isoteles, is m.
isoterma: isotherma, ae f. Sin: lnea isothr-
mica.
isotrmico: isothrmicus, a, um. Sin: eun-
dem calorem habens; eodem calore fruens.
isotermo, v. isotrmico.
istero: istherus, a, um. Uso: lnea -, lnea
isthera.
isotpico: isotpicus vel istopus, a, um. Sin:
ad istopos ttinens.
isotopo o istopo: istopos vel istopus, i m;
isotpium, ii n.
isotropa: isotrpia sive -tropa, ae f.
isotrpico: isotrpicus, a, um. Sin: ad isotr-
piam spectans.
istropo: istropus, a, um.
isquemia: ischemia, ae f. Sin: snguinis re-
tntio vel status (-us m).
isqumico: ischemicus, a , um.
isquialgia: ischilgia sive -alga, ae f. Sin: s-
chias, dis (ac -da) f; ischidici dolores.
Israel: (pas, Estado) Isra(h)lia, ae f; Isral,
lis m. Uso: Estado de -, Cvitas Israeliana,
Isralica, Israltica.
israel: adj isra(h)elianus. Sin: isralicus; is-
ralticus. Uso: compaa -, socetas israliana;
la guerra rabe-israel, bellumarbicumet is-
ralicum // sust Isra(h)elianus,i m.
israelita: Isralta vel Israltes, ae m; Is-
raltis, dis f.
israeltico: isralticus, a, um.
stmico: sthmius vel sthmicus, a, um.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angs-
tiae ac fauces.
Istria: Hstria, ae f.
Italia: Itlia,ae f.
italianamente: itlice. Sin: Italorum more
vel ritu.
italianismo: italianismus, i m. Sin: italicis-
mus.
italianista: italianista, ae mf.
italianizacin: italianiztio, onis f. Sin: itali-
corum morum indctio; itlicis mribus ac-
commodtio.
italianizar: italianizare. Sin: itlicum rd-
dere; mores itlicos indcere; ad itlicos
mores conformare, accommodare; itlicis
mribus accommodare. Uso: palabra italia-
nizada, verbum itlice rdditum, translatum,
expressum, assimilatum.
italiano: adj itlicus vel talus, a, um. Uso:
lengua -, itlicum, i n; itlica lingua; litera-
tura -, ltterae itlicae // sust Italus, i m.
italianfilo: Italorum fautor, laudator, proba-
tor, dilector.
italianfobo: Italorum osor vel detrectator.
italianohablante: itlice loquens. Sin: itli-
cam linguam dhibens.
italianohablante
602
talo-americano: adj talus-americanus //
sust Italus-Americanus, i m.
iteracin: itertio, onis f. Sin: repettio; ge-
mintio.
iterativo: iterativus, a, um.
itinerario: (ruta que se sigue) iter, itneris n
// (descripcin de un camino) itneris rtio vel
descrptio // (gua, lista de datos referentes a
un viaje) itinerrium, ii n.
IVA(abrev de Impuesto sobre el Valor Aa-
dido): fiscale prtii additamentum.
izamiento: levtio, onis f. Sin: subltio. Uso:
- de la bandera, vexilli levtio; signi subltio.
izar: levare vel elevare. Sin: tllere vel at-
tllere. Uso: - la bandera, vexillum vel sig-
num elevare, tllere, propnere; vexillum in
summum palum attllere.
izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinis-
tra. Uso: a la -, a mano -, laev, ad laevam;
hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol
partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae
partes sinistrae.
izquierdista: extremae partis sinistrae (vel
extremarum prtium sinistrarum) fautor, sec-
tator, studiosus.
talo-americano
603
jabal: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive
aprneus.
jabalina: iculum, i n. Sin: hasta; hastile;
mssile; pilum; telum; telum iaculbile. Uso:
lanzamiento de la -, iacultio; teli iacultio,
conictio, emssio, iactus (-us m).
jabn: sapo, nis m. Sin: smegma vel
smigma, tis n. Uso: - de afeitar, sapo tons-
rius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer es-
puma con -, spumam sapone parare.
jabonada, jabonado o jabonadura: (accin
y efecto de jabonar) sapone abltio, lavtio,
lotura, ltio // (espuma que se forma al jabo-
nar) saponatum, i n. Sin: saponis spuma.
jabonar: (liquid) sapone lnere, collnere,
illnere, oblnere, ngere. Sin: (liquid) sa-
pone lavare, detrgere, mundare, purgare;
(licui rei) saponem attrere. Uso: - manos,
pies, cuello, saponem mnibus, pdibus,
collo attrere.
jabonera: theca saponria.
jabonero: adj saponrius, a, um // sust sapo-
nrius, ii m. Sin: saponis (vel smgmatis, vel
lomenti) confector (el que fabrica jabn); sa-
ponis nstitor vel vnditor (el que lo vende).
jaboneta: sapnula, ae f. Sin: saponis tabella.
jabonete, v. jaboneta.
jacar: crocodilus, i m.
jacinto: hyacinthus, i m.
jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobi-
norum fctio.
jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iaco-
binismum prtinens // fig seditiosus; facino-
rosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
iacobinismi sectator.
jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
Syri discpulus vel sectator.
jaculatoria: precatincula, ae f. Sin: iacula-
tria prex (precis f) vel prectio; prex brevis.
jade: petra nephrtica.
jadeante: anhelosus, a, um. Sin: anhelabun-
dus; anhelus.
jadear: anhelare.
jadeo: anheltio, onis f. Sin: anhlitus, us m.
jaguar: iaguarus, i m; iaguara, ae f.
jalbegador, v. enjalbegador.
jalbegar, v. enjalbegar.
jalbegue: lorica, ae f // (fig, afeite) v. esta
voz.
jalea: gelatinum, i n; gelatina, ae f. Sin: ius
concretum.
jalifa, v. califa.
jalifato, v. califato.
jaln: paxillus, i m. Sin: prtica mensria.
J
604
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin:
prtic metiri; ndicem pnere; paxillos
collocare.
Jamaica: Iamica, ae f.
Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Ia-
maicanus, i m.
jamba: (de puerta) postis, is m.
jamn: perna, ae f. Sin: ptaso vel petsio,
onis m. Uso: - ahumado, fumosa perna; pe-
dazo, porcin de -, pernae segmentum vel
frustum; tajada de -, pernae lacnia; el que
hace jamones, pernrius, ii m.
jansenismo: iansenismus, i m. Sin: Iansnii
doctrina.
jansenista: (relativo al jansenismo) iansens-
ticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenis-
mum ttinens // (partidario del jansenismo)
iansenista, ae m. Sin: Iansnii vel iansenismi
sectator.
Japn: Iapnia, ae f. Sin: Iapo, nis m.
japons: adj iapnius, a, um. Sin: iapnicus;
iaponensis vel iaponiensis, e // (habitante de
Japn) Iapon(i)ensis, is m. Sin: Iapnius, ii
m; Iapon, nis m // (lengua -) iaponensis lin-
gua; iapnius sermo; en -, iapnice.
jaque: - mate, clculus ncitus. Sin: alligatus
clculus. Uso: dar - mate (al rey, al adversa-
rio) (regem, adversrium) ad ncitas (vel ad
ncita) redgere vel adgere.
jaqueca: encephallgia sive -alga, ae f. Sin:
hemicrneum; hemicrnia; recurrens vel re-
cidivus dolor cpitis.
jaquetilla: tuncula, ae f.
jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; li-
quamen, mnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
tussicularis.
jarcia o jarcias: (cabos de un buque) ruden-
tes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
jardn: viridrium, ii n. Sin: hortus, i m;
tpia, iorum npl. Uso: - artificiales, tpia,
orum npl; - botnico, hortus botnicus vel
herbrius; - pnsiles (sobre terrados o azo-
teas) horti pnsiles; - zoolgico, zoolgicus
hortus; zoolgica villa; viridrium zoolgi-
cum; (pblicum) therotrophum; hortus ani-
mntium; hortus animlibus spectandis; - de
infantes o de la infancia, nepiagogum; pue-
rorum ludus; ludus puertiae; asylum vel vi-
ridrium infntium; institutum pro peris
custodiendis // (mancha en las esmeraldas)
mcula, ae f. Sin: vena // (lugar ameno) locus
amoenus; terra ferax vel laeta; en pl amoeni-
tates, um f // (lugar encantador, exquisito en
su clase) flos, floris m. Sin: culus, i m. Uso:
Italia es el - de Europa, Europae flos (cu-
lus), Itlia; mnium Europae regionum pul-
chrrima est Itlia // (retrete o letrina,
especialmente en los buques) v. excusado.
jardincito: hrtulus, i m.
jardinera: (la que cuida de un jardn) horti
cultrix (-icis f) // (mujer del jardinero) topirii
uxor.
jardinera: topirium, ii n. Sin: topiria, ae f;
topiria ars; hortorum cultura vel cultus (-us
m). Uso: ocuparse en -, topirium vel topi-
riam fcere.
jardinero: viridrius, ii m. Sin: topirius;
horti vel viridrii cultor, curator, custos.
jarra: (aguamanil) aqualis, is m. Sin: aqui-
jalonar
605
manle, is n vel aquaemanle, is n (para las
manos y para poner en la mesa); vas aqu-
rium; pol(l)ubrum.
jarrero: urceorum fabricator.
jarrete: poples, ltis m.
jarretera: perisclium, ii n. Sin: perscelis,
dis f; stroppus vel struppus, i m; lgula
astrictria.
jarrito: urcolus, i m. Sin: capedncula, ae
f.
jarro: rceus, i m; rceum, i n. Sin: hdria;
urna. Uso: - de flores, florum testa.
jaspe: iaspis, dis f.
jaula: parva cvea.
jaura: turba canum.
Java: Iava, ae f.
javans: adj iavensis, e // sust Iavensis, is m.
jazmn: iasminum, i n.
jazz: msica issica, izica, iazensis. Sin: i-
zici modi msici. Uso: msico de -, iassacus,
i m; issicus vel izicus, vel iazensis) msi-
cus.
jazz-band: orchestra issica vel iazensis.
jeans, v. blue jeans.
jeep: currus vel carrus (-us m) gpicus. Sin:
automatrium petr(r)itum
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sdis mf);
praepsitus; ductor; moderator; curator; an-
tistes, sttis; princeps, cpis; magister. Uso: -
militar interino, dux ad tempus lectus vel
delectus; - de contabilidad, praefectus com-
putationum; - de estacin, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
princeps; nationis praeses; rei pblicae rec-
tor; - de Gobierno, praepsitus regminis; los
jefes de naciones, prncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officilium
primus; officialis primrius; - de personal,
ministrorum vel officilium moderator; - de
taller, ptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manpuli opficum (vel
operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicius doctrinae princeps, caput, auctor; -
de una junta de investigadores, praepsitus
investigatrii coets.
jerarca: (superior y principal en la jerarqua
eclesistica) hierarcha, ae m. Sin: sacer prin-
ceps // por ext, persona que ejerce autoridad
en grado superior) praeses, sdis m. Sin: an-
tistes, sttis m; praepsitus.
jerarqua: hierrchia sive -archa, ae f. Sin:
dignitatis vel dignitatum ordo (-dnis m), dig-
nitatum gradus (-us m). Uso: - anglica, an-
gelorum ordo; - apostlica, hierrchia
apostlica; - civil, hierrchia civilis; - ecle-
sistica, hierrchia ecclesistica; sacra hie-
rrchia; sacrae auctoritatis ordo; sacra
potestas vel auctritas; ecclesisticus ordo; -
militar, hierrchia militaris; - de valores, rec-
tus vel iustus bonorum ordo.
jerrquicamente: hierrchice. Sin: hierr-
chico rdine; officiorum rdine; ex dignitatis
rdine.
jerrquico: hierrchicus, a, um. Sin: ad dig-
nitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierrchici
gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
(en la carrera civil); miltiae gradus (en la
carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el
jerrquico
606
ms alto grado -, summum dignitatis (vel
auctoritatis) fastgium; summus dignitatis
gradus; en orden -, ut quisque gradu squitur;
por va -, ad hierrchiae trmitem; siguiendo
el orden -, per gradus.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan
entre s los individuos de ciertas profesiones
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabro-
rum, etc., de los nios, de los artesanos, etc.).
Sin: sermo prprius, perplexus, gregrius //
(jerigonza) v. esta voz.
jergal: ad gregrium sermonem prtinens.
jergn: clcita stramnea vel stramentcia.
Sin: torus stramneus; torus e stramento vel
ex strmine.
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para
s ciertos individuos de ciertos oficios) v.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difcil de entender) sermo inquinatus. Sin:
obscurus (vel recnditus, vel arcanus) sermo;
obscura loquendi rtio. Uso: hablar en -, re-
cndito sermone inter se loqui.
jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fs-
tula; clyster sive cluster, ris m. Uso: - para
inyecciones subcutneas, intrcutis iniectio-
nis syringa; intrcutis iniects syringias;
syringa interctibus iniectinibus faciendis.
jeringar: syringam vel fstulam immttere.
Sin: clystrem incere.
jeringuilla: clystrculus vel clustrculus.
jeroglfico: adj hieroglphicus, a, um. Sin:
hierogrphicus // sust hieroglphicum vel
hierogrphicum signum. Sin: hieroglphica
vel hierogrphica nota, lttera // (fig, escritura
difcil de leer o de comprender) parum clarae
ltterae. Sin: obscurae ltterae.
jersey: txtile lneum. Sin: strictria lnea;
thorax (-cis; ac -acem vel -aca m) lneus;
mcula; v. pulver. Uso: - de la combativi-
dad, mcula pugnacitatis.
Jerusaln: Hiersalem vel Iersalem indecl.
Sin: Hieroslyma, ae f; Hieroslyma, orum
npl.
jesuita: iesuta, ae m. Sin: Societatis Iesu so-
dalis; e societate Iesu sodalis.
jesutico: iesuticus, a, um.
jet: (avin a reaccin) aronavis inversa (vel
contrria) vi propulsa. Sin: aroplanum ris
haustrium; aronavgium inversa (vel con-
trria) vi propulsum; aronavis pyraulocin-
tica; aroplanum vel aronavgium
pyraulocinticum; aronavis celrrima; aro-
navgium celrrimum.
jcara: (taza pequea de loza o porcelana)
pocillum, i n.
jilguero, v. cardelina.
jira: (banquete o merienda campestre) v. pic-
nic // (excursin de un grupo de personas)
lustrtio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
hacer una - por la provincia, obire provn-
ciam.
jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; came-
loprdalus; cameloprdalis, is m // (Cinem,
TV) microphnium prolatum.
jirn: (faja) fascola, ae f.
jocoserio, v. tragicmico.
jocoso: iocosus, a, um. Sin: lpidus; facetus.
jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-
jerga
607
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas,
vasis n; vasum; truellum; trlleum vel
trlleus.
jogging: cursus pedester.
Jordania: Iordnia, ae f.
jordano: adj iordnicus, a, um. Sin: iorda-
niensis // sust Iordanus, i m.
jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iu-
ventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la
Vida, Dies Vitae.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede
conduci.
jornalero: mercenrius diurnus. Sin: con-
ductcius diurnus; operrius in diem conduc-
tus; pifex diurna mercede conductus.
joven: ivenis, is m; iuvenca, ae f.
jovial: hlaris, e. Sin: festivus; iucundus; l-
pidus et festivus.
joya: (objeto pequeo de metal precioso)
gemma, ae f; en pl tambin monlia, ium n.
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig,
relativo a cosa o persona de mucho valor)
perfectus, a, um. Sin: ndique perfectus; (de
cosa) mnibus nmeris absolutus; (de per-
sona) ptimus; spectatssimus; (de cosa o
persona) exmius; divinus; singularis; divi-
nus et singularis. Uso: una - de mujer, fmina
ptima vel spectatssima.
joyera: (tienda) gemmria vel monlium ta-
berna. Sin: taberna gemmrii // (taller) gem-
marum officina; monlium ergastrium //
(comercio de joyas) gemmarum vel mon-
lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
vndere vel venditare.
joyero: (el que vende joyas) gemmrius, ii m
// (el que hace joyas) gemmati peris rtifex
(-fcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
ae f. Sin: gemmarum scrinolum; rnula mo-
nlium.
joyo, v. cizaa.
joystick (Inform), palanca de control, mando:
vectis, is m.
Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohan-
nes Vicsimus Tertius.
Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Io-
hanna Arcensis vel Aurelianensis.
jubilacin: (accin de jubilar o jubilarse) iu-
biltio, onis f. Sin: honesta vel iusta mssio;
mnerum (vel e munribus) vactio; a m-
nere libertio, quies, rquies (-etis; ac
-quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pnsio, onis
f. Sin: pnsio socialis. Uso: derecho a la -,
pensionis socialis ius.
jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudirius;
rude donatus; (stipendia) emritus; mnere
perfunctus; suo mnere (honeste) solutus vel
exsolutus; pensione fruens; pblice munri-
bus solutus et altus. Uso: estar -, pblice mu-
nribus solvi et ali // sust rudirius, ii m.
jubilar: liquem suo mnere (v. gr. docendi)
slvere. Sin: munribus exslvere liquem;
liquem rude donare; rudem dare (vel do-
nare) licui; licui rudem indulgere // jubi-
larse (conseguir la jubilacin) rudem
accpere. Sin: rude donari; mnere solvi vel
exsolvi; mnere propter aetatem exsolvi;
munus ob statutam aetatem depnere; in
jubilar
608
tium recdere.
jubileo: (ao santo) iubilaeum, i n; iubilaeus,
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubi-
laeum centenrium; sollmnia (-ium npl) sae-
culria; - extraordinario, universal, iubilaeum
extraordinrium, universale // (fig y coloq,
bodas de plata o de oro de una persona; con-
memoracin de una institucin, reinado, etc.)
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel
a suscepta episcopali dignitate) XXVvel L; -
sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab
nito sacerdtio XXV vel L; - papal, iubi-
laeum pontificale.
jubn: sgulum, i n.
juda: phaselus, i m. Sin: phasolus, i m.
judo, v. yudo.
juego: ludus, i m. Sin: lsio, onis f; lusus, us
m; lusittio; ldicrum; res ldicra. Uso: -
electrnicos, ludi electrnici vel magne-
toscpici; - olmpicos, olmpia, orum npl;
olmpia certmina vel sollemnia; ludi olm-
pia; ludi olmpici vel olympaci; olmpici
agones; olmpii, orum mpl; - olmpicos in-
vernales, olympaci ludi hiemales; - de aje-
drez, latrunculorum ludus; - de azar, de
suerte, lea, ae f; ludus aleatrius vel teme-
rrius; lusus leae; - de cartas o de naipes,
chartularum ludus; - de dados, ludus talrius;
- de manos, praestgiae, arum fpl; - de pala-
bras, amphibolgia sive -loga; ambages, um
fpl; litterarum muttio; - de pelota, lsio
pilae; - de pelota a la pared, pila e parete re-
percussa // perteneciente a los -, agonothti-
cus; por -, per lusum; vencedor en los -
olmpicos, olympionices, ae m; vencer en los
- olmpicos, olmpia vncere; el - se anima,
cobra inters, ludus incitatur; el - se enfra,
pierde inters, ludus frigescit, friget, dficit.
jueves: dies Iovis. Sin: fria quinta.
juez: iudex, dcis m. Sin: existimator, oris m.
Uso: - comisionado, miembro de comisin ju-
dicial, cgnitor; - examinador (en el mbito
acadmico), iudex periculorum scholrium;
- prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
- de alzadas o de apelaciones, cgnitor iudi-
ciorum (publicorum); - de paz, irenarches
sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
vel rbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, i-
dices campi; - de lnea (linesman), iudex li-
nerius vel lneae; fnium iudex; campi
lmitum inspector; lateralis titor; rbitri
adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iac-
tus vlidi.
jugada: lsio, onis f. Sin: lusus, us m. Uso:
hermosa -, bella lsio; - inteligente, spiens
vel gnara lsio; mala -, exgua lsio; detener
la -, lusum corcere.
jugador: lusor, oris m. Sin: collusor; ludens,
entis mf. Uso: - aficionados, ad voluptatem
(vel voluptatis caus) lusores; buen -, dexter
vel indstrius lusor; excelente -, ptimus
lusor; - extranjero, aliengena lusor; - lesio-
nado, lusor vulneratus vel laesione affectus;
mal -, malus vel imperitus lusor; - profesiona-
les, lusores professionales; - tramposo, insi-
diosus lusor; - de golf, ad scrobculos lusor; -
de hockey, pil bacilloque repando ludens; -
de pelota, pilcrepus; lusor pilae; - de tenis,
taeniludens; sustituir a un - por otro, suff-
cere vel subrogare lusorem.
jugar: ldere. Sin: ludum ldere; ludo pe-
ram dare. Uso: - a juegos de azar, ldere
le; leam exercere; leam ldere; - a los
dados, talis vel tsseris ldere; - a la gallina
ciega, ldere muscam aneam; ldere myin-
dam; - al ftbol, v. ftbol; - al golf, ad scro-
bculos ldere; - al hockey, bacillis repandis
ac pil ldere; - a la pelota, pil ldere; - a
pares o nones, ldere par impar; - al tenis,
jubileo
609
taenildere // - bien, recte (vel probe, vel
belle, vel rite) ldere; - con alguno, cum li-
quo colldere; - con frecuencia, lusitare; -
con los de su edad, pribus colldere; - da y
noche, dies noctesque ludo dcere; totos dies
et noctes ldere; - el todo por el todo, rem in
summum perculum dedcere; perculum
summae rerum fcere; universo perculo
summam rerum commttere; - limpio, leg-
time ldere; - mal, male (vel inepte, vel
secus) ldere; - muy bien, perbelle vel prae-
clare ldere; - por dinero, ldere in pec-
niam; - toda la noche, ludum nocti aequare.
jugarreta: inepta lsio.
juglar: (en la edad media, el que se ganaba
la vida recitando versos y tocando msica)
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis can-
tor, pota, citharoedus // (titiritero, jugador
de manos) v. prestidigitador.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus ex-
pressus. Uso: - gstrico, pancretico, sucus
gstricus, pancreticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limn,
limnea ptio; sucus ctreus vel ctrinus; - de
naranja, aurantiata (ptio); sucus arncinus
vel malosinensis; - de tomate, lycoprsici li-
quamen (-mnis n).
juguete: ldicrum, i n. Sin: crepndia, orum
npl; puerile ldicrum; oblectamentum puero-
rum; iculi, orum npl. Uso: divertirse, entre-
tenerse con juguetes, crepndiis delectari,
oblectari, ldere.
juguetear: luxuriare. Sin: puerliter ldere.
jugueteo: delecttio, onis f. Sin: oblecttio,
oblectamen (-mnis n), oblectamentum; re-
cretio; iocus.
juguetera: (comercio de juguetes) crepun-
diorum mercatura // (tienda donde se venden)
crepundiorum taberna.
juicio: iudcium, ii n. Uso: - final, iudcium
dii novssimi; extremum Christi iudcium; -
sumario, promptum iudcium.
jukebox: phongraphum americanum vel
pblicum.
julio: (mes) Ilius, ii m. Sin: mensis Ilius //
Fis iulium, ii n. Sin: iouliensis elctridis
mensura; iouliensis mdulus.
jumbo: capacssima navis vel aronavis. Sin:
aronavis Jumbo appellata.
jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
us m.
jungla: Bot iungla, ae f. Sin: ingala; silvosa
rgio; deserta silva; densa et spera silva.
Uso: - tropical, silva trpica dnsior.
junk-mail, v. spam.
junta: collgium, ii n. Sin: coetus, us m; con-
slium; moderatorum vel curatorum coll-
gium. Uso: - administrativa, conslium
administrativum; coetus (-us m) administra-
torum; - central, coetus primrius; conslium
primrium; - central de la Accin Catlica,
Conslium primrium Actionis Cathlicae
Societati moderandae; - cientfica, coetus
scientficus; - Militar (en la Argentina),
Conslium Militare, regendae Nationi prae-
psitum; - municipal, conslium municipale;
municpii administratorum coetus; - parro-
quial, conslium paroeciale vel parochiale; -
provincial, conslium provinciale.
juntar: liquid conctere licui rei. Sin: co-
pulare, colligare, coningere liquid cum li-
qua re vel licui rei; adingere liquid licui
rei vel ad liquid // juntarse, se commttere;
committi; conecti inter se; coniungi; se
juntar
610
coningere; congregari; se congregare.
juntura, v. ensambladura.
jurado: (tribunal) delecti idices. Sin: iura-
torum corpus, conslium, coetus (-us m) ;
idicum collgium; rbitri. Uso: - de honor,
selecti rbitri dignitatis // (individuo de dicho
tribunal) iuratus iudex // (conjunto de exami-
nadores de un certamen) conslium premiis
attribuendis. Sin: idices (praemiorum).
juramento: iuramentum vel adiuramentum, i
n. Sin: iusiurandum. Uso: prestar -, (coram
liquo) iuramentum praestare; ius iurandum
dare.
jurar: iurare. Uso: - en falso, falsum iurare;
accin de -, adiurtio.
jursico: iurssicus, a, um.
jurdico: iurdicus, a, um. Sin: iuridicialis,e.
jurista: iuris peritus. Sin: iurisprudens, entis;
iuris studiosus, consultus, interpres.
justa: (pelea o combate singular, a caballo y
con lanza) hastildium, ii n. Sin: equestre
certamen; quitum certtio, decerttio, dimi-
ctio // (fig, competicin o certamen en un
ramo del saber) certamen, mnis n.
justar: hastis concertare vel concrrere. Sin:
armis ldere; ldicram pugnam fcere; equ-
tibus certare; equestre certamen inire.
justicia: iusttia, ae f. Sin: ius; iustum; equi-
tas; equum; rectum. Uso: - militar, castren-
sis iurisdctio; - original, iusttia originalis;
status innocntiae; - social, iusttia socialis;
administrar -, ius rddere, vel dcere; iud-
cium exercere; obtener -, ius suum adipisci;
recurrir a la -, ius ptere vel postulare; in ius
ire.
justificacin: iustifictio, onis f. Sin: excu-
stio; purgtio; defnsio; probtio.
justificativo: iustificatrius, a, um. Sin: ex-
cusatrius; excusans; probatrius; probati-
vus.
justillo: thorcium, ii n.
juventud: iuventus, utis f. Sin: - femenina,
iuventus feminina; - quemada (gastada), i-
venes vtiis adusti; - socialista obrera, socia-
lstica iuventus operria; - subdesarrollada,
iuventus parum provecta vel progressa; ive-
nes parum provecti vel progressi.
juntura
611
kaki, v. caqui.
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntrius
sui interemptor.
kan, khan o jan: caganus, i m.
Kant: Kntius, ii m.
kantiano: adj kantianus, a, um // sust kan-
tista, ae mf. Sin: Kntii sectator.
kantismo: kantismus, i m. Sin: Kntii
doctrina; philosphia kantiana.
krate o karate: lucta cartica. Sin: oppug-
ntio inermis iapnica.
kayak, v. canoa.
keniata: adj kenianus, a, um // sust Keni-
anus, i m.
Kenya: Knia, ae f. Sin: Cvitas Keniana.
key (Inform), llave: clavis, is f.
keyboard (Inform), teclado: claviatura, ae f.
Sin: malleolorum ordo vel series.
KGB: sodlitas, ltteris compendiriis KGB
insignis.
kill (Inform), forzar la terminacin: occdere.
kilociclo: chil(i)ocyclus vel chil(i)ocyclos, i
m.
kilogrmetro: chil(i)ogrmmetrum, i n.
kilogramo: chil(i)ogrammum, i, n;
chil(i)ogramma, tis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
mille pndium (-ii n); tunna vel tonna
(tonelada)
kilohertz, v. kilociclo.
kilolitro: chil(i)olitrum, i n.
kilometraje: chil(i)ometrorum mensura.
kilomtrico: chil(i)omtricus, a, um.
kilmetro: chil(i)metrum, i n. Sin: mille
metra. Uso: - cuadrado, chil(i)metrum qua-
dratum; 40 km de longitud, 40 chil(i)metra
in longitdinem; velocidad hasta 140 km por
hora, velcitas usque ad centum quadraginta
chil(i)metra horlia; dista un km y medio de
..., a (vel ab) ... chil(i)metro sesquiltero
distat; estar a unos 20 km de ..., a (vel ab) ...
crciter viginti chil(i)metra abesse; el trecho
es largo unos 8 km, sptium crciter octo
chil(i)metra longum est.
kilovatio: chil(i)owattium; chil(i)ovtt(i)um,
ii n. Sin: mille vatt; kil(i)ovattiana mensura;
wattianae vel vattianae (wattenses vel vat-
tenses) elctridis mensurae.
kilovatio-hora: kiliovattihora, ae f. Sin:
mille horae vattianae.
kimono: kimonum, i n.
kindergarten, v. jardn (- de infantes).
kiosco, v. quiosco.
Kirguizistn: Kirg(h)izistnia, ae f.
K
612
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel
cerasorum.
kivi, v. kiwi.
kiwi: (fruto) kvium, ii n. Sin: grossulria si-
nensis.
knock-out: (golpe que pone fuera de com-
bate) ictus ltimus. Uso: que recibi o sufri
un -, ictu ltimo confectus; protrusus; quedar
-, protrusum esse.
koljs o koljoz: colchsicum predium. Sin:
fundus pblica auctoritate excolendus vel ex-
cultus; predium pblica auctoritate adminis-
trandum.
Kominform: ex communistarum factinibus
informationum sedes.
Komintern: mnium communistarum foede-
rtio (-onis f). Sin: mnium supremum com-
munistarum conslium; supremum
communistarum ex mnibus natinibus con-
slium.
Kosovo: Kosvia, ae f.
kremlin: (sede de los rganos supremos de
la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Mscuae arx; Russiarum Republi-
carum sedes // (antigua residencia de los
zares) imperatria Mscuae domus. Sin:
Rssiae imperatorum rgia.
kumel, v. cmel.
Kurdistn: Corduena, ae f.
kurdo, v. curdo.
Kuwayt o Kuwait: Cuvitum, i n; Cuvaitia,
ae f. Sin: Phylrchia Cuvaitensis.
kuwayt o kuwait : adj cuvaitensis, e. Sin:
cuvaitianus, a, um // sust Cuvaitensis, is m ;
Cuvaitianus, i m.
Kirsch
613
lbaro: lbarum, i n. Sin: signum, vexillum
militare; (estandarte que usaban los empera-
dores romanos desde el tiempo de Constan-
tino) vexillum cruce insignitum; vexillum
Christi nmine insignitum.
laberinto: (edificio compuesto de gran n-
mero de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes vriis et tortuosis
anfractibus distinctae // (caminos que se en-
trecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) am-
bges (-is f) viarum // (parte del odo interno)
labyrinthus, i m // (complicacin inextrica-
ble) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; l-
queus; difficultas; error; ambages.
labial: labialis, e. Uso: letra -, lttera labia-
lis.
labiodental: labiodentalis, e.
laborable: (que se puede laborar o trabajar)
profestus (no festivo); negotiosus (ocupado
en negocios); operosus. Uso: campo -, cam-
pus arbilis; das -, profesti dies; horas -,
horae operosae.
laboral: operrius, a, um. Uso: semana -,
septimana operria.
laboratorio: laboratrium, ii n. Sin: officina;
opifcium. Uso: - atmico, officina (generat-
ria) atmica; - bacteriolgico, biolgico, bac-
teriolgica, biolgica officina; - cientfico,
officina naturae investigandae; - farmacu-
tico, - mdico, laboratrium pharmacuti-
cum; medicamentorum officina; -
fotogrfico, officina photogrphica; - mec-
nico, machinalis officina; - mvil, laborat-
rium mbile; - pirotcnico, laboratrium
pyrotchnicum; - qumico, laboratrium ch-
micum; officina chmica, - de idiomas, offi-
cina vel laboratrium linguarum; officina lo-
quelaris; - en que se fabrican armas,
armorum officina.
laboriosidad: laborisitas, atis f. Sin: oper-
sitas; sedlitas; sollrtia.
laborismo: laborismus, i m. Sin: fctio ope-
rria, operarum, operariorum; fctio opera-
riorum studiosa; Britannorum fctio operria.
laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis ope-
rriae sectator; operariorum rdinis studio-
sus; sodalis polticae factionis operariorum.
laborterapia: ergotherapa, ae f. Sin: ergo-
theraputica, ae f.
labrado o labranto: arbilis, e. Sin: arat-
rius; aratro aptus; sationalis.
labrusca: labrusca, ae f.
laca: (sustancia aluminosa) lacca, ae f. Uso:
pintar de -, lacc oblnere vel obdurare // (fi-
jador) v. esta voz.
lacayo: lacaius, ii m. Sin: pedsequus, i m;
antembulo, onis m; cursor; fmulus; srvu-
lus // fig ssecla; sectator; assentator; adula-
tor.
lacnicamente: lacnice. Sin: concise;
presse; lacnica brevitate.
lacnico: lacnicus, a, um. Sin: brevlo-
quens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus
lacnicus.
laconismo: laconismus, i m. Sin: laconcitas;
L
614
breviloquntia, ae f; comprssio; brvitas; la-
cnica brvitas vel concsio; contrctio di-
cendi. Uso: - telegrfico, telegrphica
breviloquntia.
lacre: cera sigillaris, signatria, hispnica.
Sin: pix (picis f) signatria.
lacrimal: lacrimalis, e.
lacrimatorio: lacrimatrius, a, um. Sin: ad
lacrimationem ttinens.
lacrimgeno: lacrimgenus, a, um. Sin: la-
crimosus; lcrimas xcitans, xciens, gig-
nens.
lactancia: lacttio, onis f. Sin: lactatus, us m.
lcteo: lcteus, a, um. Sin: lcticus; lactrius.
lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier
manjar compuesto de leche) lacticnium, ii n.
Sin: lactcinum; lactrium; lactrium opus;
en pl tambin lactntia, ium n; casoli, orum
m.
lctico, v. lcteo.
lacustre: lacustris, e. Sin: lacunalis.
ladino: adj ladinus, a, um. Sin: romnicus;
r(h)aetoromanus // (dialecto romano) r(h)ae-
toromanus, i m. Sin: lingua ladina; lingua
r(h)aetoromnica.
ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacte-
rcium pavimentum; pavimentum latrculis
factum.
ladrillar: (solum, pavimentum) ltere str-
nere, munire, tgere. Sin: latrculis strnere.
ladrillero: (persona que tiene por oficio
hacer o vender ladrillos) laterrius, ii m. Sin:
coctilirius, ii m.
ladrillo: later, ris n. Uso: fbrica de ladri-
llos, laterria, ae f; fabricante de ladrillos, v.
ladrillero; fabricar ladrillos, lteres dcere;
mquina para fabricar ladrillos, laterria
mchina.
lady: nglica mlier conspcua. Sin: dmina
spectatae nobilitatis.
lagar: (estanque pequeo donde se pisa la
uva para hacer vino) trcular, aris n. Sin: cal-
catrium; vinrius lacus // (prensa para es-
trujar uva) prelum, i n. Sin: trcular. Uso: -
elctrico, elctricum trcular; elctricum pre-
lum vinrium.
lagarto: langa, ae f. Sin: langrium; lacerta
vridis.
lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
strctilis.
lagoftalma: lagophthlmia sive -thalma, ae
f.
lagoftlmico: lagophthlmicus, a, um. Sin:
ad lagophthlmiam spectans.
lagoftalmo: lagothphalmus, a, um.
lagpedo, v. lagpodo.
lagpodo: lagpus, dis m.
lgrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de l-
grimas, imber, bris m; lacrimarum imber;
abandonarse a las -, trdere se lcrimis;
arrancar lgrimas, lcrimas cere, movere,
commovere, concitare; contener, refrenar, re-
primir las -, lcrimas tenere, retinere, cohi-
bere, compscere, reprmere; lcrimis
temperare; derramar, verter lgrimas, lcri-
mas effndere, profndere, emttere, demt-
lacre
615
tere; derramar un torrente de lgrimas, vim
lacrimarum profndere; deshacerse en lgri-
mas, collacrimare; lcrimis cnfici; in lcri-
mas effundi; lcrimis perfundi.
lagrimal, v. lacrimal.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris,
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laicado: (conjunto de los fieles no clrigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hmines
saeculares; laicorum ordo // (condicin) lai-
catus, us m. Sin: laicorum status (-us m); lai-
calis condcio.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; pro-
fanus; ad laicorum rdinem (vel statum) pr-
tinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) ttinens; laicorum
princpiis (vel institutis, vel praescriptis) ob-
nxius; laicorum princpiis (vel institutini-
bus, vel mribus) conformatus. Uso: estado -,
status laicalis; reducir al estado -, ad statum
laicalem redgere.
laicidad: licitas, atis f. Sin: condcio vel n-
doles laicalis; laicorum condcio.
laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum prin-
cpia, praescripta, instituta.
laicista: (partidario del laicismo) laicismi
sectator. Sin: rdinis saecularis fautor // (per-
teneciente o relativo al laicismo) ad laicis-
mum spectans.
laicizacin: rditus ad laicorum statum, vel
ad laicorum rdinem, vel ad laicorum iussa
ac praescripta. Sin: in laicalem condicionem
(vel statum) redctio.
laicizar: (de religioso o eclesistico) ad lai-
corum rdinem redgere. Sin: ad laicorum
statum redcere // (de leyes, costumbres, ins-
tituciones) ad laicorum mores redcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redcere;
ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redcere vel redgere.
laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecula-
ris // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
lamarquismo, v. transformismo.
lamasera: monastrium Tibetanorum. Sin:
monachorum tibetanorum monastrium.
lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
vinum alexandrinum spumescens.
lamentable: (que merece lamentarse) paeni-
tendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
paenitendi fructus oriuntur ex + abl.
lameplatos: patinrius, ii m. Sin: lurco,
hlluo, gulo, onis m; homo edacssimus.
lmina: (plancha delgada de metal) lmina,
ae f. Sin: brctea. Uso: - pequea, lamella;
lmina tenuata, extenuata; tnuis lmina; -
muy pequea, muy delgada, lamllula; - de
estao, de acero, lamina ex stanno, ex
chlybe; - de mrmol, crusta mrmoris; - fle-
xible de micrfono, brctea vibrans.
lampadario: (candelabro grande) lampad-
rium, ii n // (farola) v. farol, linterna.
lmpara: lampas, dis f (ac sing lmpadem
sive lmpada; ac pl lmpades vel lmpadas).
lmpara
616
Sin: lmpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - apli-
cada al yelmo, lucerna aptata cssidi; - elc-
trica, lampas elctrica; globus elctricus;
lampas vi elctrica acta; lychnus elctride
actus vel accensus; - elctrica colgante, pn-
silis lychnus, elctrica vi actus; - encendida,
lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluo-
rescens; - nen, lampas lucflua; - porttil,
lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus
leo litus; lucerna petrleo lita; fabricante
de lmparas de aceite, lucernrius; - de Ala-
dino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lu-
cubratria; - de gas, lampas gsica; - de
petrleo, lampas vel lucerna petroleria; lam-
pas petrleo acta, lita, alta; lampas petrleo
enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la
-, lucernam accndere.
lamparero: (el que hace lmparas) lmpa-
dum fabricator (-oris m) // (el que las vende)
lmpadum nstitor vel vnditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadrius, ii m.
lamparilla o lamparita: lchnion, ii n. Sin:
lampdula; lampdium. Uso: - colgante, lam-
pdula pendens; lampdium pnsile; - elc-
trica, glbulus elctricus; - de alcohol,
fculus aethanlicus; - de cama, de noche, de
dormitorio, lampdium lectuale; lchnion cu-
biculare; - para leer, lampdium lectrium.
lampazo: (utensilio para fregar el suelo) v.
estropajo.
lamprido: lmpyris, dis f. Uso: noctilca,
ae f.
lana: lana, ae f. Uso: lneus; lanrius; - sin-
ttica, lana synthtica; artculos de -, textlia
lanria; vestes ex lana; fbrica de -, lanoli-
num; obra de -, lana; obrera de -, lanfica;
pifex lanria; taller de lanas, officina lan-
ria; trabajo de las lanas, lanifcium; el que
trabaja la -, lanficus; lanrius; pifex lan-
rius.
lanceta: lancola, ae f. Sin: puginculus;
scalpellum.
lancha: (bote, embarcacin pequea) cymba,
ae f. Sin: scapha; actuarolum n vel actuarola
f; lembus; linter, tris f. Uso: - automvil, -
motora, - de motor, autoscafo, autscaphus, i
m; autscapha, ae f; cymba ( vel scapha, vel
actuarola, vel linter) automatria; actuaro-
lum automatrium; - neumtica, scapha cm-
mea vel infltilis; linter gummi conflata; -
pirata, paro vel myparo, onis m; parnculus;
- de pedal, scapha pedalcia; - de remo,
cymba remgera; - de socorro, de salva-
mento, scapha salvfica; linter auxiliaris.
lanchero: scaphrius, ii m.
landa: rgio deserta. Sin: planties inculta;
exterminata tellus (-uris f).
landgrave: landgrvius, ii m.
landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: land-
grvii dgnitas, munus, territrium, iurisdc-
tio, sedes (segn los varios significados).
land: landvium, ii n. Sin: petritum vel pe-
trritum, i n.
lanera: lanria taberna.
lanero: adj lanrius, a, um. Sin: ad lanam
prtinens // sust lanrius, ii m. Sin: lanrius
negotiator, negtians; textlium lanariorum
negotiator // (almacn destinado a guardar
lana) receptculum lanrium.
langosta: (insecto herbvoro) locusta, ae f //
(crustceo) locusta marina.
lanificacin o lanificio: (arte de labrar la
lana) lanifcium, ii n. Sin: lanae ars; ars lan-
fica // (obra de lana) lana, ae f.
lamparero
617
lanolina: lanolinum, i n.
lansquenete: miles lanceatus. Sin: miles
mercen(n)rius lanceatus.
lanza: (arma ofensiva de asta larga y hierro
agudo) lncea, ae f. Sin: hasta. Uso: con la -
en ristre, elat vel infest hast // (soldado,
jinete armado de -) hastatus, i m. Sin: hasta-
tus miles (soldado de a pie); hastatus eques
(jinete) // (palo largo, unido al tiro delantero
del carro) temo, nis m // (tubo metlico que
termina en una manga de riego) fstula, ae f.
lanzacohetes: tormentum vel mchina rdios
prios emittens.
lanzada: (golpe que se da con la lanza) ln-
ceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que
con ella se hace) lnceae plaga vel vulnus
(-nris n).
lanzadera: - espacial, v. transbordador.
lanzagranadas: instrumentum pyrbolos
terrestres eiculans. Sin: mchina pyrobolo-
rum terrstrium expulsria vel propulsria.
lanzallamas: mchina flammvoma vel flam-
mfera. Sin: instrumentum ignem vomens;
instrumentum gnium vomitrium vel eiect-
rium.
lanzamiento: (accin de lanzar) iactus, us m.
Sin: iaculatus, us m; iniectus, us m; emssio,
onis f; emissus, us m. Uso: - lateral (en el
ftbol), iniectus lateralis; - del disco, iactus
disci; - de la jabalina, teli iactus; iculi ems-
sio; iacultio hastae; - del martillo, iactus
mllei; - de la pesa, pnderis iactus; iactus
globi frrei // (como deportes) - del disco, cer-
tamen disci; - de la jabalina, certamen teli vel
iculi; - del martillo, certamen mllei iaciendi;
- de la pesa, certamen pnderis iaciendi.
lanzaminas: instrumentum globos ignvo-
mos eciens.
lanzamisiles: navis misslia eiculans. Sin:
mchina misslium propulsria.
lanzatorpedos: tubus silurvomus. Sin:
instrumentum siluros emittens; instrumentum
silurorum propulsrium vel expulsrium;
mchina silurorum propulsria; apparatus si-
luros propellens.
lanzazo, v. lanzada.
Laos: Lasium, ii n. Sin: Lasia, ae f.
laosiano: adj laosianus, a, um. Sin: laosien-
sis, e // sust Laosianus, i m.
laparascopia: laparoscpia vel laparescpia;
laparoscopa vel laparescopa, ae f. Sin:
ventris vel abdminis inspctio; interna
ventris inspctio. Uso: hacer la -, ventrem
introspcere.
laparoscopio: laparoscpium vel laparesc-
pium , ii n.
laparotoma: laparotmia vel laparetmia;
laparotoma vel laparetoma, ae f. Sin: ventris
sctio; abdminis praecisura, scssio, sctio.
Uso: hacer la -, ventrem secare; someterse a
una -, laparotmiae se subcere.
lapartomo: lapartomum vel lapartomum,
i n.
lapicera: (mango de la pluma de escribir)
clamus, i m. Sin: stilus; clamus scriptrius
vel chartrius. Uso: - fuente, clamus stilo-
grphicus; v. estilogrfica; - sencilla, cla-
mus chartrius simplex; tomar la - en la
mano, clamum smere; stilum prehndere.
lapicero: (instrumento en que se pone el
lapicero
618
lpiz) grphidis vel haematitae theca // (lpiz)
haematites, ae f. Sin: lapis (-dis m) script-
rius; v. lpiz // (portaplumas) penngerum, i
n.
lapislzuli: lapis caerleus. Sin: lapislzu-
lus ; cyneus.
lpiz: grphium, ii n. Sin: graphis, -dis; hae-
matites, ae f; plumbum; plumbatum; plum-
batus stilus; lapis scriptrius. Uso: - bicolor,
haematites bcolor; - encarnado, - rojo, ru-
brca, ae f; grphium rubrum; crula miniata;
- tinta, lapis atramentrius // - de color, stilus
pigmentrius; - de color azul, negro, verde,
grphium caerleum, nigrum, vride; - de
plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbgo,
gnis f // escribir con -, scriptrio lpide exa-
rare; pintarse los labios, los ojos, las cejas
con - de maquillaje, labia (vel labra, vel
labella), culos, superclia fucare (vel fuco
illnere, vel fuco tngere).
Laponia: Lappnia, ae f.
lapn: adj lappnicus, a, um. Sin: lapponen-
sis // sust Lappo, nis m // (perteneciente o
relativo a Laponia) ad Lappniam ttinens //
(lengua hablada por los lapones) lappnicus
sermo.
lardo: lardum sive lridum, i n. Sin: succdia,
ae f. Uso: pedazo de -, lardrium; lardi frus-
tum.
largo: longus, a, um. Sin: productus; proli-
xus. Uso: letra, vocal, slaba -, lttera, voca-
lis, sllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del ro, etc.,
secundum mare, flumen, etc. // (longitud)
longitudo, dnis f. Uso: la nave tiene trescien-
tos cincuenta y un metros de -, navis longi-
tdinem trecentorum unius metrorum habet.
largometraje: lngior tenia cinematogr-
phica.
larguero: (cada uno de los dos palos o ba-
rrotes que se ponen a lo largo de una obra
de carpintera) scapus, i m // (poste transver-
sal de la meta, en el ftbol) v. poste.
lrice: larix, cis f.
laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi mea-
tus (-us m); artria spera.
laringectoma: laryngectoma sive -tmia;
laryngoctoma sive -tmia , ae f. Sin: laryn-
gis (vel artriae sperae) sctio.
laringitis: laryngitis, dis f. Sin: laryngis
morbus; artriae sperae inflammtio vel
morbus.
laringfono: laryngphonum, i n.
laringografa: laryngogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: laryngis (vel artriae sperae)
descrptio.
laringogrfico: laryngogrphicus, a, um.
Sin: ad laryngogrphiam spectans.
laringgrafo: larynggraphum, i n.
laringologa: laryngolgia sive -loga, ae f.
Sin: laryngoiatra; artriae sperae medicina
vel cura.
laringolgico: laryngolgicus, a, um. Sin: ad
laryngolgiam prtinens.
laringlogo: (persona versada en laringolo-
ga) larynglogus, i m. Sin: laryngolgiae pe-
ritus vel cultor // (mdico especialista en
enfermedades de la laringe) laryngoiatros
vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel art-
riae sperae) mdicus.
lapislzuli
619
laringorragia: laryngorrhgia sive -rhaga,
ae f.
laringorrgico: laryngorrhgicus, a, um.
laringoscopa o laringoscopia: laryngosc-
pia sive -scopa, ae f. Sin: laryngis vel art-
riae sperae inspctio. Uso: hacer la -,
laryngem vel artriam speram introspcere.
laringoscpico: laryngoscpicus, a, um. Sin:
ad laryngoscpiam ttinens (relativo a la la-
ringoscopa); ad laryngoscpium spectans
(relativo al laringoscopio).
laringoscopio: laryngoscpium, ii n. Sin:
laryngis instrumentum exploratrium.
laringostenosis: laryngostensis, -is f.
laringotoma: laryngotoma sive -tmia, ae
f. Sin: laryngis divisura.
laringotmico: laryngotmicus , a, um. Sin:
ad laryngotomam prtinens.
laringtomo: laryngtomum, i n.
lasaa: (plato de origen italiano) lganum, i
n. Sin: pasta segmentata.
lser: (dispositivo electrnico) laser indecl.
Sin: instrumentum lasricum // rayo -, rdius
lasricus; haz de -, rdii lasrici.
lastra: (lancha, piedra) lmina lapdea. Sin:
oblongus et grcilis lapis (-dis m) // (bote)
cymba, ae f. Sin: scapha.
lastrar: (poner el lastre a la embarcacin)
saburrare. Sin: navem aren saburrare;
navem saburr onerare vel gravare.
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sbulum.
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburr
exonerare navem.
lastrn: tbula, ae f. Sin: grandis quadratus
(lapis); grande quadratum (saxum). Uso: - de
piedra, saxum.
lata: hoja de -, v. hojalata // (envase hecho
de hojalata) vas vel vsculum metllicum.
Uso: - de cerveza, vas metllicum cervsiam
cntinens.
lateranense: lateranensis, e.
latido: (movimiento de contraccin y dilata-
cin del corazn) palpittio, onis f. Sin: pal-
pittio cordis; cordis pulsus (-us m).
latifundio: latifndium, ii n. Sin: latus fun-
dus; amplssimus fundus; patentssimum
predium; ampla agri possssio.
latifundista: latifndii vel latifundiorum d-
minus, erus, herus, possessor. Sin: homo
bene praediatus, vel ptime praediatus, vel
fundis praedives.
ltigo: virga, ae f. Sin: frula; sctica.
latn: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
lingua; latnitas. Uso: - actual, latnitas ho-
dierna; - brbaro, clsico, cristiano, eclesis-
tico, latnitas brbara, clssica, christiana,
ecclesistica; - elegante, sermonis latini ele-
gntia; elegntia verborum latinorum; - lite-
rario, lingua latina litterria; - litrgico,
latnitas litrgica; - macarrnico, latnitas
macarnica vel culinaria; folenghiana lingua;
brbara ac faceta latnitas; sermo macarni-
cus; - medieval, latnitas (vel lingua latina)
mediaevalis; mdii aevi latnitas; - moderno,
latnitas moderna; - postclsico, latinus
sermo postclssicus; - viviente, latnitas viva;
vivens latnitas; latinum vivens; lingua latina
viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua la-
tina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,
latn
620
latine ; aprender el -, latine dscere; ensear
el - a alguien, liquem latine docere; escribir
en -, latine scrbere; hablar -, latine loqui;
hablar bien el -, bene (vel prbene) latine
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel
inquinate) latine loqui; hablar mediocre-
mente el -, non pssime latine loqui; hablar
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en -
macarrnico, brbaro ac faceto modo latine
loqui; folenghian lingu uti; olvidar el -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetdine sermonis latini
abhorrere; traducir al -, latine rddere vel
transferre; in latinum vrtere, convrtere,
transferre; - traducir del castellano al -, ex
(vel de) hispano sermone in latinum vrtere.
latinajo: (latn malo) sermo latinus importu-
nus, fastidbilis, imperceptus, incomprehen-
sus, fastidienter acceptus // (despectivamente,
voz o frase latina empleada en escrito o dis-
curso espaol) latine dicendi modus hrri-
dus; hrridum vel horrdius verbum latinum;
hrrida vel horridiora vocbula latina.
latinar: (hablar o escribir en latn) latine
loqui vel scrbere // (emplear con frecuencia
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin:
Latinorum consuetdinem loquendi imitari.
latinidad: (condicin o carcter de lo latino)
latnitas, atis f // (lengua latina) v. latn //
(tradicin cultural latina) latinae ltterae fpl.
Uso: - clsica, latnitas clssica // (conjunto
de los pueblos latinos) latini ppuli; genus la-
tinum.
latinismo: latinismus, i m. Sin: loctio latina;
verbum latinum usurpatum vel aptatum; ver-
bum (vel vox, vel vocbulum) latinitatem sa-
piens; loctio latinitatem rdolens. Uso: esta
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rdolet; hoc verbum latinitate rdolet.
latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
vel scriptor; in latinitate peritus; amator lati-
nitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
sciens; amans linguae latinae; litterarum lati-
narum callens; vir latinis ltteris doctus; la-
tine doctus; latine scribendi peritus; latine
diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
cultor; bonus latinitatis auctor; un ptimo -,
vir latine doctssimus.
latinizado: latinizatus, a, um.
latinizar: (dar forma latina a voces de otra
lengua) latinizare. Sin: latinare; formam lati-
nam verbis (vel vcibus, vel vocbulis) ind-
ere; latinum fcere verbum; latinam fcere
vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
- el nombre y apellido, nomen et cognomen
latinitate donare // (dar carcter, aspecto la-
tino, por ej. a un discurso) more latino con-
formare vel fngere (v. gr. orationem) //
(educar segn las costumbres latinas) ad
mores latinos informare // (introducir la cul-
tura latina) latinae (vel Latinorum) humani-
tatis partcipem fcere // (adoptar una
costumbre o costumbres al modo de vivir de
los latinos) latinos mores indcere, introd-
cere; latinos mores sequi; consuetdine uti la-
tina; cultum latinum accpere, amplecti,
smere.
latin lover: mulierrius latinus. Sin: mulier-
cularis (vel mulierosus, vel femellrius) lati-
nus; latinus feminarum captor.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
derecho -, latnitas, atis f; ius (iuris n) Ltii.
latitud: latitudo, dnis f. Uso: grado de -, gra-
dus (-us m) latitudinis.
latomias: latmiae vel lautmiae, arum fpl.
latinajo
621
latn: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso:
de -, aurichalcus vel orichalcrius, a, um.
latrutico: latruticus, a, um. Sin: ad divi-
num cultum ttinens.
latra: latra, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo
dbitus.
lad: lyra, ae f. Sin: cthara; testudo, dnis f.
Uso: tocar el -, testdine cnere.
ludano: ldanum vel ldanum, i n. Sin: l-
danum medicamentum; medicamentum leni-
tivum.
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudat-
rius.
laudemio: laudmium vel laudmium, ii n.
laudo: arbtrium, ii n.
laureado: laureatus, a, um.
laureando: lure donandus, decorandus,
honestandus, ornandus. Sin: ad luream can-
didatus.
laurear: (coronar con laurel) lure coro-
nare. Sin: lure coron donare.
laurel: (rbol) laurus, i f. Uso: corona de -,
corona lurea; coronado de -, laureatus //
(victoria, triunfo, gloria) victria, ae f. Sin:
triumphus; laus, glria. Uso: cargarse de lau-
reles, magnam glriam adipisci; cosechar
laureles por todas partes, mnium ndique
laudem collgere; dormirse en los laureles,
part glori velut repsito frui honore; in vic-
tria recmbere; ganar laureles, glriam adi-
pisci; laudem sibi prere.
lava: lava, ae f. Sin: massa lvica vel vulc-
nia; magma (-tis n) labens; magma flidum;
vulcani vmitus (-us m) vel ructamen (-mnis
n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ig-
nita matria fluens. Uso: de -, lvicus; co-
rriente de -, rivus vel amnis gneus; rivus
vulcnius.
lavable: lavbilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
(quae, quod) lavari potest.
lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; la-
bellum; mallvium; aqualis, is m; aquaema-
nale, is n; aquimanale; aquimanile;
aquiminale; aquiminrium // (cuarto para la
limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatrium; blneum // (fragmento del
salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
misa) lavabo indecl.
lavacoches: autocinetorum lavator.
lavada, v. lavadura.
lavadero: (lugar en que se lava) fullnica, ae
f. Sin: lavatrium; officina lavatria; cllula
lavatria.
lavado: lavtio, onis f. Sin: eltio; ltio; lo-
tura. Uso: - de coche, autocineti lavtio; - de
ropa, linteorum lavtio // fig, - del cerebro,
lavtio crebri. Sin: corctio mentis; coacta
opinionum muttio // fig, - de dinero sucio,
pecniae male partae colloctio.
lavadora: (mquina para lavar la ropa) lot-
ria, ae f. Sin: mchina lavatria, elutria, lo-
tria, eluacra; lavatrium elctricum;
mchina linteorum lavatria; mchina lnteis
lavandis. Uso: - automtica, lavatrium au-
tmatum; autmatum (automatrium, auto-
mticum) labellum fullnicum; - de vajilla
automtica, labrum autmatum vasis esc-
riis.
lavadura: (accin de lavar) lavtio, onis f.
lavadura
622
Sin: lavamentum; abltio; eltio; ltio; lo-
tura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. la-
vazas.
lavamanos: aquinrium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale;
trlleum n vel trlleus m; v. lavabo.
lavanda, v. lavndula.
lavandera: (pannorum) lotria, ae f. Sin:
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotria vestiumque com-
planatrix.
lavandera: lavatrium, ii n. Sin: fullnium,
ii n; fullnica, ae f; officina lavatria; lava-
tria diaeta; taberna vestimentis lavandis.
Uso: - a vapor, (taberna) fullnica vapore
acta.
lavandero: lotor, oris m. Sin: lavator; fullo,
onis m; nacca, ae m.
lavndula: lavndula vel levndula, ae f. Sin:
csia, ae f.
lavapavimentos: elctricum pavimentorum
everrculum.
lavaplatos: (mquina para lavar los platos)
mchina elutria. Sin: mchina vasis lavan-
dis; mchina escriis lavandis; mchina es-
cariorum lavatria; vasorum mchina
lavatria; mchina lavandis vasis escriis //
(quien por oficio lava platos) escariorum la-
vator. Sin: patinarum lotor vel purgator
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: prlui;
corpus vel se ablere.
lavarropa o lavarropas, v. lavadora.
lavativa, v. clister.
lavatorio: (accin de lavar o lavarse) lav-
tio, onis f. Sin: ltio, onis f // (ceremonia li-
trgica) lavatrium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavavajillas, v. lavaplatos.
lavazas: aqua eluacra.
lvico: lvicus, a, um. Sin: lavae (gen); mg-
matis labentis vel flidi (gen).
laxante: medicamentum laxativum vel pur-
gatrium.
laxativo: adj laxativus, a, um // sust lenimen-
tum.
laxidad, v. laxitud.
laxismo: laxismus, i m (in re morali). Sin: in
instruendis mribus laxitudo (-dnis f) // fig
nmia indulgntia vel tolerntia.
laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad n-
miam tolerntiam inclinis.
laxitud: laxitudo, dnis f. Sin: lxitas; laxa-
mentum.
laya: (pala con mango para remover la tie-
rra) pala, ae f. Sin: biplium.
lazada: (nudo hecho de manera que tirando
de los cabos se desata con facilidad) nodus
laxus . Uso: - doble, nodus laxus gminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa seme-
jante) v. lazo.
lazareto: (establecimiento sanitario para
aislar a los infectados o sospechosos de en-
fermedades contagiosas) valetudinrium, ii
n (contagiosis morbis curandis). Sin: conta-
giosorum valetudinrium; saeptum contagio-
lavamanos
623
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudi-
nrium dedcere // (hospital de leprosos) va-
letudinrium leprosis excipiendis
curandisque.
lazarista: vincentianus sodalis (-is m).
lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m //
(atadura o nudo que puede desatarse con fa-
cilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la
lazada corrediza) lqueus mssilis vel mbi-
lis // (fig, ardid, asechanza) lqueus, i m.
Sin: insdiae, arum fpl; fvea, ae f.
lebrato: lepsculus, i m. Sin: pullus lepori-
nus.
leader, v. lder.
leasing: loctio in emptionem convertbilis.
Sin: loctio emptionem admittens.
leccin: (enseanza que de una vez da un do-
cente a sus discpulos) schola, ae f. Sin: lctio
vel praelctio, onis f. Uso: - en latn, praelc-
tio latina; - escuchada, audtio, onis f; dar
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicius scholas venire; scholis alic-
ius interesse; alicius scholas frequentare;
audire liquem; auditorem esse alicius; - in-
augural, praelctio aditialis // (todo lo que en
cada vez seala el maestro a los discpulos
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: lctio.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; apren-
der la -, lectionem dscere // (forma particu-
lar de un texto) lctio, onis f. Sin: cdicis
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus
vel corruptus // (enseanza moral) instit-
tio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones
de moral, praecepta offcii // (amonestacin,
advertencia) admontio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos ensea a con-
ducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum.
Uso: servirle de - a uno, licui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar,
severitatis exemplum in liquem dere; apro-
vecharse de la - de uno, documentum vel
exemplum cpere ex liquo.
leccionario: lectionrium, ii n. Sin: perico-
parum volumen (-mnis n).
leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac cale-
factum; - coagulada, lac coagulatum; - con-
densada, lac condensatum, spissatum,
densatum; - descremada, - desnatada, lac
despumatum; - fra, lac frgidum // - de
mujer, lac mulebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, capri-
num lac; - en polvo, lac pulveratum.
lechera: (mujer que vende leche) lactria, ae
f // (vasija) urcolus lactrius. Sin: excpulum
lactrium.
lechera: taberna lactria.
lechero: adj lactrius, a, um // sust lactrius,
ii m. Sin: lactis vnditor vel nstitor.
lechetrezna: euphrbia helioscpia.
lechn: (cochinillo de leche) prculus, i m.
lechuga: lactuca, ae f.
lechuguino: amsius, ii m. Sin: amasincu-
lus; delicolum; mollis homo; v. petimetre.
lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
ocasionalmente) legens; qui legit; (aficio-
nado a la lectura) vir librorum studiosus //
(Inform, dispositivo electrnico) apparatus
legens.
lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
mulier librorum studiosa.
lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m
lectorado
624
// (cargo de lector) lectoris offcium vel dg-
nitas.
lectorala: praebenda theologalis.
lectura: (accin de leer) lctio, onis f. Sin:
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel
velox lctio; - en voz alta, recittio; - latinas,
lectiones latinae // aficin a la -, legendi st-
dium.
leer: lgere. Uso: - en voz alta, recitare.
legacin: (cargo de legado) legtio, onis f.
Sin: legationis munus vel offcium. Uso:
cumplir una -, legationem grere, obire, per-
gere; emprender, aceptar una -, legationem
suscpere, smere; mandar una -, legationem
mttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus rde-
nes) legtio, onis f. Sin: legati, orum mpl;
communis legtio. Uso: - de Italia en Varso-
via, Itlica legtio Varsviae // (sede de la -)
legationis sedes.
legado: (persona que una suprema potestad
eclesistica o civil enva a otra para tratar
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontfice, legatus pontifcius // (manda o don
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin:
pecnia legata. Uso: anular el - de uno, lega-
tum alicius rritum fcere; caducar un -, le-
gatum caducum vel rritum feri; dejar a uno
un -, legatum licui dare; dejar a uno como -
el usufructo de todos los bienes, usum fruc-
tum (vel usum et fructum, vel usum fructum-
que) mnium bonorum legare licui; duplicar
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum
exslvere; pedir un - a alguien, ab liquo le-
gatum ptere, pscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum licui admere.
legajo: pagellarum fascculus. Sin: scidula-
rum vel schedularum fascculus.
legalidad: (calidad de legal) leglitas, atis f.
Sin: legitmitas; legalis hbitus (-us m); leg-
tima forma // (rgimen jurdico-poltico)
leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; con-
venintia cum lgibus. Uso: permanecer en
la -, leges observare; salir de la -, leges per-
frngere vel violare; gere contra legem; fines
legis praeterire.
legalismo: ntegra legum observtio. Sin: r-
gida lgibus obtempertio; inflexbilis iuris
conservtio.
legalista: adj plane vel absolute legtimus.
Sin: lgibus rgide obtmperans; leges nte-
gre observans // sust nteger legum observa-
tor. Sin: rgidus lgibus oboeditor; inflexbilis
iuris observator.
legalizacin: authentictio, onis f. Sin: con-
firmtio; ratihabtio; (legalis) testifictio;
fdei pblicae obsigntio; authnticae formae
comprobtio; pblice adiecta fides.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
comprobare; authnticum declarare; ratum
fcere, dcere, habere.
legalmente: legliter. Sin: legtime; iure; ad
normam legis; secundum legem.
legaoso: lippus, a, um.
legar: (dejar a alguien alguna manda en el tes-
tamento) legatum licui scrbere vel ascrbere.
Sin: (testamento) legare; testamento reln-
quere. Uso: - dinero a uno, pecniam licui
legare // (enviar a uno como legado) liquem
legare.
legendario: (concerniente o relativo a las le-
yendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
mirus; ad fbulam spectans. Uso: libros -,
libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
lectorala
625
mnibus sanctis gestis.
legible: legbilis, e. Sin: lectu fcilis. Uso:
escribe, por favor, de manera legible!,
scribe, quaeso, legibliter!
legin: lgio, onis f. Uso: - extranjera, lgio
(mlitum) exterorum.
legislacin: (ciencia de las leyes) legisltio,
onis f // (conjunto o cuerpo de leyes) leges,
um fpl; legisltio. Uso: - civil, legisltio civi-
lis; - injustas, iniquae legum lationes.
legislador: legislator, oris m. Sin: legumla-
tor; legum auctor, cnditor, inventor.
legislatura: (conjunto de los rganos legisla-
tivos) legumlatores, um mpl // (tiempo du-
rante el cual funcionan los rganos
legislativos) legislationis sptium.
legitimacin: legitimtio, onis f. Sin: confir-
mtio; ratihabtio; testimnium vel documen-
tum fidei.
legitimar: (convertir algo en legtimo) legi-
timare. Sin: ratum fcere; confirmare // (pro-
bar o justificar la verdad de alguien o algo
conforme a las leyes) probum demonstrare
vel ostndere // (hacer legtimo al hijo que no
lo era) natlibus restitere. Sin: nothum le-
gtime natum pronuntiare.
legitimario: heres legtimus.
legitimidad: legitmitas, atis f. Sin: ius (iuris
n); iusttia; cum lgibus convenintia.
legitimismo: legitimismus, i m. Sin: legtimi
regminis rtio.
legitimista: legtimi regminis fautor.
legua: luga vel luca, ae f.
leguleyo: legulius, i m. Sin: causdicus.
legumbre: olus, ris n.
Leitmotiv: (Ms, tema musical dominante o
recurrente ) melos (nom y ac en sing; pl.
mele) perductrium. Sin: symphniae thema
(-tis n) // (fig, motivo central o asunto que
se repite) iteratum propositionis (vel thma-
tis) caput.
leja: lixvia, ae f; lixvium, ii n.
lema: (letra que se pone a los emblemas,
armas, empresas, etc. ) ttulus, i m // (frase
que por contrasea se escribe en los pliegos
cerrados de oposiciones y certmenes) sen-
tentola, ae f. Uso: contrasear un artculo
con un - , commentationem liqua sententol
notare // (tema, proposicin o texto que se
toma por asunto de un discurso) lemma, tis
n // (frmula breve que expresa la norma o
regla de conducta) dictum, i n. Sin: sentntia.
lencera: linteria, ae f.
lencera: lntea, orum npl.
lencero: linterius, ii m.
lengua: lingua, ae f. Sin: sermo, onis m. Uso:
- actual, lingua hodierna; lingua praesens;
huius tmporis lingua; nostri tmporis lingua;
lingua recens vel recntior; recntior sermo;
- alemana, francesa, griega, inglesa, ita-
liana, latina, lingua theodisca, francogllica,
graeca, nglica, itlica, latina; - artificial, lin-
gua artificialis, factcia, fictcia; sermo arti-
ficiosus vel commentcius; - ulica, lingua
ulica; - clsicas, clssicae linguae; - colo-
quial, lingua colloquialis; - criolla, crola lin-
gua; - extranjera, lingua extrnea vel
peregrina; - franca, lingua vehicularis; -
franca formada a base de palabras inglesas,
pidgin English, lingua piginnglica; - inter-
lengua
626
nacional, lingua internationalis; - materna,
nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lin-
gua recens vel recntior; recentis tmporis
lingua; recentior sermo; - muerta, lingua
mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam
non usitata; - nacional, lingua nationalis;
sermo ptrius; ptria lingua; - nativa, lingua
nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa,
lingua optionalis; - romance, lingua rom-
nica; segunda -, secunda lingua; - universal,
lingua universalis; hminum communis
sermo; - usual, sermo usitatus; - verncula,
sermo vernculus; lingua verncula; - viva,
lingua viva vel vigens; sermo vigens atque
usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar
(la que se habla en cada pas o nacin) lin-
gua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -,
linguae usus vivus; el uso de la - verncula,
usus linguae vernculae; en la - verncula,
verncule; vernculo sermone; soltura de -,
linguae soltio; emplear la - verncula, lin-
gu verncul uti; escribir en la - materna,
nativ lingu scrbere; refrenar su -, linguam
continere, tenere, moderari; tener una cosa
en la punta de la -, rem in primribus lbiis
habere; no tener uno pelos en la -, audacter
dcere vel loqui // fig, mala - (persona mur-
muradora o maldiciente), homo malae lin-
guae; homo immoderatae linguae.
lenguado: slea, ae f.
lenguaje: (lengua) lingua, ae f // (manera de
expresarse) ortio, onis f. Sin: sermo; loctio.
Uso: - corporal, sermo corporalis; - correcto,
puro, sermo nteger vel incorruptus; - culto,
sermo urbanus; - familiar, coloquial, sermo
cot(t)idianus; quotidiana loctio; - inco-
rrecto, sermo mendosus vel inquinatus; - tc-
nico, sermo tchnicus; - terso, tornata ortio;
- de cocina, sermo culinrius vel coquinrius
// (estilo) stilus, i m. Sin: dicendi genus; rtio
loquendi. Uso: - ampuloso, tmidum (vel in-
flatum, vel trgidum) dicendi genus.
lengeta: lngula sive lgula, ae f // (tira de
piel que tienen los zapatos en el cierre bajo
los cordones) obstrguli fulcmen, mnis n.
Lenin o Lenn: Leninus, i m.
leninismo: leninismus, i m. Sin: leniniana
doctrina; plcita (-orum npl) leniniana. Uso:
profesar el -, leniniana plcita sequi.
leninista: adj leninianus, a, um // sust leni-
nianus, i m. Sin: Lenini sectator; leninianae
doctrinae defensor vel fautor.
lenitivo: adj lenitivus, a, um. Sin: delenfi-
cus; delenitrius; lniens; mtigans; sedans //
sust lenimentum, i n. Sin: fomentum; leva-
men (-mnis n), levamentum; remdium do-
loris; remdium analgticum; medicamentum
dolribus minuendis.
lente: lens, lentis f (ac lentem vel lentim, abl
lente vel lenti). Sin: lens vtrea; vitrum specu-
latrium; lenticulare vitrum; vitrum lenticu-
lari form. Uso: - cncava, convexa,
bicncava, biconvexa, lens cncava, con-
vexa, bicncava, biconvexa; - planocncava,
planoconvexa, lens plana cncava, plana
convexa; - convergente, divergente, lens con-
vergens, devergens; - menisco convergente,
lens cncava convexa, - menisco divergente,
lens convexa cncava; - electrnica, ptica,
telescpica, lens electrnica, ptica, telesc-
pica; - de aumento, lens amplificatrix vel am-
plificatria; vitrum imgines amplficans;
perspicillum rebus vel obiectis amplificandis;
- de contacto, lens (lentis f) insertcia; lens
ocularis adhaesiva // lentes m pl, v. anteojos.
lenticular: lenticularis, e. Sin: ad conspicilli
formam.
lentisco: lentiscus, i m.
lentitud: lentitudo, dnis f. Sin: trditas, atis f.
lenguado
627
lea: ir, salir por -, ir a hacer provisin de -,
gredi lignatum vel ad lignandum.
leador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae
m.
len: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i
m.
leonera: (aposento desarreglado) cella scru-
torum.
lepidptero: lepidpterum, i n.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
leprosera: leprosorum hosptium vel valetu-
dinrium. Sin: nosocomum leprosis segre-
gandis.
leproso: leprosus, i m.
leptismo: leptismus, i m. Sin: macies, i f;
corpus extenuatum.
leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fis-
sura.
lesbiana: tribas, dis f. Sin: fmina hom-
phila.
lesbiano, v. lesbio.
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbia-
nismo) trbadis prprius. Sin: fminae hom-
philae prprius; trbadum (gen pl).
lesin: lesio, onis f. Sin: vulnertio.
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majes-
tad, crimen laesae maiestatis; perdullio
(-onis f).
Lesotho: Lesothum, i n.
letana: litana, ae f; litanae, arum fpl. Sin:
supplictio litnica; preces litnicae. Uso: le-
tanas de la Virgen o lauretanas, litaniae lau-
retanae; preces vel supplicationes lauretanae;
letanas del Sagrado Corazn, litaniae de Sa-
cratssimo Corde Iesu; letanas del Santo
Nombre de Jess, litaniae de Sanctissimo
Nmine Iesu; letanas de la Preciossima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Snguine;
letanas de San Jos, litaniae de Sancto Io-
seph; supplicationes Vrginis Sponso; leta-
nas de todos los santos, litaniae sanctorum.
letargia , v. letargo.
letrgico: lethrgicus, a, um. Sin: veterno-
sus.
letargo: lethrgia sive letharga, ae f; lethar-
gus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
-, atacado de -, v. letrgico.
letn: adj lettnicus vel lethnius, a, um //
sust Letton, nis, m.
Letonia: Lettnia vel Lethnia, ae f.
letra: (signo grfico) lttera, ae f. Sin: ele-
mentum; ltterae forma; typus (tipo). Uso: -
capital, capitalis lttera ; - cursiva, inclinata
lttera vel nota; - equivocada, typogrphicum
mendum vel erratum; - gtica, lttera vel nota
gthica; - mayscula, lttera maiscula, gran-
dis, grndior; - minscula, minuta vel mins-
cula lttera; - negrita, crssior lttera; -
numerales, ltterae numerales; - redonda o
redondilla, recta lttera; - uncial, uncialis lt-
tera; con - maysculas, grndibus ltteris; lt-
teris maisculis; con - minsculas, minutis
ltteris // (conjunto de las palabras puestas
en msica para que se canten) verba, orum
npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
ldicra; - seria, verba sria; - de un oratorio,
carmen oratrium; componer la -, verba com-
pnere // - de cambio, sngrapha, ae f. Sin:
letra
628
sngrapha nummulria vel argentria. Uso: -
de cambio endosada, sngrapha lteri
inscripta; firmar una -, sngrapham (nummu-
lriam) conscrbere; pagar una - de cambio,
pecniam per sngrapham slvere; protestar
una - de cambio, sngrapham non solutam
denuntiare; armar pleito por una - de cam-
bio, gere ex sngrapha; asignar dinero a
uno mediante una - de cambio, licui pec-
niam per sngrapham crdere; exigir en
fuerza de una - de cambio, postulare liquid
ex sngrapha; firmar las - de cambio que se
han de traspasar a otros bancos, sngraphas
ad lias argentrias transferendas obsignare
// - credenciales, ltterae crditi mneris tes-
tes; - patentes, patentes ltterae. Sin: pbli-
cum rescriptum // bellas o buenas -, literatura
vel litteratura, ae f. Sin: ltterae, arum fpl; lit-
terarum scintia; disciplinae litterarum; hu-
manitatis stdia.
letrado: (sabio, docto o instruido) litteratus,
a, um. Sin: doctus; eruditus // sust homo lit-
teratus. Sin: doctus vir // (abogado, doctor o
licenciado en derecho) iuris peritus vel con-
sultus.
letrero: index, dcis mf. Sin: tbula nuntio-
rum.
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - p-
blicas, frica, ae f; fricae, arum fpl.
leucemia: leuchemia sive -chaema,ae f.
leucmico: (concerniente o relativo a la leu-
cemia) leuchemicus, a, um. Sin: ad leuche-
miam prtinens // (afecto de leucemia)
leuchemicus. Sin: leuchemi laborans vel
affectus.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi snguinis glbulus; alba snguinis
cllula.
leucocitosis: leucocytosis,-is f. Sin: imm-
dica leucocytorum multiplictio.
leucoma: leucoma, tis n. Sin: alba culi la-
bcula vel gutta.
leuconiquia: leuconycha f. Sin: alba unguis
labcula.
leucorrea: leuchorrhoea vel leucorrhea, ae f.
Sin: album feminarum (vel mulerum) pro-
flvium.
leva: (recluta de soldados) dilectus, us m //
(espeque o palanca) vectis, is m. Sin: vec-
tcula. Uso: - de cambio, velocitatis commu-
tator, vectcula, vectis.
levadizo: subductrius, a, um. Sin: levbilis.
Uso: puente -, pons elevbilis, mbilis, vers-
tilis.
levantacoches, v. gato.
levantador: sublator, oris m. Uso: - de pesos,
pnderis vel pnderum sublator.
levantamiento: subltio, onis f. Sin: eltio;
sublevtio. Uso: - de pesas, pnderum subl-
tio vel sublevtio; (como competicin) certa-
men pnderis levandi.
levantar: - el nimo, nimum extllere, er-
gere, levare; - el vaso, pculum tllere; - en
hombros, liquid (h)meris tllere; - las
manos al cielo, attllere manus ad caelum; -
nubes de polvo, plveris nubes (vel nimbos)
excitare vel movere; - los ojos, ergere cu-
los; - las suertes de la patria, ptriam afflic-
tam ergere; - una estatua a uno, licui
statuam pnere, statere, constitere.
levantavidrios, v. elevalunas.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-
letrado
629
vniens sive vniens; ad auroram ttinens.
levita: (israelita dedicado al servicio del
templo) levita vel levites, ae m // (dicono)
diconus, i m; diacon, nis m. Sin: levita vel
levites, ae m // (vestidura masculina de eti-
queta) praefectcia , ae f (vestis). Sin: vestis
forensis; vestitus (-us m) forensis; fornsia,
ium npl; lacerna vel snthesis praefectria.
Uso: sali con -, vestitu forensi egressus est.
levitacin: levittio,onis f. Sin: elevtio pro-
digialis; elevtio praeter naturam.
levtico: levticus, a, um. Sin: levitis, dis //
(tercer libro del Pentateuco) Levticus, i m.
levulosa: fructuosum, i n.
lxico: adj lexicalis, e. Sin: ad lxicon spec-
tans // sust lxicon vel lxicum, i n. Sin: vo-
cabulorum index, thesaurus, summa. Uso: -
electrnico, etimolgico, informtico, lxi-
con electrnicum, etymolgicum, ordina-
trale; - ilustrado, lxicon imagnibus auctum;
compilar un -, lxicon cndere vel confcere.
lexicografa: lexicogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: ars lxica conficiendi.
lexicogrfico: lexicogrphicus, a, um. Sin:
ad lxica conficienda prtinens.
lexicgrafo: lexicgraphus, i m. Sin: lxici
scriptor vel cnditor.
lexicologa: lexicolgia sive -loga, ae f.
lexicolgico: lexicolgicus, a, um. Sin: ad le-
xicolgiam ttinens.
lexiclogo: lexiclogus, i m. Sin: lexicol-
giae peritus.
ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio-
nis; lex abortionum concedendarum; - adua-
neras, leges quae portrium respciunt; - ci-
viles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
impuestos, la disciplina de los vehculos p-
blicos, la circulacin y cosas semejantes, ci-
viles leges, quae portrium, fiscum,
vectiglia, publicorum vehiculorum discipli-
nam, ambulntium itum et rditum et lia
huismodi respciunt; - criminal, emprica,
natural, sociolgica, lex criminalis, emprica,
naturalis, sociolgica; - de libertad religiosa,
lex de libertate religiosa; - del ms fuerte, ius
fortssimi cuiusque.
leyenda: (narracin o relato de sucesos fa-
bulosos) fbula, ae f. Sin: fbula comment-
cia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fbula
ficta; - maravillosa, fbula ac mirculum; -
potica, potica fbula; la - de Eneas, fbulae
quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las -
de la mitologa, histria fabularis; segn la -,
sicut (est) in fbulis; ut est in fbulis // (his-
toria o relacin de la vida de uno o ms san-
tos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hmine
sancto gestae; vitae hminum sanctorum; res
ab homnibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
Legenda Aurea; libro de leyendas, liber le-
gendarum; liber qui est de rebus ab homni-
bus sanctis gestis // (explicacin que
acompaa a un plano, mapa, cuadro o gra-
bado) ttulus, i m. Sin: inscrptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, sttuam
inscrbere.
lezna: sbula, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
liana, v. bejuco.
libans: adj libanensis, e; lbanus, a, um //
sust Libanensis, is m.
Lbano (Estado del Oriente Medio): Lba-
Lbano
630
nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis.
liblula: libllula, ae f.
liberal: (que obra con liberalidad) liberalis,
e. Sin: largus; largtor. Uso: ser -, largiri; lar-
gitate uti in liqua re, erga liquem; ser muy
-, magna esse liberalitate // (partidario de la
libertad poltica en los Estados) liberalis, e.
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis li-
bertatis stdium. Uso: - desenfrenado, effre-
nus liberalismus; - econmico, liberalismus
oeconmicus.
liberalizacin: plenioris libertatis concssio.
Liberia: Libria, ae f.
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberi-
anus, i m.
lbero: Dep lusor (-oris m) liber.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis li-
bertas; - condicional, libertas custodita; - fun-
damentales, libertates fundamentales; -
ilimitada, libertas illimitata; - personal, pri-
vati hminis libertas; - poltica, libertas pol-
tica; - provisional, libertas temporria; -
religiosa, libertas religionis; libertas reli-
giosa; - religiosa y de conciencia, libertas re-
ligionis et conscientiarum; - sociales,
libertates sociales // - de los ciudadanos,
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi
quod cuique libet; - de enseanza, libertas
docendi; - de imprenta, libertas rei press-
riae; libertas quidvis typis edendi; - de pala-
bra, quidvis loquendi facultas vel licntia; -
de pensamiento, qudlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domiclii eligendi; -
de trabajo, libertas opifcii.
libertario: libertrius, ii m. Sin: anrchicus;
nihilista; nmiae libertatis fautor vel studio-
sus.
libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
palabras) dissoltio, onis f. Sin: licntia, in-
temperntia; immodstia; impudictia; licn-
tia libidoque; libertas effrenata, mxima,
nmia, procax; morum soltio; soluti vel dis-
soluti mores. Uso: - sexual, licntia sexua-
lis.
libertino: (entregado al libertinaje) intmpe-
rans, antis. Sin: immodestus; impudcus; dis-
solutus; voluptati dditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
Libia: Lbya, ae f; Lbye, es f.
lbico, ca o libio, bia: adj lbycus, a, um. Sin:
libys, yos; libystnus // sust Libys, yos (pl
Lbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, dis f.
libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libra: (medida de capacidad) lbra, ae f. Sin:
librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
media -, semilibra vel selibra; una - y media,
tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
britnnica vel nglica. Sin: libra sterlngica;
nummorum sterlingicorum libra.
libramiento: (accin de librar) libertio,
onis f // (libranza) v. esta voz.
librancista: (el que recibe una libranza) sn-
graph (vel tsser nummri) donatus; (el
que tiene una o ms libranzas a su favor)
sngraph vel sngraphis instructus, predi-
tus.
libranza: (orden de pago) sngrapha, ae f;
sngraphus, i m. Sin: tssera nummria.
liblula
631
library (Inform), coleccin de funciones com-
plejas: bibliotheca, ae f. Sin: librria, ae f (ta-
berna) . Uso: shared - , bibliotheca mtua.
libre: (exento, dispensado) liber, bra,
brum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab
omni nere immunis.
librea: (traje que llevan los criados de una
casa importante) schema, tis n vel schema,
ae f. Sin: vestis vel snthesis famularis.
librepensador: liber suarum cogitationum
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus
est; qui affirmat se esse religionis arbitrriae.
librera: (mujer que tiene por oficio vender
libros) librria, ae f // (esposa del librero) li-
brrii vel biblioplae uxor.
librera: (tienda donde se venden libros) li-
brria, ae f. Sin: biblioplium; taberna libr-
ria. Uso: - Herder, domus librria Herder;
- Editorial Vaticana, Officina Librria Vati-
cana; Librria Editria Vaticana; - de lance, -
de ocasin, vterum librorum taberna // (bi-
blioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, do-
mstica bibliotheca // (armario, estante para
libros) librrium, ii n.
librero: librrius, ii m. Sin: bibliopla, ae m;
librorum vnditor, negotiator; negotiator li-
brrius. Uso: - ambulante, bibliopola circum-
forneus; - editor, librorum redemptor; - de
lance, - de ocasin, libllio, onis m; - de
viejo, v. anticuario.
libresco: librrius, a, um. Sin: ex libris com-
paratus, sumptus, haustus.
libreta: (cuadernito de anotaciones o apun-
tes) libellus, i m. Sin: commentarolum; par-
vus liber. Uso: - de ahorros, libellus
parsimniae; libellus ad parsimniam; cm-
putus conditrius; - de la caja de ahorros, li-
bellus aerrii.
libreto: libellus drmatis msici. Sin: melo-
drmatis textus (-us m); fbulae libellus.
librillo: chartae tabcinae libellus.
librito: (libro pequeo) libellus, i m. Sin: par-
vus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
manualis, palmalis // (cuadernito de papel
para fumar) v. librillo.
libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volu-
men, mnis n. Uso: - best seller en 1961,
liber, qui anno MCMLXI latissime divndi-
tus est; - cristianos y paganos, eclesisticos y
seculares, religiosos y profanos, libri chris-
tiani et pagnici, ecclesistici et saeculares,
religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dcis m) maior; codex maior rationum; li-
bellus rationum; - digitales, libri modo digi-
tali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ad bene instituendum aptus; - escolares,
scholares libri; - espirituales, libri quibus
nimi excoluntur; - fundamental del Orden
de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
estampas, liber imagnibus distinctus, orna-
tus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
scripti vel confecti; - prohibidos, libri impro-
batae lectionis // - con derecho de autor,
liber sub tutela iuris impressrii; - de a bordo,
dirium nuticum; - de aventuras, de csibus
vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
sinualis, manualis; - de caja, pecniae di-
rium; - de cantos, liber cantualis; libros de
consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. re-
gistro de cuentas; - de cuentos, liber com-
mentcius; - de lectura, liber lectionis; libros
de prstamo, libri mtuo dandi; libros para
uso escolar, libri in usum scholarum //
abran los -!, aperite (vel evlvite)
libros!;cierren los -!, cludite (vel compli-
libro
632
cate) libros!; querra sacar un - (de prs-
tamo), velim librum mtuum accpere; pasar
al - mayor, in cdicem maiorem rationum re-
ferre.
licantropa: (transformacin de un hombre
en lobo) lycanthropa, ae f. Sin: in lupum
convrsio // (trastorno mental) lycanthropia.
Sin: rbies lupina; insnia lycanthrpica.
licntropo: lycnthropus, i m. Sin:
lycanthropi laborans vel affectus.
licesta: lyci vel lyci discpulus, alumnus,
scholaris.
licencia: (facultad o permiso para hacer
algo) licntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licn-
tia gubernatria vel gubernationis; licntia
vehculum gubernandi; - de ensear, licntia
docendi; quitar a uno la - de ensear, licui
licntiam docendi detrhere; - para llevar
armas, licntia armorum utendorum; con -
de los Superiores, cum facultate Superiorum;
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo)
commeatus, us m. Sin: dimssio. Uso: - ab-
soluta, mssio, onis f; darle a uno una -, li-
cui commeatum dare; estar de -, in
commeatu esse; commeatum accepisse vel
habere; mandar en - a uno, liquem in com-
meatum mttere; pedir -, commeatum ptere;
tomarse una -, commeatum smere // (exen-
cin de un servicio) commeatus, us m. Sin:
vactio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licntia.
Sin: intemperntia; morum licntia; verbo-
rum licntia // (grado de licenciatura) licn-
tia, ae f. Sin: docendi facultas // - potica,
licntia potica.
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licnti do-
natus, potitus; luream vel licntiam adeptus;
docendi facultate preditus.
licenciar: (dar permiso) licntiam permttere
(con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
licntiam licui dare ut + subj; cpiam vel po-
testatem fcere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) mt-
tere. Sin: dimttere; exauctorare; liquem
missum fcere; discedendi licui facultatem
dare; mttere in commeatum; commeatum vel
missionem dare licui; vacationem (v. gr. mi-
ltiae) dare licui (- temporneamente); rude
donare liquem (- definitivamente). Uso: - al
ejrcito, dimttere exrcitum vel mlites //
(conferir la licencia universitaria) licntiam
licui tribere. Sin: licnti liquem ornare.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. li-
cenciatura.
licenciatura: (grado de licenciado) licntia,
ae f. Uso: conseguir la -, licntiam adipisci.
licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolu-
tus; impudcus; morum licntiae dditus; (de
dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
vida -, vita et licntia.
liceo: lycum vel lycum. Uso: - cientfico,
lyceum scientficum; lycium a doctrinis; -
clsico, lyceum clssicum; lycium ab huma-
nitate; lycium, antiquitatis ltteris perdiscen-
dis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
Fscolo, Lyceum Hugonis Fscolo ttulo;
Lyceum ab Hugone Fscolo (appellatum);
de -, lycealis, e vel lycius; ad lyceum spec-
tans.
licitacin: licittio, onis f. Uso: - pblica,
uctio pblica.
licopodio: lycopdium, ii n.
licor: (cuerpo lquido) liquor, oris m // (be-
bida alcohlica) liquor. Sin: alcohlicus
potus vel liquor; vlida vel validssima ptio.
Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, v-
licantropa
633
lida ptio gentianina; - de nueces, liquor n-
ceus.
licorexia: lycorxia, ae f. Sin: intolerbilis
fames (-is f).
licorista: liquorrius, ii m. Sin: (el que hace
licores) liquorum confector; vlidae potionis
effector; dlcium potionum confector; (el que
vende licores) liquorum vnditor, nstitor,
propla; vlidae potionis vnditor.
licoroso: liquorosus, a, um. Sin: vlidae po-
tionis vel potioni smilis.
licuable: liqubilis, e.
licuadora: liquatrium, ii n. Sin: liquefact-
rium.
licuefaccin: liquefctio, onis f. Sin: liqutio;
conflatura; confltio; fsio. Uso: - de la
nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un
metal, alicius metalli fsio, fusura, confla-
tura.
lder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput,
ptis n; partis auctor; factionis princeps; pr-
tium dominator vel princeps; qui factioni
praeest. Uso: - de los comunistas, communis-
tarum ductor vel caput; - de la democracia
cristiana, democrtiae christianae ductor; -
de los republicanos, eorum caput, quibus a re
pblica nomen // (el que va a la cabeza de
una competencia deportiva) temporrius cer-
tminis victor; principatum temporrie (vel
temporliter) btinens.
liderazgo: domintio, onis f. Sin: dominatus,
us m; principatus, us m; factionis rctio vel
guberntio.
lientera o lientera: lientria, ae f. Sin: lvi-
tas intestinorum.
lientrico: (perteneciente o relativo a la lien-
tera) ad lientriam prtinens // (que la pa-
dece) lientricus, a, um.
lienzo: (tela) lnteum, i n. Uso: de -, lnteus //
(pared de un edificio, o trozo de muralla de
una fortificacin) murus, i m.
liga: (banda de tejido elstico, para asegurar
las medias o los calcetines) perscelis, dis f;
perisclium, ii n // (aleacin, mezcla) mix-
tura, ae f. Sin: commixtura; temperatura //
(confederacin que hacen entre s los prnci-
pes o Estados) foedus, dris n. Sin: foeder-
tio; confoedertio; consocitio // (agrupacin
o concierto de individuos o colectividades)
sodalcium, ii n. Sin: conspirtio; heteria.
ligacin, ligada o ligadura: religtio vel li-
gtio, onis f. Sin: ligatura; vnctio.
lignita o lignito: lignites, ae f.
lija: (pez marino) squalus, i m.
lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vul-
garis.
Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa
liliputianorum cvitas.
liliputiense: pumlio, onis m. Sin: crpore
brevis // fig, adj brevssimus, a, um. Sin: mi-
nutssimus.
lima: (instrumento para desgastar y pulir)
lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limrius,
ii m; limarum rtifex // (fig, correccin, en-
mienda) censura, ae f. Sin: corrctio; emen-
dtio; expoltio.
limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -,
impolitus; rudis.
limador: limator, oris m. Sin: qui limat.
limador
634
limadura: (accin y efecto de limar) limtio,
onis f // (partecillas muy menudas que con la
lima se arrancan de alguna pieza de metal o
de materia semejante) limatura, ae f.
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare.
Sin: lim polire liquid // (pulir una obra) li-
mare. Sin: expolire, perpolire; lim prsequi.
limbo: limbus, i m.
limitacin: - de velocidad (seal de trnsito),
moderare (vel mnue, vel demnue, vel im-
mnue) celeritatem.
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans;
coangustans; in angustum deducens vel rdi-
gens.
lmite: limes, mtis m. Sin: trminus; finis;
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes trans-
versus; fijar un -, finem impnere vel statere
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque li-
mtibus; lmites de la naturaleza, naturae
fines; dentro de los - de su jurisdiccin, intra
lmites suae iurisdictionis; alcanzar los - de
edad, praescriptos aetatis lmites attngere.
limtrofe: limtrophus, a, um. Sin: fintimus.
limnologa: (estudio cientfico de los lagos y
lagunas) limnolgia sive -loga; limnelgia,
ae f. Sin: de lcubus doctrina, disciplina,
scintia.
limnmetro: limnmetrum vel limnme-
trum, i n.
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum.
limn: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin:
limnium; ctreum; limneum pomum;
malum ctreum; malum mdicum vel ass-
rium. Uso: jugo, zumo de -, mali ctrei sucus.
limonada: limonata, ae f. Sin: citrnea; ci-
trnea ptio; limonata ctrina; ctrea vel c-
trina ptio; posca citronata. Uso: -
efervescente, limonata fervescens, efferves-
cens, effervens; - gasificada, limonata ar-
phora.
limonero: citrus, i f. Sin: malus mdica vel
assria; limonis arbor; citrus limonum.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
alargar la mano para recibir una -, manum
ad stipem porrgere; dar una -, stipem dare
vel porrgere (mendico); juntar la - en la igle-
sia, in templo stipem cgere vel collgere;
pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
stipem ab liquo; pedir una -, ab liquo sti-
pem ptere vel rogare; liquem stipem ro-
gare; repartir limosnas, stipem sprgere vel
largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sus-
tentare; mendicando vvere; mendicantem v-
vere; stipe precria victitare // (en el uso
eclesistico) eleemsyna, ae f. Uso: relativo
a la -, eleemosynrius; ad eleemsynam tti-
nens; dar limosnas, eleemsynas fcere;
pedir -, eleemsynam ptere.
limosnear: mendicare; v. mendigar.
limosnero: (que da limosna con frecuencia)
largus vel liberalis erga puperes // (pordio-
sero, mendigo) mendcus, i m. Sin: mend-
cans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynrius, ii m. Sin: elee-
mosynator; a largitinibus // (el que en los
palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largi-
tinibus. Uso: - del rey, eleemosynrius r-
gius vel regis; magister largitionum (vel a
largitinibus) regis; - del papa, eleemosyn-
rius pontifcius vel Summi Pontficis; magis-
ter largitionum (vel a largitinibus) Romani
Pontficis.
limadura
635
limpiabotas, v. lustrabotas.
limpiachimeneas: (re)purgator camini.
limpiadientes: dentisclpium, ii n.
limpiamanos: manutrgium, ii n.
limpiaparabrisas: vitritrgium, ii n. Sin: vi-
tritersrium; crystallorum mundatrium; pe-
nicillus rotans.
limpiapipas: fumaroli (vel fumisgii) mun-
datrium. Uso: apretador del -, prelum, i n;
rascador del -, rdula, ae f; vaciador del -,
expulsor, oris m.
limpiar: nitidare.
limpidez: nitor, oris m. Sin: perspicitas.
Uso: - de estilo, de lenguaje, orationis nitor
vel perspicitas.
lmpido: lmpidus, a, um. Sin: ntidus; dilci-
dus; perspcuus; purus; lquidus. Uso: estilo -,
lmpidum dicendi genus.
limpieza: (accin) expoltio, onis f. Sin: pur-
gtio. Uso: - tnica, purgtio thnica //
(efecto, cualidad) mundtia, ae f vel mund-
ties, i f. Uso: - urbana, cvica mundtia.
limusina: limusina, ae f.
linchamiento: praesens supplcium. Sin:
praesens poena; interfctio lynchiana; mpe-
tus (-us m) ppuli.
linchar: praesenti supplcio vel praesenti
poen affcere, necare, flctere. Sin:
lynchiano more (vel ritu lynchiano) necare,
trucidare, interfcere; tumulturie (vel tumul-
tuose) supplcio affcere liquem; tumultu-
rie poenam cpere de liquo; tumulturie
supplcium de liquo (vel ex liquo) smere.
Uso: ser linchado, mpetu ppuli (vel turbae)
interire, intrfici; ab indignanti turba (vel p-
pulo) interire vel intrfici.
lnea: lnea, ae f. Uso: - equinoccial, aequi-
noctialis lnea; - espiral, lnea spiralis vel tor-
tuosa; - genealgica, gentilcia lnea; -
gtica, lnea gthica; - isobrica, v. isobara;
- peatonales, lneae trnsitus pditum; trn-
situs zebrinus; - recta, lnea recta; - transver-
sal, lnea transversa // - de confn, confnium,
ii n; en - ascendiente, ex superiore lnea; en
- colateral, ex transversa lnea; en - descen-
diente, ex inferiore lnea; en - perpendicular,
ad lneam; en - recta, rect; in directum; ex
directa lnea; trazar una -, lneam dcere //
Dep, - de partida, itneris intium; (en el
campo de ftbol) - central, lnea mdia vel
centralis; - laterales, lneae laterales; (en el
tenis) - lateral para dobles, lnea lateralis ludi
dplicis; - lateral para singles, lnea lateralis
certminis singularis; - media, lnea mediana;
- del centro, lnea servtii; lnea primi misss;
lnea missionis // (formacin de jugadores en
el ftbol) la - defensiva, manpulus trium de-
fensorum; la - media (volantes), cies mdia;
cursorum cies; - de ataque, v. delantera //
(rengln) linola, ae f. Uso: ya en sus prime-
ras -, a primis ipsis linolis; v. rengln // (va
area) arilnea, ae f. Sin: trames arius; a-
rium iter; iter aronuticum; arinvium sive
aronvium iter; velivolorum iter // (va f-
rrea) tramen ferrivirium. Sin: limes (-mtis
m) ferratus; ferriviria lnea; viae ferratae
lnea vel decursus (-us m) // (va martima)
martimum iter // (- elctrica) funculus elc-
tricus. Sin: electriductus (-us m); filum elec-
trficum vel elctricum // (- telefnica) lnea
telephnica. Sin: filum telephnicum; ductus
(-us m) vel traductus telephnicus; arium
filum telephnicum; telephnica conexio //
fig rtio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - po-
ltica, rtio rei pblicae gerendae; - de con-
ducta, forma vivendi; vitae institutum;
vivendi vel agendi rtio; trazar las - maestras
lnea
636
del mundo actual, lineamenta adumbrare
praecpua mundi, qui nunc est // - divisoria
(en autopistas), crepdo (-dnis f) dissepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente.
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: linerius, a,
um; ex lneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis.
linesman, v. juez (- de lnea).
linftico: lymphticus, a, um; v. anmico, es-
crofuloso // (fig, ablico, flemtico) v. estas
voces.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: dithesis
(-is f) lymphtica; v. anemia, escrofulismo.
linfoma: lymphoma, tis n.
lingote: (trozo o barra de metal en bruto)
tlea, ae f. Sin: lngula; later, ris m. Uso: -
de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de
hierro, ferri lngula; tlea frrea; - de plata,
later argnteus; argentum grave, infectum,
non signatum; - de oro, palacra, palacrana,
palacurna; later auri vel ureus; tlea urea;
rude auri pondus (-dris n).
lingista: glottlogus, i m. Sin: linguarum
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glot-
tolgiae cultor.
lingstica: lingustica, ae f. Sin: linguae vel
linguarum scintia, doctrina, pertia; glotto-
lgica disciplina.
lingstico: lingusticus, a, um. Sin: glotto-
lgicus; ad lingusticam spectans; (gen) lin-
guae vel linguarum. Uso: desde el punto de
vista -, quod ad linguam prtinet.
link (Inform), conexin, enlace: sust coninc-
tio, onis f. Sin: vnculum, i n; ligamen, mnis
n // tr consolidare.
linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: con-
solidatrium.
linking (Inform): consolidtio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidtio dynmica; static -,
consolidtio sttica.
lino: linum, i n. Uso: - fino, crbasus, i f sive
crbasa, orum npl; de -, lnteus; tela de -, ln-
teum; el que teje lienzos, telas (de lino), lin-
terius, ii m.
linleo: linleum, i n. Sin: linleum stratum.
linn: lnteum subtile.
linotipia: (mquina que compone y funde
mecnicamente los caracteres tipogrficos
por lneas) lineotpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha mquina) ars
lineotpica. Sin: imprimendi modus lineo-
tpicus; lineotpica compostio; linearis lit-
terarum compostio.
linotpico: lineotpicus, a, um. Uso: impre-
sin -, lineotpica imprssio; lineribus litte-
rarum formis (vel typis) imprssio.
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypstria,
ae f. Sin: lineotpici preli pifex (-fcis mf);
linearis litterarum compositionis peritus vel
perita.
linotipo: (mquina) lineotpicum prelum //
(plancha o forma tipogrfica obtenida con la
linotipia) linearis litterarum forma.
linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lan-
terna gestbilis; elctricum lampdium ges-
tbile. Uso: - mgica, laterna mgica.
linternita: lucrnula, ae f. Sin: parvum
lumen.
liofilizacin: lyophiliztio, onis f.
lineal
637
lipasa: lipasis, -is f.
lipemana: lypemnia sive -mana, ae f. Sin:
atra bilis vel atrablis, is f.
lipemanaco: lypemni (vel atrabli) labo-
rans vel affectus.
lipemia: lipemia sive -paema; liphemia
sive -phaema.
lipoma: lipoma, tis n. Sin: adipoma.
lipotimia: lipothmia sive -thyma, ae f. Sin:
nimae defctio.
liquen: lichen, nis m; lichna, ae f.
liquidacin: mrcium divendtio. Sin: diven-
dtio totalis; vendtio ex necessitate. Uso: -
de saldos o por fin de temporada, vendtio
rerum reliquarum.
liquidar: (hacer lquido algo slido o gase-
oso) liquare. Sin: liquefcere // (saldar, pagar
enteramente) - las deudas, nmina slvere,
disslvere, perslvere, expedire // (vender
mercancas en liquidacin) merces divndere
// (poner trmino a algo) - un negocio, neg-
tium expedire.
lquido: adj lquidus, a, um // sust liquor, oris
m. Uso: - orgnico, liquor orgnicus.
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella;
lira vel libella itlica; itlicus denrius // (ins-
trumento msico) lyra, ae f. Sin: fides, ium
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fdibus ds-
cere; ensear a uno a tocar la -, liquem do-
cere fdibus; saber tocar la -, fdibus scire;
tocar la -, lyr (vel fdibus) cnere // (genio
potico, estro) spritus poticus. Sin: ingnii
vena // (constelacin septentrional) Lyra, ae
f. Sin: fidcula.
lrica: lrica, ae f vel lrica, orum npl. Sin:
lyricorum crmina.
lrico: lricus, a, um. Sin: mlicus.
lirio: llium, ii n. Uso: - de los valles, v. mu-
guete.
lirismo: lyrismus, i m. Sin: nimi affctio;
spritus (-us m) vel mpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lricus; aestus
(-us m) vel fervor lricus ingnii.
lisrgico: lysrgicus, a, um.
list (Inform), lista: (estructura de datos) ca-
tena, ae f.
lista: (catlogo) index, dcis m. Sin: album;
descrptio; nmerus vel nmeri mpl; tbula
vel tbulae; rtio. Uso: - civil, fiscus; - elec-
toral, tbulae, arum fpl; fig, - negra, (secre-
tus) invisorum (vel odiosorum, vel
vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
censuales libri; - de empleados, publicorum
ministrorum index; - de gastos, rtio, onis f ;
- de libros, librorum index; - de vinos, vino-
rum charta; - de los esclavos, descrptio ser-
vorum; - de los filsofos, philosophorum
index; - de los jueces, album idicum; - de
los presos, rtio crceris; - de los senadores,
album senatrium; - de los soldados, mlitum
nmerus vel nmeri; - de una comida, v.
men // (recuento en alta voz que se hace de
las personas que deben estar en un lugar) ca-
tlogus, i m. Uso: pasar -, nmina pronun-
tiare; catlogum recitare // borrar a uno de la
-, erdere vel erpere liquem albo; estar en
la -, in albo vel in nmeris esse; poner a uno
en la -, alicius nomen in ndicem (vel in t-
bulas, vel in nmeros) referre; nomen alic-
ius in albo ascrbere; alicius nomen albo
ascrbere; mttere liquem in album; liquem
referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scdula, ae f. Sin: (chartae) resegma, tis n;
lista
638
(tira, de gnero) fascola vel fscia, ae f //
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae
f.
listn: index, dcis m. Sin: ordo scriptus.
listing, v. program.
listo: (hbil, maoso, sagaz) hbilis, e; peri-
tus, a, um; (diligente) dligens, entis; (pronto,
expedito, dispuesto) expeditus.
listn: (tabla angosta y larga) assrculum, i
n; assrculus, i m.
lisura: lvitas, atis f. Sin: levor, ris m.
litntrax: lithanthrax, cis m.
litargrico: lithargricus, a, um. Sin: ad
lithargrium ttinens.
litargirio: lithargrium, ii n.
literal: litteralis, e. Sin: ad verbum; ad ver-
bum factus vel expressus.
literalmente: ad verbum. Sin: ad ltteram.
Uso: traducir -, ad verbum exprmere; trans-
cribir -, ad ltteram transcrbere.
literario: litterrius, a, um. Sin: litterarum vel
disciplinarum (gen). Uso: cultura -, ltterae,
arum fpl; documento -, documentum litter-
rium; estudios -, stdia litterarum; ltterae,
arum fpl.
literato: adj litteratus, a, um. Sin: doctus //
sust litteratus vir vel homo. Sin: vir ltteris
dditus; vir litterarum studiosus; vir ltteris
doctus vel eruditus.
literatura: (conocimiento de las obras y las
reglas literarias) litteratura, ae f. Sin: ltterae,
arum fpl. Uso: - hermtica, litteratura herm-
tica; historia de la -, litterarum histria; per-
odos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
forma histrica, de ltteris, explicatis ordni-
bus tmporum, gere // (conjunto de la pro-
duccin literaria) litteratura, ae f. Sin:
ltterae, arum fpl; litterarum monumenta.
Uso: - cristiana, christianae ltterae; - cris-
tiana antigua, christianae antiquitatis ltterae;
- griega cristiana, christiana grecitas; - in-
fantil, scriptiones peris destinatae; pera
puerorum ndoli accommodata; - latina, Ro-
manorum ltterae; latinae ltterae; - latina
cristiana, christiana latnitas; christianae lati-
nitatis ltterae; christianorum ltterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, lit-
teratura popularis; - de ficcin cientfica, lit-
teratura fictionis scientficae; - de pacotilla,
litteratura srdida; libri srdidi.
litiasis: lithasis, is f. Sin: calculosis; calculo-
rum morbus; ex clculis labor; vesicae calcu-
lorum morbus.
litio: lthium, ii n. Sin: lthium elementum.
litoclasa: lithoclsis, -is f. Sin: rpium frc-
tio.
litocromatografa, v. litocroma.
litocroma: lithochrmia sive -chroma, ae f.
Sin: chromolithogrphia sive -grapha.
litocrmico: lithochrmicus, a, um. Sin: ad
lithochrmiam spectans.
litocromista: lithochromista, ae m.
litfono: lithphonum sive -phnum, i n.
litofotografa: lithophotogrphia sive -gra-
pha, ae f; v. fotolitografa.
litofotografiar, v. fotolitografiar.
listn
639
litofotogrficamente, v. fotolitogrfica-
mente.
litofotogrfico, v. fotolitogrfico.
litogenesia: lithogentica, ae f. Sin: lithoge-
ntica disciplina, scintia, rtio; de lpidum
orgine doctrina.
litognesis: lithognesis, -is f.
litografa: (arte de dibujar o grabar en pie-
dra una imagen, escrito, etc., para reprodu-
cirlo despus) lithogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: lithogrphica ars // (cada una de las re-
producciones obtenidas por el procedimiento
litogrfico) lithogrphica imago. Sin: imago
lithogrphice impressa // (oficina en que se
ejerce el arte litogrfico) lithogrphica offi-
cina.
litografiar: lithogrphice imprmere vel pn-
gere.
litogrficamente: lithogrphice.
litogrfico: lithogrphicus, a, um. Sin: ad
lithogrphiam (vel ad lithogrphicam artem)
prtinens.
litgrafo: lithgraphus, i m. Sin: lithogr-
phiae peritus vel cultor.
litologa: litholgia sive -loga, ae f. Sin: de
lapdibus doctrina, disciplina, scintia.
litolgico: litholgicus, a, um. Sin: ad litho-
lgiam (vel ad doctrinam de lapdibus) tti-
nens.
litlogo: lithlogus, i m. Sin: litholgiae cul-
tor (el que profesa la litologa), peritus (el
que tiene en ella especiales conocimientos).
litoral: (costa de un mar) martima rgio.
Sin: ora martima.
litoscopio: lithoscpium, ii n.
litosfera: lithosphaera, ae f. Sin: slidum
terrae involcrum.
litote: ltotes sive littes, is f.
litotoma: lithotmia sive -toma, ae f.
litotmico: lithotmicus, a, um.
litotomista: lithotmiae peritus.
litotricia, v. litotripsia.
litotripsia: lithotrpsia sive -tripsa, ae f. Sin:
calculorum tritura, commintio, concsio; ve-
sicae calculorum tritura.
litotrptico: lithotrpticus, a, um.
litotrtico, v. litotrptico.
litotritor: lithotriptrium, ii n. Sin: instru-
mentum clculis conterendis, comminuendis,
concidendis; instrumentum vesicae clculis
conterendis.
litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, se-
miltra sive semiltrum.
Lituania: Litunia, ae f.
lituano: adj lituanus, a, um // sust Lituanus,
i m.
liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ri-
tual aprobado por la Iglesia) litrgia sive -
turga, ae f. Sin: sacra vel divina litrgia; sacri
vel pblici ritus; sacrae vel pblicae caerim-
niae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litr-
giam Horarum celebrare // (estudio terico o
histrico de los ritos) de sacris rtibus rtio
liturgia
640
vel disciplina ; de sacris caerimniis doctrina.
litrgico: litrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad
ritus sacros spectans. Uso: accin -, ctio li-
trgica; asamblea -, coetus (-us m) litrgicus;
celebracin -, celebrtio litrgica; renova-
cin -, renovtio litrgica.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litrgiae stu-
diosus; peritus rei litrgicae; disciplinae li-
trgicae professor, magister.
living-room, v. sala ( - de estar).
llama: (animal) anchnia lama.
llamada: advoctio, onis f. Sin: appelltio //
(toque para que la tropa entre en formacin)
(e)voctio, onis f. Sin: convoctio; appelltio
// - telefnica, telephonema, tis n (dat y abl
pl -is). Sin: telephnica advoctio, evoctio,
appelltio, compelltio; - de larga distancia o
interurbana, telelquium.
llamador: (persona que llama) appellator,
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsbu-
lum, i n. Sin: mallolus; pistillus. Uso: - pe-
queo, parvus mallolus // (botn del timbre
elctrico) pressorolum, i n. Sin: mallolus;
glbulus; tintinnbuli glbulus vel pulsbu-
lum; mallolus elctrica vi actus. Uso: apre-
tar el -, parvum mallolum comprmere vel
dgito prmere; apriete el -, glbulum mpri-
mas, premas, mprime, preme.
llamamiento: arcesstio, onis f. Sin: arcess-
tus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: cmo
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llana: (paleta con que extienden el yeso los
albailes) trulla, ae f.
llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
crculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: -
para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
crculus frreus.
llanto: deshacerse en -, in lcrimas effundi;
lcrimas profndere; fatscere vel fatisci in
lcrimas.
llanura: planties, i f. Uso: - baja, iacntia
loca npl; demissa loca.
llapa, v. yapa.
llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacnia,
adltera, adulterina; - inglesa, clavis nglica;
- de encendido, clavis ignitioni incitandae; -
de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
epistmium; el que fabrica llaves, clavic-
rius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guar-
dar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
imprii) deferre // (- musical) index, dcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parnthesis un-
cinata. Uso: colocar, encerrar algo entre lla-
ves, liquid parenthsibus uncinatis
intercldere //(en ciertas clases de lucha,
presa en el cuerpo o miembro del adversario)
prehnsio, onis f // Electr, spina (-ae f) con-
tacts.
llavecita: clavcula, ae f.
llavero: (persona) claviculrius, ii m // (uten-
silio) claviculrium, ii n. Sin: clvium retin-
culum.
llegar: - en avin, en tren, en nave, aero-
plno, trmine, nave dvehi; - el primero (en
una competencia), metam primum apptere.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. har-
tarse.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-
litrgico
641
dcere; grere; portare, vhere. Uso: - un
asunto ante alguien, rem ad liquem deferre;
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor,
oris m; el que lleva de un lugar a otro, cir-
cumductor, oris m; - sobre los hombros,
(h)meris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste.
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: inde-
fletus.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacri-
mare, illacrimari. Uso: - a lgrima viva, vim
lacrimarum profndere; effundi in lcrimas.
llover: plere. Uso: llueve a cntaros, a
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber
effnditur; deja de -, imber dsinit vel remit-
tit; empieza a -, plere ncipit; est por -,
imber mminet.
Lloyd: socetas martima, quae vocatur
Lloyd . Sin: socetas martima Lloyd (ap-
pellata).
lluvia: plvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: -
abundante, plvia copiosa; magnus imber; -
cida, plvia cida; - deshecha, torrencial,
imber mximus vel effusus; - de balas, imber
plmbeus; imber glndium; imber plumbo-
rum vel plumbearum; plmbea grando (-dnis
f); - de lgrimas, imber vel vis lacrimarum.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plvius.
load (Inform): (pasar datos de un disco a la
memoria) lgere // (mover datos de la memo-
ria a un registro) movere.
lobby: (grupo de personas influyentes, orga-
nizado para presionar en favor de determi-
nados intereses) crculus fautorum //
(vestbulo de un hotel o de otros estableci-
mientos como cines, teatros, restaurantes,
etc.) v. vestbulo.
lobo: lupus, i m. Uso: - rtico, lupus rcticus.
locacin, v. arrendamiento, 1 acepcin.
local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclve, is n; locus,
i m. Uso: - nocturno, devertculum noctur-
num; - pblicos, oeci pblici.
localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
nmero notata.
localismo: (excesiva preocupacin de uno
por el lugar en que ha nacido; aficin al ca-
rcter local) oppidana iacttio.
localizacin: loci defintio, inquistio, coart-
tio sive coarcttio.
localizar: (fijar, encerrar en lmites determi-
nados) loci situm definire vel circumscrbere
// (averiguar el lugar) loci situm inqurere //
(determinar o sealar el emplazamiento que
debe tener algo) locum coartare.
locativo: adj locativus, a, um // caso -, loca-
tivus, i m.
locin: ltio, onis f. Sin: lavtio; lotura. Uso:
- para despus del afeitado, linimentum con-
fectae rasurae.
locomocin: locomtio, onis f. Sin: vctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
-, vehcula, orum npl; vecturae, arum fpl.
locomotor: motrius, a, um. Sin: ad moven-
dum aptus.
locomotora: tractrium, ii n. Sin: currus vec-
trius vel tractrius; mchina vectria vel
tractria; currus ferrivirius tractrius. Uso:
locomotora
642
- Diesel, mchina vectria diseliana; - elc-
trica, vectria vel tractria mchina elctrica;
- de maniobras, vectria mchina selectria;
- de vapor, movida por vapor, vaportraha, ae
f; vectria mchina vaporria.
locomvil: adj mbilis, e. Sin: qui, quae,
quod moveri potest // sust mchina mbilis.
Sin: machinamentum mbile.
locucin: loctio, onis f. Uso: - divina, loc-
tio divina; - elptica, loctio ellptica; - me-
tonmica, loctio metonmica.
locura: vesnia, ae f. Uso: - vacuna, vesnia
vaccna vel bovna.
locutor: annuntiator vel nuntiator, oris m.
Sin: nntius; locutor; praeco (-onis m); rela-
tor. Uso: - principal, locutor principalis; - de
radio, locutor vel relator radiophnicus; ra-
diophnicus praeco; nntius vel nuntiator ra-
diophnicus; - de televisin, nntius (vel
locutor, vel relator) televisficus vel televi-
sualis; televisficae mchinae nntius.
locutora: annuntiatrix vel nuntiatrix, icis f.
Sin: nntia; locutrix. Uso: - de radio, de tele-
visin, nntia radiophnica, televisfica.
locutorio: locutrium vel allocutrium, ii n.
Uso: - telefnico, v. cabina.
lodo: lutum, i n. Sin: aqua lutulenta.
logartmico: logarthmicus, a, um.
logaritmo: logarithmus vel logarithmos, i m.
logia: (local donde se celebran asambleas
de francmasones) francomurariorum sedes
vel lbium // (conjunto de individuos
francmasones) fratrnitas (vel socetas, vel
lbia) francomurria vel massnica. Uso: la -
masnica P2, socetas francomurria
P2.
lgica: lgica, ae f; lgice, es f; lgicum, i n;
lgica, orum npl. Sin: disciplina lgica. Uso:
- matemtica, simblica, lgica mathemtica,
symblica; - moderna, nova lgica; lgica re-
cens.
lgicamente: (segn las reglas de la lgica)
lgice. Sin: ratione; recta ratione; recte, dia-
lctice; subtliter (con rigor lgico); contexte
(con ilacin).
lgico: lgicus, a, um. Sin: ad lgicam disci-
plinam prtinens. Uso: es - que ..., cnse-
quens est (con inf o ut y subj); inde squitur
vel consquitur ut etc.
login, log-in (Inform), entrar en una red o
cadena: tr inire.
logstica: (ciencia del clculo y de los nme-
ros) logstica rtio, ars, disciplina // (arte de
situar las tropas en el terreno, alojarlas, ali-
mentarlas, etc. y atender a su transporte)
rtio apparandi instruendique exrcits //
(ciencia del estado mayor) v. estrategia //
(lgica matemtica o simblica) v. lgica.
logstico: logsticus, a, um.
logoclona: logoclona, ae f. Sin: sermonis
confsio.
loggrafo: loggraphus, i m.
logogrifo: logogrphus, i m.
logomaquia: logomchia sive -macha, ae f.
Sin: verbosa pugna; concerttio verborum.
logorrea: logorrhea, ae f. Sin: profluntia lo-
quendi.
logout, log-out (Inform), salir de una red o
locomvil
643
cadena: tr exire.
lombriz: lumbrcus, i m. Sin: vermculus;
vermis, is f. Uso: - intestinal, vermis intesti-
nalis.
lona: (tela fuerte de algodn) tela xlina //
(tela fuerte de camo) v. caamazo.
longaniza: lucnica, ae f; lucnicum, i n. Sin:
btulus, i m.
longitud: longitudo, dnis f. Uso: Radio,
grado de -, gradus (-us m) longitdinis; - de
onda, undulationis amplitudo.
loop (Inform), estructura de programa: m-
bitus, us m.
lord: nbilis vir. Uso: nbilis Britnniae (vel
Angliae) vir.
lordosis: lordosis, is f.
loro: psttacus, i m. Uso: como -, psittacorum
more; repetir algo como un -, liquid rec-
nere.
losa: (piedra plana que sirve para varios
usos) lapis, dis m. Sin: saxum; lmina lap-
dea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de
mrmol, marmrea lmina // (- para pavi-
mento o mampostera) saxum quadratum.
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri).
lotear: fundum dispertire. Sin: predium in
portinculas divdere.
loteo: fundi parttio. Sin: divsio fundi in
portinculas.
lotera: (especie de rifa) sorttio, onis f. Sin:
srtium lea; schedarum vel schedularum
sorttio; sorttio chartria; aleatria scheda-
rum sorttio. Uso: - pblica, nacional, p-
blica lea; ludus fisci aleatrii; billetes de la
-, sortes, ium fpl; schedae vel schdulae ale-
atriae; extraccin de la -, sorttio, onis f;
ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, sr-
tium le quaestum fcere; ex srtium lea
lucrum fcere; hacer una -, aleatriam sche-
dularum sortitionem habere; srtium leam
habere; hacer una - de beneficencia, aleat-
riam schedularum sortitionem habere bene-
ficntiae caus; leam srtium habere (vel
dere) beneficntiae caus; jugar a la -, le
ldere; srtium le ldere; srtium leam
temptare; no ganar en la -, nummos in sr-
tium lea prdere; ser afortunado en la -,
prsper srtium le uti; srtibus felcibus
vel prsperis uti; tuve suerte en el juego de la
-, srtium le ludens, prsper (vel secund)
fortun fritus (vel fructus) sum; no tuve
suerte, advers fortun fritus sum // (juego
casero semejante a la -) - casera, - de familia,
numerorum lea; aleatrius ludus domsti-
cus. Uso: cartn numerado de la - de familia,
scheda vel schdula aleatria // (lugar en que
se despachan los billetes de -) fiscus aleat-
rius.
lotero: fisci aleatrii exactor.
loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
lozanear (las plantas, los prados): pubs-
cere.
lubricacin: lubrictio, onis f.
lubricante: adj lubrficus, a, um // sust axn-
gia, ae f. Sin: leum axungiale, lubrficum,
lbricans; unguentum lubricativum. Uso: de-
psito del - (en un motor), cupa, ae f.
lubricar: lubrificare. Sin: axngi (leo lu-
brfico) oblnere.
lubricar
644
lubrificacin, v. lubricacin
lubrificante, v. lubricante
lubrificar, v. lubricar.
lucha: lucttio, onis f. Sin: lucta; luctamen
(-mnis n). Uso: - grecorromana, lucta
graeca-romana; - libre, lucttio lbera; luct-
tio null norm; lucttio sine normis; lucttio
exlex (-lgis); - poltica, contntio civilis; -
de clases, contntio rdinum; rdinum dimi-
ctio; clssium pugna; inter classes lucttio;
clssium oppsita discepttio; contntio
clssium socilium.
luchador: luctator, oris m. Sin: decertator.
luchana: barba reducta.
lucidez: lucditas, atis f. Uso: conservar la
plena -, lcidam sibi plene servare mentem.
lucirnaga: cicindela, ae f . Sin: noctluca;
lmpyris, dis f. Uso: - pequea, lampyridi-
ncula.
lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum
cessans.
ludibrio: ludbrium, ii n; v. mofa.
ludin: ludio (-onis m) cartesianus.
Lufthansa: Socetas Ansetica. Sin: socetas
aronutica germnica; Aronutica Socetas
Lufthansa appellata.
lugar: locus, i m ( en pl loca, orum n). Uso:
- libres, desocupados, loca vcua; - memo-
rial, locus memorialis; el segundo -, secun-
datus, us m; en este -, hoc loco, hic; en ese -,
eo loco, illic; en primer -, primo loco; - de
prostitucin, v. prostbulo; vuelve a tu -!,
redi, quaeso, ad locum tuum!; fue asignado
el segundo - a Noruega, secundatus Norv-
giae datus est // (trozo, pasaje) locus, i m.
Uso: - paralelos, loci smiles.
lugarteniente: legatus, i m. Sin: vicrius.
luis: ludovicus ureus.
luisa, v. vincapervinca.
lujo: luxus, us m. Sin: luxria; fastus; laut-
tia; magnificntia. Uso: con gran -, magn
luxri.
lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sump-
tuosus; magnficus.
lula, v. calamar.
lumbrera: (cuerpo luminoso) luminare, is n
// (fig, persona insigne) lumen, mnis n. Uso:
- de elocuencia, lumen eloquntiae; dicendi
lumen; - de sabidura, de virtud, sapintiae,
virtutis lumen; las - del arte, lmina artis.
luminar, v. lumbrera.
luminosidad: luminsitas, atis f. Sin: clri-
tas; lucditas; luculntia.
luminoso: luminosus, a, um. Sin: lucens
(-entis); lcidus; luculentus; clarus.
luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna cres-
cens vel adulescens (-entis); - llena, luna
plena vel rotunda; media -, luna dimdia sive
dimidiata; semilna vel luna semiplena; -
menguante, luna decrescens, senescens,
minor; - nueva, luna nova vel prima // media
- (en el sentido fig de islamismo, imperio
turco), falcata luna. Sin: dimdia luna. Uso: el
emblema de la media -, falcatae lunae ve-
xillum // fig, - de miel, melltum nuptiarum
tempus; primae conigii suavitates.
lubrificacin
645
lunacin: luntio, onis f. Sin: circitus luna-
ris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronmicas
de 1968, lunationes astronmicae anni (vel
anno) 1968.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: pai-
saje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ;
superficie -, fcies lunaris; el variar de la luz
-, lunae lminum varetas.
lunario: (perteneciente o relativo a las luna-
ciones) ad lunationes ttinens // (almanaque
o calendario) v. estas voces.
luntico: lunticus, a, um.
lunch: prandculum, i n. Sin: prandolum;
ientculum vel iantculum; cnula; merenda;
gusttio.
lunes: dies lunae. Sin: fria secunda. Uso:
todos los -, cada -, sngulis diebus lunae.
lunfardo, v. cal.
Lunik: Lunare Mssile.
lupa: specillum, i n. Sin: perspicillum;
perspicillum vel conspicillum amplificat-
rium; lens amplificatria vel amplificatrix;
megaloscpium.
lupanar, v. prostbulo.
lpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictrius; h-
mulus lpulus.
lupus: lupus, i m.
lurte, v. alud.
lustrabotas: calceorum poltor, mundator,
expurgator. Uso: - elctrico, elctricum cal-
ceamenti politrium; elctricum instrumen-
tum calceorum poliendorum.
lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, clceos
nitidare, expolire; cret sutri (vel melant-
ri, vel atramento sutrio, vel liqumine sut-
rio) clceos lnere, circumlnere, ngere,
perngere.
luteranismo: (doctrina de Martn Lutero,
confesin luterana) lutheranismus vel luthe-
rismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plcita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
los que viven en la confesin luterana) luthe-
rani, orum mpl. Sin: Lutheri sseclae; luthe-
ranismi sectatores.
luterano: adj lutheranus, a, um // sust luthe-
ranus, i m. Sin: Lutheri ssecla; lutheranismi
sectator.
luto: (duelo exterior causado por la muerte
de una persona) luctus, us m. Uso: - pblico,
luctus pblicus; - por el hijo, luctus flii (gen
objetivo); da de -, dies luctuosus; estar de -,
in luctu esse // (vestido negro que se usa por
la muerte de uno) vestis lgubris. Uso: vestir
de -, vestem lgubrem smere; quitarse el -,
lgubrem vestem depnere; luctum dep-
nere.
luxacin: luxtio, onis f. Sin: luxatura; dias-
trphia sive -tropha.
Luxemburgo: Luxemburgum, i n. Sin: Lu-
cemburgum; Luciliburgum.
luxemburgus: adj luxemburgensis, e. Sin:
luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi,
Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is
mf. Sin:Luxemburgi ncola.
luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mnis n. Uso: -
elctrica, lux elctrica, lumen elctricum vel
scinum; apagar la -, lumen (elctricum) vel
lucem (elctricam) exstnguere; encender la
-, lumen (elctricum) vel lucem (elctricam)
accndere, excitare, expedire, cire; - de Ben-
luz
646
gala, fax (facis f) bengalensis vel benglica;
ignis bengalensis vel benglicus // (de auto-
motor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, -
izquierda, lmpyris (-dis f) dxtera (vel dex-
tra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.
647
macaco: macacus, i m.
macarronea: macaronea, ae f.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pas-
tilli, funculi, orum m; tubulati pastilli; pasta
tubulata vel segmentata; tbuli farincei; fa-
rina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tu-
bulata pasta suco condta; - con jugo de
tomate, tubulata pasta lycoprsici liqumine
condta; - con queso, pasta tubulata cseo
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
llita.
macarrnico: macarnicus vel macarrni-
cus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
brbarus; semilatinus; culinrius. Uso: latn
-, latnitas macarnica; lingua folenghiana.
macedn, macednico o macedonio: adj
macednicus, macednius; macedoniensis, e
// sust Mcedo, nis m. Sin: Macednius, ii
m.
macedonia: (ensalada de frutas) poma con-
ditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum
commxtio; poma sccharo citreoque condta.
Macedonia: Macednia, ae f.
maceracin o maceramiento: macertio,
onis f. Sin: subctio.
macerar: macerare. Sin: subgere; tabef-
cere; emollire // fig afflgere; cruciare; ener-
vare // macerarse, languscere; macscere;
tabscere; macerari; se macerare; excruciari;
se excruciare; castigari; corpus cruciare vel
torquere.
macero: clavator, oris m.
maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flribus excolendis; testum florale vel
florum; florgerum vas; vas flribus servan-
dis.
mach: machiana mensura.
machete: (cuchillo grande que sirve para
desmontar, cortar la caa de azcar y otros
usos) culter (-tri m) silvticus. Sin: oblongus
culter silvticus vel peracutus.
machismo: virile superclium. Sin: ostentata
virlitas; virilitatis celebrtio; nmius virilita-
tis cultus; masculini principats defnsio.
machista: sust virilitatis propugnator vel ce-
lebrator. Sin: masculini dominats propugna-
tor // adj virilitatem extollens. Sin:
masculinum dominatum propugnans vel cle-
brans; iactanter virilis; masculinae protrviae
(gen).
macillo, v. mazuelo.
macrobitico: macrobiticus, a, um.
macrocefalia: macrocephlia sive -phala, ae
f. Sin: nmium calvae incrementum.
macrocfalo: adj macrocphalus, a, um. Sin:
macrocephli affectus; nmio calvae incre-
mento laborans vel affectus; ad macroceph-
liam vel ad macrocphalum spectans // sust
macrocphalus, i m. Sin: qui nmio calvae in-
cremento laborat.
macroclima: macroclima, tis n.
macrocosmo o macrocosmos: macrocos-
mus, i m. Sin: megacosmus; universum;
M
648
mundus universus.
macroftalmo: macrophthalmus, a, um.
macrogameto: macrogamtes, is m.
macrogloso: macroglossa, ae f.
macromelia: macromlia sive -mela, ae f.
Sin: nmia alicius membri longitudo (exce-
siva longitud de un miembro); nmium alic-
ius membri incrementum (excesivo
desarrollo de un miembro).
macromolcula: macromolcula, ae f. Sin:
plrium atomorum molcula.
macropodia: macropdia, ae f. Sin: nmium
pedum incrementum vel nmia pedum cras-
situdo, magnitudo (desarrollo o tamao ex-
cesivo de los pies).
macropsia: macrpsia sive -cropsa, ae f.
Sin: megalpsia sive -lopsa.
macroquilla: macrochlia, ae f.
macroquiria: macrochria, ae f.
macroscpico: macroscpicus, a, um.
macroscopio: macroscpium, ii n.
macuba: macubanumvel macubnumtabacum.
maculatura: maculatura, ae f.
Madagascar: Madagascria, ae f. Uso: de -,
v. malgache.
Madeira o Madera: Matria, ae f. Sin: Ma-
dera, ae f. Uso: de -, Materinus, a, um // (vino
que se obtiene en la isla de -) vinum materi-
num sive maderanum. Sin: vinum in Matria
(vel in Madera) nsula cultum; vinum e Ma-
tria (vel e Madera) nsula provniens.
madera: lignum, i n. Uso: - de construccin,
matria, ae f.
madrs: txtile madrasianum. Sin: textura
madrasiana.
madrastra: noverca, ae f. Sin: matrigna; ma-
trastra. Uso: de -, novercalis, e; odios de -,
noverclia dia; ojos de -, novercales culi.
madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua pa-
rens; la - patria, mater ptria; maior ptria;
metrpolis; mtria, ae f; la - Tierra, Terra
Mater; parens mnium terra; terra communis
mnium nostrum parens; communis mater
mnium mortlium; - de Dios, Dei Mater;
Dei Genetrix; Dei Parens; Depara, ae;
Thetocos vel Theotcos, i f // - ma!,
papae! Sin: babae!
madreperla: matriprnula, ae f (gen matris
prnulae). Sin: unionum vel margaritarum
concha (-ae f); concha margaritfera.
madrpora: madrpora, ae f. Sin: corllium
multforum.
madreprico: madrepricus, a, um. Sin: ad
madrporam prtinens.
madreselva: matrisilva, a f. Sin: capriflium;
lonicera, ae f.
madrigal: matricale vel madrigale, is n. Sin:
carmen (-mnis n) matricale; tnerum car-
men.
madrigalista: crminum matriclium cantor
(-oris m) vel cantrix (-cis f).
madriguera: cubile, is n. Sin: cavum // fig
latbulum, i n; recessus, us m.
macroftalmo
649
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo,
lustralis vel lstrica sponstrix (-cis f); lustra-
lis (vel lstricae) generationis parens; mater a
baptsmate; a lustrali (vel a lstrica) genera-
tione parens; - de bodas, prnuba vel pa-
ranympha, ae f.
madroo: (el arbusto) rbutus, i f // (el fruto)
rbutum, i n.
maduracin: maturtio, onis f. Sin: matri-
tas, atis f. Uso: - personal, personalis matur-
tio; - psicolgica e histrica, hminum
temporumque progressiones; alcanzar su -,
ad maturitatem pervenire; maturitatem adi-
pisci; maturscere; maturari; llevar a -, ad
maturitatem perdcere; maturare (tr).
madurez: matritas, atis f. Sin: maturtio.
Uso: - perfecta, quaedam quasi matritas et
perfctio; - de los aos, de los tiempos, aeta-
tis, tmporum matritas.
maestra: magistra, ae f. Sin: praeceptrix
(-cis f). Uso: - de primera enseanza, ludi
magistra; elementrii ludi magistra; rudimen-
tstria.
maestral: adj caurinus, a, um // sust magis-
tralis, is m. Sin: Caurus vel Corus, i m; crcius
vel crcius, ii m.
maestranza: (conjunto de operarios) fabro-
rum (vel artficum, vel opficum, vel opera-
riorum) collgium vel coetus (-us m);
operrii; opfices.
maestre: magister, tri m. Uso: gran - de los
masones, magnus magister massonum (vel
francomurariorum).
maestresala: architriclinus, i m. Sin: tricli-
nrius; mensarum structor; instructor conv-
vii.
maestra: callditas, atis f. Sin: magna per-
tia; sollers indstria; praeclara ars; mirum ar-
tifcium.
maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
enseanza, ludi magister; litterator; elemen-
trii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
armas, - de esgrima, artis gladiatriae magis-
ter vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
magister chori canntium; cantorum coets
magister; - de ceremonias, caerimonirius vel
caeremonirius; praefectus (vel magister vel
antistes,-sttis m) caerimoniarum vel caere-
moniarum; - de msica, magister msicae; -
de novicios, magister noviciorum vel novitio-
rum; - de obras, officinator, oris m; structo-
rum vel caementariorum magister;
redemptor; conductor; - de retrica, rhetor;
- del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
Sacri Paltii Apostlici; - en artes, liberlium
rtium doctor.
mafia: mfia, ae f. Sin: sodalcium mafio-
sum; mproba fctio; perditorum hminum
fctio (-onis f) ; sodlitas scelestorum,
mafia vulgo appellata. Uso: - legal, mafia
legalis; il capo di tutti i capi della mafia,
caput cpitum mfiae.
mafioso: adj mafiosus, a, um. Sin: mafianus
// sust mafiosus, i m. Sin: gregalis mafianus;
factiosus vel prditus homo.
maga: maga, ae f. Sin: saga.
magia: maga, ae f. Sin: mgice (-es f); m-
gica, orum npl; mgica ars; disciplina m-
gica. Uso: - negra, ars mgica malfica; -
oratoria, magia oratria; - sexual, magia se-
xualis; - subversiva, magia subversiva vel se-
ditiosa // fig fascintio, onis f. Sin:
incantamentum. Uso: - de la voz, allciens
vocis suvitas; - del estilo, allciens scribendi
suvitas.
magia
650
mgico: mgicus, a, um. Sin: magus // fig
mirus; mirficus; mirbilis; mirandus; singu-
laris; incredbilis; divinus.
magisterio: (enseanza) magistrium, ii n.
Sin: instittio; praecptio. Uso: - pontificio,
Pontficum Magistrium // (cargo de maes-
tro) munus (-nris n) docendi. Sin: magistri
munus // (conjunto de maestros) magistri,
orum mpl.
magistral: magistralis, e. Sin: fig excellens;
exmius; praeclarus; ptimus.
magistratura: magistratus, us m. Sin: iudi-
catus // (conjunto de los magistrados) ordo
magistrtuum; magistrtuum collgium.
magma: magma, tis n. Sin: magma terres-
tre; frvida slicum massa.
Magna Charta: lex princeps. Sin: primria
lex.
magnate: magnatus, i m. Sin: magnas, atis
m; princeps, cpis m; procer, ris m; unus e
primribus civitatis. Uso: los -, primres, um;
prceres, um; optimates, -ium vel -um; mag-
nates, um.
magnesia: magnsia, ae f. Sin: magnsium
oxydatum; xydum magnsii.
magnesiano: magnesacus, a, um. Sin:
magnsium cntinens.
magnesio: magnsium, ii n.
magnesita: magnestes, is m; magnestes, ae
m. Sin: magnsium carbnicum ; spuma
maris.
magnetic (Inform): magnticus, a, um.
magnticamente: magntice.
magntico: magnticus, a, um. Sin: magn-
tica vi preditus vel instructus. Uso: aguja -,
pxidis nuticae acus (-us m).
magnetismo: magnetismus, i m. Sin: mag-
ntica vis vel virtus. Uso: - animal, magne-
tismus animalis; - terrestre, magnetismus
terrestris; dotado de -, v. magntico.
magnetita: magnettes, is f vel magnetites, ae
m. Sin: sidertes, ae m.
magnetizable: ad vim magnticam conci-
piendam aptus vel idneus.
magnetizacin: magnetiztio, onis f. Sin:
magnticae potntiae indctio; vrium mag-
neticarum indctio vel incssio.
magnetizado: magnetis vim habens. Sin:
magnetis vi preditus.
magnetizador: magnetizator, oris m.
magnetizar: magnetizare. Sin: magnticam
vim inctere, ingrere, inflere; magntica vi
imbere // fig fascinare liquem; liquem ad
se allcere; liquem mira quadam vi allcere,
excitare, permovere.
magnetofn o magnetfono: magnetpho-
num sive -tophnum, i n; magnetophnium,
ii n. Sin: mchina echica. Uso: - estereof-
nico, magnetphonum stereophnicum; en-
cender, apagar el -, magnetphonum
accndere, exstnguere; - muy sensible, mag-
netphonum mxime sensbile.
magnetogenia: magnetognia, ae f.
magnetgeno: magnetgenus, a, um.
magnetgrafo: magnetgraphum, i n.
magnetologa: magnetolgia sive -loga, ae f.
mgico
651
magnetolgico: magnetolgicus, a, um. Sin:
ad magnetolgiam ttinens.
magnetmetro: magnetmetrum, i n.
magnetoscopio: magnetoscpium, ii n. Uso:
encender, apagar el -, magnetoscpium ac-
cndere, exstnguere.
magnetotecnia: magnetotchnica, ae f; mag-
netotchnice, es f. Sin: magnetotchnica doc-
trina, disciplina, scintia.
magnetotcnico: magnetotchnicus, a, um.
Sin: ad magnetotchnicam (ad magnetotch-
nicen, ad magnetotchnicam doctrinam)
spectans.
magnetoterapia: magnetotherapa, ae f.
magnetotropismo: magnetotropismus, i m.
magnolia: magnlia, ae f. Sin: magnlia
grandflora.
mago: (miembro de la casta sacerdotal en la
religin zorostrica) magus, i m. Sin: Persa-
rum sacerdos // (persona versada en la magia
o que la practica) magus, i m. Sin: mgicae
artis peritus; mgica arte pollens vel potens
// fig magnficus homo. Sin: habilssimus r-
tifex // (astrlogo) v. esta voz.
Mahoma: Mahometus, i m. Sin: Macome-
tus, i m; Mahometes vel Mahumetes, is m.
mahometano: adj mahometanus, a, um. Sin:
macometanus, mahumetanus; musulmanus;
Mahometi (gen); ad Mahomam prtinens //
sust mahometanus, i m. Sin: mahumetanus
vel macometanus, i m; Mahometi sectator, s-
secla, cultor; Macometi doctrinae sectator.
mahometismo: mahometismus, mahometa-
nismus, macometismus. Sin: mahometana re-
lgio vel doctrina; relgio Mahometi; relgio a
Mahometo cndita.
mahn: xlinum aegptium.
maicena: minutssima zeae farina.
mail, v. e-mail.
mailing list (Inform): grex, gregis m (Inter-
neti). Uso: mailing list owner, moderator
(-oris m) gregis.
maillot: mcula vridis.
mainframe: apparatus praegrandis.
maitines: matutinum, i n. Sin: horriae
preces matutinae.
matre : dminus, i m. Sin : magister, tri m.
Uso : - dhotel: magister deversrii.
matresse: magistra, ae f. Sin: dmina.
maz: mais vel mays indecl n. Sin : miza vel
misa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
granum turcum; trticum trcicum. Uso:
- tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
// (grano de esta planta) v. grano.
majadera, v. tontera.
majadero, v. tonto.
majestad: (grandeza, superioridad y autori-
dad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito
de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (t-
tulo) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey),
Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho
de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, re-
gina pecnia.
majestad
652
make-up, v. maquillaje, afeite.
mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus co-
mitialis vel caducus; morbus sacer; epilpsia;
- real, malum, quod revera est; - de mar, v.
mareo; - de ojo, fscinum, i n; venefcium;
fascintio; mal de prkinson, v. parkinso-
nismo; - de piedra, ex clculis labor; v. litia-
sis; producir - de ojo, fascinare.
Malabar: Malabria, ae f.
malabar: (natural de Malabar) Malabarien-
sis, is m // (perteneciente o relativo a Mala-
bar) malabariensis, e. Sin: ad Malabriam
ttinens.
Malaca: Malacca, Malaca, Malacha, ae .
Uso: Estrecho de -, Malaccae Fretum (-i n) ;
Malacensis Fretus (-us m); Pennsula de -,
Malacensis (sive Malachensis) Paennsula.
malacia: avditas edendi cibos acres.
Mlaga: (ciudad de Espaa) Mlaca, ae f.
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e.
mlaga: (vino dulce que se elabora con la
uva de la tierra de Mlaga) vinum malacita-
num vel malacense.
malaguea: (aire popular propio y caracte-
rstico de la ciudad de Mlaga) cantincula
malacitana.
malandrn: latro, onis m. Sin: grassator;
praedo; fur, is m, frcifer, fri m; homo sce-
leratus vel inquus.
malaquita: molochitis, dis f; molochites, is
f. Sin: malachita, ae f; malachites, is f.
malaria: malria, ae f. Sin: malus ar (ris;
ac rem vel ra); morbus paluster vel
palustris; febris palustris; palustris contgio
(-onis f); palustre contgium. Uso: contraer
la -, in palustrem morbum cdere vel delbi;
curar de la -, ex palustri morbo evdere vel
convalscere; estar enfermo de -, palustri
morbo implicari; padecer -, consumirse de -,
morir de -, palustri morbo (palustri febri vel
febre; palustri contgio vel contagione) labo-
rare, absumi (vel cnfici), mori.
Malasia o Malaysia : Malesia vel Malisia,
ae f. Uso: Federacin de -, Cvitas Foederata
Malaesiana.
malasio: adj malaesianus, a, um // sust Ma-
laesianus, i m.
Malawi (ant. Nyasalandia): Malvium, ii n;
Malvia, ae f.
malawiano: adj malaviensis, e // sust Mala-
viensis, is m.
malbaratador: adj prdigus, a, um. Sin: ds-
sipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: ef-
fusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
prdigus; qui dssipat.
maldiciente: adj maldicus, a, um. Sin: ma-
ledcens; ore (vel lingu) solutus, dissolutus,
effrenatus, mpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutssimae linguae esse // sust maldicax
vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; ma-
ldica lingua.
maldicin: (imprecacin) v. esta voz // fig
pestis, is f; perncies, i f (de personas o
cosas); calmitas, atis f (de cosas). Uso: -!
malum!; male sit (v. gr. tibi)!
maleabilidad: malleablitas, atis f. Sin: trac-
tablitas, atis f.
maleable: mallebilis, e. Sin: dctilis, e;
mlleo bsequens. Uso: ser -, mlleo (vel
mlleis) bsequi // fig flexbilis, e. Sin: fl-
make-up
653
xilis; tractbilis.
malecn: moles, is f. Sin: agger (-ris m);
muntio (-onis f); moles oppsita flctibus.
maleta: vdulus, i m. Sin: bulga; averta; sc-
culus; scculus viatrius; cista itinerria vel
vitica. Uso: - de cuero, cista scrtea; hacer
uno la -, viticum parare; res ad iter neces-
srias parare (disponer lo necesario para un
viaje); srcinas (vel vasa) collgere (prepa-
rarse para irse de alguna parte, o dejar
algn cargo o empleo).
maletero: (el que hace maletas) vidulorum
(vel bulgarum, vel perarum) pifex (-fcis m)
// (el que las vende) vidulorum vnditor vel
propla // (botones) v. esta voz.
maletn: crumna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerria vel vitica.
malformacin: defrmitas, atis f. Sin: dis-
trtio; enrmitas.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m.
Mal o Mali: Mlia, ae f.
mal: adj malianus, a, um // sust Malianus, i
m.
malintencionado: malvolus, a, um. Sin:
malvolens; infensus; male animatus vel af-
fectus.
malla: - de red, mcula, ae f // - metlica,
saeptum reticulatum. Sin: rete frreum;
frreum retculum // (prenda para baarse)
v. baador, calzoncillos.
malta: maltus, i m. Sin: hrdeum thallitum.
Uso: cerveza de -, cervsia maltosa.
Malta: Mlita, ae vel Mlite, es f. Uso: isla
de -, nsula Melitensis; Mlita nsula.
maltear: maltificare.
malts: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
m.
maltratar: male (vel acerbe, vel spere) trac-
tare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
pssime cum liquo gere.
maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthsii) doctrina, princ-
pia, praecepta.
maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sec-
tator; Malthsii ssecla.
malva: malva, ae f. Uso: de color -, molchi-
nus.
malvasa: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.
malversacin: peculatus, us m. Sin: intervr-
sio; pecniae pblicae intercptio.
malversador: peculator, oris m. Sin: inter-
versor; pblicae pecniae praedator, frauda-
tor, interceptor.
malversar: peculari. Sin: intervrtere; inter-
cpere; peculatum fcere vel patrare; pbli-
cam pecniam avrtere.
Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses.
mama: mamma, ae f. Sin: mamilla, mam-
milla, mmmula; uber, ris n.
mamadera: sugitrium, ii n.
mamadera
654
mamar: bera sgere vel ebbere; dar de -,
mammare; mammas vel bera praebere, dare,
admovere.
mambla: (montecillo redondo) acuminatus
collis // (tmulo) tmulus, i m.
mambo: salttio haitiana.
mameluco: (individuo de una milicia privile-
giada de Egipto) aegyptacus miles (-ltis m)
// (hombre torpe y tonto) stipes, ptis m. Sin:
caudex, dcis m; homo stultus, stlidus, st-
pidus, ftuus, bardus // (calzones bombachos)
v. pantaln // (mono, traje de faena) amictus,
us m. Sin: operariorum amictus.
mamfero: adj mmmifer, ra, rum. Sin:
mammalis; mammis preditus vel instructus
// sust mammferum, i n. Sin: nimal mam-
male vel mammans; blua (vel bllua) mam-
malis vel mammans.
mamografa: mammogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: mastogrphia; radiolgica mammae
investigtio vel inspctio.
mampara, v. biombo.
mamut: mamuthum, i n. Sin: lephas (-antis
m) vel elephantus primignius.
manada: manpulus, i m.
management: administrtio, onis f. Sin: gu-
berntio; rgimen.
mnager: (persona que planifica, controla y
dirige un determinado tipo de organizacin
econmica) moderator (-oris m) societatis
bonis gignendis // (persona que se encarga
de la direccin de los intereses econmicos
de un deportista, cantante, un conjunto mu-
sical, etc.) procurator, oris m (artficum, can-
torum ...)
manceba, v. casa (- de prostitucin).
mancera, v. esteva.
mancha: mcula, ae f. Sin: commacultio;
labes, is f; sordes, is f. Uso: lleno de manchas,
maculosus, maculentus, maculatus // fig m-
cula, ae f. Sin: labes; ddecus, cris n; igno-
mnia; turpitudo; vtium. Uso: hombre sin -,
vir nteger castusque.
manchita: macella, ae f. Sin: labcula; m-
cula parva.
mandadero, v. ordenanza.
mandar: - interinamente, imprium nterim
tractare.
mandarn: Sinarum princeps (-cpis m). Sin:
sinensis magistratus vel purpuratus; rgius
minister sinensis.
mandarina: naranja -, mandarinum, i n. Sin:
ctreum nbile.
mandarinato: sinensis magistratus (-us m).
Sin: prncipum sinnsium potestas vel imp-
rium.
mandarinero o mandarino: mandarinus, i f.
Sin: citrus nbilis.
mandarinismo: opprimendi consuetudo.
Sin: insolntia; arrogntia.
mandato: - de pago (cheque), mandatum
nummrium.
mandioca: mandica, ae f. Sin: manioca,
manihoca, mandioga, ae f.
mando : (autoridad) auctritas, atis f. Sin:
potestas; dgnitas. Uso: - interino: imprium
fiducirium // (Mec, dispositivo) moderamen,
mamar
655
mnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, te-
lemoderamen, mnis n; e longinquo dirctio;
guiar o conducir por medio de un - a distan-
cia, telemoderari; - electrnico, moderamen
electrnicum.
mandoln o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidcula vellicata; fidculae mandolinia-
nae. Uso: tocar el -, fdibus mandolini c-
nere.
mandrgora: mandrgoras, ae f.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocphalus mormon; smia cynoc-
phala africana.
manecilla: (saetilla del reloj) horarum index
(-dcis mf) // (signo de figura de mano puesto
en los escritos para llamar la atencin) ma-
ncula, ae f.
manejable: (de cosa) hbilis, e. Sin: flexbi-
lis; dctilis; mollis // (de persona) tractbilis.
Sin: dcilis; fcilis.
manejo: (accin y efecto de manejar o mane-
jarse) tracttio, onis f. Sin: usus, us m // (arte
de manejar los caballos) equittio, onis f;
equi modertio // (direccin y gobierno de un
negocio) negtium, ii n. Sin: negotitio;
negtii gstio // (maquinacin, intriga) tricae,
arum fpl. Sin: machintio.
manera: modus, i m. Sin: rtio. Uso: - de
obrar, modus agendi; de esta -, hunc in
modum; comportarse a la - de alguien, in
(vel ad) modum alicius (vel alicius more)
se grere; medir las cosas divinas a la - hu-
mana, humano mdulo metiri divina; huma-
nae mentis mdulo metiri divina; vivo a mi -,
vivo meo modo vel more; de diversas -, di-
versmode.
manga: (parte del vestido en que se mete el
brazo) mnica, ae f. Uso: - larga, mnica
longa; - demasiado cortas, mnicae nimis
curtae // (tubo largo de lona o de cuero) tbu-
lus, i m // (red de forma cnica que se man-
tiene abierta con un aro que le sirve de boca)
mculae, arum fpl. Sin: retculum.
mangana: mnganum, i n.
manganeso: manganense, is n. Sin: mang-
nium, ii n.
mangnico: mangnicus, a, um.
manguera: uter, utris m. Uso: - de jardn,
uter hrticus.
manguilla, v. manguito.
manguito: (abrigo que llevan las seoras
para cubrirse las manos) manleus, i m. Sin:
mancium vel mancium; pellcea (vel
pellta, vel villosa) mnica // (media manga
que cubre desde el codo hasta la mueca)
brevis mnica. Sin: mnica superpsita;
mnicae tegumentum.
mango: (rbol de las regiones tropicales)
mangfera ndica; (fruto) mangus, i m // (em-
puadura de la espada o del cetro) cpulus,
i m // (asidero de instrumento o utensilio)
manbrium, ii n // (esteva) cpulus, i m. Sin:
mancula, ae f; stiva; buris (-is f); (asa) ansa,
ae f.
mangote: (media manga) v. manguito //
(manga ancha y larga) ampla mnica.
man: rachis, dis f.
mana: mana sive mnia, ae f. Sin: furor; in-
snia; demntia; insana cupdo (-dnis f).
manaco: manacus, a, um. Sin: furiosus;
lymphticus.
manaco
656
manicomio: manicmium, ii n. Sin: amn-
tium valetudinrium; demntium hosptium;
custdia psychitrica; hosptium amntibus
recipiendis vel excipiendis.
manicura: (cuidado de las manos y especial-
mente de las uas) mnuum vel nguium
cura vel expoltio // (mujer que cuida y embe-
llece las manos, especialmente las uas) m-
nuum vel nguium curatrix, politrix.
manicuro: mnuum vel nguium curator, po-
ltor, expolitor.
manierismo: manierismus, i m. Sin: imitat-
ria scribendi rtio; sollcita imittio // fig af-
fecttio, onis f. Sin: nmium stdium; nmia
cura; artificiosa diligntia.
manierista: (perteneciente o relativo al ma-
nierismo) ad manierismum prtinens // (que
cultiva el manierismo) manierismi cultor vel
sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fu-
catus; ptidus; perpolitus; sust rtifex affec-
tatus.
manifestacin: (accin y efecto de manifes-
tar o manifestarse) manifesttio, onis f. Sin:
declartio; publictio; ostnsio; expostio;
significtio // (reunin pblica para reclamar
algo o protestar por algo) manifesttio, onis
f. Sin: demonstrtio; pblicus concursus (-us
m), conventus (-us m); cntio; tumultus (-us
m). Uso: se realizan manifestaciones con vio-
lencia, demonstrationes violenter exhibentur.
manifestante: (adj, que toma parte en una
manifestacin pblica) manifestans, antis.
Sin: demonstrans; tumltuans // sust mani-
festator, oris m. Sin: demonstrans, antis m;
vir tumultuosus vel seditiosus. Uso: los -, ma-
nifestantes vel demonstrantes.
manifestar: (declarar, dar a conocer) mani-
festare. Sin: monstrare, demonstrare; enun-
tiare; expnere, declarare; ostndere; patef-
cere; aperire // manifestarse (tomar parte en
una manifestacin pblica) demonstrare.
Sin: pblice declarare vel reclamare; tumul-
tuari. Uso: muchedumbres de personas se
manifestaron a causa de elecciones falsifica-
das, multitdines hminum propter electio-
nes falsificatas demonstraverunt.
manifiesto: (aviso pblico) libellus, i m. Sin:
pblicus libellus; nntius pblicus;
nntius palam propsitus; nntium; ttulus;
tabella. Uso: - publicitario, praecnium;
inscriptum praecnium; - de los festejos, fes-
torum dierum nntius // (evidente, cierto)
manifestus, a, um. Sin: clarus; apertus; cer-
tus; videns.
manija: manbrium, ii n. Sin: cpulus vel c-
pulum. Uso: - de automvil, verstile man-
brium; - para el papel secante, siccatrium.
manillar, v. manubrio.
maniobra: (artificio y manejo con que al-
guien interviene en un negocio) administr-
tio, onis f. Sin: guberntio; usus, us m;
rgimen, mnis n; artes, ium fpl; rtio, onis f.
Uso: hacer una falsa -, liquid intempestive
gere; hacer falsas -, male conslere rebus
suis // (evolucin o ejercicio de la tropa)
exerctium, ii n. Sin: exercittio; decursus, us
m; decrsio; decrsio campestris; bllica
exercittio. Uso: dirigir una -, campestrem
decursionem moderari; hacer ejecutar una -
militar, mlites in decursionem edcere; pre-
senciar una - militar, decrsui mlitum
interesse // (simulacro de combate) simula-
crum vel imago pugnae. Sin: certamen ldi-
crum; simulacrum pugnae ldicrum. Uso: -
naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar
una -, simulacrum vel imginem pugnae
cire; certamen ldicrum commttere // (arte
de gobernar la embarcacin) navis adminis-
trtio, rgimen, usus. Sin: nauticarum rerum
manicomio
657
usus // (faena y operacin que se hace a
bordo de los buques con su aparejo, velas,
anclas, etc.) artifcia, orum npl. Sin: nutica
ministria npl. Uso: la - de los remos, remi-
gtio; la - de las velas, velifictio; ejecutar
las -, armamenta compnere; ordenar las -,
iubere armamenta collocari vel aptari // (ma-
quinacin, intriga) artifcium, ii n. Sin: ma-
chintio; mchina, ae f vel mchinae, arum
fpl; malae artes; perplexa rtio. Uso: - oculta,
artes occultae; clandestina conslia, con una
- engaosa, per dolum; dolose.
maniobrabilidad: aglitas, atis f // fig duct-
litas, atis f. Sin: ad cedendum proclvitas;
alienae voluntati obnoxetas.
maniobrable: moderbilis, e. Sin: hbilis;
gilis; versbilis; dctilis; facllime gubern-
bilis; gubernatu facllimus // fig tractbilis, e.
Sin: facllime suadbilis vel cedens.
maniobrar: moderari. Sin: gere; gubernare;
movere; exercere; exercitare // (disponer,
hacer mover tropas) movere. Sin: dispnere.
Uso: el general maniobr hbilmente, dux
perite cpias movit // (- una mquina) mo-
vere. Sin: administrare // fig occulte vel
cllide dirgere. Sin: ad suam voluntatem
flctere.
maniobrero: moderator, oris m. Sin: guber-
nator; rector; regens // fig machinator, oris m.
Sin: cllidus moderator; machinator tectus ;
moltor vafrrimus.
manipulacin: manipultio, onis f. Sin:
adultertio; pssima tracttio; suis cmmodis
apttio; ad suam utilitatem convrsio.
manipulado: compsitus, a, um. Sin: confla-
tus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin:
suis cmmodis aptatus vel accommodatus.
manipulador: (persona) compsitor, oris m.
Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
moltor; adulterator; plasmator infdus; pssi-
mus tractator // (aparato) instrumentum
manu agitandum . Uso: - telegrfico, plec-
trum telegrphicum; - Morse, plectrum Mor-
sianum; plectrum a Morse dictum.
manipular: compnere. Sin: confcere; con-
flare // fig machinari. Sin: moliri; strere;
mala fide plasmare; suis cmmodis aptare vel
accommodare; ad suam utilitatem convrtere.
manpulo: (divisin del ejrcito romano bajo
la repblica) manpulus, i m. Uso: por man-
pulos, per manpulos; manipulatim // (orna-
mento sagrado) manpulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) ma-
nipularis.
maniquesmo: manichaeismus, i m. Sin: ma-
nichaeorum doctrina, heresis, secta.
maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
manichaeismum ttinens; manichaeismum
rdolens (que manifiesta maniquesmo) //
sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sec-
tator vel ssecla.
maniqu: (armazn) sustentculum vstium
// (figura movible) exemplar fictcium; cor-
preum simulacrum imitativum // (persona
encargada de exhibir modelos de ropa) ind-
tor, oris m; indtrix, icis f. Sin: vstium indu-
tor m; vstium indutrix f; vstium monstrator
vel ostentator m; vstium monstratrix vel os-
tentatrix f.
manivela: manbrium, ii n. Sin: cupa; vec-
tcula; vectis (-is m) versrius. Uso: pernio
de -, vectculae cardo (-dnis m).
mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
dextra vel dxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mnibus
implexis vel consertis; dar la -, manum
mano
658
porrgere; darse la mano (en seal de amis-
tad), ingere dextras; ingere amice dextras;
dextram dextrae commttere; estar en manos
de uno, in mnibus alicius esse; levantar la
-, manum tllere; tener a mano, ad manum
habere // - de obra: (precio) manuprtium vel
maniprtium, ii n. Sin: peris remunertio vel
merces (-dis f). Uso: pagar la - de obra, ma-
nuprtium dare //- de obra: (conjunto de asa-
lariados) operariorum summa. Sin: universi
operrii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinti-
cinco hojas de papel) viginti quinque chartae
(vel chartarum) fascculus.
manojo: manpulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manpulos vincire.
manometra: manomtria sive -metra, ae f.
manomtrico: manomtricus, a, um. Sin: ad
manomtriam spectans.
manmetro: manmetrum, i n.
manopla: (guante sin separaciones para los
dedos, salvo el pulgar) mans operimentum
vel tgimen (-mnis n). Sin: chirotheca (sine
dgitis).
manoscopio: manoscpium, ii n.
manscopo, v. manoscopio.
manta: strgulum, i n. Sin: vestis strgula.
Uso: - de cama, v. frazada; - de viaje,
pllium, ii n.
manteca: butyrum, i n. Uso: - de cerdo, lridi
liquamen (-mnis n); lridum liquefactum;
adeps (dipis mf) suillus vel suilla; - matre
d htel, butyrum promus (dictum).
mantecado: praemollis glida sorbtio.
mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
i n; mantlium, ii n. Sin: tricliniare lnteum;
mensae velamen (-mnis n). Uso: - del altar,
altaris lnteum; sacrae mensae lnteum; con-
junto de manteles y servilletas para la mesa,
lntea convivlia npl; tender el - sobre la
mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
mantlio) mensam strnere.
manteleta: pallolum; pllula; epitgium; te-
gillum. Sin: alcula, ae f.
manteo: pllium, ii n.
mantequera: (vasija en que se sirve la man-
tequilla) sinum, i n; sinus, us m.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
pifex (-fcis m) // (el que la vende) butyri
nstitor.
mantilla: calvtica, ae f. Sin: hispnicum
amictrium.
mantis: mantis, dis mf. Sin : mantis reli-
giosa.
mantisa: pars logarithmi decimalis. Sin: pars
decimalis addenda.
manto: (especie de mantilla grande, que
usan las seoras) amculum, i n.
mantn: tegillum, i n.
manuable : manualis, e. Sin: manurius;
manu agitbilis, agitandus, movendus. Uso:
libro -, liber manualis.
manual: (manuable, manejable) v. manuable
//(que se ejecuta con las manos) manualis, e.
Sin: qui, quae, quod manu fit. Uso: trabajo -,
opus (pris n) manuale; labor mnuum //
manojo
659
(libro) manuale, is n. Sin: brevirium; sum-
mrium; eptome, es f vel eptoma, ae f; en-
chiridion vel enchirdium, ii n; brevis liber;
liber manualis, elementrius, explanatrius;
isaggicus commentrius (-ii m) vel isaggi-
cum commentrium (-ii n).
manualmente: manu vel mnibus.
manubrio: (empuadura, manija) man-
brium, ii n. Sin: cpulus, i m // (manillar de
la bicicleta) verstile (vel volbile, vel ma-
nuale) manbrium. Sin: clavus bicornis //
(volante del automvil) manbrium, ii n. Sin:
gubernculum; rota moderatrix; v. volante.
manufactura: (obra hecha a mano) manu-
factum, i n. Sin: opus manu factum, confec-
tum, formatum; res manu facta // (obra hecha
con auxilio de mquina) opus fabrile. Sin: res
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fbrica, ae
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fbrica ar-
morum.
manufacturacin: fabrictio, onis f.
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus.
manufacturar: fabricari vel fabricare.
manufacturing: fabrictio, onis f. Sin: fabri-
catrium opus.
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chiro-
graphrius // (papel o libro escrito a mano)
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel
manu scriptum; chirgraphum; liber manu
scriptus; libellus manu exaratus; idigraphus
liber; ltterae autgraphae // (en paleografa)
codex (-dcis m) manu scriptus.
manutencin: tutela, ae f. Sin: conservtio;
tracttio conservativa; efficintiae cura; po-
tntiae tutio; refectiones (vel restitutiones,
vel reparationes) necessriae fpl.
manutergio: manutrgium, ii n.
manzana: (fruto del manzano) malum, i n //
(espacio urbano, delimitado por calles por
todos sus lados) nsula, ae f.
manzanal: maletum, i n.
manzanar, v. manzanal.
manzanilla: nthemis, dis f.
manzano: malus, i f.
maana: cras. Sin: die crstino. Uso: para -,
in diem crstinum; pasado -, perndie; pern-
dino die; postrdie huius diei; para pasado -,
in perndium; in perndinum diem; - por la -
, cras mane; - por la tarde, cras vsperi.
maosmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rtio. Sin: maotsetungana instituta vel
plcita npl // (rgimen) maotsetunganum r-
gimen (-mnis n).
maosta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam prtinens // sust
maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum instituto-
rum fautor.
mapa: tbula (vel charta, vel forma) geogr-
phica. Sin: topogrphica tbula; topogrphica
locorum descrptio; geogrphicum dia-
gramma (-tis n). Uso: - ferroviario, charta
trminum; - vial, tbula viria; mapas en co-
lores, geogrphicae tbulae colribus illus-
tratae.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
terrarum descrptio; (en un papel plano) t-
bula orbem terrarum describens; tbula totus
orbis descriptionem cntinens; terrarum orbis
mapamundi
660
(-is m) in tbula depictus; (en una esfera)
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera
geogrphica; spherica vel sphaeralis terra-
rum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum
prstypis descriptus.
maqueta, v. boceto, esbozo.
maqui o maquis: tectus libertatis gllicae
propugnator.
maquiavlico: adj machiavllicus vel ma-
chiavlicus, a, um. Sin: ad machiavellismum
ttinens (perteneciente o relativo al maquia-
velismo); machiavellianam doctrinam rdo-
lens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que
acta con astucia y doblez) cllidus, a, um.
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum //
(el que sigue las doctrinas del maquiave-
lismo) doctrinae machiavellianae sectator,
fautor, assertor.
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin:
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli
doctrina; Machiavelli de rebus polticis doc-
trina; Machiavelli in rebus polticis agendi
rtio; in rebus polticis agendi rtio a Machia-
vello commendata // (fig, modo de proceder
con astucia, doblez y perfidia) callditas, atis
f. Sin: asttia; verstia; dolus; maltia. Uso: -
poltico, regminis callditas; rtio dolose rem
pblicam gerendi.
maquiavelista: adj machiavellismo adhae-
rens // sust machiavellismi sectator.
maquillador: fucationum rtifex.
maquillaje: fuctio, onis f. Sin: csmesis, -is
(ac -in); cosmetrium, ii n; tinctura; facii
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fuc-
tio; facii vel unguiculorum medictio, cul-
tus; cosmetrii indctio; pigmenti illtio //
(fig, engao, artificio) - de las palabras, ver-
borum fuctio.
maquillar: fucare. Sin: fuco illnere vel tn-
gere; medicare fciem (vel vultum, vel os), el
rostro vel unguculos, las uas // maquillarse,
se fucare. Sin: se fuco illnere vel tngere
mquina: mchina, ae f. Sin: machinamen-
tum; machintio. Uso: - afeitadora, novcula
machinalis; - automtica, mchina autmata;
- calculadora, mchina calculatria vel com-
putandis nmeris; - cibernticas, mchinae
cybernticae; machinamenta cyberntica;
mchinae machinarum gubernatrices vel mo-
deratrices; - elctrica, mchina elctrica; m-
china elctride acta; mchina vi elctrica
acta; - electrnica, mchina electrnica; -
electrosttica, mchina electrosttica; - ex-
ploradora, speculatrix mchina; - fotogr-
fica, mchina (vel machnula) photogrphica;
- heladora, mchina gelfica; - hidrulica,
mchina hydrulica; - incubadora, mchina
incubatria; - magnetoelctrica, mchina
magnetolctrica; - sumadora, mchina ad-
ditionalis; - taladradora, v. taladradora; - tri-
lladora, mchina trituratria vel tritria // -
de cocinar, mchina coquinatria; - de coser,
consutrium; consutria mchina; mchina
sartria vel sartrix; sartoris mchina; mchina
suens vel cnsuens; mchina suendi vel con-
suendi ; - de coser zapatos, mchina sutoria;
sutoris mchina; - de coser grapas, v. abro-
chadora; - de envolver, mchina involutria;
- de escribir, dactylgraphum, i n; dactylo-
grphium; mchina vel machnula scriptria,
dactylogrphica, dactlica; - de escribir blin-
dada, dactylgraphum cataphractum vel lo-
ricatum; - de escribir elctrica,
dactylgraphum electride actum; mchina
scriptria elctride acta; - de escribir Olivetti,
dactylgraphum olivettianum; mchina
scriptria olivettiana; - de escribir porttil,
dactylgraphum manuale vel portbile; - de
escribir de oficina, dactylgraphum offcii; -
de grapas, uncinatrium, ii n; mchina unci-
nandis chartis; - de lavar, mchina lavatria;
- de rasurar, machnula rasria; - de rasurar
maqueta
661
elctrica, rdula vel novcula elctrica; ma-
chnula rasria elctrica; - de vapor, vapora-
lis vel vaporria mchina; mchina vapore
impulsa vel acta // escribir a -, dactylogra-
phare. Sin: mchin scrbere.
maquinal: (perteneciente o relativo a los
movimientos y efectos de la mquina) machi-
nalis, e. Sin: mechnicus; machinrius // (fig,
ejecutado sin deliberacin) sine conslio ac
mente. Sin: sine conslio ac ratione factus; ex
consuetdine sine conslio factus.
maquinalmente: machinliter. Sin: mech-
nice // (fig, indeliberadamente) involuntrie.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione.
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin:
instrumenta, orum npl; machinarum corpus
(-pris n) , apparatus (-us m), instructura.
maquinista: machinator, oris m. Sin: machi-
nrius; mchinae ductor, rector, moderator.
Uso: - del tren, machinator vel ductor trmi-
nis.
maquinita: machnula, ae f. Sin: machilla.
Uso: - de afeitar, rdula; machnula rasria;
- de cortar el pelo, tonsrium, ii n; machnula
tonsria; - para hacer o liar cigarrillos, ma-
chnula convolvendis hispnicis.
maquis, v. maqui.
mar: mare, is n. Uso: - Adritico, Hadriti-
cum (mare); - rtico, mare rticum; - Caribe,
- de las Antillas, Carbicum mare; Antilla-
rum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Medi-
terrneo, Mediterrneum mare; mare
Internum; - Muerto, Mrtuum Mare.
marab: (ave) cicnia gutturosa. Sin: cic-
nia gtture tmido // (adorno hecho de su
pluma) cicniae gutturosae pluma.
marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; ta-
bitudo, dnis f; consmptio; cachxia. Uso: -
senil, marasmus senilis.
maratn: cursus marathnius. Sin: marath-
nium certamen vel currculum; certamen cur-
srium marathnium. Uso: - olmpico,
marathnius cursus olmpicus, olmpius,
olympacus; el que participa en un -, mara-
thnii vel longssimi currculi certator.
maratoniano: marathnius, a, um.
marbete: insigne, is n. Sin: nota; ttulus; ts-
sera; praescrptio.
marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fbrica, signum legtimum;
doms insigne; ergastrii vel officinae nota; -
digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
pblice inscriptum; nota pblice inscripta;
vino de ptima -, vinum ptimae notae //
(Dep, el mejor resultado tcnico) culmen,
mnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareci
una nueva - mundial, novum culmen munda-
num ortum est.
marcacin: notae imprssio, onis f. Sin:
distnctio.
marcado: Dep impeditus, a, um. Uso: no -,
non impeditus.
marcador: (rotulador) v. esta voz // (persona
que marca) signator, oris m. Sin: notarum vel
signorum impressor; notationum effector,
exactor, mensor // (futbolista que hace gol)
follis in portam impulsor. Sin: adversariorum
retis violator vel expugnator // (tablero)
index, dcis mf. Sin: tabella; tbula; tabella
inscriptria.
marcaje: (en deportes) adversrii custdia.
Sin: adhaerendi rtio.
marcaje
662
marcapasos: - cardaco, impulsrium card-
acum.
marcar: (poner una marca) signare. Sin: no-
tare; not distnguere; notam (licui rei) im-
prmere // (meter un gol) rete violare. Sin:
follem in portam ingrere vel impllere //
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin:
punctum sibi comparare // (en algunos de-
portes, contrarrestar el juego de su contrario
por medio de una vigilancia severa) adver-
srium prmere vel impedire.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m.
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel
pleno gradu; prpere; apresurar la -, gressum
maturare; gradum ddere (sobrent grdui) //
(accin de marchar) Mil iter, itneris n. Uso:
- apresurada, citato gmine iter; - de longi-
tud superior a la normal, magnum iter ; - mi-
litar, iter militare; - regular de un da (6-7
horas), iustum iter; tropas, columna en -,
agmen, mnis n; a largas -, citato gmine; du-
rante la marcha, in gmine; cerrar la -,
agmen cludere vel cgere; detener la -,
agmen constitere; guiar la -, agmen dcere
// (ejercicio militar) ambultio, onis f. Uso:
adiestrar en la - a los soldados, mlites edu-
care ambulatum; ejercitar con marchas a los
soldados, mlites ambulando exercere; ejerci-
tar en la - a los soldados, mlites in ambu-
lando exercere // Mil y en general, -
ininterrumpida, contnuum iter; a - forzadas,
magnis vel mximis itinribus; durante la -,
in itnere; iter fciens; sobre la - (de prisa),
festinanter, festinato, properanter, properato;
sobre la - (inmediatamente, en el acto) sta-
tim, lico vel llico, cito, confestim, extemplo;
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter ac-
celerare, intndere, maturare; cortar la - a al-
guien, itnere liquem intercldere; dirigir la
- hacia alguna parte, iter liquo facere, con-
ferre, convrtere, intndere; liquo contn-
dere; emprender la - hacia alguna parte,
liquo versus iter ngredi, inire, incpere; iter
fcere incpere; estar en -, iter fcere; estar a
dos das de -, abesse iter duorum dierum; im-
pedir la - a alguien, itnere liquem prohi-
bere; interrumpir la -, iter intermttere
(suspenderla); iter omttere vel supprmere
(abandonarla); proseguir la -, prgere in it-
nere, iter prgere vel continuare; iter non in-
termttere; reanudar la -, rursus se in viam
dare // (ejercicio atltico) certamen ambula-
trium. Sin: certtio ambulatria; ambultio
certatria; ambultio agonstica // (desplaza-
miento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambultio, onis f. Sin: pompa.
Uso: - de protesta, refragatria pompa; recla-
mtio ambulatria; ambulatria dissensionis
patefctio // (expedicin) expedtio, onis f.
Sin: miltia. Uso: la - sobre Roma, expedtio
vel miltia adversus Romam // (fig, curso,
desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
ideas, cursus sententiarum, opinionum, doc-
trinarum; la - de los acontecimientos, cursus
rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
(pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
paso de un hombre o de un grupo en marcha)
concentus (-us m) ad gressum compsitus.
Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
agminalis concentus. Uso: - fnebre, fnebris
concentus ad gresssum compsitus; - real, re-
galis concentus ad gressum compsitus; eje-
cutar una -, concentum ad gressum
compsitum dare // (toque de caja o clarn
para que marche la tropa o para hacer los
honores supremos militares) tmpani cantus,
us m (de caja); tubae (vel clssici, vel bci-
nae) cantus (de clarn); incitati modi, orum
mpl // (grado de celeridad en el andar de un
buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
una - regular (funcionar bien), in effectu
esse; bene crrere vel moveri // (actividad o
funcionamiento de un mecanismo) motus, us
m. Uso: poner en - el motor, machinamen-
tum excitare, incitare, expedire, cire // (me-
canismo para el cambio de velocidades en un
vehculo) copultio, onis f. Sin: commuttio
marcapasos
663
// - atrs (accin de retroceder un vehculo
automvil) regrssio, onis f vel regressus, us
m. Sin: retrocssio; retrocessus (-us m); re-
trogradtio; retrogressus (-us m). Uso: dar -
atrs, retrocdere; retrgradi; recdere; intro-
ducir, meter la - atrs, insrere retrogressum;
mecanismo para la - atrs, mechanema re-
gressioni aptum; rbol de la - atrs, arbs-
cula (-ae f) retrocesss.
marchamar: stigma inscrbere + dat. Sin:
signum imprmere + dat; v. sellar.
marchamo: stigma, tis n. Sin: signum, i n.
marciano: (adj, perteneciente o relativo al
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: mr-
tius; stellae Martis (gen) // (supuesto habi-
tante del planeta Marte) stellae Martis
ncola. Sin: aliengenus stellaris; extraterres-
tris ncola.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germnica; nummus vel
numus Germnicus // (pieza que rodea, cie
o guarnece algunas cosas, y aquella en
donde se encaja una puerta, ventana, pin-
tura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin:
forma; tbula marginata. Uso: pintura ence-
rrada en un -, pictura (vel picta imago) septo
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el -
a un cuadro, picturam tbul marginata in-
cldere.
marconigrafa: marconigrphia sive -gra-
pha, ae f; v. radiotelegrafa.
marconigrfico: marconigrphicus, a, um; v.
radiotelegrafista.
marconigrafista: marconigraphista, ae m;
marconigraphstria, ae f. Sin: marconigrm-
matis addictus vel addicta; v. radiotelegra-
fista.
marcongrafo: marcongraphum, i n; v. ra-
diotelgrafo.
marconigrama: marconigramma, tis n. Sin:
arium nntium; nntium radiophnice mis-
sum; v. radiograma, radiotelegrama.
marea: aestus, us m. Sin: aestus martimus.
Uso: - ascendente, v. flujo; - descendente, v.
reflujo; las grandes -, magni aestus; la - sube,
baja, aestus crescit, decedit; bajando la -, mi-
nuente aestu.
marear: ad nusam concitare vel movere.
Sin: stmachum movere. Uso: casi marea, ad
nuseam fere movet; este aroma me marea,
hic odor fastdium mihi affert // marearse,
nauseare vel nausiare. Sin: nuse commo-
veri; nuse ffici vel cnfici. Uso: - viajando
en avin, volans in re nauseare.
marejada: maris perturbtio vel eltio.
maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
motus. Sin: subaqunea perturbtio; vasta
maris concssio; profundi maris aestus (-us
m) vel concussus (-us m); maris furentssimus
aestus.
mareo: (efecto de marearse) nusea vel nu-
sia, ae f. Sin: naupatha vel pelagismus (con
el movimiento de la embarcacin). Uso: - en
el avin, nusea aria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nausea-
bundus; el que padece -, nauseator, oris m //
(incomodidad, molestia) incommditas, atis
f. Sin: molstia // (enfado) fastdium, ii n.
Sin: tedium; nusea // (ajetreo) quasstio,
onis f. Sin: iacttio; iactatus, us m // (agita-
cin) nimi concittio, commtio, permtio,
iacttio; nimi motus.
maregrafo: maris aests index, dcis mf.
Sin: estuum marinorum index.
maregrafo
664
mareta: levior maris fluctutio.
marfil: ebur, boris n. Uso: de -, ebrneus;
ex bore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborrius, ii m; faber eborrius // (parte dura
de los dientes cubierta por el esmalte)
substntia adamntina vel adamanta.
margarina: margarina, ae f vel margarinum,
i n. Sin: butyrum margarinum.
margarita: (perla) margarita, ae f vel marga-
ritum, i n // (planta, flor) bellis, dis f.
margen: margo, gnis mf // - del ro, ripa, ae
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig,
ocasin, motivo, occsio, onis f. Sin: ansa, ae
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; sp-
tium dare.
marginacin: exclsio a sociali vita.
marginado: sgregus, a, um. Sin: segrex,
grgis; a vita sociali exclusus; ad nfimam
plebem redactus; ad extremam societatem
detrusus. Uso: sentirse socialmente -, in ex-
tremam societatem sentire se detrusum //
sust homo sgregus vel segrex; qui in marg-
nibus humanae societatis est.
marginador: mrginis vel mrginum retin-
culum. Uso: - derecho, retinculum mrginis
dxteri vel dextri; - izquierdo, retinculum
mrginis sinistri vel laevi.
marginal: (perteneciente o relativo al mar-
gen) marginalis, e // (de importancia secun-
daria o escasa) secundrius, a, um. Sin: levis
(vel levioris, vel minoris) momenti // (que
est al margen) in mrgine situs vel psitus.
marginalidad: status (-us m) marginalis.
Uso: condicin de -, declvior status.
marginar: (apostillar) notas mrgini app-
nere // (dejar mrgenes) marginare // fig se-
gregare. Sin: a vita sociali excldere; in ex-
tremam societatem detrdere.
margrave: margrvius, ii m. Sin: marchco-
mes, tis m.
margraviato: (dignidad, oficio) margravia-
tus, us m. Sin: margrvii dgnitas vel munus
// (jurisdiccin) margrvii iurisdctio vel
territrium.
Mara: Maria, ae f. Uso: - Santsima, Maria
Sanctssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
Dei Mater; Depara; Sancta (vel Augusta, vel
Alma) Dei Gnetrix vel Gnitrix, icis; - Auxi-
liadora, Maria Auxilium Christianorum;
Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
mensis marialis.
mariano: marialis, e. Sin: marianus; Mariae
dicatus vel consecratus.
marihuana, marijuana, mariguana: mari-
huana, mariguana, marijuana, ae f.
marina: (fuerzas navales) classis, is f. Uso: -
mercante, acturiae naves fpl.
marinar: (poner en escabeche) v. escabe-
char.
marine: manuballistrius clssicus. Sin:
classirius americanus; classirius Foedera-
tarum CivitatumAmricae Septentrionalis.
marinera: (prenda de vestir) nutica vestis.
Sin: nautalis hbitus.
marinero: nauta, ae m. Sin: classirius.
marinismo: marinismus, i m. Sin: mariniana
scribendi rtio; affecttio in scribendo.
mariologa: mariolgia sive -loga, ae f. Sin:
mareta
665
marianarum quaestionum scintia.
marilogo: marilogus, i m. Sin: mariana-
rum quaestionum peritus.
marioneta: neurospaston, i n. Sin: ppulus.
mariposa: paplio, onis m. Sin: - pequea,
papilinculus.
mariscal: marescallus vel mareschallus, i m.
Sin: miltiae magister. Uso: - de campo, sum-
mus miltiae magister; summus strategus.
mariscala: marescalli uxor.
marisco: conchlium, ii n.
marisma: palstria, ium npl. Sin: stagnosum
litus (-tris n); ora palustris; palus (-dis f) li-
trea; locus paluster vel palustris.
marismeo: stagnosus, a, um. Sin: paluster
sive palustris; ad stagnosum litus spectans.
marital: maritalis, e
marketing: rtio vel provsio negotiatria.
Sin: mercis vendendae promtio vel provc-
tio; meditata mrcium diffsio.
marmita: olla, ae f. Sin: cccabus. Uso: - ca-
taltica, olla cataltica; - silenciadora, llula
silentiria.
mrmol: marmor, ris n. Uso: - con vetas
multicolores, marmor varietate macularum
conspcuum; de -, marmreus; revestir de -,
marmorare.
marmolista: (artfice que trabaja en mrmo-
les) marmorrius, ii m // (que los vende) mr-
moris vnditor vel tractator.
marmosete, v. vieta.
marmota: mus (muris m) alpinus // (persona
que duerme mucho) dormtor, oris. Sin: som-
niculosus homo.
maroma, v. cabo.
maronita: adj maronticus, a, um // sust ma-
ronita, ae m. Sin: christianus libanensis.
marqus: marchio, onis m. Sin: demarchus.
marquesa: (la que tiene un marquesado)
marchionissa, ae f // (mujer del marqus)
marchionis uxor.
marquesado: (ttulo o dignidad de marqus)
marchionatus, us m. Sin: marchionis dgni-
tas; demarchi munus (-nris n) // (jurisdic-
cin) marchionis rgio vel dcio, onis f.
marquesina: (especie de alero o proteccin)
pnsilis subgrunda (-ae f) vel subgrundtio
(-onis f); pnsile subgrndium; tectorolum
pnsile // (cobertizo) prthyrum, i n. Sin:
tectum exsertum, proiectum; tegimentum vel
receptculum columnatum. Uso: - de crista-
les, prthyrum vtreum.
marquetera: obra de -, intestnum opus.
Uso: obrero en -, intestinrius, ii m.
marquisette: tela marchionissalis.
marrajo: (tiburn) v. esta voz.
marrasquino: sucus cersinus. Sin: dalmti-
cus liquor; subamari crasi liquor.
marro: ludus velitaris.
marrn: (color castao) castanearum color
// (de color castao) castanearum colore (abl
de cualidad).
marroqu: adj marokiensis, e. Sin: marokia-
marroqu
666
nus; marochiensis; marochinus; marochia-
nus; maroccanus // sust Marokianus, Maro-
chianus, Maroccanus, Marochinus, i m //
(tafilete) v. esta voz.
marroqun, v. marroqu.
marrubio: marrbium vulgare.
Marruecos: Marchium, ii vel Maroccum, i
n. Uso: de -, v. marroqu.
marsala: vinum marsalense vel lilybaeta-
num.
Marsella: Masslia, ae f.
marsells: adj massiliensis, e // sust Massi-
liensis, is m.
marsellesa: massiliense, is n . Sin: carmen
massiliense; Gallorum carmen ptrium.
marsupial: adj marsupialis, e // sust marsu-
pialis, is mf vel marsupiale, is n. Sin: nimal
marsupiale; blua vel bllua marsupialis; en
pl marsupiales, ium m vel marsupilia, ium
n.
marta: meles vel melis, is f. Uso: de -, mel-
nus, a, um.
martagn: (planta) martagon, i n.
Marte: (dios de la guerra) Mars, Martis m.
Sin: deus bellator. Uso: de -, mrtius, martia-
lis , martianus // (planeta) stella Martis. Uso:
de -, mrtius; el esplendor del planeta -, ful-
gor mrtius.
martes: fria trtia. Sin: dies Martis.
martillada o martillazo: mllei ictus, us m.
Sin: ictus mlleo vibratus vel inflictus.
martillador o martilleador: malleator, oris
m. Sin: mllei tractator; percussor; pulsator.
martillar: (batir y dar golpes con el marti-
llo) mlleo tndere vel cdere. // (fig, oprimir,
atormentar) vexare. Sin: pngere; prsequi;
perctere; pulsare; instanter lacssere.
martilleo: pulsus vel percssio mllei. Sin:
percssio vel tnsio mlleo facta.
martillo: (herramienta que sirve para gol-
pear) mlleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pe-
queo, mallolus; mrculus; tudcula, ae f; -
elctrico, mlleus elctricus; mlleus scino
fluctu actus; el que trabaja a -, malleator //
(huesecillo del odo interno) mlleus, i m.
martinete: (mquina que sirve para clavar
estacas o pilotes) festuca vel fistuca, ae f //
(macillo) pnnula, ae f // (mazo, generalmente
de gran peso, para batir algunos metales,
etc.) ponderosior mlleus.
martingala: (artificio o astucia para enga-
ar a alguien o para otro fin) dolus, i m //
(lance en el juego del monte) lusrii damni
duplictio. Sin: pignus (-nris vel -nris n)
mltiplex.
mrtir: martyr, ris mf. Uso: morir -, mart-
rium consummare vel complere.
martirio: (tormento o muerte padecidos por
la fe) martrium, ii n. Uso: padecer el -, mar-
trio ffici; martrium ferre // (fig, cualquier
sufrimiento grande) tormentum, i n. Sin: cru-
ciatus, us m; mximus dolor. Uso: padecer
un -, cruciari; torqueri; tormento ffici; m-
ximo dolore ffici.
martirizado: martrio affectus.
martirizar: martyrizare. Sin: martrio aff-
cere, interfcere, necare // fig cruciare. Sin:
marroqun
667
excruciare vel discruciare.
martirologio: martyrolgium, ii n. Sin:
mrtyrum index, dcis mf.
marxiano (relativo a Carlos Marx): marxia-
nus, a, um. Sin: a Crolo Marx excogitatus
vel definitus; ad Croli Marx doctrinam pr-
tinens.
marxismo: marxismus, i m. Sin: marxiana
doctrina; Mrxii plcita (-orum npl) vel com-
menta (-orum npl).
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxs-
ticus; ad bona assequenda ttinens. Uso: doc-
trina -, doctrina marxstica // sust marxista,
ae m. Sin: Croli Marx sectator vel ssecla;
ssecla doctrinae marxianae; sectator placi-
torum marxisticorum; bonorum aequando-
rum fautor.
marzo: Mrtius, ii m. Sin: mensis Mrtius.
Uso: de -, Mrtius, a, um.
ms: a lo -, summum vel mximum; - y -,
plus plusque; - o menos, plus minus; plus mi-
nusve; por - de cincuenta das, per plus quin-
quaginta dies // (signo de la adicin)
additionis signum vel index (-dcis mf).
masa: (magnitud fsica) massa, ae f. Uso: -
crtica, massa vel moles (-is f) crtica // (mu-
chedumbre o conjunto numeroso de perso-
nas) multitudo, dnis f. Sin: magna multitudo.
Uso: la - de la poblacin civil, magna cvium
multitudo; penetrar en las - populares, ad po-
pulrium multitdines propius accdere.
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cedere;
promscue interfcere; efferate necare.
masacre: trucidtio, onis f. Sin: caedes, is f;
macttio; mactatus, us m.
masaje: chirpsia, ae f. Sin: perfrictio; fric-
tio; frctio; malaxtio, onis f. Uso: - suave,
frctio lenis; - con aceite, perfrictio cum
leo; saln de masajes, taberna tractatria;
aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare;
tractare.
masajista: fricator, oris m; fricatrix, icis f.
Sin: tractator, tractatrix; alipta vel aliptes, ae
m; iatraliptes, ae m.
mascar: mndere. Uso: - tabaco, nicotiana
flia mndere vel sgere.
mscara: (figura de cartn pintado que se
pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
indumentum oris; - de teatro, persona; per-
sona cmica (de comedia); persona trgica
(de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
personam indere, person caput tgere; per-
sonam cpiti adcere; personam sibi accom-
modare vel sibi aptare; quitarse la -,
personam depnere (tambin en sentido figu-
rado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
licui personam dmere; alicius cpiti per-
sonam detrhere (tambin en sentido figu-
rado) // (traje extravagante con que se
disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
hbitus vel vestitus, us m; inslita vel inusi-
tata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
indere; quitarse la -, alienam vestem exere
vel depnere // (careta de colmenero o de es-
grima) persona, ae f // (careta que se usa
para impedir la entrada de gases nocivos en
las vas respiratorias) persona, ae f. Sin: cas-
sis, dis f; masca, ae f. Uso: - antigs, masca
antigasalis; persona contra letferos flatus
praemniens; cpitis integumentum adversus
letferos flatus ; - respiratoria, cassis du-
cendo spirtui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
Sin: homo person tectus; qui personam
gerit; homo aliena (vel inslita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel inslitam, vel
mscara
668
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extra-
vagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum,
i n; praetextus, us m. Sin: species, i f;
nomen, mnis n. Uso: la - de la hipocresa,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras
la - de la ficcin, involcris simulationis tegi;
quitar a uno la -, detgere liquem; evlvere
liquem integumentis dissimulationis nuda-
reque; quitarse uno la -, simulationem
abrmpere, depnere; abrmpere omnem
dissimulationem; se detgere; se aperire; nu-
dare nimum; patefcere se totum (licui);
tomar la - de la virtud, virtutis spciem vel
simulationem indere.
mascarada: (festn de personas enmascara-
das) festum (vel dies festus) personatorum //
(sarao de personas enmascaradas) persona-
torum congressus vel conventus (-us m) //
(comparsa de mscaras) personati, orum
mpl. Sin: personati hmines; personatorum
caterva, multitudo, turba; personata pompa;
personatorum spectculum // fig ridcula si-
multio (-onis f). Sin: immrita pompa.
mascarilla: (mscara que solo cubre la parte
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum
oris tgimen (-mnis n). Uso: con -, ore invo-
luto // (vaciado de yeso sacado sobre el ros-
tro de una persona) os e gypso expressum.
Sin: vultus e gypso expressus.
mascarn: (cara disforme o fantstica que
se usa como adorno en ciertas obras de ar-
quitectura) os deformatum. Sin: turpata oris
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa,
rostrum, i n.
mascota: (persona, animal o cosa que sirve
de talismn, que trae buena suerte) amule-
tum, i n. Sin: fortunae pignus (-nris n) //
(animal de compaa) nimal assectans.
masculinidad: masculnitas, atis f. Sin: vir-
litas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
masculinizacin: virilis hbitus smptio
(-onis f). Sin: virlium proprietatum smptio;
virilitatis adulteratae compartio.
masculinizar: virilem fcere vel rddere.
Sin: ad virilem morem convrtere.
mascullar, v. farfullar.
mser o maser: instrumentum masricum.
Sin: instrumentum ndulis amplificandis.
masificacin: ad gregem redctio (-onis f).
Sin: nmia aequtio.
masificar: ad gregem redgere. Sin: nmium
aequare; vulgarem fcere.
masilla: gltinum, i n. Sin: ferrumen, mnis
n.
masn: masso, onis m. Sin: francomurrius;
liber structor. Uso: - comunista, masso com-
munsticus; v. francmasn.
masonera: secta massnica. Sin: massnica
fctio; consocitio massonum; fratrnitas
massnica; fratrnitas factionis massnicae;
francomurariorum secta; francosocetas
massnica; v. francmasonera.
masnico: massnicus, a, um. Sin: franco-
murrius; v. francmasnico.
masoquismo: masochismus, i m. Sin: algo-
lgnia sive -lagna, ae f; algophlia, ae f; ma-
sochianus libdinis furor.
masoquista: (perteneciente o relativo al ma-
soquismo) masochianus, a, um. Sin: ad ma-
sochismum spectans // sust masochista, ae m.
Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libdine afflictus // fig homo
dolorum cpidus.
mascarada
669
masora: masora, ae f. Sin: rabbnica vel ma-
sortica philolgia; rabbnicum Bibliorum
stdium.
masoreta: masoreta, ae m. Sin: phillogus
masorticus; rabbi indecl, Bibliorum studio-
sus.
masortico: masorticus vel masorthicus, a,
um.
masoterapia: maxotherapa, ae f. Sin: mala-
xotherapa.
mass media: instrumenta communicationis
socialis. Sin: subsdia multicommunicativa.
mastalgia: mastlgia sive -talga, ae f. Sin:
mammae vel mamillae dolor.
mastelcosis: mastelcosis vel masthelcosis, -is
f.
masticar: mndere.
masticatorio: adj masticatrius, a, um // (lo
que se mastica con fin medicinal) masticat-
rium, ii n.
mastn: mastinus, i m. Sin: molossus, i m.
mstique: mastcula, ae f. Sin: mstiche, es f.
mastitis: mastitis, dis f. Sin: mammae vel
mamillae inflammtio.
mastodonte: mstodon, ontis m; mstodus,
dontis m. Sin: lephas primignius // fig
homo pergrandis. Sin: homo immani crporis
magnitdine.
mastodntico: mastodnticus, a, um. Sin: in-
gens; enormis, abnormis, immanis.
mastoideo: mastoidus, a, um. Sin: masti-
dis (gen).
mastoides: mastides, is n.
mastoiditis: mastoidtes, is f. Sin: mastidis
inflammtio.
mastologa: mastolgia sive -loga, ae f.
mastolgico: mastolgicus vel mastlogus,
a, um.
mastologista: mastlogus, i m.
mastranzo: mntula, ae f.
masturbacin: masturbtio, onis f.
masturbador: masturbator, oris m.
masturbarse: masturbari. Sin: praeputiare.
matacandelas, v. apagador.
matadero: laniena, ae f. Sin: lanirium; locus
animlium (vel animntium) mactationis.
matador: mactator, oris m.
matafuego: (instrumento) exstinctrium, ii n
// (oficial destinado a apagar los incendios)
v. bombero.
matanza: (mortandad de personas ejecutada
en una batalla, asalto, etc) interfctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
armenios y los kurdos, interfctio Armenio-
rum ac Curdorum // (accin de matar los cer-
dos y de preparar su carne) macttio, onis f
matar: mactare. Sin: cedere; occdere; in-
terfcere; necare.
matasellar: signum imprmere. Sin: sigillo
cursuali notare liquid.
matasellar
670
matasellos: sigillum cursuale.
matasiete: homo gloriosus.
match: lusrium vel athlticum certamen
(-mnis n).
matemtica: mathemtica, ae f; mathem-
tice, es f. Sin: mathemtica, orum npl; ma-
themtica ars, disciplina, doctrina. Uso:
estudiar -, mathemticae (vel mathemticis)
studere.
matemtico: adj mathemticus, a, um // sust
mathemticus, i m. Sin: mathemticae (vel
mathemtices) peritus vel cultor.
matematismo: mathematicismus, i m.
mateologa: mataeolgia sive -loga, ae f.
Sin: inanis doctrina; doctrina vcua et inanis.
matelogo: mataelogus, i m.
materia: (cosa fsica) materia, ae f; matries,
i f. Uso: - bruta, matria bruta; - incendiaria,
matria incendiria; - nutritiva, nutrimentum,
i n; - prima o primera -, - en rama, res; ma-
tria; infecta matria; matria rerum; matria
rudis; infecta vel imperfecta rerum matria
// (disciplina cientfica) v. asignatura.
material: adj materialis, e. Sin: corpreus.
Uso: bienes -, bona externa; placeres -, vo-
luptates, um fpl // sust matria, ae f. Sin: res;
rerum matria. Uso: - biolgico, biolgica
matria; - explosivo, matria displosiva; - in-
combustible, flammis inviolbilis matria; -
pirotcnico, matria pyrotchnica; - radiac-
tivo, res rdios elicientes; - de carpintera,
matria; - de desecho de la fisin atmica,
matriae a disiecta tomo detractae; indivi-
duorum vel atomorum disiects resdua; - de
plstico, ex matria plstica (vel plasta) fac-
tus.
materialidad: materilitas, atis f. Sin: corpo-
rlitas; natura concreta; corprea natura;
rerum vel crporum concrtio; vis concreta.
materialismo: materialismus, i m. Uso: -
prctico, materialismus prcticus.
materialista: adj materialsticus, a, um. Uso:
explicacin - de la historia, materialstica
histriae explictio // sust materialista, ae m.
Sin: unus matriae assertor; qui ad corpus
mnia refert; qui corpream esse nimi natu-
ram contendit vel affirmat.
materializacin: materializtio, onis f. Sin:
reifictio.
materializar: materializare. Sin: reificare; ad
matriam referre; ad matriam redgere vel
redcere; matriae addcere vel subcere; ad
rerum concretionem referre; corpreum esse
(liquid) existimare // materializarse, mate-
rialem feri.
maternalmente: materne. Sin: in modum
matris; materna caritate; materno nimo.
maternidad: (estado o cualidad de madre)
matrnitas, atis f. Sin: matris munus vel off-
cium. Uso: las alegras de la -, gudia quibus
matres afficiuntur; fiesta de la - de la Sant-
sima Virgen, festum Maternitatis Beatae Ma-
riae Vrginis // (hospital donde se atiende a
las parturientas) maiocomum, ii n.
materno: maternus, a, um. Sin: matris (gen).
matin: (espectculo que tiene lugar en las
primeras horas de la tarde) spectculum
prima vsperi (hor) vel primo vspere.
matiz: (combinacin de colores mezclados
con proporcin) hrmoge, es f. Sin: colorum
commissura; colorum commissurae et trnsi-
tus // (cada una de las gradaciones que
matasellos
671
puede recibir un color sin perder el nombre
que lo distingue de los dems) varetas, atis f.
Sin: differntia; dfferens coloris spcies (-i
f). Uso: hasta en el blanco se advierten mu-
chos -, in candore ipso magna differntia est;
colores de diversos -, vrii colores // (grado
de intensidad que se puede dar a un sonido
en la ejecucin de una partitura) cants vel
vocis flxio (-onis f) // (matices en el sentido
fig. de rasgos que caracterizan una obra lite-
raria) notae, arum fpl // (matices en el sen-
tido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin:
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinin p-
blica, pblicae opinionis modi; hminum
opinionis figurae.
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vas-
picetum.
matraca: crepitculum, i n. Sin: crtalum;
sistrum.
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: ma-
tris dominatus (-us m), domintio, domnium;
matriarchalis dgnitas; mulerum domintio.
matriarcal: matriarchalis, e.
matricial: matriculrius, a, um.
matrcula: (lista, catlogo) matrcula, ae f.
Sin: matrix, cis f; album; index, dcis mf.
Uso: - de vehculo, v. patente // (conjunto de
estudiantes que se han matriculado) acad-
mici tirones.
matriculacin: matricultio vel immatricu-
ltio, onis f. Sin: perscrptio; nminis
perscrptio; in tbulas vel in album reltio.
matriculado: in matrculam relatus. Sin: in
matrce inscriptus; in album vel in tbulas re-
latus; in albo ascriptus.
matricular: immatriculare. Sin: in matrcula
vel in matrce inscrbere; in albo ascrbere; in
album vel in tbulas referre; in matrculae r-
dinem referre.
matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar di-
ligentemente la fidelidad -, fidelitatem conu-
bialem strnue servare.
matrimonio: matrimnium, ii n. Sin: conn-
bium vel conbium; conigium; nptiae,
arum fpl. Uso: - civil, matrimnium civile;
conbium officiliter (vel civliter) coniunc-
tum; - entre homosexuales, conigium vel co-
nbium inter viros homosexuales; - por la
Iglesia, conbium ritu ecclesistico coniunc-
tum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
nptiis interesse; celebrar un segundo -, se-
cundum matrimnium inire; contraer - (el
varn), liquam uxorem dcere; liquam in
matrimnium dcere; contraer - (la mujer),
licui nbere; contraer - por el civil, matri-
mnium ritu civili ingere; dar su hija en -,
fliam (licui) in matrimnium dare; pedir en
-, uxorem sibi pscere; prometer su hija en -,
fliam (licui) despondre // ( marido y
mujer) cniuges, um mpl.
matriz: (tero) matrix, cis f. Sin: terus, i m;
alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons pri-
mus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
esta voz // (parte de libro o talonario que
queda encuadernada al cortar o separar los
talones, cheques, ttulos, etc., que la forman)
matrcula, ae f // iglesia, lengua -, ecclsia,
lingua matrix.
matronmico: matronmicus, a, um. Sin: ex
matris nmine ortus.
matutino: matutinus, a, um.
maullar: felire.
Mauritania: Mauritnia, ae f.
Mauritania
672
mauritano: adj mauritnicus, a, um. Sin:
maurus // sust Mauritnus, i m. Sin: Maurus,
i m.
mausoleo: mausolum, i n. Uso: - leniniano,
mausolum Leninianum.
maxifalda: mximum hypoznium, ii n.
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum prti-
nens.
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: n-
tegri propsiti vindictio vel propugntio.
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin:
ntegri propsiti vindicator, propugnator,
consectator // adj ad summum tendens. Sin:
mdiis consliis contrrius; moderationis im-
ptiens; ad ntegrum propsitum tuendum t-
tinens.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, dis f.
mayal: (instrumento) prtica, ae f.
mayesttico: maiestticus, a, um. Sin:
maiestativus; maiestatem nnuens; maiestatis
prprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m)
quasi maiestticus.
mayutica: (obstetricia) maiutice, es f. Sin:
ars obstetrcia // (mtodo socrtico) maiu-
tica, ae f; maiutice, es f. Sin: maiutica ars,
rtio, disciplina.
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m)
Maius.
maylica: mailica, ae f. Sin: albus lapis
(-dis m) calcreus.
mayonesa: ius (iuris n) magonianum. Sin: li-
quamen (-mnis n) magnicum.
mayor: (comandante) centrio maior. Sin:
centrio primorum rdinum // - de edad,
maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // co-
mercio al por -, magna mercatura; mercatura
magnrii; precio al por -, prtium magnrii
vel magnrium.
mayordoma: - de casa o palacio, praefec-
tura doms vel paltii; - de una estancia,
villictio vel vilictio, onis f; vllici vel vlici
munus (-nris n).
mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel paltii; praepsi-
tus domui; ministrorum vel famulorum ma-
gister; ministris vel fmulis praepsitus;
magister officiorum. Uso: - de una estancia,
vllicus vel vlicus, i m ; - de Su Santidad,
praefectus sacri paltii; pontificalis doms
praefectus; - de un soberano, diaetarchus
doms augustae.
mayora: (parte mayor de los individuos que
componen una nacin, ciudad o cuerpo; el
mayor nmero, la mayor parte) mairitas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior nme-
rus; pars multa; mxima pars; plures, ium pl;
plerque; plures ex nmero (por ej, idicum,
de los jueces). Uso: - absoluta, mairitas ab-
soluta; pars absolute maior; - relativa, mai-
ritas relativa; maior relative nmerus;
mayoras de opinin, maiores partes opinio-
num; - de votos, mairitas votorum; con
gran - de sufragios, magna maioritate suffra-
giorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, ab-
soluta maioritate ligi; tener - en el parla-
mento, in parlamento maioritatem tenere.
mayoridad: maiornnitas, atis f.
mayorista: magnrius, ii m. Sin: negotiator;
magnrius negotiator.
mauritano
673
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: pl-
rium (gen); ad maiorem partem spectans.
maysculo: maisculus, a, um. Sin: grandis,
e // fig mximus, a, um. Sin: enormis, e; gran-
dis.
maza: (utensilio usado para machacar, api-
sonar, etc.) mlleus, i m. Sin: mattola; clava
// (bastn en forma de maza, usado como in-
signia) clava, ae f.
mazapn: (pasta) amygdlina (vel amygd-
lea) pasta albmine condta.
mazo: (martillo grande de madera) mlleus,
i m. Sin: marcus, i m.
mazorca: (espiga densa y apretada de cier-
tas plantas gramneas, como el maz) pan-
cula vel panncula, ae f. Sin: panncula vel
pannncula.
mazuelo: mallolus, i m.
mazurca: salttio polnica.
mazut, v. fuel-oil.
meandro: maeandrus, i m.
meato: (conducto, canal u orificio) meatus,
us m. Uso: - acstico, meatus acsticus.
Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Maco-
raba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis,
e.
mecnica: (ciencia) mechnica, ae f. Sin:
mechnica vel machinalis disciplina, scintia;
machinalis vel mechnica rtio ac disciplina;
machinamentorum doctrina // (tcnica) me-
chnica ars (artis f). Uso: darse a la -, mech-
nicae arti se dare // (aparato o resorte interior
que da movimiento a un ingenio o artefacto)
machintio, onis f. Sin: machinamentum; r-
ganum.
mecnicamente: mechnice. Sin: arte ma-
chinali; machinatione quadam. Uso: movido
-, arte machinali actus, motus, permotus.
mecanicismo: mechanicismus, i m.
mecnico: (adj, relativo a la mecnica) me-
chnicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: es-
tudios -, stdia mechnica; trabajo -,
mechnicus labor // (que funciona por un me-
canismo o mquina) mechnicus. Uso:
miembros -, membra mechnica // (el que
profesa la mecnica) mechnicus, i m. Sin:
machinator; machinrius; pifex (-fcis m)
vel faber (-bri m) mechnicus; mechnicus
operator. Uso: - dentista, pifex dentrius.
mecanismo: mechanismus, i m. Sin: m-
china; machintio; machinamentum; mecha-
nma vel mechanisma, tis n. Uso: -
elctrico cinematogrfico, elctricum mecha-
nma cinemticum; - electrnico, mecha-
nema electrnicum; - de encendido,
mechanema incensrium // fig rtio, onis f.
Sin: via; machintio; mechanismus; machi-
nalis rtio. Uso: - comerciales, rationes mer-
catriae; - econmicos, machinationes
oeconmicae; - financieros y monetarios, ra-
tiones nummriae et pecuniriae; - letal, me-
chanismus ltifer; - productivos, rationes
effectrices; se ha transformado en un - con-
traproducente, conversum dnique in machi-
namentum est quod contrria effecit.
mecanizacin: machiniztio, onis f. Sin:
machinarum indctio; machinalis opertio;
mchinis perum effctio.
mecanizado: machinizatus, a, um. Sin: m-
chinis instructus; machinis effectus.
mecanizar: machinizare. Sin: mchinis
mecanizar
674
instrere (proveer de mquinas); liquid m-
chinis vel machinamentis effcere (realizar
algo por medio de mquinas). Uso: - la in-
dustria nacional, nationalem indstriam ma-
chinalem fcere vel rddere.
mecangrafa: mechangrapha, ae f; v. dac-
tilgrafa.
mecanografa: mechanogrphia sive -gra-
pha, ae f; v. dactilografa.
mecanografiado: mchin scriptus.
mecanografiar: mecanographare; v. dactilo-
grafiar.
mecanogrfico: mechanogrphicus, a, um.
mecanografista, v. mecangrafo.
mecangrafo: mechangraphus, i m. Sin:
machinrius scriba; v. dactilgrafo.
mecanograma: mechanogramma, tis n.
Sin: pgina dactylgrapho scripta, exscripta,
exarata; flium dactylgrapho scriptum,
exscriptum, exaratum.
mecanoterapia: mechanotherapa, ae f.
mecedora: (silla) sella oscillatria.
mecenas: maecenas, atis m. Sin: patronus;
litterarum vel artium patronus, adiutor, fautor,
protector; doctorum hminum patronus. Uso:
un - munfico, munificentsimo, patronus mu-
nficus, munificentssimus.
mecenazgo: litterarum vel rtium patroc-
nium. Sin: doctorum hminum patrocnium;
liberlitas maecenatiana; maecenatianum pa-
trocnium.
mecha: ellchnium, ii n. Sin: funis incendi-
rius; gnifer funculus. Uso: - elctrica, fun-
culus incendirius elctricus; encender la -,
funem incendirium succndere.
mechero: (boquilla de los aparatos de alum-
brado) fstula gasria // (encendedor de bol-
sillo) ignitbulum, i n. Sin: ignirium; v.
encendedor.
mecografa: mecogrphia sive -grapha, ae f.
mecmetro: mecmetrum, i n.
mecnico: mecnicus, a, um.
meconio: mecnium, ii n.
medalla: (pieza de metal batida o acuada)
nomisma vel numisma, tis n. Sin: nummus,
i m. Uso: - de oro, de plata, de bronce, no-
misma ureum, argnteum, ereum vel a-
neum // (distincin honorfica) honorrium
nomisma (tis n). Sin: honorficum insigne
(is n). Uso: - conmemorativa, nomisma me-
moriale; nummus memri alicius rei
inscriptus; - de oro al mrito, nummus ureus
honoris caus; nummus in honorem ex auro
cusus; - al valor civil, civile decus (cris n);
nomisma cvicae virtutis caus datum; - al
valor militar, militare decus; nomisma mili-
taris virtutis caus tributum; conferir, otor-
gar una - de plata a uno, nummum
argnteum licui deferre; hacerse con la - de
oro, ganar la - de oro, ureum nomisma (vel
nummum) ssequi, cnsequi, obtinere, repor-
tare, merere, demerere.
medallita: nomismtulum, i n. Sin: nomis-
mtium, ii; parvum nomisma.
medalln: emblema, tis n. Sin: magnum no-
misma (-tis n).
mdano, v. duna.
mecangrafa
675
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is
n; cliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
niln) nailonnsia vel naelnica tibilia; me-
dias de seda, tibilia bombcina; ponerse las
-, tibilia sibi indcere // - aritmtica, qun-
titas mdia.
mediacin: meditio, onis f. Sin: intercssio;
intercessus, us m; interpostio.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: interces-
sor; sequester, tri m vel sequestris, is m; con-
ciliator; deprecator.
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra,
ae f; conciliatrix, icis f.
mediados: - del siglo sexto, mdium secu-
lum sextum.
media luna: (adorno) lnula, ae f // (smbolo
de los musulmanes) luna dimdia vel dimi-
diata.
mediana: lnea mediana.
medianera: (que media e intercede) media-
trix, icis f. Uso: medianera de todas las gra-
cias, omnis grtiae (vel mnium gratiarum)
mediatrix.
medianera: (pared comn a dos casas con-
tiguas) intergries, i f. Sin: pries (-tis m)
intergerivus vel mdius.
medianero: (que media e intercede) media-
tor, oris m // (aparcero, mediero, labrador
que trabaja a medias con otro en una finca)
v. aparcero.
medianoche: mdia nox. Uso: a -, mdia
nocte; concbia nocte; a - en punto, ad um-
bilcum noctis.
mdica: mdica, ae f. Sin: mdica mulier.
medicamento: medicamentum, i n. Sin: me-
dicamen, mnis n; medicina; phrmacum; re-
mdium. Uso: - emoliente, medicamentum
mitigatrium; - por va bucal, medicamen-
tum ore sumendum.
medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
morbum curare vel levare; morbo occrrere.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: mdicus
imperitus, ineptus, intilis.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
Sin: scintia vel ars mdica, medicinalis, me-
dendi. Uso: - deportiva, medicina palestrica;
- experimental, medicina experimentalis; -
preventiva, medicina ad praecavendumn
apta; - sedativa, medicina mitigatria // (me-
dicamento) v. esta voz.
medicinal: medicinalis, e. Sin: mdicus; me-
dicamentosus.
medicin: mensura, ae f. Uso: - meteorol-
gicas, mensurae meteorolgicae.
mdico: mdicus, i m. Uso: - auxiliar, mdi-
cus ssidens, auxilirius, auxiliaris; - ciru-
jano, chirurgus, i m; mdicus vulnerrius; -
emprico, empricus, i m; - oculista, mdicus
oculrius; mdicus ab culis; - principal o di-
rector de un hospital, primus mdicus; prin-
ceps medicorum; mdicus primrius; - de
cabecera, assduus aegroto mdicus; - de
consulta, consultus mdicus; - de odos, m-
dicus auriculrius; ir al -, mdicum adire.
medida: (accin y efecto de medir) mensura,
ae f. Uso: - curie, mensura curiana; mdu-
lus curianus; - elctricas, elctricae mensu-
medida
676
rae; - lineales, mensurae lineares; - de lqui-
dos, liquidorum mensura, - de longitud, men-
sura longitdinis; - de masa, mensura
massae; - de pesos, pnderum mensura; - de
tiempo, mensura tmporis // (disposicin,
prevencin) conslium, ii n. Sin: ctio, onis f.
Uso: - compulsiva, ctio corcitiva; - conve-
nientes, accommodata rei conslia.
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin:
mensurator; mettor // (contador de gas o
agua) v. contador.
medieval: mediaevalis, e. Sin: mdiae aeta-
tis; mdii aevi (gen).
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin:
mdiae aetatis stdium et admirtio
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: m-
diae aetatis peritus vel studiosus.
medievo: mdium aevum. Sin: mdia aetas
(-atis f).
medio: (cosa que puede servir para un de-
terminado fin) subsdium, ii n. Sin: instru-
mentum; adiumentum; rtio. Uso: -
audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel
audivisfica; - clsicos, subsdia conventio-
nlia; - divinos, instrumenta divina; - lcitos,
lcitae rationes (vel subsdia); - ordinarios,
res usitatae; - radiales y televisivos, radioph-
nicae et televisficae transmissiones; - tera-
puticos, medendi rationes; - de
comunicacin, instrumentum communicatio-
nis; nntiis vulgandis instrumentum; - de co-
municacin interactivo, communicatrium
instrumentum interactivum; medios de comu-
nicacin modernos, instrumenta communica-
tiva moderna; medios de comunicacin
social, subsdia communicationis socialis;
medios de produccin, mdia (-orum npl)
productionis; instrumenta bonis gignendis; -
de transporte, vehculum; determinar los -,
subsdia et vias indicare // (mitad) dimdium,
ii n. Sin: dimdia pars // (moderacin entre
los extremos) medicritas, atis f. Sin: mode-
rtio; modus; mdium. Uso: guardar el justo
-, mdium quiddam tenere; mediocritatem te-
nere // (mdium) v. esta voz // (espacio fsico)
natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta na-
tura; v. ambiente // (en el ftbol y otros de-
portes, cada uno de los jugadores de la lnea
media) cursor vel lusor mdius. Uso: - cen-
tral, cursor mdius cntricus vel centralis; -
derecho, cursor mdius dextrae partis; -
zurdo, cursor mdius sinistrae vel laevae par-
tis; - volantes, citatssimi cursores // (sector,
crculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimdius, a,
um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en compo-
sicin con substantivos y adjetivos. Uso: -
luna, dimdia luna; - mes, dimidiatus mensis;
- hora, semihra; - pie, smipes, pdis m //
(adj, que est igualmente lejos de los extre-
mos) mdius, a, um // (adv, no del todo) semi
indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borra-
cho, semigravis; - crudo, semicrudus; - de-
rruido, semrutus; - desnudo, seminudus; -
dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
- muerto, semimrtuus, sminex (-ncis), se-
minimis, e sive seminimus, a, um ; - que-
mado, semiambustus, semicrematus; -
rapado, semirasus; - salvaje, semibrbarus.
medioda: (mitad del da) merdies, i f. Uso:
antes del -, ante merdiem; tmpore anteme-
ridiano; cerca del -, crciter merdiem; des-
pus del -, post merdiem; tmpore
postmeridiano; al - en punto, ad umbilcum
diei // (sur) v. esta voz.
medioeval, v. medieval.
medioevo, v. medievo.
mediopensionista: qui dimdiam pensionem
solvit.
medidor
677
medir: mensurare. Sin: metiri.
meditacin: medittio, onis f. Sin: commen-
ttio. Uso: libro de meditaciones, commen-
tationum liber.
mediterrneo: mediterrneus, a, um. Uso:
regin -, regio mediterrnea.
Mediterrneo (Mar): Mare Mediterrneum.
Sin: mare internum vel intestinum. Uso: mar
- oriental, orientale mare internum.
mdium: mdium, ii n. Sin: mnium evoca-
tor; mortuorum vel umbrarum consultor.
mdula o medula: medulla, ae f. Uso: - espi-
nal, spinalis medulla.
medusa: medusa, ae f.
meeting, v. mitin.
Mefistfeles: Mephistpheles, is m.
mefistoflico: (perteneciente o relativo a
Mefistfeles) mephistophlicus, a, um // (dia-
blico, perverso) diablicus, a, um. Sin: sa-
tnicus; perversus.
meftico: mephticus, a, um.
megabyte: dcies centena mlia multiplorum.
megaciclo: megacyclus, i m. Sin: megahrt-
zium, ii n. Uso: 90 -, nonaginta megahrtzia
vel megacycli.
megadina: megadyne, es f.
megfono: megphonum sive -phnum, i n;
megaphnium, ii n. Sin: altsona tuba; vocis
amplificator.
megahertz: megahrtzium, ii n.
megaltico: megalthicus, a, um. Uso: monu-
mentos -, megalthica monumenta.
megalito: meglithus, i m.
megalocardia: megalocrdia sive -carda, ae
f.
megalocefalia: megalocephlia sive -phala,
ae f.
megalocfalo: adj megalocphalus vel me-
galocephlicus, a, um // sust megalocpha-
lus, i m. Sin: cpito, onis m.
megalomana: (mana o delirio de grande-
zas) megalomnia sive -mana, ae f. Sin: ef-
frenata glriae appetntia; rerum magnarum
libido; immoderatum rerum magnarum st-
dium // (estimacin excesiva, morbosa, de
uno mismo) megalopsycha, ae f. Sin: nmia
sui opnio; elatus nimus; elatus sui ipsus
sensus, us; elata sui ipsus conscintia.
megalmano: adj megalomnicus, a, um.
Sin: maiora concupiscens; nihil nimo nisi
grande concpiens // sust megalmanes, is m.
Uso: ser un -, magna insane apptere; grndia
effrenate concupscere.
megalpolis: megalpolis, is (gen pl -p-
leon) f. Sin: permagna urbs (urbis f).
megalopsia: megalpsia sive -lopsa, ae f.
megaterio: megathrium, ii n. Sin: mamm-
ferum fssile.
megatn: megatnium, ii n. Sin: mgaton in-
decl.
megatonelada, v. megatn.
megavatio: megavttium, ii n. Sin: mensura
megavattiana.
megavatio
678
megavoltio: megavltium, ii n. Sin: mega-
voltiana mensura.
meiosis: meiosis, is f.
mejana: parva nsula.
mejicano: adj mexicanus, a, um // sust Me-
xicanus, i m.
Mjico: (repblica y distrito federal) Mxi-
cum, i n // (capital de la repblica y del dis-
trito federal) Mexicpolis, is f.
mejora: meliortio, onis f. Sin: in mlius
muttio vel commuttio.
mejorar: meliorare. Sin: tr meliorem fcere,
effcere, rddere; in mlius mutare; intr me-
liorari; meliorem esse vel feri; in melius in-
clinari. Uso: - (tr) los servicios pblicos,
ministria pblica meliorare, mejor (intr)
mucho la red vial, rete viale multum meliora-
tum est.
melancola: melanchlia sive -chola, ae f.
Sin: maesttia; tristtia; maeror, oris m; ni-
mus maerens vel melanchlicus; nimi aegri-
tudo vel maesttia.
melanclico: melanchlicus, a, um. Sin: tris-
tis, e; subtristis; maestus. Uso: de carcter -,
tristti quadam perptua et maerore affectus.
melanina: melaninum, i n. Sin: nigrum pig-
mentum.
melanosis: melanosis, is f. Sin: nigrties
cutis.
melanuria: melanria, ae f.
melanrico: melanricus, a, um.
melaza: mellceum, i n.
melena: capillamentum, i n. Sin: caesries,
i f; capillus promissus; coma promissa. Uso:
- enmaraada, capillamentum perturbatum.
melindre: (fruta de sartn) lganum, i n //
(afectacin de finura y delicadeza) delicats-
simum fastdium.
melindrosamente: delictule. Sin: ptide.
Uso: hablar -, ptide loqui, dcere; nimis ex-
quisite loqui.
melindroso: delictulus, a, um. Sin: delica-
tus; dulcculus; ptidus vel putdulus; mollis;
mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, ptida or-
tio; palabras -, mellita verba; el hablar -,
blandiloquntia, ae f; - en el hablar, blandlo-
quens, entis; blanddicus; blandiloquntulus;
in dicendo mlliter politus; hacerse el -,
ptide molliterque se grere // (descontenta-
dizo) v. esta voz.
melisa: apiastrum, i n.
melocotn: prsicum, i n; v. durazno.
melocotonar: persicetum, i n. Sin: locus pr-
sicis arbribus cnsitus.
melocotonero, v. duraznero.
meloda: (serie de sonidos sucesivos que ha-
lagan el odo) meldia sive -loda, ae f. Sin:
modus; modus msicus; modultio; modi vel
mduli, orum; modulamen, mnis n; msi-
cum modulamen; nmeri, orum mpl. Uso: -
bailable, meldia saltationis; meldia saltat-
ria vel sltica; - suaves, suaves modulationes;
cantar - llorosas, fleblibus modis concnere;
componer la - (del drama lrico), modos f-
cere; entonar melodas, modos dare vel dere
// (dulzura y suavidad de la voz o del sonido
de un instrumento) suvitas, atis f // (tonada)
cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agra-
dables al odo) suvitas, atis f. Uso: la - de
megavoltio
679
los versos, vrsuum suvitas.
meldicamente: meldice. Sin: modulate;
numerose. Uso: cantar -, modulate cnere.
meldico: (concerniente o relativo a la melo-
da) meldiae, vel modorum, vel modulorum
(gen de pertenencia); ad meldiam (vel ad
modos, vel ad mdulos) prtinens // (que
tiene meloda) meldicus, a, um. Sin: mli-
cus; modulatus; numerosus.
melodiosamente: melodiose. Sin: modulate;
canore; suviter; modulate suaviterque.
melodioso: melodiosus, a, um. Sin: meldus;
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suviter
vel dulcssime modulatus. Uso: ser -, bene
sonare.
melodrama: melodrama, tis n. Sin: drama
(-tis n) msicum, mlicum, lricum; fbula
modulata vel mlica; pera msica.
melodramtico: (perteneciente o relativo al
melodrama) melodrmatis; fbulae modula-
tae vel mlicae (gen de pertenencia); ad me-
lodrama (vel ad fbulam modulatam,
mlicam) ttinens // (que participa de las
cualidades del melodrama) melodramticus,
a, um // (fig, exageradamente pattico) nimis
vel summe pathticus // (fig, enftico) infla-
tus, a, um. Sin: infltior; tmidus.
melolonta: melolontha, ae f; melolonthe, es f.
melomana: melomnia sive -mana, ae f.
Sin: immdicum msices stdium.
melmano: melmanes, is m. Sin: melom-
ni affectus vel laborans; fanticus msices
fautor; rei msicae nimis studiosus.
meln: melo, onis m. Sin: melpepo, nis m.
melopeya: melopeia, ae f. Sin: cants com-
postio; modulationis rtio.
membrana: membrana, ae f. Sin: tnica; tu-
ncula. Uso: - mucosa, tnica mucosa; de -,
membranceus vel membrancius.
membrete: inscrptio, onis f.
membrillate: cydonites, ae mf.
membrillero: (membrillo) v. esta voz // (ar-
busto rosceo) cydnia, ae f. Sin: cydnia
arbor; arbor cydniae.
membrillo: (arbusto) cydnia vel cotnia, ae
f. Sin: cydnius, ii f // (fruto de este arbusto)
cydnium, ii n; cydneum, i n. Sin: malum
cydniae; cydnium malum.
memorndum: memorandum, i n. Sin: li-
bellus, i m; libellus memorialis; comment-
rius, commentarolus.
memoria: memria, ae f. Uso: buena -, me-
mria bona; - flaca, memria infirmior; -
lenta, memria lenta; - tenaz, memria tenax
// de -, memriter // aprender una cosa de -,
encomendar una cosa a la -, liquid mem-
riae mandare; liquid memri complecti;
memri liquid comprehndere; cultivar,
ejercitar la -, memriam clere, exercere,
agitare; guardar algo en la -, habere in me-
mria; memri continere vel custodire;
saber de -, memri tenere // en - de alguien,
ob (vel in) memriam alicius; memriae ali-
cius; para eterna - de algo, ad perptuam
rei memriam // (Fs, dispositivo fsico, ge-
neralmente electrnico, en que se almacenan
datos e instrucciones para recuperarlos y uti-
lizarlos posteriormente) memriae hrreum
vel conditrium.
memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel li-
bellus memorialis; commentrii, orum mpl.
memorial
680
memorialista: memorialista, ae m. Sin: me-
morilium scriptor; rerum scriptor; commen-
trii vel commentariorum scriptor.
memorizacin: memortio, onis f.
memorizar: memriae mandare.
memory (Inform), memoria: memria, ae f.
mencin: mntio, onis f. Uso: recibir una -
honorfica, honorfica mentione decorari vel
condecorari.
mendeliano: Mendlii doctrinae fautor, as-
sertor, defensor, sectator.
mendelismo: mendeliana gentica doctrina.
Sin: doctrina gentica ad mentem Mendlii.
mendicante: adj mendicus, a, um. Sin: mn-
dicans; mendicabundus // sust mendicus, i m.
mendicidad: mendcitas, atis f. Sin: mendi-
ctio.
mendigante, v. mendicante.
mendigar: mendicare; mendicari. Sin:
stipem collgere; cibum rogare; victum osti-
atim quaeritare.
mendigo: mendicus, i m. Sin: mndicans;
mendicbulum, i n.
meninge: meninx, ingis f. Sin: crebri mem-
brana.
meningitis: meningitis, dis f. Sin: meningis
inflammtio; crebri membranarum inflam-
mtio vel infltio.
menisco: (vidrio) lens (lentis f) cncava et
convexa. Sin: lens convergens et devergens
// (Anat, cartlago) meniscus, i m. Sin: menis,
dis f; lnula.
menologa: menolgia sive -loga, ae f.
menologio: menolgium, ii n.
menonita: mennonista, ae m.
menopausia: menopausa, ae f. Sin: meno-
pausis, is f; menstruorum cesstio; menstrua-
rum purgationum cesstio.
menor: (persona que tiene menos edad que
otra) minor, oris m. Uso: - de edad, minoren-
nis, is m; minore aetate; minor annis // (reli-
gioso de la Orden de San Francisco) frater
minor // al por -, minutim.
menos: lo -, mnimum, i n; ms o -, plus
minus; al -, a lo -, por lo -, mnimum; m-
nime; saltem; lo - posible, quam mnime.
mensaje: nntius, ii m; nntium, ii n. Uso: -
cifrado, per notas nntius; - radiofnico, nn-
tium radiophnicum; - secreto, nntius re-
cnditus; - telefnico, nntium telephnicum;
- telegrfico, nntius telegrphicus; descifrar
un -, nntium detgere.
mensajera: (carruaje que para servicio p-
blico hace viajes peridicos a puntos deter-
minados) pblicus cursus. Sin: cursus
vehicularis; cursorum munus (-nris n) //
(empresa o sociedad que los tiene estableci-
dos) socetas mrcibus tabellisque dispertien-
dis. Sin: socetas dispertiendis diriis et
commentriis peridicis.
menstruacin: (accin de menstruar) mens-
trutio, onis f // (menstruo de las mujeres)
mnstrua, orum npl.
menstrual: menstrualis, e.
menstruante: mnstruans, antis.
memorialista
681
menstruar: mnstrua cere vel pllere.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
mnstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que
dura un mes) mnstruus. Sin: unus mensis //
(pen, obrero a quien se paga por mes) ope-
rrius cui mnstrua pecnia (vel mnstrua
merces; vel mnstruum stipndium, prtium,
salrium) slvitur.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
mnstruum, i n. Sin: mnstruum stipndium
vel salrium; mnstrua merces vel pecnia;
stips (-stipis f) vel soltio mnstrua; unus
mensis aes (aeris n).
mensualmente: (todos los meses) mnibus
mnsibus // (cada mes) sngulis mnsibus; in
sngulos menses // (cada treinta das) tric-
simo quoque die.
mnsula: ancon, nis (ac -ona m).
mensura: mensura, ae f.
mensurabilidad: mensurablitas, atis f.
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla
de -, pastillus e sccharo et menta confectus.
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la
mente).
mentalidad: mentlitas, atis f. Sin: mens,
mentis f; ingnium; mentis hbitus (-us m)
vel habitudo (-dnis f); hbitus nimi; nimi
inclintio; sentiendi rtio; mens animusque.
Uso: - hedonista, mens hedonstica; mentis
affectus, qui ad voluptatem propendet vel
propendit; - de este mundo, huius seculi
mens; - de permisivismo sexual, mentis hbi-
tus pro licntia sexuali.
mentalmente: mente. Sin: nimo; cogita-
tione; pctore; tcite secum.
mentol: mentolum, i n. Sin: lcohol (-lis m
y n) menta expressus vel expressum.
men: index (-dcis m) vel ordo (-dnis m)
cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculo-
rum.
mercachifle: circulator, oris m. Sin: crcitor;
circitor (vel circmitor, vel circumforneus)
nstitor.
mercader: mercator, oris m. Uso: - ambu-
lante, circulator; propla (ae m) circumfor-
neus; vagus mercator; - de esclavos,
venalcius vel venalicirius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mercado: (lugar o edificio pblico destinado
a comprar, vender o permutar gneros y mer-
cancas) mercatus, us m. Sin: nndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum ve-
nlium domus (-us f); amplior taberna; mul-
tigneris taberna. Uso: - al aire libre,
mercatus sub divo; da de -, nndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operacio-
nes comerciales) mercatus, us m. Sin: mer-
catura; nundintio. Uso: - clandestino o
negro, commrcium clandestinum, furtivum,
vtitum; mercatura clandestina, furtiva, v-
tita; annona excandefacta vel incensa; -
comn, communis mercatus; mercatus con-
sociatus; - internacional, mercatura interna-
tionalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
lbera negotitio; oeconmicus mercatus
liber; - de los libros, mercatura librorum //
comprar, vender a precio de - negro, prtio
immdico (immoderato, iniquo, iniqussimo)
mere, vndere; ejercer el - negro, prtio im-
mdico mercari; permitir el - negro, anno-
nam excandefactam permttere vel tolerare;
ser vctima del - negro, annon excandefact
vexari // (salida econmica) commrcium, ii
n. Uso: - internacional financiador, pecunia-
rum commrcium inter Civitates // (mbito
mercado
682
que comprende a los productores y consumi-
dores) mercatus, us m. Uso: - comn euro-
peo, mercatus communis europaeus;
consociatus Europae mercatus; Commnitas
Europaea Mercats; Europaea rerum mercan-
darum commnitas.
mercantil: mercatrius, a, um. Sin: negotia-
trius; mercatoris, negotiatoris vel mercato-
rum, negotiatorum (gen). Uso: navo -, navis
mercatria vel negotiatria.
mercantilismo: (espritu mercantil) mer-
candi stdium. Sin: mercandi (vel quaests,
vel lucri) cupditas; usus (-us m) vel mos
(moris m) mercatorum, negotiatorum. Uso:
por -, lucri caus; obrar por puro -, quaestu
et lucro duci // (sistema econmico) mercan-
tilismus, i m.
merced: (arbitrio) dcio, onis f. Sin: arb-
trium; nutus, us m; potestas. Uso: estar a
la -, in dicione esse; in dicionem esse; sub di-
cione esse.
mercedario: (religioso de la Orden de la
Merced) mercedrius, ii m. Sin: merced-
nius; sodalis mercednius; sodalis marialis
mercednius captivis redimendis.
mercenario: adj mercenrius vel mercenn-
rius, a, um. Sin: stipendirius; conductcius;
mercede conductus. Uso: un ejrcito -, exr-
citus conductcius // (jornalero que trabaja
por estipendio o jornal) mercenrius vel mer-
cennrius, ii m // (soldado que sirve por di-
nero a un gobierno extranjero) stipendirius,
ii m. Sin: miles mercenrius.
mercera: (conjunto de artculos menudos y
de poco valor) merces (-ium fpl) minutae //
(tienda en que se venden) institoris taberna,
ae f.
mercero: mrcium negotiator vel vnditor.
mercurio: (metal) hydrargrium, ii n. Sin:
hydrrgyrus vel hydrrgyros, i m; argentum
vivum // (planeta) Mercrius, ii m. Sin: Mer-
crii stella.
merendar: (tomar la merienda) merendare.
Sin: merendam cpere // (comer en la me-
rienda) in merenda dere vel ad merendan-
dum dere (v. gr. pernam, jamn).
merendita: merndula, ae f. Sin: parva me-
renda.
merengue: placenta ovicata.
meretricio: (perteneciente o relativo a las
meretrices) meretrcius, a, um // (trato carnal
con una meretriz) meretrcium, ii n.
meretriz: mretrix, icis (gen pl -tricum vel
-trcium f). Sin: scortum, i n; lupa, ae f. Uso:
ejercer el oficio de -, meretricari.
mericismo: merychismus, i m.
meridiana: (siesta hecha despus de comer)
v. siesta.
meridiano: adj meridianus, a, um // sust me-
ridianum, i n. Sin: crculus meridianus; cr-
culus meridianus terrestris.
meridin: merdies, i f.
meridional: meridianus, a, um. Uso: Austra-
lia -, Austrlia meridiana.
merienda: (comida ligera antes de la cena)
merenda, ae f. Sin: antecnium, ii n; cnula,
ae f. Uso: tomar la -, v. merendar.
meristema: merstema, tis n. Uso: concer-
niente o relativo al -, meristemticus.
meristemo, v. meristema.
mercantil
683
mrito: mritum vel promritum, i n. Sin:
laus; virtus. Uso: segn el -, pro mritis; sin
-, nullo mrito.
meritocracia: meritocrtia sive -crata, ae f.
Sin: omnmoda mriti mensura.
meritocrtico: meritocrticus, a, um. Sin: ad
omnmodam mriti mensuram spectans.
merlot: vinum rubrum burdigalense.
merluza: asellus, i m. Sin: merlcius vel
merlccius, ii m; salpa, ae f; asellus marinus;
gadus merlcius. Uso: - a la catalana, asellus
catalunico more; - a la vinagreta, asellus
frictus acetoque perfusus.
merma: demintio, onis f.
mermelada: marmelada vel marmelata, ae f.
Sin: condimentum; poma vel mala (-orum
npl) condta, conditnea, decocta; pulpa po-
mria; frctuum liquamen (-mnis n); ius
(iuris n) pomrium concretum; frctuum
compostio, condtio, conditura, confectura.
Uso: - de membrillo, cydoniatum, i n; hacer
una - de peras, liquamen de piris fcere.
mes: mensis, is m. Uso: cada -, sngulis mn-
sibus; a comienzos de -, mense ineunte; a me-
diados de -, mdio mense; a fines de -, mense
exeunte vel vergente.
mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes co-
mitialis; - examinadora, magistrorum (arbi-
trorum, idicum) collgium; - plegadiza,
mensa plictilis; - puesta, mensa instructa; -
redonda, mensa rotunda; - con un solo pie,
monopdium; sobre -, post cenam; inter
scyphos; vajilla de -, escria (vel cibria, vel
menslia) vasa; vianda que se sirve en la -,
daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona
mensa; - de comedor, escria mensa; - de
juego, lveus vel alvolus; bacus; forus;
mensa vel tbula lusria; - de noche, mensa
cubicularis vel cubiculria // levantar la -,
mensam tllere vel removere; poner la -,
mensam strnere, instrere, apparare, compa-
rare, appnere; poner las cartas sobre la -,
detectis ldere chartis; fig aperte loqui; palam
gere; sentarse a la -, mensae accmbere; ad
mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
las asambleas polticas y otras corporacio-
nes, conjunto de las personas que las dirigen)
delecti, orum mpl. Sin: conslium.
mescolanza, v. mezcolanza.
mesenceflico: mesencephlicus, a, um. Sin:
ad mesencphalum prtinens.
mesencfalo: mesencphalus, i m.
mesnquima: mesnchyma, tis n.
mesentrico: mesentricus, a, um.
mesenterio: mesentrium, ii n.
mesenteritis: mesenterites, is f. Sin: mesen-
trii inflammtio vel infltio.
meseta: (altiplanicie) alta planties, i f; v.
altiplanicie // (porcin de piso horizontal en
que termina un tramo de escalera) arola, ae
f.
mesinico: messinicus, a, um. Uso: tiempo
-, tempus messinicum.
mesianismo: messianismus, i m. Sin: Mes-
sae exspecttio.
Mesas: Messas, ae m // fig renovationis
mirus auctor.
mesita: mnsula, ae f. Sin: discus, i m. Uso:
- redonda, orbiculata mnsula; - de noche, ar-
marolum; mnsula cubiculria (vel cubicu-
mesita
684
laris), lecturia, nocturna.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mes-
mrii doctrina.
mesocarpio: mesocarpus vel mesacarpos, i
m. Sin: mdia fructs pars.
mesogstrico: mesogstricus, a, um.
mesogastrio: mesogstrium, ii n.
mesologa: mesolgia sive -loga, ae f.
mesn: (establecimiento pblico donde se da
hospedaje y se sirven comidas) deversrium,
ii n. Sin: caupona // (partcula fugaz de ra-
diacin csmica) meson, onis n.
mesonero: caupo, onis m.
mesozoico: mesozicus, a, um.
mestas: aquae mixtae.
mestizo: adj mixtcius vel mistcius. Sin:
mixtus vel mistus; snguine vel gnere mix-
tus // sust mixtcius vel mistcius, ii m. Sin:
mixtus vel mistus, i m; homo mixtcius vel
mixtus.
meta: (trmino sealado a una carrera)
meta, ae f. Sin: calx, calcis f; constituta meta.
Uso: llegar a la -, ad calcem pervenire // (en
ftbol y otros juegos, portera) meta vel
porta, ae f. Sin: ostirii vel ianitoris cella.
Uso: jugador que defiende la portera, ini-
tor, oris m; portrius, ii m // (fin a que se di-
rigen las acciones o deseos de alguien)
propsitum, i n. Sin: meta; conslium. Uso: -
fundamental, meta fundamentalis; alcanzar
la -, metam contngere, attngere; propsitum
ssequi; haber alcanzado la -, metam vel pro-
psitum tenere; aspirar a una -, liquid sequi,
ptere, sibi propnere; ad liquid spectare //
- del viaje, locus pettus; terra petta; Roma
es mi -, Romam peto.
metbasis: metbasis, is f.
metablico: metablicus, a, um. Sin: ad me-
tabolismum ttinens.
metabolismo: metabolismus, i m. Sin: nutri-
cationis rtio. Uso: - basal, metabolismus ba-
salis.
metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacr-
pium, ii n. Sin: mdia manus (-us f); prima
palmae pars (partis f).
metacismo: metacismus, i m.
metacrnico: metachrnicus, a, um.
metacronismo: metachronismus, i m.
metafsica: metaphsica, ae f; metaphsica,
orum npl. Sin: metaphsica disciplina, scin-
tia, doctrina.
metafsicamente: metaphsice.
metafsico: (concerniente o relativo a la me-
tafsica) metaphsicus, a, um. Sin: ad meta-
phsicam spectans // (obscuro y difcil de
comprender) abstrusus, a, um. Sin: recndi-
tus; recnditus abstrususque // sust metaph-
sicus, i m. Sin: metaphsicus philsophus.
metafona: metaphnia sive -phona, ae f.
metfora: metphora, ae f. Sin: transltio,
onis f; translatum verbum ; verbi transltio;
translata verbi significtio. Uso: - atrevidas,
acres imgines; fuera de -, nihil translatis ver-
bis.
metafricamente: metaphrice. Sin: per me-
tphoram; metaphrico sermone; translata
mesmerismo
685
verbi significatione.
metafrico: metaphricus, a, um. Sin: trans-
latus.
metaforizar: translatione vel translatinibus
uti.
metafragma: metaphragma, tis n.
metagnesis: metagnesis, is f. Sin: alternata
genertio.
metagensico: metagenticus, a, um. Sin: ad
metagnesin prtinens.
metal: metallum, i n. Uso: - alcalinos,
metalla alclina vel alclica; detector de me-
tales, instrumentum metallum dtegens.
metalengua, v. metalenguaje.
metalenguaje: metalingua, ae f. Sin: systema
symbolorum et signorum doctrinae metalin-
gusticae.
metalepsis: metalepsis, is f.
metlico: metllicus vel metllinus, a, um.
Sin: ex metallo; e metallo factus vel constans.
metalingstica: metalingustica, ae f. Sin:
metalingustica doctrina.
metalingstico: metalingusticus, a, um.
metalizacin: metalliztio, onis f.
metalizado: metallizatus, a, um. Sin: metallo
obductus.
metalizar: metallizare. Sin: metallo obd-
cere liquid; lviter metallo tgere liquid
(cubrir algo con una capa de metal); metalli
spciem ddere licui rei (dar brillo metlico
a algo).
metalocroma: metallochrmia sive -chro-
ma, ae f. Sin: galvanochrmia sive -chroma;
ars colorandis metallis.
metalocrmico: metallochrmicus, a, um.
metalocromista: metallochromista, ae m.
Sin: metallochrmiae peritus.
metalofobia: metallophbia sive -phoba, ae
f. Sin: metalli vel metallorum horror, pavor,
terror, metus, timor.
metalofona: metallophnia sive -phona, ae
f.
metalografa: metallogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: metallorum (vel de metallis) doc-
trina, disciplina, scintia; metallorum
descrptio.
metalogrfico: metallogrphicus, a, um. Sin:
ad metallogrphiam (vel ad metallorum doc-
trinam) prtinens.
metalgrafo: metallgraphus, i m. Sin: me-
tallogrphiae (vel de metallis doctrinae) peri-
tus, cultor, studiosus.
metaloide: metallides, is n.
metaloscopia: metalloscpia sive -scopa, ae
f.
metaloscpico: metalloscpicus, a, um. Sin:
ad metalloscpiam ttinens.
metaloterapia: metallotherapa, ae f. Sin: per
metalla curtio.
metaloterpico: metallotherpicus, a, um.
Sin: ad metallotherapam (vel ad curationem
per metalla) spectans.
metaloterpico
686
metalurgia: metallrgia sive -lurga, ae f.
Sin: metllica, ae f; scintia metallrgica;
metallorum disciplina; ars metllica.
metalrgica, v. metalurgia.
metalrgicamente: metallrgice.
metalrgico: (concerniente a la metalurgia)
metallrgicus, a, um. Sin: ad metallrgiam
(vel ad metllicam) prtinens. Uso: obreros -,
metallorum opfices, operrii, perae // (el
que profesa la metalurgia) metallrgicus, i
m. Sin: metllicus; metllicae (vel metallo-
rum) rtifex; metllicae artis peritus vel cul-
tor.
metalurgista: artis metallrgicae peritus.
metamrfico: metamrphicus, a, um. Sin:
mutationi naturae obnxius vel subiectus.
metamorfismo: metamorphismus, i m. Sin:
lenta immuttio naturae.
metamorfopsia: metamorphpsia, ae f.
metamorfosis: (transformacin de una cosa
en otra; cambio de forma o estructura en la
evolucin de los organismos) metamorpho-
sis, is f. Sin: transformtio; formae muttio,
immuttio, convrsio; convrsio in liam for-
mam; trnsitus (-us m) in liam figuram //
(fig, mudanza que hace una persona o cosa
de un estado a otro) muttio, onis f. Sin: im-
muttio; convrsio.
metano: methanum, i n. Sin: gsium palus-
tre; gsium palustre methanum.
metanoducto: methaniductus, us m.
metanol: methanolum, i n.
metaplasia: metplasis, is f.
metaplsico: metaplsicus, a, um. Sin: ad
metplasin prtinens.
metaplasmo: metaplasma, tis n; metaplas-
mus vel metaplasmos, i m.
metapsquica: metapschica, ae f. Sin: me-
tapschica doctrina, disciplina, scintia.
metapsquico: metapschicus, a, um. Sin: ad
metapschicam ttinens.
metapsiquista: metapsychista, ae m.
metstasis: metstasis, -is f. Sin: morbi sedis
muttio vel transltio.
metasttico: metastticus, a, um.
metatarso: metatarsos vel metatarsus, i m.
mettesis: metthesis, is f. Sin: transltio; lit-
terarum transltio.
metemprico: metempricus, a, um. Sin:
omnem experintiam exsperans, evincens;
omne experimentum exsperans; experiundi
facultates exsperans.
metempsicosis o metempscosis: me-
tempsychsis, is f. Sin: animarum migrtio.
metensomatosis: metensomatsis, is f.
meterico: metericus, a, um.
meteorismo: (abultamiento del vientre) me-
teorismus, i m. Sin: stmachi vel intestini in-
fltio; intestinorum turgor.
meteorito: meteoritus, i m; meteorites, ae m.
Sin: meteorolithus, i m; arolithos sive aro-
lithus, i m; bolis, dis f; lapis (- dis m) arius
(vel areus) vel csmicus; caelestis fax (facis
f); stella trnsvolans; sidus (-dris n) volans
metalurgia
687
vel decduum; lapis (e) caelo delapsus;
stellarum ignitum fragmentum.
meteoro: meteoron vel meteorum, i n. Sin:
visum (-i n) caeleste.
meteorofobia: meteorophbia sive -phoba,
ae f.
meteorognomia: meteorognome, es f.
meteorognmico: meteorognmicus, a, um.
Sin: ad meteorognomen spectans.
meteorognosia: meteorognsia sive -gnosa,
ae f.
meteorografa: meteorogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: meteororum descrptio.
meteorogrfico: meteorogrphicus, a, um.
Sin: ad meteorogrphiam (vel ad meteororum
descriptionem) prtinens.
meteorologa: meteorolgia sive -loga, ae f.
Sin: scintia vel disciplina meteorolgica.
meteorolgico: meteorolgicus, a, um. Uso:
estacin -, sttio meteorolgica.
meteorologista, v. meteorlogo.
meteorlogo: meteorlogus, i m. Sin: mete-
orolgiae cultor vel studiosus (el que profesa
la meteorologa); meteorolgiae peritus, n-
bium observandarum peritus (el que tiene es-
peciales conocimientos en meteorologa).
meteoromancia: meteoromanta, ae f.
meteoromntico: adj meteoromnticus, a,
um. Sin: ad meteoromantam ttinens // sust
meteoromantes, is m.
meteoropata: meteoropatha, ae f.
meteoroscopia: meteoroscpia sive -scopa,
ae f.
meteoroscpico: meteoroscpicus, a, um.
Sin: ad meteoroscpiam spectans.
meteoroscopio: meteoroscpium, ii n.
metida de pata: ctio incauta et incllida.
metlico: methlicus, a, um. Uso: lcohol -,
lcohol (-lis m y n) methlicus vel methli-
cum.
metilo: methylum, i n; methyle, is n.
metdicamente: methdice. Sin: ordinate;
ordinatim; ratione; cum mthodo; ex rdine;
certa ratione; ratione et rdine; via et ratione;
via et arte.
metdico: (hecho con mtodo) methdicus,
a, um. Sin: ratione hbitus, factus, compsi-
tus, institutus; via et ratione hbitus, comp-
situs. Uso: discusin -, ortio vi quadam et
ratione hbita; enseanza -, docendi rtio et
via; praecepta ratione et vi trdita (ensean-
zas impartidas con mtodo); exposicin -,
disserendi rtio // (persona que procede con
gran orden) ratione et vi se gerens; qui (vel
quae) via et ratione facit // (sistemtico)
eodem semper more vivens; edem semper
ratione agens.
metodismo: methodismus, i m.
metodista: methodista, ae mf // (concerniente
al metodismo) ad methodismum prtinens.
mtodo: mthodus, i f. Sin: rtio; via; habi-
tus, us m; usus, us m; agendi rtio; rtio et
via. Uso: - analtico-gramatical, analtico-
grammaticalis rtio; - asptico, rtio inquina-
menta praepediendi vel impediendi; -
Assimil, rtio Assimil; - audiovisuales, ins-
mtodo
688
trumenta audiovisiva vel audiovisfica; - bu-
rocrtico, publicorum officilium hbitus,
usus, agendi rtio // - cientfico, ars et rtio;
interioris doctrinae rtio; via eruditssima; -
crtico, crticae artis rtio; criticorum rtio; -
didctico, docendi rtio, via, modus; ars do-
cendi; didctica mthodus; instituendi modus
vel genus (-nris n); - educativo, instituendi
peros rtio; - experimental, mthodus expe-
rimentalis; - filolgico, grammaticorum criti-
corumque via ac rtio; - histrico, mthodus
histrica; - inductivo, mthodus inductiva; -
Kneipp, via curandi kneippiana; curtio
kneippiana; - modernos, recentiorum tmpo-
rum rationes; - Natura, naturae rtio; - natu-
ral, mthodus naturalis; mthodus quam
naturalem appellant; - naturales de regula-
cin de la fertilidad, naturales rationes fecun-
ditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova mthodus;
- pedaggico, rtio educandi; - radial, rtio
radiophnica; - sociolgico, mthodus socio-
lgica; - Structural Approach, mthodus
Structural Approach dicta; - tcnico, tchnica
mthodus; technicorum rtio; - vital, viva
mthodus // - de combate, rtio proeliandi; -
de componer una obra, peris peragendi via;
- de educacin, instituendi modus ac rtio; -
de enseanza, rtio docendi; mthodus insti-
tutria; docendi rtio ac disciplina; - de en-
seanza del latn, linguae latinae docendae
rtio; - de investigacin, investigandi rtio;
rtio pervestigationis; nuevos - de enseanza,
novae docendi viae; - de vida, vitae rtio
metodologa: methodolgia sive -loga, ae f.
Sin: mthodi (vel de mthodo) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
metodolgico: methodolgicus, a, um. Sin:
ad methodolgiam ttinens.
metonimia: metonmia sive -nyma, ae f.
Sin: transnomintio; denomintio; immut-
tio; mutata verba (-orum npl).
metonmico: metonmicus, a, um. Sin: mu-
tatus; immutatus; per metonmiam dictus;
quod est prprium metonmiae; quod meto-
nmiam constituit.
metonomasia: metonomsia sive -masa, ae
f.
mtopa: mtopa, ae f.
metralla: pyrbola, orum npl. Sin: mydri,
orum mpl; misslia, ium npl; blides (-um pl
de bolis, dis f); pilae ignferae; globi plmbei
ac frrei; pria vel pyrotchnica grando
(-dnis f); misslia ignfera, ignvoma, incen-
diria, frrea; glbuli ignferi, ignvomi, in-
cendirii, frrei; glandes ignferae,
ignvomae, incendiriae, frreae.
metrallar, v. ametrallar.
metrallazo: ballisttio, onis f. Sin: pyro-
ballisttio; pyroboltio; mydroboltio; ballis-
tae (pyroballistae, pyrboli, mydrboli) ictus
(-us m), coniectus (-us m) vel emssio (dis-
paro); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
(detonacin).
mtrica: mtrica, ae f. Sin: metrolgia sive
-loga; ars vel res mtrica; mtricae leges;
doctrina mtrica. Uso: innovaciones -, res
mtricae novae; - latina, ars mtrica latina;
licencia -, metiendi versus licntia; - de los
poetas lricos, lyricorum ars mtrica; regla
de -, mtrica lex; rgula artis mtricae; versi-
ficationis lex.
mtricamente: mtrice. Sin: mtrica ra-
tione.
mtrico: mtricus, a, um.
metritis: metritis, dis f.
metro: (unidad de longitud, superficie o vo-
metodologa
689
lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: -
cuadrado, cbico, metrum quadratum, cbi-
cum; medio -, semmetrum; - y medio, ses-
qumetrum; sesquilterum metrum; alto
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus;
cinco - ms ancho, quinque metris ltior //
(instrumento que se emplea para medir) me-
trum, i n. Sin: mensura (-ae f) mtrica // (me-
dida del verso) metrum, i n. Uso: - poticos,
nmeri ac modi // (apcope de metropoli-
tano, ferrocarril) v. metropolitano.
metrologa: metrolgia sive -loga, ae f.
metromana: metromnia sive -mana, ae f.
metrmetro, v. metrnomo.
metronmico: metronmicus vel metrom-
tricus, a, um.
metrnomo: metrnomum, i n.
metrpoli: (ciudad principal, cabeza de pro-
vincia o Estado) metrpolis, -is f. Sin: urbs
princeps vel caput; urbs provnciae caput;
urbs rei pblicae (vel civitatis) princeps // (la
nacin respecto de sus colonias) genitale
solum, i n. Sin: solum ptriae; solum natale.
metropolitano: (ferrocarril subterrneo que
circula por las grandes ciudades) ferrvia
subterrnea; hamaxstichus subterrneus;
tramen subterrneum // (ferrocarril elevado)
ferrvia aria vel area; (tren elevado) areum
vel arium tramen (-mnis n) // (arzobispo)
metropolites vel metropolita, ae m. Sin:
archiepscopus.
Mxico, v. Mejico.
meyosis, v. meiosis.
mezcla: (accin de mezclar) mixtura, ae f //
(resultado de varias cosas mezcladas) mx-
tio, permxtio, admxtio, onis f. Sin: mixtura;
compostio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; -
detonante o explosiva, gasum displodens vel
displosivum; - de plomo y estao, aes ac stan-
num mixta; una - de varias cosas, vriae res
mixtae; una - de opiniones, varetas opinio-
num // Mec mixtura ris benzinique // (ar-
gamasa) arenatum, i n.
mezclador: mixtrius vel mistrius, ii m. Sin:
commixtor vel commistor.
mezcladora: (aparato o mquina) mixtrium
vel mistrium, ii n (instrumentum). Sin: m-
china mixtria, mixtria, miscens, permis-
cens.
mezcladura, mezclamiento, v. mezcla.
mezcolanza: collvio, onis f; collvies, i f.
Sin: confsio.
mezquita: mesquta, ae f. Sin: meschita;
mosquita; moschea; oratrium muslmicum.
Uso: - musulmana, mesquita muslmica.
mialgia: mylgia sive -alga, ae f. Sin: mus-
culorum dolor vel dolores.
miasma: miasma, tis n. Sin: pstilens vel
pstifer afflatus (-us) m.
mica: pheugytes, ae m. Sin: pheugytes lapis,
dis; lapis specularis.
micado: (emperador de Japn) Iapniae im-
perator.
micelial, v. miclico.
miclico: myclicus, a, um. Sin: ad my-
clium spectans.
micelio: myclium, ii n.
micelio
690
micetografa: mycetogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: fungorum descrptio.
micetgrafo: mycetgraphus, i m. Sin:
mycetogrphiae cultor vel studiosus (el que
se ocupa en micetografa); mycetogrphiae
peritus (el que es versado en micetografa).
micetologa: mycetolgia sive -loga, ae f.
micetolgico: mycetolgicus, a, um. Sin: ad
mycetolgiam prtinens.
micetlogo: mycetlogus, i m. Sin: myceto-
lgiae cultor vel studiosus.
micetosis, v. micosis.
micologa: mycolgia sive -loga, ae f.
micolgico: mycolgicus, a, um. Sin: ad
mycolgiam ttinens.
micologista, v. miclogo.
miclogo: myclogus, i m. Sin: mycolgiae
cultor; fungorum studiosus; fungorum natu-
rae investigator vel inquisitor (el que se de-
dica al estudio de la micologa); mycolgiae
peritus (el que tiene especiales conocimientos
en micologa).
micosis: mycosis, -is f. Sin: fungorum in cr-
pore formtio.
microbacteria: microbactrium, ii n. Sin:
microbacillum.
micrbico: micrbicus, a, um. Sin: ad micr-
bia prtinens.
microbio: micrbium, ii n. Sin: microrganis-
mus unicellularis. Uso: cultivar microbios en
vidrio, micrbia in vasis vtreis clere.
microbiofobia: microbiophbia sive -phoba,
ae f. Sin: microbiorum horror, pavor, terror,
metus, timor.
microbiologa: microbiolgia sive -loga, ae
f. Sin: microbiorum vel de micrbiis doctrina,
disciplina, scintia.
microbiolgico: microbiolgicus, a, um. Sin:
ad microbiolgiam ttinens.
microbilogo: microbilogus, i m. Sin: mi-
crobiolgiae studiosus, cultor, peritus.
microbioscopio: microbioscpium, ii n.
microcefala: microcephlia sive -cephala,
ae f. Sin: cpitis exigitas
microcfalo: adj microcphalus, a, um // sust
microcphalus, i m. Sin: homo exiguo cpite.
microciclo: micrcyclus, i m.
microcircuito: mintulus circitus (-us m)
elctricus.
microciruga: microchirrgia sive -chirurga,
ae f.
microcitemia: microcythemia, ae f.
microclima: microclima, tis n.
micrococo: micrococcus vel micrococcos, i
m; micrococcum, i n.
microcomputadora: microcomputatrum, i n.
Sin: computtrulum; ordintrulum.
microcosmo: microcosmus, i m. Sin: minor
mundus.
microelemento: microlementum, i n.
micetografa
691
microficha: microchrtula, ae f.
microfilm o microfilme: micropellcula, ae
f. Sin: microtaenola; photogrphica pell-
cula; imginum taenola. Uso: microfilmes de
cdices, photogrphica cdicum pellcula vel
taenola.
microfilmar: pellculis vel taenolis photo-
grphicis liquid artare.
microftico: microphticus, a, um.
micrfito: micrphytum, i n.
microfona: microphnia sive -phona, ae f.
microfnico: microphnicus, a, um.
micrfono: micrphonum sive microph-
num, i n; microphnium, ii n. Sin: microph-
nicus apparatus (-us m); microphnicum
instrumentum. Uso: - dinmico, direccional,
micrphonum dynmicum, directrium; mi-
crfonos de radio Espaa, microphnia ra-
diodiffusionis Hispniae; acercarse al -, ad
microphnium accdere; arrimar el -, micro-
phnium ori admovere; hablar por -, per mi-
crophnium verba fcere; regular el -,
micrphonum aptare; servirse del -, micro-
phnico instrumento uti.
microfongrafo: microphongraphum, i n.
microfotografa: microphotogrphia sive
-grapha, ae f. Sin: microphotographema, tis
n; microscpica imago photogrphica.
microfotogrfico: microphotogrphicus, a,
um. Sin: ad microphotogrphiam spectans.
microftalmia: microphthlmia, ae f.
microgameto: microgamtes, is m.
micrografa: microgrphia sive -grapha, ae
f. Sin: exiguarum rerum descrptio.
microgrfico: microgrphicus, a, um. Sin:
ad microgrphiam (vel ad exiguarum rerum
descriptionem) prtinens.
micrgrafo: micrgraphus, i m. Sin: micro-
grphiae cultor vel studiosus (el que profesa
la micrografa); microgrphiae peritus (el
que tiene especiales conocimientos en micro-
grafa).
micrograffono: micrographphonum sive
-graphophnum, i n.
micrograma: microgramma, tis n.
micromtrico: micromtricus, a, um.
micrmetro: micrmetrum, i n. Sin: instru-
mentum minutssimis metiendis rebus.
micromiceto: micromyceta, ae m.
micromilmetro: micromillmetrum, i n.
micromotor: micromotrium, ii n (machina-
mentum). Sin: parvum (vel pusillum, vel mi-
nutum) motrium.
microonda: microunda. Sin: minutssima
unda elctrica.
microondas: furnus brvibus actus undis.
microorganismo: microorganismus, i m.
Sin: minutssimum corpus orgnicum.
micropelcula, v. microfilm.
microprocesador: microprocessrium, ii n
(mechanema); micromechanema, tis n; m-
nimum mechanema electrnicum.
microprocesador
692
microprogramacin: microprogrammtio,
onis f.
micropsia: micrpsia sive micropsa, ae f.
micropsiquia: micropsycha, ae f. Sin: nimi
demssio ; nimus diffdens vel demissus.
micropsquico: micropschicus, a, um.
microscopia o microscopa: microscpia
sive -scopa, ae f.
microscpico: microscpicus, a, um. Sin:
perpusillus; mnimus; minutus.
microscopio: microscpium, ii n. Uso: -
electrnico, microscpium electrnicum.
microsegundo: microsecunda, ae f.
microsurco: (sistema de grabacin de discos
gramofnicos) minutis sulcis incsio ( -onis
f) // (disco grabado con tal sistema) micro-
sulcus, i m. Sin: discus (sonans) sulcorum
minutorum; discus minutis sulcis incisus; mi-
nutorum sulcorum orbis (-is m) incisus.
microtelfono: microtelphonum (vel mi-
crotelphonon) sive -telephnum, i n; mi-
crotelephnium ii n.
micrtomo: micrtomon, i n. Sin: instru-
mentum minutssimis secandis rebus.
mielastenia: myelasthena, ae f.
mielatrofia: myelatrphia sive -tropha, ae f.
mielitis: myeltes, is f. Sin: medullae inflam-
mtio vel infltio.
mieloma: myeloma, tis n.
miembro: (cualquiera de las extremidades
del hombre o de los animales articuladas con
el tronco) membrum, i n. Sin: artus, us m.
Uso: - viril, membrum, i n; penis, is m; muto,
onis m; mntula, ae f; pars virilis; temblar en
todos los -, rtubus mnibus contremscere //
(parte de un todo) membrum, i n. Sin: pars,
partis f. Uso: - de un perodo, membrum; in-
cisum vel incsio; nosotros somos miembros
de un gran cuerpo, membra sumus crporis
magni; - por -, membratim; articulatim // (in-
dividuo que forma parte de una comunidad
o cuerpo moral) scius, ii m. Sin: membrum;
consociatus, i m; sodalis, is m; ssecla. Uso:
- perpetuo, sodalis perptuus; - de la Asam-
blea de las Naciones Unidas, Unitarum Na-
tionum Coetus prticeps (-cpis m); - de la
comisin, conslii membrum; - del Consejo
de Seguridad de las Naciones Unidas, Con-
slii Securitatis Nationum Unitarum; - de la
misma corporacin, homo eiusdem crporis,
sodalitatis, sodalcii; - de la masonera, pr-
ticeps societatis (vel sectae) massnicae; - del
Opus Dei, sodalis Operis Dei; - de las Na-
ciones Unidas, sodalis Nationum Unitarum;
- de la Real Academia Espaola, Regalis
Academae Hispnicae sodalis; - de la Unin
Europea, sodalis Unionis Europaeae; - de
una asociacin, societatis ssecla; los - de
una familia, domus, us f; familiares, ium;
todos los - de la familia, tota domus; - de un
partido, vir factionis; qui alicius partes s-
quitur; - del senado, senator, oris m; vir vel
homo senatrius; no es - de ningn partido,
nullius partis est; ser - de aquel partido, illa-
rum prtium esse // (cada una de las partes
principales de un edificio) ala, ae f.
mircoles: fria quarta. Sin: dies Mercrii.
mijo: mlium, ii n.
mikado, v. micado.
milenio: millnnium, ii n. Sin: mille anni;
mille annorum sptium. Uso: varios -, plura
microprogramacin
693
mlia (vel mllia, ium npl) annorum.
milsima: millsima pars.
milsimo: millsimus, a, um.
miliamperio: milliamprium, ii n. Sin:
millsima pars amprii.
miligramo: milligrammum, i n.
milmetro: millmetrum, i n. Uso: - cua-
drado, cbico, millmetrum quadratum, c-
bicum.
militar: adj militaris, e. Sin: militrius; cas-
trensis. Uso: disciplina -, militaris disciplina;
servicio -, servtium militare; militare vel mi-
ltiae munus (-nris n) // sust miles, ltis m.
Sin: militaris, is m; persona militaris; homo
vel vir militaris; militrius, ii m. Uso: los -,
mlites, um mpl; militares, ium mpl.
militarismo: militarismus, i m. Sin: armo-
rum stdium; nmium rei militaris stdium;
nmium militaris apparatus stdium.
milln: (mil millares) mlio vel mllio, onis
m. Sin: dcies (dciens) centena mlia (-ium
npl); dcies centum mlia; mlies (mliens,
mllies, mlliens) mille; millena mlia. Uso:
un - y cien mil peregrinos, unus milio et cen-
tum mlia peregrinatorum; un - y medio, unus
semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres,
quattuor ... miliones vel milliones; vcies (v-
ciens), trcies (trciens), quadrgies (quadr-
giens) ... centena mlia; vcies, trcies,
quadrgies ... centum milia; un - de veces, d-
cies cnties mlies; cien - , cnties centena
mlia; mil -, miliardum, i n; dcies mlies cen-
tena mlia; casi dos - de km cuadrados, duo
fere miliones chiliometrorum quadratorum;
los - de refugiados, perfugarum centena d-
cies mlia // costa de dos o tres - de dlares,
sumptus (-us m) duorum triumve milionum
dollariorum. Uso: varios centenares de - de
marcos alemanes, complures centeni milio-
nes marcarum Germanicarum; se necesitan
sesenta - de libras esterlinas, opus est sexa-
ginta milinibus libellarum Britannicarum //
(nmero muy grande indeterminado) ses-
centa mlia. Sin: sescnties (sescntiens); m-
lies. Uso: un - de mundos, sescenta mlia
mundorum; millones y millones de seres hu-
manos, innumerbiles hmines; complura
centena mlia hminum.
millonario: milionrius, ii m. Sin: praedives
homo.
millonsimo: milionsimus, a, um.
mimbre: vimen, mnis n. Uso: el que hace
objetos de -, viminrius, ii m.
mimeoclisador, v. mimegrafo.
mimeografa: mimeogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: mimeogrphica ars.
mimeografiado: mimeogrphice ditus.
mimeografiar: mimeogrphice dere vel
descrbere. Sin: mimegrapho (vel per mime-
graphum, vel mimegraphi ope) dere.
mimeogrfico: mimeogrphicus, a, um.
mimegrafo: mimegraphum, i n. Sin: ap-
paratus (-us m) mimeogrphicus; polgra-
phum, i n; polygrphium, ii n;
polygrphicum instrumentum; mchina mul-
tiplicatria.
mimtico: mimticus, a, um. Sin: imitativus.
mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mmesis,
is f; imittio, onis f; ingnita imittio.
mimetizacin, v. mimetismo.
mimetzacin
694
mimetizar: (imitar) mimetizare // mimeti-
zarse, mimetizari (en sentido propio y figu-
rado).
mmica: mmica, ae f. Sin: ars mmica; ges-
ticultio; stdium gesticulandi.
mimografa: (tratado sobre la mmica o los
mimos) mimogrphia sive -grapha, ae f //
(arte de reproducir escritos, dibujos me-
diante el mimegrafo) v. mimeografa.
mimgrafo: mimgraphus, i m. Sin: mimo-
rum scriptor.
mimosa: mimosa, ae f. Uso: - pdica o ver-
gonzosa, mimosa pudca vel snsilis.
mina: (lugar subterrneo de donde se ex-
traen los metales o minerales) fodna, ae f.
Sin: metalli vena; (por sincdoque) me-
tallum, i n vel metalla, orum npl. Uso: - na-
tural, fodna naturalis; - de bronce, aerria,
ae f; aeris fodna; metallum vel metalla aeris;
metallum aerrium, aneum, ahneum; me-
talla aerria, anea, ahnea; - de carbn, car-
bonria; carbonifodna; carbonis vel
carbonria fodna; metallum carbonrium vel
metalla carbonria; metallum vel metalla
carbonis; - de hierro, ferrria, ae f; ferrifo-
dna, ae f ; metallum vel metalla ferri;
metallum ferrrium; metalla ferrria; - de
metal, metallifodna; - de oro, aurria, ae f;
aurifodna vel auri fodna; metallum vel me-
talla auri; metallum aurrium; metalla au-
rria; - de plata, argentria, ae f;
argentifodna; metallum vel metalla argenti;
metallum argentrium; metalla argentria; -
de sal, salis fodna // abandonar una -, me-
tallum vel metalla intermttere (por algn
tiempo), destitere (para siempre); abrir una
-, metallum vel metalla institere; explotar
una -, metallum vel metalla exercere; volver
a explotar una -, metallum intermissum vel
metalla intermissa reclere // (cavidad hecha
en la tierra para extraer metales o minerales)
cunculus, i m. Sin: cvea, ae f, suffssio,
onis f; arrgia, ae f //(artificio explosivo)
mina, ae f. Sin: ignvomus globus; globus g-
nifer vel incendirius. Uso: - antitanque tele-
dirigida, ignvomus globus currfragus ac
telemoderatus; - magntica, mina magntica;
- marina, mina marina; - submarina, mina
subaqunea; globus gnifer subaquneus; -
subterrnea, mina subterrnea; globus ign-
vomus subterrneus; - terrestre, mina terres-
tris // colocar minas, minas collocare vel
dispnere; desactivar minas, minas frustrari;
encender minas, minas accndere vel incn-
dere; preparar minas, minas instrere vel pa-
rare; sacar minas, minas subdcere vel
subtrhere // (galera subterrnea hecha
para hacer saltar, por medio de la plvora,
una roca, una fortaleza, etc.) cunculus, i m.
Sin: foramen, mnis n. Uso: - explosiva, cu-
nculus incendirius (ignvomus, prio pl-
vere repletus), foramen incendirium
(ignvomum, prio plvere repletum); pren-
der, pegar fuego a una -, cunculum (vel fo-
ramen prio plvere repletum) succndere //
(torpedo) globus incendirius, gnifer, ign-
vomus (fijo); incendirius globus natans (flo-
tante); incendirius globus vagans (de
corriente o a la ronza) // (fig, persona o cosa
que abunda en cosas dignas de aprecio, o de
que puede sacarse algn provecho o utilidad)
cpia, ae f. Sin: thesaurus, i m. Uso: - de ar-
gumentos, argumentorum thesaurus; - de
ejemplos, exemplorum cpia.
minar: (colocar minas) ignvomos globos
(subterrneos vel subaquneos, subterrneas
o submarinas) cndere // (hacer minas ca-
vando la tierra y poniendo artificios explosi-
vos para derribar muros, edificios, etc.)
cunculos re displodente preditos gere.
minarete: minaretum, i n.
mineral: adj mineralis, e. Sin: metllicus.
mimetizar
695
Uso: aceite -, minerale leum // sust mine-
rale, is n. Sin: metallum.
mineraloga: mineralgia sive -loga, ae f.
Sin: metallorum doctrina, descrptio, scin-
tia.
mineralgico: mineralgicus, a, um. Sin: ad
minerlium (vel ad metallorum) doctrinam
ttinens.
mineralogista: mineralgiae investigator.
Sin: metallorum doctrinae peritus.
minero: fossor, oris m. Sin: metallrius, ii m;
metllicus. Uso: - de carbn, fossor carbon-
rius; - de metal, metallifossor vel fossor me-
tllicus.
minestrone: sorbtio compsita.
miniar: miniare. Sin: minutssime pngere;
subtlibus punctis pngere vel depngere; sub-
tili penicillo punctim pngere. Uso: - un libro,
minutis picturis librum ornare.
miniatura: (letra floreada, trazada con
minio en los antiguos manusritos) rubrca, ae
f // (pintura de pequeas dimensiones) mi-
nuta vel minutssima pictura. Sin: imago
picta mnima; pictura mintulis punctis labo-
rata. Uso: en -, minsculus; pusillus; una
Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Es-
tado en -, domus pusilla res pblica est //
(cosa menuda, de escaso tamao) res minuta,
parva, pusilla.
miniaturista: minutarum imginum pictor.
Sin: minutissimarum picturarum rtifex
(-fcis m).
minicomputadora: computatrum vel ordina-
trum minutum. Sin: parvum instrumentum
computatrium.
minifalda: tuncula (vestcula, indcula, t-
nica, gunna, cstula) mnima. Sin: gunna su-
prbrevis; hypoznium mnimum.
minigolf: pilamlleus minutus.
minimalismo: minimalismus, i m.
minimalista: minimalista, ae m.
minimizar: extenuare. Sin: ad mnimum re-
dgere; mnimi fcere.
mnimo: mnimus, a, um. Uso: como m-
nimo, mnimum; los que carecen del - vital,
qui mnimo subsdio carent ad vitam necess-
rio.
minio: mnium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
miniare; mnio colorare.
miniordenador, v. minicomputadora.
ministerial: ministerialis, e. Uso: seoro -,
domintio ministerialis.
ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupa-
cin) ministrium, ii n. Sin: munus, -nris n.
Uso: - pastoral, ministrium pastorale; cura
pastoralis; - sacerdotal, ministrium sacerdo-
tale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale
depnere // (empleo de ministro) ministri vel
administri (pblici) munus // (cada uno de los
departamentos en que se divide la goberna-
cin del Estado) ministrium, ii n; pblicum
ministrium. Uso: - europeo, ministrium
europaeum; - de la agricultura, ministrium
agriculturae; - de la comunicacin, minist-
rium communicationis; - de cultura y educa-
cin, ministrium cults atque educationis;
ministrium cultus reique culturalis; - de la
defensa, ministrium pblicum rei defensio-
nalis; - de la pblica instruccin, minist-
rium institutionis pblicae; ministrium a
pblica institutione; ministrium pblicum
ministerio
696
rei institutriae; administrtio institutionis
pblicae, - del interior, ministrium rerum
domesticarum; ministrium administrationis
internae; - de la salud, ministrium valetdi-
nis; ministerios de la Santa Sede, ministria
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes admi-
nistri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei
vehiculriae) praepsiti // (edificio en que se
hallan las oficinas de cada departamento mi-
nisterial) sedes administri (pblici). Uso: -
de agricultura, sedes administri agriculturae
praepsiti; - de asuntos exteriores, sedes ad-
ministri xteris negtiis praepsiti; - de asun-
tos sociales, sedes administri negtiis
socilibus praepsiti; - del comercio exterior,
sedes administri commrcio cum xteris re-
ginibus praepsiti; - de comunicaciones,
sedes administri communicationi sociali
praepsiti; - de economa, de las finanzas,
sedes administri rei nummriae pblicae
praepsiti; - del exterior, sedes administri x-
teris negtiis praepsiti; - de la industria y el
comercio, sedes administri indstriae et com-
mrcio praepsiti; - de la pblica instruccin,
sedes administri pblicae institutioni praep-
siti; - del interior, sedes administri negtiis
domsticis (vel rebus internis) praepsiti; - de
justicia, sedes administri rei iudiciriae prae-
psiti; - de la marina mercante, sedes admi-
nistri rei martimae mercatriae praepsiti; -
de la salud, sedes administri saluti pblicae
praepsiti; - del tesoro, sedes administri the-
sauririi; - para el ambiente, sedes administri
rei ambitali praepsiti; - para el turismo y el
espectculo, sedes administri rei periegticae
et spectculis praepsiti.
ministra: administra pblica. Uso: - del exte-
rior, ministra a rebus xteris; - de relaciones
exteriores de los Estados Unidos, administra
rerum exterarum Confoederatarum
CivitatumAmericanarum.
ministrante: ministrans, antis m. Sin: ca-
millus christianus.
ministro: (persona que ejerce algn oficio,
empleo o ministerio) administer vel minister,
tri m. Sin: ministrator vel administrator.
Uso: - de justicia, iudex, dcis m; praetor, oris
m // (persona que dirige cada uno de los de-
partamentos ministeriales en que se divide la
gobernacin del Estado) administer pbli-
cus. Sin: reipblicae administer; civitatis
moderator. Uso: - de la agricultura, adminis-
ter rei agrriae; del comercio exterior, mi-
nister commrcii xteri; - de cultura,
administer pblicus rei culturalis; administer
pblicus cults civilis; administer cults rei-
que institutriae; - de defensa, minister de-
fensionis; pblicus administer a defensione;
administer civitati defendendae praepsitus;
administer pblicus defensionis militaris vel
rei defensionalis; - de la ecologa, administer
pblicus rei oecolgicae; - de economa, de
hacienda, rei nummriae administer; pblico
aerrio administrando praefectus; - de la eco-
noma y la tecnologa, administer oecon-
miae technologiaeque; - de instruccin
pblica, minister pblicae instructionis; - del
interior, minister a rebus interiribus; - de
justicia, administer iusttiae; administer a
rebus iudiciriis; - de relaciones exteriores,
administer ab xteris negtiis; administer
rerum exterarum; minister negotiorum exte-
rorum; administer pblicus rationum extera-
rum vel externarum; praepsitus xteris
negtiis; - de salud pblica, administer a sa-
nitate pblica; - del trabajo, administer peri
accurando; - de transportes, administer p-
blicus rei vehiculriae // - plenipotenciario,
orator lberis cum mandatis; primer -, jefe de
gabinete, administer primrius; princeps mi-
nister; princeps administrorum; administro-
rum presidens; praeses conslii
administrorum; - sin cartera, administer sine
chartophylcio; consejo de ministros, cons-
lium administrorum.
minoico: minicus, a, um.
ministra
697
minoracin: minortio, onis f. Sin: demin-
tio; immintio; inferior condcio; naturae im-
pedimentum; nsitum obstculum;
abnrmitas.
minora: minritas, atis f. Sin: minor pars.
Uso: - tnica, minor pars allphyla; - lings-
tica, minritas lingustica; minora de alguna
nacin, pars minor alicius nationis; cives
stirpis nmero inferioris; cives nmero pau-
ciores (en pl, tambin gentes pauciores n-
mero).
minorista: nstitor, oris m. Sin: caupo, onis
m.
minu: mintula salttio. Sin: statculus, i m;
salttio gradu lnior.
minuendo: nmerus deminuendus.
minuete, v. minu.
minueto, v. minu.
minscula: lttera minuta vel mintior.
minsculo: minsculus, a, um. Sin: pusillus.
Uso: letra -, v. minscula.
minusvalidez: impedtio, onis f. Uso: graves
formas de -, graves impeditiones; v. minora-
cin.
minusvlido: (en lo fsico) membris im-
peditus vel captus. Sin: sucius; laesus // (en
lo psquico) mente captus. Sin: non compos
mentis; inhbilis; natur impeditus.
minuta: prima scrptio (-onis f). Sin: exem-
plum // (lista de los platos de una comida, o
que pueden servirse en un restaurante, etc.)
v. men.
minutero: minutrium, ii n. Sin: index
(-dcis m) minutarum vel minutalis.
minuto: (tmporis) minutum, i n. Sin: mi-
nuta, ae f; (horae) momentum. Uso: - de si-
lencio, minuta taciturnitatis; observar un - de
silencio, unam minutam taciturnitatis servare
sive observare; sexagsima parte de un - de
tiempo, o sea segundo, secundum; punctum
(tmporis); emplear 50 y 1, L (quinqua-
ginta) momenta unumque (tmporis) punc-
tum insmere; recorrer 100 m en menos de
10, C (centum) metra celrius quam decem
punctis emetiri; recorrer 50 km en 4 horas,
30y 32, viam L(quinquaginta) chilometro-
rum quattuor horis, XXX (triginta) momen-
tis, XXXII (duo et triginta) punctis confcere.
miocardaco: myocardacus, a, um. Sin:
myocrdii vel cordis msculi (gen).
miocardio: myocrdium, ii n. Sin: cordis
msculus.
miocardigrafo: myocardigraphum, i n.
miocardiograma: myocardiogramma, tis n.
miocardtico: myocardticus, a, um.
miocarditis: myocardtes, is f; myocardtis,
dis f. Sin: myocrdii (vel cordis msculi) in-
flammtio.
mioceno: adj miocenicus, a, um // sust mio-
caene, is n.
miografa: myogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: musculorum descrptio.
migrafo: mygraphum, i n.
miograma: myogramma, tis n.
miologa: myolgia sive -loga, ae f.
miologa
698
miolgico: myolgicus, a, um. Sin: ad myo-
lgiam prtinens.
milogo: mylogus, i m. Sin: myolgiae pe-
ritus vel peritssimus.
mioma: myoma, tis n.
miope: adj myops, pis. Sin: mypi labo-
rans; lusciosus; luscitiosus. Uso: ojos -, culi
hbetes // fig hebes, tis. Sin: retusus vel re-
tunsus; parum acutus vel intllegens // sust
myops, pis m. Sin: qui culis non satis
prspicit; cuius culi non longe conspectum
ferunt. Uso: alguien se vuelve -, cies oculo-
rum alicius hebescit; culi alicius hebes-
cunt; ser -, culis non satis prospcere; non
longe videre // fig non longe videre; parum
videre vel intellgere.
miopa: mypia sive myopa, ae f. Sin: lusc-
tio; culi hbetes; culi non satis prospi-
cientes; culi non longe conspectum ferentes
// fig ingnium parum acutum. Sin: ingnium
hebes vel retusum, vel retunsum.
miosis: mysis, is f. Sin: pupillae contrctio.
miosota: myostis, dis f. Sin: myosta, ae f;
myoston, i n.
miosotis, v. miosota.
mioterapia: myotherapa, ae f. Sin: muscu-
lorum curtio.
mira: (seal fija hacia la cual se dirigen vi-
suales) scopus, i m. Sin: meta; dirctio. Uso:
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, li-
quid speculari // (intencin) propsitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi prop-
nere; in liquid intndere; no tener ninguna -
poltica o temporal, nulla cmmoda poltica
vel temporlia affectare; no tiene otra -, nihil
liud intendit.
mirada: obtutus, us m. Sin: prospectus, us m.
Uso: - alrededor, en torno, circumspectus, us
m; actus circumspiciendi; circumspectus in
omnes partes; dirigir la -, obtutum fgere.
mirador: (que mira) aspciens, entis (adj);
aspector, oris m (sust) // (galera o pabelln
desde donde se descubre una vista hermosa)
apopsis, is f (abl -i); apopsis, dis f. Sin: locus
ex quo prospectatur // (balcn cerrado con
cristales y cubierto) maenianum, i n.
mirar: aspcere. Sin: intueri. Uso: - con bue-
nos ojos, culis aspcere aequis; - con malos
ojos, despcere; torvis culis aspcere; nimo
haud aequo intueri; - fijamente, defixis culis
intueri.
mirada: mrias, dis f. Sin: decem mlia;
dena mlia.
miriagramo: myriogrammum, i n.
mirialitro: myrilitrum, i n.
mirimetro: myrimetrum, i n. Uso: - cua-
drado, myrimetrum quadratum (=
100.000.000 m2, mlies centena mlia metro-
rum quadratorum).
miripodo: myriapus, dis m. Sin: millpeda
vel centpeda, ae f.
mirilla: lamella collneans.
miripodo, v. miripodo.
mirstica: myrstica, ae f.
mirlo: mrula, ae f; mrulus, i m.
mirn (voyeur): contemplator libidinosus.
Sin: obscena observandi cpidus; ad obscena
miolgico
699
spectanda propensus.
mirra: myrrha, ae f. Sin: murra vel murrha,
ae f. Uso: de -, v. mirrado.
mirrado: myrrhatus, murratus. Sin: mr-
rheus, mrreus, mrrhinus vel mrrinus.
misa: missa, ae f. Sin: eucharstia, ae f; sa-
crum, i n; sacrifcium, ii n; sacrum missae;
missae sacrifcium; eucharsticum sacrif-
cium; sacra eucharstia; sancta missa. Uso: -
cantada, missa in cantu; sacrum sollemne;
sacrum sollemni ritu factum, peractum, cele-
bratum; - conventual, missa conventualis; -
exequial, missa exsequialis; - cotidiana,
missa quotidiana; - dominical, missa domi-
nicalis; dominicalis eucharstia; - fnebre,
missa funebralis; - gregorianas, missae gre-
gorianae; - negra, daemonaca imittio mis-
sae; - pontifical, missa pontificalis; sacrum
pontificali ritu peractum (celebrada) vel pe-
ragendum (a celebrarse); - privada o rezada,
missa lecta; - satnica, missa satnica; - so-
lemne, missa sollemnis; missa sollmniter ce-
lebrata; - vespertina, missa vespertina; -
votiva, missa votiva; - votiva de la Santsima
Trinidad, Missa votiva Sanctssimae Trinita-
tis // - de cuerpo presente, missa exsequialis;
missae sacrifcium exsequiale; - de difuntos,
missa de rquiem, missa defunctorum, missa
de requie; missa pro defunctis; sacrum in ex-
piationem; - del Espritu Santo, missa Spri-
tus Sancti; - en accin de gracias, missa
(votiva) pro gratiarum actione; - en el aniver-
sario, missa in anniversrio; - en latn, missa
latina; missa latine celebrata // asistir a -,
missae interesse; ayudar a -, altaris minist-
rio fungi; sacerdoti sacrificanti (vel sacris
operanti) ministrare vel inservire; cantar -,
missam cantare; celebrar -, decir -, sacrum
fcere vel pergere; sacrifcium vel sacrum
missae celebrare; missam gere vel celebrare;
(sacram) eucharstiam celebrare; sacris fcere
vel operari; escuchar -, missam auscultare vel
audire; durante la -, inter missam; ir a -, ad
missam venire; ad missam intrare; llegar
tarde a -, trdius intrare ad missam; partici-
par en la -, missam (vel missae sacrifcium)
participare; perder la -, sacro non interesse;
salir de la -, de missa discdere vel gredi.
misacantano: sacerdos novnsilis. Sin:
neomystes, ae m; novnsilis sacer administer.
misal: missale, is n. Sin: missale litrgicum;
liber sacrificalis vel sacrificialis; liber sacro-
rum. Uso: - Romano, Ambrosiano ..., Mis-
sale Romanum, Ambrosianum ...
misantropa: misanthrpia sive -thropa, ae f.
Sin: societatis evittio; hminum declintio;
hminum (vel gneris humani) dium.
misantrpico: misanthrpicus, a, um. Sin:
hminum fugax; hminum societatem f-
giens.
misntropo: misnthropus, i m. Sin: qui h-
minum societatem fugit.
miscelnea: (mezcla, unin de unas cosas
con otras) miscellnea, orum npl. Sin: stura,
ae f // (obra o escrito en que se tratan muchas
materias inconexas y mezcladas) miscell-
nea, ae f ; miscellnea, orum npl. Sin: collec-
tnea, orum npl; silva, ae f; scripta
miscellnea vel collectnea; multa et vria
scripta; scripta inordinata (escritos desorde-
nados); scripta incompsita (escritos desor-
denados, toscos); scripta incompta (escritos
toscos).
miscelneo: miscellneus, a, um. Sin: mis-
cellus; mixtus. Uso: libro, cdigo -, liber,
codex miscellneus.
miscibilidad: temperablitas, atis f.
miscible: temperbilis, e. Uso: - con agua,
miscible
700
aqu temperbilis.
misil o msil: mssile, is n (en pl misslia vel
arma misslia). Sin: rucheta vel rocheta, ae f;
telum mssile vel missbile; mssile bllicum;
bllicus globus mssilis vel missbilis. Uso: -
scud, rucheta sctica; - intercontinentales,
interplanetarios, misslia intercontinentlia,
interplanetria; - nuclear, mssile nucleare; -
con cabeza nuclear, rucheta cum displosivo
cpite nucleari.
misin: (accin de enviar) mssio, onis f.
Uso: - de legados, legatorum mssio // (poder
que se da a un enviado para que haga alguna
cosa; - diplomtica) legtio, onis f // (viaje de
estudio, de exploracin) peregrintio, onis f;
(por mar) navigtio // (cometido) munus,
nris n. Uso: la - propia de Grecia, de Roma,
Greciae, Romae prprium munus; cumplir
la propia -, suo mnere fungi // (encargo)
mandatum, i n; mandatus, us m. Uso: dar a
uno la - de..., licui mandare ut + subj //
(serie de sermones que predican los misione-
ros) mssio, onis f. Sin: sacrae ad ppulum
contiones // (viaje que hacen los predicado-
res evanglicos para difundir la religin) ex-
pedtio, onis f. Sin: legtio; sacra expedtio;
legtio de propaganda fide vel ad propagan-
dam fidem.
misional: missionalis, e; v. misionero.
misionero: adj missionrius, a, um. Sin: mis-
sionalis, e. Uso: asociacin -, consocitio
missionria; caridad -, critas missionalis;
celo -, zelus missionrius; estacin -, sttio
missionalis; obra -, opus missionale vel mis-
sionrium; viaje -, iter missionale; vocacin
-, voctio missionria // sust missionrius, ii
m. Sin: missionalis, is m; sacer missionalis;
Evanglii praeco (-onis m); Christi nntius;
christianae religionis (vel christianae verita-
tis) nntius, praeco, propagator; sacerdos ad
propagandam fidem legatus; fidei praedica-
tor; divini verbi sator. Uso: - apostlico,
christianae doctrinae praeco apostlico m-
nere.
misogamia: misogmia sive -gama, ae f.
Sin: nuptiarum dium.
misgamo: adj misgamus, a, um // sust mi-
sgamus, i m. Sin: nuptiarum osor.
misoginia: misognia, ae f. Sin: mulerum
dium.
misgino: adj misgynus, a, um. Sin: in mu-
leres malvolus // sust misgynus, i m. Sin:
mulerum osor.
misterio: mystrium, ii n. Sin: arcanum.
Uso: - del dolor, doloris arcanum.
misterioso: mysteriosus, a, um. Sin: msti-
cus; arcanus; secretus.
mstica: mstica, ae f. Sin: mstica disci-
plina, scintia, rtio; rei msticae (vel de re
mstica) doctrina. Uso: una - exagerada del
trabajo, plus aequo mstica quaedam de la-
bore rtio; alcanzar las cumbres de la -, ms-
ticae clmina attngere.
msticamente: (de un modo mstico) mstice.
Sin: sensu mstico // (misteriosamente) ar-
cane. Sin: occulte.
misticismo: (doctrina mstica) v. mstica //
(estado de la persona que se dedica mucho a
Dios o a las cosas espirituales) mysticismus,
i m. Sin: msticum stdium // (estado ex-
traordinario de unin inefable con Dios por
el amor) status (-us m) msticus. Sin: ms-
tica condcio.
mstico: (que incluye misterio o razn
oculta) msticus, a, um. Sin: arcanus; secre-
tus; recnditus; occultus; bditus // (concer-
misil
701
niente o relativo a la mstica) msticus,a, um.
Sin: ad msticam doctrinam ttinens // (el
que se dedica mucho a Dios o a las cosas es-
pirituales) msticus, i m. Sin: homo vel vir
msticus; homo vel vir stdio mstico ddi-
tus, vel msticis disciplinis addictus, vel ms-
ticis disciplinis initiatus ; divinarum rerum
contemplator vel scrutator // (el que escribe o
trata de mstica) homo vel vir rei msticae
(vel msticae doctrinae, vel theolgiae ms-
ticae) studiosus.
mistificador: adj fallax, acis. Sin: fraudulen-
tus; ludificatrius // sust fraudator, oris m.
Sin: ludificator; adulterator.
mistificar: fllere. Sin: decpere; ludificare;
adulterare.
mistral: caurus narbonensis.
mistura, v. mixtura.
mitad: dimdium, ii n. Uso: a - de precio, di-
midiato prtio; en la - de la cuesta, in mdio
clivo; en la - de la pgina, in mdia pgina;
en la - del verano, mdia aestate.
mtico: mthicus, a, um. Sin: fabulosus; fa-
bularis, e.
mitificar: in fbulam tradcere, extllere,
ergere (liquid vel liquem).
mitigacin: laxamentum, i n. Uso: - de la ley,
legis laxamentum.
mitigador, mitigante: mitigatrius, a, um.
Sin: mitigativus.
mitigar: mitigare. Sin: sedare. Uso: - la fie-
bre, la ira, el dolor, la severidad, febrim,
iram, dolorem, severitatem mitigare; - los
oleajes, la tempestad, los vientos, los nimos,
el tumulto, sedare fluctus, tempestatem, ven-
tos, nimos, tumultum.
mitin: conventus, us m. Sin: coetus, us m; co-
mtium; concurstio.
mito: mythus vel mythos, i m. Sin: fbula.
mitografa: mythogrphia vel -grapha, ae f.
Sin: fabularum doctrina.
mitgrafo: mythgraphus, i. Sin: fabularum
scriptor.
mitologa: (ciencia de los mitos) mytholgia
sive -loga, ae f // (historia fabulosa de los
dioses, semidioses y hroes de la antigedad)
histria fabularis vel fabulosa. Sin: fbulae,
arum fpl; antiquae fbulae; deorum homi-
numque fbulae. Uso: - romana, antiquae
Romani ppuli fbulae.
mitolgico: mytholgicus, a, um. Sin: fabu-
laris, e; fabulosus.
mitlogo: mythlogus, i m.
mitomana: mythomnia sive -mana, ae f.
mitmano: mythmanes, is m. Sin: mytho-
mni laborans; ad mythomniam proclivis.
mitn: mancium, ii n.
mitra: mitra, ae f. Uso: - pequea, mitella.
mitral: mitrae smilis.
mitridatismo: immnitas vel indmnitas a
venenis. Sin: assuetudo ad venena.
mixto: mixtus, a, um.
mixtura: mixtura, ae f.
mnemnica: mnemnica, ae f. Sin: mnem-
mnemnica
702
nica, orum npl; disciplina vel ars memriae.
mnemnico: mnemnicus, a, um. Sin: me-
morialis, e; ad memriae artem spectans.
mnemotecnia, mnemotcnica, v. mnem-
nica.
moar: tela interundata.
mobiliario: adj mbilis, e. Sin: movens.
Uso: efectos, objetos, enseres -, moblia, ium
npl; movntia, ium npl; res moventes vel
mbiles; res quae moveri possunt // (moblaje)
v. esta voz.
moblaje: supellex, lctilis f (abl -e sive -i).
Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl;
instrumentum. Uso: - de una casa, supellex
domstica; instrumentum domsticum;
doms ornamentum
moca: (variedad de caf) faba mocana // (in-
fusin de caf) ptio cafaeria mocana.
mochila: mntica, ae f. Sin: srcina; impedi-
mentum; bulga; sacciprium dorsuale; saccus
meris suspendendus. Uso: llevar la -, srci-
nam gestare; ponerse la -, srcinam ad dor-
sum accommodare; quitarse la -, srcinam
pnere vel depnere.
mochuelo: (ave rapaz nocturna) lula, ae f.
moco: mucus, i m. Sin: pituta. Uso: - de
pavo (planta), amarantus caudatus.
moda: (uso, modo o costumbre que est en
boga durante algn tiempo o en un determi-
nado pas) moda, ae f. Sin: consuetudo, dnis
f; mos, moris m; usus, us m; hbitus, us m;
mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del
pas, cultus modus domsticus; - extranjera,
cultus modus peregrinus; - femenina, mundus
mulebris; - nueva, hbitus novus; mos recen-
tssimus; artculos de -, merces delicatae fpl;
res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hbi-
tus; nueva - en el vestir, nova vestimenta;
novus vstium mos; vestido a la -, nove ves-
titus // poeta de -, pota nunc ( vel tunc) m-
xime vigens vel placens; la - de hacer algo,
mos alicius rei faciendae; ser - o de -, estar
de -, vigere vel placere; moris (vel in more)
esse; morem retinere; introducir - extranje-
ras, peregrinos mores indcere vel inferre;
seguir la -, aliorum hbitum imitari; volverse
de -, in morem vrtere; fuera de -, desuetus;
obsoltior; iam non in more; pasar o pasarse
de -, obsolscere, exsolscere.
modal: modalis, e.
modalidad: rtio, onis f. Sin: condcio.
modelable: formbilis, e. Sin: quod formari
potest.
modelado: (accin) fctio, onis f. Sin: com-
postio; formtio // (efecto) fictura, ae f.
modelador: fictor, oris m. Sin: formator.
modelar: formare. Sin: fngere; accommo-
dare.
modelista: minutorum specminum rerum ef-
fector.
modelo: (representacin en pequea escala)
forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pe-
queo, formella; parva forma; - de una m-
quina, exemplar mchinae; - de una nave,
modus navis // (figura de barro, yeso o cera
que despus se ha de reproducir en madera,
mrmol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de
arcilla, proplasma, tis n; - de cera, exemplar
e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso
factum // (vestido con caractersticas nicas,
creado por determinado modista) vestis (-is
f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa
mnemnico
703
digna de ser imitada) exemplar, aris n. Sin:
exemplum; spcimen, mnis n. Uso: - eterno,
exemplar aeternum; - ideal, cogitata spcies;
- perfecto de beldad femenina, excellens mu-
lebris formae pulchritudo; - de integridad,
exemplum innocntiae; - de prudencia, pru-
dntiae spcimen; - en su gnero, omni ex
parte in suo gnere perfectus; una esposa -,
uxor rarssimi (vel singularis) exempli; un
obrero -, ptimus pifex // delinear el - ideal
del orador, summum oratorem fngere; ora-
torem exprmere; escoger a uno como -, de-
lgere liquem ad imitandum; proponer un -
a imitar, propnere licui exemplar ad imi-
tandum; servir de -, exemplo esse; tomar a
uno como -, liquem sibi propnere ad imi-
tandum; liquem sibi exemplum propnere;
tomar a uno como - en algo, smere ab li-
quo (vel cpere de liquo) exemplum alic-
ius rei // (hombre o mujer que posa para
pintor, escultor o fotgrafo) exemplar, aris n;
homo pictri (staturio, photgrapho) pro-
psitus; homo exemplaris caus pictori (sta-
turio, photgrapho) propsitus; mlier
pictori (staturio, photgrapho) propsita;
mlier exempli imitandi grti pictori (sta-
turio, photgrapho) propsita. Uso: - vivo,
nudum exemplar // (joven que exhibe los nue-
vos modelos de costura) adulescens vel
puella exemplum novum xhibens; indutor,
oris m; indutrix, icis f; desfile de modelos, no-
vorum exemplorum (vel exemplrium) trans-
vctio, procssio; adulescntium nove
vestitorum vel puellarum nove vestitarum
transvctio, procssio.
modem (Inform), contraccin de modula-
dor-demodulador: transmodulatrum, i n.
Sin: transmodulatrium.
moderado: moderatus, a, um. Sin: tempera-
tus. Uso: - en poltica, in re pblica modera-
tus vel temperatus.
moderador: moderator, oris m. Sin: tempe-
rator.
modernamente: moderne. Sin: moderna ra-
tione; hodierno more.
modernidad: (calidad de moderno) modr-
nitas, atis f. Sin: nvitas; moderna rtio //
(nuevos modos de vivir y pensar) hodierna
consuetudo; novi mores; recntior cogitandi
agendique modus // (poca actual) haec
aetas. Sin: haec tmpora.
modernismo: modernismus, i m. Uso: - filo-
sfico, histrico, bblico, modernismus philo-
sphicus, histricus, bblicus; - literario,
litterarum modernismus; modernismus in lt-
teris.
modernista: adj modernsticus, a, um // sust
modernista, ae m. Sin: modernismi sectator
vel fautor.
modernizacin: innovtio, onis f. Sin: ad
novum exemplar compostio; ad nova exem-
pla compostio; ad novam formam redctio;
ad nostrae aetatis morem redctio; accommo-
dtio ad praesntia.
modernizador: novator vel innovator, oris
m. Sin: ad praesntia accommodator.
modernizar: novare vel innovare. Sin: ad
novam formam redgere vel redcere; ad
novum exemplar compnere; ad nova exem-
pla compnere; ad nostrae aetatis morem (vel
rationem) redgere; ad praesntia accommo-
dare, novare, interpolare.
moderno: modernus, a, um. Sin: hodiernus;
novus; recens; recntior; recentssimus; nu-
prrimus; novellus; praesentneus; nunc usi-
tatus; huius (vel praesentis, vel nostrae)
aetatis; huius (vel nostri) tmporis; nostri
tmporis prprius; nostrorum tmporum vel
dierum; nostri seculi; hodiernae vitae; qui
moderno
704
nunc (vel nostro tmpore) est. Uso: los hom-
bres -, hmines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, tmpora moderna
vel hodierna; uso eclesistico - del latn, mo-
dernus usus ecclesisticus latinitatis.
modificador: mutator, oris m. Sin: commu-
tator; transformator; qui immtat.
modismo: (expresin privativa de una len-
gua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo)
v. esta voz.
modista: (persona que tiene por oficio hacer
prendas de vestir) vestficus, i m; vestfica,
ae f. Sin: novorum vstium effector (-oris m)
vel effectrix (-icis f).
modisto, v. modista.
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, di-
cendi vel scribendi modus, forma; sententia-
rum orationisque forma; - de vivir, modus
vivendi.
modulacin: modultio, onis f. Sin: vocis
flxio; sonoritatis flxio. Uso: - de frecuen-
cia, frequntiae modultio.
modulador: adj modulatrius, a, um // sust
modulator, oris m // (dispositivo que realiza
la operacin de modulacin) modulatrium,
ii n. Sin: instrumentum modulatrium.
modular: modulari.
mdulo: (aparato) mdulus, i m. Uso: - es-
pacial Huygens, mdulus spatialis Huygens.
mofa: sugilltio vel suggilltio (alicius,
contra alguno). Uso: - amarga, mordaz,
amara suggilltio; aculeata vel acerba ludifi-
ctio.
mofador: cavillator, oris m. Sin: derisor; irri-
sor; aculeatus vel acerbus irrisor.
mofarse: - de uno, liquem ludbrio habere;
sugillare vel suggillare liquem; - de algo, su-
gillare liquid; - de todo, mnia in ludbrium
vrtere; v. burlarse.
moglico, v. monglico.
mogote: (montculo) acuminatus collis (is m)
// (hacina de forma piramidal) acuminatus
mssium cmulus.
mohair: txtile muhaiarense.
Mohammed, v. Mahoma.
moharra: cuspis, dis f.
moho: (hongo muy pequeo que se cra en la
superficie de los cuerpos orgnicos) mucor,
ris m // (capa que se forma en la superficie
de un cuerpo metlico por alteracin qu-
mica de su materia) robigo vel rubigo, gnis
f (- de los metales); ferrugo, gnis f (- del hie-
rro); aerugo, gnis f (- del cobre). Uso: cu-
bierto de -, robiginosus; robgine obductus.
moir: undulatus, a, um.
mojigatera: (disimulacin) simultio, onis
f. Sin: fallcia; fctio; hypcrisis, is f // (bea-
tera) pietatis simultio vel spcies; pietatis
erga Deum simultio; religionis ostenttio;
perviccia religionis.
mojigato: (disimulado) simulator, ris m.
Sin: fallax; fictor; hypcrita vel hypcrites,
ae m // (beato) virtutis simulator; religionis
ostentator vel simulator; homo religionis pr-
vicax.
mojn: (seal que se coloca en un camino
para que sirva de gua) signum virium.
modificador
705
moka, v. moca.
mol, v. molcula-gramo.
molar: (adj, de la pieza dentaria lateral) mo-
laris, e. Sin: ad dentem molarem prtinens //
sust dens (dentis m) molaris, molrius, ma-
xillaris.
Moldavia: Moldvia, ae f.
molde: (objeto hueco preparado de modo
que d su forma a la materia que se introduce
en l) forma, ae f. Uso: - de boj, bxea forma;
cera vaciada en un - de yeso, cera in formam
gypsi infusa // (conjunto de letras o forma ya
dispuesta para imprimir) forma multiplic-
bilis. Sin: exemplum multiplicbile
moldeador: formator vel conformator, oris
m. Sin: fictor; plasmator; plastes, ae m. Uso:
el que hace molduras de yeso, gypsoplastes
vel gypsoplasta, ae m.
moldura: torus, i m. Sin: crepdo, dnis f;
crusta.
moldurar: toris ornare.
molcula: molcula, ae f.
molcula-gramo: grammimolcula, ae f.
molecular: molecularis, e. Sin: ad molcu-
lam ttinens.
moledor: mlitor, oris m. Sin: molendin-
rius; pistrinrius.
moledura o molienda: molitura, ae f. Sin:
contrtio; commolendi actus.
moler: mlere vel emlere. Sin: molare;
frngere; contrere; trere. Uso: - a uno a pu-
etazos, pugnis liquem contndere, obtn-
dere, onerare, incursare, cedere.
molibdenita: molybdaenites, is f; molybdae-
nites, ae m.
molibdeno: molybdaenus vel molybdaenos,
i m; molybdaena, ae f; molybdaenum, i n.
molinero: molinrius, ii m. Sin: mlitor,
oris m; pistor; pistrinrius. Uso: de -, pisto-
ralis, e.
molinillo: (instrumento pequeo que sirve
para moler) pistrilla, ae f. Sin: pistillum; mo-
lnula; rudis, is f; mixtrius. Uso: - de caf,
machnula (vel pistrilla, vel molnula) cafe-
ria vel molendo cafo; pistrilla arbicis mo-
lendis fabis; - de pimienta, mola piperria;
machnula pperis molaris; pistrilla molendo
pperi; - para triturar la carne, tritbulum vel
tritrium carnis; mchina concisria (carnis);
instrumentum carni conterendae; encender,
apagar el - (elctrico) de caf, (elctricam)
molnulam caferiam accndere, exstnguere.
molino: (mquina) pistrnum, i n. Sin: mol-
num, i n ; molna, ae f; moletrna, ae f. Uso:
- elctrico, pistrinum elctricum; - de aceite,
de aceituna, v. almazara; - de agua, aquimo-
lina, aqumola, hydrleta vel hydrletes, ae;
pistrinum aqurium vel hydrulicum; - de
vapor, mola vaprea; pistrinum vaporrium;
- de viento, ventmola, ae f; ventimolna ; pis-
trinum ventilatum // (casa o edificio en que
hay un molino) molendinum, i n. Sin: molae,
arum fpl. Uso: fig, llevar el agua a su -,
mnia ad suam utilitatem referre; cada cual
lleva el agua a su -, sibi quisque ruri metit; ad
suum quisque cmmodum refert quaecum-
que agit // (persona sumamente inquieta y
bulliciosa) irrequietus homo. Sin: ardlio,
onis m.
mollear: (ceder una cosa a la fuerza o pre-
sin) cdere (por ej, prementi crpori) // (do-
mollear
706
blarse por su blandura) flecti, inflecti. Sin:
torqueri.
mollete: (panecillo) orbculus panis. Sin:
pastillum ovatum; pastillus ovatus.
molotov: ampulla molotoviana.
molusco: nimal molluscum vel molle. Sin:
nimal ssibus carens.
momentneamente: momentliter. Sin: ad
(vel in) praesens; in praesenti; in praesens
tempus.
momentneo: momentneus, a, um. Sin:
momentrius; temporneus, a, um; brevis;
brevssimus; exgui tmporis (gen de cuali-
dad).
momento: tmporis momentum. Uso: a l-
timo -, ltimo momento; en el - oportuno,
tmpore opportuno; en un -, momento tm-
poris; por el -, in praesntia; por un -, paulis-
per; diferir para otro -, in liud tempus
liquid differre.
momia: cadaver medicatum, duratum, con-
dtum. Sin: mrtui corpus medicatum.
momificacin: crporum medictio. Sin: ca-
dverum conditura.
momificar: mrtuum arte medicare. Sin:
exanimatum corpus medicare; crpora (od-
ribus) condire, medicare, curare.
mona: (simia) smia, ae f. Uso: fig, aunque
la - se vista de seda, - se queda, smia semper
smia etiamsi urea gestit insgnia; dormir la
-, edormire crpulam.
monacal: monachalis, e. Sin: monsticus;
monchicus; mnachus; monachorum vel
monacharum (gen pl); ad mnachos spec-
tans.
monacato: monachatus, us m.
monacillo, v. monaguillo.
Mnaco (estado): Monoecus, i m. Uso: de -,
monoecensis, e
mnada: monas, dis f. Sin: nitas; singul-
ritas.
monadologa: monadolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina de mondibus vel de unittibus.
monaguilla: puella ministra altaris. Sin:
puella Missae insrviens.
monaguillo: clerculus, i m. Sin: puer (vel
parvus) minister altaris; puer Missae insr-
viens; puer sacerdoti fmulans; puer sacris
ministrans; camillus christianus.
monaquismo: monachismus, i m.
monarca: monarcha, ae m; monarchus, i m.
monarqua: monrchia sive monarcha, ae f.
Sin: singularis principatus vel dominatus
(-us); singulare imprium; unus dominatus.
Uso: - absoluta, monrchia absoluta; - cons-
titucional, monrchia temperata vel constitu-
tionalis; regnum rei pblicae institutis
convniens.
monrquico: adj monrchicus, a, um. Sin:
monrchiae favens // sust monrchiae fautor.
monasterio: monastrium, ii n. Sin: coen-
bium; ascetrion vel ascetrium; monacho-
rum (vel monacharum) coenbium vel
domiclium.
monstico: monsticus, a, um. Sin: monaste-
rialis; monachalis; monchicus; coenobialis;
mollete
707
monastrii (gen).
mondadientes, v. escarbadientes.
mondadora: obrera - de arroz, oryzae runca-
trix vel purgatrix (-icis f). Sin: mlier oryzae
purgandae addicta.
mondadura: (accin y efecto de mondar) de-
cortictio, onis f. Sin: crticis detrctio.
mondar: (quitar la cscara) deglbere. Uso:
lugar donde se monda, decorticatrium; pur-
gatrium.
moneda: (pieza de metal acuada para ser-
vir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata,
de bronce, numus ureus, argnteus, aneus //
(dinero) res nummria. Sin: pecnia; nummi,
orum mpl. Uso: papel -, chartcea pecnia;
valor de la -, pecniae vis; nummorum vis;
nummi prtium; pagar en - italiana, nummis
itlicis (vel Itliae nummis, vel libellis itli-
cis) pndere vel slvere; pagar en libras es-
terlinas, nummis nglicis (vel libellis
nglicis) pndere // fig, pagar en la misma -,
par pari referre; par pro pari referre; pari res-
pondere; par pari respondere; pria pribus
respondere.
monedero: (bolsa o cartera donde se lleva
el dinero en metlico) marspium vel mar-
sppium, ii n. Sin: crumna, ae f; theca num-
mria; nummorum scculus. Uso: - lleno,
marspium bene nummatum; marspium
plenum ssium // (el que acua la moneda)
monetrius, ii m. Sin: pifex monetae; mo-
netae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m;
monetae adulterator; monetrius adulter.
monegasco: adj monoecensis, e; sust Mo-
noecensis, is m.
monetario: monetalis, e. Sin: monetrius;
nummrius. Uso: sistema -, rtio aerria.
mongol: adj monglicus vel monglicus, a,
um // sust Mngolus vel Mngulus, i m.
mongolfiera, v. aerstato.
Mongolia: Monglia vel Monglia, ae f.
monglico: (adj y sust, de Mongolia) v. mon-
gol // (que padece mongolismo) mongolismo
affectus vel afflictus.
mongolismo: mongolismus, i m.
mongoloide: gneri monglico smilis, e.
monigote: (mueco o figura grotesca) neu-
rospaston, i n. Sin: larva, ae f; ppulus, i m;
mbile lignum // (persona insignificante y de
poco carcter) truncus, i m. Sin: caudex,
dcis m; stipes, ptis m.
monismo: monismus, i m.
monista: adj monsticus, a, um. Sin: mo-
nismo favens; ad monismum prtinens // sust
monista, ae m. Sin: monismi sectator.
monitor: (persona encargada de ensear la
prctica de alguna disciplina) mnitor, oris
m // (dispositivo electrnico) monitrium, ii
n. Sin: monitrium; monitrium electrni-
cum; machinamentum vel instrumentum mo-
nitrium; machnula monitria.
monitor (Inform) monitrium, ii n. Sin:
album visficum; tbula dilcida descriptria;
machinamentum visficum descriptrium.
monitorio: monitrius, a, um.
monja: mnacha, ae f (dat y abl pl -bus).
Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae
f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis;
monja
708
virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanc-
timonialis; convento de monjas, coenbium
monacharum; hacerse -, mnacha fio; cltui
divino sacrari; se cltui divino sacrare.
monje: mnachus, i m. Sin: coenobita, ae m;
nonnus, i m. Uso: hacerse -, mnachus fio //
fig, el hbito no hace al -, barba non facit phi-
lsophum; non omnes qui habent ctharam
citharoedi.
mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae
f. Sin: indutrium, ii n; tnica bracata; indu-
mentum bracatum // (simio) smius, ii m.
monoaural, v. monofnico.
monobsico: monobsicus, a, um.
monocigtico: monozygticus, a, um.
monocigoto: monozygotum, i n.
monocotiledn: adj unus cotyldonis (gen)
// sust monocotyledon, nis f.
monocotiledneas: monocotyldones, um f.
monocotiledneo, v. monocotiledn.
monocromasia: monochromatismus, i m.
Sin: colorum nitas.
monocromtico: monochromticus, a, um.
Sin: monochromus; monochrmatus; unico-
lorus; uncolor, oris; unus coloris (gen).
monculo: (que tiene un solo ojo) moncu-
lus, i m // (lente para un solo ojo) monospe-
cillum, i n. Sin: monculum, i n.
monocultivo: unus plantarum gneris cul-
tura.
monodia: mondia, ae f. Sin: mondium;
sincnium; cntio solitria; cantus homoph-
nicus.
mondico: mondicus, a, um.
monofsico: monophasis (gen). Sin: unus
phasis (gen).
monofisismo: monophysismus, i m. Sin:
doctrina eutychiana.
monofisita: monophysta, ae m. Sin: euty-
chianus.
monofisitismo, v. monofisismo.
monofnico: monophnicus, a, um.
monogamia: monogmia sive -gama, ae f.
Uso: observar la -, unam uxorem habere
(dicho de una persona), sngulas uxores ha-
bere (dicho de varias personas).
monogmico: monogmicus, a, um. Sin: ad
monogmiam ttinens.
monogamista: adj monogamsticus, a, um.
Sin: monogmiae favens, entis // sust mono-
gamista, ae m. Sin: monogmiae fautor.
mongamo: (casado con una sola mujer)
mongamus, i m. Sin: qui unam uxorem
habet. Uso: son mongamos, sngulas uxores
habent.
monognesis: monognesis, -is f.
monogenia, v. monognesis.
monografa: monogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: de re peculiari scriptum; libellus de li-
qua (vel de sngula) re; investigtio monogr-
phica; como ejercicio acadmico, tambin
scripta exercittio. Uso: - histrica, unus
facti histria; escribir la historia romana por
monje
709
monografas, res gestas ppuli Romani carp-
tim perscrbere.
monogrfico: monogrphicus, a, um. Uso:
mtodo -, mthodus monogrphica.
monografista: monographae auctor, oris m.
Sin: rerum peculirium scriptor vel studio-
sus.
monograma: monogramma, tis n. Uso: el -
de Cristo, Christi (vel christianum) mono-
gramma.
monolinge: unus sermonis (gen).
monoltico: monolthicus vel monlythus, a,
um.
monolito: monlythus, i m. Sin: monlythus
lapis, dis m (piedra monoltica); columna
monlytha (columna monoltica); monly-
thum monumentum (monumento monol-
tico).
monlogo: monlogus, i m.
monomana: monomnia sive -mana, ae f.
monomaniaco o monomanaco: adj mono-
manacus, a, um. Sin: monomni laborans
vel affectus // sust monmanes, is m.
monometalismo: monometallismus, i m.
monometalista: monometallista, ae m. Sin:
mometallismi fautor vel sectator.
monomtrico: monomtricus, a, um. Sin:
unus metri vel mensurae.
monomio: monmium, ii n.
monomotor: adj monomotrius, a, um. Sin:
unimotrius; unius motrii (gen); unum mo-
trium habens; uno machinamento motus;
unimotralis, e // sust monomotrium, ii n.
Sin: unimotrium; unimotrum.
monopatn: monopedrota, ae f. Sin: xula
rotalis gubernbilis.
monoplano: monplanum sive -plnum, i n.
Sin: arinavis vel aronavis unum planum
habens.
monopolio: monoplium, ii n. Sin: unus
vendtio. Uso: - de la administracin y uso
de los medios de produccin, una auctritas
administrandi instrumenta bonorum effectio-
nis iisque utendi; - de la enseanza, mono-
plium instructionis.
monopolista: (monopolstico) v. esta voz //
(persona que ejerce monopolio) v. monopoli-
zador.
monopolstico: monopolsticus, a, um. Sin:
ad monoplium spectans.
monopolizacin: monopoliztio, onis f. Sin:
in monoplium redctio.
monopolizador: monoples, is m; monopla,
ae m.
monopolizar: monopolizare. Sin: monoplium
exercere; in monoplium redgere;
privilgium (alicius rei vendendae)
excpere.
monosilbico: monosllabus, a, um. Sin:
unus sllabae (gen).
monoslabo: monosllabum, i n. Sin: unus
sllabae vox vel verbum.
monotesmo: monothesmus, i m. Sin: unus
dei cultus (-us m) vel relgio.
monotesmo
710
monotesta: adj monothesticus, a, um. Sin:
ad unus dei cultum prtinens // sust mono-
thesta, ae m. Sin: unus dei cultor.
monotipia: (mquina) v. monotipo // (arte)
monotypa, ae f. Sin: compostio per sngulas
ltteras; singularum litterarum compostio.
monotipista: monotypista, ae m. Sin: mo-
ntypus, i m.
monotipo: montypum, i n. Sin: monotpi-
cum prelum; mchina monotpica.
monotona: monotnia sive -tona, ae f. Sin:
unus modi tenor; nulla varetas; varietatis ca-
rntia. Uso: con -, sine varietate; eodem sem-
per tenore; uno tenore; sine ulla varietate;
nulla varietate; simliter atque uno modo.
montono: montonus, a, um. Sin: unsonus
vel unum tenorem servans (de la voz); ae-
qualis, e; sine ulla varietate; nulla varietate;
semper idem (adem, idem); simliter atque
uno modo. Uso: discurso -, ortio nulla va-
rietate predita vel delectans; vida -, adem
semper vita; voz -, vox languens.
monovalente: monvalens, entis. Sin: mo-
nobsicus.
monseor: (ttulo que se da a los prelados)
dminus vel domnus, i m. Sin: meus dminus
// (ttulo de honor que concede el Papa a de-
terminados eclesisticos) cappellanus hono-
rrius, vel praelatus honorrius, Summi
Pontficis.
monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy
mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hmi-
nis; homo diritate taetrrimus; (persona muy
fea) foedssimum monstrum; homo pravae
foeditatis.
montacarga: anbathrum onerrium. Uso: -
par a viandas, escrium vel escarum an-
bathrum.
montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um.
montaje: instrctio, onis f. Sin: compostio;
coninctio; mchinae vel machinarum
instrctio; (en el cine) pellculae cinemato-
grphicae compostio.
montante: (espadn grande que se esgrime a
dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f.
Sin: ingens gldius vel ensis (-is m) // (listn
o columna pequea) scapus (-i m) vel asser
(-ris m) cardinalis.
montaa: mons, montis m. Uso: - rusa,
currculum retroflexum; montes rssici.
montaero: studiosus mntium lustrator.
Sin: scandendi montes vidus vel cpidus;
montanis lustratinibus affectus.
montaismo: stdium mntium scansionum.
Sin: mntium ascendendorum stdium; mon-
tanae excursiones vel exercitationes. Uso:
hacer -, montes lustrare; mntium ascensus
factitare.
montar: (subir sobre un animal o a un veh-
culo) ascndere. Sin: inscndere, conscn-
dere. Uso: - a caballo, (in) equum ascndere
// (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
vectari; in equo ire; equum gere, rgere, im-
pllere // (armar o poner en su lugar las pie-
zas de cualquier aparato o mquina)
dispnere. Sin: collocare.
monte: mons, montis m. Uso: echarse al -,
in silvis latitare // - de piedad, muturia (vel
mutuatcia, vel mututica) puperum mensa.
Sin: muturia mensa in subsdium miserorum
vel egntium; muturia mensa a pietate.
montecillo: montculus, i m.
monotesta
711
montenegrino: adj nigromontanus, a, um;
sust Nigromontanus, i m.
Montenegro: Nigromntium, ii n.
montera: (arte de cazar) ars venatria //
(caza de jabales, venados y otros animales
de caza mayor) ventio, onis f. Sin: ventio
atque insecttio.
montero: (persona que busca y persigue la
caza en el monte) explorator, oris m. Sin:
vestigator; indagator; pressor.
montculo, v. montecillo.
montn: congries, i f Sin: congestus, us
m. Uso: - de cadveres, congries cadve-
rum; - de piedras, lpidum congestus; a mon-
tones, copiosssime; satis superque.
montura: (cabalgadura, bestia para cabal-
gar) sellare iumentum, i n. Sin: iumentum
sellrium (v. gr., sinus, mulus, equus, came-
lus) // (silla de montar) ephppium, ii n. Sin:
fultura // (arreos de caballeras) iumentorum
phlerae (-arum fpl) vel ornatus (-orum mpl).
monumental: monumentalis, e. Sin: monu-
mentrius.
monumentalidad: magnificntia, ae f. Sin:
magnitudo, dnis f; ampla moles.
monumento: monumentum, i n. Uso: - se-
pulcral, monumentum sepulcrale; - del holo-
causto, monumentum holocausti; construir
un - en honor de alguien, fcere licui mo-
numentum.
monzn: hppalus, i m. Sin: ventus mons-
nius.
moquero: mucnnium vel mucnium, ii n.
Sin: lintolum.
moqueta: tapete pro pavimento stratum.
mora: (fruto de la morera) morum, i n. Uso:
- silvestre, rubum // (tardanza) mora, ae f.
Sin: diltio, sgnitas.
moral: adj moralis, e. Sin: thicus. Uso: con-
ducta -, recta agendi rtio; enseanza -, offi-
ciorum praecepta; hombre -, homo bonus,
honestus, nteger, probus, bene moratus; li-
bertad -, nimi libertas; obligacin -, offcii
necssitas; preceptos -, praecepta morlia;
morales praeceptiones; regla -, rgula
morum; sentimiento -, conscintia offcii //
(ciencia que ensea las reglas que deben se-
guirse para hacer el bien y evitar el mal)
thica, ae f; thice, es f. Sin: morum vel mo-
ralis disciplina. Uso: - conyugal, doctrina co-
niugalis; doctrina de conigii mribus
dirigendis; - individual, thica individualis //
(estado de nimo) nimus, i m. Uso: levantar
la - de uno, iacentem alicius nimum er-
gere, refcere, augere; levantar la - de las tro-
pas, miltibus nimos ddere // (moralidad)
v. esta voz.
moralidad: morlitas, atis f. Sin: mores;
morum condcio; honestas; intgritas; prbi-
tas. Uso: - privada, privati mores; mores do-
mstici vel ntimi; - pblica, pblici mores;
mores ppuli vel civitatis; - de los ciudada-
nos, morlitas cvium; norma de -, recte
agendi rtio ac norma; bene vivendi rtio.
moralismo: moralismus, i m.
moralista: moralista, ae m // (autor de obras
de moral) de mribus scriptor // (profesor de
moral) moralis disciplinae magister vel doc-
tor. Sin: moralis scintiae professor // (per-
sona que estudia moral) moralis disciplinae
cultor // (maestro de moral) magister virtutis
vel morum; vivendi (vel recte vivendi) prae-
ceptor // fig vitiorum insectator. Sin: morum
castigator, emendator, reprehensor.
moralista
712
moralizacin: morum corrctio (-onis f).
Sin: corruptorum morum emendtio.
moralizador: mnitor ad virtutem. Sin:
corruptorum morum emendator.
moralizar: (reformar las malas costumbres
enseando las buenas) mores corrgere vel
emendare; mores fngere, formare, infor-
mare; mores recte conformare // (discurrir
sobre moral) de mribus disputare, dissrere,
dissertare.
moralmente: morliter. Sin: morali ratione;
sensu morali; ad rgulam morum; secundum
praecepta morlia. Uso: obligar -, ex nimi
conscintia obligare.
moratoria: diltio, onis f. Sin: proltio; pro-
crastintio.
morbidez: (calidad de mrbido) v. morbosi-
dad // (calidad de blando, muelle, delicado,
suave) mollitudo, dnis f. Sin: molltia; moll-
ties; tenritas. Uso: - de la lana, de la carne,
molltia lanae, carnis; - de las manos, molli-
tudo mnuum.
morbfico: morbficus, a, um.
morbosidad: morbsitas, atis f. Sin: immo-
dertio; effrentio; intemperntia; morbosa
affctio, condcio; status (-us m) morbosus;
trbidus nimi hbitus (- us m).
morboso: morbosus, a, um. Sin: mrbidus;
patholgicus // fig immdicus, a, um. Sin:
immoderatus; abnormis; anormalis.
morcilla: btulus, i m. Sin: botellus; sangu-
culus.
mordacidad: mordcitas, atis f. Sin: dicci-
tas; acrbitas; aspritas; amaritudo.
mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus;
asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare
verba.
mordaza: (instrumento que se pone en la
boca para impedir el hablar) oris obturamen-
tum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso:
poner -, licui in os pannos farcire; fig alic-
ius os obturare; licui os opprmere; alicius
linguam comprmere // (aparato usado para
apretar) bccula, ae f. Uso: - del freno, freni
bccula.
mordazmente: mordciter. Sin: acerbe; cri-
ter; spere; amare.
moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra,
grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo.
morfema: morphema, tis n.
morfina: morphinum, i n; morphina, ae f.
Sin: mrphium, ii n; venenum somnferum.
morfnico: morphnicus, a, um. Sin: mor-
phini vel morphinae (gen); ad morphinum
vel ad morphinam ttinens.
morfinismo: morphinismus, i m.
morfinomana: morphinomnia sive -mana,
ae f. Sin: morphini sumendi insnia, furor,
concupiscntia; morphini insnia vel demn-
tia; morphini effrenata cupido; morphini abu-
sus (-us m).
morfinmano: morphinmanes, is m. Sin:
morphinae studiosssimus; morphinomni
laborans vel affectus; morphino obnxius;
morphini sumptioni dditus vel deditssimus.
morfologa: morpholgia sive -loga, ae f.
Sin: formaevel formarum descrptio. Uso: -
griega, graeci sermonis morpholgia; - la-
tina, latinitatis morpholgia.
moralizacin
713
morfolgico: morpholgicus, a, um.
morgantico: morganticus, a, um. Uso: ma-
trimonio -, matrimnium morganticum.
morgue: cella fnebris. Sin: cella lgubris;
cella corpribus defunctorum excipiendis;
cadverum (vel crporum mortuorum) repo-
sitrium.
morillo: ferrum focrium. Sin: frreum fulci-
mentum.
morir: mori dep intr. Sin: e vita discdere,
excdere, migrare; vit fungi vel defungi;
vitam finire; ltimum spritum rddere. Uso:
- de pulmona, pneumni correptus vit
functus est; muri a los 82 aos, octogsi-
mum secundum annum agens vit functus
est.
morisco: arbicus, a, um.
mormn: mormo vel mormon, onis m. Sin:
mormonianus.
mormnico: mormnicus, a, um.
mormonismo: mormonismus, i m.
moro: (de la antigua Mauritania) Maurus, i
m // (maometano) v. esta voz.
morosidad: (ir u obrar con lentitud) mor-
sitas, atis f. Sin: diltio; trditas // (retrasarse
en un pago) trditas, proltio, procrastintio
in solvendo; lentum esse in solvendo.
moroso: (que va u obra con lentitud) moro-
sus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que
se retrasa en un pago) lentus in solvendo.
morra: jugar a la -, dgitis micare cum li-
quo.
morral: retculum, i n. Sin: pera. Uso: - pe-
queo, prula.
morrena: saxorum terraeque aggestus (-us
m).
morrin: (especie de gorro militar) v. chac.
morse: (alfabeto) alphabetum morsianum.
mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin:
tomculum; tomcina; murtatum frcimen
(-mnis n).
mortaja: sudrium, ii n. Sin: lnteum; fne-
bre lnteum.
mortal: mortalis, e. Sin: mortferus; mrtifer;
mortficus; letalis; ltifer. Uso: pecado -, pec-
catum mortale.
mortalidad: (calidad de mortal) mortlitas,
atis f. Sin: vitae mortalis condcio // (casos
de muerte) mortuorum nmerus.
morterete: mortarolum, i n. Sin: exguum
mortrium.
mortero: (utensilio para machacar) mort-
rium, ii n. Sin: pila. Uso: mano de -, pis-
tillum, i n; moler en el -, in mortrio trere //
(argamasa) arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n // (pieza de artillera) mortrium. Sin: mor-
trium bllicum vel ignvomum; instrumen-
tum pyrbolos emittens; mchina
pyrobolorum expulsria; instrumentum pyro-
bolorum expulsrium.
mortificacin: (accin y efecto de mortifi-
carse) mortifictio, onis f. Uso: - corporal,
voluntria crporis castigtio, afflicttio, ma-
certio; voluntrius crporis cruciatus (-us
m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libdi-
num) refrentio vel continntia // (lo que
mortifica) contumlia, ae f. Sin: iniuria;
mortificacin
714
corrctio; obiurgtio; reprehensio; acris
obiurgtio; contumeliosa reprehensio.
mortificante: contumeliosus, a, um. Sin: ni-
mum frangens vel deblitans.
mortuorio: (relativo al muerto o a las hon-
ras que por l se hacen) morturius, a, um.
Sin: mortualis, e // (preparativos para ente-
rrar a los muertos) funus, nris n. Sin: exse-
quiae, arum fpl; iusta funbria npl; iusta
exsequiarum npl.
mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum,
tessellatum, segmentatum, vermiculatum
Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel
pavimentum tessellatum.
mosaiquista o mosasta: musivrius, ii m.
Sin: tessellrius; tessellator.
mosca: (insecto; pelo que nace al hombre
entre el labio inferior y el comienzo de la
barba) musca, ae f.
moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -)
muscatum, i n; apianum vinum.
moscn: assectator, oris m. Sin: interpellator;
molestus vel importunus homo; taediosus
mulerum sectator.
mosquete: manuballista, ae f. Sin: pyro-
ballista; sclopetum; manuballista ignvoma
vel ignfera.
mosquetero: manuballistrius, ii m. Sin:
pyroballistrius; sclopetrius; miles manu-
ballist (vel pyroballist) armatus vel instruc-
tus.
mosquitero: conopum, i n; conpium, ii n.
Sin: retculum; conopum vel retculum con-
tra clices.
mosquito: culex, lcis m.
mostacera o mostacero: sinapirium, ii n.
mostaza: sinpi n indecl; sinpe, is vel
sinpis, is f (ac -im, abl -e vel -i).
mostrador: expositrium, ii n. Sin: cartbu-
lum (ostentationum); ostentus, us m; ssulae,
arum fpl; mercatria mensa.
mote: (apodo) v. esta voz.
motel: deversrium vehiculrium vel autoci-
nticum. Sin: deversrium ad viam situm;
deversrium viae autocinticae; deversrium
autocineto vehntium vel utntium.
motete: cantincula, ae f. Sin: breve cnti-
cum; polyphnica cntio.
motivacin: motivtio, onis f. Sin: incita-
mentum.
motivo: (dibujo ornamental repetido) prae-
cpuum argumentum // (tema de una compo-
sicin musical) modus msicus. Sin:
modulata phrasis; mdulus (msicus) itera-
tus; musicata cantilena // (causa o razn de
una cosa) causa, ae f. Sin: rtio; motivum.
Uso: motivos polticos, rationes polticae.
moto, v. motocicleta.
motocicleta: motobrota, ae f. Sin: autob-
rota; motcyclus; motocclula; brota mot-
ria, autmata, automtica, automatria;
bcyclus automatrius; autcypes, pdis m.
Uso: - con sidecar, autobrota cum adiecto
csio; ir en -, autobrot vehi; viajar en -, iter
autobrot fcere // - de pequea cilindrada y
rueda de dimetro reducido, birtula automa-
tria.
motociclismo: motocyclismus, i m. Sin: res
mortificante
715
autobirotulria.
motociclista: motocyclista, ae m. Sin: auto-
birotrius; motriae brotae ductor; brotae
automatriae gubernator; bcicli automatrii
moderator; autobrot vehens.
motocross: certamen autobirotarum campes-
tre.
motocultivo: motocultura, ae f. Sin: agrorum
cultura machinarum automatariarum adiu-
mento.
motonutica: motonutica, ae f. Sin: ars
nutica motria.
motonutico: motonuticus, a, um. Sin: ad
motonuticam spectans.
motonave: motonavis, is f. Sin: navis auto-
matria; navis motralis.
motoneta: motocclula, ae f. Sin: birtula
automatria.
motoniveladora: automatrius chamulcus
(fossrius).
motopatn, v. escter.
motor: (adj, que comunica movimiento) mo-
trius, a, um. Sin: movens, entis; qui (quae,
quod) movet // (mquina que mueve ciertos
aparatos) motrium, ii n. Sin: motrum; ma-
chinamentum; machintio; machinamentum
motrium; motria mchina vel machintio.
Uso: - Diesel, machintio dislia; motrium
machinamentum diselianum; - elctrico, mo-
trium sive motrum (vel machinamentum
motrium) elctricum; de -, motrius; motra-
lis, e; gas de los -, gsium motrale; - accio-
nado por nafta (gasolina, bencina), motrum
benzinrium // - de avin, aronavis propul-
srium; - de combustin, motrium benzin-
rium; - de explosin, motrium displosrium;
machintio a displosione; machinamentum
motrium displodendi vi preditum; - de
vapor, motrium vapreum vel vaporrium;
- de dos cilindradas, machintio bimodiolata;
- de cuatro cilindradas, machintio quater-
modiolata; - de doce cilindros, machinamen-
tum dudecim cylindris preditum; - de
varias cilindradas, machintio plurimodio-
lata vel polymodiolata; - de cuatro tiempos,
motrium tetrchronum // encender, apagar
el -, motrium accndere, exstnguere.
motora: cymba automatria.
motorbote: navgium automatrium.
motorismo: motorismus, i m.
motorista: (persona que conduce una moto-
cicleta) v. motociclista // (persona que prac-
tica el motorismo) motorista, ae m //
(maquinista de tranva o de barco con motor)
machinator, oris m. Sin: motori addictus.
motorizacin: motoriztio, onis f. Sin: (ma-
chinamentorum) motoriorum instrctio.
motorizado: motorizatus, a, um. Sin: machi-
natus; automatriis mchinis ( machinatini-
bus, machinamentis) munitus, preditus,
instructus; (machinamentis) motriis instruc-
tus. Uso: ejrcito -, exrcitus motorizatus vel
machinatus.
motorizar: motorizare. Sin: (machinamen-
tis) motriis instrere; automatriis mchinis
munire; automatriis vehculis instrere.
motor scooter, v. escter.
motscafo: scapha automatria. Sin: automa-
tria linter (- tris f) vel cmbula; automat-
rium navgium.
motscafo
716
motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis mo-
vendi; vis tractria; vis qu liquid movetur;
mquina -, mchina tractria.
motu proprio: ltterae motu prprio datae
fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Ltterae
Apostlicae motu prprio datae fpl.
mountain bike: brota montana.
mouse (Inform), ratn: mus, muris m. Sin:
msculus, i m.
movible: mbilis, e. Sin: agitbilis; gilis.
Uso: fiestas -, festa moblia // (que gira, que
da vueltas) verstilis, e.
movilidad: moblitas, atis f.
movilizacin: (accin y efecto de movilizar)
mobilittio, onis f. Sin: dilectus vel delectus,
us m; ad arma convoctio. Uso: - en masa,
delectus (-us m) tumulturius; - general, m-
nium cvium ad arma convoctio // fig, - ge-
neral de las conciencias, generalis
conscientiarum motus (-us m).
movilizado: (incorporado a filas) mobilita-
tus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad
arma convocatus.
movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin:
delectum habere, institere, gere; ad arma
convocare // fig cire vel concire. Sin: m-
bilem vel lacrem rddere.
movimiento: motus, us m. Sin: mtio, onis
f; meatus, us m. Uso: - corporal, mtio cor-
poralis; - histricos con finalidades polticas,
incepta quae civitatis temperationem contin-
gunt; - insurreccional, seditiones et motus; -
Internacional de los Pases No Alineados,
Motus Internationalis Civitatum Non Conso-
ciatarum; - obrero y sindical, opficum motus
eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle-
xus; - neolatino, motus neolatinus; - ssmico,
motus ssmicus; - vibratorios, motus vibra-
trii // - de la calle, viae concurstio; - de ca-
pitales en sentido bancario, pecuniarum
rtio; - de capitales en sentido comercial, pe-
cuniarum exercittio; - de las mquinas, ma-
chinarum meatus (-us m).
moviola: movola, ae f. Sin: instrumentum
retractrium.
moza: (joven) puella, ae f. Sin: adulescens;
ivenis // (soltera) caelebs, lbis f // (cama-
rera) ministra vel administra, ae f. Sin: tricli-
niria; dmnula tabernria.
mozrabe: adj mozarbicus, a, um // sust
Mzarabs, bis m.
mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: ive-
nis, is m // (soltero) caelebs, lbis m // (hom-
bre que sirve en las casas o al pblico en
oficios humildes) minister, tri m. Sin: fmu-
lus; fmulus domsticus; calator; mercen-
rius sive mercennrius. Uso: - recadero o
para recados, cadete, tabellrius; dirbitor m;
- de bar, triclinirius, ii m; thermopla, ae m;
thermoplii minister; tabernae potriae mi-
nister vel fmulus; - de caf, cafeopla, ae m
; tabernae caferiae minister vel fmulus; - de
cervecera, minister cervisirius; - de cocina,
v. pinche; - de comedor, triclinirius; cbi-
fer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
cuerda, - de estacin , grulus; biulus; - de
cuadra, agso, nis m; - de matadero, lani-
rius administer; - de mulas, mlio, onis m;
servus a iumentis; - de pastelera, grulus
dulcirius; - de restaurante, caupnius, ii m;
caupnius puer.
muar, v. moar.
muceta: pallolum, i n. Sin: amculum.
muchachear: puerliter gere vel se grere.
motriz
717
Sin: ineptire.
muchacho: puer, peri m. Sin: adulescens,
entis m; psio, onis m.
muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituta,
ae f; humor mucosus.
mucosa: mucosa, ae f.
mucosidad: mucsitas, atis f. Sin: natura
mucosa.
mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus;
pituitosus.
mudanza: (cambio de domicilio) domiclii
transltio.
mudarse: domiclium immutare vel trans-
ferre.
mueblaje, v. moblaje.
mueble: adj mbilis, e. Uso: bienes -, movn-
tia, ium npl; res moventes vel mbiles; bona
moblia // sust mbile, is n. Sin: piplum; ar-
mrium (armario); arca, ae f; en pl, tambin
supellex, lctilis f; ornamentum, i n; ornatus,
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (sin-
gulares colectivos). Uso: casa provista de
muebles, domus instructa; proveer de muebles
una casa, domum instrere; v. moblaje.
mueblista: (persona que hace muebles) su-
pellctilis fabricator vel pifex // (persona
que vende muebles) supellctilis vnditor.
mueca: sanna, ae f. Sin: subsanntio, onis f;
os distortum; oris distrtio vel depravtio.
Uso: hacer muecas, os distorqure (torcer la
boca); distorquere labra (torcer los labios);
contrhere frontem (arrugar la frente); con-
trhere vultum (contraer el rostro); contr-
here nares (fruncir las narices); hacerle
muecas a uno, liquem subsannare.
muecn: muazzinus, i m. Sin: sacer rabum
praeco.
muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin:
molaris lapis, mola machinria // (piedra re-
donda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los
dientes grandes posteriores a los caninos)
genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro
elevado y plano) molaris mons.
muelle: (pared de fbrica a lo largo de un ro
o de un puerto, para facilitar el embarque y
desembarque de cosas y personas) agger, ris
m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum;
moles flctibus oppsita; iactus (-us m) in
altum petrarum obex (bicis m) // (andn)
crepdo, dnis f // (resorte de metal) elat-
rium, ii n. Sin: tendculum.
murdago: viscum, i n.
muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors
naturalis; - prematura, mors immatura; conde-
nar a -, cpite vel cpitis damnare; dar -, mor-
tificare; occdere; morte affcere; vit privare.
muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura.
muestra: (trozo de tela o porcin de un pro-
ducto o mercanca, que sirve para conocer
la calidad del gnero) spcimen, mnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spcimen
sine prtio // (ejemplar o modelo que se ha
de copiar o imitar) spcimen // (rtulo de las
tiendas que indica la naturaleza del comer-
cio) signum, i n. Sin: indcium // (fig, seal,
demostracin o prueba de una cosa) mons-
trtio vel demonstrtio, onis f. Uso: dar mues-
tras de valor, virtutis signa dere (vel
spcimen praebere) // (exposicin, exhibi-
cin) exhibtio, onis f. Uso: - de trabajos ar-
tsticos, exhibtio artificiorum.
muestra
718
muestrario: exempla collecta npl. Sin: mr-
cium exemplria; propsita exempla vel spe-
cmina; exemplria rdine digesta.
muft: mahometanorum religionis magister
vel moderator.
mugrn, v. esqueje.
muguete: convallria, ae f. Sin: convallria
maialis; llium convllium; aster (-ris m) t-
ticus.
mujer: mlier, ris f. Sin: fmina. Uso: - con-
sagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis
mlier; - cortesana, - pblica, mretrix, icis
f; mretrix mlier; - histrica, hystrica, ae f;
hystrica fmina; - hombruna, - de nimo va-
ronil, virgo, gnis f; - de su casa, domseda,
ae f.
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulier-
rius; mulierculrius; mulierosus homo; mul-
erum sectator vel studiosus; feminarum
prosecutor vel pedsequus. Uso: el ser -, mu-
liersitas.
mujeril: mulebris, e. Sin: femneus.
mulero: mlio, onis m. Sin: servus a iumen-
tis.
muleta: (palo con puo atravesado que sirve
a los enfermos para apoyarse al andar) f-
rula, ae f. Sin: bculum; subalare bculum vel
fulcrum; bculum orthopedicum vel rostra-
tum. Uso: apoyarse en las - , bculis (subal-
ribus bculis vel fulcris; bculis orthopedicis
vel rostratis) inniti; caminar con muletas, lle-
var muletas, bculis levare membra.
muletilla: (bordn, en la conversacin) v. es-
tribillo.
muletn: tegumentum gauspinum vel villo-
sum. Sin: strgula vel vestis villosa.
mulso: mulsus, a, um.
multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multtio;
poena; poena pecuniria; pecnia poenalis;
mulctatcia pecnia. Uso: condonar, perdo-
nar una -, remttere multam; imponer una - a
alguno, multam impnere licui vel in li-
quem; mult liquem multare; licui multam
dcere vel irrogare; incurrir en una -, multam
commttere; hay que pagar multas, poenae
solvendae sunt.
multar: multare vel mulctare. Sin: mult li-
quem damnare vel punire; pecni liquem
multare.
multicelular: multicellularis, e.
multicolor: multcolor, oris. Sin: multicolo-
rus; multicolrius; multicoloris, e.
multicultural: multiculturalis, e.
multiculturalismo: multiculturalismus, i m.
multilateral o multiltero: multilterus, a,
um.
multimillonario: multimilionrius, ii m.
multinacional: adj multinationalis, e // sust
socetas multinationalis.
multiplicacin: multiplictio, onis f.
multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: n-
merus multplicans. Uso: aparato -, instru-
mentum polygrphicum.
multiplicando: nmerus multiplicandus.
multiplicar: multiplicare.
muestrario
719
multplice: mltiplex, plcis.
multiplicidad: multiplcitas, atis f.
mltiplo: adj mltiplex, plcis // sust mlti-
plus, i m. Sin: nmerus multiplicativus.
multitasking (Inform): procssio (-onis f) vel
processus (-us m) mltiplex.
mundanal, v. mundano.
mundanera: res mundanae, saeculares,
terrenae.
mundanidad: mundnitas, atis f. Sin: mun-
dana vnitas, cupditas, vita; res volupturiae;
voluptria vita. Uso: engolfarse en las mun-
danidades, se totum voluptatum blandimen-
tis ingurgitare.
mundano: (perteneciente o relativo al
mundo) mundanus, a, um. Sin: ad mundum
prtinens // (que atiende demasiado a las
cosas del mundo) mundanus, a, um. Sin:
mundialis, frvolus, volupturius; voluptti-
bus addictus. Uso: gloria -, mundialis glria;
mujer -, mlier volupturia; mlier volupt-
tibus ddita; sabidura -, mundana sapintia.
mundial: mundialis, e. Sin: mundanus; uni-
versalis; pancsmius; totus orbis terrarum;
mnium gntium vel nationum; universi g-
neris humani. Uso: competencias -, cert-
mina mundana; guerra -, bellum mundanum,
universale, mnium gntium; solidaridad -,
solidaretas mundialis.
mundialismo: mundialismus, i m. Sin: pan-
csmia (vel totus mundi) rtio.
mundialista: pancsmius, a, um. Sin: ad uni-
versum terrarum orbem ttinens.
mundializacin: rtio liquid pancsmium
faciendi.
mundialmente: per totum (vel per univer-
sum) orbem. Uso: - famoso, per totum orbem
famosus.
mundillo: (arbusto) glbulus nivis // (calen-
tador de cama) v. calentador.
mundo: mundus, i m. Sin: orbis, is m; uni-
versum, i n; univrsitas rerum; orbis terra-
rum; terrae, arum fpl (tierra, planeta);
hmines, um mpl; humanum vel hminum
genus; gens humana; omnes gentes (gnero
humano); humana socetas; hminum con-
srtio; consocitio humana (sociedad hu-
mana). Uso: el - actual, haec aetas; mundus
huius tmporis; el - agrcola, res tota agrico-
laris; el - antiguo, orbis antiquus; vteres, um
mpl (los antiguos) vel vtera, um npl (las
cosas antiguas); vteres nationes; el - circun-
dante, res quae circum sunt; el - contempo-
rneo, mundus qui nunc est; el - deportivo,
orbis gmnicus; el - espiritual, mundus spiri-
talis; el - exterior, res externae; el - islmico,
orbis islmicus; - mecnico-tcnico, mundus
machinalis idemque tchnicus; el Nuevo -,
terrae novae; orbis novus ; el otro -, vita fu-
tura; vita quae est post mortem; Tercer -, Tr-
tius, qui dcitur, Mundus; regiones trtii
rdinis; el - del trabajo, perum atque artifi-
ciorum orbis (-is m); mundovisin, vsio pan-
csmia // del -, mundialis, e; alegras de este
-, vitae gudia; las cosas del -, res humanae;
el curso del -, rerum cursus (-us m); elemen-
tos del -, mundilia elementa; el fin del -,
finis mundi; en este -, in terris; in his terris;
en los confines del -, in ltimis terris; hasta
las regiones ms lejanas del -, in ltimas
oras; partes del -, orbis terrarum partes; todas
las partes del -, omnes gntium partes; rique-
zas del -, orbis terrarum divtiae; seor del -,
dminus totus orbis; seores del -, dmini
terrarum; un - de cosas, rerum mxima cpia;
un - de gente, magna hminum frequntia //
mundo
720
aunque se hunda el -, preant omnes licet; etsi
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post
hmines natos; post hminummemriam; huir
del -, vitare turbam; fgere celebritatem; reco-
rrer el -, orbem terrarum pererrare vel perva-
gari; venir al -, in vitamvenire; nasci; in lucem
prodire; in lucem sscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque diti sumus;
vivir en medio del -, in celebritate versari.
municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -,
curatores rei municipalis; consejo -, cons-
lium curatorum rei municipalis.
municipalidad: (ayuntamiento) municipli-
tas, atis f. Sin: municipalis cria; municipales
magistratus // (sede) domus (-us m) munici-
palis.
municipalizacin: municipaliztio, onis f.
Sin: in municpii potestatem redctio.
municipalizar: municipalizare. Sin: munic-
pio commttere; municpii potestati attrib-
ere; in municpii potestatem redgere.
municipio: (comuna) municpium, ii n . Uso:
ciudadano del -, mniceps, cpis m // (sede)
aedes (-ium fpl) magistri urbis.
mueca: (figura de mujer que sirve de ju-
guete) pupa vel ppula, ae f. Sin: pusola;
icncula; imagncula; icncula puellaris.
Uso: fbrica de muecas, puparum officina
vel ergastrium // (fig, muchacha hermosa y
delicada) ppula, ae f. Sin: dulcolae, arumfpl.
mueco: (figurilla humana) pupus vel p-
pulus, i m // (joven fatuo y afeminado) ho-
mnculus, i m. Sin: pusillus homo.
muequera: (tienda de muecas) puparum
taberna // (gran cantidad de muecas) magna
puparum cpia.
mun: mnculum, i n. Sin: artus truncus vel
mtilus; brchium mtilum, truncum, man-
cum; trunca manus.
mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parie-
trius // sust pictura parietalis.
muralista: paretum pictor.
murena: murena, ae f.
muritico: muriticus, a, um. Uso: cido -,
muriticum, i n.
murcilago: vespertlio, onis m. Sin: vespe-
rgo, gnis m.
muro: murus, i m. Uso: - almenados, muri
pinnati; murorum pinnae; - de adobes, murus
macriae; el - de Berln, Berolini murus;
murus Berolinensis.
muscular: muscularis, e. Sin: musculorum
(gen pl); lacertorum (gen pl).
musculatura: musculorum compages (-is f)
vel summa.
musculoso: musculosus, a, um. Sin: lacerto-
sus; torosus.
muselina: mossulinum, i n. Sin: crbasus, i f;
crbasum, i n; en pl crbasa, orum; mausi-
liense txtile (-is n); mausiliensis crbasus;
pannus mossulinus. Uso: - de lana, lana mos-
sulina.
museo: musum vel musaeum, i n. Uso: -
Britnico, Museum Britnnicum; - Europeo,
Museum Europaeum vel Europae; - Nacio-
nal, Museum Nationale; - Tcnico, Museum
Tchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum
vel Vaticnicum; - de ciencias naturales, mu-
seum disciplinarum naturlium; - de cuadros,
- de pinturas, v. pinacoteca.
municipal
721
museografa: museogrphia sive -grapha, ae
f.
museogrfico: museogrphicus, a, um.
musegrafo: musegraphus, i m.
museologa: museolgia sive -loga, ae f.
museolgico: museolgicus, a, um.
muselogo: muselogus, i m. Sin: peritus
rerum muselium
muserola: fiscella, ae f. Sin: oris vnculum.
msica: msica, ae f; msice, es f. Sin: m-
sica, orum npl; msici modi. Uso: - casera,
cantus (-us m) domsticus; - clsica, msica
clssica; msici modi clssici; - instrumental,
cantus nervorum; tibiarum nervorumque can-
tus; cantus vel concentus msicis instrumen-
tis datus; - moderna, msica recntior vel
hodierna; - popular, msica popularis; - pro-
fana, msica profana ; - ratonera, msica
horrbilis vel felina; - sagrada, msica sacra;
- vocal, vocum concentus; concentus voce
(vel vcibus) datus; - vocal e instrumental,
vocum nervorumque cantus // - de Bach, m-
sica bachiana; - de cmara, symphnia con-
vivalis (vel convivialis), domstica,
cameralis; concentus paucis instrumentis
datus; - de cuerda, msica rcubus effecta;
grupo de - jazz, grex musicorum izzicis n-
meris canntium // componer la -, modos f-
cere; poner msica a un texto para que
pueda ser cantado, verba modis msicis or-
nare; v. musicalizar.
musicabilidad: musicablitas, atis f.
musicable: msicis modis aptbilis.
musical: adj msicus, a, um. Sin: canorus;
melodus // sust msicum drama. Sin: spect-
culum canntium, loquntium, saltntium.
Uso: actor de un -, msici drmatis hstrio
(-onis m).
musicalidad: canor, oris m.
musicalizar: liquid msicis notis excpere.
Sin: liquid msicis modis aptare, vestire, or-
nare; licui rei modos aptare. Uso: - una can-
cin, carmen msicis modis aptare.
musicar, v. musicalizar.
music-hall: varietatum theatrum.
msico: msicus, i m. Sin: modulator; aene-
ator (tocador de trompeta; clarinero); tibcen,
cnis m (tocador de flauta); crnicen, cnis m
(tocador de cuerno) Uso: - ambulante,
msicus circumforneus; - de orquesta,
symphonacus.
musicografa: musicogrphia sive -grapha,
ae f.
musicgrafo: musicgraphus, i m. Sin: mu-
sicorum scriptor.
musicologa: musicolgia sive -loga, ae f.
Sin: doctrina musicolgica; scintia msicae
artis. Uso: relativo a la -, musicolgicus; ins-
tituto de -, institutum musicolgicum.
musiclogo: musiclogus, i m. Sin: msicae
studiosus; modorum peritus; msicae artis
peritus; musicorum perstudiosus; histriae ac
tchnicae musicalis cultor, peritus, studio-
sus.
musicomana: musicomnia sive -mana, ae
f.
musicmano: musicmanes, is m.
musicoterapia: musicotherapa, ae f.
musicoterapia
722
musivo: musivus, a, um. Sin: tessellatus; ver-
miculatus.
muslim o muslime, v. musulmn.
muslmico, v. musulmn.
musulmn: adj musulmanus, a, um. Sin:
mslimus; muslmicus // sust musulmanus, i
m. Sin: mslimus, i m. Uso: - fundamenta-
lista, mslimus fundamentalsticus; v. maho-
metano, islmico.
mutacin: muttio, onis f. Uso: - cromos-
mica, muttio chromosmica; - puntual, mu-
ttio punctualis.
mutilacin: mutiltio, onis f.
muting: instrumentum sonum mnuens.
mutismo: mtitas, atis f. Sin: mutum os; lin-
guae defctio; mutum esse // fig tacitrnitas,
atis f.
mutualidad: auxlii vel adiumenti vicissi-
tudo (-dnis f).
mutuamente: nvicem. Uso: amarse -, nvi-
cem dilgere; denigrarse -, nvicem se obtrec-
tare; saludarse -, salutare nvicem.
mutuante: mtuans homo.
mutuo: adj mtuus, a, um // sust pecnia
mtua.
muzrabe, v. mozrabe.
mystery evenings: vsperae arcanae.
mystery shows: exhibitiones arcanae.
musivo
723
nabo: rapa, ae f; rapum, i n.
ncar: concha, ae f.
nacido: - con estrella, homo sdere dextro
ditus.
nacin: ntio, onis f. Sin: cvitas, atis f; gens,
gentis f; ptria, ppulus. Uso: - autnomas,
civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum;
- altamente industrializadas, civitates quae
in operosis artifciis plrimum profecerunt; -
poco industrializadas, nationes in operosis
artifciis paulum progressae; - occidentales,
ppuli ad occasum habitantes; ppuli regio-
nem occidentem colentes; - orientales,
Orientis civitates; - progresista, ntio incre-
mentis crescens; - Unidas, Nationes Unitae
vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae,
vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de
las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum;
Consejo de seguridad de las - Unidas, Unita-
rum Nationum Conslium securitati tuendae.
nacional: nationalis, e. Sin: ptrius; doms-
ticus; nationis, gentis, ptriae (gen). Uso:
bandera -, ptriae vel nationis vexillum; p-
trium vexillum; carcter -, character (-ris m)
nationalis; equipo -, ptrius manpulus; gn-
tica turma; himno -, ptrium carmen; lengua
-, ptrius sermo.
nacionalidad: nationlitas, atis f. Sin: ntio;
cvitas; civitatis frutio.
nacionalismo: nationalismus, i m. Sin: suae
gentis stdium; nmium prpriae nationis
(vel prpriae civitatis, vel suae gentis) st-
dium; flagrantssimum ptriae stdium; suae
nationis (vel prpriae civitatis) gloritio; suae
gentis admirtio; gentis (vel nationis) suae
amplificandae stdium; ptriae amplifican-
dae stdium. Uso: - psicoptico, nationalis-
mus psychopticus.
nacionalista: adj nationalsticus. Sin: natio-
nem immoderate colens; ptriae nimis stu-
dens; ad ptriam amplificandam proclivis.
Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis st-
dium; sentido -, nationalsticus sensus (-us m)
// sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae ad-
mirator, fautor; ptriae (vel nationis suae)
amplificandae fautor; immoderatus ptriae
cultor.
nacionalizacin: nationaliztio, onis f. Sin:
publictio; in pblicum redctio; pblicae tu-
telae tradtio.
nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare;
in pblicum redgere; pblicum fcere; p-
blicae tutelae trdere.
nacionalsocialismo, v. nazismo.
nacionalsocialista: (perteneciente o relativo
al nacionalismo) socialsticus nationalis. Sin:
ad socialismum nationalem prtinens // (par-
tidario del nacionalsocialismo) socialista
(-ae m) nationalis.
nadador: adj nans, nantis. Sin: natans, antis.
Uso: apasionado -, nandi studiosus; hbil -,
nandi peritus // sust natator, oris m (indica
una cualidad caracterstica); nans, nantis vel
qui natat (el que nada en una circunstancia
determinada) // no -, non natator m; non na-
tatrix f.
nadar: nare. Sin: natare. Uso: que sirve para
-, natatrius; sitio en donde se nada, natbu-
lum; natatrium; natatria.
N
724
nadera: frvolum, i n. Sin: nugamenta, orum
npl; res nullus momenti; res levssima; en pl,
tambin nugae vel tricae, arum f. Uso: decir
naderas, nugari; perder el tiempo en nade-
ras, nugas gere.
nadir: nferi caeli vertex (-tcis m).
nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: leum
bituminosum vel terrgenum. Uso: - sin
plomo, benzinum non plumbatum.
naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f.
Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae;
hydrocarburum contractum.
naf, naf o naif: (ingenuo) simplex, plcis.
Sin: ingnuus; nativus; artifcio carens; arti-
fcii expers (-ertis) // (dicho de estilo pict-
rico) nativa simplicitate pictus.
nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; txtile
(-is n) nailnicum vel nailneum; matria
plstica nailonensis. Uso: de -, nylnius, nai-
lnicus, nailneus, naelnicus.
naipe: charta vel chrtula lusria. Sin: scida
vel scdula lusria; lusria pgina. Uso: juego
de naipes, de cartas, chartarum (chartularum,
scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus
(-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chrtu-
lis, chartis lusriis, scidis, scdulis) ldere;
mezclar los -, chartas (chrtulas, scidas, sc-
dulas) confndere; baraja de naipes, v. ba-
raja.
nana: (cancin de cuna) v. arrorr, ber-
ceuse.
nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura.
nanmetro: nanmetrum, i n. Sin: mnima
longitdinis mensura.
napolen: nummus napolenicus.
Napolen: Napleo, onis m.
napolenico: napolenicus, a, um. Sin:
Napoleonis (gen); ad Napoleonem spectans.
napolitano: adj neapolitanus, a, um // sust
Neapolitanus, i m.
naranja: arncium, ii n; arncia, ae f. Sin:
arntium vel aurntium; arntia vel aurntia;
malum arntium vel aurntium; malum
ureum, snicum (vel sinense), pnicum;
ctreum sinense.
naranjada: aurantina (aurntia, arntia, arn-
tina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus.
naranjal: aurantirium, ii n. Sin: locus au-
rntiis (vel citris sinnsibus) cnsitus.
naranjero: (perteneciente o relativo a la na-
ranja) ad arncium prtinens // (persona que
vende naranjas) aurantirius, ii m // (na-
ranjo) v. esta voz.
naranjo: aurntius, ii f. Sin: citrus (-i f) si-
nensis; malus arntia; citrus arntia. Uso: -
amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis.
narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui ado-
rtio,venertio, cultus (-us m), admirtio;
nmia sui existimtio; narcissianum vtium.
narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cul-
tum sui, vel ad suam adorationem) ttinens;
narcissiani vtii prprius // sust sui adorator,
venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
amans; in se depriens; narcissiano vtio af-
fectus.
narciso: narcissus, i m.
narcoanlisis: narcoanlysis, is f. Sin: sopo-
ratae mentis indago (-gnis f); obnubilati
nimi perscruttio.
nadera
725
narcodlar: narcodollrium, ii n. Sin: doll-
rium e medicamentis stupefactivis prov-
niens.
narcosis: narcosis, is f. Sin: sopor (vel torpor,
vel veternus) artificiosus vel innaturalis; sop-
tio chirrgica.
narcoterapia: narcotherapa, ae f. Sin: sop-
tio medicamentosa; medicinalis somni indc-
tio; soporfera curtio; cura ope narctici.
narctico: adj narcticus, a, um. Sin: sm-
nifer; somnficus; soprifer; veternosus //
sust narcticum, i n. Sin: sopor, oris m; re-
mdium (vel medicamentum) narcticum,
somnferum, somnficum, soporferum, ve-
ternosum. Uso: suministrar un -, licui narc-
ticum dare; tomar un -, remdium
somnferum smere.
narcotina: narcotnum, i n; narcotna, ae f.
narcotismo: narcotismus, i m. Sin: nmia
narcoticorum smptio vel ingstio.
narcotizacin: narcotiztio, onis f. Sin: so-
poris artificiosi indctio; chirrgica sopitio-
nis effctio.
narcotizado: narcotizatus. Sin: soporatus.
narcotizador: narcotizans, antis. Sin: sop-
rans.
narcotizar: narcotizare. Sin: soporare; sopo-
rem arcssere, indcere, praebere; narctico
(vel medicamento somnfico) liquem sopo-
rare vel sopire. Uso: - con veneno, narctico
veneno liquem soporare vel sopire.
narcotraficante: narcomercator, oris m. Sin:
mercator rerum narcoticarum.
narcotrfico: narcomercatura, ae f. Sin: mer-
catura medicamentorum stupefactivorum;
mercatura pharmacorum psychotropicorum
vel stupefactivorum; mercatura medicmi-
num psychotropicorum.
nardo: nardus, i f; nardum, i n. Uso: que pro-
duce -, nrdifer, fra, frum; de -, nrdinus;
aceite de -, nrdinum (sobrent leum); vino
perfumado de -, nrdinum (sobrent vinum).
nariz: sonarse, limpiarse las -, se emngere;
nares emngere; sonarse las - con el pauelo,
lintolo (vel mucnnio) se emngere; torcer
uno las -, narem contorquere, detorquere,
contrhere.
narrador: narrator, oris m. Uso: - chistoso,
acroama, tis n; - escrupuloso (de historia),
auctor religiosssimus; - de fbulas, de anc-
dotas, fabulator.
narrativa: narrativa, ae f. Sin: modus vel
rtio narrandi; narrandi ars; scripta fabultio;
narrativum scribendi genus (-nris n).
narrativo: narrativus, a, um. Sin: narrat-
rius; narrationis (gen). Uso: estilo -, stilus
narrationis; fluidez -, narrtio fcile fluens; li-
teratura -, narrationes, um fpl; poema -,
poma (-tis n) narrativum; prosa -, prosa
narrativa.
narria: trhea vel traha, ae f.
narval: narvalus, i m.
nasa: (cesta de boca estrecha que llevan los
pescadores para echar la pesca) sirpculus
(vel scirpculus) piscatrius.
NASA (abrev de National Aeronautics and
Space Administration): Nationalis Aronuti-
cae et Spatialis Americanorum (septentrion-
lium) Administrtio, Conslium Supremum
Civitatum Foederatarum Amricae Septen-
NASA
726
trionalis negtiis ariis et aethriis praepsi-
tum, NASA vulgo appellatum. Sin: socetas
exploratria, cui nomen NASA; institutum
navigationi siderali praepsitum (N.A.S.A.).
nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nrium (gen).
Uso: e nribus ductus; nribus (vel per nares)
enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, con-
sonantes nasales; consonantes quae per nares
pronuntiantur; pronunciacin, sonido -, pro-
nuntitio, sonus nasalis; voz -, vox e nribus
ducta.
nasalidad: naslitas, atis f. Sin: e nribus re-
sonntia; nasalis rtio soni; nasalis qulitas
vocis; nasalis pronuntiandi rtio.
nasalizacin: nasaliztio, onis f. Sin: ad na-
salem sonum trnsitus (-us m).
nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fcere,
rddere; e nribus pronuntiare; nasalem
sonum tribere (licui sllabae vel vocbulo).
nasofaringe, v. rinofaringe.
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ris m) lc-
teus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lc-
teum mulsum (-i n); cramum battutum.
natacin: (arte de nadar) ars natandi // (ac-
cin y efecto de nadar) nattio, onis f. Uso: -
sincronizada, nattio synchronizata; - a la
braza, nattio brcchiis contendens; - estilo
libre, nattio gnere sponte delecto; - estilo
mariposa, nattio papilionum more; - estilo
rana, nattio ranae more; - de costado, lteris
nattio; nattio a ltere (vel obliquo crpore);
- de espalda, dorsi vel tergi nattio; nattio
supino crpore // (como deporte) certamen
natatrium. Sin: natationis certamen. Uso: -
masculina, femenina, de 100 m, natationis
certamen inter viros, inter muleres, in longi-
tdinem metrorum C; - de espalda, natationis
certamen supino crpore; - estilo libre, lbe-
rum natationis genus; - estilo mariposa, nata-
tionis certamen papilionum more; - mezco-
lanza, natationis certamen vrio gnere; -
estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatrium ranae in modum, vel
pctore aquam findente; - zambullida del
trampoln, natationis certamen de suggestu
desultrio, vel de contignatione.
natalidad: natlium index (-dcis mf). Sin:
natorum nmerus vel summa. Uso: cada de
la tasa de -, nmerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decre-
mentum; incremento de la -, prolis incremen-
tum; el problema de la -, de propaganda prole
(vel de natorum nmero) questio; regular la
-, natorum continere nmerum.
natatorio: natbulum, i n.
natillas: lac et ova armatis condta. Uso: -
heladas, lac ovaque gelata.
nativismo: nativismus, i m.
NATO (abrev de North Atlantic Treaty Orga-
nization): Consocitio ex pacto Atlntico.
Sin: Consocitio Atlntica, quae est NATO;
Consocitio a pacto Atlntico Septentrionali;
Consocitio a pacto Ocani Atlntici septen-
trionalis; Institutum a Pacto Atlntico Sep-
tentrionali; confoedertio NATO;
Consocitio militaris NATO.
natrn: natrum, i vel ntrium, ii n.
natural: naturalis, e. Uso: al -, icnicus.
naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, in-
animarum rerum natura; respeto por la -, ob-
servntia erga rerum naturam; rerum naturae
observntia.
naturalidad: naturlitas, atis f. Sin: naturae
(vel naturali rationi) congruntia // fig candor;
nasal
727
ingenitas; simplcitas. Uso: con -, naturli-
ter; ingnue; simplciter.
naturalismo: (sistema filosfico) naturalis-
mus, i m. Sin: rtio naturalis; physicarum
legum sufficintia; universorum ad naturam
redctio; naturalis rdinis celebrtio // (co-
rriente literaria) naturalismus. Sin: veri re-
praesenttio; vritas in describendo; veritatis
imittio; veri repraesentandi stdium.
naturalista: (concerniente o relativo al na-
turalismo) naturalsticus, a, um. Sin: ad natu-
ralismum spectans // (que profesa la doctrina
filosfica del naturalismo) naturalista, ae m.
Sin: naturalismi fautor, sectator; universorum
ad naturam redactor; rationis naturalis cultor;
naturalis rdinis celebrator // (que sigue la te-
ora esttica del naturalismo) veritatis imita-
tor. Sin: descriptor scrupulosus; veri
repraesentandi studiosus; veritatis imitandae
assertor // (persona que profesa la historia
natural o tiene en ella especiales conoci-
mientos) phsicus, i m. Sin: vir physicorum
peritus; rerum naturae (vel rerum natur-
lium) inquisitor; naturae investigator, specu-
lator, studiosus; naturlium scientiarum
peritus; histriae naturalis cultor.
naturalizacin: (accin de naturalizar) na-
turaliztio, onis f. Sin: civittis concssio,
communictio, dtio, dontio, largtio. Uso:
certificado de -, diploma civitatis // (accin
de naturalizarse) naturaliztio. Sin: civitatis
consectio, acquistio, adptio.
naturalizado: naturalizatus, a, um. Sin: in
civitatem ascriptus, receptus, asctus.
naturalizar: naturalizare. Sin: licui civita-
tem concdere, dare, impertire; liquem in ci-
vitatem ascrbere, recpere, suscpere,
asciscere; liquem civitate donare.
naturismo: naturismus, i m. Sin: philosphia
de natura.
naturista: adj ad philosphiam de natura
prtinens // sust naturista, ae mf. Sin: philos-
phiae de natura sectator.
naumaquia: naumchia, ae f. Sin: navale
prelium; pugna navalis; navlium proelio-
rum spectculum.
nautilo: nutilus, i m.
navaja: novcula, ae f. Uso: - de afeitar, ra-
srium; novcula rasria; tonsrius culter
(cultri m); est mellada la -, novculae cies
hbetat.
nave: (barco) navis, is f. Sin: navgium. Uso:
- capitana, navis praetria vel imperatria; -
corsaria, - pirata, praedonum navis; navis pi-
rtica vel praedatria; - costera, navis orria;
- espacial, navis vel navcula sideralis; nav-
gium spatiale vel siderale; aronavis sideralis
circmvolans; - espacial Challenger, navis
sideralis, cui nomen Challenger; - mercante,
navis mercatria vel negotiatria; - oceono-
grfica, oceanogrphica navis; - pequea,
navcula vel navicella; - de carga, navis one-
rria vel vectria; - de guerra, navis bllica;
- de pesca, navgium piscatrium; tomar una
-, navem smere // (parte de una iglesia com-
prendida entre dos muros o dos filas de ar-
cadas) navis, is f. Sin: aula; sptium; ala
aedis. Uso: - central, aula mdia; mdium
sptium; navis mdia, maior, principalis; - la-
teral, navis lateralis vel minor; - transversal,
ala vel aula transversa; - de templo, sacrae
aedis ala.
navecilla: (nave pequea) navcula, ae f. Sin.
navicella; navigolum // (naveta de incienso)
v. naveta.
navegable: navigbilis, e.
navegable
728
navegacin: navigtio, onis f. Uso: - area,
arinavigtio vel aronavigtio; navigtio
aria; per ethera navigtio; - automtica,
navigtio automatria; - espacial, navigtio
sideralis; - fluvial, navigtio fluminalis; - a
vela de tres das, triduana velifictio; tridui
velifictio.
navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae
m.
navegante, v. navegador.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el in-
cienso) acerra, ae f. Sin: rcula; cmbium (in-
censi); vsculum vel excpulum turferum.
Navidad: Christi Natalis. Sin: Natvitas
Christi vel Dmini; Natlia Iesu; natale D-
mini; natalis Domnicus ; dies natalis D-
mini; festum natalcium Dmini ; festum
Nativitatis Dmini; festum nativitatis Dom-
nicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nas-
centis Iesu sollmnia. Uso: tiempo de -,
tempus (-pris n) natalcium.
navideo: natalcius, a, um. Uso: paz -, pax
natalcia; regalo -, donum natalcium; tiempo
-, tempus natalcium.
nazi: adj socialismi nationalis prprius. Sin:
ad hitlerianam factionem ttinens. Uso: dic-
tadura -, dictatura nazistarum // sust nazista,
ae m. Sin: factionis hitlerianae ssecla vel
fautor; hitlerianae factioni addictus; effrena-
tus gentis (vel nationis) suae fautor; v. na-
cionalsocialista.
nazifascismo: fasclium hitlerianorumque
dominatus (-us m).
nazifascista: fasclium hitlerianorumque
fautor.
nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus;
socialismus nationalis; exaggeratum (vel ef-
frenatum) suae gentis (vel nationis suae) am-
plificandae stdium.
ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vel caterva.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
nebulizador: nebulizatrium, ii n. Sin: va-
poris effusrium.
nebulizar: nebulizare.
nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella
nebulosa; stellarum nbula.
nebulosidad: nebulsitas, atis f. Sin: calgo
(-gnis f); fulgo (-gnis f); caelum nbibus
obductum vel obtectum // fig obscritas, atis
f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura.
neceser: rcula (mulebris). Sin: myrotheca;
capsa mundo asservando; capsa mundcinis
asservandis.
necesidad: la - carece de ley, necessitas caret
lege; necssitas dat legem, non ipsa ccipit.
necrobiosis: necrobiosis, -is f.
necrocomio: necrocomum, ii n.
necrodula: necrodula, ae f.
necrofagia: necrophgia sive -phaga, ae f.
necrfago: necrphagus, a, um.
necrofilia: necrophlia sive -phila, ae f. Sin:
libdo in mrtuos; perversa in mrtuos libdo.
necrfilo: (perteneciente o relativo a la ne-
crofilia) ad necrophliam spectans // (que pa-
dece necrofilia) necrphilus, a, um. Sin:
navegacin
729
mortuorum amore incensus.
necrofobia: necrophbia sive -phoba, ae f.
Sin: mortuorum horror, pavor, terror; nmius
mortuorum metus vel timor.
necrografa: necrogrphia sive -grapha, ae
f.
necrgrafo: necrgraphus, i m.
necrolatra: necrolatra, ae f. Sin: mortuo-
rum cultus (-us m).
necroltrico: necroltricus, a, um. Sin: ad
necrolatram prtinens.
necrologa: necrolgia sive -loga, ae f.
necrolgico: necrolgicus, a, um. Sin: ad ne-
crolgiam ttinens.
necrologio: necrolgium, ii n. Sin: mortil-
gium.
necromancia o necromanca: necromanta,
ae f. Sin: mortuorum (vel inferorum) evoc-
tio; divintio per mrtuos vel per cadvera;
divintio per umbras mortuorum; ex mortuo-
rum umbris vaticintio.
necromana: necromnia sive -mana, ae f.
necrmano: necrmanes, is m. Sin: necro-
mni laborans vel affectus.
necrmetro: necrmetrum, i n.
necrpolis: necrpolis, is f. Sin: coemet-
rium; sepulcretum; cepotphium.
necropsia, v. necroscopia.
necroscopia: necroscpia sive necroscopa,
ae f. Sin: necrpsia; cadveris inspctio; ca-
dverum mortuorum inspctio.
necroscpico: necroscpicus, a, um. Sin: ad
necroscpiam spectans.
necrotoma: necrotmia sive -toma, ae f.
Sin: cadveris sctio.
necrotmico: necrotmicus, a, um. Sin: ad
necrotmiam prtinens.
Nederland, v. Holanda.
nederlands, v. holands.
nefralgia: nephrlgia sive -alga, ae f. Sin:
renum vel rnium dolor.
nefrlgico: nephrlgicus, a, um. Sin: ad
nephrlgiam ttinens.
nefrectasia: nephrctasis, -is f. Sin: renis di-
lattio.
nefrectoma: nephrectmia sive -toma, ae f.
Sin: renis exstirptio vel evlsio.
nefrtico: (referente a los riones) nephrti-
cus, a, um. Sin: ad renes spectans // (que pa-
dece de nefritis) nephrticus. Sin: ex rnibus
laborans.
nefritis: nephritis, dis f. Sin: renum vel r-
nium morbus; renum inflammtio; renalis
pssio; vtium renale. Uso: sufrir de -, labo-
rare ex rnibus.
nefrografa: nephrogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: renum descrptio.
nefrolitiasis: nephrolithasis, is f.
nefrologa: nephrolgia sive -loga, ae f. Sin:
de rnibus doctrina; de renum morbis disci-
plina.
nefrologa
730
nefrolgico: nephrolgicus, a, um.
nefrlogo: nephrlogus, i m. Sin: naturae
renum peritus vel studiosus.
nefropata: nephropthia sive -patha, ae f.
Sin: renum affctio (-onis f); morbi renales.
nefropexia: nephropxia, ae f.
nefropleja: nephroplgia, ae f.
nefropltico: ad nephroplgiam prtinens.
nefroptosis: nephroptsis, -is f. Sin: renis
moblitas.
nefrorragia: nephrorrhgia sive nephror-
rhaga, ae f. Sin: haemorrhgia sive haemor-
rhaga renalis.
nefrorrgico: nephrorrhgicus, a, um. Sin:
ad nephrorrhgiam ttinens.
nefrosis: nephrsis, is f. Sin: sndrome (-es f)
nephrtica; nephropthia dgener.
nefrospasmo: nephrospasmus, i m. Sin: renis
spasmus (-i m), spasma (-tis n), cruciatus
(-us m).
nefrotoma: nephrotmia sive -toma, ae f.
Sin: renis incsio vel sctio.
nefrotmico: nephrotmicus, a, um. Sin: ad
nephrotmiam spectans.
negacin: Gram, doble -, duplicata negtio;
duplicata negans partcula; duplicatae nega-
tionis usus.
negativa: (negacin) negtio, onis f. Sin: ne-
gntia; infititio. Uso: persistir en la -, perne-
gare; negitare // (repulsa o no concesin de
lo que se pide) recustio, onis f. Sin: repulsa.
Uso: a mis pedidos opuso una - absoluta,
quae petveram, plane recusavit; recibir una
-, repulsam ferre; responder con una -, recu-
sare.
negativo: (que incluye o contiene negacin
o contradiccin) negans, antis. Sin: negat-
rius; negativus; infitialis, e. Uso: partcula -,
negans partcula; respuesta -, negtio, onis f;
dar una respuesta -, negare (roganti); hacer
una seal, un ademn -, renere // (dicho de
resultados) rritus, a, um. Sin: nullus. Uso:
con xito -, infelciter; las tratativas tuvieron
un xito -, pctio ad rritum ccidit // (dicho
de efectos) perniciosus, a, um // Mat Fs ne-
gativus, a, um. Uso: cantidad -, quntitas ne-
gativa; electricidad -, electrcitas (vel
electris) negativa // (Fotogr, prueba negativa)
negativa, ae f . Sin: imago negativa vel versa;
imago inverse colorata.
negatrn, v. electrn.
neglig, v. deshabill.
negociable: negotibilis, e. Sin: commerci-
bilis; merctilis; mercbilis; mercalis //
(Econ, susceptible de ser comprado o ven-
dido) vendbilis, e. Sin: venalcius; venalis.
Uso: todo es -, mnia sunt venlia.
negociacin: negotitio, onis f. Sin: pctio;
pactum; conventum; pactum et conventum.
Uso: dirimir controversias con negociacio-
nes, controvrsias pactis et conventis dir-
mere vel reslvere; entrar en negociaciones
sobre algo, conditiones alicius rei tentare;
entraron en negociaciones de paz, de pace
gere coeperunt; de pace agi coeptum est.
negociante: vnditor, oris m. Sin: nstitor.
Uso: - al por mayor, negotiator; mercator.
negocio: (cualquier ocupacin, empleo o tra-
bajo) negtium, ii n // (utilidad que se logra
nefrolgico
731
en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar
todo lo que sabe a -, mnia vitare quae lu-
crum spiant // (local en que se negocia o co-
mercia) taberna mercatria. Sin: taberna
institria vel venditionalis. Uso: - de antige-
dades, palaeoplium, ii n.
negra: (Ms, nota cuya duracin es la mitad
de una blanca) semimnima, ae f.
negrero: adj ad nigritarum venalcium prti-
nens // sust nigritarum vnditor, venalcius,
venalicirius // fig vexator, oris m. Sin: op-
pressor.
negrilla o negrita: crassiores ltterae fpl. Sin:
litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -,
crassiribus ltteris; crassiore litterarum
form.
negritud: nigritudo, dnis f. Sin: nigrties, i
f.
negro: (individuo de color negro) nigrita, ae
m. Sin: homo nigrcolor // trabajo en -, pera
clandestina, illegtima, illcita.
negro spiritual: cantus (-us m) religiosus ni-
gritanus. Sin: religiosus nigritarum america-
norum cantus.
negus: Aethipiae imperator. Sin: Aethipiae
rex regum.
nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis;
silvestris.
nenia: nnia, ae f.
neocapitalismo: neocapitalismus, i m. Sin:
capitalismus innovatus; nova cephalaeocrtia
sive -crata; nova opum capitlium rtio.
neocapitalista: sust neocapitalismi fautor vel
defensor. Sin: cephalaeocrates, is m; capita-
lismi redintegrati fautor vel defensor // adj
neocapitalismi prprius. Sin: capitalismi re-
dintegrati prprius.
neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin:
instaurata imittio classicorum; redintegra-
tum doctae antiquitatis stdium.
neoclsico: adj neoclssicus, a, um. Sin: ad
neoclassicismum ttinens // (partidario del
neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel s-
secla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis
fautor.
neocolonialismo: neocolonialismus, i m.
Sin: novus colonialismus; nova colnica
dcio; novum coloniarum genus; novum co-
lnicae dicionis genus.
neocolonialista: adj neocolonialismi (vel
novi colonialismi) prprius. Sin: innovatae
colnicae dicionis prprius; ad neocolonia-
lismum (vel ad novum colonialismum) spec-
tans // sust neocolonialismi (vel novi
colonialismi) fautor.
neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: in-
novata kantiana doctrina.
neodarwinismo o neodarvinismo: neodar-
vinismus, i m. Sin: innovata darviniana doc-
trina.
neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascis-
mus innovatus; renovatus fasclium motus
(-us m); fasclium fctio innovata.
neofascista: adj ad neofascismum prtinens.
Sin: ad renovatum fasclium motum prprius
// sust neo-fascista, ae m. Sin: neofascismi s-
secla vel sectator ; neofascismo addictus; in-
novato fasclium mtui addictus; renovati
fasclium regminis ssecla vel sectator.
nefito: nephytus, i m. Sin: religione re-
nefito
732
cens; in religione (vel in christiana religione)
recens; a sacro Baptsmate recens.
neogamia: neogmia sive -gama, ae f.
neogriego: lingua neograeca. Sin: sermo
neograecus; recntior lingua graeca.
neogelfismo: neoguelfismus, i m.
neogelfo: neoguelfus.
neohebreo: sermo neohebricus. Sin: lingua
neohebrica; recntior sermo hebricus.
neolatn: neolingua latina. Sin: sermo neola-
tinus; recntior lingua latina .
neolatino: neolatinus, a, um. Uso: raza -,
neolatinum genus (-nris n); idioma -, v. ne-
olatn.
neoltico: neolthicus, a, um.
neologismo: neologismus, i m. Sin: verbum
novatum vel novum; novatum vocbulum;
novum nomen vel vocbulum. Uso: abun-
dancia de neologismos, novarum conditarum
vocum cpia; acuar neologismos, verba vel
nmina novare; verba nova cndere, effn-
gere, prere; introducir neologismos, novas
indcere voces.
nelogo: verborum novator. Sin: novorum
nminum inventor vel cnditor.
neomaltusianismo: neomalthusianismus, i
m. Sin: novus malthusianismus.
neomaltusiano: adj ad prolis moderationem
ttinens // sust natlium temperationis
propugnator. Sin: moderationis prtuum de-
fensor.
neomenia: neomnia, ae f. Sin: novilnium;
nova luna; prima luna.
neomicina: neomycina, ae f.
nen: (tubo fluorescente) neon, onis n.
neonato: neonatus, i m. Sin: modo natus; re-
cens natus.
neonazi: adj neohitlerianus, a, um // sust
novus hitlerianus (-i m). Sin: novi hitleriani
mots ssecla vel sectator.
neonazismo: novorum hitlerianorum motus
(-us m).
neopaganismo: neopaganismus, i m. Sin:
neogentlitas; neopagnitas; novus paganis-
mus; nova gentlitas vel pagnitas.
neoplasia: neoplsia, ae f. Sin: neoplasma,
tis n.
neoplsico: ad neoplsiam (vel ad neo-
plasma) spectans. Sin: neoplsiae vel neo-
plsmatis (gen).
neoplasma, v. neoplasia.
neoplatonicismo, v. neoplatonismo.
neoplatnico: neoplatnicus, a, um.
neoplatonismo: neoplatonismus, i m. Sin:
neoplatnica, orum npl.
neotrico: neotricus, a, um.
Neo-Vulgata: Neo-Vulgata, ae f.
neozoico: adj neozicus, a, um // sust aetas
(-atis f) neozica.
Nepal: Neplia, ae f.
neogamia
733
nepals: adj nepalianus, a, um // sust
Nepalianus, i m.
nepiologa: nepiolgia sive -loga, ae f. Sin:
de infntibus doctrina, disciplina, scintia.
nepotismo: nepotismus, i m. Sin: cognatos
vel nepotes fovendi stdium; nmium (vel im-
mdicum, vel immoderatum) cognatos fo-
vendi stdium.
nepotista: cognatorum vel nepotum fautor.
Neptuno: Neptunus, i m.
nervio: nervus, i m. Uso: - ptico, nervus p-
ticus; nervus ocularis vel oculrius.
nerviosidad, v. nerviosismo.
nerviosismo: nervosismus, i m. Sin: irrequie-
tudo, dnis f; irrquies, etis f; nimi vel nervo-
rum irrittio, contntio; mentis perturbtio;
mens fastidiosa.
nervioso: nervosus, a, um. Sin: nervis labo-
rans; fastidiosus; irritbilis.
nestorianismo: nestorianismus, i m. Sin:
Nestrii doctrina; nestoriana heresis.
nestoriano: adj nestorianus, a, um. Sin: ad
Nestrium eiusque doctrinam prtinens //
sust Nestrii doctrinae fautor vel sectator.
net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti,
gen pl rtium).
netserver (Inform): (computadora) computa-
trum mderans. Sin: moderatrum // (pro-
grama) daemon (-nis m) mderans.
neuma: Ms neuma, tis n; neuma, ae f.
neumtica: Fs pneumtica, ae f. Sin: pneu-
mtica doctrina vel disciplina.
neumtico: (tubo de goma lleno de aire com-
primido para cubrir la llanta de la rueda)
pneumticum, i n. Sin: pneumtica cummis
vel gummis (-is; ac -im f); inflata cummis vel
gummis; uter (utris m) pneumticus vel a-
rius; cmmeum rotae involcrum. Uso: - de
auxilio, pneumticum subsidirium; contro-
lar la presin de los -, inspcere pneumatico-
rum pressionem vel pressum; el - se desinfla,
e pneumtico ventus ffluit // adj pneumti-
cus, a, um. Sin: spiritalis; infltilis; re vel
vento inflatus. Uso: mquina -, mchina
pneumtica.
neumatoma: pneumatoma, tis n.
neumatosis: pneumatosis, -is f.
neumectoma: pneumectmia vel -toma, ae
f. Sin: pulmonis detrctio, exstirptio, evl-
sio.
neumococo: pneumococcos vel pneumococ-
cus, i m.
neumologa: pneumolgia sive -loga, ae f.
neumlogo: pneumlogus, i m.
neumona, v. pulmona.
neumnico, v. pulmonaco.
neumonitis, v. pulmona.
neumorragia: pneumorrhgia sive pneumor-
rhaga, ae f.
neumotoma: pneumatoma, tis n.
neumotrax: pneumothorax, acis m. Sin:
pulmonis exsicctio vel sicctio.
neumotrax
734
neuralgia: neurlgia sive -alga, ae f. Sin:
nervorum dolor vel angor.
neurlgico: neurlgicus, a, um. Sin: ad neu-
rlgiam (vel ad nervorum dolorem) ttinens //
(doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; do-
lorem fferens // fig summum momentum ha-
bens.
neurastenia: (astenia o debilidad del sistema
nervioso) neurasthnia sive -asthena, ae f.
Sin: nervorum deblitas, languor, infrmitas
// (mal humor, displicencia, espritu quisqui-
lloso) morsitas, atis f // (excitabilidad) ni-
mus (-i m) irritbilis.
neurastnico: (que sufre neurastenia)
neurasthnicus, a, um. Sin: nuricus; aeger
nervis; nervis laborans; neurasthni labo-
rans; nervorum debilitate affectus. Uso: vol-
verse -, nuricum ffici vel feri.
neurina: neurinum, i n.
neurtico: neurticus, a, um. Sin: nervi vel
nervorum inflammatione affectus.
neuritis: neuritis, dis f; neurites, is f. Sin:
nervi vel nervorum inflammtio.
neurobiologa: neurobiolgia sive -loga, ae
f.
neurobiolgico: neurobiolgicus, a, um. Sin:
ad neurobiolgiam spectans.
neurobilogo: neurobilogus, i m. Sin: neu-
robiolgiae peritus.
neurociruga: neurochirrgia sive -chirurga,
ae f. Sin: nervorum chirrgia.
neurocirujano: neurochirurgus, i m. Sin:
neurochirrgiae peritus vel cultor.
neurografa: neurogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: nervorum descrptio.
neurologa: neurolgia sive -loga, ae f. Sin:
nervorum doctrina, disciplina, scintia.
neurolgico: neurolgicus, a, um. Sin: ad
neurolgiam prtinens.
neurlogo: neurlogus, i m. Sin: neurolgiae
cultor.
neuroma: neuroma, tis n.
neurona: neuro, onis m. Sin: cllula neur-
nica.
neuronal: neuronalis, e.
neurpata: adj neuropthicus, a, um.. Sin: e
nervis laborans; nervorum infirmitate affec-
tus // sust neuropthicus, i m. Sin: qui nervo-
rum dolore laborat, vexatur, affcitur.
neuropata: neuropthia sive neuropatha, ae
f. Sin: nervorum infrmitas, dolor, angor.
neuroptico: neuropthicus, a, um. Sin: ad
neuropatham (vel ad nervorum infirmitatem)
ttinens.
neursico, v. neurtico.
neurosis: neursis, is f. Sin: nervorum mor-
bus vel angor. Uso: por causa de la -, propter
(vel ob) nervorum valetdinem.
neurtico: adj neurticus, a, um. Sin: neu-
rosi laborans; neurosi affectus; nervis labo-
rans; (perteneciente o relativo a la neurosis)
ad neurosin vel ad nervorum morbum spec-
tans // sust neurticus, i m. Sin: homo nervis
laborans; homo nervorum morbo affectus vel
vexatus.
neuralgia
735
neurotoma: neurotmia, ae f. Sin: nervi sc-
tio (seccin quirrgica de un nervio); nervo-
rum sctio (diseccin de los nervios).
neutonio, v. newton.
neutralidad: neutrlitas, atis f.
neutralismo: neutralismus, i m. Sin: nullus
vel neutrus partis stdium; mdia mentis po-
stio; nimus a prtium stdio alienus.
neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutrali-
tatis fautor; neutrus factionis fautor vel suf-
fragator; neutris prtibus favens vel addictus
// adj neutrarum prtium stdii prprius; ad
neutralitatem (vel ad neutralismum) prti-
nens.
neutralizable: neutralizbilis, e.
neutralizacin: neutraliztio, onis f. Sin: in
rritum redctio.
neutralizado: neutralizatus, a, um.
neutralizador, v. neutralizante.
neutralizante: neutralizans, antis.
neutralizar: neutralizare. Sin: neutralem
fcere; rritum fcere; in (vel ad) rritum
redgere; Qum neutram solutionem afferre.
Uso: - un veneno, venenum restnguere.
neutrino: neutrinus, a, um.
neutrn: neutro vel neutron, onis m; neutr-
nium, ii n. Uso: bomba de neutrones, bomba
neutrnica; utilizar los - para fines pacficos,
neutrones ad utilitatem hminum adhibere.
neutrnico: neutrnicus, a, um.
nevada: ningor, ris m. Sin: cpia nivis.
nevatilla: motacilla, ae f.
nevazo: ningor, ris m. Sin: copiosae nives;
plrima nix; ingens nivis casus (-us m).
nevera: (sitio donde se guarda nieve) niv-
rium, ii n. Sin: cella nivria; locus glacii as-
servandae; pteus nvibus asservandis //
(heladera) v. frigorfero.
New Age: Aetas Nova.
new look: nova se gerendi et vestiendi rtio.
Sin: hbitus atque vestitus innovatus.
newton: neotoniana mensura.
nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus cau-
salis; - telefnicos, nexus telephnici.
Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f.
nicaragense: adj nicaraquanus, a, um. Sin:
nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m.
Sin: Nicaraguensis, is m.
nicarageo, v. nicaragense.
nicho: aedcula, ae f (para estatuas); lculus,
i m vel loculamentum, i n (para colocar los
cadveres); columbrium, ii n (para urnas
funerarias).
nicociana, v. tabaco.
nicotina: nicotinum, i n; nicotina, ae f. Sin:
nicotianum virus; nicotiana vis; venenum ni-
cotinum vel nicotianum. Uso: intoxicacin de
-, infctio ex nicotina, vel e veneno nicotiano;
extraer la -, v. desnicotinizar.
nicotinismo: nicotinismus, i m. Sin: nicotini
toxictio.
nictlope: adj y sust nctalops, pis (ac sing
nictlope
736
-opa, pl -opas). Sin: lusciosus.
nictalopa: nyctalpia, ae f; nyctalpsia, ae
f. Sin: lusctio, onis f
nictofobia: nyctophbia sive -phoba, ae f.
Sin: noctis (vel tenebrarum) horror, pavor, te-
rror, metus, timor.
nictofona: nyctophnia sive -phona, ae f.
nictografa: nyctogrphia sive -grapha, ae f.
nictografiador: adj nyctogrphiam exercens
// sust qui nyctogrphiam exercet.
nictogrfico: nyctogrphicus, a, um.
nidal: (lugar sealado donde la gallina u
otra ave domstica va a poner sus huevos)
lculus, i m.
nidificacin: nidifcium, ii n. Sin: nidi aedi-
fictio vel constrctio.
nidificar: nidulari. Sin: nidum fcere,
cnstruere, exstrere, strere, fabricare,
aedificare, locare, pnere.
nido: nidus, i m. Uso: - de pjaro, nidus avis
// (fig, casa o habitacin de uno) domus pr-
pria. Sin: domncula // (fig, lugar donde se
juntan gentes de mala conducta) latbulum, i
n. Sin: receptculum.
niebla: nbula, ae f. Sin: caligo, gnis f. Uso:
- espesa, nbula densa, crassa, atra, nigra; -
leve, nbula levis vel tenuis.
niel: nigellum, i n.
nielado: (accin y efecto de nielar) nigello
caelatura (-ae f) // (pp de nielar) nigello cae-
latus.
nielar: nigello caelare.
Nger: (ro de Africa occidental) Niger, gris
m (ac -grim; abl -gri) // (estado de Africa oc-
cidental) Nigerium, ii n. Sin: Res pblica Ni-
gritana. Uso: natural de la Repblica de
Nger, v. nigerino.
Nigeria: Nigria, ae f. Uso: natural de -, v.
nigeriano.
nigeriano: adj nigerianus, a, um // sust Nige-
rianus, i m.
nigerino: adj nigeriensis, e // sust Nigerien-
sis, is m.
Nigricia, v. Sudn.
nigth-club, v. cabaret.
nigromancia o nigromanca, v. necroman-
cia.
nigromante: necromntius, ii m. Sin: mor-
tuorum evocator.
nihilismo: (negacin de toda creencia) nihi-
lismus, i m. Sin: eorum doctrina qui mnia
ad nhilum rvocant // (negacin de todo
principio de conducta) eorum doctrina qui
omnem vivendi rationem negant // (negacin
de toda autoridad religiosa, poltica y social)
anrchica (vel anarchicorum) doctrina. Sin:
eorum doctrina qui omnem auctoritatem ne-
gant; doctrina mnia subvertens.
nihilista: (negador de toda creencia) sust ni-
hilista, ae m. Sin: nihilismi sectator; qui
omnia ad nhilum rvocat; adj mnia ad nhi-
lum rvocans // (negador de todo principio
de conducta) sust qui omnem vivendi ratio-
nem negat; adj omnem vivendi rationem ne-
gans // (negador de toda autoridad religiosa,
poltica y social) sust qui omnem auctorita-
nictolopa
737
tem negat. Sin: rerum mnium subversor,
turbator; nullius legis fautor; adj omnem auc-
toritatem negans; mnia subvertens vel tur-
bans; nulli legi favens.
niln, v. nailon.
ninfomana: nymphomnia sive -mana, ae f.
Sin: hysteromnia, ae f; furor vel fervor uterinus.
niera: nutrcula, ae f. Sin: grula; nutrix,
cis f; infntium ntrix vel nutrcula; (ancilla)
parvulorum custos.
niera: infantlitas, atis f. Sin: inptiae,
arum fpl; inptiae vel nugae pueriles.
nio: puer, peri m. Uso: - explorador, puer
explorator.
nipn, v. japons.
nquel: nichlium, ii n. Sin: nic(c)olum.
niquelado: (accin y efecto de niquelar) v.
niqueladura // (pp de niquelar) nichlio ob-
ductus, obtectus, tectus.
niquelador: nichlii fabricator. Sin: nichlii
tractandi rtifex.
niqueladura: nichlii obdctio.
niquelar: nicheliare. Sin: nichlio tgere (vel
obtgere) liquid; nichlium obdcere licui
rei.
nirvana: nirvana, ae f; nirwana indecl.
nspero: (fruto) mspilum, i n; (rbol) ms-
pilus, i f.
nspola, v. nspero (fruto).
nistgmico: nystgmicus, a, um. Sin: ad
nystagma ttinens.
nistagmo: nystagma, tis n; nystagmus, i m.
Sin: nicttio; musculorum culi convlsio,
spasmus, spasma (-tis n).
nistagmgrafo: nystagmgraphum, i n.
nitidez: nitditas, atis f. Uso: - de los tipos,
typorum nitditas; - visual, acitas visualis.
nitral: nitrria, ae f. Sin: nitrifodina.
nitrato: sal nitratum. Sin: sal cidi ntrici.
ntrico: ntricus, a, um.
nitro: nitrum, i n. Sin: sal ntricum.
nitrogenado: nitrgenus, a, um. Sin: nitr-
geno preditus.
nitrgeno: nitrgenum, i n; nitrognium, ii
n.
nitroglicerina: nitroglycerinum, i n. Sin: ni-
troglcera, ae f.
nitroso: nitrosus, a, um.
nivel: (instrumento para apreciar la inclina-
cin de superficies planas) libella, ae f. Sin:
amussis, is (ac -im, abl -i). Uso: estar a -, ad
libellam respondere // (altura a que llega la
superficie de un lquido) altitudo, dnis f.
Uso: - del ro, flminis altitudo // (altura que
algo alcanza, o a la que est colocado) libra,
ae f. Sin: libramentum; fastgium, ii n. Uso:
el - del agua, libramentum aquae; - del mar,
libra maris; a - del mar, ad maris libram, pari
libra cum equore maris; bajo el - del mar,
infra maris libram; sobre el - del mar, supra
maris libram; monasterio situado a 580 m
sobre el - del mar, monastrium quingentis
nivel
738
octoginta metris supra maris libram situm;
estar al mismo -, pari libramento stare; esse
pari lnea cum liqua re // (grado, condicin)
gradus, us m. Sin: fastgium; condcio; ordo.
Uso: - social, dignitatis gradus; dignitatis fas-
tgium; alto - social, summa dgnitas; altssi-
mus dignitatis gradus; de bajo - social, tnui
loco ortus; obscuro loco natus; - muy avan-
zado, locus altssimus; bajo - moral, mores
depravati; - de moralidad, moralitatis ordo; -
superiores de instruccin, superiores educa-
tionis rdines // a nivel legislativo, ex lege;
alcanzar el - de alguien, alicius fastgium
(vel liquem) aequare; estar al mismo - de al-
guien, esse pari libra cum liquo; ponerse al
- de alguien en alguna cosa, se exaequare
cum liquo; adaequare se licui vel liqua re;
no todos los alumnos estn al mismo -, non
mnium discipulorum ingnia pria sunt.
nivelacin: (accin de poner a nivel) librtio,
onis f. Sin: libramentum // (accin de igualar
una cosa con otra) aequtio vel exaequtio,
onis f.
nivelar: (poner a nivel) librare. Uso: - per-
fectamente, perlibrare // (poner a igual altura
dos o ms cosas materiales) librare. Sin: ae-
quare vel coaequare // (fig, equilibrar) ae-
quare. Sin: coaequare vel exaequare //
nivelarse, v. nivel.
no alineacin: seinctio a mximis Civitti-
bus.
Nobel: premio -, premium Nobelianum.
Uso: escritor premio -, scriptor premio No-
beliano honoratus.
no beligerancia: non belligerntia. Sin: nulla
belligerntia.
nobelio: noblium, ii n.
noblesse oblige: noblitas cogit. Sin: hoc no-
blitas xigit.
nobleza: noblitas, atis f. Uso: - de linaje, g-
neris noblitas; patrcia noblitas // (conjunto
o cuerpo de los nobles de un estado o de una
regin) hmines nbiles.
noche: nox, noctis f. Uso: al comienzo de la
-, prima nocte; a media -, media nocte; a
altas horas de la -, ya muy avanzada la -,
multa nocte; adulta nocte; concbia nocte;
hasta muy entrada la -, ad multam noctem;
de -, nocte, noctu, nocturno tmpore; era de
-, nox erat; la - entre el 20 y el 21 de diciem-
bre, nocte, qua dies XX et XXI mensis De-
cembris inter se iungebantur; dar las buenas
-, faustam noctem augurari; buenas -!,
bonam noctem (tibi vel vobis exopto, pre-
cor)! bene dormi (vel dormite)!; mlliter
cubes (vel cubetis)!; serenam noctem tibi (vel
vobis) minor; da y -, dies noctesque, noctes
diesque, noctes et dies, noctes atque dies; fa-
tigar da y -, diem noctemque fatigare.
nocin: ntio, onis f. Uso: - de progreso,
ntio progresss.
nocividad: nocimentum, i n.
no comment: nullum verbum! Sin: sleo;
nihil dico; non idico.
no conformista: conformitatis non studiosus.
no creyente: theos vel theus, a, um. Sin:
non credens; fidei contrrius; a fide aversus.
noctambulacin, v. noctambulismo.
noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel
de nocte) ambulare vel vagari.
noctambulismo: noctambulismus, i m. Sin:
noctambultio; noctmbuli agendi rtio.
nivelacin
739
noctmbulo: adj noctmbulus, a, um. Sin:
noctuabundus; noctvagus, noctu vagans;
nocte (vel noctu) mbulans, errans, vagans //
sust noctmbulus, i m. Sin: somnmbulus;
qui noctu mbulat, errat, vagatur.
noctvaro, v. noctmbulo.
nodal: cardinalis, e. Sin: instar nodi.
node (Inform), nodo: nodus, i m. Uso: un
nodo de Internet, nodus Interneti.
nodriza: nutrix, cis f. Sin: nutrcia, ae f. Uso:
salario de la -, nutrcia, orum npl; nutricatio-
nis stipndium vel remunertio.
ndulo: tuber, ris n. Sin: nodus; ndulus;
genculum.
Noel: vir natalis (qui dcitur). Sin: vir nmine
Natalis.
nogal: iuglans, andis f. Sin: nux, nucis f; nux
iuglans.
no intervencin: a bello dissnsio (-onis f).
Sin: in bello nulla intercssio; nulla socetas
in bello.
nmada: adj nomdicus, a, um. Sin: vagans;
vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -,
ppuli nomdici; gentes vagae; vagi ppuli;
tribu -, nomdica tribus (-us f) // sust nomas,
dis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -,
(passim) vagari; vagari et errare; aliunde lio
perptuo commigrare; ser un -, vagum esse.
nomadismo: nomadismus, i m. Sin: errtio;
vita errtica; consuetudo vel mos vagandi; in
alia loca contnua migrtio vel transgrssio;
nullam sedem habere.
nomadizar, v. nmada (vivir como -).
nombre: nomen, mnis n. Uso: - artstico,
nomen fictcium; - gentilicio, nomen gentil-
cium; - propio de lugar, v. topnimo; tomar
el - de sor Mara, nomen cpere Sororem
Mariam.
nomenclador: index, dcis mf. Uso: - profe-
sional, pblicus index; pblicus index munus
gerntium.
nomenclatura: nomenclatura, ae f. Sin: no-
mencltio; nminum index, ordo, sries;
index verborum; nmina; vocbula.
nomenklatura: primores communistae mpl.
nominal: nominalis, e. Sin: nmine; verbis
tantum.
nominalismo: nominalismus, i m.
nominalista: adj nominalsticus, a, um. Sin:
ad rerum naturam spectans // sust nomina-
lista, ae m. Sin: nominalismi studiosus vel
fautor.
nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso
de declinacin) nominativus, i m. Sin: nomi-
nativus casus (-us m); casus nominandi; rec-
tus casus.
nomologa: nomolgia sive -loga, ae f. Sin:
(de) condendis lgibus doctrina vel rtio.
nomottico: nomothticus, a, um.
noosfera: noosphaera, ae f.
nopal: ficus Indica.
no proliferacin: nulla (alicius rei) propa-
gtio, diffsio, amplifictio. Uso: tratado de
- - nuclear, pactum arma atmica non propa-
gandi; conslium arma atmica contrahendi.
no proliferacin
740
nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m)
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtrio-
nes et orientem solem // (regin al -) rgio
inter septemtriones et orientem solem spec-
tans.
nrdico: septentrionalis vel septemtrionalis,
e.
noria: tmpanum, i n. Sin: ntlia; nora; m-
china hydrulica.
norma: (escuadra que usan los artfices)
norma, ae f // (regla que se debe seguir o a
que se deben ajustar las operaciones) norma,
ae f. Sin: praeceptum; rgula; lex. Uso: - ali-
mentarias, praecepta alimentria; - cientfi-
cas, normae scientficae; - directiva, norma
directria; - ticas, normae morales; - gene-
ral, norma generalis; - preceptivas, normae
praeceptivae; normas de circulacin, de trn-
sito, commeandi vel commeats praecepta;
leges viriae; normas de urbanidad en la
mesa, urbanitatis praecepta in convviis ser-
vanda; segn - dadas recientemente, iuxta
normas recens datas.
normal: normalis, e. Sin: legtimus; regula-
ris; consuetus. Uso: escuela -, magistrium;
schola normalis vel magistralis.
normalidad: normlitas, atis f. Sin: consue-
tudo; regulritas.
normalista: (perteneciente o relativo a la es-
cuela normal) ad scholam normalem prti-
nens // (alumno/na de una escuela normal)
normalista, ae mf. Sin: scholae normalis
alumnus vel alumna.
normalizar: ad normalem condicionem re-
dcere.
Normanda: Normnnia vel Normndia, ae
f.
normando: adj normannus, a, um. Sin: nor-
manniensis, e // sust Normannus, i m. Sin:
Normanniensis, is m.
normativo: praeceptivus, a, um.
noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us
m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et oc-
casum solis // (regin) rgio inter bream et
occasum solis spectans. Uso: viento del -,
caurus vel corus, i m.
norte: (punto cardinal) septmtrio vel sep-
tntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nrdicum
mare; mare Germnicum; polo -, nrdicus
polus; polus rcticus vel borealis; viento del
-, breas, ae m; septmtrio, onis m; quilo,
onis m.
norteafricano: (natural del norte de Africa)
Africae septentrionalis ncola, ae m // (perte-
neciente o relativo a esta parte de Africa) ad
Africam septentrionalem prtinens. Sin: Afri-
cae septentrionalis incolarum prprius.
Norte Amrica: Amrica Septentrionalis.
norteamericano: sust Amricae Septentrio-
nalis ncola, ae m // adj ad Amricam Septen-
trionalem ttinens. Sin: Amricae
Septentrionalis incolarum prprius; v. esta-
dounidense.
Noruega: Norvgia, ae f. Uso: repblica de -,
res pblica norvgica.
noruego, ga: sust Norvegus, i m; Norvega,
ae f // adj norvgicus, a, um. Sin: norvegien-
sis, e.
nosocomio, v. hospital.
nosografa: nosogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: morborum descrptio.
nordeste
741
nosogrfico: nosogrphicus, a, um.
nosologa: nosolgia sive -loga, ae f. Sin: de
morbis doctrina.
nosolgico: nosolgicus, a, um. Sin: ad noso-
lgiam prtinens.
nostalgia: (pena de verse ausente de la pa-
tria o de los deudos o amigos) nostlgia sive
-alga, ae f. Sin: desidrium. Uso: - de la pa-
tria, ptriae desidrium; natalis vel ptrii soli
desidrium; - de los suyos, de los amigos,
desidrium suorum, amicorum; consumirse
de -, desidrio aestuare, cnfici, flagrare,
oblanguscere // (pena que causa el recuerdo
de algn bien perdido) desidrium, ii n. Sin:
acerbum rei desidrium.
nostlgico: nostlgicus, a, um. Uso: deseo -,
desidrii ardor, aestus (-us m), flamma.
nota: (apunte de algunas cosas o materias)
annottio, onis f. Sin: explictio; nota; com-
mentrium. Uso: - crticas, annotationes cr-
ticae, vel de re crtica; - etimolgicas, notae
etymolgicae; - filolgicas, annotationes phi-
llogae, vel de re philloga // (advertencia,
explicacin fuera del texto) nota, ae f. Sin:
annottio. Uso: - marginales, notae margina-
les // (calificacin escolar) punctum, i n.
Uso: libreta de notas, punctorum (accepto-
rum) libellus vel libllulus // (comunicacin)
nottio. Sin: commentrium; nota. Uso: - in-
formativas, notationes, um fpl; - diplomti-
cas, notae diplomticae; libellus legati; legati
commentria npl // (observacin que se hace
a un libro o escrito) animadvrsio, onis f.
Sin: annottio; nota // (reparo o censura des-
favorable) vitupertio, onis f. Sin: animad-
vrsio // (cuenta, factura de gastos) rtio,
onis f. Sin: index; ordo; nota. Uso: - de los
gastos, rtio expensarum; nota smptuum; -
de las viandas, index escarum; ordo ferculo-
rum // Ms nota, ae f. Sin: ntula. Uso: - mu-
sical, nota msica; ntula musicalis; signum
msicum; msicae signum // (caracterstica)
nota, ae f. Sin: signum. Uso: - distintiva,
distinguens nota; - caractersticas, insignitae
notae // digno de -, notatione dignus. Sin: no-
tbilis; conspcuus; insignis // - de crdito,
sngrapha fiduciria; v. crdito // tomar - de
algo, liquid notare vel animadvrtere.
Nota Bene: Animadverte.
notario: (escribano) scriba, ae m. Sin: libr-
rius; appritor (escribano de magistrado p-
blico) // (funcionario pblico que da fe)
tabllio, onis m. Sin: libllio, onis m; scriba
pblicus.
noticia: nntius, ii m; nntium, ii n. Sin: no-
ttia. Uso: - radial, nntius radiophnicus; -
televisiva, nntium televisficum; dar noti-
cias por la radio, nntia (vel rerum nntia)
radiophnicis undis vulgare, divulgare, dif-
fndere, dere, emttere.
noticiario: (seccin de un periodico en la
que se dan noticias diversas, generalmente
breves) notitirium, ii n. Sin: chrnica, orum
npl; notitiarum rubrca; conspectus (us m)
rerum. Uso: - semanal, conspectus rerum
hebdomadalis // (programa de radio o tele-
visin) v. noticioso.
noticiero: (persona que da noticias por ofi-
cio) v. reportero // (programa de radio o te-
levisin) v. noticioso.
noticioso: (programa de radio o televisin en
que se transmiten noticias) commentrii,
orum npl. Sin: acta, orum npl. Uso: - radial,
acta radiophnice transmissa; nntia radio-
phnica; nntii radiophnici.
notificacin: notifictio, onis f. Sin: declar-
tio; denuntitio; significtio. Uso: - previa,
annuntitio praevia; - de multa, multae ind-
notificacin
742
cium.
nomeno: nomenon, i n.
novato: novnsilis, e.
novedad: (estado o calidad de nuevo) nvi-
tas, atis f // (suceso reciente) res nova. Uso:
deseo de -, rerum novarum cupditas; mana
de -, nmia rerum novarum cupditas; nmium
rerum novarum stdium; ninguna -, nihil
novi // (noticia reciente) recens nntium vel
nntius.
novela: fbula, ae f. Sin: commentcia fbula;
fbula ficta; fbula romnica vel romanensis;
fbula milsia; fabulosa vel fabularis narr-
tio. Uso: - cinematogrfica, cinematogr-
phica fbula; - histrica, fbula histrica;
fbula in histrico gnere versans; - obscena,
turpis vel lasciva fbula amatria; - policaca,
fbula criminalis; - psicolgica, fbula
psycholgica; - radiofnica, fabella radio-
phnica; - de amor, - rosa, fbula amatria
vel milsia; - de horror, fbula horrfica; - del
gnero de ficcin cientfica, fbula ex gnere
fictionis scientficae.
novelador, v. novelista.
novelesco: fabulosus, a, um. Sin: comment-
cius; fictus; csuum inopinorum refertus; c-
sibus inopinatis intextus.
novelista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
scriptor, auctor, narrator; fabulosarum (vel
fictarum, vel commenticiarum) narrationum
scriptor; fabularum romanicarum auctor; mi-
lesiarum fabularum narrator.
novelstica: ars fabulandi vel narrandi.
novelstico: ad fbulas ttinens.
novelita: fabella, ae f.
novena: novendilia, ium npl. Sin: novendia-
les preces; sacrum novendiale; novendialis
supplictio. Uso: - predicada, novendiales di-
vini verbi contiones supplicationesque;
hacer una -, novendialem supplicationem
gere; hoy comienza la - de la Asuncin de
la Virgen, hoc die in honorem Mariae sidri-
bus acceptae supplicationi novendiali intium
est.
novia: (mujer que mantiene relaciones amo-
rosas con fines matrimoniales) sponsa, ae f.
Sin: desponsa; desponsata; pacta; uxor fu-
tura. Uso: estoy de - con uno, licui sponsa
(vel destinata) sum; liquem sponsum hbeo
// (mujer que acaba de casarse) nova (vel re-
cens) nupta.
noviazgo: sponslia, -ium vel -iorum npl.
Sin: desponstio; promssio nuptiarum vel
matrimnii.
novicia: novtia vel novcia, ae f. Sin: soror
novtia.
noviciado: novitiatus vel noviciatus, us m.
Sin: tirocnium; sacrum (vel novitiorum) tiro-
cnium. Uso: hacer el -, novitiatum pergere;
tirocnium pnere; terminar el -, tirocnium
depnere; casa de -, novitiats domus.
novicio: (que no ha profesado todava) nov-
tius vel novcius, ii m. Sin: religiosae sodali-
tatis tiro (-onis m); iunior religiosi rdinis
alumnus. Uso: - clrigo, novtius clricus; -
lego, novtius laicus; maestro de novicios,
magister novitiorum // (principiante en un
arte u oficio) tiro, onis m. Sin: tirnculus; in-
cpiens, entis.
noviembre: November, bris m. Sin: mensis
November.
novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. ra-
bona.
nomeno
743
novilunio: interlnium, ii n. Sin: intermns-
truum.
novio: (hombre que mantiene relaciones
amorosas con fines matrimoniales) sponsus,
i m. Sin: desponsus; desposatus; pactus; ma-
ritus futurus. Uso: estoy de - con una, li-
quam sponsam hbeo; liquam mihi
despondi // (hombre recin casado) novus vel
recens maritus.
no-violencia: non-violntia, ae f. Sin: nulla
violntia; pacfica rtio; modus sui gerendi
lenis, humanus, aequus.
novocana: novocana, ae f; novocanum, i n.
nube: nubes, is f. Uso: - electrnica, nubes
electrnica; - radiactiva, nubes radiante vi
agens; - txica, nubes toxicata; - de gas,
nubes gsica; - de polvo, pulvrea nubes.
nubecilla: nubcula, ae f.
nbil: nbilis. Sin: matrimnio apta.
nuclear: (perteneciente o relativo a la ener-
ga nuclear) nuclearis, e. Sin: atmicus. Uso:
armas -, arma atmica vel nucleria;; centra-
les -, centrales nucleares; nucleares electrifi-
cinae, energa -, vis atmica vel nuclearis;
energa - para usos civiles, vis nuclearis ad
usus civiles; fsica -, phsica nuclearis; fisin
-, fssio nuclearis; materia -, materia nuclea-
ris; misil -, mssile nucleare; programas -,
progrmmata nucleria; v. atmico.
ncleo: ncleus, i m. Sin: ntima pars. Uso: -
atmico, atmicus ncleus; - de la clula, n-
cleus cellularis.
nuclolo: nuclolus, i m.
nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi cr-
poris stdium; mos vel rtio crporis nu-
dandi; nuditatis stdium; nudomnia sive
-mana // (en arte) nudi crporis repraesen-
tandi rtio.
nudista: nudista, ae mf. Sin: hologymnus, i
m; nudismi fautor (-oris m) vel fautrix (-icis
f); nudismi sectator vel sectatrix; homo nudi-
tatis studiosus; mulier nuditatis studiosa; sui
ipsius nudator vel nudatrix.
nudo: (lazo) nodus, i m. Uso: - corredizo,
nodus currax (acis) vel laxus; currax lqueus,
- gordiano o irresoluble, nodus grdius;
nodus inextricbilis; desatar el -, nodum sl-
vere, reslvere, exslvere, expedire // (punto
difcil de una cuestin) nodus, i m. Sin:
cardo. Uso: el - de la cuestin, totus quaes-
tionis cardo (-dnis m); ese es el - de la cues-
tin, de eo omnis est controvrsia; desatar el
- de una cuestin, rem slvere vel expedire //
(- en los rboles) nodus. Sin: artculus; gen-
culum // (unin) vnculum, i n. Sin: nexus, us
m // (punto donde se cortan dos sierras mon-
taosas) nodus.
nugado: (pasta) nucatum, i n.
Nueva Guinea: Nova Guinea. Uso: de - , adj
novoguineanus, a, um; sust Novoguineanus,
i m.
Nueva Zelanda: Nova Zelanda (vel Zeln-
dia). Uso: de - , adj novozelandiensis, e; sust
Novozelandiensis, is m.
nuevo: novus, a, um. Uso: hombre -, homo
novus; - provincias, novae provnciae.
nuez: (fruto del nogal) nux, nucis f. Sin: in-
glans, andis f. Uso: - moscada, nux fragrans
vel moschata; - vmica, nux vmica; - de
coco, cocci nux.
nulidad: nllitas, atis f. Sin: nihil; nhilum;
innitas; (de persona) homo vel mulier nhili,
nulidad
744
vel nullo nmero, vel nulus pnderis. Uso:
ser una -, nihil esse; esse nhili; estimar una
-, pro nhilo dcere, habere, putare; nihil aes-
timare vel pndere.
number (Inform), nmero: nmerus, i m.
numeracin: numertio, onis f. Uso: - ar-
biga, Arabum numertio; - romana, Roma-
norum numertio.
numerador: (guarismo) numerator, oris m //
(aparato) instrumentum nmeros notans.
numeral: numeralis, e. Uso: letra -, signum
numerale.
nmero: (expresin de una cantidad) nme-
rus, i m. Uso: - arbigo, nmerus arbicus vel
ndicus; - cardinal, nmerus cardinalis; - en-
tero, totus nmerus; - fraccionario, que-
brado, nmerus fractus; - impar o par, par
(paris) vel impar nmerus; - postal, nmerus
cursualis directrius; - romano, nmerus ro-
manus; - telefnico, nmerus telephnicus; -
de fax, nmerus telecopialis vel telecopiatra-
lis // (en las publicaciones peridicas cada
una de las aparecidas en distinta fecha de
edicin) libellus, i m. Sin: fascculus; opscu-
lum; commentrius vel commentrium; n-
merus. Uso: - nico, commentrius
singularis; commentrium, quod nmerus
nicus dcitur.
numeroso: numerosus, a, um. Sin: abundans;
copiosus; ingens; frequens; nmero frequens.
numismtica: numismtica vel nomismtica ,
ae f. Sin: nummorum doctrina, disciplina,
scintia; nomsmatum rtio; res nummria.
numismtico: adj numismticus vel nomis-
mticus, a, um // (persona que se dedica a la
numismtica) vir (viri m) nummorum (vel rei
nummriae) peritus.
nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apost-
lica, Nuntiatura Apostlica; Apostlici Nn-
tii legtio, munus, dgnitas, offcium // (sede
del nuncio) Apostlici Nntii sedes.
nuncio: (mensajero enviado) nntius, ii m.
Sin: legatus // (representante diplomtico del
Papa) Nntius Apostlicus.
nurse: puerorum custos (-odis f). Sin: nutr-
cia; nutrix (-cis f).
nursery: puerorum cubculum.
nutria: lutra, ae f.
nutricin: victus, us m. Sin: cibus; alimen-
tum; nutrictio; nutricatus, us m; alimnia.
Uso: - deficiente, defectuosa, subalimenttio;
subnutrictio; ciencia de la -, nutriolgia sive
-loga, ae f.
nutritivo: nutritrius, a, um. Sin: ntriens.
Nyasa, Nyassa, Nyasaland o Nyasalandia:
Nyasalndia, ae f. Uso: de -, nyasalandianus,
a, um; nyasalandiensis, e ; natural de -, Nya-
salandianus, i m; Nyasalandiensis, is m; v.
Malawi.
nylon, v. nailon.
number
745
apa: (propina, yapa) v. estas voces.
oo: (apocado) pusillnimis, e // (de corto
ingenio) hebes, tis; obtusus; tardus // (beato)
pietatis simulator // (soso) insulsus; inspidus;
infacetus; illpidus.
oqui: glbulus, i m. Uso: oquis de papas,
glbuli ex tbere solani subacti.

746
oasis: asis, is f. Sin: amoenus in deserta
vastitate locus // fig perfgium; receptus, us
m; lenmen (-mnis n); levamen (-mnis n);
refrigrium; solcium.
obcnico: cono everso smilis.
obedecer: oboedire (licui). Sin: prere, vel
obtemperare, vel bsequi (licui).
obediencia: oboedintia, ae f. Sin: oboedtio,
onis f.
obertura: praecntio, onis f. Sin: proe-
mium; msicum (vel symphonacum) proe-
mium, exrdium.
obesidad: obsitas, atis f. Sin: corpulntia;
pinguedo, dnis f; sagna, ae f.
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; cras-
sus; saginatus. Uso: ser -, crpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fcere.
obispa: epscopa, ae f. Uso: - protestante,
protestntica epscopa.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m;
episcopale munus; episcopalis dgnitas // (te-
rritorio o distrito asignado a un obispo) dioe-
cesis, is f // (local o edificio donde funciona
la curia episcopal) episcpium, ii n. Sin:
episcopalis sedes vel cria.
obispo: epscopus, i m. Sin: pntifex, fcis m;
antistes, sttis m. Uso: - auxiliar, castrense,
coadjutor, diocesano, residencial, sufrag-
neo, titular, episcopus auxiliaris vel auxili-
rius, castrensis, coadiutor, dioecesanus,
residentialis, suffragneus, titularis.
obituario: (seccin necrolgica de un peri-
dico) fnebris nntius, vel fnebre nntium
// (libro parroquial en que se anotan las par-
tidas de defuncin y de entierro) obiturius
(vel mortualis) liber // (necrologa) necrol-
gia sive -loga, ae f.
objecin: obictio, onis f. Sin: recustio;
contradctio; oppostio; oppsitus, us m;
obiectum, en pl tambin obiecta, orum;
obiecta sentntia vel opnio; verba contra
dicta; id quod contra dcitur. Uso: - de con-
ciencia, conscintiae repugnntia; repugnn-
tia ex conscintia; hacer objeciones, obcere;
contra dcere; refutar las -, obiecta refutare.
objetivacin: e vero aestimtio. Sin: rerum
certarum stdium.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; de-
monstrare.
objetividad: obiectvitas, atis f. Sin: obiec-
tiva rtio; equitas; iudcium sincerum, nte-
grum, aequum; intgritas iudcii; ntegra
vritas. Uso: por escrpulo de -, ntegrae ve-
ritatis stdio.
objetivo: (lente de un aparato de ptica,
vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
i n. Sin: obiectivum photogrphicum; orb-
culus photogrphicus; lens (lentis f) vel len-
tcula obiectiva; lens photogrphica;
lenticulare vitrum // (fin, objeto, trmino de
un acto) conslium, ii n. Sin: finis; propsi-
tum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
los -, definire propsita; v. objeto // adj obiec-
tivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, p-
situs; fig nteger; expers cupiditatis; ab omni
opinionis arbtrio seiunctus.
O
747
objeto: (fin o intento a que se dirige o enca-
mina una accin u operacin) propsitum, i
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu
amissae res // (asunto) v. esta voz.
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradic-
tor; repugnans; contra dicens; se opponens.
Uso: - de conciencia, repugnator conscintiae
caus.
oblacin: obltio, onis f. Sin: largtio.
oblativo: oblativus, a, um.
obligacin: (escritura por la cual se compro-
mete uno a efectuar una cosa) nomen, mnis
n. Sin: spnsio; stipultio; obligationis chi-
rgraphum. Uso: - comercial, sngrapha, ae
f; emitir obligaciones, obligationes emttere //
(aquello que alguien est obligado a hacer)
munus, nris n. Sin: negtium; offcium.
Uso: - escolares, mnera scholria; scholae
mnera; desempear, ejercer sus obligacio-
nes profesionales y cvicas, suae artis suae-
que civitatis mnera sustinere // (imposicin
o exigencia moral) obligtio, onis f. Sin: of-
fcium. Uso: - escolar, ad frequentandam
scholam obligtio; - moral, offcium morale;
- regulares, obligationes regulares; eximir a
uno de la - de comparecer en juicio, vadim-
nium missum fcere.
obligacionista: sngraphae subscriptor vel
sponsor.
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el
parlamento holands no est - a seguir el su-
fragio del pueblo, parlamentum nederlndi-
cum obligatum non est suffrgium ppuli
sequi.
obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi;
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latn,
in lingua latina e praecepto versari.
obligatoriedad: obligatoretas, atis f. Sin: co-
rctio; obligtio.
obligatorio: obligatrius, a, um. Sin: impera-
tus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educacin -, instittio
scholstica obligatria; ser -, ad liquid off-
cio teneri.
obliteracin: oblittertio, onis f. Sin: infir-
mtio // Med occlsio partis cavae.
oboe: (instrumento msico de viento) bos ,
is f. Sin: altsona tbia gllica; tbia dplici
lngula predita // (obosta) obosta, ae m.
Sin: altson tbi gllic canens.
bolo: bolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
minutum; parva pecnia. Uso: - de San
Pedro, Petrina stips.
obra: opus, peris n. Sin: labor; ctio; actus,
us m; factum; negtium. Uso: - buenas, recte
facta; bene facta; pera bona; - inspirada,
opus quasi divina manu perfectum; - litera-
rias, pera litterria; - maestra, opus
praestantssimum; opus summo artifcio per-
fectum; - musical, opus msicum; melo-
drama, tis n; drama msicum, lricum,
mlicum; - pia, opus pium; - pblicas, pera
vel incepta pblica; opera pblico cmmodo
destinata; - sociales, pera socilia; - de asis-
tencia, institutumrebus subsidiriis dispensan-
dis vel administrandis; - de jardinera, opus
topirium; obras de misericordia, misericr-
diae ministria; caritatis offcia // (edificio en
construccin) aedifcium aedificatrium. Sin:
sedes aedifcii aedificatrii.
obrera: operria, ae f. Sin: operatrix, cis f;
officinatrix, cis f; pifex, fcis f.
obrero: operrius, ii m. Sin: operator; offici-
nator; pifex, fcis m; rtifex, fcis m; faber,
bri. Uso: - especializado, operrius qualifica-
obrero
748
tus; operrius singulari pertia preditus; - no
especializado, operrius non qualificatus; -
extranjeros, operrii peregrini; operrii hs-
pites; - occidental, oriental, operrius occi-
dentalis, orientalis; - de la industria,
operrius machinali indstriae addictus; dis-
minucin de los -, dimintio operariorum;
asumir obreros, operrios condcere // adj
operrius, a, um. Sin: ad operrium vel ad
operrios spectans; v. trabajador.
obrita: opella, ae f.
observacin: (accin y efecto de observar)
observtio, onis f. Sin: considertio; nottio
vel annottio; perspctio; delibertio. Uso: -
crticas, annotationes vel deliberationes cr-
ticae de + abl; - emprica, observtio emp-
rica; observtio experimento collecta //
(estudio de los fenmenos meteorolgicos)
observtio. Uso: - astronmicas y meteorol-
gicas, observationes astronmicae et meteo-
rolgicae // (reparo, advertencia)
animadvrsio, onis f. Uso: - crtica, gramati-
cal, crtica, grammtica animadvrsio in +
ac.
observador: observator, oris m. Sin: specta-
tor. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros,
observatores externi; observadores en los or-
ganismos de la Unin Europea, observatores
in rganis Unionis Europaeae.
observancia: (cumplimiento exacto) obser-
vntia, ae f. Sin: obtempertio; servtio; ob-
servtio; oboedintia, ae f; officiorum
expltio; mnerum exsectio. Uso: - monas-
terial, coenobialis disciplina; - de la ley,
praecepti conservtio.
observatorio: observatrium, ii n. Sin: sp-
cula; speculatrium; turris observatria vel
speculatria. Uso: - astronmico, spcula as-
tronmica; turris astrorum speculatrix; turris
sidribus speculandis; turris ad astra specu-
landa; - solar, observatrium solare.
obsesin: obsssio, onis f. Sin: possssio //
fig angor, ris m; anxetas; anxietudo; mnia
sive mana. Uso: - diablica, daemonaca ob-
sssio.
obsesivo: obsessivus, a, um. Sin: nxifer;
mentem urgens; nimum percrcians. Uso:
neurosis -, neurosis obsessiva.
obseso: obsessus, a, um. Sin: possessus; ve-
xatus a demone // fig energmenus, a, um.
Sin: furens; furiatus; furibundus.
obstculo: obstculum, i n. Sin: impedimen-
tum; obiex vel obex, bicis mf. Uso: - lings-
ticos y culturales, lingustica atque culturlia
obstcula; carrera de obstculos, currculum
per obstcula; - en pruebas de velocidad,
cursrium impedimentum; - en pruebas
de saltos, obiex saltu superandus vel supe-
randa.
obstetra: artis obstetrciae peritus m vel pe-
rita f.
obstetrical, v. obsttrico.
obstetricia: obstetrcia, ae f. Sin: obsttrica
disciplina, doctrina, scintia (la - como cien-
cia); obstetrcia, orum npl; ars obsttrica vel
obstetrcia; obstetricandi ars (la - como pro-
fesin).
obsttrico: obsttricus vel obstetrcius, a,
um.
obstruccin: obstrctio, onis f. Sin: septio;
impedtio; interclsio.
obstruccionismo: impedimenta, orum npl.
Sin: morae, arum fpl; instructum impedimen-
tum; dolosum moramentum; morarum insr-
tio, interpostio, interictio; morarum
obrita
749
interiectus (-us m) vel interpsitus (-us m).
Uso: hacer -, impedire, obstrere; obstare;
offcere; morari; strere impedimenta licui;
cuiusvis gneris impedimenta strere; impe-
dimenta afferre, inferre, fcere; moras inter-
pnere, intersrere, obcere, afferre.
obstruccionista: adj moratrius, a, um. Sin:
dilatrius; sbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedtor;
obstructor; dilator; morarum fabricator, in-
ventor; impedimentorum fautor vel interp-
sitor; qui omni ope fficit, obstat, obsistit
licui (vel consliis, vel coeptis alicius).
obstruir: obstrere. Sin: obtrdere; intercl-
dere; praecldere; saepire; obturare; clu-
dere.
obturador: obturculum, i n. Sin: instrumen-
tum denti obturando // Fotogr luminosae ex-
positionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis
index (dcis mf).
obs: (pieza de artillera) tormentum blli-
cum. Sin: magna ballista // (granada) gra-
nata, ae f. Sin: globus frreus.
oca: (nsar) anser, ris m // (juego de mesa)
ludus nseris. Uso: jugar a la -, nsere l-
dere; nseris ludo indulgere.
ocarina: anserina, ae f. Sin: tbia fctilis bu-
driensis.
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; for-
tutus; temporrius; in casu psitus; per oc-
casionem factus vel hbitus. Uso: discurso -,
ortio per occasionem hbita; inscripciones -,
inscriptiones temporriae.
ocasionalmente: occasionliter. Sin: ex oc-
casione; per occasionem; data vel oblata oc-
casione; casu; casuliter; fortute.
ocasionar: occasionem praebere, dare,
praestare, offerre. Sin: causam inferre;
locum dare.
occidental: occidentalis, e. Sin: occduus;
occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad oc-
casum spectans.
occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
rerum occidentlium stdium (estudio) vel
cultus (predileccin por las cosas de Occi-
dente).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
rerum occidentlium cultor, fautor, studiosus
// adj ad res occidentales prtinens.
occidentalizacin: occidentaliztio, onis f.
Sin: rationis occidentlium indctio.
occidentalizar: occidentalizare. Sin: occi-
dentlium rationem indcere.
occidente: (punto cardinal) ccidens, entis
m. Sin: occasus, us m; ccidens sol; occasus
solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orien-
tem (vel ad exortum); en -, in parte caeli oc-
cass // (regin situada en la parte oeste)
occdua terra, tellus (-ris f), rgio. Sin: occi-
dentis partes, terrae, regiones // (conjunto for-
mado por los Estados Unidos y diversos
pases que comparten bsicamente un mismo
sistema social, econmico y cultural) cci-
dens, entis m. Uso: en -, in occidente.
Oceana: Oceana, ae f. Uso: natural de -,
Ocenius, ii m; Oceaniensis, is m.
ocenico: (perteneciente o relativo al oc-
ano) ocenicus, a, um. Sin: ocenius; ocean-
nus // (perteneciente o relativo a Oceana)
ocenius, a,um; oceaniensis, e.
ocenico
750
ocano: ocanus, i m. Uso: - Artico, Ocanus
Glacialis Septemtrionalis; - Atlntico, Atln-
ticus Ocanus; - Indico, Ocanus Indicus; -
Pacfico, Ocanus Pacficus.
oceanografa: oceanogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: ocani descrptio.
oceanogrfico: oceanogrphicus, a, um. Sin:
ad oceanogrphiam ttinens.
oceangrafo: oceangraphus, i m.
ocelote: feles (is f) prdalis (-is f).
ocena: ozena, ae f.
ocio: (cesacin del trabajo, diversin u ocu-
pacin reposada, especialmente en obras de
ingenio) tium, ii n.
oclocracia: ochlocrtia sive -crata, ae f.
oclologa: ochlolgia sive -loga, ae f.
oclusin: occlsio,onis f. Uso: - intestinal,
leus, i m; occlsio intestini; que sufre - in-
testinal, leo affectus.
oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante
-, cnsona occlusiva.
ocre: ochra, ae f.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n.
octaedro: octhedron vel octhedrum, i n.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagnus,
octognus, octagnius; octngulus; octo n-
gulis (abl pl).
octgono: adj, v. octagonal // sust octag-
num vel octagnon, i n. Sin: octngula fi-
gura.
octava: (combinacin mtrica de ocho ver-
sos) octstichon, i n. Sin: octoni versus; octo
vrsuum strophe (-is f) vel stropha; octonria
strophe; stropha octonis vrsibus exarata;
stropha ex octonis compsita vrsibus. Uso:
poesa en octavas, carmen ex octonis vrsi-
bus compsitum; poema en octavas, poma
octonis vrsibus constans vel digestum //
(Ms, intervalo de ocho grados) septem
vocum intervallum; (serie diatnica de estos
ocho grados) diapson indecl. Sin: septem
discrmina vocum // (Rel, perodo de ocho
das que se prolonga en cada una de las prin-
cipales fiestas del ao) octava, ae f. Sin: octo
dies; octo dierum sptium; (ltimo da de los
ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de
Pascua, octo dies post Pascham.
octavario: supplictio dierum octo. Sin: sup-
plictio in octavum diem; supplictio dierum
octo indicta.
octgono: octognum, i n; v. octgono.
octubre: October, bris m. Sin: mensis (-is m)
October.
ocular: adj ocularis, e. Sin: oculrius; culi
vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocu-
laris vel oculatus; testis et spectator // (sis-
tema de lentes) oculrium, ii n. Sin:
specillum oculrium.
oculista: oculrius, ii m. Sin: pticus; oph-
thlmicus, i m; mdicus ocularis vel ocul-
rius; oculorum mdicus; mdicus ab culis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmlogo.
oculstica: oculria, ae f; v. oftalmologa.
ocultacin: (accin de ocultar) abscnsio,
onis f.
ocano
751
ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum
scintia rerum; rerum occultarum disciplina.
Uso: relativo al -, occultsticus.
ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occul-
tarum cultor // adj ad res occultas spectans.
ocupacin: (accin y efecto de ocupar) oc-
cuptio, onis f; occupatus, us m // (- militar)
occuptio. Sin: invsio; obsssio; opprssio.
Uso: la - espaola, occuptio hispanensis; -
militar, occuptio militaris // (trabajo) occu-
ptio. Sin: opus; negtium; stdium. Uso: -
full-time, opus contnuum; - intelectuales,
nimi stdia; atender a sus -, sua negtia
gere; buscar -, opus querere; sin -, otiosus
// (empleo, oficio) munus, nris n.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) prti-
nens.
ocupado: opus fciens. Sin: mnere fungens.
ocupador, v. ocupante.
ocupante: adj ccupans, antis // sust occupa-
tor, oris m.
ocurrir: feri. Sin: accdere, evenire.
odalisca: odalysca, ae f. Sin: paelex, pelex,
pellex, cis f; rgia paelex; paelex trcica ; an-
cilla gynaeco addicta.
oden: odum, i n; odum, ii n. Sin: msi-
cum theatrum.
odio: dium, ii n. Sin: offnsio; simultas; ni-
mus infensus, inimicus; inimica mens; aversa
voluntas. Uso: - racial, dium phylticum.
odisea: (poema de Homero) Odyssa sive
Odyssa, ae f. Sin: Ulxea peregrintio //
(viaje largo y aventuroso) iter longum et pe-
riculosum. Uso: cont su triste -, errores la-
boresque suos narravit // (serie de desventu-
ras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum
fpl; mala, orum npl; longa malorum sries;
innmeri prope dolores; infinita prope sries
malorum. Uso: despus de sufrir una larga -,
multis perfunctus labribus.
odometra: odomtria sive -metra, hodom-
tria sive -metra, ae f.
odmetro: odmetrum vel hodmetrum, i n.
Sin: vecturae index (-dcis mf); itneris men-
srius index.
odontalgia: odontlgia sive -alga, ae f. Sin:
dntium dolores.
odontlgico: odontlgicus, a, um.
odontologa: odontolgia sive -loga, ae f.
Sin: odontoiatra; de dntibus doctrina vel
rtio; dntium scintia; dentria disciplina;
odontoitrica doctrina vel disciplina.
odontolgico: odontolgicus, a, um. Sin:
odontoitricus; ad dentriam disciplinam t-
tinens.
odontlogo: (especialista en odontologa)
odontlogus, i m // (dentista) odontoitricus,
i m; odontoiatrus, i m; mdicus dentrius;
odontolgiae peritus.
odontmetro: odontmetrum, i n. Sin:
instrumentum dntibus metiendis.
odontoscopio: odontoscpium, ii n.
odontotecnia: odontotchnice, es f. Sin: ars
dentria.
odontoterapia: odontotherapa, ae f. Sin:
dntium curtio.
odontotoma: odontotmia sive -toma, ae f.
odontotoma
752
odre: uter, utris m.
oeste: ccidens, entis m. Sin: occasus, us m.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel
ad occidentem) vrgere, spectare; vrgere in
occidentem; viento del -, ventus occidentalis;
viento que sopla del -, aura spirans ab occi-
dente; ventus ab occidente vniens.
ofensiva: Mil oppugntio, onis f. Sin: belli
illtio. Uso: abandonar la -, oppugnationem
relnquere; ab oppugnatione desstere; lanzar
una -, oppugnationem incpere, inferre; armis
ggredi; bellum inferre; rechazar la -, oppug-
nationem propulsare; tomar la -, priorem
prelio hostes lacssere; priorem bellum
inferre licui vel in liquem.
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumelio-
sus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus,
hostilis. Uso: ser -, acerbe ledere.
oferta: obltio, onis f. Sin: largtio; dontio;
exhibtio; propostio. Uso: - especial, obltio
favorbilis; condiciones opportunssimae //
(don) donum, i n. Sin: res oblata; elee-
msyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien
o servicio) res venales. Uso: - superior a la
demanda, rerum venlium redundntia;
rerum venlium nmia (vel effusa) affluntia;
la - es superior a la demanda, rerum ven-
lium cpia affluit; res venales effuse ffluunt.
off limits: (Mil, dicho de lugar donde estn
prohibidos el acceso, el trnsito, etc.) ditus
vtitus // (fig, prohibido, vedado) prohbitus,
a, um. Sin: vtitus.
off line: Dep extra lneam. Sin: extra lneam
collocatus.
offset: imprssio contrria. Sin: imprssio
vel excsio grphica offsetiana; imprssio
grphica cylindris gmmeis facta.
off side: Dep extra ludum. Sin: postio an-
mala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
vel stare; patear en -, seorsum procere.
oficial: adj officialis, e. Sin: pblicus; legti-
mus; iure pollens; auctoritate (vel pblica
auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletn
-, pblica acta; carta -, ltterae pblicae; eps-
tula pblice missa; documentos -, officilia
documenta; invitacin -, invittio pblice
allata; lengua -, sermo pblicus; noticia -,
nntius pblice allatus; noticia no -, officio-
sus nntius; relaciones - o diplomticas, p-
blicae rationes vel necessitdines; pblica
officiorum (vel necessitdinum) vncula; re-
presentante -, pblice legatus // (empleado de
una oficina) minister, tri m. Uso: - de canci-
llera, commentariensis, is m // (funcionario)
minister pblicus. Sin: officialis, is m // Mil
praefectus, i m. Sin: officirius, ii m; cent-
rio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; duc-
tor mlitum; tribunus mlitum; praepsitus
miltibus; praefectus mlitum (de infantera),
quitum (de caballera), fabrum vel fabrorum
(de los zapadores), mlitum navlium (de
marina). Uso: - inferior, subalterno, inferio-
ris rdinis ductor; - superior, centrio primo-
rum rdinum; superioris rdinis ductor; - de
marina, officirius rei nuticae; centrio clas-
sirius; navalis centrio.
oficialidad: (conjunto de oficiales del
Ejrcito o de parte de l) impria, orum
npl. Sin: praefecti mlitum // (goce del carc-
ter o cualidad de cosa oficial) auctritas, atis
f.
oficializar: auctoritate probare. Sin: pbli-
cum rddere.
oficialmente: officiliter. Uso: no -, inoffi-
ciliter; non officiliter; anunciar - algo, li-
quid officiliter nuntiare.
oficiar: (presidir una celebracin litrgica)
odre
753
sacra fcere vel celebrare. Sin: offcia divina
pergere vel perslvere.
oficina: (lugar donde se trabaja, prepara o
gestiona algo) sedes, is f. Sin: offcium, ii n;
graphum, i n. Uso: - administrativa, off-
cium bonis administrandis; - telefnica, of-
fcium telephnicum; telephnii sedes;
translocutria officina; - de cambio, taberna
cambiria; - del catastro, offcium pblicis
censs tbulis praepsitum ; - de correos,
epistularum diribitrium; diribitrium cur-
suale; aedes (-ium fpl) tabellriae; pblici
curss diribitrium; - de informaciones,
sedes nuntiatorum; sedes nntiis divulgandis;
- de recaudacin, aerrium; fiscus; - de tel-
grafos, officina telegrphica vel telegraphi-
ria; telgraphi sedes; - de turismo, sedes
procurandis itinribus; de -, graphealis, e; -
donde trabajan los empleados pblicos, p-
blica sedes vel sttio.
oficinista: minister, tri m. Sin: officialis, is
m; v. empleado (- de oficina).
oficio: (profesin mecnica o manual) minis-
trium, ii n. Sin: ars; artifcium. Uso: ser del
-, peritum esse; las herramientas del -, ferra-
menta; instrumenta; fabrlia // (ocupacin ha-
bitual) ministrium. Sin: offcium; munus,
nris n. Uso: - decisivo, decretrium munus;
- interino, pera fiduciria; - manual, fabrli-
tas, atis f; - pblico, pblicum mandatum;
desempear un -, mnere fungi; offcium g-
rere; munus exsequi vel praestare; desempe-
ar un - pblico, magistratum grere vel
habere // (servicio, favor) benefcium, ii n.
Sin: offcium. Uso: ofrezco mis buenos -, be-
nefcia mea prebeo // - divino, sacra, orum
npl. Sin: divinum offcium; divinus cultus.
Uso: - divinos radiados, sacra radiophnica //
(oracin litrgica de la Iglesia catlica) Li-
trgia Horarum. Sin: horriae preces; off-
cium divinum. Uso: recitar el - divino, horas
cannicas recitare; divinum offcium persl-
vere.
oficioso: (hacendoso y solcito en ejecutar lo
que est a su cuidado) dligens, entis // (que
se manifiesta solcito por ser agradable y til
a alguien) officiosus, a, um. Sin: bsequens;
actuosus; sdulus // ( que proviene de una
autoridad, pero sin tener carcter oficial)
certa fide destitutus. Sin: pblicae auctoritatis
expers.
ofiografa: ophiogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: serpntium descrptio.
ofiologa: ophiolgia sive -loga, ae f. Sin:
serpntium (vel de serpntibus) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
ofiolgico: ophiolgicus, a, um. Sin: ad
ophiolgiam spectans.
ofrenda: obltio, onis f. Sin: donum; donria,
orum npl.
oftalmia u oftalma: ophthlmia sive -thal-
ma, ae f. Sin: oculorum morbus, inflamm-
tio, infltio.
oftalmaco: (persona afecta de oftalmia)
ophthalmacus, i m. Sin: qui opthlmi labo-
rat, vexatur, affcitur; qui ex culis laborat //
(relativo a la oftalmia) ophthalmacus. Sin:
ad ophthlmiam (vel ad oculorum morbum)
prtinens.
oftalmiatra: ophthalmoiatra, ae f. Sin: ocu-
lorum curandorum rtio.
oftlmico: (relativo a los ojos) ophthlmicus,
a, um. Sin: ad culos ttinens // (relativo a la
oftalmia) v. oftalmaco.
oftalmologa: ophthalmolgia sive -loga, ae
f. Sin: oculorum scintia, disciplina; de cu-
randis culis doctrina, rtio.
oftalmologa
754
oftalmolgico: ophthalmolgicus, a, um.
Sin: ad ophthalmolgiam (ad doctrinam de
curandis culis) spectans.
oftalmlogo: ophthalmlogus, i m. Sin: oph-
thlmicus, i m; mdicus oculrius; oculorum
mdicus.
oftalmometra: ophthalmomtria sive -me-
tra, ae f.
oftalmomtrico: ophthalmomtricus, a, um.
oftalmmetro: ophthalmmetrum, i n.
oftalmometroscopio: ophthalmometrosc-
pium, ii n.
oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f.
Sin: neurites ptica.
oftalmopata: ophthalmopthia sive -patha,
ae f.
oftalmorragia: ophthalmorrhgia sive -rrhaga,
ae f.
oftalmorrgico: ophthalmorrhgicus, a, um.
Sin: ad ophthalmorrhgiam prtinens.
oftalmoscopia: ophthalmoscpia sive -scopa,
ae f.
oftalmoscpico: ophthalmoscpicus, a, um.
oftalmoscopio: ophthalmoscpium, ii n. Sin:
introspiciendis culis instrumentum.
oftalmospasmo: ophthalmospasmus, i m.
oftalmotermmetro: ophthalmothermme-
trum, i n.
oftalmotoma: ophthalmotmia sive -toma,
ae f.
oftalmotonmetro: ophthalmotonmetrum,
i n.
ohm, v. ohmio.
ohmio: (resistencia) resistntia hmica //
(unidad de resistencia) hmium, ii n.
odio: odium, ii n.
odo: auditus, us m. Uso: tener -, tener buen
-, tener - musical, sonos scite dignscere;
artem msicam callere.
OIT: Conslium internationale labori prove-
hendo.
ojal: (en la ropa) ocellus, i m; vestis ocellus;
(en el calzado) ansa vel nsula, ae f // (agu-
jero en ciertas cosas) foramen, mnis n.
ojeada: obtutus, us m. Sin: oculorum obtutus
vel coniectus. Uso: echar una -, concere cu-
los in + ac.
ojiva: arcus (-us m) acutus. Sin: fornix, cis
m; fenestella acuto arcu ornata.
ojival: ogivus, a, um. Sin: acutus.
ojo: culus, i m. Uso: - artificial de vidrio,
artificialis culus ex vitro confectus; - cl-
nico, morborum visu cogntio vel observtio;
fig attenta perspctio; - de buey, (ventana cir-
cular u ovalada) fenestella ovata vel smilis
ovo, (planta herbcea) culus trgidus vel
bbulus; - de gato, quarzum galbum; - de la
balanza, agina, ae f; a ojos vistas, manifesto;
aperte; palam.
ola: unda, ae f. Sin: fluctus, us m. Uso: - de
calor, calor ffluens; caloris affluntia; - de
entusiasmo, nimi inflammtio unanmiter
prfluens; - de fro, nmia frigris vis.
oftalmolgico
755
oleada: unda ingens vel permagna. Sin:
undae ictus (-us m) vel mpetus (-us m)
leo: oleum, i n. Uso: - santo, opoblsamum;
administrar los santos leos, liquem opo-
blsamo inngere vel lnere.
oleoducto: oleiductus, us m. Sin: ductus ole-
rius; olei terrgeni ductus.
oler: me huelo esto, hoc sbolet mihi.
olfatear: (oliscar) olfcere. Sin: nribus per-
cpere // (como hacen los perros de caza)
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et in-
vestigare; indagare et odorari // (fig y coloq,
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspcere
(naturam alicius rei); diligenter investigare;
sagciter pervestigare.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m.
Uso: - agudo, (nrium) sagcitas // (fig, sa-
gacidad) sagcitas, atis f. Sin: callditas; as-
ttia; verstia; vafrtia. Uso: tener el - fino
(en sentido propio y figurado) sagciter odo-
rari.
oligarqua: oligrchia sive -archa, ae f. Sin:
optimtium (vel optimatum) imprium vel
dominatus (-us m); prcerum vel prncipum
domintio, potentatus (-us m); paucorum po-
tntia, potentatus, dominatus; pauci et opti-
mates.
oligrquico: adj oligrchicus, a, um. Sin: ad
oligrchiam (vel ad paucorum dominatum)
ttinens // sust oligrchiae (vel paucorum po-
tntiae) amicus vel fautor.
oligoceno: adj oligocenicus, a, um // sust
oligocaene, is n.
oligohemia: oligohemia sive -haema, ae f.
Sin: snguinis defectus (-us m) vel demin-
tio.
olimpaco u olimpiaco, v. olmpico.
olimpada u olimpiada: (fiesta o juego que
se haca cada cuatro aos en la ciudad de
Olimpia) olmpia, orum npl // (perodo de
cuatro aos comprendido entre dos celebra-
ciones consecutivas de juegos olmpicos)
olmpias, dis f. Uso: clculo de las -, olym-
padum rtio; contar por olimpadas, annos
ex olympadum ratione numerare // - inver-
nales, olmpia hiberna.
olmpico: olympacus, a, um. Sin: olmpi-
cus. Uso: estadio -, stdium olmpicum; jue-
gos -, olmpia, orum; olmpia certmina;
ludi olmpici; llama -, flamma olmpica;
ignis olmpicus; vencedor en los juegos -,
olympionces, ae m; vencer en los juegos -,
olmpia vncere.
olivar: olivetum, i n. Sin: oltum; locus oli-
vis cnsitus.
olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; oll-
rius; - pequea, llula; ollcula; - en figura de
cohombro, ccuma, ae f; - pequea en figura
de cohombro, cucumella vel cucmula // (re-
molino que forman las aguas de un ro en
ciertos parajes) gurges, gtis m.
ollero, v. alfarero.
olmeda: ulmrium, ii n. Sin: ulmtum, i n.
olmedo, v. olmeda.
OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberan-
dae.
ombligo: umbilcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
omelette, v. tortilla.
omelette
756
mnibus: laphorum, i n. Sin: coenautocine-
tum; vehculum commune; raeda longa vel
pblica; omnivectrium (autocinetum); auto-
cinetum laphorum; autovehculum maius;
vehculum mnibus patens, datum, conces-
sum; pblicum vehculum mnibus patens.
Uso: - areo, v. aerobs.
omnipotente: omnpotens, entis. Sin: cunct-
potens; (mnium) potentssimus.
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubi-
que praesens; omni loco praesens.
omnisciencia: omniscintia, ae f. Sin: rerum
mnium scintia.
omnisciente u omniscio: omnsciens, entis.
Sin: mnia sciens.
OMS (abrev de Organizacin Mundial de la
Salud): Institutum pancsmium sanitati pro-
vehendae.
onanismo: (coito con eyaculacin extrava-
ginal) onanismus, i m. Sin: onaniana luxria;
onaniana impudictia // (masturbacin) v.
esta voz.
onanista: onanista, ae m.
oncgeno: oncgenus, a, um. Sin: ad tumo-
res formandos idneus vel aptus.
oncologa: oncolgia sive -loga, ae f. Sin: de
tumribus disciplina, scintia; de tumorum
orgine (vel formatione) doctrina vel rtio.
oncolgico: oncolgicus, a, um. Sin: ad on-
colgiam spectans.
onclogo: onclogus, i m. Sin: oncolgiae
peritus vel studiosus.
oncotoma: oncotmia sive -toma, ae f.
onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
minoris longitdinis unda; - elctrica o hert-
ziana, elctrica unda; - electrnica, unda
electrnica; - electromagntica, unda electro-
magntica; - etrea, aethrea (aethria, aria)
unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
luminosa vel lucflua; - mecnica, unda me-
chnica; - media, unda mdia; mdiae ampli-
tdinis unda; - ptica, unda visualis vel
ptica; - radial, radiofnica, radiophnica
unda; - radioelctrica, unda radiolctrica; -
sonora, unda sonora, canora, acstica, aud-
bilis; - televisiva, unda televisfica, televis-
ria, televisualis; - trmica, unda thermntica
vel calefciens; - ultracorta, unda suprbre-
vis vel brevssima.
ondear: undare. Sin: fluctuare; fluitare; in
vento fluitare.
ondina: nympha, ae f. Uso: - marina, fluvial,
lacustre, nympha marina, fluvialis, lacustris.
ondulacin: (disposicin del cabello en
ondas) capillorum undultio (-onis f). Sin:
crines in undas flexi; capillus lniter inflexus.
Uso: - permanente, cincinni durbiles; comp-
tus (-us m) durbilis; undultio prmanens;
mujer con - permanente, mulier crnibus vi-
bratis, vel capillo vibrato, vel crispato capillo,
vel cincinnata capillos // (movimiento que
imita el de las ondas del mar) undultio. Uso:
nmero de ondulaciones, nmerus vel cpia
undulationum.
ondulatorio: undulatrius, a, um.
onfalocele: omphalocele, es f. Sin: umbilci
hrnia.
nice: onyx, chis (ac- ca, ac pl -cas) mf.
onicofagia: onychophgia sive -phaga, ae f.
Sin: mos rodendi (arrodendi, circumrodendi)
ungues.
mnibus
757
onicfago: onychphagus. Sin: onycho-
phgi affectus; qui (quae) ungues rdere (ar-
rdere, circumrdere) solet.
onrico: onricus, a, um. Sin: smnio smilis.
onirismo: onirismus, i m.
oniromancia u oniromanca: oniromanta,
ae f. Sin: divintio per smnia; ex smniis
vaticintio; smnium interprettio.
on line: Inform, directe colligatus.
onocrtalo: onocrtalus, i m. Sin: truo, nis
m.
onomancia u onomanca: onomanta, ae f.
Sin: ex nmine divintio.
onomstica: onomstice, es f. Sin: onoms-
tica disciplina, scintia, rtio; de nomnibus
prpriis doctrina.
onomstico: adj onomsticus, a, um. Sin:
nominalis, e; nminis vel nminum (gen) //
da -, nominalis dies (dii mf). Sin: festum
nominale; dies festus nminis; dies ex n-
mine festus; dies nmini sacer. Uso: ndice -,
index (-dcis mf) nminum; celebrar el -,
diem onomsticum (vel nominalem diem) ce-
lebrare.
onomatopeya: (imitacin o recreacin del
sonido de algo en el vocablo que se forma
para significarlo) verbi formtio per soni
imitationem // (vocablo que imita o recrea el
sonido de la cosa o la accin nombrada)
onomatopeia, ae f. Sin: verbum rem ipsam
sono rferens; nminis fctio.
onomatopyico: onomatopeicus, a, um.
Uso: palabra -, verbum rem ipsam sono rfe-
rens.
ontognesis: ontognesis, -is f.
ontologa: ontolgia sive -loga, ae f. Sin: de
ente doctrina, disciplina, scintia.
ontolgico: ontolgicus, a, um. Sin: ad onto-
lgiam prtinens.
ontologismo: ontologismus, i m. Sin: sermo
de ente; de ente absoluto assrtio.
ontologista: ontologista, ae m. Sin: ontolo-
gismi assertor vel defensor
ontlogo: ontlogus, i m. Sin: ontolgiae stu-
diosus.
O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Na-
tionum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Na-
tionum Institutum; Foederatarum Nationum
Conslium; Consocitio Nationum; Conso-
citio Nationum Unitarum; Nationes Soci-
atae; Conslium Internationale, quod vulgo
dcitur ONU; Unitarum Nationum Con-
slium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncu-
patur.
ooblasto: ooblastus, i m.
ooltico: oolthicus. Uso: concreciones -, oo-
lthica sedmina.
oolito: oolthos vel oolthus, i m.
oologa: oolgia sive -loga, ae f. Sin: de ovis
disciplina, scintia, rtio.
oolgico: oolgicus, a, um. Sin: ad oolgiam
(vel ad doctrinam de ovis) ttinens.
oomancia u oomanca: oomanta, ae f.
opalescencia: opalescntia, ae f.
opalescente: opalescens, entis. Sin: pali co-
opalescente
758
lribus nitens; pali colores rferens.
opalino: oplinus, a, um. Sin: verscolor;
versicolrius.
palo: palus, i m.
opcin: ptio, onis f. Sin: elctio; facultas
eligendi. Uso: opciones contra la vida, optio-
nes adversum vitam; - incondicional en favor
de la vida, sine condicinibus pro vita elc-
tio; - o amor preferencial por los pobres,
ptio puperum et amor ptior erga eos.
OPEC (abrev de Organization of the Petro-
leum Exporting Countries): Conslium Civi-
tatum leum terrgenum exportntium.
pera: (poema dramtico puesto en msica)
drama (-tis n) msicum; fbula modulata;
pera msica; melodrama; drama mlicum.
Uso: - bufa, festivum drama msicum; - c-
mica, iocosum vel cmicum drama msicum;
comedia mlica // (teatro donde se repre-
sentan peras) theatrum msicum vel melo-
dramticum.
operacin: (accin y efecto de operar) ctio,
onis f. Sin: opertio; actus, us m; res, rei ; res
gesta vel acta (accin realizada); res gerenda
vel agenda (accin a realizar). Uso: - de la
mente, mens, mentis (pensamiento, aprecia-
cin, juicio); cogittio (el imaginarse); cogi-
tatum (la cosa imaginada); opnio (la idea
que uno se forma acerca de algo); coniectura
vel suspcio (conjetura) // (ejecucin de algo)
opertio, onis f. Sin: labor; opus, ris n. Uso:
- qumica, chmica opertio; es una - fati-
gosa, res est magni laboris // Mat calcultio,
onis f. Sin: clculus; computtio; supputtio;
rtio. Uso: - aritmtica, matemtica, rtio
arithmtica, mathemtica; - equivocada, cl-
culi error; ejecutar, resolver una -, rationem
dcere, subdcere, habere; clculum pnere
// (negociacin o contrato sobre valores o
mercaderas) negtium, ii n. Sin: opertio.
Uso: - bancaria, opertio argentria; neg-
tium ad argentriam spectans; - comercial,
negtium; opertio commercialis; - finan-
ciera, negtium nummrium vel pecuni-
rium; negtium de re pecuniria; rtio in re
nummria; efectuar - bancarias, negtia ad
argentriam pertinntia grere, curare, xse-
qui // (Med, intervencin quirrgica) sctio,
onis f. Sin: sctio vel curtio chirrgica; sc-
tio a chirurgo peracta; curtio ex manu. Uso:
- cesrea, v. histerotoma; - quirrgica, ope-
rtio chirrgica; - de apndice, resectio ap-
pendcis; - del corazn, sctio chirrgica
cordis; - de prstata, prstatae sctio chirr-
gica; sala de operaciones, quirfano, con-
clave chirrgicum; afrontar, soportar, sufrir
una - quirrgica, someterse a una -, sectio-
nem (chirrgicam) subire; sectioni sbici; se
secari pati; hacer una - a alguien, sectionem
chirrgicam licui pergere; liquem secare;
es necesaria la -, ad manum veniendum est;
la - sali bien, recte cessit sctio vel curtio;
sin -, sine ferro, sine sectione; tengo que su-
frir una - quirrgica, sctio quirrgica mihi
est subeunda // (Mil, toda accin y trabajos
propios de la guerra) res (bello) gesta vel
acta (- realizada); res (bello) gerenda vel
agenda (- a realizar). Uso: - blicas, actiones
bllicae; bellum; base de operaciones, sedes
belli; estacin apta para las -, aestas apta rei
gerendae; tempus anni bllicae rei aptum; el
feliz xito de las -, res prspere gestae; plan
de operaciones, belli gerendi rtio vel ratio-
nes; omnis vel totus belli (gerendi) rtio;
confiar a alguien la direccin (o el mando
supremo) de las -, bellum licui dare vel de-
ferre; liquem praefcere bello (vel bello ge-
rendo); ad liquem summam vel imprium
totus belli deferre; diferir las -, rem extr-
here; dirigir las -, res grere; empezar las -,
bellum inferre (licui); apenas empezadas las
-, vixdum incohatis rebus; todas las - se de-
tuvieron, tota administrtio belli cnstitit.
opalino
759
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirr-
gica curatus vel tractatus.
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis
f. Uso: - telefnico, v. telefonista.
operante, v. operativo, eficaz.
operar: (obrar una cosa, especialmente las
medicinas, y hacer el efecto para que se des-
tina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una opera-
cin quirrgica) secare. Uso: hacerse -, de-
jarse -, se secari pati.
operating system (Inform), sistema opera-
tivo: systema internum.
operatividad: operandi possiblitas vel facul-
tas.
operativo: operativus, a, um. Sin: perans;
operatrius. Uso: posibilidades -, possibilita-
tes operativae.
operatorio: operatrius, a, um. Sin: sectionis
vel curationis (gen); ad chirrgiam ttinens.
Uso: acto -, sctio vel curtio; sala -, cubcu-
lum operatrium; aula operatria; tcnica -,
chirrgia; curtio.
opereta: msicus lusus (-us m). Sin: msica
opella ; festivum drama msicum; festiva f-
bula modulata; drama mlicum brvius.
operista: (msico que compone peras) dr-
matum musicorum scriptor.
operstico: ad drama msicum spectans. Sin:
drmatis msici prprius.
opinin: opnio, onis f. Sin: opintio; sentn-
tia. Uso: - polticas, opiniones polticae; -
pblica, pblica opnio; vulgi vel ppuli
existimtio; mnium opnio; - subjetiva, su-
biectiva opintio; intercambio de opiniones,
opinionum colltio, cambiar de -, sentntiam
mutare; de sentntia desstere; e sentntia re-
cdere.
opinion-maker: opinionis pblicae confor-
mator, formator, effector.
opio: pion vel pium, ii n. Uso: - del pue-
blo, pium ppuli.
opiomana: opiomnia sive -mana, ae f. Sin:
pii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
pii cupdo
opiomanaco u opimano: opimanes, is m.
Sin: opiomni laborans; pii insane cpi-
dus; vesana pii cupdine affectus vel impul-
sus; ob sumptum pium demens vel insanus.
opparamente: oppare. Sin: laute; spln-
dide. Uso: banquetear - , epulari saliarem in
modum.
opparo: opparus, a, um. Uso: banquete -,
oppare apparatum convvium; comida -, sa-
liares dapes vel pulae.
oponente: adversrius, a, um. Sin: contr-
rius.
oponible: ad opponendum aptus.
oporto: vinum portucalense.
oportunidad: opportnitas, atis f. Sin: occ-
sio.
oportunismo: opportunismus, i m. Sin: op-
portunitatis srvitus (-utis f); agendi rtio
tmpori (vel tempribus) morgera; opportu-
nitati serviendae (vel opportunittibus ser-
viendis) rtio vel consuetudo; eorum agendi
rtio, qui opportunitati (vel opportunittibus)
srviunt; eorum agendi rtio, qui tmpori (vel
oportunismo
760
tempribus) srviunt; lo hizo por -, id fecit,
tempribus insrviens.
oportunista: opportunista, ae m. Sin: oppor-
tunitati (vel opportunittibus) srviens; tm-
pori vel tempribus insrviens; tempri vel
tempribus morgerus; qui tempribus servit.
Uso: ser -, tmpori vel tempribus servire;
opportunitati vel opportunittibus inservire;
duabus sellis sedere.
oposicin: adverstio, onis f. Sin: repugnn-
tia. Uso: - constructiva, dissnsio fficax //
(partido que en un pas se opone a la poltica
del gobierno) fctio oppsita. Sin: adversa
fctio vel pars // Astron oppsitus, us m. Sin:
interiectus, -us m.
opositor: adversator, oris m. Sin: advers-
rius; repugnans; contradictor; refragator.
Uso: - del gobierno, adversrius regminis; el
jefe de los -, repugnntium vluti dux.
opoterapia: opotherapa, ae f; opotherapu-
tice, es f. Sin: curandi rtio per sucos (vel
succos); sucorum animlium cura; curandi
rtio per animlium sucos.
opoterpico: opotherpicus, a, um.
opresin: opprssio, onis f. Uso: - econ-
mica, social, poltica y tambin religiosa de
la persona humana y de sus derechos, op-
prssio oeconmica, socialis, poltica atque
etiam religiosa personarum humanarum iu-
riumque ipsarum.
opsimata: opsimatha, ae f.
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, op-
tativus, i m; modus optativus.
ptica: ptica, ae f; ptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phsica oculria // (estableci-
miento donde se comercian anteojos) perspi-
cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitro-
rum oculariorum officina // fig vsio, onis f.
Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
quaedam vsio christian fide patefacta.
ptico: pticus, a, um Uso: aparatos -,
instrumenta ptica; ilusin -, illsio ptica;
nervio -, nervus pticus // (comerciante de
objetos de ptica) pticus, i m. Sin: ocul-
rius; ocularirius; oculariorum (vel vitrorum
oculariorum) vnditor // (persona con titula-
cin oficial para trabajar en materia de p-
tica) faber (-bri m) pticus. Sin: oculariorum
faber, compsitor, pifex (-fcis m).
optimismo: (como sistema filosfico) opnio
eorum qui mnia natur ptim esse arbitran-
tur // (como cualidad personal) optimismus,
i m. Sin: ptima rerum interprettio; melio-
rum rerum exspectcio; mens (vel conslium,
vel rtio, vel sentntia) ad ptima , vel ad me-
liora, rferens mnia; nimus meliora , vel
ptima, (semper) praesgiens, exspectans,
proponens, credens; nimus ad bonam spem
proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimis-
mus coli potest.
optimista: (partidario del optimismo) qui
mnia natur ptima esse arbitratur // (que
suele ver las cosas bajo su aspecto ms fa-
vorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fau-
tor; melioris partis conspector; meliora
(semper) exspectans, praesgiens, praesn-
tiens, prospciens; ptima mnia idicans;
mnia in meliorem partem intrpretans ; qui
ad bonam spem proclivis est ; qui sibi me-
liora promittit vel proponit . Uso: ser -, mnia
interpretari in meliorem partem; sibi meliora
promttere vel propnere // adj optimsticus,
a, um.
optometra: optomtria sive -metra, ae f.
Sin: oculorum acii metiendae rtio.
oportunista
761
optmetro: optmetrum, i n. Sin: metiendae
oculorum acii instrumentum.
opsculo: opsculum, i n. Sin: libellus; xilis
libellus.
oquedal: procra silva.
oracin: (plegaria) ortio, onis f. Sin: prex,
precis f; prectio. Uso: - mental, sacra medi-
ttio, contempltio, commenttio; divinarum
rerum medittio; supernarum vel caelstium
rerum contempltio; rezar las - de la ma-
ana, preces matutinas fndere; prcibus ma-
tutinis Deum deprecari; precationem
matutinam ad Deum fcere; precatione ma-
tutina uti // Gram propostio, onis f. Sin: sen-
tntia; enuntitio; enuntiatum. Uso: - causal,
enuntiatum causale; - concesiva, concessi-
vum enuntiatum; - condicional, enuntitio vel
sentntia condicionalis; propostio hypoth-
tica; - consecutiva, enuntiatum consecuti-
vum; sentntia vel enuntitio consecutiva; -
declarativa, propostio enuntiativa; - final,
enuntiatum finale; enuntitio finalis; - infini-
tiva, enuntitio infinitiva; - interrogativa,
sentntia interrogativa vel interrogatria; -
principal o regente, sentntia primria; re-
gens enuntitio vel enuntiatum; - relativa,
enuntitio relativa; - subordinada, sentntia
subordinata vel secundria.
orador: orator, oris m. Sin: rhetor, ris m.
Uso: - ideal, orator perfectus; summus orator;
perfecti oratoris exemplar; - que improvisa,
extemporalis rhetor.
oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (trans-
mitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis;
verbis prolatus // (examen o parte de l que
consiste nicamente en preguntas y respues-
tas verbales) examen coram (vel ore, vel
voce, vel modo orali) faciendum (a rendir)
vel factum (rendido).
orange, v. naranjada.
orangutn: smia (-ae f) Styrus (-i m).
orante: orans, antis m.
oratorio: (capilla privada) oratrium, ii n.
Sin: sacellum; aedcula; sacrrium // (drama
musical de asunto religioso) oratrium. Sin:
concentus oratrius; sacrum carmen msi-
cum; opus (peris n) msicum sacrum. Uso:
- de Beethoven, oratrium beethovenianum
//- festivo (en colegios o parroquias de los
Salesianos de Don Bosco, lugar donde se
rene la juventud los das de fiesta para cum-
plir con sus deberes religiosos y divertirse
honestamente), oratrium festivum.
rbita: (trayectoria cerrada de un cuerpo)
rbita, ae f. Sin: orbis; gyrus; crculus. Uso:
describir, cumplir rbitas, in orbem agi; in
rbitam verti; in orbem duci; in rbitam vo-
lare; describir rbitas alrededor de la tierra,
terram cursu ambire; terram circumvolitare;
poner en -, in rbitam (vel in circitum) pro-
cere // Astron rbita, ae f. Sin: tractus re-
currens. Uso: - lunar, rbita lunae; los astros
describen sus -, sdera orbes suos confciunt
// (cavidad, cuenca del ojo) orbis, is m // (fig,
esfera, mbito, espacio) fines, ium mpl. Uso:
mantenerse en la propia -, se suis fnibus
contineri.
orbital u orbitario: orbitalis, e. Sin: orbtus;
orbicularis. Uso: movimiento -, motus orbi-
talis; vehculo -, vehculum orbitale; vuelo -,
orbtus vel orbicularis volatus (-us m).
orbitar: in orbem agi vel duci. Sin: in rbi-
tam verti vel volare. Uso: - alrededor de la
tierra, terram cursu ambire; terram circum-
volitare.
orden: (organizacin y disposicin armo-
niosa de las cosas) ordo, dnis m // (mandato)
orden
762
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac
mandatum; - de pago bancario, mandatum
nummrium, pecniae perscrptio; gyrus ar-
gentrius; perscrptio ambulatria vel circula-
ris; cumplir las - de los superiores, antstitum
iussa xsequi // (sucesin, distribucin regu-
lar) ordo, dnis m. Uso: - cronolgico, ordo
tmporis; - del da, ordo rerum agendarum;
en - alfabtico, litterarum rdine; alphab-
tica ratione; en - cronolgico, servato tmpo-
ris rdine // (instituto religioso aprobado por
el Papa) ordo, dnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, rdines virorum reli-
giosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus)
iesuitarum // (grado del sacramento del
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines
// (cuerpo de personas unidas por alguna
regla comn o por una distincin honorfica)
ordo, dnis m. Uso: - de las Naciones Unidas,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballe-
ros de Malta, Ordo Melitnsium Equitum; -
ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y
estructuras que constituyen una sociedad)
ordo, dnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - ju-
rdico, ordo iurdicus; - pblico, disciplina rei
pblicae; - social, ordo socialis; rerum soci-
lium ordo.
ordenacin: (orden, disposicin) ordintio,
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que
se confieren las rdenes sagradas) ordintio,
onis f. Sin: consecrtio. Uso: - sacerdotal, or-
dintio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal,
ordinationem sacerdotalem recpere.
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust or-
dinator, oris. Sin: dispsitor vel instructor //
(mquina electrnica) v. computadora.
ordenamiento: (accin y efecto de ordenar)
ordintio, onis f. Sin: rtio. Uso: - escolar,
scholarum rtio; - de los estudios, rtio stu-
diorum; disciplinarum rtio // (conjunto de
normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurdico,
legum praecepta; iudiciales societatis institu-
tiones; iudiciorum rtio // (ordenacin del su-
perior para que se observe una cosa)
mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
(constitucin) constittio, onis f. Sin: ordin-
tio; conformtio; forma. Uso: - democrtico,
democrtica instittio; - del Estado, tempe-
rtio rei pblicae; constittio ppuli; Civitatis
(vel rei pblicae) forma, ordintio, conform-
tio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordintio.
ordenanza: (soldado que est a las rdenes
de un oficial o de un jefe para los asuntos del
servicio; empleado que en ciertas oficinas
desempea funciones subalternas) appri-
tor, oris m. Sin: stator; minister; fmulus; sr-
vulus // (conjunto de preceptos o
reglamentos) leges et instituta // (mandato,
disposicin, arbitrio y voluntad de alguien)
iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
decretum; plcitum.
ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
bene dispnere; bene vel recte compnere.
Uso: - un Estado, rem pblicam compnere,
dispnere, constitere // (conferir las rdenes
sagradas) ordinare. Sin: rdines conferre li-
cui; sacramentliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, liquem sacerdotem creare;
Christi ministrum liquem sacrare; sacerd-
tio augere liquem; ordenarse de sacerdote,
sacerdtio augeri.
ordinal: ordinalis, e.
ordinariez: vulgritas, atis f. Sin: vlitas;
vulgaris condcio; nimi abictio.
ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: pro-
miscus vel promscuus; plebius; srdidus //
(comn, corriente) ordinrius, a, um. Sin:
consuetus; slitus. Uso: comida -, cibus coti-
dianus // (prelado) Ordinrius, ii m. Uso: -
castrense, Ordinrius castrensis; - del lugar,
ordenacin
763
Ordinrius loci // - de la misa, ordinrium, ii
n.
ordinativo: ordinativus, a, um.
oreja: (rgano externo de la audicin) auris,
is f // (parte del zapato) lgula, ae f.
orfanato: orphanotrophum, ii n; or-
phanotrophum, i n. Sin: domus pupillaris;
pupillorum hosptium. Uso: - de nios,
domus pupillorum; - de ninas, domus pupi-
llarum.
orfebre: urifex, fcis m. Sin: aurrius, ii m.
orfelinato, v. orfanato.
organd: ventus txtilis.
organero: organrius, ii m. Sin: organorum
fabricator, faber, pifex.
orgnicamente: orgnice.
organicismo: organicismus, i m.
orgnico: (relativo a los seres vivientes) or-
gnicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuer-
pos -, crpora animlia; seres -, animntia;
gignntia npl; defecto -, vtium naturae //
(que tiene armona y proporcin) compsi-
tus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cn-
gruens.
organigrama: organogramma, tis n.
organillo: orgnulum, i n. Sin: rganum ver-
stile; rganum parvum, porttile, manuale;
rganum manubriatum.
organismo: (ser vivo orgnico) nimal, alis
n. Sin: nimans, antis mf; en pl animntia,
ium n // (el cuerpo humano) organismus, i m.
Sin: corpus orgnicum; hminis corpus //
(conjunto de rganos que constituyen un ser
vivo) hminis fabrictio. Sin: humanae natu-
rae figura, conformtio, tempertio // (con-
junto de leyes, usos y costumbres por que se
rige un cuerpo o institucin social) instituta,
orum npl. Sin: corpus; compges, is vel
compgo, gnis f. Uso: el - del Estado, rei p-
blicae disciplina, corpus, compages, rtio,
forma, conformtio, tempertio; poderosos -
internacionales, valntia internationlia
instituta; - social, corpus sociale; - de dere-
cho pblico, pblicum institutum.
organista: organista, ae m. Sin: organrius;
rgani modulator, moderator, pulsator; qui
rganum tractat vel pulsat. Uso: el que sabe
tocar el rgano hidrulico, hydraula vel
hydraules, ae m.
organizacin: organiztio, onis f. Sin: insti-
tutum; instittio; constittio; conslium; com-
postio; consocitio; dispostio; modertio;
ordintio; tempertio. Uso: - adecuada del
trabajo humano, consentnea peris humani
dispostio; - bilaterales, consociationes m-
tuae; - civiles o eclesisticas, instituta sive ci-
vlia sive religiosa; - culturales, instituta
disciplinis excolendis; - econmica, consti-
ttio oeconmica; - escolar, scholae ordin-
tio et disciplina; - financiera, institutum
nummrium; - internacionales, conslia in-
ternationlia; nationum conslia; conslia
inter nationes obtinntia; consociationes
omnes nationes inter se copulantes; - inter-
nacional del trabajo, conslium internatio-
nale labori accurando (OIT); - Internacional
para la Alimentacin y la Agricultura (FAO),
Conslium vctui et agriculturae accurandis,
compendiriis ltteris FAO appellatum; - ju-
rdica, iuris tempertio, ordintio, compos-
tio; - jurdico-poltica de la comunidad
mundial, iuridicialis et poltica ordintio m-
nium populorum; - multilaterales, consocia-
tiones quasdam nationes inter se copulantes;
- mundial, modertio mundi; - nacional de
organizacin
764
asistencia religiosa y moral de los obreros,
collgium operriis in re morali ac religiosa
tutandis; - profesionales, instituta artes profi-
tntia // - del Estado, rei pblicae tempertio
vel constittio; forma rei pblicae; - de las
Naciones Unidas, Organizatio Nationum
Unitarum; - de las provincias, ordintio pro-
vinciarum; - de los estudios, studiorum ordo
vel rtio; organizaciones de los laicos, ordi-
natae laicorum consociationes; - del trabajo,
laboris tempertio.
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordina-
tus; constitutus; institutus; cnditus; comp-
situs; apparatus; instructus.
organizador: organizator, oris m. Sin: ordi-
nator; compsitor; constitutor; moderator;
machinator; instructor; apparator; qui insttuit
vel pparat.
organizar: organizare. Sin: ordinare; consti-
tere; institere; compnere; dispnere; cn-
dere; apparare; comparare; praeparare;
praeordinare. Uso: - los estudios, stdiis r-
dinem dare; - una fiesta, diem festum appa-
rare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; -
los juegos, ludos apparare // organizarse, se
parare, vel se comparare ad liquid.
rgano: (parte de un ser organizado desti-
nada para desempear alguna funcin nece-
saria para la vida) membrum, i n. Sin:
rganum; pars crporis. Uso: - sexuales, r-
gana sexulia; el - del odo, sensus (-us m)
audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl;
eae partes crporis, quae ad sentiendum va-
lent; los - de la circulacin, snguinis cursus;
los - de la reproduccin, de la respiracin,
de la sensacin, etc., procreationis, respira-
tionis (vel respirats), senss (vel sentiendi
acts) instrumenta, etc; - para trasplante, r-
ganum transplantandum; abastecedores de
rganos para trasplantar, praebitores orga-
norum transportandorum; donacin de rga-
nos, organorum dontio // (instrumento m-
sico) rganum, i n. Sin: rganum msicum.
Uso: - hidrulico, hydrulus, i m; hydrulia,
orum n; hydrula vel hydrules, ae m; rga-
num hydrulicum; - elctrico, electrnico,
pneumtico, tubular, rganum elctricum,
electrnicum, pneumticum, tubulatum // (en
una mquina, pieza, dispositivo o mecanismo
elemental que sirve para accionar, gobernar,
transmitir o guiar un movimiento) pars, partis
f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa
que sirve para la ejecucin de un acto o un
designio) ministrium, ii n; minister, tri m.
Uso: - colegiales, ministria collegilia; - di-
rectivos, ministri dirigentes mpl; rganos de
vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio
de difusin portavoz de un partido, agrupa-
cin, etc.) commentrius, ii m; ephmeris,
dis f. Uso: - oficial, ephmeris pblica.
organografa: organogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: membrorum descrptio.
organogrfico: organogrphicus, a, um. Sin:
ad organogrphiam (vel ad membrorum de-
scriptionem) prtinens.
organgrafo: organgraphus, i m. Sin: orga-
nogrphiae peritus.
organologa: organolgia sive -loga, ae f.
Sin: de membris disciplina, scintia, rtio;
doctrina de membrorum conformatione.
orgsmico: orgsmicus, a, um.
orgasmo: (culminacin del placer sexual)
orgasmus, i m // (exaltacin de la vitalidad
de un rgano) rgani incittio // (eretismo) v.
esta voz.
orga: rgia, orum npl. Sin: comisstio; bac-
chtio.
orictognosia: oryctognsia sive -gnosa, ae f.
organizado
765
orictografa: oryctogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: fosslium descrptio.
orictologa: oryctolgia sive -loga, ae f. Sin:
de fosslibus doctrina, disciplina, scintia.
orictozoologa: oryctozoolgia sive -loga,
ae f.
orientacin: (posicin de un objeto, de un
edificio, etc. con relacin a los puntos cardi-
nales) situs, us m. Sin: postio; positura //
(fig, direccin, tendencia) dirctio, onis f.
Sin: facultas cursum dirigendi; inclintio;
propnsio; rtio et inclintio; norma direct-
ria; orienttio. Uso: - caractersticas, normae
directriae peculiares; - pastoral, rationes
pastoralis mneris sustinendi; - de la mente
hacia la verdad, dirctio rationis ad verita-
tem, - del pensamiento humano, humanae
mentis propnsio vel proclvitas; dar una -
profesional, aptas trdere normas ad pr-
prium suscipiendum munus (nris n); aptas
impertire normas ad prprium obeundum
munus // (iniciacin) inititio, onis f. Sin:
initiamenta, orum npl; intia, orum npl. Uso:
- profesional, inititio professionalis.
oriental: orientalis, e. Sin: ad orientem ver-
gens vel spectans; in orientem versus; orientis
(gen). Uso: lujo -, rgius apparatus (-us m);
prsica luxria; prsicus apparatus; las zonas
-, orientis (solis) partes vel regiones; los -,
orientales, ium; orientales gentes; orientis
(solis) ppuli; los reyes -, orientis reges.
orientalismo: orientalismus, i m. Sin: rerum
orientlium stdium; res orientlium imitandi
stdium; (cultivo de las lenguas de Oriente)
linguarum orientis stdium.
orientalista: orientalista, ae m. Sin: studiosus
rerum orientlium; linguis orientlibus doc-
tus; linguarum orientis callens, cllidus, peri-
tus, studiosus.
orientar: (determinar la posicin o direccin
de algo respecto a un punto cardinal) situm
agnscere // (dirigir o encaminar hacia un fin
determinado) dirgere. Sin: convrtere; vr-
tere; liquem ad liquid hortari, informare,
institere. Uso: - la vida, vitam ad certam ra-
tionis normam dirgere // orientarse, (diri-
girse hacia) dirgere se ad liquid; ad liquid
se convrtere; (hallar el camino) viam repe-
rire, invenire. Uso: - en la vida, suam guber-
nare vitam; - en una cosa, liquid recte
perspcere.
Oriente: orientis partes vel regiones fpl. Uso:
Cercano o Prximo -, Oriens Propinquus; -
Medio, Mdius Oriens; Extremo -, Extremus
Oriens; extremae orientis partes (-ium fpl) //
Gran -, francomurariorum corpus primrium,
vel collgium praecpuum.
orient-express: orientalis hamaxstichus c-
tior.
orfice: urifex, fcis m.
oriflama: auriflamma, ae f. Sin: auri flamma;
vexillum ure (vel auri) flamm ornatum.
original: (concerniente al origen) primig-
nius, a , um. Sin: innatus; congnitus. Uso:
pecado -, peccatum orginis vel originale;
peccatum congnitum vel hereditrium //
(que no es copia) nativus, a, um. Uso: cdigo
-, nativus codex (-dcis m) // (singular, que se
distingue por ser fruto de la creacin espon-
tnea) novus, a, um. Sin: plane singularis;
prprius ac singularis; singularis et novus;
mirus. Uso: carcter -, prpria ac singularis
ndoles; un ingenio -, ingnium plane singu-
lare; un tipo -, mirum vel singulare caput
(ptis n) // (ejemplar o modelo del que se
copia) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n;
archtypum; primignium exemplar. Uso: -
vicioso, mendosum exemplar; el - y la copia,
primignium exemplar et imago ex eo
original
766
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar
ipsus auctoris manu scriptum; consultar el -
, primiformem cdicem adire; reconstruir
crticamente el -, archtypum (vel exemplum
primignium) ad criticorum rationes statere.
originalidad: nvitas, atis f. Sin: propretas;
insolntia (de algo nuevo y desacostum-
brado); rtio primignia. Uso: - en el escribir,
en el pintar, scribendi, pingendi nvitas; - en
el modo de escribir, novum dicendi genus; -
en los pensamientos y sentimientos, senten-
tiarum sensuumque nvitas // (fig, de carac-
teres, dotes) nvitas. Sin: singulritas;
authentcitas; ndoles nativa.
orilla: (parte de la tierra contigua a un ro,
mar, etc.) equoris limen (-mnis n).
orinal: lsanum, i n. Sin: scphium; matella;
mtula; matllio (-onis m); trulla.
orla: margo, gnis f. Uso: - de luto o negra,
margo lgubris.
ornamental: ornativus, a, um. Sin: ornamen-
trius.
ornamento: ornamentum, i n. Sin: ornatus,
us m. Uso: ornamentos de arquitectura, ap-
paginculi, orum m.
ornitologa: ornitholgia sive -loga, ae f.
Sin: vium (vel de vibus) doctrina, disci-
plina, scintia.
ornitolgico: ornitholgicus, a, um. Sin: ad
ornitholgiam (vel ad vium doctrinam) tti-
nens.
ornitlogo: ornithlogus, i m. Sin: ornitho-
lgiae cultor, studiosus, peritus.
ornitorrinco: ornithorhyncos vel or-
nithorhynchus, i m.
orognesis: orognesis, -is f. Sin: mntium
origo.
orografa: orogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
mntium descrptio.
orogrfico: orogrphicus, a, um. Sin: ad
mntium descriptionem spectans.
oropel: (lmina de latn que imita al oro)
urea brctea // fig fucus, i m. Sin: dissimu-
ltio.
oropndola: glbulus, i m. Sin: glgulus.
orozuz, v. regaliz.
orquesta: (lugar para los msicos en teatros,
conciertos, etc.) orchestra, ae f. Sin: sympho-
niacorum, vel canntium suggestus (-us m),
suggestum (-i n) // (conjunto de msicos que
intervienen en la ejecucin de una obra ins-
trumental) symphonaci vel symphnici,
orum mpl. Sin: chorus instrumentalis; sym-
phonaca sodlitas, manus, cohors; sympho-
niacorum agmen, manpulus, grex. Uso:
miembro de la -, symphonacus vel symph-
nicus, i m // (obra conjunta de tales msicos)
symphnia sive -phona, ae f. Sin: orchestra,
ae f; musicorum symphnia; concentus msi-
cus. Uso: el concierto de la -, symphnia, ae
f; cantar con acompaamiento de -, ad or-
chestram cnere; dirigir la -, symphniae
moderari.
orquestacin: symphoniacorum prtium
conscrptio. Sin: orchestralis perae compo-
stio // (fig, cosa concertada, puesta en es-
cena para engaar) scaena, ae f. Sin: fbula;
fbula compsita.
orquestador: symphoniacorum prtium
conscriptor. Sin: orchestralis perae comp-
sitor.
originalidad
767
orquestal: orchestralis, e. Sin: symphona-
cus. Uso: msica -, symphnia sive -phona;
symphoniacorum concentus (-us m).
orquestar: (instrumentar una composicin
musical para orquesta) symphoniacorum
partes conscrbere. Sin: orchestralem peram
compnere // (fig, organizar algo) liquid
dispnere, apparare, praeparare // (fig, con-
certar, armonizar) compnere. Sin: conci-
liare, concordare.
orquestina: orchestrina vel orchestrnula, ae
f. Sin: pauci symphonaci mpl; parvus
symphoniacorum grex.
orqudea: orchis, is f.
orsal, v. off side.
ortocromtico: orthochromticus, a, um.
ortocroma: orthochrmia sive -chroma, ae
f.
ortodoxia: (entre catlicos, conformidad con
el dogma catlico) orthodxia sive -doxa, ae
f. Sin: vera doctrina; vera (christianorum) re-
lgio // fig sincera fides.
ortodoxo: adj orthodoxus, a, um. Sin: rectae
doctrinae cngruens; verae religioni conv-
niens // sust verae religionis ssecla, sectator;
veram doctrinam sequens // (calificativo con
que se distinguen ciertas Iglesias de la Eu-
ropa oriental separadas de Roma) orthodo-
xus. Uso: Iglesias -, Ecclsiae orthodoxae;
personas que profesan la doctrina de las
Iglesias ortodoxas, orthodoxi, orum mpl.
ortodromia: orthodrmia, ae f.
ortoepa, ortoepia u ortoepeya: orthopia
sive -pa, ae f. Sin: recta litterarum et verbo-
rum enuntitio.
ortopico: orthopicus, a, um.
ortofona: (correccin de los defectos de la
voz y de la pronunciacin) emendtio vocis
vitiosae // (pronunciacin considerada como
correcta o normal) orthophnia sive -phona,
ae f. Sin: rectus vocis sonus.
ortofnico: orthophnicus, a, um.
ortofonista: orthophonista, ae m.
ortogonal: orthognius, a, um. Sin: orthog-
nus; orthogonalis; perpendicularis.
ortogonalmente: orthogonliter. Sin: per-
pendiculriter.
ortografa: orthogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: (parte de la gramtica normativa que da
reglas para el adecuado uso de las letras y
otros signos de la escritura) recte scribendi
scintia vel doctrina. Sin: recta scribendarum
vocum rtio; disciplina nminis recte scri-
bendi // (conjunto de normas que regulan la
escritura de una lengua) recte scribendi r-
gulae vel praecepta // (forma correcta de es-
cribir respetando las normas de la
ortografa) rectus ltteras scribendi modus.
Uso: error de -, mendum scripturae; scri-
bendi mendum; cometer errores de -, verba
mendose scrbere; observar la -, verba recte
scrbere.
ortogrfico: orthogrphicus, a, um. Sin: or-
thgraphus.
ortgrafo: orthgraphus, i m.
ortopeda: orthopaeda, ae m. Sin: orthopedi-
cus, i m; mdicus orthopedicus; mdicus
membris corrigendis.
ortopedia: orthopaeda, ae f. Sin: orthope-
dica ars; membrorum corrctio; ars de pue-
ortopedia
768
rorum membris recte conformandis.
ortopdico: (perteneciente o relativo a la or-
topedia) orthopedicus, a, um. Uso: instru-
mentos -, orthopedica instrumenta; zapatos
-, orthopedici clcei // (ortopedista) v. orto-
peda.
ortopedista, v. ortopeda.
ortptero: orthpteron vel orthpterum, i n.
ortoscopia: orthoscpia sive -scopa, ae f.
ortoscpico: orthoscpicus, a, um.
ortoscopio: orthoscpium, ii n.
oruga: (larva) eruca, ae f // (planta herb-
cea) eruca brssica // (vehculo dotado de
llantas articuladas) carrus cingulatus. Sin:
vehculum ericiatum.
orujo: (hollejo de la uva, despus de expri-
mida y sacada toda la sustancia) vincea, ae
f; vinceum, i n vel vinceus, i m; vincium
vel vincius.
orza: (vasija) rceus, i m. Sin: cadus, i m.
orzuelo: (granillo que nace en el borde de
los prpados) hordolus, i m.
osadito: audculus, a, um.
osamenta: ossa, ium npl. Sin: sseus appara-
tus (-us m); ssea trama.
osario: ossrium vel ossurium, ii n. Uso: -
de guerra, ossrium bello caducorum.
oscar: premium ansgarianum.
oscilacin: oscilltio, onis f. Sin: nuttio; iac-
ttio; iactatus (-us m). Uso: - electrnica, os-
cilltio electrnica; las - del pndulo, pnduli
oscillationes // fig nuttio, onis f. Sin: fluc-
tutio; nimi fluctutio; nimus parum sibi
constans.
oscilador: oscillatrium, ii n. Sin: instrumen-
tum oscillatrium.
oscilante: oscillans, antis. Sin: nutans // (en
sentido moral) mutbilis, e. Sin: dubitatione
estuans.
oscilatorio: oscillatrius, a, um. Sin: nutans,
antis.
oscilgrafo: oscillgraphum, i n. Sin:
instrumentum nutatinibus perscribendis.
oscilograma: oscillogramma, tis n.
osciloscopio: oscilloscpium, ii n.
oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: cul-
turae evulgandae timor; progredientis doctri-
nae dium, tedium, fastdium.
oscurantista: sust obscurantista, ae m. Sin:
retrgradus; progredientis doctrinae osor.
Uso: ser -, progredientis doctrinae lucem ab-
nere, renere, fastidire // adj ad progredien-
tis doctrinae dium prtinens.
oscurecimiento: obscurtio, onis f. Sin: in-
umbrtio; obumbrtio. Uso: - de guerra, belli
caus lminum obumbrtio vel occulttio.
osezno: ursae ctulus.
osificacin: ossifictio, onis f. Sin: in os con-
vrsio.
osito: rsulus, i m. Uso: - de peluche, rsulus
pnneus vel pannceus.
osmanl, v. otomano.
ortopdico
769
osmio: smium, ii n.
smosis: smosis, -is f. Sin: mtua penetrtio
// fig opinionum commrcium. Sin: mtua
imittio.
osmtico: osmticus, a, um. Sin: ad mtuam
penetrationem ttinens // fig mtua imitatione
nixus. Sin: in opinionum commrcio consis-
tens.
oso: ursus, i m. Uso: - amaestrado, ursus
condocefactus; - blanco, martimo, polar,
ursus albus vel martimus; - hormiguero,
myrmecphagus, i m.
ostetis:ostetes, is f. Sin: ssium inflamm-
tio.
ostensivo: ostensivus, a, um. Sin: qui ostendi
potest.
ostensin: ostnsio, onis f.
ostensorio: ostensrium, ii n. Sin: theca vel
sphaera radiata; sphaera augusta; radiata Au-
gusti Sacramenti theca.
ostentacin: ostenttio, onis f. Uso: - de ri-
quezas, opum maiorum ostenttio.
ostentativo: ostentatcius, a, um. Sin: ad os-
tentationem paratus; ostentandi vim habens.
osteoblasto: osteoblastus, i m vel osteoblasta,
ae f.
osteoclasia: osteoclasis, is f. Sin: ossis vel s-
sium fractura, frctio.
ostefago: ostephagus, i m.
osteofona: osteophnia sive -phona, ae f.
ostefono: ostephonum sive osteophnum,
i n.
osteognesis, v. osteogenia.
osteogenia: osteognia, ae f. Sin: osteogen-
tica doctrina, disciplina, scintia.
ostegeno: ostegenus, a, um.
osteografa: osteogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: ssium descrptio vel considertio.
osteologa: osteolgia sive -loga, ae f. Sin:
ssium (vel de ssibus) doctrina, disciplina,
scintia.
osteolgico: osteolgicus, a, um. Sin: ad os-
teolgiam (vel ad ssium doctrinam)
spectans.
ostelogo: ostelogus, i m. Sin: osteolgiae
(vel de ssibus doctrinae) peritus.
osteoma: osteoma, tis n. Sin: ossilgo, gnis
f; tumor sseus sanbilis.
osteomalacia: osteomalcia sive -malaca, ae
f. Sin: ssium mollitudo (-dnis f).
osteometra: osteomtria sive -metra, ae f.
osteomielalgia: osteomyellgia sive -alga,
ae f.
osteomielitis: osteomyelitis, dis f. Sin: os-
teomyelites, is f; ssium medullarum inflam-
mtio vel exaspertio.
ostepata: osteopathae peritus.
osteopata: osteopthia sive -patha, ae f. Sin:
ossignius vel sseus morbus.
osteoptico: osteopthicus, a, um.
osteoptico
770
osteoplasma: osteoplasma, tis n.
osteoporosis: osteoprosis, is f.
osteorragia: osteorrhgia sive -rrhaga, ae f.
osteosarcoma: osteosarcoma, tis n. Sin: s-
sium tumor.
osteosclerosis: osteosclerosis, -is f.
osteoscopio: osteoscpium, ii n.
osteotoma: osteotmia sive -toma, ae f. Sin:
ossis vel ssium sctio.
osteotmico: osteotmicus, a, um. Sin: ad
osteotmiam (vel ad ossis, vel ad ssium sec-
tionem) prtinens.
ostetomo: ostetomum, i n.
osteotrofia: osteotrphia sive -tropha, ae f.
ostiariado: ostiariatus, us m. Sin: ostirii mi-
nistrium; ostiariatus ecclesisticus.
ostiario: ostirius, ii m. Sin: initor ecclsiae;
ecclsiae custos.
ostpolitik: ars poltica ad orientem ttinens.
ostra: strea vel stria, ae f; streum, i n;
conchlium. Uso: que abunda en ostras, os-
treosus.
ostracismo: ostracismus, i m.
ostrero: (persona que vende ostras) ostre-
rius, ii m Sin: ostrearum vnditor // (lugar
donde se cran y conservan vivas las ostras)
ostrerium, ii n. Sin: ostrearum vivrium.
ostricultura: ostrearum cultura.
ostrogodo: ostrogothus, i m.
otalgia: otlgia sive -alga, ae f. Sin: urium
dolor vel dolores.
otlgico: otlgicus, a, um. Sin: ad otlgiam
(vel ad urium dolorem) spectans.
OTAN (Organizacin del Tratado del Atln-
tico Norte), v. NATO.
otero: collculus, i m. Sin: tmulus.
otitis: otites, is f. Sin: auris vel urium in-
flammtio.
otocisto: otocystis, is f.
otfono: otphonum sive otophnum, i n.
otografa: otogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
urium descrptio.
otolito: otlithos vel otlithus, i m.
otologa: otolgia sive -loga, ae f. Sin: u-
rium ( vel de uribus) doctrina, disciplina,
scintia.
otolgico: otolgicus, a, um. Sin: ad otol-
giam (vel ad urium doctrinam) prtinens.
otlogo: otlogus, i m. Sin: otolgiae (vel de
uribus doctrinae) peritus.
otomana: (sof otomano) othomanum, i n.
Sin: trcicus lctulus vel torus; trcicum
scimpdium.
otomano: adj trcicus, a, um // sust Othoma-
nus, i m. Sin: Turca, ae mf; Trcicus, i m.
otopata: otopthia sive -patha, ae f.
otorragia: otorrhgia sive -rrhaga, ae f.
osteoplasma
771
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us
m).
otorrinolaringologa: otorhinolaryngolgia
sive -loga, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatra,
ae f; urium, nrium gutturisque (vel de uri-
bus, nribus guttureque) disciplina, scintia,
rtio; uribus, nribus gutturique medendis
doctrina.
otorrinolaringlogo: otorhinolarynglogus,
i m. Sin: urium, nrium gutturisque (vel fau-
ciumque) mdicus.
otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricu-
laris durties.
otoscopia: otoscpia sive -scopa, ae f. Sin:
auricularis inspctio.
otoscopio: otoscpium, ii n. Sin: uribus in-
trospiciendis instrumentum.
ototecnia: ototchnice, es f.
ototoma: ototmia sive -toma, ae f.
oval: ovalis, e. Sin: ovatus; ovo smilis; ovi
figuram habens.
ovalar : ovatum fcere. Sin: ovi figur do-
nare.
ovrico: ad ovrium ttinens.
ovario: ovrium, ii n.
ovariotoma: ovariotmia sive -toma, ae f.
Sin: ovariectmia; oophorectmia; ovrii in-
csio.
oveja: fig, - negra de la familia, famliam
deshonestans mf. Sin: famliam ignomni
mculans.
ovejero: (perro) canis pastorcius.
overdose: nmia medicamenti stupefactivi
smptio. Sin: immdica medicamenti stupe-
factivi smptio vel inictio.
overdrive: instrumentum velocitati multipli-
candae vel augendae.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
capacidad): redundntia, ae f.
overol: superindumentum operrium.
ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cntrahi;
se collgere; se complicare.
OVNI (abrev de Objeto Volador No Identifi-
cado): inexplicata res volans.
volo: (Arq, adorno en forma de huevo) orna-
tus (-us m) ovatus.
ovulacin: ovultio, onis f. Sin: vuli xitus
(-us m).
ovular: (relativo al vulo) ad ovum (vel ad
vulum) spectans. Sin: ad generativam cllu-
lam femneam prtinens // (relativo a la ovu-
lacin) ad ovulationem ttinens.
vulo: ovum, i n. Sin: vulum (humanum).
oxalemia: oxalhemia sive -haema, ae f.
oxlico: oxlicus, a, um.
oxaluria: oxalria, ae f.
oxford: linum xlinum oxoniense.
oxhdrico: oxhdricus, a, um. Uso: soldar
con llama -, oxhdric flamm ferruminare.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,
oxiacanta
772
ae f. Sin: alba spinus.
oxidable: oxydbilis, e. Sin: oxygnio tract-
bilis, temperbilis, commiscbilis; robgini
vel stui obnxius; robginem vel situm cn-
trahens.
oxidacin: oxydtio, onis f. Sin: oxgeni ad-
mxtio; robginis vel sits obdctio.
Uso: por -, oxgeno admixto (abl absoluto).
oxidado: oxydatus, a, um. Sin: robiginosus;
galvanizatus; robgine obductus; aerugino-
sus. Uso: inteligencia - por larga inaccin,
ingnium longa robgine laesum.
oxidante: ad oxgenum admiscendum aptus
vel idneus.
oxidar: (combinar el oxgeno con un metal)
oxydare. Sin: liquid oxgeno temperare; li-
cui rei vel cum liqua re oxgenum admis-
cere // (herrumbrar, enmohecer) robginem
vel situm licui rei obdcere vel indcere.
Sin: robgine liquid tgere vel obtgere // fig ,
- a uno, affricare licui robginem suam (=
comunicar por el frotamiento su moho a al-
guien).
oxidarse: (convertirse en xido) oxydari.
Sin: xydum feri // (herrumbrarse, enmohe-
cerse) robgine vel situ obduci, rodi, con-
sumi, carpi. Sin: robginem vel situm trhere,
contrhere; ferrgine tegi; robgine infestari
// fig in aerginem incdere. Uso: - por el
ocio, marcscere tii situ.
xido: (combinacin del oxgeno con un
cuerpo simple) xydum, i n. Uso: - carb-
nico, - de carbn, xydum carbnicum; car-
bnei xidum; carbneum oxydatum //
(capa de xido que se forma en la superficie
de algunos metales) robgo, gnis f // (orn,
moho, herrumbre de los metales) situs, us m
(moho de las cosas desusadas largo tiempo);
aergo, gnis f (cardenillo, especialm del
cobre o bronce); ferrgo, gnis f (orn o moho
del hierro); cadma vel cdmia, ae f (- de
cinc); carborgo, gnis f (- de carbono).
oxigenacin: oxygentio, onis f. Sin: ox-
geni indctio.
oxigenado: (pp de oxigenar) oxygenatus, a,
um. Sin: oxgeno ditatus, impletus, imbutus,
obductus. Uso: agua -, aqua oxigenata; aqua
oxgeno imbuta vel medicata // (respirable,
saludable) spirbilis, e. Sin: salber vel sal-
bris, -bris, -bre. Uso: aire -, ar oxgeno
abundans, ditatus, dives; ar purus, spirbilis,
salber // (descolorado por el oxgeno) flavus
oxgeno. Uso: cabellos -, capilli oxgeno de-
colorati; coma oxgeno flava; crines ox-
geno flavescentes.
oxigenar: (combinar el xigeno formando
xido) oxygenare. Sin: oxgenum ddere,
dare, indcere, obdcere licui rei; liquid
oxgeno ditare, implere, imbere // (volver
respirable, salubre) spirbilem rddere (por
ej, rem vel ra). Sin: rem in locum im-
mttere (literalm, hacer entrar aire en un
lugar); salbrem rddere (por ej, rem vel
locum) // (descolorar mediante el oxgeno)
oxgeno flavum rddere liquid. Uso: - los
cabellos, oxgeno comam flavam rddere;
oxgeno capillum flavum rddere.
oxigenarse: oxgeno mbui vel impleri. Sin:
oxgenum imbbere // (fig, airearse) liberiore
caelo frui.
oxgeno: oxgenum, i n; oxygnium, ii n.
Uso: - envasado, oxgenum metllicis capsis
conclusum; tienda de -, tentrium oxyg-
nium; de -, oxygnicus vel oxygnius.
oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f.
oxtono: oxtonos vel oxtonus, a, um.
oxidable
773
oyente: adj udiens, entis. Sin: auscultans,
antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f.
Sin: auscultator m; auscultatrix f.
ozonador: instrumentum ozono conficiendo.
ozonar, v. ozonizar.
ozonizacin: ozoniztio, onis f. Sin: oznica
tracttio, tempertio; oznii infsio; aquae
steriliztio.
ozonizador: (que ozoniza) ozonizator, oris m
// (aparato destinado a producir ozono) v.
ozonador.
ozonizar: ozonizare. Sin: oznio saturare;
oxgenum in oznium vrtere.
ozono: oznium, ii n. Uso: capa de -, v. ozo-
nosfera; de -, oznicus.
ozonometra: ozonomtria sive -metra, ae f.
ozonomtrico: ozonomtricus, a, um.
ozonmetro: ozonmetrum, i n.
ozonoscpico: ozonoscpicus, a, um.
ozonoscopio: ozonoscpium, ii n.
ozonosfera: ozonosphaera, ae f. Sin: oznii
rgio caelestis.
ozonosfera
774
pabelln: (tienda de campaa en forma de
cono) tentrium, ii n. Sin: tabernculum; pa-
plio, onis m // (colgadura plegadiza que co-
bija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera //
(edificio por lo comn aislado, pero que
forma parte de otro o est contiguo a l) e-
dium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedif-
cium // (nombre que se da a las habitaciones
de los jefes en los cuarteles) praefectorum
diaeta (-ae f) // (ensanche cnico con que ter-
mina la boca de algunos instrumentos de
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una ex-
posicin, de un hospital, paplio, onis m; - de
la oreja, aurcula vel lgula
pabilo o pbilo: (torcida o mecha de la vela)
(crei vel candelae) filum, i n vel fila, orum
npl.
pace-maker: instrumentum excitatrium.
Sin: instrumentum cordi stimulando; v. mar-
capasos.
pachorriento: lentus, a, um. Sin: segnis, e;
piger, gra, grum.
paciente: (que tiene paciencia) ptiens, entis.
Sin: tlerans (alicius rei); animaequus //
(enfermo que est sometido a tratamiento
mdico) aegrotus, i m. Sin: aeger, gri m; ae-
grotus, i m; valetudinrius, ii m.
pacifismo: pacifismus, i m. Sin: irenismus;
pacis stdium vel sollicitudo; universalis
pacis provctio; indefessa pacis praedictio;
motus bello prohibendo.
pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor,
studiosus, suasor.
pactable: tractbilis, e. Sin: conventionalis;
pactioni obnxius. Uso: todo es -, mnia sunt
conventionlia.
pacto: pactum, i n. Sin: pctio; convntio;
contractus (-us m); foedus, -dris n. Uso: -
bilateral, pactum synallagmticum vel m-
tuum; - internacional, pactum internationale;
- lateranense, pctio inter Apostlicam
Sedem et Itliam nita; - poltico, foedus po-
lticum; - de autonoma, pactum autonmiae;
- de no-agresin, foedus non-aggressionis; -
de Varsovia, pactum varsaviense; militare
foedus varsaviense.
padecer: pati. Sin: prpeti; laborare con abl
o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex c-
pite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
tolerar) tolerare.
padilla: patella, ae f. Sin: sartgo, -gnis f;
ptina.
padrastro: vtricus, i m.
padre: (nombre que se da a ciertos religiosos
y a los sacerdotes) pater, tris m. Uso: - con-
ciliar, Pater conciliaris; Conclii Pater; - de
la Iglesia, Pater ecclesisticus; reverendo -
de la Orden de los Mnimos, reverendus Pater
ex Ordine Minimorum; - Guardin; Antistes
(-sttis m) sacri rdinis Franciscanorum;
Franciscalis famliae Moderator, Rector,
Praesul, Antistes; Franciscanae famliae Cus-
tos.
padrinazgo, v. patronazgo.
padrino: - de bautismo o confirmacin, pa-
trinus, i m. Uso: - de bautismo, cmpater, tris
m; sponsor lstricus vel lustralis; lustralis vel
P
775
lstricae generationis parens // - de bodas,
auspex, -pcis m; prnubus; paranymphus //
(protector y acompaante de alguien en un
desafo, concurso, etc.) rbiter, tri m. Uso: -
en un duelo, singularis certminis rbiter vel
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la
vida) patronus, i m.
padrn: tbulae (-arum fpl) pblicae vel cen-
sriae. Sin: cvium index (-dcis m).
paella: orzae vel oryzae patella (-ae f).
paga, v. salario.
pagable: solbilis, e. Sin: solutionem admit-
tens.
pagadero, v. pagable.
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: sol-
vendo idneus // (persona encargada de
pagar) stipendiorum distributor.
paganamente: thnice. Sin: gentliter; ethni-
corum vel paganorum more; gentlium more.
paganidad, v. paganismo.
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagnitas;
gentlitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores,
instituta, etc.; paganorum relgio vel doctrina.
Uso: abandonar el -, defcere a cultu idolo-
rum.
paganizar: (profesar el paganismo) thnice
vvere. Sin: gentlium more vvere; idolla-
tras imitari; paganorum religioni et doctrinae
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores
imitari (imitar las costumbres de los paga-
nos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir
sus principios) // (introducir el paganismo o
elementos paganos) thnicis mribus accom-
modare. Sin: paganitate imbere.
pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagnicus;
thnicus; gentilis, e ; idoltricus. Uso: cos-
tumbres -, gentlium mores // sust paganus, i
m. Sin: thnicus, i m; gentilis, is m; idollatra
vel idollatres, ae m; deorum (vel idolorum)
cultor; qui idla colit.
pagar: slvere. Sin: pndere. Uso: - al con-
tado, pecunia praesenti (vel numerata) sl-
vere; nummis praesntibus slvere;
pecniam praesentem (vel numeratam) pn-
dere.
pagar, v. letra de cambio.
pagaya: remus utrimque plmul instructus.
pgina: pgina, ae f. Sin: pagella; plgula.
Uso: - impresa, plgula typis descripta; -
marcada, pgina signata; - web, pgina in-
terretialis; - web particular, propia, interre-
tialis pgina domstica; v. sitio; al pie de -,
in nfima vel in ima pgina; in pginae calce;
ad nfimam pginam; in nfimo pginae mr-
gine; en las - de los diarios, in diariorum p-
ginis; abrir en la - 10, pginam dcimam
aperire.
paginacin: paginarum dispostio vel com-
postio.
pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
// (accin de pagar) soltio, onis f. Sin: per-
soltio; prtii soltio. Uso: - a cuenta, ante-
cessus, us m; - anticipado, promtuum, i n;
prtium promtuum; prtii soltio in anteces-
sum; - al contado, repraesenttio; prtium
praesens; - de la deuda, totus dbiti exsol-
tio; da de -, dies pecniae; exigir - antici-
pado, prtium promtuum exgere.
pagoda: Indorum vel ndicum templum. Sin:
templum buddhsticum.
paguro: pagurus, i m.
paguro
776
pas: cvitas, atis f. Sin: ntio, onis f. Uso: los
- extranjeros, xterae civitates; - altamente
civilizado, ntio perpolita; - desarrollados,
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconmicis profecerunt; - altamente
desarrollados, civitates machinali indstria
mxime florentes; - en va de desarrollo, p-
pulus progrdiens; natio quae ad progressio-
nem ntitur; cvitas, cuius oeconmicae
progressiones sunt in cursu; - subdesarro-
llado, cvitas egentior; natio pibus inferior;
cvitas quae minus in rebus oeconmicis pro-
cessit; cvitas quae minus in pibus profecit;
ntio quae pibus minus valet, ad rem oeco-
nmicam quod prtinet; - occidentales, civi-
tates occidentales.
paisaje: (extensin de terreno que se ve
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum// (extensin de
terreno considerada en su aspecto artstico)
amenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agra-
dable, amoena rgio; rgio situ (vel natur)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum
// (pintura o dibujo que representa cierta ex-
tensin de terreno) pictura topiria. Sin: opus
topirium; rgio in tbula depicta; pictura
peris topirii. Uso: un lindo -, amoenus
locus pictus; rgio situ (vel natur) amoens-
sima; amoenitates pictae pictur topiri.
paisajista: pictor topirius. Sin: topiorum vel
amoenitatum pictor; amoenorum locorum
pictor.
paisista, v. paisajista.
pjaro: avis, is f. Sin: vlucris, is mf; ales,
ltis mf; passer, ris m. Uso: - carpintero,
picus, i m; - mosca, todus; anthphilus; - so-
litario, montcola solitrius // fig, matar dos
- de un tiro, una mercede duas res ssequi; de
eadem fidlia duos paretes dealbare; ms
vale - en mano que ciento volando, arri-
pienda quae offeruntur; - viejo no entra en
jaula, annosa vulpes lqueo non cpitur.
pajaza: stramentum, i n.
paje: puer ulicus. Sin: pedsequus, i m.
pajita: festuca vel festcula, ae f. Sin: pal-
ola; cnnula. Uso: - para beber, cnnula po-
tria.
pajizo: (de color de paja) flvidus, a, um.
Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari co-
lore (abl).
pajonal: palerium, ii n.
Pakistn: Pakistnia vel Pachistnia, ae f.
Sin: Cvitas Pakistaniana.
pakistan : adj pakistanianus vel pachistania-
nus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachista-
nianus, i m.
PAL (abrev de Phase Alternation Line): pha-
sis (-is f) alternatae lneae (= phasis alternans
singularum linearum).
pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; ba-
tillus, i m. Sin: pala, ae f; bipllium // (hoja de
hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retculum, i n; retculus,
i m // (parte ancha del remo, con la cual se
hace fuerza en el agua) palma vel plmula,
ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrgulum // (antipendio
o pintura de altar) (altaris) tbula, ae f.
palabra: verbum, i n. Sin: vocbulum; vox,
vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivr-
bium, ii n; - encltica, enclticum, i n; verbum
enclticum; - interrogativa, interrogationis
verbum; - tcnicas, technicorum verba; vo-
cbula tchnica; palabras del uso comn,
verba e mdio sumpta; - por -, ad ltteram, ad
verbum, verbo // (promesa verbal muy for-
pas
777
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empe-
ar la -, fidem dare licui de liqua re; fidem
suam obligare; fidem interpnere; dar su -
en garanta de algo, suam fidem in rem inter-
pnere; dar su - por otro, fidem licui dare
de ltero; faltar a su -, fidem datam fllere;
fidem violare, fllere, frngere, amttere, le-
dere; mantener la -, fidem servare, exslvere,
slvere; fidem datam conservare.
palabrera: inanis loqucitas (-atis f).
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax,
acis; grrulus.
palacete: villa urbana. Sin: peramoena do-
mncula.
palaciego, v. cortesano.
palacio: paltium, ii n. Sin: ampla (vel mag-
nfica) domus. Uso: - municipal, domus vel
aedes pblica; cria urbana vel municipalis;
aedes municipalis; - presidencial, aedes
(-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - prin-
cipesco, praetrium; - real, rgia domus; - del
deporte, stdium tectum; gmnica domus;
paltium exercitationum agonlium; - de los
congresos, aedifcium convntibus aptum; -
de Justicia, Iusttiae paltium; - de 7 pisos,
aedes VII contignationum; - de Vidrio, Pal-
tium Vtreum; Unitarum Nationum Sedes.
paladn: (caballero del squito de Carlo-
magno) comes (-mtis m) palatinus // (fig,
defensor denodado de alguien o algo) vin-
dex, -dcis m. Sin: defensor.
palafito: paltio, onis f. Sin: sblica, ae f; su-
blcium; csula sublcia vel stagntilis; casa
palis innixa; palustris casa.
palafrenero: strator, oris m. Sin: agso, onis
m; equorum vel stbuli curator.
palanca: vectis, is m. Sin: vectculus; clavis
(-is f); clavcula. Uso: - de cambio en un
coche, - del interruptor, commutatrium;
vectis vel vectculus commutatrius, mutat-
rius; - del freno (en la bicicleta, etc.), pha-
langa freni. En la mquina de escribir: -
espaciadora interlineal, manubrolum linea-
rum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
solvendae chartae; - del cambio de interline-
acin, clavcula stativa interspatiorum; - de
los marginadores, vectculus mrginum; - de
los marginadores automticos, vectculus
mrginum automatorum; - para bloquear el
carro, clavcula sistendo crrulo; - para fijar
y anular los topes, clavcula obcibus ponen-
dis vel auferendis; - para soltar el carro, vec-
tculus solvendo crrulo.
palangana: catinus, i m; catinum, i n. Sin:
labrum; polubrum vel pollubrum; pelvis, is f;
trlleus vel trlleum; vas, vasis n.
palanganero: pelvis vel lebtis sustentcu-
lum.
palanganita: mallvium, ii n. Sin: labellum.
palanqueta: vectculus, i m. Sin: clavcula.
palatal: palatalis, e. Sin: palati (gen). Uso:
sonido -, sonus palatalis.
Palatinado: Palatinatus, us m.
palatino: (relativo al Palatinado) palatinus,
a, um. Sin: ad Palatinatum spectans. Uso: es-
cuela -, schola palatina // (relativo al pala-
dar) palati (gen).
palco: (tablado o palenque donde se coloca
la gente para asistir a una funcin) tabula-
tum, i n. Sin: suggestum, i n; suggestus, us
m; plpitum; tabultio; contabultio; pdium
// (lugar del teatro en que se representa la es-
cena) scaena, ae f. Sin: scaenrium; theatrale
palco
778
saeptum; theatralis plteus.
paleador: ablator pal utens. Sin: homo pal
vel vatillo movens (nives, terram). Uso: - de
nieve, nivis everriator vel depulsor.
palenque: (valla de madera) vallum, i n //
(terreno cercado con madera u otros mate-
riales) saeptum, i n.
paleontropo: palaeonthropos, i m. Sin: ne-
anderthalensis homo.
paleoantropologa: palaeoanthropolgia
sive -loga, ae f. Sin: humanorum fosslium
stdium.
paleoarqueologa: palaeoarchaeolgia sive
-loga, ae f.
paleoarqueolgico: palaeoarchaeolgicus, a,
um.
paleoarquelogo: palaeoarchaelogus, i m.
paleocristiano: palaeochristianus, a, um.
paleoecologa: palaeocolgia sive -loga,
ae f. Sin: antiquorum stuum restittio.
paleoeslavo: adj palaeoslvicus, a, um // sust
antiqua slavorum lingua; Cyrilli Methodiique
sermo.
paleoetnologa: palaeoethnolgia sive -loga,
ae f.
paleoetnolgico: palaeoethnolgicus, a, um.
paleoetnlogo: palaeoethnlogus, i m.
paleofillogo: palaeophillogus, i m.
paleofitografa: palaeophytogrphia sive
-grapha, ae f.
paleofitogrfico: palaeophytogrphicus, a,
um.
paleofitgrafo: palaeophytgraphus, i m.
paleofitologa: palaeophytolgia sive -loga,
ae f.
paleofitolgico: palaeophytolgicus, a, um.
paleogeografa: palaeogeogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: antiquarum continntium
restittio.
paleografa: palaeogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: palaeogrphica disciplina, scintia,
ars; antiquarum scripturarum stdium; vte-
ris scripturae doctrina.
paleogrfico: palaeogrphicus, a, um. Sin:
antiquarum scripturarum (gen); ad palaeogr-
phiam prtinens.
palegrafo: palaegraphus, i m. Sin: anti-
quorum cdicum interpres (-tis m) vel in-
ventor; antiquarum scripturarum studiosus.
paleoltico: adj palaeolthicus, a, um // sust
palaeolthicum aevum.
paleologa: palaeolgia sive -loga, ae f.
paleolgico: palaeolgicus, a, um. Sin: ad
palaeolgiam ttinens.
palelogo: palaelogus, i m.
paleontografa: palaeontogrphia sive -gra-
pha, ae f.
paleontgrafo: palaeontgraphus, i m.
paleontologa: palaeontolgia sive -loga, ae
f. Sin: fosslium investigtio; fosslium vel
antiquorum animntium stdium; fosslium
paleador
779
(vel de fosslibus) doctrina, disciplina, scin-
tia.
paleontolgico: palaeontolgicus, a, um.
Sin: ad palaeontolgiam spectans; ad an-
tiquorum animntium stdium prtinens.
paleontlogo: palaeontlogus, i m. Sin: pa-
laeontolgiae cultor, peritus, studiosus; fos-
slium investigator; fosslium vel antiquorum
animntium studiosus.
paleozoico: adj palaeozicus, a, um. Sin:
animntium originis aetatis (gen) // sust pa-
laeozicum aevum. Sin: animntium orginis
aetas.
paleozoologa: palaeozoolgia sive -loga, ae
f. Sin: fosslium animlium stdium.
paleozologo: palaeozologus, i m. Sin: fos-
slium animntium studiosus.
Palestina: Palaestina, ae f.
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaes-
tinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus,
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-bis m) palaestinensis.
palestra: palaestra, ae f Sin: gmnica pa-
laestra; stdium.
paleta: (tabla o plancha de rueda hidrulica,
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de alba-
il) trulla, ae f // (badil u otro instrumento se-
mejante con que se remueve la lumbre)
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retculum, i n; retcu-
lus, i m // (tabla donde dispone sus colores el
pintor) (pictoris) tabella vel ssula. Sin:
pictria tabella; colorum tabella.
paletada: (golpe que se da con la paleta) va-
tilli ictus (-us m) // (porcin que la paleta o la
pala puede agarrar de una vez) quod va-
tillum cntinet.
palet: superindumentum, i n. Sin: lacerna;
amculum manicatum.
palia: (lienzo que se pone sobre el cliz)
palla, ae f. Sin: clicis operimentum, tegu-
mentum, tegimentum, tegmentum // (cortina
o mampara exterior que se pone delante del
sagrario) velum, i n.
paliar: palliare. Sin: pllio amicire vel ind-
ere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
tgere; contgere.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigat-
rius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
levamentum, i n. Sin: linimentum; medica-
mentum mitigatrium.
palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarba-
dientes) v. esta voz.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
i m. Sin: codex (-dcis m) erasus, rescriptus,
abrasus.
palndromo: palndromus, i m. Sin: versus
palndromus.
palingenesia: palingensia sive -genesa, ae
f; palingnesis, -is f. Sin: nova vel iterata ge-
nertio; novus ortus (-us m).
palinodia: palindia sive -oda, ae f. Sin: re-
tracttio; recanttio.
palio: (insignia pontifical) pllium, ii n. Sin:
pontificale pllium // (dosel porttil) fast-
gium pnsile; v. baldaqun.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-
palma
780
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmrius; pal-
maris, e; adornado con palmas, palmatus //
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso:
batir palmas, pludere // (fig, victoria, gloria,
triunfo) palma, ae f. Sin: lurea; laus; pre-
mium. Uso: la - de la elocuencia, eloquntiae
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuen-
cia, eloquntiae laude duci; conseguir la -,
palmam ssequi; dar, ceder a uno la - de
algo, palmamdare licui in liqua re, palmam
alicius rei licui deferre; llevarse la -, pal-
mam ferre; luream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam
licui negare; recibir la -, palmam accpere;
tener la - en algo, in liqua re (vel alicius
rei) palmam habere vel possidere.
palmar: (relativo a la palma) palmrius, a,
um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a,
um. Sin: clarus; manifestus; perspcuus, pla-
nus; videns, entis. Uso: prueba -, certum ar-
gumentum // (sitio o lugar donde se cran
palmas) palmrium, ii n.
palmario, v. palmar (claro, patente).
palmatoria: (frula o varita de palma) pal-
matrium, ii n. Sin: palmatria frula // (es-
pecie de candelero bajo) palmatria , ae f.
Sin: candelabrum manubriatum; candela-
brum cpulo instructum.
palmera: palma, ae f. Sin: arbor palmae;
palma dactylfera. Uso: bosque de palmeras,
palmetum; palmarum silva vel nemus; fruto
de la -, palma vel plmula; dctylus, i m;
hoja, ramo de -, palma; que lleva un ramo de
palmeras, plmiger, gra, grum; que pro-
duce palmeras (dtiles), rico en palmeras,
plmifer, ra, rum; abundante en palmeras,
palmosus; de -, plmeus; palmrius; palma-
ris.
palmeral: palmetum, i n.
palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
fstibus liquem verberare; no se necesitan
palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
fstibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
paloduz, v. regaliz.
paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, co-
lumba internntia, epistularis, viatrix; - sil-
vestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
columbinceus.
palomar: columbrium, ii n.
palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
i f. Sin: colmbulus; pullus columbinus.
palomita: (roseta de maz tostado) v. roseta.
palomo: (macho de la paloma) columbus, i
m. Uso: - mensajero, columbus internntius,
rmeans, viator.
palpable: palpbilis, e. Sin: tractbilis vel
attrectbilis; tctilis; tangbilis; contrectbilis
// fig apertus, a, um. Sin: perspcuus; mani-
festus; videns.
palpar: attrectare. Uso: el que palpa, attrec-
tator.
palpitacin: palpittio, onis f. Uso: - del co-
razn, cardiopalmos, i m; (frequens) cordis
palpittio.
paludismo: malus ar. Sin: ar infestus, ma-
lignus, mrbidus, nocens, nocivus, pernicio-
sus.
pampa: planum latum ac diffusum. Sin: ps-
cua, orum npl; gramnea pscua; planties
Amricae Australis.
pan: panis, is m. Uso: - cimo, panis zymus;
- blanco, panis albus, cndidus, nveus, sili-
palmar
781
gneus, e silgine; - dulce, focale, is n; pla-
centa, ae f; - dulce Motta, mottianum libum;
- dulce de Espaa, dulcis panis hispnicus; -
dulce de Miln, mediolanense libum (frcti-
bus fartum); mediolanensis placenta; - euca-
rstico, panis eucharsticus; - ntegro o
integral, panis cibrius; - media-luna, panis
lunatus; - negro, panis ater, niger, rbidus;
panis pleni scalis; - rallado, panis rasus, tri-
tus, contritus, comminutus; - tostado, panis
tostus // - con levadura, fermentatus panis; -
de cebada, panis hordceus; - de centeno, se-
clinus panis; - de Espaa, panis hispnicus;
- de habas, panis fabceus; - de jengibre,
libum piperatum; - de municin, panis milita-
ris vel castrensis; - de trigo, panis tritceus; -
en varitas, v. grisn. Uso: cesta de -, pan-
rium vel panarolum, i n; hacer pan, panem
confcere, fcere; la obra de hacer -, panif-
cium.
pana: mancunianum, i n.
panacea: panaca, ae f. Sin: panax, cis m;
pnace, es f; pnaces, is n; panchrestum me-
dicamentum.
panadera: furnria, ae f. Sin: (taberna) pa-
nria; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes fur-
nriae exercendae.
panadero : pistor, oris m. Sin: furnrius; p-
nifex, fcis m; artcopus, i m; siliginrius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnria, ae f; panria ars; ser -,
furnriam vel pistrinum exercere.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor.
panafricano: panafricanus, a, um.
panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
favos.
panam: (sombrero) ptasus stramentcius.
Sin: plleus stramentcius; ptasus ple con-
cinnatus; ex plea galerculus // (tela) tela pa-
namensis.
Panam: Pnama, ae f. Sin: Panmia; Pana-
mensis Ntio vel Respblica. Uso: Canal de
-, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Pana-
mensis; Fossa Panamensis.
panarabismo: panarabismus, i m.
pancarta: pannus inscriptus.
pancracio: pancrtion vel pancrtium, ii n.
pncreas: pncreas indecl; pncreas, ae f.
Sin: pancretica glndula.
pancretico: pancreticus, a, um. Sin: ad
pncreas ttinens. Uso: canal -, canalis pan-
creticus; jugo -, pancreticus sucus.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: pncreae
inflammtio; pancreticae glndulae inflam-
mtio.
pancromtico: panchromticus, a, um. Sin:
omnes colores rferens.
panda: (mamfero) ailurus fulgens vel minor.
pandemia: pandmia sive -dema, ae f. Sin:
effusa pestilntia. Uso: - global, pandmia
globalis.
pandmico: pandmicus, a, um.
pandemnium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusin) pandaemnium, ii n. Sin:
strpitus (-us m); magna confsio; perturbtio
mxima; mximus tumultus; convcium.
pandemnium
782
pandera, v. pandero.
pandereta: tympanolum, i n.
pandero: tmpanum, i n. Uso: tocador de -,
tympanista, ae m; tocar el -, tympanizare;
tmpanum pulsare
pandilla: (grupo de gente que se rene para
algn fin) grex, gregis m. Sin: caterva; glo-
bus; manus (-us f); socetas. Uso: - criminal,
malefactores consociati mpl; malefactorum
grex; praedatria manus; latrocnium.
panecillo: panicellus vel panculus, i m. Sin:
pastillum vel pastillus; orbculus panis. Uso:
- candeal, panculus similagneus, vel e s-
mila factus; - embutido; pastillum farctum vel
fartum; - salado, crstulum sale condtum.
panegrico: panegricus, i m. Sin: panegri-
cus sermo; panegrica celebrtio, commemo-
rtio, laudtio.
panegirista: panegyrista, ae m. Sin: laudator;
praeco; praedicator.
panel: (lmina, plancha, hoja de metal u otra
materia) lmina, ae f. Uso: - aislante, lmina
separativa vel seclusria; - radiante, radiosa
lmina; - solar, lmina solaris.
paneslavismo: panslavismus, i m. Sin: Sla-
vorum unitatis stdium.
paneslavista: (perteneciente o relativo al pa-
neslavismo) ad panslavismum spectans //
(partidario del paneslavismo) panslavista, ae
m. Sin: Slavorum unitatis fautor; Slavorum
unitati favens.
paneuropeo: paneuropaeus, a, um.
panfletista: libelli satrici auctor.
panfleto: libellus satricus, famosus, crimi-
nosus.
pangermanismo: pangermanismus, i m. Sin:
Germanos coniungendi stdium.
pangermanista: pangermanista, ae m. Sin:
Germanos coniungendi studiosus // (relativo
al pangermanismo) ad pangermanismum
prtinens.
pnico: terror, oris m. Sin: terror pnicus;
casus (-us m) pnicus; sbitus terror; lymph-
ticus metus.
panificable: panificbilis, e. Sin: ad panem
faciendum ttinens.
panificacin: panifictio, onis f. Sin: panif-
cium; panis confctio.
panificadora: sedes furnriae exercendae.
panificar: panificare. Sin: panem fcere,
confcere.
panislmico: panislmicus, a, um.
panislamismo: panislamismus, i m.
panislamista: panislamista, ae m.
panizo: pancum, i n; pancium, ii n.
panocha, v. mazorca.
panoja, v. mazorca.
panoplia: panhoplon vel panhoplum, i n.
panorama: prospectus, us m. Sin: cir-
cumspectus; conspectus; panorama, tis n;
vsio. Uso: - internacional, orbis prospectus;
- del mundo contemporneo, mundi, qui nunc
est, prospectus; - predominantemente nega-
pandera
783
tivo del mundo presente, conspectus mxi-
mam partem improbandus huius
tmporis;qu lindo -!, o praeclarum prospec-
tum!
panormico: prospectivus, a, um. Sin: pano-
rmicus.
pansexualismo: pansexualismus, i m.
pantalla: (superficie blanca que sirve para
proyectar sobre ella imgenes fotogrficas o
cinematogrficas) album, i n. Sin: quadrum
visficum; album lcidum vel visficum. Uso:
- cinematogrfica, album; cinematographi
album, tela, tbula; in cinemateo lnteum late
extentum; - ptica, album lnteum; - televi-
siva, album televisficum, televisrium, vis-
ficum; vitrum televisficum; album
televisfici scrnii; teleormatis album; vtrea
teleormatis fcies; - de computadora, scr-
nium, ii n; quadrum visficum computatriae
// (aparato que se coloca delante de la luz
para que no ofenda los ojos o para dirigirla
hacia donde se quiera) umbrculum, i n. Sin:
radiculum // - calefactora, radiatrium elc-
tricum; - de chimenea, ignis umbrculum vel
umbella.
pantaln: bracae, arum fpl. Sin: sarabara vel
saraballa, ae f; sarabarum vel saraballum, i n.
Uso: - corto, bracae constrictae; - vaquero,
bracae rudes, spissae, crassae; - de deporte,
campestre, is n; - de golf, bracae follicantes;
sarabara follculans; ponerse los -, bracas sibi
indere; bracis se indere.
Pantaln (personaje de la comedia vneta):
ridiculrius ldio (-onis m). Sin: ridiculrius
Venetorum ldius (-ii m).
pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin:
brculae, arum fpl; femorlia vel feminlia,
ium npl.
pantano: (terreno anegado por las aguas es-
tancadas, y de fondo ms o menos cenagoso)
palus, dis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
aquarum receptculum.
pantesmo: panthesmus, i m. Sin: doctrina
mnia Deum esse affirmans.
pantesta: (que sigue la doctrina del pante-
smo) panthesta, ae mf. Sin: panthesmi fau-
tor, sectator // (perteneciente o relativo al
pantesmo) v. pantestico.
pantestico: panthesticus, a, um. Sin: ad
panthesmum spectans.
pantera: panthera, ae f. Sin: prdalis, is f
(- hembra); pardus, i m (- macho).
pantografa: pantogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: pantogrphica ars.
pantogrficamente: pantogrphice. Sin: per
pantgraphum.
pantogrfico: pantogrphicus, a, um. Sin: ad
pantogrphiam prtinens.
pantgrafo: pantgraphum, i n; pantogr-
phium, ii n. Sin: instrumentum pantogrphi-
cum; v. escobilla.
pantmetra: pantmetrum, i n.
pantomima: pantomimus, i m. Uso: repre-
sentar una -, pantomimum gere.
pantommico: pantommicus, a, um.
pantomimo: pantomimus, i m.
pantufla: slea, ae f. Sin: crpida; sand-
lium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
vendedor de pantuflas, solerius.
pantufla
784
pao: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus,
i m. Sin: lnteum. Uso: - basto, lnteum gros-
sum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, ln-
teum tnue; - semifino, semilnteum; - de co-
cina, tersrium; pannus tersrius; - de lino
burdo, pannus domsticus; - para forros, ln-
teum vestirium; - para trabajos de mano,
lnteum ad acs opus.
paolito o pauelito: sudarolum, i n. Sin:
lintolum.
pauelo: lintolum, i n. Sin: sudrium; (para
limpiarse la nariz) nasitrgium; muccnium,
mucnnium, mucnium, ii n; (para la cabeza,
para el cuello) ricnium; - islmico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudrium orrium.
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudrio f-
ciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudrio nares emngere.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Pntifex
(-fcis m); Romanus Pntifex, Pntifex Mxi-
mus; Augustus Pntifex; Pastor Supremus;
Iesu Christi Vicrius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pon-
tficem Mximum elgere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum mximum obtinere; Iesu
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel per-
sonam in terris gere, sustinere.
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el
tubrculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ris
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m).
Uso: - fritas, tbera solani fricta; solani tbe-
rum sgmina fricta; - al horno, tuber solanum
assum; papas sin pelar o cocidas con su
monda, poma terrstria non mundata, vel non
purgata; cultivador de papas, solani tberi
(vel tberum) cultor.
papable: papbilis, e. Sin: summo pontifi-
catu dignus; summo pontifictui aptus.
papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
(-ris n).
papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
m; pontifcia dgnitas // (los papas) pontfi-
ces, um mpl.
papagayo: (ave) psttacus, i m. Uso: repetir
algo como un -, liquid recnere // (orinal) v.
esta voz.
papahgo: (vela) spparum, i n; spparus, i
m.
papal: papalis, e. Sin: pontifcius; pontifica-
lis. Uso: misa -, missa papalis.
papalina: (gorra o birrete) galerculum, i n //
(cofia de mujer) mitella, ae f.
papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifcius, a, um.
papanatas: caudex, dcis m. Sin: stipes, ptis
m; homo stlidus.
Pap Noel: Pater Natalcius.
papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: -
blanco, charta pura; - borrador, adversria,
orum npl; - carbn, - carbnico, - de calco,
charta transcriptcia, carbnea, duplicatria; -
celofn, cellphana, ae f; cellophnia mem-
brana; - ecolgico, charta oecolgica; - hec-
togrfico, charta hectogrphica; - higinico,
charta hyginica, purgatria, mundatria; -
impreso, charta typis impressa; - moneda,
charta vel scheda nummria; - pergamino, -
apergaminado, membrana; membranum;
pergamena; charta membrnea vel membra-
ncea; - pintado, charta picta vel ornament-
ria; - rayado, lineata pgina; lineatum flium;
- reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
dentata; - secante, charta bbula; bbulum
flium; - sellado, - timbrado, charta (pblice)
pao
785
signata; - transparente, charta translcida //
- de carta, charta epistularis; - de desechos,
charta intilis vel vetus; - de embalaje, charta
emportica; - de escribir, charta scriptria; -
de estraza, emportica, ae f (charta); charta
inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta
tabcina; - de oficio, charta maior; librito de
- de fumar, chartae tabcinae libellus; - de
seda, charta bombcina; srica charta; - de
vidrio, - de lija, charta vitrria; charta vitr-
ola; charta vtreo plvere aspersa; comer-
ciante en -, chartrius, ii m // de -, chartceus;
fbrica de -, officina chartria // (escrito o
impreso) scriptum, i n. Uso: est entre mis -,
inter mea scripta est // (parte de la obra dra-
mtica que representa cada actor) pars, par-
tis f; partes, prtium fpl. Uso: desempear el
- principal, primas partes gere; interpretar
un -, partem gere // (fig, quehacer o funcin
que uno desempea en la vida) partes, ium
fpl. Sin: persona, ae f (por analoga con el
lenguaje teatral); munus, nris n (incumben-
cia); offcium, ii n (deber). Uso: - de acusador,
partes accusatoris; aprender el propio - , partes
dscere; cumplir bien su -, suas partes ex-
plere; susceptam personam recte (vel bene)
grere; desempear el propio -, fungi vice
sua; hacer mal -, susceptam personam male
grere.
papelera: (mueble) loculamentum, i n. Sin:
loculamentum chartulrium; armrium //
(cesta para tirar los papeles que no sirven)
sirpculus vel scirpculus, i m. Sin: quasillus;
sirpculus chartrius; sirpcula chartria;
chartria cista, crbula, cstula, cistella. Uso:
tirar a la -, in sirpculum concere, incere,
decere, procere; v. canasto.
papelera: chartria vel chartarum taberna.
papelero: (persona que fabrica papel) char-
tarum pifex (-fcis m). Sin: chartrius; qui
chartas cnficit // (persona que vende papel)
chartopla, ae m. Sin: chartrius; chartarum
vnditor; qui chartas vendit.
papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pe-
cnia chartcea; nummus chartceus; pecu-
niria chrtula; scida vel scdula nummria,
nummria chrtula. Uso: papeles moneda de
cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedi-
nummi quinque (decem, centum, quingento-
rum) euronum; veinticinco mil liras en -
moneda, nummriae chrtulae viginti quin-
que milium libellarum; retener oficialmente
los papeles moneda falsificados, officiliter
retinere schedinummos falsificatos.
papelorio: chartarum frrago (-gnis f).
papelote o papelucho: (papel o escrito des-
preciable) ltterae inanes fpl. Sin: scripta vlia
npl; tbulae incnditae fpl.
paperas: scrfulae, arum fpl; v. parotiditis.
papiro: papyrus, i f; papyrum, i n. Uso: de -,
paprius.
papirografa: papyrogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: papyrogrphica ars.
papirogrfico: papyrogrphicus, a, um. Sin:
ad papyrogrphiam ttinens.
papirgrafo: papyrgraphus, i m. Sin: papy-
rogrphiae cultor.
papirologa: papyrolgia sive -loga, ae f.
papirlogo: papyrlogus, i m. Sin: papyro-
lgiae peritus vel cultor; papyrorum studiosus
vel interpres (-tis m).
papisa: papissa, ae f.
papismo: papismus, i m.
papista: papista, ae mf. Sin: papismi (vel Ro-
papista
786
mani Pontficis) fautor m, fautrix f.
papita: glbulus solanianus.
pprika: cpsicum, i n.
Papa y Nueva Guinea: Papua Nova Gui-
nea.
Papuasia o Papa: Papusia, ae f.
ppula: ppula, ae f. Sin: pstula; ulcus
(-cris n).
paquebote: acturia, ae f.
paquete: (lo o envoltorio) involcrum, i n.
Sin: fascis (-is m); fascculus; compactura;
sarcnula. Uso: - postal, cursualis fascis vel
sarcnula; involucrum pblico cursu missum
vel mittendum; fascis vel fascculus pblico
cursu missus vel mittendus; - de cartas, fas-
cculus vel volumen epistularum; - de ciga-
rrillos, hispanicarum vel convolvellorum
fascculus (atado); hispanicarum capsella
(cajetilla), - de libros, fascis vel fascculus li-
brorum; librorum compactura; - de tabaco,
contusi tabaci cpsula // (conjunto de cartas
o papeles) - accionario, summa syngrapha-
rum scii pecunirii // (paquebote) v. esta
voz.
paquidermo: pachyderma, tis n.
Paquistn, v. Pakistn.
paquistan, v. pakistan.
par: adj par, paris // sust par, paris mf; par,
paris (pl pria, ium) n. Uso : seis - de geme-
los siameses, sex pria geminorum siamico-
rum.
parbola: (alegora que encubre una cosa
importante) parbola, ae f; parbole, es f //
Geom, parbola vel parbole. Sin: rbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per ra ferri.
parablico: parablicus, a, um.
parabrisa, v. parabrisas.
parabrisas: crystallum contra auram. Sin:
vtreus plteus; antcum (autoraedae) vitrum;
vitrum (autocineti) antrius; antiarium vi-
trum; vtrei ventorum bices; vtreae vento-
rum bices.
paracadas: decidculum, i n. Sin: desult-
rium; umbella pnsilis vel adaprtilis; um-
bella salvfica; umbella descensria; umbella
descnsui moderando; umbrculum ad des-
censum remorandum; umbella lapsum chi-
bens.
paracaidismo: decidculo utendi ars (artis f).
paracaidista: decidiculrius, ii m. Sin:
(homo, ivenis) decduus; salvfica umbella e
caelo labens; (si se trata de militar) decduus
miles (-ltis m); aronauta decduus.
paracentesis: paracntesis vel -centsis, is f.
Sin: a ltere pnctio.
parachoques: collisionis repugnculum vel
defensculum. Sin: prtica antipulsria; co-
llisionum tutela; transtillum collisus propul-
sans.
paraclasa: parclasis vel paraclsis, -is f.
Sin: terrae fractura; terrestris crustae fractura.
parada: (lugar o sitio donde se para) sttio,
onis f. Sin: mnsio. Uso: - de automviles, de
coches de punto, vehiculorum sttio // (quite)
repulsa, ae f. Sin: mpets reictio // (Mil, for-
macin de tropas para pasarles revista o
papita
787
hacer alarde de ellas en una solemnidad) m-
litum recnsio vel inspctio. Sin: ostensiona-
lis pompa militaris.
paradigma: (ejemplo o ejemplar) para-
digma, tis n. Sin: exemplar; spcimen, mnis
n // (Leng, cada uno de los esquemas forma-
les en que se organizan las palabras para sus
respectivas flexiones) prospectus, us m. Sin:
schema; schemticum exemplum; structura
verborum primria.
paradoja: paradxon vel paradxum, i n.
Sin: mirum; mirbile; absurdum; sentntia e
communi sensu abhorrens.
paradjico: paradxus, a, um. Sin: mirbilis;
mirus; inauditus; contra vel praeter opinio-
nem mnium.
paradojismo: rtio paradxi prpria.
paraescolar: praeterscholaris, e.
paraestatal: civitatis institutorum smilis.
parafango, v. guardabarros.
parafasia: paraphsia sive -phasa, ae f. Sin:
loquelae perturbtio; abnormis loquela; ab-
normis loquendi rtio.
parafernales: bienes -, bona quae extra
dotem sunt.
parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin:
petrlei sdimen (-mnis n).
parafinar: paraffinum indcere.
parafrasear: circmloqui. Sin: parphrasi
vel circumlocutione uti; liis verbis signifi-
care.
parfrasis: (explicacin o interpretacin
amplificativa de un texto) parphrasis, is f.
Sin: lbera vel liberior interprettio; circitus
(-us m) vel circmitus (-us m) eloquendi.
parafrstico: paraphrsticus, a, um.
paragnesis: paragnesis, -is f. Sin: metallo-
rum formtio.
paragensico: paragenticus, a, um. Sin: ad
paragnesin spectans.
paragolpes, v. parachoques.
pargrafo: Gram pargraphus, i mf. Sin: ar-
tculus; incisum.
paraguas: umbella vel umbrella, ae f. Sin:
umbrculum; umbella pluvialis vel pluviti-
lis; pluviale tegumentum vel tutculum; pli-
ctile tegmen (-mnis n). Uso: fbrica de -,
umbellarum officina; tienda de -, v. parage-
ra; abrir el -, umbrellam distndere; cerrar
el -, umbrellam plicare.
Paraguay: (Repblica) Paraguaia vel Para-
guaya, ae f. Sin: Paraquria // (ro de Am-
rica) Paraqurius flvius.
paraguayo: adj paraguaianus, paraguayanus,
paraquarianus, a, um // sust Paraguaianus,
Paraguayanus, Paraquarianus, i m.
paragera: umbellarum taberna.
paragero: (persona que por oficio hace pa-
raguas) umbellarum pifex (-fcis m) // (per-
sona que por oficio vende paraguas)
umbellarum vnditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum re-
positrium.
paraso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caelstium vel beatorum sedes; celitum reg-
num; aeterna caelstium gudia // (fig, lugar
paraso
788
encantador) ese lugar es un -, ille locus
amoenssimus est; nullus illo amenior locus;
una paz de -, suavssima pax; numquam in-
terpellata quies (= una quietud jams in-
terrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro
colocado en la parte ms elevada, gallinero)
cvea summa.
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f.
paralalia, v. parafasia.
paralasis, v. paralaje.
paralaxi, v. paralaje.
paralela: parallelos vel parallela lnea. Sin:
lnea pribus intervallis distans.
paralelamente: parallelo modo. Sin: pa-
rallela ratione; pari intervallo vel pribus in-
tervallis; tractu pari; recta alicuius rei
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre
- con, currit parallelo cursu una cum + abl;
la selva se extiende - al ro, silva recta flmi-
nis regione prtinet // fig priter. Sin: item;
simul; concrditer; unanmiter.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnsticos) hastae parallelae. Sin: sseres
paralleli; tigna parallela.
paraleleppedo: paralleleppedum, i n;
paralleleppedus, i m.
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom,
estado de dos lneas o planos que son para-
lelos) aequilattio; aequbilis rtio // (simili-
tud) similitudo, inis f. Sin: similitdinis rtio
// (simetra estilstica) concnnitas, atis f.
paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a,
um. Sin: aeque distans. Uso: crculos parale-
los, crculi paralleli; lneas - a algo, lneae
pribus intervallis ab liqua re distantes; l-
neas - entre s, parallelae lneae; lneae aequis
intervallis inter se distantes; vidas -, vitae pa-
rallelae // fig smilis, e. Sin: par // (crculo del
globo terrestre paralelo al Ecuador) crculus,
i m. Sin: parallelus; parallelus crculus // (fig,
cotejo o comparacin de una cosa con otra)
compartio, onis f. Sin: colltio; contntio.
Uso: hacer un -, liquid cum liqua re com-
parare, conferre, compnere; contentionem
fcere; comparationem habere.
paralelogramo: parallelogrammon vel
parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, tis n.
parlisis: parlysis , is f. Sin: apoplexa, ae
vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - es-
pstica, parlysis spstica; - infantil, po-
liomyelitis epidmica; - progresiva, parlysis
progrdiens; apoplexis ditina; ataque im-
proviso de -, necopinata apoplexis; desplo-
marse por un ataque de -, necopinata
apoplexi correre; estar afecto, aquejado de
-, parlysi detineri, laborare, languere; pade-
cer de - progresiva, apoplexi ditina conflic-
tari; sufrir un ataque de -, parlysi crripi.
paraltico: paralticus, a, um.
paralizado: parlysi correptus, affectus, la-
borans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lnguidus; remis-
sus. Uso: - por algo, liqua re brutus; - por
el fro, nmio frgore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
torpere intr; torpscere vel languscere intr.
paralizar: parlysi affcere. Sin: paralticum
fcere vel rddere; membrorum usu destit-
ere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.
parallel (Inform), paralelo: (hardware) paral-
lelus, a, um // (software) simul perans.
paralgico: paralogsticus, a, um. Sin: fallax;
paralaje
789
captiosus.
paralogismo: paralogismus, i m. Sin: falsa
rtio vel ratiocintio; fallax argumenttio.
paralogizar: male vel vitiose ratiocinari. Sin:
fallciter argumentari.
paramdico: artis salutaris minister (-tri m).
Sin: adiutor a rebus mdicis; medendi artis
adiutor.
paramentos: (vestiduras sacerdotales) sacra
vestimenta. Sin: sacrae vestes; sacerdotlia
ornamenta // (adornos del altar) sacra orna-
menta. Sin: sacra supellex (-lctilis f); sacrae
supellctiles; paramenta vel vestimenta litr-
gica.
parmetro: Mat parmetron vel parmetrum,
i n // fig rgula; partes, ium fpl; rgula et iu-
dcium; certa iudicandi nota. Uso: - interior,
nimi partes; parmetros de normalidad,
normalitatis rgulae.
paramilitar: paramilitaris, e. Sin: miltiae s-
milis.
paramnesia: paramnsia sive -mnesa, ae f;
parmnesis, -is f. Sin: memria abnormis;
memriae anomlia.
pramo: pramus, i m.
paraninfo: (padrino de bodas) auspex, pcis
m. Sin: prnubus; paranymphus // (saln de
actos acadmicos en ciertas universidades)
auditrium, ii n. Sin: aula magna; magna
xedra; oecos vel oecus (-i m) mximus.
Uso: - pequeo, exdrium.
paranoia: parania, ae f. Sin: amntia, de-
mntia; insnia; mentis alientio.
paranoico: paranicus, a, um. Sin: demens,
entis.
paranomasia, v. paronomasia.
paranormal: metapschicus, a, um. Sin:
nimi facultates exsperans.
parapeto: (muralla detrs de la cual se colo-
can los sitiados para defenderse contra el
fuego enemigo) lorca, ae f. Sin: plteus //
(pretil o antepecho) crepdo, dnis f.
paraplejia o parapleja: paraplgia sive
-plega, ae f. Sin: inferioris crporis parlysis.
parapljico: paraplgicus, a, um. Sin: (rela-
tivo a la parapleja) ad paraplgiam prti-
nens; (afecto de parapleja) paraplgi
affectus, debilitatus, mancus.
parapsicologa: parapsycholgia sive -loga,
ae f.
parapsicolgico: parapsycholgicus, a, um.
parapsiclogo: parapsychlogus, i m.
parar: refrenare. Sin: retinere, corcere, ss-
tere, inhibere. Uso: - una mquina, un motor,
mchinam, motrium sstere vel inhibere.
pararrayo: flminar, aris n. Sin: fulminvo-
rum; alexiceraunon, i n; adversus flmina
munimen (-mnis n); fulminaris antenna; ap-
paratus fulmen avertens; (apparatus) receptor
flminum; (apparatus) aversor flminum;
(apparatus) deductor flminis. Uso: - radiac-
tivo, (apparatus) rdians flminum dissolu-
tor.
parasitario: (relativo a los parsitos) ad pa-
rastos ttinens // (provocado por la presen-
cia de parsitos) ob parastos. Sin:
parasitorum caus.
parasitario
790
parasiticida: medicamentum parastis inter-
necivum. Sin: venenum parastis interimen-
dis.
parastico: parasticus, a, um. Sin: ad paras-
tum spectans.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasit-
tio; parasitorum vel parastica ars // fig para-
sitorum mos vel ars; parastica vivendi rtio.
parsito o parasito: parastus, i m; parasta,
ae f. Sin: nimal parasticum; nimal alienis
impensis altum vel nutritum // fig parastus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alien mens vi-
vens.
parasitologa: parasitolgia sive -loga, ae f.
Sin: de parastis doctrina.
parasol, v. sombrilla.
parataxis: parataxis, is f. Sin: coordintio
enuntiatorum.
paratfico: paratphicus, a, um. Sin: paraty-
pho affectus.
paratifo: paratyphus, i m. Sin: bengnior
typhi morbus.
paratiroides: parathyrodes, is f. Sin: gln-
dula parathyrodes.
parcela: partcula, ae f. Uso: - de terreno,
agri partcula; agellus partitionalis; fundi di-
visi partcula.
parcelacin: fundi parttio vel divsio.
parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sar-
cire; recompnere; refcere; reparare. Uso: -
una cubierta, ceratum vel cerotum gmmeae
rotae agglutinare; - un neumtico, ceratum
vel cerotum pneumtico agglutinare.
parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
un -, v. parchar.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
-, non aequo nimo esse; ser - en juzgar,
aequo nimo non iudicare.
parcialidad: (prevencin en favor) grtia, ae
f. Sin: favor et grtia. Uso: delito de -, grtiae
crimen; sospecha de -, suspcio grtiae //
(prevencin en contra) inquitas, atis f. Sin:
iniquus nimus; non aequus nimus.
pardillo: (ave) lxia, ae f. Sin: prrula.
parecer: opnio, onis f. Sin: sentntia. Uso:
segn mi -, mea quidem opinione; segn tu -,
tu quidem sentnti; ut tua fert opnio.
pared: pries, tis m. Uso: - divisoria, me-
dianera, pries vel murus mdius.
pareja: par, paris m, f, n. Sin: bini; gmini.
Uso: - homosexuales, pares homosexuales; -
de bueyes, iugum boum; bini boves; - de ge-
melos, fratres gmini; y simplem gmini,
orum; noble - de hermanos, par nbile fra-
trum; tres o cuatro - de amigos, tria vel quat-
tuor amicorum pria; - de novios, sponsi,
orum m vel sponsus et sponsa; - de esposos,
cniuges, um m vel vir et uxor; - en dificul-
tad, cniuges in difficulttibus versantes //
(compaero o compaera en los bailes) con-
saltator m, consaltatrix f.
parnesis: parenesis, -is f. Sin: horttio, ex-
horttio, adhorttio, onis f.
parentico: paraenticus, a, um. Sin: exhor-
tativus; hortativus; suasrius; monitrius.
parnquima: parnchyma, atis n.
parenquimatitis: parenchymatites, is f.
parasiticida
791
parntesis: (signo ortogrfico) parnthesis,
is f. Sin: interpostio; interclsio; interictio;
parnthesis (vel interpositionis, vel interclu-
sionis, vel interiectionis) nota; parntheses (el
signo completo); parnthesis aperta (la pri-
mera mitad); parnthesis clausa (la segunda).
Uso: signos del -, parnthesis signa vel notae;
abrir un -, parnthesin inire vel inchoare; pa-
rnthesin apertam pnere; cerrar un -, parn-
thesin cludere vel concldere; parnthesin
clausam pnere; colocar, encerrar algo entre
-, liquid parenthsibus intercldere // (ora-
cin o frase incidental) parnthesis, is f. Sin:
interpostio; interclsio; interictio; propos-
tio interiecta. Uso: intercalar un -, liquid in-
terpnere // (fig, digresin) abrir un breve -,
a propsito declinare aliquantum; entre -,
biter; dicho sea entre - (incidentalmente)
biter dictum sit.
parenttico: parenthticus, a, um. Sin: inter-
psitus.
parergn: parergon vel parergum, i n. Sin:
additamentum; accssio; appendix (-cis f);
ornamentum dditum.
paresia: presis , is f. Sin: musculorum rela-
xtio vel remssio.
parestesia: paraesthesis, -is f ; paraesthsia
sive paraesthesa, ae f. Sin: abnormis sen-
tiendi facultas; sensibilitatis perturbtio.
parestsico: paraesthsicus, a, um.
parhelio: parhlius vel parhlios, ii m; par-
hlium, ii n.
paria: (habitante de la India, de nfima con-
dicin social, fuera del sistema de las castas)
pria m indecl. Sin: indus nfimi rdinis, vel
nfimae plebis, vel nfimae condicionis // fig
homo nfimi rdinis; homo contemptssimus.
pariente: propnquus, (consanguneo) cog-
natus vel consanguneus, a, um; (no consan-
guneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien,
cognatione vel affinitate cum liquo coninc-
tum esse.
parietal: parietalis, e.
parietaria: parietria, ae f.
parificacin: parifictio, onis f. Sin: aequi-
partio; paritatis concssio; aequablitas; ae-
qulitas; parlitas; aequtio iuris; aequi iuris
condcio.
parificado: parificatus, a, um. Sin: par fac-
tus, effectus; aequiparatus; paritate donatus.
Uso: escuela -, schola parificata.
parificar: parificare. Sin: aequare; aequipa-
rare; parem fcere vel rddere; paritatem con-
cdere vel largiri; aequum ius tribere; aequo
iure pnere. Uso: - una escuela privada,
scholam privatam pblicis parificare.
paritario: peraequatus. Sin: prilis; parith-
ticus; pribus prtibus constans. Uso: comi-
sin -, conslium prile vel parithticum.
parking, v. aparcamiento, estacionamiento.
Parkinson: (enfermedad de -) v. prkinson.
prkinson: morbus parkinsonianus.
parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v.
prkinson.
parlamentar: (hablar, platicar) loqui. Sin:
clloqui; sermonem conferre cum liquo //
(hacer o escuchar proposiciones para la en-
trega de una plaza o para un armisticio, con-
trato, etc.) gere de liqua re. Uso: - sobre la
rendicin, el armisticio, gere de condicini-
bus deditionis, indutiarum; - acerca de la
parlamentar
792
compra o venta de una mercadera, gere de
merce emenda vel vendenda.
parlamentario: (militar que se enva a par-
lamentar) orator, oris m. Sin: legatus; cadu-
ceator // (miembro de un parlamento)
parlamentrius, ii m. Sin: dminus parlamen-
taris; legatus (vel delegatus, vel orator) popu-
laris vel ppuli; scius conslii (vel conclii)
pblici; legumlator popularis // (pertene-
ciente al parlamento) parlamentrius, a, um.
Sin: parlamentaris, e; prprius legatorum p-
puli; contionis vel criae (gen), pblici con-
slii sive conclii (gen); ad parlamentum
prtinens.
parlamentarismo: parlamentarismus, i m.
Sin: legumlatorum populrium rgimen.
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin:
parlamentarismi sectator vel ssecla; (coetus)
legumlatorum populrium fautor.
parlamento: parlamentum, i n. Sin: pbli-
cum conslium vel conclium; coetus (-us m)
legatorum populrium; pblicus legum lato-
rum coetus; oratorum populrium coetus; p-
blicus coetus lgibus ferendis. Uso: -
europeo, europaeum parlamentum; coetus le-
gatorum populrium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolucin del -, dis-
soltio parlamenti.
parlanchn, v. palabrero.
parlante, v. altavoz.
parlotear, v. charlar (hablar mucho ...).
parmesano: (natural de Parma) Parmensis,
is m // (perteneciente o relativo a esta ciu-
dad) parmensis, e. Sin: ad Parmam ttinens //
(queso) parmensis, is (cseus m).
paro: (suspensin del trabajo industrial por
parte de los patronos) laboris suspnsio vel
intermssio. Sin: imperata perum interms-
sio // (interrupcin de la actividad laboral
por parte de los trabajadores) v. huelga //
(especie de pjaro) clunipulsans avcula.
parodia: (imitacin burlesca de una obra
seria de literatura) pardia sive paroda, ae
f. Sin: ridcula alicius peris (vel scripti, vel
libri) imittio // (cualquier imitacin burlesca
de una cosa seria) pardia, ae f. Sin: liquid
in ridculum deflexum; iocosa vel ridcula ali-
cius rei imittio. Uso: hacer la - de algo, li-
quid per ridculum detorquere; imitando per
iocum liquid irridere // (imitacin burlesca
de una msica seria, o aplicacin de una
letra burlesca a una meloda seria) pardia,
ae f. Sin: ridcula crminis (vel cntici) imi-
ttio; carmen (vel cnticum) in risum defle-
xum.
parodiar: parodiare. Sin: pardiam fcere;
imitando deridere; per pardiam imitare; per
ridculum detorquere.
pardico: pardicus vel parodsticus, a, um.
paronimia: paronmia, ae f. Sin: paronymo-
rum qulitas.
paronmico: paronmicus, a, um. Sin: ad pa-
ronmiam (vel ad parnyma) spectans.
parnimo: parnymum, i n.
paroniquia: paronchia sive -nycha, ae f.
paronomasia: paronomsia, ae f. Sin: agno-
mintio; supprile, is n; verborum ludus vel
lsio; eruditus verborum ludus.
partida: (cada una de las dos glndulas sa-
livales situadas debajo del odo) parotis, dis
f. Sin: salivria (vel salivae) glndula //
(tumor inflamatorio en estas glndulas) v.
parlamentario
793
parotiditis.
parotiditis: parotitis, dis f. Sin: parotites, is
f; partidum (vel salivae glandularum) in-
flammtio.
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una
enfermedad, morbus et accssio; morbi ac-
cssio; - de la fiebre, febris accssio, accessus
(-us m), accensus (-us m), mpetus (-us m); -
del dolor, summi vel acrrimi doloris intntio
// - espiritual, pasional, mpotens nimi ef-
frentio; nimi exacerbtio, concittio; nmia
excittio vel irrittio. Uso: - de la rabia, ira-
rum ardor; irae fervor.
parpadeante: nictans, antis.
parpadear: palpebrare. Sin: nictare.
parpadeo: palpebrtio, onis f. Sin: nicttio.
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de
vastas proporciones); slvula vel prtulum (si
es de proporciones modestas). Uso: - munici-
pal, slvula municipalis; - nacional, silva p-
blica vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridrium vel viridirium. Uso: -
pequeo, hrtuli, orum mpl; - de atracciones,
horti oblectatrii; circus lusrius // (recinto)
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: sttio. Uso:
- arqueolgico, consaeptum archaeolgicum;
- olmpico, consaeptum olympiorum; - de
animales, - zoolgico, vivrium; therotro-
phum; viridrium zoolgicum; hortus
zoolgicus; las fieras encerradas en el -, in-
clusae vivrio ferae; - de automviles, con-
saeptum autocinetorum; sttio autocintica;
- de caza, saeptum venationis; - de diversio-
nes, consaeptum recreatrium // (sitio o pa-
raje donde se colocan las municiones de
guerra en los campamentos) armament-
rium, ii n. Uso: - de artillera, tormentorum
saeptum // (sitio donde se sitan los vveres y
vivanderos) receptculum, i n.
parqu: (piso formado de tiras de madera)
coasstio vel coaxtio, onis f. Sin: contabu-
ltio; contigntio; lgneum pavimentum; pa-
vimentum durteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessella-
tum lgneum. Sin: pavimentum e lgneis tes-
sellis; e durteis tessellis pavimentum. Uso:
hacer un -, durteis tessellis compngere pa-
vimentum; coassare vel contabulare lgneis
tessellis pavimentum.
parquet, v. parqu.
parqumetro: parcmetrum, i n. Sin: statio-
nis autocinticae instrumentum mensurale.
parra: prgula, ae f. Sin: trchila; umbrcu-
lum; pergulana; pergulana vitis (-is f); came-
rria vel camarria vitis.
prrafo: (signo ortogrfico) pargraphus, i
mf // (cualquiera de las divisiones de un es-
crito o impreso, en que despus de punto
final se pasa a otro rengln) pargraphus.
Sin: artculus; comma, tis n.
parrilla: (til de cocina) cratcula, ae f; cra-
tculum, i n. Sin: retculum; parva crates;
clatri vel clathri mpl; forculae fpl; cancelli
mpl. Uso: - con termostato, cratcula cum
thermstato; - de irradiacin concentrada,
cratcula coacta radiatione calefacta., - para
asar comidas, cratculum ad cibos assandos.
prroco: prochus, i m. Sin: crio, onis m.
Uso: el Sr. -, dminus prochus; - de cam-
paa, crio rsticus; - de pueblo, pagi crio.
parroquia: parchia vel parecia, ae f. Uso:
habitantes de dicho territorio, parochiani vel
curiati, orum; iglesia de la -, ecclsia paro-
chialis vel paroecialis; parchiae vel pare-
ciae templum; templum parochiale vel
paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis
parroquia
794
(-is f) criae // (conjunto de personas que
constituyen la clientela de un comerciante o
industrial) assdui vel assueti emptores (-um
m ). Sin: emptorum clientela.
parroquial: parochialis vel paroecialis, e.
Sin: parchiae vel pareciae (gen). Uso: casa
-, domus paroecialis; prochi domus; curionis
sedes.
parroquiano: (feligrs) parochianus vel pa-
roecianus, i m. Sin: curiatus; curialis // (el
que acostumbra comprar en una misma
tienda lo que necesita) emptor assduus vel
assuetus // (el que acostumbra servirse de un
artesano, oficial, etc., con preferencia a
otros) accedens, entis m. Uso: ser - de al-
guien, accdere licui vel ad liquem.
parte: pars, partis f. Uso: cuatro cinco -,
quttuor quintae partes; la - libre de Berln,
pars lbera Berolini; lbera cvitas Berolinen-
sis; - naturales, pudendas, pudenda, orum
npl; - pudendas de la mujer, interfemnium;
pudenda mulibria // de - de uno, alicius n-
mine. Uso: de tu -, tuo nmine; de - de su to,
ptrui sui nmine; de - de uno, alicius n-
mine; alicius mandatu vel iussu (por man-
dato de uno).
partenognesis: parthenognesis, -is f. Uso:
- artificial, parthenognesis artificiosa; par-
thenognesis arte quaesita.
parterre: arola, ae f. Sin: rea; pulvinus,
pulvnulus; violrium; florale, is n. Uso: lle-
var el agua a los -, aquam in reas irrigare;
dividir en parterres, areis distnguere; in
reas divdere.
participacin: participtio, onis f. Sin: com-
munictio. Uso: - activa y responsable, activa
et responsbilis participtio; - social y pol-
tica, socialis politicaque communictio.
participante: prticeps, cpis. Sin: partci-
pans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
naciones, athletae participantes ex octoginta
duabus natinibus exoriundi.
participar: participare. Uso: - de un experi-
mento, experimentum participare; - de la sa-
grada liturgia, sacram litrgiam participare.
participio: particpium, ii n. Uso: - presente,
pretrito, futuro activo, futuro pasivo, partic-
pium praesens, praetritum, futurum acti-
vum, futurum passivum.
partcula: (parte pequea) partcula, ae f.
Sin: portincula; fragmentum; parva pars.
Uso: - alfa, beta, elemental, partcula alpha,
beta, elementria vel elementcia; partculas
alfa, alpha-partculae; - cargadas de electri-
cidad, partculae electricitate oneratae vel
onustae // Gram partcula. Sin: vcula. Uso:
- afirmativa, encltica, interrogativa, nega-
tiva, partcula affirmativa (vel vcula assen-
sum signficans), encltica, interrogativa,
negativa (vel negans partcula).
particular: adj particularis, e. Sin: peculia-
ris; specialis; prprius; singularis. Uso: en -,
speciliter, peculiriter, peculiari modo; (con
distincin o separacin) separatim; seorsum
vel seorsus; privatim; (singular o especial-
mente) singillatim; singulatim; in primis
(sobre todo) // sust homo privatus.
particularidad: peculiritas, atis f. Sin: spe-
cilitas; singulritas; propretas.
particularismo: particularismus, i m. Sin:
stdium singularitatis.
particularista: (partidario del particula-
rismo) particularista, ae m. Sin: singularitatis
studiosus; peculiarium rerum studiosus //
(perteneciente o relativo al particularismo)
ad particularismum prtinens.
parroquial
795
particularizar: singillatim vel particulatim
commemorare. Sin: sngula prsequi,
enarrare, recensere, referre; partes singillatim
xsequi.
particularmente: (especialmente) praecpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y dis-
tincin) particulatim.
partida: (accin de partir) profctio, onis f.
Sin: digrssio. Uso: seal de la -, v. seal //
(registro o asiento de bautismo, confirma-
cin, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annottio // (copia certificada de al-
guno de estos registros o asientos) testim-
nium, ii n. Sin: consigntio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimnium vel consignationem
dare, mttere, lgere; escribir una -, testim-
nium scrbere // (artculo de una cuenta)
nomen, mnis n. Sin: pars, partis f; rtio
perscripta; nmina, um npl. Uso: - doble, n-
mina dplici exemplari exarata; - registrada,
perscrptio; registrar una -, nomen perscr-
bere; partidas (contables) de caja, nmina
arcria; transcripcin de las - contables, n-
minum perscrptio; nmina transcriptcia (el
efecto de transcribir); - del debe y del haber,
codex (-dcis m) accepti et expensi; registrar
en la - del debe y del haber, referre nomen in
cdicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa
o paisanos armados y sin sujecin a un
mando militar superior) concursatores, vel
excursores, vel procursatores. Sin: clandes-
tini bellatores; occulti dispersique bellatores;
non legtimi bellatores; non legtimi occulti-
que bellatores; factiosi (afiliados a un bando)
bellatores // (conjunto poco numeroso de
gente armada, con organizacin militar u
otra semejante) armatorum globus vel manus
(-us f) // (cuadrilla, reunin de personas para
el desempeo de algunos oficios o para cier-
tos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; ca-
terva // (excursin) excrsio, onis f. Sin:
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo,
in rus decrrere; hacer una - de caza, vena-
tum ire // (mano de juego) lsio, onis f; lusus,
us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lsio;
echar una - de ajedrez, latrnculis ldere //
(competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
consectator; ssecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; -
de un partido poltico, factionis polticae s-
secla; partidarios de un equipo, cuiusdam
manus sectatores vel sseclae.
partidismo: factisitas, atis f. Sin: prtium
favor vel stdium.
partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pr-
tium; partis alicius studiosus, cpidus, sec-
tator.
partido: (competicin deportiva) lusus, us m.
Sin: lsio, onis f; ludus; certamen; certtio;
contntio; concerttio; contntio vel dimic-
tio lusria; ldicrum certamen. Uso: - amis-
toso, concerttio officiosa; - eliminatorio,
certamen exclusrium; - individual, certa-
men singulare (mulerum certamen singulare:
simple dames; virorum certamen singulare:
simple messieurs); - doble, certamen duplex
(duplex mulerum certamen: double dames;
duplex virorum certamen: double messieurs;
duplex certamen mixtum: doble mixto); d-
plio, onis f; - de ftbol, lsio pilaris; pedilu-
srium certamen; certamen pedifllicum;
certamen folle pedibusque ludntium; follis
calciumque contntio; clcium follisque cer-
tamen; follis pedumque certamen; pilae co-
riceae certamen // disputar un -, certamen
commttere; empezar el -, certamen incohare;
hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
naipes, latrnculis, ebrneis pilis, lgneis vel
bxeis pilis (o simplem glbulis), chrtulis
(vel chartis, vel scidis, vel scdulis) ldere;
ganar el -, victriam adipisci, prere, repor-
tare ex ltera manu; ludo vncere; hacer un -
partido
796
regular (normal, reglamentario), legtime l-
dere; el - termin 0 a 0, certamen sine vict-
ria alterutrus gminis finem hbuit; perder
el -, ab ltera manu superari; concertatione
vinci // intervalo entre los dos tiempos, inter-
vallum; intermssio; intermissus, us m; in-
tersttium; resultado del -, certminis xitus
(-us m) ; despus del -, lusu peracto, lusione
peracta; primer tiempo del -, certamen prius;
segundo tiempo del -, alterus partis certa-
men; los dos tiempos del -, duo statuta tm-
pora // (conjunto de personas que siguen y
defienden una misma faccin, opinin o
causa) fctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes,
ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fctio cvica;
- comunista, (poltica) fctio communstica
vel communistarum; - conservador, poltica
fctio conservativa; - democristiano, - dem-
crata cristiano, fctio christiano-democr-
tica; secta democrtica christiana; - fascista,
fascalium vel fascalis fctio, pars; - hitle-
riano, fctio hitleriana; - laborista, fctio la-
boratria vel operariorum; - nacional
socialista, fctio nationalis socialstica; -
obrero, fctio poltica operariorum; - opues-
tos al gobierno, factiones regmini oppsitae;
- poltico, fctio poltica; poltica pars vel
secta; - polticos, polticae partes; - poltico
nacional conservador, fctio poltica natio-
nalis conservativa; - popular, fctio popula-
ris; los - populares, populares partes; -
socialista, fctio socialistarum vel socials-
tica; - social demcrata, fctio socialis de-
mocrtica; fctio demcratum socialium;
fctio socialismi democrtici; el - UNO, fc-
tio UNO appellata // - de la izquierda, fctio
sinistra; - de los ecologistas, fctio rem oe-
colgicam defendens; - de los verdes, prsina
vel prasinorum fctio; poltica fctio oecolo-
gistarum; - de los negros, fctio hminum ni-
grocolorum; miembro del - demcrata
cristiano, sodalis factionis polticae demcra-
tum christianorum // afiliarse al - hitleriano,
factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel
-, erat illarum prtium.
partisano: bellator popularis; v. guerrillero.
partitocracia: factionum imprium vel po-
testas.
partitura: partitura, ae f. Sin: (in)tabulatura;
parttio; distribtio; msicae partes fpl;
vocum et sonorum mnium descrptio; m-
nium musicarum vocum descrptio vel desig-
ntio; exscripta sonorum signa msica.
partner: (socio) sodalis, is m // (pareja en
juegos, deportes) collusor, oris m.
partnership: sodlitas, atis f.
parto: partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Sin:
partitudo, dnis f; prtio, onis f; parturtio,
onis f.
parusa: parusa, ae f. Sin: alter Christi ad-
ventus (-us m).
parvenu: homo novus.
pasa: (uva seca) uva passa. Sin: staphis, dis
f.
pasadizo: trnsitus, us m. Sin: transtio; pr-
vium; v. pasillo.
pasado: (tiempo que pas) elapsa aetas. Sin:
tempus elapsum; anteacta aetas; superior
aetas; exactum aevum. Uso: - maana, v. ma-
ana.
pasador: (barreta corrediza para asegurar
una puerta) pssulus, i m; pssulum, i n. Sin:
claustellum; claustrum; paxillum; v. cerrojo.
pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) me-
atus, us m. Sin: trnsitus, us m. Uso: - subte-
rrneo, subtertrnsitus; trnsitus vel ductus
subterrneus; subpntium; subterrneae viae
tractus; cryptoprticus // (trozo de un libro,
partisano
797
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de
una novela, fbulae locus; - paralelos, v.
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. bo-
leto.
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; pe-
regrinator; vector vel convector, insessor vel
nsidens (- en medio de transporte, general-
mente hablando) , hospes, ptis (- en avin o
buque) m. Uso: - de avin, vector vel viator
areus; arius viator vel peregrinator; volans,
antis.
pasamanera: (taller donde se fabrican pa-
samanos) segmentorum vel taeniarum offi-
cina // (tienda donde se venden) segmentria
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum ta-
berna.
pasamano: (gnero de galn o trencilla) seg-
mentum, i n. Sin: tenia; limbus; fascola;
vitta // (baranda, barandilla) scalare m-
nuum fulcmen (-mnis n) vel fulcimentum;
v. baranda.
pasamontaas: pleus montanus (lneus).
Sin: lneum totus cpitis tegumentum.
pasante: (profesor que vigila los estudios de
los alumnos y cuida de que aprovechen las
lecciones que les dan) repettor, oris m; v.
ayudante.
pasaporte: sngraphus, i m. Sin: commeats
sngraphus; liber commeatus; commeats di-
ploma (-tis n); diploma lberi commeats;
ltterae (-arum fpl) patentes; libellus termina-
lis; sngraphus, quo liber trnsitus datur.
Uso: conceder el -, sngraphum concdere;
commeatum dare; pedir el -, sngraphum p-
tere; lberum commeatum rogare vel impe-
trare.
pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praete-
rire intr. Uso: - el tiempo, tempus consmere,
tradcere, transcrrere tr; - la vida en algo,
aetatem gere in liqua re; - en promedio dos
horas ante la computadora cada da, apud
ordinatrum in mdio binas horas sngulis die-
bus gere; - por alto, praeterire vel omttere;
dejar - tiempo, transmttere tempus; dejar -
la ocasin, occasionem amttere // Autom
praetrvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
de locomocin) dare viam + dat // Com, - al
mayor , in cdicem maiorem rationum re-
ferre.
pasarela: pontculus, i m.
pasatiempo: oblecttio, onis f. Sin: oblecta-
mentum; oblectamen (-mnis n); ludimen-
tum.
pascua: pascha, ae f; pascha, tis n. Sin: pas-
cha Dmini; dies paschalis. Uso: - florida,
dies Resurrectionis Dmini; solemnidad de -,
Paschae sollmnitas; Sollmnia Pschatis vel
Paschae.
pase: (en el juego del ftbol, accin de pasar
la pelota a otro jugador del mismo equipo)
pilae transmssio. Uso: habilidad en los -, pe-
rtia in pila transmittenda; efectuar un -,
pilam (vel follem) licui remttere; ad li-
quem pilam transmttere; efectuar pases,
pilam sciis (vel ad scios) remttere; oppug-
natribus vel incursribus pilam suppeditare.
pasear: ambulare. Sin: deambulare; inambu-
lare; obambulare; perambulare; spatiari; en
un medio de transporte, vectari vel gestari.
Uso: - a caballo, en carroza, ferri (vel gestari,
vel vehi, vel vectari) equo (vel in equo), curru
(vel in curru, in ssedo); - en bote, navcul
(vel scaph, vel cymb) vehi; - por las calles
de la ciudad a pie, ambulare pdibus per
urbem; - por las calles de la ciudad en coche,
raed (vel autocineto) vehi per urbem.
paseo: (lugar o sitio pblico para pasearse)
paseo
798
ambultio vel deambultio f. Uso: - cubierto
de rboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (accin de pasear)
ambultio, onis f. Sin: obambultio, onis f;
gesttio (en un vehculo). Uso: - espacial, si-
deralis obambultio; ir de -, ambulatum ire;
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambu-
lationem fcere vel confcere.
pasiflora: passiflra, ae f.
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edifi-
cio) andron, nis m. Sin: mesaula, ae f; am-
bulatincula; ambulacrum. Uso: al fondo del
-, in extremo ambulacro.
pasin: (accin de padecer): pssio, onis f.
Sin: perpssio; cruciatus, us m. Uso: la - de
Jesucristo, Iesu Christi pssio // (apetito o
aficin vehemente a algo; perturbacin o
afecto desordenado del nimo) cupditas, atis
f. Sin: cupido; stdium; ardor; nimi motus
(-us m), mtio, permtio. Uso: - poltica, (ar-
dens) civlium vel politicarum rerum st-
dium; - humanas, motus animorum; humanae
cupdines; tener - por algo, alicius rei amore
(vel cupiditate, vel stdio) ardre; quadam re
accendi, ardere, flagrare.
pasional: qui (quae, quod) ad amorem
movet, xcitat, impellit; qui amore incendit,
inflammat // (apasionado) fcilis ad amoris
ignem concipiendum. Sin: ad amorem pro-
clivis; ad amoris ignem concipiendum pro-
clivis. Uso: crimen -, scelus (-lris n) vel
crimen ob vehementem amorem perpetra-
tum.
pasionista: sodalis a Passione Christi.
pasivamente: passive. Sin: inerter; non ac-
tuose; non repugnanter; Gram form vel si-
gnificatione passiv.
pasividad: passvitas, atis f. Sin: tolerntia;
inrtia; incria // Com solvenda nmina npl.
pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
n) alienum; dbita (-orum npl); data (-orum
npl).
paso: (medida) passus, us m // (accin de
pasar) trnsitus, us m. Uso: - por un puente,
trnsitus per pontem // (lugar o sitio por
donde se pasa de una parte a otra) trnsitus,
us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
commeatus, us m; transtio. Uso: - a nivel,
ferrviae (vel viae ferratae) transgressus; ba-
rrera del - a nivel, repgula, orum npl; tam-
bin en sing, repgulum; el - a nivel est
cerrado con barreras, viae ferratae transgres-
sus, binis repgulis demissis, praepedtur; -
de cebra, trnsitus zebrinus; trnsitus pdi-
tum; - por debajo, - inferior, subtertrnsitus;
dar el - a uno, viam dare licui; decdere vi
(vel de via, vel in via) licui // (- entre mon-
tes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
- marcial, militar, gressus more mlitum; con
- marcial, gressu militari; - vacilante, inse-
guro, gressus ttubans, vacillans, labans; a -
lento, rpido, lento, citato gradu // (estampa
o huella que queda impresa al andar) vest-
gium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, ves-
tgia alicius prsequi // (cada una de las
mudanzas que se hacen en los bailes; - de
baile) motus, us m // (pasaje de un libro o es-
crito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
avance) gressus, us m. Uso: - hacia la demo-
cracia, gressus in directionem democrtiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pedetemptim; per gradus.
pasqun: contumeliosus libellus. Sin: pro-
brosum carmen.
pasquinada: Paschini stira. Sin: dictrium
in vulgus ditum.
pasiflora
799
pasquinar: liquem famosis libellis lacs-
sere.
pass-partout: (llave maestra) clavis commu-
nis // (soporte de cartn, tela u otro material,
que en un cuadro enmarca la lmina, gra-
bado, etc.) imginum saeptum.
password (Inform) contrasea: signum, i n.
Sin: verba aditilia npl. Uso: - de cada uno,
verba aditilia singulorum; v. contrasea.
pasta: pasta, ae f. Sin: pasta subacta; farina
subacta. Uso: - dentfrica, - de dientes, pasta
dentria; - hectogrfica, pasta (vel massa)
hectogrphica vel polygrphica; pastas para
sopa, farinae pastilli (-orum mpl); cintas, ti-
rillas de -, pastae segmenta; quien hace la -,
farinae subactae pifex (-fcis m); fbrica de
pastas para sopa, o alimenticias, pastae con-
ficiendae officina; vendedor de -, farinae sub-
actae vnditor vel negotiator.
pastel: pastillum, i n. Sin: crstulum. Uso: -
dulce, scriblita, ae f; crustum; libum (- de
queso, harina, huevos, aceite); frreum (- de
harina de trigo candeal); - de carne, art-
creas, tis n; pulmentum // (confusin, lo)
confsio, onis f. Sin: perturbtio, permxtio,
onis f // (intriga) fallcia, ae f. Sin: conslia
clandestina vel dolosa npl // (lpiz compuesto
de materia colorante amasada con agua de
goma) xergraphum, i n. Sin: pigmentum ri-
dum. Uso: pintar al -, ridis colribus (vel
pigmentis ridis) pngere.
pastelera: (local donde se hacen pasteles,
pastas u otros dulces) pistrina, ae f. Sin: of-
ficina cuppedinria, libria, crustulria //
(tienda donde se venden) dulciria (vel crus-
tulria, vel cuppedinria) taberna. Sin: dul-
cirii (vel crustulrii, vel cuppedinrii)
taberna // (arte con que se trabajan) ars (artis
f) dulciria.
pastelero: dulcirius, ii m. Sin: placentrius;
librius (vendedor de hogazas); scriblitrius;
crustulrius; cuppedinrius; pistor; pistor dul-
cirius.
pastelillo: suavillum, i n. Sin: dulcolum;
cuppdium; cuppdia, ae f; crstulum;
pastillus. Uso: - con crema, suavillum cum
cremre.
pastelista: xergraphus, i m. Sin: pictor qui
pigmentis ridis titur; pictor qui xergraphis
(vel ridis colribus) titur.
pasteurizacin: pasteurianus (lactis) pur-
gandi modus. Sin: sterilitatis effctio; malo-
rum grminum privtio.
pasteurizado: pasteuriana ratione purgatus.
Sin: micrbiis morbferis privatus.
pasteurizar: pasteuriano more purgare. Sin:
lac a malis germnibus liberare.
pastilla: pastillus vel pastllulus i m. Sin: p-
lula; qudrula; glbulus; orbculus. Uso: -
medicinal, orbculus medicinalis; - de car-
bn, qudrula compressi carbnculi; - de
chocolate, qudrula chocolatae; fabricante de
pastillas, pastillrius.
pasto: (accin de pastar) pastus, us m. Sin:
pstio // (pienso, forraje) pbulum; pscua,
orum npl. Uso: - en las montaas, pscua
montana; - segado verde, frrago, gnis f //
(cosa que sirve para el sustento del animal)
cibus, i m. Sin: victus, us m // (sitio en que
pasta el ganado) pscuum, i n ; psculum, i
n.
pastor, ra: pastor, oris m; pastrix, cis f. Uso:
- evanglico-luterana, pastrix evanglico- lu-
therana, - metodista, pastor methodista; - de
la Iglesia Pentecostal, pastor Ecclesiae Pen-
tecostalis; - de ovejas, actor (conductor, gua)
pastor
800
pcori.
pastoral: adj pastoralis, e. Sin: pastoris vel
pastorum (gen); episcopalis vel epscopi (re-
lativo al pastor/prelado). Uso: bculo -, b-
culus vel ltuus episcopalis; episcopale
bculum; caridad -, critas pastoralis; carta -,
episcopales ltterae; ministerio -, pastorale
ministrium, offcium, munus // (parte de la
teologa relativa al ministerio sacerdotal)
disciplina (vel doctrina, vel rtio) pastoralis
// (especie de drama buclico) buclicum
carmen // (pieza musical) pastoralis concen-
tus (-us m).
pata: (pie y pierna de los animales) pes,
pedis m. Sin: ngula. Uso: - hendida, bfida
ngula // (hembra del pato) anas (natis vel
ntis f) vel anser (-ris m) fmina // (base o
apoyo de algo) pes, pedis m (de mesas, sillas,
etc.); fulcrum (de camas) // patas de rana
(para el buceo) pinnae natatriae.
patada: calcis vel pedis ictus (-us m). Uso:
la - inicial (en el ftbol), primus pilae (vel
follis) ictus; dar patadas (las bestias), calci-
trare; dar patadas en el suelo, terram pdibus
qutere; dar una - a alguien, liquem calce
ptere vel ferire; v. puntapi.
Patagonia: Patagnia, ae f.
patata, v. papa.
patear: - la pelota (en el ftbol), (pilam vel
follem) pede expllere; v. chutar.
patena: ptena vel ptina; patna, ae f. Sin:
eucharstica patna; eucharstici clicis opr-
culum.
patentado: diplmate ornatus, exornatus,
preditus, munitus. Sin: facultatis documen-
tum xhibens.
patentar: (inventum) legtime consignare.
Sin: (inventum) diplmate vel ltteris patn-
tibus munire; inventum iure tutum rddere;
inventum privilgio munire.
patente: adj patens, entis. Sin: apertus; cer-
tus; clarus; videns; manifestus. Uso: letras -,
patentes ltterae // (ttulo librado por un rey o
gobierno para conferir ciertos privilegios o
derechos) diploma, tis n. Uso: - de inven-
cin, diploma inventi (vel inventorum); in-
ventionis pblicum diploma // (inscripcin
oficial y placa que llevan los vehculos) no-
tculum, i n. Sin: prmula, ae f; insigne, is n;
nmero de -, notculi nmerus // (documento
oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin:
libellus; ltterae, arum fpl; testimoniales, ium
fpl. Uso: - provisional, diploma temporrium;
- revocable, diploma revocbile; - de idonei-
dad, idoneitatis testimnium; - de piloto, di-
ploma volandi.
paternalismo: liberlitas domnica.
paternalista: adj ad liberalitatem domnicam
ttinens // sust liberalitatis domnicae osten-
sor.
paternidad: patrnitas, atis f. Sin: patris ni-
mus; paternus amor; paterna critas; patris
munus (-nris n). Uso: - responsable, patrni-
tas cnscia; patrnitas sui offcii cnscia; - y
maternidad responsables, patrnitas materni-
tasque responsales; el ejercicio de la - res-
ponsable, paternitatis cnsciae munus.
paterno: paternus, a, um. Sin: ptrius. Uso:
es deber -, hoc ptrium est.
patticamente: pathtice. Sin: flebliter;
maeste; triste.
pattico: pathticus, a, um. Sin: flbilis;
flexnimus; maestus; tristis; affectus movens;
nimos cmmovens; commotionem ssci-
pastoral
801
tans; commovendi vim habens.
patetismo: pathtica rtio. Sin: commovendi
vis.
pathos: pathtica vis. Sin: commovendi (vel
concitandi) vis; affctuum vehemntia.
patbulo: patbulum, i n; patbulus, i m.
patilla: (porcin de pelo que crece por de-
lante de las orejas) brbula, ae f. Sin: brbula
maxillaris; barba spera; capillorum basella
(-ae f).
patn: ptinus, i m; ptinum, i n. Sin: calo-
pdium; slea vel clceus lbilis; slea
ferrata vel frrea; clceus ferratus vel frreus;
calopdium ferratum; crpida frrea; - de
ruedas, pedrrota; rotalis ptinus; slea vel
clceus rotalis; slea subrotata; clceus
subrotatus.
ptina: ptina, ae f. Sin: crusta; stratura; gl-
tinum; subtilis concrtio; aerugo (-gnis f) n-
bilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo
(-gnis f); situs, us m.
patinadero: lbricus locus.
patinador: patinator, oris m. Sin: ferrat
sle ludens; sleis frreis cursor; sleis
ferratis prolbens; pedrrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super glciem sleis frreis (vel
pedrrotis) prolabens.
patinaje: patintio, onis f. Sin: patinandi ars,
ludus, lusus (-us m); per ptinos decrsio,
decursus, delapsus (-us m); sleis vel clceis
lablibus prolpsio. Uso: - artstico, patintio
artificiosa; certamen patinorum (vel solea-
rum ferratarum, vel solearum subrotarum) ar-
tificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotlium; - sobre
hielo, super glciem patintio; - sobre rue-
das, patintio rotalis; competicin de -, pati-
nandi certamen (-mnis n).
patinar: patinare. Sin: ptinis decrrere, ex-
crrere, labi; sleis ferratis (vel clceis
frreis) prolbi; pedrrotis prolabi; ( - sobre
hielo) super glciem patinare; super glciem
sleis rotlibus (vel clceis subrotatis) crrere
vel procrrere.
patinazo: lapsus, us m.
patio: (espacio descubierto que se deja en el
interior de las casas) cavedium, ii n. Sin:
cavum edium; implvium; aula (de palacio
real o principesco). Uso: - cubierto, testudo,
dnis f; - de San Dmaso, Aula Damasiana //
(el piso bajo de los teatros) fruli, orum mpl.
patituerto: valgus, a, um. Sin: varus.
patizambo, v. patituerto.
pato: anser, ris m. Sin: anas, tis (gen pl
natum vel antium) f. Uso: - Donald, Donal-
dus Anser.
patofobia: pathophbia sive -phoba. Sin:
nosophbia sive -phoba.
patognesis: pathognesis, -is f. Sin: morbi
vel morborum origo (-gnis f).
patogenia: pathognia, ae f. Sin: doctrina de
morborum orgine.
patognico: pathognicus, a, um. Sin: ad pa-
thogniam spectans.
patgeno: pathgenus, a, um. Sin: pathog-
nicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
segn el contexto) morbus ritur.
patologa: patholgia sive -loga, ae f. Sin:
morborum scintia, doctrina, disciplina.
patologa
802
patolgico: patholgicus, a, um. Sin: (rela-
tivo a la parte de la medicina que estudia las
enfermedades) ad morborum doctrinam pr-
tinens // (perteneciente al conjunto de snto-
mas de una enfermedad) ad morborum
naturam ttinens; ad morbi causam spectans.
Uso: estado -, aegri condcio; proceso -,
morbi cursus (-us m).
patlogo: pathlogus, i m. Sin: patholgiae
studiosus, peritus, cultor.
patria: ptria, ae f. Uso: madre -, mater p-
tria; metrpolis, is f; ptria mnium nostrum
parens.
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m.
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: pa-
triarchae dgnitas; patriarchale munus; pa-
triarcalis sedes; patrirchica iurisdctio.
patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patrirchi-
cus; patriarchae (gen).
patrimonio: patrimnium, ii n. Sin: res fa-
miliaris; bona paterna npl; paternae vel p-
triae opes (-um fpl). Uso: - religioso,
patrimnium sacrum.
patrio: ptrius, a, um. Sin: ptriae vel rei p-
blicae (gen). Uso: amor -, ptriae amor vel
critas; critas erga ptriam, vel in ptriam;
fiesta -, ptriae dies (diei mf); himno -, car-
men (-mnis n) ptrium.
patriota: patriota, ae m. Sin: ptriae vel rei
pblicae amans; ptriae studiosus; qui de re
pblica bene sentit. Uso: ardiente -, vir p-
triae amantssimus; como verdadero -, tam-
quam patriota verus; gran -, magnus patriota;
ser buen -, bene (ptime, studiose, studioss-
sime) de re pblica (vel de ptria) sentire.
patriotera: de rebus ptriae iacttio. Sin:
immdicum ptriae suae stdium; immode-
ratum suae nationis stdium; nmius vel st-
lidus ptriae amor; nmium rerum
domesticarum stdium; nmium nationis
(suae) amplificandae stdium; orginum el-
tio vel suprbia. Uso: - lugarea, oppidana
iacttio; immdicum soli natalis stdium.
patriotero: ptriae vel suae civitatis studi-
sior. Sin: nmius suae gentis fautor; immdi-
cus ptriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nmius nationis ampli-
ficandae fautor.
patriticamente: ptrio amore. Sin: ptria
vel ptriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
ptime) de re pblica sentit; se afana - por el
bien de la patria, ptriae saluti studiose (vel
studiosssime, vel actuose, vel actuosssime)
cnsulit vel prspicit; se comporta -, ptriae
caritate permotus agit.
patritico: patriticus, a, um. Sin: civilis; p-
triae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pie-
tatis) in ptriam plenus. Uso: nimo -, civilis
nimus; cancin -, cnticum patriticum; de-
mostraciones -, significationes in ptriae ho-
norem vel laudem; discurso -, ortio pietatis
in ptriam plena; guerra -, bellum pro ptriae
libertate susceptum; poesas -, crmina civ-
lia; poeta -, pota ptria caritate incensssi-
mus; sentimientos -, stdia erga ptriam;
escribir poesas -, crmina in ptriam scr-
bere; ptriam carmnibus celebrare.
patriotismo: patriotismus, i m. Sin: ptriae
vel ptrius amor; ptriae (vel civitatis, vel rei
pblicae) critas, stdium, petas; petas in
(vel erga) ptriam; amor rei pblicae; amor
in ptriam. Uso: por -, ptriae caus; rei p-
blicae caus; ptriae caritatis caus; demos-
trar -, se ptriae amantssimum praebere;
mnia e re pblica fcere; tener -, ptriam
amare; bene de re pblica sentire.
patolgico
803
patrstica: patrstica, ae f. Sin: patrolgia
sive -loga.
patrstico: patrsticus, a, um. Uso: poca -,
aevum Patrum Ecclsiae.
patrocinador: patrcinans, antis. Sin: patro-
nus; fautor; advocatus; defensor // (que pa-
trocina una actividad con fines publicitarios)
pecuniarum largitor industrialis.
patrocinar: patrocinari. Sin: favere licui;
fovere vel protgere liquem; patrocnium
alicius suscpere; patrocnio liquem tgere
// (apoyar o financiar una actividad con fines
publicitarios) praecnii caus pecniam
praebere.
patrocinio: patrocnium, ii n.
patrologa, v. patrstica.
patrn: - de bote o de lancha, naviculrius,
ii m. Sin: nauclerus.
patronato: (derecho, poder o facultad que
tienen el patrono o patronos) patronatus, us
m. Sin: patroni condcio, dgnitas, ius. Uso:
derecho del -, ius patronats // (fundacin de
una obra pa) tutelare collgium. Sin: ben-
ficum sodalcium.
patronazgo, v. patronato.
patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; de-
fensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la
ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios,
caelestis apud Deum Patronus; - principal,
patronus principalis; - de la dicesis, patro-
nus dioecesis.
patrulla: manpulus exploratrius, custodi-
rius, vgilans. Sin: excubiarum manus (-us f);
vgilum manpulus; vgiles circuitores.
patrullar: circumire. Sin: circuitionem (noc-
turnam) fcere; excbias gere per (urbem);
manipulriter explorare vel custodire; explo-
ratrio vel custodirio mnere fungi.
patrullero: coche -, v. coche.
pauperismo: pauperismus, i m. Sin: pauper-
tas diffusa.
pausa: (breve intervalo) pausa, ae f.
pava: (hembra del pavo) gallina ndica // (te-
tera que se emplea para el mate) v. tetera.
pavimentacin: pavimenttio, onis f. Sin:
pavimenti constrctio vel obdctio. Uso: - de
las calles, stratura viarum.
pavimentar: pavimentare. Sin: pavimentum
fcere, collocare, strnere, strere. Uso: - una
calle, viam munire vel strnere; - un camino,
iter munire; - con adoquines, saxo prismtico
vel rectingulo strnere; - con baldosas cua-
dradas, saxo quadrato (vel quadratis latrcu-
lis) strnere; - con ladrillos, latribus
strnere ; - con piedras, lpide (vel saxo, vel
slice) munire, strnere, perstrnere, constr-
nere.
pavimento: pavimentum, i n. Sin: solum;
stratum; constratum; stratura. Uso: - de ma-
dera, contabultio; hacer el -, pavimentum
fcere, strnere, constrnere, substrnere; el
que hace pavimentos, pavimentrius, ii m.
pavo: gallopavo, onis m. Sin: gallus ndicus;
gallus americanus. Uso: - real, pavo, onis m.
payasada: scurrlitas, atis f. Sin: scurrilis
iocus (-i m); scurrile dictum, factum.
payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridicul-
rius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo,
maccus; snnio, onis m; ridiculrius circensis.
payaso
804
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata
vel procincta; pax innixa armis; pax armata
ac vluti in procinctu, - mundana, pax mun-
dana.
PC, v. computadora.
peaje: (derecho de trnsito) portrium, ii n.
Sin: vectgal, lis n; portrii vectigal; vehi-
culare vectgal; vectgal transitioni impsi-
tum. Uso: exencin de los derechos de -,
portrii immnitas, atis f; exento, libre, exi-
mido de los derechos de -, immunis portrii;
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portrium
exgere; imponer un -, portrium impnere;
pagar el -, portrium dare; vectgal pndere;
por el -, en concepto de -, portrii nmine //
(- de puente, carretera, autopista) rotrium, ii
n. Uso: exigir -, rotrium postulare, exgere,
expscere; sin pagar el -, rotrio non perso-
luto; sistema de -, systema rotrii colligendi.
peajero: prtitor, oris m.
pen: paean, nis m (ac paena vel pae-
nem). Sin: victriae cantus (-us m) vel
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus;
festivum cnticum; triumphalis cantus.
peatn: (persona que va a pie por una va
pblica) pedes, dtis m. Sin: mbulans sive
dembulans; viator; pdibus mbulans, iens,
incedens; qui pdibus it. Uso: lugar reser-
vado para los -, locus pedtibus (vel ambu-
lntibus, vel viatribus) reservatus.
peatonal: pedtibus destinatus. Sin: vehculis
vtitus vel interdictus; ad pdites prtinens.
peca: lentcula, ae f. Sin: lentgo, gnis f;
ephlis, dis f.
pecable: peccando obnxius.
pecado: peccatum, i n. Sin: peccamen, mnis
n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
- actual, habitual, peccatum actuale, habi-
tuale; - formal, material, peccatum formale,
materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortferum, vel grave), veniale (vel
leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifes-
tum vel patens; - oculto, peccatum occultum
vel latens; - original, peccatum originale;
primignia noxa; hereditrium peccatum; -
personal, peccatum personale; - contra Dios,
contra el prjimo, contra s mismo, peccatum
contra Deum, contra prximum, contra se
ipsum; - de comisin, de omisin, peccatum
commissionis, omissionis; - del corazn, de
la boca, de obra, peccatum cordis, oris, pe-
ris.
pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; pec-
catis obnxius; qui peccat vel peccavit.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
pechera: (guarnicin de encaje que se pone
en la abertura de la camisola por la parte del
pecho) v. entreds // (pedazo de lienzo o pao
que se pone en el pecho para abrigarlo)
rheno, onis m.
pechuga: (pulli) thorax, cis m. Sin: avis
pectus (-ris n).
peciolado: pedunculatus, a, um.
pecolo o peciolo: pednculus, i m. Sin: pe-
dculus; petolus.
pecios: relquiae (-arum fpl) navgii.
pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentginum
plenus.
pectoral: adj pectoralis, e. Sin: pctoris
(gen). Uso: cruz -, crux pectoralis vel encl-
pia // sust pectorale, is n. Sin: enclpium.
paz
805
peculiaridad: peculiritas, atis f. Sin: singu-
lritas; (quod) prprium (est) alicius vel ali-
cius rei. Uso: - tnicas, civlia instituta a
mairibus trdita.
peculio: peclium, ii n. Uso: - adventicio,
castrense, profecticio, peclium adventcium,
castrense, profectcium.
pedagoga: (como ciencia) paedaggia sive
-goga, ae f. Sin: disciplina paedaggica, pue-
rilis, de adulescntibus educandis; puertiae
disciplina. Uso: historia de la -, puertiae dis-
ciplinae histria // (como arte) educandi ars.
Sin: paedaggica ars; ars puerorum instituen-
dorum.
pedaggico: paedaggicus, a, um. Sin: ad
paedaggiam (vel ad educandi artem) tti-
nens.
pedagogo: (ayo) paedagogus, i m // (precep-
tor, maestro) institutor, oris m. Sin: praecep-
tor; magster (-tri m); educator
praeceptorque; peri vel iuventutis educator
// (perito en pedagoga) artis educandi stu-
diosus, cultor; artis peros excolendi magis-
ter.
pedal: pedale, is n. Sin: pedale adminculum
vel instrumentum. Uso: - de piano, plectro-
cmbali pedale; oprimir el - para el cambio
de velocidad de un coche, pedale commuta-
tionis (vel copulationis) prmere; sacar el pie
del - de cambio, pedem efferre a pedali co-
pulatrio.
pedalada: brotae proplsio. Sin: pedlium
verstio, impulsus (-us m), ictus (-us m).
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedlia
gere, impllere, movere, versare; brotam
pdibus gere vel propllere; pedlibus uti;
pedlibus vel brot insstere.
pedante: adj ptidus, a, um. Sin: nmium d-
ligens; ineptiarum studiosssimus; molestus;
morosus; diffcilis; insuavis. Uso: discurso -,
ortio ptida; sermo ptidus; no seas -, ne p-
tidus sis // sust scolus, i m. Sin: morosus vel
diffcilis homo; umbrticus doctor; homo
prae ltteris ftuus; minutioris eruditionis
amator.
pedantera: morsitas, atis f. Sin: affecttio;
molstia; subtlitas; nmia diligntia vel se-
vritas; inptiae, arum fpl.
pedantesco: ptidus, a, um. Sin: ineptus; in-
epte pedestris; pedestris ac ptidus; inepti
paedagogi vel grammatistae (gen).
pedantismo, v. pedantera.
pedazo: frustum, i n. Sin: fragmen (-mnis
n); fragmentum; pars, partis f; partcula; pr-
tio. Uso: - de pan, frustum panis; cortar en
pedazos, in frusta secare vel divdere; - de
pao, pannculus; - de papel, scida, scdula,
scheda, schdula.
pederasta: paederastes, ae m. Sin: paedicator
vel pedicator, oris m; paedco vel pedco, onis
m. Uso: - activo, cinaedus, i m; - pasivo, p-
thicus, i m.
pederastia: (abuso deshonesto cometido
contra los nios) paederstia, ae f. Sin: pae-
dictio vel pedictio, onis f; paidophlia.
Uso: practicar la -, paedicare vel pedicare //
(sodoma) v. esta voz.
pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepdo,
dnis f; fundamentum. Uso: - artstico de una
mesa, trapezphorum; - cuadrado de co-
lumna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
caput, ptis n. Sin: cardo, dnis m; fundamen-
tum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fun-
damenta libertatis, pacis.
pedestal
806
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a
travs del campo) pedum vel currendi exerci-
ttio // (deporte de carrera a pie) celeritatis
vel currendi certamen.
pediatra o pedatra: paediater, tri m. Sin:
paediatros vel paediatrus; puerorum mdicus;
paediatrae cultor, doctor; mdicus paedia-
trae studiosus, peritus, peritssimus, mdicus
puertiae peritus.
pediatra: (rama de la medicina) paediatra,
ae f. Sin: puerorum curandorum rtio, disci-
plina, doctrina // (ejercicio de la pediatra)
ars peros curandi. Sin: puerorum medicina
(-ae f) vel curationes (-um fpl).
peditrico: paeditricus, a, um. Sin: ad pae-
diatram spectans.
pedicura: pedicura, ae f. Sin: pedum purga-
trix (-icis f).
pediluvio: pedilvium, ii n. Sin: pedum ltio
vel lavtio; pedum in aquam immrsio.
pedo: pditum, i n. Sin: ventris flatus (-us m).
Uso: - ruidoso, ventris crpitus (-us m); sol-
tar un -, pditum rddere vel emttere; v.
peer.
pedofilia: paedophlia sive -phila, ae f; v. pe-
derastia.
pedologa: paedolgia sive -loga, ae f. Sin:
de pero scintia, disciplina, doctrina.
pedolgico: paedolgicus, a, um. Sin: ad
paedolgiam prtinens.
pedometra: paedomtria sive -metra, ae f.
pedmetro: paedmetrum, i n.
pedrada: (accin de despedir o arrojar con
impulso una piedra) lpidis ictus (-us m).
pedrea: lapidtio, onis f. Sin: lpidum co-
nictio.
pedrero: (operario que labra las piedras) v.
cantero.
pedunculado, v. peciolado.
pednculo: pednculus, i m. Sin: pedculus;
pedcinus; pedolus.
peer: pdere. Sin: ventris flatus emttere, ex-
pllere; inflationes emttere, disctere; crpi-
tus ventris emttere.
pegadura: glutinamentum, i n.
pegajoso: (que se pega con facilidad) gluti-
nosus, a, um. Sin: glutneus; viscosus. Uso:
resina en extremo -, resina quam glutinoss-
sima // (que se comunica con facilidad, con-
tagioso) contagiosus, a, um. Uso:
enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pe-
sado, sobn) importunus ac molestus.
pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v.
encolar.
pegote: (emplasto que se hace con una mate-
ria pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta
voz.
peinada: pctio, onis f.
peinado: (accin de arreglar o arreglarse el
cabello) pctio, onis f. Sin: oppexus, us m;
oppexus capillorum // (forma de arreglarse
el cabello) comptus, us m. Sin: ornatus (-us
m) comae; (comarum) ornatus (-us m) vel
cultus (-us m); forma capillorum; compti ca-
pilli; caput comptum; crines culti, compsiti,
bene dispsiti, ornati // (pp de peinar) pexus
vel depexus, a, um. Sin: pectinatus; comptus
pedestrismo
807
// - de lana, carmintio, onis f vel carminatus,
us m.
peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor.
Uso: - de lana, carminator; lanrius pectin-
rius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con
que se protege el vestido de quien se peina o
afeita) involcrum, i n; invlucre, is n. Sin:
involumentum.
peinadura: (accin de peinar o peinarse) v.
peinada.
peinar: (desenredar el cabello) pectinare.
Sin: pctere; depctere // (componer el cabe-
llo) capillos (vel comam, vel crines) clere,
cmere, compnere, digrere, dispnere.
Uso: bien peinado, comptus, a, um // (desen-
redar, limpiar el pelo de algunos animales)
pctere vel depctere. Sin: pilos vel capillos
pctere, depctere // (desenredar o limpiar la
lana de algunos animales) carminare. Sin:
pctere, depctere; lanam pctere.
peinarse: (desenredarse, alisarse el cabello
con el peine) capillos (comam, caesriem, ca-
pillos, crines, caput) pectinare vel pctere //
(arreglarse el cabello) capillos clere vel c-
mere. Uso: - para adelante, capillos revocare
a vrtice; - para atrs, capillos retrogere.
peinazo: tgnulum, i n.
peine: pecten, tnis m. Sin: crinales dentes.
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil,
crinale ebur (boris n).
peineta: (peine convexo que usan las mujeres
para adorno o para asegurar el peinado) cri-
nale, is n.
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae
morbus.
pelagrgeno: pellagrgenus, a, um. Sin:
pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, segn
el contexto) pellagra ritur.
pelagrologa: pellagrolgia sive -loga, ae f.
Sin: pellagrae (vel de pellagra) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
pelagrlogo: pellagrlogus, i m. Sin: pella-
grolgiae peritus.
pelagroso: (concerniente o relativo a la pe-
lagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae mor-
bum) ttinens // (que padece pelagra)
pellagr (vel pellis aegrae morbo) laborans.
pelar: (descortezar) glbere vel deglbere.
Sin: deglubare; glabrare; deglabrare; decorti-
care. Uso: - las papas, solani tbera degl-
bere vel deglubare; v. mondar.
peldao: gradus, us m // fig ascensus, us m;
progressus, us m.
pelear: certare, contndere, conflgere, dimi-
care cum liquo de liqua re.
pelele: larva, ae f. Sin: homo stramneus (fi-
gura humana de paja); homo e pannis factus
(figura humana de trapos) // (fig, persona
simple e intil) intilis vel vecors homo.
pelendengue, v. perendengue.
peletera: (oficio de adobar y componer pie-
les) pellesuna, ae f. Sin: coriorum confec-
tura; pllium subactarum confctio //
(comercio de pieles finas) mercatura pllium
// (tienda donde se venden) pellionis vel
pelliria taberna.
peletero: pllio, onis m. Sin: pellrius;
pellionrius.
pelcano: pelicnus, pellicnus, pelecnus, i
m. Sin: platlea; pltea; cofnus.
pelcano
808
pelcula: (piel delgada y delicada) pellcula,
ae f. Sin: cutcula; pellis subtilis, tnuis;
membrnula; membrnulum // (cinta de celu-
loide) pellcula, ae f. Sin: taenola. Uso: - ci-
nematogrfica, cinemtica vel
cinematogrphica pellcula; tenia vel taen-
ola cinematogrphica; cinematogrphica
imginum sries; cinematogrphicae sries //
- cmica, pellcula cmica; - didasclica,
pellcula didasclica; - documentales, pell-
culae documentriae; - erticas, cinemticae
pellculae erticae; - fotogrfica, photopell-
cula; pellcula vel brctea photogrphica; -
muda, pellcula muta; - policial, pellcula
criminalis; - pornogrfica, pellcula porno-
grphica; - moralmente positivas, cinemato-
grphicae pellculae honestati obsequentes; -
preferida, pellcula, quam mavis; - psicol-
gica, pellcula psycholgica vel pschica; -
romnticas, pellculae cinematogrphicae, in
quibus tnerum quiddam et blandum insit; -
sexuales, cinemticae pellculae sexuales; -
sonora, pellcula sonans, sonora, snitans,
songera; - subtitulada, pellcula cum paucis
verbis versionis subter scriptis // - de accin,
pellcula periculosis csibus plena; pellcula
audcibus inceptis casibusque plena; - de
cow boys, pellcula armentariorum; - de di-
bujos animados, pellculae picturatae; - de
terror, pellcula cinematogrphica horrfica;
- en blanco y negro, pellcula albo et atro co-
lore; - en colores, pellcula panchromtica //
actor de una -, pellculae hstrio (-onis m) vel
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresin
de una -, excptio cinemtica; mquina de
pelculas, mchina cinematogrphica; cine-
photomchina; hacer pelculas, cinematogr-
phicam artem exercere; imgines cpere;
proyectar una -, pellculam (teniam, taeno-
lam) exhibere, exprmere, didcere, versare.
peligro: perculum, i n. Sin: discrimen, mnis
n. Uso: - de muerte, perculum mortis; sum-
mum vitae discrimen.
peligrosidad: peligrsitas, atis f. Sin: cond-
cio periculosa.
peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
non tutus ; male fidus; perculis plenus.
pella: (masa apretada de forma ms o menos
redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
butyri glaeba.
pelliza: vestis (-is f) pellcea vel pellita
pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: -
axilares, pili subalares; - a la garon, comp-
tus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
tnsilis; curtata coma; mujer de - corto, m-
lier decurtato capillo vel crine; - largo,
capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
sin pelos, dpilis; depilatus; glaber, bra,
brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
el - al huevo, in ovo pilum querere; in scirpo
nodum querere.
pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
follis imprensbilis; - de cuero, pila coricea;
coriceus uter; - de ftbol, pedifollis, is m;
podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenil-
dii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
deportes, harpastum; sphaera lusria; globus
lusrius; - para jugar a la pared, pila trigona-
lis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
follis pugilatrius // juego de -, pila, ae f;
pilae lusus vel ludus; pilaris lsio; aficin al
juego de la -, stdium pilae; jugador de -, pi-
lcrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
parete repercussa; juego de la - de voleo, vo-
ltilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
pilae vascnicae; lugar del juego de la -,
sphaeristrium; apoderarse de la -, lusrium
globum arrpere; folle vel pil potiri; arrojar
pelcula
809
la - al arco, follem portae inferre; follem per
portam icere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pil ldere; parar la -, follem
retinere; pasar la -, pilam ad scium trans-
mttere; patear la -, follem impngere, prop-
llere, promovere; perder la -, pilam amttere.
pelotazo: pilae ictus (-us m).
pelotear: pil ldere. Sin: pilam lbere icere
vel perctere.
pelotita: plula, ae f. Sin: follculus; glbu-
lus; orbculus; spherula; parva pila.
pelotn: (conjunto de personas en tropel)
manpulus, i m // (grupo de soldados) contu-
brnium, ii n. Sin: mlitum manpulus. Uso:
- de ejecucin, manpulus supplcio su-
mendo.
peltre: stannum plumbo temperatum.
peluca: galrus, i m; galrum, i n. Sin: gale-
rculum; capillamentum; cormbium; coma
ficta, appsita, suppsita, suppositcia; ca-
pillamentum fictcium; crines empti.
peluche: (tejido) densus mollisque villus.
Sin: ldicris conficiendis villus.
peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor //
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el
pelo).
peluquera: tonstrina, ae f. Sin: comarum fu-
catarum officina.
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el
pelo); capillorum concinnator; comarum fu-
catarum rtifex (en cuanto lo arregla o
adorna). Uso: - de damas, cniflo, onis m.
peluqun: parvum capillamentum.
pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
- convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cpitis poena; sup-
plcium extremum.
penacho: crista (-ae f) plumtilis vel plmea.
Sin: pancula plumtilis, plumata, plumosa;
plumtilis panculae ornamentum.
penal: adj poenalis, e. Sin: poenrius; crimi-
nalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
poenalis. Sin: mxima poena; iactus undecim
metrorum; ictus a metro undcimo. Uso:
rea de -, rea (-ae f) poenalis; cometer un -,
poenliter gere; poenliter ldere; oh, qu
bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
penalidad: poenlitas, atis f. Sin: poenalis
condcio vel snctio; poena.
penalista: adj poenalis causdici prprius //
sust poenalista, ae m. Sin: causdicus; poena-
lis iuris consultus vel advocatus; iuris poena-
lis peritus vel prudens; criminlium causarum
tractator.
penalmente: poenliter. Sin: per poenam; ac-
tione poenali; sentntia poenali.
penalti o penalty, v. penal.
penalty area, v. rea, penal.
pendenciero, v. camorrista.
pendiente: (que pende) pendens, entis // (in-
clinado) inclinatus // (que est por resolverse
o terminarse) suspensus; iniudicatus; in sus-
penso relictus; adhuc sub idice; nondum
compsitus, diremptus // (joya o adorno) in-
pendiente
810
auris, is f. Sin: stalgmium, ii n; baca vel
bacca; pendens baca.
pndola: (pndulo de los relojes) perpend-
culum, i n. Sin: horolgii perpendculum vel
libramentum // (reloj de -) pndula, ae f. Sin:
horolgium oscillatrium; horolgium per-
pendculo actum (vel pndulo munitum).
pendolario, v. calgrafo.
pendolista, v. calgrafo.
pendular: alternatim oscillans. Sin: in con-
trria flctuans.
pndulo: adj pndulus, a, um. Sin: pnsilis;
pendens; suspensus // sust pndulum, i n.
Sin: perpendculum; libramentum. Uso: - os-
cilante, pndulum oscillans vel oscillatrium
// - de reloj, v. pndola.
pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril).
penetracin: (accin de penetrar) penetr-
tio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (in-
teligencia, comprensin) perspiccitas, atis f.
Sin: perspicintia; ingnii subtlitas vel acu-
men (-mnis n).
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; perv-
dere; ngredi; prgredi; insinuari vel insi-
nuare, vel se insinuare
pnfigo, v. ponflico.
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae
f. Sin: medicamentum penicllinum. Uso:
curar con la -, morbum penicillin tractare;
inyectar la -, penicillinam incere; suminis-
trar la -, penicillinam praebere.
penitencia: (arrepentimiento) paenitntia vel
poenitntia, ae f. Uso: - sacramental, sacra-
mentalis paenitntia; sacramento de la -, pae-
nitntiae sacramentum; hacer -, paenitntiam
habere vel gere // (expiacin de una culpa)
culpae expitio (-onis f). Uso: hacer - de los
pecados, peccata expiare; commissa vel ad-
missa lere, expiare // (pena que impone el
confesor) poena, ae f. Uso: cumplir uno la -,
gere paenitntiam // (acto de mortificacin)
voluntria afflicttio (-onis f). Sin: cruciatus
(-us m) sponte susceptus ad commissa ex-
pianda; voluntria admissorun poena.
penitencial: paenitentialis, e. Sin: paeniten-
tirius.
penitenciara: - Apostlica, (Sacra) Paeni-
tentiaria (-ae f) Apostlica. Sin: Sacrum Tri-
bunal (-alis n) Paenitentiariae Apostlicae;
Sacrum Conslium (-ii n) admissis paenitn-
tium expiandis // (crcel) carcer, ris m. Sin:
ergstulum.
penitenciario: adj paenitentirius, a, um.
Sin: paenitentialis, e; (relativo a la crcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentirius,
ii m. Sin: sacerdos paenitentirius; praefectus
admissis paenitntium expiandis. Uso: Car-
denal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Regens; - mayor, Cardinalis paenitentirius
maior.
pensador: investigator, oris m. Sin: cogita-
tor; intellector; meditator; spiens; philso-
phus; ingnium. Uso: un agudo -, homo
(-mnis m) ad excogitandum acutus; un gran
-, magnum ingnium; profundo -, doctssi-
mus (rerum) investigator; subtilis investiga-
tor; libre -, liber suarum cogitationum iudex
(-dcis m); liber suarum cogitationum auctor;
homo ab omni superstitione liber; homo libe-
rioris de rebus divinis iudcii // (el que se de-
dica a estudios filosficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
pensamiento: (potencia o facultad de pen-
pndola
811
sar) cogittio, onis f. Sin: mens; nimus;
mentis vel cogitandi vis // (accin y efecto de
pensar) cogitatum, i n; en pl, tambin cogita-
tiones. Sin: cogitamen, mnis n; cogitamen-
tum // (trinitaria) v. esta voz.
pensil o pnsil: pnsilis, e. Sin: haud colum-
natus; nulla column sustentus.
pensin: (estipendio) benefcium, ii n. Uso:
ir en -, benefcio tia ptere // (cantidad que
se da a uno por mritos y servicios propios o
extraos, o bien por pura gracia del que la
concede) benefcium, ii n. Sin: stipndium.
Uso: - anual, benefcium nnuum // (canti-
dad que se paga por alojamiento y/o comida)
pnsio, onis f. Sin: viticum; pactum pro ha-
bitatione et mensa prtium; pactum pro victu
prtium; pecnia, quae pro victu slvitur; pe-
cnia data vel danda pro victu. Uso: - com-
pleta, entera, plena pnsio; costo - completa,
pecnia pro pernoctatione et victu solvenda;
media -, dimdia pnsio; pagar la -, pactum
pro habitatione et mensa prtium slvere;
pactum pro victu prtium slvere; pro victu
pecniam dare vel slvere // (pupilaje, casa
donde se reciben huspedes) v. pensionado.
pensionado: (casa donde se reciben huspe-
des) convictus, us m. Sin: hosptium; hosptii
vel convicts sedes; communis victs sedes;
hosptium meritrium. Uso: un - hermos-
simo, pulchrrima convicts sedes // (colegio
de alumnos internos) v. internado // (que
tiene o cobra una pensin) pensionatus. Sin:
pensionrius; beneficirius; benefciis tributis
fruens; qui benefcio vel stipndio fruitur.
Uso: maestra -, magistra pensionata.
pensionista: (persona que est en un colegio
o casa particular y paga cierta pensin) con-
victor, oris m. Sin: contubernalis; pension-
rius; qui in convictu (vel in sede convicts)
moratur vel est; qui pro habitatione et mensa
prtium pactus est; qui, pacta mercede (vel
pecni), habitatione et mensa apud liquem
fritur. Uso: estar de - en casa de uno, habi-
tare apud liquem // (persona que tiene o
cobra una pensin) v. pensionado.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pentagonal: pentagnus, a, um.
pentgono: adj pentagnus, a, um // sust
pentagnum, i n; pentagnium, ii n. Sin:
quinqungulum // (edificio de Washington,
que alberga el secretariado de Defensa y el
estado mayor de las fuerzas armadas de los
EE. UU.) pentagnum Vasintniae aedif-
cium.
pentagrama: pentagramma, tis n. Sin: mu-
sicarum notarum arola.
pentarqua: pentrchia sive -archa, ae f. Sin:
quinque virorum dominatus (-us m) vel po-
tentatus (-us m).
pentatleta: pentathleta, ae m; pentathlus, i
m.
pentatln: pentathlum, i n. Sin: quinqur-
tium; certamen quinquepertitum, qunquiplex
(-plcis), quncuplex. Uso: - moderno, aetatis
nostrae pentathlum; pentathlum recens; - in-
dividual, por equipos, pentathlum singulo-
rum, per manpulos.
Pentecosts: Pentecoste, es f.
pentodo: pnthodus vel pnthodos, i f .
penltimo: paenltimus, a, um; paene lti-
mus. Sin: prximus ab ltimo vel ab extremo;
prximus (a) postremo.
penumbra: paenumbra, ae f. Sin: sublustris
umbra; Astron paenumbra.
penumbra
812
penuria: penria, ae f. Sin: egestas, atis f; in-
pia.
pen: (el que camina, anda o ejecuta su
papel a pie) pedes, dtis m. Sin: mbulans;
dembulans; v. peatn // (infante o soldado
de a pie) pedes, dtis m (en pl, tambin mli-
tes, um vel pedestres, ium) // (obrero) oper-
rius, ii m (en pl, tambin perae, arum f).
Uso: - caminero, viae vel viarum curator; -
de albail, operrius structor // (pieza en el
juego de ajedrez) latrnculus, i m. Uso:
mover un -, latrnculum dare (hacia ade-
lante) vel redcere (hacia atrs) // (pieza en
el juego de damas) clculus, i m // (juguete)
v. trompo.
peonada: (trabajo que realiza un jornalero
en un da) pera diurna // (conjunto de peo-
nes que trabajan en una obra) v. peonaje.
peonaje: (conjunto de soldados de infante-
ra) pdites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl;
pditum vel pedstrium caterva, turma, cpia
// (conjunto de peones que trabajan en una
obra) operrii, orum mpl. Sin: perae, arum
fpl; operarum vel operariorum caterva, turma,
cpia.
peonia: paenia, ae f.
peonza, v. trompo.
pepino: (planta) citrolus, i f. Sin: ccumis
sativus // (fruto) citrolum, i n.
pepita: clculus, i m. Uso: - de oro, ureus
clculus.
pepsicola: pepsicola, ae f.
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin:
ppticum elementum vel medicamentum;
sucus ppticus; nzyma (-ae f) pptica.
pptico: ppticus, a, um. Sin: concoctioni in-
srviens; ad concoctionem spectans.
peptona: peptonum, i n.
pequins: catellus pekinensis.
pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - sil-
vestre, pirum silvestre; - en almbar, pirum
sccharo condtum // (llamador o interruptor
en forma de pera) prula, ae f.
peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, dis
f.
peralte: (mayor elevacin de la parte exte-
rior de una curva en relacin con la interior)
peraltum, i n.
perborato: sal perbricus m; sal perbricum
n.
percal: (tela de algodn) percala, ae f. Sin:
leve gosspium; tela ex levi cotone (vel gos-
spio, vel xylo).
percepcin: percptio, onis f. Sin: compre-
hnsio; cogntio; intellctio. Uso: - sublimi-
nal, subcptio; - de la cultura, percptio
cults civilis.
perceptibilidad: perceptiblitas, atis f.
perceptible: perceptbilis, e. Sin: percipbi-
lis.
percha: (listn de madera o metal con col-
gaderos para la ropa) tendcula, ae f. Sin: un-
cnulus; uncus. Uso: colgar en la -,
tendculae (vel uncnulo, vel unco) impnere,
suspndere // (mueble para colgar ropa, som-
breros u otros objetos) v. perchero.
perchero: vstium sustentculum. Sin: pae-
nulrium; fulcimentum vestirium. Uso: col-
penuria
813
gar en el -, sustentculo vel paenulrio sus-
pndere.
percusin: percssio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulstio; ictus, us m. Uso: de -, pulsti-
lis.
percusionista: msicus pulsator.
percusor: (el que hiere) percussor, oris m.
Uso: percusores de los clrigos, clericorum
percussores // (pieza) percussrium, ii n.
perderse: (errar el camino) vi dcipi. Sin:
errore viae falli.
prdida: perdtio, onis f. Sin: amssio; amis-
sus, us m; iactura; damnum; detrimentum.
Uso: - de tiempo, tmporis iactura; perdtio
tmporis.
perdign: (grano de plomo) glbulus, i m;
glbulus plmbeus. Sin: metllica glans
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones,
metllicis glndibus ptere vel ferire.
perdigonada: (tiro de perdigones) glndium
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel conictio (-onis f).
perdiz: perdix, cis mf.
perdn!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!;
excusa (me)!; hbeas me excusatum!
perecuacin: peraequtio, onis f.
peregrinacin: (viaje por tierras extraas)
peregrintio, onis f. Sin: peragrtio; itnerum
suscptio vel lustrtio // (viaje a un santua-
rio) sacra vel pia peregrintio. Uso: hacer
una - a Lourdes, sacram peregrinationem La-
purdum fcere.
peregrinar: (andar por tierras extraas) pe-
regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
iter gere, fcere, habere // (ir en romera a
un santuario) pietatis caus peregrinari.
peregrino: (que anda por tierras extraas)
peregrnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
dvena; viator; pregre advniens // (que por
devocin o por voto va a visitar un santua-
rio) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrina-
tor; pietatis caus peregrinator. Uso: -
apostlico, peregrinator apostlicus; la mar-
cha de los -, agmen religiosum peregrinn-
tium.
perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.
perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
// (adorno femenino de poco valor) inane or-
namentum. Sin: nugatrium ornamentum;
mulebre ornamentum; en pl, tambin mun-
dus mulebris.
perentorio: (concluyente, decisivo) decret-
rius, a, um. Sin: firmssimus; omnino status
vel constitutus; en el lenguaje jurdico, pe-
remptrius. Uso: edicto -, peremptrium
edictum.
perestroika: immuttio, onis f. Sin: renov-
tio; poltica renovationis, perestroika dicta.
perfeccin: perfctio, onis f. Sin: absoltio;
confctio; consummtio; expoltio; perpol-
tio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perfctio; - evanglica, evanglica perfctio;
a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amus-
sim; ad perfectum; perfecte; ptime; plane; -
absoluta, absoltio et perfctio.
perfeccionamiento: perfctio, onis f. Sin:
absoltio; progrssio; profectus (-us m); pro-
gressus (-us m). Uso: - moral, emendtio;
moralis perfctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fcere
vel rddere; progressionem fcere ad virtu-
perfeccionamiento
814
tem; prgredi in virtute; contribuir al - de
algo, licui rei excolendae (vel perficiendae,
vel absolvendae) conferre; promover el - de
la humanidad, hminum nimos exclere.
perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) li-
quid ad perfectionem perdcere, addcere;
liquid perfcere vel abslvere // (hacer mejor
una cosa) liquid mlius rddere; liquid ex-
clere vel perpolire. Uso: mquina de un mo-
delo muy perfeccionado, mchina
exquisitiore artifcio facta // perfeccionarse
en un arte, artem pnitus dscere.
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin:
mximae perfectionis stdium.
perfeccionista: adj mximam perfectionem
affectans vel ppetens // sust perfectionista,
ae m. Sin: mximae perfectionis studiosus.
perfectible: perfectbilis, e.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpol-
tus; mnibus nmeris absolutus.
perfil: (postura en que solo se deja ver un
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso:
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obli-
quum; figuras de -, catgrapha, orum npl;
oblquae imgines; esbozar, representar, pin-
tar a uno o una cosa de -, liquem vel liquid
(vel imginem alicius vel alicius rei) ex
obliquo delineare, effngere, adumbrare, pn-
gere // (contorno de una figura) lineamenta,
orum npl. Sin: figura lneis circumducta; ex-
trema lineamenta npl ; primae lneae fpl. Uso:
trazar el - de uno, figuram alicius adum-
brare vel descrbere; figuram alicius summis
lineamentis (vel primis lneis) circumdcere.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus.
perforacin: (accin de perforar) perfortio,
onis f. Sin: perfssio; perfossura; fossura //
(efecto de perforar) terebramen (-mnis n).
Sin: trebra, ae f.
perforador: perforator, oris m. Sin: perfos-
sor.
perforadora: perforculum, i n; chartarum
perforculum. Sin: mchina prforans;
instrumentum perforatrium.
performance: (ejecucin) exsectio, onis f.
Sin: confctio; effctio; effectus, us m // (fun-
cin, espectculo) spectculum, i n // (resul-
tado obtenido) xitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, xitus certminis agonstici.
perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimen-
tare; odore vel odribus imbere, perfndere,
suffire; bonis odribus perfndere liquem
vel liquid // perfumarse, se odribus imb-
ere, perfndere, suffire.
perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
bonus vel suavis odor.
perfumera: myroplium, ii n. Sin: unguen-
tria, ae f; armatum taberna; taberna un-
guentria.
perfumero o perfumista: myropla, ae m
vel myrpsius, ii m. Sin: unguentrius; aro-
matrius; v. ungentario.
pergamino: pergamna, ae f. Sin: mem-
brana, ae f; membranum, i n; charta perga-
mena; membrana scriptria. Uso: - sutil,
membrnula; de -, membrneus; fabricante o
vendedor de pergaminos, membranrius, ii m
// (documento escrito en -) diploma membra-
nceum. Sin: diploma ex membrana.
prgola: (armazn que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.
perfeccionar
815
periantio, v. perianto.
perianto: perianthum vel perianthon, i n; pe-
rianthus vel perianthos, i m. Sin: perignium;
floris involcrum.
pericardio: pericrdium, ii n. Sin: cordis in-
volcrum.
pericarditis: pericardites, is f; pericarditis,
tdis f. Sin: pericrdii (vel cordis involucri)
inflammtio vel infltio.
pericarpio: pericrpium, ii n; pericarpum, i
n. Sin: sminis involcrum.
pericia: pertia, ae f. Sin: dextritas; calldi-
tas; experintia; ars.
pericondrio: perichndrium, ii n; perichon-
drus vel perichondros, i m.
pericondritis: perichondrites, is f. Sin: peri-
chndrii vel perichondri inflammtio.
periferia: (circunferencia) circumferntia, ae
f. Sin: mbitus; circitus, circumflexus, us m;
circintio vel circumdctio, onis // (alrededo-
res de una ciudad) periphria sive -phera, ae
f. Sin: subrbium, ii n; extrema urbis pars
(partis f); permetrus; mbitus; circitus, us
m. Uso: parroquia de -, parecia suburbana.
perifrico: (de los alrededores de una ciu-
dad) periphricus, a, um. Sin: subrbii (gen);
extremus; suburbanus.
perifollo: (planta, flor) anthriscum, i n.
perfrasis : perphrasis, is f. Sin: circitus, us
m; circumloctio; circutio; verborum circu-
tio, circitus, mbitus; verborum compre-
hnsio, coninctio; coniuncta verba.
perigonio, v. periantio.
perihelio: perihlios vel perihlius, ii m; pe-
rihlium, ii n.
perilla: (porcin de pelo que se deja crecer
en la punta de la barba) brbula, ae f.
perimetral o perimtrico: perimtricus, a,
um. Sin: circumcurrens.
permetro: permetrus, i m. Sin: mbitus vel
circitus, us m.
perimisio: perimsium, ii n. Sin: externa
musculorum membrana vel membrnula.
perineo: perineus vel perinaeus, i m; peri-
naeum.
perineumona, v. pulmona.
perineumnico, v. pulmonaco.
perinola, v. trompo.
peridicamente: peridice. Sin: certis per-
odis; statis tempribus; certo tmpore; per in-
tervalla; certis tmporum intervallis.
periodicidad: periodcitas, atis f. Sin: tempus
peridicum; certa tmporum intervalla
(-orum npl).
peridico: adj peridicus, a, um. Sin: certis
vel statis tempribus recurrens, revertens, r-
diens; certo tmpore recurrens. Uso: fiebres -,
febres peridicae; publicaciones -, publica-
tiones peridicae // (impreso que se publica
peridicamente) peridicum, i n. Sin: com-
mentrium; commentrius; commentrius
peridicus; commentrii (-orum mpl) peri-
dici; flia peridica; chronogrphicon, i n.
Uso: - semanal, v. semanario; - sexuales, pe-
ridica sexulia; - trimestral, peridicum tri-
mestre; el - Newsweek, peridicum
Newsweek; el - Playboy, peridicum,
peridico
816
cui ttulus est Playboy // (diario) v. esta
voz.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: com-
mentariorum vel diurnariorum ars, offcium,
profssio, opus.
periodista: diurnrius, ii m; diurnria, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnrius)
scriptor; redactor diurnrius; ephemridis vel
ephemridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel ephemridum
scriptores.
periodstico: diurnrius, a, um. Sin: ephem-
ricus; diurnalsticus; diurnalrius.
perodo: (espacio de tiempo) perodus, i f.
Sin: aetas, atis f; tmporis sptium. Uso: -
cuaresmal, quadrageni ieinii maioris dies; -
eneoltico, aetas aeneolthica; - glaciar, aetas
glacialis; - infecundos, tmpora conceptioni
non apta; tmpora quae fecunditate carent; -
paleoltico, aetas palaeolthica; - de gobierno,
perodus regminis; - de la decadencia, se-
nescens aetas; - de los orgenes, antiquior
aetas; - de transicin, aetas mdia; segundo -
de su cargo de presidente, secunda perodus
mneris sui praesidentis // Gram perodus, i
f. Sin: mbitus, circitus, us m; orationis cir-
citus; verborum mbitus. Uso: - hipottico,
perodus hypothtica; hypothticum enuntia-
tum // Med circitus, us m.
peristico: peristii (gen). Sin: ad peristium
(vel ad peristeon) prtinens.
periostio: peristium, ii n. Sin: peristeum
vel peristeon, i n; ssium tegumentum, te-
gimentum, tegmentum.
periostiotoma: periostiotmia sive -toma,
ae f. Sin: peristii sctio.
periostitomo: periostitomum, i n.
periostitis: periostites, is f; periostitis, dis f.
Sin: ssium tegumenti (vel tegimenti, vel teg-
menti) inflammtio.
peripattico: peripathticus, a, um.
periplo: priplus, i m. Sin: circumnavigtio.
periscpico: periscpicus, a, um. Sin: ad pe-
riscpium ttinens.
periscopio: periscpium, ii n. Sin: instru-
mentum circumspciens.
perisperma: perisperma, tis n. Sin: sminis
involcrum.
peristltico: peristlticus, a, um. Uso: con-
tracciones -, contractiones peristlticae; mo-
vimiento -, motus (-us m) peristlticus.
peristilo: peristylum, i n; peristlium, ii n.
perito: adj y sust peritus. Uso: - cientficos,
periti scientfici.
peritoneo: peritonaeum vel peritonum, i n.
Sin: abdminis membrana; intrior ventris
membrana.
peritonitis: peritonites, is f; peritonitis, dis
f. Sin: peritonaei inflammtio; abdminis
membranae inflammtio.
perla: margarita, ae f; margaritum, i n;
gemma, ae f. Uso: adornado de perlas, mar-
garitatus; que produce perlas, margartifer,
margarlifer, gmmifer; vendedor de perlas,
joyero, margaritrius, ii m.
permanencia: permnsio; mnsio; remnsio,
onis f. Sin: commortio; demortio.
permanente: adj prmanens, entis. Sin: diu-
turnus; duraturus; perennis; permansurus;
periodismo
817
stbilis // (ondulacin artificial del cabello)
prmanens undultio. Sin: coma calamis-
trata.
permeabilidad: permeablitas, atis f. Sin: pe-
netrablitas.
permeable: permebilis, e. Sin: penetrbilis;
prvius.
permisividad: permissvitas, atis f. Sin:
nmia permittendi consuetudo.
permisivismo: permissivismus, i m. Sin:
nmia permittendi rtio. Uso: - sexual, licn-
tia sexualis.
permisivo: permissivus, a, um.
permiso: (licencia o consentimiento para
hacer o decir algo) permssio, onis f. Sin:
permissus, us m; permissum, i n; concssio;
facultas; licntia. Uso: - de abatir lobos, li-
cntia lupos sternendi; pedir - a uno, licn-
tiam ab liquo ptere.
permutacin: permuttio, onis f. Uso:
Gram, - de la vocal radical, permuttio voca-
lis.
permutar: permutare. Sin: commutare; mu-
tare; permutationem fcere.
pernera: bracae vel bracarum crus (cruris n).
pernil: (de pantaln) v. pernera; (de puerco)
v. jamn.
pernio: cardo, dnis m. Uso: - de manivela,
vectculi cardo.
perogrullada: patens propostio.
Perogrullo: de -, patens, entis. Sin: persp-
cuus; manifestus; apertus.
peronospora: peronspora, ae f.
perpendicular: perpendicularis, e; perpendi-
culrius, a, um. Sin: ad perpendculum direc-
tus, o simplem directus, rectus. Uso: lnea -,
recta lnea; lnea ad perpendculum; en direc-
cin -, (directe) ad perpendculum; ser -, ad
perpendculum esse; directum esse.
perpendicularmente: perpendiculriter. Sin:
ad perpendculum; ad lneam; recto libra-
mento; directe ad perpendculum. Uso: caer
-, ad lneam ferri; estar - , perpendculo res-
pondere.
perrera: canis cvea. Sin: cubile canis (o,
segn el contexto, canum).
perrera: (muchedumbre de perros) canum
caterva // (conjunto de personas malvadas)
improborum grex (gregis m). Sin: cvium vel
hminum faex (faecis f).
perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cana-
nus, catulinus; - cazador o de caza, canis ve-
nator vel venticus; - dogo o de presa, v.
buldog- faldero, catellus; - lebrel, vrtragus
vel vrtagus, i m; - lebrero, canis leporrius
vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - mo-
loso, molossus, i m; molossus canis; - pastor,
canis pastoralis vel pecurius; - pequeo, c-
tulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabio-
sus vel rbidus; - ratonero, canis captor
mrium (vel rattorum); - de aguas, canis
aquticus; - de corral, - de guardia, canis ca-
tenrius; custos vel canis villticus, vgilans;
- de lanas, canis lniger // - que ladra no
muerde, canis tmidus vehemntius latrat
quam mordet.
persa: adj prsicus, a, um // (natural de Per-
sia) Perses, ae m // (idioma que se habla en
Persia) lingua prsica.
persecucin: persectio, onis f. Sin: insect-
persecucin
818
tio; vextio; cruciatus, us m. Uso: - poltica,
poltica persectio.
persecutorio: persecutrius, a, um.
perseguible: iudcio persequendus vel dig-
nus.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: -
encarnizado, vexator et hostis.
perseguir: liquem vexare, exagitare, lacs-
sere, cruciare, insectari vel consectari. Sin:
saevire in liquem; hostliter liquem ptere.
Persia: Prsia, ae f; Persis, -dis f.
persiana: (especie de celosa para ventanas)
persiana, ae f. Sin: transenna volbilis; fenes-
trae postis (-is m), transenna, valva ; compli-
cbilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl).
persiano, v. persa.
persignarse, v. santiguarse.
persona: (Filos, supuesto inteligente) per-
sona, ae f; - divina, persona divina // (indivi-
duo de la especie humana) homo, mnis m
vel vir, viri m (hombre), mulier, ris f (mujer).
Sin: persona; caput, ptis n; quidam, quae-
dam. Uso: - amable, lpidum caput; - com-
petentes, periti hmines; - culta, vir doctus
vel mlier docta; - esforzada, caput audax; -
fsica, phsica persona; - querida, carum
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum
sola); sine rbitris; remotis rbitris; soli
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por
s mismo); praesens, entis (estando presente);
tantos pareceres cuantas -, quot cpita tot
sentntiae; personas de criterio, prudentes; -
de mal agero, homo calamitosus; fascina-
tor, oris m; una familia de seis - , sex cpitum
famlia; las - de servicio, fmuli, orum mpl;
vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
m, solo de nombre, quidam notus mihi n-
mine tantum // (cuerpo) corpus, pris n. Uso:
cuidado de la -, crporis (vel cutis) cura; tem-
blaba en toda su -, toto crpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
personaje: (sujeto de distincin o dignidad)
vir (viri m) clarus, praeclarus, clarssimus.
Sin: amplssimus vir // (ser humano o simb-
lico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
- principales y secundarios, primarum et se-
cundarum prtium personae; - de teatro,
actor; scanicus vel scaenticus, i m; sceni-
cus actor; - de una novela, persona fbulae;
crear un - novelesco, fbulae personam con-
fngere.
personal: (adj, en persona) traducir me-
diante una perfrasis con ipse, a, um; ej.: una
visita - del cnsul, ipsus cnsulis adventus //
(de la persona, propio) prprius, a, um. Sin:
personalis, e. Uso: beneficio -, benefcium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
crpori sui sunt; mritos -, prpria alicius
promrita vel mrita; ventajas -, prpria ali-
cius cmmoda; a ttulo -, prprio ipsus n-
mine vel meo, tuo, suo ... nmine; por inters
-, propter suum emolumentum; aportar algo
-, liquid sui afferre // (privado) privatus, a,
um. Uso: consideraciones -, privatarum
rerum respectus (-us mpl); desgracia -, pri-
vata calmitas; por iniciativa -, privato con-
slio; estudios, ocupaciones -, privata stdia //
(original) singularis, e. Sin: prprius ac suus.
Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
Der y Gram) personalis, e; ad personam
spectans // (conjunto de los empleados) per-
sonae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; mi-
nistria, orum npl; officilium corpus. Uso: -
docente, docntium corpus; jefe del - (de tra-
bajadores), operariorum moderator; (de fun-
cionarios) ministrorum vel officilium
persecutorio
819
moderator; jefe del - del protocolo, officio-
rum magister.
personalidad : (persona notable) vir
praestans, clarus, clarissimus, amplssimus.
Uso: las ms altas - del Estado, prncipes in
re pblica; una gran -, vir magnus et illustris
// (en cuanto desempea un papel en la vida
pblica) persona, ae f. Uso: tener en la Igle-
sia una - que no puede suprimirse, in perp-
tuum habere in Ecclsia personam //
(individualidad) ingnium, ii n; persona; per-
sonlitas // (cualidades naturales) natura, ae
f. Sin: ndoles; nimus; quod cuiusque pr-
prium est; quod quisque habet sui // (cuali-
dades adquiridas, costumbres) mores, um m.
Sin: ingnium et mores, natura et mores // -
compleja, nimus haud simplex; - rgida, in-
flexible, ingnium sperum vel intractabile //
cambiar de -, novum sibi indere ingnium;
mores mutare; desarrollar la - humana, h-
minum dignitatem augere; formar la -, mores
conformare; formarse la - a imitacin de uno,
se in alicius mores formare; tener una doble -,
duabus quasi a natura personis indutum esse;
tener una - original, ingnio atque nimo sin-
gularem esse; tener una - rica y compleja,
vri multiplicique natur esse.
personalismo: personalismus, i m. Sin: doc-
trina de personae dignitate.
personalista: personalista, ae m. Sin: perso-
nalismi sectator, ssecla, professor.
personalizacin: ad personam conformtio
vel accommodtio.
personalizar: notam personalem tribere.
Sin: liquid personae aptare.
personificacin: (accin y efecto de perso-
nificar) personifictio, onis f. Uso: la - de la
necedad, stltior stultssimo; la - de la sabi-
dura, sapientssimus mnium; la - de la vir-
tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, v-
tium es // (figura retrica) ficta persona. Sin:
fctio (-onis f) personae; personarum fctio;
prosopopeia, ae f.
personificado: person donatus. Sin: hmi-
nis form donatus. Uso: es la justicia -, est
ipsa iusttia.
personificar: (atribuir vida o acciones de
persona a un animal o a una cosa) nimal vel
rem personam constitere; hminis formam
licui tribere. Sin: nimal vel rem humana
spcie indere // (representar a una persona
determinada) alicius personam grere, sus-
tinere, obtinere, ferre, indere; alicius partes
gere, sustinere, obtinere; alicius vice fungi;
alicius mnere fungi; alicius prtibus
fungi.
perspectiva: (arte de representar los objeti-
vos en relieve) perspectiva ars. Sin: grphice
delineandi ars; ars res pingendi (vel effin-
gendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
prospectu suo // (obra o representacin eje-
cutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; grphica pro-
funditatis repraesenttio. Uso: plano o dibujo
en -, scaenogrphia sive -grapha, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; re-
presentar algo en -, liquid in suo prospectu
pnere // (conjunto de objetos que se presen-
tan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspec-
tus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
alto) // (punto de vista desde el cual se con-
sidera o se analiza un asunto) iudicandi rtio.
Sin: sentiendi modus; mbitus, us m. Uso: en
la - materialista, in materialstico mbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspecttio,
onis f. Sin: praestoltio; spes (spei f) vel timor
(segn el contexto). Uso: - de mayor bienes-
tar, exspecttio commodioris vitae; la - de
una vida semejante, huius vitae propostio;
perspectiva
820
abrirse a una - internacional, prospctui
internationali patscere; se presenta una ale-
gre -, laeta exspecttio arrdet.
pertenencia: (derecho a la propieda de una
cosa) domnium, ii n. Sin: propretas; perti-
nendi condcio.
prtiga: prtica, ae f. Uso: - de barquero,
contus, i m.
pertinente: prtinens, entis. Sin: ttinens;
spectans ; respciens; qui prtinet, ttinet,
spectat, rspicit ad + ac.
pertrechos : apparatus, us m.
Per: Pervia, ae f.
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peru-
vianus, i m.
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus;
depravatus; pravus, mprobus; sceleratus; vi-
tiosus.
pesa: pondus, dris n. Uso: pesas de la ba-
lanza, pndera; - de gimnasia, halter, ris m
(ac pl -ras).
pesacartas: epistularum statrula.
pesadilla: (sueo angustioso) ncubus, i m;
ncubo, nis m. Sin: nocturna supprssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum
smnium; formidamen (-mnis n) somniale;
noctis visum tremendum. Uso: tener una -,
in somno angi; in somno angribus vexari //
(grave preocupacin) terror, oris m. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerbilis)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerbile.
Uso: esto es mi -, haec cura me sollcitat; esto
es una - para m, hoc est mihi magnae solli-
citdini; hoc me angit; hoc neri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al-
guno, licui permolestum esse; licui neri
esse intolerbili.
psame: commisertio, onis f. Uso: dar a al-
guien el - por el fallecimiento del padre, de la
madre, etc., commiserationem suam licui
significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum licui testari (declarare) ob ...;
suum licui maerorem testari ob ...
pesar: (intr, tener tal peso) pndere.
pesario: pessrium, ii n.
pesca: (accin de pescar) pisctio, onis f;
piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, pis-
crius sive piscatrius; - con anzuelo, pisca-
tus hamtilis; barco de -, navis piscatria; la
- del atn, pisctio thynnria; la pasin de la
-, piscatus vel piscandi voluptas.
pescadera: piscria, ae f. Sin: taberna pis-
catria; forum piscrium vel piscatrium.
pescadero: ichthyopla, ae f. Sin: piscrius,
ii m; pscium nstitor vel vnditor.
pescado: (pez comestible) piscis, is m // (pro-
ducto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazn, salsamentum.
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
coches) transtrum, i n.
pesebre: (sitio donde los animales comen el
forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
praespium vel praesepium; praesaepes vel
praesaepis, is f // (nacimiento, representacin
del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
vel cunbula (-orum npl).
pesebrera: praespia, ium npl.
peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus
pertenencia
821
vel hispnicus.
pesimismo: (como sistema filosfico) pessi-
mismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui mnia
in detrius rferunt // (como tendencia per-
sonal) pessimismus. Sin: mens in detrius
mnia rferens; mens ad deteriora convertens
(vel rferens) mnia; nimus mnia in peio-
rem partem intrpretans; rerum peior inter-
prettio; mens detrrima mnia idicans;
naturalis nimi inclintio ad mnia in det-
rius referenda; rtio mnia in peiorem partem
interpretandi; in rerum quandam peiorem in-
terpretationem inclinare // (como tendencia a
prever lo peor) nimus mala semper mi-
nans. Sin: mali providntia; nimus ad trstia
ac maesta quaeque conversus; rtio in peius
mnia detorquendi; mentis ad detrrima
mnia proclvitas // (como tendencia a temer
lo peor, malos resultados) infelicis rerum xi-
tus timor. Sin: mens detrrima mnia exspec-
tans vel timens.
pesimista: (que profesa el pesimismo) pessi-
mista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator,
ssecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado ms desfavorable) detrius
mnia rferens. Sin: pssime sntiens de li-
qua re; atra videns mnia; peiora timens.
Uso: ser -, (como tendencia personal) det-
rius interpretari; mnia in detrius referre; res
in peius vrtere; detrrima mnia iudicare;
pssimam putare suarum rerum condicio-
nem; (como tendencia a prever lo peor) me-
liora desperare; mnia semper desperare; de
se et de mnibus rebus desperare; (como ten-
dencia a temer lo peor, malos resultados) ad-
versos rerum xitus metere; deteriora
semper timere; omnes rerum xitus adversos
praemetere, praesagire, praedcere, praemo-
nere, praenuntiare, ominari, vaticinari.
peso: pondus, dris n. Uso: - atmico, pondus
atmicum; - bruto, pondus ntegrum vel
totum; - especfico, pondus specficum; -
neto, pondus prprium vel certum // (Dep,
atleta) - mosca, (athleta, ae m) a musca vel
pnderis muscae; - pluma, a pluma vel pn-
deris plumae; - ligero o liviano, a parvo pn-
dere, vel parvi pnderis, vel pnderis levis; -
medio o mediano, a medio pndere vel pn-
deris mdii; - medio ligero o medio-mediano
o Welter, a velteriano pndere, vel pnde-
ris velteriani, vel a parvo (levi) pndere
mdio, vel parvi (levis) pnderis mdii; - pe-
sado, a mximo pndere, vel pnderis m-
ximi; - semipesado, a semimximo pndere,
vel a mximo pndere dimdio, vel pnderis
semimximi, vel mximi pnderis dimdii //
(entidad, sustancia e importancia de algo)
pondus. Uso: - poltico y econmico, pondus
polticum atque oeconmicum.
pespuntar: filo duplicato vel geminato sere.
pespunte: sutra duplicata. Sin: ictus dupli-
catus; punctum retroversum.
pestillo: (pasador o cerrojo con que se ase-
gura una puerta) v. pasador.
pesua: (pedis) ngulae (-arum fpl).
pesuo: (pedis) ngula (-ae f).
petaca: (estuche para guardar el tabaco) ta-
baci scculus. Sin: capsella plveri nicotiano
asservando; tabaci cistella; nicotiana thcula;
tabaci cpsula. Uso: - de oro, urea theca ni-
cotiano plveri asservando; v. tabaquera //
(estuche para guardar los cigarros) theca
(vel pyxis, vel pyxidcula) volminum tabaci-
norum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
capsella tabaci fascculis asservandis; theca
vel capsella volumnibus tabcinis asservan-
dis; theca nicotianis bacillis asservandis; cap-
sella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
cigarorum capsella.
ptalo: ptalum vel ptalon, i n. Sin: flium;
ptalo
822
floris brttea.
petardo: (morterete) v. esta voz // (cohete
lleno de plvora, que hace explosin con es-
truendo) petardum, i n; petarda, ae f. Sin:
parvus vel minutus pyrbolus (-i m) chart-
ceus; parvum vel minutum pyrbolum char-
tceum; cucullus nitrati plenus. Uso: de -,
petardrius.
peticin: pettio, onis f. Uso: - de dilacin o
indulgencia, pettio dilationis vel indulgn-
tiae.
petimetre: trssulus, i m. Sin: bellum
pomum; bellus homo vel homnculus; totus
de cpsula; levis et mulierosus homo; legans
adulescens et fucatus.
petirrojo: erthacus, i m. Sin: erthacus r-
beus.
petral: antilena vel antelena, ae f. Sin: antela,
ae f.
petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Pe-
trarchae potae imittio (imitacin de Pe-
trarca); Petrarchae crminum stdium
(aficin a Petrarca).
petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrar-
chae potae imitator // (aficionado a Pe-
trarca) Petrarchae crminum studiosus.
petrificacin: petrifictio, onis f. Sin: in pe-
tram vrsio; in lpidem convrsio.
petrificado: petrificatus, a, um. Sin: lapdeus
factus.
petrificar: petrificare. Sin: lapire; in lpidem
(vel in petram) convrtere vel vrtere; in
saxum mutare // petrificarse, lapidscere.
Sin: durscere.
petrodlares: dollria e petrleo percepta.
petrognesis: petrognesis, is (ac -in) f.
petrogenia: petrognia, ae f. Sin: petrarum
orgo.
petroglfero: petroglphicus, a, um. Uso:
signo -, signum petroglphicum.
petrografa: petrogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: petrarum descrptio; disciplina vel scin-
tia petrogrphica.
petrleo: petrleum, i n. Sin: leum bitumi-
nosum, vivum, incendirium. Uso: - bruto,
terrae leum; leum terrgenum; pozo de -,
pteus (-i m) petroleosus, petrolearis, petrole-
rius; petrlei pteus vel fons; bituminosi lei
pteus; yacimiento de -, v. petrolfero; zona
petrolfera, locus vel rgio petrlei (vel bitu-
minosi lei) dives, abundans.
petrolero: (buque) petroleria, ae f (navis,
scapha) // (vendedor de petrleo) petrlei
mercator // (relativo al petrleo) petrolerius,
a, um. Sin: ad rem petroleriam prtinens.
Uso: sociedades -, societates petroleriae; ya-
cimientos -, campi petrolerii.
petrolfero: petroleosus, a, um. Sin: petrleo
ffluens, abundans; petrlei abundans vel
dives (-vtis). Uso: yacimiento -, cubile pe-
troleosum; petrlei fodna.
petrologa: petrolgia sive -loga, ae f.
petrolgico: petrolgicus, a, um.
petrlogo: petrlogus, i m.
petroqumica: petroleria chmia, chmia,
chmice (-es f).
petroqumico: petrochmicus. Sin: petrole-
petardo
823
rius-chmicus; ad petroleriam chmiam t-
tinens. Uso: industria -, industria petroch-
mica vel petroleria-chmica.
pez : piscis, is m. Uso: - espada, xphias, ae
m; - de oro, v. dorada.
pezn: (teta, mama) papilla, ae f // (rabillo
que sostiene la hoja, la flor o el fruto de las
plantas) petolus, i m. Sin: pednculus; ped-
culus.
pezpita o pezptalo: motacilla, ae f.
pezua, v. pesua.
pianista: (persona que toca el piano por ofi-
cio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymba-
lstria, ae f. Sin: plectrocmbali pulsator
(-oris m) vel pulsatrix (-cis f) // (fabricante
de pianos) plectrocymbalorum (vel plectro-
cmbalm) rtifex (-fcis m) vel fabricator //
(persona que los vende) plectrocmbalm
vnditor vel mercator.
piano: plectrocmbalum, i n. Sin: clavicm-
balum; clavile, is n. Uso: - de cola, clavile
aliforme; plectrocmbalum caudatum; - de
media cola, semicaudatum plectrocmba-
lum; afinar el -, plectrocmbalum tndere vel
contndere; estudiar -, in stdium plectro-
cmbali incmbere; plectrocmbalo peram
dare; tocar el -, plectrocmbalum pulsare.
pianoforte, v. piano.
pianola: automatrium vel automticum cla-
vile (-is n). Sin: mechculm plectrocmba-
lum vel clavicmbalum
piar: pipiare, pipilare, pipire.
picadero: (lugar o sitio donde los picadores
adiestran los caballos y las personas apren-
den a montar) hyppdromus, i m. Sin: eques-
tris palaestra; equestre gymnsium; equinum
stdium.
picadillo: (guisado de carne cruda picada
con tocino, verduras y ajos u otros aderezos)
mintal, alis n. Sin: tritumen, mnis n; pen-
thacum; comminuta caro.
picado: (picadillo) v. esta voz // (que tiene en
la piel cicatrices de pstulas variolosas) pus-
tularum cicatrcibus obtectus // (dicho de un
avin) en -, ad perpendculum; vuelo en -, vo-
latus ad perpendculum; avin que bombar-
dea en -, aroplanum ad perpendculm
aggrdiens; tirarse en -, praecpitem se ferre
in + ac.
picadora: tritbulum, i n. Uso: - de carne,
carnis tritbulum; - de hielo, glacii tritbu-
lum; - de verdura, - de legumbres, (h)lerum
tritbulum.
picadura: (accin de picar) pnctio, onis f //
(efecto de picar) punctum, i n. Uso: - pe-
quea, punctincula, ae f; - de una aguja,
quod acu punctum est; vulnus (-nris n) acu
punctum // (mordedura) punctum (de insec-
tos); morsus, us m (mordisco de aves, de ser-
pientes); ictus, us m (herida: de avispas, de
serpientes); aculeatus ictus (de escorpiones)
// (tabaco picado) concisum vel contusum ta-
bacum. Uso: - de hebras, tabacum in fibras
concisum.
picaflor: todus, i m. Sin: anthphilus, i m.
picamaderos: picus, i m.
picapedrero: lapicda vel lapidicda, ae m.
Sin: lapidicaesor; quadratrius.
picaza, v. urraca.
pichn: columbus, i m. Uso: tirar al -, emt-
tere in columbas.
pichn
824
pickles, v. encurtidos.
pick-up: (Radiotecn, dispositivo captador)
excpulum, i n; sonorum excpulum. Sin:
(instrumentum) phonphorum.
picnic: (gira campestre) excrsio campestris
// (comida al aire libre) prandolum (-i n)
aprcum. Sin: cnula subdivalis; gusttio,
onis f. Uso: lugar apto para -, locus aptus ad
prandolum edendum; organizar un -, prand-
olum parare.
picnmetro: pycnmetrum, i n.
pico: (boca crnea de las aves) rostrum, i n
// (parte que sobresale en la superficie de al-
gunas cosas) apex, picis m // (herramienta
de cantero y cavador) pupa, ae f. Uso: golpe
de -, pupae ictus (-us m) // (parte de algunas
vasijas , por donde se vierte el lqido) ros-
trum // (mechero de candil) myxa, ae f // (cs-
pide de una montaa) cacumen vel culmen,
mnis n. Sin: vertex, tcis m; summus vertex
// (montaa puntiaguda) mons praeceps vel
praeruptus. Sin: iugum. Uso: que est a -,
cortado a -, praeruptus, abruptus; praeceps et
praeruptus; rocas a -, recta saxa // (picamade-
ros, pjaro carpintero) picus, i m. Uso: -
verde, picus vridis // fig, - de oro, vir elo-
quentssimus. Sin: vir summae facndiae; vir
dicendi peritssimus.
picola: dolbra, ae f. Uso: - de alpinista, do-
labra montana.
picoso: varolis infectus.
picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vul-
nus (-nris n) // fig iacultio, onis f.
picotear: rostro perctere, ferire, vulnerare.
picrato: sal (salis m) pcricus; sal (salis n) p-
cricum.
pcrico: pcricus, a, um.
pictografa: pictogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: pictogramma, tis n; exprssio per figu-
ras.
pictogrfico: pictogrphicus, a, um.
pictrico: grphicus, a, um.
pie: pes, pedis m. Uso: - plano, pes planus;
de pies a cabeza, ab nguibus ad vrticem //
- artstico de una mesa, trapezphorum; - de
la balanza, librae basis (-is; ac -im vel -em,
abl -i); - de mueble, de aparato: pes; fulcrum,
fulmentum // - de cerdo (cocido), unguella
vel ungella, ae f; - de len, leontopdium; al
- de la letra, v. literalmente; al - de pgina,
v. pgina // dar - para una cosa, tamquam
ansam dare ut ...; alicius rei ansam dare;
tomar - (ocasin o motivo) de una cosa, ex
liqua re ansam smere; ab liqua re vluti
scintillam ptere.
piedad: (virtud que inclina hacia los actos
del culto divino) petas, atis f. Sin: nimus
pius // (compasin) misericordia, ae f. Sin:
misertio.
piedra: (sustancia mineral dura y slida)
petra, ae f. Sin: lapis, dis f; saxum. Uso: de -,
lapdeus; sxeus; - berroquea, v. granito; -
ciega, lapillus; - falsa, gemma vtrea; - filo-
sofal, philosophalis lapis; lapis philosopho-
rum; - fundamental (la primera que se pone
en los edificios), lapis primrius; auspicalis
lapis; poner la primera -, lpidem auspicalem
pnere, icere, fgere, statere; poner la pri-
mera - de una iglesia, impnere primrium
ecclsiae lpidem; - infernal, sal nitratum ar-
genti; en pl, sales nitrati argenti; - jaspeadas,
lpides ovati; - miliar (miliaria), mojn, mi-
lirium; lapis milirius; - pmez, pumex,
mcis m; de - pmez, pumceus; - preciosa,
gemma vel margarita; hecho de - preciosas,
pickles
825
gmmeus; - sagrada, petra sacra; - triangula-
res (en forma de espina de pescado), lpides
spicati // - de afilar, aspern, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lcis m;
lapis vivus; - de escndalo, offendculum, i
n; ser la - del escndalo, pssimum exem-
plum esse; - de molino, muela, mola, ae f,
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque,
cotcula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae
f (en sentido figurado); piedras en bruto, l-
pides assi // no dejar - sobre -, (aedifcium,
urbem, arcem) fnditus (vel a fundamentis)
discere, direre, evrtere, tllere, delere; el
que de ustedes est sin pecado, arroje la pri-
mera -, qui sine peccato est vestrum, primus
(por ej, in liquam) lpidem mittat // (cl-
culo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) clculus, i m // (granizo) grando,
dnis f.
piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata
pellis; - de armio, pellis armellnea; - de ca-
brito, pellcula haedna; abrigo de - , rnacis,
dis f; vestis pellcea; casaca de -, scrtea, ae
f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a,
um; curtidor de pieles, v. peletero.
Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rbeae, Rufae.
Sin: indi qui pelles rufae vocantur; indi, in-
dgenae e cute rufa.
pielitis: pyelites, is f.
piemia: pyhemia sive pyhaema, ae f.
pimico: pyhemicus, a, um.
pienso, v. forraje.
piercing: pertundculum, i n. Uso: - de oro,
plata, metal, pertundculum ureum, argn-
teum, metllinum.
Pierrot, v. bufn.
pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affec-
ttio.
pietista: adj pietsticus, a, um // sust pietista,
ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
pieza: (porcin de tela) pannus, i m. Sin: tela;
pannculus // (sala o aposento) cubculum, i
n. Sin: doms membrum. Uso: - de recibo,
salutatrium; salutatrium cubculum //
(composicin suelta de msica vocal o ins-
trumental) opsculum msicum. Sin: pars,
partis f. Uso: ejecucin de la -, cantus, us m;
- de violn, cantus fdibus // - teatral, fbula
scenica vel dramtica // - de ajedrez, clcu-
lus, i m.
piezoelectricidad: piezolectris, dis f. Sin:
piezolctrica vis.
piezoelctrico: piezolctricus, a, um.
piezomtrico: piezomtricus, a, um. Sin: ad
piezmetrum spectans.
piezmetro: piezmetrum, i n.
pigmentar: peculiarem colorem indcere.
pigmentado: peculiari colore obductus.
pigmentario: ad pigmentum prtinens.
pigmento: pigmentum, i n. Sin: color; fucus.
pigmeo: (individuo perteneciente a los pue-
blos enanos que viven en las selvas de la re-
gin ecuatorial de Africa y en grupos
aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva
Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -,
pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pe-
queo) nanus, i m. Sin: pumlio, onis m; p-
milus; homnculus; homncio, onis m.
pijama, v. piyama.
pijama
826
pila: (pieza de piedra o de otra materia
donde cae o se echa el agua para varios
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautis-
mal, cntharus, i m; sacer fons; salutaris la-
vacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina,
urnrium; aqurium; aqurius lveus; labelli
alvolus; pila fullnica; - de fuente, concep-
tculum, i n ; - del agua bendita, labrum
aquae lustralis vel lstricae; lustrale labrum;
(en las casas) mula, ae f.; aquae benedictae
vsculum // Electr accumulatrium, ii n. Sin:
pila; lampdium manuale, lampas (dis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: -
elctrica, pila elctrica vel elctrea; pila elc-
tridis vim praebens, fundens, gignens; - elc-
trica de Volta, pila voltiana // - atmica, pila
atmica // (montn) strues, is f. Uso: - de la-
drillos, strues lterum // (pilar de puente) v.
pilar.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o
columna aislada de un edificio) pila. Sin: co-
lumna // (piln de fuente) aqurium, ii n //
(hito o mojn que sirve de seal en los cami-
nos) v. mojn.
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n.
pildora: plula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso:
- anticonceptiva, plula anticonceptionalis;
plula qua conceptus impediatur vel impedi-
tur; tomar pldoras, plulas smere.
pileta: (pila pequea) labellum, i n; v. lavabo
// (pila pequea que sola haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel ls-
tricae) aquae vsculum, labellum, stula //
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natacin, na-
tatrium, ii n; natatria, ae f; natatus, us m ;
piscina natatria // (lavabo) v. esta voz.
pillaje: latrocnium, ii n. Sin: grasstio; de-
praedtio.
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po-
pulare, populari; praedas gere, fcere, au-
ferre.
pillera: (accin propia de un pillo) nquiter
vel mprobe factum. Sin: indignum fcinus;
flagtium; scelus, lris n.
pillo: (persona falta de escrpulos) nequam
indecl. Sin: mprobus; scelestus; frcifer //
(nio vagabundo o callejero que comete pe-
queos delitos) v. pilluelo.
pilluela: mnnula, ae f. Sin: puella impr-
bula vel ptulans.
pilluelo: mnnulus, i m. Sin: puer imprbu-
lus, audculus, ptulans.
pilrico: pylricus, a, um.
piloro: pylrus, i m. Sin: stmachi infrius
stium. Uso: estrechamiento del -, pylri st-
nosis (-is f).
pilotaje: (accin y efecto de pilotar) guber-
ntio, onis f. Sin: modertio; moderamen; r-
gimen (-mnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avin, aronavis
modertio; - de buque, navis guberntio //
(ciencia y arte que ensean el oficio de pi-
loto) gubernandi ars.
pilotar: gubernare, rgere, moderari. Uso: s
- un avin, aroplanum gubernare scio.
piloto: (el que gua un buque, avin o veh-
culo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: -
de automvil, autocineti gubernator; autorae-
dae rector; - de avin, aronavis vel ariae
navis gubernator, rector; aroplanga, ae m;
volator; - de avin de caza a reaccin, guber-
nator aroplani insectationis arihaustrii; -
de buque, navis gubernator; navgii rector; -
de planeador, gubernator velvolans // (luz
roja) lumen, mnis n. Uso: - posterior, lumen
pila
827
postcum.
pimentero: pperis arbor (-ris f).
pimienta: piper, ris n. Uso: granito de -, p-
peris granum.
pimiento: (planta) siliquastrum, i n. Sin:
cpsicum nnuum // (fruto) piperitis, -is vel
- dis f . Uso: pimientos en escabeche, pipe-
rtides aceto maceratae.
pinacoteca: pinacotheca, ae f; pinacothece,
es f.
pincel: penicillum, i n; penicillus, i m.
pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forc-
cula.
pinchar: perforare. Uso: - un neumtico,
pneumticum perforare.
pincharse: (ponerse una inyeccin) cutem
terebrare.
pinchazo: (punzadura o herida que se hace
con instrumento o cosa que pincha) punctura,
ae f. Sin: pnctio, onis f. Uso: - de un neum-
tico, pneumtici perfortio // fig morsus, us
m. Sin: vellictio; stmulus; acleus. Uso: los
- del dolor, stmuli doloris; sentir los - de los
envidiosos, dente nvido morderi.
pinche: (mozo de cocina) sublngio, onis m.
Sin: servus vel fmulus culinrius.
ping-pong: tenildium tabulare vel mensale.
Sin: mensale pilildium; ludus pilae mensa-
lis.
pingino: aptendytes, is f. Sin: aptendytes
patagnia.
pintamonas: malus vel imperitus pictor.
pintar: pngere vel depngere. Uso: - a la
acuarela, aquatis colribus pngere; - al en-
causto, a fuego, encausto pngere; inrere
picturas; - al fresco, udo colores illnere; - al
leo, oleatis colribus pngere; leo dilutis
colribus pngere; - al temple, al aguazo, a
la aguada, colribus aqu dilutis pngere; co-
lribus aqu glutinat dilutis (vel temperatis)
pngere; colribus aqu glutineque dilutis
(vel temperatis) pngere; - con esmalte, mal-
tham indcere licui rei; malth liquid ill-
nere, obdcere, tgere, contgere; - de perfil,
obliquam imginem fcere.
pintarrajear: ridculas imgines delineare
vel pngere.
pintarse: - la cara, las uas, los labios, los
ojos, las cejas, fciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguculos), labia (vel labra, vel
labella), culos, superclia fucare, vel fuco
illnere, vel fuco tngere; nitentem crustam
facii, nguibus, lbiis, culis, supercliis in-
dcere; nitenti crust fciem, ungues, lbia,
culos, superclia tgere vel contgere.
pintor: (persona que profesa o ejercita el
arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pin-
gendi rtifex. Uso: - excelente, pingendi cla-
rssimus arte; apella insignis in arte; - de
cosas groseras y viles, rhypargraphus, i m;
- de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
pictor porcellanrius; - de retratos, pictor
imginum; anthropgraphus, i // (persona
que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.
pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lec-
tssimis colribus. Uso: describir algo -, li-
quid colribus pngere; liquid verborum
colribus depngere; liquid gratis colribus
ornare.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;
pintoresco
828
playas -, amoena ltorum // (vivo, animado,
lleno de imgenes) flridus, a, um. Sin: vvi-
dis colribus descriptus, expressus, ornatus.
Uso: estilo -, flridum dicendi genus.
pintorrear, v. pintarrajear.
pintura: (tabla, lmina o lienzo en que est
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tbula
vel tabella picta. Uso: - histrica, pictura
histrica; - inspirada, tbula quasi divina
manu picta; - mural, paretis pictura; pictura
parietria; - ornamental, pictura ornamenta-
lis; - a la acuarela, tbula aquatis colribus
depicta; tbula dilutis colribus leo depicta;
- al encausto, encustica, ae f (sobrent ars);
pictura encustica; - al fresco, v. fresco; - al
leo, tbula dilutis colribus leo depicta ; -
al pastel, tbula dilutis colribus picta; tbula
xerochromtica; ejecut grandes -, picturas
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: grphice, es f; ars pingendi vel picturae
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f.
Sin: rtio picturae // (la imagen pintada)
imago, gnis f // (fig, descripcin o represen-
tacin viva y animada de una persona o cosa
por medio de la palabra) imago, gnis f. Sin:
descrptio, repraesenttio. Uso: la - de los
caracteres, naturarum imago.
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos
se aproximan para agarrar o sujetar algo)
forceps, cpis mf. Sin: forfex , fcis f; forpex,
pcis f. Uso: agarrar las -, frcipem arrpere.
pinzn: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i
m.
pia: (fruto del pino) pnea, ae f. Sin: nux
(nucis f) pnea // (anan) v. esta voz .
pin: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin:
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata
maior // (simiente del pino) ncleus pneus.
piocele: pyocele, is n.
Po XII: Pius Papa Duodcimus.
pigeno: pygenus, a, um. Sin: pyognicus;
suppuratrius; pus ciens.
piojo: (insecto) pedculus vel pedculus, i m.
Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel lndinis mf.
piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
// fig srdidus, a, um.
piolet: dolabra glacfraga.
pioln, v. cordelito.
piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
puris fluxus (-us m) vel efflxio (-onis f).
pipa: infundbulum, i n. Sin: infumbulum;
fumarolum; fumisgium; nicotianum in-
fundbulum vel infumbulum; fumarolum
tabcinum. Uso: - encendida, infundbulum
succensum; gran surtido de pipas, fumisu-
giorum magna cpia // borla de la -, apex,
picis m; cabeza de la -, vsculum vel caput;
can de la -, fstula vel (h)arundo (-dnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), conve-
xum; fndulus; cordoncillo de la -, funculus
fumaroli; desobturador de la -, everrculum;
tapa de la -, vsculi opertrium // cargar la -,
fumisgium refercire tabaco; infumbulum
nicotianis fliis farcire; llenar la - de tabaco
de la mejor calidad, tabaco ptimae notae fu-
marolum refercire, implere, replere.
pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infund-
bulo (vel infumbulo, vel fumarolo, vel fu-
misgio) fumum sgere. Sin: nicotianum
fumum sgere, haurire; infumbulum (nico-
tianis fliis fartum) sgere; (tabaci) fumum
ex infundbulo haurire; ex infumbulo odora-
tos trhere nidres.
pintorrear
829
pique: echar a - (hundir) una embarcacin,
navem deprmere.
piquera: (agujero o puerta pequea que se
hace en las colmenas) alvearis foramen
(-mnis n).
piqueta: (herramienta) dolabella, ae f.
piquete: (grupo de soldados) mlitum turma.
Uso: - de guardia, stativum praesdium; sta-
tiva mlitum turma // (pequeo grupo) man-
pulus, i m. Uso: - de honor, manpulus
honorficus // (destacamento agrupado en
torno de la bandera) vexillum, i n.
piragua: linter, tris f; lintris, is f. Sin: cymba;
scapha; phaselus; navcula monxyla.
piragismo: lntrium (vel cymbarum, vel
scapharum, vel phaselorum, vel navicularum
monoxylarum) certamen (-mnis n).
pirata: pirata, ae m. Uso: - areo o del aire,
abductor; pirata caelestis; praedo (-onis m)
arius; - informtico, v. hacker; - martimo,
praedo martimus; jefe de piratas, archipi-
rata, ae m; praedonum dux.
piratear: pirticam gere, fcere, exercere.
Sin: pirtico vvere modo vel ritu.
piratera: pirtica, ae f. Sin: pirtica ars vel
vita; pirticum fcinus vel opus. Uso: practi-
car la -, v. piratear.
pirtico: pirticus, a, um.
pirtico: pyrcticus, a, um. Sin: febrcitans,
antis. Uso: hallarse en estado -, febricitare;
febris aestu iactari.
pirexia: pyrxia sive pyrexa, ae f. Sin: febris
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m)
vel ardor; febris ardentssima.
pirxico, v. pirtico.
pirhelimetro: pyrohelimetrum, i n.
prico: pricus vel prius, a, um. Sin: gneus.
pirita: pyrites, ae m. Sin: lapis ignirius.
Uso: - arsenical, pyrites arsenicalis.
piritoso: pyrticus, a, um.
pirobalstica: pyroballistria ars (artis f) vel
doctrina (-ae f). Sin: pyrobolria ars vel doc-
trina.
pirobolista: pyroballistrius, ii m. Sin: pyro-
bolrius.
piroelectricidad: vis pyrolctrica.
pirograbado: (procedimiento para grabar)
pyrogrphia sive -grapha, ae f // (talla obte-
nida pirograbando) encustum, i n. Sin:
pyrogrphica imago; v. encausto.
pirograbar: pyrogrphice incdere. Sin: igne
(vel ignis ope) incdere.
pirografa, v. pirograbado.
pirogrfico: pyrogrphicus, a, um.
pirgrafo: pyrgraphum, i n.
pirologa: pyrolgia sive -loga, ae f.
piromancia o piromanca: pyromanta, ae f.
Sin: divintio ex igne.
piromana: pyromnia sive -mana, ae f. Sin:
ignem subiciendi insanum stdium.
pirmano: pyrmanes, is m. Sin: ignem
subiciendi vesane studiosus.
pirmano
830
piromntico: pyromnticus, a, um.
pirometra: pyromtria sive -metra, ae f.
pirmetro: pyrmetrum, i n. Sin: instrumen-
tum pyromtricum.
pirscafo: pyrscapha, ae f; v. buque (- de
vapor).
pirosfera: pyrosphaera, ae f.
pirosis: pyrosis,-is f. Sin: stmachi acor
(-ris m).
pirotecnia: pyrotchnica, ae f; pyrotchnice,
es f. Sin: pyrotchnica ars.
pirotnico: (concerniente o relativo a la pi-
rotecnia) pyrotchnicus, a, um. Sin: ad pyro-
tchnicam ttinens. Uso: espectculo -,
spectculum pyrotchnicum // (el que conoce
y practica el arte de la pirotecnia) pyrotch-
nicus, i m.
piroxeno: pyrxenum, i n.
prrico: prrichus vel prrhichus, a , um.
pirronismo: pyrrhonismus, i m.
pirueta: hacer una -, circumverti.
pisada: (huella o seal que deja el pie en la
tierra) vestgium, ii n. Sin: gradus, gressus,
us m // fig vestgium, ii n. Sin: exemplum;
exemplar. Uso: seguir las - de uno, alicius
vestgia prsequi vel calcare.
pisapapeles: chartarum pressrium.
pisaverde, v. lechuguino, petimetre.
piscina: (estanque destinado al bao, a la
natacin o a otros ejercicios y deportes acu-
ticos) piscina, ae f. Sin: natbulum; natat-
rium stagnum; v. pileta (- de natacin).
Piscis: Pisces, ium mpl.
piscolabis: (refrigerio o aperitivo que se
hace entre las comidas principales) v. lunch,
tentempi.
piso: (pavimento natural o artificial) solum,
i n. Sin: pavimentum; stratum. Uso: - empe-
drado, pavimentum lapdeum vel silceum; -
de baldosas, de ladrillo, pavimentum test-
ceum vel latercium; - de madera, pavimen-
tum durteum; lgneum pavimentum;
constratum, i n; - de mrmol, solum marm-
reum; - de mosaico, pavimentum tessellatum
vel musivum; - de piedra, pavimentum lap-
deum; - de slice, pavimentum silceum //
(cada una de las plantas de un edificio situa-
das en diferentes planos) tabulatum, i n. Sin:
contigntio, onis f; tabultio; contabultio;
doms contigntio; conclvium ordo Uso: -
subterrneo, tabulatum subterrneum; -
bajo, planta baja, pedeplana, orum npl; pla-
num tabulatum; plana tabultio (contabultio,
contigntio); primero, segundo ... -, primum,
secundum ... tabulatum; prima, secunda ... ta-
bultio; ltimo -, ltimus vel summus concl-
vium ordo; casa de tres -, domus trium
tabulatorum; domus quae tres tabulationes
habet; domus quae tribus constat contignati-
nibus.
pisn: pavcula, ae f. Sin: lgneus mlleus.
pisoncito: (lgneus) mallolus.
pista: (espacio acotado para ciertos tipos de
carreras, juego o competiciones, en hipdro-
mos, veldromos, estadios, campos de tenis,
etc.) currculum, i n. Sin: iter; campus; pa-
laestra. Uso: - ecuestre, equorum palaestra;
campus equis excercendis; - de esqu, iter
nrticum; currculum nivale; - de patinaje,
piromntico
831
currculum sleis frreis prolabntium; - de
tenis, campus tenilusrius // (espacio desti-
nado al baile) currculum, i n. Uso: - de
baile, currculum saltatrium; locus saltat-
rius // (terreno acondicionado para el despe-
gue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin:
currculum aronvium. Uso: - para el despe-
gue de aviones, campus aroplanis sustollen-
dis; campus ex quo aroplana extolluntur; -
de aterrizaje, campus in quem aroplana
descendunt // (cada una de las bandas para-
lelas de una cinta o un disco magnticos) s-
mita, ae f. Uso: - magntica, smita
magntica.
pistero: smpulum, i n. Sin: simpvium.
pistilo: (floris) pistillum, i n.
pistola: pistlium, ii n. Sin: pistrium, ii n;
pistria, ae f; manuballstula; pyroballstula;
sclopellum; scloptulum; pistlium machi-
nale; manualis ballstula; ballstula (vel ma-
nuballstula) ignvoma vel ignfera; parva
ballista manualis. Uso: - automtica, manu-
ballista (vel manuballstula) ignvoma auto-
matria // disparar con la -, manuballstul
displdere; disparar tiros de -, ignitos glbulos
e pyroballstula decere; tener a mano la -, pis-
tlium ad manum habere // - libre, certamen
manuballstul sine fulcmine adhbit; cer-
tamen manuballstulae sine fulcmine adhbi-
tae; -, tiro rpido, certamen manuballstul
adhbit, celriter glndibus iaciendis.
pistolero: manuballistulrius, ii m. Sin: pyro-
ballistulrius; praedo manuballistulrius;
latro manuballstul armatus.
pistoletazo: manuballstulae ictus, vel co-
niectus (-us m), vel emssio; pistlii ictus vel
explsio.
pistn: (mbolo de bomba) v. mbolo //
(parte o pieza central de la cpsula donde
est colocado el fulminante) (cpsulae) fn-
dulus, i m // (llave en forma de mbolo que
tienen diversos instrumentos msicos) fndu-
lus. Sin: tbulus ambultilis.
pita: (agave) agve, es f.
pitecntropo: pithecnthropus, i m.
piteco: pithcus vel pithcos, i m.
pitillera: hispanicarum (vel convolvellorum)
theca vel capsella.
pitillo, v. cigarrillo.
pito: (sonido muy agudo) sbilus, i m (en pl
tambin sbila, orum n) // (instrumento) sibi-
latrium, ii n. Uso: tocar el -, sibilare; sbi-
lum dere; sbila dare, dere, fndere,
effndere // (vasija de barro) fctile, is n //
(claxon, bocina) bcina vel bccina, ae f. Sin:
tuba // no vale un -, pro nhilo ducendum est;
no se me da un - de tus amenazas, tuas minas
huius non fcio.
pitorro: (canuto) v. esta voz // (pitn, tubo
que tienen los botijos, pisteros y porrones
para moderar la salida del lquido) epist-
mium, ii n. Sin: fstula; fistella; cnnula.
pituita: pituta, ae f.
pituitario: pituitrius, a, um. Uso: glndula
-, glndula vel membrana pituitria.
pxide: pyxis, dis f. Sin: vsculum.
piyama: pygama, ae f. Sin: vestis (-is f) vel
tnica cubicularis, cubiculria, cubitria, dor-
mitria, nocturna.
pizarra: (roca) ardsia, ae f. Sin: lapis (-dis
m) sctilis; schistos lapis niger // (hoja plana
y delgada de -, para techos y cobertizos)
pizarra
832
scndula, ae f (ex ardsia) // (trozo de - negra
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis
niger vel caerleus. Sin: tbula nigra vel cae-
rlea; lapdea tbula scriptria // (encerado
para escribir o dibujar en l) tbula, ae f.
Sin: tbula scriptria, litterria, scholaris.
Uso: ve a la -!, i (procede, progrdere, veni)
ad tbulam!; escribe esto en la -, por favor!,
inscribe quaeso hoc tbulae!; inscribe quaeso
hoc in tbula!
pizarrn: lapis (-dis m) scriptrius.
pizarrn, v. pizarra (encerado).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mcula; hilum;
frstulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica
salis.
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scri-
blita; moretum; compressa placenta.
pizzera: placentria, ae f (taberna). Sin: mo-
reti (vel pistarum, vel placentarum) taberna;
taberna scriblitria.
placa: (lmina, plancha o pelcula) lmina,
ae f. Sin: brctea vel brttea; placa // Fotogr
lmina photogrphica // Impr lmina typo-
grphica // (insignia) insigne, is n. Sin: ph-
lera, ae vel phlerae, arum f.
placard, v. alacena.
placebo: medicamen vcuum.
placer: voluptas, atis f. Sin: delecttio; oblec-
ttio; delectamentum; delectamen (-mnis n).
Uso: - carnales, crporis (vel libidinosae) vo-
luptates; - espirituales, nimi oblectamenta
vel voluptates; - sensibles, bona quae snsi-
bus capiuntur; placeres de la mesa, oblecta-
menta convivlia; voluptates vini et
epularum; los placeres de la vida, vitae gau-
dia; entregarse a los -, suae libdini indulgere
vel inservire; volupttibus indulgere vel se
ddere; suas libdines explere vel satiare.
plagiar: alicius scripta furari vel imitari.
plagiario: sust plagirius, ii m. Sin: plagia-
tor; alieni scripti furator; alicius vel alicius
rei imitator; qui liquid ab liquo srripit //
adj plagiatcius, a, um.
plagio: plgium, ii n. Sin: alieni scripti fur-
tum; alicius vel alicius rei imittio, imita-
mentum. Uso: cometer un -, plgium
commttere; furtum fcere; liquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
// (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strgula (vel vestis) laculata. Uso:
llevar el -, pannum laculatum gestare; po-
nerse el -, strgul laculat amiciri.
plan: (proyecto, intencin de realizar algo)
conslium, ii n. Sin: rtio (-onis f). Uso: -
operativo, praestituta peris tempertio; - po-
ltico, de repblica conslium; - quinquenal,
programma quinquennale; quinquennalcium
inceptum; quinquennalis administrationis
rtio; - de accin, agendi rtio vel conslium;
- de guerra, belli gerendi conslium; - de in-
versin, pecniae collocandae rtio; planes
de desarrollo econmico, oeconmicae pro-
gressionis conslia; conslia de oeconomica-
rum rerum incremento; planes para alejar el
peligro del terrorismo, rationes ad perculum
terrorismi avertendum // - de estudios, stu-
diorum rtio. Sin: ordo studiorum; discipli-
narum rtio; studiorum currculum // (plano ,
representacin esquemtica) descrptio vel
discrptio, onis f. Sin: spcies; figura. Uso: -
regulador de una ciudad, aedilcia urbis
rtio; descrptio urbis vel aedificiorum; forma
urbis; moderandae urbis descrptio; praesti-
tuta rei exstructriae (urbis) tempertio; rtio
aedificatria; rtio aedifcia exstruendi // -
pizarrn
833
de cuentas, discrptio computationum (sive
comptuum) et nminum.
plancha: (utensilio para planchar la ropa)
complanatrium, ii n; complanatria, ae f.
Sin: pressrium; ferrum pressrium; instru-
mentum complanatrium; ferrum vel ferra-
mentum politrium; complanatrium
rugarum; prelum vestirium. Uso: - con ter-
mostato, prelum vestirium thermostato ar-
matum vel preditum // (lmina ) lmina, ae
f. Uso: - elctrica, elctrica lmina //(en el
windsurf) velitbula, ae f.
planchado: complantio, onis f. Sin: laevi-
gtio (linteorum).
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: lae-
vigatrix; vstium complanatrix; linteorum
laevigatrix.
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro
clido complanare. Uso: - un vestido, una
camisa, vestem, indsium clido ferro com-
planare.
plancton: plancton, onis n.
planctnico: planctnicus, a, um. Sin: planc-
tonis smilis; ad plancton spectans.
planeacin: plantio, onis f. Sin: libratus vo-
latus (-us m); volatus labens.
planeador: velvolum, i n. Sin: anemopla-
num; aronavis velfera. Uso: piloto de -, a-
ronavis velferae gubernator.
planear: (descender en planeo) per ra de-
lbi; in re pendre; suspensum esse; librato
volatu vehi // (cernerse en el aire como las
aves) in re versari. Sin: suspensum esse;
per ra delabi // (proyectar, organizar) li-
quid descripte praestitere vel praefinire //
(trazar o formar el plan de una obra) rem
praecipuis lineamentis propnere. Sin: opus
summis lineamentis adumbrare.
planeo: arivoltio, onis f. Sin: arivolatus
vel arovolatus, us m.
planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; pla-
netes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
(-dris n) errans. Uso: - Jpiter, Iovis stella;
stella Iovialis; Iuppiter stella errtica // (es-
pecie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sa-
cerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
planetario: planetrius, a, um; planetaris, e.
Sin: planetarum (gen pl); ad planetas prti-
nens. Uso: sistema -, planetarum motus et ra-
tiones.
planificacin: planifictio, onis f. Sin: prae-
dispostio; praestituta rerum dispenstio vel
ordintio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
dispenstio; - demogrfica, praestituta tem-
pertio demogrphica; una razonable - del
trabajo humano, rationalis ordintio praesti-
tuta peris humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provhere et in-
ingere vastssimam natorum moderationem.
planificar: ad rationem praestitutam descr-
bere.
planimetra: planimtria sive -metra, ae f.
Sin: plana metiendi ars, rtio, doctrina.
planmetro: planmetrum, i n.
planisferio: planispherium, ii n.
plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: equus
// (liso) levis, e // (representacin grfica)
descrptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
adumbrtio; forma; dispostio; delinetio,
distribtio. Uso: - catastral, censria predii
(vel fundi) descrptio; - de un edificio, aedif-
cii forma; aedificandi descrptio vel rtio; -
plano
834
de los itinerarios de los ferrocarriles, itne-
rum ferriviariorum descrptio; levantar el -
de una casa, designare (delineare, adum-
brare, descrbere) domum // (superficie
plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus
planus vel aequus. Uso: - inclinado, deve-
xum, i n; planos de sustentacin, alae, arum
fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in
aequo stare licui; ponerse en el mismo - que
alguien, aequari cum liquo // (distancia re-
lativa de los objetos que figuran en un cua-
dro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons,
frontis f ; segundo o ltimo -, recessus, us m;
en el primer -, a fronte; priore parte // estar en
el primer -, conspcuum vel eminentem esse;
in promptu esse; in fronte esse; estar en se-
gundo, en ltimo -, in recessu esse; que est
en primer -, minens, entis (en sentido propio
y figurado); conspcuus (en sentido figu-
rado); figura de primer -, fig princeps, cpis;
caput, ptis n; que est en segundo -, reductus
(en sentido propio); las partes que estn en
segundo -, reducta, orum n; abscedntia, ium
n.
planta: (rbol) arbor, ris f. Sin: planta. Uso:
- decorativa, planta decorativa // (parte infe-
rior del pie) planta, ae f. Sin: planta pedis;
solum, i n; vola, ae f; basis , -is (ac -im, abl -i)
f (en los animales); hasta la - del pie, usque
ad imos pedes // (diseo en que se da idea
para la fbrica o formacin de una cosa)
forma, ae f. Sin: descrptio; adumbrtio; de-
linetio; spcies; linearis descrptio. Uso: -
topogrfica, linearis locorum descrptio; - de
la ciudad, forma urbis // (plan que determina
las diversas dependencias y empleados de
una oficina, universidad u otro estableci-
miento) frmula, ae f. Sin: nmeri; ordo; s-
ries. Uso: estar, quedar en -, in nmeris esse,
manere; salir de -, desnere in nmeris esse //
(piso) tabulatum, i n; v. piso. Uso: - baja, pe-
deplanum, i n; pedeplana, orum npl; pedepla-
nae (aedes); tabulatum infrius; contigntio
infrior; planus pes (pedis m); en - baja, in
pedeplanis; cuartos, departamentos en -
baja, conclvia quae plano pede sunt; edificio
en - baja, aedes (edium fpl) plano pede ae-
dificatae; construir una - baja, aedifcium
plano pede institere; habitar en - baja, plano
pede habitare.
plantacin: (accin y efecto de plantar)
planttio, onis f. Sin: stio; constio; postio;
satus, us m // (conjunto de lo plantado) plan-
tria, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno
en el que se cultivan plantas de una misma
clase) locus (arbustis) cnsitus. Sin: semin-
rium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum
npl. Uso: - de vstagos, surculorum postio //
(rboles plantados) plantrium, ii n. Sin: ar-
boretum; arbustum.
plantar: plantare. Sin: (sembrar) srere;
(meter en tierra) fgere // (concerniente o re-
lativo a la planta del pie) plantaris, e.
plantear: (establecer) statere // (suscitar)
movere. Uso: - un problema, quaestionem
movere // (exponer) pnere vel propnere.
Uso: - un problema, quaestionem pnere;
quaestionis frmulas propnere.
plantgrado: adj plantgradus, a, um // sust
plantgradus, i m.
plantilla: (suela interior del zapato) slea, ae
f; parva slea. Uso: - anatmica, slea anat-
mica.
plasma: plasma, tis n.
plasmabilidad: plasmablitas, atis f. Sin: ca-
pcitas formationis.
plasmable: plasmbilis, e. Sin: fingbilis; fle-
xbilis; formbilis; formationis capax .
plasmador: plasmator, oris m. Sin: formator;
fictor; conflator; confector.
planta
835
plasmar: plasmare. Sin: fngere; effngere;
formare; conformare; configurare; confcere;
conflare.
plstica: (arte de plasmar o formar cosas de
barro, yeso, etc.) plstica, ae f; plstice, es f.
Sin: fingendi vel effingendi ars, rtio, doc-
trina // (dicho de un material) v. plstico.
plsticamente: plstice.
plstico: (adj, perteneciente o relativo a la
plstica) plsticus, a, um. Sin: ad effingendi
artem (vel rationem, vel doctrinam) ttinens.
Uso: artes -, artes fingendi; artes quae in ef-
fectu psitae sunt; artes quae rerum formas
imitantur vel effingunt // (perteneciente o re-
lativo a materias o productos plsticos) pls-
ticus, a, um. Uso: sustancia -, res plstica;
materia -, materia plstica; productos -, pls-
tica, orum n // (dctil, blando, que se deja
moldear fcilmente) mollis, e. Sin: (ad fin-
gendum) fcilis. Uso: arcilla -, fcile lutum //
(fig, aplicado al estilo o a la frase que por su
concisin, exactitud y fuerza expresiva da
mucho realce a las ideas o especies menta-
les) expressus, a, um. Sin: vivus // sust res
plstica. Sin: plstica matria vel matries
(-ii f); res plstice effecta. Uso: - verde, v-
ridis plstica; plstica oecolgica.
plastificacin: plastifictio, onis f. Sin: rei
plsticae obdctio.
plastificado: plastificatus, a, um. Sin: pls-
tic contectus. Uso: libro con tapa -, liber
tectur plastificat munitus.
plastificar: plastificare. Sin: rem plsticam
obdcere; plstic uti; plsticam adhibere.
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argn-
teus; argentrius; ad argentum spectans; mo-
neda de -, argnteus, i m; - de buena ley,
argentum probum // (dinero) pecnia, ae f.
platabanda, v. arriate.
plataforma: (superficie llana horizontal ms
elevada que lo que la rodea) suggestus, us m;
suggestum, i n // (suelo o azotea de ciertas
construcciones) rea vel arola aequa. Sin:
stratum; contigntio vel contabultio (- de ta-
blas). Uso: certamen de zambullidas desde
la - de 10 m, natationis certamen de contigna-
tione, metra X alta // (programa o conjunto
de reivindicaciones o exigencias que pre-
senta un grupo poltico, sindical, profesio-
nal) propsitum, i vel propsita, orum n.
Uso: - poltica, propsitum polticum; - rei-
vindicativa, vindicationis propsita et cons-
lia // (andn de una estacin de ferrocarril)
crepdo, dnis f. Sin: viae ferratae crepdo //
- de vehculo, stratum currs //- petrolfera,
artificiosa nsula petroleria.
pltano: pltanus, i f. Uso: de -, plataninus.
platea: cvea, ae f. Sin: cavedium; cvea
mdia.
plateado: argentatus, a, um. Sin: inargenta-
tus.
plateadura: argenti indctio.
platear: argento obdcere. Sin: licui rei ar-
gentum indcere.
platera: (arte y oficio del platero) argentrii
(vel argentficis, vel fabri argentrii) ars //
(taller del platero) argentrii officina //
(tienda del platero) argentrii taberna.
platero: argentrius, ii m. Sin: argntifex,
fcis m; argentrius faber (-bri m).
platillo: (plato pequeo) patella, ae f. Sin:
patnula; catillus; catillum; scutella. Uso: -
de la balanza, trtina; statera; lanx, lancis f
// (cmbalo) cmbalum, i n. Sin: discus (ex
platillo
836
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos
(ex aurichalco) colldere.
platina: (parte del microscopio en que se co-
loca el objeto que se quiere observar) cati-
nus, i m.
platinado: (accin y efecto de platinar) pl-
tini obdctio.
platinar: pltino obdcere, obtgere, tgere.
platino: pltinum, i n. Sin: altia, ae f; altia,
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m.
platirrinos: smiae platyrhinae.
platito, v. platillo (plato pequeo).
plato: (vajilla de mesa) ptina, ae f. Sin: ca-
tinus; catinum. Uso: - pequeo, catillus; cat-
nulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de
papel, patella chartcea; un - de caldo, quan-
tum iuris scutella cntinet // (platillo de la
balanza) lanx, lancis f. Sin: trtinae vel librae
lanx // (vianda o manjar que se sirve en los
platos) frculum, i n. Sin: daps, dapis f (gene-
ralm en pl). Uso: carta o lista de platos, v.
men; - preferido, dapes quae prae cteris li-
quem delectant; - tpico, peculiare frculum;
saborear algn -, frculum quoddam degus-
tare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa;
cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima,
secunda (vel ltera), trtia cena vel mensa; -
de o para la entrada, promulsis, dis f; v. en-
trada // (pin grande de bicicleta, etc.) v.
pin // (disco de arcilla que sirve para ejer-
citarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) ca-
tinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -,
emttere in discum // - volador, orbis (discus,
globus, clpeus) volans.
platnicamente: platnice.
platnico: platnicus, a, um.
platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
platnica.
plausibilidad: plausiblitas, atis f.
plausible: plausbilis, e. Sin: plausu dignus;
probbilis.
plausiblemente: plausibliter.
playa: (ribera del mar o de un ro grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tris n);
(lugar llano y espacioso, explanada) rea, ae
f. Uso: - de estacionamiento, rea stativa; -
de estacionamiento reservada para los clien-
tes, rea stativa pro clintibus sepsita.
play-boy: trssulus, i m. Sin: ivenis volup-
turius vel voluptrius; ivenis dives et vo-
lupturius.
player: lusor, oris m; v. jugador.
plaza: (espacio libre) pltea, ae f. Sin: rea;
forum. Uso: - abierta, pltea prospctui pa-
tens; - interior, cavedium; - Mayor, Pltea
Maior; - San Pedro, Pltea Petrina; Area Pe-
triana; Forum Petrianum; - de la Concordia,
Forum Concordiale; - de Mayo, rea, nmine
Maii nota; - de toros, rea taurorum; tauro-
rum circus (-i m) // (mercado) forum, i n //
(ciudad o lugar con guarnicin, - fuerte) p-
pidum, i n. Sin: locus munitus.
plazoleta: platola, ae f. Sin: arola.
plebiscitario: unnimis, e; unnimus, a, um.
Sin: mnium consensu.
plebiscito: plebiscitum, i n. Sin: plebis sci-
tum vel decretum.
plectro: plectrum, i n. Sin: tnnulum.
plegadera, v. cortapapeles.
platina
837
pleiteador, v. camorrista.
pleitista, v. camorrista.
plenario: adj plenrius, a, um // (pleno, reu-
nin general) sssio plenria.
plenipotenciario: legatus cum lberis man-
datis. Sin: legatus cum summa potestate; le-
gatus cum auctoritate, vel cum mandatis;
legatus cum pblica auctoritate.
pleno: (reunin o junta general) v. plenario.
pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundn-
tia; nimetas; verborum redundntia vel ni-
metas. Uso: usar muchos -, verborum
redundnti (vel nimietate) uti.
pleonsticamente: pleonstice. Sin: redun-
danter; verborum redundnti vel nimietate;
verborum cum redundntia. Uso: escribir,
hablar -, magna cum verborum redundntia
scrbere, loqui.
pleonstico: pleonsticus, a, um. Sin: redun-
dans; suprfluus.
pleroma: plerma, atis n.
plesimetra: plessimtria sive -metra, ae f;
plessomtria sive -metra.
plesimtrico: plessimtricus vel plessomtri-
cus, a, um.
plesmetro: plessmetrum vel plessmetrum,
i n.
plesiosauro: plesiosauros vel plesiosaurus, i
m.
pltora: (abundancia de sangre) plethria,
plethra vel pletra, ae f. Sin: pletra; sanguis
(-gunis m) redundans; snguinis abundntia;
nmia snguinis cpia // fig redundntia, ae f.
Sin: repltio; affluntia. Uso: - de palabras,
nmia verborum abundntia; nmium verbo-
rum proflvium.
pletrico: plethricus vel pletricus. Sin:
snguinis abundans // fig redundans, antis
Sin: abundans; repletus; ffluens.
pleura: pleura, ae f. Sin: pulmonis vel pul-
monum membrana, membrnula.
pleuresa, v. pleuritis.
pleurtico: (que padece pleuresa) pleurti-
cus, a, um. Sin: lteris dolore laborans //
(concerniente o relativo a la pleura) pleurti-
cus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurtidem)
prtinens.
pleuritis: pleuritis vel pleurites, is f; pleuritis,
dis f. Sin: plurisis, is f; pleurae inflamm-
tio; lteris vel lterum dolor (-ris m).
pleurocentesis: pleurocntesis, is f.
pleuroneumona: pleuropneumnia sive
-pneumona, ae f. Sin: pleuropulmonites, is
f; pleuropneumonitis, dis f. Uso: - simple,
pulmonis eiusque membranae inflammtio; -
doble, pulmonum eorumque membranae in-
flammtio.
pleuroperineumona: pleuroperipneumnia
sive -pneumona, ae f.
pleurotoma: pleurotmia sive -toma, ae f.
Sin: pleurae (vel pulmonis membranae) sc-
tio.
plexigls, v. acrlico.
plexo: plexus, us m.
pliego: (hoja de papel, especialmente de
pliego
838
forma cuadrangular y doblada por la mitad)
plgula, ae f // (fascculo de 8, 16 o ms p-
ginas de opsculo o libro) fascculus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m.
plinto: plinthus, i f.
plioceno: adj pliocenicus, a, um // sust plio-
caene, is n. Sin: aetas (-atis f) pliocenica.
PLO, v. OLP.
plomada: perpendculum, i n.
plomero: (fabricante de objetos de plomo)
plumbrius, ii m. Sin: zincrius; plumbrius
rtifex // (persona especializada en la insta-
lacin, mantenimiento y reparacin de las
conducciones de agua y otros fluidos, as
como de otros servicios sanitarios y de cale-
faccin en los edificios) faber (-bri m)
hydrulicus.
pluma: (rgano producido por la epidermis
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso:
comenzar a cubrirse de plumas, plumscere
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl //
(- de metal para escribir o dibujar) pnnula,
ae f. Sin: clami vel stili apex (picis m),
cuspis (-pdis f), acumen (-mnis n); cuspis
scriptria; stilus plumbatus // - fuente, -
estilogrfica, stilgraphum, i n. Sin: clamus
stilogrphicus; v. estilogrfica // - esferogr-
fica, v. bolgrafo.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) pen-
culus vel pennculus, i m. Sin: penicillus; pe-
nculus plmeus // (caja donde se ponen las
plumas) calamrium, ii n. Sin: pennrium;
graphirium; theca calamria vel pennria //
(instrumento para ahuyentar las moscas, ca-
zamoscas) muscrium, ii n.
plumn: (colchn lleno de pluma) plum-
cium, ii n. Sin: plmeum stratum; clcita plu-
mis farta.
pluralidad: (el mayor nmero) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplcitas, atis
f.
pluralismo: pluralismus, i m. Uso: - cultural,
pluralismus culturalis.
pluralista: (partidario del pluralismo) plu-
ralista, ae m. Sin: multiplicitatis studiosus vel
fautor // (relativo al pluralismo) pluralsticus,
a, um. Sin: ad pluralismum ttinens. Uso: so-
ciedad -, socetas pluralstica.
pluricelular: pluricellularis, e.
plurilateral: plurilterus, a, um.
pluripartidismo: plrium factionum mode-
rtio.
plusvala: valor (-ris m) excedens. Sin: va-
lorem excedens, entis m; augmentum valoris;
aucta rerum (vel prtii) aestimtio; aestimtio
peris (vel perum) crescens.
plutocracia: plutocrtia sive -crata, ae f. Sin:
dvitum rgimen, imprium, dominatus (-us
m), domintio.
plutcrata: plutcrata vel plutcrates, ae m.
plutocrtico: plutocrticus, a, um.
Plutn: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
plutonio: plutnium, ii n. Uso: de -, pluto-
nianus.
pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implvius. Uso:
capa -, pluviale, is n; csula pluvialis.
pluvmetro, v. pluvimetro.
plinto
839
pluviometra: pluviomtria sive -metra, ae f.
Sin: hyetomtria sive -metra, ae f.
pluviomtrico: pluviomtricus, a, um. Sin:
hyetomtricus; ad pluvimetrum spectans.
pluvimetro: pluvimetrum, i n. Sin: hyet-
metrum; plviae metiendae instrumentum.
pneuma: pneuma, tis n. Sin: spritus, us m.
poblacin: (conjunto de pobladores) popu-
ltio, onis f. Sin: populsitas; ppulus; c-
vium (vel hminum, vel incolarum) nmerus;
hmines, um mpl; cives, ium mpl; ncolae,
arum mpl.
poblamiento: (proceso de asentamiento de
un grupo) incolarum dedctio.
pobo, v. lamo.
pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; in-
pia; penria. Uso: - de espritu, nimi in-
pia; - de ingenio, trditas ingnii; tardum
ingnium; - de la lengua, sermonis inpia vel
egestas; - de vocablos, penria verborum;
vocum pucitas.
pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o
trabaja en ellos) puterius, ii m.
pocilga: sule, is n. Sin: porcinrium, ii n;
porcorum stbulum.
pocillo: (jcara) pocillum, i n. Uso: - con pla-
tito, pocillum cum catillo, patella, sctula,
scutella; - de caf o t, pocillum caferium
vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, po-
cillum porcellnicum.
podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor.
Uso: enfermar de -, in podagrae morbum in-
cdere; padecer -, laborare ex pdibus; sufrir
de un acceso de -, podagrae dolribus cru-
ciari vel ardere.
podgrico: podgricus, a, um.
podagroso: podagrosus, a, um. Sin: pdibus
aeger; pdibus laborans.
podartritis: podarthrites, is f; podarthritis,
dis f.
podenco, v. perro (- de caza).
poder: potestas, atis f. Sin: potntia; imp-
rium; dominatus, principatus (-us m); dcio,
iurisdctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta
potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adqui-
sitivo, potntia emendi; - ejecutivo, potestas
exsecutria, exsecutiva, administrativa, gu-
bernativa; - espiritual y temporal, rerum divi-
narum humanarumque potestas; - interino,
potestas fiduciria; - judicial, potestas iudi-
cialis vel iudiciria; - legislativo, potestas le-
gfera; potestas legum ferendarum; -
pblicos, pblici magistratus; rerum publica-
rum rectores.
podero: potestas, atis f. Uso: - atmico, po-
testas atmica.
podologa: podolgia sive -loga, ae f. Sin:
pedes curandi ars.
podlogo: podlogus, i m.
podmetro: podmetrum, i n. Sin: mens-
rius pssuum index (-dcis mf); instrumentum
pssibus numerandis.
poema: (obra en verso) poma, tis (gen pl
pomatum vel pomatorum; dat y abl pl po-
matis vel pomtibus) n. Sin: carmen, mnis
n. Uso: - pico, poma picum vel hericum;
picum carmen; - lrico, poma lricum vel
mlicum.
poema
840
poemita: pomtion vel pomtium, ii n.
Sin: breve hericum carmen. Uso: - ertico,
pomtium amatrium.
poesa: (composicin en verso) posis, is (ac
-in) f. Sin: vincta vel potica ortio; obstricta
nmeris ortio; astricta vrsibus ortio; con-
cretam crmina, um npl // (cada uno de los
gneros poticos) - dramtica, posis sce-
nica vel dramtica; - lrica, carmen lricum;
psis lrica; - macarrnica, posis macar-
nica , macarrnica, macaronea, folenghiana.
poeta: pota, ae m. Uso: - cmico, cmicus
pota; - dramtico, pota scenicus; - eleg-
aco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lrico,
pota lricus; vates (- is m) lricus; - nacio-
nal, vates ptrius; - trgico, trgicus pota;
tragoediarum pota; - que improvisa, extem-
poralis pota.
potica: (poesa, arte de componer obras po-
ticas) potica, ae f. Sin: ars potica; psis,
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesa) liber vel disputtio de
arte potica. Sin: commenttio artis poticae.
poetisa: potria, ae f. Sin: vates, is f.
poetizar: potare vel potari.
pogromo: interncio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidtio.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -,
struis index.
poker o pquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m).
pokerista: pokerianus lusor.
polaco: adj polonus vel polnicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polni-
cum, i n. Sin: polona vel polnica lingua; po-
lonus vel polnicus sermo (-onis m).
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
tegmen (-mnis n), tgimen (-mnis n); teg-
mentum ; superior clceus. Uso: - de cuero,
crea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
pao, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
fieltro, implia, ium npl.
polaquiuria: pollachiria sive -chiura, ae f.
Sin: abnormis vel enormis ac frequens min-
gendi stmulus.
polar: polaris, e. Uso: bestias -, bluae pola-
res ; crculo -, polaris crculus; estrella -,
stella polaris; luz -, lux polaris.
polaridad: polritas, atis f.
polarimetra: polarimtria sive -metra, ae f.
polarimtrico: polarimtricus, a, um.
polarmetro: polarmetrum, i n.
polariscopio: polariscpium, ii n.
polarizacin: polariztio, onis f.
polarizado: polarizatus, a, um.
polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
polarizar: polarizare. Sin: ad polum con-
vrtere vel dirgere // fig ad unum convrtere
vel intndere.
polca: polcha, ae f. Sin: bohmica salttio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
polcar: bohmice saltare.
polea: trchlea vel trclea, ae f. Sin: orbcu-
poemita
841
lus; rchamus; orbculus tractrius vel vect-
rius. Uso: por medio de una -, trochleatim.
polmica: contntio, onis f. Sin: controvr-
sia; contntio dicendi; acris contntio; cert-
tio dialctica. Uso: - literaria, litterria
contntio; sin -, sine controvrsia; sine ulla
controvrsia; sostener una -, controversari;
controvrsiamhabere cumliquo de liqua re;
acerbe cum liquo contndere; trabar una -,
controvrsiam fcere; controvrsiam inferre
in liquem; v. polemizar.
polmico: concertatrius, a, um. Sin: pug-
nax, acis; bellatrius. Uso: discurso -, ortio
pugnax; elocuencia -, concertatrium genus
dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -,
stilus bellatrius // (dicho de cosas) concerta-
tionis vel contentionis plenus. Uso: escritos -,
libri contentionis pleni.
polemizar: (entablar una polmica) conten-
tionem suscpere // (sostener una polmica)
concertare vel digladiari cum liquo. Sin:
controvrsiam habere cum liquo; pugnciter
cum liquo de liqua re certare.
polemoscopio o polemscopo: polemosc-
pium, ii n.
polen: pollen, lnis n; pollis, nis mf. Sin: flo-
ris pollen vel pollis.
polenta: polenta, ae f; polentum, i n. Sin:
puls, pultis f.
poleo: pulgium, ii n.
poliadenitis: polyadenites, is f; polyadnia
sive -adena, ae f. Sin: multarum vel plrium
glandularum inflammtio.
poliandria: polyndria sive -andra, ae f.
Uso: practicar la -, multos vel plures habere
viros; multis vel plribus viris nuptam esse.
polindrico: polyndricus, a, um.
poliarqua: polyrchia sive -archa, ae f. Sin:
multorum vel plrium imprium; multorum
vel plrium dominatus, potentatus, rgimen.
poliartritis: polyarthritis, dis f.
policfalo: polycphalus, a, um.
polichinela: Polecenella, ae m. Sin: maccus,
i m; bucco, onis m; maccus neapolitanus ;
neapolitanus ldio (-onis m) vel ldius (-ii
m).
polica: (conjunto de los reglamentos que
mantienen el orden pblico) disciplina p-
blica. Sin: civilis disciplina // (administra-
cin encargada de mantener dicho orden)
pblicae securitatis administrtio vel cura.
Sin: rei pblicae quietis (vel securitatis) cura.
Uso: - caminera, viarum custdia, custdia
viatria; - judicial, iudiciria custdia; - mu-
nicipal, municipalis custdia; - secreta, tcita
custdia, custdia secreta; - urbana, urbana
(urbis, civitatis) custdia // (cuerpo de los
agentes de -) biocolytae, arum mpl. Sin: cus-
todes, um mpl; custdiae, arum fpl; aediles,
ium mpl; pblici, orum mpl; ministri vel ad-
ministri pblici; corpus biocolticum; pbli-
cae securitatis custodes, curatores, tutores.
Uso: - area, aediles arii; - caminera, mlites
viatrii; - cientfica, pblici scientiali ratione
usi mpl; - secreta, tcitae custdiae; custodes
occulti; tecti vgiles; occulti securitatis civita-
tis custodes; ser vigilado por la - secreta, t-
citis custdiis observari vel asservari //
(agente de -) biocolyta, ae m. Sin: custos,
odis m; aedilis, is m; vigil, lis m; pblicus
custos, minister, administer; pblicae securi-
tatis custos, minister, tutor; miles a pblica
securitate vel tutela; minister a protectione ci-
vili; pblicus custos urbanus. Uso: mujer -,
vigil pblica; agente de - secreta, tectus vel
occultus pblicae securitatis custos; vigil ar-
polica
842
canus vel secretus; agente de - de trnsito,
miles viatrius // sede de la -, sttio biocoly-
tarum.
policaco o policiaco: (perteneciente o rela-
tivo a la polica) biocolticus, a, um. Sin: ad
disciplinam pblicam prtinens // (propio de
los agentes de polica) vgilum vel publico-
rum gen pl // (severo) severus, a, um. Sin:
acerbus; acer, acris, acre.
policial, v. policaco.
policitemia: polycythemia sive -haema, ae
f.
policlnica: (clnica u hospital en una ciu-
dad) polyclnicum, i n; polyclnica, ae f. Sin:
polyclnicum nosocomum // (clnica de en-
fermos ambulantes) ambulatrium medic-
bulum. Sin: ambulatrium valetudinrium;
valetudinrium adventcium.
policroma: polychrmia sive -chroma, ae f.
Sin: colorum varetas.
policromo o polcromo: polchromus, a,
um. Sin: polycrhromticus; multcolor; mul-
ticolorus; verscolor.
polidactilia: polydactlia sive -dactyla, ae f.
polidctilo: (que tiene muchos dedos) poly-
dctylus, a, um.
polideportivo: polygmnicus, a, um.
polidrico: polyhdricus, polyhedricus,
polyhedrius, a, um. Sin: polyhedri formam
habens.
poliedro: polhedrum vel poledrum, i n.
poliedrometra: polyhedromtria sive -me-
tra, ae f.
poliemia: polyhemia sive -haema, ae f. Sin:
nmia ( vel enormis, vel abnormis) snguinis
abundntia.
polister: polyester, eris m. Uso: de -,
polyestrius.
poliestesia: polyaesthesis, is f; polyaesthsia
sive -aesthesa, ae f. Sin: sensibilitatis exces-
sus (-us m); nmia (vel enormis, vel abnor-
mis) sentiendi facultas.
polifagia: polyphgia sive -phaga, ae f. Sin:
vorcitas.
polifona: poliphnia sive -phona, ae f. Sin:
multsonus concentus. Uso: - sagrada, poly-
phnia sacra.
polifnico: polyphnicus, a, um. Sin: mult-
sonus.
poligamia: polygmia sive -gama, ae f. Sin:
uxorum plurlitas; matrimnium mltiplex.
Uso: practicar la -, plures uxores dcere vel
habere.
polgamo: sust polgamus, i m. Sin: plrium
uxorum vir // adj polygmicus.
poligenia: polygnesis, is f. Sin: origo ml-
tiplex.
poligenismo: polygenismus, i m.
poligenista: polygenista, ae m. Sin: polyge-
nismi sectator.
poliginia: polygnia, ae f.
polglota, v. polgloto.
poliglota o poliglotismo: polyglttia, ae f.
Sin: plrium vel multarum linguarum scin-
tia.
policaco
843
polgloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin:
multilinguis; qui multis linguis titur; multa-
rum linguarum peritus vel intllegens; pl-
rium linguarum peritus // (escrito en varias
lenguas) polyglttius, a, um.
poligonal: polygnius, a, um. Sin: multn-
gulus vel multingulus.
polgono: polygnum, i n; polygnium, ii n.
Sin: mult(i)ngula figura // (campo de tiro)
campus iaculatrius.
poligrafa: polygrphia sive -grapha, ae f.
Sin: scripta polygrphica.
poligrfico: polygrphicus, a, um.
polgrafo: (el que se dedica al estudio de la
poligrafa) polgraphus, i m // (autor que ha
escrito sobre materias diferentes) scriptor v-
rius, mltiplex, verstilis. Sin: variarum
rerum scriptor; variorum argumentorum
scriptor; multorum librorum scriptor; vrius
et mltiplex et copiosus in scribendo.
polimata: polymatha, ae f.
polimetra: polymtria sive -metra, ae f.
polimtrico: polymtricus, a, um.
polimita: polmitus, a, um.
polimorfismo: polymorphismus, i m; poly-
mrphia, ae f.
polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures
habens (vel praebens) formas.
Polinesia: Polynsia, ae f.
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynsius,
ii m // adj polynesianus, polynsius, polyne-
sacus, a, um.
polinizacin: pollintio, onis f.
polinomio: polynmium, ii n.
polinosis: pollinosis, is f. Sin: rhinitis polli-
nosa.
poliomieltico: poliomyelticus, a, um. Sin:
ad poliomyeltidem ttinens.
poliomielitis: poliomyelites, is f ; poliomye-
litis, dis f. Sin: morbus poliomyelticus, po-
liomielticus, polyomyelticus, polymyelticus;
parlysis infantilis.
poliopa: polypsia sive -opsa, ae f; polyop-
sis, is f. Sin: vsio (-onis f) mltiplex; visus
(-us m) mltiplex et abnormis.
poliopsia, v. poliopa.
poliptico: polypticus, a, um. Sin: ad
polypsiam (vel ad polyopsin) spectans.
plipo: plypus, i m.
polptico: adj polptychus, a, um // sust po-
lptychum, i n. Sin: tbula polptycha.
polirritmia: polyrhythmus, i m.
polirrtmico: polyrhthmicus, a, um.
polisarcia: polysrcia sive -sarca, ae f. Sin:
obsitas, atis f; pinguitudo, dnis f; corpus
(-pris n) obesum; pingue corpus.
polisemia: polysmia, ae f. Sin: vria signi-
fictio; varetas vel multitudo significatio-
num; snsuum multiplcitas .
polismico: polysmus, a, um. Sin: polyse-
mantus; plurvocus; multa vel plura signfi-
cans; plures sensus (vel significationes)
habens. Uso: vocablo -, vocbulum polyse-
polismico
844
mum.
polislabo: adj polysllabus, a, um. Sin: plu-
risyllbicus, multisyllbicus; plrium sylla-
barum // sust vocbulum polysllabum. Sin:
vocbulum plrium syllabarum.
polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin:
syllogismus mltiplex.
polisndeton: polysndeton vel polysnde-
tum, i n.
polispasto: polyspaston, i n.
Politbur: Conslium Supremum Unionis
Soviticae. Sin: Centrale Conslium So-
viticum; Supremum Conslium Soviticum.
politcnico: adj polytchnicus, a, um. Uso:
escuela -, schola polytchnica; instituto -,
polytchnicum institutum // sust polytchni-
cum, i n.
politesmo: polythesmus, i m. Sin: idolola-
tra vel idolatra, ae f; plrium deorum cultus
(-us m). Uso: profesar el -, multos vel plures
deos clere.
politesta: adj polythesticus, a, um. Sin: ido-
loltricus // sust polythesta, ae m. Sin. idol-
latra vel idollatres, ae m; plrium deorum
cultor; qui multos deos colit.
poltica: (arte, doctrina u opinin referente
al gobierno de los Estados) poltica, ae f; po-
ltice, es f. Sin: politolgia, ae f; scintia vel
disciplina poltica; ars poltica; disciplina de
re pblica administranda; moderandae rei p-
blicae disciplina; rem pblicam (vel res p-
blicas) administrandi scintia; rei pblicae
administrandae scintia vel ars. Uso: - agra-
ria, rtio agrria; - exterior, poltica xtera;
rei pblicae gerendae rtio ad externa negtia
quod ttinet; - financiera, poltica pecuniria;
disciplina smptuum insumendorum; - fiscal,
disciplina fisci administrandi; - interna, pol-
tica interna; domsticae rei pblicae geren-
dae rtio; - social, poltica socialis; disciplina
socialis vitae provehendae // (asuntos que in-
teresan al Estado) res (rei f) poltica. Uso:
campo de la -, politicarum rerum provncia;
los hechos de la -, pblicae res; rei pblicae
eventa vel facta; darse a la -, rei pblicae
peram dare; rem pblicam capssere // (arte
o traza con que se conduce un asunto) pol-
tica, ae f. Sin: disciplina. Uso: - familiar, fa-
miliaris disciplina; - laborales, perum
disciplinae; - positiva, poltica positiva; - ra-
cional, poltica rationalis; la - del gobierno,
regminis poltica.
politicastro: politicaster, tri m. Sin: rerum
publicarum affectator; homo rudis in re pol-
tica.
poltico: adj polticus, a, um. Uso: actividad -,
opersitas poltica; poltica actusitas; con-
trastes -, poltica discdia; perspicacia -, iu-
dcium intllegens rei pblicae; voluntad -,
voluntas poltica; abandonar la vida -, a
pblicis negtiis se removere; darse a la
vida -, rem pblicam capssere; desarrollar
una actividad -, rem pblicam grere; parti-
cipar de la vida -, vitam polticam participare
// sust polticus, i m. Sin: homo vel vir polti-
cus; vir in re pblica versans. Uso: polticos
de ambos sexos, muleres virique poltici;
- versadsimo, homo in rebus polticis
apprime versatus; homo in rebus polticis
plrimum versatus; - de gran valor, rei
pblicae gerendae vir scientssimus.
politizacin: pnderis poltici adictio.
politizar: vim polticam adcere vel excitare.
politologa: politolgia sive -loga, ae f. Sin:
politicorum negotiorum pertia; polticae artis
stdium.
polislabo
845
politlogo: politlogus, i m. Sin: politicorum
negotiorum peritus; polticae artis studiosus.
poliuria: polyria sive -ura, ae f. Sin: n-
miae urinae eictio vel emssio (-onis f).
polirico: (concerniente o relativo a la po-
liuria) polyricus, a, um. Sin: ad polyriam
prtinens // (que la padece, adj y sust ) poly-
ricus. Sin: polyri laborans vel affectus; n-
miae urinae eiectione (vel emissione)
laborans.
polivalencia: polyvalntia, ae f. Sin: multi-
valntia.
polivalente: polvalens, entis. Sin: multva-
lens.
pliza: (papeleta que sirve para diferentes
objetos) scheda, ae f. Sin: schdula, ae f;
scida, scdula; tssera, tessrula; chrtula //
(instrumento formal del contrato de seguro)
cautionis schdula vel sngrapha. Uso: - de
seguro contra los infortunios, chrtula tutan-
dis infortunatis; - de seguro del coche, chr-
tula tutandae autoraedae; - de seguro de vida,
chrtula tutandae vitae.
polizonte, v. agente (- de polica).
pollada: pulltio, onis f // (conjunto de chi-
quillos de una misma madre) proles, is f. Sin:
sboles, is f.
pollera: (sitio en que se cran pollos) gallin-
rium, ii n. Sin: pullrium // (vendedora o
criadora de pollos) pullria, ae f // (falda ex-
terna del vestido femenino) v. falda.
pollero: (vendedor o criador de pollos)
pullrius, ii m.
pollito: pllulus, i m. Sin: gallinceus pullus
tenellus.
pollo: (cra de las aves) pullus, i m // (gallo
joven) pullus gallinceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallinceus assus; - al
limn, pullus gallinceus ctreo condtus;
carne de -, caro gallincea.
polo: Fs polus, i m. Uso: - magntico, polus
magnticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is
m); caeli axis; vertex (-tcis m); caeli vertex;
cardo (dnis m); caeli cardo Uso: - norte,
polus aquilonaris; axis septentrionalis o sim-
plem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur,
polus australis; meridianus caeli cardo //
(cualquiera de los extremos del eje de la Tie-
rra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo.
Uso: - antrtico, austral, sur, polus antrcti-
cus, australis vel austrnus, meridianus; meri-
dianus mundi cardo vel vertex; -rtico,
boreal, norte, polus rticus, breus vel bo-
realis, septentrionalis, glidus, glacialis; sep-
tentrionalis mundi cardo vel vertex // (en
sentido lato) - norte, septentrionalis rgio; -
sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte,
iter ad septemtriones // (juego) polyldium,
ii n // - acutico, v. waterpolo.
Polonia: Polnia, ae f.
poltrona: arcisllium, ii n. Sin: cthedra ; s-
lium; lctulus vel lectcula; molle arcisllium.
Uso: - pequea, cathdrula.
polvareda: plveris nubes (-is f), globus,
nimbus, turbo (-bnis m). Sin: pulvis (-vris
m) crassus, densus, opacus, niger, ater.
polvillo: pulvsculus, i m. Sin: minutus vel
tenussimus pulvis.
polvo: pulvis, vris m. Uso: - dentfrico, pul-
vis dentrius; - radiactivo, pulvis radioacti-
vus.
plvora: pulvis prius vel pricus. Sin: pul-
vis nitratus.
plvora
846
polvorn: plveris prii repositrium vel re-
ceptculum.
pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso:
untar con -, capillari ngere, inngere, uncti-
tare; uncto madefcere, insuccare, insucare.
pomelo: ctreum, i n. Sin: ctreum malum; ci-
trum grande vel paradisacum; grandis cedris,
dis f.
pomologa: pomolgia sive -loga, ae f. Sin:
de arbribus pomferis scintia; de colendis
frctibus doctrina; de pomis colendis et ser-
vandis disciplina.
pomolgico: pomolgicus, a, um. Sin: ad po-
molgiam ttinens.
pomlogo: pomlogus, i m. Sin: pomolgiae
(vel de frctibus doctrinae) peritus.
pomposo: pomposus, a, um. Sin: pompti-
cus, pompatus; magnficus; gloriosus.
ponche: pncium, ii n. Sin: pnsium; arom-
tica ptio; calda odorata; clida armatis con-
dta; cnacum vel conacum ovrium; ovum
vino (vel lacte) et sccharo condtum.
poncho: penula americana.
ponderable: ponderbilis, e.
ponedero: (lugar destinado para que pongan
huevos las gallinas y otras aves) lculi, orum
mpl // (lugar en que se halla el nidal de la
gallina) lculus, i m. Sin: nidamentum.
pney, v. poni.
poni: ecleus vel culus, i m. Sin: mannus;
mnnulus.
pontezuelo: pontculus, i m.
pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontfice.
pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
-, pontificlia , ium npl; sollmnia pontific-
lia; misa -, pontificale, is n; sacrum pontifi-
cale; missa pontificalis // (libro que contiene
las ceremonias pontificias y las de las fun-
ciones episcopales) liber (-bri m) pontifica-
lis.
pontificalmente: pontificliter. Sin: pontifi-
cali ritu; more pontificali; insgnibus pontifi-
clibus.
pontificar: (oficiar de pontfice) pontificare;
dep pontificari. Sin: sollmnia sacra fcere
vel celebrare; pontficis ritu sacra sollmnia
fcere; sacrum vel sacra pontificali ritu f-
cere // (hablar con tono dogmtico y sufi-
ciente) arrogantem se praebere; se quasi
orculum iactare // (actuar de ese modo) se
nmia auctoritate grere; contumciter mnia
gere.
pontfice: pntifex, fcis m. Uso: el Augusto
-, Augustus Pntifex; el Romano - , Romanus
Pntifex; el Sumo -, Summus Pntifex; sum-
mus sacrorumAntistes (-sttis m).
pontificio: pontifcius, a, um. Sin: Pontficis
(gen).
pontn: (barco chato que sirve en los puer-
tos para diversos usos) ponto, onis m.
pontonero: faber, bri (gen pl fabrm, ms
usado, y fabrorum). Uso: dos compaas de
pontoneros, duae fabrm centriae.
pony, v. poni.
pool: consrtio, onis f. Sin: consocitio.
pop: popularis, e.
polvorn
847
popcorn: mizae grana tosta npl.
pope: pope, es m. Sin: papas, ae m; sacerdos
orthodoxus vel Ecclsiae orthodoxae.
popeln, v. popelina.
popelina: papalinum, i n.
popular: popularis, e. Sin: vulgi vel plebis
(gen).
popularidad: aura popularis. Sin: aura vulgi;
popularis grtia vel glria; plebis vel ppuli
favor. Uso: buscar -, auram popularem cap-
tare; popularem glriam exptere.
populismo: populismus, i m. Sin: nmius
favor in plebem.
populista: sust populista, ae m. Sin: popu-
lismi fautor // adj populismo favens, entis; ad
populismum spectans.
populoso: frequens, entis. Sin: ppulo fre-
quens. Uso: muy -, frequentssimus; prfre-
quens.
popurr: cento, onis m // fig rerum collvio
(-onis f).
porcelana: porcellana, ae f. Sin: porcell-
nica; argilla porcellnica; argilla sinensis //
(vasija o figura de -) porcellanum, i n. Sin:
vas porcellanum; opus vel vas porcellnicum;
res ex porcellana; res ex argilla sinensi. Uso:
de -, porcellanus, a, um; pintor en -, por-
cellanrius, ii m ; vajilla de -, porcellanae,
arum fpl.
porcentaje: centsima, ae f (pars, partis f).
Sin: centsimae (partes, ium fpl). Uso: el de-
bido -, dbitae centsimae partes; - del 2, del
3 ... por ciento, binae, ternae ...centsimae
( partes); - del ciento por ciento, lterum tan-
tum; - sobre los beneficios, pars lucri.
porche: (soportal, cobertizo) nubilrium, ii
n.
porcino: porcinus, a, um. Sin: sullus.
pordioseo: mendictio, onis f.
pordiosera, v. pordioseo.
pordiosero: mendcus, i m. Sin: mendcans.
porfa: a -, certatim. Sin: certmine.
porfiar: (disputar y altercar obstinada-
mente) certare vel concertare. Sin: contn-
dere.
prfido: porphyrites, ae m. Sin: porphyrites
lapis (-dis m); porphyrticum marmor (-ris
n). Uso: de -, porphyrticus, a, um.
pormenores: peculiaria lineamenta.
pormenorizar: sngula enarrare, recensere,
referre. Sin: particulatim vel singulatim dis-
srere; partes singillatim xsequi; res vel m-
nimas enarrare.
porno, v. pornogrfico.
pornofilm: pellcula cinematogrphica obs-
cena.
pornografa: (tratado acerca de la prostitu-
cin) pornogrphia sive -grapha, ae f // (ca-
rcter obsceno de obras literarias o
artsticas) obscnitas, atis f // (obras litera-
rias o artsticas de este carcter) obscenita-
tes fpl; scripta obscena; libdines, um fpl
(figuras obscenas: en pintura, escultura,
etc.); tbulae (arum fpl) obscenae; lascivssi-
mae picturae (pinturas obscenas).
pornografa
848
pornogrfico: pornogrphicus, a, um. Sin:
obscenus vel obscenssimus; lascivus vel las-
civssimus; procax; impudcus; turpis; ad li-
bdinem instigatrius. Uso: escritor -,
scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obs-
cnitas; imgenes, pinturas -, lascivssimae
imgines, picturae; material -, res pornogr-
phicae.
porngrafo: porngraphus, i m. Sin: scriptor
obscenus, lascivus, procax.
pornoshop: rerum obscenarum taberna. Sin:
rerum ad libdinem instigntium taberna.
porosidad: porsitas, atis f. Sin: pumicsi-
tas.
poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus;
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abun-
dans.
porotito: phasellus, i m. Sin: phaseolinus.
poroto: phasolus vel phaselus, i m; fasolus
vel fasolus m.
porra: fustis, is m. Sin: bculus; frula. Uso:
- de goma de la polica, fustis cmmeus; b-
culus cummatus; frula cmmea vel cum-
mata; frula turbae disperdendae.
porrn: rhtium, ii n. Sin: cornculum v-
treum.
port (Inform): (conector) portus, us m //
(ajustar un programa para otra plataforma)
transferre. Sin: transportare.
portaagujas: cuum pulvillus.
portaalfileres: spinularum pulvillus.
portaaviones: aroplangera, ae f (navis).
Sin: aroplanfera vel aroplanphora
(navis); (navgium) aroplangerum vel aro-
planferum.
portabloc: sustentculum, i n. Sin: retincu-
lum; sustentculum ephemridis rebus com-
memorandis.
portacargas: nerum repositrium.
portada: (parte anterior de una cosa) v.
frontis // (primera plana de un libro impreso)
frons, frontis. Sin: tegumentum vel integu-
mentum; libri frons, involcrum, tegumen-
tum; frons volminis; liminaris pgina. Uso:
- de revista, commentrii integumentum.
portadocumentos: tesserarum thcula.
portador: prtitor, oris m. Sin: portator; ges-
tator; allator. Uso: - de telegramas, prtitor
vel allator telegraphmatum.
portaequipaje o portaequipajes: retincu-
lum sarcinale. Sin: sarcinarum sustentculum
vel receptculum.
portaestandarte: vexillrius, ii m. Sin: sgni-
fer vel vexllifer, fri m.
portafolio o portafolios: (para documentos)
chartarum vel documentorum theca // (para
dinero) scculus, i m. Sin: brsula; mars-
pium; crumena; blgula nummria.
portafotografas: photographiarum (vel im-
ginum photographicarum) theca.
portahelicptero: (bllica) navis helicptera
gestans.
portalmpara o portalmparas: lychnu-
chus, i m. Sin: lmpadis fulcrum vel fultura.
portalpiz: graphiorum vsculum. Sin: hae-
mattae (vel lpidis scriptrii) theca; v. lpiz.
pornogrfico
849
portallaves: clvium thcula.
portamicrfono: micrphoni vel microphni
sustentculum.
portamonedas: crumina, ae f. Sin: mars-
pium; pascolus.
portauela: (bracarum) lacnia, ae f.
portapantalla: (albi, telae vel tbulae) ten-
culum, i n.
portapapeles, v. portafolio.
portaplumas: penngerum, i n.
portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se
grere. Sin: gere; fcere. Uso: - spera-
mente con uno, liquem spere tractare; -
bien, mal hacia uno, bene, male de liquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene,
male, prudenter ... se grere; - como un her-
mano, como un amigo, fraterne, amice f-
cere; - liberalmente, cortsmente con uno,
liquem liberliter habere.
porttil: gestbilis, e. Sin: portbilis.
portatoalla: pendilnteum, i n. Sin: manutr-
gii sustentculum.
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis.
Sin: ferculorum cistella.
portaviones, v. portaaviones.
portavoz: (bocina) bcina, ae f. Sin: meg-
phonus sive megaphnus; vocislator (-oris m)
; vocis amplificator; transmittendae voci t-
bulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolo-
cutor; alicius nmine nuntiator. Uso: - del
curso, prolocutor classis.
portazgo, v. peaje.
porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
ltio; vecturae vel lationis prtium; impensae,
arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prtio soluto // (modo de gobernarse
y portarse) agendi rtio // (actitud, conti-
nente) hbitus, us m. Sin: gestus, us m; hbi-
tus vel gestus crporis. Uso: - altivo, fastus
(us m); - arrogante, insolntia; - austero, aus-
tritas; - desenvuelto, hbitus liber et expedi-
tus; - desgarbado, acrbitas; - grave,
grvitas; - lleno de dignidad, dgnitas; - mo-
desto, modstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
aspritas.
porteador, v. changador.
portera: inula, ae f. Sin: initrix, icis f; (an-
cilla) ostiria, ae f; atriensis, is f; inuae cus-
tos (-odis f).
portera: (habitacin o garita donde est el
portero) ostirium, ii n. Sin: ianitoris cubcu-
lum; ostirii cella vel cllula; adductrium //
(meta, en el ftbol) porta, ae f. Sin: stium.
Uso: postes de la -, (retis) statmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, nxile rete; llevar
la pelota hacia la - opuesta, follem ad opp-
sitam portam perdcere.
portero: initor, oris m. Sin: ostirius, ii m;
portrius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
defiende la meta de su bando) portrius, ii m.
Sin: initor; initor retis; custos portae // -
elctrico, citphonum sive citophnum , i n.
Uso: hablar por el - elctrico, citphono
clloqui.
portezuela: (dim de puerta; puerta de ca-
rruaje) ostolum, i n.
prtico: prticus, us f. Uso: - cudruple, qua-
dra prticus // (vestbulo del templo): pronon
vel pronum, i n; pronos vel pronus, i m
(templi). Uso: - de Bernini, prticus berni-
prtico
850
niana.
portilla: fenestella orbiculata. Sin: foramen
(-mnis n) rotundum; fenestella ovata vel s-
milis ovo.
portillo, v. portezuela.
portn: portale, is n. Sin: porta praecpua.
Uso: - de bronce en el Vaticano, anea e-
dium vaticanarum porta; anea Pontifcii Pa-
ltii porta.
portorriqueo, v. puertorriqueo.
portuario: porturius, a, um. Sin: portuensis;
portensis.
Portugal: Lusitnia, ae f. Sin: Portuglia.
portugus: adj lusitanus, a, um. Sin: lusit-
nicus; portuglicus. Uso: literatura -, ltterae
lusitnicae // sust Lusitanus, i m // lengua -,
lingua lusitana.
portulano: prtuum descrptio.
porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; fu-
tura, ventura, eventura npl ; tempus (-pris n)
futurum.
posada: caupona, ae f. Sin: deversrium; v.
mesn
posadero: caupo, onis m.
posar: (ponerse en disposicin de ser retra-
tado) se pictori propnere (- ante el pintor);
se photgrapho propnere (- ante el fot-
grafo).
posbautismal: postbaptismalis, e.
posblico: postbllicus, a, um.
posclsico: postclssicus, a, um.
posconciliar: postconciliaris, e.
posdata, post scriptum: postscriptum, i n.
Sin: ddita verba npl ; extremae epstulae
adiecta vel ddita.
posdiluviano: postdiluvianus, a, um.
pose: (afectacin) ostenttio, onis f. Sin: af-
fecttio; iacttio; gloritio; gloriosa ostent-
tio. Uso: darse -, efferre vel se efferre
magnfice; iactare se; se ostentare; darse -
por algo, se iactare in liqua re; ostentare li-
quid; dndose -, gloriose vel ptide.
posesin: possssio, onis f. Uso: dar la - de
algo, possessionem alicius rei licui dare;
entrar en - de algo, in possessionem alicius
rei venire; estar en - de algo, possidere li-
quid; possessionem alicius rei habere vel te-
nere; quedar en - de algo, in possessione
alicius rei manere vel permanere; tomar -
de algo, possidere vel occupare liquid; potiri
liqua re vel alicius rei.
posesivo: possessivus, a, um.
posesorio: possessrius, a, um.
posguerra: de -, post bellum exstans.
posibilidad: possiblitas, atis f. Sin: facultas
(v. gr. liquid faciendi); potestas. Uso: - posi-
tivas del ferrocarril, ferrviae possibilitates
positivae; eso est fuera de toda -, nullo
modo fieri potest; existen varias - tericas,
plures possibilitates theorticae exstant.
posibilismo: possibilismus, i m.
posibilista: sust possibilista, ae m. Sin: ad
mdia conslia proclivis // adj possibilsticus,
a, um. Sin: possibilismi prprius; ad possibi-
portilla
851
lismum prtinens.
posible: possbilis, e. Sin: qui, quae, quod
feri potest. Uso: cmo es - que ...?, qui po-
test?; cmo era -?, qui feri pterat?; cuan-
tos ms sea -, quam plrimi; en lo -, ut potest;
es -, potest; feri potest; si es -, si potest; es -
que, feri potest ut ...; el mayor tiempo -,
quam diutssime; eso ya no es -, id feri iam
non potest; lo ms a menudo -, quam saeps-
sime; lo ms pronto -, quam primum; quam
brevssime; quam celrrime; quam citssime;
lo ms tarde -, quam serssime; todo lo que te
es -, quantum potes; hacer lo -, hacer todo lo
-, mnia fcere, experiri, moliri, temptare (ut
...).
posicin: iudcium, ii n. Uso: - especial, pri-
vilgium; status (-us m) peculiaris; - expl-
cita, explcitum iudcium.
posindustrial: postindustrialis, e. Sin: post
quaestuosarum rtium incrementum.
positiva: (Fotogr, prueba positiva) v. posi-
tivo.
positivismo: positivismus, i m. Sin: eorum
rtio qui censent res experimentis solm-
modo cognosci posse.
positivista: positivista, ae m. Sin: qui rebus
solmmodo credit experiendo cgnitis; rebus
tantum credens experiendo cgnitis.
positivo: (adj, que en todo busca la realidad
de las cosas, lo prctico y til) prudens, entis.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cllidus.
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudcium
positivum // Gram, nombres -, nmina posi-
tiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin:
cnditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n)
ex lgibus ortum; ley -, lex positiva, scripta,
cndita, data // (Fotogr, prueba -) pellcula
positiva . Sin: imago vel brctea rectis col-
ribus impressa.
positn o positrn: psito, onis n.
posliminio: postlimnium, ii n. Uso: por el
derecho de -, postlimnio.
posmeridiano: pomeridianus, posmeridia-
nus, postmeridianus, a, um. Sin: post mer-
diem.
poso: (sedimento del lquido contenido en
una vasija) sedimentum, i n. Sin: sdimen,
mnis n; resduum; subsidntia, ae f; faex,
faecis f; quod subsdit (= lo que se ha depo-
sitado) . Uso: - de caf, cafi faex.
posologa: (Med, parte de la farmacologa
que trata de las dosis en que deben adminis-
trarse los medicamentos) posolgia sive
-loga, ae f. Sin: pharmacoposolgia; de
metiendis medicamentis doctrina; de medi-
camentorum temperatione (vel de medica-
mentis temperandis) doctrina vel rtio; de
dsium proportione doctrina // (Med, dosifi-
cacin de un medicamento) medicamenti
tempertio. Sin: medicamentorum portio vel
portiones; (medicamenti) prtium (vel portio-
num) descrptio vel explictio.
posoperatorio: sectionem chirrgicam sb-
sequens.
postal: adj cursrius, a, um. Sin: cursualis,
e; tabellrius; vehicularis; pblici curss.
Uso: cdigo -, nmerus cursualis directrius;
giro -, charta nummria; sngrapha cursualis;
mandatum cursuale // sust chrtula cursria,
cursualis, epistolaris, diribitria. Sin: pblici
curss chrtula, scida, scdula. Uso: - ilus-
trada o con vista/s, chrtula picta; - multico-
lor de felicitacin, pagnula vel chrtula
optativa multcolor.
postal
852
poste: (madero, piedra o columna para
servir de apoyo o de seal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longrius, ii m; fustis, is
m; sustentculum // (pilar o puntal) pila, ae
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dcis mf); - telefnico, telegrfico,
malus telephnicus, telegrphicus; - telefni-
cos, telegrficos, sustentcula filorum tele-
phonicorum, telegraphicorum; - de la
electricidad, malus electricitatis; postes de
una red elctrica, sustentcula filorum elec-
tricorum // (cada uno de los dos palos verti-
cales de la portera de ftbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longrius;
fustis.
postema, v. apostema.
pster: tbula picta. Sin: parietria imago.
Uso: colgar un -, tbulam pictam pareti aff-
gere.
postergar: (dejar atrasado algo) procrasti-
nare. Sin: differre; proferre; prorogare //
(tener en menos o apreciar a alguien o algo
menos que a otra persona o cosa) parvi pn-
dere. Sin: praetermttere; praeterire; negl-
gere.
posteridad: postritas, atis f. Sin: psteri,
orum mpl.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostolum, i n // (cada una de las puer-
tecillas hechas en las ventanas o puertaven-
tanas) postcum, i n. Sin: postcula; forcula;
fenestella; valva vel vlvula; forcula vel vl-
vula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando
conviene la parte acristalada de puertas y
ventanas) plictiles valvae.
postilar, v. apostillar.
postilla, v. apostilla.
postilln: auriga cursualis. Sin: veredrius.
postizo: fictus, a, um. Sin: suppositcius; si-
mulatus; haud naturalis.
postre: appendix, cis f. Sin: bellria, orum
npl; pulchrlia, ium npl; tragmata, um npl;
prndii appendix; secunda mensa. Uso: - va-
riados, cpia bellariorum; a los -, in postrema
mensa; comer el -, bellria (vel mensam se-
cundam) comdere // a la -, postremo; dni-
que.
postridentino: post actum Conclium Tri-
dentinum.
postsinodal: postsynodalis, e.
postulacin: postultio, onis f.
postulado: postulatum, i n.
postulador: postulator, oris m. Sin: pettor;
rogator. Uso: - de las causas de canonizacin
de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
causis canonizationis Servorum Dei.
postulanta: (Der Can) pstulans, antis f.
postulante: (Der Can) pstulans, antis m //
(candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plcis m. Sin: pettor, oris m.
pstumo: pstumus, a, um. Sin: postremus;
ltimus // escritos -, scripta post auctoris
mortem dita; libro -, liber (-bri m) post mor-
tem scriptoris ditus vel vulgatus.
postura: (situacin o modo en que est
puesta una persona, animal o cosa) positura,
ae f. Sin: postio, onis f; psitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, su-
pnitas.
potable: potbilis, e. Sin: salbris; bbilis;
poste
853
potu salbris; ptui aptus; ad bibendum
aptus.
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potssi-
cum carbonatum.
potsico: potssicus vel potxicus, a, um.
Sin: potssii vel potxii (gen); potssio vel
potxico compsitus.
potasio: potssium vel potxium, ii n. Sin:
klium; clium carbnicum.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, dis f. Sin: vsculum. Uso: - de
mostaza, sinapirium; - de tabaco, pyxis ta-
baci; v. bote.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) potntia,ae f. Sin: vis (ac
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad ge-
nerativa) vis genitalis // (poder y fuerza, es-
pecialmente de un Estado) potestas, atis f.
Sin: dcio, onis f; imprium // (Nacin o Es-
tado soberano) res pblica vel respblica.
Sin: cvitas; ppulus; imprium. Uso: gran-
des -, civitates potentiores; res pblicae do-
minantes; impria potentiora; la - romana,
ppulus romanus; la gigantesca - romana,
moles imprii Romani // (facultad del alma)
potntia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma,
nimi facultas; - intelectiva, ingnii facultas
// (persona o entidad poderosa o influyente)
potens, entis; en pl, tambin praepotentes,
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vrium,
vribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: nmeri iterata multiplic-
tio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -,
quattuor ad trtiam potestatem evhere // Fs
potntia, ae f.
potencial: (que tiene o encierra en s poten-
cia) potentialis, e // (que puede suceder o
existir) potentialis, e // sust potntial, alis n;
potentiale, is n. Sin: dnamis, is f; vis, rboris
f. Uso: - elctrico, potentiale elctricum;
elctrica dnamis; - magntico, potential
magnticum; - de friccin, vis frictionis; - de
movimiento, movendi vis.
potencialidad: potentilitas, atis f. Sin: po-
tntia; facultas; potestas; capcitas; vis.
potencialmente: potentiliter.
potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
lere.
potencimetro: potentimetrum, i n. Sin:
potentialis index.
poterna: postca, ae f.
pot-pourri: carnes oleraque vria.
potro: (caballo desde que nace hasta la
muda de denticin de leche) equinus pullus
// (antiguo instrumento de tortura; aparato
de gimnasia) ecleus, i m.
pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) s-
tulus, i m; stula, ae f. Sin: alvolus // (brocal
del pozo) pteal, alis n.
pozo: pteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: -
artesiano, pteus artesianus; - de agua, p-
teus aquarius; - de petrleo, petrolfero, p-
teus oleferus vel petroleosus; fons olerius;
propio de o relativo a los - , putealis, e; pu-
teanus, a, um.
prctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
usus conceptioni officientes; - ilegales, actio-
nes lege vtitae; - impropia, praxis imprpria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
usu vitaque communi; llevar a la -, poner
algo en -, liquid effcere; liquid ad effec-
tum dedcere; liquid ad rem addcere vel
prctica
854
dedcere; teora y -, rtio et usus; ars et usus;
scintia atque usus; rerum cogntio et usus;
en la teora y en la -, cogitatione (vel opi-
nione) ac re // (destreza, habilidad adquirida)
pertia, ae f. Sin: experintia alicius rei;
rerum experintia // prcticas de piedad,
prcticas religiosas, pietatis offcia. Sin: pia
exerctia; pietatis offcia; religionis et pietatis
offcia.
prcticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in
actione vitae.
practicabilidad: accessiblitas, atis f.
practicable: (que se puede practicar o poner
en prctica) actu fcilis. Sin: factu fcilis //
(transitable) prvius, a, um. Sin: patens; ac-
cessbilis; ditu fcilis.
practicante: (que practica y profesa su reli-
gin) religionis observans (-antis). Sin: reli-
gionis cultor, studiosus, dligens; rtibus
religiosis bsequens // (el que en los hospi-
tales cuida de los enfermos bajo la direccin
del mdico) mediastinus, i m. Sin: mdici mi-
nister, adiutor, auxiliator // (persona que por
tiempo determinado se instruye en la prc-
tica de la ciruga y medicina, al lado y bajo
la direccin de un facultativo) tiro, onis m.
Sin: novcius vel novtius, ii m.
prctico: (concerniente o relativo a la prc-
tica) prcticus, a, um. Sin: effectivus; ad
usum ttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo
psitae; ejercicio -, exercittio; experimento
-, usus et experintia; enseanzas, lecciones
-, praecepta quae ad institutionem vitae spec-
tant; filosofa -, philosphia activa; philos-
phia quae in actione versatur; habilidad,
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudn-
tia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, expe-
rimentum; vida -, vita prctica; vitae usus;
ctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-
rtia; en la vida -, inter vitam prcticam //
(conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
sciens, entis (alicius rei), instructus (liqua
re, in liqua re, ad liquid). Uso: - en poltica,
gnarus rei pblicae; mdico -, mdicus ex usu
medens; no -, (homo) ignarus (alicius rei);
no ser - en hacer algo, ignarum esse alicius
rei faciendae // (experimentado, experto, ver-
sado) peritus, a, um (alicius rei, liqua re,
ad liquid). Sin: usu peritus (alicius rei);
versatus, exercitatus (in liqua re); instructus
(liqua re, in liqua re, ad liquid); (alicius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicius
rei, licui rei, ad liquid); rudis (alicius rei,
in liqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
- de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
usu versatus; - de los lugares (baquiano), lo-
corum sciens, peritus, prudens; - en el arte
militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei milita-
ris imperitus; poco - en el arte militar, rei mi-
litaris inexpertus; - en los negocios,
negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
alicius rei faciendae; exercitatum esse ad
liquam rem faciendam; ser muy - en algo,
magnum usum habere in liqua re; peritssi-
mum vel prudentssimum esse alicius rei //
(til) tilis, e // (de uso fcil, cmodo) usu
fcilis, e. Sin: hbilis (que se puede manejar
o llevar fcilmente) // (Mar, tcnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, di-
rige el rumbo de las embarcaciones en la
costa o en un puerto) peritus gubernator.
Uso: - de costa, orae (vel ltoris) peritus vel
dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
ports peritus vel dux; peritus ports guber-
nator; - de ro, amnis peritus; peritus amnis
gubernator.
pradera: prata, orum npl. Sin: campi hr-
bidi; hrbida rura; arva viridntia.
pradera, v. pradera.
prcticamente
855
prado: pratum, i n. Sin: campus hrbidus;
herbosus campus; hrbida tellus (-ris f)
pragmtica: pragmtica, ae f. Sin: disci-
plina pragmtica.
pragmtico: pragmticus, a, um. Sin: ad
pragmatismum spectans.
pragmatismo: pragmatismus, i m. Sin: prag-
mtica rtio vel doctrina.
pragmatista: pragmatista, ae m; pragmatis-
tes, ae m.
pralina: amgdala sccharo involuta. Sin:
amgdalum sccharo involutum.
praxis: praxis, is f. Sin: prctica; ctio.
prebenda: praebenda, ae f.
precalentar: praecalefcere.
precario: precrius, a, um. Sin: temporrius;
ad tempus; incertus; mutbilis.
precaucin: cutio, onis f. Sin: provsio;
praecavendi rtio. Uso: tomar precauciones,
praecavere.
precedencia: (anterioridad) praecedntia, ae
f. Sin: antecssio, onis f; antecessus, us m //
(prioridad, preferencia, superioridad) prior
locus. Sin: ptior dgnitas; ordo ptior; ius
antecedendi.
precedente: adj praecdens, entis. Sin: ante-
cdens; anteactus, anterior; prior; superior //
sust antecssio, onis f. Sin: anteactum; ante-
factum. Uso: sin precedentes, sine exemplo;
crear un -, exemplum indcere, pnere, sta-
tere.
preceder: (anteceder) praecdere. Sin: ante-
cdere; praeire // (tener una persona prima-
ca sobre otra u otras en algo) antecdere li-
quem (vel licui) liqua re. Sin: antecllere
liquem (vel licui) liqua re vel in liqua re;
anteire liquem (vel licui) liqua re.
preceptivo: praeceptivus, a, um.
precinto: fscia fiscalis.
precio: prtium, ii n. Uso: bajo -, vlitas, atis
f; bajo - de los vveres o de los comestibles,
annonae vlitas, annona lxior; - caro de las
cosas, critas; rerum mnium critas; - su-
bido de la mano de obra, critas operario-
rum; - subido de los vveres, annonae critas;
- usurario, prtium feneratrium; - de lista,
prtium in ndice exhbitum; - de la mano de
obra, manuprtium vel maniprtium, ii n // a
mitad de -, prtio dimidiato; a un - altsimo,
permagno; permagno prtio; plrimi; al -
ms alto posible, quam plrimo; a bajo -,
parvo; parvo prtio; al - ms bajo posible,
quam mnimo prtio; a un - nfimo, insignifi-
cante, mnimo, vilssime; - al por mayor, pr-
tium magnrium; - al por menor, prtium
institrium; a qu -?, quanti?; qu - tiene?,
quanti est?; a cualquier -, quanticumque vel
quantocumque // baja el - de alguna cosa,
prtium alicius rei retro abit, prtium alic-
ius rei minuitur vel deminuitur; comprar, ven-
der a un - alto, mere, vndere magno, vel
magno prtio; contener los -, prtia conti-
nere; establecer, fijar el - de una cosa, licui
rei prtium constitere vel statere; pagar el
-, prtium pndere vel perslvere; pagar el -
de una revista, commentariorum prtium de-
pndere, pndere, slvere; poner el - a una
cosa, licui rei prtium impnere vel pnere;
sube el - de alguna cosa, prtium alicius rei
augetur; res crior fit.
preciosidad: (cualidad de precioso) preti-
sitas, atis f // (cosa preciosa o exquisita) res
magni prtii. Sin: res exquisita, pretiosa, pre-
preciosidad
856
tiosssima; res mximi prtii.
preciosismo: (extremado atildamiento del
estilo) orationis ptida affecttio. Sin: exqui-
sitioris orationis stdium; decus affectatum //
(tendencia al refinamiento excesivo) pretio-
sismus, i m. Sin: pretisitas.
preciosista: pretiosista, ae m. Sin: pretio-
sismi fautor.
precisamente: (justa y determinadamente)
prprie. Sin: definite // (con precisin) accu-
rate. Sin: diligenter; exacte; ad amussim //
(necesaria, forzosa o indispensablemente)
absolute. Sin: certe vel certo; haud dbie;
profecto // (en las respuestas afirmativas)
plane. Sin: planssime; vere, verssime; ita;
ita plane.
preclsico: praeclssicus, a, um.
precomprimido: praecontractus, a, um. Uso:
hormign -, calcestrum praecontractum.
preconciliar: praeconciliaris, e.
precristiano: praechristianus, a, um. Sin:
ante aevum christianum.
precursor: (que precede) praecursrius, a,
um // (que anuncia, que presagia) praenn-
tius. Uso: signo -, praenntium, ii n; signifi-
ctio; ser un signo - de algo, significare
liquid // (el que anuncia una cosa) praenn-
tius, ii m // (el que va delante, antecesor)
praecursor, oris m. Sin: antecessor, oris m .
Uso: el - (San Juan Bautista), Praecursor,
oris; Antecursor.
predecesor: decessor, oris m. Sin: anteces-
sor; praedecessor. Uso: los -, maiores; prio-
res; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt;
los - y los sucesores, priores et sequentes;
nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster
felicis recordationis; mi - en este cargo, qui
ante me hoc mnere functus est.
predecir: praedicare. Sin: portndere; prae-
nuntiare; vaticinari.
predestinacin: Teol praedestintio, onis f //
(determinacin de los acontecimientos futu-
ros) fatum, i n.
predestinar: ad liquid delgere // Teol prae-
destinare.
predicacin: Rel praedictio, onis f. Sin:
sacra cntio; rerum divinarum nuntitio.
predicador: (que predica) praedicator, oris
m. Sin: praeco, onis m; orator; hortator; con-
tionator, oris m // (orador sagrado) sacer ora-
tor vel contionator; orator a sacris; Evanglii
praeco.
predicamento: Filos praedicamentum, i n.
Sin: categria, ae f // (fama, grado de estima-
cin en que se halla alguien) aestimtio, onis
f. Sin: fama. Uso: gozar de -, fam vel aesti-
matione valere.
predicar: (publicar, hacer patente y clara
una cosa) praedicare. Sin: contionari.
Uso: - el Evangelio, Evanglium praedicare;
salutis nntium ferre // (exhortar, ensalzar,
inculcar) - la guerra, ad bellum nimos (h-
minum) inflammare; - la paz, la virtud,
pacem, virtutem (vel ad pacem, ad virtutem)
hortari vel adhortari; pacem, virtutem praedi-
care vel suadere; - la verdad, inculcare veri-
tatem; fig , - a los sordos, cantare surdo;
cnere surdis; surdo narrare fbulam // (pro-
nunciar un sermn) sacram orationem (vel
contionem) habere. Sin: orationem de rebus
divinis (vel de rebus sacris) habere; ad (vel
apud) christianum ppulum contionem ha-
bere // (fig, reprender, amonestar, regaar)
liquem obiurgare. Sin: liquem grviter mo-
preciosismo
857
nere, admonere, reprehndere; increpare li-
quem.
predisposicin: praedispostio, onis f. Sin:
dispostio; proclvitas; propnsio; inclintio.
predominancia: dominntia, ae f. Sin: prae-
valntia; praepotntia.
predominio: (poder, superioridad) praedo-
minatus, us m. Sin: dominatus, us m; princi-
patus, us m; domnium; imprium. Uso:
propsito de -, dominandi conslium // (in-
flujo o fuerza dominante que se tiene sobre
alguien o algo) auctritas, atis f. Sin: potes-
tas; efficcia; vis. Uso: tener -, pollere; va-
lere; vigere; auctoritatem, potestatem,
efficciam, vim habere.
prefabricacin: praefabrictio, onis f. Sin:
praefabricatus, us m; praeconstrctio; doms
praestrctio.
prefabricado: adj praefabricatus, a, um. Sin:
praestructus; praeconstructus // sust domus
praestructa.
prefabricar: praefabricare. Sin: praestrere;
ntea strere.
prefacio: (prlogo) v. esta voz // (parte de la
misa que se reza antes del canon) praeftio,
onis f.
prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; an-
tistes (-sttis m). Uso: - Apostlico, Praefec-
tus Apostlicus; - de las ceremonias
pontificias, pontificlium caerimoniarum (vel
caeremoniarum) praefectus.
prefectura: (dignidad, empleo o cargo de
prefecto) praefectura, ae f. Sin: praefecti dg-
nitas vel munus (-nris n) // (oficina o despa-
cho del prefecto) praefecti sedes // Rel, -
apostlica, Praefectura apostlica.
preferencial: praeferentialis, e. Uso: amor -,
praeferentialis dilctio (erga + ac).
preferible: praeferendus, a, um. Sin: antepo-
nendus; anteferendus; praeponendus; ptior,
optablior; mlior. Uso: es - ..., mlius est +
inf.
preferiblemente: potssimum. Sin: ptius; in
primis; prae cteris; prae liis.
prefijo: Gram praefixum, i n. Sin: praevr-
bium; praepostio // - telefnico, praefxum, i
n. Sin: nmerus praefixus.
preglaciar: praeglacialis, e.
pregonero: laudator, oris m. Sin: praedica-
tor.
pregunta: interrogtio, onis f. Sin: percont-
tio // (cuestin) quaestio, onis f // (lo pregun-
tado) quaesitum, i n.
preguntar: querere. Sin: percontari; rogare
vel interrogare. Uso: - a alguien, ab (vel ex,
vel de) liquo percontari; - alguien sobre
algo, liquem (vel ex liquo) de liqua re ro-
gare vel interrogare; - a alguien su opinin,
liquem rogare sentntiam; yo me pregunto,
intra me intrrogo.
prehelnico: praehellnicus, a, um.
prehistoria: praehistria, ae f. Sin: aetas
praehistrica; aetas ante hominum mem-
riam.
prehistrico: praehistricus, a, um.Sin: peran-
tquus; priscus; ante hminummemriam. Uso:
edad -, aetas praehistrica vel fabularis.
prejuicio: praeiudcium, ii n. Sin: praeiudi-
catum; falsa vel fallax opnio; anticipatum iu-
dcium; opnio praeiudicata vel praesumpta;
prejuicio
858
tmere concepta opnio. Uso: atarse a pre-
juicios, praeiudicatis opininibus praepediri;
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel
praesumpta opinione duci.
prelado: antistes, sttis m. Sin: praesul, lis
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - domstico, An-
tistes Urbanus; Antistes domus Pontficis
Mximi; domsticus antistes Summi Pntifi-
cis.
prelatura: Rel Antstitis vel Presulis dgni-
tas, honor, munus (-nris n).
prelavado: lavtio initialis.
preludio: (lo que precede y sirve de entrada;
preparacin o principio a algo) exrdium, ii
n. Sin: intium; intritus, us m; praeldium;
praenuntitio // (lo que se toca o canta para
ensayar la voz, probar los instrumentos o
fijar el tono antes de comenzar la ejecucin
de una obra musical) praelsio, onis f. Sin:
proldium // (composicin musical indepen-
diente destinada a preceder la ejecucin de
otras obras; obertura) praecntio, onis f. Sin:
proemium; praeldium.
prelusin: praelsio, onis f.
premeditacin: praemedittio, onis f. Sin:
praecogittio; praecdens medittio.
premiar: premio liquem affcere. Sin: li-
cui premium dare vel tribere. Uso: trabajos
premiados, pera premio decorata; - a los
vencedores de un concurso, premiis ornare
vel decorare eos qui in certmine palmas tu-
lerunt; premio donare eos qui victores e cer-
tmine discesserunt.
premio: premium, ii n. Uso: - cientfico,
premium scientficum; - pecuniario, pre-
mium pecunirium, - Nobel, premium no-
belianum; premium a Nobel institutum;
premio Nobel de literatura, de qumica, pre-
mium nobelianum litteraturae, chemae; -
Nobel de la paz, premium pacis nobelia-
num; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Fsica fue asignado conjuntamente
a tres investigadores, phsicae premium no-
belianum contributum est tribus investigat-
ribus // (de persona galardonada con el
premio Nobel) premio illo a Nobel nuncu-
pato laureatus vel decoratus; premio nobe-
liano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
Uso: fue distinguido con el - Nobel, premio
nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asig-
nar a uno el primero, el segundo -, primum,
secundum premium licui adiudicare vel at-
tribere; entregar, otorgar a uno el primer -,
primum premium licui deferre; obtener el
primer -, primum premium ferre; ser distin-
guido con el - Nobel de la paz, Premio No-
beliano pacis ffici; ser estimado digno del -
de la victoria, nicetrio dignum haberi.
premisa: praemissa, ae f (propostio); prae-
mssio, onis f. Sin: antecdens, entis. Uso: la
- mayor del silogismo, syllogismi propostio
maior; prtesis, is f; la - menor, praemissa
minor; apdosis, is f.
premonstratenses: praemonstratenses, ium
m.
premura: (prisa, urgencia, instancia) cel-
ritas, atis f. Sin: festintio; propertio, onis f;
properntia, ae f // (aprieto, apuro) discri-
men, mnis n. Sin: angstiae, arum fpl.
prenatal: praenatalis, e. Sin: antegenitalis.
prendedor: acus, us f. Uso: - grande, magna
acus; - pequeo, accula; spnula; - para los
cabellos, acus comatria vel crinalis.
prendera: scrutrium, ii n. Sin: venlium
supellectlium taberna.
prelado
859
prenotacin: praenottio, onis f. Sin: prae-
signtio. Uso: - de un sitio, loci condctio vel
praenottio.
prenotar: praenotare. Sin: praesignare;
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum cond-
cere; locum in antecessum constitere.
prensa: (mquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidrulica,
prelum hydrulicum; - para imprimir, pre-
lum typogrphicum // (imprenta) prelum, i n.
Sin: imprssio, onis f; res pressria; ars libr-
ria, typogrphica, guttenbrgia // (conjunto
de publicaciones peridicas y especialmente
diarias) ephemrides, um fpl; diria, orum
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis im-
pressae, exaratae, ditae, excusae; scripta
typis impressa, exarata, dita, excusa; scripta
in vulgus dita. Uso: - clandestina, pginae
typis occulte exaratae; - diaria y peridica,
diurni et per intervalla diti commentrii; -
porno, opscula obscena; - y propaganda,
acta diurna et divulgtio // la invencin de la -,
artis typogrphicae excogittio vel invntio;
artis typogrphicae inventum (la invencin
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo p-
situs; libertad de -, rei librriae libertas; los
representantes de la -, ephemridum procura-
tores ; problema de la -, questio de scriptis
prelo ditis // (conjunto de personas dedica-
das al periodismo) diurnrii, orum mpl. Uso:
agente de -, cum diurnriis commrcii cura-
tor; conferencia de -, conventus diurnriis
edocendis // difundir la - catlica, scripta et
commentrios de re cathlica vulgare. Sin:
vender diariamente la - catlica, cathlica
scripta cotidie venditare.
prenunciar: praedcere. Sin: praenuntiare;
portndere; ante nuntiare.
preocupacin : (cuidado, desvelo) sollici-
tudo, dnis f. Uso: - ecolgica, oecolgica
sollicitudo.
preocuparse: sollcitum esse. Uso: - de al-
guien, sollcitum esse pro liquo; - de (o por)
algo, sollcitum esse alicius rei (vel liqua
re, vel de liqua re, vel in liqua re, vel circa
liquid, vel propter liquid); in sollicitdine
esse de liqua re; curis ffici liqua re; no - en
absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre liquid.
preparacin: praepartio, onis f. Uso: - de
un libro, libri confctio vel compostio; en -
(de un libro) confcitur vel compnitur.
preparado: praeparatus, a, um.
prepararse: parare se. Sin: se comparare.
preposicin: praepostio, onis f. Uso: prepo-
siciones que rigen el acusativo, el ablativo,
praepositiones accusativae, ablativae.
prepsito: praepsitus, i m. Uso: - provin-
cial, general de la Compaa de Jess, So-
cietatis Iesu praepsitus provincialis,
generalis.
presa: (accin de prender) prehnsio, onis f.
// (acequia, zanja de riego) derivtio, onis f
(flminis). Sin: fssula; canalculus; rvulus
// (muro grueso de piedra u otros materiales
que se construye a travs de un ro, arroyo o
canal, para detener el agua a fin de derivarla
fuera del cauce) agger, ris m. Sin: opus,
peris n; moles, is f. Uso: cerrar los ros con
presas, flmina opribus obstrere; construir
una - en un ro, molem in flumen edcere.
presagiar: praesentire vel praesagire liquid.
presbiacusia: presbyacsis, is f. Sin: senilis
srditas; audits defectus (-us m).
presbicia: presbypsia sive -opsa, ae f. Sin:
presbypia sive -opa, ae f; viss defectus
(-us m); hypermetrpsia sive -opsa; senilis
presbicia
860
videndi deblitas vel infrmitas.
prsbita o prsbite: presbytes, is m; pres-
byta, ae m. Sin: presbypsi laborans; pres-
byop affectus; qui (quae) contuetur
longinqua. Uso: ser -, senliter videre; senum
modo crnere.
presbiterado: presbyteratus, us m. Sin: sa-
cerdtium; presbteri dgnitas. Uso: recibir
el -, presbyterats rdinem accpere vel rec-
pere.
presbiterio: (rea del altar mayor hasta el
pie de las gradas) presbytrium, ii n // (reu-
nin de los presbteros con el obispo) pres-
bytrium, ii n.
presbtero: prsbyter, ri m.
prescribir: praescrbere. Sin: praecpere;
praestitere // (recetar) praescrbere.
prescripcin: praescrptio, onis f. Uso: - ad-
quisitiva, usucpio, onis f; usus et auctritas;
praescrptio acquisitiva; - extintiva,
praescrptio exstinctiva; adquirir por -, usu-
cpere // (tratamiento ordenado por el m-
dico, receta) plcitum, i n. Uso: - mdicas,
medicorum plcita.
prescriptible: praescriptbilis, e. Sin:
praescriptioni vel usucapioni obnxius
preseleccin: prior selctio.
presencia: (asistencia) praesntia, ae f. Sin:
aspectus, us m; conspectus, us m. Uso: - de
Dios, praesntia Dei; en - de alguien, coram
liquo; in praesntia, in conspectu, in aspectu
alicius; en - del pueblo, coram ppulo;
palam ppulo; en mi -, in conspectu meo; ad-
mitir a su -, coram admttere liquem; hacer
acto de -, interesse; ir, venir a la - de uno, in
conspectum alicius venire, ngredi; venire
coram ; fig, - de nimo, praesntia nimi;
praesens nimus // (figura del cuerpo) forma,
ae f. Sin: spcies, i f. Uso: de buena -, cr-
pore vel forma praestanti; pulcher aspectu ;
de mala -, spcie deformis.
presentacin: praesenttio, onis f. Sin:
monstrtio, ostnsio, exhibtio. Uso: - de la
Virgen Mara en el Templo, Praesenttio Vr-
ginis Marae in Templo; fiesta de la - de la
Virgen, Festum Mariae Vrginis ad templum
deductae; Festum Mariae Vrginis Deo a pa-
rntibus devotae.
presentador: praesentator, oris m. Sin: os-
tentator; praesentans; monstrans, ostendens,
xhibens; introductor // (persona que pre-
senta y comenta un espectculo, o un pro-
grama televisivo o radiofnico) praeco, onis
m.
presentar: (introducir a uno en la casa o en
el trato de otro, a veces recomendndolo per-
sonalmente) liquem ad liquem (in conspec-
tum alicius) dcere, dedcere, prodcere;
liquem licui praesentare; permtame pre-
sentarle el Profesor ..., concede ut tibi prae-
sentem professorem ...; - una persona a otra
con una recomendacin, liquem licui tr-
dere et commendare // (mostrar, dar a cono-
cer algo) monstrare. Sin: exhibere. Uso: la
cosa presenta dificultades, res (multas) xhi-
bet difficultates // presentarse, comparecer,
sese praesentare; se offerre; se ipse coram of-
ferre. Uso: - a alguien, liquem adire; - en
pblico, in pblicum prodire // (proponer) -
una propuesta de ley, legem rogare.
presente: praesens, entis. Sin: assistens;
astans, antis. Uso: al -, de -, in praesens, in
praesenti, ad praesens, nunc; tener -, ob cu-
los habere; ante culos propnere; mente re-
cogitare // -! adsum!, praesens (sum)!, asto!
// Gram tempus praesens // (obsequio, re-
galo) donum, i n. Sin: munus, nris n.
prsbita
861
presentir: praesentire. Sin: odorari; subodo-
rari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odo-
rari.
preservativo: adj praeservativus, a, um. Sin:
mniens, entis; tuens; tutans; ad praecaven-
dum aptus // (remedio) praeservativum, i n.
Sin: antdotum, i n; antdotus, i m (adversus
liquid); remdium praesumptum. Uso:
tomar un -, medicamento se praemunire //
(condom) praeservativum, i n. Sin: tegumen-
tum; tutamentum; munimen, mnis n ; penis
integumentum vel tegumentum; penis invo-
lcrum vel oprculum // (pesario) pessrium,
ii n. Sin: pessum; pssulum.
presidencia: (accin de presidir) modera-
men, mnis n // (dignidad o cargo del presi-
dente) praesidntia, ae f. Sin: praesidatus, us
m; praesidentis offcium; presidis munus
(-nris n); presidis dgnitas; praefectura.
Uso: bajo la - de alguien, liquo preside;
sub modermine alicius; conferir la -, li-
quem praefcere licui rei; ejercer la -, licui
rei praeesse vel praesidre; praesidatum ad-
ministrare // (palacio del presidente) presi-
dis paltium vel sedes.
presidencial: praesidentialis, e. Sin: praesi-
dialis, e; presidis (gen). Uso: juramento -,
ius iurandum praesidentiale; silla -, sella
praesidentialis.
presidencialismo : praesidentialismus, i m.
Sin: summum presidis imprium.
presidencialista: praesidentialista, ae m. Sin:
praesidentialismi fautor.
presidenta: (mujer que preside) antstita, ae
f. Sin: moderatrix, praepsita; praeses,
sdis f // (jefa del Estado) praeses, sdis f. Sin:
presidens, entis f; rei pblicae summa cura-
trix vel moderatrix // (mujer del presidente)
praesidentis vel presidis (reipblicae) uxor
(oris f).
presidente: praeses, sdis m. Sin: presidens,
entis m; praepsitus, i m. Uso: - actual, pre-
sidens hodiernus; - interino, rei pblicae prae-
ses nterim delectus vel lectus; - transitorio,
presidens transitrius; - vitalicio, praeses
sempiternus; - de la repblica, praepsitus vel
praeses rei pblicae; princeps vel moderator
Reipblicae; - de Alemania, Germniae pre-
sidens; - de Cuba, Cubanorummoderator; - de
Italia, praeses Rei pblicae itlicae; - de los
Estados Unidos de Norte Amrica, praeses Fo-
ederatarum Civitatum Amricae Septemtrio-
nalis; - del Politbur, presidens Supremo
Conslio Sovitico; - del consejo de ministros,
praeses administrorum publicorum; praeses
conslii administrorum; - del senado, praeses
senats; - de un partido poltico, praepsitus
factoni polticae; - de una sociedad, societatis
magister; - de un congreso, praeses con-
gresss; - de una comisin, praeses conslii
licui rei faciendae, procurandae, administran-
dae, provehendae ...; - de la Conferencia Epis-
copal, presidens cetui episcoporum; - del
Instituto de Estudios Romanos, Instituti Ro-
manis stdiis provehendis praeses; presidentes
de juntas parroquiales, presides consiliorum
paroecilium // vice -, vicepresidens. Sin:
propraeses, dis, m.
presidiario: praesidirius, ii m. Sin: ergastu-
lrius.
presidio: (guarnicin de soldados en una
plaza fuerte) v. guarnicin // (ciudad o for-
taleza que se puede guarnecer de soldados)
praesdium, ii n. Sin: arx, arcis f; munimen,
mnis n; propugnculum; ppidum; arx prae-
sdio munita // (establecimiento penitencia-
rio) ergstulum, i n // (conjunto de
presidiarios) ergstuli, orum mpl; ergstula,
orum npl // (ayuda, socorro) auxlium, ii n.
Sin: subsdium, ii n // (amparo, defensa) pa-
trocnium, ii n. Sin: praesdium; tutamentum;
presidio
862
praesdium (comit elegido por el Soviet Su-
premo).
presin: pressio, onis f. Sin: pressus, us m;
pressura // fig instntia, ae f. Sin: sollicittio;
flagittio; mpetus, us m. Uso: alta -, hyper-
tnsio, onis f (snguinis); baja -, lentus sn-
guinis pressus; - arterial, prssio vel pressus
arterialis; arteriosa prssio; - atmosfrica,
prssio vel pressura atmospherica; - sangu-
nea o de la sangre, prssio vel pressus sn-
guinis; arteriotnia sive -tona, ae f; varias -
para que los hombres sigan la nueva moda,
vrii mpetus, quibus hmines adducuntur, ut
novam modam sequantur; - de aceite, pres-
sura lei; - de la imitacin, mpetus imitandi;
- del aire, ris prssio vel pressus; - del ox-
geno, prssio oxygnii; - de los neumticos,
pneumaticorum prssio, hacer -, prmere;
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato
para medir la - sangunea o tensin arterial,
tonmetrum, i n.
preso: (encarcelado) carceratus vel incarce-
ratus. Sin: crcere detentus, clausus, inclu-
sus; in crcere inclusus vel detentus; in
custdia carcerali detentus. Uso: visitar a los
-, crcere clausos invsere.
prestacin: (accin y efecto de prestar)
praesttio, onis f. Sin: dtio; praebtio. Uso: -
del juramento, praesttio iurisiurandi // - so-
cial, benefcium sociale.
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m.
Sin: mutuatrius; mtuans homo.
prstamo: (accin y efecto de prestar) mu-
tutio, onis f. Sin: versura; mtui dtio; per-
muttio // (lo que se presta) commodatum, i
n. Sin: crditum; mtuum. Uso: a ttulo de -,
mtuo; dado, prestado a ttulo de -, mtuus,
a , um // (dinero que se presta) pecnia mtua
vel crdita. Uso: - otorgados, crditae sum-
mae; prstamos sin inters o con un inters
mnimo, pecniae sine fnore, vel parvis tan-
tum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel crditae (si se trata de - otorgados); -
sobre prenda, pecnia psito pgnore crdita
// amortizar un -, aes mtuum rddere; dar a
-, commodare; crdere; mtuum dare; dar di-
nero a -, pecniam dare mtuam; pedir un -,
mtuo ptere; pedir dinero a -, pecniam m-
tuam rogare; querere pecnias mtuas f-
nore; recibir en -, mtuo accpere; recibir
dinero en -, pecniam mtuam ab liquo ac-
cpere; tomar a -, mtuum accpere, cpere,
smere ab liquo; versuram fcere ab liquo;
commodatum accpere; mutuari liquid;
tomar dinero a -, mutuari pecnias; smere
ab liquo pecnias mtuas.
prestar: mtuum dare. Sin: mtuo dare li-
quid; commodare; praestare. Uso: el -, com-
modtio; praesttio; mtui dtio, onis f; - a
inters, fenerare vel fenerari; - a inters ele-
vado, pecniam occupare grandi fnore; - sin
inters, commodare liquid licui; liquid
licui mtuum dare; - dinero, pecuniam dare
mtuam licui; - dinero a inters, pecniam
fnori dare licui; pecniam fenerari; - di-
nero al cinco por ciento, fenerari pecniam
quinis centsimis; pecniam quinis centsi-
mis nnuis mutuari; pedir prestado dinero a
alguien, pecniam mtuam ptere ab liquo;
pedir prestado un objeto, liquid utendum
ptere; recibir prestado algo de alguien, li-
quid ab liquo mutuari; liquid ab liquo m-
tuum accpere vel smere (con inters,
fnore); tomar prestado algo de alguien, li-
quid ab liquo mutuari.
prestidigitacin: (arte o habilidad para
hacer juegos de manos) ars vel pertia praes-
tigiarum // (juego de manos) praestgiae,
arum fpl. Uso: hacer -, praestgias gere;
praestigiarum ludos gere.
prestidigitador: praestigiator, oris m. Sin:
agyrta, ae m.
presin
863
prestigiador, v. prestidigitador.
prestigio: auctritas, atis f. Sin: dgnitas; auc-
tritas et grtia; auctritas et nomen. Uso:
gozar de - ante alguien, auctoritate et grti
apud liquem florere vel valere; gozar de
gran -, multum auctoritate valere.
presumible: coniecturalis, e. Sin: probbilis,
e; veri smilis, e. Uso: es -, veri smile est;
praesumi potest; no es -, haud veri smile est
+ inf.
presumiblemente: probabliter. Sin: veri si-
mliter; ut veri smile est; quantum praesumi
potest; ut suspicari licet. Uso: har - esto,
veri smile est eum hoc facturum esse.
presumir: (conjeturar) concere. Sin: co-
niectare; putare; suspicari. Uso: como se
puede -, ut suspicari licet // (jactarse) sibi
arrogare, tribere, assrere. Uso: - sabidura,
sibi sapintiam arrogare.
presuncin: nmia sui fidcia.
presunto: praesumptus, a, um. Sin: probbi-
lis; coniectus; opinatus.
presuponer: praesuppnere.
presupuestar: praecalculare. Sin: ante aesti-
mare; sumptus praevidere; praecomputare;
sumptus ante computare; sumptum vel sump-
tus in antecessum aestimare; aestimationem
fcere alicius rei; expensae vel expensarum
rationem inire.
presupuesto: adj praesuppsitus, a, um. Sin:
suppsitus; praesumptus // (cmputo antici-
pado de los gastos) praecomputtio smp-
tuum. Sin: futuri sumpts (vel futurorum
smptuum) aestimtio, computtio, iud-
cium; sumptus in antecessum aestimatus; fu-
turi sumpts (vel futurorum smptuum)
aestimtio; sumpts vel smptuum aestim-
tio; expensae vel expensarum rtio // (cm-
puto anticipado de los gastos e ingresos)
praesmptio futuri accepti et expensi. Sin:
praesumptiva dandi accipiendique compos-
tio // (motivo, causa o pretexto con que se
ejecuta una cosa) praesuppsitum, i n. Uso:
- esencial, essentiale praesuppsitum.
presurizacin: pressus temperatus.
presurizar: pressum temperare.
prt--porter: vestis prompta.
pretendiente: candidatus, i m. Sin: pettor //
(- a la mano de una mujer) procus, i m.
preternatural: praeternaturalis, e.
pretextar: praetexare. Sin: praetndere;
praetxere; allegare; proferre; in mdium
proferre.
pretexto: praetextum, i n; praetextus, us m.
Sin: obtentus, us m; spcies, i f; causa ficta
o simplem causa. Uso: con este -, hoc prae-
textu; con el - de la antigua amistad, prae-
texto vteris amictiae; buscar un -, causam
confngere; hallar un -, causam reperire; ale-
gar como -, dar por -, v. pretextar.
pretil: (murete o vallado de piedra u otra
materia, que se pone en los puentes y en otros
parajes para preservar de cadas) crepdo,
dnis f.
pretina: (cinturn con hebilla para sujetar
ciertas prendas de ropa) cinctura, ae f.
preventivo: adj praeventivus, a, um. Sin:
praemniens, entis; ad praecavendum aptus.
Uso: guerra -, bellum praeventivum; medi-
das -, praecautiones, um fpl; prisin -, cust-
dia ad praecavendum; sistema -, systema
preventivo
864
praeventivum; detener a uno en prisin -, in
pblicae custdiae loco cautionis caus li-
quem detinere; poner a uno en prisin -, dare
liquem in custdiam cautionis caus // ( re-
medio -) antdotum, i n; antdotus, i f.
prever: prospcere. Sin: praevidere; antevi-
dere vel ante videre; praesentire; praesagire;
praenscere
previsin: prospicintia, ae f. Sin: providn-
tia. Uso: - social, providntia socialis.
prima: v. primo, ma // (cantidad que cobra
el asegurador por el seguro) vectgal, alis n.
Uso: - de seguro, vectgal societati tutelari //
(hora cannica) Prima, ae f.
prima bailarina: praesultrix, icis f.
primaca: (primer lugar o superioridad de
una cosa) principatus, us m. Sin: primus vel
princeps locus; primae partes. Uso: dar a al-
guien la -, primas (vel primas partes) licui
tribere vel concdere; tener la -, prncipem
esse in liqua re; primas (vel primas partes)
obtinere; priores partes gere // (dignidad o
empleo de primado) primatis dgnitas. Sin:
primatus, us m; summa dgnitas vel auctri-
tas. Uso: - del Sumo Pontfice, summus vel
supremus Ecclsiae principatus; totius Eccl-
siae principatus.
primado: (primer lugar, grado, superiori-
dad) v. primaca // (primero y ms preemi-
nente de todos los arzobispos y obispos de un
reino o regin) primas, atis m. Sin: antistes,
sttis m. Uso: Abad -, Abbas (-atis m) Primas
(-atis).
primario: primrius, a, um. Sin: primus.
primavera: (estacin) ver, veris n. Uso: la
- de Praga, ver pragense // (planta) pr-
mula veris; bellis, dis f .
primero: primus, a, um. Uso: el - de la clase,
antescholrius, ii m; princeps discipulorum;
princeps inter discpulos; el - de una lista,
primus in tbula.
primitivo: adj primitivus, a, um. Sin:
primignius; prstinus; priscus; vetustssi-
mus; primus. Uso: costumbres -, prisci
vel antqui mores (-um mpl); estado -,
prstinus status (-us m); hombre -, homo pri-
mignius, primitivus, priscus; el pueblo -,
prisca gens; palabras -, primignia verba;
primitiva et nativa verba // sust homo primi-
gnius vel primaevus. Uso: los -, primi mor-
tlium.
primo, ma: (hijo, ja del hermano del padre)
ptrui flius, flia; (de la hermana del padre)
amitinus m, amitina f, o bien mitae flius,
flia; (del hermano de la madre) avnculi f-
lius, flia; (de la hermana de la madre) con-
sobrinus, consobrina.
primordial: primordialis,e. Sin: primig-
nius; primitivus; priscus; prstinus; antquus;
antiqussimus. Uso: edad -, antiqussima
aetas.
princesa: principissa, ae f. Sin: princeps,
cpis f; princeps fmina. Uso: - hereditaria,
principissa hereditria, - real, principissa re-
galis // (mujer del prncipe) prncipis cniux
vel cniunx (-igis f), vel uxor (-oris f) // (hija
del prncipe) prncipis flia // (hija del rey)
rgia virgo (-gnis f), mlier rgio gnere
orta; e domo rgia princeps fmina.
principado: (ttulo o dignidad de prncipe)
principatus, us m. Sin: prncipis dgnitas //
(territorio o lugar sobre el que recae este t-
tulo) prncipis dcio (-onis f). Sin: rgio prn-
cipis imprio subiecta // (primaca, ventaja o
superioridad) v. primaca.
prncipe: princeps, cpis m. Uso: - elector,
prever
865
elector princeps; - heredero, princeps heredi-
trius; princeps imprii successioni destina-
tus; - real, princeps regalis vel rgius; - de la
sangre, princeps rgii snguinis // fig, - azul,
sponsus perfectus. Sin: princeps ureus.
principiante: (el que empieza a estudiar o
aprender un oficio, arte, etc.) tiro, onis m
(alicius rei, vel liqua re, vel in liqua re).
principio: (inicio, origen) princpium, ii n.
Sin: intium; origo // (principios de una co-
mida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab
ovo usque ad mala.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenbii) antistes (-sttis m), magister
(-tri m), moderator (-oris m) // (prroco o
cura) v. estas voces // gran - de una orden
ecuestre, equestris rdinis magister prior.
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenbii) ants-
tita vel praeses (-sdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenbii vel coenbio) prae-
fecta; (coenbio) praepsita.
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris off-
cium vel dgnitas; magistrium; coenbii ma-
gistrium. Uso: - de una orden ecuestre,
equestris rdinis magistrium.
priori: a -, ex antecapto iudcio.
prioridad: (precedencia) priritas, atis f. Sin:
praecedntia; ptior (vel princeps, vel pri-
mus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas
(vel primas partes) licui dare, tribere, de-
ferre, concdere; obtener la -, primas (vel pri-
mas partes) obtinere // (anterioridad en
tiempo) antecssio, onis f. Sin: praegressus,
us m, praegrssio, onis f; antquitas.
prioritario: prior, prius. Sin: superior; prae-
cpuus; ptior.
prisionero: ( - de guerra) captivus, i m. Uso:
los - alemanes, germani captivati; tomar,
hacer - a alguien, liquem cpere // (persona
que est presa) v. preso.
prisma: prisma, tis n.
prismtico: prismticus, a, um // prismti-
cos, prismtica perspicilla npl; v. anteojos.
privacy: vita privata vel ntima. Sin: ntimae
res; vita domstica.
privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
privatizacin: ad privatam administrationem
alicius negtii (vel societatis) transltio
(-onis f).
privatizar: ad privatam administrationem
liquid transferre.
privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privi-
lgio vel benefcio donatus; iure praecpuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occu-
pare privilegiatum.
privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privi-
lgium. Uso: - legal, praecpua lex; praec-
puum ius; los - de las mujeres, mulibria iura;
tener, conceder, quitar el - de hacer algo, ha-
bere, dare, admere privilgium alicius rei
faciendae // (condicin privilegiada) peculia-
ris condtio. Sin: praecpuum cmmodum.
Uso: posiciones de -, praecpua cmmoda; es
- de nuestra patria, ptriae nostrae peculiaris
condtio est // (ventaja) cmmodum, i n. Uso:
- exclusivo, sui solus cmmodum // (don,
prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
tribitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licntiae dabat ei glria; es - de los
doctos, doctorum hminum est; es - de
pocos, ad paucos rcidit.
privilegio
866
pro: - y contra, in utramque partem. Uso:
despus de evaluar el - y el contra, re attente
perpensa; disputar en - y en contra, in utram-
que partem disputare; no hablar ni en - ni en
contra, in neutram partem disputare; valuar
el - y el contra, quid cmmodi, quid detri-
menti ex liqua re futurum sit, perpndere.
probabilidad: probablitas, atis f. Sin: veri
similitudo.
probabilismo: probabilismus, i m.
probabilista: probabilista, ae mf.
probable: (verosmil) probbilis, e. Sin: veri
smilis; credbilis; probabilitatem habens //
(que se puede probar) demonstrbilis, e. Sin:
demonstrationem admittens.
probablemente: probabliter. Sin: veri sim-
liter; cum probabilitate.
probador: (en tiendas de ropa, habitacin en
que se prueban las prendas de vestir) cella
vel cllula, ae f.
probeta: (tubo de ensayo) vtreus tbulus.
Sin: ampulla vtrea; vsculum; probatrium
(vas, vasis n).
probidad: prbitas, atis f. Sin: intgritas.
problema: problema, tis (gen pl: problema-
torum; dat y abl pl: problmatis). Sin: ques-
tio, onis f; causa. Uso: - demogrfico,
questio de multitudinis incremento; - ecol-
gico, oecolgica questio; - filolgico, ques-
tio philolgica; el gran -, summa questio; -
morales acerca de la natalidad, morales
quaestiones cum augescente natorum nmero
coniunctae; - pastorales, pastorlia probl-
mata; problemas con la polica, incmmoda
cum pblicis custdibus; problemas de nues-
tro tiempo, quaestiones quas recens invexit
aetas; resolver un -, quaestionem enodare,
slvere, perslvere // fig difficultas, atis f.
Sin: nodus, i m; res diffcilis. Uso: - central,
quod caput est.
problemtica: quaestiones, um fpl. Sin:
complexus (-us m) quaestionum. Uso: - de-
mogrfica, quaestiones demogrphicae; - del
trabajo, complexus quaestionum ad laborem
spectntium.
problemticamente: problemtice. Sin: am-
bgue; dbie.
problematicidad: dubetas, atis f. Sin: am-
bigitas.
problemtico: problemticus, a, um. Sin:
dbius; incertus; ambguus; anceps.
problematismo, v. problematicidad.
procedimiento: processus, us m. Sin: modus,
i m; modus procedendi; rtio; agendi rtio;
ordo; rtio et ordo; via; rtio et via. Uso: -
qumico, chmicus vel chmicus processus; -
forzoso del pensamiento, necessrius ratioci-
nandi ordo // (Der, modo de proceder en jus-
ticia) ctio, onis f. Sin: iudcium; questio
iudicialis. Uso: seguir el -, iure gere.
procedure (Inform), procedimiento: proce-
dura, ae f. Sin: processus, us m; forma pro-
cedendi; certus procedendi modus.
procesador (Inform y Tecnol): elaborat-
rium, ii n. Sin: processrium. Uso: - de datos,
elaboratrium datorum; - de textos, txtuum
elaboratrium.
procesal: processualis, e. Sin: iudicialis.
Uso: actas -, acta processulia.
procesin: procssio, onis f. Uso: - general y
solemne del Santsimo Sacramento, procs-
pro
867
sio generalis et sollemnis (vel solemnis)
Sanctssimi Sacramenti.
proceso: (procedimiento) processus, us m.
Uso: - jurdico, processus iurdicus; - ratifi-
catorio, processus ratificationis; - de beatifi-
cacin de Juan Pablo II, processus
beatificationis Iohannis Pauli II; - de pacifi-
cacin, processus pacificationis.
process (Inform): processus, us m.
processor (Inform) : procesador, v. esta voz
// (Central Processing Unit, unidad central
de proceso): processrium centrale.
proclamacin: renuntitio, onis f. Sin: decla-
rtio. Uso: - oficial de los vencedores, pblica
victorum renuntitio.
procreacin: procretio, onis f.
procrear: procreare.
procurador: (el que ejecuta algo en nombre
de otro) procurator, oris m. Uso: - general,
procurator generalis // (el que por oficio, en
los tribunales, hace, a peticin de una de las
partes, todas las diligencias necesarias)
actor causarum.
produccin: (accin de producir) prodctio,
onis f. Sin: confctio. Uso: - cinematogr-
fica, imgines vel pellculas cinematogrphi-
cas dere; - econmica, oeconmica
efficintia; - teatral, ludos scenicos exhibere
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin:
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - econmica, opes, opum fpl; - me-
talfera y aurfera, metallorum aurique fe-
tura; - de aceite, lei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, pro-
vntuum auctus (-us m); garantizar la -, ap-
paratus bonis gignndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas,
proventus potarum; - del espritu, nimi
fetus.
producible: producbilis, e. Sin: ad produ-
cendum aptus.
producir: prodcere. Sin: ggnere; effcere;
prere.
productividad: productvitas, atis f. Sin: fe-
cnditas; fertlitas; fercitas; ubertas. Uso: -
econmica, productvitas oeconmica; - de
la tierra, de los campos, fecnditas terrae,
agrorum; - de la vid, fercitas vitis // fig, - de
la mente, fecnditas nimi.
productivo: productivus, a, um. Sin: fecun-
dus; ferax; frtilis; fructuosus.
producto: (cosa producida) productum, i n;
productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: pro-
ductos de la tierra, fructus praediorum //
(Mat, cantidad que resulta de la multiplica-
cin) productus, us m. Sin: multiplicationis
effectus; summa ex multiplicatione effecta.
Uso: - agrcolas, (ea) quae terra gignit; ea
quae e terra gignuntur; - elaborados, res
manu factae; - importados, res pregre invec-
tae; - industriales, fructus officinarum; artif-
cia operaque; - primarios, res primigniae; -
sintticos, res chmicis artifciis effectae; res
synthtice (vel per snthesin) factae.
productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
producens, entis; qui cnficit; qui fbricat vel
fabricatur. Uso: - agrcola, arator; agrcola //
(obrero) v. esta voz.
profanacin: profantio, onis f. Sin: conta-
mintio; deturptio; violtio.
profanador: profanator, oris m. Sin: profa-
nans; contaminator; sacrlegus.
profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-
profanar
868
lare; deturpare; foedare; pollere. Uso: - un
lugar, alicius loci sanctitatem violare.
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer.
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, mis-
cere sacra profanis // fig imperitus; indoctus;
rudis.
profase: prophasis, is f.
profeca: propheta, ae f; prophettio, onis f.
Sin: praedctio; vaticintio; praedictum; vati-
cnium; rerum futurarum praedctio.
profesar: profiteri. Sin: pblice fateri vel
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem
profiteri.
profesin: (accin y efecto de profesar) pro-
fssio, onis f. Uso: - de fe, profssio fidei;
emitir la - de fe, emttere professionem fidei
// (ceremonia eclesistica en que alguien pro-
fesa en una orden o congregacin religiosa)
profssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae
profssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncuptio; - temporal, perpetua,
temporria, perptua profssio; emitir, hacer
la - religiosa, professionem (religiosam) f-
cere // (actividad permanente) ars, artis f.
Sin: munus, nris n; profssio. Uso: - acad-
mica, professio acadmica; - anterior, munus
prstinum; - humilde, ars hmilis vel srdida;
- liberales, artes ingnuae; - noble, elevada,
ars nbilis vel ingnua; de -, professione; far-
macutico de -, professione pharmacopla;
por -, pro mnere; ensear latn por -, lin-
guam latinam pro mnere docere; ejercicio
de la -, professionis exercittio; ejercer una -,
artem factitare vel exercere; mnere fungi;
munus obire; ejercer la - de mdico, medici-
nam exercere, fcere, profiteri.
profesional: adj professionalis, e. Sin: pro-
fessionis, mneris, ministrii, artis (gen de
pertenencia); professionis vel artis prprius;
ad liquod munus (vel ministrium) prti-
nens; ad liquam artem ttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, act-
vitas professionalis; asesoramiento -, consul-
ttio professionalis; asociacin -, artficum
socetas; collgium artem profitntium; con-
socitio (socetas, sodlitas; sodalcium) ad
liquam artem (vel ad liquod munus) prti-
nens; competencia -, professionalis compe-
tntia; enfermedad -, morbus professionalis;
escuelas -, scholae professionales; scholae
vel ludi vriis artibus exercendis; experiencia
-, prprii mneris prudntia; crditi sibi m-
neris prudntia et usus (-us m); institutos -,
instituta professionlia; instruccin -, instit-
tio vriis rtibus exercendis; secreto -, secre-
tum professionale; tareas -, mnera cuiusque
prpria vel sua // sust rtifex, fcis m. Sin:
artem prfitens, exercens, fctitans; qui artem
liquam exercet, profitetur, fctitat; qui li-
quo mnere fungit.
profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
in negtiis mxima diligntia.
profesionalismo: artis vel mneris exerc-
tium.
profeso: (religioso que ha profesado) profes-
sus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - reli-
gioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
vota professus; sodalis religiosam vitam pro-
fessus; sodalis religiosa vota professus.
profesor: professor, oris m. Sin: magister;
doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; -
doctor, professor doctor; - emrito, professor
vel praeceptor emritus; - improvisado, pro-
fessor subitrius; - principal, classis magister
(vel professor) principalis; - suplente, profes-
sor vicrius; - titular, ordinrius professor vel
magister; legtimus magister; - universitario,
professor acadmicus vel universitrius; pro-
fessor studiorum universitatis; scholarum al-
profano
869
tioris rdinis magister // - de antropologa,
professor anthropolgiae; - de clnica, clni-
cae disciplinae praeceptor vel professor; - de
educacin fsica, palestricae artis exercita-
tor, magister, praeceptor; professor athlti-
cae; - de elocuencia latina, latinae
eloquntiae professor; - de enseanza media,
professor scolae mdiae; - de escultura,
sculpturae professor; - titular de filologa cl-
sica, ordinrius professor acadmicus philo-
lgiae clssicae; - de filosofa, philosphiae
praeceptor; - de filosofa escolstica, profes-
sor philosphiae scholsticae; - de fsica,
professor phsicae; - de fisiologa, professor
physiolgiae; - de gimnasio, professor
gymnasialis; - de historia natural, histriae
naturalis professor; profesores de intercam-
bio, professores vicissim delegati; - de latn,
professor latinitatis; linguae latinae praecep-
tor; latinarum litterarum doctor vel professor;
- de lenguas vivas, professor linguarum viva-
rum; - de matemtica, professor mathemti-
cae disciplinae; - de msica, professor
msices vel msicae
profesora: professorissa, ae f. Sin: profes-
trix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f.
profesoral: professoralis, e. Sin: profess-
rius; cathedrrius. Uso: de manera -, ut pro-
fessorem decet.
profeta : propheta, ae m. Sin: vaticinator.
profetisa: prophetissa, ae f.
profetizar: prophetare. Sin: vaticinari; futura
praedcere vel praenuntiare.
profilctico: adj prophylcticus, a, um. Sin:
ad morborum cautiones ttinens; ad valet-
dinem tuendam aptus. Uso: curas -, morbo-
rum cautiones vel curationes // (preservativo)
remdium prophylcticum; v. preservativo.
profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cu-
tio; morborum cutio vel cautiones; morbi
avertendi precautiones.
prfugo: prfugus, i m. Sin: rfugus; rfuga,
ae m; fugitivus; exsul; extorris; trnsfuga.
Uso: - ilegales, prfugi illegales.
profundidad: profnditas, atis f. Sin: profun-
dum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - ma-
rinas, mrium profunda vel nfima; imae
maris ltebrae; vscera maris; nfima ponti; -
de erudicin, altssima erudtio; - de ingenio,
altitudo ingnii; alta mens; - de la verdad, ve-
ritatis profundum; - de miras, summa prudn-
tia; tener - de nimo, alto nimo esse.
profundizacin: fig profundior inquistio.
Sin: ltior perspctio vel pervestigtio.
profundizar: fig liquid ltius perspcere vel
perscrutari. Sin: fnditus inspcere; pnitus
intellgere; in liquid pnitus se insinuare; in
ntimam alicius rei penetrare rationem.
prognosis: prognsis, is f. Sin: praentio;
praeiudcium; praesgium; praevsio; prae-
noscntia. Uso: - de una enfermedad, morbi
cursus praeiudcium; praeiudicatus morbi
cursus vel xitus.
program (Inform), programa: sust pro-
gramma, tis n. Uso: - listing, textus pro-
grmmatis // tr programmare.
programa: (proyecto ordenado de activida-
des) rtio, onis f. Sin: forma; propsitum;
propsita npl; conslium, ii n; conslia npl;
programma, tis (dat y abl pl: progrmmatis)
n; ordo rerum agendarum. Uso: - comunes,
commnia agendi conslia; - mximo, ntegra
forma vel rtio (alicius rei); - mnimo, m-
nima forma vel rtio; - poltico, moderandae
rei pblicae conslia; - prctico, exsequenda-
rum rerum propsita; progrmmata discipli-
programa
870
narum propsita; scholae propsita et insti-
tuta; - de gobierno, principats forma; - del
Pontificado, Pontificats forma; - de vida,
vitae rtio; establecer el - del da, diem dis-
pnere; exponer, proponer, determinar el -
de gobierno, futuri principatus formam des-
crbere, propnere, statere; realizar el pro-
pio -, suum institutum perfcere vel cnsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias
para llevar a cabo un proyecto) programma,
tis n. Uso: - atmico, programma atmicum;
- deportivo, programma ad crporis exercita-
tiones spectans; - escolar, currculum; scho-
lae vel studiorum instituta; ordo vel rtio
studiorum; - informtico, ordinatrale pro-
gramma; - nuclear, programma nucleare; -
operativo, programma operatrium; - pasto-
ral, programma pastorale; - poltico, pro-
gramma polticum; - religiosos, progrmmata
religiosa; - de computacin, programma ordi-
natrale vel computatrale; renunciar a los -
nucleares, progrmmata nucleria depnere
// (serie de cine, teatro, etc. o emisin de te-
levisin, radio, etc.) programma, tis n. Sin:
index, dcis mf. Uso: - radial, - radiofnico,
index radiophnicus; programma radioph-
nicum; programas de cine, progrmmata ci-
nemtica vel cinematogrphica;
progrmmata cinematographi vel cinemati;
- de televisin, televisivum programma; spec-
tculum vel spectamen televisficum; televi-
sionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las con-
diciones de un examen, etc.) libellus, i m.
Sin: rtio, onis f; index, dcis mf; charta expli-
cativa; libellus progrmmatis. Uso: - de di-
versiones, ludorum libellus ; - de un
espectculo, spectculi index; - de una fun-
cin de teatro, ludi scenici charta explica-
tiva // - gentico, structura gentica. Sin:
programma genticum.
programacin: programmtio, onis f. Sin:
rerum agendarum rtio; rerum exsequenda-
rum conslium vel propsitum.
programado: propsitus, a, um. Sin: instruc-
tus; adumbratus.
programador, ra, v. programer.
programar: programmare. Sin: propnere;
designare; statere; constitere.
programtico: programmticus, a, um.
programer o programmer (Inform), progra-
mador: (programador humano): programma-
tor, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
rdinis instrumentorum electronicorum prae-
parator, oris m; praeparatrix, icis f// (disposi-
tivo programador) programmatrum, i n. Sin:
programmatrium.
programmable (Inform): programmbilis, e.
progresar: profcere in liqua re. Sin: pr-
gredi ad liquid, in liqua re; progressum f-
cere in liqua re, progressum habere in liqua
re Uso: - algo en la filosofa, in philosphia
liquid profcere.
progresin: progrssio, onis f. Sin: gradtio;
gradus, us m. Uso: - aritmtica, geomtrica,
progrssio arithmtica, geomtrica; (en la
msica) - ascendente, descendente, crescens,
decrescens progrssio.
progresismo: progressismus, i m. Sin: pro-
gressionis stdium.
progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
progressismi fautor // adj progressionis stu-
diosus. Sin: ad progressionem prtinens.
progresivamente: progressive. Sin: per pro-
gressionem; per gradus; gradatim; proficien-
ter.
progresivo: progressivus, a, um. Uso: de ma-
nera -, modo progressivo.
programacin
871
progreso: (accin de ir hacia adelante) pro-
cssio, onis f. Sin: processus; progressus, us
m; progrssio. Uso: - cientfico, scientfica
progrssio; progressus scientficus; doctri-
narum processus; - comercial, progressus
mercatrius; - econmico, oeconmica pro-
grssio; - moderno, progrdiens haec aetas; -
polticos y econmicos, progressus poltici
atque oeconmici; - religioso, progressus re-
ligiosus; - social, socialis processus; - tc-
nico, progressus tchnicus; progrssio rei
tchnicae; progressus rtium; rtium techni-
carum progressus; inventorum processus; -
tecnolgico desenfrenado, technolgicus
progressus effrenatus; el - de los pueblos, po-
pulorum progrssio; - de los tiempos, progr-
diens aetas; instrumentos de -, progressionis
instrumenta // hacer progresos, processus ha-
bere (in liqua re); procdere; no hacer -,
nihil profcere in liqua re; fomentar el - de
los pueblos, populorum progressionem pro-
vhere; hacer algn -, liquid profcere (in
liqua re), progressionis aliquantum habere;
no oponerse al - de los pueblos, progredienti
populorum viae (vel culturae) non offcere
vel non adversari // (aumento, perfecciona-
miento) profectus, us m. Sin: incrementum;
auctus, us m. Uso: - cientfico, scientiarum
incrementum; - espiritual, profectus nimi; -
tcnico, rtium incrementa; los - del cristia-
nismo, rei christianae incrementa; el - de la
ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de
la civilizacin) progressus, us m. Sin: civilis
cults progressus; hminis cultus progr-
diens. Uso: - social, incrementum cults civi-
lis; incrementum progressionis socialis.
prohibicin: prohibtio, onis f. Sin: interdc-
tio; interdictum; vtitum. Uso: - de estacio-
namiento (de coches), commorationis
interdctio; - de caza, venationis vtitum; - de
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, in-
terdictum retrhere.
prohibicionismo: prohibitionismus, i m.
prohibicionista: prohibitionista, ae mf.
prohibitivo: prohibitivus, a, um.
prohibitorio: prohibitrius, a, um. Sin: pr-
hibens; vetans; interdicens.
prohibido: prohbitus, a, um. Sin: vtitus; in-
terdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros -
, libri prohbiti; libri improbatae lectionis //
(en sealizacin) - adelantarse, ne praeter-
grediaris; - cazar, venari non licet; noli ve-
nari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet;
noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sis-
tas; - fumar, fumare non licet; fumare vti-
tum; noli fumare; ne fumes; - girar a la
derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la
izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a
derecha y a izquierda, neutro flectas.
prjimo: Rel prximus, i m. Sin: hmines,
um mpl; lii, orum mpl.
prolapso: ptosis, is f. Uso: - del estmago,
stmachi ptosis.
prolegmeno o prolegmenos: prolegme-
non, i n; prolegmena npl. Sin: praeftio;
proemium; prlogus; prolquium.
proletariado: proletariatus, us m. Sin: prole-
trii, orum mpl; classis proletria; proletria
(vel operria, vel aerria) plebs (plebis f) ;
puperes; egentes. Uso: dictadura del -, dic-
tatura proletariats.
proletario: sust proletrius, ii m // adj prole-
trius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
fortunae carens // fig plebius, a, um. Sin: po-
pularis, e.
proliferacin: prolifertio, onis f. Sin: pro-
pagtio; multiplictio. Uso: tratado interna-
cional sobre la prohibicin de la - nuclear,
proliferacin
872
tractatus (-us m) internationalis de prolifera-
tione nucleari vitanda.
proliferar: velocssime propagari.
prolijidad: (cuidado, esmero) accurtio, onis
f. Sin: stdium; sedlitas; diligntia; cura d-
ligens // (cualidad de verboso) prolxitas, atis
f. Sin: prolixitudo (-dnis f); loquendi pro-
fluntia; nmia verba npl; orationis nmia lon-
gitudo (-dnis f).
prolijo: (cuidadoso, esmerado) accuratus, a,
um. Sin: studiosus; sdulus; dligens; sollci-
tus; exquisitus // (largo, dilatado) prolixus,
a, um. Sin: effusus; diffusus; profusus; diu
productus; verbosus; loquax; multloquus.
Uso: discusin -, diu producta discepttio.
prologar: praefari.
prlogo: prlogus, i m. Sin: proemium;
praeftio; prolgium; prolquium; praem-
bulus; prolegmena npl; peris exordium;
sermo previus. Uso: - breve, praefatincula.
prolusin: prolsio, onis f. Sin: proldium;
praelsio; praeldium; exrdium.
promedio: (trmino medio) mdium, ii n;
mdia, ae f. Sin: mdia rtio vel quntitas;
summa intermdia. Uso: - de vida, summa in-
termdia annorum, quos hmines vivunt; en
-, in mdio; in summa intermdia // (media
aritmtica de dos o ms cantidades) mdius
nmerus.
promesa: (accin de prometer) promssio,
onis f. Sin: pollicittio // (lo prometido) pro-
missum, i n. Sin: fides, ei f; data fides (= pa-
labra dada, fe empeada). Uso: - de
garanta, spnsio, onis f; cumplir, mantener
una -, promissum fcere, slvere, abslvere,
servare, tenere; promisso stare; satisfcere
promisso; fidem praestare vel servare; exigir
el cumplimiento de una -, promissum exgere
vel flagitare.
prometer: promttere. Sin: polliceri; pollici-
tari; spondere; fidem dare, obligare, obstrn-
gere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro,
auri montes polliceri; mria montesque
polliceri.
prometido, da: (persona que ha contrado
esponsales legales o que tiene una mutua
promesa de casarse) sponsus, i m; sponsa vel
pacta, ae f.
promocin: (accin y efecto de promover)
promtio, onis f // (elevacin o mejora de las
condiciones de vida, de productividad, etc.)
provectus, us m. Sin: provctio. Uso: posibi-
lidad de - cultural, posse ad altiores humani
cults gradus ascndere.
promocional: ad provectionem (vel ad pro-
ventum) ttinens.
promotor, ra: promotor, oris m; promotrix,
icis f. Sin: prmovens; prmovens; fautor; fa-
vens; impulsor; moltor; suasor; auctor;
instructor. Uso: - de la fe, fidei promotor.
pronaos: pronaus vel pronaos, i m; pronaon
vel pronaum, i n. Sin: templi vestbulum vel
trium.
pronombre: pronomen, mnis n. Uso: - de-
mostrativo, encltico, indefinido o indetermi-
nado, interrogativo, personal, posesivo,
relativo, pronomen demonstrativum, enclti-
cum, indefinitum, interrogativum, personale,
possessivum, relativum.
pronominal: pronominalis, e.
pronstico: prognsticum, i n. Sin: progn-
sis, is (ac -in) f; praevsio; praedctio; prae-
noscntia; praesgium; auspcium;
proliferar
873
praesnsio; vaticintio. Uso: - reservado,
prognosis anceps (ancpitis), dbia, incerta,
suspensa; - del tiempo, tmporis prognsti-
cum; praedctio tempestatis; praenuntitio
tempestatis; tempestatis futurae praesgium.
prontitud: promptitudo, dnis f. Sin: prae-
sntia nimi; celritas; alcritas; vivcitas.
Uso: con -, prompte, alcriter, sollcite, stu-
diose.
pronunciacin: (accin y efecto de pronun-
ciar) pronuntitio, onis f; pronuntiatus, us m.
Sin: enuntitio; appelltio; proltio; littera-
rum enuntitio vel appelltio; enuntiandi
rtio; pronuntiandi modus; ltteras appellandi
rtio vel modus. Uso: - antigua, antiqua pro-
nuntitio; litterarum appelltio antiqua; - cl-
sica, pronuntiatus clssicus; pronuntiandi
rtio clssica; - correcta, emendata verbo-
rum vel litterarum pronuntitio; - figurada,
figurata pronuntitio; - latina o del latn, ap-
pelltio latina; pronuntiatus latinus; latini ser-
monis appelltio vel proltio; litterarum
latinarum appelltio; - litrgica del latn, li-
trgica litterarum latinarum appelltio; - mo-
derna del latn, hodierna latine appellandi
rtio; - nacional, pronuntiatus nationalis; -
nacional del latn, linguae latinae appelltio
(vel appellandae rtio) nationalis; - resti-
tuta, restituta pronuntitio; - tradicional,
litterarum appelltio translatcia; - tradicio-
nal del latn, pronuntiatus latinus translat-
cius; - uniforme, pronuntiatus uniformis; - de
la u francesa, pronuntitio ltterae u
gllicae; marcar, sealar la -, indicare verbo-
rum sonum; signare litterarum appellationem
// (suma de las propiedades que distinguen la
fontica de un idioma) loctio, onis f. Uso: -
francesa, inglesa, etc., loctio gllica, n-
glica, etc. // (modo de hablar o pronunciar
segn la conformacin de los rganos voca-
les y con relacin al uso) sonus, i m. Sin: lo-
ctio; exprssio; os, oris n; vox; sonus vocis;
vocis imprssio. Uso: - afectada, ptida lo-
ctio; - gil, ligera, prompta loctio; os
promptum; - agradable, suave, lenis, suavis
vocum vel litterarum exprssio; - andaluza,
sonus andalsius; - arrastrada, lata loctio;
lata verborum exprssio; - buena, pronunti-
tio bona; rectus vocis sonus; - clara, clara vel
distincta pronuntitio; explanata vocum ex-
prssio; - confusa, os confusum; confusa litte-
rarum exprssio; - elegante, ornata
pronuntitio; - extranjera, peregrnitas; oris
peregrnitas; sonus peregrinus; - mala, oris
prvitas; - nasal, vox nasalis; rhinophnia, ae
f; - ronca, rauca vel fusca pronuntitio; - rs-
tica, agrestis (vel rudis, vel rstica) pronun-
titio; os rsticum; oris rustcitas // corregir
un defecto de -, oris vtium expugnare; equi-
vocarse en la -, in appellandis ltteris offn-
dere; tener una - afectada, ptide loqui vel
dcere; putdius exprmere ltteras; tener una
- gil, prompte loqui vel dcere; tener una -
agradable, suave, lniter vel suviter loqui,
dcere; voce suavi (vel leni) esse; tener una
buena -, tener una - clara, plane loqui vel d-
cere; licui est os planum vel explanatum; lt-
teras suis quasque sonis enuntiare; tener una
- confusa, licui est os confusum; ltteras obs-
curare; ltteras neglegntius obscurare; tener
una - rstica, rstice loqui vel dcere; tener
una - uniforme, aequabliter loqui vel dcere.
pronunciamiento: (alzamiento militar con-
tra el gobierno) sedtio, onis f. Sin: tumultus,
motus, us m; rebllio, onis f.
pronunciar: (articular, proferir) pronuntiare.
Sin: proferre; dcere; appellare; enuntiare.
Uso: no sabe - la r, ltteram r appellare
(vel dcere) non potest; - claramente las le-
tras, ltteras exprmere; - confusamente las
letras, ltteras obscurare; - distintamente las
palabras, explanate verba proferre; - el latn
en forma distinta de los romanos, latinum
sermonem non ut Romani proferre // (decir)
dcere. Uso: - un discurso, orationem dcere
vel habere; - el nombre de Mario, Mrium d-
pronunciar
874
cere // (declarar con autoridad) dcere. Sin:
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dcere sen-
tntiam; sentntiam pronuntiare vel ferre; - la
sentencia de muerte contra alguien, consti-
tere supplcium in liquem; - un juramento,
ius iurandum iurare.
pronunciarse: (manifestar el nimo, la in-
tencin) sentntiam (vel quid liquis sentiat,
qu piensa uno) de liqua re dcere. Sin: de
liqua re sententiam aperire, vel se aperire;
aperire se, sentntiam, sensus (meos, suos,
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dcere (de
liqua re); sobre esta cuestin no me pronun-
cio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) sen-
tntiam dcere (vel ferre) de liqua re //
(declararse) - a favor de algo, probare li-
quid; - en contra de algo, recusare liquid; -
por un partido, partem, cuius liquis sit, pro-
fiteri; - vencido, manus dare; victum se pro-
fiteri.
pronuncio: pronntius, ii m. Uso: - Apost-
lico, Pronntius Apostlicus.
propagacin: propagtio, onis f. Sin: divul-
gtio; dissemintio. Uso: tratado sobre la -
de las armas nucleares, tractatus de propaga-
tione armorum nuclerium.
propagador: (persona) propagator, oris m.
Uso: - de la fe, Christiani nminis propagator
// (aparato) vocis propagatrium, ii n; v. re-
sonador.
propaganda: (publicidad desarrollada para
propagar o difundir un producto, una mate-
ria, un espectculo, etc.) (alicius rei) divul-
gtio. Sin: (alicius rei) praecnium,
publictio, celebrtio, praedictio, propostio;
(alicius rei) pervulgtio commendativa; lau-
dativus alicius rei nntius; laudativum ali-
cius rei nntium. Uso: - comercial,
vendittio; nntium laudativum rei venden-
dae; mercis praecnium vel elgium; - elec-
toral, ambtio; - radial, praecnium radio-
phnicum; praecnium radiophnice emis-
sum; nottiae divulgtio radiophnica; -
televisiva, praecnium televisuale; praec-
nium televisfice emissum // hacer - de algo,
liquid divulgare, evulgare, pervulgare, pro-
pnere, illustrare, suadere; alicius rei prae-
cnium fcere vel edcere; venalis rei dere
praecnia; liquid pervulgare cum laude; li-
quid laudando extllere; liquid dilaudando
vulgare; liquid ludibus efferre vel extllere;
hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
escritos de alguien, alicius scripta praecnio
venditare; hacer - mediante carteles, clamo-
sis tabellis dere praecnia // Colegio de Pro-
paganda Fide, Ephebum Urbanianum de
Propaganda Fide; Collgium Urbanianum
christiano nmini propagando; Sagrada Con-
gregacin de Propaganda Fide, Congregtio
de Propaganda Fide; Sacrum Conslium
christiano nmini propagando.
propagandista: laudator, oris m. Sin: annun-
tiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator,
suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente
(- electoral) ; - de algn partido, alicius
factionis (vel partis) fautor, propugnator, sua-
sor.
propagandstico: praecnius, a, um. Sin:
propagatrius; nntiis vulgandis aptus; ad
suasionem aptus.
proparoxtono: proparoxtonus, a, um. Uso:
vocablo -, proparoxtonum verbum.
propedutica: propaedutica, ae f. Sin: pro-
paedutica disciplina, doctrina, instittio;
previa alicius disciplinae instittio; previa
instittio.
propedutico: propaeduticus, a, um. Sin:
praeparatrius; introductrius.
propensin: propnsio, onis f. Sin: inclin-
pronunciarse
875
tio; proclvitas; faclitas.
propiciatorio: propitiatrius, a, um. Sin: pla-
catrius; proptians; placans.
propiedad: (dominio sobre una cosa) pro-
pretas, atis f. Sin: possssio, onis f ; manc-
pium; domnium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprie-
tatis usus; transformacin de la - de privada
a colectiva, transltio bonorum a privatis ad
commune // (lo que se posee) possssio, onis
f. Sin: propretas, atis f; bona, orum npl; res
(prpria, familiaris). Uso: cosas de - de al-
guien, res ex possessione alicius; las -, pos-
sessiones; substntiae; opes, um; bona, orum ;
patrimnium; - privada, privata possssio;
privata bonorum possssio; - privada de los
medios de produccin, privata possssio
instrumentorum bonis gignendis; funcin so-
cial de la -, sociale proprietatis munus (-nris
n); proprietatis munus in universorum utili-
tatem; perder toda su -, totam possessionem
suam amttere; mnia sua amttere // (- como
derecho) domnium, ii n. Sin: mancpium;
ius; ius possidendi vel domnii; ius proprie-
tatis. Uso: - colectiva, comn, domnium
commune; - privada, domnium privatum;
derecho de -, mancpium; rerum domnium;
ius possidendi; ius domnii; ius proprietatis;
derecho de - privada, ius privati domnii; ius
bona privatim possidendi; ius bona privata
possidendi; ius res ut suas privatim possi-
dendi; derecho de - sobre los bienes muebles
e inmuebles, rerum domnium, vel movn-
tium, vel solidarum; carcter social del dere-
cho de -, iuris proprietatis ndoles socialis //
dar en -, mancpio dare; estar en -, in manc-
pio esse; pasar en -, in mancpium cdere; re-
cibir en -, liquid in mancpio accpere;
recuperar el derecho de -, ius mancpii recu-
perare vel recpere // (cualidad o atributo)
propretas, atis f. Sin: prprium, ii n. Uso: -
caractersticas de cada cosa, singularum
rerum sngulae proprietates; - ortogrficas,
orthogrphicae proprietates; las - de los ani-
males, animlium proprietates; - en el len-
guaje, verborum propriorum usus (-us m);
hablar con -, prprie dcere.
propietario, ria: possessor, oris m; posses-
trix, icis f
propileo: propylaeum, i n.
propina: corollrium, ii n. Sin: mercdula;
munsculum; parvum corollrium; parva
merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
corollrium dare licui; corollrium licui
asprgere; licui supra constitutum liquid
adcere; como -, pro mercedis cmulo.
proponedor, ra: propsitor, oris m; propsi-
trix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
conslii impulsor.
proporcin: proprtio, onis f. Sin: symm-
tria; eurthmia; commensus (-us m); com-
mensus proportionis; congruntia;
convenintia; concnnitas. Uso: - aritmtica,
geomtrica, continua, proprtio arithmtica,
geomtrica, contnua; a cada uno en -, pro
rata parte; secundum ratam partem; con la
debida -, cum dbita proportione; en - del
trabajo hecho, pro ratione laboris et perae;
en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
cuiusque vribus.
proporcionadamente: pro portione. Sin:
cum proportione; cum dbita proportione;
servata proportione // fig apte. Sin: accom-
modate; appsite; convenienter; congruenter.
proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
aptus; idneus; appsitus; aequatus; accom-
modatus; convniens; consentneus,
cngruens. Uso: - a los tiempos, tempribus
par; - a las condiciones sociales, rerum con-
dicionibus par; societatis condicionibus par;
cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-
proporcionado
876
tum; pena - al delito, poena digna sclere.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequ-
bilis; respondens.
proporcionalidad: aequablitas, atis f. Sin:
apta prtium compostio.
proporcionalmente: proportionliter. Sin:
proportionabliter; aequabliter; cum propor-
tione; pro rata; pro rata parte; pro portione;
secundum ratam partem.
proposicin: Filos enuntiatum, i n; enunti-
tio, onis f // Gram propostio.
propuesta: propsitum, i n. Uso: - de ley, ro-
gtio; res proponendae fpl; - de transmisiones
en latn, propsitum emissionum latinarum.
propulsin: proplsio, onis f; propulsus, us
m. Sin: implsio. Uso: - de cuatro ruedas,
implsio quattuor rotarum.
propulsor: adj propulsrius, a, um. Sin: pro-
pulsans, antis; propellens, entis; propellendo
idneus; propellendi vim habens // (persona)
propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor
// (aparato) propulsrium, ii n.
prorrata: rata, ae f. Sin: rata pars vel prtio;
pnsio, onis f. Uso: a -, pro rata; pro portione;
pro rata parte vel portione.
prorratear: pecniam ratis prtibus slvere.
Sin: pecniam pensinibus slvere; pec-
niam pro ratis prtibus (vel pro ratis, vel pro
portionibus) partiri vel distribere.
prorrateo: soltio in ratas partes (vel in ratas
pensiones) divisa.
prrroga: prorogtio, onis f. Sin: proltio;
diltio. Uso: conceder una -, prolationem
permttere; tempus dare; pedir una -, dilatio-
nem ptere; el asunto no admite -, res dila-
tionem non rcipit, vel non ptitur.
prorrogacin, v. prrroga.
prosa: prosa, ae f. Sin: prosa ortio; soluta
ortio; soluta nmero ortio; metro soluta
ortio; ortio pedestris; sermo pedester. Uso:
simple -, nuda ortio; sermo merus; - lrica,
prosa lrica; - potica, carmen solutum; - rt-
mica, prosa numerosa; ortio numerosa; en -,
in oratione; en - o en poesa, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta n-
meris oratione; sive nmeris astricta sive
prosa oratione; sive vincta sive soluta ora-
tione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
soluta oratione conscrbere; mezclar poesa
con -, versus admiscere orationi.
prosaico: (relativo a la prosa) prosicus, a,
um. Sin: prosrius; prosalis, e; prosus; soluta
oratione conscriptus // (falto de idealidad o
elevacin) a psi alienus. Sin: incomptus;
incnditus; pedester, stris, stre// (insulso, vul-
gar) insulsus, a, um. Sin: vulgaris; rsticus.
prosapia: prospia, ae f; prospies, i f.
proscenio: proscenium, ii n. Sin: scaenae
ostolum.
proscribir: (expulsar a una persona del te-
rritorio nacional) proscrbere. Sin: patri ex-
pllere; in exslium mttere // (fig, prohibir
una costumbre o uso) interdcere. Uso: - las
armas nucleares, atmica arma interdcere.
proselitismo: proselytismus, i m. Sin: pro-
selytorum compartio; novorum asseclarum
conquistio; stdium proslytos faciendi.
Uso: - filosfico, proselytismus philosphi-
cus; - poltico, proselytismus polticus; st-
dium lios perducendi in suas partes; -
religioso, proselytismus religiosus; stdium
proporcional
877
ad suam religionem lios convertendi.
proslito: proslytus, i m. Sin: novus ssecla,
sectator, discpulus.
prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin:
scriptor prosicus; prosae orationis scriptor;
solutae orationis scriptor.
prosodia: prosdia sive -oda, ae f. Sin: res
prosodaca; prosodaca rtio. Uso: error de -,
prosodacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodaca; reglas de -, mtricae leges vel
normae; prosdiae leges; prosodacae rgu-
lae; versificandi leges; mtricae crminum
leges vel normae.
prosdico: prosdicus vel prosodacus, a,
um. Uso: acento -, accentus mtricus; licen-
cia -, licntia mtrica vel potica; desde el
punto de vista -, ad prosdiam quod ttinet.
prosopopeya: (personificacin) prosopo-
peia, ae f. Sin: fctio personae; fictae perso-
nae indctio; personarum ficta indctio // fig
insolntia. Sin: arrogntia; suprbia; superc-
lium.
prospecto: compendiria descrptio. Sin: ex-
planatria tabella; brevis scripti explantio;
grphicum alicius rei praecnium.
prstata: prstata, ae f. Sin: glndula
urethrae; mictualis viae glndula.
prostatalgia: prostatlgia sive -alga, ae f.
Sin: prstatae dolor; urethrae glndulae dolo-
res.
prostatectoma: prostatectmia sive -toma,
ae f. Sin: prstatae detrctio; prstatae tumo-
ris exstirptio.
prosttico: prostticus, a, um. Sin: prstatae
(= de la prstata); ad prstatam spectans.
prostatitis: prostatites, is f. Sin: prstatae in-
flammtio; urethrae glndulae infltio.
prostatmetro: prostatmetrum, i n.
prostatotoma: prostatotmia sive -toma, ae
f. Sin: prstatae (vel urethrae glndulae) sc-
tio.
prstesis: prsthesis vel prthesis, is f. Sin:
litterarum appostio.
prostibulario: lupanaris, e.
prostbulo: prostbulum, i n. Sin: lupanare,
is n; lupanrium, ii n.
prostitucin: prostittio, onis f. Sin: mere-
trcium. Uso: vivir de -, vulgato crpore
quaestum fcere // fig dehonestamentum, i n.
Sin: ddecus, cris n.
prostituir: prostitere. Sin: prostrnere; vul-
gare; venndare vel venmdare // fig trpiter
liqua re abuti.
prostituirse: sese prostitere. Sin: pudic-
tiam suam prostitere // fig trpiter se grere.
prostituta: prostituta, ae f. Sin: mretrix, icis
f; lupa vel lupana; prostbula, ae f; prostbu-
lum, i n.
prostituto: (pp de prostituir) prostitutus, a,
um // adj prostbilis, e.
protagonista: (personaje principal de una
obra literaria o cinematogrfica) actor prae-
cpuus. Sin: mximi momenti actor, primae
partis actor vel persona. Uso: - de una novela,
prima fabulosae narrationis persona // (per-
sona o cosa que en un suceso desempea la
parte principal) protagonista, ae m. Sin: prin-
ceps in agendo; effector praecpuus; primas
partes agens.
protagonista
878
prtasis: (primera parte del poema dram-
tico; exposicin) prtasis, is f. Sin: propostio
// (primera parte del perodo) prtasis, is f.
Sin: prior pars perodi.
proteccin: protctio, onis f. Sin: patroc-
nium; tutela; praesdium; defnsio.
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin:
protctio contra concurrntiam externam; p-
blicum suarum mrcium patrocnium; p-
blica suarum mrcium tutela; domesticarum
mrcium tutela.
proteccionista: protectionista, ae m. Sin:
protectionismi fautor, sectator, professor.
protector, ra: adj protectivus, a, um. Sin:
protegendo idneus; damnum avertens; inco-
lumitatem tutans // sust protector, oris m; pro-
tectrix, icis f. Sin: patronus, i m ; patrona, ae
f; tutor, oris m ; tutrix, icis f; defensor, oris m ;
defenstrix, icis f; adiutor, oris m ; adiutrix,
icis f; fautor, oris m ; fautrix, icis f, custos,
odis mf; praeses, dis mf; praestes, sttis mf.
Uso: - de la ciudad, custos urbis; - de la liber-
tad, praeses libertatis; nombrarse un carde-
nal -, Patrem Cardinalem patronum sibi
adsciscere.
protectorado: (dignidad, cargo o virtud de
protector y su ejercicio) protectoris vel pa-
troni dgnitas, munus, auctritas, potestas //
(parte de soberana que un Estado ejerce
sobre otro) protectoratus, us m. Sin: poltica
militarisque tutela // (nacin en que se ejerce
esta soberana) cvitas (vel res pblica) tute-
lata. Sin: cvitas lii civitati subiecta.
protectora, v. protectorado.
protena: protenum, i n; protena, ae f.
prtesis: (adicin de letras al principio de
un vocablo) v. prstesis // (pieza o aparato
que remplaza un rgano o parte de l) pr-
thesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
- dental, dentaria, prthesis dentria.
protesta: (accin y efecto de protestar) re-
clamtio vel reclamittio, onis f. Sin: protes-
ttio; refragtio; recustio; expostultio. Uso:
manifestacin de -, multitudo cvium recla-
mntium; permiso de -, licntia reclamitatio-
nis; - popular, protesttio popularis //
(promesa con aseveracin o atestacin de
ejecutar algo) protesttio, onis f. Sin: test-
tio; declartio; profssio; affirmtio.
protestante: sust protestans, antis mf. Sin:
novator, oris m; novatrix, icis f; reformator,
oris m; reformatrix, icis f; reformatae Eccl-
siae sectator, sectatrix // adj protestnticus, a,
um.
protestantismo: protestantismus, i m. Sin:
protestntium doctrina, relgio, reformtio;
novatores; reformatores; Ecclsiae reforma-
tae sectatores.
protestantizacin: protestantiztio, onis f.
protestantizar: protestantizare.
protestar: (expresar la oposicin a alguien o
a algo) reclamare licui vel licui rei. Sin: re-
clamitare; refragari; expostulare liquid; ex-
postulare de liqua re cum liquo;
expostulationem fcere de liqua re // (afir-
mar con mpetu un sentimiento, una actitud,
una opinin) protestari. Sin: testari; profiteri;
sollemniter declarare // (Der, realizar el pro-
testo de una letra de cambio u otro docu-
mento) sngrapham protestari. Sin:
sngrapham insolutam recere; sngrapham
praefinito tmpore non solutam auctoritati
deferre vel demandare; sngrapham definito
tmpore non solutam pblice expostulare; de
sngrapha stato tmpore non soluta pblice
expostulare.
prtasis
879
protesto: sngraphae protesttio, onis f. Sin:
legtima vel pblica de non soluta stato tm-
pore sngrapha expostultio. Uso: hacer el -
de una letra de cambio, v. protestar.
protisto: protistus, i m.
protoblstico: protoblsticus, a, um.
protoblasto: protoblastus, i m.
protocolar: (perteneciente o relativo al pro-
tocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, offi-
ciorum vel caerimoniarum normae //
(conforme a costumbre) mori recepto consen-
tneus. Sin: normae trditae cngruens //
(protocolizar) v. este verbo.
protocolizar: in protocollum referre. Sin:
protocollo liquid consignare; in acta referre;
in tbulas referre; in pblicas tbulas referre;
in tbulis descrbere; in pblicis tbulis
descrbere.
protocolo: (serie ordenada de los documen-
tos que un notario autoriza y custodia) pro-
tocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex,
dcis m; tbulae, arum fpl; frmulae, arum
fpl; tabulae pblicae; actorum index // (cere-
monia diplomtica o palatina establecida
por decreto o costumbre) officiorum vel cae-
rimoniarum rtio. Sin: officiorum vel caeri-
moniarum normae. Uso: segn el -, ex
officiorum rdine; ex caerimoniarum normis
// (acta o cuaderno de actas relativas a un
acuerdo, conferencia o congreso diplom-
tico) protocollum, i n. Sin: federis testim-
nium. Uso: - de Kyoto, protocollum
kyotianum.
protoevangelio: protovanglium, ii n.
protofito: protophytum, i n.
protohistoria: protohistria, ae f.
protomrtir: protomartyr, ris mf.
protomdico: protomdicus, i m. Sin: archia-
ter, tri m; archiatrus, i m.
protn: proton, onis m; protonum, i n.
protnium: protnium, ii n.
protonotario: protonotrius, ii m. Uso: -
apostlico, protonotrius apostlicus.
protoplasma: protoplasma, tis n.
prototpico: prototpicus, a, um.
prototipo: (ejemplar original o primer
molde en que se fabrica una figura u otra
cosa) exemplar primum. Sin: archtypum vel
archtypon, i n; prottypum, i n; prottypus,
i m // (fig, modelo de una virtud, vicio o cua-
lidad) exemplar, aris n; exemplum, i n. O
bien se emplea un adjetivo, como nicus, sin-
gularis, princeps; por ej., el - de los genera-
les, nicus imperator; el - de los educadores,
educator princeps.
protozoario: protozoon, i n. Sin: protistus, i
m; protistum, i n.
protozoo, v. protozoario.
protuberancia: protuberntia, ae f. Sin:
tumditas; tumntia; eminntia; promi-
nntia.
provecho: emolumentum, i n. Uso: para
su propio -, prprii emolumenti grti;
atender tan solo a su propio -, nihil nisi sua
ipsius emolumenta spectare; buen -!, sapiat
tibi!
proveedor, ra: prebitor, oris m; prebitrix,
icis f. Sin: provisor; procurator; administra-
tor.
proveedor
880
proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -,
in provrbio esse; volverse -, venire in
provrbium (vel in consuetudinem provrbii).
providencial: providentialis, e. Sin: prvi-
dens. Uso: oportunidad -, providentialis op-
portnitas.
provincial: adj provincialis, e. Uso: Ec-
nomo -, Oecnomus provincialis; Superior -,
Superior provincialis // (sust, Superior reli-
gioso) provincialis, is m. Sin: religiosae pro-
vnciae praepsitus. Uso: el Padre -, Pater
Provincialis.
provincialato: (dignidad, oficio o empleo de
provincial o provinciala) provincialatus, us
m. Sin: provincialis munus (-nris n), off-
cium, gradus (-us m) // (tiempo que dura esta
dignidad) provincialis diutrnitas.
provincialismo: provincialismus, i m. Sin:
provinciale verbum; provincialis loctio.
provinciano, na: provincialis, is mf.
provisin: (accin y efecto de proveer) pro-
vsio, onis f. Sin: suppedittio; praebtio; pro-
visus, us m // (mercaderas provistas)
prebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzi-
nam comparare vel recpere; provisiones de
boca, obsnium, ii n; - de vveres, commea-
tus, us m; provisiones para el viaje, vitica,
orum npl; comprar provisiones, ir de provi-
siones, obsonare.
provisional: provisrius, a, um. Sin: tempo-
rrius; temporalis; ad tempus; transiturus.
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presi-
dente -, praeses (-sdis m) ad tempus delectus,
vel nterim delectus.
provisionalmente: provisrie. Sin: tempo-
rrie; temporliter; ad tempus; nterim; int-
rea.
provisoriamente, v. provisionalmente.
provisorio, v. provisional.
provocador, ra: adj provocatrius, a, um //
sust provocator, oris m; provocatrix, icis f.
proyeccin: (accin y efecto de proyectar)
proictio, onis f. Sin: proiectus, us m. Uso: -
cinematogrfica, proictio cinematogr-
phica; - de imgenes, imginum proictio;
imgines luce proiectae // (resonancia o al-
cance de un hecho o de las cualidades de una
persona) proictio, onis f. Sin: repercssio;
effsio.
proyectar: (idear, trazar o proponer el plan
y los medios para la ejecucin de algo) con-
slium inire de liqua re. Sin: rationem insti-
tere, formare, designare // (hacer ver una
pelcula en la pantalla o en la pared) prae-
bere. Sin: exhibere; procere (imgines) in
adversum album (vel in adversum paretem).
Uso: qu se proyecta?, quid praebetur?; quid
exhibetur?
proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
telum, i n. Sin: iculum; mssile // (bala) v.
esta voz.
proyectista: adumbrator, oris m. Sin: desig-
nator; delineator; descriptor; auctor.
proyecto: (designio, pensamiento de hacer
algo) conslium, ii n. Sin: propsitum. Uso: -
irreales e intiles, propsita irrelia et inut-
lia; - de vida, vitae propsitum; concebir un
-, conslium inire, cpere, suscpere; trabajar
en un importante -, conslio mximi momenti
peram dare // (bosquejo, esbozo) delinetio,
onis f. Sin: rei adumbrtio vel descrptio;
adumbrata imago // (proposicin) rogtio,
onis f. Uso: - de ley, legis rogtio; presentar
un - de ley, rogationem ferre; rechazar un -
de ley, rogationem antiquare.
proverbial
881
proyector: (aparato que sirve para proyec-
tar imgenes sobre una pantalla) proiect-
rium, ii n. Sin: proiectrum; imagnibus
proiciendis mchina. Uso: - de cine, proiec-
trium cinematogrphicum vel pellicularum;
- de diapositivas, de filminas, proiectrium
diapositivarum; proiectrium imginum sta-
tivarum // (aparato formado por una lm-
para potente y un espejo cncavo
combinados de modo que los rayos lumino-
sos alumbren objetos muy distantes como bu-
ques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces prociens.
prueba: (test, ensayo, experiencia) tenta-
mentum vel temptamentum, i n. Sin: tenta-
men vel temptamen, mnis n; probtio //
(ensayo de espectculo) praelsio, onis f.
Uso: - general, mnium praelsio // (Impr,
muestra de la composicin tipogrfica) an-
ttypum, i n. Sin: typorum exemplar; exem-
plar typis edendorum; prelo excusae
plgulae; typis exaratae plgulae; typis im-
pressae pginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plgulae emendandae vel
corrigendae; - ya corregidas, pginae emen-
datae vel correctae; primera, segunda, ter-
cera ... revisin de las -, plgulae vel pginae
typis impressae primo, secundo, trtio ... re-
cgnitae (revisin hecha) vel recognoscendae
(revisin a hacerse); correccin de - tipogr-
ficas, exemplorum vel plagularum emend-
tio; corregir las pruebas, pginas prelo
expressas emendare vel corrgere; entregar a
uno las -, plgulas vel pginas prelo excusas
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel
typis impressas) licui dare (vel rddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las
-, licui (vel ad liquem) plgulas corrigendas
mttere; recibir las -, emendandas pginas ac-
cpere; revisar las -, plgulas recognscere.
Prusia: Prssia, ae f. Sin: Borssia. Uso: -
oriental, Borssia orientalis.
prusiano: adj borssicus, a, um. Sin: prssi-
cus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Bo-
russianus; Prussus; Prssicus.
pseudnimo, v. seudnimo.
psicastenia: psychasthnia sive -asthena, ae
f. Sin : neurasthnia sive -asthena.
psicastnica: psychasthnica, ae f. Sin:
psychasthnica doctrina, disciplina, scintia.
psicastnico: psychasthnicus, a, um. Sin: ad
psychasthniam prtinens (relativo a la psi-
castenia); psychasthni laborans (afecto de
ella).
psicoanlisis: psychanlysis vel psychoan-
lysis, is f.
psicoanalista: psychanalista vel psychoana-
lysta, ae m; psychoanalticus, i m. Sin: psy-
choanlysis peritus vel studiosus.
psicoanaltico: psychanalticus vel psychoa-
nalticus, a, um. Sin: ad psychoanlysin tti-
nens.
psicoanalizar: nimum (alicius) psychoa-
nlysi investigare.
psicodinmica: psychodynmica doctrina.
psicofrmaco: psychophrmacum, i n. Sin:
medicamentum psychotrpicum; medica-
mentum nimi perturbationum.
psicofsica: psychophsica, ae f; psychoph-
sice, es f. Sin: psychophsica doctrina, disci-
plina, scintia.
psicofsico: psychophsicus, a, um.
psicografa: psychogrphia sive -grapha, ae
f.
psicografa
882
psicogrfico: psychogrphicus, a, um. Sin:
ad psychogrphiam spectans.
psicgrafo: psychgraphum, i n.
psicograma: psychogramma, tis n.
psicokinesia, v. psicoquinesia.
psicloga: psychloga, ae f. Sin: humani
nimi investigatrix.
psicologa: psycholgia sive -loga, ae f. Sin:
psycholgica doctrina, disciplina, scintia;
nimi investigtio vel pervestigtio; humani
nimi investigtio; de hminum nimo doc-
trina. Uso: - aplicada, psycholgia in rebus
collocata; - emprica, psycholgia emprica;
- estructuralista o de la forma, psycholgia
structuralis; - etnolgica, psycholgia gn-
tium; - experimental, psycholgia experi-
mentalis; - social, psycholgia socialis; -
veterinaria, psycholgia veterinria.
psicolgicamente: psycholgice.
psicolgico: psycholgicus, a, um. Sin:
nimi (gen); ad nimum prtinens; ad hu-
mani nimi investigationem ttinens.
psiclogo: (el que profesa la psicologa)
psychlogus, i m. Sin: psycholgiae cultor,
studiosus, peritus; nimi investigator, inqui-
sitor; humani nimi investigator // (conoce-
dor del alma humana) humani nimi
prudens.
psicomancia: psychomanta, ae f. Sin: divi-
ntio per evocatos manes.
psicometra: psychomtria sive -metra, ae f.
psicpata: (persona que padece alguna en-
fermedad mental) psychopthicus, i m;
psychopthica, ae f. Sin: (vir) psychopath
affectus; (mulier) psychopath affecta; qui
vel quae psychopath laborat; qui vel quae
nimi affectione laborat; qui vel quae mente
infirma est; qui vel quae mentis infirmitate
laborat // (psiquiatra) v. esta voz.
psicopata: psychopatha, ae f. Sin: mentis
infrmitas; nimi affctio; peculiaris ingnii
(vel mentis) alientio; amntia; demntia.
psicoptico: psychopthicus, a, um. Sin: ad
psychopatham spectans.
psicopatologa: psychopatholgia sive
-loga, ae f. Sin: de mentis infirmitate (vel de
mentis alienatinibus) doctrina, disciplina,
scintia.
psicopedagoga: psychopaedaggia sive
-paedagoga, ae f.
psicopedaggico: psychopaedaggicus, a,
um.
psicopedagogo, ga: psychopaedagogus, i m;
psychopaedagoga, ae f.
psicoquinesia: psychocinesis, is f.
psicosis: psychosis, is f. Sin: nimi vel mentis
turbtio, conturbtio, perturbtio; mentis alie-
ntio vel inaequablitas // fig psychosis. Uso:
- de guerra, psychosis bllica.
psicosomtico: psychosomticus, a, um.
psicotecnia: psychotchnica, ae f; psycho-
tchnice, es f.
psicotcnico: psychotchnicus, a, um.
psicoterapeuta: (varn) psychotheraputa,
ae m. Sin: psychotherapae vel psychothera-
putices peritus, studiosus, cultor // (mujer)
psychotheraputria, ae f. Sin: psychothera-
psicogrfico
883
pae vel psychotheraputices perita, studiosa,
cultrix.
psicoteraputica, v. psicoterapia.
psicoteraputico: psychotheraputicus, a,
um. Sin: ad pschicas curationes prtinens.
psicoterapia: psychotherapa, ae f.
psicoterpico: psychotherpicus, a, um. Sin:
ad psychotherapam ttinens.
psictico, ca: adj psychticus, a, um. Sin:
psychosi laborans // sust psychticus, i m;
psychtica, ae f.
psicotnico: psychotnicus, a , um. Sin: ni-
mum corrborans; nimi vigorem cuens vel
stmulans.
psicrometra: psychromtria sive -metra , ae
f.
psicromtrico: psychromtricus, a, um. Sin:
ad psychromtriam spectans.
psicrmetro: psychrmetrum vel psychr-
metron, i n.
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: nimus.
psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel demn-
tium mdicus; mentis morborum mdicus;
infirmae mentis mdicus; animarum curator.
psiquiatra: psychiatra, ae f. Sin: psychi-
trica, ae f; psychitrice, es f; psychitrica doc-
trina, disciplina; de morbis mentis scintia;
doctrina de mentis morbis curandis; ars de-
mntibus medendi; mentis insanae curtio;
demntium medicina.
psiquitrico: psychitricus, a, um. Sin: ad
psychiatram prtinens // (hospital o clnica)
valetudinrium psychitricum. Sin: valetudi-
nrium mente captis curandis.
psquico: pschicus, a, um. Sin: nimi vel
animorum (gen); ad nimum ttinens. Uso:
debilidad -, nimi vel mentis infrmitas; es-
tado -, nimi status (-us m) vel condcio; por
causas -, propter causas pschicas.
psitacismo: psittacismus, i m.
psitacosis: psittacosis, is f.
psoriasis: psorasis, is f. Sin: scbies, ei f.
pterodctilo: pterodctylus, i m.
pterpodos: pterpodes, um mpl. Sin: pter-
podes vespertiliones.
ptialina: ptyalna, ae f. Sin: ptyalinum ele-
mentum.
ptialismo: ptyalismus, i m. Sin: nmia salivae
secrtio.
pa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus ada-
mntina; - de fongrafo, de gramfono, acus
phonogrphica, grammophnica; - de zafiro,
acus sapphirina.
pub: pblica potria taberna. Sin: thermop-
lium nglicum; caupona nglica.
publicable: publicbilis, e. Sin: editioni id-
neus; ad publicandum aptus.
publicacin: (accin y efecto de publicar)
publictio, onis f. Sin: divulgtio; proltio;
promulgtio // (accin de publicar una obra)
publictio, onis f. Sin: edtio // (obra publi-
cada) publictio, onis f. Sin: opus, peris n;
scriptum; scriptum ditum; liber, bri m. Uso:
publicaciones, scripta, orum npl; scripta
publicacin
884
prelo dita; - oficial, publictio officialis; -
peridica, publictio peridica; scriptum pe-
ridicum; scriptum statis intervallis ditum;
vulgati per intervalla commentrii.
publicador, ra: publicator, oris m; publica-
trix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator.
publicar: (genricam) vulgare, divulgare,
evulgare, pervulgare. Sin: dere; emttere;
pblice dare; in lucem dere, prdere,
proferre, emttere, dare; in pblicam lucem
dere vel dare; in vulgus dere, prdere, emt-
tere, propnere, dare; in pblicum dere,
dare, emttere, evulgare, pervulgare, prop-
nere; foras dere, mttere, efferre, emttere,
dare // (por medio de la imprenta) publicare.
Sin: typis dere, vulgare, evulgare; liquid
typis descriptum vulgare, dere; liquid in
pblicum propnere typis descriptum. Uso: -
un libro, librum publicare, dere, vulgare; -
un libro a sus expensas, librum suis smpti-
bus typis dere; - en una revista, per com-
mentrios evulgare; hacer - algo, liquid
typis excudendum curare // ser publicado,
publicari. Sin: vulgari; in pblicum prodire
vel proponi; foras dari; in lucem emitti, pro-
dire; in vulgus prodire.
publicidad: (condicin o carcter de pblico
que se da a una cosa) divulgtio, onis f. Sin:
pervulgtio; propagtio. Uso: dar - a una
carta, epstulam pervulgare // (divulgacin
de noticias o anuncios de carcter comer-
cial) praecnium, ii n. Sin: praedictio; laus,
laudis f; laudtio; revocmina, um npl; prae-
cnium laudativum; divulgtio vel pervulg-
tio commendatcia; laudis divulgtio; laudis
praecnium vel praecnia. Uso: - clamorosa,
clamosum praecnium; clamor venditrius
vel venditandi; clamosa praedictio; - comer-
cial, mercatria praecnia npl; - luminosa,
mural, radial, televisiva, revocmina lumi-
nosa, murlia, radiophnica, televisiva ; se-
cretos de la -, praeconiorum arcana; hacer -,
venlium rerum dere praecnia; hacer - de
algo en los diarios, liquid amplssimo prae-
cnio in diriis celebrare; dejarse influenciar
por la -, praecniis moveri.
publicista: (periodista) diurnrius, ii m //
(persona que escribe generalmente de varias
materias) publicista, ae m. Sin: scriptorum
vel scriptionum vulgator, pervulgator, ditor
// (persona que ejerce la publicidad) praec-
nii vel praeconiorum auctor. Sin: nntii vel
nuntiorum auctor; vulgator vel divulgator
nuntiorum laudativorum; praeco; hortator,
bucinator vel buccinator, laudator mrcium;
revocator. Uso: los -, diurnrii scriptionum-
que editores // (persona versada en derecho
pblico) iuris pblici peritus.
publicitar: praeconari.
publicitario: (concerniente a la publicidad)
divulgatrius, a, um. Sin: pervulgatrius;
praedicatrius; praecnius; laudatrius sive
laudativus; revocatrius nuntiorum vel divul-
gationis (gen); ad praecnium (vel ad lauda-
tionem; vel ad laudis divulgationem)
spectans. Uso: agencia -, ii, qui praecniis fa-
ciendis sunt praepsiti; anuncio, aviso, men-
saje -, (alicius rei) praecnium; nntius;
laudativus nntius; laudativa nottia; material
-, laudativa nntia npl // (apto para la publi-
cidad) ad praecnium aptus, idneus, accom-
modatus. Sin: divulgationi vel propagationi
favens // (persona que ejerce la publicidad)
v. publicista.
pblico: (notorio, conocido por todos) p-
blicus, a, um. Sin: communis; notus; vulga-
tus, divulgatus, pervulgatus; mnium. Uso:
de dominio -, notus et pervulgatus // (el pue-
blo en general) hmines, um mpl. Sin: ppu-
lus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la
opinin del -, hminum opnio; agradar al -,
ppulo placere; ab mnibus probari // (asis-
tencia, concurrencia) spectatores, vel spec-
publicador
885
tntium consessus (los espectadores); audi-
tores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona,
ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el
- presente, praesentes; el - de las gradas,
spectatores in grdibus; el - de los lectores,
lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno
del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la
vista de todos, in pblico; el - lleva en hom-
bros a un jugador, turba lusorem meris ges-
tat; sacar al -, v. publicar.
puchero: (vasija de barro que sirve para co-
cinar la comida) ccabus vel cccabus, i m.
Sin: pultrius, ii m (para la polenta). Uso: -
pequeo, caccbulus, i m; cucumella vel cu-
cmula // (alimento diario y regular) victus,
us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum
npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare
ea quae ad victum suppditant; necessria ad
cultum redmere.
puches, v. gachas.
pucho: (punta o colilla de cigarrillo) cic-
cum, i n. Sin: trnculus fumficus; fragmen-
tum fstulae nicotianae; nicotiani bacilli
ciccum; nicotianae fstulae ciccum. Uso: pu-
chos que humean, cicca fumntia.
pudding, pudin o pudn: scriblita nglica.
pudendo: pudendus, a, um. Uso: partes -, v.
parte.
pueblito: oppdulum, i n. Sin: vicus, i m.
pueblo: (ciudad) ppidum, i n // (aldea)
pagus, i m. Sin: vicus // (nacin) ntio, onis
f. Sin: gens, gentis f; cvitas, atis f; ppulus, i
m. Uso: - desarrollados, gentes progressae;
civitates opulentiores; civitates, quae in rebus
oeconmicis profecerunt; civitates oecon-
mica progressione praestantes; - indigentes,
menesterosos, ppuli egeni; - industrializa-
dos, civitates, quae in operosis artifciis pl-
rimum profecerunt; - poco industrializados,
nationes in operosis artifciis apparandis pau-
lum progressae; - recin industrializados, ci-
vitates recens rtibus et artifciis instructae; -
jvenes y dbiles, ppuli emergentes copiis-
que inferiores; - pobres, civitates egentiores,
tenuiores, fortunis nopes; - prsperos, aco-
modados, opulentos, desahogados, nationes
florentiores; - ricos, opulentiores vel ditiores
ppuli; pueblos en vas de desarrollo, natio-
nes, quae ad progressionem nituntur; civita-
tes ad progressionem nitentes; ppuli ad
profectum civilem contendentes; ppuli, qui
ad profectum civilem nituntur; nationes qua-
rum oeconmicae res sunt in cursu; - subde-
sarrollados, nationes minus progressae;
civitates humanitatis cultu minus provectae;
populi in rebus oeconmicis paulum pro-
gressi.
puente: pons, pontis m. Uso: - areo, pons
arius; - colgante, pons pnsilis; - giratorio,
pons verstilis vel versbilis; - levadizo, pons
subductrius, levbilis, mbilis; - pasadizo
(de calle, carretera o va del tren) via su-
perobducta; pons vel arcus (-us m) super
viam; pons viae impsitus; pons viam tra-
ciens; - de hierro, madera, piedra, pons f-
rreus, lgneus, lapdeus vel sxeus; - de
mando, pons gubernatrius; - de un navo,
forus, i m; stega, ae f // (tabla para embarcar
y desembarcar) pontculus, i m.
puentecillo: pontculus, i m.
puerco: porcus, i m. Sin: sus, suis mf; verres
vel verris, is m; maialis, is m ( puerco cas-
trado) // (trmino injurioso) maialis, is m.
Sin: homo turpis, corruptus, spurcssimus.
puerco espn o puerco espino: echinus, i m.
Sin: ercius; crinceus vel crincius, ii m;
hystrix vel histrix, cis f.
puericultura: puericultura, ae f. Sin: puero-
puericultura
886
rum cultura vel cultus (-us m) // (como cien-
cia) de peris fovendis doctrina, disciplina,
scintia; praecepta (-orum npl) de peris ex-
colendis.
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad
puerprium prtinens.
puerro: porrus, i m.
puerta: inua, ae f. Sin: porta; stium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cata-
racta, ae f; cchlea; fenestra pnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppsita; - de
seguridad, porta securitatis caus dispsita;
empujar la -, inuam pllere, impllere, pro-
pllere; entrar por la -, per ianuam (vel per
forem) ngredi; tirar de la -, inuam trhere;
de - en -, ostiatim.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus,
us m. Uso: - areo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o bo-
quete en las montaas) angstiae, arum fpl
(mntium). Sin: fauces, ium fpl (mntium).
Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i
m.
puertorriqueo: adj portudivitensis, e. Sin:
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin:
Portoricensis, is m.
puesta: - al da, v. actualizacin; - a punto,
postrema inspctio mchinae; - en marcha,
verstio machinamenti motrii; - en rbita,
in rbitam immssio.
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar,
praesdium; praesdium stativum; - de soco-
rro, promptae curationis locus (-i m; pl loca,
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in-
ferior, postumatus, us m; asignar el primer -
a uno, primas ( vel primas partes) licui tri-
bere, concdere, dare, deferre; obtener el
primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: merca-
tria mensa; mnsula institria.
pgil: pugil, lis (abl -i) m.
pugilato, v. boxeo.
pugilismo, v. boxeo.
pugilista, v. pgil.
pugilstico: pugilatrius, a, um. Sin: ad pugi-
lationem vel ad pgilem prtinens.
pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
pulchinela, v. polichinela.
pulga: pulex, lcis m.
pulgar: pollex, lcis m.
pulgn: bruchus, i m.
pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bru-
ido) politus, expolitus, a, um.
pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
expoliatrium, ii n. Sin: expoliatria mchina
// (persona que pule) poltor, oris m. Sin:
plio vel pllio, onis m.
pulimento: poltio vel expoltio, onis f. Sin:
politura. Uso: - literario, orationis expoltio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los ni-
mos, dolor xpolit nimos.
pulley machine: mchina bracchiorum et
tergi lacertis exercendis.
puerperal
887
pullman: (coche de lujo en ciertas lneas de
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin:
currus exdrii (vel xedrae) instar // (autocar)
v. autopullman.
pullover, v. pulver.
pulmn: pulmo, onis m. Uso: - artificial,
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chaly-
bius.
pulmonar: pulmneus, a, um. Sin: pulmon-
rius.
pulmona: pulmonites, is f. Sin: pneumnia
sive -mona , ae f; pneumonitis, dis f;
peripneumnia sive -mona; pulmonis (vel
pulmonum) inflammtio. Uso: enfermo de -,
pulmonrius; pneumnicus; peripneumni-
cus.
pulver: thorax, acis m. Sin: lneus thorax;
strictria lnea; v. jersey. Uso. - oscuro, tho-
rax ( vel thorax lneus) fuscus.
pulpa: pulpa, ae f.
plpito: plpitum, i n. Sin: suggestus, us m;
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir
al -, suggestum ascndere.
pulpo: plypus vel pulpus, i m // fig sangui-
suga, ae f.
pulsacin: (accin de pulsar) pulstio, onis
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us
m // (latido de una arteria) artriae pulsus;
palpittio. Sin: arteriosa pulstio.
pulsador: pulsbulum, i n. Sin: mallolus
(pulsatrius). Uso: - elctrico, mallolus
elctrica vi actus; apretar el -, mallolum
comprmere vel dgito prmere.
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n.
pulso: (latido intermitente de las arterias)
pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteria-
rum vel venarum pulsus. Uso: - dbil, pulsus
lnguidus vel exguus; - fuerte, firme, pulsus
vgetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
- lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stbi-
lis; - irregular, inaequalis venarum percus-
sus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
el -, venam tngere, tentare vel temptare, te-
nere; pulsum venarum attngere; pulsum no-
tare // - de telfono, telephnica mensura.
pulverizador: pulveratrium, ii n. Sin: dif-
fusrium; nimbus.
punch: clida alcohlica ptio.
punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
catervae ssecla.
punta: acumen, mnis n. Sin: cuspis, dis f;
(de torre campanaria, de montaa) apex
(picis m); vertex (-tcis n); cacumen, culmen
(-mnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel ln-
ceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
vel lngula, ae f; provisto de -, aculeatus; pro-
visto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspi-
datus ...; hora de -, tempus mximae
frequntiae.
puntal: fultura, ae f.
puntapi: pedis ictus (-us m). Uso: dar un -
a uno, liquem pede (vel calce) ptere, perc-
tere, cedere, ferire; dar puntapis, calcitrare;
calces remttere; dar puntapis contra uno,
clcibus liquem ptere vel cedere; (multis)
pedis ictibus liquem concdere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
punteado: Ms, sust pulsus, us m. Sin: velli-
ctio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
puntera: (contrafuerte de cuero que se co-
loca en la punta de algunos zapatos) clcei
puntera
888
spculum. Uso: - de charol, spculum lci-
dum.
puntero: (punzn para sealar) rdius, ii m.
Sin: virga.
puntilla: dentculi, orum mpl. Uso: - de tul,
dentculi tutelenses; andar, caminar de pun-
tillas, summis pedum dgitis gradi.
punto: (signo de puntuacin) punctum, i n.
Sin: interpnctio. Uso: dos -, duo puncta; -
final, punctum finale; - pequeo, punctum
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta)
reticntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum
et comma; punctum et vrgula; punctum cum
vrgula; vrgula punctata // (puntada de cos-
tura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem mi-
tans; - de adorno, punctum oculatum vel
exornativum; - de cadeneta, punctum catenu-
latum; - de cordn, punctum funiculare; - de
cruz, punctum decussatum, - de espada,
punctura transversria; - de trencilla o de es-
piga, punctum granulatim factum; punctum
rdinem grani mitans; - por encima, punc-
tum imbricatum // (punto o materia diferente
de que se trata en un discurso) punctum, i n.
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disen-
sin, puncta dissensionis; - pequeo, pnctu-
lum; punctillum; los - principales de la
gramtica latina, grammticae latinae puncta
praecpua; aqu finca el -, hoc opus; hic labor
est; tocar el - justo, rem acu tngere // - de
ebullicin, punctum ebullitionis; - de fusin,
de licuefaccin, fusurae vel liquationis calor
// - culminante, summum, i n; culmen (-mnis
n); fastgium; vertex (-tcis m) // (fig, modo
de ver) - de vista, opnio, onis f. Sin: rtio;
respectus, us m; sentntia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudcii rtio. Uso: desde
todos los - de vista, mnibus prtibus; omni
ex parte; mnibus nmeris; desde diversos -
de vista, non una ex parte; desde algn - de
vista, liqua ex parte // Geogr, los cuatro -
cardinales, quattuor mundi crdines // hasta
cierto -, aliqutenus; quadmtenus; hasta qu
-, quousque vel quo usque; qutenus; hasta
tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque deo,
ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a -
de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profec-
turus sum // - muerto (del mbolo), quietis
locus; - muerto inferior, infrior quietis
locus; - muerto superior, suprior quietis
locus.
puntuacin: (accin y efecto de puntuar) in-
terpnctio, onis f. Sin: interpunctum; verbo-
rum interpnctio // (manera de puntuar)
interpungendi rtio // (signos de puntuacin)
interpuncta vel interpunctiones verborum.
Sin: interductus, uum mpl; interpuncta inter-
valla. Uso: marcar, sealar la -, v. puntuar.
puntual: (que llega a un lugar o parte de l
a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
promptus // (pronto, diligente, exacto en
hacer las cosas a su tiempo) dligens, entis.
Sin: exactus; accuratus; lacer vel lacris.
puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
a un lugar o partir de l a la hora convenida)
tempestvitas, atis f. Sin: promptitudo, dnis f
// (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
su debido tiempo) diligntia, ae f. Sin: accu-
rtio; sedlitas.
puntualizacin: pressa defintio. Sin: cir-
cumscripta explictio.
puntualizar: presse vel brviter definire.
puntualmente: punctuliter. Sin: tempestive;
in tmpore.
puntuar: (poner en la escritura los signos
ortogrficos) interpngere. Sin: punctis
distnguere vel notare. Uso: - un texto, textum
interpngere // (calificar el acto de un exa-
men o sealar los puntos en cualquiera com-
puntero
889
peticin) punctis notare.
punzn: perforculum, i n.
puado: pugnus, i m. Uso: un - de dinero,
pugnus aeris; un - de heno, manpulus feni;
un - de sal, pugnus vel pugillus salis.
puetazo: claphus, i m. Sin: pugni ictus
(-us m). Uso: dar un -, claphum licui d-
cere; dar puetazos, colaphizare; licui cla-
phos infrngere; liquem pugnis cedere,
contndere, incursare; reir a puetazos,
pugnis contndere vel certare; estoy magu-
llado de puetazos, obtusus sum pugnis.
puo: (mano cerrada) pugnus, i m. Uso: de
propio -, sua ipsius manu; cartas de mi -, mea
manu scriptae ltterae; apretar el -, manum
comprmere // (adorno que se pone en la bo-
camanga) brachiale vel bracchiale, is n; ma-
nleus, i m; pars mnicae reflexa vel replicata
// (mango de ciertas cosas) cpulus, i m. Sin:
mancula, ae f. Uso: - de la bicicleta, brotae
cpulus.
pupila: (abertura del iris) pupilla vel ppula,
ae f. Uso: amar a uno como a la - de sus ojos,
liquem in culis ferre vel gestare; liquem
in delciis habere // (prostituta) v. esta voz //
(alumna interna) convictrix, icis f. Sin: con-
tubernalis, is f // (hurfana, respecto de su
tutor) pupilla, ae f.
pupilaje, v. internado.
pupilo: - de un colegio, convictor, oris m.
Uso: medio -, semiconvictor; v. interno.
purasangre: sust purus sanguis (-gunis m).
Sin: quus generosus; puro snguine equus //
adj generosus, a, um. Sin: boni sminis
(gen).
pur: (pasta) pultcula, ae f. Sin: pultcula tu-
berosa vel olitria; tberum pultcula. Uso: -
de habas, pultcula fabcea; - de papas, so-
lani tberum pultcula; solani tuberosi pult-
cula; - de smola, similago, gnis f.
pureza: (cualidad de puro) mundtia, ae f;
mundties, ei f. Sin: purtia; pritas; intgri-
tas. Uso: - de estilo, de lenguaje, incorrupta
orationis intgritas; sermonis mundtia //
(- de costumbres) morum snctitas. Sin:
morum innocntia et intgritas // (castidad)
cstitas, atis f. Sin: castimnia; pudictia; in-
nocntia nimi; nimi candor; nimus purus
et incorruptus // (virginidad) virgnitas, atis f.
purga: (remedio): purgamentum, i n. Sin:
purgatrium; ptio purgatria; medicamen
(-mnis n) vel medicamentum purgatrium,
purgativum, purgans; mdica ptio purgativa
vel cathrtica; coeliticum, i n; cathrticum,
i n. Uso: - nacional, purga gentica.
purgacin: purgtio, onis f. Sin: alvi purg-
tio; alvum purgare, repurgare, ablere.
purgante: adj purgans, antis. Uso: Iglesia -,
Ecclsia xpians // (medicina que purga)
v. purga.
purgativo: purgativus, a, um. Sin: purgatrius.
purgatorio: purgatrium, ii n. Sin: ignis (-is
m) purgatrius vel piacularis; flamma expia-
trix; piacularis flamma // fig assduus crucia-
tus (- us m).
purificacin: (accin de purificar o purifi-
carse) purifictio, onis f. Sin: castifictio,
onis f // festividad de la - de la Virgen Mara,
Purifictio Beatae Mariae Vrginis. Sin: Fes-
tum Mariae se purificanti sacrum.
purificador: adj purificatrius, a, um //
(pao con que se enjuga el cliz; lienzo en
que se limpia los dedos el sacerdote en el
purificador
890
altar) sacrum lnteum vel lintolum. Sin: (sa-
crum) lintolum detergens vel abstergens;
lintolum clici detergendo. Uso: limpiar el
cliz con el -, clicem sacro lnteo detergre
vel abstergre.
purificar: purificare. Sin: castificare; pur-
gare; purum rddere. Uso: que purifica, cas-
tficus, a, um.
purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis
exctio, affecttio, stdium, amor; puri ser-
monis exctio diligentssima vel (en mal sen-
tido) molestssima; ptrii sermonis tutela vel
custdia. Uso: - exagerado, nmium vel pti-
dum puri sermonis stdium // neo-, neopuris-
mus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stdium; instaurata sermonis pritas.
purista: purista, ae m. Sin: puri sermonis
exactor, amator, affectator, studiosus. Uso: -
exagerado, nmius incorruptae linguae ama-
tor; verborum reprehensor nimis rrogans.
puritanismo: puritanismus, i m.
puritano: sust puritanus, i m. Sin: purita-
nismi fautor vel sectator // adj puritanus, a,
um.
puro: (cigarro) volumen (-mnis n) tab-
ceum. Sin: volumen tabcinum; volumen ta-
baci.
purpurado: Cardinalis, is m. Sin: Pater pur-
puratus.
purulencia: purulntia, ae f.
purulentamente: purulente.
purulento: purulentus, a, um. Sin: pure vel
snie plenus.
pus: pus, puris n. Sin: puris tabes (-is f).
pusilnime: pusillnimis, e; pusillnimus, a,
um.
pusilanimidad: pusillanmitas, atis f.
puta, v. meretriz.
putsch: subitnea convrsio rerum.
puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteo-
lanus pulvis (-vris m).
puzle o puzzle: (crucigrama) ltterae decus-
satae. Sin: ltterae implexae.
purificar
891
quntico, v. cuntico.
quebrado: Mat fractus nmerus.
quebrantador: exstinctor, oris m.
quebrantapiedras: saxfraga, ae f.
quebrar: decquere. Sin: defcere; correre;
decquere creditribus; faculttibus dfici //
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar prximo a -, in aere
alieno vacillare.
queda: domuegrssio vtita vel interdicta.
quehacer: negtium, ii n. Sin: opus, peris
n; pera, ae f.
queilofagia: cheilophgia sive -phaga, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us
m).
quelotoma: cheletmia sive -toma, ae f.
Sin: chelae caesura; hrniae sctio.
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus;
exustus; perustus; arsus; crematus; concre-
matus.
quemador: ignis iniectrium, ii n.
quemadura: stio, onis f. Sin: combstio;
exstio; ustura.
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cmmi-
nus. Sin: prope; prpius; prxime // (de modo
brusco) aspriter. Sin: acerbe; criter.
quepi, v. quepis.
quepis: kepsium, ii n. Sin: galerculum; cap-
pcula proiectur munita.
queratina: ceratina, ae f.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
crneae inflammtio.
querer: velle. Uso: qu quieres?, quid vis?;
quid tibi vis?
querosn o queroseno: liquor kerosnicus.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
caseria, ae f Sin: caseorum coctrix vel vn-
ditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quesera // (vasija de barro, que se destina
para guardar y conservar los quesos) vscu-
lum caserium. Sin: theca caseria.
quesera: (lugar donde se hace el queso) ca-
seale, is n. Sin: officina caseria // (tienda en
que se vende queso) taberna caseria.
quesero: adj caserius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: ca-
serius, ii; caseorum pifex; csei coctor vel
vnditor
quesillo o quesito: casolus, i m.
queso: cseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: -
fresco, cseus recens; - lombardo, cseus ac-
dulus; - parmesano, parmensis cseus; - ra-
llado, cseus tritus; - suizo, helvticus
cseus; - de bola, de Holanda, cseus bta-
vus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
ovinus, vaccnus cseus; hacer -, cseum f-
cere; cseos figurare.
quicio: cardo, dnis m. Uso: fuera de -, v.
Q
892
fuera (- de s); sacar de - a uno, deturbare vel
decere liquem de mente; salir uno de su - o
de sus -, nimo abalienari. Sin: mente labi;
de potestate exire; non esse apud se.
quiebra: decctio, onis f. Sin: naufrgium
fortunarum; fortunarum runa; rationum con-
turbtio, turbtio; bonorum cssio. Uso: - de
un banco, argentriae dissoltio; - del Es-
tado, pblici aerrii dissoltio // fig runa, ae
f. Sin: labes, is f; naufrgium.
quietismo: quietismus, i m. Sin: indiffern-
tia; apatha.
quietista: quietista, ae m. Sin: quietismi sec-
tator vel fautor.
quijada: maxilla, ae f.
quijero: canalculus declinans.
Quijote: Quixotus, i m. Uso: Don -, Dminus
Quixotus.
quilate: certium, ii n; cerates, is m. Sin: s-
liqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem
siliquarum.
quilfero: chlifer, a, um.
quilificacin: chylifictio, onis f. Sin: cibum
in chylum redgere vel convrtere.
quilificar: chylificare.
quilla: carina, ae f.
quilo: (linfa) chylus vel chylos, i m // (kilo)
v. kilogramo.
quilociclo: chiliocyclus, i m. Sin: mille cycli.
quilogrmetro, v. kilogrmetro.
quilogramo, v. kilogramo.
quilolitro, v. kilolitro.
quilombo: (lupanar) v. prostbulo.
quilometraje, v. kilometraje.
quilomtrico, v. kilomtrico.
quilmetro, v. kilmetro.
quilovatio, v. kilovatio.
quimera: (monstruo fabuloso) chimaera, ae f //
fig allucintio vel alucintio; hallucintio vel
halucintio. Sin: commentum; imago (-gnis f)
vana; vana spcies. Uso: perseguir quimeras,
vanas spcies mente sequi; sus esperanzas son
quimeras, eius spes inanes sunt.
qumica: chmia sive chima; chmia sive
chema, ae f. Sin: chmice, es f; chmica vel
chmica, ae f; chmica disciplina, doctrina,
scintia, ars. Uso: - aplicada, chmia ad
usum transferenda; - farmacutica, medica-
mentria chmica; - inorgnica, chmica
anorgnica; desarrollo de la -, chmicae artis
incrementum; posibilidades ofrecidas por la
- en las producciones sintticas, facultas res
plrimas chmicis artifciis efficiendi.
qumicamente: chmice vel chmice. Sin:
chmico modo; ad chmicae praescripta; ope
artis chmicae.
qumico: (concerniente o relativo a la qu-
mica) chmicus vel chmicus, a, um. Sin:
chemicalis, e; ad chmiam vel ad chmicam
ttinens. Uso: frmula -, chmica frmula //
(el que profesa la qumica) chmicus, i m.
Sin: chimista vel chemista, ae m; chmiae vel
chmicae cultor, studiosus, peritus.
qumico-fsica: chmica-phsica.
quiebra
893
quimificacin: chymifictio, onis f. Sin:
chymsis, is f; cibi in chymum convrsio; di-
gstio.
quimificar: chymificare. Sin: cibum in
chymum redgere vel convrtere.
quimioterapia: chimiotherapa vel chemi-
therapa, ae f. Sin: chmica medicina; curtio
vel curationes per chmica medicamenta.
quimioterpico: chimiotherpicus vel che-
mitherpicus, a, um.
quimismo: chimismus vel chemismus, i m.
quimiurgia: chemirgia sive -urga, ae f. Sin:
chmica elabortio; chmica confctio.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: con-
vertir en - el alimento, v. quimificar.
quimono, v. kimono.
quimotropismo: chimiotropismus, i m. Sin:
motus (-us m) vel impulsus (-us m) chmicis
medicamentis impertitus.
quinario: quinrius, a, um. Uso: verso -, qui-
nrius versus.
quincalla: nugae, arum fpl. Sin: nuglia, ium
npl; nugamenta, orum npl; gerrae, arum fpl.
quincallera: (que fabrica quincalla) nuga-
rum (vel nuglium, vel gerrarum) confectrix
(-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda,
ae f. Sin: nugigrula; nugarum vnditrix
(-icis f).
quincallera: (fbrica de quincalla) nuglia
vel nugria officina. Sin: nugarum (vel nug-
lium, vel gerrarum) officina // (tienda o lugar
donde se vende) nuglia vel nugria taberna.
Sin: nugarum taberna, v. baratillo // (con-
junto de -) nuglia, ium npl.
quincallero: (que fabrica quincalla) nuga-
rum (vel nuglium, vel gerrarum) confector
// (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin:
nugigrulus; nugarum vnditor. V. barati-
llero.
quincena: (espacio de quince das) sems-
trium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quinde-
cim dierum sptium // (pago que se recibe
quincenalmente) quindecim dierum merces
(-dis f), salrium, stipndium.
quincenal: (que dura una quincena) bisheb-
domadalis, e. Sin: semimnstruus; semstrii
(gen); dimidiati mensis (gen); qundecim die-
rum (gen); bis in mense; alternis hebdma-
dis.
quinina o quinino: chininum, i n.
quinolena: chinolinum, i n.
quinqu: lucernrium, ii n.
quinquenal: quinquennalis, e. Sin: quin-
quennalcius. Uso: plan -, quinquennalcium
inceptum; conslium efficiendi liquid per
quinqunnium; establecer un plan -, quin-
qunnium ad liquid perficiendum (vel
gerendum) statere, decrnere, edcere.
quinta: (casa de campo) villa, ae f. Sin:
domus rstica // (establecimiento agrcola)
villa, ae f. Sin: fundus, i m; rus, ruris n; rs-
ticum predium. Uso: en su -, rure suo // (re-
clutamiento) conscrptio, onis f.
quintaesencia: (ltima esencia o extracto de
algo) quinta essntia. Sin: ntima natura;
praecpua vis, virtus, rtio alicius rei; prae-
cpuum alicius rei elementum // (fig, lo ms
puro, intenso y acendrado de algo) excelln-
tia, ae f. Sin: flos, floris m; robur, bris n; me-
quintaesencia
894
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis;
la - del ingenio, acris ingnii cies.
quintal: quintale, is n. Sin: centum chilio-
grmmata; mille hecatongrmmata; centum-
pndium, ii n; pondus (-dris n) centenrium.
quinterno: (cuaderno de cinco pliegos)
quintrium, ii n. Sin: quinqueflium; quinque
flia npl; libellus; fascculus; paginarum fas-
cculus; exguus codex (-dcis m).
quinteto: (combinacin de cinco versos de
arte mayor) pentstichon, i n. Sin: stropha
quinis vrsibus modulata vel constans //
(composicin de cinco voces o instrumentos)
quincnium, ii n. Sin: quinticnium; qunio,
onis f; quntuplex melos (nom y ac); quinque
voces vel instrumenta; quinque fdium
symphnia; cantus a quinque symphonacis
ditus // (agrupacin de cinco msicos) quin-
que symphonaci. Sin: quinque msici; quin-
que musicorum chorus.
quiosco: (edificio pequeo donde se suelen
vender peridicos, flores, etc.) trchila, ae f.
Sin: aedcula; csula; tabrnula; taberncu-
lum; bacus venalcius vel venditionalis.
Uso: - de peridicos, ephemridum tabrnula
vel tabernculum; diariorum vel commenta-
riorum tabrnula.
quiragra: chiragra vel cheragra, ae f. Sin:
mnuum morbus articularis; arthritis manus
tenens.
Quirinal: Quirinalis collis.
quirfano: cmera operationis. Sin: con-
clave quirrgicum; cubculum corpribus se-
candis.
quirgrafo: chirgraphum, i n.
quiromancia: chiromanta, ae f. Sin: ex m-
nibus harioltio vel divintio. Uso: profesar
la -, ex mnibus hariolari vel divinare.
quiromante: chiromantes vel quiromantis, is
m. Sin: fatloquus; sortlegus; ex mnibus ha-
rolus, fatloquus, sortlegus; dvinans e
mans lneis; chiromntice callens vel peri-
tus.
quiromntico: (perteneciente o relativo a la
quiromancia) chiromnticus, a, um. Sin: ad
chiromantam spectans // (persona que la
profesa) v. quiromante.
quirospasmo: cheirospasmos vel cheirospas-
mus, i m; chirospasma, tis n. Sin: mans
nervorum distntio.
quirrgico: chirrgicus, a, um.
quisquilla: (pequeez o menudencia) res ne-
glegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestin-
cula nullus momenti; parvi momenti res; en
pl , tambin quisqulia, orum n; quisquiliae,
arum f; nugae; intiae // (camarn) cmma-
rus, i m.
quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f.
Uso: - pequeo, vescula; - sebceo, athe-
roma, tis n.
quitamanchas: (producto) matria mculis
eluendis // (persona que tiene por oficio qui-
tar las manchas de la ropa) fullo, onis m.
quitanieves: autmaton vel autmatum nives
diffindens, drimens, averrens, converrens,
everrens. Sin: instrumentum nivi dirimendae,
diffindendae; instrumentum nvibus dimo-
vendis; mchina nvibus dimovendis; m-
china nives everrens.
quitanza: pocha, ae f (acceptae pecniae).
Sin: acceptiltio vel accepti ltio. Uso: exten-
der una -, apochare; pocham dare vel
quintal
895
conscrbere; pecniam acceptam ferre.
quitasol, v. sombrilla.
quite: Tauromaquia devitio, onis f. Sin: re-
plsio; mpets reictio.
quiz: questio, onis f. Sin: quaestincula, ae
f; quaesitum, i n; quaesita, orum npl; prop-
sita questio; quaestiones lusriae fpl. Uso:
proponer un -, quaestionem pnere; v. rom-
pecabezas.
Qumran: Cumranum, i n. Uso: de -, Cumra-
nensis, e.
Qumran
896
rabadilla: (en las aves) clunis, is f.
rbano: rphanus, i m. Sin: raphnulus; r-
pulum, i n; rpula, ae f.
rabrbaro, v. ruibarbo.
rabdomancia: rhabdomanta, ae f. Sin. divi-
ntio per virgam.
rabdomante: rhabdomantes vel rhabdoman-
tis, is m. Sin: quilex (-lgis vel -lcis) m;
rhabdomantae peritus; radioaesthsiae peri-
tus; vaticinator per virgam.
rabdomntico: rhabdomnticus, a, um. Sin:
ad rhabdomantam vel ad radioaesthsiam
prtinens.
rab: (rabino) rabbi indecl; v. rabino.
rabia: (ira, enojo, enfado grande) rbies, ei
f. Sin: furor, oris m // (enfermedad) rbies, ei
f. Sin: mnia hydrophbia.
rabina: rabbina, ae f.
rabnico: rabbnicus, a, um. Sin: magistri iu-
daici (gen).
rabino: rabbinus, i m. Sin: magister hebraeus
vel iudicus; magister iudaeorum; legis he-
bricae doctor. Uso: el magisterio de los -,
rabbnicum magistrium.
rabona: hacer o hacerse -, scholam desrere;
hacer - por divertirse, scholam desrere rela-
xandi nimi caus; scholas neglgere oblec-
tandi nimi caus.
racial: phylticus, a, um. Sin: thnicus; gen-
tilis, e; gnticus; gneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, contntio phyltica; discri-
minacin -, discrimintio phyltica; odio -,
phylticum dium.
racimo: racemus, i m. Uso: - de bananas,
arienarum racemus.
raciocinar: (escarum) tsseras institere.
Sin: (ciborum) portiones tribere.
racionado: per tsseras distributus (dicho de
comida).
racional: (perteneciente o relativo a la
razn) rationalis, e. Sin: rationbilis, e; ratio-
nis (gen) // (arreglado a ella) rationi conv-
niens, consentneus; ratione susceptus;
ratione innixus. Uso: seguir un mtodo -, ra-
tione prsequi liquid // (dotado de razn) ra-
tionalis, e. Sin: rationbilis; rationis prticeps
(-cpis); ratione preditus. Uso: animal -, ni-
mal rationale; naturaleza -, natura rationalis
vel rationbilis.
racionalismo: rationalismus, i m. Sin: huma-
nae rationis principatus (-us m); eorum opnio
qui soli rationi mnia tribuenda esse sttuunt.
racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationa-
lismi fautor, sectator; qui mnia ratione per-
squitur; qui humana tantum ratione ntitur;
qui censet mnia rationi tribuenda esse.
racionalizar: rationalizare.
racionamiento: (ciborum) tesserarum insti-
ttio. Sin: (escarum) demensa vendtio vel
distribtio.
racismo: razismus i m. Sin: strpium discri-
R
897
men (-mnis n); discrimintio phyltica; el-
tio phyltica discriminatrix; prpriae stirpis
eltio; phylticum dium; rbies thnica; st-
dium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque
stirpis vluti cultus. Uso: toda apariencia de
-, quaevis spcies iniqui inter gentes discr-
minis.
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor;
phylticus osor; allophylorum osor; prpriam
stirpem extollens; gneris sui acrrimus as-
sertor; stirpis (vel gentis suae, vel gneris sui)
acrrimus vel immdicus assertor.
racket: (estafa) illcita pecniae exctio
(-onis f).
radar: radar indecl. Sin: radrium, ii n; radar,
aris n; radiodetector; radiotelmetrum; appa-
ratus (-us m) radrius; radiolctricum instru-
mentum; instrumentum radiolctricum
detectrium; instrumentum radiolctricum
explorationis; radiolctricum instrumentum
praemonitrium vel praenntians. Uso: - con-
tra la niebla, radrium contra nbulam; ma-
nejar el -, radar (vel radrium, vel apparatum
radrium) administrare.
radiacin: (emisin o difusin de energas
en forma de rayos rectilneos) raditio, onis f.
Sin: radiorum emssio vel diffsio. Uso: -
atmica, raditio vel irraditio atmica; -
electromagntica, raditio electromagntica;
rdii electromagntici; sucneae elctridis
rdii; - ultravioletas, radiationes ultraviol-
ceae // (radiodifusin) v. esta voz.
radiactividad: radioactvitas, atis f. Sin: vis
rdians; irrdians vis; vis rdiis agens; vis r-
dios diffundendi; radiorum ctio; radiorum
edctio; radios eliciendi facultas; concretam
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactvitas
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem
radioactivam investigare.
radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rdios
edens vel elciens; rdiis agens; radiante vi
agens vel preditus. Uso: cobalto, hierro,
yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, ra-
dioidium; cuerpo, corpsculo -, corpus, cor-
psculum radios edens; elemento -,
elementum radioactivum; material -, res r-
dios elciens; metal -, metallum radiante vi
preditum ; metallum radiante vi agens; nube
-, nbula infecta rdiis; polvillo -, pulvis
(-vris m) radiante vi agens; volver - una
cosa, licui rei vim radiorum inctere.
radiador: (aparato de calefaccin) calorfe-
rum, i n. Sin: radiatrium, ii n; radiator, oris
m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instru-
mentum calorficum // (serie de tubos por los
cuales circula el agua destinados a refrigerar
los cilindros de algunos motores de explo-
sin) radiatrium, ii n. Sin: tbuli radiatrii;
v. refrigerador.
radial: radialis, e; v. radiofnico.
radiante: rdians, antis.
radiar: (emitir seales, palabras o sonidos
por radiodifusin) transmttere, mttere,
emttere. Sin: dere; diffndere; radioph-
nice emttere // (Fs, despedir rayos de luz
o de calor) radiare vel radiari. Sin: rdios
emttere vel fndere.
radical: (relativo al principio de una cosa)
radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingnitus; ra-
dicalis, e; radcitus agens. Uso: vicio -, vtium
innatum vel ingnitum // (completo, total) ra-
dicalis, e. Uso: curacin -, radicalis curtio;
curtio, quae radcitus (vel strpitus, vel p-
nitus, vel fnditus) evellit morbum eiusque
causas; - novedad cristiana, radicalis nvitas
christiana; remedio -, remdium radicale (vel
gravssimum, vel efficacssimum) // (partida-
rio de reformas absolutas en materia pol-
tica) extrema sequens, entis. Sin:
radical
898
extremarum rerum (novarum) sectator; rei
pblicae fnditus innovandae studiosus;
rerum radcitus commutandarum studiosus;
qui rem pblicam radcitus commutare cupit
vel ntitur. Uso: diputados, senadores -, de-
putati, senatores radicales; partido -, fctio
radicalis; fctio extrema sequens; fctio
eorum, qui rem pblicam radcitus commu-
tare nituntur; miembro del partido -, radicalis,
is m.
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radic-
lium doctrina, theria, systema; rerum pni-
tus (vel radcitus) commutandarum stdium;
stdium liquid (v. gr. scintiam, religionem)
radcitus reformandi (vel fnditus renovandi).
Uso: - poltico, civitatis fnditus innovandae
rtio vel stdium.
radicalmente: radicliter. Sin: radcitus; p-
nitus; fnditus. Uso: estar - ordenado a, esse
radicliter ordinatum in + ac; transformar -,
radcitus transformare.
radicar: radicari in + abl.
radiestesia: radiaesthsia sive -aesthesa; ra-
dioaesthsia sive -aesthesa, ae f.
radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthe-
sista, ae mf. Sin: radiaesthsiae cultor vel pe-
ritus.
radio: (metal) rdium, ii n // Geom rdius, ii
m // (rayo) v. esta voz // (aparato de radio)
radiophnum sive radiphonum, i n; radio-
phnium, ii n. Sin: radiatrium, ii n; mchina
radophnica; capsella radiophnica vel und-
sona; instrumentum radiophnicum; appara-
tus radiophnicus; scrnium vel scrinolum
undsonum; vibrans scrnium; arca vel m-
china raditilis; radiophnicum instrumen-
tum transmittens; mchina radios (vel sonos)
emittens. Uso: - porttil, radiophnum por-
tbile vel porttile; - de bolsillo, radioph-
num sinuale, - de cinco vlvulas, scrnium
undsonum quinque fstulis instructum; las
ondas de la -, radiolctricae undae; radio-
phnicae undae; aethriae undae; - transistor,
instrumentum transistorianum ; - transistor
para coche, undsonum scrinolum autorae-
dis paratum; radiophnulum autocinetis pa-
ratum vel aptum; por -, radiophnice //
(estacin emisora) radiophnum emiss-
rium; sttio emissria vel radiophnica. Uso:
- Nacional de Espaa, Sttio Radiophnica
Hispnica; - Vaticana, RadiophniumVatica-
num; Vaticana Sttio Radiophnica; estudios
de - Barcelona, Officina Stationis Barcino-
nensis // apagar la -, radiophnum exstn-
guere; disminuir, bajar el volumen de la -,
radiophnii vim demttere; encender, prender
la -, radiophnum accndere; escuchar la -,
radiophnium auscultare; or por -, radioph-
nice audire; mandar un telegrama por -, ra-
diotelegrphi liquid mttere; transmitir por
-, per rdium diffndere vel mttere; radio-
phnice nuntiare.
radioactividad, v. radiactividad.
radioactivo, v. radiactivo.
radioaficionado: radioamator, oris m. Sin:
amator rei raditilis; radiophniae operator
volupturius; rei radiophnicae studiosus.
radiobiologa: radiobiolgia sive -loga, ae
f.
radiocasete: radiocasetophnum sive
-casetphonum, i n.
radiocomedia: ludus radiophnicus. Sin: f-
bula radiophnica.
radiocomunicacin: radiocommunictio,
onis f. Sin: radiophnica communictio;
radiophnicus nntius.
radicalismo
899
radiocronista: chronista (-ae m) radiophni-
cus. Sin: relator radialis; evntuum per vias
areas nntius. Uso: - deportivo, agonlium
rerum per vias areas nntius.
radiodifundido: radiodiffusus, a, um. Sin:
radiophnice diffusus. Uso: noticia -, radio-
phnicus nntius; nntius radiophnice dif-
fusus vel transmissus.
radiodifundir: radiare. Sin: radiodiffndere;
radiophnice diffndere, divulgare, nuntiare;
radiophnice nntios diffndere.
radiodifusin: radiodiffsio, onis f. Sin: ra-
diomssio; radionuntitio; radiodivulgtio;
radiophnica diffsio, divulgtio, emssio,
transmssio, propagtio; diffsio raditilis.
Uso: Sociedad Espaola de -, Socetas vel
Consocitio Radiophnica Hispnica.
radiodifusor: radiodiffusor, oris m. Sin: ra-
dionuntiator.
radiodifusora: sttio radiophnica emittens.
radioelectricidad: radiolectris, dis f.
radioelctrico: radiolctricus, a, um. Uso:
seal -, radiolctricum signum.
radioemisin, v. radiodifusin.
radioemisora: sttio radiophnica emittens.
Sin: radiophnicum instrumentum transmit-
tens.
radioescucha: radioudiens, entis m. Sin: ra-
dioauditor; radioauscultator; rdii auditor; ra-
diophoni auditor vel auscultator;
radiophnum udiens.
radioestacin: sttio radiophnica.
radioestesia: radioaesthsia sive -aesthesa;
radiaesthsia sive -aesthesa, ae f.
radioestesista: radioaesthesista vel radiaes-
thesista, ae mf.
radiofaro: radipharus, i f. Sin: pharus r-
dians.
radiofona: (parte de la fsica) radiophona
sive -phnia, ae f. Sin: radiophnica doctrina ,
disciplina, scintia // (radiodifusin) v. esta
voz // (la actividad pertinente a la radio) ra-
diophona, ae f. Sin: res radiophnica vel ra-
ditilis; ars radiophnica. Uso: por -,
radiophnice.
radiofnico: radiophnicus, a, um. Uso:
transmisin -, transmssio radiophnica.
radiofonista: radiophonista, ae m; radiopho-
nstria, ae f. Sin: radiophnicus recitator; ra-
diophnica recitatrix (-tricis ).
radifono: radiophnum sive radiphonum;
radiophnium, ii n.
radiofongrafo: radiophongraphum, i n.
Sin: radiophnium cum phongrapho
coniunctum.
radiofrecuencia: radiofrequntia, ae f. Sin:
radiophonicarum undarum frequntia.
radiogoniometra: radiogoniomtria sive
-metra, ae f.
radiogonimetro: radiogonimetrum, i n.
radiografa: (procedimiento para hacer fo-
tografas por medio de los rayos X) radiogr-
phia sive -grapha, ae f // (fotografa obtenida
por este procedimiento) radiogrphica
imago. Sin: radiophotogrphica imago. Uso:
sacar la - de algo, v. radiografiar.
radiografa
900
radiografiar: (fotografiar por medio de los
rayos X) radiographare. Sin: liquid vel ali-
cius rei imginem radiogrphice exprmere.
// (radiotelegrafiar) v. esta voz.
radiogrfico: radiogrphicus, a, um. Uso:
placa -, lmina vel brctea radiogrphica.
radiograma: radiogramma, tis n. Sin: mar-
conigramma, tis n; radiotelegramma, ae f ;
radiotelegraphema, tis n ; nntius radiotele-
grphicus; nntius radiophnice transmissus;
nntium radiophnice transmissum; nntius
per ethera transmissus; nntium per radio-
phnicas undas missum.
radiogramfono: radiogrammphonum sive
-grammophnum, i n.
radiogramola, v. radiogramfono.
radioistopo: radioisotpium, ii n.
radiolocalizacin: radiolocaliztio, onis f.
radiolocalizador: radiolocalizatrium, ii n;
v. radar.
radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obst-
culum per radioundas antevidere.
radiologa: radiolgia sive -loga, ae f. Sin:
radiolgica doctrina, disciplina, scintia.
radiolgico: radiolgicus, a, um. Uso: es-
tado, resultado -, status (-us m) radiolgicus;
investigacin -, investigtio radiolgica.
radilogo: radilogus, i m. Sin: mdicus ra-
dilogus; radiolgiae studiosus vel peritus.
radiomensaje: radionntius, ii m vel radio-
nntium, ii n. Sin: nntius radiophnicus;
nntium radiophnicum; arius vel areus
nntius; arium vel areum nntium.
radimetro: radimetrum, i n.
radionovela, v. radioteatro.
radiorreceptor: radioreceptrium, ii n. Sin:
radioreceptor, oris m (apparatus, us m); radio-
phnum (vel radiphonum, vel radiphnium)
receptrium, recpiens, receptans; instrumen-
tum receptrium radiophnicum.
radioscopa: radioscpia sive -scopa, ae f.
Sin: examen radioscpicum.
radioscpico: radioscpicus, a, um.
radiotaxi: autocinetum meritrium ab arces-
stu radiophnico.
radioteatro: fbula radiophnica. Sin: ludus
radiophnicus.
radiotecnia: radiotchnica, ae f.; radiotch-
nice,es f. Sin: ars radiotchnica.
radiotcnico: adj radiotchnicus, a, um. //
sust radiotchnicus, i m.
radiotelefonema: radiotelephonema, tis n.
Sin: telephonema radiotelephnicum.
radiotelefona: radiotelephona sive -phnia,
ae f. Sin: radiotelephnica communictio.
radiotelefnico: radiotelephnicus, a, um.
radiotelefonista: radiotelephonista, ae m; te-
lephonstria, ae f. Sin: radiotelphoni (vel ra-
diotelephnii) administer; radiotelphoni
administra.
radiotelfono: radiotelphonum sive -ra-
diotelephnum, i n; radiotelephnium, ii n.
radiotelefotografa: radiotelephotogrphia
sive -grapha, ae f.
radiografiar
901
radiotelegrafa: radiotelegrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: radiotelegrphica ars; trans-
mssio radiotelegrphica (como arte);
radiotelegrphica doctrina, disciplina, scin-
tia (como ciencia).
radiotelegrafiar: radiotelegraphare. Sin: per
rdium telegraphare; nntios per rdios trans-
mttere; radiotelegrphice scrbere (licui vel
ad liquem); radiotelegrphice nuntiare (li-
quid licui); radiotelegrphice communicare
(cum liquo de liqua re).
radiotelegrfico: radiotelegrphicus, a, um.
Sin: ad radiotelegrphiam ttinens.
radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m;
radiotelegraphstria, ae f. Sin: radiotelegrphiae
minister; rei telegrphicae addictus; radiote-
legrphicus rtifex (-fcis mf); per rdium
telegraphista; minister per rdium ltteris
mittendis.
radiotelgrafo: radiotelgraphum, i n; radio-
telegrphium, ii n. Sin: radiotelegrphicum
instrumentum.
radiotelegrama: radiotelegramma, tis n.
Sin: radiotelegraphema, tis n; radiogrphi-
cum telegramma ; radiotelegrphicus nn-
tius; radiotelegrphicum nntium.
radiotelescopio: radiotelescpium, ii n.
radioteletipia: radioteletpia, ae f.
radioteletipo: radioteltypon, i n. Sin: ra-
dioteletpicum instrumentum.
radiotelevisin: radiotelevsio, onis f. Sin:
radiotelehorasis, is f; radiotelehorama, tis n
radiotelevisivo: radiotelevisivus, a, um. Sin:
radiotelevisficus; radiotelevisrius.
radioterapeuta: mdicus radiotherpicus.
radioteraputico: radiotherpicus, a, um.
radioterapia: radiotherapa, ae f. Sin: radio-
therpica curtio.
radioterpico, v. radioteraputico.
radiotoma: radiotmia sive -toma, ae f.
radiotransmisin: radiodiffsio, onis f. Sin:
radiocommunictio; radiophnica emssio,
nuntitio, evulgtio.
radiotransmisor: radiophnum vel radio-
phnium emittens, emissrium, propagat-
rium. Sin: instrumentum radiophnicum
emittens; instrumentum emissrium (vel
transmissrium) radiophnicum.
radiotransmitir: radiophnice transmttere,
diffndere, divulgare, propagare.
radiotropismo: radiotropismus, i m.
radiovisin, v. televisin.
radioyente, v. radioescucha.
rafaelesco: Raphaelis Snctii more factus.
rfaga: ictus (- us m) venti. Sin: mpetus (-us
m) venti; flatus (-us m) venti.
ragln: epndytes, ae m. Sin: epndytes ra-
glianianus.
rag: mintal, lis n. Sin: stura, ae f; pulpa-
mentum; ius crneum (guisado de carne).
raid: (incursin sbita) incrsio , onis f Sin:
procurstio; procursus (-us m). Uso: - areo,
incrsio aronutica; area excrsio; areus
procursus // (viaje, excursin) excrsio, onis
raid
902
f // (como competicin) rpidus procursus.
Sin: rpida procurstio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mnis n); velocitatis
certamen.
ral, v. carril.
raz: radix, cis f. Uso: - cuadrada, cbica,
radix quadrata, cbica; extraccin de la -
cuadrada, radicis quadratae investigtio; ex-
traer la -, radicem extrhere // Gram radix.
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
raj: Indorum princeps (-cpis m), rgulus.
Sin: ndicus rgulus.
rallador: rdula, ae f. Sin: scbina, ae f; sc-
bina culinria.
rallar: comminere. Sin: scbin abrdere,
comminere; ad scobes (vel ad mculas) red-
gere.
rallo, v. rallador.
rally: autocinetorum certamen (-mnis n).
RAM, abrev de random access memory
(Inform), memoria de acceso aleatorio: me-
mria voltilis. Uso: dynamic -, memria
dynmica; static -, memria sttica.
rama: (cada una de las partes en que se con-
sidera dividida una ciencia, arte, etc.) pars,
partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae par-
tes; vriae doctrinarum partes.
rambla: (suelo por donde las aguas pluvia-
les corren cuando son muy copiosas) pluvia-
lis via.
ramera, v. meretriz.
ramificacin: ramifictio, onis f. Sin: ramo-
rum propagtio; in ramos divsio, parttio;
rami, orum mpl // fig divsio in partes.
ramificar: ramificare. Sin: ramos dere, dif-
fndere, prodcere; ramis diffundi // ramifi-
carse: partiri; dvidi; dgeri (in ramos, in
brchia, in crnua).
ramillete: (ramo de flores formado artificial-
mente con flores cortadas) florum fascculus.
ramilletera: florum vnditrix (-icis f).
ramito: rmulus, i m. Sin: ramnculus; sr-
culus.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, liquid
stulttiae vel demntiae; cada uno tiene su -
de locura, nemo stulttiae omnino expers est.
rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
mpl // - de lanzamiento, turris aroplanis (vel
misslibus) eiciendis.
rana: (cierto juego de destreza) turrcula lo-
culata. Sin: turris columbria.
rancho: (pbulo que se hace para muchos en
comn) cibus, i m. Sin: victus, us m; cibatus,
us m; cibtio, onis f. Uso: - de los soldados,
militaris pastus (-us m), cibus, victus // (finca
donde se cran caballos y otros cuadrpedos)
predium rei pecuriae curandae.
rap: tabacum pulveratum, pulvreum, con-
tritum, sternutatrium. Sin: pulvis (-vris m)
nicotianus, sternutatrius; pulvis tabaci; ta-
bacum in plverem redactum vel contusum.
Uso: una toma de -, tabaci pulvrei (vel pul-
verati) mica; nicotiani plveris mica; oler -,
tabacum pulvreum (vel nicotianum plve-
rem) odorari vel olfcere; tomar -, pulverato
tabaco (vel tabaco pulvreo) uti; nicotianum
plverem nribus trhere vel haurire; pulv-
reo tabaco nares opplere; tabacum contusum
nribus trhere vel haurire.
ral
903
rapsoda: rhapsodus, i m.
rapsodia: rhapsdia sive -oda, ae f.
rapsodo, v. rapsoda.
rapto: (impulso, arrebato) impulsus (-us m)
irrefrenbilis. Sin: mpetus (-us m) imperio-
sus.
raptor: ablator, oris m.
raqueta: (bastidor con mango que sujeta una
red o pergamino o ambas cosas) retculum, i
n; retculus, i m. Sin: retculum percuss-
rium; retculum manubriatum; lusrium ret-
culum; pilaris retculus. Uso: jugar a la -,
manubriato retculo ldere.
raquialgia: rhachilgia sive -alga, ae f. Sin:
(dorsi) spinae dolor vel dolores.
raquianestesia: rhachianaesthsia sive -aes-
thesa, ae f.
raquicentesis: rachicntesis vel rhachicn-
tesis, is f.
raqudeo: rhachdeus, a, um. Sin: rhchidis
(= del raquis).
raquis: (columna vertebral) rhachis, dis f.
raqutico: adj rhachticus, a, um. Sin: rha-
chtide laborans; detortis membris; crpore
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exguus, a,
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus,
levis, tnuis // sust rhachticus, i m. Sin: qui
rhachtide laborat.
raquitis: rhachitis, dis f. Sin: scoliosis; spi-
nae distrtio, defrmitas, prvitas, curvatura,
curvamen (-mnis n), morbus.
rarefaccin: rarefctio, onis f. Sin: relaxtio;
dilattio. Uso: - del aire, del hielo, rarefctio
ris, glacii.
rascacielos: caelisclpium, ii n. Sin: caelifr-
cium; septiznium; aedes (-ium fpl) superdi-
tae; aeditssimae vel celsssimae aedes;
assurgentes ad caelum aedes; caelum perfri-
cantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110
pisos, caelisclpium, centum decem contig-
natinibus preditum.
rascador: rdula, ae f.
raso: (tela de seda lustrosa) rasum txtile.
Sin: srica, orum npl.; pannus rasus vel att-
licus.
raspador: raspatrium, ii n. Sin: rdula. Uso:
- de acero, chalybia rdula.
raspilla, v. miosota.
rastra: (grada, instrumento de agricultura)
v. grada.
rastrillar: (pasar la rastra por los sembra-
dos) cratire. Sin: occare, occaecare; pctine
vrrere. Uso: - el terreno, terram rastro er-
dere; pctine vrrere humum // (recoger con
el rastro la parva) tritam messem rastro
collgere, cgere, racemari // - para desterro-
nar, glebas infrngere vel in plverem red-
gere.
rastrillo: (instrumento que sirve para reco-
ger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
n. Sin: pecten, tnis m; rastri, orum mpl. Uso:
- pequeo, rastellus, i m; allanar la tierra con
el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, pctine vrrere; recoger el heno con el -,
pctine faenumcollgere // (verja levadiza a la
puerta de algunas plazas de armas) cata-
racta, ae f. Sin: ercius vel hercius.
rastrillo
904
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, hue-
lla) v. pisada.
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, ra-
sura pilorum.
rasuradora: novcula, ae f. Uso: - elctrica
de bateras, novcula pilis elctricis ncita vel
acta; - elctrica con cabeza mvil, novcula
elctrica cultellis versatlibus; v. afeitadora.
rasurar: rdere. Sin: rasitare.
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel deci-
manus.
rata parte, v. prorrata.
ratear: per evulsionem furari. Sin: in pblico
auferre; palam spoliare.
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ra-
tonera.
ratera: frtulum, i n. Sin: abltio occulta;
evlsio furtfica.
ratero: latrnculus circumforneus.
ratificacin: ratifictio, onis f. Sin: confir-
mtio; comprobtio; ratihabtio; obsigntio;
pblica confirmtio; confirmtio pblice
data; pblica fides. Uso: - de la constitucin,
ratifictio constitutionis.
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; appro-
bare; sancire; ratum habere, dcere, fcere.
Uso: - la constitucin europea, constitutio-
nem europaeam sancire.
rating, v. clasificacin.
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus
sepsitum. Sin: subseciva vel subsiciva tm-
pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a -
perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae perae; conceder un
- de descanso, tempus vacivum laboris licui
dare.
ratn: mus, muris m. Sin: sorex, rcis m.
Uso: de -, murnus; soricnus.
ratonera: (trampa para ratones) muscpula,
ae f, muscpulum, i n.
ravioles: lxulae, arum fpl. Sin: rabolae,
arum fpl; pastilli farti.
raya: (guin largo) lnea, ae f. Uso: dos -,
binae linolae; duae lneae; dos - horizonta-
les, verticales, duae lneae horizontales, ver-
ticales // (separacin de los cabellos que deja
ver la piel) capillorum discrimen (-mnis n).
Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sul-
cum dcere.
rayo: rdius, ii m. Uso: rayos alfa, alpha-
rdii; rdii alpha; - catdicos, rdii cathdici;
- csmicos, rdii csmici; - directo, tangente,
rdius directus, tangens; rayos gama, rdii
gamma; rayos lser, rdii lasrici; - lumino-
sos, rdii luminosi; rayos ultravioleta, solis
rdii perviolcei vel ultraviolcei; - visual, r-
dius visualis; rayos X, roentgeniani rdii; X
rdii; rdii lttera X designati.
rayn: rayon n indecl. Sin: radolum, i n;
radiosum (sricum).
raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
nris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
genus humanum; gens humana, hminum
genus; de pura -, purae stirpis; semnii puri.
razia: praedtio, onis f. Sin: depraedtio;
vasttio; popultio; depopultio; dirptio.
Uso: hacer una -, praedari; depraedari.
rastro
905
razn: (facultad de discurrir) mens, mentis f.
Sin: rtio, onis f // (argumento o demostra-
cin) rtio. Sin: argumentum. Uso: dar - a al-
guien, licui assentiri (de liqua re); tener -,
recte dcere vel fcere; fuerza de la -, rationis
vis; razones de la fuerza, vis rationes; tienes
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f.
Sin: rtio. Uso: - poltica, rtio poltica; con
-, (ptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ra-
tione; nulla vel sine causa; iniri; immrito;
con o sin -, iure aut iniri // (derecho, justi-
cia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n.
razonable: rationbilis, e. Sin: rationalis;
iustus; rationi cngruens, consentneus, con-
vniens; cum ratione cohaerens.
razonablemente: rationabliter. Sin: ration-
liter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte.
reaccin: (accin que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) re-
plsio, onis f vel repulsus, us m; repercssio;
oppostio; repugnntia; repugntio; vis con-
trria. Uso: avin a -, aronavgium inversa
(vel contrria) vi propulsum; vencer la fuerza
de -, obtndere mpetum repulss // (tenden-
cia tradicionalista en lo poltico) vterum
institutorum stdium; legum atque instituto-
rum pristinorum stdium // (en sentido cul-
tural, social ...) rectio, onis f. Sin: rerum
pristinarum stdium; regredientis humanita-
tis stdium; regressus (-us m) ad vteres co-
gitandi agendique rationes. Uso: - escptica,
rectio scptica // (Med, efecto secundario
de un remedio o terapia) rectio, onis f // Fs,
Qum rectio. Uso: - en cadena, rectio cate-
nata; rectio continuata; vis contrria et con-
tnua.
reaccionar: renti licui. Sin: obnti, ress-
tere, obsstere, offcere, adversari, repugnari
licui.
reaccionario: adj reactionrius, a, um. Sin:
adversrius; obnixus; obsistens, obntens; re-
bellis, e. Uso: nimo -, voluntad -, obnixus
nimus; obnixa voluntas; obsistens animus
vel voluntas; obnitens nimus vel voluntas;
obnitendi voluntas // sust reactionrius, ii m.
Sin: (contrario a las innovaciones) novis
rebus repugnans, resistens, obnitens, obsis-
tens; (tradicionalista) regredientis humanita-
tis studiosus; vteris cogitandi agendique
rationis studiosus vel fautor; pristinarum
rerum fautor; vteris moris tenax; retrgra-
dus; laudator tmporis acti; (en sentido pol-
tico) legum atque institutorum pristinorum
studiosus.
reactivacin: redintegrtio, onis f. Sin: reno-
vtio; restaurtio; restittio; ad prstinum
usum renovata apttio; ad prstinam navita-
tem excittio; ad prstinum munus (-nris n)
redctio.
reactivar: redintegrare. Sin: renovare; res-
taurare, restitere; resuscitare; ad usum te-
rum aptare.
reactivo: adj in contrrium agens. Sin: vim
contrriam habens; contrrius // Qum reac-
tivus, a, um; ragens // sust contrria vis; vis
reperctiens vel contra agens; vis vel liquid
in contrrium agens // Qum reactivum, i n //
(test) proba, ae ; v. test.
reactor: (avin que usa motores de reaccin)
v. jet // (parte de una central nuclear) react-
rium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atmico, re-
actrum atmicum; ergastrium energiae
atmicae; - nuclear, reactrium vel reactrum
nucleare; ncleo del -, medulla reactralis vel
reactri.
reafirmar: rursus vel terum affirmare. Sin:
dnuo confirmare, assrere, asseverare.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
psitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-
real
906
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera
est.
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point
value, nmerus vel valor realis.
realeza: reglitas, atis f. Sin: regalis maies-
tas, dgnitas, potestas. Uso: - de la Virgen
Mara, regalis dgnitas Beatae Vrginis Ma-
riae; fiesta de la - de Cristo, sollmnitas Do-
mino Nostro Iesu Christo universorum regi
dicata; vivir la - cristiana, christianam rega-
litatem vvere.
realidad: relitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; -
sociolgica, relitas sociolgica; - tempora-
les, realitates temporales; - teolgicas, verita-
tes theolgicae; veritates divnitus patefactae;
la - de la vida, relitas vitae; ajeno a la -, ab
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea sentnti sic habet ut
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis ser-
vare.
realismo: (doctrina o sistema de los filsofos
que atribuan realidad a las ideas generales)
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae
ut sunt // (sistema esttico) realismus. Sin:
verismus; veritatis repraesenttio vel imittio;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imittio;
accurata vel diligentssima rerum imittio;
verae specii rerum stdium // (justo sentido
de lo real) realismus. Sin: prudntia; rectum
vel sanum rerum iudcium // (doctrina u opi-
nin favorable a la monarqua) opnio mo-
nrchiae favens. Sin: sentntia rgiae
potestati favens // (partido de los fautores de
la monarqua) partes (-ium fpl) monrchiae
(vel rgiae potestatis, vel regis) fautorum.
Sin: monrchiae fautores.
realista: (adj, prctico, experimentado) pru-
dens, entis. Sin: ad realismum prtinens; ad
veri imitationem ttinens // (provisto de un
justo sentido de la realidad) recto vel sano
rerum iudcio preditus // (sust, partidario
del realismo en filosofa) realista, ae m. Sin:
realismi sectator, studiosus, professor // (en
campo artstico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem ntuens; qui verum imitatur;
nmius naturae imitator; qui rerum veritatem
imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
speciem intuetur // (partidario de la monar-
qua) monrchiae (vel rgiae potestatis, vel
regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum na-
tura idicans; juicio, pensamiento -, iudcium
ntegrum; mens ntegra; de manera -, no te-
rica, re, non cogitatione.
realizacin: (el llevar a cumplimiento) effc-
tio vel confctio (-onis f) . Sin: effectus, us
m. Uso: - prctica, prctici effectus mpl //
(resultado) effectus. Sin: xitus (-us m) // (la
cosa hecha) opus, peris n. Sin: res, rei f.
realizar: realizare. Sin: (liquid) xsequi;
perfcere; effcere, confcere; ad effectum ad-
dcere, dedcere, perdcere; ad rem vel in
rem addcere; ad xitum perdcere. Uso: - el
propio perfeccionamiento, ad nimi perfec-
tionem sese perdcere; - un pensamiento, co-
gitatum ad effectum dedcere; - un proyecto,
conslium xsequi; propsitum ad rem add-
cere; - un sueo, smnium verum evdere;
poder - algo, parem esse licui rei exsequen-
dae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
feri; certum vel verum feri.
realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; re-
liter.
realpolitik: ars poltica realis.
realquilar: terum locare.
reanimacin: (conjunto de medios terapu-
ticos destinados a restablecer las funciones
vitales) redanimtio, onis f. Sin: refctio v-
rium; ad vitam revoctio.
real
907
reanimador: redanimationis peritus vel cul-
tor.
reanimar: (restablecer las funciones vitales)
redanimare. Sin: a morte revocare // (confor-
tar; dar vigor; restablecer las fuerzas) ref-
cere. Sin: relevare; renovare; confirmare;
refovere // (infundir nimo y valor) relaxare.
Sin: extllere, tllere; attllere.
reanudar: renectare. Sin: renovare; restau-
rare; rursus annctere. Uso: - relaciones in-
ternacionales, necessitdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare.
reaparecer: terum vel rursus apparre. Sin:
dnuo comparre, apparre , parre, exstare,
occrrere, videri, prodire; dnuo in conspectum
venire.
reaparicin: nova appartio. Sin: nova ma-
nifesttio vel vsio; iterata vsio; iteratus visus
(-us m); recrsio; redtio.
rearmar: rursus armare. Sin: arma resmere;
dnuo armis ditare, instrere, munire. Uso: -
una nave, navis armamenta redintegrare, re-
fcere, renovare.
rearme: (accin de rearmar) armaturae re-
novtio. Sin: nova armorum aggertio, coa-
cervtio, collctio, compartio, cumultio,
confltio, praepartio; comparandorum ar-
morum stdium; cpiae armorum apparandae
aestutio, concerttio, furor, insnia // (efecto
de rearmar) novus bllicus apparatus (-us m).
Sin: novi armorum apparatus.
reaseguro: reassecurtio, onis f. Sin: nova
cutio; confirmtio; assecurationis assecur-
tio.
reasumir: resmere vel reassmere. Sin: rur-
sus assmere; terum recpere vel excpere.
reasuncin: resmptio, onis f. Sin: nova as-
smptio; in prstinum statum restittio.
rebaja: mintio, demintio, immintio, onis
f. Sin: dedctio; detrctio; remssio; laxa-
mentum; levamentum. Uso: - de los vveres,
annonae laxtio; - en el pasaje, itneris de-
ductum prtium; - en el precio, prtii min-
tio; hacer alguna - sobre una cosa, liquid
dedcere (vel detrhere) de liqua re; hacer
una - del 5, del 10 %, quinas, denas centsi-
mas partes dedcere de liqua re.
rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
liquid dedcere (vel detrhere) de liqua re.
Uso: - el precio, prtium minere vel immi-
nere; - el precio de los vveres, annonam la-
xare vel temperare.
rebajo: canalis, is m.
rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; la-
mnula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcminis, murtati, csei lamnula; -
de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
cortar en rebanadas, v. rebanar.
rebanador: concisrium, ii n.
rebanar: in frusta secare.
rebautizar: rebaptizare. Sin: terum bapti-
zare.
rebeco: ibex, cis m.
rebelarse: rebellare. Sin: rebellionem fcere.
Uso: - contra uno, rebellare in liquem.
rebelde: adj rebellis, e. Sin: rebellans, antis
mf; indcilis, e // sust rebellis, is m; rebella-
trix, icis f. Sin: rebellans, antis mf; qui, quae
dficit (vel defecit) ab liquo. Uso: - comu-
nistas, rebelles communistici.
rebelde
908
rebelin: rebllio, onis f. Sin: sedtio; defc-
tio. Uso: apresurar una -, admaturare defec-
tionem; inducir a uno a la -, liquem ad
defectionem incitare.
rebobinado: - rpido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algn sitio) resilire. Sin: resultare; repr-
cuti; solo resultare. Uso: rebot la pelota en
el arco, resluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) reperc-
tere. Sin: retndere; rectere.
rebote: (accin y efecto de rebotar) repercs-
sio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pe-
lota, pila solo resultans; de -, recussu;
repercussu o bien se resuelve con resliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resi-
lientem pilam remttere // (fig, de rechazo, de
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effcitur ut ... // (cada uno de los botes
que despus del primero da el cuerpo que re-
bota) resultus, us m.
rebuscado: (afectado) v. esta voz.
recadero: crsitans administer. Sin: privatus
appritor.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in mor-
bum recdere. Sin: in morbum terum inc-
dere; in morbum rursus cdere vel incdere //
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos
de alguna cosa) in liquem recdere. Sin: ad
liquem pervenire vel redundare. Uso: hacer
- la culpa sobre uno, culpam in liquem con-
ferre; que la pena recaiga sobre l mismo,
poena in ipsum rcidat.
recada: relpsio, onis f; relapsus, us m. Sin:
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem
culpam lapsus; repetitum delictum, fcinus,
nefas; incurri en varias - (en la culpa) se-
pius in culpam relapsus est; - en la enferme-
dad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
- en el comunismo, relpsio in communis-
mum.
recalcitrante: reclcitrans, antis. Sin: recu-
sans; detrectans; reluctans; repugnans.
recalentar: recalefcere. Sin: ad saturitatem
(vel ad satietatem) calefcere vel excalfcere.
recamador: plumrius, ii m.
recamadora: plumria, ae f. Uso: - en oro,
aurivestrix, icis f.
recamar: acu pngere vel ornare.
recamo: acu pingendi ars. Sin: plumria ars
// (obra recamada) opus acu pictum.
recapitulacin: recapitultio, onis f. Sin:
collctio; summrium; eptoma, ae f.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
collgere, dcere, expnere; capitulatim
dcere; presse dcere; brviter vel celriter
perstrngere; in pauca referre; summa rerum
cpita retractare vel reptere; rerum cpita
summatim reptere; comprehndere.
recargo: onus neri dditum vel superddi-
tum // (cantidad o tanto por ciento que se re-
carga a algo, especialmente por retraso en el
pago) tributum adiectum. Sin: tributi accs-
sio vel additamentum; supertaxa, ae f; super-
taxtio; taxae additamentum // (Med,
aumento de calentura) febris incrementum.
recaudacin: (accin y efecto de recaudar)
pecniae (vel pecuniarum) exctio, coctio,
collctio, conquistio. Sin: tributorum exctio
// (cantidad recaudada) pecnia exacta,
coacta, collecta; pecniae exactae, coactae,
rebelin
909
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam
pecniam (vel magnas pecnias) fcere, c-
gere, collgere; oficina de la -, exactorum of-
ficina.
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector;
coactor.
recebo: (arena o piedra muy menuda) glrea,
ae f.
recensin: recnsio, onis f. Sin: existimtio;
iudcium; censura; libri existimtio; censura
libri. Uso: - favorable, desfavorable, pti-
mum, pssimum iudcium; hacer la - de un
libro, librum recensere vel recognscere; iu-
dicare de libro; de libro iudcium (vel censu-
ram) fcere, institere; libri censuram
scrbere.
recensionar: recensere. Sin: recognscere;
examinare; perpndere; ponderare.
recepcin: (accin y efecto de recibir) recp-
tio, onis f. Sin: accptio. Uso: - radial, radio-
recptio; recptio radiophnica; - televisiva,
recptio radiotelevisiva // (admisin en un
empleo, oficio o sociedad) admssio, onis.
Sin: assmptio; coopttio // (ceremonia o
fiesta que se celebra para recibir personas)
admssio, onis f. Uso: - oficial, pblica ad-
mssio; pblica ac sollemnis admssio; so-
lemne - de ciudadanos, amigos, colegas ...,
sollemnis civium, amicorum, collegarum ...
admssio; dar una esplndida -, liberalssime
vel honorificentssime coram excpere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel,
empresa, etc., encargado de recibir y atender
a los clientes) recptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde
se inscriben los nuevos huspedes, los con-
gresistas que llegan, etc.) offcium recept-
rium.
receptacin: (acogida) recepttio, onis f.
Sin: recptio // (ocultamiento o encubri-
miento) occulttio, onis f. Sin: celtio.
receptculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptculum,
i n. Sin: conceptculum; conceptus, us m.
Uso: - de basura, receptculum purgamento-
rum // (parte axial de la flor; extremo del pe-
dnculo) receptculum.
receptador: occultator, oris m.
receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: re-
cpere; accpere // (ocultar o encubrir) abs-
cndere. Sin: occultare; recndere; celare.
receptividad: (capacidad de recibir) recept-
vitas, atis f. Sin: receptablitas // (Med, pre-
disposicin a contraer ciertas enfermedades
de carcter infeccioso) propnsio ad certos
morbos contrahendos.
receptor: adj recpiens, entis // (persona que
recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
m. Sin: recpiens, entis m // (dicho de un apa-
rato) receptrium, ii n. Sin: exceptrium; ex-
ceptculum; instrumentum acceptrium vel
receptrium. Uso: - automtico, receptrium
autmatum, automatrium, automticum; -
radiofnico, receptrium radiophnicum;
mchina receptrix radiophnica; - telefnico,
receptrium telephnicum; - de bolsillo, ra-
diophonum manuale vel fundale; - televisivo
de mesa, (receptrium) televisrium men-
sale.
receptora: receptria, ae f. Sin: receptria
vel acceptria sedes.
recesin: recssio, onis f; recessus, us m. Sin:
secssio; decssio; coacta ab pere cesstio;
res oeconmica iacens.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oe-
conmicam iacentem spectans.
recesivo
910
receta: (prescripcin facultativa) graph-
rium, ii n. Sin: praeceptum mdicum vel m-
dici; mdici praescriptum; praescrptio
mdica vel medicamentria; itrica praescrp-
tio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin:
compostio vel rtio (frculi conficiendi).
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, brevirium. Sin:
formularum medicarum codicillus, index
(-dcis m), volumen (-mnis n).
recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de au-
diencia) salutatrium, ii n. Sin: exdrium, ii
n ; salutatrium conclve vel cubculum.
recibimiento: recptio vel accptio. Sin: ad-
mssio.
recibo: (escrito en que uno afirma haber re-
cibido algo) pocha, ae f. Sin: relatria, ae f;
accptio, onis f; acceptiltio vel accepti ltio;
pocha solutae pecniae; acceptae pecniae
testimnium; receptionis scriptura, scheda,
schdula, sngrapha; receptionis declartio,
significtio, testimnium. Uso: talonario de
recibos, apocharum volumen; acusar -, ac-
ceptam pecniam denuntiare; dar un -, apo-
chare; acceptationis ltteras trdere; entregar
un -, pocham subscriptam trdere; acceptam
pecniam referre; escribir, extender un -,
pocham conscrbere licui; acceptum li-
quid testari vel referre; firmar un -, pocham
subsignare.
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum
iteratum) aptablitas (-atis f).
recicable: ad iterandum (vel ad usum itera-
tum) aptus vel idneus. Sin: qui, quae, quod
terum iterumque adhiberi possit.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
apttio.
reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
reiectis uti.
recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
relpsio; reincidntia; morbus recidivus; ite-
rata vel nova lpsio; iteratus vel novus lap-
sus.
recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: con-
saeptum vel conseptum; saepimentum; con-
saeptus, us m.
recioto: (vino espumante de Verona) vero-
nense vinum.
recipiente: receptrium vel exceptrium, ii
n. Sin: receptculum vel exceptculum; ex-
cpulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
crystllinum excpulum; - para guardar con-
servas, salsamentrium; - para guardar resi-
duos, excpulum purgamentrium.
reciprocidad: reciprcitas, atis f. Sin: reci-
proctio; vicissitudo (-dnis f); mtuum; rtio
mtua.
recproco: recprocus, a, um. Sin: mtuus.
recitacin: recittio, onis f. Sin: dctio; or-
tio; pronuntitio.
recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
f. Sin: rcitans.
recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
mismo instrumento) mondia sive -oda, ae f
// (lectura o recitacin de composiciones de
un poeta) recittio, onis f. Sin: crminum re-
cittio.
recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntia-
tivus; declamatrius.
reclamacin: reclamtio, onis f. Sin: expos-
receta
911
tultio. Uso: - de los curdos, reclamtio Cur-
dorum; - de una deuda, exctio // (querella)
querela, ae f. Sin: querimnia. Uso: hacer -
pblicas, querelas pblice testari de + abl;
pblice queri de + abl // (reivindicacin)
vindictio, onis f. Sin: flagittio. Uso: recla-
maciones de la humanidad, flagitationes hu-
manae famliae.
reclamante: adj y sust reclamans vel recl-
mitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso:
muchedumbre de reclamantes, turba recla-
mntium.
reclamar: (protestar) reclamare vel recla-
mitare licui. Uso: - contra las diferencias
entre los sueldos de las mujeres y de los va-
rones, contra differntias inter mercedes fe-
minarum et virorum reclamitare //
(reivindicar) vindicare liquid sibi. Uso: - de-
rechos, iura vindicare // (pedir o exigir con
derecho o con instancia algo) expostulare.
Sin: pscere; depscere, exgere, reptere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum liquo.
reclame, v. publicidad.
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v.
propaganda // (pjaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lcis m.
reclinatorio: reclinatrium, ii n. Sin: genu-
flexrium; gnibus flectendis scabellum;
scamnum gnibus ponendis; scamnum Deo
supplicando.
reclusin: reclsio, onis f. Sin: custdia; cap-
tvitas; carcer, ris m, in crcere detineri.
recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; car-
cerrius; in crcere (vel in custdia, vel in
vnculis) cnditus, detentus, inclusus, clau-
sus; in custdiam (vel in crcerem, vel in vn-
cula) trditus.
reclusorio: reclusrium, ii n. Sin: carcer, ris
m; vncula, orum npl; custdia, ae f.
recluta: (mozo alistado para el servicio mi-
litar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
miles; miles tiro; exrcits vel miltiae tiro.
Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
los reclutas de un ao, v. reclutamiento.
reclutamiento: (accin y efecto de reclutar)
dilectus vel delectus, us m. Sin: mlitum con-
quistio; ad miltiae munus convoctio. Uso:
oficina de -, sttio conquisitionis vel evoca-
tionis // (conjunto de los reclutas de un ao)
conscripti, orum mpl; mlites modo cons-
cripti; novi mlites; tirones mlites; exrcits
vel miltiae tirones.
reclutar: conscribere. Sin: conqurere; mil-
tiae ascrbere; scrbere, conscrbere, lgere
mlites; (mlitum) dilectum habere vel fcere;
conquisitionem gere vel fcere; exrcitum
scrbere vel conscrbere.
recobrarse: (volver en s de una enfermedad)
revalscere. Sin: convalscere; rfici; se ref-
cere // (recuperarse de un dao recibido) ac-
ceptum damnum resarcire.
recogedero: (parte en que se recogen o alle-
gan algunas cosas) collectculum, i n. Sin:
locus in quo dispersa colliguntur // (instru-
mento con que se recogen) collectrium, ii n.
Sin: instrumentum ad res colligendas.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
(utensilio para recoger la basura) v. recoge-
dero.
recogedora: collectrix, icis f.
recogerse: (abstraerse) se collgere vel re-
collgere. Sin: in se ipse secdere; secum
nimo recogitare.
recogerse
912
recogimiento: medittio, onis f. Sin: cogit-
tio; attntio; attntio nimi; cogittio in se
conversa. Uso: - interior, medittio; contem-
pltio; lugar de -, recessus, us m; secessus,
us m; estar en profundo -, in meditatione de-
fixum esse.
recombinacin: Biol recombintio, onis f.
recomendable: commendbilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus.
recomendacin: commendtio, onis f. Uso:
carta de -, ltterae commendatciae, commen-
dattiae, commendatriae.
recomendado: commendatus, a, um. Sin:
laudatus; in prtio hbitus.
recomendante: adj commendans, antis. Sin:
suffrgans; favens // sust commendator, oris
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae li-
quem commendat.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, nimas Deo com-
mendare.
reconcentrado: totus in liqua re. Sin: in co-
gitatione vel in contemplatione alicius rei
defixus.
reconcentrarse: totum esse in liqua re.
reconocer: (distinguir) internscere. Sin:
dignscere; noscitare; crnere, discrnere, se-
crnere // (examinar detenidamente) recog-
nscere // (admitir) admttere Uso: - las
propias obligaciones pecuniarias, suum
nomen admttere; - a uno como jefe, liquem
prncipem habere // (confesar) fateri vel con-
fiteri // (declarar solemnemente) agnscere.
reconocimiento: (accin y efecto de recono-
cer o reconocerse) agntio, onis f. Sin: cogn-
tio; recogntio; explortio; specultio // (gra-
titud) gratus nimus. Sin: grata mens.
reconstituyente: adj corrborans vel rbo-
rans, antis. Sin: rcreans; refciens; reconst-
tuens; vires redntegrans. Uso: cura -, cura
reconsttuens // sust corroboramentum, i n.
Sin: remdium rborans vel corrborans;
ptio tontica; medicina salutem refciens.
reconstruccin: reconstrctio, onis f. Sin:
restittio; reaedifictio; nova constrctio.
Uso: - material, restittio materialis; - ptica,
reconstrctio ptica.
reconstruir: reconstrere. Sin: reaedificare;
terum aedificare.
reconvencin: (accin de reconvenir) admo-
ntio, onis f. Sin: redargtio; obiurgtio //
(Der, demanda contra quien promovi el jui-
cio) reconvntio, onis f. Sin: actionis retrsio;
mtua accustio vel ctio; voctio terum in
ius; ltera in ius voctio.
reconvenir: (censurar, reprender a alguien
por lo que ha hecho o dicho) redargere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar accin
contra quien promovi el juicio) reconvenire.
Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
convenire; crimen nvicem intentare licui.
rcord: summum, i n. Sin: primatus, us m;
principatus, us m; vertex (-tcis m); alicius
rei principatus (-us m); contentionis vel cer-
tminis principatus. Uso: - mundial, primatus
mundanus; principatus in orbe terrarum; hoy
el - del salto de longitud es de ocho metros y
doce centmetros, hodie vertex salts in lon-
gitdinem est octo metrorum et dudecim
centimetrorum (8 m, 12 cm); batir el -, sum-
mum attngere; alicius rei principatum cn-
sequi vel ssequi; detener el -, alicius rei
principatum obtinere, retinere, detinere, con-
servare.
recogimiento
913
recorrido: (accin y efecto de recorrer) per-
curstio, onis f. Sin: decursus, us m // (espa-
cio que ha recorrido, recorre o ha de
recorrer alguien o algo) sptium, ii n // (ruta,
itinerario prefijado) trames, mtis m. Uso: -
ferroviario, trames ferrivirius.
recortaduras: resgmina, um npl.
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n.
Sin: resegmen, mnis n. Uso: - de diario, seg-
mentum e dirio exsectum; - de papel, char-
tae resegmen; - de tejido, txtilis ( vel texti,
vel texts) segmentum // - de tiempo, subsici-
vum vel subsecivum tempus; trabajo hecho
en los - de tiempo, pera (-ae f) subsiciva;
opus (peris n) subsecivum.
recreacin: (accin y efecto de recrear) re-
fctio, onis f. Uso: - espiritual, refctio nimi
// (diversin para alivio del trabajo) relax-
tio, onis f. Sin: relevamen, mnis n; relevtio;
quies; rquies; delectamentum; delecttio //
(juego) ludus, i m. Sin: ldicra, orum npl.
recrear: (crear o producir de nuevo) recre-
are. Sin: refcere; restitere; terum fcere.
Uso: - los espritus abatidos, afflictos nimos
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delec-
tare.
recrearse: recreari. Sin: delectari; nimum
refcere et recreare.
recreativo: ldicer, cra, crum. Sin: delec-
tando idneus; delectandi caus cnditus;
nimum vel nimos relaxans (que descansa),
rcreans vel refciens (que recrea), delectbi-
lis vel delectans (que divierte). Uso: medios
-, auxlia ad nimi relaxationem.
recreo: (accin de divertirse) ludus, i m. Sin:
lsio, onis f; lusus, us m; lusittio; ldicrum;
delecttio; delectamen, mnis n; delectamen-
tum; oblectamentum; quies; rquies. Uso:
sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
nimi // (en los colegios, suspensin de la
clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
Sin: se termin el -!, pausa finita est!; pausa
finitur!
recrudecimiento: recrudescntia, ae f.
Sin: exaspertio; exacerbtio; intntio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recru-
descntia morbi; - del dolor, doloris intntio.
recrudescencia, v. recrudecimiento.
rectangular: rectangularis, e. Sin: rectngu-
lus vel rectingulus; orthognius; rectinguli
formam habens.
rectngulo: adj, v. rectangular. Uso: tringu-
lo -, tringulumrecto ngulo (= con un ngulo
recto) // sust rectngulum vel rectingulum, i
n. Sin: rectagnum; orthognum.
rectificacin: rectifictio, onis f. Sin: corrc-
tio; emendtio; poltio.
rectificador: (Mec, operario mecnico que
maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Sin: corrector // (Electr, aparato que trans-
forma una corriente alterna en corriente
continua) rectificatrium, ii n (fluenti). Sin:
directrium (fluenti).
rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, mquina para rectificar piezas met-
licas) rectificatrium, ii n. Sin: mchina me-
tallis poliendis.
rectificar: rectificare. Sin: corrgere; emen-
dare // (Qum, purificar lquidos por destila-
cin) purgare vel perpurgare. Sin: dnuo
destillare.
rectilneo: rectilneus, a, um. Sin: rectis l-
neis constans // (del carcter o comporta-
miento de las personas exageradamente
rectilneo
914
rectas) immdice vel nimis rectus.
rectitud: prbitas, atis f. Sin: intgritas; ni-
mus probus vel nteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de
vida, proba vita; con -, recte; iuste.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
lnea -, recta vi; rect; in directum // (justo)
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin:
nteger, gra, grum // (porcin del intestino)
interneum, i n. Sin: intestinum rectum.
rector: (persona a cuyo cargo est el go-
bierno y mando de una comunidad, hospital
o colegio) v. director // (superior de Instituto
religioso) superior, oris m. Sin: moderator;
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Mode-
rator Supremus Societatis Salesianae // (su-
perior de un convento) prior, oris m. Sin:
coenbii antistes, sttis m // (prroco o cura
propio) prochus, i m. Sin: crio, onis m //
(persona que rige una universidad o centro
de estudios superiores) rector, oris m. Sin:
moderator. Uso: - de universidad, universita-
tis (studiorum) rector; presidens universita-
tis; presidens universitrius; rector
universitatis; mximi athenaei moderator;
studiorum universitatis moderator; el - mag-
nfico de la universidad, rector magnficus
universitatis.
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rec-
tor) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rec-
toris vel moderatoris munus (-nris n),
offcium, dgnitas // (oficina del rector) rec-
toris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutrnitas. Sin: tempus quo rectoris
munus exercetur.
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris
vel moderatoris (gen); ad rectores prtinens
// (sust, habitacin del prroco en algunos lu-
gares) cria, ae f. Sin: prochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
criae domus vel sedes.
rectora: (empleo, oficio del rector) v. recto-
rado // (jurisdiccion del rector) rectoris iuris-
dctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recuerdo: memria, ae f. Uso: - nostlgico,
memria desidrii plena; perder el -, mem-
riam depnere; transmitir el -, prdere li-
quid memriae // (accin de recordar)
recordtio, onis f // (recordatorio) monumen-
tum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
testimonio de buen afecto) mnemsynum, i
n. Sin: imagncula; memorculum; memo-
riale.
recuperabilidad: recuperablitas, atis f; (en
sentido moral) revocablitas (a vtiis ...); (en
sentido sanitario) sanablitas (a morbo).
recuperable: recuperbilis, e. Sin: recupera-
tivus; (en sentido moral) a vtiis revocbilis,
e; redemptionem admittens; (en sentido sa-
nitario) sanbilis vel servbilis.
recuperacin: recupertio, onis f. Sin: recp-
tio; nova acquistio, compartio; (en sentido
moral) redmptio; a vtiis revoctio vel erp-
tio; ad virtutem redctio; (en sentido sanita-
rio) santio; restittio sanitatis vel
valetdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, -
econmica, incrementum oeconmicum; - de
ciudades, de la libertad, recupertio rbium,
libertatis; comunidades de - de drogadictos,
communitates sanandis homnibus txico de-
pendntibus.
recuperar: recuperare. Sin: reparare; terum
acqurere; (en sentido moral) redmere; a v-
tiis revocare; e vtiis erpere; ad virtutem re-
dcere. Uso: - una posicin, locum reptere.
recurrente: (persona que entabla o tiene en-
rectitud
915
tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin:
postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer
especialmente despus de un intervalo) se-
pius rdiens. Sin: certo tmpore recurrens.
recurso: (medio, expediente) adiumentum, i
n. Sin: subsdium; instrumentum Uso: - au-
diovisuales, instrumenta auditria-visulia; -
didcticos apropiados, apta subsdia ad do-
cendum; - oratorios, adiumenta dicendi; - ra-
diofnicos, subsdia radiophnica; - tcnicos,
subsdia tchnica; no me faltan recursos para
... , mihi adiumenta non desunt ad ...; procu-
rarse recursos para hacer frente a cualquier
contingencia, subsdia comparare ad omnes
res // (bienes, medios de subsistencia) opes,
opum fpl. Sin: facultates, um fpl. Uso: recur-
sos para vivir, vivendi opes vel facultates;
acaparamiento de los -, naturae opes a paucis
avidssime comptae; agotados ya los - de la
patria, exhaustis iam ptriae faculttibus; es-
terilizacin de los -, naturae opes extenuatae;
sin recursos, sine pibus vel faculttibus;
cada cual segn sus propios -, pro sua quis-
que facultate; pro suis quisque pibus // (Der,
apelacin) recursus, us m; recrsio, onis f.
Sin: appelltio; provoctio; libellus appella-
tionis. Uso: entablar -, libellum appellatio-
nis dare vel praebere // - a la anticoncepcin,
anticonceptionis usus.
red: (aparejo hecho con hilos, cuerdas,
alambres, etc., trabados en forma de mallas
para pescar, cazar, cercar, sujetar) rete, is n.
Sin: retculum, i n; retculus, i m. Uso: - ba-
rredera, everrculum; - metlica, rete metlli-
cum; frreum retculum; - de alambre, rete
frreum; - de compra, retculum penurium;
- de pescar, piscatrium rete; sagena, ae f; -
para cazar aves, transenna, ae f ; el que hace
o vende redes, retirius // (conjunto de ele-
mentos organizados para determinado fin)
rete, is n. Sin: intextus, us m. Uso: - ferrovia-
ria, ferriviarum rete; - telefnica, rete tele-
phnicum; filorum rete vocem reddntium; -
televisiva, intextus televisficus; - vial, - de
carreteras, rete viale vel virium; virius in-
textus; viria rtio; la - de los nervios, ner-
vorum implictio // Dep ictus (-us m) vlidus;
v. gol.
redaccin: (accin y efecto de redactar)
scrptio vel conscrptio, onis f. Sin: compos-
tio; confctio; redctio; digstio. Uso: la - de
un diario o de una revista, ephemridis (vel
commentrii vel commentariorum) conscrp-
tio vel compostio // (lugar u oficina donde
se redacta) auctorum vel scriptorum sedes.
Uso: la - de un diario, ephemridis vel dirii
scriptorum sedes // (conjunto de los redacto-
res) scriptores. Sin: compositores; scriptorum
vel compositorum collgium. Uso: la - de un
diario, ephemridis (vel dirii) scriptores vel
compositores; la - de una revista, comment-
rii scriptorum collgium; collgium com-
mentriis conficiendis // consejo de -, (de
diario) consilium ephemridi (vel dirio) ap-
parando, moderando, edendo; (de revista)
conslium commentrio apparando, mode-
rando, edendo; conslium commentriis ap-
parandis, moderandis, edendis; jefe de -,
redactor prnceps (-cpis m); compositorum
caput (-ptis n) .
redactar: scrbere vel conscrbere. Sin: pers-
crbere; compnere; redgere; digrere. Uso:
- un decreto, decretum perfcere, - un diario,
acta diurna edenda curare; dirio edendo
praeesse; - una ley, legem scrbere.
redactor: scriptor vel conscriptor, oris m.
Sin: compsitor; redactor; digestor. Uso: -
publicitario, scriptor nuntiorum laudativo-
rum; - de diario, diarii (vel ephemridis, vel
actorum diurnorum) conscriptor vel compsi-
tor; qui ephemridi edendae peram dat; qui
ephemridem (vel acta diurna) conscribit; qui
actis diurnis edendis praeest; - de peridico,
peridici redactor; - de revista, commentrii
(vel commentariorum) conscriptor vel com-
redactor
916
psitor; - jefe de diario, dirii moderator pri-
mrius; dirii concinnator princeps.
redactora: auctrix, icis f. Sin: redactrix, icis
f.
redada: retis iactus (-us m) vel coniectus (-us
m). Sin: comprehnsio raptim facta. Uso: -
de malhechores, perditorum hminum cap-
tura; scelestorum complrium comprehnsio.
redecilla: retculum, i n; retculus, i m. Sin:
retolum, i n. Uso: - para el cabello, vesica,
ae f.
redencin: redmptio, onis f. Sin: libertio.
redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemp-
trix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el -
(Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris
m; humanae salutis Auctor; humanae Repara-
tor naturae; - del mundo, mundi Redemptor
// adj redemptrius, a, um.
redentorista: redemptorista, ae m. Sin: so-
dalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a
Sanctssimo Redemptore.
redil, v. aprisco.
redimibilidad: redimiblitas, atis f. Sin: re-
demptionis possiblitas.
redimible: redimbilis, e. Sin: redemptbilis.
rdito: rditus, us m. Sin: proventus, us m.
Uso: - de la produccin, proventus produc-
tionis // (inters del dinero) usura, ae f. Sin:
fenus sive faenus, nris n.
redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens;
renascens; renatus; resurgens.
redobladura, redoblamiento: duplictio,
onis f. Sin: gemintio; congemintio; condu-
plictio; reduplictio.
redoble: fragor, ris m. Sin: crpitus (-us m);
strpitus (-us m); snitus (-us m) ; concrep-
tio. Uso: - de tambor, tmpani fragor.
redoma: guttus, i m.
redonda: (Impr, tipo de letra) v. letra.
redondilla: (combinacin mtrica de cuatro
octoslabos) v. cuarteta // (letra redonda) v.
letra.
reducir: (disminuir o aminorar) minere vel
deminere. Sin: dedcere; astrngere, contr-
here. Uso: - al mnimo, liquid minere quo
non minus // (volver algo al lugar donde es-
taba o al estado que tena) redcere. Sin: in
prstinum restitere // - a ceniza, in cnerem
vrtere; - a la miseria, ad inpiam redgere.
reducto: tutculum, i n. Sin: tutamen, mnis
n ; tutamentum // Mil munimentum minus;
propugnculum adiunctum; bllicum recep-
tculum.
reductor: (adj, que reduce o sirve para re-
ducir) rdigens, entis. Sin: mnuens // sust
(apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus)
aptator vel adaptator. Uso: - de presin, ins-
trumentum pressioni minuendae.
redundancia: (sobra o demasiada abundan-
cia de cualquier cosa o en cualquier lnea)
redundntia vel exundntia, ae f // (repeticin
intil de un concepto) redundntia. Sin: ver-
borum vel orationis redundntia; fusa nimis
ortio.
redundante: redundans vel exundans, antis.
Sin: exberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redundar: redundare vel exundare. Sin:
redactora
917
abundare, superabundare, superafflere // (re-
sultar, venir a parar en beneficio o dao de
alguien o algo) - en honor, honori verti; ho-
nori esse licui; esto redunda en su honor,
hoc illi decri est; - en fastidio, fastdio (vel
tedio, vel molstiae) esse licui.
reduplicacin: reduplictio, onis f. Uso: - de
ADN, reduplictio ipsus ADN.
reedicin: nova edtio. Sin: edtio iterata; l-
tera edtio.
reedificacin: reaedifictio, onis f. Sin: nova
aedifictio, ltera erctio.
reeditar: terum vel dnuo dere.
reeducacin: (accin de reeducar) nova edu-
ctio. Sin: ltera instittio; reformtio; emen-
dtio // (conjunto de tcnicas o ejercicios
para recuperar las funciones normales de
una persona) exercittio refectria. Sin: ha-
bilitatis recupertio.
reeducar: rursus educare. Sin: dnuo insti-
tere, clere, fngere; reformare; corrgere //
(volver a ensear, mediante movimientos y
maniobras reglados, el uso de los miembros
o funciones, perdido o viciado por ciertas en-
fermedades) exercendo refcere. Sin: grada-
tim resanare.
reelegibilidad: reeligiblitas, atis f. Sin:
novae electionis idonitas.
reelegible: reeligbilis, e. Sin: terum eligbi-
lis.
reembolsable: refusbilis, e. Sin: repensbi-
lis; restitutionem admittens; restitutioni ob-
nxius; in restitutionem cadens.
reembolsar: refndere. Sin: repndere; per-
slvere; dbitum rddere; aes alienum rd-
dere; dbitam pecniam slvere. Uso: - en
cuotas, pensinibus slvere.
reembolso: refsio, onis f. Sin: repenstio;
persoltio; pecniae reddtio; pecuniria res-
tittio; restitutria soltio; iusti crditi sol-
tio; acceptae pecniae soltio vel restittio.
Uso: - de gastos, smptuum compenstio;
impensa (-ae f) rddita vel reddenda; efec-
tuar el -, pecuniam slvere; aes alienum sl-
vere; dbitum rddere, dbitam pecniam
rddere ; crditam pecniam licui slvere ;
enviar un paquete contra -, fascem mttere
impensis tabellrio solvendis (ab liquo); fas-
cculum mttere solutione tabellrio danda.
reemplazable: permutbilis vel commutbi-
lis. Sin : subrogbilis vel surrogbilis.
reemplazar: surrogare. Sin: supplere; subs-
titere; licui succdere; alicius vicem sup-
plere; locum alicius occupare; in locum
alterus succdere, subintrare, subintroire.
reemplazo: suffctio, onis f. Sin: suppltio;
subrogtio; substittio.
reencarnacin: reincarntio, onis f. Sin: me-
tempsychsis, is f; nova incarntio.
reencarnar: reincarnare. Sin: rursus incar-
nare; -se, reincarnari vel rursus incarnari.
reestructuracin: nova dispostio.
reestructurar: recompnere. Sin: terum
dispnere.
reexaminacin: recogntio, onis f. Sin: nova
considertio; lterum examen.
reexaminar: recognsere. Sin: rursus exami-
nare, perpndere, repndere.
reexpedir: remttere. Sin: rursus mttere.
reexpedir
918
reexportacin: reexporttio, onis f.
refaccin: (alimento moderado para reparar
fuerzas) ientculum, i n. Sin: refctio; cibi
smptio; v. tentempi // (compostura, repa-
racion de lo estropeado) repartio, onis f.
Sin: refctio.
refaccionar: restitere. Sin: refcere; recon-
cinnare; restaurare; v. reparar.
refeccin, v. refaccin.
refectorio: refectrium, ii n. Sin: cenculum;
cenatrium; oecus refectrius.
referee, v. rbitro.
referencia: (noticia o informacin sobre al-
guien o algo) reltio, onis f; relatus, us m.
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod
rliqua referuntur // (relacin, dependencia)
reltio, onis f. Sin: rtio; necessitudo (-dnis
f); respectus, us m; vnculum. Uso: - a Dios,
necessitdinis rtio cum Deo.
referendario: referendrius, ii m.
referndum: plebis scitum. Sin: rogtio; ad
ppulum provoctio; suffrgium ppuli; in-
terrogtio pblica. Uso: - sobre la constitu-
cin europea, suffrgium ppuli de
constitutione europaea; convocar un - popu-
lar, rogare ppulum; disponer un -, suffr-
gium ppuli institere; hacer un -,
suffrgium ppuli fcere; someter el texto de
la constitucin a un -, textum legis funda-
mentalis ad suffrgium ppuli deferre.
refinacin: poltio, expoltio, perpoltio, onis
f. Sin: exactio; purgtio; politura; purgatura.
refinado: (sobresaliente en una condicin
buena) excellens, entis. Sin: minens;
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus;
(dicho de persona solamente) perhumanus;
perurbanus // (fig, astuto, malicioso) astutus,
a, um. Sin: cllidus; vafer; dolosus; versutus.
refinamiento: exactio, onis f. Sin: purgtio;
poltio, expoltio, perpoltio; perfctio.
refinar: polire, expolire, perpolire. Sin: pur-
gare, expurgare.
refinera: fbrica eliquatria. Sin: officina
licui rei purgandae vel expoliendae. Uso: -
del azufre, del azcar, del oro, de la plata,
etc., officina slphuri, sccharo, oro, argento,
etc. purgando vel expoliendo; - del petrleo,
ergastrium petrleo (vel leo terrgeno) pur-
gando.
reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
proiectrium; lucis proiectrium; lucis
proiector vel repercussor (apparatus); lumi-
nare repercussrium; spculum lucem reflec-
tens; lampas (-dis f) vel lumen (-mnis n)
revrberans; lampas lucem prociens vel re-
vrberans. Uso: - elctrico, pharus elctrica;
lampas elctrica vi acta lucis fasces pro-
ciens.
reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
reverberatus; resliens. Uso: luz -, lumen re-
percussum.
reflejar: reflctere. Sin: referre; rddere; re-
verberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
el lago, doms imginem lacus rcipit, red-
dit, refert; estas cifras reflejan el estado fi-
nanciero, hae notae aerrium reddunt; el
alma se refleja en los ojos, nimus per culos
(vel ex culis) minet.
reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
involuntrius. Sin: su sponte factus // (acto
reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
reflexus; involuntria nervorum agittio.
reexportacin
919
Uso: - condicionado, incondicionado, refle-
xus condicionatus (vel condicionalis), abso-
lutus vel non condicionatus // (destello, luz
reflejada por un objeto) repercussus, us m.
Sin: repercssio; reverbertio; lux reflexa vel
remissa.
reflexin: (accin y efecto de reflexionar) co-
gittio vel recogittio, onis f. Sin: medittio;
commenttio; delibertio; considertio; refl-
xio. Uso: - ontolgica, reflxio ontolgica; -
psicolgica, reflxio psycholgica; - pblica,
reflxio pblica; despus de madura -, re di-
ligenter perpensa ; re attente considerata; con
-, cogitate; considerate; prudenter; sin -, in-
considerate; tmere // (accin y efecto de re-
flejar o reflejarse) repercssio, onis f. Sin:
repercussus, us m; reverbertio; reflxio.
Uso: - parcial, total, repercssio partialis, to-
talis; - del sonido, phonocmpsia, ae f; sono-
rum repercssio; v. fonocmptica.
reflexionar: deliberare.
reflexivo: (de persona) consideratus, a, um.
Sin: prudens; cautus; circumspectus; medita-
tivus; ad meditationem proclivis; cautus in
decernendo; nihil tmere agens; natur cogi-
tabundus // Gram reflexivus, a, um. Sin: re-
fractivus; retransitivus.
reflorecimiento: reflortio, onis f. Sin: nova
flortio // fig renovtio, onis f. Sin: recretio;
redintegrtio; instaurtio vel restaurtio; no-
vtio; restittio. Uso: - de las letras, de las
ciencias, de las artes, litterarum, scientiarum,
rtium renovtio vel instaurtio; - de las cos-
tumbres cristianas, christianorum morum
instaurtio; - de los estudios, novtio vel re-
novtio studiorum; - de las virtudes, virtu-
tum redintegrtio; novi virtutum flores.
reflujo: recessus, us m. Sin: decessus;
recessa, ae f; amptis, is f. Uso: flujo y -,
accessus et recessus; aestus martimi
accedentes et recedentes, aests (vel
estuum) accessus et recessus; durante el
- de la marea, recedente aestu.
reforestacin: silvarum redintegrtio. Sin:
rborum restittio; rborum complanttio vel
constio; silvarum refctio; rborum culturae
renovtio.
reforestar: arbribus redonare. Sin: terum
arbustare vel silvscere; rursum arbribus
vestire; rborum culturam renovare; silvas re-
fcere vel reparare; campos (colles, montes)
silvis vestire, revestire, tgere, retgere.
reforma: (accin de reformar o reformarse)
reformtio, onis f. Sin: emendtio; corrctio,
repartio; renovtio; rerum muttio; in mlius
redctio. Uso: - agraria, emendtio agricultu-
rae; - de las costumbres, morum reformtio;
- democrticas, econmicas, reformationes
democrticae, oeconmicae; - escolar, refor-
mtio scholaris; studiorum rationis innovtio;
studiorum rtio ac disciplina innovata; stu-
diorum rtio novis consliis elaborata; - evan-
glica, reformtio evanglica; - internas,
reformationes internae; - litrgica, reformtio
litrgica; - militar, miltiae rtio novis cons-
liis fulta; - poltica, nova rei pblicae instituta
legesque; - religiosa, reformtio religiosa; sa-
crorum emendtio vel instaurtio; relgio in
prstinum restituta; - tributaria, nova tributo-
rum descrptio constituta // hacer la - escolar,
studiorum rationem ac disciplinam innovare;
hacer la - poltica, novis lgibus ac institutis
rem pblicam ordinare; reclamar - polticas,
reformationes polticas postulare; hacer una
- religiosa, sacra mundare // (religin refor-
mada; Iglesias protestantes) reformtio, onis
f. Uso: - luterana, lutherana sacrorum
constittio; - evanglico-luterana, reformtio
evanglico-lutherana; v. protestantismo.
reformado: adj reformatus, a, um. Sin:
correctus; emendatus // sust reformatus, i m.
reformado
920
Sin: ssecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli
...
reformador, ra: reformator, oris m; reforma-
trix, icis f. Sin: emendator; corrector; instau-
rator. Uso: - religioso, religionis reformator;
sacrorum corrector et emendator.
reformar: reformare. Sin: emendare; corr-
gere; in mlius mutare. Uso: - el Estado,
novis institutis ac lgibus rem pblicam
instaurare; - el propio pensamiento, sentn-
tiam suam retxere.
reformativo: reformatrius, a, um. Uso: de-
liberaciones -, deliberationes reformatriae.
reformatorio: sust reformatrium, ii n. Sin:
emendatria domus; aedes peris corrigendis
// adj reformatrius, a, um. Sin: emendat-
rius.
reformismo: reformismus, i m. Sin: refor-
mistarum doctrina vel fctio (faccin, bando,
partido). Uso: - poltico, politicarum refor-
mationum stdium; publicarum mutationum
praedictio.
reformista: reformista, ae m. Sin: refor-
mismi sectator, defensor, praedicator. Uso: -
poltico, politicarum reformationum fautor;
publicarum mutationum suasor.
refraccin: refrctio, onis f. Sin: reverber-
tio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m);
lux repercussa; radiorum duplictio, reper-
cussus, repercssio. Uso: - atmosfrica, re-
frctio atmospherica.
refractar: (dicho de rayos luminosos) reflc-
tere. Sin: reverberare; reperctere; replicare;
refrngere; resilire. Uso: - los rayos, radios
refrngere vel replicare.
refractario: refractrius, a, um. Sin: refrin-
gens.
refracto: refractus, a, um. Sin: repercussus;
reflexus; reverberatus.
refrangibilidad: refringiblitas, atis f.
refrangible: refringbilis, e. Sin: repercuss-
bilis; reverberbilis.
refrendacin: authentictio, onis f. Sin: au-
thenticitatis approbtio, confirmtio, testtio;
contrascrptio; subscrptio; ltera obsigntio.
refrendar: authenticare. Sin: approbare; con-
firmare; recognscere; authnticum fcere
vel rddere; authnticum declarare.
refrescadura: refrigertio, onis f. Sin: frigi-
dtio; refrigescntia.
refrescante: refrgerans, antis. Sin: refrige-
ratrius; refrigerativus; refrigerosus.
refrescar: (renovar, reproducir una accin;
renovar un sentimiento, dolor o costumbre
antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restau-
rare; refcere. Uso: - el recuerdo de alguna
cosa o de alguien, memriam redintegrare
alicius rei vel alicius; - algo en la memoria
de uno, redgere liquid in memriam alic-
ius; - una llaga, vulnus refricare // (atempe-
rar, moderar o disminuir el calor de algo)
refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, n-
mios calores temperare; la verdolaga re-
fresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
refrgerat intestina // (intr, templarse o mode-
rarse el calor del aire) refrigscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitscere coe-
pit; nimii calores remiserunt.
refresco: (bebida fresca o fra) refrgerans,
antis n. Sin: ptio (-onis f) refrgerans, refri-
geratria, refrigerativa, refrigeratrix; frgida,
ae f; ptio frgida. Uso: tomar un - en el bar,
reformador
921
potionem frgidam in thermoplio smere //
(alimento moderado que se toma para forta-
lecerse y continuar en el trabajo) v. refrige-
rio // (pequea fiesta o agasajo en que se
toman cosas apetitosas de comer y beber)
gusttio, onis f. Sin: gusttio dulciria; cup-
pdiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cup-
pdia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los
amigos, amicos potinibus cuppediisque re-
creare.
refrigeracin: refrigertio, onis f. Sin: frigi-
dtio; refrigescntia. Uso: - de los cilindros,
cylindrorum refrigertio; - por agua, refrige-
rtio aquria vel per aquam; - por aire, refri-
gertio per rem.
refrigerador: (adj y sust) refrgerans, antis //
(aparato e instalacin para refrigerar) refri-
geratrium, ii n. Sin: frigidrium.
refrigeradora, v. frigorfico.
refrigerante: adj refrgerans, antis. Sin: fri-
gorficus; refrigerativus; frigidrius; refrige-
ratrius // (aparato que sirve para enfriar un
producto cualquiera) v. refrigerador.
refrigerar: refrigerare. Uso: - los miembros
en el agua, membra refrigerare aqu // refri-
gerarse: refrigerari. Uso: - a la sombra o en
el agua, umbr aquve refrigerari.
refrigerativo: refrgerans, antis. Sin: refrige-
ratrius. Uso: bebidas -, refrigerntia, ium
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refri-
gerntia; remdia refrigerntia.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigrium, ii n. Sin: refrigertio.
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel
sub umbra // (alimento moderado que se
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectincula, ae f. Sin: gusttio;
gustum, i n; gustus, us m; convivolum; pran-
dculum; prandolum; cnula; liquid cibi.
Uso: tomar un -, gustare; merendare; liquid
cibi attngere vel cpere // (alivio o consuelo)
levamen, mnis f. Sin: levamentum; solcium
vel soltium; solamen, mnis n; solamentum.
Uso: procurar - a alguien, licui levamento
esse.
refuerzos: (tropas que se suman a otras para
aumentar su fuerza) auxlia, orum npl. Sin:
subsdia, orum npl; auxilirii mlites, vel au-
xilirii, orum mpl. Uso: enviar -, cpias sub-
sdio mttere.
refugio: (asilo, amparo) refgium, ii n. Sin:
perfgium; suffgium; receptrium vel re-
ceptculum; asylum; latbulum. Uso: - an-
tiareo, suffgium antiarium; - contra las
incursiones areas, adversus aronvium in-
cursiones perfgium, refgium, receptcu-
lum; receptculum areis (vel aronvium)
incrsibus cavendis; - antiatmico, suff-
gium antiatmicum vel antinucleare; - at-
mico, suffgium atmicum vel nucleare; -
montano, montanum refgium, deversoro-
lum, hospitolum; - de los soldados, mlitum
receptculum.
regadera: nasiterna vel nassiterna, ae f. Sin:
stula; alvolus. Uso: regar con una -, nassi-
tern irrigare.
regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
glycyrriza, ae f. Sin: glycurhtia; liquirtia //
(trozo de la raz de esta planta) radix
glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhzi-
nus.
regalo: donum, i n. Sin: munus, nris n. Uso:
- de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
donum dare; artculo para -, apophorticum,
i n; apophoreta, orum npl.
regaina: severa corrctio.
regaina
922
regar: irrigare. Sin: irrorare; aqu asprgere
vel consprgere.
regata: (carrera entre varias lanchas)
cymbarum (vel scapharum, vel lntrium) cer-
tamen (-mnis n) vel certtio (-onis f). Sin:
cymbarum cursus (-us m); remigntium cer-
tamen // (carrera entre varias embarcaciones
ligeras) certamen nuticum. Sin: navicula-
rum certamen vel certtio; navigiorum vel n-
vium certamen // - con veleros, con buques
de vela, certamen curss velfici; certamen
nvium velivolarum; certamen navigiorum
velis instructorum.
regatear: contndere de prtio.
regencia: (accin de regir o gobernar) dirc-
tio, onis f. Sin: curtio; procurtio; adminis-
trtio. Uso: - de un Estado, rei pblicae
administrtio; civitatis procurtio // (go-
bierno de un Estado durante la menor edad
del soberano) (vicria) regni procurtio; con-
sejo de -, supremum conslium regno re-
gendo; supremum regno administrando
conslium // (cargo de regente) regentis dg-
nitas, auctritas, munus.
regenerar: (renovar moralmente) regene-
rare. Sin: recreare; resuscitare; rursus gene-
rare.
regente: regens, entis m. Sin: rector, oris m
(vicrius); procurator; administrator; mode-
rator; negotiorum gestor.
regicidio: regicdium, ii n.
rgimen: rgimen, mnis n. Sin: forma; dis-
ciplina; rctio; administrtio; moderamen,
mnis n; modertio; procurtio; imprium.
Uso: - capitalista, plutocrtia, ae f ; - central,
rgimen centrale; - colonial, rei pblicae co-
lnica (vel colnico more) administrtio; rei
pblicae administrtio formam coloniarum
rferens; - comunista, rgimen communsti-
cum; - corporativo, consociata collgia r-
tium artificumque; - democrtico, rgimen
democrticum; populare rgimen; ppuli do-
minatus (-us m); popularis civitatis rgimen;
- fascista, rgimen lictrium; lictria dcio;
fascale rgimen; fasclium dcio; - hitleriano,
polticum systema hitlerianum; - monr-
quico, rgius dominatus; rgium imprium
vel rgimen; - parlamentario, rgimen parla-
mentare; - poltico, - de un Estado, rgimen
polticum; civitatis genus (-nris n); pblicae
administrationis forma; pblicae rei forma;
rerum publicarum rctio; - presidencial, r-
gimen praesidiale; - republicano, imprium
populare; - totalitario, tyrnnicum civitatis
imprium // - diettico, diaeta, ae f. Sin: vic-
ts rtio; diaettica curtio // Gram constrc-
tio, onis f.
regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
n. Sin: lgio, onis f. Uso: - de artillera, regi-
mentum tormentrium; - de caballera, regi-
mentum equitats; - de infantera,
regimentum peditats; pditum lgio; que
forma parte del -, legionrius // fig agmen,
mnis n. Sin: turma.
regin: (divisin territorial) rgio, onis f.
Uso: - centrales, septentrionales, regiones
centrales vel mdiae, septentrionales; -
pobre, rgio pauper vel inops // (Zool, cada
una de las partes en que se considera divi-
dido el exterior del cuerpo) zona, ae f. Uso: -
ilaca, zona coxalis.
regional: regionalis, e. Uso: gobierno -, ad-
ministrtio regionalis.
regionalismo: (vocablo o giro privativo de
una regin determinada) regionalismus, i m
// (dicho de doctrina poltica y social) rtio
regionalis // (amor o apego a su regin) re-
gionis prpriae stdium.
regionalista: regionalista, ae m. Sin: regio-
regar
923
nalismi fautor, cpidus, studiosus; regionis
prpriae fautor // adj ad regionis prpriae st-
dium ttinens.
regionalizacin: ad ius regionale accommo-
dtio.
regionalizar: ad ius regionale accommodare.
regir: Gram recpere. Sin: exgere; rgere.
Uso: cum rige el ablativo, cum rcipit
(vel xigit, vel regit) ablativum.
register (Inform), registro, registrar(se): sust
regestrum, i n // tr nomen ddere vel profiteri.
registrable: aptus vel idneus ad referendum
in tbulas // (grabable) incisrius, a, um (in
magnetophnio).
registrador: (el que tiene por oficio regis-
trar) contrascriptor, oris m // (persona que
est a la entrada o puerta de un lugar para
reconocer los gneros y mercaderas que en-
tran o salen) scrutator, oris m.
registrar: (examinar con detencin una
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari;
inspcere // (transcribir en los libros de un re-
gistro pblico las resoluciones de la autori-
dad o los actos jurdicos de los particulares)
pblice inscrbere. Sin: liquid in acta referre
vel mttere; pblicis ltteris mandare; in tbu-
las pblicas (vel in tbulis pblicis) referre;
in albo descrbere; in album referre; in tbu-
las vel in album transferre // (poner de mani-
fiesto las mercancas para que sean
examinadas o contadas) aestimandas merces
patefcere // Ling, - una voz en el dicciona-
rio, vocbulum ingrere, insrere, recpere //
(grabar) incdere.
registro: tbulae, arum fpl. Sin: comment-
rius, ii m; commentrium, ii n; commentrii,
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl;
libellus, i m; album, i n; codex, dcis m. Uso:
- civil, angraphe, es f; cvium album vel
index (-dcis m); liber cvium index; pblicae
cvium tbulae; criae offcium registratio-
nis; incolarum civitatis rerumque familirium
tabulrium; del - civil, anagrphicus; - pbli-
cos, pblicae tbulae; - de apuntes, advers-
ria, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
los impuestos, tabellae tributriae; - de tarje-
tas, chartotheca; - de una administracin,
chartae (-arum fpl) negotiales; tbulae vel c-
dices rerum administrandarum; anotar en un
-, in albo descrbere; in album ascrbere vel
referre; in tbulas referre, conferre, ascrbere,
exscrbere, perscrbere; tbulis mandare; in
libellum (in tbulas, in commentrios, in
acta) referre; anotar en el - civil, in cvium
album referre; in pblicas cvium tbulas re-
ferre; inscribir bienes en los - pblicos, in p-
blicas tbulas bona referre vel descrbere;
tener un -, commentrium (vel tbulas, vel ra-
tionem) confcere; tener los - de comercio,
tbulas rationum descrbere // (departamento
de la administracin pblica) civicarum
rerum officina // (timbre de voz o sonido)
tonus, i m // (pieza de rgano) pinna, ae f //
(accin de registrar) v. inspeccin.
regla: (instrumento) rgula, ae f. Uso: - gra-
duada, rgula in gradus diducta; - de madera,
lgnea rgula // (norma) lex, legis f. Sin: rtio,
onis f; norma; rgula; praescriptum, praecep-
tum; praecptio. Uso: - emprica, praeceptum
ex rerum usu sumptum; - gramatical, gram-
mtica lex, grammticae norma, rgula, prae-
ceptum, praescriptum; grammaticorum lex
vel praescriptum; grammticum praeceptum;
grammtica praecptio; - sintctica, syntaxis
praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel ra-
tiones; reglas de acentuacin, v. acentuacin
// (ley universal que comprende lo sustancial
que debe observar un cuerpo religioso) r-
regla
924
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, rgula
Sancti Benedicti.
reglamentacin: ordintio, onis f. Sin: ordo;
rtio.
reglamentar: normis constitere. Sin: ordi-
nare; rdine pnere; (rem) dispnere, distri-
bere.
reglamentario: legtimus, a, um. Sin: regu-
laris, e; ex instituto.
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dnis m;
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis
vel carcerria disciplina; - escolar, lex scho-
lstica; lex quae in scholis exercetur; ordina-
tiones scholsticae vel scholares; - vial,
ordintio viria.
regresin: regressus, us m. Sin: regrssio, re-
trocssio, onis f.
regresivo: regrdiens, entis. Sin: regressivus.
regreso: (en sentido propio y figurado) re-
gressus, us m.
regulable: moderbilis, e.
regulacin: tempertio, onis f. Sin: moder-
tio; moderamen (-mnis n). Uso: - trmica,
caloris tempertio.
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator;
dispsitor; temperator. Uso: plan -, rtio
(-onis f) aedificatria; rtio aedifcia
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mnis
n. Uso: - del sonido, moderamen snitus; - de
velocidades, rota moderatrix velocitatum;
moderamen velocitatis.
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirgere; or-
dinare; temperare // (ajustar una cosa) ordi-
nare. Uso: - el reloj, horolgium diligenter
vel diligntius ordinare; - los precios, prtia
continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: so-
dalis religiosus; religiosus alicius rdinis so-
dalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legtimus; compsitus. Uso: ejr-
cito -, iustus exrcitus; gobierno -, iustum
vel legtimum imprium // (fijo) fixus, a, um.
Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus rditus // (uni-
forme, sin cambios grandes o bruscos ) ae-
qualis vel aequbilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequbilis. Uso: movimiento
-, motus aequbilis; motus certus et aequbi-
lis.
regularidad: (calidad de regular) regulri-
tas, atis f. Sin: aequablitas; ordo; rtio; iusta
rtio vel conformtio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
vel astrorum; - de los fenmenos naturales,
vicissitdines rerum et rdines; - del movi-
miento, aequablitas mots; motus aequbilis;
motus certus et aequbilis; - del pulso, ae-
quus vel stbilis arteriarum pulsus; - de vida,
vitae rtio bene ac sapienter instituta; - en la
modulacin de la voz, vocis conformtio; con
-, ratione et vi (con mtodo); guardar una
gran - en la conducta, recte atque rdine f-
cere // (puntualidad) diligntia, ae f. Uso: con
la mayor -, diligentssime // (justa propor-
cin) commditas, atis f. Sin: equitas; con-
venintia; congruntia. Uso: - de miembros,
commditas et equitas membrorum // (ade-
cuada disposicin) compostio, onis f. Sin:
conformtio; concinntio. Uso: - de una fi-
gura geomtrica, symmtria, ae f; - de una
frase, compostio; - de miembros, apta mem-
brorum compostio; - de rasgos, (recta) line-
amentorum conformtio; congruntia et
aequlitas prtium; convenintia prtium; -
en la colocacin de las palabras, verborum
conformtio (justa colocacin); verborum
concnnitas (simetra) // (exacta observancia
de la regla o instituto religioso) observntia,
reglamentacin
925
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (per-
feccin que resulta de observar las reglas es-
tticas) perfctio, onis f. Sin: absoltio;
perfctio atque absoltio. Uso: - de una obra
literaria, elegntia.
regularizacin: ad ius dispostio. Sin: ad
legem conformtio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispnere,
conformare.
regularmente: (comnmente) generliter.
Sin: regulriter; plerumque; persaepe. Uso:
condiciones - reiteradas, condiciones regu-
lriter iteratae // (conforme a reglas) ad
legem; recte; rdine.
rehabilitacin: rehabilittio, onis f. Sin: cu-
rtio // fig famae reddtio, redintegrtio, re-
novtio; infmiae detrctio; ad (vel in)
ntegrum restittio; in pristinum restittio.
Uso: - en el honor, in prstinam dignitatem
(vel in prstinum honorem) restittio.
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hbilem
rddere; in prstinum statum restitere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem
restitere // rehabilitarse, bonam sibi famam
reconciliare vel redintegrare.
reimpresin: reimprssio, onis f. Sin: ltera
imprssio. Uso: - de la primera edicin, nova
imprssio primae editionis.
reimprimir: reimprmere. Sin: terum (rur-
sus, rursum, dnuo) imprmere; terum typis
imprmere; terum typis remandare, exa-
rare, descrbere, exscrbere.
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formo-
sitatis regina; - del trigo, de la manzana, etc.,
regina frumenti vel trtici, mali, etc. // (pieza
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
nis f (ac Amzonem vel Amzona).
reinar: regnare. Sin: imperare; rgere. Uso:
- interinamente, regnum nterim tractare.
reincidencia: reincidntia, ae f. Sin: iterata
lpsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fcinus (-nris n), scelus (-lris n), delictum.
Uso: - en el pecado, sepius iteratum pecca-
tum; - en la enfermedad, in morbum relp-
sio.
reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
-, recidivae febres; pecador -, recidivus pec-
cator; ser -, terum delnquere; idem fcinus
renovare; in eandem culpam plries relabi;
sepius in idem crimen relabi.
reincorporacin: recorportio vel reincorpo-
rtio, onis f.
reincorporar: recorporare vel reincorporare.
Sin: rursus incorporare; dnuo corporare; te-
rum cooptare; redintegrare.
reingreso: iterata ingrssio. Sin: iteratus in-
gressus (-us m) vel intritus (-us m).
reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y ve-
getal, regna animale et vegetale.
Reino Unido de Gran Bretaa: Regnum
Unitum Britnniae.
reinsercin: iterata insrtio (-onis f).
reinsertar: terum insrere.
reintegrable: redintegrbilis vel reintegrbi-
lis, e. Sin: reinstaurbilis.
reintegracin: redintegrtio, onis f. Sin: res-
tittio; restaurtio; in ntegrum restittio; in
prstinum revoctio.
reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:
reintegrar
926
restaurare; in ntegrum restitere; in prsti-
num revocare.
rer: ridre. Uso: - a carcajadas, effuse ri-
dere; - para sus adentros, occulte maligneque
subridere.
reivindicable: vindicbilis, e. Sin: repetbi-
lis, flagitbilis (reclamable); recuperbilis
(recuperable).
reivindicacin: vindictio, onis f. Sin: repe-
ttio; recupertio; vindciae, arum fpl. Uso: -
de la libertad, libertatis vindictio; - de los
bienes, vindictio bonorum; hacer muchas -,
multa reptere; no hacer ninguna -, nullam
rem flagitare; tratar de apoderarse de algo
por una injusta -, iniustis vindciis liquid p-
tere.
reivindicar: vindicare liquid sibi vel ad se.
Sin: liquid reptere, flagitare, recuperare.
Uso: - un derecho, ius vindicare, reptere,
prsequi; - el antiguo dominio sobre el mar,
martimum imprium recuperare vel recpere;
- el honor de uno, alicius famae conslere;
- la libertad del pueblo, ppulum in liberta-
tem vindicare vel reptere.
reinvidicatorio: vindicationis (gen). Sin:
repetitionis, recuperationis (gen); ad vindica-
tionem (vel ad repetitionem, vel ad recupera-
tionem) spectans.
reja: (red de barras de hierro, que se pone
en las puertas, ventanas y otras partes, para
adorno, seguridad y defensa) clathri vel cla-
tri, orum mpl. Sin: cataracta, ae f; cancelli,
orum mpl; transenna, ae f. Uso: rejas de hie-
rro, clathri frrei; ventana con -, clatrata fe-
nestra; fenestra clathris munita; proveer de
rejas , clatris munire vel cludere.
rejilla: (celosa o reja pequea que cierra al-
gunas aberturas) transnnula, ae f. Sin: ret-
culum, i n; retculus, i m // (redecilla para
poner el equipaje en los vagones de ferroca-
rril, en los mnibus ...) retculum vel retcu-
lus. Sin: retinculum; retinculum (vel rete)
sarcinrium // (parte de las hornillas y hor-
nos que sostiene el combustible) cratcula, ae
f; cratculum, i n.
rejuela: (reja pequea) v. rejilla.
relacin: (correspondencia o trato) reltio,
onis f. Sin: rtio; necessitudo (-dnis f); com-
mrcium; coninctio; vnculum. Uso: - afec-
tiva, caritatis necessitudo; - amistosas,
rationes amicales; buenas - con ..., bonae
coniunctiones cum + abl; - carnal, carnalis
reltio; - cientficas, doctorum mtuae ratio-
nes; - comerciales, mercatriae relationes;
negotiationum rationes; mtua commrcia;
- conyugales, maritales amplexus; - diplo-
mticas, rationes vel relationes diplomticae;
pblicae rationes vel necessitdines; pbli-
cae necessitdinis rationes; legationum com-
mrcia; - diplomticas con la Santa Sede,
rationes (vel civitatum coniunctiones) cum
Apostlica Sede; pblicae necessitdinis ra-
tiones cum Apostlica Sede; - diplomticas
entre la Sede Apostlica y Rusia, pblicae ne-
cessitdinis rationes inter Sedem Apostli-
cam et Rssiam; - epistolar, epistularum
commrcium; - fortuitas, connexiones sive
conexiones fortutae; - futuras, relationes fu-
turae; - homosexuales, rationes homosexua-
les; - humanas, humanae necessitdines; -
internacionales, pblicae Civitatum rationes;
rationes pblicae inter nationes; res rationes-
que inter nationes; pblicae rationes quae
inter nationes intercedunt; - interpersonales,
inter personas necessitdines; - jurdicas, re-
lationes iurdicae; - lgica, reltio lgica; -
normales, relationes normales; - pblicas,
pblicae rationes; pblicae necessitdinis ra-
tiones; - real, reltio realis; - recprocas de
convivencia, mtua commrcia in humano
convictu; - sociales, relationes sociales; - de
rer
927
amistad, amictiae necessitudo vel coninc-
tio; amictia et coninctio; - de vecindad, vi-
cinitatis coninctio // contraer relaciones
con uno, cum liquo rationem contrhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in
amictia cum liquo; amictiam cum liquo
grere; tener - con alguien, cum liquo ratio-
nem habere; consuetdine uti cum liquo;
tener - comercial con alguien, negtium ha-
bere cum liquo; se da una - recproca, rec-
proca reltio habetur // (trato de carcter
amoroso) coninctio, onis f. Uso: entablar
una - sexual, coniunctionem sexualem inire
cum + abl // (conexin) reltio, onis f. Sin:
coninctio; respectus, us m. Uso: entablar re-
laciones de ayuda, coniunctiones auxiliares
inire // (relato, exposicin, informe) reltio,
onis f; relatus, us m. Sin: narrtio, renuntitio,
expostio (rerum gestarum, dictorum ...).
Uso: - escrita, scripta reltio; - radiofnica,
reltio radiophnica; hacer una -, relationem
fcere vel proferre // con - a, quod prtinet
vel ttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum.
relacional: necessitdinis (gen). Uso: esen-
cial dimensin -, essentialis necessitdinis
rtio.
relche, v. relajacin.
relais, v. rel.
relajacin: (accin y efecto de relajar o rela-
jarse, en sentido de descanso o esparci-
miento) relaxtio, onis f. Sin: laxamentum,
remssio; oblecttio. Uso: - fsica, crporis
(vel vrium) remssio, defctio, immintio; -
espiritual, nimi (vel mentis) relaxtio, laxa-
mentum, remssio // - moral, dissoltio, onis
f. Sin: mores lapsi ad molltias; nimi rems-
sio et dissoltio; nimi remssio ac lxitas;
nimi debilittio, deblitas, infrmitas. Uso: -
de la disciplina, disciplinae remssio, incria,
neglegntia; remssior disciplina, - en la pie-
dad, en la caridad, pietatis, caritatis lnguor;
petas, critas lnguens, languescens, defer-
vescens.
relajante: refectrius, a, um. Sin: relaxandi
vim habens; (espiritualmente) nimum (vel
mentem) laxans, levans, llevans, rcreans.
relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el nimo
con el juego, laxare nimum lusu; - el ardor
de la virtud, virtutis stdium laxare vel remt-
tere; - la disciplina, disciplinam remttere vel
debilitare; - las costumbres, mores remissos
(vel resolutos) rddere.
relajarse: (en el sentido de distraer o espar-
cir su nimo) relaxare nimum. Sin: relaxari
nimo; relaxare se liqua re (- con alguna
cosa) vel ab liqua re (dejando a un lado al-
guna cosa) // (- en la vida espiritual) nimi
torpre (vel languore) ffici. Sin: languori
(vel torpri, vel neglegntiae) se dare.
relanzamiento: (reactivacin) novus impul-
sus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
m).
relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) recere. Sin: retor-
quere; responsrie cere.
relativamente: comparate. Sin: ad liquid
quod prtinet, ttinet; ratione hbita alicius
rei. Uso: - al hijo, ad flium quod prtinet; -
a lo que escribes, quod scribis; - a las propias
fuerzas, pro suis cuiusque vribus; - a los pro-
pios medios, pro sua cuiusque facultate.
relatividad: relatvitas, atis f. Uso: teora de
la -, theria relativitatis.
relativismo: relativismus, i m. Uso: - espiri-
tual, relativismus spiritalis; - tico, relativis-
mus thicus; - que predomina
incontrovertible, relativismus, qui aperte do-
relativismoe
928
minatur; relativismus incontradicibilis.
relativista: sust relativista, ae m // adj rela-
tivsticus, a, um.
relativo: (que guarda relacin con alguien o
con algo) ad liquem vel ad liquid prtinens
// (no absoluto) ideas -, notiones, quae colla-
tione (vel comparatione) hbita intellegun-
tur; velocidad -, velcitas comparative dicta
// Gram relativus, a , um. . Uso: pronombre -,
pronomen relativum.
relator, ra: relator, oris m; relatrix, icis f //
(informador, ra) nntius, ii m; nntia, ae f.
relax, v. relajacin.
rel: Electr commutamen, mnis f. Sin:
instrumentum elctricum temperatrium.
relectura: iterata lctio // (nueva interpreta-
cin) nova interprettio.
releer: relgere. Sin: terum lgere.
relevador, v. rel.
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo
(-dnis f); pondus (-dris n); grvitas.
relevante: gravis, e. Sin: grandis; notbilis;
magni momenti vel pnderis; consideratione
dignus.
relicario: (lugar donde se guardan las reli-
quias) reliquirium, ii n // (estuche) reliqui-
rium, ii n. Sin: reliquiarum cpsula, theca,
custdia.
relieve: (labor o figura que resalta sobre el
plano) eminntia, ae f. Sin: prominntia;
proiectura, ae f; proiectus, us m. Uso: - en
mrmol, ex mrmore prominntia // (gra-
bado, esculpido) alto -, emblema, atis n;
ctypum opus (peris n); bajo -, caelamen,
mnis n; crusta, ae f ; caelatum opus; prs-
typon, i n; bajo - cincelado, toreuma, tis n;
caelatura; ctypon, i n; anaglyptum vel ana-
glpticum opus (en pl anaglypta, orum); eff-
gies (-i f) minens; imago ( -gnis f) ctypa
// esculpir, modelar en -, liquid ita sclpere,
effngere, ut lia in umbris, lia in eminntia
videantur // (fig, importancia) momentum, i
n. Sin: grvitas. Uso: personaje de -, vir cla-
rus vel clarissimus; amplssimus vir; vir auc-
toritate gravis; poner algo de -, liquid in
lucem proferre; liquid in lmine pnere; li-
quid illustrare; gravitatem (vel momentum)
alicius rei proferre vel extllere.
religin: (sentimiento y culto religioso) rel-
gio, onis f. Sin: cultus, us m; sacrorum ritus
(-us m). Uso: - heterodoxa, relgio hetero-
doxa // (orden, instituto religioso) relgio,
onis f. Sin: ordo, dnis m; congregtio reli-
giosa vel monstica. Uso: - benedictina, rel-
gio benedictina.
religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregacin religiosa) sanctimonialis, is f.
Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis mlier; sacra virgo; virgo de-
vota; virgo Deo devota; mlier religiosa; m-
lier Deo consecrata.
religiosidad: religisitas, atis f.
religioso: (piadoso, que practica la religin)
religiosus, a, um. Sin: pius; religionis colens;
religionis praeceptis obtmperans. Uso: prc-
ticas -, religiones // (que pertenece a una
orden o congregacin religiosa) religiosus, i
m. Sin: religiosus sodalis; pius vir religiosus;
vir Deo consecratus.
reliquia o reliquias: relquiae, arum fpl. Sin:
lipsana, orum npl. Uso: besar las -, relquias
venerari osculando.
relativista
929
rellano: praecnctio, onis f. Sin: scalarum
arola; scalarum arola intercalaris.
reloj: horolgium, ii n. Uso: - atmico, ho-
rolgium atmicum; - despertador, horol-
gium expergficum; v. despertador; -
elctrico, horolgium elctricum; - electr-
nico, horolgium electrnicum; - hidrost-
tico, - de agua, clpsydra, ae f ; horolgium
hydrostticum vel hydrulicum; horolgium
aqutile vel aqurium; horolgium ex aqua; -
solar, solrium, ii n; horolgium solrium vel
solare // - de arena, horolgium arenrium
vel ex arena; - de bolsillo, horolgium gest-
bile, manuale, portbile; - de cuarzo, horol-
gium qurzicum vel e quarzo; - de pared,
horolgium pnsile; - de pndola, horol-
gium oscillatrium; horolgium perpend-
culo actum; horolgium perpendculi
libramento actum; - de precisin, chronme-
trum, i n; perfectus horarum index; - de pul-
sera, horolgium brachiale vel bracchiale;
horolgium armillare; - de repeticin, horol-
gium sonbile, sonans, sonax (-acis); - de
ruedas, horolgium rotale vel rotbile // dar
cuerda al -, horolgium intndere vel retor-
quere; horolgii machinationem instrere vel
gere; horolgio machinationem dare; el -
falla, horolgium aberrat vel mentitur; fun-
ciona el -?, estne horolgium in actu?; mira-
mos el - para saber qu hora es, horolgium
inspcimus, ut sciamus, quota sit hora; poner
el - en hora, horolgium ordinare, temperare,
accommodare, instrere, compnere; mi -
anda, marcha bien, horolgium meum recte
metitur; adelanta, velcius vel cius move-
tur; atrasa, retardatur vel lntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minu-
tis ctius progrditur; va diez minutos atra-
sado, decem minutis retardatur; se par,
sbstitit vel cnstitit; dsiit moveri.
relojera: (arte de hacer relojes) ars horol-
gia conficiendi. Sin: ars horolgica vel horo-
logiria // (taller donde se hacen relojes)
horologiorum fbrica vel officina // (tienda
donde se venden) horologiorum taberna.
relojero: (el que hace relojes) horologirius,
ii m. Sin: horologiorum rtifex (-fcis m), fa-
bricator, pifex (-fcis m) // (el que los vende)
horologiorum vnditor, negtians, negotiator
// (el que los repara) horologiorum refector.
remanencia: Fs remanntia, ae f.
remanente: rliquum, i n.
remango: replicatura, ae f vel replictio, onis
f. Sin: reflxio; recollctio; invrsio.
remanso: aqua stagnans.
rematar: (tirar al arco, en el ftbol) follem
(vel pilam) in portam icere vel mttere.
rembolso, v. reembolso.
remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refcere;
reparare; concinnare; reconcinnare.
remendn: veteramentrius, ii m. Sin: sarci-
nator, oris m; sarctor; refector; reparator.
Uso: sastre -, constor, oris m; zapatero -, ve-
teramentrius sutor.
remera: (prenda de vestir) intrula, ae f.
remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
icis f. Sin: remex, -mgis m; rmigans, antis.
Uso: banco de los -, transtrum, i n.
remesa: (remisin que se hace de una cosa)
mssio, onis f. Uso: - de dinero, pecniae ms-
sio; pecnia missa; - de dinero por cheque,
pecniae mssio per mandatum nummrium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
missa.
remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: refc-
remiendo
930
tio, reconcinntio, onis f.
remise: coche de -, autoraeda meritria. Sin:
autocinetum meritrium.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis;
qui mittit ltteras.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi c-
pulus; pala del -, palma vel plmula, ae f //
Dep remgium, ii n; remigtio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, cer-
ttio. Uso: practicar el -, remigare.
remocin: (de cosas, sobre todo de vehcu-
los) abltio, onis f // (privacin de cargo o
empleo) privtio, onis f. Sin: amtio vel re-
mtio; destittio.
remolacha: beta, ae f. Sin: betceus, i m; beta
vulgaris vel ptula. Uso: cultivo de -, betarum
cultura.
remolachero: (persona que se dedica al cul-
tivo de remolacha) betarum cultor.
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: tra-
hens; tractrius; remulco trahens // sust re-
mulcator, oris m. Sin: currus (-us m)
remulcans vel tractrius; currus remulco tra-
hens // (embarcacin que remolca) navis vel
navgium remulcans. Sin: navis vel scapha
tractria; navis remulco trahens; linter ad
naves remulco adducendas.
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedcere
vel trhere. Uso: cable de -, remulcum; veh-
culo remolcado, currus (- us m) remulcatus.
remolino: vertex vel vortex, tcis f.
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n;
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte.
remonta: (compostura del calzado) anterio-
ris clcei refctio.
rmora: (pez marino) rmora, ae f. Sin:
echenis, nedis f; remligo, gnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rmora, ae f.
Sin: mora; impedimentum; retardtio; trdi-
tas; repgulum, i vel repgula, orum.
remordimiento: conscintiae morsus (-us
m). Uso: sentir -, conscintiae morsu cruciari.
remplazable, v. reemplazable.
remplazar, v. reemplazar.
remplazo, v. reemplazo.
remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lu-
crativus; fructuosus; lucrosus.
renacentista: adj anagenticus, a, um. Sin:
ad renascntiam ttinens // sust renovationis
homo; homo novus.
renacimiento: (accin de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovtio (-onis f); nova
natvitas; ad vitam restittio vel revoctio.
Uso: el - de la vegetacin, renascentes herbae
// (actividad nueva dada a las artes o cien-
cias) renascntia, ae f. Sin: reviviscntia; re-
genertio; renovtio; recretio; restaurtio;
renovata alcritas. Uso: - artstico, literario,
poltico, restittio rtium, litterarum, rei p-
blicae; - del latn y griego, latinitatis et grae-
citatis renovtio // (perodo histrico del
siglo XVI) anagnesis, is f. Sin: renascntia;
renascntia litterarum; renatae vel renovatae
ltterae; ltterae redintegratae; renatae vel re-
novatae artes; renatae (renovatae, renascen-
tes, reviviscentes) artes ac ltterae; aetas
renatarum litterarum et rtium; aetas e renas-
cntibus (vel e reviviscntibus) rtibus nun-
cupata; aetas, quae a renascntibus rtibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascn-
tiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-
remise
931
terarum ingnia; desde el comienzo del -,
inde a renatis seculo XV ltteris; ab exrdio
vel a primrdiis renatarum litterarum; desde
la poca del -, ab aetate litterarum redinte-
gratarum; despus del -, post renatas seculo
XV ltteras; post renatas latinas ltteras; post
renatas vterum ltteras artesque; en el per-
odo del -, renatarum litterarum tmpore; flo-
rescntibus de ntegro ltteris; ltteris
renovatis.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riones).
Uso: enfermedad -, nephropatha, ae f.
rendez-vous, v. cita, entrevista.
rendicin: (accin y efecto de rendir) expug-
ntio,onis f. Uso: - de una plaza, ppidi ex-
pugntio // (accin y efecto de rendirse)
dedtio (licui vel ad liquem). Uso: - incon-
dicional, dedtio sine ulla condicione; acep-
tar la - de uno, liquem in deditionem
accpere vel recpere; obligar a uno a la -, li-
quem ad deditionem redgere; liquem in (vel
ad) deditionem impllere vel compllere //
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de
cuentas, rationum reddtio (-onis f). Sin: ac-
cepti et expensi rtio.
rendimiento: rdditus vel rditus, us m. Sin:
proventus, fructus, us m.
rendirse: dedi vel se ddere licui. Sin: in de-
ditionem venire, deditionem subire; fcere
deditionem licui vel ad liquem; arma tr-
dere.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix,
icis f. Sin: abdicator; desertor; apstata, ae m.
renegador: abnegator, oris m.
renegociar: dnuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fcere (cum liquo de liqua
re); (licui) novas condiciones propnere.
rengln: lnea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: -
por -, per sngulos versus; escribir dos - a
uno, liquid litterarum ad liquem dare; leer
entre renglones, plus quam significatur in-
tellgere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
ne ltteram) quidem scrbere; una carta de
pocos -, ltterae paucorum vrsuum.
reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
- hembra, tarandrus fmina; - macho, taran-
drus mas (maris m); de -, tarandrnus.
renombrado: famosus, a, um. Sin: cleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; n-
clitus; insignis, e; fam ingens vel praestans;
notssimus.
renombre: nomen vel renomen, mnis n.
Sin: fama, glria, laus, celbritas, opnio.
Uso: de gran -, magnae opinionis; de - inter-
nacional, internationliter notssimus; adqui-
rir -, famam cnsequi.
renovable: renovbilis vel innovbilis. Sin:
iterbilis; iterationem vel continuationem ad-
mittens.
renovacin: renovtio, vel novtio, vel inno-
vtio, onis f. Sin: redintegrtio; instaurtio
vel restaurtio. Uso: - democrtica, renovtio
democrtica; - disciplinaria, disciplinae
instaurtio; - doctrinal, doctrinae redintegrtio;
- de las costumbres cristianas, christianorum
morum renovtio; - de los juegos, instaurtio
ludorum; secreto de la -, ntima renovationis
vis.
renovador, ra: renovator, vel novator, vel in-
novator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instau-
rator; restitutor; redintegrator // adj
novationem prmovens; novandi vim ha-
bens; progressum inducens vel sscitans.
renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
rditus, us m. Sin: proventus, us m; vectgal,
renta
932
alis n. Uso: - neta, slidi rditus mpl; la eco-
noma es una gran -, magnum vectigal est
parsimnia; - del petrleo, petrlei rditus;
constituir una - vitalicia, rditus ad vitae tem-
pus duraturos institere // (beneficio anual)
pnsio, onis f. Sin: nnuum, i vel nnua,
orum; nnua pecnia. Uso: sealar una - a
alguien, nnuam pecniam statere licui //
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel predii merces //
(deuda pblica) pblica nmina.
rentabilidad: rentablitas, atis f.
rentado: (que tiene renta para mantenerse)
qui redtibus fruitur // (que disfruta de un se-
guro social) pensionrius cautionis socialis.
rentar: rditum vel proventum prere.
rentista: (persona que recibe renta) reditu-
rius, ii m; redituria, ae f.
renuncia: abrenuntitio, onis f.
renunciante: renntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntia-
tor, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae
de suo iure cedit.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimt-
tere. Uso: - al cargo, mnere se abdicare; - a
cargos civiles, civlibus offciis renuntiare.
renunciatario: renuntiatrius, ii m. Sin: is,
cuius in favorem liquis renuntiat.
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (lae-
sae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majes-
tad, maiestatem ledere vel minere.
reforo: rhephorus, i m; rhephorum, i n.
regrafo: rhegraphum, i n.
reojo: mirar de -, limis aspcere, intueri,
spectare; limis culis aspcere; obliquis cu-
lis aspcere // (fig, mirar con enfado o pre-
vencin hostil) liquem despcere.
reologa: rheolgia sive -loga, ae f.
remetro: rhemetrum, i n.
reoscopio: rheoscpium, ii n.
restato: rhestatum, i n; rhestatus, i m.
reparacin: repartio, onis f. Sin: restittio;
redintegrtio, refctio; sartura. Uso: - de
culpa, satisfctio.
reparar: reparare. Sin: refcere; restitere;
restaurare. Uso: - carreteras, stratas restit-
ere; v. refaccionar.
reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesdium, ii n. Sin: munimen, mnis n; mu-
nimentum; tutela; defnsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
reparticin: (accin y efecto de repartir) di-
gstio, onis f. Sin: distribtio; divsio // (de-
pendencia en una organizacin
administrativa) pars administratria.
repartir: (distribuir algo dividindolo en
partes) distribere. Sin: divdere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
deben recibir) rddere. Sin: trdere. Uso: -
cartas, ltteras rddere; epstulas trdere //
(cargar una contribucin o ganancia por
partes) vectgal distribere.
reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: rea; rgio, sctio, sttio, onis f. Uso:
- de reanimacin, sttio redanimationis // (ac-
cin y efecto de repartir) tradtio, onis f. Uso:
- de cartas, perltio cursualis; epistularum vel
litterarum tradtio.
rentabilidad
933
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire
viam vel iter; viam reptere; iter relgere; -
por una calle, redire viam // (recorrer lo que
se ha estudiado) recensere. Sin: reptere.
Uso: - las lecciones, dictata secum reptere;
memri recensere dictata; - mentalmente las
reglas, praecepta reptere // (volver a mirar,
examinar o registrar una cosa) recognscere;
reclere // (volver a explicar la leccin) rur-
sus vel dnuo explicare. Sin: lectionem re-
lgere, reclere; terum lectionem lgere //
(- en su mente, en su memoria) recogitare.
Sin: reclere; liquid memri vel nimo re-
ptere; secum revlvere; secum recogitare de
liqua re; liquid cum nimo revlvere;
secum nimo reputare. Uso: repaso conmigo
toda mi jornada, totum diem meum scrutor
// (reconocer muy por encima un escrito, pa-
sando por l la vista ligeramente o de co-
rrido) liquid strictim (vel cursim) lgere.
Uso: - un libro, librum strictim attngere.
repasata, v. regaina, reprimenda.
repaso: (accin y efecto de volver a pasar)
retrnsitus, us m. Sin: retranstio, onis f; rdi-
tus, us m; redtio; iteratum trnsitus; recursus,
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto
o estudiado) recnsio, onis f. Sin: relctio; re-
pettio; itertio; retractatus, us m (el repetir);
recenstio, onis f (el releer). Uso: doy un - a
la parte que he de declamar, tero declama-
tionis partem // (reconocimiento de algo des-
pus de hecho, para ver si le falta o sobra
algo) recogntio, onis f. Sin: recnsio.
repatriacin: (regreso espontneo a la pa-
tria) remigrtio, onis f. Sin: in ptriam rditus
(-us m) vel revrsio; domum redtio // (devo-
lucin de un extranjero al pas de origen) in
ptriam remssio vel restittio.
repatriar: (regresar a la patria) repatriare.
Sin: remigrare; domum redire; in ptriam re-
dire, reverti, se recpere; ptriam reptere //
(devolver algo o a alguien a su patria)
domum remttere. Sin: in ptriam redcere
vel restitere.
repercusin: repercssio, onis f; repercussus,
us m. Sin: resulttio; reverbertio; resonntia;
redundtio; redundntia.
repercutir: (intr, rebotar) reprcuti. Sin: re-
ferri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
el sonido repercute, sonus resultat // (tr, -
rayos, sonidos, etc.) reperctere. Sin: rever-
berare; rddere, regrere; referre; reflctere;
remttere; replicare. Uso: - los rayos, rdios
replicare vel reverberare; - la voz, vocem re-
mttere, reiectare, reperctere // (Med, recha-
zar, repeler, hacer que un humor retroceda o
refluya hacia atrs) repllere. Sin: recere;
nxios humores lio avrtere // (recaer sobre)
recdere. Sin: redundare; redire (in liquid vel
in liquem). Uso: el castigo (de alguien) re-
percute sobre su familia, poena in eius fam-
liam rcidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infmia ad amicos redundat.
repertorio: (lista de obras dramticas que
habitualmente ejecuta un artista) repert-
rium, ii n // (coleccin de obras o noticias)
index, dcis mf. Sin: thesaurus.
repeticin: itertio, onis f. Sin: repettio.
repetidamente: iteratim. Sin: terum iterum-
que; terum atque terum; terum ac sepius;
saepe sepius; crebro; frequenter.
repetidor: (alumno que repite un curso) v.
repitiente // (el que repasa a otro la leccin)
repettor, oris m. Sin: submagister; promagis-
ter; subsidirius vel domsticus magister;
hypodidscalus // Telec amplificatrium
instrumentum // (TV, emisor de dbil poten-
cia, que retransmite los programas difundi-
dos por una estacin principal) sttio
repetidor
934
mutatria. Sin: apparatus mutatrius.
repetir: iterare.
repetitivo: iterativus, a, um.
repique: sacri aeris concentus; sacrorum
aerum concentus. Sin: campani aeris concen-
tus.
repisa: plteus, i m.
repitiente: adj rpetens, entis. Sin: terans //
sust alumnus rpetens (scholam); eiusdem
scholae iterator.
replicar: replicare. Sin: iterare; reptere;
respondere.
repoblacin: incolarum redintegrtio.
repoblar: novis ncolis frequentare.
repollo: brssica capitata vel cumana.
reportaje: reltio, onis f. Uso: - fotogrfico,
scriptum photographmatis illustratum.
reporter, v. reportero.
reporterismo: (oficio de reportero) relatoris
munus (-nris n) // (informacin periodstica)
reltio, onis f (diurnorum reltio; diurnorum
nntii vel nntia, si se trata de diarios; com-
mentariorum reltio; commentariorum nntii
vel nntia, si se trata de revistas).
reportero: relator, oris m. Sin: auceps (-cpis
m) notitiarum (cazador de noticias). Uso: -
de diario, diurnorum vel diurnrius relator;
nuntiorum explorator; - de radio, relator sta-
tionis radiophnicae; - de revista, commen-
tariorum relator; - de televisin, relator
stationis televisficae; - grfico, relator pho-
tgraphus vel photogrphicus; photodiurn-
rius; - fotgrafo intruso, reptcius imginum
auceps.
reposera: sella dormitria. Sin: sella flexbi-
lis, flxilis, plictilis; reclnis sella; flxile ac
plictile subsllium; scimpdium vel oblonga
ac plictilis sella; sedile (-is n) cubitrium.
reposicin: repostio, onis f.
repositorio: repositrium, ii n. Sin: recept-
culum; reconditrium.
repostera: (oficina donde se fabrican con-
fituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confite-
ra, pastelera // (despensilla en que se
guardan provisiones de esta clase) cellrium,
ii n. Sin: prompturium vel promptrium; c-
llula penaria vel penuria; cllula promptu-
ria // (lugar donde se guardan los objetos del
servicio de la mesa) armrium, ii n. Sin: arca;
repositrium; armrium prompturium; v.
aparador.
repostero, v. confitero, pastelero.
represalia: represliae, arum fpl. Sin: hosti-
mentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus
represaliarum; derecho de -, clarigtio, onis f;
ius represaliarum; por -, ttulo represaliarum;
clarigationis caus; hacer represalias, vim vi
repllere; pria pribus respondere; par pro
pari referre.
represaliar: represliis uti (contra liquem).
Sin: represliis plctere (vel affcere) li-
quem.
representacin: (accin y efecto de repre-
sentar) repraesenttio, onis f. Sin: descrptio;
reltio. Uso: - grfica de un plano, descrptio
aedificandi // (figura, imagen o idea que sus-
tituye a la realidad) effgies, i f. Sin: imago,
gnis f. Uso: - pictricas, formae ac figurae //
(obra dramtica) spectculum, i n. Sin:
repetir
935
spectamen, mnis n; fbulae ctio; exhibtio
spectculi; ludus scenicus. Uso: - religiosa,
spectculum sacrum; sacer ludus scenicus //
(hecho de representar a una casa comercial)
negotiorum procurtio // (cuerpo de repre-
sentantes) v. delegacin // - proporcional,
procurtio proportionalis.
representador: repraesentator, oris m. Sin:
repraesentans.
representante: (persona que hace las veces
de otra) vicrius, ii m; vicria, ae f. Uso: ser
el - de alguien, alicius vice (vel offcio, vel
prtibus) fungi; alicius personam grere; ser
el - de la ciudad, de una firma o sociedad co-
mercial, de una sociedad civil, civitatis, so-
cietatis (nminis), collgii personam grere
// (persona que representa a un ausente,
cuerpo o comunidad) repraesentans, antis m.
Sin: legatus vel delegatus, i m; curator vel
procurator, oris m; nntius; orator. Uso: - del
drama ingls, repraesentans drmatis nglici;
- del rey, regis legatus; - de una empresa, so-
cietatis bonis gignendis procurator; represen-
tantes de otras Iglesias cristianas,
repraesentantes aliarum ecclesiarum christia-
narum; representantes de varias naciones y
gobiernos, repraesentantes variarum natio-
num regiminumque; representantes de todos
los partidos, repraesentantes mnium factio-
num politicarum; enviar a uno como -, li-
quem legare; liquem legatum mttere //
(persona que gestiona los contratos y asun-
tos profesionales) curator negotiorum. Uso:
ser el - de uno, de una firma o sociedad, ali-
cius, societatis (vel nminis) negtia (vel ra-
tiones) procurare // (el que sirve de modelo,
de ejemplo) exemplar, aris n. Sin: auctor;
princeps. Uso: noble - de su ciudad, egrgius
auctor civitatis suae; el principal - de la de-
mocracia, homo florens prae cteris in ra-
tione populari; - de la poca antigua,
exemplar aevi prioris; el ms autorizado - de
la filosofa contempornea, princeps huius
aetatis philosophorum; mal - de la latinidad,
malus auctor latinitatis // (sostenedor, parti-
dario) auctor, oris m. Sin: cgnitor. Uso: el -
de una idea, de un parecer, sentntiae auctor
vel cgnitor // (actor o actriz) actor, oris m;
actrix, icis f. Sin: scenicus, i m; scenica, ae
f.
representar: (hacer presente algo) reprae-
sentare // (actuar en nombre o por cuenta de
otro; hacer las veces de otra persona o co-
lectividad) alicius vice (vel mnere) fungi;
alicius vicrius sum // - los intereses de al-
guien, alicius negtia procurare // (ejecutar
una obra de teatro) fbulam dare, gere, pe-
rgere // (interpretar un papel de una obra
dramtica) alicius personam grere vel
gere // (informar, referir) referre. Sin: renun-
tiare.
representativo: (que se puede tomar como
representacin de otra persona o cosa) re-
praesentativus, a, um . Sin: signficans; signi-
ficativus // (caracterstico, ejemplar,
modlico) praecpuus, a, um. Sin: excellens;
princeps (-cpis) // rgimen -, forma rei p-
blicae repraesentativa.
represin: reprssio, onis f. Sin: corctio;
cohibtio; refrentio.
represivo: repressivus, a, um. Sin: rpri-
mens; corcitivus; corcitrius. Uso: medida
-, corctio.
reprimenda: reprehnsio, onis f. Sin: obiur-
gtio; severa corrctio.
reprimido: repressus, a, um. Sin: corcitus;
cohbitus; refrenatus.
reprobado: (censurado) vituperatus, a, um.
Sin: exprobratus; reprehensus; correptus //
(que no aprob un curso o examen) reproba-
tus, a, um. Sin: improbatus. Uso: alumno -,
reprobado
936
alumnus improbatus.
reprochar: liquem reprehndere vel obiur-
gare. Sin: liquem verbis increpare, increpi-
tare, corrpere, exprobrare.
reproduccin: (accin y efecto de reproducir
o reproducirse) genertio, onis f. Sin: procre-
tio; progenertio, regermintio. Uso: - por
segmentacin, scissipritas, atis f; segment-
ria procretio vel genertio; genertio per
scissionem hbita; tcnicas de - artificial,
modi generationis artificiosae // (cosa que re-
produce o copia un original) exemplum, i n.
Sin: exemplar, aris n. Uso: una - fotogrfica
del Cdice B, exemplar Cdicis B photogr-
phice expressum // (copia de un texto, una
obra u objeto de arte) imago, gnis f.
reproducible: regenerbilis, e. Sin: rursus
producbilis; potis effingi vel xprimi.
reproducir: (volver a producir o producir de
nuevo) regenerare. Sin: procreare; rursus pro-
dcere // (volver a hacer presente lo que
antes se dijo o aleg) reptere. Sin: adem
dcere vel fcere // (sacar copia de un origi-
nal) imitari. Sin: exprmere.
reproductivo: reproductivus, a, um. Sin: ad
gignendum vel ad procreandum aptus.
reprueba: novum argumentum. Sin: crtior
probtio.
reps: crispum, i n. Uso: - de seda, crispum
sricum.
repblica: (como Estado) res pblica vel res-
pblica, vel Respblica. Sin: cvitas. Uso: -
autnoma, provncia lbera; - comunistas o
socialistas, pblicae res communsticae vel
socialsticae; - democrtica, popularis res p-
blica; - federal, res pblica foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pblica
praesidialis vel praesidalis // - Democrtica
Alemana, Res pblica Democrtica Germ-
nica; - Federal de Alemania, Foederata Res
pblica Germnica; - Arabe Unida, Resp-
blica Arbica Unita; - Federal de Austria,
Res pblica Foederatarum Austriae Civita-
tum; - Centroafricana, Respblica Africae
Mdiae; - Popular China, Res pblica Popu-
laris Sinensis; - de Colombia, Columbiana
Respblica; - de Sudfrica, Respblica Afri-
cae Australis.
republicanismo: rei pblicae stdium.
republicano: (dicho del ciudadano de una
repblica) republicanus, i m. Sin: rei pbli-
cae civis // (partidario de este gnero de go-
bierno) rei pblicae studiosus, fautor,
propugnator. Sin: popularis imprii (vel po-
pularis rei pblicae) fautor, assertor; commu-
nis libertatis studiosus vel amans; is, cui a
repblica nomen.
repuesto: piezas de -, partes subsidiriae, ad-
ditciae, supervacneae.
repulgo, v. dobladillo.
requesn: cogulum, i n. Sin: lac coagula-
tum; meta (-ae f) lactis; cogulum recoctum;
coacti lactis massa; cocta massa csei re-
cocta.
requisar: exqurere. Sin: expostulare, ex-
gere.
requisicin: conquistio, onis f.
requisito: condcio, onis f. Sin: res necess-
ria.
requisitoria: accustio, onis f. Sin: crimin-
tio; criminosa ortio.
resarcible: reparbilis, e. Sin: qui (quae,
reprochar
937
quod) potest sarciri, resarciri, reparari.
resarcimiento: satisfctio, onis f. Sin: com-
penstio; restittio; medela damni.
resarcir: resarcire vel sarcire. Sin: reparare;
refcere; damna sarcire vel compensare.
resbaladero: (adj, resbaladizo) v. esta voz //
(lugar resbaladizo) lbricum, i n // (paraje
en que hay hielo para resbalar) glcies con-
sistens.
resbaladizo: lbricus, a, um. Sin: lpsilis; l-
bilis. Uso: de un modo -, lbrice.
resbaln: lapsus, us m. Sin: lpsio, prolp-
sio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps
(-ciptis).
resbaloso, v. resbaladizo.
rescate: (accin y efecto de rescatar) re-
dmptio, onis f. Sin: libertio // (dinero con
que se rescata, o que se pide para ello) pr-
tium, ii n (pro redemptione).
rescindir: rescndere vel scndere. Sin: dis-
slvere; abrogare; rritum fcere. Uso: - un
contrato, pactionem rescndere.
resea: (accin y efecto de resear) recnsio,
onis f; recensus, us m. Sin: recogntio;
descrptio; numertio; reltio. Uso: - cronol-
gica, nottio tmporum // (narracin sucinta)
brevis reltio, expostio, narrtio // (informa-
cin crtica o comentario sobre una obra li-
teraria o cientfica, etc.) commentrium, ii n;
commentrius, ii m. Sin: iudcium; recogn-
tio; censura; v. recensin // (revista que se
hace de la tropa) mlitum lustrtio.
reserva: (cuerpo de tropas) subsidirii, orum
mpl. Sin: auxlia vel subsdia, orum npl; m-
lites subsidirii vel auxilirii; cpiae subsi-
diriae // (guardia o custodia) - monetaria,
nummi repsiti; aerrium cnditum; - met-
lica, subsidiria vis metalli; - de oro, cndi-
tum auri aerrium; pretisius aerrium //
(porcin de superficie que se protege) saep-
tum, i n. Sin: loci reservati; loca reservata.
Uso: - nacional, parque nacional, saeptum
pblicum; saeptum beluarum plantarumque;
- de caza, ventio reservata; fines venatrii;
privata venationis loca // (territorio reser-
vado) - de indios, autchtonum terra prpria
// (Dep, jugador que aguarda para actuar)
vir vel lusor subsidirius // (excepcin) ex-
cptio, onis f. Uso: - mental, tcita excptio;
epichia; interprettio restrictiva.
reservacin: (accin y efecto de reservar) re-
servtio, onis f // (reserva de habitaciones, de
localidades para un espectculo) praenot-
tio, onis f. Sin: praesigntio; v. prenotacin.
reservado: (que se reserva o debe reser-
varse) reservatus, a, um. Sin: repsitus, se-
psitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
sitios -, loci reservati; loca reservata // (ca-
llado; reacio en manifestar su interior) tci-
tus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
(cauteloso) cautus, a, um // (prudente, cir-
cunspecto) circumspectus. Sin: prudens; mo-
destus; verecundus.
reservar: reservare. Sin: sepnere, repnere;
excpere, excldere; destinare. Uso: hacerse
-, condcere; me hice - un camarote en el
Queen Mary, domnculam vel cllulam
conduxi navis Reginae Marae.
resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gra-
vdine vel pitut affectus, correptus, labo-
rans // (sust, catarro, constipado) v. estas
voces.
resfro: pituta, ae f. Sin: gravedo; destilltio;
perfrctio; cpitis gravedo. Uso: agarrar un -,
perfrictionem sibi contrhere.
resfro
938
resguardar: saepire. Sin: protgere; munire.
residence (house) : diaeta deversria
disiuncta.
residencia: (lugar en que se reside, casa, do-
micilio) commortio, onis f. Sin: sedes, is f;
domiclium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundria; -
para menores, commortio minribus hosp-
tium praebens; permiso de -, permssio resi-
dntiae vel habitandi; vnia commorandi //
(casa suntuosa) residntia, ae f. Sin: mnsio.
Uso: - del presidente, residntia presidis; -
de los reyes, residntia regum // (centro hos-
pitalario en el que hay enfermos internados)
v. hospital.
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel do-
miclii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum
domorum spectans.
residente: resdens, entis. Sin: cmmorans;
sedem vel domiclium habens.
residual: resduus, a, um. Sin: rliquus.
residuo: resduum, i n. Sin: rliquum; res-
dua, orum npl. Uso: - qumicos, resdua che-
miclia; - radiactivos, resdua radiactiva;
purgamentum radioactivum.
resignado: ptiens, entis. Sin: aequus; ac-
quiescens; tlerans; pacatus; quietus; sorte
sua contentus.
resignarse: acquiscere. Sin: obtemperare;
parre; bsequi; aequo nimo ferre, pati, to-
lerare. Uso: - a las circunstancias, tmpori
cdere vel parre; - a la propia suerte, fortu-
nae (suae) succmbere; in sua sorte quis-
cere; - a la voluntad de alguien, licui (vel
alicius voluntati) bsequi; - a la voluntad de
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare
vel compnere; se fue resignado, aequo
nimo biit; no -, no saber - a algo, liquid
iniquo nimo ferre; liquid aegre (vel mo-
leste, vel grviter) ferre.
resina: resina, ae f. Uso: - sinttica, artificial,
resina synthtica, artificialis, artificiosa, arte
facta.
resistencia: (accin y efecto de resistir o re-
sistirse) resistntia, ae (contra + ac) f. Sin:
obstntia; rensus, us m; frmitas, firmitudo
(-dnis f); constntia; patintia; tencitas.
Uso: - armada, resistntia armata; - fsica,
crporis patintia; sin -, sine ulla resistntia;
sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
resistntiam aptus adversus + ac // (conjunto
de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resistntia, ae f // Electr re-
sistrium, ii n. Sin: rhephorum, i n; rhe-
phorus, i m.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resis-
tens // (que pertenece a la resistencia) resis-
tens, entis.
resistir: resstere. Uso: - a la demagogia, de-
maggiae resstere.
resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fasccu-
lus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascculus chartae epistolaris.
resoli o resol: roslium, ii n. Sin: ros (roris
m) solis; dulcssima aromtica ptio.
resolver: (desatar una dificultad o dar reso-
lucin a una duda) reslvere. Sin: slvere,
exslvere. Uso: - un problema, un enigma,
quaestionem, aenigma slvere; quaestionis,
aengmatis nodum expedire vel exslvere.
resonador: resonatrium, ii n. Sin: vocis
propagatrium.
resguardar
939
resonancia: (prolongacin del sonido) reso-
nntia, ae f. Sin: resontio, repercssio, onis
f // (sonido producido por repercusin de
otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus
// (fama) nomen, mnis n.
resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin:
sonum vel snitum rddere.
resorte: (muelle de metal) elatrium, ii n.
Sin: lmina vel lamella mollis, flxilis, flex-
bilis, elstica; spira frrea.
respaldar, v. respaldo.
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; recli-
natrium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, recli-
natrium sellae; arcus vel dorsum sellae.
respeto: respectus, us m. Sin: observntia
(vel dbitus honor) in liquem. Uso: - hu-
mano, inanis pudor; inanis humani iudcii
pudor; malus pudor; - por los dems, cetero-
rum observntia; con el debido -, cum reve-
rntia; sin - humano, nullo ad humana iudcia
respectu.
respiracin: respirtio, onis f. Sin: respira-
tus, spritus, us m; nima; efflatus, us m; ex-
haltio. Uso: - afanosa, spiritus angustior;
angstiae (-arum fpl) sprits; - animal, cut-
nea, vegetal, respirtio animalis, cutnea, ve-
getalis; - artificial, respirtio artificiosa,
artificialis; curtio oxygnia; - boca a boca,
sculum salutare; - dbil, spritus rarus,
nima tnuis (especialmente de un mori-
bundo); dificultad de -, spirandi difficultas;
anheltio; spritus gravis; rganos de la -, r-
gana respirationis.
respiradero: spirculum, i n. Sin: spiramen-
tum; fstula; pteus; os exhalationis.
respirador: respiratrium, ii n. Sin: instru-
mentum respiratrium. Uso: - automtico,
respiratrium automatrium.
respirar: respirare. Sin: spirare; nimum vel
spritum gere, accpere, collgere, dcere,
recpere, trhere. Uso: - afanosamente, spri-
tum crebro collgere; - levemente, lenem sp-
ritum gere; - a pleno pulmn, aperto pctore
salutferum ra dcere.
respiratorio: respiratrius, a, um. Sin: spiri-
talis; spirbilis; spirandi (gen); spritus (gen).
Uso: aparato -, vscera spirablia npl; vas -,
meatus (um mpl) spirandi vel sprits; r-
gano -, rganum respiratrium.
responder: respondere. Uso: responde ahora
a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
quae te interrogo; quin sabe -?, quis res-
ponsum dare scit?; quin sabe - a esta pre-
gunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
responsabilidad: responsablitas vel respon-
slitas, atis f. Sin: onus, neris n; munus,
nris n; offcium, ii n; culpa, ae f (culpabili-
dad); auctritas, atis (peso, valor del cargo).
Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
mnera et offcia ingnio uniuscuiusque con-
sentnea; - especfica, peculiaris responsli-
tas; - especfica sobre el ambiente de vida,
offcium de vitae loco; - financiera, onus
nummrium; - misionera, responsablitas
missionalis; - social, socialis obligtio; - sub-
jetiva, subiectiva responslitas; tremenda -,
grave onus; responsabilidades del matrimo-
nio, responsabilitates cniugum; conciencia
de la propia -, offcii sui conscintia; sibi cr-
diti mneris conscintia; conscintia mne-
rum exsequendorum // la - de amar la vida
humana, offcium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis con-
versionis in peius; es cosa de gran -, res est
magni neris vel pnderis; es decisiva la - de
la familia, decretria est famliae responsli-
tas; esto implica muchas y graves -, hoc
multa graviaque imponit nera; la - recae
responsabilidad
940
sobre alguien, eventus in caput alicius rci-
dit // achacar a uno la - de algo, ab liquo ra-
tionem ptere; culpam (alicius rei) in
liquem derivare vel concere; asumir la - de
algo, liquid in se recpere; alicius rei ratio-
nem in se recpere; causam in se transferre;
cargar con la - (culpa) de algo, alicius rei
culpam suscpere; ejercer la propia -, offcia
sua xsequi; estar exento de -, culp vacare;
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offcio teneri
recte educandi prolem; tomo sobre m la -,
perculum (el riesgo) vel culpam (la culpa)
in me recpio; praesto perculum vel culpam
// bajo mi -, me auctore (a instigacin ma);
meo perculo (por mi cuenta y riesgo); sin -,
nullo rationis reddendae offcio.
responsabilizacin: responsalitatis vel res-
ponsabilitatis ininctio.
responsabilizar: responsalitatem vel respon-
sabilitatem iningere.
responsable: sust responsalis vel respons-
bilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor,
responsor; (promotor de una empresa) alic-
ius rei dux (vel auctor, vel caput, vel prin-
ceps); qui praestat liquem (que da garanta
por uno) vel liquid (por algo); qui spondet
pro liquo (quien se hace garante de al-
guien). Uso: los - de la mala condicin de la
educacin, responsbiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, liquid praestare;
liquid in se recpere; auctorem esse alicius
rei; hacer a uno -, ab liquo rationem ptere
// adj responsalis vel responsbilis, e. Sin:
offcii sui cnscius (concienzudo); obnxius
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad
y maternidad, responsalis paternitatis ac
maternitatis exercittio; de manera -, modo
responsali.
responsablemente: responsabliter.
responsorial: adj responsorialis, e // (libro
de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
responsoriorum liber vel volumen.
respuesta: (accin de responder) respnsio,
onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
Uso: - telegrfica, telegrphicum responsum;
esperar - positiva del gobierno de Israel,
responsum positivum ab regmine israheliano
exspectare.
restablecer: - crticamente un texto, textum
ad criticorum rationem exgere. Sin: textum
crtice (vel ad crticam rationem) corrgere
vel emendare.
restar: Mat dedcere (nmerum de vel ex
alio). Sin: subdcere; detrhere; deductionem
fcere.
restauracin: restaurtio, onis f. Sin: refc-
tio; restittio; instaurtio. Uso: - econmica,
restaurtio oeconmica; - de una antigua cu-
bierta, restittio vetusti cuiusdam integu-
menti; - de una casa, restittio doms.
restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
renovatus.
restaurador: restaurator, oris m. Sin: refec-
tor; restitutor; repostor.
restaurn, v. restaurante.
restaurante: caupona, ae f; caupnium, ii n.
Sin: refectria, ae f (taberna); taberna dever-
sria vel refectria; domus cenatria. Uso: -
de hotel, centio, onis f; - chino, caupona si-
nensis; - musical, caupona msica; estar en
un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
in caupona manere vel morari.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
restitere; redintegrare.
responsabilizacin
941
restorn, v. restaurante.
resucitacin: resuscittio, onis f.
resucitado: resuscitatus, a, um. Sin: in vitam
redux; ad vitam revocatus vel reductus; redi-
vivus; reviviscens.
resucitador, ra: resuscitator, oris m; resusci-
tatrix, icis f. Sin: vitae restitutor.
resucitar: (volver a la vida a un muerto) re-
suscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam rd-
dere // (volver a la vida) resuscitari. Sin:
resrgere; revivscere; ab nferis excitari.
resultado: xitus, us m. Sin: eventus; effec-
tus; (favorable) successus // (situacin) sta-
tus, us m. Uso: - final, status finalis // sin -,
sine effectu, vel sine ullo effectu.
resumen: summrium, ii n. Sin: compn-
dium; eptoma, ae f.
resumir: recapitulare. Sin: compendiare;
comprehndere; summatim expnere;
brviter recensere; in compndium redgere;
in artum contrhere; per cpita recensere.
resurgimiento: resurrctio, onis f. Sin: reno-
vtio. Uso: - italiano, renata Italorum ntio;
libertas talae genti restituta vel redintegrata;
aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas,
quae a resurgente Italia nuncupatur; escrito-
res (poetas, pintores, escultores) del - ita-
liano, aetatis scriptores (potae, pictores,
sculptores vel staturii) e resurgente Italia
nuncupatae; guerra del - italiano, bellum It-
liae in libertatem vindicandae; bellum pro
restituenda Itliae libertate et unitate; Italo-
rum bellum ad libertatem repetendam; histo-
ria del - italiano, redintegratae Italae gentis
histria.
resurreccin: resurrctio, onis f. Sin:
anstasis, is f;: rditus ad (vel in) vitam; re-
viviscntia, resuscittio (a mortuis); ad vitam
restittio; - de los muertos, mortuorum ad
vitam revoctio; Pascua de -, sollmnia (vel
sacrum sollemne) ob memriam anstasis
Domini Nostri Iesu Christi.
retablo: sacra tbula torumatis decorata.
retaguardia: auxiliare vel auxilirium agmen
(-mnis n). Sin: agmen postremum.
retahla: longa sries (-ei f). Uso: - de pala-
bras, flumen verborum; - de reglas, fasti-
diosa praeceptorum sries.
retama: genista, ae f.
retardador: Cinem cinematogrphicum suf-
flamen (-mnis n).
retardatario: morator, oris m. Sin: tardans,
retardans.
retardo: retardtio, onis f.
retencin: (accin y efecto de retener) retn-
tio, onis f // (parte o totalidad retenida de un
sueldo, salario u otro haber) dedctio, onis f.
Sin: pecniae subdctio, subtrctio; pars sa-
lrii retenta // Med retntio.
retentiva: retinntia, ae f. Sin: virtus reten-
tria; facultas retinendi; memria.
retentivo: retinendi vi preditus.
reticencia: reticntia, ae f. Sin: silntium;
dissimultio. Uso: con -, reticenter; dissimu-
lanter, ex dissimulato.
reticente: rticens, entis. Sin: tacens, tcitus;
silens.
retculo: retculum, i n; retculus, i m. Sin:
retculo
942
retolum.
retina: rtina, ae f. Sin: membrana reticulata;
retculum oculare vel oculrium; culi ret-
culum; reticulata culi membrana.
retirada: recessus, us m. Sin: recssio; re-
cptio, onis f; receptus; secessus; discessus.
Uso: batirse en -, emprender la -, discdere,
recdere, se recpere; loco cdere.
retirado: (distante, apartado de un lugar)
distans, antis Sin: remotus // (dicho de un mi-
litar) miles stipndiis confectis vel stipndia
emritus. Sin: miles dimissus vel missus //
(dicho de un funcionario, obrero, etc.) em-
ritus. Sin: rude donatus; cui rudis data vel do-
nata est. Uso: generales -, generales,
postquam rude donati sunt // (lejos de la vida
pblica) solitrius. Sin: a civitatis tumultu re-
motus. Uso: llevar una vida -, vitam solit-
riam gere; vida - entre las paredes
domsticas, vita umbrtilis.
retirar: retrhere vel abstrhere. Uso: - los
soldados de Irak, mlites ex Irquia abstr-
here; - a los soldados israeles de la regin de
Gaza, ex regione Gaza mlites israhelianos
retrhere.
retiro: (accin y efecto de retirarse) recessus,
us m. Sin: secessus, us m; receptus, us m; va-
ledctio; rudis, is f. Uso: dar a uno el -, rudem
dare vel donare; lograr el -, rudem accpere;
rude donari; recibir su -, rudem accpere //
(ejercicio de devocin que consiste en prac-
ticar ciertas devociones retirndose por uno
o ms das de las ocupaciones ordinarias)
sacer recessus // (situacin del militar, fun-
cionario, obrero, etc., retirado) commeatus,
us m. Sin: dimssio; mssio; vactio; libertio
(a mnere, a miltia). Uso: - provisorio, defi-
nitivo, dimssio temporria, perptua; - limi-
tado, ilimitado, mssio ad diem, sine die (vel
in perptuum); pasar a -, discdere ab armis;
missionem accepisse vel habere; pedir -, mis-
sionem ptere // (sueldo, haber o pensin que
perciben los retirados) stipndium, ii n. Sin:
benefcium.
retocar: (revisar) retractare // (corregir)
corrgere. Sin: emendare // (perfeccionar) ex-
polire.
retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) ex-
poltio, onis f. Sin: recogntio; corrctio;
emendtio.
retrica: (arte que ensea las reglas del bien
decir) rhetrica, ae f; rhetrice, es f. Sin: rhe-
trica ars (artis f); dicendi ars, bene dicendi
scintia vel ars. Uso: las reglas de la -, di-
cendi praecepta; libros de -, libri rhetrici //
retricas (sofisteras o razones que no son
del caso) vanilquium, ii n. Sin: inanis sonus;
inanis fnditus sonus.
retorsin: retrtio, onis f. Sin: refuttio; re-
plsio; reictio.
retortijones: (de tripas) trmina, um npl.
retractacin: retracttio, onis f; retractatus,
us m. Sin: revoctio; reprobtio; corrctio;
emendtio.
retractar: revocare. Uso: - las propias pala-
bras, v. retractarse.
retractarse: dicta revocare; verba sua revo-
care vel recantare; orationem suam retxere.
retractista: pictor imginum vel iconicorum.
Sin: anthropgraphus.
retraso: commortio, onis f. Uso: por - de los
carteros, propter commorationem tabellario-
rum.
retrato: effgies, i f. Sin: imago, gnis f; si-
retina
943
mulacrum. Uso: - fotogrfico, effgies luce
expressa; - al natural, effgies icnica; simu-
lacrum icnicum; - en colores, effgies col-
ribus expressa; - en lpiz o pluma, imago
lneis adumbrata; - en madera, metal, piedra,
etc., sttua; simulacrum; signum; hacer el -
de uno, alicius spciem exprmere; alicius
imginem fngere vel effngere; hacer el - de
uno en pintura, en escultura, en cincel, en
lpiz, alicius imginem (vel simulacrum)
penicillo, scalpro, caelo, grphide rddere.
retreta: (toque militar que se usa por la
noche para avisar a los soldados que se reco-
jan al cuartel) recptui signum. Sin: militaris
sonus recptui canens.
retrete, v. excusado.
retribucin: retribtio, onis f. Sin: remunera-
tio; compenstio; merces, edis f. Uso: - ho-
nesta, iusta merces.
retributivo: retributioni insrviens. Sin: ad
retribuendum aptus; ad mercedem prtinens.
retroactividad: retroactvitas, atis f. Sin: re-
trotrctio; vis in praetritum valens.
retroactivo: retroactivus, a, um. Sin: in prae-
tritum valens vel vigens; in antecessum
quoque vigens; qui (quae, quod) in praetri-
tum valet vel viget. Uso: dar efecto - a una
ley, statere vel effcere ut lex in praetritum
(vel in antecessum) quoque vleat; emanar
una ley -, in praetritum ferre legem; tener
aplicacin -, retrorsum valere; vim retro ha-
bere; la ley tiene valor -, lex in antecessum
quoque viget.
retroceder: retrocdere; retro cdere Sin: re-
cdere; retrgradi; retro gradi; movere;
pedem (vel gradum, vel gressum) referre, re-
trhere, vrtere // fig deteriorem feri. Sin:
peiorem feri. Uso: hacer - (por ej., una cinta
de grabador), retrogere vel retorquere.
retroceso: (accin y efecto de retroceder) re-
trocessus, us m. Sin: recssus vel regressus,
us m; retrocssio, regrssio, revrsio, onis f .
Uso: - rpido (por ej., de una cinta de graba-
dor) recursus, us m // (empeoramiento) dete-
rior condcio; muttio in peius.
retrogradacin: retrogradtio, onis f. Sin:
retrogressus, retrocessus, regressus, us m.
retrogradar: retrgradi. Sin: retrocdere.
retrgrado: retrgradus, a, um. Sin: a pro-
gressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; vterum rerum studiosus; misone-
sta, ae m.
retrogresin, v. retroceso.
retroproyector: proiectrium supracapitale.
Sin: proiectrium lminis diurni.
retrospectivo: retrospciens vel retro asp-
ciens, entis. Sin: retro respciens; ad praet-
ritum respciens.
retrovisor: spculum retroscpicum vel
anoscpicum. Sin: spculum retro prosp-
ciens.
retrucano: (inversin de trminos) verbo-
rum invrsio // (juego de palabras) verborum
ludus.
reuma o rema, v. reumatismo.
reumtico: (que padece reuma) rheumticus,
a, um. Sin: arthrticus; articulari morbo affec-
tus vel vexatus; rheumatismo laborans // sust
rheumticus, i m. Sin: qui articulari morbo
laborat, vexatur, affcitur // (relativo al reu-
matismo) rheumticus. Sin: arthriticus. Uso:
dolores -, articulorum vel rtuum dolores;
reumtico
944
dolores articulares; sufrir fuertes dolores -,
magnos articulorum dolores habere.
reumatismo: rheuma, tis n; rheuma, ae f.
Sin: rheumatismus, i m; arthritis, dis f; mor-
bus articularis; vtium articulrium; dolor
rheumticus; dolor articulorum vel rtuum.
Uso: - articular, rheumatismus articularis; -
muscular, rheumatismus muscularis; tener -,
padecer de -, rheumatismo (articulari morbo,
articulorum vel rtuum morbo) laborare, ve-
xari, ffici.
reunin: (accin y efecto de reunir) inctio,
onis f. Sin: coninctio // (accin y efecto de
reunirse) congregtio, onis f. Sin: congrssio;
consocitio; coadiuntio; collctio, onis f.;
coetus, conventus, congressus, consessus, us
m; conclium; cotio; crculus; conventcu-
lum; concilibulum; sssio; consulttio. Uso:
- anual, consessus nnuus; nnua sssio; -
clandestina, secreta, conventus clandestinus;
- muy concurrida, conventus frequentssi-
mus, celebrrimus, mximus; - cumbre,
summi gradus congrssio vel conventus; - fa-
miliar, congrssio familirium; - festivas, ce-
lebrationes; - parlamentaria, consessus
parlamentariorum; - plenaria, generalis coe-
tus; - de despedida, congressus valetudin-
rius; - de mdicos, medicorum conclium vel
coetus; - de profesores, consulttio vel con-
slium magistrorum // realizar una -, conc-
lium habere; levantar , disolver una -,
conclium vel coetum dimttere.
reunir: (a personas o animales) congregare.
Sin: collgere; cgere // reunirse, convenire
intr. Sin: congregari.
revacunacin: revaccintio, onis f. Sin: nova
vaccintio.
revacunar: revaccinare. Sin: dnuo (vel te-
rum, vel rursus) vaccinare; dnuo vaccnum
pus (puris n) insrere.
revlida o revalidacin: revalidtio, onis f.
Sin: convalidtio; recogntio; ratihabtio; ap-
probtio; confirmtio.
revalidar: revalidare. Sin: convalidare;
ratum habere vel fcere; recognscere; appro-
bare; confirmare.
revalorizacin: revalortio, onis f.
revaluacin: (nueva evaluacin) iterata exis-
timtio // (incremento del valor de una mo-
neda o de otra cosa) valoris auctus (-us m).
revaluar: (volver a evaluar) terum existi-
mare // (elevar el valor de una moneda o de
otra cosa) valorem augere.
revelacin: (accin de revelar) reveltio,
onis f. Sin: patefctio; manifesttio; resertio;
nuntitio; apertio vel aprtio // (manifesta-
cin divina) Reveltio. Sin: vritas divnitus
trdita; res divino afflatu patefacta; vritas
Deo aperiente accepta.
revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifes-
tatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades re-
veladas por Dios, veritates Deo revelante (vel
aperiente) acceptae // (Fotogr, operacin de
revelar) lamellae photogrphicae detctio o
bien brcteae photogrphicae detctio (segn
se trate de plancha o de pelcula fotogrfica).
revelador: ( que revela) revelator, oris m //
(bao para revelar la fotografa) revelat-
rium, ii n.
revelar: (mostrar, descubrir) manifestare.
Sin: patefcere; reserare; prdere; pndere;
detgere; retgere. Uso: - los artilugios de
uno, malas artes alicius in mdium proferre;
- una fotografa, imginem luce impressam
medicat aqu detgere // (manifestar de
parte de Dios) divnitus revelare vel manifes-
tare.
reumatismo
945
revendedor: propla, ae m. Sin: nstitor.
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de locali-
dades, tesserarum vnditor iniquus.
reventa: iterata vendtio. Uso: - de localida-
des, vendtio tesserarum iniqua.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) eldere. Sin: protrere; rm-
pere; dirmpere; displdere // (fig, causar
gran dao a una persona) vexare liquem.
Sin: protrere // (estallar) rumpi. Sin: di-
rumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidi,
ir rumpi; - de risa, cachinnum tllere; risu
solvi.
reventn: rptio, onis f. Sin: dirptio. Uso: -
de neumtico, gummis dirptio.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viridita-
tem resmere. Sin: vridem colorem recupe-
rare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivscere. Sin: revvere.
reverencial: reverentialis, e. Sin: revernti
plenus; reverenter prestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis.
reverenciar: reverntiam licui praestare.
reverendsimo: reverentssimus vel reveren-
dssimus. Sin: dmodum vel perquam reve-
rendus.
reverendo: (digno de reverencia) venerbi-
lis, venerandus; veneratione vel honore dig-
nus; colendus // (ttulo o tratamiento que se
aplica a eclesisticos y religiosos) reveren-
dus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reve-
rendus pater Gregrius; el muy - padre
Miguel, dmodum (vel perquam) reverendus
pater Michael // sust reverendus, i m.
reversibilidad: reversiblitas, atis f. Sin: ad
invertendum idonitas.
reversible: (que puede usarse por el derecho
o por el revs) reversbilis, e. Sin: verstilis,
vertbilis, revertbilis; ad invertendum aptus
vel idneus.
reversin: revrsio, onis f. Sin: regrssio;
restittio.
reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
moneda, pars aversa alicius nummi.
revs: (bofetada) lapa, ae f. Sin: inversa
manu percssio.
revestimiento: (accin y efecto de revestir)
indctio, onis f // (capa o cubierta con que se
resguarda o adorna una superficie) tegimen-
tum, i n. Sin: involucrum; operimentum.
revestir: vestire vel revestire. Sin : cont-
gere; tgere.
revisar: recognscere. Sin: recognitioni (vel
exmini, vel eximinationi) trdere, subcere,
sbdere.
revisin: (accin de revisar) revsio, onis f.
Sin: recogntio; inspctio; examen, mnis n;
examintio; emendtio; corrctio. Uso: - m-
dica, explortio mdica; mdici inspctio; -
de las cuentas, calculorum vel rationum re-
cogntio; - de pruebas tipogrficas, recogn-
tio; - de un libro, libri emendtio.
revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recog-
ntio et emendtio; rerum anteriorum (vel su-
periorum) recogntio. Uso: - poltico,
condicionis polticae recogntio.
revisionista: (perteneciente o relativo al re-
visionismo) ad rerum anteriorum recognitio-
nem ttinens; (perteneciente o relativo al
revisionismo poltico) ad condicionis polti-
cae recognitionem spectans // (partidario o
seguidor del revisionismo) revisionista, ae m.
revisionista
946
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) re-
cognitionis fautor; (en lo poltico) rerum po-
liticarum recognitionis fautor.
revisor: revisor, oris m. Sin: recgnitor; exa-
minator; inspector. Uso: - de boletos, inspec-
tor; perforator; - de cuentas, dispunctor;
rationum cgnitor; inspector rei nummriae,
sive rerum nummariarum; - de tareas, de
pruebas de imprenta, corrector vel emenda-
tor.
revista: (inspeccin exacta, examen deta-
llado) recogntio, onis f. Sin: inquistio. Uso:
pasar - a algo, liquid recognscere vel in-
qurere // (inspeccin de la tropa, de los ca-
ballos, etc.) recnsio, onis f. Sin: recessus, us
m; lustrtio. Uso: - naval, nvium recogntio
vel recnsio; navalis decrsio; pasar - al ejr-
cito, exrcitum recensere, lustrare, recogns-
cere; exrcits recensionem gere //
(publicacin peridica) commentrius, ii m;
commentrium, ii n. Sin: commentrius pe-
ridicus; commentrii peridici; acta peri-
dica; recnsio; peridicum; recogntio;
chronogrphicon, i n. Uso: - semanal, quin-
cenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatri-
mestral, commentrii peridici singulis
hebdomdibus, bis in mense (vel sexto d-
cimo quoque die), sngulis mnsibus, alternis
mnsibus, quater in anno (vel quarto quoque
mense), ter in anno (vel quinto quoque
mense) diti; commentrii hebdomadrii, bis
mnstrui, mnstrui, bimestres, trimestres,
quatrimestres vel quadrimestres; recnsio
hebdomadria, bis mnstrua, mnstrua, bi-
mestris, trimestris, quatrimestris vel quadri-
mestris; - bibliogrfica, librorum recnsio; -
cientfica, scientiarum recnsio; (comment-
rium) peridicum scientficum; acta (-orum
npl) peridica scientfica; - deportiva, eph-
meris lusria; recnsio rei athlticae; - ilus-
trada, ephmeris imagnibus ornata;
commentrius peridicus picturatus; - lin-
gsticas mensuales, mnstrui linguarum
commentrii; - literaria, litterarum recogntio
vel acta; commentrii ltteris excolendis; -
muy difundida, vulgatssimi commentrii; -
oficial, commentrius officialis; - pequea,
commentarolus; - porno, ephmeris obs-
cena; - teatral, fabularum recogntio; la - La-
tnitas, commentrii, qui Latnitas
inscribuntur; commentrii, quibus Latnitas
index, nomen, ttulus; commentrii Latinita-
tis; la - Vox Latina, peridici commentrii,
quibus est index Vox Latina; commentrii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentrius
Macadam inscriptus.
revistita: commentarolus, i m. Uso: - gr-
fica, commentarolus nubeculatus; commen-
tarolus pictogrphicus vel scaenogrphicus.
revival: (retorno o reactualizacin de un es-
tilo, de elementos o de temas artsticos del
pasado, o de modas consumistas de un pa-
sado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
vitlitas // Teatro nova in scaenam prodtio.
Sin: spectculum redintegratum, renovatum,
in prstinum restitutum.
revivificacin: revivifictio, onis f. Sin: re-
viviscntia; ad novam vitam suscittio vel ex-
cittio.
revocabilidad: revocablitas, atis f. Sin: re-
vocbilis ndoles (-is f).
revocable: revocbilis, e. Sin: mutbilis; pre-
crius.
revocar: (anular una concesin, un man-
dato, una norma legal o una resolucin) re-
vocare. Sin: rescndere; irritare; abrogare //
(enlucir o pintar de nuevo una pared) trulli-
zare. Sin: calce oblnere, illnere, perpolire;
trullizationem vel tectrium indcere. Uso: -
una pared, paretem trullizare; paretem tec-
trio polire vel expolire; pareti tectrium in-
dcere vel obdcere; - con yeso, gypsare; -
revisor
947
con una mano de blanco, dealbare; albo po-
lire vel expolire.
revocatorio: revocatrius, a, um.
revolcarse: volutari. Sin: se volutare; pro-
volvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel vo-
lutari.
revolucin: (vuelta completa de una rueda)
convrsio, onis f. Sin: circitus, us m; vers-
tio. Uso: revoluciones por minuto, conversio-
nes per minutum (factae); conversiones
sngulis minutis, vel in sngula minuta // (mo-
vimiento de un astro en el curso de su rbita)
circitus, us m. Sin: convrsio; revoltio; m-
bitus, us m. Uso: - del sol, solis circitus; las
- celestes, caeli mutationes vel conversiones
// (perturbacin, rebelin; cambio violento
en las instituciones polticas) revoltio, onis
f. Sin: rebllio; sedtio; evrsio; rerum per-
turbtio , evrsio, convrsio, muttio; popu-
laris tumultus; cvium sedtio; rerum civlium
muttio; rerum improvisa evrsio; rerum pu-
blicarum evrsio, convrsio, perturbtio; rei
pblicae perturbtio, convrsio, dissoltio.
Uso: - cultural, sedtio ab hminum cultura
appellata; - francesa, sedtio vel revoltio
francogllica; gllica rerum convrsio; evr-
sio rerum francogllica; - mundial, revoltio
universalis; toto orbe terrarum rerum mut-
tio; - rusa, rssica rerum muttio.
revolucionario: adj seditionrius, a, um. Sin:
seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum
(vel commutandarum) cpidus; rerum nova-
rum cpidus; ad res evertendas prtinens //
sust revolutionrius, ii m. Sin: seditionrius;
eversor; subversor; rei pblicae subversor;
turbulentus vel seditiosus homo; rerum nova-
rum cpidus homo; genricam rebellis, is m.
Uso: hacer propaganda -, turbulenta diss-
rere; ser -, pblicis commutandis (vel ever-
tendis) rebus studere; rerum novarum
molitorem esse.
revolucionarismo: rerum evertendarum con-
slium vel stdium.
revolucionarista: rerum evertendarum ppe-
tens.
revlver: manuballstula, ae f. Sin: pyroba-
llstula; ignvoma manuballstula vel manu-
ballista; manualis pyrbolus; manuballstula
vel pyroballstula verstilis; pistlium vel
pistrium rotbile; scloptulum. Uso: - del
microscopio, vertculum; tiro de -, ictus (-us
m) manuballstulae; disparar tiros de -, igni-
tos glbulos e manuballstula (vel e pyro-
ballstula) decere.
revoque: tectrium, ii n. Sin: trulliztio; tec-
trium vel albrium opus.
revuelta: sedtio, onis f. Sin: rebllio. Uso: -
popular, sedtio popularis; incitar a una -, ad
seditionem liquem incitare, excitare, conci-
tare, impllere, stimulare, instimulare; susci-
tar una -, seditionem concitare, movere,
conflare.
revulsivo: adj revulsivus, a, um. Sin: revo-
catrius // sust revulsivum, i n (medicamen,
mnis n). Sin: medicamentum revocatrium.
rey: (pieza del juego de ajedrez) Rex, regis
m.
Reyes: da de -, dies Epiphaniae; regalos de
-, epiphaniae dona vel mnera.
reyezuelo: (dim de rey) rgulus, i m // (p-
jaro) rgulus. Sin: trchilus, i m.
rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las
oraciones de la maana, preces matutinas
fndere.
rezo: (accin de rezar) prectio, onis f. Sin:
prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro-
rezo
948
gtio; deprectio; recittio // (oficio eclesis-
tico) sacrae vel horriae preces. Sin: horriae
precationes; divinum offcium.
Rhodesia: Rhodsia, ae f.
rhodesio: adj rhodesianus, a, um // sust
Rhodesianus, i m.
rhum, v. ron.
ra: (parte del ro ms prxima a su desem-
bocadura en el mar) flminis in mare stium.
ribera, v. orilla.
ribosoma: ribosoma, tis n.
Richter: escala -, richteriana metiendi rtio.
rcino: rcinus, i m. Uso: aceite de -, rcini
leum; rcini sucus.
riel: rbita, ae f. Sin: ductria rbita. Uso: -
ferroviario, rbita vel rgula ferriviria; rie-
les, gmini axes; gmini ferratae viae axes
(-ium mpl); binae lminae viae ferratae; rie-
les de acero, ferriviriae rgulae chalybiae;
el tren corre sobre los -, tramen gminos axes
terit; prohibido atravesar los -, nequaquam
licet rbitas transversare.
rienda: habena, ae f. Uso: a - suelta, citato
equo; dar - suelta a la fantasa, ingnio habe-
nas permttere; dar - suelta a las pasiones, li-
bidnibus indulgere, inservire; libdini se
ddere totum; se libidnibus permttere.
rifa: (juego) sorttio, onis f; v. lotera // (con-
tienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: irgium;
convcium.
rifle, v. fusil.
rigor: rigor, oris m; (del tiempo) aspritas;
(moral) sevritas, atis f. Uso: - cientfico, sub-
tilis rei (vel doctrinae) investigtio; - lgico,
disserendi subtlitas.
rigorismo: rigorismus, i m. Sin: rigoris af-
fecttio; inflexbilis hbitus; nmius rigor,
nmia sevritas; severa iudicandi rtio.
rigorista: sust rigorista, ae m. Sin: rigorismi
fautor; rigoris affectator; exactor disciplinae
gravssimus; rigidorum morum probator //
adj inflexbilis, e. Sin: ad severitatem procli-
vis; severe idicans.
rima: (consonancia o asonancia de dos
voces) consonntia, ae f. Sin: homoeotelu-
ton, i n; terminationis idntitas; consonntia
verba; verba simliter desinntia; idem ver-
borum xitus; vocum vel verborum smilis
xitus; v. asonancia, consonancia. Uso: - al-
ternante, consonntia alternata; - cruzada,
consonntia clausa; - doble, consonntia du-
plex; - encadenada, consonntia catenata; -
imperfecta, consonntia imperfecta; - inte-
rior, consonntia mdia vel interna; - leonina,
consonntia leonina; - partida, consonntia
partita // (composicin en verso, del gnero
lrico) octava -, octstichum; octoni versus;
carmen vel poma octstichis (vel octonis)
vrsibus constans; sexta -, hexstichum; car-
men hexstichum; carmen hexstichis stro-
phis; tercia -, trstichum; carmen vel stropha
ternis vrsibus constans; bsqueda de la -,
homoeoteluti stdium; en -, extremis slla-
bis consonntibus; por exigencia de -, ho-
moeoteluti caus.
rimador: versificator, oris m. Sin: versficus;
versificandi peritus; consonntium verborum
auctor.
rimar: (ser una palabra asonante, o ms es-
pecialmente, consonante de otra) simliter
desnere, cdere; consonare. Sin: extremis lt-
teris (vel extremis sllabis) consonare //
Rhodesia
949
(hacer versos rimados) versus simliter des-
inentes (vel cadentes) fcere; versus extremis
sllabis consonantes fcere.
rimero, v. montn.
rinalgia: rhinlgia sive -alga, ae f. Sin: n-
rium dolor.
rinanto, v. gallocresta.
rincn: (ngulo) ngulus, i m // (escondrijo o
lugar retirado) recessus, us m.
ring: (recinto redondo, pista para pruebas
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamen-
tum; athletarum tabulatum // (cuadriltero
para el boxeo) pugilats suggestum (-i n) vel
suggestus (-us m); pugilats vel pgilum pa-
laestra; suggestus quadratus; suggestus qua-
dratus et fnibus circumsaeptus.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nrium inflamm-
tio.
rinoceronte: rhinceros, tis (ac -otem vel
-ota) m.
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f.
rinofaringitis: rhinopharyngitis, dis f. Sin:
rhinopharyngis inflammtio, exaspertio;
nrium fauciumque inflammtio.
rinofona: rhinophnia sive -phona, ae f.
Sin: vox per nares dita; vox quae per nares
egritur.
rinolaringologa: rhinolaryngolgia sive
-loga, ae f.
rinologa: rhinolgia sive -loga, ae f. Sin:
nrium (vel de nribus) doctrina, disciplina,
scintia; nrium stdium disciplinaque.
rinlogo: rhinlogus, i m. Sin: rhinolgiae
cultor (que profesa la rinologa); rhinolgiae
peritus vel peritssimus (que tiene conoci-
mientos especiales de ella).
rinmetro: rhinmetrum, i n.
rinoplastia: rhinoplstice, es f.
rinorragia: rhinorrhgia sive -rrhaga, ae f.
Sin: nrium haemorrhgia; haemorrhgia ex
nribus; naris sanguintio; nasalis snguinis
fluxus.
rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi profl-
vium.
rinoscopia: rhinoscpia sive -scopa, ae f.
Sin: nrium inspctio; rhinoscpica inspc-
tio.
ria: rixa, ae f. Sin: alterctio; iurgium.
rin: ren, renis (gen pl renum vel rnium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, ca-
chinnus (-i m); cachinntio; - espasmdica,
sardnica, risus spsticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
-, effusus ac strepens risus; cachinnus //
caerse, desternillarse, morirse de -, risu
correre, mori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cncuti; causar - / mover, pro-
vocar a -, risum movere, commovere, exci-
tare, concitare; contener la -, risum tenere,
continere, compscere; convertir algo en ob-
jeto de -, liquid in risum vrtere; ser motivo
de - para uno, dare risum licui; rsui vel irr-
sui licui esse; licui risum praebere; tomar
algo a -, risu liquid excpere; tomar todo a -,
mnia ad ridculum referre.
risada, v. risotada.
risada
950
risotada: cachinnus, i m; cachinntio, onis f.
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti,
reste) f. Uso: - de ajo, restis llii, lii, hlii; -
de cebollas, cepae vel cepis restis.
ristre: lanza en -, hast protent, porrect, in-
fest.
ritmar: modulari. Sin: rhthmice modulari;
rhythmo ditare; rhthmice ordinare; nmeris
dispnere; certo nmero distnguere.
rtmica: (ciencia del ritmo) rhthmica, ae f;
rhthmice, es f. Sin: ars rhthmica; numero-
rum rtio, ars, modertio.
rtmicamente: rhthmice. Sin: numerose;
concinne; ad (vel in) nmerum; ad (vel per)
nmeros; rhthmica ratione; ad rhythmi nor-
mas. Uso: bailar -, in nmerum vel ad nme-
ros saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in
modum) cnere; caminar, marchar -, nume-
rose incdere; hablar -, numerose (vel in
modum) dcere; alzar los brazos -, in nme-
rum tllere brachia vel bracchia.
rtmico: rhthmicus, a, um. Sin: modulatus,
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modula-
tus (vel numerosus, vel modulatssimus) can-
tus; prosa -, numerosa ortio; no -,
incompsitus; enormis; su prosa tiene caden-
cia -, eius ortio numerose cadit; disposicin
- de las palabras, verborum constrctio et
nmerus.
ritmo: (orden acompasado en la sucesin o
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m.
Sin: rtio; modus; certae vices. Uso: - biol-
gico, rhythmus biolgicus; - biolgicos del
propio organismo, certae sui crporis vices;
- del mundo, certae vices rerum; - naturales,
vices naturales; el acostumbrado - de tra-
bajo, sueta operandi rtio; el - de la vida,
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace-
lerado, lento, celriter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac tmpore; sin -, extra modum
// (disposicin peridica y armoniosa de
voces y clusulas en el lenguaje; proporcin
simtrica de los tiempos fuertes y dbiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: mo-
dultio; nmerus; nmeri, orum mpl; harm-
nia; concnnitas; nmerus msicus; nmerus
modusque; numerorum modorumque rtio.
Uso: - libre, nmerus solutus; - potico, po-
ticus nmerus; - quebrado, infracti et concisi
nmeri; - regular, astrictus nmerus; - en la
prosa, orationis solutae nmeri; prosae ora-
tionis nmerus; con -, in nmerum; sin -,
extra nmerum.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
ritus; - demonaco, ritus daemonacus vel
daemnicus; - paganos de expulsin de de-
monios, ritus pagnici daemoniorum expe-
llendorum; segn el - ortodoxo, ritu
orthodoxo.
ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo ins-
trumental que precede y a veces sigue un
trozo de canto) proemium, ii n (obertura);
postcnium, ii n. Sin: repetitum cnticum
(canto que se repite), repetendum cnticum
(que ha de repetirse) // (verso intercalar;
grupo de versos intercalares) versus (-us m)
intercalaris; versus intercalares // repetir el
acostumbrado -, eandem cantilenam cnere.
Sin: adem semper decantare.
ritual: (ceremonial) caerimniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
liber ritualis; sacrorum rtuum liber // adj ri-
tualis, e. Sin: rtuum prprius; ad ritus sacros
ttinens.
ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nmia ob-
servntia rtuum.
ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
sectator, fautor; rtuum studiosus, peritus,
risotada
951
callens; rtuum observantssimus; scinti
rtuum eruditus.
rivalidad: (competencia) certamen, mnis n.
Sin: certtio // (enemistad) rivlitas, atis f.
Sin: aemulatus, us m; simultas, atis f; aemu-
ltio prava, vitiosa, nvida, infesta.
rizadillo: nio de pelo -, puellus cincnnulo
capillo; cincinntulus puer.
rizado: crispus, a, um. Sin: cincinnatus. Uso:
de pelo -, cincinnatus; algo -, cincinntulus,
cincnnulus.
rizo: (ensortijado) v. rizado // (mechn de
pelo ensortijado) cincinnus, i m. Uso: - pe-
queo, cincnnulus, i m.
rizoso, v. rizado.
roast-beef, v. rosbif.
robar: (cosa robada) furtum, i n. Sin: rap-
tum; res furtiva.
robo: furtum, i n. Uso: - con fractura o con
escalo, furtum fractis claustris factum.
robot: robotum, i n. Sin: autmatum, i n; m-
china automatria; homo machinalis, mech-
nicus, automatrius, artificialis; homo se
ipsum movens; autmaton (-i n) robot.
Uso: moverse como robots, robotorum in
modum se movere; portarse como un -, in ro-
boti modum se grere.
robtica: robtica, ae f. Sin: ars robtica.
robtico: robticus, a, um.
robotizacin: robotorum indctio.
robotizar: roboto vel robotis instrere.
rocambolesco: vrius mirificusque.
rociador: nimbus, i m. Sin: - elctrico, nim-
bus elctricus.
rock and roll o rocknroll: nuta et vl-
vere. Sin: salttio nuta et vlvere; msica
gneris, quod Rocknroll dcitur; modi
msici nutntium seque torquntium.
rococ: adj trgidus, a, um. Sin: tmidus; in-
flatus; rcocus. Uso: estilo -, trgidum vel in-
flatum dicendi genus // sust rococo indecl.
Sin: barcus; ars baroca; trgida artis rtio;
nimis exquisitum vriumque genus.
rodaballo: rhombus, i m.
rodaja: (pieza circular y plana, de cualquier
materia; ruedecilla) orbculus, i m. Sin: r-
tula // (tajada circular) lamnula orbicularis.
Sin: segmentum orbiculare. Uso: - de morta-
dela, lamnula murtati.
rodaje: (conjunto de ruedas) rotae, arum fpl.
Sin: rotarum congries (-ei f) vel acervus //
(preparacin, aprendizaje, prctica) experi-
mentum temporrium // (Cinem, proceso de
grabacin de una pelcula) pellculae cine-
matogrphicae imprssio // (funcionamiento
controlado de un motor nuevo) motorii (vel
machinationis, vel rotarum) compostio. Sin:
perfecta autoraedae machinamenti commis-
sura vel accommodtio; rotarum disciplina.
rodamiento: Mec voluttio, onis f. Uso: - de
bolas, voluttio globularis.
rodar: (filmar o impresionar una pelcula ci-
nematogrfica) pellculam imprmere. Sin:
pellculam cinematogrphicam parare // (mo-
verse una cosa por medio de ruedas) volvi.
Sin: devolvi; vehi // (caer) prolapsum vel
praecpitem cdere; praecpitem cdere, ferri,
provolvi.
rodar
952
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circitus,
us m. Sin: circumdtio, onis f // (camino ms
largo o desvo del camino derecho) flexus, us
m. Sin: circitus, us m; a recta via deflctio //
(deporte que consiste en montar a pelo po-
tros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectculum equestre // (reu-
nin del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier
otro fin) circitus quitum // (modo ambiguo
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, per-
plexe vel oblique; sin rodeos, simplciter, sin-
cere, aperte; missis ambagibus; andar con
rodeos, ambgibus uti; circumlocutinibus
uti; per circumlocutiones verba fcere; con
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simpl-
citer; sincere; aperte; missis ambagibus //
buscar rodeos, moras nctere. Sin: rem
cllide differre.
Rodesia, v. Rhodesia.
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, psitis
(vel flexis, vel inclinatis) gnibus; gnibus
submissis; inflexo genu; gnibus nixus; caer
de rodillas, gnibus se devlvere; pronis g-
nibus cdere; procmbere genu sive gnua;
gnua pnere licui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodi-
llarse; estar de rodillas, gnibus niti; gnua
subsdere // (pao basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pnnulus, i m. Sin:
gusape, is n; gusapum, i n; abstersrius
pannculus.
rodillazo: genu ictus (-us m).
rodillera: (cosa que se pone para comodi-
dad, defensa o adorno de la rodilla) genuale,
is n.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m.
Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
cylindrus premens // (de mquina de escri-
bir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, iz-
quierda del -, caput dextrum, laevum
cylindri.
rodio: rhdium, ii n.
rododendro: rhododendrum vel rhododen-
dron, i n.
rodrign: pedamen, mnis n; pedamentum, i
n. Sin: adminculum.
rogacin: (accin de rogar) rogtio, onis f.
Sin: supplictio // rogaciones (letanas en
procesiones pblicas) rogationes, um fpl.
Sin: arvalis vel arvorum lustrtio; ambarvalis
lustrtio.
rogativa: ad Deum supplictio vel deprectio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litana,
ae f; litanae, arum fpl; preces rogatriae vel
pblicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad im-
petrandam pluviam pblicae preces; celebrar
las -, litanas celebrare, gere, pergere.
rogatorio: rogatrius, a, um. Sin: rogationis
(gen); ad rogationem spectans.
rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
Alpinorum rubor (-ris m).
rojete, v. colorete.
rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ssecla) rsseus vel russatus, i m.
Uso: los -, russati, orum mpl; la faccin de
los -, russata fctio.
rol: (rollo) v. esta voz // (papel, funcin) par-
tes, ium fpl. Sin: munus, nris n // (lista o
enumeracin) index, dcis mf.
rollo: rtulus, i m. Sin: volumen, mnis n;
rodeo
953
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel
chartarum) rtulus vel volumen; plagularum
scapus; chartarum glomus (glmeris n) // -
fotogrfico, pellcula photogrphica // (ca-
rrete cinematogrfico) volbilis discus cine-
matogrphicus.
ROM, abrev. de read-only-memory (In-
form): memria fixa.
romadizo: pituta, ae f. Sin: destilltio n-
rium; nasi pituta; v. coriza.
romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera
romana.
romance: adj romnicus, a, um. Sin: roma-
niensis vel romanensis, e // (lengua romance)
lingua romnica vel romaniensis. Sin: sermo
romnicus vel romaniensis; neolatina lingua;
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a ro-
mano sermone derivata // (idioma espaol)
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: es-
cribir en -, hispane vel verncule scrbere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel fleblium crminum cantor
// (coleccin de romances) romntica vel fle-
blia crmina. Sin: romntica (vel fleblia)
crmina collecta vel collectnea.
romancista: (dicho de la persona que escriba
en lengua romance, por contraposicin a la
que escriba en latn) scriptor romaniensis.
romnico: romnicus. Uso: estilo -, stilus ro-
mnicus.
romanidad: romnitas, atis f. Sin: res roma-
nae; mores et instituta Romanorum; spritus
romanus; ndoles romana; qulitas antiqui
cultus romani; Romanorum instituta leges-
que; Romanorum cogitandi agendique rtio
// (en sentido catlico) cathlicae romanitatis
instituta ac mores. Sin: romana et cathlica
cogitandi agendique rtio. Uso: apego a la -,
cathlicae romanitatis stdium.
romanismo: (entusiasmo por Roma) roma-
nismus, i m. Sin: rerum romanarum stdium;
favor in romanum nomen // (conjunto de ins-
tituciones, cultura o tendencias polticas de
Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
romano) vox romanae dialecti.
romanista: romanista, ae m. Sin: rerum ro-
manarum studiosus (estudioso de la romani-
dad); iuris romani peritus (que profesa el
derecho romano o tiene en l especiales co-
nocimientos); linguarum romanicarum stu-
diosus; romannsium litterarum studiosus
(versado en las lenguas romances y en sus
correspondientes literaturas).
romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la ci-
vilizacin romana) vitae cltui Romanorum
conformare, aptare; cltui atque humanitati
Romanorum conformare; cltui moribusque
Romanorum conformare // (difundir la civili-
zacin romana) mores Romanorum indcere.
romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (es-
cuela literaria de la primera mitad del siglo
XIX) romanticorum schola, doctrina, ars //
(poca de la cultura occidental en que pre-
valeci tal escuela literaria) romntica aetas
// (cualidad de romntico, sentimental) nimi
(nmia) mollitudo (-dnis f). Sin: immdica
mollitudo.
romntico: (concerniente o relativo al ro-
manticismo o que participa de sus cualida-
des) romnticus, a, um. Sin: ad
romanticismum prtinens // (partidario del
romanticismo) romanticismi (vel scholae ro-
mnticae) ssecla vel fautor. Uso: los -, ro-
mntici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
commentcius, a, um. Sin: fictus // (sentimen-
tal) mollis, e. Sin: mollculus; suavis; tener;
tener atque mollis. Uso: espritu -, molle pec-
romntico
954
tus; seorita -, mollis puella; - como soy, qu
mollti sum nimi; hay en su nimo algo -,
tnerum quiddam atque molle inest in eius
nimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso)
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenita-
tes ltorum et orarum.
romanza: romnticum carmen. Sin: suave
cnticum; carmen flbile, cmmovens; cntio
melda vel permulcens; carmen commoven-
dis nimis aptum.
rombo: (figura geomtrica) rhombus, i m.
Sin: sctula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus;
rhombi vel sctulae instar.
romera: devota vel sacra peregrintio.
romero: (peregrino) peregrinator, oris m.
Sin: peregrinus; peregrinator, peregrinus ad
loca sacra // (arbusto) ros (roris m) marinus.
rompecabezas: (problema o acertijo de dif-
cil solucin) aenigma, tis n. Sin: res vel
questio abstrusa, obscura, inexplicbilis; in-
tricata (vel perplexa, vel perdiffcilis) ques-
tio; inceptum abstrusum; opus rduum //
(juego que consiste en reconstituir un dibujo
recortado caprichosamente) subvertculum,
i n. Sin: devertculum; coagmentationis
ludus.
rompehielos: (buque para navegar entre los
hielos) navis glciem frangens, effringens,
diffringens, confringens, infringens, perfrin-
gens. Sin: navis glacfraga.
rompehuelgas: peris desertionem recusans.
Sin: condictam peris cessationem (vel inter-
missionem, vel desertionem) recusans.
rompenueces: nucifrangbulum, i n. Sin: for-
fex (-fcis mf) ncibus frangendis.
rompeolas: moles (-is f) fluctfraga. Sin:
moles flctibus obiecta, oppsita , restans.
rompeviento: tuncula vento arcendo vel
prohibendo.
ron: rhmium, ii n. Sin: rhumum; cnneus;
scera nutica.
roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ron-
chissans. Sin : stertens; proflans; ronchsonus
// (pez marino) sparus cntharus.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ron-
chissare. Sin : strtere; proflare; ronchos
dere; dormiendo ronchos dere.
roncha: (rebanada) lamnula, ae f. Uso: - de
embutido, farcminis lamnula.
ronco: raucus. Uso: voz -, vox rauca.
ronda: (accin de rondar) circutio sive cir-
cumtio, onis f. Sin: nocturna lustrtio, circu-
tio, circumtio; nocturnus circitus vel
circmitus, us m // (grupo de personas que
andan rondando) circitores, um mpl. Sin: cir-
cuitores; vgiles; excubitores; exploratores;
vgiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitio-
nem fcere, gere, obire; circure sive cir-
cumire; lustrare; vsere; ir de - por la ciudad,
urbem circure, circumire, lustrare, vsere;
pasa la -, vgiles circumeunt // (reunin noc-
turna de mozos para tocar y cantar por las
calles) ivenum turma (vel globus, vel
manus) noctu festive ppidum lustrntium.
rondar: (dar vueltas alrededor de una cosa)
circure vel circumire. Uso: - las fortificacio-
nes, circumire munitiones // (recorrer de
noche una poblacin para vigilar o pasear)
v. ronda // (dicho de los mozos: pasear las
calles donde viven las mozas a quienes ga-
romanza
955
lantean) puellarum (vel dominularum) vias,
domos vel fores perlustrare, circuire, circu-
mire.
rond: circutio vel circumtio, onis f. Sin:
circitus vel circmitus, mbitus, us m.
rondn: (animal) cpselus, i m. Sin: apus,
dis m // de -, inconsulto. Sin: tmere.
ronquera: rucitas, atis f. Sin: vox rauca;
fauces raucae.
ronquido: rhoncus vel ronchus, i m.
ronzal: (de cuero) numella, ae f. Uso: atado
con -, numell vinctus.
roa: (sarna) scbies, ei f. Sin: psora, ae vel
psorae, arum f.
rooso: (que tiene o padece roa) scabiosus,
a, um. Sin: scaber, bra, brum; psricus.
ropa: - blanca, lntea, orum npl. Sin: linte-
mina, um npl. Uso: - de cama, strgulum, i
n; - de marca, ptimae notae vestimentum; -
para lavar, lavanda, orum npl; lavandria,
orum npl; lavar la -, lntea lavare; ablere
vstium sordes; planchar la -, rugata lntea
rdere; lntea complanare; secar la - al sol,
lntea (in) sole siccare; lntea solis vapore
apricare; tender la - (lavada), mdida lntea
expnere.
ropavejero: scrutrius, ii m.
ropera: (la que cuida de la ropa de una co-
munidad) vestplica vel vestspica, ae f.
ropero: (armario) vestirium, ii n. Sin: ar-
mrium vestirium; arca vestiria. Uso: - de
pared, vestirium pareti insertum; v. alacena
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestspicus, i m.
roquete: rocchettum vel rochetum, i n.
rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silves-
tris; - de oro, urea rosa; agua de rosas (esen-
cia de rosas), rosceum, i n; rseum leum;
leum rosceum vel rosatum; rosae sucus;
sucus rosrius; vino de rosas, rosatum, i n //
fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin:
ventorum diagramma (-tis n), descrptio,
digraphe (-es f).
rosal: (arbusto) rosrium, ii n // (planto de
rosales) rosetum, i n. Sin: rosrium.
rosario: (rezo de la Iglesia) rosrium, ii n.
Sin: sacrum rosrium; rosrium marianum
vel mariale; rosrium Mariae Vrginis; sa-
crum Beatae Vrginis rosrium; marialis ro-
srii prectio; prex marialis rosrii. Uso:
rezar el -, rosrium recitare; rosrii preces
perslvere vel proferre; BeatamVrginem ro-
srio precari; rezar el - en honor de la Virgen,
Beatam Vrginem rosrio clere // (sarta de
cuentas) grnulae, arum fpl. Sin: corona ro-
scea; rosrii corona; marialis corona; corona
precatria.
rosbif: assum craticulatum. Sin: iuvenci caro
assata; iuvenci carnis lmina assata.
rosca: (vuelta circular o espiral de una cosa)
spira, ae f // (pan o bollo en forma de -) spira.
roscn: scriblita, ae f.
rosola: rosola, ae f.
roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
granum tostum, frictum, igne inflatum.
rosetn: roso, onis m. Sin: fenestra instar
rosae; rosceum ornamentum; fenestra circu-
laris colmnulis exornata.
rosmarino: ros (roris m) marinus.
rosmarino
956
rosoli o rosol, v. resoli.
rosquilla: (bollo en figura de rosca): crstu-
lum, i n.
rosticera, v. roticera.
rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fcies, i
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus dis-
tortus; vultus distortus ac perturbatus; - her-
mtico, vultus hermticus; - melanclico, os
in maesttiam flexum.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclsiae
Conslium ltibus iudicandis. Uso: auditor de
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae.
rotacin: (de disco) cursus, us m. Sin: rot-
tio.
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i
m.
rotary: socetas vcibus convniens.
rotate (bits) (Inform): rotare. Sin: vlvere.
rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotbile typogra-
phum; rotbile prelum vel praelum; mchina
typogrphica rotbilis; machinamentum ro-
tablibus (vel rotntibus) litterarum formis
instructum.
rotativo: rotativus, a, um. Sin: rottilis, ver-
stilis, e; rotatrium habens motum.
roticera: (tienda donde se venden asados)
assria, ae f. Sin: assorum vel assaturarum ta-
berna.
roticero: assrius, ii m. Sin: assatrius; tos-
tor; assorum (vel assarum crnium, vel assa-
turarum) vnditor; qui assa (vel assas carnes,
vel assaturas) vendit.
rotocalco: (peridico ilustrado) rotochalcus,
i m. Sin: libellus vriis colribus distinctus,
commentrius peridicus picturis exornatus;
libellus ex chalcographeo rotbili.
rotocalcografa: rotochalcogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: rotochalcogrphicus processus
(-us m).
rotocalcogrfico: rotochalcogrphicus, a,
um.
rotograbado: heliogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: heliogrphica ars, incsio, imago.
rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
circular) rea orbiculata.
rotor: (parte giratoria de una mquina elc-
trica o de una turbina) rotatrium, ii n. Sin:
mchina rotalis.
rotulacin: notculi (vel insignis metllici)
applictio. Uso: - de vehculos, numeralis ve-
hiculorum distnctio.
rotulador: (instrumento semejante a un bo-
lgrafo o estilogrfica, que escribe o dibuja
mediante una escobilla o pincel de fieltro)
grphium coctile.
rotular: notculo (vel insigni metllico)
instrere. Sin: lmin distnguere; lminam
(vel notculum, vel insigne metllicum)
applicare (licui rei). Uso: - un coche, una
motocicleta, autocinetum, brotam automat-
riam notculo instrere.
rtulo: (ttulo, inscripcin que se pone a una
cosa indicando lo que es) ttulus, i m. Sin:
inscrptio; notculum; scdula vel schdula;
chrtula; tabella // (cartel anunciador) v. car-
rosoli
957
tel.
rotura: (accin de romper) rptio, onis f.
Sin: frctio. Uso: - de la direccin, frctio gu-
bernculi; - del freno, frctio sufflminis //
(efecto de romper) ruptura, ae f. Uso: reparar
la - del carro, ruptum currum refcere // Med
fractura, ae f.
roturacin: fssio vel effssio, onis f.
rouge, v. colorete.
roulette, v. ruleta.
roulotte: remulcata csula. Sin: domncula
mbilis; domncula vectbilis; domncula
autoraedae (adiuncta); habitculum remulca-
tum.
round: certminis pars. Sin: congressus, us
m. Uso: primer -, congressus primus.
routine (Inform), v. procedure.
rozamiento: frctio, onis f. Uso: clculo del
coeficiente de -, frictionis rtio; coeficiente
de -, frictionis vis.
rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar to-
cando y oprimiendo ligeramente la superficie
de otra) strngere vel perstrngere. Sin: libare;
lviter tngere vel attngere. Uso: - las aguas,
aquas lviter attngere; summas undas strn-
gere; - la piel, summam cutem perstrngere;
- la tierra caminando, terram lviter attn-
gere.
Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f.
ruands: adj ruandensis, e // sust Ruanden-
sis, is m.
rubola: rubola, ae f. Sin: rossllia; ruben-
tes psulae, pstulae, pustillae.
rub: rubinus, i m. Sin: carbnculus; anthrax,
cis m. Uso: - 401, carbnculus quadringen-
tsimus primus.
rubn, v. rub.
rubia: (planta) rbia, ae f.
rubidio: rubdium, ii n.
rubio: flavus, a, um. Sin: subflavus. Uso:
pelo -, subflavus capillus; flava coma; flavi
capilli.
rublo: rublus, i m. Sin: nummus rssicus.
rbrica: (epgrafe, ttulo) ttulus, i m. Sin:
inscrptio, onis f; epigramma, tis n // (parte
de un libro o revista) pars, partis f // (norma
litrgica) rubrca, ae f.
rubricar: (poner uno su rbrica en un docu-
mento o escrito con o sin la firma) rubricare
// (firmar un despacho o papel y ponerle el
sello o escudo de armas) breviata subscrip-
tione subsignare, obsignare, subnotare.
rubriquista: normarum liturgicarum studio-
sus.
ruda: ruta, ae f.
rudimental o rudimentario: rudis, e. Sin:
elementrius; inchoatus atque rudis; infor-
mis. Uso: conocimiento - del idioma, elemen-
tria sermonis cogntio; forma - de los
sistemas econmicos, rudis rtio rerum oeco-
nomicarum.
rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota mode-
ratrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel
denticulata; rota dntibus instructa vel ar-
mata; - hidrulica, rota hydrulica, aquaria;
aqulega rota; - maciza (sin rayos), tmpa-
num, i n; - motriz o posterior, rota motrix; -
rueda
958
pequea, rotella; orbculus; - de cohetes, rota
ignvoma; - de la fortuna, rota vel rotella for-
tunae; - de molino, mola; molare saxum; - de
molino de viento, ventrota; - de Oro de
Pars, rota urea parisiensis; de dos -, brotus,
a, um; de cuatro -, quadrrotus, a, um; - a -,
rot tangente rotam; cambiar la - del coche,
autoraedae rotam immutare // (crculo o
corro formado de personas o cosas) v. cr-
culo, corro.
rufin: (el que hace el trfico de mujeres p-
blicas) leno, nis m. Sin: lenocinator; mere-
tricum tutor // (hombre vicioso y
despreciable) infamis, prfidus, mprobus
homo.
rufianear: lenocinari. Sin: lenocnium pro-
fiteri.
rufianera: lenocnium, ii n.
rufianesco: lennius, a, um. Sin: lenonis vel
lenonum (gen); ad lenocnium ttinens.
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastildium;
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati.
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis
plenus, bsitus, sulcatus; cute contract de-
formis.
ruibarbo: rhabrbarum vel rabrbarum, i n.
Sin: rheubrbarum; reupnticum; rhaeum.
ruido: strpitus, us m. Sin: crpitus, us m;
fragor, ris m; stridor, ris m. Uso: - parsito
(en la radio), undae radiophnicae interrup-
tae vel perturbatae; meter -, strpere.
ruina: (accin de caer o destruirse algo)
runa, ae f // (prdida grande de los bienes de
fortuna) fortunae naufrgium. Uso: - de su
patrimonio, patrimnii (vel rei familiaris)
naufrgium // ruinas, escombros, paritinae,
arum fpl.
ruiseor: luscnia, ae f; luscnius, ii m. Sin:
adon, nis f.
rulero, v. bigud.
ruleta: (juego de azar) ludus rtulae // (rueda
horizontal giratoria que se usa para este
juego) rtula (ldicra). Sin: rotella; discus;
vrsile rotbulum.
Rumania o Rumana: Rumnia, ae f. Sin:
Romnia; Dacoromnia; Dcia.
rumano: (natural de Rumania) Rumenus vel
Romenus, i m. Sin: Dacoromanus; Dacus //
(adj) rumnicus, a, um. Sin: romnicus; da-
coromanus; dacoromnicus; dcicus // (len-
gua -) lingua dacoromnica; dacoromanus
sermo.
rumba: rumba, ae f. Sin: salttio cubana.
run (Inform), ejecutar, realizar las operacio-
nes especificadas por un programa de un or-
denador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a pro-
gram, fac ut programma operetur // (sust,
running) opertio, onis f // (cadena, serie de
datos) catena, ae f.
runa: (cada uno de los caracteres que em-
pleaban en la escritura los antiguos escan-
dinavos) runa, ae f.
rnico: rnicus, a, um.
rupia: (unidad monetaria de la India) rpia,
ae f. Sin: nummus ndicus.
ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; frctio //
fig violtio, onis f. Sin: intermssio, repudi-
tio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirp-
tio; alientio; discrdia. Uso: - de un
rufin
959
matrimonio, matrimnium ruptum; - de un
tratado, violtio federis, violatum vel rup-
tum foedus; - entre amigos, amictiae dirp-
tio.
rural: ruralis, e. Sin: rsticus; ruris (del
campo) vel agrorum (de los campos).
rusco: ruscus, i m. Sin: ruscus aculeatus.
rush: nisus, us m. Sin: mpetus extremus.
Rusia: Rssia, ae vel Rssiae, arum f.
ruso: adj russus, a, um. Sin: rssicus. Uso:
en idioma -, rssice // sust Russus, i m.
rstico: rsticus, a, um. Sin: rusticanus; im-
politus; inurbanus // folleto, libro a la rstica
o en rstica, libellus, liber filo compactus
crassioreque charta munitus.
rustidera: ptina assatria.
rustir, v. asar.
ruta: (carretera, camino) v. estas voces. Uso:
- espaciales, itnera astronutica // (derrota
de un viaje) cursus, us m. Sin: dirctio. Uso:
- de un avin, aronavis cursus; - de una em-
barcacin, navis dirctio; martimus cursus
// (itinerario) itinerrium, ii n.
rutina: assduus usus. Sin: assuetus vel itera-
tus modus agendi; consueta vitae rtio; sueta
operandi rtio // (Inform, secuencia invaria-
ble de instrucciones que forma parte de un
programa y se puede utilizar repetidamente)
v. procedure.
rutina
960
sbado: sbbatum, i vel sbbata, orum n. Sin:
dies sbbati vel Saturni. Uso: - santo, prael-
dium anastsis Dmini Nostri; misa del -
santo, sacrum sollemne ob praeldium anas-
tsis Dmini Nostri; observancia del -, sab-
batismus; sbbati observntia; observar el -,
sabbatizare; sbbatum clere.
sabana: tesca vel tesqua, orum n.
sbana: lnteum, i n. Sin: linteamen, mnis
n; lecti lnteum vel linteamen; strgulum; ln-
teum strgulum; cubiculare lnteum. Uso: -
santa, Sancta Sindon (-nis f); Sacrum Ln-
teum.
saban: (en las manos) ulcus (-cris n) ex
hiberno frgore. Sin: tumor ex hiberno fr-
gore; tumor a frgore; ulcus a frgore; ulcus
quod fit ex frgore hiberno; vtium frgoris;
(en los pies) prnio, onis m; pernculus vel
perninculus, i m.
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memri liquid tenere; - de odas, fam li-
quid accepisse; - de buena fuente, certis auc-
tribus liquid comperisse; hacer - algo a
alguien, liquem certiorem fcere de liqua
re; no sabe qu hacer, incertus est quid agat;
quin sabe esto?, quis hoc scit?; quin
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?;
sin saberlo, nsciens vel imprdens, entis; a -,
sclicet // (dicho de una cosa, tener sabor) -
a, spere vel respere liquid. Uso: el vino
sabe a pescado, vinum rsipit piscem // (oler
a) olere vel redolere liquid, vel liqua re, vel
ex liqua re. Uso: sabe a azafrn, olet cro-
cum; sabe a azufre, slphure olet; nada tiene
que sepa a la Academia, nihil olet ex Acade-
ma.
sabidillo: adj erudtulus, i m // sust sctulus,
i m. Sin: littrio, onis m.
sabihondo o sabiondo: adj inanem doctri-
nam ostentans // sust scolus, i m. Sin: rro-
gans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
(vel vcuae) doctrinae ostentator.
sablazo: (golpe y herida de sable) acnacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
gldii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
perctere, cedere, ferire, fdere, confdere;
incurvo gldio ferire.
sable: acnaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gldius; ensis vel gldius
incurvus.
sabotaje: iniria, ae f (accin contra el dere-
cho); interpelltio, onis f (molestia); mora, ae
f ( retardo); impedimentum, obstculum, i n
(obstculo); communis peris intercssio vel
corrptio; occulta evrsio; occulta vel frau-
dulenta vasttio; occulta ac dolosa vasttio.
saboteador: interpellator, oris m. Sin: inter-
cessor; morator; impedtor; obstructor; occul-
tus vastator, eversor, direptor; peris
intercessor vel interpellator; qui opus inter-
cedit vel interpellat.
sabotear: occulte vel fraudulenter evrtere,
pervrtere, vastare, direre, dirpere, inter-
pellare. Sin: occulte doloseque evrtere (per-
vrtere ...); eversione dolose affcere;
communi peri adversari (vel detrimentum
afferre); secreto impedire vel disturbare.
sabueso: segsius, ii m. Sin: canis segsius,
venator, indagator, vestigator.
S
961
saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel sacce-
llum n; scculus.
sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instru-
mentum clceis detrahendis.
sacabuche: sambuca, ae f. Sin: grandis tuba;
magna vel mxima tuba.
sacaclavos: clavi ereptor, oris m. Sin: instru-
mentum clavorum extractrium.
sacacorchos: extrculum vel extrahculum,
i n. Sin: extractrium; obturculi vel crticis
extractrium; tormentum cochleatum;
instrumentum lagoenarum apertivum.
sacamuelas: (persona que tiene por oficio
sacar muelas) dntium extractor vel evulsor
// (dentista) v. esta voz // (charlatn, embai-
dor) v. charlatn
sacapuntas: acuminrium, ii n. Sin: acumi-
nrium ferrum vel instrumentum.
sacarfero: sacchrifer, a, um. Sin: sccha-
rum ferens vel cntinens; ad sccharum spec-
tans.
sacarificacin: saccharifictio, onis f. Sin:
scchari confctio; in sccharum transform-
tio vel muttio.
sacarificar: saccharificare.
sacargeno: sacchargenus, a, um.
sacarimetra: saccharimtria sive -metra, ae
f. Sin: scchari mensura.
sacarmetro: saccharmetrum, i n.
sacarina: saccharina, ae f, saccharinum, i n.
sacaromicetos: saccharomycetes, um mpl.
sacarosa: saccharosis, is f.
sacatapn, v. sacacorchos.
sacerdocio: sacerdtium, ii n. Sin: presbyte-
ratus, us m; sacerdotalis ordo; sacerdotis
munus, offcium, dgnitas, honor. Uso: - mi-
nisterial, sacerdtium ministeriale; - de las
mujeres, sacerdtium feminarum; ejercer el
-, fungi sacerdtio; recibir el -, sacerdtium
recpere, assmere, suscpere; sacerdtio au-
geri.
sacerdotal: sacerdotalis, e. Sin: sacerdotis
(del sacerdote), sacerdotum (de los sacerdo-
tes); ad sacerdotis vel ad sacerdotum offcium
prtinens.
sacerdote: sacerdos, otis m. Sin: prsbyter;
Dmini minister. Uso: novel -, sacerdos no-
vnsilis; sacerdtio recens; a (vel in) sacer-
dtio recens; recens sacerdtio auctus vel
initiatus (v. misacantano); ser ordenado -, sa-
cerdtio augeri; sacro initiari presbyterats
rdine.
sacerdotisa: sacerdotissa, ae f.
saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, ame-
ricana) iacca, ae f. Sin: thorax, cis m; tho-
rcium; thorace, es f; tuncula; thorax
manicatus vel americanus; thorcium mani-
catum vel americanum; thorace manicata vel
americana; tuncula manicata vel americana;
curta tuncula. Uso: - a propsito para prote-
ger del viento, tuncula vento prohibendo;
mangas del -, iaccae mnicae // (especie de
bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: -
de cuero, odre para lquidos, clleus vel c-
leus, i m; clleum vel cleum, i n; fabricante
de cueros, culerius vel cullerius // (saqueo)
popultio, onis f. Sin: depopultio; praedtio;
dirptio. Uso: entrar, meter, poner a -, popu-
lari, depopulari; praedari; dirpere.
saco
962
sacra, v. sacro.
sacralidad: sacrlitas, atis f. Sin: sacertas,
atis f; sacra ndoles vel forma.
sacralizacin: sacrtio, onis f.
sacralizar: sacralizare.
sacramental: sacramentalis, e. Uso: vnculo
-, vnculum sacramentale.
sacramentalmente: sacramentliter. Sin: sa-
cramentali ratione; sacramentali praesnti;
sub speciebus sacramentlibus.
sacramentar: licui viticum atque unctio-
nem infirmorum (vel extremam unctionem)
administrare. Sin: vitico atque unctione in-
firmorum (vel extrema unctione) liquem
munire. Uso: Jess sacramentado, Iesus sub
speciebus sacramentlibus (delitescens);
Iesus in sacramento altaris (abscnditus).
sacramento: sacramentum, i n. Uso: admi-
nistrar, recibir los -, sacramenta administrare
vel suscpere.
sacrificio: (ofrenda que se hace a la divini-
dad) sacrifcium, ii n. Sin: sacrum. Uso: -
eucarstico, domnicum, i n; sacrifcium eu-
charsticum; - expiatorio, piculum; piamen,
mnis n; piamentum; sacrifcium lustrale; sa-
crifciuum vel sacrum piaculare; celebrar el
santo - de la misa, Missam celebrare, gere,
fcere; sacrum fcere; sacrifcium divinum
celebrare; eucharsticum sacrifcium offerre;
eucharstic hsti litare // (fatiga, esfuerzo,
perjuicio) con tu -, incmmodo tuo; con - de
tu salud, incmmodo valetdinis tuae; causar
a uno - de tiempo y dinero, nummorum tem-
porisque iacturam licui afferre; soportar un
-, damnum pati // (situacin spera) spera,
orum npl. Sin: dura; grvia, iniucunda. Uso:
- heroicos, incmmoda fortssimis viris
digna; soportar sacrificios con la ayuda del
Seor, spera (vel dura, vel grvia, vel iniu-
cunda) Dei grti tolerare; hacer - de todo
por el bien comn, sua mnia remttere so-
cietatis (vel communitatis) saluti // (acto de
abnegacin) espritu de -, devovendi se st-
dium. Uso: hacer - de s y de la propia vida
por el Estado, se vitamque suam rei pblicae
condonare vel donare.
sacrilegio: sacrilgium, ii n. Sin: violata re-
lgio; indigna tracttio rei sacrae. Uso: come-
ter un -, sacrilgium commttere, fcere,
admttere, patrare, perpetrare.
sacrlego: adj sacrlegus, a, um. Sin: mpius
// sust sacrlegus, i m. Sin: profanator.
sacristn: sacrista, ae m. Sin: aedtuus; aed-
timus vel aedtumus; templi custos; sacrrii
custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedi-
tuare; aeditimari vel aeditumari.
sacrista: sacrista, ae f. Sin: sacrrium; se-
cretrium; templi dytum (vel dyta); templi
penetrlia.
sacro: (cada una de las tres hojas que se so-
lan poner en el altar para que el sacerdote
pudiera leer cmodamente algunas oracio-
nes y otras partes de la misa sin recurrir al
misal) sacrum, i n. Sin: praecatria (altaris)
tabella; charta glriae.
sacudidor: (instrumento con que se sacude)
plveris excussrium. Uso: - de alfombras,
apparatus taptibus quatiendis.
sdico: adj sdicus, a, um. Sin: sadsticus;
sadiana libdine affectus; ad sadismum tti-
nens // sust sadista, ae m.
sadismo: sadismus, i m. Sin: sadiana libido
(-dnis f); sadianus furor; sadianus libdinis
furor.
sacra
963
sadomasoquismo: sadomasochismus, i m.
sadomasoquista: sadomasochista, ae m.
saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla.
saetera: (aspillera para disparar saetas) fe-
nestella in rcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las
que se suelen abrir en las escaleras y otras
partes) angstior fenestella.
saetilla: (manecilla del reloj) lancola, ae f.
Sin: gnomon, nis m; index, dcis m.
safari: africana ventio vel expedtio.
safra, v. zafra.
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: sgana //
(leyenda mitolgica de la antigua Escandi-
navia) saga, ae f. Sin: fbula mthica.
sagita: sagitta, ae f.
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagit-
trius, ii m.
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittrius, ii m.
sagrario: (parte interior del templo, en que
se reservan o guardan las cosas sagradas,
como las reliquias) sacrrium, ii n. Sin: sa-
cellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, p-
netral (-lis n) vel penetrale (-is n) nimi; -
de la conciencia, ntimi sensus mpl; - de la
familia, ntima famliae coninctio // (lugar
donde se guarda y deposita a Cristo sacra-
mentado) tabernculum, i n.
Sahara: Shara vel Sahara, ae f. Uso: - Es-
paol, Shara Hispnica; del -, saharensis, e.
sainete: (poesa dramtica pequea y de
asunto jocoso) exdium, ii n. Sin: comoed-
ola; fabella cmica vel festiva; msicus lusus;
iocosa dramtica compostio.
sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal marti-
mus; - gema, sal fosscium; - de cocina, sal
coquinrium; ntrium chloratum.
sala: aula, ae f. Sin: conclve, is n; oecus, i
m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del con-
sistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgum; aula operatria;
sala chirrgica; - de audiencia, auditrium; -
de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatrium; aula saltatria; oecus
saltatrius; - de cine, cinematographi aula;
theatrum cinematogrphicum; - de concier-
tos, odum, i n; theatrum msicum; - de con-
versacin, xedra; - de descanso, diaeta
quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
remissionis (nimi); - de entrada, adduct-
rium; - de espera, procoeton, nis m; prooe-
cus (-i m) praestolatrius; conclave (-is n) vel
trium exspectatrium; exspectntium ex-
drium; oecus vel conclave exspectntium; -
de estar, xedra, ae f; - de estudio, stdium;
- de fumar, fumrium; - de hospital, cubit-
rium; - de lectura, oecus lectionis; legntibus
xedra; - de las mquinas o de los motores,
machinationum cubculum; - de masajes,
oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
diurnriis docendis vel edocendis; - de pri-
meros auxilios, locus promptae curationis; -
de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
o de visitas, cubculum vel conclave salutat-
rium; - de recreo, diaeta recreatria; diaeta
delectationis vel delectamenti; - para televi-
sin, diaeta televisria, televisualis, televisio-
nis.
salamandra: (ser fantstico) salamandra, ae
f // (especie de calorfero de combustin
lenta) lacnicum anthrcinum.
salame: tomculum, i n. Sin: tomcina; v.
salame
964
mortadela.
salamn: botellus, i m.
salar: salire vel sllere; salsare; sale aspr-
gere, consprgere, condire; salem asprgere
(licui rei).
salario: salrium, ii n. Sin: merces, edis f; sti-
pndium; operariorum merces. Uso: - bajo,
mercdula; - intermedio, salrium interm-
dium; - mnimo, salrium mnimum; merces
mnima; precios de los -, prtia mercedum.
salazn: salsugo, gnis f. Sin: salsamentum.
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de
-, salsamentrius.
salchicha: salscium, ii n. Sin: iscium vel in-
scium, insicolum; lucnica, ae f; btulus,
botellus; farcmen, mnis n; tuccetum vel tu-
cetum; hilla, ae f; hillum, i n. Uso: fbrica
de salchichas, salsamentria officina; - de
Viena, botellus vindobonensis; hacer salchi-
chas, iscia plassare; intestinum farcire.
salchichera: taberna suria, botulria, sal-
ria, salsamentria. Sin: salsamentrii vel bo-
tulrii taberna.
salchichero: tomaculrius, ii m. Sin: botul-
rius; isicirius; salsamentrius; porcinrius;
v. choricero.
salchichn: tomculum vel tomaclum, i n;
tomcina, ae f. Uso: - con guisantes, tom-
cina pisis conferta.
saldar: (liquidar enteramente una cuenta)
aes alienum slvere, disslvere, exslvere,
perslvere, exstnguere. Sin: nomen slvere;
pecniam dbitam slvere; pecniam credi-
tori slvere; licui satisfcere.
saldo: (finiquito de una deuda) dbitae pec-
niae soltio, onis f // (finiquito de un crdito)
crditae pecniae soltio // (finiquito de las
cuentas) rationum exaequtio // (cantidad
que en una cuenta resulta a favor o en contra
de uno) resduum vel rliquum, i n.
saledizo, v. salidizo.
salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cn-
chula salria.
salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Socie-
dad -, Salesiana Sodlitas; Pia Socetas Sale-
siana Sancti Ioannis Bosco; Socetas Sancti
Francisci Salsii // sust salesianus, i m. Sin:
sodalis vel scius salesianus; Societatis
Sancti Francisci Salsii sodalis.
salicilato: salicylatum, i n.
saliclico: saliclicus, a, um. Uso: cido -,
cidum saliclicum.
salicilina: salicylina, ae f.
salida: (accin y efecto de salir) xitus, us m.
Sin: extio, abtio; bitus, us m; discssio;
discessus, us m; egressus, us m. Uso: - de
casa, domuegrssio; - de casa por la noche,
nocturna domuegrssio; la hora de - de los
trenes, hora trminum exentium // (partida
de data o de descargo en una cuenta) rtio
perscripta. Sin: dbitum. Uso: salidas, ratio-
nes perscriptae; dbita; expensa // - de bao,
sbanum vel svanum, i n. Sin: linteamen
balneare; lnteum balnerium.
salidizo: proiectura, ae f. Sin: cphora, ae f.
saliente: (parte saliente) v. salidizo.
salina: salifodina, ae f. Sin: salinae, arum fpl.
salinero: (concerniente o relativo a las sali-
nas) salinrius, a, um // (el que trabaja en las
salamn
965
salinas) salinator, oris m.
salinidad: salsedo, dnis f. Sin: sali qunti-
tas.
salino: salinus, a, um. Sin: salrius; salin-
rius.
salir: exire. Sin: gredi. Uso: - a luz, in
lucem prodire, in vulgus prodire; puedo -?,
licetne mihi foras ire?
salita: exdrium, ii n. Sin: ulula; atrolum;
zothcula; parva aula, parvum conclave.
salitral, v. nitral.
salitre, v. nitro.
salitroso, v. nitroso.
salivacin: salivtio, onis f. Sin: salivae flu-
xus (-us m).
salival: salivalis, e. Sin: salivrius; salivosus;
ad salivam spectans.
salivar: salivare. Sin: salivam emttere vel
cere.
salmear: psllere. Sin: psalmizare; psalmos
recitare (- recitando); psalmos cnere (- can-
tando).
salmista: psalmista, ae m. Sin: psaltes, ae m;
psalmgraphus; psalmorum auctor vel scrip-
tor.
salmo: psalmus, i m. Uso: recitacin o canto
de los -, psalmdia; libro de los -, psaltrium;
liber psalmorum.
salmodia: psalmdia sive -oda, ae f. Sin:
psalmorum recittio (- recitada); psalmorum
cantus (- cantada).
salmodiar: (cantar salmodias) psllere. Sin:
psalmdias cnere vel decantare.
salmn: salmo, onis m.
salmonete: mullus, i m.
salmuera: mria, ae f. Sin: salsamentum;
salsura; salsugo, gnis f. Uso: pescado en -,
muriticum; carnes en -, muritica, orum.
salobre: salmaster, stra, strum. Sin: salmci-
dus; salmcius; salsus.
salol: salolum, i n.
saln: xedra, ae f. Sin: oecus; conclave;
oecus magnus vel mximus; conclave mag-
num vel mximum; perampla aula. Uso: -
con aire acondicionado, conclave re (au-
tmate sive automatrie) purgato; conclave
autmato ris temperamento preditum; - de
actos, aula magna; - de baile, saltatrium, ii
n; oecus saltatrius; - de estar, xedra; - de
fumar, conclave fumatrium; (- en los teatros
para pasear durante los entreactos) v. foyer;
(- para audiciones, reuniones doctas, etc.)
auditrium.
saloncito o saloncillo: exdrium, ii n. Sin:
atrolum; zothcula; sellria, orum npl.
salpicadura: aspergo, gnis f. Sin: asprsio;
aspersus, us m.
salpullido, v. sarpullido.
salsa: salsa, ae f. Sin: intinctus, us m; condi-
mentum; conditura; ius, iuris n; liquamen,
mnis f; liquamentum. Uso: - blanca, condi-
mentum album; - picante, embamma, tis n;
con -, iurulentus vel iussulentus; - de man-
teca, butreum ius.
salsera: (vasija en que se sirve salsa) sals-
salsera
966
rium, ii n. Sin: iuris capdo (-dnis f).
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin:
locus sltibus faciendis vel dandis.
saltador: (persona que tiene oficio o ejerci-
cio en que necesita saltar) saltator, oris m.
Sin: desultor. Uso: - con esques, desultor
nartatrius.
saltamontes: mantis (-tdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti smile.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por en-
cima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in
collum alicius invdere; collum alicius
amplexu ptere; - de alegra, exsultare; gu-
dio exsultare; nmia voluptate gestire; - a la
vista, apparere; manifestum esse // (omitir)
omttere vel mttere. Sin: praetermttere;
praeterire; missum fcere. Uso: - palabras,
verba praetermttere; - la comida, abstinere
se cibo.
salterio: psaltrium, ii n. Sin: liber psalmo-
rum.
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus c-
pite deorsum psito; - triple, saltus ternus; -
a pie juntillas, saltus iunctis pdibus; - a pier-
nas abiertas, saltus crribus varicatis; a sal-
tos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim,
exsultim; saliendo; saltitando; - con esques,
desultura nartatria; de un -, saltu; - de al-
tura, saltus in altum vel in altitdinem; - del
caballo, saltus eclei; - de frente, saltus recto
crpore; - de lado, saltus a ltere; - de longi-
tud, saltus in longum vel in longitdinem; -
de longitud con impulso, saltus in longum
mpetu capto; - de prtiga o con garrocha,
saltus perticrius, perticalis, perticatus; saltus
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstcu-
los, pro sngulis equis, aut equis per manpu-
los impedimenta superntibus, magnum
premium delatum, propsitum, datum, tri-
butum // dar un - mortal, cernuare; cpite de-
orsum psito vel misso saltare; ejercitarse en
el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
dare, dere, fcere; superar de un -, saltu su-
perare // (cascada de agua) aquae deiectus,
lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Nigara, deiectus Nigarae.
saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermis-
sus; non contnuus.
salud: valetudo, dnis f. Sin: salus, tis f.
Uso: - buena, bona (vel cmmoda, vel nte-
gra, vel firma, vel prspera) valetudo; - deli-
cada, tnuis (vel minus cmmoda, vel
imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
infirma, vel aegra, vel incmmoda) valetudo
// -!, salve!; salvus sis!; felciter tibi!; a tu -!,
a la - de usted , bene te!, bene tibi!; a vues-
tra -!, a la - de ustedes!, bene vos!, bene
vobis! ; cmo va su -? quam vales? qua es
valetdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
brindar; cuidar de su -, valetdini indulgere,
inservire, peramdare, prcere; descuidar la -,
valetdinem neglgere; parum valetdini
prcere; desearle a uno buena salud, salutem
licui precari, liquem salvere iubere; la -
disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
valetdine frui; prspera valetdine esse;
gozar de perfecta -, vender o verter -, ptime
vel pancrtice valere; ntegra valetdine esse;
esse incorrupta sanitate; ptima valetdine
uti; no estar bien de -, infirma valetdine
esse; aegra esse valetdine; valetdine in-
cmmoda esse; perder la -, valetdinem
amttere; recuperar la -, sanari, consans-
cere; valetdinem recuperare vel reciperare;
sanitatem recpere; tener poca -, tener una -
delicada, tnui esse valetdine
saludar: salutare. Sin: valedcere; consalu-
saltadero
967
tare; persalutare; salutem dcere, dare, ferre,
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosa-
mente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blndius) salutare; - a uno en nombre de
otro, salutem dcere licui nmine alicius;
licui alicius salutem nuntiare; - oficial-
mente a uno, licui officiliter valedcere; - a
uno por escrito, salutem licui scrbere; - con
la voz, con la mano, con sea, voce, manu,
nutu salutare; - inclinando la cabeza, incli-
nato cpite salutare; saldalo de mi parte,
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; sal-
vus sis; te salvere ibeo; despus de salu-
darse, salute data acceptaque.
saludo: salus, utis f. Sin: saluttio; persalu-
ttio. Uso: - de bienvenida, saluttio gaudia-
lis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(frmula de cortesa al terminar una carta),
multam salutem! // devolver el -, liquem re-
salutare; enviar un -, salutem mttere, man-
dare, impertire ; enviar mil -, los ms
cordiales -, multam salutem licui impertire;
licui salutem plrimam impertire; licui sa-
lutem plrimam et plenssimam impertire;
hacer el - militar, salutationem more militari
fcere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare.
salva: (saludo hecho con disparo simultneo
de varias piezas de artillera) tormentria
consaluttio. Sin: tormentorum explosiones
honoris caus; tormentorum strpitus (vel
fragor, vel crpitus) salutandi caus emissus;
saluttio tormentorum bellicorum fragre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de caones,
tormenta plrimis emissinibus salutis caus
rsonant // - de aplausos, mximus plausus;
la sala reson de una - de aplausos, a cuncto
consessu plausus est mltiplex datus.
salvabarros, v. guardabarros.
salvacin: (accin de salvar o salvarse) con-
servtio, onis f // (efecto de salvar o salvarse)
salus, utis f // (consecucin de la gloria y
bienaventuranza eterna) salvtio, onis f.
salvado: furfur, ris m. Sin: purgamentum.
Uso: pan de -, furfreus panis.
salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
salutis auctor, effector; soter, ris (ac -era m);
qui salutem dat, dedit, etc.; tambin salvator
con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
- del gnero humano, Iesus Christus humani
gneris salvator, servator, sospitator; nuestro
-, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
nos servavit.
Salvador (El): Salvatria, ae f. Uso: Rep-
blica del -, Salvatoriana Respblica.
salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auc-
trix (-cis f); sospitatrix; sspita.
salvadoreo: adj salvatorianus, a, um // sust
Salvatorianus, i m.
salvamento: conservtio, onis f. Sin: salv-
tio; incolmitas.
salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
fcere; liberare // salvarse, salvari. Sin: sal-
vum feri; perculum vitae effgere; (e) per-
culo vitae evdere; se (e) perculo vitae
erpere // (dicho de Dios: dar la gloria y bien-
aventuranza eterna) salvare.
salvavidas: salutis cngulum. Sin: orbis s-
breus; gmmeus crculus vel orbis. Uso: in-
flar el -, gmmeum orbem re inflare vel
tumefcere.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
vel ptina suppositria.
salvoconducto: sngraphus, i m. Sin: fides,
ei f; fides pblica; fides pblico (vel pblice)
salvoconducto
968
data; scriptum fidem pblicam dans. Uso:
gracias al -, fide pblica interpsita; conce-
der un - a alguien, fidem (pblicam) licui
dare; obtener un -, fidem (pblicam) acc-
pere; pedir un -, fidem (pblicam) postulare.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samartida, ae vel Sa-
maritis, tdis f // (dicho de persona que ayuda
a otra desinteresadamente) vir liberalis et be-
nficus; mulier liberalis et benfica.
Samoa: Insulae Samoanae.
samovar: rssica authepsa.
San: sanctus, a , um. Sin: divus. Uso: San
Pedro, Sanctus Petrus; Divus Petrus; iglesia
de San Juan, templum divo Ioanni sacrum vel
dicatum; imagen de San Juan , divi Ioannis
imago vel simulacrum.
sanativo: sanativus, a, um. Sin: saltifer; sa-
lutaris; salber.
sanatorio: sanatrium, ii n. Sin: valetudin-
rium; valetudinrium infirmis chrnicis. Uso:
- de recuperacin, recreatrium.
sancin: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis
// (autorizacin o aprobacin) snctio, onis.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabtio.
sancionador: confirmator, oris m.
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposi-
cin) sancire. Sin: statere; decrnere // (au-
torizar o aprobar) probare vel approbare.
Sin: admttere; confirmare // (aplicar una
sancin o castigo) punire. Sin: multare;
poen liquem multare vel affcere.
sandalia: sandlium, ii n. Sin: crpida; c-
liga; slea; soccus (especialmente la de los
frailes). Uso: - pequea, ligera, scculus; -
de mujer, soccus mulebris; en, con sanda-
lias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
sandalias, solerius, ii m; sandalirius; po-
nerse las -, sandlia (vel crpidas, vel sleas,
vel soccos) sibi indere; quitarse las -, sand-
lia dmere vel depnere.
sanda: (planta) ccumis, mris m. Sin: an-
gria; citrullus; cucrbita angria; ccumer
citrullus // (fruto) angrium, ii n; melo (-nis
m) ndicus; cucmeris citrulli fructus.
sndwich: pastillum fartum vel farctum. Sin:
pastillum sanduicense; orbculus panis far-
tum. Uso: - de jamn, pastillum pern far-
tum; pastillum pernae quadr fartum;
pastillum lamnulis pernae fartum.
saneamiento: Agr bonifictio, onis f. Uso: -
de terrenos paludosos, exsicctio paludum //
fig, - moral, corrctio et emendtio morum.
sanear: ad sanitatem redcere. Sin: sanum
fcere. Uso: - una comarca, regionem insalu-
brem salubrem rddere vel fcere; - un te-
rreno, incultum silvestremque locum cultum
fertilemque rddere; - pantanos, paludes sa-
lubres rddere; palstria loca exsiccare in ar-
vorumque formam redgere // fig, - las
costumbres, mores ad virtutem conformare.
Sin: mores in mlius commutare.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y ex-
traer sangre con fines teraputicos) licui
venam ferire, aperire, incdere; licui sngui-
nem e (vel a, vel de) venis detrhere, ded-
cere, haurire // (intr, arrojar sangre)
snguinem emttere.
sangre: sanguis, gunis m. Sin: cruor, oris m.
Uso: relativo a la -, haemticus.
sangra: (accin y efecto de abrir o punzar
una vena para sacar sangre) venae sctio.
Sin: phlebotmia sive -toma; snguinis de-
samaritano
969
trctio // (fig, gasto continuo sin compensa-
cin) immdicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecniae erogtio.
sanidad: snitas, atis f. Sin: valetudo, dnis
f.
sanitario: sanitrius, a, um. Sin: medicnus;
ad sanitatem prtinens. Uso: agentes -, vale-
tdinis operrii; sanitatis opfices; boletn -,
v. boletn; cordn -, loci obstrctio valetdi-
nis caus; estructuras -, institutiones sanita-
tis; personal -, valetdinis curatores.
San Salvador: (repblica) Salvatoriana Res-
pblica // (ciudad) Soterpolis, is f.
snscrito: adj snscritus, a, um. Sin: sns-
chratus; sanscrticus; ndicus; Indorum (gen)
// sust lingua snscrita, snschrata, sanscr-
tica. Sin: antiquorum Indorum sermo.
santabrbara: receptculum navale armo-
rum.
Santa Klaus: sanctus Nicolaus.
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f).
santidad: snctitas, atis f. Sin: sanctimnia;
sanctitudo, dnis f.
santificacin: sanctifictio, onis f.
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanc-
titatis effector, dator, largitor.
santificante: sanctficans, antis. Sin: sanct-
ficus; sanctum effciens.
santificar: sanctificare. Sin: sanctum rddere
vel effcere; ad sanctitatem addcere vel
perdcere. Uso: - las fiestas, diei festi reli-
gionem clere; dies festos pie celebrare; dies
festos sancte religioseque gere; religiose
gere et celebrare dies festos.
santiguarse: signo crucis signari vel se sig-
nare.
santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.
santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
(-mnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
orum mpl; - del cielo, caeles, ltis, caelcola ,
ae m; caelestis ncola // - y sea, tssera. Uso:
dar el - y sea, tsseram dare.
Santo Domingo: (repblica) Dominiciana
Respblica // (ciudad) Dominicpolis, is f.
santn: (hombre que profesa vida austera y
penitente fuera de la religin cristiana) as-
ceta non christianus // (coloq, hombre hip-
crita o que aparenta santidad) pietatis
simulator.
santuario: sancturium, ii n. Sin: sacra
aedes; templum; locus sacer; sacrrium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
nimi sacrrio.
santurrn: (nimio en los actos de devocin)
in externis pietatis ctibus nmius // (gaz-
moo, hipcrita que finge ser devoto) pietatis
simulator vel ostentator. Sin: religionis osten-
tator; superstitiosae pietatis ostentator; pieta-
tis spciem prae se ferens; simulator;
hypcrita; fictor; fallax; duplex.
santurronera: simulata petas. Sin: religio-
nis ostenttio vel simultio.
sapo: (juego) v. rana.
saque: (accin de sacar la pelota) pilae iac-
ttio. Uso: - de esquina, v. corner.
saque
970
saqueador: praedator,oris m. Sin: depopula-
tor; direptor; spoliator; vastator; devastator.
saquear: depraedari. Sin: exspoliare, spo-
liare; expilare.
saqueo: praedtio, onis f. Sin: depopultio.
sarampin: boa vel bova, ae f. Sin: morbilli,
orum mpl.
sarcasmo: (burla sangrienta, irona mordaz
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mor-
dax) irrisus (-us m); acerba (vel contume-
liosa, vel mordax) irrsio; verborum acrbitas,
diccitas, aclei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, liquem crpere salse
dictis (vel verborum acleis, vel convciis) //
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcsticamente.
sarcsticamente: acerbe. Sin: contumeliose;
mordciter.
sarcstico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -,
acerba (vel salsa, vel amara) dicta.
sarcfago: sarcphagus, i m vel sar-
cphagum, i n.
sarcolema: sarcolemma, tis n. Sin: muscu-
lorum membrana vel tgumen (-mnis n), teg-
mentum, tegimentum, tegumentum.
sarcologa: sarcolgia sive -loga, ae f. Sin:
musculorum (vel de msculis) doctrina, dis-
ciplina, scintia.
sarcoma: sarcoma, tis n. Sin: tumor malig-
nus.
sarcomatoso: sarcomatosus, a, um. Sin: sar-
cmate affectus; ad sarcoma ttinens.
sarda: (pez) v. sardina.
sardina: sarda, ae f. Sin: sardina, sardella,
srdula. Uso: - salada, sarda salta; sardinas
en aceite, sardae leo condtae; sardae sub
leo (in thecis inclusae); sardinas en latas,
sardae in thecis (inclusae); sardinas en sal-
muera, sardae in mria (natantes).
sardio, v. sardnica.
sardo: (de Cerdea) sardus, a, um. Sin: sar-
diniensis, e; sardus // (hab) Sardus, i m //
(lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sarda,
sardiniensis, Sardniae.
sardnica o sardnice: sardnicha, ae f; sr-
donyx, chis f.
sardnico: sardnius vel sardnicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mor-
dax; malignus.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: srica.
sargento: ptio, onis m. Sin: ptio pedestris;
praefectus manipularis vel manipulrius;
summus decriae instructor Uso: - primero
de infantera, ptio maior pedester; - de arti-
llera, ptio tormentrius; - de gendarmera,
praefectus manipularis mlitum a pblica tu-
tela.
sarna, v. acariasis.
sarpullido o sarpullo: impetgo, gnis f.
sarraceno: adj saracenus, a, um. Sin: sara-
cnicus // sust Saracenus, i m.
sartn: sartgo, gnis f. Sin: patella; fretale, is
n.
sastra: (mujer del sastre) vestfici mlier //
(mujer que tiene el oficio de sastre) vestfica,
saqueador
971
ae f. Sin: sartrix, cis f; sarcinatrix, cis f.
sastre: vesttor, oris m. Sin: vstifex, fcis m;
vestficus. Uso: - remendn, sarcinator.
sastrera: (oficio de sastre) ars vestiria. Sin:
vestficis ars // (taller de sastre) vestificna,
ae f. Sin: vestifcium; officina vestiria; vs-
tium officina; sarcinatoris officina; sartoris
opifcium.
satn, satans: Satan m indecl. Sin: stanas,
ae m.
satnico: satnicus, a, um. Sin: diablicus;
satansticus // fig nefandus; nefrius.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus sat-
nicus vel daemonacus.
satelital: satellticus, a, um.
satlite: satelles, ltis m. Uso: - artificial, te-
lesatelles; satelles artificialis, artificiosus,
factcius, arte factus; luna artificialis, artifi-
ciosa, arte facta; - artificial de reconoci-
miento, satelles artificiosus speculatrius; -
comercial, telesatelles commercialis; - de co-
municaciones, satelles telecommunicatrius;
va -, ope satllitis artificialis; - con una pe-
rrita a bordo, satelles ctulam cntinens //
lanzar un -, satllitem procere vel propllere;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per
inane fertur, vel per caelstia sptia circum-
gitur.
satn: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum sri-
cum.
satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus;
levitate donatus.
stira: stira, ae f. Sin: satricum, i n ; carmen
satricum.
satrico: adj satricus, a, um // sust satricus,
i m. Sin: satirgraphus.
satisfaccin: (reparacin de un agravio) sa-
tisfctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
iniriam vindicare // (expiacin de la culpa)
satisfctio culpae. Sin: purgtio // (presun-
cin) arrogntia, ae f. Sin: iacttio; suprbia;
nmia sui confidntia // (vanagloria) inanis
glria. Sin: glorola; eltio; innitas; vnitas
// (confianza o seguridad del nimo) confi-
dntia, ae f. Sin: fidcia; sui confidntia //
(cumplimiento del deseo o del gusto) satis-
fctio, onis f. Sin: adimpltio; delecttio,
oblecttio; gudium; laettia; suvitas // (una
de las tres partes del sacramento de la peni-
tencia) satisfctio, onis f.
satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfcere // (hacer una obra
que merece el perdn de la pena debida) ex-
piare. Sin: purgare; satisfcere // (aquietar y
sosegar las pasiones del nimo) sedare. Sin:
placare // (dar solucin a una duda o a una
dificultad) respondere. Sin: satisfcere //
(deshacer un agravio u ofensa) iniriae (vel
de iniri) satisfcere licui.
strapa: strapa, ae m. Sin: strapes, ae vel
strapes, is m.
saturacin: saturtio, onis f. Sin: satritas;
satetas; plnitas.
saturnismo: saturnismus, i m.
sauce: salix, cis f. Uso: - llorn, salix babi-
lnica.
sauna: vaporrium, ii n. Sin: blneum vap-
reum.
sauquillo: glbulus nivis; v. mundillo.
save (Inform), conservar: servare vel con-
save
972
servare. Sin: (data in disco) repnere.
saxofn o saxfono: saxphonum vel saxo-
phnum, i n; saxophnium.
saxofonista: saxophonista, ae m.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gon-
nella vel gunnella. Sin: lacnia; cstula; su-
bcula; stola; hypoznium; hemitnica
inferior.
sayal, v. sayo.
sayo: sagum, i n. Sin: sgulum.
scan (Inform), escanear: scndere (pginam,
imginem).
scanner (Inform) aparato de teledeteccin,
apparatus investigatrius. Sin: instrumentum
exploratrium // (aparato que sirve para di-
gitalizar un documento: texto o imagen)
scansrium, ii n. Sin: apparatus pticus ad le-
gendam imginem.
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m.
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de can-
tores de alguna iglesia).
scotch: (whisky escocs) vschium scticum
// (cinta adhesiva) taenola glutinativa.
scout: puer explorator m; exploratrix puella
f.
screen (Inform): scrnium, ii n. Sin: qua-
drum; v. pantalla.
screenmode (Inform): modus (imginem) ex-
hibendi.
secadero: officina siccatria.
secador: instrumentum siccatrium. Sin: ex-
siccator, oris m. Uso: - de cabello, machnula
favnia; flabellum favnii vel frici; instru-
mentum flaturale (cpitis capillis siccandis);
manbrium capillorum siccficum, siccati-
vum, siccatrium.
secadora: (mquina) mchina siccatria.
secante: papel -, charta bbula.
seccin: (cada una de las partes en que se di-
vide un conjunto de objetos) lculus, i m. Sin:
loculamentum; rgio; provncia. Uso: - de
calzado, calceamentorum lculus vel rgio; -
de discos, discorum lculus; - de los juguetes,
crepundiorum loculamentum; - de libros de
ciencia ficcin, librorum de scintia fabulari
lculus; - de perfumes, unguentorum lculus;
- de vestidos, vstium lculus // (parte de un
escrito) pars, partis f. Sin: sctio, onis f;
caput, ptis n (captulo); artculus (subdivi-
sin). Uso: en la primera - de este libro, in
sectione prima huius libri // (en los medios de
comunicacin, espacio que se reserva para
un tema determinado) sctio, onis f. Uso: la
- de propaganda, sctio rebus propagandis
vel evulgandis; sctio nntiis monitisque pro-
pagandis // (cada una de las partes en que se
divide una empresa, organizacin, etc.) pars,
partis f. Sin: sctio; administrtio. Uso: jefe
de -, caput partis; la - del puerto, administr-
tio ports.
secesionismo: secessionismus, i m. Sin: se-
cessionis stdium.
secesionista: secessionista, ae m. Sin: seces-
sionis auctor, fautor, studiosus.
secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtnia gigan-
ta.
secrecin: secrtio, onis f. Sin: excrtio; ex-
creta, orum npl; crporis eiectamentum vel
saxofn
973
effsio.
secretaria: secretria, ae f. Sin: scriba, ae f;
mlier a secretis.
secretara: (cargo de secretario) secretrii
vel scribae offcium. Sin: secretrii vel scri-
bae munus (-nris n) // (oficina donde tra-
baja) secretria, ae f. Sin: secretrii vel
scribae sedes // - de Estado, Officium pbli-
cis expediendis negtiis.
secretariado: secretariatus, us m. Sin: secre-
trii vel scribae offcium (cargo de secreta-
rio), sedes (oficina donde despacha). Uso: -
de oficina pblica, ministrium a negtiis vel
a tbulis pblicis // (cuerpo o conjunto de se-
cretarios) secretrii, orum mpl. Sin: scribae,
arum mpl.
secretario: (persona encargada de recibir la
correspondencia, extender las actas, etc.) se-
cretrius, ii m. Sin: scriba; a secretis; ab arca-
nis; adiutor ab actis vel ab epstulis. Uso: -
jefe, secretrius princeps, primus, caput; - na-
cional del consejo de seguridad, secretrius
nationalis conslii securitatis; - particular, se-
cretrius particularis, - privado, secretrius
privatus; - de una asociacin, scriba alicius
consociationis, - de una cofrada, scriba ali-
cius sodalitatis, sodalcii, collgii; - de co-
misin, ab actis conslii licui rei curandae,
accurandae, administrandae; - de embajada,
legatorum ssecla; legati ssecla et adminis-
ter; - del intendente municipal, ab actis urbis
praefecti; ser - de uno, esse licui a manu,
vel ab actis, vel ab epstulis // (mximo diri-
gente de algunas instituciones) secretrius, ii
m. Sin: praefectus; praepsitus. Uso: - Gene-
ral, Secretrius Generalis; - de Estado, pbli-
cis negtiis praefectus; Civitatis (vel rei
pblicae) negtiis praepsitus; cardenal - de
Estado, cardinalis pblicis (Ecclsiae) neg-
tiis praefectus; - de la Congregacion para los
seminarios y universidades, Secretrius Con-
gregationis de Seminriis et Universitatibus
studiorum; - de la ONU, Secretrius Coets
Unitarum Nationum // - de cmara, scriba
cubiculrius.
secreter: armrium scriptrium.
secreto: adj arcanus, a, um. Sin: occultus //
sust res (rei f) arcana vel occulta. Uso: - epis-
tolar, opertum litterarum.
secta: secta, ae f. Uso: - filosfica, philoso-
phorum secta; - satnica, secta satnica vel
satanstica; adherir a - satnicas, sectis sat-
nicis adhaerscere vel adhaerre; adepto de
una -, sectae assectator.
sectario: adj sectrius, a, um. Sin: factiosus
// sust sectrius, ii m. Sin: consectator; homo
factiosus.
sectarismo: sectarismus, i m. Sin: factisitas;
stdium factiosum; prpriae factionis st-
dium.
sector: (Geom, porcin de crculo) sector,
oris m. Sin: crculi pars // (Geom, porcin de
esfera) - esfrico, sector sphericus // (parte
de una ciudad , de un local o de cualquier
otro lugar) rea circumscripta. Sin: rgio de-
finita // (cada una de las partes de una colec-
tividad, grupo o conjunto que tiene
caracteres peculiares y diferenciados) pars,
partis f. Sin: sector; sctio; provncia; rgio;
campus. Uso: - cientfico, tcnico, econ-
mico, provncia doctrinarum, rtium, rerum
oeconomicarum; - industrial y de los servi-
cios sociales, provncia rtium et comm-
nium ministeriorum; - social, rerum
socilium provncia vel campus; determina-
dos - de apostolado, certae apostolats pro-
vnciae; - de la Cmara del Senado, sector
Cmerae Senats (centrum, ala dextra, ala si-
nistra).
sector
974
sectorial: partis prprius.
secuaz: sectator, oris m. Sin: assectator.
secuencia: sequntia, ae f.
secuencial: (relativo a la secuencia) sequen-
tialis, e.
secuestracin: sequestrtio, onis f.
secuestrador: sequestrator, oris m. Sin: se-
quester, stri m; sequestris, is m; ablator, oris
m; sequestrationis auctor. Uso: - de aviones u
otros vehculos, abductor; - de personas, ab-
ductor, ablator, plagirius.
secuestrar: (retener indebidamente a una
persona) liquem sequestrare, cpere, segre-
gare // (forzar al piloto o chofer a dirigir el
vehculo a un sitio determinado por el asal-
tante) abdcere // (depositar judicial o gu-
bernativamente una alhaja) sequestrare. Sin:
in sequestro pnere; pnere apud seques-
trum; pnere sequestro // (embargar judicial-
mente) liquid occupare. Sin: pignerari.
secuestro: (accin y efecto de secuestrar) se-
questrum, i n vel sequestrtio, onis f. Sin: ob-
dctio. Uso: - de avin u otro vehculo,
abdctio; - de bienes, occuptio; - de perso-
nas, sequestrtio; plgium; obdctio hmi-
num.
secular: (seglar) saecularis, e. Sin: profanus;
licus. Uso: la propia ndole -, prpria ndo-
les saecularis; sacerdote - (no religioso), sa-
cerdos saecularis.
secularismo: saecularismus, i m.
secularizacin: (accin de hacer secular lo
que era eclesistico) saeculariztio, onis f //
(accin de dar a una cosa carcter secular)
profano sui addctio // (introduccin de cos-
tumbres seculares) saeculorum morum in-
dctio // (reduccin de un sacerdote catlico
al estado laical) ad saecularem statum redc-
tio; ad seculum remssio // (regreso al es-
tado laical) ad seculum regrssio vel rditus
// (autorizacin a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) facul-
tas ad statum saecularem degendum.
secularizado: (hecho secular lo que era reli-
gioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sa-
cerdote catlico) ad saecularem statum
redactus, vel ad seculum remissus (reducido
al estado laical); ad seculum regressus; sa-
cerdtio abdicatus (vuelto al estado laical) //
(dicho de religioso: autorizado para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) in-
dulto saecularizationis donatus.
secularizar: (hacer secular lo que era ecle-
sistico) saecularizare // (dar a una cosa ca-
rcter secular) profano sui addcere vel
destinare // (introducir costumbres seculares)
saeculares mores indcere // (reducir a un sa-
cerdote catlico al estado laical) ad saecula-
rem statum redgere. Sin: ad seculum
remttere // (autorizar a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) licui
indultum saecularizationis concdere; li-
quem indulto saecularizationis donare // se-
cularizarse, ad seculum redire vel rgredi.
secundario: secundrius, a, um. Sin: secun-
danus; secundus; secundi rdinis. Uso: partes
-, secundae partes.
secuoya, v. secoya.
seda: sricum, i n. Sin: bombyx, cis m. Uso:
- artificial, sricum factcium; - basta, sri-
cum crudum vel rude; - falsa, pannus pseu-
dosricus; - genuina, sricum genunum; -
lavable, sricum lavbile; de -, sricus; bom-
bcinus; ataviado con telas de -, sericatus;
fbrica de -, sericorum vel bombycinorum
sectorial
975
officina; mercader de -, sericrius; sericrius
negotiator vel negtians; vestido de -, vestis
srica vel bombcina.
sedal: (hilo o cuerda de la caa de pescar)
lnea, ae f. Sin: linum; lnea piscatria; seta
vel saeta piscatria.
sedante: adj sedans, antis. Sin: lniens;
mlliens; mtigans // sust medicamentum mi-
tigatrium; v. lenitivo.
sedar: sedare. Sin: lenire; mollire; mitigare;
placare; pacare. Uso: - las pasiones, cupidi-
tates (vel appetitiones, vel trbidos nimi
motus) sedare, moderari, continere.
sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitiga-
trius // sust medicamen (-mnis n) sedati-
vum. Sin: medicamentum mitigatrium;
medicamen dolribus sedandis.
sede: sedes, is f. Uso: - Apostlica, Santa -,
Apostlica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - cen-
tral, sedes princeps vel caput; - filial, sedes
filialis vel additcia.
sedentario: sedentrius, a, um. Sin: sellul-
rius. Uso: vida -, vita sedentria vel sellulria;
sedentrium vivendi genus.
sedera: (comercio de la seda) sericorum vel
bombycinorum mercatura, merctio, negoti-
tio // (tienda de gneros de seda) sericorum
vel bombycinorum taberna // (conjunto de
gneros de seda) srica, orum npl. Sin: bom-
bcina, orum npl.
sedicin, v. revuelta.
sedimentacin: sedimenttio, onis f. Sin:
subsidntia; sedminis vel sedimenti depos-
tio.
sedimentar (depositar sedimento) sdimen
vel sedimentum depnere: // sedimentarse,
subsdere.
sedimentario: sedimentrius, a, um. Sin: ad
sedminis depositionem spectans.
sedimento: sdimen, mnis n. Sin: sedimen-
tum; subsidntia; retrimentum.
segadora: messria, ae f. Sin: mchina mes-
sria; mchina falcata; falces mechnicae;
falcata mchina automatria. Uso: - de cs-
ped, v. cortacsped.
segmentacin: segmenttio, onis f. Sin: in
segmenta parttio vel divsio. Uso: engendrar
por -, per scissionem ggnere vel generare.
segmento: segmentum, i n. Uso: - esfrico,
segmentum sphericum.
segregacin: segregtio, onis f. Sin: separ-
tio; seinctio; remtio. Uso: - celular, in cella
segregtio; custdia in segregata cella; ab
mnibus in segregata cella separtio; - racial,
segregtio phyltica.
segregacionismo: segregationismus, i m.
Sin: phyltica separtio.
segregacionista: (partidario de la segrega-
cin racial) segregationista, ae m. Sin: segre-
gationismi fautor // (perteneciente o relativo
a esta segregacin) phylticae separationis
prprius; ad phylticam segregationem pr-
tinens.
seguidero, v. falsilla.
seguir: quin sigue?, quis subsquitur?
segn: - la corriente, secund aqu; secundo
flmine; - las fuerzas de cada uno, como
cumple a un hombre, pro parte virili.
segn
976
segundero: secundrium, ii n.
segundo: adj secundus, a, um. Sin: inferior;
secundrius // (sexagsima parte del minuto)
secundum, i n. Sin: secunda, ae f; minutum
secundum; minuta secunda; momentum
tmporis; punctum tmporis. Uso: en 32 -,
triginta duabus secundis; intra triginta duas
secundas; intra triginta duo secunda // (per-
sona que en una institucin sigue en jerar-
qua a quien la dirige o preside)
submoderator, oris m. Uso: - de a bordo, pro-
gubernator.
segundognito: adj secundognitus, a, um.
Sin: secundo loco gnitus, natus, ortus // sust
secundognitus, i m.
segundn: (hijo segundo de la casa) v. se-
gundognito // (hijo no primognito) natu
minor. Sin: inior.
segur: (hacha grande para cortar) securis,
is f // (hoz para segar) falx, falcis f. Sin: falx
messria.
seguridad: secritas, atis f. Sin: frmitas; fi-
dntia; certa fides vel spes. Uso: - jurdica,
iuridicialis secritas; - nacional, secritas na-
tionalis; - social, secritas socialis; cutio so-
cialis; cerradura de -, claustra munitssima
npl; falta de - en el trabajo, defectus securi-
tatis in labore perpetrando; instalacin de -,
apparatus munitus; apparatus perculi expers;
llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti
fines mpl; intra tutos fines; medida de -, prae-
cutio iudiciria vel iudicialis; por -, securi-
tatis caus; salida de -, xitus saluti
prospiciendae; vlvula de -, vlvula tutelaris;
oprculum tutelare; garantizar la - de los
participantes, securitatem participntium
praestare.
seguro: (contrato en que se asegura una
cosa que corre peligro) cutio, onis f. Sin: as-
securtio. Uso: - mdico, assecurtio aegroto-
rum; - personal, providntia ad sibi caven-
dum in psterum; - social, assecurtio
socialis; - contra el granizo, cutio contra
grndinis damna; - contra los infortunios,
cutio contra infortnia; cutio contra res ad-
versas; - contra los rayos, cutio de perculo
flminis; cutio contra flmina; - contra el
robo, cutio contra furtum; cutio de periculo
furti; - de accidentes, cutio pro casu infort-
nii; cutio contra luctficos casus; cutio pro
casu laesionis corporalis; - del coche, cutio
de (prpria) autoraeda tutanda; cutio (pr-
priae) autoraedae tutandae; - de desempleo,
cutio pro casu defects laboris; - de enfer-
medad, assecurtio valetudinria; assecurtio
aegrotorum; cutio de valetdine tutanda;
cutio pro casu aegritdinis; - de incendios,
cutio contra incndia; cutio contra incndii
percula; cutio de perculo incndii; cutio
contra incensionum damna; cutio perculi
quod est a vi ignis; cutio periculorum quae
ab incndiis sunt; - de invalidez, cutio pro
casu invaliditatis; - de mercancas, cutio sar-
cinarum; assecurtio sarcinarum; - de vejez,
cutio pro casu senectutis; - de vida, cutio
pro vita; assecurtio vitae; vitae cutio; -
para el resarcimiento de un dao, cutio in-
demnitatis (ex incndiis, ex infortniis, ex
furtis) // contrato de - del propio coche, pc-
tio prpriae autoraedae tutandae; pliza de -,
sngrapha vel schdula cautionis; cutio se-
curitatis; prima de -, securitatis premium;
premium ex cautione (facta); sociedad de
seguros, socetas securitatum vel cautionum
// - de arma de fuego, retinculum, i n. Sin:
sufflamen, mnis n.
seleccin: selctio, onis f. Sin: delctio; de-
lectus, us m. Uso: - natural, artificial, radio-
fnica, selctio naturalis, artificialis,
radiophnica // (Dep, seleccionado) delecta
manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: -
finlandesa femenina, fnnica delecta manus
puellarum.
segundero
977
seleccionar: selgere. Sin: delgere; elgere.
selectas, v. analectas.
selectividad: selectvitas, atis f. Sin: seli-
gendi facultas.
selectivo: selectivus, a, um. Sin: sligens.
selenio: selnium, ii n; selenum, i n.
selenita: (yeso) selenites, ae m // (posible ha-
bitante de la Luna) lunae ncola.
selenografa: selenogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: lunae descrptio; doctrina de luna.
selengrafo: selengraphus, i m. Sin: sele-
nogrphiae studiosus, peritus, cultor; naturae
lunae peritus.
selenologa: selenolgia sive -loga, ae f.
Sin: lunae vestigtio; doctrina de rebus lun-
ribus.
selenlogo: selenlogus, i m. Sin: lunae in-
quisitor; rerum lunrium studiosus.
Seleucia: Selucia, ae f.
self-control: sui modertio.
self-made-man: suae fortunae faber.
self-service, v. autoservicio.
sellado: obsignatus, a, um. Sin: sigillo nota-
tus.
selladura: obsigntio, onis f. Sin: imprssio
notae vel sigilli; sigillo nottio.
sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: ob-
signare; signo munire; (gmmeo) sigillo no-
tare. Uso: papel sellado, scdula pblice
signata.
sello: (instrumento que sirve para estampar
divisas, letras, etc.) sigillum, i n. Sin: signa-
trum vel signatrium; bacellus vel bacillus
signatrius; bacillum signatrium. Uso: -
gentilicio o de familia, sigillum gentilcium;
fabricante de sellos, sigillrius // (seal que
imprime el sello) signum, i n. Sin: nota;
forma // (vieta de papel que se usa como
seal del pago de algn derecho) pittcium.
Sin: signum; sigillum. Uso: - especial o ex-
traordinario, pittcium peculiare; - falsifi-
cado, signum adulternum; - fiscal, pittcium
pblicum; rei pblicae signum vel pittcium;
signum vel notculum chartae pblicum; -
postal, signum vel sigillum cursuale, episto-
lare , vehiculrium; pittcium cursuale vel
epistolare (vel epistolrium); tssera epis-
tolaris // poner el sello sobre algo, liquid ob-
signare. Sin: liquid sigillo notare.
selva: silva, ae f. Uso: habitante de las -, sil-
vcola, ae m; silvcolens; silvicultor.
selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; sil-
vis frequens, refertus, plenus.
semafrico: semaphricus, a, um.
semaforista: semaphorista, ae m. Sin: sem-
phoro vel semphero praepsitus.
semforo: (aparato) semphorum, i n; sem-
phorus, i m. Sin: smapher, ri m; semipho-
rum; sematphorum; semiphorum virium;
viae vel itneris index. Uso: el - indica va
libre, itneris index apertum ditum signficat
// (seal luminosa) lychnus, i m. Sin: signum,
i n; lychnus trnsits index; lychnus itneris
index. Uso: seal amarilla, roja, verde,
lychnus flavus, ruber, vridis; signum flavum,
rubrum, vride; lychnus flavam, rubram, v-
ridem lucem effundens.
semforo
978
semana: hbdomas, dis f; hebdmada, ae f.
Sin: septimana. Uso: - latina, septimana la-
tina; hebdmada latinitatis; - social, com-
mentationes de re sociali (vel de causa
sociali) per hebdmadam hbitae (si ya se re-
aliz) vel habendae (si va a realizarse); coe-
tus de re sociali tractanda per hebdmadam
actus vel agendus; - de estudio, studiosae
commentationes per hebdmadam hbitae
vel habendae; coetus stdiis provehendis per
hebdmadam actus vel agendus; - de estudios
literarios, coetus litterarum stdiis promo-
vendis per hebdmadam celebratus vel cele-
brandus // entre -, in hebdmade; inter
hebdmadem vel hebdmadam; in septem
diebus; fin de -, septimana vergens; xiens
hebdmada; hebdmadae xitus; extrema
hebdmada feriata; cada -, per sngulas heb-
dmadas; omni hebdmada; sngulis hebd-
madis vel hebdomdibus, septimanis; octavo
quoque die; por -, septimanatim, tres veces
por -, ter in hebdmade.
semanal: hebdomadalis, e. Sin: septimanalis;
septimanrius; septimanus.
semanalmente: sngulis hebdmadis , heb-
domdibus, septimanis. Sin: octavo quoque
die.
semanario: adj hebdomadrius, a, um. Sin:
septimanalis, e // (peridico que sale sema-
nalmente) septimanale, is n. Sin: comment-
rium (vel dirium, vel peridicum)
septimanale; commentrius hebdomadrius
vel septimanalis; commentrii hebdomadrii
vel septimanales; acta hebdomadria vel sep-
timanlia. Uso: - dominical, ephmeris (-dis
f) dominicalis.
semntica: semntica, ae f. Sin: semntica
doctrina, disciplina, scintia.
semntico: semnticus, a, um.
semasiologa: semasiolgia sive -loga, ae f.
semasiolgico: semasiolgicus, a, um.
semasilogo: semasilogus, i m. Sin: sema-
siolgiae studiosus, peritus, cultor.
sembradera, v. sembradora.
sembradora: mchina satria. Sin: mchina
seminatria vel serens.Uso: - automtica, au-
tmatum vel autmaton satrium; automat-
ria mchina satria.
semestral: semestralis, e. Sin: semestris, e.
semestralmente: semestrliter. Sin: sngulis
semstribus; sexto quoque mense (al con-
cluir cada quinto mes); sptimo quoque
mense (al concluir cada sexto mes).
semestre: semestre, is n. Sin: semestre
sptium vel tempus; sex menses; sex mn-
sium sptium. Uso: - lectivo, studiorum sp-
tium semestre; por dos - lectivos, per duo
studiorum sptia semstria.
semiautomtico: semiautomticus, a, um.
semibreve: sembrevis, is f (sobrent nota).
semicircular: semicircularis, e. Sin: semicir-
culatus.
semicrculo: semicrculus, i m. Sin: semior-
bis, is m; hemicclium; hemicyclus.
semicomillas: semipices, um mpl. Sin: se-
mivrgulae.
semicorchea: semichrma, ae f. Sin: se-
michrma, tis n; semichrmatis nota.
semicristiano: semichristianus, a, um.
semana
979
semicupio: (bao de la mitad del cuerpo)
encathisma, tis n. Sin: dimdia lavtio; lav-
tio in semicpa // (baera para tomar baos
de asiento) semicpa, ae f. Sin: encathsmatis
labrum.
semidesnudo: seminudus, a, um. Uso: muje-
res -, fminae seminudae.
semifinal: adj semifinalis, e // sust Dep pae-
nltimum (exclusrium) certamen.
semifinalista: Dep paenltimi certminis
athleta. Sin: qui in paenltimum (exclus-
rium) certamen descendit.
semifusa: semifusa, ae f.
semimnima: semimnima, ae f (sobrent
nota).
seminario: (casa para la educacin de los
que se dedican al sacerdocio) seminrium, ii
n. Sin: sacrum seminrium; sacrum ephe-
bum; seminrium clericale vel sacerdotale.
Uso: - menor, mayor, seminrium minus,
maius; Pontificio - Regional Po XI, Pon-
tifcium Seminrium Regionale Pius XI //
(serie de conferencias sobre un tema deter-
minado) seminrium. Sin: seminrium aca-
dmicum. Uso: - de dos o tres das,
seminrium biduanum vel triduanum; - lati-
nos, seminria latina; seminarios de Latn
viviente, seminria Latinitatis vivae; par-
ticipar en un -, seminrium participare.
seminarista: seminarista, ae m. Sin: (sacri)
seminrii alumnus; sacri ephebi alumnus;
sacerdtii candidatus; sacrorum alumnus;
adulescens vel ivenis sacris initiandus; adu-
lescens ad sacerdtium instituendus; sacri
ministrii tiro; ivenis sacrae miltiae tiro.
seminternado: diurni convicts domus.
semioficial: semiofficialis, e. Uso: recibir
condicin -, condicionem semiofficialem ac-
cpere.
semiografa: semiogrphia sive -grapha, ae
f.
semiologa: semiolgia sive -loga, ae f.
semilogo: semilogus, i m.
semitico: semiticus, a, um.
semipupilaje, v. seminternado.
semipupilo: diurnus convictor.
semirrima, v. asonancia.
semisuma: semisumma, ae f.
semita: Semita, ae m. Uso: perseguir a los -,
Semitas hostliter habere, consectari, vexare,
exagitare, conflictare, lacssere; cum Semitis
inimice (vel hostliter) gere.
semtico: semticus, a, um.
semitono: semitnium, ii n. Sin: hemitnium
vel hemitnion.
semivivo: semivivus, a, um.
semivocal: adj semivocalis, e // sust semivo-
calis, is f; semivocale, is n.
smola: (flor de harina) smila, ae f. Sin: si-
milago, gnis f; silgo, gnis f; flos (floris m)
farinae.
senado: (edificio o lugar donde los senado-
res celebran sus sesiones) cria, ae f. Sin: se-
natus, us m // (los senadores) senatus, us m.
Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; sena-
torum collgium. Uso: sesin del -, senatus;
senado
980
convocar el -, senatum vocare, convocare, in-
dcere, cgere; despedir el -, senatum mttere
vel dimttere; echar del -, (de) senatu movere;
e senatu ecere // - acadmico, senatus aca-
dmicus.
send (Inform), enviar: mttere.
senda: smita, ae f. Sin: trames, mtis m.
Uso: - peatonal, trnsitus (-us m) zebrinus.
sendero: smita, ae f. Sin: trames, mtis m.
Uso: - de bosque, trames silvester; - de
campo, agrestis smita.
Senegal: (estado) Seneglia, ae f // (ro) S-
negal, alis m.
senegals: adj senegaliensis, e // sust Senega-
liensis, is m.
sensacin: sensus, us m. Sin: sentiendi actus.
Uso: - de impotencia, impotntiae sensus; -
de morir, sensus moriendi // experimentar
una -, liquid sentire; experimentar una - de
fro, de calor, de tedio, frgoris, aests, tedii
sensum cpere; experimentar una - de pla-
cer, de dolor, voluptatem, dolorem sentire;
voluptate, dolore ffici; producir una -, sen-
sus movere, commovere, excitare; eso pro-
duce una - agradable, id sensus suavitate
fficit; la noticia provoc una gran -, allatus
nntius vehementer omnes commovit //
(emocin) nimi vel animorum commtio.
sensacional: nimum (vel nimos) cmmo-
vens vel obstupefciens. Sin: nimum (vel
nimos) vehementer cmmovens, prmo-
vens, xcitans, percellens. Uso: un aconteci-
miento -, eventus vel eventum mnium
nimos vehementer cmmovens; una cosa -,
res mnium mentes animosque percellens;
una noticia -, nntius vel nntium omnes per-
cellens.
sensacionalismo: stdium commovntia (vel
obstupefacintia) divulgandi.
sensacionalista: ad stdium commovntia
divulgandi ttinens.
sensatamente: sapienter. Sin: considerate;
prudenter; consulte; cordate.
sensatez: sapintia, ae f. Sin: prudntia; con-
slium; mens sana.
sensato: spiens, entis. Sin: prudens; consi-
deratus; cordatus; magni iudcii.
sensibilidad: sensiblitas, atis f. Sin: sensus;
sentiendi facultas, vis, virtus. Uso: - acstica,
urium mollties; - agudsima, acutssima vis
sentiendi; - artstica, exquisitus venustatis
sensus; le falta - artstica, quid pulchrum sit,
non intllegit; - corporal, sensiblitas crpo-
ris; - moral, humanitatis mollitudo; nimi
mollties vel molltia; nimi mollties atque
lnitas; - psicologica, sensiblitas psychol-
gica; nueva - cada vez ms contraria a la
guerra, novus augescens sensus magis ma-
gisque bello contrrius; - por el hombre, sen-
siblitas pro hmine.
sensibilizador: adj sensificatrius, a, um //
sust substntia sensificatria.
sensible: (capaz de sentir fsica y moral-
mente) sensbilis, e. Sin: snsilis; patbilis.
Uso: demasiado -, nimis patbilis; el hombre
es una sustancia animada -, homo est subs-
tntia animata sensbilis // (que puede ser co-
nocido por los sentidos) snsibus subiectus
vel obnxius. Sin: qui (quae, quod) snsibus
prcipi potest; qui (quae, quod) sub sensus
cadit. Uso: el mundo -, res snsibus subiec-
tae; quae culis crnimus; movimiento tan
leve que no es -, tam levis motus ut vix sn-
sibus percipiatur; ser - al tacto, al olor, tactu,
odore capi // (que se deja llevar fcilmente
send
981
del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener;
delicatus. Uso: ser de nimo -, molli nimo
esse; ser demasiado -, molliore (vel tene-
riore) nimo esse; ser muy -, mollssimo
nimo esse // (fcil de conmover) qui (vel
quae) fcile commovetur. Uso: ser muy - a
algo, fcile liqua re commoveri; ser - a las
alabanzas, ludibus moveri; laudis stdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin:
gravis; haud medocris. Uso: una prdida -,
haud medocris iactura; una mejora muy -,
magna in mlius muttio // (que causa o
mueve sentimientos de pena o de dolor) acer-
bus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem ffe-
rens.
sensiblemente: (de forma que se percibe por
los sentidos) sensu vel snsibus. Sin: ita ut
sensu prcipi possit // (notablemente) mag-
npere. Sin: valde; multum; dmodum; haud
medicriter.
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina pr-
fitens deas snsibus contineri; doctrina, quae
ex snsibus mnia oriri (vel mnia pendre)
docet; eorum rtio (vel doctrina) qui in snsi-
bus mnia reponunt.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi secta-
tor vel ssecla; qui (quae) profitetur mnia ex
snsibus oriri, proficisci, nasci.
sensitiva: mimosa pudca. Sin: aeschyno-
mene, es f.
sensitivo: (relativo a los sentidos) sensus (del
sentido) vel snsuum (de los sentidos) //
(capaz de sensibilidad) sensitivus, a, um.
Sin: sntiens. Uso: facultad -, sentiendi fa-
cultas; fuerza -, sentiendi vis.
sensor: sensrium, ii n. Sin: instrumentum
sensrium.
sensorial: sensorialis, e. Sin: sensrius, a,
um. Uso: rganos -, rgana snsuum vel sen-
sria.
sensorimotor: sensomotrius, a, um.
sensorio: (sensorial) v. esta voz // (centro de
las sensaciones) sensrium, ii n.
sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); sn-
suum (de los sentidos) // (relativo a los de-
leites de los sentidos) ad corpus spectans.
Sin: ad luxriam prtinens. Uso: los placeres
-, crporis voluptates; una satisfaccin pura-
mente -, voluptas, quae crpore tantum perc-
pitur // (lujurioso) volupturius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venrius vel
venreus; dissolutus. Uso: amor -, libidino-
sus vel venrius amor; besos -, lasciva scula;
hombre -, homo volupturius, libidinosus,
cupiditatum studiosus, (crporis) voluptti-
bus dditus, ad crporis oblectamenta procli-
vis; tiene un temperamento muy -,
volupttibus plrimum tribuit.
sensualidad: sensulitas, atis f. Sin: volup-
tas; voluptates; crporis voluptates vel oblec-
tamenta; libido, dnis f; libdines, um;
lascvia; dissoltio; voluptatum stdium.
sensualismo: (propensin excesiva a los de-
leites de los sentidos) sensualismus, i m. Sin:
ad libdinem proclvitas; ad crporis oblecta-
menta proclvitas; lascvia; libdo vel lubdo,
dnis f // (sensismo) v. esta voz.
sensualista: sensualista, ae m. Sin: crporis
oblectamentorum studiosus vel cpidus //
(sensista) v. esta voz.
sentado: estar - en el coche, tren, tranva,
avin, in autocineto vel autoraeda, in trmine
(ferrivirio) vel curru ferrivirio, in curru
elctrico vel transvirio, in aroplano sedere;
estar - ante el televisor, ante televisrium se-
dere.
sentado
982
sentarse: sedere. Sin: consdere. Uso: sin-
tense!, consdite!; considatis!; - a la mesa,
ad mensam sedere.
sentido: (cada una de las aptitudes que tiene
el alma de percibir por medio de determina-
dos rganos corporales las impresiones de
los objetos externos) sensus, us m. Sin: vis
sentiendi; facultas sensitiva. Uso: - del gusto,
sensus saporis; - del odo, audtio, onis f; au-
ditus, us m; sensus audiendi; - del olfato, odo-
rtio, onis f; odoratus, us m; sensus odoris; -
del tacto, tctio, onis f; tactus, us m ; - de la
vista, sensus videndi // (significado) verbi vel
verborum significtio, vis, sentntia. Uso: -
alegrico, anaggico, espiritual, moral, sen-
sus allegricus, anaggicus, spiritualis, mora-
lis; - literal, sensus litteralis vel histricus;
ipsorum verborum vis; prpria (verborum)
sentntia; - metafrico, significtio verbi mu-
tata vel translata; - propio, significtio pr-
pria; doble -, ambigitas, atis f (verborum);
qu sentido tienen los domingos y das fes-
tivos?, qualem sensum dies domnici et dies
festi habent? // en - amplio, sensu latiore; en
- estricto, sensu strictiore; explicar el - literal
de un texto, quid sngula verba velint decla-
rare, explanare, explicare; tomar las palabras
en el - literal, verba prssius sequi // (facultad
para entender, juzgar, apreciar o sentir pre-
ocupacin por las cosas, o para actuar) sen-
sus, us m. Sin: iudcium; conscintia. Uso:
buen -, rectum iudicium; - comn, sensus
communis; communis opnio; mnium con-
sensus; sensus hminum communis; mnium
iudcium sensusque communis; mnium gn-
tium consnsio; - crtico, crticus sensus; in-
gnium crticum; iudcium censrium; agudo
- crtico moderno, acrrimus nostra aetate iu-
dicandi sensus; - poltico, sensus polticus;
sexto -, sextus sensus; - del deber, relgio of-
fcii; - de la fraternidad, sensus fraternitatis;
- de la historia, stats histrici sensus; - del
hombre, hminis significtio; - de la vida,
sensus vitae // hombre de buen -, cordatus vir;
vir bonus et spiens; dotado de - comn,
sensu communi preditus; desarrollar, edu-
car el - crtico, ingnium crticum exacere
vel expolire // (direccin) - prohibido, ingres-
sus vtitus; - nico, unus curss via.
sentimental: sentimentalis, e. Sin: tener;
mollis; blandus; vnnulus; pathticus.
sentimentalismo: (cualidad de sentimental)
affectiva nimi propnsio. Sin: mllior ni-
mus; nimi molltia vel aglitas; lnitas ac
mollties nimi.
sentimiento: (accin de sentir) sensus, us m
// (estado afectivo del nimo) nimi affectus,
motus, us m. Sin: voluntas. Uso: - dolorosos,
doloris sensus; - hostiles, hostiles spritus; -
materno, matris nimus; - de humanidad, hu-
manitatis sensus; descubrir sus -, sensus ape-
rire.
sentirse: (hallarse, encontrarse) no me
siento bien, sntio me non (recte) valere, vel
non bene me habere; male, vel non bene, me
hbeo.
sea: signum, i n. Sin: nota. Uso: - personal,
crporis nota vel signum.
seal: signum, i n. Uso: - horaria, hora per
radiophnicas undas nuntiata; - horizontales,
aequa signa; - luminosa, micans signum; - ra-
dial, signum radiophnicum; - radiotelegr-
ficas, radiotelegrphica signa; - verticales,
signa perpendiculria vel ad perpendculum
erecta; - vial, index virius; signum virium;
- de agente de circulacin, gestus, us m; - de
alarma, signum monitrium; - de atencin,
signum attentionis; - de la cruz, signum cru-
cis; - de localidad, urbis vel ppidi situs no-
menque; - de precedencia, signum
praecedntiae; seales de puntuacin, inter-
punctiones; interpuncta; interductus, us m;
seales de trnsito, trnsits significationes;
sentarse
983
seales de los tiempos, tmporum indcia; -
de detenerse, signum subsistendi; en - de
duelo, ad signum lucts; estudiar las - de los
tiempos, ad nostrorum tmporum indcia ni-
mum advrtere; hacer la - de la cruz, v. sig-
narse; poner las - de puntuacin, v. puntuar;
hay que prestar atencin a las -, signa sunt
attendenda // (tratndose de - expuestas) - de
precedencia, primria adest via; da locum c-
teris; - de stop, o parada, ad cmpitum con-
siste // (en competencias) - de iniciacin,
inendi ludi sbilus; inendi certminis sig-
num; - de finalizacin, intercipiendi certmi-
nis signum. Uso: dar la - de la partida,
proficiscendi signum dare.
sealizacin: - vial, indcia vel signa viria
npl.
seor: (dueo) dminus, i m (sinc domnus).
Sin: erus vel herus, i m // (caballero) homo,
mnis m. Sin: vir, viri m. Uso: egregio -, egr-
gius vir; nbilis vir; excellentssimus vir.
Uso: un - anciano, senex quidam; un joven -,
adulescens, entis m; vino cierto -, venit qui-
dam // (como tratamiento de cortesa no tiene
equivalente en latn, y por lo tanto conviene,
en general, omitir su traduccin). Ej: el Sr.
Marcos, (dminus) Marcus; el Sr. prroco,
(dminus) prochus // el Seor, Deus o bien
Christus Dminus; Nuestro Seor Jesucristo,
Dminus Noster Iesus Christus.
seora: (mujer) mlier, ris f. Sin: fmina //
(esposa) uxor, oris f. Sin: cniunx vel cniux,
igis f. Uso: una -, quaedam fmina // Nues-
tra Seora, v. Mara.
seoro: dominatus, us m. Sin: domintio;
dcio vel dtio, onis f.
seorita: (hija de un seor o de persona de
representacin) domnula, ae f (sinc dm-
nula). Sin: domicella; dominella; dominice-
lla; erlis (-e, del dueo) vel herlis flia //
(jovencita) puella, ae f. Sin: adulescntula //
(doncella) virgo, gnis f. Sin: puella virgo; in-
nupta vel nnuba puella. Uso: - casadera,
virgo nbilis; virgo matura viro; como una -,
puellriter; de -, puellaris, e // (mujer soltera)
innupta, ae f. Sin: innupta fmina. Uso: (- to-
dava joven) adulescens, entis ; (- ya entrada
en aos) adulta vel grandis virgo; (- anciana)
ancula; vtula virgo; virgo senecta; virgo
anus (-us f); de -, virginalis, virgneus, vrgi-
nis // (ama con respecto a los criados) d-
mina, ae f.
seorito: (hijo de un seor o de persona de
representacin) domnulus, i m (sinc dmnu-
lus). Sin: flius erlis (-e, del dueo) vel her-
lis // (jovencito) puer, ri m. Sin:
adulescntulus // (joven) adulescens, entis m
// (amo con respeto a los criados) dminus.
spalo: spalum, i n. Sin: clycis flium; flo-
rum clycis flium.
separado: (persona que ha obtenido la sepa-
racin matrimonial) a convictu coniugali
seiunctus.
separador: dissaeptum, i n. Uso: - metlico,
dissaeptum metllicum.
separatismo: separatismus, i m. Sin: seces-
sionis stdium; secedendi stdium ab liquo
vel ab liqua re; autonmiae cupdo (-dnis f).
separatista: sust separatista, ae m. Sin: se-
cessionis vel secedendi fautor // adj separa-
tsticus; secessionis vel secedendi studiosus;
(perteneciente o relativo al separatismo) ad
separatismum prtinens; parandae secessio-
nis prprius.
sepsis: sepsis, is f. Uso: - inflamatoria, sepsis
inflammatria.
septentrin: septemtrio vel septentrio, onis
septentrin
984
m. Sin: septemtriones, um mpl.
septentrional: septemtrionalis vel septentrio-
nalis, e. Sin: septemtrionrius; ad septemtrio-
nem vergens; ad septemtrionem ttinens.
septicemia: septicmia, septicemia, septi-
chemia sive - haema, ae f . Sin: snguinis
inquinamentum, corrptio, tabes (-is f).
septicmico: septicmicus, septicemicus,
septichemicus, a, um.
sptico: spticus, a, um. Sin: infciens; pu-
trefciens; inquinans.
sptuplo: sptuplus, a, um.
sepulcro: sepulcrum vel sepulchrum, i n. Sin:
conditrium; monumentum. Uso: - gentilicio
o de familia, avitum (vel maiorum) sepul-
crum vel monumentum; gentile vel gentis
sepulcrum, conditrium, monumentum; con-
ditrium gentilcium; hereditrium sepul-
crum; - subterrneo, hypogum, i n; - de
piedra, slium, ii n; sarcphagus, i m; sar-
cphagum, i n.
sepulturero: vespillo, onis m. Sin: sandapi-
lrius; necrphorus. Uso: - de apestados,
pollinctor.
ser: res, rei f. Sin: (id) quod est. Uso: - vi-
viente, vivum, i n; nimans, antis mf ( en pl
tambin n: animntia, ium) ; en el plano del
-, in lnea essendi.
Serbia: Srbia vel Srvia, ae f. Uso: la Gran -,
Srbia Magna.
serbio: adj srbius vel srvius, a, um. Sin:
serbus; serbiensis // sust Srbius vel Srvius,
ii m.
serenata: serenata, ae f. Sin: vspera vel ves-
pertina cantilena; cantilena nocturna; noctur-
nus concentus; concentus nocturnus ad alic-
ius stium vel inuam. Uso: cantar una -,
occentare alicius stium; ad alicius fores
noctu concnere.
serial (Inform), serial: serialis, e.
sericcola: bombcinus, a, um. Sin: seric-
rius.
sericicultor o sericultor: bmbycum cultor.
sericicultura o sericultura: bmbycum cul-
tura.
serie: sries, i f. Sin: ordo; catena; concate-
ntio. Uso: - televisiva, sries televisfica; en
-, seriatim; secundum sriem; fabricar, pro-
ducir en -, ad unum idemque exemplar for-
mare.
serio: en -, extra iocum. Sin: non per ludum;
severe; ex nimo.
sermn: (discurso cristiano u oracin evan-
glica) sacra ortio vel cntio. Sin: ortio de
rebus divinis (hbita vel habenda, segn los
casos). Uso: - de la Montaa, sermo monta-
nus // (amonestacin o reprensin insistente
y larga) reprehnsio. Sin: obiurgtio; ani-
madvrsio.
serologa: serolgia sive -loga, ae f.
serolgico: serolgicus, a, um. Sin: ad sero-
lgiam spectans.
serlogo: serlogus, i m. Sin: serolgiae pe-
ritus.
seroterapia: serotherapa, ae f. Sin: seri cu-
rtio; curtio per serum acta; curtio ope seri
peracta.
septentrional
985
serraduras, v. aserrn.
serrallo: (harn) gynaecum, i n // (colec-
cin de fieras exticas) theriotrophum, ii n.
Sin: saepta, orum npl; claustrum, i n; claus-
tra, orum npl.
serrera: serratrna, ae f. Sin: officina serra-
tria; serrria officina.
serrn, v. aserrn.
serrucho: srrula, ae f. Sin: serrcula.
server (Inform), v. netserver.
Servia, v. Serbia.
servicio: ministrium, ii n. Sin: officium; ser-
vtium. Uso: - esenciales para la convivencia
civil, ministria civlia communitati necess-
ria; - fnebre, Libitna, ae f; - militar, miltia,
ae f; munus (-nris n) militare; militria
mnia; - meteorolgico (por radio o televi-
sin), emssio meteorolgica; - postal, cursus
vehiculrius; - pblicos, ministria pblica;
- recproco, offcium mtuum; - sociales, mi-
nistria, orum n; commnia ministria; - tele-
fnico, res telephnica // bienes y servicios,
bona ac ministria; - de la caridad a la vida,
caritatis servtium erga vitam; los - del Es-
tado, rei pblicae mnera; los precios de los
-, prtia servitiorum; - de socorro, minist-
rium ad opem praestandam // - militar, mil-
tia, ae f. Uso: exencin del - militar, miltiae
vactio; inhbil para el - militar, miltiae in-
hbilis; eximirse del - militar, miltiae vaca-
tionem habere; prestar - militar, militare (sub
signis); miltiam exercere; stipndia fcere
vel merere; militari mnere fungi; rehusar
prestar - militar, detrectare miltiam; sus-
traerse al - militar, miltiam subterfgere //
(relativo al -) administratrius, a, um.
servidor: - de la comida, dpifer, eri m.
servil: (relativo a los siervos) servilis, e. Uso:
funcin -, servile munus (-nris n) // (que
obra con servilismo) nimis obnxius // (bajo,
humilde y de poca estimacin) hmilis, e.
servilismo: servlitas, atis f. Sin: servile (vel
deforme, vel turpe) obsquium; adultio; as-
senttio. Uso: hacer un acto de -, sese licui
servliter addcere.
servilleta: mppula, mappella, mappa, ae f.
Sin: mantlium; mantele , mantile, is n.
servirse: (tener a bien) srvase leer este
libro, lege, quaeso, librum hunc.
servita: servus Mariae.
servofreno: sufflamen (-mnis n) auxili-
rium.
servomecanismo: instrumentum auxiliare
machinamenti.
servomotor: servomotrium, ii n. Sin:
instrumentum auxiliare machinamenti mot-
rii.
ssamo: ssamum vel ssamon, i n; ssamum,
i n; ssama vel ssama, ae f. Uso: de -, ses-
minus.
sesgado: obliquus, a, um. Sin: transversus.
sesgar: (torcer a un lado una cosa) obliquare
// (cortar en sesgo) rem in transversum (in
oblquum, per oblquum) secare vel cedere.
sesgo: (torcido, situado oblicuamente) v. ses-
gado // (fig, serio en el semblante) severus,
a, um. Sin: gravis, e // (oblicuidad o torci-
miento hacia un lado) oblquitas, atis f //
(rumbo, camino) cursus, us m. Sin: iter, it-
neris n; via. Uso: al -, oblque; ex (vel ab)
oblquo; per (vel in) oblquum; ex transverso;
sesgo
986
per (vel in) transversum.
sesin: sssio, onis f. Sin: consessus, coetus,
us m; congrssio. Uso: - especial, sssio spe-
cialis; espiritista, congrssio ad manes evo-
candos; - inaugural, auspicalis sssio; -
operatoria, congrssio sectioni chirrgicae
destinata; - parlamentaria, sssio parlamenti;
- pblica y oficial, sssio pblica officialis-
que; - secreta, congrssio occulta; - de aper-
tura, consessus initialis; tener una - especial,
sessionem specialem habere.
seso: crebrum, i n // (cordura, madurez)
rtio, onis f. Sin: conslium; mens. Uso: de-
vanarse los -, meditando defatigari; v. deva-
nar; perder el -, mente insanire.
sesquicentenario: adj sesquicentenrius, a,
um // sust annus centsimus quinquagsimus.
Uso: himno a San Juan Bosco en el - de su
nacimiento (es decir, en 1988), hymnus in
divum (vel in sanctum) Ioannem Bosco anno
centsimo quinquagsimo ab eius ortu (id est,
anno millsimo nongentsimo octogsimo
octavo).
sestear: meridiare; meridiari.
set: (plat de cine) locus impressionis cine-
matogrphicae.
setiembre: September, bris m. Sin: mensis
(-is m) September.
seudnimo: (dicho de autor que oculta con
un nombre falso el suyo verdadero) pseu-
dnymus vel pseudonmicus, a, um // (nom-
bre utilizado por un autor o artista en vez del
suyo propio) pseudnymon vel pseudny-
mum, i n. Sin: nomen pseudnymum vel
pseudonmicum; falsum (vel artificiale, vel
commentcium, vel fictum, vel mutuatum)
nomen // (dicho de obra -) falso vel artificiali
nmine ditus, a, um.
seudoprofeta: pseudopropheta, ae m. Sin:
falsus vel ementtus propheta.
sexngulo: adj sexangularis, e // sust hexa-
gnum, i n; hexagnium, ii n.
sexo: sexus, us m.
sexologa: de sexualitate doctrina, disciplina,
scintia. Sin: de rebus sexulibus doctrina.
sexlogo, ga: sexulium quaestionum inda-
gator m, indagatrix f.
sextina: (composicin potica que consta de
seis estrofas) carmen hexstichum. Sin: car-
men hexstichis strophis // (cada una de las
estrofas) hexstichum, i n. Sin: stropha he-
xsticha (vel sex vrsuum) // (combinacin
mtrica de seis endecaslabos) stropha sex
hendecasyllaborum (vel minorum) vrsuum.
sexual: sexualis, e. Sin: ad sexum prtinens;
sexus (gen). Uso: acto -, actus sexualis; difi-
cultades -, difficultates sexuales; encuentro -,
sxuum citus.
sexualidad: sexulitas, atis f. Sin: quae ad
sexum ttinent. Uso: prctica de la -, sexus
adhibendi formae.
Seychelles: Insulae Seicellenses. Uso: de las
Islas -, seicellensis, e.
sha, v. cha.
shampoo, v. champ.
shantung: sricum sinense.
sherry: vinum astense hispanum. Sin: vinum,
quod Astae Rgiae (id est Jerez de la Fron-
tera) confcitur.
shift (Inform): (la llave) clavis shift // (tr, to
sesin
987
shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare si-
nistrorsus.
shi: adj siticus, a, um // sust Sita, ae m.
shiita, v. shi.
shock: collapsus gravis.
shopping: emptiones per tabernas fpl.
shorts: subligculum, i n. Sin: sbligar, ris
n; brevssimae bracae fpl.
show: vrium spectculum (theatrale vel tele-
visficum). Sin: exhibtio. Uso: air show, ex-
hibtio artis aronuticae.
shutdown (Inform), cerrar: tr cludere //
sust clausura, ae f. Sin: conclsio; occlsio.
Uso: the system is shutdown, systema
clausum est.
shuttle, v. transbordador espacial.
siams: adj simicus, a, um. Uso: hermanas
-, gminae simicae vel colaitae; seis pares
de hermanos -, sex pria geminorum siami-
corum.
Siberia: Sibria vel Sibria, ae f. Sin: Sibriae
rgio.
siberiano: adj siberianus vel sibirianus;
sibiracus, a, um // sust Siberianus vel Sibiri-
anus, i m.
sicofsica, v. psicofsica.
sicologa, v. psicologa.
sicolgico, v. psicolgico.
siclogo, v. psiclogo.
sicmoro o sicomoro: sycmorus, i m.
sicpata, v. psicpata.
sicopata, v. psicopata.
sicosis: (perifoliculitis de los pelos de la
barba y del bigote) sycosis, is f // (enferme-
dad mental) v. psicosis.
sicoterapia, v. psicoterapia.
sicrmetro, v. psicrmetro.
sida: sida, ae f. Sin: morbus AIDS; sndrome
(-es f) comparati defects immunitatis; mor-
bus disimmunitatis acquisitae vel compara-
tae. Uso: enfermo de -, morbo disimmunitatis
acquisitae infectus.
sidecar: lecticria brota. Sin: autobrota cum
crrulo (vel plostello, vel sarrculo). Sin: b-
rota automatria crrulo adiuncto predita.
siderita: (mineral) siderites, ae m.
siderfono: siderphonum sive sideroph-
num, i n.
siderografa: siderogrphia sive -grapha, ae
f.
siderosa, v. siderita.
sideroscopio: sideroscpium, ii n.
siderosis: siderosis, is f.
siderotecnia, v. siderurgia.
siderurgia: siderrgia sive -urga, ae f. Sin:
ferri fbrica, fabrictio, ars; aeris et ferri f-
brica; aerria et frrea fbrica; metallorum
ars; metallorum effssio et fabrictio. Uso:
ejercer la -, (metallorum) fbricam habere;
siderurgia
988
ferri (vel aeris et ferri) fbricam habere.
siderrgico: siderrgicus, a, um. Sin: me-
tallorum (gen); ad siderrgiam prtinens.
Uso: obrero -, metallorum faber vel pifex;
ferri faber; aeris et ferri pifex.
sidra: scera, ae f.
siemens: mensura simensis.
siempreviva: semperflrium, ii n. Sin: he-
liochryson, i n vel helichrysos (vel helichry-
sus), i m.
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circu-
lar, machinria serra orbiculata vel circularis;
- elctrica, serra automatria; - mecnica,
mchina serratria; - pequea, srrula; - de
cinta, - sin fin o continua, taenola secans;
mchina serrae taeniticae; - de marquetera,
serra tenussima.
siesta: meridtio, onis f. Sin: somnus meri-
dianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -,
meridiare vel meridiari; meridiationem ha-
bere vel pergere; disfrutar de una -, meri-
diatione frui.
sfilis: sphilis, dis f. Sin: lues (luis f) ven-
ria, venrea, cltica, gllica; morbus gllicus
(clticus, venrius, venreus). Uso: contagio
de la -, syphlidis (luis venriae, morbi g-
llici) contgio (-onis f) , contgium, ulcertio,
ulcus (-cris n); contagiar la -, syphlide (lue
venria, morbo gllico) infcere vel ulcerare
liquem; contraer la -, syphlidem contr-
here; syphlide nfici vel ulcerari.
sifiltico: syphilticus, a, um. Sin: (enfermo
de sfilis) syphlide (vel lue venria, vel
morbo gllico) laborans, infectus, ulceratus;
(perteneciente o relativo a la sfilis o al sifi-
ltico) ad syphlidem vel ad syphilticum t-
tinens.
sifilografa: syphilogrphia sive -grapha, ae
f.
sifilogrfico: syphilogrphicus, a, um. Sin:
ad syphilogrphiam spectans.
sifiloma: syphiloma, tis n. Sin: prima syph-
lidis (luis venriae, morbi gllici) contgio
(-onis f); primignia syphlidis ulcertio;
primum vel primignium syphlidis ulcus
(-cris n).
sifn: (botella de agua gaseosa provista de
una llave de metal para vaciarla) sipho, nis
m. Sin: sifo vel sifon, nis m; tubus; tbulus;
fstula; siphnculus aquae. Uso: - de agua de
Seltz, siphnculus aquae Salsae.
sigilografa: sphragstica, ae f.
sigilogrfico: sphragsticus, a, um.
sigla: nota, ae f. Sin: signum; siglum; siglum
abbreviationis; en pl sigla vel sigilla,
orum; notae, arum; verborum notae; ltterae
vel notae compendiriae; ltterae singulriae
sive singulares; compendiria verba vel
elementa. Uso: m. es sigla de metro, m. nota
(signum, siglum) est metri; D.O.M. son
siglas de la expresin: A Dios Optimo y
Mximo, D.O.M. sigla (vel compendiriae
ltterae) sunt locutionis Deo Optimo
Mximo.
siglo: seculum, i n. Sin: centum anni; cen-
tum annorum sptium. Uso: - atmico, se-
culum atmicum vel atomophsicum.
sigma: sigma, tis n.
sigmoide: sigmides, is n. Sin: intestinum
sigmoidum.
sigmoideo: sigmoidus, a, um.
siderrgico
989
sigmoiditis: sigmoiditis, dis f. Sin: intestini
sigmoidi inflammtio.
signarse: signo crucis se munire. Sin: cruce
se signare; signum crucis formare, effngere,
fcere. Uso: signarse en la frente, en la boca,
en el pecho, signum crucis in fronte, in ore, in
pctore imprmere.
signatura: - Apostlica, Signatura Apost-
lica. Uso: el Tribunal Supremo de la - Apos-
tlica, Supremum Signaturae Apostlicae
Tribunal (-lis n).
significado: significatus, us m. Uso: - prin-
cipal, significatus principalis, - de una pala-
bra, verbi vel vocbuli significtio; vis verbo
subiecta; cambiar el - de una palabra, pr-
priam vocbuli significationem inflctere;
sensum vocbuli transferre.
significar: significare. Uso: qu significa
esto?, quid hoc signficat?
significativamente: (de un modo expresivo)
v. expresivamente // (sealadamente) insig-
nite. Sin: insgniter.
significativo: (que da a entender con propie-
dad una cosa) signficans, antis. Sin: signifi-
cativus, significatrius; significatione
declarans; v. expresivo // (importante, nota-
ble) gravis, e. Sin: magnus; insignitus. Uso:
es - que ..., magnum est, quod (+ indic); la
palabra ms - de la frase, verbum, quo res
comprehnditur.
signo: signum, i n. Uso: - igual (guin
doble), linola duplex; - matemtico, mathe-
mticae artis signum; - ortogrficos, notae,
arum fpl; notae orthogrphicae; orthogr-
phica signa; - de exclamacin, exclamationis
signum vel index; - de interrogacin, interro-
gationis signum vel index; - de puntuacin,
interpungendi nota; v. puntuacin.
sij: sikiensis, e.
sijismo: secta sikinsium.
slaba: sllaba, ae f. Uso: - abierta, cerrada,
sllaba aperta, clausa; - acentuada, aguda,
grave, sllaba accentuata, acuta, gravis; -
breve, larga, comn, sllaba brevis vel
correpta, longa vel producta, communis vel
anceps (ancpitis). Uso: abreviar una -, slla-
bam corrpere; prolongar una slaba, slla-
bam prodcere; hay que pronunciar
tabacum con la penltima - larga, taba-
cum, paenltim sllab product, acuen-
dum est.
silabario: syllabrium, ii n. Sin: abeced-
rium; elementrius libellus; syllabarum li-
bellus.
silabear: - una palabra, verbum sllabis
complecti; decir silabeando, syllabatim d-
cere vel pronuntiare; leer silabeando, sylla-
batim lgere.
silbico: syllbicus, a, um.
slabo: (lista, catlogo) sllabus, i m. Sin:
index, dcis mf.
silba: (manifestar desagrado y desaproba-
cin el pblico, con silbidos) sbili, orum mpl
// (con otras demostraciones ruidosas) expl-
sio, onis f. Sin: acclamtio adversa.
silbar: sibilare. Sin: sbilum dere. Uso: - a
alguien, liquem sibilare, exsibilare, expl-
dere.
silbatina: exsibiltio, onis f. Sin: explsio
per sbilos; v. silba.
silbato: (instrumento para silbar) sibilat-
rium; fstula; tbia; fstula sbilans, sbila, stri-
dens; parvum instrumentum sbilum. Uso:
silbato
990
tocar el -, sibilare.
silbido o silbo: sbilus, i m (en pl tambin s-
bila, orum n). Sin: sibiltio; sibilatus, us m.
Uso: - inicial, final, sbilus initialis, finalis; -
del rbitro, rbitri fstulae sbilus; certminis
idicis fstulae sbilus; dar la seal con un -,
sbilo signum dare.
silenciador: silentirium, ii n (instrumen-
tum). Sin: silentiatrium, ii n (instrumen-
tum); llula silentiria; instrumentum
rumribus compescendis.
silenciar: compscere. Sin: cohibere; siln-
tium indcere, imperare, iubere; vocem prae-
cldere; linguam occldere.
silepsis: syllepsis, is f.
silicato: sal silicatum.
slice: silex, lcis mf.
silceo: silceus, a, um. Sin: silicneus.
silicio: silcium, ii n.
silicona: slico, conis m. Sin: gluten (-tnis n)
silceum.
silicosis: silicosis, is f. Sin: pneumoconiosis.
silicua: sliqua, ae f.
silcula: silcula, ae f.
silla: (asiento con respaldo y generalmente
sin brazos) sella, ae f. Uso: - elctrica, sella
elctrica; sella vi elctric acta; - gestatoria,
gestatria; gestatrium; sella vel cllula ges-
tatria, baiulatria, portatria; - gestatoria
(del Papa), sella gestatria (Pontficis M-
ximi); hexphoron, i n; portadores de esa -,
sellrii apostlici; - giratoria, astrosllium, ii
n; volbilis (vel gyrtilis, vel verstilis) sella;
- pequea, v. sillita; - plegable, plegadiza,
sella flexbilis, flxilis, plictilis, complicti-
lis; - poltrona, molle subsllium; reclinatria
sella; v. poltrona; - revestida de plstico,
sella re plstica strata; - suspendida a un
cable areo, cllula viae funalis; cllula pn-
dula; - de brazos, v. silln; - de manos, lec-
tica; - de oficina, sella graphealis; - de playa,
sella litoralis vel litrea; - de ruedas, sella
rotalis; - de tijera, reclinatria sella; sella cu-
bitria, dormitria; sllula reclinis; sedile cu-
bitrium; scimpdium; - para las
necesidades corporales, v. sillico // (aparejo
para montar a caballo) ephppium, ii n //
(asiento o trono de un prelado) cthedra, ae
f.
sillar: lapis quadratus.
silletero: sellrius, ii m. Uso: - pontificio,
sellrius Pontficis Mximi; pontifciae sellae
gestator; (pontifcii) hexphori gestator.
sillico: sella familirica. Sin: sella vel sllula
pertusa; scphium.
silln: sedculum, i n. Sin: sessbulum.
sillita: sllula, ae f. Sin: sedcula.
silln: arcisllium vel archisllium, ii n. Sin:
cthedra; sella arcuata vel arquata; sella obl-
quis ancnibus fabricata.
silloncito: sllula arcuata vel arquata. Sin:
lectculus, i m ; lectcula, ae f.
silo: (fosa o cavidad subterrnea para guar-
dar grano, forrajes, etc.) sirus, i m. Sin: gra-
nrium; spelunca; pteus, i m; crypta //
(depsito cilndrico o prismtico, de altura
considerable, destinado al almacenamiento
de ciertos productos agrcolas) sirus, i m.
Sin: granrium.
silbido
991
silofn, v. xilfono.
silogismo: syllogismus, i m. Sin: ratiocin-
tio.
silogsticamente: syllogstice. Sin: syllogs-
tico more vel modo; per syllogismos.
silogstico: syllogsticus, a, um. Sin: ratioci-
nativus.
silogizar: syllogizare. Sin: syllogstice loqui;
syllogismis ratiocinari, argumentari, uti;
syllogismos fcere.
silueta: (dibujo sacado siguiendo los contor-
nos de la sombra de un objeto) linearis
adumbrtio. Sin: umbra lneis circumducta //
(perfil) v. esta voz.
siluro: (pez) silrus, i m // (torpedo) v. esta
voz.
silvicultor, ra: silvicultor, oris m; silvicultrix,
icis f.
silvicultura: silvicultura, ae f. Sin: silvarum
cultura.
simbiosis: symbiosis, is f. Sin: convctio,
onis f.
simbitico: symbiticus, a, um.
simbiotismo, v. simbiosis.
simblicamente: symblice. Sin: symblico
modo; sub smbolo; per smbolum; figurate;
imgine vel imagnibus; similitdine vel si-
militudnibus; signo vel signis; ndice vel in-
dcibus. Uso: hablar -, imagnibus (vel
similitudnibus, vel signis, vel indcibus)
loqui.
simblico: symblicus, a, um. Sin: figuratus;
per smbolum repraesentatus; liquid signfi-
cans; imginem (vel signum, vel ndicem) ali-
cius rei rferens. Uso: arte -, symblica ars;
libros -, libri symblici; pago -, imaginria
soltio; poesa -, psis symblica; el olivo
- de la paz, oliva pacem signficans; oliva
pacis imginem rferens.
simbolismo: (sistema de smbolos) symbo-
lismus, i m // (escuela potica y, en general,
artstica) symblica doctrina vel ars.
simbolista: symbolista, ae m. Sin: symbo-
lismi fautor, sectator, cultor.
simbolizar: (servir una cosa como smbolo
de otra) alicius rei smbolum (vel typum,
vel figuram, vel imginem, vel signum) esse
// (expresar por smbolos) imagnibus reprae-
sentare vel significare // (representar algo
por algn smbolo) liquid imgine (vel ima-
gnibus) effngere. Sin: alicius rei imginem
propnere.
smbolo: (representacin de una realidad; fi-
gura retrica o forma artstica) smbolum, i
n; smbolus, i m. Sin: symblium; signum;
similitudo (- dnis f); imago (-gnis f); figura;
index, dcis mf; indcium; repraesenttio; sig-
nifictio. Uso: - de la pacificacin, smbo-
lum pacificationis // (Rel, profesin de fe
cristiana) smbolum, i n. Uso: - atanasiano,
smbolum athanasianum; - niceno-constan-
tinopolitano, smbolum fidei nicaenum-
constantinopolitanum; - de los Apstoles,
Apostolorum smbolum; smbolum apost-
licum.
simetra: symmtria sive -metra, ae f. Sin:
commensus, us m; congruntia; eumtria;
concnnitas; prtium convenintia vel cohae-
rntia; congruntia et aequlitas partium; pr-
tium inter se convenintia, congruntia,
proprtio. Uso: el principio de la -, symme-
triarum rtio.
simetra
992
simtricamente: symmtrice. Sin: concinne;
cum symmtria; symmtrico modo; symm-
trica ratione; aequliter et congruenter; cn-
grua prtium proportione. Uso: disponer las
cosas -, effcere ut res rebus concinne respn-
deant; disponer - las palabras, orationem
quadrare; sentntiam in quadrum numerum-
que redgere.
simtrico: symmtricus, a, um. Sin: smme-
tros, on; aequbilis vel aequalis, e; concinnus,
a, um; mnibus prtibus convniens.
similor: orichalcum, i n vel aurichalcum, i n.
Sin: mixtura auri smilis.
simona: simnia sive simona, ae f. Sin: si-
monaca labes; simonacum crimen, scelus,
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum m-
nerum) mercatura, merctio, nundintio,
mptio vel vendtio (segn se trate de com-
pra o venta simonaca). Uso: celebrar o reci-
bir un sacramento con -, per simniam
sacramentum celebrare vel recpere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, vndere vel
mere; sacrarum rerum mercaturam (merca-
tionem, nundinationem, emptionem vel ven-
ditionem) fcere.
simonaco o simoniaco: (relativo a la simo-
na) simonacus, a, um. Sin: ad simniam
prtinens // (que comete simona) simona-
cus. Sin: sacrarum rerum (vel sacrorum m-
nerum) mercator, nundinator, emptor vel
vnditor.
simpata: (inclinacin o afecto natural)
sympatha sive -pthia, ae f. Sin: benevoln-
tia licui (vel erga liquem, vel in liquem);
voluntas erga (vel in) liquem; amor (vel st-
dium, vel critas) erga liquem; naturalis
nimi inclintio in liquem vel in liquid.
Uso: - recproca, mtua voluntas; atraerse o
ganarse la - de uno, alicius grtiam (vel ani-
mum, vel stdium) sibi conciliare; enaje-
narse las - de los suyos, suorum voluntates
alienare; gozar de la - de uno, gratum esse
licui; manifestar la propia - hacia uno, suam
erga liquem voluntatem aperte declarare;
sentir - hacia una persona o cosa, licui vel
licui rei studere; liquem vel liquid dil-
gere, amare, redamare; tener - hacia uno, be-
nevolntiam licui praestare; benevolntiam
habere erga liquem.
simptico: (que inspira simpata) sympthi-
cus, a, um. Sin: licui gratiosus, gratus, gra-
tus acceptusque; placens; carus; suavis;
iucundus.
simple: (Med, material de procedencia org-
nica o inorgnica que sirve por s solo a la
medicina, o que entra en la composicin de
un medicamento) simplcia, ium npl // (habi-
tacin -) v. habitacin.
simplicista: simplicista, ae m. Sin: nmium
simplex; homo mente (vel ingnio) levi.
simplificacin: simplifictio, onis f. Sin: ex-
pedtio.
simplificar: smplicem (vel simplex) fcere
vel rddere. Sin: fcilem (vel fcile; facilio-
rem vel faclius) rddere; in simpliciorem
modum ( vel formam) redgere.
simplista: (simplicista) v. esta voz // (que es-
cribe o trata de los simples) simplicirius, ii
m. Sin: herbrius; simplcium peritus.
simposio: (reunin, congreso cientfico)
sympsium vel sympsion, ii n. Sin: conven-
tus, us m; doctorum (virorum) conventus.
Uso: - de latn, sympsium latinitatis; III -
Dermatolgico Internacional, III Symp-
sium Dermatolgicum Internationale // (fes-
tn banquete) sympsium, ii n. Sin:
convvium; concentio.
simtricamente
993
simulacin: simultio, onis f. Sin: fctio.
Uso: - electrnica, simulamentum electrni-
cum.
sinagoga: synagoga, ae f. Sin: Iudaeorum
templum.
sinalefa: synaloephe vel sinaloefe, es f; syna-
liphe, es f; synaloepha, ae f. Sin: elsio vel
collsio, onis f; duarum voclium contrctio.
Uso: por -, per elisionem; per synaloephen;
synaloephe, synaloeph.
sinarquia: synrchia sive -archa, ae f.
sinartrosis: synarthrosis, is f.
sinceramente: ex fide. Sin: bona fide; ex
bona fide.
sinclinal: synclinalis, e.
sincondrosis: synchondrosis, is f.
sncopa: Gram sncopa, ae f; sncope, es f.
Sin: concsio; detrctio; lttera vel sllaba
elisa; lttera vel sllaba excussa. Uso: por -,
excuss ltter vel sllab // Ms sncopa vel
sncope.
sincopado: Gram syncopatus, a, um. Sin:
sncope affectus; ltter vel sllab imminu-
tus // Ms syncopatus. Sin: sncope affectus;
concitatus vel incitatus ; dissimlibus inter-
vallis distinctus. Uso: notas -, notae synco-
patae.
sincopar: Gram syncopare. Sin: ltteram vel
sllabam verbo detrhere, dmere, exctere ;
sncope affcere; imminere (abreviar).
Uso: - una palabra, verbum sncope affcere
// Ms syncopare. Sin: sncopen adhibere.
sncope: Gram, v. sncopa // (Med, prdida
repentina del conocimiento y de la sensibili-
dad) sncope, es f; sncopa, ae f. Sin: defc-
tio; nimi vel nimae defctio.
sincopizar: (causar sncope) sncopen gg-
nere vel afferre // (caer en sncope) syncopi-
zare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
vribus defcere.
sincrasis: syncrsis sive sncrasis, is (ac -in)
f. Sin: commxtio; tempertio.
sincretismo: syncretismus, i m. Sin: discor-
dntium doctrinarum commxtio vel conf-
sio.
sincretista: syncretista, ae mf. Sin: syncrti-
cus.
sincrona: synchrnia, ae f. Sin: snchrona
rtio.
sincrnico: synchrnicus, a, um. Sin:
snchronus; simultneus; eiusdem tmporis;
eodem tmpore factus, actus, hbitus; qui,
quae, quod eodem tmpore fit (vel gitur, u
otro verbo exigido por el contexto).
sincronismo: synchronismus, i m. Sin: fac-
torum concomitntia; eventuum coincidntia;
eventorum concursus (-us m).
sincronizacin: synchroniztio, onis f.
sincronizador: adj synchronizans, antis //
(dispositivo o aparato) synchronizator, oris
m.
sincronizar: synchronizare. Sin: snchro-
num rddere; tmpora (alicius rei) aequare.
sincronoscopio: synchronoscpium, ii n.
sincrotrn: synchrotro, onis m.
sindresis: synderesis, is f. Sin: conscintia;
sindresis
994
nimi conscintia; recta nimi conscintia.
Uso: perder la -, insanire; frere; a recta
conscintia aberrare, discdere; nimo valde
perturbari.
sindical: (del sndico) sndici // (del sindi-
cato) syndicalis, e. Sin: sodalcii; collgii vel
collegiorum; corporatorum hminum (vel
corporatorum opficum, vel corporatorum
operariorum); ad corporatorum opficum
collgium vel sodalcium ttinens; ad corpo-
ratorum operariorum collgia (vel sodalcia)
spectans. Uso: asociaciones -, syndicales
consociationes, consortiones, uniones; con-
greso -, corporatorum hminum conventus,
congressus, congrssio; congreso - nacional,
corporatorum hminum (...) ex universa na-
tione congressus; congreso - internacional,
corporatorum hminum (...) ex universis na-
tinibus (vel ex mnibus gntibus) congrs-
sio; la cuestin -, questio vel causa
syndicalis; questio vel causa de corporato-
rum hminum (...) collgiis; opficum (vel
operariorum) collegiorum questio vel causa;
corporatorum opficum (vel operariorum)
questio vel causa; la cuestin de la organi-
zacin -, de operariorum (vel opficum)
collgiis ineundis moderandisque questio;
de operariorum (vel opficum) collgiis insti-
tuendis ordinandisque causa; federacin,
unin -, corporatorum hminum (...) foedus
(-dris n), consocitio, socetas; reunin -,
collgii vel sodalcii coetus (-us m), conven-
tus (-us m); corporatorum hminum (...)
coetus; unidad -, corporatorum hminum (...)
nitas vel coninctio.
sindicalismo: syndicalismus, i m. Sin: opfi-
cum vel operariorum collegiorum doctrina,
disciplina, rtio; corporatorum hminum (vel
corporatorum opficum, vel corporatorum
operariorum) doctrina; opficum cetuum
disciplina; de syndictibus constituendis
rtio; de consociandis operriis doctrina; cor-
poratorum opficum ordintio, tempertio,
disciplina, descrptio, structura; corporando-
rum vel consociandorum operariorum rtio,
docrina, ars (- obrero como doctrina o sis-
tema); opficum collgia mutuis utilitatis vn-
culis constituta (- obrero en sentido
concreto). Uso: - cristiano, de ineundis mo-
derandisque opficum collgiis christiana
doctrina, disciplina, rtio (en sentido abs-
tracto); opficum collgia christianae doctri-
nae vnculis constituta; opficum collgia
christianae doctrinae princpiis conformata
(en sentido concreto).
sindicalista: syndicalista, ae mf. Sin: syndi-
calismi fautor, sectator, studiosus; opficum
collgii fautor, curator, praefectus.
sindicato: syndicatus, us m. Sin: collgium
vel sodalcium syndicale; socetas vel con-
socitio syndicalis; coetus (-us m) legatorum
populrium. Uso: - farmacolgico, syndica-
tus pharmacolgicus; - obrero, opficum vel
operariorum collgium, sodalcium, socetas,
consocitio; opficum collgium (...) iribus
suis tuendis commodisque fovendis; opfi-
cum collgium ad iura sua defendenda suas-
que utilitates fovendas; - polaco
Solidaridad (Solidarnosc), consocitio po-
lnica a solidaritate nominata; - de los
agricultores, agricultorum collgium (iribus
suis tuendis vel ad iura sua defendenda); sin-
dicatos de los comerciantes, de los artesanos,
mercatorum, artficum collgia; sindicatos de
los trabajadores del campo y de los trabaja-
dores intelectuales, opficum collgia agrico-
larum et scribarum.
sndico: sndicus, i m. Sin: urbis praefectus
(-i m); v. alcalde.
sndone, v. sbana (- santa).
sndrome: sndrome, es f. Sin: signorum
sndrome; sndrome traumtica; morbi sig-
norum vel notarum concursus. Uso: - de in-
sindical
995
munodeficiencia adquirida (sida), sndrome
immunitatis defects acquisiti.
sincdoque: syncdoche, es f.
sinequia: synecha, ae f.
sinresis: syneresis, is f. Sin: complxio;
contrctio.
sinergticamente: synergtice.
sinergtico: synergticus, a, um.
sinergia: synrgia sive synerga, ae f. Sin: v-
rium concursus.
sinrgicamente: synrgice.
sinrgico: synrgicus, a, um.
sinergismo: synergismus, i m.
sinestesia: synaesthsis, is f.
snfisis: smphysis, is f.
sinfona: symphnia sive -phona, ae f. Sin:
concentus, us m; msicus concentus.
sinfnico: symphnicus, a, um. Sin:
symphonacus; multsonus; multisonorus.
Singapur: Singapura, ae f.
single room, v. habitacin.
siniestra, v. siniestro.
siniestrado: calamitosus, a, um. Sin: detri-
mento affectus.
siniestro: (avera grave, destruccin fortuita
o prdida importante) sinistrum, i n. Sin: in-
fortnium; calmitas, atis f; casus, us m;
casus adversus.
sinodal: synodalis, e.
snodo: snodus, i f. Uso: - ecumnico, oe-
cumnica snodus; oecumnica Ecclsiae
synodus; - general, snodus generalis; pri-
mer - romano, prima romana snodus.
sinologa: sinolgia sive -loga, ae f.
sinlogo: sinlogus, i m. Sin: Sinarum litte-
rarum studiosus, peritus, cultor.
sinonimia: synonmia sive -nyma, ae f. Sin:
adem verbi significtio.
sinonmico: synonmicus, a, um. Sin: syno-
nmiam consttuens; ad synonmiam prti-
nens.
sinnimo: adj synnymus, a, um. Sin: cog-
nominatus; idem signficans. Uso: voces, lo-
cuciones -, voces, locutiones synnymae vel
cognominatae // sust synnymum vel
synnymon, i n. Sin: verbum cognominatum;
nomen synnymum; vocbulum idem sign-
ficans; en pl tambin cognata verba; voc-
bula adem declarntia. Uso: son casi
sinnimos, voces sunt fere idem significan-
tes.
sinopsis: synopsis, is f. Sin: brevirium.
sinptico: synpticus, a, um. Sin: compen-
dirius; brevirius.
sinovia: synphia sive synopha, ae f. Sin: ar-
ticularis (articulrius, articulorum) umor vel
humor; articulorum (vel rtuum) membranae
umor.
sinovial: synophialis, e.
sinovitis: synophitis, dis f. Sin: synphiae
sinovitis
996
inflammtio vel infltio.
sinquisis: snchysis, is f.
sinsentido: nonsensus, us m.
sintctico: syntcticus, a, um. Sin: syntaxis
(gen). Uso: normas -, ntima verborum struc-
tura legesque.
sintaxis: syntaxis, is f. Sin: verborum ordo,
constrctio, structura; recta vel apta verbo-
rum constrctio, ordintio; ordintio (vel
compostio, vel constrctio) dictionum; ora-
tionis constrctio. Uso: - interna, externa,
syntaxis interna, externa; - lgica del len-
guaje, syntaxis lgica linguae; cometer erro-
res de -, rectum verborum rdinem non
servare.
sntesis: snthesis, is (ac -in, abl -i) f. Sin:
compndium; summa. Uso: - cientfico-teol-
gica, fidei cum ratione consnsio et conspir-
tio; - histrica, brevis histriae expostio; -
qumica, snthesis chmica; chmicum arti-
fcium; - de cosas, de doctrina, rerum, doc-
trinae summa; hacer la - del propio
pensamiento, summam fcere cogitationum
suarum; har la - de mi pensamiento, paucis
verbis sentntiam complectar; eorum, quae
dixi, summam fciam; producir algo por -
qumica, liquid snthesi chmica elcere; li-
quid artifciis chmicis effcere; en -, in
summa; brviter.
sintticamente: synthtice. Sin: synthtica
methodo vel ratione; per snthesin; compn-
dio vel per compndium; summatim vel in
summa; strictim; capitulatim; presse; brvi-
ter; paucis; paucis verbis. Uso: exponer algo
-, liquid paucis complecti.
sinttico: (referente a la sntesis) synthticus,
a, um. Sin: compendiosus; compendirius;
brevirius; pressus; summatim (capitulatim,
brevi, brviter, presse) dictus, scriptus, exp-
situs; per snthesin dictus vel factus. Uso:
lenguas -, lnguae synthticae // (producido
mediante procedimientos industriales o snte-
sis qumica) arte vel artifcio compsitus,
confectus, effectus. Uso: agua - o artificial,
aqua arte compsita; goma - o artificial,
cummis arte compsita; gummis artifcio
compsita; lana -, lana arte confecta vel
compsita; sustancia -, substntia synthtica
// semisinttico, semi-synthticus.
sintetizar: synthetizare. Sin: summatim (ca-
pitulatim, brevi, brviter, presse) dcere vel
scrbere; summatim expnere, attngere, re-
dgere; summatim complecti; brevi compre-
hndere vel complecti; brviter declarare,
comprehndere, perstrngere; in compn-
dium redgere; ad compndium referre.
sintosmo: sintoismus, i m
sintosta: sintoista, ae m. Sin: sintoismi s-
secla.
sntoma: Med symptma, tis (dat y abl pl -
atis) n. Sin: signum; indcium; indictio; pr-
dromus. Uso: sntomas de una enfermedad,
morbi notae vel indcia; morbi prpriae
notae; peculiares morbi notae; sntomas con-
cordantes con esa epidemia, symptmata illi
epidemae congruntia.
sintomtico: symptomticus, a , um. Sin: de-
nuntiativus; signficans; rem signficans vel
ndicans. Uso: muy -, rem clare signficans
vel ndicans.
sintomatologa: symptomatolgia sive -
loga, ae f. Sin: symptmatum scintia; doc-
trina de morborum indciis; de peculiribus
morborum notis disciplina.
sintona: syntnia sive -tona, ae f.
sinquisis
997
sintnico: syntnicus, a, um.
sintonismo: syntonismus, i m. Sin: harm-
nia.
sintonizacin: syntoniztio, onis f.
sintonizador: (que sintoniza) syntonizans,
antis // (aparato) syntonizator, oris m; synto-
nizatrium, ii n. Sin: instrumentum sonis ra-
diophnicis componendis.
sintonizar: syntonizare. Sin: frequntiam
compnere; ad syntniam compnere; synt-
nicum effcere vel rddere // fig concordem
rddere vel effcere.
sinusitis: synusitis, dis f.
sinusoidal: synusoidalis, e.
sinusoide: synusides, is f.
Sin : Sion indecl vel Sion, nis f.
sionismo: sionismus, i m. Sin: motus (-us m)
sionsticus; Sion (indecl) vel Sionis Civitatem
restaurandi stdium.
sionista: (relativo al sionismo) sionsticus, a,
um. Sin: ad sionismum ttinens. Uso: con-
greso -, congressus sionsticus // (partidario
de este movimiento) sionista, ae m. Sin: sio-
nismi fautor, ssecla, sectator.
sirena: (pitido que se oye a mucha distancia)
sirena, ae f. Sin: sirena sibilatrix; acute prso-
nans instrumentum. Uso: - de alarma, sirena
monitria; silbido de la -, sirenae sbilus; ulu-
lato de las -, ululatus (-us m) sirenarum.
Siria: Syria, ae f.
sirio: adj srius, a, um. Sin: syrus; syracus //
sust Syrus, i m.
siroco: eurnotus, i m. Sin: vulturnus; atbu-
lus, sirocus, scirochus.
sirvienta: fmula, ae f. Sin: ancilla; ministra;
ancilla cubiculria.
ssmico: ssmicus, a, um. Sin: terrae motus
(gen); ad terrae motum (vel motus) spectans.
Uso: movimientos -, terrae motus.
sismo: sismus vel sesmus, i m. Sin: concus-
sus, us m; concssio, onis f; terrae motus.
sismografa: sismogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: terrae mots (vel mtuum) descrptio.
sismgrafo: sismgraphum vel sismogra-
phum, i n; sismogrphium, ii n. Sin: instru-
mentum sismogrphicum.
sismologa: sismolgia sive -loga; seismo-
lgia, ae f. Sin: terrae mtuum (vel de terrae
mtibus) doctrina, disciplina, scintia.
sismolgico: sismolgicus vel seismolgicus,
a, um. Sin: ad terrae mtuum doctrinam pr-
tinens.
sismlogo: sismlogus vel seismlogus, i m.
Sin: terrae mtuum studiosus; terrae mtuum
disciplin (vel disciplinae) doctus, eruditus.
sismmetro: sismmetrum, i n.
sismoscopio: sismoscpium, ii n.
sistema: systema, tis n. Sin: rtio; disci-
plina; genus; ordo; modus; forma. Uso: - al-
fabtico, alphabticum systema; -
arquitectnico, architecturae genus, ordo,
rtio; columnarum ac linearum rtio; - arte-
rioso, artriae, arum fpl; arteriarum ordo et
rtio; - bien hecho, rtio bene instituta; bene
constituta disciplina; - cientficos, artes, ium
fpl; scintiae ac artes; - comunista, ratio com-
sistema
998
munstica; systema communsticum; - cs-
mico, rerum univrsitas; universus ordo; -
cronolgico, tmporis metiendi rtio; - deci-
mal, systema decimale; rtio decimalis, de-
nria; - dentario, dentes, ium mpl; dntium
sries; dntium ordo ac rtio; - doctrinario,
doctrinae systema; - ecolgico, systema oe-
colgicum; - educativo, systema educat-
rium; rtio educandae iuventutis; - escolar,
scholare systema; - filosfico, philosphiae
disciplina; disciplina philosophorum; philo-
sophandi rtio; - fontico, systema phonti-
cum; - informtico, systema informticum; -
judicial, systema iudicirium; - marxista,
systema marxianus; - mtrico, systema m-
tricum; - mtrico decimal, rtio mtrica de-
cimalis; decumana vel decimana numerandi
rtio; - monetario, systema pecunirium,
nummrium, monetrium; nummorum rtio;
- monetario europeo, systema nummrium
europaeum; - monetario y financiero mun-
dial, systema nummrium et fiscale per
orbem terrarum vigens; - monitorio previo,
systema monitrium previum; - montano,
iuga mntium; continuata vel contnua mn-
tium iuga; - nervioso, systema nervorum;
nervi, orum mpl; nervorum sries; nervorum
ordo ac rtio; - numeral arbigo, Arabum
numerrium systema; - seo, ossa, ium npl;
ssium sries; ssium ordo ac rtio; - plane-
tario, errantes stellae; sderum ordo ac
motus; - poltico, systema polticum; civitatis
constittio; rei pblicae forma, constittio,
disciplina; conslia administrandae (mode-
randae, regendae) rei pblicae; - poltico so-
cialista, polticum systema socialsticum; -
principal y subsidiario, systema principale et
subsidirium; - productivo, opum gignenda-
rum rtio; - racional, rtio et via; - social,
rerum socilium ordo vel rtio; - respiratorio,
systema respirationis; - solar, systema solare;
ordo solaris; stellarum ordo solaris; stellae
circa solem errantes; sol et circumentia s-
dera; solis et circumentium sderum motus
et rationes; - tcnico, rtio tchnica; - tcnico
muy sofisticado, exquisitssimum systema
tchnicum; - telefnico, systema telephni-
cum; - teolgico, theolgiae disciplina; - ve-
noso, venae, arum fpl; venarum systema,
sries, ordo; venarum ordo ac rtio // - de
clculo, systema computationis; - de ense-
anza, docendi rtio ac forma; - de ilumina-
cin, genus illuminandi; - de normas y
valores, systema normarum valorumque; -
de ondas, undarum sries vel ordo; sistemas
de seguridad social, pblicae rationes cvium
securitati procurandae vel tutandae; - de trac-
cin de los tranvas, genus trahendi trmina;
- de vida, institutum vel rtio vitae; vivendi
disciplina; vitae ducendae rtio ac norma //
adoptar un -, institutum lgere; componer un -,
certam quandam disciplinae formam (vel
frmulam) compnere; derribar el viejo -,
vterem rationem evrtere; este no es mi -,
haec non sunt instituta ac rationes meae; no
atarse a - alguno, nullus disciplinae lgibus
astringi.
sistemticamente: (con mtodo racional)
systemtice. Sin: ratione; systemtico rdine;
systemtica ratione; via et arte; rdine ratio-
neque; ratione et via // (segn determinado
orden) ordinate. Sin: ordinatim; certo rdine
// (habitualmente) ex more. Sin: ex consuet-
dine // (siempre) semper. Uso: l vence habi-
tualmente, ille vncere solet vel consuevit.
sistemtico: (que se ajusta a un sistema)
systemticus, a, um. Sin: ratione susceptus;
ad praecepta redactus; in rdinem redactus;
ad artem redactus vel revocatus. Uso: ense-
anza -, doctrina et rtio; excavaciones -, ef-
fossiones systemticae; orden -, rtio; rtio et
ordo // (bien ordenado) ordinatim compsi-
tus. Sin: congruenter compsitus // (bien de-
terminado) certus // (continuo, estable)
perptuus, a, um. Sin: stbilis, e. Uso: cohe-
rencia -, perptua constntia // (de persona
que procede por principios y es constante en
sus opiniones) frugi indecl; dligens, diligen-
sistemticamente
999
tssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta;
llevar una vida -, prudenter vitam gere.
sstole: sstole, es f. Sin: contrctio; cordis
contrctio vel pulstio.
sistro: sistrum, i n. Uso: sonido de - , crusma,
tis n.
sitio: locus, i m. Uso: - web, locus interretia-
lis.
sitiofobia: sitophbia sive -phoba. Sin: cibi
fastdiuum, horror, averstio.
sitifobo: adj cibfugax, acis. Sin: cibfugus;
sitophbi laborans; cibi fastdio (vel tedio,
vel dio) oppressus vel cruciatus // sust sit-
phobus, i m. Sin: cibfuga, ae m.
sitiologa: sitolgia sive -loga, ae f. Sin: ci-
borum vel de cibis doctrina, disciplina, scin-
tia.
sitiomana: sitomnia sive -mana, ae f. Sin:
effrenata (vel effrenis, ve effrena) cibi appe-
tntia.
l
sitioterapia o sitoterapia: sitotherapa, ae f.
situacin: condcio, onis f. Sin: rerum con-
dcio; status (-us m) rerum; hbitus, us m; res.
Uso: la - actual, status hic rerum; hic qui
nunc btinet rerum status; - econmica,
rerum oeconomicarum condcio; anormal -
internacional, inslitae inter nationes neces-
sitdines; - internacional, pblicae rationes
inter nationes; mtuae civitatum rationes vel
necessitdines; - poltica, res pblica; - so-
cial, rerum socilium status, - prspera, favo-
rable, res secundae; secunda vel prspera
fortuna; cambio de -, rerum muttio vel
commuttio.
sketch: brevis ctio cmica. Sin: cmicum
divrbium; ludus lpidus, salsus, facetus;
adumbrata narratincula.
ski, v. esqu.
skylab: officina sideralis. Sin: astronvium
officina caelestis.
slalom: descnsio vel decrsio (-onis f) fle-
xuosa. Uso: - gigante, descnsio flexuosa in-
gens // (prueba deportiva) slalmicum
certamen. Uso: - gigante, slalmicum (certa-
men) maius.
sleeping car, v. coche (- cama).
slip: subligculum, i n. Sin: parvum sub-
ligculum; femorale (-is n) brvius.
slogan: dictrium, ii n. Sin: usitatum dic-
trium; tritum effatum; commune verbum;
sententola; sententola praeconialis; trita
atque usitata sentntia; tritum atque usitatum
dictrium, effatum, verbum.
slump: ruina pretiorum. Sin: demintio rei
nummriae.
smog: fumgium, ii n. Sin: fuliginosus ar;
malus vel gravis ar (ac ra); fumus et n-
bula; fumus et caligo (-gnis f). Uso: - elc-
trico, fumgium elctricum.
smoking: vestis vespertina. Sin: vestis fuma-
tria; festus vestitus (-us m) virilis; tnicula
srico limbo ornata.
SMS (Short Message System): Systema bre-
vium nuntiorum mittendorum. Sin: Systema
breves nntios mittendi. Uso: te envo un
SMS, mitto tibi nntium brevem.
snack o snack bar: thermoplium potrium
et gustatrium.
snack
1000
snob, v. esnob.
soasar: subassare.
sobaco: axilla, ae f. Sin: ala, ae f.
sobadura: attrecttio, onis f. Sin: contrect-
tio; attrectatus, us m; palpamentum; palptio;
assdua (vel frequens, vel crebra) attrecttio
vel palptio; assduus (vel frequens, vel cre-
ber) attrectatus; assduum (vel frequens, vel
crebrum) palpamentum.
sobaquera: (refuerzo que se pone al vestido
por la parte del sobaco) plgula sudatria.
soberano: (que ejerce o posee la autoridad
suprema e independiente) qui (quae, quod)
sui iuris est. Uso: nacin -, cvitas, quae sui
iuris est; ppulus qui ipse rem pblicam regit
// (excelente y no superado) summus, a, um.
Sin: supremus; mirus, mirficus, mirandus,
mirbilis; exmius, egrgius // (rey, seor)
rex, regis m; dminus, i m (prncipe grande
y poderoso). Uso: - desptico, tyrannus; - in-
dependiente, rex sui iuris // (fig, jefe, domi-
nador) rex, regis m. Sin: dminus;
dominator. Uso: - de las fieras (el len), rex
ferarum; Dios - del universo, dominator
rerum Deus; - (en el reino) de la elegancia,
rbiter elegntiae.
sobornar: subornare. Sin: corrmpere; sed-
cere; pecni (vel prtio, vel largitione)
corrmpere.
soborno: suborntio, onis f. Sin: corrptio;
sedctio; largtio quaestuosa. Uso: - electo-
ral, mbitus, us m; mbitus suffragiorum;
acusar a uno de - electoral, mbits liquem
accusare; condenar a uno por - electoral, m-
bits liquem damnare.
sobrante, v. saldo.
sobre: (cubierta en que se incluye la carta,
comunicacin, tarjeta, etc. que ha de en-
viarse de una parte a otra) involcrum, i n.
Sin: tegumentum, integumentum, tegmen
(-mnis n), tegillum; operimentum; vagnula.
Uso: bordes del -, involucri mrgines; - de
carta, (extrius) epstulae involucrum; invo-
lucrum epistolare vel epistulare; litterarum
operimentum; - de papel, involucrum char-
tae; chartceum involucrum; abrir el -, invo-
lucrum aperire, recldere, reslvere,
conscndere; cerrar el -, involucrum clu-
dere, glutinare, agglutinare; escribir en el -,
super involucro scrbere; poner en el -, in in-
volucrum incldere; ser puesto en el -, in in-
volucro concludi; sellar un -, involucrum
obsignare.
sobrealimentacin: nmia alitura. Sin: n-
mium alimentum vel alimnium; nmia ali-
mnia; nimius victus (-us m) vel cibus (-i m).
sobrealimentar: nmium lere // sobreali-
mentarse, nmium ali.
sobrealzar: ltius edcere vel tllere.
sobrecama, v. cubrecama.
sobrecarga: (exceso de carga) superpn-
dium, ii n. Sin: nmium pondus (-dris n);
immdicum onus (neris n); excessus (-us m)
pnderis; pnderis adictio; neris accssio.
sobrecomida, v. postre.
sobredosis: nmia vel immdica medica-
menti stupefactivi smptio.
sobrehumano: plus quam humanus. Sin: hu-
manum modum excedens; humanam natu-
ram exsperans; maior quam pro hminum
vribus.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-
snob
1001
ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae
modum excedens; naturae vires sperans vel
excedens; qui (quae, quod) supra naturam
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celes-
tial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordi-
nario) extraordinrius, a, um. Sin: mirus,
mirficus; praecellens, praestans. Uso: un
hecho -, portentum, i n; prodgium.
sobrenombre, v. apodo.
sobrepasar: praetrgredi. Sin: praetrvehi.
Uso: accin y efecto de -, praetergrssio, onis
f; praetervctio.
sobrepelliz: superpellceum, i n; superpell-
cium, ii n. Sin: amictus litrgicus; amculum
lneum; lneus amictus; amictus manicatus
albo colore. Uso: revestido de -, superpell-
ceo indutus.
sobrepesar, v. exceder (- el peso).
sobrepeso, v. sobrecarga.
sobreprecio: prtii uctio vel accssio. Sin:
nmium additamentum prtii.
sobreproduccin, v. superproduccin.
sobresaltarse: pertimscere. Sin: cohorrs-
cere; contremscere; vehemntius commo-
veri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad
omnes strpitus pertimescit.
sobrestante: (capataz) v. esta voz.
sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi ac-
cssio. Uso: imponer una - a uno, tributi ac-
cessionem licui impnere.
sobretodo: (prenda de vestir ms ligera que
el gabn) superindumentum, i n. Sin: epit-
gium; amictrium; superna vestis; suprior
hbitus // (gabn, capote) lacerna, ae f. Sin:
penula. Uso: con -, llevando -, lacernatus; v.
gabn, capote.
sobrevenir: supervenire. Sin: intervenire;
advenire; evenire; venire; adesse. Uso: - de
repente, ex inopinato venire; de improviso
adesse.
sobreviviente: supervivens, entis m. Sin:
sospes (-ptis); vit vel vitae superstes (-st-
tis).
sobrevivir: supervvere (+ dat vel ac). Sin:
superesse (+ dat); superare vel exsuperare (+
dat vel ac). Uso: sobrevivi a la propia
muerte, morti prpriae supervixit; sobrevivi
al campo de concentracin, castra concentra-
tionis supervixit; sobrevivi al padre, patri
suprfuit; vive y tambin sobrevive a m, vive
et me quoque exspera; sobrevivimos a la
toma de la ciudad, captae supervimus urbi.
sobrevolar: supervolare.
sociabilidad: sociablitas, atis f. Sin: socili-
tas; cmitas (gentileza); affablitas; faclitas
(afabilidad); familiritas (familiaridad); be-
ngnitas (benevolencia).
sociable: (nacido para vivir en sociedad, in-
clinado al trato social) socibilis, e. Sin: so-
cialis; congregbilis. Uso: los hombres son -
por naturaleza, natur sunt hmines congre-
gbiles, socibiles, sociales // (fcil de tratar)
comis, e (gentil); affbilis (afable); familiaris
(familiar); benignus (benvolo).
social: socialis, e. Uso: clases -, sociales
coetus; doctrina - de la Iglesia, doctrina so-
cialis Ecclsiae; estructuras -, sociales struc-
turae; justicia -, iusttia socialis; relaciones -,
sociales rationes vel necessitdines; incre-
mento de las relaciones -, uctior socilium
necessitdinum coninctio; socilium neces-
social
1002
sitdinum incrementum; socilium rationum
processus.
socialdemocracia: democrtia socialis.
socialdemcrata: demcrata (-ae m) vel de-
mcrates (-is m) socialis. Sin: socialista de-
mocrticus vel popularis.
socialdemocrtico: socialis (-e) democrti-
cus (-a, -um).
socialismo: (como sistema en el orden real)
socialismus, i m. Sin: bonorum aequtio, co-
aequtio. Uso: - democrtico de rostro hu-
mano, democrticus socialismus humanus; -
de Estado, mnium bonorum aequtio et
commnio; - humano, socialismus humanus;
- moderado, socialismus moderatus; - real,
socialismus reliter exsistens; llevar a cabo
el -, mnia commnia rddere, vluti m-
nium patrimnium // (como sistema en el
orden doctrinario) socialismus. Sin: socialis-
tarum doctrina, disciplina, scintia, rtio; ae-
quandorum bonorum doctrina; de societate
aequanda rtio; scintia de conformanda civi-
tate; de bonorum communione institutum //
(como faccin, partido) socialistarum fctio,
pars, secta.
socialista: sust socialista, ae m. Sin: socia-
lismi fautor vel studiosus; aequandorum bo-
norum fautor; societatis aequandae (vel
conformandae) fautor; de conformanda (vel
de aequanda) civitate fautor; conformandae
civitatis rationi favens. Uso: los -, socialistae,
arum mpl; socialistarum turba, fctio, secta;
- nacional, socialista nationalis; partido -, so-
cialistarum pars (partis f) vel partes (prtium
fpl) // adj socialsticus, a, um. Sin: socialismi
(propio del socialismo) vel socialistarum
(propio de los socialistas); ad socialismum
(vel ad socialistas) ttinens. Uso: Cuba -,
Cuba socialstica.
socializacin: (en sentido marxista) sociali-
ztio, onis f. Sin: in commune colltio; ae-
qutio et commnio bonorum; privatorum
bonorum publictio; privatorum bonorum
commnio vel commnitas; rerum ad socie-
tatem revoctio; rerum privatarum in com-
mune colltio; ad pblicam administrationem
convrsio vel transltio. Uso: - de los bienes,
possessionum vel bonorum in commune re-
voctio, - de los bienes privados, privatorum
bonorum publictio in usum mnium; diver-
sas formas de -, multplices socialis consor-
tionis formae // (desarrollo de la vida social,
de los sistemas sociales) sociales rationes.
Sin: socilium rationum incrementa, progres-
siones, progressus.
socializar: socializare. Sin: bona privata f-
cere commnia; res in communi collocare vel
pnere; mnia commnia rddere; possessio-
nes in commune conferre, redgere, referre,
vocare. Uso: - los bienes privados, privata
bona (vel privatas possessiones) societati tri-
bere vel attribere; in commune bona pri-
vata conferre vel pnere; privata bona
societati administranda tribere; - la energa
elctrica, vim elctricam nationi (vel rei p-
blicae) administrandam tribere; vim elctri-
cam universam nationi (vel rei pblicae)
administrandam demandare, tribere, attrib-
ere, crdere, concrdere.
sociedad: socetas, atis f. Uso: - area, naval,
socetas aria, navalis; - annima, socetas
vel consocitio annyma; socetas nullus n-
mine exrcita; socetas nulli inscripta nmini;
- aseguradora, consocitio vel socetas dam-
nis sarciendis; consocitio ad necessitates ob
infortnia levandas; - atltica, consocitio
rerum athleticarum; - automotriz, socetas au-
tocintica; - bancaria, socetas argentria; -
bblicas, societates bblicae; la - civil, soce-
tas civilis; cvium socetas; res pblica; los
hombres que viven en -, hmines inter se so-
ciati; - comanditaria o en comandita, sodli-
socialdemocracia
1003
tas per commendantes acta; socetas colloca-
tae pecniae dminis coalescens; - coman-
ditaria por acciones, socetas collocatae
pecuniae sngraphis coalescens; socetas p-
blicis nomnibus coalescens; - comercial, so-
cetas commercialis, mercatria, negotiatria;
- bien compaginada, recta societatis compo-
stio; sociedades de la Cruz roja, societates
a Cruce Rubra; - domstica, domstica soc-
etas; - ecolgica, consocitio oecolgica; -
gimnstica, socetas gymnstica; gran -, so-
cetas latioris rdinis; - humana, socetas hu-
mana; convictus hminum (sive humanus) et
socetas; - industrial, socetas industrialis;
institutum industriale; - internacional, soce-
tas internationalis; - literaria, socetas litte-
rria; - moderna, hodierna nostra socetas; -
multinacionales, societates multinationales;
- protectora de animales, socetas animlium
tutrix (-tricis); - Salesiana, Socetas Sale-
siana; - secreta, occultum sodalcium // el
conjunto de la -, univrsitas civilis; estado de
la -, status (-us m) societatis // - de artistas,
agricultores, comerciantes, obreros, artfi-
cum, agricultorum, mercatorum, opficum
sodlitas, sodalcium, collgium; - del bien-
estar, loca prosperitatis; - de consumo, rerum
consumendarum immdica socetas; - de Es-
tados Independientes, Socetas Civitatum In-
dependntium; - de Estudios Clsicos,
Studiorum Classicorum Socetas; - de las
Naciones, Socetas Nationum; summus gn-
tium conventus; nationum coninctio; - de
navegacin, navalis sodlitas vel socetas; -
de responsabilidad limitada, socetas partitae
portionis; - de San Francisco de Sales, Soc-
etas a Sancto Francisco Salsio; Socetas
Sancti Francisci Salsii; - de tipo medio, so-
cetas minor; - de mutuo socorro, sodaltium
ad supptias mtuo ferendas // - para la de-
fensa del ambiente, socetas locorum amoeni-
ttibus tuendis; - para seguro de vida,
socetas vitae cautioni exercendae.
sociocultural: socialis-culturalis; socio-cul-
turalis.
sociodrama: sociodrama, tis n.
socioeconmico: socialis-oeconmicus. Sin:
socio-oeconmicus.
sociografa: sociogrphia sive -grapha, ae f.
sociologa: sociolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina (vel scintia, vel disciplina) socialis;
doctrina sociolgica; scintia societatis, so-
cietatum vel civitatum; doctrina de re sociali;
rei socialis (vel rerum socilium) doctrina;
humanae societatis doctrina. Uso: - aplicada,
sociolgia applicata; - rural, sociolgia rura-
lis; - de la educacin, sociolgia paedag-
gica; - del trabajo, sociolgia rei operriae; -
de la vejez, sociolgia senectutis.
sociolgico: sociolgicus, a, um.
socilogo: socilogus, i m. Sin: sociolgiae
studiosus, peritus, cultor; sociolgi doctus,
eruditus, imbutus; rei socialis (vel rerum so-
cilium) studiosus, cultor; humanae societatis
peritus; doctrinae socialis cultor; humanae
societatis conformandae (vel ordinandae)
professor.
sociometra: sociomtria sive -metra, ae f.
sociopoltico: socialis-polticus.
sociosanitario: ad rem socialem et salutem
pblicam spectans.
socket (Inform): nidus, i m.
socorredor, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
icis f. Sin : adiutor m ; adiutrix f.
soda: (agua efervescente) aqua effervescens
vel vaporosa // (bebida de agua gaseosa)
potus (-us m) vaporosus // (sosa) soda, ae f.
soda
1004
Sin: nitrum; slida; sodanum. Uso: - cus-
tica, nitrum custicum; fbrica de -, nitrifi-
cna.
sodio: sdium, ii n.
sodoma: sodmia sive sodoma, ae f. Sin:
sodomtica libido vel luxria; praepstera li-
bido.
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodmi in-
fectus; sodomtic libdine vel luxri infec-
tus.
sodomtico: sodomticus, a, um.
sof: stibdium, ii n. Sin: bisllium; lctulus;
lectcula; pulvnar, aris n; scimpdium; co-
nopum. Uso: - para estudiar, escribir, lectus
lucubratrius; lucubratria lectcula; blando -
de resortes, stibdium frreis renitentibus
spiris flxile; subsllium frreis renitntibus
spiris molle; - otomano, v. otomana.
sofisma: sophisma, tis n. Sin: praestgia, ae
f; praestgiae, arum fpl; cptio; cavilltio; ver-
borum vel sententiarum fallcia; fallcia ar-
gumentationis; conclusincula fallax vel
contrtula. Uso: refutar sofismas, captiones
refllere vel dilere.
sofista: sophista, ae m; sophstria, ae f. Sin:
cavillator; fallax argumentator vel philso-
phus.
sofistera: cavilltio, onis f. Sin: sophstica
rtio, cptio, argumenttio; subtlitas cap-
tiosa, fallax, dolosa; tambin captiosa, orum
npl.
sofstica: (arte de los sofistas) sophstica, ae
f; sophstice, es f. Sin: ars sophstica, cavilla-
trix (-trcis), fallax; sophistarum ars.
sofisticacin: (accin de adulterar, falsifi-
car) adultertio, onis f. Sin: falstio; corrp-
tio.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulte-
ratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitia-
tus; fucatus; fucosus (dicho de mercadera);
spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
refinado) legans, antis. Sin: cmptulus //
(dicho de un sistema o de un mecanismo tc-
nicamente complejo o avanzado) consumma-
tus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
apparatus summe consummati.
sofsticamente: sophstice. Sin: captiose;
fallciter; sophistarum more.
sofisticar: (falsear con sofismas un razona-
miento) sophisticari. Sin: cavillari; sophstice
argumentari // (falsificar, adulterar) adulte-
rare. Sin: corrmpere; depravare; vitiare //
(fig, perfeccionar al mximo) summum (vel
ad summum) perfcere, abslvere, complere,
consummare.
sofstico: sophsticus, a, um. Sin: captiosus;
cavillosus; fallax.
sofistiquera, v. sofistera.
sofrenada: (dicho de un jinete: accin de re-
primir a la caballera tirando violentamente
de las riendas) habenarum detrctio // (s-
pera reprensin) spera obiurgtio vel incre-
ptio.
sofrenar: (dicho de un jinete) habenas detr-
here // (reprender con aspereza) grviter
obiurgare vel increpare.
software (Inform), conjunto de todos los ele-
mentos que intervienen en la programacin y
utilizacin de una computadora: progrm-
mata, instructiones ac normae informticae.
soga: funis, is f. Sin: restis, is f. Uso: - de es-
sodio
1005
calador, convolutus funis scansrius.
soguero: (fabricante de sogas) restirius, ii
m.
soire: sessincula vespertina.
soja: soia, ae f.
sol: sol, solis m. Uso: asolearse, estar al -,
calentarse al -, tomar el -, apricari.
solana: solrium, ii n.
solapa: replicatura, ae f. Sin: inversura; re-
vrsio.
solas: a -, remotis rbitris.
soldado: miles, ltis m. Uso: - mercenario,
mercenarius vel mercennarius miles; - vete-
rano o viejo, miles veteranus; - de caballera,
eques, quitis m; - de infantera, pedes, pdi-
tis m; - de marina, classirius, ii m; miles
martimus.
soldador: (el que suelda) ferruminator, oris
m. Sin: applumbator; glutinator // (instru-
mento para soldar) instrumentum ad ferru-
minandum aptum.
soldadura: (accin y efecto de soldar) ferru-
mintio vel ferumintio, onis f // (juntura por
adhesin) coagmenttio, onis f. Sin: conglu-
tintio // (composicin para soldar) ferrumen
vel ferumen, mnis n. Sin: gltinum. Uso: -
autgena, autgena ferrumintio vel coag-
menttio; ferrumintio ultrnea; - de oro, auri
gltinum; chrysocolla, ae f; - de plomo, plum-
batura vel applumbatura.
soldar: (pegar, unir slidamente dos cosas)
conglutinare. Sin: coningere; ingere; co-
nctere vel connctere; copulare; solidare //
(unir entre s piezas metlicas por medio de
un metal fundido) ferruminare vel ferumi-
nare. Sin: conferruminare. Uso: - con llama
oxhdrica, igne ferruminare; - con estao,
stagno vel stanno ferruminare; - con plomo,
plumbare; ferruminare.
solecismo: soloecismus, i m. Sin: soloecum.
Uso: el que comete solecismos, soloecista, ae
m.
solemnemente: (formalmente) affirmate.
Uso: aseverar -, affirmate asseverare; jurar,
perjurar -, conceptis verbis iurare vel peie-
rare // (con pompa o ceremonias extraordi-
narias) sollmniter, solmniter, solenniter.
Sin: sollemni ritu vel more // (gravemente)
grviter.
solemnidad: (festividad solemne) sollmni-
tas, solmnitas, solnnitas. Sin: sollemne, is
n vel sollmnia, ium npl; sollemnis dies fes-
tus. Uso: celebrar una -, sollemne vel sollm-
nia celebrare // (acto o ceremonia solemne)
sollmnitas, atis f. Sin: grvitas; maiestas
(-atis f); magnificntia. Uso: solemnidades
oficiales, officiales sollemnitates; solemnida-
des de la fiesta de la juventud, sollemnitates
diei festi iuventutis; - de aspecto, grvitas; -
de estilo, magniloquntia; con -, sollmniter;
grviter.
solemnizar: sollmnibus celebrare. Sin:
sollmniter celebrare. Uso: - una fiesta, diem
festum sollmniter celebrare; diem festum
habere vel gere.
solera: (superficie del fondo en canales y
acequias) imus canalis.
solfa: (paliza, zurra) ictus, um mpl. Sin:
plagae, arum fpl; vrbera, um npl. Uso:
coloq, dar una -, tocar la - a alguien, li-
quem mulcare, tndere, contndere, verbe-
rare // poner en -, poner en ridculo, liquem
irridre. Sin: liquem illdere, ludificare, lu-
solfa
1006
dificari; habere liquem ludbrio.
solfatara: sulphatria vel sulfatria, ae f. Sin:
sulphurria; sulphurtio; sulphurria loca.
solfear: (cantar marcando el comps y pro-
nunciando los nombres de las notas) sono-
rum grdibus cnere. Sin: per sonorum
gradus vocem dere vel elcere; sonos modu-
lari; notas msicas cnere; (sonorum) notas
pronuntiare; ad nmeros cnere; msicas
notas lgere (- sin canto) // (castigar a uno
dndole golpes, zurrarlo) v. solfa (dar una -) //
(censurar algo con insistencia) instanter (vel
tiam atque tiam) vituperare liquid vel li-
quem (in liqua re). Uso: reprehndere (vel
improbare) liquid vel liquem (de liqua re).
solfeo: sonorum modultio. Uso: - cantado,
sonorum grduum cantus (-us m); notarum
cantus; ad nmeros cantus; per mnium so-
norum gradus cantus ; - hablado, msicae
(vel msices) notarum lctio; lectura musica-
lis // (zurra o castigo de golpes) v. solfa.
solfista: qui (vel quae) notas msicas canit
vel legit. Sin: qui (vel quae) sonorum notas
canit vel pronntiat.
solicitud: (diligencia o instancia cuidadosa)
sollicitudo, dnis f. Sin: sollcita cura; dili-
gntia; festintio; propertio. Uso: - por el
bien comn, curtio boni communis; con -,
cum sollcitdine; sollcite; festinanter.
solidariamente: (de modo solidario) solid-
liter. Sin: concrditer; coniuratim; unanmi-
ter.
solidaridad: (adhesin circunstancial a la
causa o empresa de otros) solidaretas, atis f.
Sin: consociata voluntas; mtua necessitudo;
necessitdinis coninctio; mtua (animorum)
coninctio. Uso: - activa, actuosa animorum
coninctio; effectrix animorum coninctio ac
necessitudo; vrium animorumque coninc-
tio; - humana, humana consnsio; hminum
necessitudo, vnculum, fides; slida hmi-
num coninctio; slida inter omnes necessi-
tudo; mtua hminum necessitudo; - humana
universal, mtua mnium consnsio; mtua
universorum hminum necessitudo; una -
mundial ms eficaz, rtior cum mnibus ho-
mnibus necessitudo; - de pensamiento y de
obra, similitudo consiliorum et concors pe-
ris (vel perae) colltio; gestos de -, benefi-
cntiae actus; movimientos de - en el campo
del trabajo, motus ad slidam coniunctionem
in humani laboris provncia conciliandam
contendentes.
solidario: (adherido o asociado a la causa,
empresa u opinin de alguien) solidalis, e.
Sin: consntiens, entis; concors, ordis; cons-
pirans, antis; mtua necessitdine coniunc-
tus; mtua fide obligatus. Uso: ser - con uno,
licui consentire (estar de acuerdo con uno,
darle la razn); consentire cum liquo (de
liqua re), vel cum alicius voluntate (tener
comunes ideas o propsitos acerca de algo);
conspirare cum liquo in (vel ad) liquid (ten-
der al mismo fin).
solidarizarse: slidam coniunctionem in li-
quem conferre.
solideo: pilolus vel pillolus, i m; pilolum
vel pillolum, i n. Sin: galerculus; apex,
picis m. Uso: - blanco del Papa, albus
Summi Pontficis pilolus; - rojo de los car-
denales, rubrum patrum cardinlium pilo-
lum.
soliloquio: solilquium, ii n. Sin: sermo nti-
mus. Uso: hacer un -, secum loqui.
solio: slium, ii n. Uso: el - Pontificio, Pon-
tifcium slium.
solipsismo: solipsismus, i m. Sin: doctrina
solfatara
1007
solus hminis auctoritate innixa.
solista: monodirius, ii m; monodiria, ae f.
Sin: cantor solitrius m; cantrix solitria f; vir
solus canens; mlier sola canens. Uso: hacer
de -, monodirii (vel monidiriae) partes
gere.
solo: (composicin para una sola voz o un
solo instrumento) sincnium, sicnnium, sic-
nium, ii n. Sin: mondia; cntio solitria.
soltera: virgo, gnis f. Sin: nnuba; innupta;
nnuba vel innupta fmina; quae virum non
habet ; matrimnii exsors (-sortis); matrim-
nii (vel nuptiarum; vel matrimnio, vel np-
tiis) expers (-pertis). Uso: permanezco -,
virgo (vel in virginitate) mneo vel perm-
neo; viro non nubo; nmini nubo; nullius viri
matrimnium tneo; nmini (vel cum nullo)
iungor; nminem mecum matrimnio (vel in
matrimnio) iungor; in matrimnium non eo;
soy -, virgo (vel nnuba, vel innupta) sum; vr-
ginis (vel virginalem, vel virgneam) vitam
vivo; virum non hbeo; matrimnio creo;
matrimnii exsors sum; matrimnii (vel ma-
trimnio) expers sum.
soltero: caeles, -lbis. Sin: qui uxorem non
habet; matrimnii exsors (-sortis) , matrim-
nii (vel matrimnio) expers (-pertis). Uso :
permanezco -, caelebs (vel in caelibatu)
mneo vel permneo; uxorem non duco; uxo-
rem in matrimnium non duco; uxorem mihi
non adiungo; nullam (in matrimnium) duco;
nullam mihi matrimnio iungo vel coniungo;
soy -, caelebs sum; uxore creo; matrimnio
creo; matrimnii exsors sum; matrimnii
(vel matrimnio) expers sum.
soltern: adultus caelebs (-lbis). Sin: cae-
lebs grandis. Uso: viejo -, vtulus caelebs;
caelebs senex.
solterona: adulta virgo. Sin: virgo grandis.
Uso: vieja -, vtula virgo; virgo senecta;
virgo anus (-us f); v. seorita.
soluble: solbilis, e. Sin: soltilis; qui (quae,
quod) dissolvi potest.
solucin : (accin y efecto de resolver una
duda o dificultad) soltio, onis f. Sin : enod-
tio; explictio. Uso: - amistosa, compostio;
la controversia se ha cerrado con una - amis-
tosa, lis bona pace compsita est; - de con-
tinuidad, intermssio, interrptio;
intervallum; sin - de continuidad, nulla hbita
intermissione; nullo hbito intervallo; - de un
asunto, rei vel negtii xitus (-us m); - de una
cuestin, quaestionis soltio, enodtio, expli-
ctio; - de una dificultad, de un enigma, dif-
ficultatis, aengmatis enodtio; - de un
sofisma, soltio captionis sophsticae //
(Qum, disolucin) dilutum, i n. Uso: - cian-
hdrica, lquidum cyanhdricum; - de ajenjo,
dilutum absnthii; - de azufre, slphure me-
dicata aqua; tratar una - de azufre con radioi-
stopos, in aquam slphure medicatam
radioistopos immttere.
solvente: liquor solbilis.
somal: adj smalus, a, um. Sin: somalianus;
somaliensis, e // sust Smalus, i m. Sin: So-
maliensis, is m.
Somalia, Somala o Somaliland: Somlia,
ae f. Uso: - Francesa, Somlia Gllica.
somtico: somticus, a, um. Sin: corpreus;
corporalis; crporis (gen); ad corpus prti-
nens. Uso: carcter -, crporis ndoles; pecu-
liaris crporis ndoles; caracteres - de uno,
crporis alicius notae.
somatologa: somatolgia sive -loga, ae f.
Sin: de corporis notis (vel de crporis con-
formatione) doctrina, disciplina, scintia.
somatologa
1008
sombrerazo: magnus vel ingens ptasus (-i
m) // (golpe que se da con el sombrero) ptasi
percssio vel ictus (- us m) // (saludo extre-
moso que se hace quitndose el sombrero)
obsequiosa cpitis nudtio. Sin: profusa vel
nsolens nudato cpite saluttio.
sombrerera: (mujer del sombrerero) petaso-
rum opficis uxor // (la que hace sombreros)
petasorum pifex (-fcis f) vel confectrix
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum
vnditrix vel mercatrix // (caja para guardar
el sombrero) ptasi capsa.
sombrerera: (oficio de hacer sombreros)
petasorum ars // (fbrica donde se hacen
sombreros) petasorum fbrica vel officina //
(tienda donde se venden sombreros) petaso-
rum taberna.
sombrerero: (el que hace sombreros) peta-
sorum pifex (-fcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum
mercator vel vnditor (-oris m).
sombrerito: pillolum vel pilolum, i n;
pillolus vel pilolus, i m. Sin: parvus pta-
sus.
sombrero: ptasus, i m. Sin: plleus vel p-
leus; plleum vel pleum; galerus; cpitis te-
gumentum; tegmen vel tgimen (-mnis n).
Uso: - flexible, ptasus flccidus; - rojo de
los cardenales, ruber galerus pontificalis; -
de castor, ptasus fibrinus vel castreus, p-
tasus fibri; - de copa, ttulus; plleus tubula-
tus; tubulatum plleum; pequeo - de copa,
pillolum tubulatum; pillolus tubulatus; ga-
lerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
ptasus procerus, altus, cylindratus; - de fiel-
tro, ptasus coctilis; - de paja, palearis p-
tasus, plleum pleis contextum; plleum
stramentcium; - de tres picos, - tricornio,
plleus tricornis; - de seora, mitra, ae f; -
para el sol de alas anchas, cusea vel cusia,
ae f // comercio de los -, petasorum merca-
tura; fabricacin de los -, petasorum fabric-
tio vel confctio; venta de los -, petasorum
vendtio; con el - puesto, petasatus; ptaso
vel galero indutus, tectus, contectus; galeri-
tus; operto cpite; sin -, aperto cpite // po-
nerse el -, caput operire; ptasum sibi ad
caput aptare; quitarle a uno el -, licui pta-
sum detrhere vel erpere; quitarse el -, caput
aperire, adaperire, detgere, nudare; tgimen
cpiti detrhere (delante de uno, en honor de
uno, licui); saludar a uno quitndose el -
en seal de reverencia, cpite detecto (vel
aperto) liquem salutare; caput salutandi
caus licui aperire; tener el - puesto, cpite
operto esse.
sombrilla: umbrculum, i n. Sin: umbella;
umbella solaris. Uso: - de playa, amplum vel
magnum umbrculum; umbrculum late pa-
tens; crbasus, i f (pl crbasa, orum n).
somier o sommier, v. colchn (- de muelles).
somnambulismo, v. sonambulismo.
somnmbulo, v. sonmbulo.
somnfero: adj smnifer, ra, rum. Sin:
smniger; somnficus; soprifer; soporem in-
ducens // sust somnferum, i n (medicamen-
tum); medicamentum somnficum;
somnfera, somnfica, soporfera, ae f (so-
brent herba vel ptio).
sonaja: (sonajero) v. esta voz.
sonajero: crepitculum, i n
sonambulismo: somnambulismus, i m. Sin:
noctambulismus; hypnobtia vel hypnob-
sia; somnambultio; noctambultio, onis f;
(noctu) per somnum ambultio; facultas per
somnum ambulandi; morbus eorum qui dor-
mientes (vel per somnum) mbulant.
sombrerazo
1009
sonmbulo: adj somnmbulus, a, um. Sin:
noctmbulus; per somnum mbulans, errans,
vagans // sust somnmbulus, i m. Sin : som-
nmbulo, onis m ; qui per somnum mbulat,
errat, vagatur.
sonar: (producir o emitir un sonido) sonare;
personare; insonare. Sin: sonum vel snitum
dare, rddere, dere.
snar: per ultrasonos localizatrium. Sin: per
ultrasonos gubernculum; instrumentum sub
aqua sonos emittens, repercussos excpiens.
sonata: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sni-
tum; concentus, cantus, us m; tinntus, us m;
symphnia sive -phona.
sonatina: cntulus, i m.
sonda: (instrumento para medir la profundi-
dad del agua y explorar el fondo) perpend-
culum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates,
ae m; bolis, dis f; perpendculum nuticum.
Uso: lanzar una -, perpendculum (vel catapi-
raten) icere // (instrumento mecnico o elec-
trnico para la exploracin de zonas
inaccesibles) instrumentum speculatrium
vel exploratrium. Uso: - espacial, siderale
instrumentum exploratrium vel speculat-
rium; - lunar, (exploratrium) mssile lun-
peta; mssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel mssile exploratrium pro-
pllere, procere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavi-
dad con fines teraputicos o diagnsticos)
specillum, i n. Uso: - gstrica, specillum st-
machi; - meteorolgica, specillum meteoro-
lgicum // (algalia, especie de tienta) fstula,
ae f.
sondable: speculbilis, e. Sin: explorbilis.
sondear: perpendculo explorare vel investi-
gare. Uso: - para examinar el fondo de las
aguas, perpendculo profunda aquarum ex-
plorare; perpendculo aquarum altitdinem
investigare // fig explorare. Sin: investigare,
pervestigare, indagare. Uso: - la opinin p-
blica, vulgi nimum pertentare; - las profun-
didades del espritu, nimi arcana inspcere.
sondeo: explortio, onis f. Sin: investigtio;
inquistio; perconttio; temptamentum. Uso:
- de opinin, opinionum perscruttio.
sonera: tintinnbulum, i n. Sin: (horolgii)
tintinnbula, orum npl; tnnulum machina-
mentum; tintinnbulum mechanma (-tis n);
tintinnabulorum mechanisma (-tis n).
soneto: sonetum, i n. Sin: carmen quattur-
decim hendecasyllaborum.
sonido: sonus, i m. Sin: snitus, us m; sonor,
ris m; tinntus, us m. Uso: - melodioso, con-
junto de - melodiosos, canor, ris m; - ronco,
rucitas; - de campanas, snitus campana-
rum; - de campanillas, tintinnbulum; ba-
rrera del sonido, v. barrera; calidad de los -,
soni qulitas vel color; tcnico de -, sonorum
rtifex (-fcis m); emitir un -, sonum vel sni-
tum dare, dere, emttere, mttere; traspasar
la barrera del -, sonorum lmitem superare.
sonmetro: sonmetrum, i n.
sonoridad: sonritas, atis f.
sonorizacin: (Cinem) sonoriztio, onis f.
Sin: sonoritatis addtio; vocis adictio; sono-
rum vocumque adictio (ad cinematogrphi-
cam teniam) // (Font, conversin de sonido
sordo a sonido sonoro) a sono gravi ad cla-
rum convrsio.
sonorizar: (Cinem, incorporar sonidos, rui-
dos, etc. a la banda de imgenes) sonorizare.
Sin: sonorum rddere; sonorum fcere; sonos
vocesque adingere (in arte cinematogr-
sonorizar
1010
phica) // (Font, convertir una consonante
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum con-
vrtere.
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; so-
nans vel rsonans, antis; canorus.
sooliento: somnolentus, a, um. Sin: somni-
culosus.
sopa: sorbtio, onis f. Sin: ius, iuris n; iscu-
lum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de ver-
dura, sorbtio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex
phaselis vel phasolis, ex olribus; - de hier-
bas, suppa herbria, - de pescado, suppa pis-
cria vel ex pscibus; - con legumbres,
sorbtio commixta; ius olitrium vel permix-
tum.
sopera: tmpanum, i n. Sin: sinum, i n;
sinus, i m, supprium; pultrius; scutella.
sopita: sorbtio levis.
soplador: (aventador, ruedo de esparto para
aventar el fuego) flabellum, i n.
sopladura: flatus, inflatus, sufflatus, us m.
Uso: - en la pasta de vidrio, in vitro sufflatus.
soplete: cnnula (vel fstula) oxhdrica vel
ferruminatria.
soplillo: (ruedo pequeo de esparto que se
usa para avivar el fuego) flabllulum, i n.
sopln: (que acusa o denuncia en secreto o
cautelosamente) susurro, onis m. Sin: dela-
tor.
sopor: sopor, ris m. Sin: veternus, i m; sop-
tio, soportio, onis f. Uso: hallarse en estado
de -, in veterno versari.
soporfero: adj soprifer, ra, rum. Sin:
smnifer; smniger; somnficus // sust sopo-
rferum, i n (medicamentum). Sin: somnfe-
rum, somnficum, hypnticum, i n
(medicamentum).
soporfico, v. soporfero.
soportable: tolerbilis, e. Sin: patbilis; por-
tbilis; ferendus; tolerandus.
soportal: prticus, us m. Uso: - de un templo,
pronaon vel pronaum, i n; pronaos vel pro-
naus, i m.
soporte: sustentculum, i n. Sin: fultura, ae f.
soprano: (la voz ms aguda) vox acuta vel
actior, superna, summa // (persona que tiene
voz de -) supranus, i (cantor); (puer) acuta
voce preditus vel canens; supranstria, ae f;
suprana (cantrix); cantrix acuta voce; cantrix
vel cantatrix vocis supernae; mlier acuta
voce predita vel canens. Uso: medio -, sub-
supranus, subacutus m; subsuprana, subacuta
f; mediosupranstria f.
soquete, v. calcetn.
sorbedor, ra: sorbilator vel sorbillator, oris
m, sorbilatrix vel sorbillatrix, icis f.
sorber: sorbre; exsorbre. Uso: - poco a
poco, sorbilare vel sorbillare; exiguis husti-
bus bbere; - caf, t, cfeam, theam sorbere;
caferiam potionem, theanam potionem sor-
bere vel bbere.
sorbete: glida sorbtio. Sin: cupdia vel
cuppdia gelata.
sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) re-
frigeratrius; caupona (vel copona) refrigera-
tria f.
sonoro
1011
sorbo: sorbtio, onis f. Sin: sorbtium. Uso: -
aperitivo, sorbtio aperitiva.
Sorbona: Univrsitas Sorbnica.
sordina: (aparato que sirve para apagar la
intensidad del sonido) fbula sonum lniens,
emlliens, cmprimens; minuendis ( vel
comprimendis, vel mitigandis) sonis instru-
mentum. Uso : a la -, suppressa vel submissa
voce ; submisse vel summisse ; fig tcite, fur-
tim, occulte; poner -, mitigare; ad silntium
compllere vel redgere.
sordo: (que no oye o no oye bien) surdus, a,
um. Sin: uribus captus; usu audiendi carens.
Uso: volverse -, surdscere; surdum feri;
hacerse el -, surdum simulare; aures suas
obstrere vel obturare // (que suena poco o
sin timbre claro) surdus // (insensible a las
splicas o al dolor ajeno) durus, a, um. Sin:
insensbilis; immitis; inexorbilis; inflexbi-
lis.
sordomudo: surdomutus, a, um.
sorites: sorites, ae m. Sin: acervlis, is m;
acervlis argumenttio.
sorpresa: (cosa que da motivo para que al-
guien se sorprenda) res inopinata, inopna,
improvisa, sbita; inopinatus casus; inop-
num, sbitum, i n. Uso: darle a alguien una
-, licui nec opinanti liquid obcere; (visi-
tndolo) liquem nec opinantem invsere; fue
una -, id ex tmpore (vel de improviso, vel ex
improviso) ccidit.
sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus,
eductus, electus, designatus.
sorteo: sorttio, onis f. Sin: sortitus, us m,
sortes, ium fpl; srtium edctio vel conictio.
Uso: hacer el -, sortiri; sortes tllere.
S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: ser-
vate nimas nostras). Sin: compendiriae lt-
terae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
S.O.S., intercpere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiogrmmata S.O.S. emttere
vel diffndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
auxlium ptere radiogrmmatis S.O.S.
sosa: ntrium, ii n. Uso: - custica, ntrium
custicum.
sosera, v. sosera.
sosera: fatitas, atis f. Sin: inptia; stupdi-
tas.
sosia, v. sosias.
sosias: ssia, ae m. Sin: simllimus vel cons-
milis, is m; homo hmini simllimus; ge-
mellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
uno, liquem rddere ac referre; alicius os
vultumque referre.
soso: (sin sal o con poca sal) insulsus, a, um.
Sin: inspidus; nullus saporis, sine sapore //
(sin gracia) illpidus; infacetus; tardus; f-
tuus; insulsus.
sospechoso: suspectus vel suspiciosus, a, um.
Uso: individuo sospechoso, homo suspectus,
- a uno, suspectus licui; - a causa de algo, -
de algo, suspectus de liqua re (super liqua
re; ad liquid; in liqua re, alicius rei o con
abl solo); - de complicidad, suspectus cons-
lia eius fovisse; - de terrorismo, de terrorismo
suspectus; ser - a alguien, suspectari licui.
sostn: - para ceir el pecho, fscia, ae f. Sin:
strphium; captium; cngulum; fscia pecto-
ralis; pectoralis tenia; retculus pectoralis.
Uso: fabricante de sostenes, strophirius, ii
m; - del pecho, v. cors.
sotabarba: barba nfera.
sotabarba
1012
sotana: spparum, i n; spparus, i m. Sin: t-
nica; talare, is n; tnica vel vestis talaris; t-
nica talria. Uso: sacerdote con -, sacerdos
veste talari indutus.
stano: subterrneum, i n. Sin: hypogum;
cellrium subterrneum; cella subterrnea;
subterrneum repositrium; rerum receptcu-
lum subterrneum.
sotavento: adverso vento. Sin: adversus ven-
tum (= contra el viento). Uso: ir a -, adverso
vento viam tndere, vel cursum fcere; nave-
gar a -, adverso vento navigare.
soto: cedua silva.
sotto voce, v. voz (en - baja).
soubrette: praecpua scenica actrix.
souffl: scriblita inflata.
sound (Inform) sonido, sonar: sonus, i m.
Uso: - generator, sonorum generatrum vel
generatrium // intr sonare.
souvenir: mnemsynum, i n. Sin: memoriale,
is n; res memorialis.
sviet: Sovietum, i n. Sin: conslium, ii n;
coetus, us m. Uso: - de fbrica, officinae vel
fbricae moderandae conslium; - Supremo,
Supremum vel Summum Conslium; Supre-
mum Conslium foederatis Rssiae Civitti-
bus moderandis vel regendis; Summum
Conslium consociatis Rssiae civittibus
moderandis; repblica de los -, Sovietorum
respblica; respblica sovitica.
sovitico: adj soviticus, a, um. Uso: los
ejrcitos -, exrcitus sovitici, rgimen -,
consiliorum rtio (como sistema poltico) vel
imprium (como autoridad) // sust Sovietus,
i m. Sin: Soviticus. Uso: los -, Sovieti,
orum; communistarum sodalitates.
sovietizar: (introducir el sistema sovitico)
consiliorum rationem indcere (por ej., en el
Estado, in rem pblicam); ad Sovietorum (vel
Sovieticorum) formam ac institutum confor-
mare // (hacer a uno partidario del soviet)
liquem consiliorum fautorem (vel sectato-
rem) rddere, fcere, effcere // (atraer a al-
guien al partido del soviet) liquem ad
consiliorum factionem attrhere.
soya, v. soja.
spaghetti: funculi, orum mpl. Sin: vermculi,
orum mpl; spacelli, orum mpl; pasta vermi-
culata; subtiles funculi mpl. Uso: - con jugo,
vermculi suco condti; sucosi funculi; - con
manteca, pasta vermiculata butyro condta.
spam (Inform) llenar, inundar con correo ba-
sura: saginare vel inundare interrete srdidis,
vel immundis, vel foedis, vel trpibus nntiis
// sust interretis sagintio vel inundtio sr-
didis nntiis.
speaker: (locutor) v. esta voz // (Presidente
de la Cmara de los Comunes en Inglaterra
y de la Cmara de Representantes en los Es-
tados Unidos) Legumlatorum Praeses (-sdis
m).
spiritual: cantus religiosus. Sin: religiosum
nigritarum carmen (mnis n).
sponsor, v. patrocinador.
sport, v. deporte.
spot: (espacio publicitario) breve mrcium
praecnium. Sin: intercalatum laudativum
nntium.
spray: spargillum, i n. Sin: nebulgenum vel
nubilgenum; asprsio nubiformis; v. aerosol.
sotana
1013
spreadsheet (Inform) hoja de clculo: tbula
vel charta computativa.
sprint: citata procrsio (-onis f). Sin: extrema
(cursorum) accelertio vel contntio.
sputnik: satelles (-ltis mf) Sputnik.
Sri Lanka: Srilanka, ae f. Sin: Taprbana, ae
f; Tabrbane, es f; Res pblica Srilancana vel
Tabrobanensis. Uso: hab de -, Tabrobanensis.
vel Ceilanensis, is mf; v. Ceiln.
stack (Inform) rimero, pila: strues, is f. Sin:
acervus, i m.
stadium, v. estadio.
staff: cooperatorum vel synergorum coetus
(-us m).
stajanovismo, v. estajanovismo.
stajanovista, v. estajanovista.
stajanovizar, v. estajanovizar.
Stalin: Jos -, Iosephus Stlinus. Uso: de -,
Stalinianus.
stalinismo, v. estalinismo.
stalinista, v. estalinista.
stand : suggestus, us m. Sin : saeptum ; ta-
bernculum exhibitrium; tabernculum
mrcibus exhibendis.
standard, v. estndar.
star: (estrella de cine o de teatro) praeclarus
scaenrius rtifex (-fcis) m; praeclara scae-
nria rtifex f. Sin: actor famosssimus; actrix
famosssima.
starter: (el que da la seal de partida) pro-
fectionis nntius vel nuntiator.
status, v. estatus.
stencil, v. estarcido.
stock: (surtido de mercancas) cmulus mr-
cium. Sin: magna mrcium cpia.
stop: (seal de circulacin que ordena una
detencin) iussum sistendi // (leyenda de -)
siste! Sin: consiste!, sistatur!; gradum siste!
stop (Inform, parar, detener): detenere; reti-
nere; sustinere.
stream (Inform) flujo: (secuencia continua de
datos o instrucciones) fluxus, us m // (canal
lgico) canalis, is m.
string (Inform) cadena, serie: sries, ei f.
Uso: character -, litterarum sries.
striptease: devestitionis spectculum. Sin:
nudtio delicata.
stripteaser: sui ipsius nudator vel spoliator
(-oris) m; sui ipsius nudatrix vel spoliatrix
(-icis) f.
strudel: pomorum placenta. Sin: dulcis po-
morum placenta.
suavizador: (pedazo de cuero, o utensilio de
otra clase, para suavizar el filo de las nava-
jas de afeitar) v. afilador.
suaza, v. panam (sombrero).
subacutico: subqueus, a, um. Sin: sub-
aquneus.
subafluente: nfluens rvulus.
subafluente
1014
subalimentado: indi languens. Uso:
nios -, peri puellaeque indi languentes.
subalpino: subalpinus, a, um.
subalquilador, ra: sublocatrius, ii m; sublo-
catria, ae f. Sin: subconductor, subcondu-
trix; locatrii locatrius vel locatria. Uso: -
de una casa, alter conductae domus conduc-
tor.
subalquilar: (dar a alguien algo para que
use de ello) sublocare. Sin: rem sibi locatam
lteri locare; (rem) conductam locare. Uso: -
una casa, conductam domum lteri locare; -
una finca, conductum fundum lteri locare //
(tomar de alguien algo para usar de ello)
subcondcere.
subarrendar, v. subalquilar.
subarriendo: subloctio, onis f.
subasta: (venta pblica de bienes o alhajas
que se hace al mejor postor) uctio, onis f.
Sin: uctio hastae; hasta pblica. Uso: - arre-
glada, uctio fallax; - coactiva, uctio coac-
tiva; en -, auctione constituta; comprar en
pblica -, sub hasta (pblica) mere; in auc-
tione mere; vender en pblica -, auctionari;
auctionem fcere; vender algo en -, sub hasta
(pblica) liquid vndere; liquid auctione
vndere; liquid vndere in licitationem; ser
vendido en pblica -, sub hasta (pblica) ve-
nire // (adjudicacin que en la misma forma
se hace de una contrata, generalmente de
servicio pblico) auctionria (vel ex auc-
tione) addctio vel adiudictio.
subastador: praeco, onis m.
subcomisin: subcommssio, onis f. Sin:
commissionis vel conslii pars.
subcomit, v. subcomisin.
subconciencia o subconsciencia: sub-
conscintia, ae f.
subconsciente: subcnscius, a, um. Sin:
parum sibi cnscius.
subcultura: subcultura, ae f. Sin: inferior
nimi cultura; mancus nimi cultus (-us m).
subcutneo: subcutneus, a, um. Sin: subter-
cutneus; intercus, ctis; intra cutem.
subdesarrollado: minus progressus, a, um.
Sin: parum progressus vel provectus; in pro-
gressu subsistens; inpi vel paupertate labo-
rans. Uso: infancia -, peri puellaeque indi
languentes; naciones -, egentiores respbli-
cae; pueblos -, ppuli, qui nondum hodiernis
rerum incrementis utuntur; ppuli, qui non-
dum ad hodierna rerum incrementa pervene-
runt; ppuli, qui ad dbitum prosperitatis
gradum nondum pervenerunt.
subdesarrollo: tardus (vel mancus, vel def-
ciens) progressus, us m. Sin: incrementum
defciens; tardata (vel manca, vel exigua) pro-
grssio; angstior progressio; tardatum incre-
mentum; incrementum insuffciens.
subdicono: subdiconus, i m. Sin: subdia-
con, nis; hypodiconus, i.
subdirector: submoderator, oris m. Uso: - de
una firma o sociedad comercial, promagister
vel submagister societatis mercatriae.
subdirectory (Inform), subdirectorio, v.
folder.
subdistincin: subdistnctio, onis f.
subdistinguir: subdistnguere.
subdividido: subdivisus, a, um.
subalimentado
1015
subdividir: subdivdere. Sin: ultrius div-
dere.
subdivisible: subdivisbilis, e.
subdivisin: subdivsio, onis f. Sin: particu-
ltio.
subespecie. subspcies, i f.
subestimar: aequo minus aestimare. Sin:
iusto minus pndere.
subinspector: subinspector, oris m.
subir: - a un grado ms elevado, v. grado //
subirse a mayores, maiores pennas nido ex-
tndere.
subitneo: subitneus, a, um.
subjefe: subpraefectus, i m.
subjetivamente: subiective. Uso: subiectiva
ratione; ex opinione; me, tu, su opinione
...; sentnti me, tu, su (vel eius), etc.; ut
sngulis homnibus videtur; ut cuiusque op-
nio fert; -, no realmente, opinione, non re;
hablar -, ut mea fert opnio, ita dicam.
subjetividad: subiectvitas, atis f. Sin: rtio
in opinione psita. Uso: - creativa del ciuda-
dano, subiectiva effectrix civis indstria.
subjetivismo: (Filos, doctrina o actitud que
solo admite la realidad subjetiva) subiecti-
vismus, i m. Sin: doctrina vel rtio in hminis
opinione psita // (actitud de quien juzga
segn sus opiniones personales) subiectiva
vel prpria cuiusque rtio percipiendi res.
subjetivista: subiectivista, ae mf. Sin: su-
biectivismi sectator, fautor, professor.
subjetivo: (relativo al sujeto) subiectivus, a,
um. Sin: ad subiectum ttinens; rferens ad
subiectum // (individual) prprius, a, um.
Sin: privatus; in opinione psitus. Uso: n-
dole -, prpria ndoles; opinin -, privata op-
nio; es una opinin tuya -, tua est tantum
opnio; son cosas -, haec in opinione, non in
natura psita sunt.
subjuntivo: (modo del verbo) subiunctivus
vel coniunctivus, i m. Sin: subiunctivus vel
coniunctivus modus. Uso: - optativo, co-
niunctivus optativus.
sublime: sublimis, e. Sin: excelsus; magn-
ficus; grandis. Uso: mente -, mens sublimis;
versos -, sublimes versus; virtud -, excelsa
virtus.
sublimidad: sublmitas, atis f. Sin: grnditas;
maiestas; eltio.
subliminal: subliminaris, e.
submarino: adj submarinus, a, um. Sin: sub-
aquneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
subaqunea vel submarina; navgium sub-
aquneum vel submarinum; sbnatans
navgium; navis submergbilis vel sub-
mrgilis. Uso: - atmico, submarinum atmi-
cum; atmica navis subaqunea; el - se
sumerge y desaparece en las aguas, subma-
rinum demrgitur et (in aquis) subdcitur.
subnormal: malesanus, a, um ; Mat subnor-
malis, e // sust homo male sanus..
subocupado: partim pere carens.
suboficial: subofficialis, is m. Sin: suboffi-
cirius; ptio, onis m; subductor; subductor
mlitum; subpraefectus; subpraefectus mli-
tum; centriae praefectus, inferiori rdini
praepsitus.
subordinacin: subordintio, onis f. Sin: de-
subordinacin
1016
pendntia; subdcio; subictio; obnxium
(-am, -um) esse // Gram subordintio.
subordinado: adj subordinatus, a, um. Sin:
sbditus; subiectus; obnxius // sust appar-
tor, oris m. Uso: subordinados y satlites de
Adolfo Hitler, apparitores et satllites Adol-
phi Hitler.
subordinar: subordinare. Sin: sbdere;
subcere; obnxium habere.
subprefecto: propraefectus, i m.
subproducto: subfructus vel suffructus, us
m. Sin: subproductus, us m; subproductum, i
n; secundrius officinarum fructus; effectum
secundrium; effectus secundrius.
subrayado: (accin de subrayar) subline-
tio, onis f. Sin: per lneas subnottio // (ren-
glones subrayados) sublineata, orum npl.
subrayar: sublineare. Sin: subterlineare;
lne subnotare; stilo signare vel notare, lne
subter notare vel distnguere; lneam subter
liquid dcere; liquid subduct lne distn-
guere; scriptrio lpide notare. Uso: - los pa-
sajes ms importantes de un libro,
praecpuos libri locos scriptrio lpide notare
// fig in luce (vel in lmine, vel in bono l-
mine) collocare vel pnere.
subrogacin: subrogtio, onis f. Sin: substi-
ttio; suffctio; suffectura; supplementum.
subroutine (Inform), subrutina: subproce-
dura vel supprocedura, ae f. Sin: subproces-
sus vel supprocessus, us m; subprogramma
vel supprogramma, tis n.
subscribir, v. suscribir.
subscripcin, v. suscripcin.
subscripto, v. suscrito.
subscriptor, v. suscritor.
subscrito, v. suscrito.
subscritor, v. suscritor.
subsecretario: subsecretrius, ii m. Sin: scri-
bae adiutor; pro scriba; alter a secretrio;
scribae ab actis adiutor; pro scriba ab actis
vel ab epstulis. Uso: - de la Sagrada Con-
gregacin para la Iglesia Oriental, prximus
a Presule ab actis Sacri Conslii Orientali
Ecclsiae praepsiti, - de una sociedad, pr-
ximus a viro ab actis alicius societatis; - del
Senado, subsecretrius Senats; pro scriba
Senats.
subsidiariamente: subsdio. Sin: in (vel ad)
subsdium; subsidiria ratione; accessrio
modo.
subsidiaridad, v. subsidiariedad.
subsidiariedad: subsidiritas vel subsidiar-
etas, atis f. Sin: offcium subsidirium. Uso:
principio de -, subsidirii offcii princpium.
subsidiario: subsidirius, a, um. Sin: subsi-
dialis; auxiliaris; auxilirius; accessrius.
Uso: accin -, subsidiria ctio; razones -,
causae adiuvantes.
subsidio: subsdium, ii n. Sin: auxlium;
adiumentum. Uso: - de carcter econmico,
subsdium pecunirium.
subsistencia: (conjunto de medios necesa-
rios para el sustento de la vida humana) sus-
tenttio, onis f. Sin: nutrtio; victus, us m; cibi
suppedittio. Uso: - cotidiana, cotidianus vic-
tus; preocupacin por la - cotidiana, coti-
diani victs sollicitudo // Filos subsistntia,
ae f. Sin: hypstasis, is f.
subordinado
1017
substancia, v. sustancia.
substancial, v. sustancial.
substancialidad, v. sustancialidad.
substancialmente, v. sustancialmente.
substituir, v. sustituir.
substituto, v. sustituto.
substrato, v. sustrato.
subsuelo: (terreno situado debajo de la capa
labranta superficial; parte profunda del te-
rreno) infrius solum. Sin: ea, quae sub terra
(vel sub terrae solo) sunt. Uso: las profundi-
dades del -, cavernae terrae; en el - de la ciu-
dad, sub urbis solo // (stano, subterrneo)
v. estas voces // (- de edificios) hypogum, i
n. Sin: tabulatum seminfossum; habittio
sbsita; mnsio subterrnea.
subterrneo: adj subterrneus, a, um. Sin:
sub terra psitus // (lugar que est situado de-
bajo de tierra) subterrneum, i n. Sin: suff-
gium. Uso: pasaje -, trnsitus vel ductus (-us
m) subterrneus; bajar al -, ad suffgium
descndere // (ferrocarril -) subter ferrvia.
Sin: subterrnea (urbis) ferrvia; via ferrata
subterrnea; ferrvia metropolitana // (tren -)
subterrneum tramen (-mnis n). Sin: metro-
politanum (tramen); amaxstichus subterr-
neus. Uso: ir en -, subterrneo vehi; tomar el
-, subterrneum smere.
subttulo: subttulus, i m; subttulum, i n.
subtropical: subtrpicus, a, um. Sin: subtro-
picalis, e.
suburbano: suburbanus, a, um. Sin: subur-
bicrius; sub urbe situs vel psitus.
suburbio: subrbium, ii n. Sin: loca sub
urbe. Uso: del -, suburbanus.
subversin: subvrsio, onis f. Sin: evrsio;
perturbtio. Uso: la - de las leyes, dissoltio
legum; la - del gnero humano, subvrsio hu-
mani gneris.
subversivo: adj subversivus, a, um. Sin: sub-
versrius; seditiosus; turbulentus; novarum
rerum cpidus; ad rem pblicam subverten-
dam aptus, idneus, ncitans. Uso: comicios -,
tumultuosae contiones; discurso -, seditiosa
ortio; espritu -, cupdo novandi; ideas -, se-
ditiosa sensa; con miras -, seditiose; tener
ideas -, contra rem pblicam sentire; novis
rebus studere; novarum rerum cpidum esse
// sust subversor, oris m. Sin: eversor; pertur-
bator.
subversor: subversor, oris m. Sin: eversor rei
pblicae.
subvertir: subvrtere; evrtere. Sin : pertur-
bare; conturbare; direre (destruir). Uso: - la
sociedad humana, evrtere societatem hmi-
num (et communitatem).
sucedneo: adj in locum alicius rei suffec-
tus , subrogatus, substitutus, adsimulatus (vel
assimulatus) vel adsimilatus (vel assimila-
tus), simulatus; fictcius. Uso: - del cuero, del
oro , crium, aurum adsimulatum, si-
mulatum, fictcium.
sucesin: (descendencia de una persona;
transmisin legal a personas vivas de bienes
y obligaciones de personas difuntas) succs-
sio, onis f. Uso: - imperial, succssio impera-
toris vel imperatria // ( - de hechos)
consequntia; consectio; continutio; cursus
(-us m); ordo; sries. Uso: - de los aconteci-
mientos, consequntia eventorum.
sucesivamente: successive. Sin: subsequen-
sucesivamente
1018
ter; inde denceps; in psterum. Uso: y as -, et
simlia; et ctera huismodi; et si quae sunt de
gnere eodem.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : sbse-
quens, sequens, cnsequens; subsecutus, se-
cutus, consecutus; psterus.
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis
f.
sucursal: adj succursalis, e. Sin: additcius;
accessrius; auxiliaris; auxilirius; vicrius;
filialis // sust sedes succursalis, vicria, filia-
lis. Sin: minor sedes. Uso: - de un banco, au-
xiliria alicius argentriae (vel mensae
argentriae) sedes; - de una tienda, taberna
minor, subsidiria, additcia.
sud, v. sur.
sudacin: sudtio, onis f.
sudadera: (manta que se pone a las cabal-
gaduras) v. sudadero.
sudadero: (manta que se pone a los caballos
bajo la silla) strgulum, i n // (lugar en el
bao destinado para sudar) sudatrium, ii n.
Sin: lacnicum; caldrium; caldria, ae f; cal-
dria cella.
Sudfrica: Africa Australis vel Meridiana.
Uso: Repblica de -, Res pblica (vel
Cvitas) Africae Australis.
sudamericano: Amricae Australis (gen).
Sudn: Sudnia, ae f.
sudans: adj sudaniensis vel sudanensis, e //
sust Sudaniensis vel Sudanensis, is m.
sudario: sindon, nis f. Uso: Santo -, Sacra
Sindon; Sindon Taurinensis.
sudeste: inter merdiem et orientem (vel
ortum solis).
sudoeste: inter merdiem et occasum.
sudorfero: adj sudrifer, ra, rum. Sin:
sudorficus; sudatrius; sudorem elciens, ex-
ctiens, movens // sust sudorferum, i n (me-
dicamentum). Sin: sudorficum.
sudorfico, v. sudorfero.
sudoroso: (que est sudando mucho)
sudrus, a, um.
Suecia: Sutia vel Sucia, ae f.
sueco: adj suetus, a, um. Sin: suticus, su-
tius, suecus, sucicus, sudicus // sust Suetus
vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lin-
gua sutia, sutica, Sutiae (gen); suedus vel
suecus sermo // hacerse el -, hminis nscii
spciem praebere.
suela : (parte del calzado) slea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
suelas en los zapatos, novas sleas (vel ful-
mentas) clceis suppngere, subcdere, clavis
subcdere.
sueldo: salrium, ii n. Sin: stipndium; mer-
ces (-dis f). Uso: - mximo, salrium mxi-
mum; seis meses de -, salrium sex mnsium;
cobrar el -, salrium accpere; pagarle a uno
el -, licui mercedem pactam tribere.
suelo: solum, i n. Sin: terra; tellus (-ris f);
fundus; humus; gleba vel glaeba. Uso: -
lunar, gleba lunaris; lunae solum.
sueltamargen y prrafo (en la mquina de
escribir): glbulus margnibus auferendis.
suelto: (ephemridis) scriptum interiectum.
Sin: artculus.
sucesivo
1019
sueo: somnus, i m. Sin: sopor, ris m; quies,
rquies (gen requii vel requietis; ac rquiem
vel requietem; abl rquie vel requiete f); dor-
mtio vel dormittio, onis f. Uso: - dulce,
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis,
plcidus, tranquillus; - ligero, smniculus;
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus
profundus, altus, plenus, artus; primer -, pri-
mus somnus // en sueos, entre sueos, in
somno, in somnis, per somnum, per somnos,
inter somnos; ni en sueos o ni por sueos,
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum
vel soporem cpere, crpere, concpere, d-
cere; descabezar el -, echar un -, levi somno
uti; quitar el -, somnum rmpere, abrmpere,
admere, auferre, avrtere, expllere, erpere.
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum
veritatis.
sueroso: sero abundans.
sueroterapia: serotherapa, ae f. Sin: curtio
per serum; seri curtio; curtio sero pera-
genda (a hacerse) vel peracta (ya hecha); cu-
rationes sero (vel seri ope) peragendae vel
peractae.
suter: (chaqueta elstica de punto de lana)
ndromis (-dis ; ac -dem vel -da, pl -das f)
manicata. Sin: chiridota lusria; v. jersey.
suficiencia: sufficintia, ae f. Uso: auto- ali-
mentaria, propriarum rerum esculentarum
sufficintia.
suficiente!: satis! Sin : iam satis est!; pax !
sufijo: inclinamentum, i n. Sin: vcula
postpositiva; suffixa partcula; sllaba
postpositiva.
sufragneo: suffragneus, a, um.
sufragar: (votar) - por, suffragari licui //
(favorecer o ayudar) favere licui. Sin: li-
quem iuvare vel adiuvare.
sufragio: (voto) suffrgium, ii n. Uso: - uni-
versal, suffrgium universale; derecho de -,
ius suffrgii; - femenino, ius suffrgii mul-
erum; dar a uno el derecho de -, licui suffr-
gium impertire; estar privado del derecho de
-, suffrgii prohiberi; hacer un -, suffrgium
effcere; participar de un -, suffrgium par-
ticipare; privar a uno del derecho de -, pri-
vare liquem suffrgio vel suffrgiis; liquem
suffrgiis excldere; recibi el 53, 5 % de los
-, 53, 5 centsimas mnium suffragiorum ac-
cepit // (obra buena que se aplica por las
almas del purgatorio) suffrgium pro liquo
defuncto; supplictio admissis alicius de-
functi expiandis; suffragari licui precando
(rezando), celebratione eucharstica (por la
celebracin eucarstica), etc.
sufrido: ptiens, entis. Uso: hombre -, homo
ptiens; no es lcito dejar de lado descuida-
damente a los que sufren, non licet hmines
patientes neglegenter praeterire.
sufumigacin: suffumigtio vel subfumig-
tio, onis f. Sin: suffumtio vel subfumtio.
sufumigio, v. sufumigacin.
sugestin: suggstio, onis f. Sin: suggestus,
instinctus, impulsus, suasus, us m. Uso:- co-
lectiva, suggstio communis; - exterior, inte-
rior, suggstio extrior, intrior.
sugestivamente: suggestive. Sin: per sugges-
tionem; captiose; suadenter.
sugestivo: suggestivus, a, um. Sin: blandus;
allciens; delectans; iucundus; movens;
suadens; (dicho de las bellezas naturales)
amoenus.
suicida: suicda, ae mf. Sin: sui interfector,
suicida
1020
interemptor, occisor, necator. Uso: terro-
rista -, terrorista suicidrius.
suicidarse: mortem sibi conscscere. Sin: se
ipsum occdere; sese interfcere, intermere,
necare, vit privare. Uso: - con veneno, ve-
neno sibi mortem conscscere.
suicidio: suicdium, ii n. Sin: sui ipsus occ-
sio, interfctio, intermptio, nectio; volun-
tria mors (mortis f) vel nex (necis f); mors
vel nex sibi cnscita; voluntrius intritus
(-us m). Uso: - intentado, suicdium intenta-
tum.
Suiza: Helvtia, ae f.
suizo: adj helvticus, a, um. Sin: helvtius //
sust Helvtius, ii m.
sujetador: retentculum, i n. Sin: retincu-
lum.
sujetapapeles: chartarum retinculum, reten-
tculum, pressrium. Sin: fibcula chartarum.
sujetar: subcere. Sin: subgere; sbdere; in
potestatem redgere // sujetarse, se subcere:
Sin: obsecundare + dat.
sujeto: (asunto o materia sobre que se habla
o escribe) res, rei f. Sin: argumentum; ques-
tio // (persona innominada) homo, mnis m.
Sin: caput, ptis n // Filos y Gram subiectum,
i n.
sulfamida: sulphamida, ae f. Sin: sulpham-
dicum.
sulfatacin, v. sulfatado.
sulfatado: sulphurtio, onis f. Sin: sulphria
asprsio.
sulfatar, v. azufrar.
sulfato: sulphatum, i n. Sin: sal sulphuratum.
sulfonamida: sulphonamidum, i n.
sulfurado: sulphuratus, a, um. Uso: fuentes
de agua -, sulphurati vel sulphurosi fontes;
hidrgeno -, hydrognium sulphuratum.
sulfreo: sulphreus, a, um.
sulfrico: sulphricus, a, um. Sin: sulphura-
tus; slphure mixtus.
sulfuro: sulphur vel sulfur, ris n. Sin: sal
cidi sulphdrici.
sulfuroso: sulphreus vel sulfreus, a, um.
Sin: sulphurosus; sulphuratus. Uso: beber
agua -, aquam sulphuratam bbere; aquam
sulphream potare.
sulky: brotum plaustrum.
sulpiciano: sodalis sulpitianus. Uso: Congre-
gacin de los -, Socetas presbyterorum a
Sancto Sulptio.
sultn: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solida-
nus, soldanus; Turcarum vel Turcorum im-
perator, Cesar. Uso: el gran -, sultanus
supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
(vel Turcarum imperatoris) mater.
sultana: sultana, ae f. Sin: soldana // (mujer
del sultn) sultani (vel Turcarum imperatoris)
uxor.
suma: summa, ae f. Uso: - anterior, - y sigue,
summa translata; en -, ad summam; ad unam
summam (en resumen, en una palabra); in
summa (en total); in omni summa (en defini-
tiva); dnique; postremo; brviter (vel ut pau-
cis) dicam // (cantidad de dinero) summa, ae
f. Sin: pecniae summa; summa pecuniria.
suicidarse
1021
Uso: hacer la -, summam fcere, confcere,
subdcere; hacer la - de las partidas, ratio-
num summam confcere.
sumadora: additionalis mchina.
sumar: ddere. Sin: summam alicius rei f-
cere vel subdcere.
sumario: sust summrium, ii n. Sin: brevi-
rium; compndium; eptome, es f; sllabus, i
m // adj summrius, a, um. Sin: compendio-
sus; brevis; per summa cpita.
Sumatra: Sumatra, ae f.
sumergible: adj submergbilis, e. Sin : mer-
sbilis ; qui (quae, quod) mergi potest; subna-
tans // (barco submarino) navis subaqunea,
submergbilis, mersbilis, subnatans ; nav-
gium subaquneum vel subnatans.
sumerio: (lengua antigua) lingua sumrica
vel sumeriana.
sumerios: Sumeriani, orum mpl.
summit: - meeting, summi grads conventus,
us m.
sumo: summus, a, um. Uso: el - Pontfice, v.
Pontfice; a lo -, ad summum; summum; pl-
rimum; ut plrimum; ubi plrimum; cum pl-
rimum.
sunn, v. sunita.
sunita o sunnita: Sunnita, ae m.
superalimentacin: nmia alimnia. Sin:
maior alitura.
superarse: se ipsum suprgredi, antecdere,
superare.
superdotado: mximis dtibus preditus.
superestructura: superstructura, ae f.
superfecundacin: superfecundtio, onis f.
superfetacin: superfettio, onis f.
superficialidad: superficilitas, atis f. Sin:
fig lvitas, tenitas; nimi lvitas.
superficialmente: superficiliter. Sin: fig
exliter; lviter; teniter; levi nimo.
superfortaleza: aroplanum munitssimum.
Uso: - volante, (praegrande) castellum vo-
lans; (giganta) arx (arcis f) volans.
superhombre: superhomo, mnis m. Sin:
prope divinus homo; liquis humano maior;
homo naturae leges sperans.
superintendencia: praefectura, ae f. Sin:
procurtio vel curtio, onis f; cura // (empleo
del superintendente) curatoris vel provisoris
munus (-nris n). Sin: superintentoris munus,
rgimen, administrtio // (sede) superinten-
toris sedes (-is f).
superintendente: superintentor, oris m. Sin:
praefectus; praeses, sdis mf; procurator; mo-
derator; licui rei praepsitus. Uso: - general,
summus magister, praepsitus, moderator.
superior: adj suprior, suprius, gen superio-
ris. Uso: hombre -, vir longe praestantssi-
mus; una inteligencia -, exmium ingnium
// sust suprior, oris m. Sin: praepsitus; prae-
fectus; praeses, sdis m; moderator; qui
praeest; is, qui praeest + dat. Uso: - de una
comunidad religiosa, antistes, sttis m; sup-
rior; prior; religiosae sodalitatis antistes, ma-
gister, prior; - general, moderator generalis;
summus magister, praepsitus, moderator; -
generales (o mayores) de rdenes y congre-
superior
1022
gaciones religiosas, superiores generales (vel
maiores) rdinum et congregationum religio-
sorum; - monstico, monastrii moderator,
praepsitus; nuestros -, ii, qui nobis praesunt;
con permiso, con licencia de los -, permissu
vel cum licntia superiorum.
superiora: superiorissa, ae f. Sin: priorissa;
antstita; praepsita; soror (-oris f) suprior.
Uso: - general, summa moderatrix; mater
mxima; antstita generalis.
superlativamente: superlative. Sin: in gradu
superlativo; superlativo modo.
superlativo: Gram superlativus, a, um. Sin:
grado - (absoluto, relativo), gradus superla-
tivus (absolutus, relativus).
supermarket, v. supermercado.
supermercado: supermercatus, us m. Sin:
pantoplium; supervenalcium; superinstit-
rium; praegrande emprium; emprium mag-
nrium; praegrandis mercatus (-us m);
multigneris taberna; ampla sedes (vel m-
plae sedes) rerum venlium.
supernumerario: adj supernumerrius, a,
um. Sin: supervacneus; additcius; adiunc-
tus; supra nmerum assumptus; adlectus vel
allectus supra nmerum // sust supernumer-
rius, ii m. Sin: qui nmerum excedit.
superpoblacin: populationis dnsitas. Sin:
nmia dnsitas demogrphica.
superpoblado: incolarum numerositate in-
signis. Sin: incolarum densitate conspcuus.
superpotencia: cvitas praepollens, prepo-
tens, potntior, potentssima.
superproduccin: superprodctio, onis f.
Sin: hyperprodctio; nmia bonorum confc-
tio vel effctio.
superrealismo, v. surrealismo.
supersensible: supersensbilis, e.
supersnico: supersnicus, a, um. Sin: sono
velcior; sonum sperans vel exsperans;
soni fines exsperans. Uso: velocidad -, vel-
citas supersnica.
supervisin: supervsio. Sin: suprema mode-
rtio.
supervisor: supervisor, oris m. Sin: supre-
mus moderator.
supervivencia: (accin y efecto de sobrevi-
vir) sspitas, atis f. Sin: vita superstes (-sttis)
vel sospes (-ptis).
suplementario: supplementrius, a, um. Sin:
additcius; in additamentum; in (vel ad) sup-
plementum. Uso: impuestos -, additcia tri-
buta; servicio -, famulatus (-us m) in
supplementum.
suplemento: supplementum, i n. Uso: - de
precio, prtium auctum.
suplencia: suppltio, onis f. Sin: subrogtio;
substittio; suffctio; munus vicrium; suf-
fctio temporria; alicius munus explere;
fungi vice alicius.
suplente: supplens, entis. Sin: adiutor; lo-
cumtenens; substitutus; suffectus; vicrius;
alicius vices (vel partes) agens, gerens, ss-
tinens; alicius vice fungens; in locum ali-
cius suffectus. Uso : jugador -, lusor
subsidirius, auxiliaris, auxilirius, supposi-
tcius; maestro -, ludimagister vel litterator
vicrius; ludimagistri vicrius; profesor -,
professor (vel doctor, vel praeceptor) vic-
rius ; doctoris vicrius; subdoctor, oris; prs-
superiora
1023
cholos vel prscholus; ser -, alicius vice
fungi; alicius munus explere; alicius vices
gere, grere, sustinere; nombrar un -, li-
quem in locum alicius suffcere; ser puesto
como -, sffici.
supletorio: suppletrius, a, um. Sin: supple-
tivus.
suplicio: supplcium, ii n. Uso: - de la silla
elctrica, supplcium sellae elctricae.
suplir: supplere. Sin: vicem alicius sup-
plere, implere, praestare; alicius vice (vel
mnere, vel prtibus) fungi; aliena fungi vice.
supositorio: suppositrium, ii n. Sin: bla-
nus, i f; medicamentum suppsitum vel sup-
positrium.
supremaca: principatus, us m. Sin: prima-
tus, us m; imprium; summum imprium; su-
prema auctritas. Uso: - tirnica, domintio;
dominatus, us m.
supuracin: suppurtio, onis f. Sin: suppu-
ratum, i n; suppurntia, ium npl; suppurata,
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provo-
car la - de algo, exsaniare.
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in sup-
purationem venire. Uso: hacer -, exsaniare;
que hace -, suppuratrius.
supurativo: suppuratrius, a, um. Sin: ad
suppurationem perducens. Uso: remedios -,
suppuratria medicamenta.
supuratorio: supprans, antis.
sur: (punto cardinal) merdies, i f. Sin: me-
ridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meri-
dionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad
merdiem flecti; situado hacia el -, ad mer-
diem spectans vel vergens; al - de la ciudad,
in merdie urbis // (lugar situado al sud) aus-
tralis rgio. Sin: rgio meridiana; loca meri-
diana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
austri prtibus; viento del -, auster, stri m.
sureo: meridianus, a, um.
surf: (tabla para -) velitbula, ae f; tbula ve-
lfera // (deporte nutico) velitabultio, onis
f. Uso: practicar -, velitabulare; (tbulae
fluctvagae auxlio) undis superlbi; quien
practica -, velitabulator.
surfista: velitabulator, oris m.
surmenage: defatigtio, onis f (ob nmium
crporis seu mentis laborem).
surrealismo : surrealismus, i m. Sin : su-
perrealismus.
surrealista: adj surrealsticus, a, um. Sin: su-
perrealsticus // sust surrealista, ae m. Sin: su-
perrealista; surrealismi fautor, sectator,
studiosus.
surtido: (aprovisionamiento) v. abasteci-
miento.
surtidor: (chorro de agua que brota espe-
cialmente hacia arriba) aqua vel fons sliens
// (bomba que extrae de un depsito subte-
rrneo de gasolina la necesaria para repos-
tar a los vehculos automviles) ntlia
gasolinria, benzinria, naphthria.
Surveyor I: machnula vel specillum Sur-
veyor I.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
susceptibilidad: susceptiblitas, atis f. Uso: -
magntica, susceptiblitas magntica // (ten-
dencia exagerada a sentirse ofendido) ni-
mus irritbilis; natura irritbilis; nimus
susceptibilidad
1024
offensioni mllior; nimus ad accipiendam
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno,
nimum alicius offndere; ser de una exce-
siva -, fcile irritari; sbit ir accendi.
susceptible: susceptbilis, e // (que se ofende
con facilidad) irritbilis, e. Sin: fastidiosus;
morosus; diffcilis; offensioni mllior; ad ac-
cipiendam offensionem mollis.
suscribir: subnotare. Sin: subscrbere. Uso: -
a uno a una revista, alicius nomen commen-
trio dare, praestare, praebere; liquem in
commentrii album, subnotationis soluto
prtio, referre // suscribirse, suum nomen
dare . Uso: - a una revista, suum nomen com-
mentrio dare vel subnotare; subnotationem
commentrii slvere.
suscripcin: subnottio, onis f. Sin: nminis
subscrptio, pacta pecnia. Uso: - anual, an-
nualis vel nnua subnottio; - anual a la re-
vista Latinitas, annua subnottio
commentariorum, quibus ttulus est Latni-
tas; - a un diario, a una revista, dirii, com-
mentrii subnottio; precio de la -, prtium
subnotationis; subnotationis pacta pecnia ;
abonar la - a un diario, prtium subnotatio-
nis dirii slvere; abonar la - anual a una
revista, nnuum prtium pro (excipiendo)
commentrio slvere, praebere, praestare;
enviar el precio de la - a , pactam pec-
niam ad transmttere; renovar la -, sub-
notationem iterare; nnuam pactionem
renovare, subnotationem redintegrare; la -
anual es de dlares, pro ephemride sunt
in annum solvenda dollria ; el pago de la
- es por adelantado, prtium subnotationis
solutione antelata est // - anual a Latnitas :
en Italia 30 euros; fuera de Italia 40 dlares
(o 35 euros o 24 libras esterlinas) ; cada n-
mero: en Italia 11 euros; fuera de Italia, 13
dlares (o 7 libras esterlinas), pro commen-
triis Latinitatis sunt quotannis solvendi:
in Itlia euronummi 30,00; - extra Itliam
dollria 40,00 (vel euronummi 35,00 vel 24
libellae britnnicae) ; unusquisque libellus
venit: in Itlia euronummis 11, 00; extra It-
liam dollriis 13 (vel libellis britnnicis 7).
suscriptor, v. suscritor.
suscrito: subnotatus. Sin: subscriptus; qui
pretium subnotationis solvit. Uso: - a una re-
vista, a un diario, in commentariorum, in
diariorum albo inscriptus vel adscriptus;
in commentariorum, in diariorum album
adscriptus.
suscritor: subnotator, oris m. Sin: subscrip-
tor; scius. Uso: - bienhechor, scius ben-
merens; los - de una revista,
commentariorum scii; recibir a uno entre
los - (de un diario, de una revista) , liquem
in (dirii, commentrii) album accpere.
suspender: (no aprobar a un examinando) v.
aplazar.
suspendido: pendens, entis. Sin: pnsilis;
pndulus. Uso: uva -, uva pnsilis; - en el
vaco, pndulus in aura vel in re // - a divi-
nis, suspensus a divinis; (a) sacris faciendis
prohbitus; ecclesistico mnere abstinere
iussus; ecclesistico mnere prohbitus; a di-
vinis vel a mnere sacro ad tempus amotus;
mnere sacro ad tempus multatus.
suspense: (estado de ansiosa expectacin)
exspecttio suspensa. Uso: pelcula de -,
pellcula exspectationem suspendens // (mo-
mento de ansiosa expectacin) momentum
exspectationis suspensae.
suspensin: suspnsio, onis f . Sin: interms-
sio; interrptio; diltio; mora // (en los ca-
rruajes) suspnsio, onis f vel suspensiones,
um fpl. Sin: elastrium; suspensura; fultura.
Uso: - hidroneumtica, fultura hydropneu-
mtica // - a divinis, suspnsio a divinis; sacri
susceptible
1025
faciendi vtitum; ecclesistici mneris exer-
cendi vtitum; ecclesistici mneris obeundi
vtitum.
suspenso: dejar en - algo, intermttere li-
quid; tener en - a uno, liquem suspensum te-
nere; liquem in suspenso relnquere vel
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo)
incertus, a, um. Sin: haerens; dbius.
suspensores, v. tiradores.
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: sus-
pria trhere, dcere, dere. Uso: - profunda-
mente, ab imo (vel ab imo pctore) suspirare;
- de amor por alguien, suspirare in liquo
(vel in liquem) vel in liqua (vel in li-
quam); pasar toda la noche suspirando, sus-
pria reptere tota nocte // (fig, ansiar mucho
una cosa) suspirare. Sin: liquid vehementer
concupscere; stdio alicius rei gestire; - por
otros amores, alios amores suspirare.
suspiro: susprium, ii n. Sin: suspirtio, onis
f; suspiratus, us m. Uso: emitir suspiros, sus-
pria dcere, trhere; exhalar el ltimo -, ni-
mam dere vel efflare.
sustancia: (lo que subsiste por s) substntia,
ae f. Sin: essntia // (naturaleza) natura, ae f
// (materia) matria, ae f. Sin: substntia; res,
rei; corpus, pris n. Uso: - aromticas, aro-
mtica, orum npl; - blanca, matries alba; -
cerebral, crebri matries; - espiritual, subs-
tntia spiritalis vel spiritualis; res crpore ca-
rens; - fluorescente, substntia fluorescens; -
gris, matries cana, rava, cinrea vel ciner-
cea, cinerceo colore; - material, substntia
materialis; - primordiales, elementa rerum
primrdia; - qumica, chmica matria, - no-
civa, substntia nociva; - radiactiva, substn-
tia radioactiva // (lo esencial) vis (ac vim, abl
vi). Sin: summa. Uso: esta es la - del dis-
curso, hoc orationis summa est // (hacienda,
caudal) patrimnium, ii n. Sin: res familiaris;
fortuna, ae f vel fortunae, arum fpl; bona,
orum npl; opes, um fpl; substntiae, arum fpl.
Uso: las -, bona, orum npl; fortunae; opes,
possessiones // (juicio, madurez) prudntia,
ae f. Uso: hombre sin -, ftilis vel fttilis
homo; homo inconsideratus vel inspiens //
(jugo) sucus, i m // en -, ad summam; in
summa; dnique.
sustancial: substantialis, e. Sin: substantivus;
ad substntiam spectans; ad rem ipsam (vel
ad naturam ipsam) prtinens; alicius rei
prprius; praecpuus.
sustancialmente: substantiliter. Sin: re; re-
apse; vere; praecpue // (en suma, en con-
junto) in summa; in omni summa.
sustantivo: (que tiene existencia real, inde-
pendiente, individual) substantivus, a, um //
(importante, fundamental, esencial) substan-
tialis, e. Sin: essentialis, praecpuus, potssi-
mus // (Gram, nombre -) substantivum, i n.
Sin: nomen substantivum; vocbulum.
sustentacin: (sustentculo) v. esta voz //
(Aeron, Tecnol) sustenttio, onis f. Uso:
plano de -, sustentationis planum.
sustento: (sostn o apoyo) sustentculum, i
n. Sin: clumen, fulcimen, mnis n; fultura //
(mantenimiento, alimento) nutrimentum, i n.
Sin: sustenttio, nutrtio, onis f, victus, us; pl
alimenta, cibria, orum.
sustituible, v. remplazable.
sustituir: (poner a una persona en lugar de
otra) suffcere liquem in locum alicius.
Sin: suffcere vel substitere liquem licui;
sbdere vel substitere liquem in alicius
locum; substitere liquem pro liquo //
(poner una cosa en lugar de otra) liquid re-
pnere in locum alicius rei. Sin: liquid re-
sustituir
1026
pnere in vicem alicius rei // (sustituirse a
uno) in locum alicius succdere. Sin: alic-
ius mneri vicrius succedo.
sustituto: substitutus, i m. Sin: vicrius (ali-
cius) ; alter ab liquo, vices alicius agens;
partes alicius gerens; personam alicius ge-
rens vel sstinens. Uso: - de la Secretara de
Estado, Substitutus Secretriae Civitatiss;
alter a Cardinali pblicis Ecclsiae negtiis
praepsito; prximus ab Eminentssimo Viro
pblicis Ecclsiae negtiis praefectto.
susurracin: susurrtio, onis f. Sin: insu-
surrtio; murmurtio; mussittio.
susurrador: susurrator, oris m. Sin: susrrio
vel susurro, onis m ; qui susurrat; murmu-
rator.
susurrar: susurrare. Sin: insurrurare; mur-
murare; mussitare; submissa voce loqui; sub
lingua murmurare ; in aurem dcere ; in aure
sonare. Uso : susurrando, susurrando, su-
surratim.
susurro : susurrus, i m. Sin: susrrium, ii n;
susurramen, mnis ; murmur, ris n.
suyo: los -, sui, orum mpl.
svstica o svstika, v. esvstica.
sweater, v. suter.
system (Inform), sistema: systema, tis n.
system
1027
taba: (astrgalo) astrgalus, i m. Sin: talus, i
m // (juego) ludus talrius. Sin: talorum vel
scrobiculorum ludus.Uso: arrojar las -, talos
icere; dedicarse a la -, ad talos se conferre.
tabacalero: (relativo o perteneciente al ta-
baco) tabcinus vel tabceus, a, um // (per-
sona que cultiva el tabaco) tabaci cultor //
(tabaquero) v. esta voz.
tabaco: tabcum, i n. Sin: pulvis nicotianus.
Uso: - arrollado, tabacum convolutum vel
trtile; - bfalo, tabacum bbalum vel bbali;
- delicioso, tabacum suavssimum; - diana,
tabacum Dianae; - muy bien elaborado, taba-
cum ffabre elaboratum; - extranjero, taba-
cum xterum; - filipino, holands, ingls,
tabacum philippinum, btavum, nglicum; -
nacional, tabacum ptrium; - negro, tabacum
atrum; - pasable, tabacum non ptimae qui-
dem notae; - picado, trinchado, tabacum con-
cisum; - rubio, tabacum flavum; - trenzado,
intextum tabacum; - turco, tabacum turcum;
- variado, tabacum vrii gneris; - verdn, ta-
bacum praematurum // - de aroma dulce y pe-
netrante, tabacum gravis gratique armatis;
- de calidad superior, tabacum ptimae
notae; - de mascar, tabacum ad mandendum;
- de Virginia, tabacum virginiense; - en polvo,
v. rap // autmata que expende -, autma-
tum tabacrium; una chupada de -, tabaci
suctus (-us m) vel haustus (-us m); fumi tab-
cini aspirtio; cultivador de -, tabaci cultor;
nicotianae herbae cultor; cultivo de -, tabaci
cultura; nicotianae herbae cultura; fbrica de
-, tabaci fbrica vel officina; flor de -, flor ta-
baci; hojas de -, nicotiana flia; flia tabaci;
paquete de - picado, compactura, ae f; planta
del -, tabaci planta; nicotiana herba; herba ta-
bacum; nicotiana tabacum; secadero de -, of-
ficina siccatria tabaci; vendedor de -, tabaci
vnditor; vendedor callejero de -, crcitor ta-
baci // abusar del -, tabaco immdice uti;
apestar a -, tabacum criter redolere; man-
charse de -, nicotiano plvere se foedare, se
oblnere, sordscere; mascar -, tabacum mn-
dere; mascar - trenzado, mndere tabacum
intextum; probar una clase de -, tabaci genus
experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
tener el monopolio del -, monoplio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; plverem nicotia-
num haurire; tabacum olfcere, tabacum n-
ribus haurire // cunto - has de fumar cada
da, quantum tabaci cottdie tibi sit absumen-
dum; cmo saboreaba el -!, ut libenti nimo
tabacum degustabat!; el - daa, tabacum in-
cmmodum affert; tabacum incmmodo f-
ficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum magnam habet virtutem sedandi
nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
prostat tabacum; hay - rubio, mite (com-
pren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
tabaco flavo magnpere delectatur; se ex-
pende - en abundancia, abunde tabacum
venit; el - se exporta a otras naciones, in lias
civitates tabacum exportatur.
tabacoso: (que toma mucho rap) tabacosus,
a, um. Sin: qui pulverato (vel pulvreo) ta-
baco immdice titur; nicotiano plvere in-
temperanter utens // (que est manchado con
rap) tabaco (vel nicotiano plvere) srdidus,
foedatus, blitus. Sin: tabaco infectus vel in-
quinatus.
tbano: oestrus, i m.
tabaquera: (estuche para guardar el ta-
baco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
tabacfera; (rcula) tabacria; tabaci pyxid-
cula; pyxis (-dis f) tabcina, tabacfera; theca
vel pyxis tabacria; tabaci thcula, cistella,
T
1028
cpsula vel capsella; nicotiana thcula; capse-
lla plveri nicotiano asservando // (mujer que
vende tabaco) tabaci vnditrix vel nstitrix,
icis f.
tabaquera: tabacria, ae f; tabacrium, ii n.
Sin: tabacoplium; tabaci taberna; taberna ta-
bacria vel nicotiana.
tabaquero: tabacrius, ii m. Sin: tabaci vn-
ditor vel nstitor.
tabquico: tabaci (gen). Sin: ad tabacum t-
tinens.
tabaquismo: tabacismus, i m. Sin: tabaci in-
fctio; venefcium ex tabaco.
tabaquista: (persona que entiende la calidad
del tabaco) tabaci peritus // (que toma mucho
tabaco) qui tabaco immdice titur. Sin: in-
temperanter tabaco utens; nmii nicotiani
plveris haustor.
taberna: taberna, ae f. Sin: caupona; gnea;
gneum. Uso: - pequea, caupnula; pop-
nula.
tabernculo: (tienda) tabernculum, i n //
(sagrario) sacrrium, ii n. Sin: tabernculum;
aedcula; Augusti Sacramenti sacrrium vel
aedcula.
tabernero: tabernrius, ii m. Sin: caupo, onis
m; cauponrius.
tabernucha: tabrnula, ae f.
tabique: intergervus, i m. Sin : intergries,
i f; dissaeptum ; septum; interseptum;
diaphragma, tis n; murus vel pries (-tis m)
medius ; pries intermdius, intergervus,
communis.
tabla: (de madera) axis, is m. Sin: tbula lg-
nea. Uso: - a vela, - hawaiana, - para surf,
velitbula; tbula velvola vel velfera; - de
cultivo, v. cantero; - de materias, v. ndice.
tablazn: (conjunto de tablas que forman la
cubierta de una embarcacin) axes, ium mpl.
tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a va-
rios otros juegos) lveus, i m. Sin: lveus lu-
srius; tbula vel mensa lusria. Uso: - de
ajedrez, tbula latrunculria; - de billar, v. bi-
llar // (- de dibujo) tbula ad delineandum
cmmoda // (- contador) bacus arithmticus
// (cuadro esquemtico en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tbula.
tableta: tabella, ae f. Uso: - de chocolate,
quadra chocolatae.
tabletear: crepare. Sin: crepitare.
tableteo: crpitus, us m.
tablilla o tablita: tbula, ae f. Sin: tabella;
mnsula. Uso: - horizontal, horizontalis t-
bula, - de pared, tabella parietria.
tab: (lo que es considerado sagrado o pro-
hibido) res arcana, sacrosancta, inviolbilis //
(interdiccin convencional) sacra interdctio.
Sin: sollemne interdictum // (cualquier cosa
o palabra que por motivo religioso, supersti-
cioso o de ndole social, el hablante evita
nombrar) res silenda, vitanda, praeterenda.
Sin: infandum verbum; nefandum dictum;
quod nmine appellare non licet.
tabulacin: redctio vel compostio (-onis f)
in tabellas // Electrn tbula elaboratrio
electrnico digerenda vel digesta.
tabulador: Mec tabulator, oris m. Sin: calcu-
lator decimanus. Uso: fijatopes del -, retin-
culum calculatrium; calculatoris decimani
tabaquera
1029
retinculum; anulador de los topes del -, gl-
bulus calculatori decimano auferendo // Elec-
trn instrumentum imprimendis tbulis
electrnice digestis.
tabular: in tabellas redgere vel compnere.
Sin: tabellam vel ndicem compnere // Elec-
trn in tbulis electrnice digestis imprmere.
taburete: scabellum, i n. Sin: scamnum.
tacita: pocillum, i n. Sin: capdula; scutella;
ansatum pocillum; parvum pculum. Uso:
una - de caf, pocillum cafi; una - de coac,
conaci pocillum.
taco: (bastn del billar) tudcula, ae f. Sin:
hasta; clava; bculum vel bculus; fustis, is
m; tudes, is f. Uso: empujar las bolas con el
-, tudcul pilas (vel sphaeras, vel glbulos)
impllere, propllere, incitare // (conjunto de
hojas que forman el calendario) v. calenda-
rio (- de taco).
tacmetro: gyrmetrum, i n. Sin: gyrorum
index (-dcis mf).
tacn: fulmenta, ae f. Sin: sleae resegmen
(-mnis n). Uso: - de goma, fulmenta e
gummi.
tctica: (arte que ensea a poner en orden
las cosas) rtio, onis f. Sin: via, rtio et via
(mtodo) // (conjunto de reglas a que se ajus-
tan en su ejecucin las operaciones milita-
res) tctice, es f. Sin: ars bllica; belli ars vel
artes; tctica rtio, doctrina, ars; bellandi vel
pugnandi rtio; rtio pugnae; rei militaris
scintia, ars, disciplina. Uso: experto en la -,
rei militaris peritus; cambiar de -, rationem
belli gerendi mutare (en la guerra), rationem
pugnae gerendae mutare (en un combate) //
(sistema especial que se emplea disimulada y
hbilmente para conseguir un fin) callditas,
atis f (habilidad, viveza); cllidum conslium
(proyecto astuto); cllidum inventum (expe-
diente ingenioso); cllidum factum (recurso
hbil). Uso: cambiar de -, liam rationem
inire.
tctico: (relativo a la tctica) tcticus, a, um.
Sin: rei vel artis militaris (gen); ad rem mili-
tarem spectans. Uso: error -, errata bellandi
(vel pugnandi) rtio, tener habilidad -, rei mi-
litaris peritum esse // (sust, perito en la tc-
tica) vir rei militaris peritus.
Tadjikistan: res pblica Tadsic(h)istnica.
Sin: Tadsicistnia, ae f; Tazikistnia.
tafetn: sricum tafatanum. Sin: srica tela
subtlior // pl, banderas, srica vexilla // fig,
galas de mujer, mulebris pretiosa (vel insig-
nis) vestis.
tafilete: aluta, ae f.
tafiofobia: taphophbia sive -phoba, ae f.
Sin: sepulcri terror.
tailands: adj Thailndicus, a, um. Sin: Thai-
landiensis, e // hab Thailandienses, ium.
Tailandia o Thailandia: Thailndia, ae f.
tailleur: vestis bipertita.
Taiwan: Formosa, ae f. Sin: Taivnia, ae f.
Uso: de -, Formosanus, a, um; Formosae
(gen); los habitantes de -, Formosani, orum.
Taiz: Vicus (-i m) Tasacus vel Tasiacensis.
tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pe-
dazo, bocado); quadra (- de forma cua-
drada); lamnula. Uso: - de carne, de
cohombre, de pan, carnis, cucmeris, panis
frustum, - de jamn, segmentum pernae; - de
jamn salado, concisa et salita perna; seg-
mentum salitae pernae; - de longaniza, luc-
tajada
1030
nicae segmentum; - de mortadela, lamnula
murtati; - de torta, quadra placentae; cortar
en tajadas, secare; in frusta secare vel div-
dere.
tajadero: taxillus carnrius.
tajador, v. sacapuntas.
tajo: (pedazo de madera que se usa para
picar la carne) truncus carnrius.
tajn: tbula lgnea coquinria.
tal: qu -?, qu - andamos, o estamos?,
quomodo te habes? Respuestas posibles: p-
time, bene, satis bene, non ita bene, medicri-
ter, male, pssime me hbeo, vel vivo.
talabartero, v. guarnicionero.
taladrado: terebrtio, onis f. Sin: terebratus,
us m; terebramen, mnis n; perfortio.
taladrador: (que taladra) terebrator, oris m //
(mquina taladradora) v. taladradora.
taladradora: (mquina) terebratrium, ii n.
Sin: mchina terebratria.
taladrar: terebrare. Sin: perterebrare; forare,
perforare; trebr pertndere.
taladro: (instrumento agudo o cortante con
que se agujerea la madera u otra cosa) tre-
bra, ae f; trebrum, i n. Sin: furfurculum, i n;
trpanum // Med mchina dentalis.
talasocracia: thalassocrtia sive -crata, ae f.
Sin: maris domnium vel imprium; marti-
mum imprium.
talasofobia: thalassophbia sive -phoba, ae
f.
talasgrafo: thalassgraphus, i m.
talasologa: thalassolgia sive -loga, ae f.
talasmetro: thalassmetrum vel thalass-
metron, i n.
talasoterapia: thalassotherapa, ae f. Sin: cu-
rationes marinae.
talco: talcum, i n. Sin: tlacum; lapis (-dis
mf) specularis; cuti protegendae pulvis (-vris
m); pulvreum cutis medicamentum. Uso: -
en polvo, talcum pulvreum; pulvis ex lpide
speculari (tritus).
talcoso: talcosus vel talacosus, a, um. Sin:
talco abundans; talco smilis.
taled: iudaeorum sacerdotum velum.
talega: (saco o bolsa) v. saca.
tlero: thlerus, i m. Sin: argnteum germ-
nicum; antiquum dollrium germnicum.
talismn: talisma, tis n. Sin: amuletum.
tallador, v. entallador.
tallar: (cargar de tallas) nera impnere.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segmntu-
lae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
segmenta.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
trabajo manual) fbrica, ae f. Sin: ergast-
rium; officina; opifcium; opifcii locus vel
sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina f-
guli; - de composicin, typographum vel
typographum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifcium ae-
tajadero
1031
dificatrium; - de reparaciones, officina refi-
ciendis (vel reparandis) mchinis // fig, - de
Latn, officina latina.
tallista, v. entallador.
Talmud: talmud vel thalmud indecl. Sin :
codex (-dcis m) iudicus; talmdicus codex;
opus talmdicum.
talmudista : talmudista vel thalmudista, ae
m. Sin: talmdicae doctrinae interpres, pro-
fessor, studiosus; talmud interpres vel expla-
nator.
talofitas: thallphytae, arum fpl, thallphyta,
orum npl.
taln: (parte posterior del pie) talus, i m //
(cupn) v. esta voz // - del taco de billar, c-
pulus, i m // - del calzado, fulmenta, ae f.
talonario: tesserarum fascculus. Sin: scidu-
larum liber (-bri m); scidarum (vel scheda-
rum, vel scidularum) libellus.
taloncito: resecbilis scdula.
tamarindo: (rbol) tamarindus ndica f //
(fruto) dctylus ndicus.
tambor: (instrumento msico de percusin)
tmpanum, i n. Uso: tocar el -, tympanizare;
tympanistriare; tmpanum pulsare; palillo,
baqueta de -, (tmpani) bculum vel vrgula
// (el que toca el -) v. tamborilero.
tambora: (tambor) v. esta voz.
tamboril: tympanolum, i n. Sin: parvum
tmpanum. Uso: sonido de -, crusma, tis n.
tamborilear: (tocar el tamboril) tympano-
lum pulsare.
tamborilera: tympanstria, ae f. Sin: tmpani
pulsatrix (- icis f); quae tympanizat vel
tympanstriat; quae tmpanum pulsat.
tamborilero: tympantriba, ae m. Sin:
tympanista; tympani pulsator vel sonator; qui
tympanizat vel tympanstriat; qui tmpanum
pulsat.
tamiz: cribrum, i n. Sin: incernculum; ven-
tilabrum; v. criba.
tamizar: cribrare. Sin: ventilare; cribro vel
per cribrum secrnere, crnere, subcrnere //
fig scrutari vel perscrutari. Sin: exctere; con-
ctere; pnitus introspcere.
tampn: (almohadilla para entintar sellos,
etc.) tinctrium signatrium //(cilindro de
material absorbente utilizado por las muje-
res) obturamentum, i n. Sin: tractum; xli-
num tractum; obturculum bbulum.
tamtan: tamtam indecl. n. Sin: cmbalum;
nntiis propagandis tmpanum; signis dandis
tympanolum.
tanatofobia: thanatophbia sive -phoba, ae
f. Sin: mortis horror, pavor, terror; nmius
mortis metus vel timor.
tanatologa: thanatolgia sive -loga, ae f.
Sin: mortis vel de morte doctrina, disciplina,
scintia.
tanatomana: thanatomnia sive -mana, ae
f.
tanatmetro: thanatmetrum, i n.
tanatopsia: thanatpsia sive -topsa, ae f.
Sin: necrpsia sive -cropsa.
tanda: (nmero indeterminado de ciertas
cosas del mismo gnero) - de ejercicios espi-
tanda
1032
rituales, sacrae exercitationes; piae exercita-
tiones vel meditationes; spirituales exercita-
tiones meditationesque; hacer una - de
ejercicios espirituales, aeternis vel supernis
meditandis rebus per statos dies vacare.
tndem: (bicicleta de dos asientos, uno ante
otro) gmina brota. Sin: bipedalria bic-
clula vel birtula; bicclula vel brota duplex.
tangente: adj tangens, entis // sust tangens,
entis f. Sin: recta tangens vel contingens;
recta lnea crculum tangens.
tango: tango indecl. Sin: tango salttio;
Amricae meridianae salttio.
tanino: tanninum, i n. Sin: cidum tnnicum.
Uso: de -, tnnicus.
tanque: (estanque) stagnum, i n. Sin : pis-
cina // (depsito metlico) repositrium, ii n.
Sin: reconditrium; receptculum, except-
culum. Uso: - principal, receptculum prim-
rium; - de combustible, fmitis vel
combustibilis reconditrium; - de gas, gas-
rium; - de nafta, benzinrium; exceptculum
benzinrium // (automvil de guerra blin-
dado y con artillera) currus loricatus. Sin:
carrus vel currus armatus; autocurrus arma-
tus; currus vel covinnus ignvomus; covinnus
loricatus; currus cataphractus; vehculum ca-
taphrctum; loricatum ssedum; currus frre
loric munitus. Uso: - con caones, loricatum
ssedum bllicis tormentis instructum.
tantn, v. tam-tam.
tanteador: (el que tantea en el juego) punc-
torum adnotator (vel annotator) vel computa-
tor // (aparato en el que, en los partidos de
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tbula.
tantear: (sealar los tantos en el juego)
puncta notare, adnotare, signare.
tanteo: (nmero de los tantos que se ganan
en el juego) puncta, orum npl // (accin de
sealar o apuntar los tantos en el juego)
punctorum nottio, adnottio vel annottio,
rtio.
tanto: (unidad de cuenta en muchos juegos)
punctum, i n. Uso: nmero de tantos, puncto-
rum nmerus; tantos a tantos, aequali n-
mero; estos son los -: 0 a 0, 1 a 0, etc., haec
sunt puncta: nulla ad nulla, unum ad nulla,
etc.
tanto por ciento: centsima, ae f.
Tanzania: Tanznia vel Tansnia, ae f. Uso:
de -, adj tanzaniensis , e; tansanianus, a, um;
hab Tanzanienses vel Tansanienses, ium mpl.
taosmo: taoismus, i m. Sin: taostica doc-
trina vel rtio.
taosta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taos-
ticae doctrinae) studiosus vel cultor.
tapa: oprculum, i n // (cada una de las dos
cubiertas de un libro, revista, etc.) tegumen-
tum. Sin: integumentum; operimentum. Uso:
- de libro, de opsculo, de folleto, de revista,
libri, libelli, fascculi, commentariorum ope-
rimentum vel tegumentum; en la - posterior,
in integumento finali.
tapadera: (pieza que se ajusta a la boca de
alguna cavidad para cubrirla) oprculum, i
n.
tapado: penula, ae f. Sin: lacerna; epit-
gium. Uso: - de piel, penula gauspina
taparrabo: (pedazo de tela u otra cosa con
que los salvajes cubren las partes pudendas)
sbligar, ris n. Sin: subligculum; succinc-
tndem
1033
trium; genitlium tegmen (-mnis n); suc-
cinctorium genitlium // (calzn corto, usado
como traje de bao) sbligar balneare; subli-
gculum balnerium.
tape (Inform) cinta: tenia, ae f.
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tape-
tum vel taptium) // fig, estar sobre el -, in
controvrsia versari; poner algo sobre el -,
liquid in mdium proferre, propnere, vo-
care; in disputationem liquid dedcere //
(pao que se pone por adorno encima de un
mueble) strgulum, i n. Sin: tapete, is n.
tapicera: (juego de tapices) taptia, ium npl;
tapeta, orum npl. Sin: aulaea, orum npl; pe-
ripetsmata, um (dat y abl pl -matis) npl; pe-
ristrmata, um (dat y abl pl -matis); picturae
txtiles vel in txtili // (arte del tapicero) au-
laeorum (vel peristrmatum, vel picturarum
textlium, vel picturarum in txtili) ars // (ofi-
cina donde se tejen o componen tapices) au-
laeorum officina.
tapicero: (quien tiene por oficio poner al-
fombras) tapetrius, ii m. Sin: ornamentrius;
ornator vel exornator; taptis vel taptibus
(vel peripetsmatis, vel peristrmatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrmatum)
exornator; qui paretes taptibus (si pone al-
fombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetrius
rtifex. Sin: aulaeorum (vel taptium vel
tapetorum, vel peripetsmatum, vel peristr-
matum) pifex (-fcis mf) vel textor.
tapioca: tapioca, ae f.
tapir: tapirus, i m.
tapis roulant: tapete mbile vel vectrium.
tapiz: tapete, is n. Sin : aulaeum, i n; pictura
txtilis; pictura in txtili; peristroma, tis n;
peripetasma, tis n; parietarum tapete. Uso:
tapices de Rafael, txtiles Raphalis (Snctii)
picturae; Raphalis (Snctii) imgines texto-
ris ope expressae; revestimiento de papel en
forma de -, tapete chartceum.
tapizar: tapetis (taptibus, aulaeis, peristr-
matis, peripetsmatis) decorare, ornare, ex-
ornare, instrere.
tapn: obturamentum, i n. Sin: obturculum;
oprculum; spissamentum. Uso: - de corcho,
cortex, tcis m, oprculum vel obturamentum
subreum; cortceum obturamentum; obtura-
mentum e sbere; - de goma, obturculum
gmmeum; obturamentum e gummi vel e
cummi; - de paja, stramneus penculus // (ci-
lindro de material absorbente utilizado por
las mujeres) v. tampn.
taponamiento: obturtio, onis f. Sin: obs-
trctio; praeclsio.
taponar: (cerrar con tapn un orificio cual-
quiera) obturare. Sin: obstrere; praecldere
// (obstruir con tapones una herida o una ca-
vidad natural del cuerpo) gosspio vel xylo
implere.
taquemetro: tachemetrum vel tacheme-
tron, i n.
taquicardia: tachycrdia sive -carda, ae f.
Sin: nmia cordis palpittio; celer cordis pul-
sus (-us m).
taquicardaco: tachycardacus, a, um.
taqugrafa: tachgrapha, ae f. Sin: stengra-
pha; acturia; notria.
taquigrafa: tachygrphia sive -grapha, ae f.
Sin: stenogrphia sive -grapha; scriptura
compendiria vel compendiata; scripturae
brevitio.
taquigrafa
1034
taquigrafiar: tachygrphice (vel stenogr-
phice) scrbere. Sin: notis excpere vel scr-
bere.
taquigrficamente: tachygrphice. Sin: ste-
ngraphice; notis; notando.
taquigrfico: tachygrphicus, a, um. Sin:
stenogrphicus; ad tachygrphiam vel ad
stenogrphiam prtinens. Uso: redaccin -,
texto -, tachygrphica conscrptio; signos y
abreviaturas -, notae, arum fpl.
taqugrafo: tachgraphus, i m. Sin: stengra-
phus; acturius; notrius. Uso: signos y abre-
viaturas de los -, tachygraphorum notae.
taquilla: (despacho en que se expenden bi-
lletes, entradas de espectculos, etc.) tessera-
rum frulus vel lculus; v. boletera // (lo
recaudado en tal despacho) v. recaudacin //
(armario pequeo o casilla en que se guarda
ropa, herramientas, etc.) frulus, i m. Sin: l-
culus. Uso: - de equipajes, sarcinarum fru-
lus.
taquimecangrafa: tachymechangrapha,
ae f. Sin: stenomechangrapha.
taquimecangrafo: tachymechangraphus,
i m. Sin: stenomechangraphus.
taquimetra: tachymtria sive -metra, ae f.
Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeritatis)
mensura.
taquimtrico: tachymtricus, a, um.
taqumetro: tachmetrum vel tachmetron,
i n. Sin: velocitatis (vel rapiditatis, vel celeri-
tatis) index (-dcis mf); instrumentum veloci-
tati ( vel rapiditati, vel celeritati) metiendae.
taquipnea: tachypnaea, ae f. Sin: anhlitus,
us m; anheltio, onis f.
taquiscopio o taquiscopo: tachyscpium, ii
n.
taquistoscopio: tachystoscpium, ii n.
tara: (parte del peso que se rebaja en los g-
neros por razn de la vasija, saco o envase
en que estn contenidos) (pnderis) dedctio,
onis f. Sin: superpndium. Uso: hacer la - del
peso de las bolsas, saccorum pondus detr-
here ( vel dedcere) ex liqua re; hacer la -
del 10 por ciento, centsimas quinas (vel
quinque centsimas) partes detrhere ex li-
qua re // (tacha, defecto) vtium, ii n. Sin: de-
fectus, us m; mendum, i n; menda, ae f. Uso:
- congnita, vtium congnitum, innatum, in-
generatum.
taracea: opus vermiculatum.
taraceador: vermiculrius, ii m. Sin: musi-
vrius; variegator.
taracear: tessellare. Sin: variegare; vermicu-
late compnere; vermiculatum opus fcere;
emblmatis exornare.
tarando, v. reno.
tarantela: (baile popular del Sud de Italia)
tarentella, ae f. Sin: tarntula; tarentina salta-
tincula; saltatincula neapolitana.
tarntula: tarntula, ae f. Sin: phalngium
vel phalngion, ii n; stllio, onis m.
tarar: dedcere. Sin: pondus additcium de-
dcere; ex toto pndere deductionem fcere.
tararear: cantitare. Sin: cantillare; canturire;
submisse cnere.
tarde: (desde el medioda hasta la puesta del
sol) postmeridianum tempus. Sin: dies
postmeridianus. Uso: por la -, post merdiem
taquigrafiar
1035
(= despus del medioda); concerniente o re-
lativo a la -, postmeridianus // (desde la
puesta del sol hasta el anochecer) vesper,
-ris vel -ri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pris n). Uso: de
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hes-
terno die) vsperi; maana por la -, cras (vel
crstino die) vsperi; buenas -!, bonum vs-
perum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -,
quotdie vsperi; esta -, hodie vsperi; a la
cada de la -, sub (vel ad) vsperum; primo
vspere // la - de la vida, vita ccidens // adv
sero; - o temprano, srius cius; llegas -!,
sero venis!
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, pe-
ris n // (trabajo que ha de hacerse) munus,
nris n. Sin: onus, neris n; offcium. Uso:
asumir la -, munus sibi assmere // (trabajo
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum;
pensum a praeceptore datum vel imperatum.
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir
las -, pensa emendare vel corrgere; hacer la
-, pensum abslvere.
tarifa: (tabla de precios, derechos o cuotas
tributarias) taxtio, onis f. Sin: calmetrum;
prtium constitutum, statum, impsitum; pr-
tium pblica auctoritate praestitutum. Uso: -
aduaneras, portrii taxationes; - ordinaria,
ordinrium prtium; - postales, rei tabellriae
taxationes; pblici cursus taxationes; tarifas
de los impuestos directos, tributorum taxatio-
nes; - de precios, catlogo de precios, pretio-
rum sllabus; pretiorum vel taxationum index
(-dcis mf); tarifas de los vehculos pblicos,
rhedarum publicarum taxationes // aumentar
la -, alicius rei prtium augere; bajar la -,
alicius rei prtium minere, imminere,
submttere; establecer la -, prtium licui rei
( vel alicius rei) statere vel constitere;
subir las -, prtia efferre // (precio unitario
para los servicios pblicos) nitas taxalis.
tarifacin: taxationis defintio (-onis f).
tarifar: taxare liquid. Sin: prtium consti-
tere (merci); prtium decrnere vel imp-
nere.
tarima : suppedneum, i n. Sin: suggestus,
us m; scamnum; dim scamellum; scamillum;
scamnellum; scmnulum.
tarjeta: chrtula, ae f. Sin: scida, scdula,
schdula. Uso: - postal, chrtula (vel scida,
vel scdula) cursria, cursualis, diribitria,
epistolaris; - postal ilustrada, photochrtula;
chrtula exornata; picta pblici cursus chr-
tula; (en el ftbol) - roja, amarilla, chrtula
rubra, flava; mostrarle a un jugador - roja,
lusori chrtulam rubram monstrare // - de
crdito, charta creditria; chrtula argentria;
tssera creditcia; crditae pecniae chrtula;
- de crdito Visa, charta creditria, cui
nomen Visa; - de embarque, scdula conscen-
sionalis; - de identidad, v. cdula; - de visita,
scdula salutatrix vel salutatria; chrtula no-
minalis vel personalis.
tarro: (recipiente) excpulum, i n. Sin: llula;
vsculum; sinum; urcolus; stulus; alvolus;
incctile (vsculum); vsculum metllicum.
Uso: - de leche condensada, sinum lactis
condensi vel densati.
tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, pla-
centa cum crasis; - de fruta, placenta ex
pomis.
tartamuda: balba mlier.
tartamudear: balbutire. Sin: balbum esse,
lingu haesitare.
tartamudo: bamblio, onis m. Sin: balbus;
blaesus; balbus homo.
tartn: tela scota, sctica, scotta, scttica.
Sin: tela laculata.
tartn
1036
tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: sse-
dum.
tartreo: tartreus, a, um. Sin: infernus; n-
ferus; ad Trtarum (vel ad Trtara) ttinens.
tartrico: tartricus, a, um. Sin: tartaralis;
salis tartrici (gen); ad trtarum (vel ad salem
tartaralem, vel ad sal tartricum) spectans.
Uso: cido -, cidum tartricum vel tartarale.
trtaro: (tartrato de potasa que se deposita
en los toneles) trtarus, i m; trtarum, i n. Sin:
sal tartaralis vel tartricus; crassamentum;
crassamen, mnis n; sedimentum; faex, fae-
cis (gen pl faecum) f // (sarro de los dientes)
robgo vel rubgo, gnis f. Uso: los dientes
estn sucios de -, livent robgine dentes //
(pot, el infierno) Trtarus vel Trtaros, i m.
Sin: Trtara, orum npl // (de Tartaria) adj tr-
tarus vel tartricus, a, um; sust Trtarus, i m.
tartera: ptina, ae f. Uso: - para asar, ptina
assatria.
tartrato: sal (salis mn) cidi tartrici.
trtrico, v. tartrico.
tarugo: cunolus, i m. Sin: paxillus; clavcu-
lus; pigrus, i m // (trozo grueso de madera
que se usa para pavimentar calles) v. ado-
qun // (fig, hombre torpe, zoquete) caudex,
dcis m. Sin: stipes (-ptis m); truncus.
tasa: (precio mximo o mnimo sealado por
disposicin de la autoridad para la venta de
algunas cosas) praefinitum prtium. Sin: pr-
tium ex auctoritate decretum; prtium p-
blica auctoritate praestitutum // (relacin
entre dos magnitudes) - de aumento de la po-
blacin, quota pars incolarum exorintium; -
de natalidad, nascntium nmerus.
tasacin: taxtio, onis f. Sin: taxae impostio
vel defintio; prtii aestimtio vel determin-
tio.
tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) ta-
xare. Sin: tax onerare; prtium (mercis) aes-
timare, praefinire, definire, decrnere,
statere.
tatarabuelo, la: bavus, i m; abvia, ae f.
tatuado: (threciis) notis compunctus, signa-
tus, inustus; pictus.
tatuaje: (accin de tatuar) notarum in cute
imprssio. Sin: (cutis) compnctio; cutis vel
pellis pnctio. Uso: la costumbre del -, mos
corpus notis compungendi // (dibujo tatuado)
threciae punctiones vel compunctiones. Sin:
threciae notae; compunctivae notae.
tatuar: notis compngere vel persignare.
Sin: notis cutem (vel pellem) alicius com-
pngere; notis carnem alicius signare; notas
cuti (vel pelli) alicius inrere; notis (thre-
ciis) liquem compngere // tatuarse, (thre-
ciis) notis se compngere.
taumaturgia: thaumatrgia sive -turga, ae f.
taumatrgico: thaumatrgicus, a, um. Sin:
thaumatrgiae vel thaumaturgi (gen); mira-
culorum auctoris vel effectoris (gen); ad thau-
matrgiam vel ad thaumaturgum prtinens;
mirficus; mirandus, admirbilis.
taumaturgo: thaumaturgus vel thaumatur-
gos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effec-
tor; mircula ope divin edens.
Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
taurmaco: (perteneciente o relativo a la
tauromaquia) v. tauromquico // (entendido
en tauromaquia) tauromchiae studiosssi-
mus; tauromchiae peritus; de tauromchia
tartana
1037
peritus.
tauromaquia: (arte de lidiar toros) taurom-
chia sive -macha, ae f. Sin: ars tauros agi-
tandi.
tauromquico: tauromchicus, a, um. Sin:
ad tauromchiam ttinens.
tautologa: tautolgia sive -loga, ae f. Sin:
eiusdem verbi itertio; eiusdem sermonis ite-
rtio; adem mutatis verbis sentntia.
taxi: taxi indecl. Sin: taxiraeda; raeda p-
blica, meritria, conductcia; autoraeda me-
ritria; pblica vel communis autoraeda;
pblicum autmatum vel autmaton; ultrnea
raeda conductcia; autocinetum conductcium
vel meritrium; currus autombilis merit-
rius. Uso: tomar un -, taxiraedam smere; p-
blicum autmatum condcere.
taxmetro: (aparato que registra la distancia
recorrida por un vehculo) taxmetrum, i n.
Sin: hodmetrum; itneri metiendo index
(-dcis mf); mensrius itneris index; facti it-
neris index // (coche que lleva -) v. taxi.
taxista: taxiraedrius, ii m. Sin: pblici au-
tmati rector; autocineti meritrii ductor.
taxonoma: taxonmia sive -noma, ae f.
taxonmico: taxonmicus, a, um. Sin: ad ta-
xonmiam spectans.
taxnomo: taxnomus, i m. Sin: taxonmiae
peritus vel studiosus; de taxonmia peritus.
taza: pculum, i n. Sin: potrium; vas pot-
rium; cmbium; capdula; cpula. Uso: una
- de caf, cafi poculum; una - de caldo, po-
trium iuris; tomar una - de leche, lactis p-
culum smere.
tazn: ptera, ae f. Sin: cathus; scyphus, i
m.
t: (el arbusto) thea, ae f // (la infusin de
hojas de t) theae infsio. Sin: theana infsio
// (la bebida) thea, ae f. Sin: theana ptio;
ptio theria; ptio snica vel sinensis; ptio
trcica; calda vel clida sinensis. Uso: - dan-
zante, thea inter choras; - negro, thea sinen-
sis vel nigra; - con azcar y leche, theana
ptio sccharo lacteque condta; - con bizco-
chos y panecillos, theana ptio cum crstulis
et pastillis; - de yuyo, thea herbria; saln de
-, conclave (-is n) therium; tomar un -,
theam smere // (infusin de diversos frutos
o hierbas aromticas) thea. Uso: - de man-
zana, thea mlina.
team, v. equipo (- de jugadores).
tendrico: thendricus, a, um.
tea-room: conclve therium. Sin: theanae
potionis xedra (-ae f) vel exdrium (-ii n).
teatino: teatinus, i m. Sin: sodalis teatinus.
Uso: orden de los -, Ordo Clericorum Regu-
lrium.
teatral: theatralis, e. Sin: scenicus;
scaentilis; thetricus; ldicer, cra, crum.
Uso: espectculos -, ludi scenici.
teatrito: theatrdium, ii n. Sin: parvum thea-
trum.
teatro: theatrum, i n. Uso: - ambulante, the-
atrum circumforneum; - musical, odum, i
n; - de tteres, spectculum neuropastorum //
(como edificio) theatrum. Sin: spectculum.
Uso: - al aire libre, theatrum subdiale vel
nudum; - cubierto, theatrum tectum; - repleto
de espectadores, theatrum celebritate refer-
tssimum; entrar en el -, theatrum intrare; n-
gredi spectculum; ir al -, in theatrum ire;
teatro
1038
theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de)
theatro gredi; theatrum gredi; e (vel de)
theatro exire // (lugar donde se desarrollan
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes;
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra,
sedes belli; locus ubi bellum gestum est.
tebeo: libellus pictogrphicus.
teca: (cajita) theca, ae f.
techador: tector, oris m. Sin: contegulator,
oris m.
techo: tectum, i n. Uso: - artesonado, lac-
nar, ris n; el que hace - artesonados, lacun-
rius vel laquerius, ii m; hombres sin -,
hmines tectis carentes.
tecla: (pieza que se pulsa) mallolus, i m.
Sin: pinna, pnnula; glbulus; orbculus;
pressorolum; plectrum. Uso: - de marfil,
mallolus ebrneus; oprimir las -, mallolos
pulsare // - de mquina de escribir, mallo-
lus; pinna; - fijamaysculas, stativa maiuscu-
larum pnnula; - de las maysculas, pnnula
grndium litterarum, pnnula maiuscularum;
- derecha de las maysculas, pnnula dextra
maiuscularum; - de retroceso, reditionis pres-
sorolum; pnnula regresss; teclas del tabu-
lador decimal, calculatoris decimani glbuli
// - de magnetfono, de televisor, plectrum,
glbulus; orbculus; - de rgano o armonio,
pinna; lingua, lgula, lngula; - de piano, ps-
sulus, - de todo instrumento msico de cuer-
das, plectrum // fig, dar en la - (acertar), rem
acu tngere; tocar una - delicada, ulcus tn-
gere; vulnus rescndere vel refricare; tocar
una - dolorosa, rem maestam commemorare;
tocar una - falsa, inepte dcere; prperam
loqui.
teclado: pinnria, ae f. Sin: pinnae, arum fpl;
malloli, orum mpl; lnguae vel lgulae, arum
fpl; pinnarum ordo vel sries; malleorum s-
ries (-ei f) vel ordo; chordrium (- del piano
u rgano). Uso: - de computadora, clavia-
tura, ae f; - de mquina de escribir, malleo-
rum ordo scriptriae (vel typogrphicae)
mchinae; litterarum ordo vel sries; - del r-
gano, armonio, rgani, harmnii pinnria;
pinnarum (vel linguarum, vel ligularum) s-
ries rgani, harmnii; rgano con cuatro -,
rganum quattuor pinnriis munitum, ins-
tructum, ornatum.
teclear: pulsare. Sin: dgitis scrbere, ins-
rere, imprmere; mallolos pulsare; mallolos
dgitis pulsare.
tecleo: pulstio. Sin: malleolorum pulstio.
tcnica: tchnica, ae f; tchnice, es f. Sin: ars,
artis f (ciencia prctica); scintia, ae f (cono-
cimiento cientfico); artifcium, ii n vel rtio,
onis f, vel rtium rtio (sistema, teora); doc-
trina, ae f (formacin terica, mtodo). Uso:
la - oratoria, artifcium dicendi; - del asedio,
scintia oppugnationis; tcnicas de diagns-
tico prenatal, rationes atque investigationes
praenatales; conocer la - militar, scintiam
rei militaris habere // (conjunto de procedi-
mientos y recursos de que se sirve una cien-
cia o un arte) technicae artes. Sin: artes
tchnicae machinalesque; mechnicae artes;
artes fabriles; artes tiles; artifcia, orum n.
Uso: - productivas, artes bonorum procrean-
dorum; - tradicionales, artes quae traduntur;
- de la conservacin, servandi ars; tcnicas
para salvar los libros, artifcia, ut libri ser-
ventur; desarrollo de la -, technicorum artis
progressiones; descubrimientos de la -, tech-
nicorum inventa // (pericia o habilidad para
usar de esos procedimientos y recursos) pe-
rtia, ae (alicius rei) f. Sin: callditas; expe-
rintia; hablitas.
tcnicamente: tchnice. Sin: tchnica ra-
tione; arte, ex arte; artifcio, artificiose; ad
technicorum praecepta.
tebeo
1039
tecnicismo: (cualidad de tcnico) tchnicae
artis pertia. Sin: technicorum rtio; machi-
namentorum stdium // (conjunto de voces
tcnicas) tchnica verba vel vocbula. Sin:
verba alicius artis (vel scintiae) prpria //
(cada una de estas voces) tchnicum verbum
vel vocbulum.
tcnico: adj tchnicus, a, um. Sin: artificio-
sus; artis (gen); technicorum prprius; ad
technicorum praecepta factus; ad technico-
rum artem (vel ad tchnicos) prtinens. Uso:
instituto -, schola tchnica; rtium vel artfi-
cum schola; ludus tchnicus; rtium ope-
rumque ludus; lenguaje -, sermo tchnicus;
materias -, technicorum disciplinae // sust
tchnicus, i m. Sin: rtifex, fcis m; pifex,
fcis mf; machinator; machinrius; tchnicus
vir; faber tchnicus; homo artificiosus. Uso:
- dentario, dntium rtifex; pifex dentrius;
- de la televisin, teleormatis rtifex vel ad-
minister // (especialista) homo artis peritus,
peritssimus. Sin: vir arte peritus.
tecnocracia: technocrtia sive -crata, ae f.
Sin: technicorum dominatus (-us m), domi-
ntio, potestas. Uso: - cientfica, technocrtia
scientfica.
tecncrata: techncrates, is m.
tecnologa: (ciencia de las artes y oficios en
general) technolgia sive -loga, ae f. Sin:
rtium (vel rtium operumque) doctrina, dis-
ciplina, scintia; de rtibus (vel de rtibus
operibusque) doctrina; cuiusdam artis scin-
tia; tchnicae artes. Uso: - digital, technol-
gia digitalis; nuevas -, novae technolgiae; -
de la comunicacin, technolgia communi-
cativa; esclavo de la -, technicarum rtium
servus; usar las nuevas -, technolgiis novis
adhiberi // (conjunto de los trminos tcnicos
de un arte o ciencia) v. tcnicismo.
tecnolgico: technolgicus, a, um. Sin: ad
technolgiam ttinens.
tecnlogo: technlogus, i m.
tectnica: tectnica doctrina, disciplina,
scintia.
tectnico: tectnicus, a, um.
tedio: tedium, ii n. Uso: - de la vida, te-
dium vitae; que sufre de -, tedio affectus; su-
frir de -, taediare; tadium pati.
teenager: decnnio, onis m. Sin: adulescens
vicsimo anno minor.
tesmo: thesmus, i m. Sin: doctrina thestica;
rationalis cogntio Dei.
testa: adj thesticus, a, um. Sin: ad ratio-
nalem cognitionem spectans // sust thesta,
ae mf. Sin: thesmi assertor vel professor; qui
(vel quae), ratione duce, Deum esse confite-
tur.
teja : tgula, ae f.
tejado : tectum, i n. Uso : - inclinado en una
sola direccin, tectum devexum; - inclinado
en dos direcciones, tectum pectinatum; - in-
clinado en cuatro direcciones, tectum testu-
dinatum.
tejedor, ra: textor, oris m; textrix, icis f. Sin:
qui vel quae texit.
tejedura: (accin de tejer) textura, ae f //
(disposicin de los hilos de un tejido) v. tex-
tura.
tejedura: (arte de tejer) textrinum, i n. Sin:
texendi ars; ars textrina // (taller de tejidos)
textrina, ae f. Sin: textoris officina.
tejido: (textura, cosa tejida) txtile, is n. Sin:
tejido
1040
textum. Uso: - de algodn en crudo, txtile
urticrium; - de punto o de malla, textum tri-
cotense; textum e mculis // (agregado de c-
lulas de la misma naturaleza, que
desempean una determinada funcin) tex-
tura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cu-
tneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura
thyridis; tejidos para trasplantar, textlia
transportanda.
tejo: (pedazo de teja o cosa semejante) test-
ceum fragmentum // (juego) disci ludus //
(plancha metlica de figura circular) rotunda
lamella.
tela: tela, ae f. Uso: - adhesiva, tela glutinosa;
tela medicamento llita; - batida, tela oleatis
colribus variegata; - cruzada, pannus obl-
quus; - cuadriculada, tela tessellata; - es-
triada, tela striata vel strigata; - fina, suave,
blanda, tela mollcula; - imitacin de mr-
mol, tela mrmori maculoso smilis; - ondu-
lada, tela undata; - veteada, tela venosa; -
con cuadros, tela laculata; - con cuadros
grandes, tela mairibus quadratis infecta;
- con flores, tela florata; - con motas, tela no-
dulata; - con puntillos, tela punctillis cons-
persa; - con puntillos de colores, tela mculis
variata; - con puntillos imitacin de pimienta
y sal, tela pperis salisque colorem mitans; -
con puntos, tela punctata; - con rayado obli-
cuo alterno, tela pscium spinas rferens; - de
toalla, texta spngia npl; - en forma de lla-
mas, tela flammae spcimen rferens; - en
forma de manchas, tela maculata; - sin bata-
nar, pannus crudus; lodix, cis f // - metlica,
rete frreum; frreum retculum; saeptum re-
ticulatum.
telar: (mquina para tejer) mchina textria.
Sin: textrinum vel textrium iugum. Uso: tra-
bajar en el -, textrino iugo peram dare //
(parte del vano de una puerta) fenestrae
compges (-is f) vel cancellus. Uso: - de hie-
rro, de madera, frrea, lgnea fenestrae com-
pges // (marco de un cuadro) tbulae saep-
tum vel margo (-gnis f).
telautografa: telautogrphia sive -grapha,
ae f.
telautografiar: telautoscrbere.
telautogrficamente: telautogrphice.
telautografista: telautographista, ae mf.
telautgrafo: telautgraphum, i n.
telautograma: telautogramma, tis n.
teleasiento, v. telesilla.
telecmara: telecmera, ae f. Sin: teletheca,
ae f.
teleciruga: telechirrgia sive -rurga, ae f.
telecomunicacin: telecommunictio, onis f.
Sin: teletransmssio; signorum imaginumque
transmssio; verborum imaginumque trans-
missiones per elctricas undas. Uso: perte-
neciente o relativo a la telecomunicacin,
telecommunicatrius, a, um; ad telecommu-
nicationem prtinens; centro de -, centrum te-
lecommunicationis.
telecontrol: telemoderamen, mnis n; v. con-
trol (- remoto).
telecopia: telecpia, ae f. Uso: relativo a la -,
telecopialis, e; ad telecpiam ttinens.
telediario: teledirium, ii n. Sin: telediur-
num, i n; telediurna, orum npl; diurnum tele-
visivum; nntia (-orum npl) diurna televisiva;
nntii diurni televisfici; nntii cotidiani te-
leorasis; ephmeris (-dis f) rei televisficae.
teledifusin: telediffsio, onis f. Sin: telera-
tejo
1041
ditio; televisfica divulgtio.
teledireccin: telemodertio, onis f. Sin: te-
ledirctio; telegubernculum; telemodera-
men; ex longinquo dirctio; v. telecontrol.
telefax: telecpia, ae f. Sin: telecopiatrum;
isogrphia sive -grapha ex longinquo. Uso:
por -, telecopiliter; reproducir documentos
por -, telecopiare.
teleferaje: telephrica transvctio. Sin: funa-
lis traictio, transvctio, transmssio; funalis
transmssio aria.
telefrico: telephrica, ae f; telephricum, i
n. Sin: filvia; currus (-us m) funalis; tele-
phrica sellaris; arium vehculum fnibus
suspensum. Uso: asiento de -, telephrica
sella vel cistella; sellare pegma (-tis n); s-
llula tractria; cable de -, telephricus rudens
(-entis m) , arius rudens; arius suspensus
rudens; lnea de -, telephrica via; pilar del -,
praealtum fulmentum; transporte por -, per
telephricum (vel per arium) rudentem
transmssio, transvctio, traictio; vagoneta
del -, telephricus crrulus; pndulus in ere
capsus (- i m); viaje en -, funalis traictio
aria // ascender en -, per funalem ariam
transmissionem ascndere; ir en -, teleph-
ric (vel telephrico) uti; telephrico crrulo
trnsvehi; telephrica sell trnsvehi; trans-
portar algo por -, per telephricum (vel per
arium) rudentem liquid transmttere, trans-
vhere, tracere ad (vel in) + ac; viajar en -,
telephrico (vel ario) rudenti trnsvehi; cis-
tell funi suspensa trnsvehi; diaet funi sus-
pensa trnsvehi; cistell telephrico (vel
ario) rudenti suspensa trnsvehi.
telefilm: pellcula televisfica.
telefonar, v. telefonear.
telefonazo: telephonma, tis n. Sin: acctio
(-onis f) telephnica; acctus (abl acctu) te-
lephnicus; collquium telephnicum.
telefonear: telephonare (ad liquem, cum li-
quo, a vel ex loco in locum, de liqua re).
Sin: telephnice loqui, clloqui cum liquo;
liquem lloqui per telephnium vel teleph-
num; cum liquo per telephnium clloqui;
per translquium cum liquo clloqui; per
telephnium (vel ope telephnii) in coll-
quium venire. Uso: - algo, telephnice (tele-
phnio, per telephnium, telephnii ope)
liquid dcere; telephnio uti ad liquid nun-
tiandum.
telefonema: telephonma, tis n. Sin: - inte-
rurbano, telephnicum collquium longin-
quum vel extralocale.
telefona: telephnia, ae f. Sin: res teleph-
nica. Uso: - sin hilos, telephnia sine filo (vel
sine filis).
telefnicamente: telephnice.
telefnico: telephnicus, a, um. Sin: tele-
phni vel telephnii (gen); ad telephnium
spectans. Uso: aparato -, telephnicum
instrumentum; telephnii instrumentum; m-
china telephnica; aparato - automtico, ul-
trneum telephnii instrumentum; cabina o
casilla -, cella telephnica; central -, teleph-
nii primria sedes; conversacin -, teleph-
nicum collquium; per telephnium
collquium; gua -, index (-dcis m) vel cat-
logus (-i m) telephnicus; hilo -, telephni-
cum filum; instalacin -, telephnicus
apparatus (-us m); lnea -, arium filum tele-
phnicum; llamada -, per telephnium acc-
tio vel acctus; telephnica acctio;
telephnicus acctus; nmero -, nmerus tele-
phnicus; oficina -, rei telephnicae sedes
(-is f); telephnii sedes; offcium telephni-
cum (oficina del servicio -); sedes vel taberna
telephnica (lugar de donde se telefonea);
telefnico
1042
pulso -, impulsus telephnicus; servicio -, res
telephnica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephnicas intercpere.
telefonista: (varn) telephnii (vel telephni)
minister vel administer (-stri m). Sin: tele-
phonista; telephoneta // (mujer) telephnii
(vel telephni) ministra vel administra (-ae f).
Sin: telephontria; telephonstria.
telfono: telephnium, ii n. Sin: telephnum
vel telphonum, i n; apparatus telephnicus;
instrumentum telephnicum. Uso: - autom-
tico, telephnium automticum; - celular, -
mvil, - porttil, telephnum gestbile;
instrumentum telephnicum portbile (quod
satllite artificioso gitur); pequeo - celular,
telephnulum gestbile; - particular, teleph-
nium privatum; - pastoral, telephnium pas-
torale; - urbano, interurbano, internacional,
telephnium urbanum, interurbanum, inter-
nationale vel inter nationes; - de alcanca, -
monedero, telephnum monetale; - de la
casa, telephnium domsticum; - de escrito-
rio, - de mesa, mensale telephnium; - sin
hilos, telephnium arium; telephnium filo
(vel filis) carens, expers; radiotelephnium;
disco del -, discus (-i m) selectrius; nmero
de -, nmerus telephnicus; nmerus teleph-
nii vel telephni; nmero local, nmerus lo-
calis; nmero de cdigo interurbano,
nmerus praeselectrius; timbre del -, tele-
phnii tinntus (-us m) vel tintinnbulum ;
tubo del -, auscultbulum; por -, telephnice,
telephnio, per telephnium, telephnii ope;
ratione telephnica // avisar por -, teleph-
nice monere; discar el nmero de -, nmerum
telephnicum elgere vel selgere; hablar por
-, telephnice loqui; per telephnium lloqui;
levantar el auricular, auscultbulum tllere
vel smere; llamar a uno por -, telephnice
liquem vocare; liquem per telephnium
(vel telephnii ope) vocare; mi - falla, tele-
phnium meum defectivum est; quien habla
por -, colloctor, oris m; colloctrix, icis f;
suena el -, telephnum tinnit vel sonat.
telefonmetro: telephonmetrum, i n.
telefoto, v. telefotografa.
telefotografa: (arte de tomar fotografas de
objetos lejanos) telephotogrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: telephotogrphica ars. Uso:
por -, telephotogrphice // (fotografa as to-
mada) telephotum, i n. Sin: telephotogr-
phica imago.
telefotografiar: imgines electro (vel elc-
tride, vel elctrica vi) emttere vel transmt-
tere.
telefotogrfico: telephotogrphicus, a, um.
telefotgrafo: telephotogrphicum instru-
mentum.
telefotograma: telephotogramma, tis n.
telegrafa: (arte de construir, instalar y ma-
nejar los telgrafos) telegrphia sive -gra-
pha, ae f. Sin: telegrphica scintia vel ars //
(servicio pblico de comunicaciones telegr-
ficas) telegrphicum exerctium vel minist-
rium. Uso: - sin hilos, radiotelegrphia.
telegrafiar: (manejar el telgrafo) telgra-
pho (vel telegrphio) uti // (comunicar por
medio del telgrafo) telegraphare liquid ad
liquem. Sin: telegrphice liquid licui scr-
bere, nuntiare, significare; telgrapho (tele-
grphio; per telgraphum vel per
telegrphium) licui liquid scrbere; telgra-
phi (vel telegrphii) ope liquid licui scr-
bere; telegrphice communicare cum liquo.
telegrficamente: telegrphice. Sin: per tel-
graphum vel per telegrphium; telgraphi vel
telegrphii ope.
telefonista
1043
telegrfico: telegrphicus, a, um. Sin: ad
telgraphum (vel ad telegrphium) prtinens;
ad telegrphiam ttinens. Uso: comunicacin
-, communictio telegrphica, funcionario -,
telgrapho vel telegrphio praepsitus; ofi-
cina -, telgraphi vel telegrphii sedes; res-
puesta -, telegrphicum responsum // fig
pressus, a, um. Sin: strictus; brevis.
telegrafista: (varn) telegraphista, ae m. Sin:
telegrapheta, ae m; scriba telegrphicus; te-
lgraphi (vel telegrphii) administer vel mi-
nister // (mujer) telegraphstria, ae f. Sin:
telegraphtria; telgraphi (vel telegrphii) ad-
ministra vel ministra.
telgrafo: telgraphum, i n; telegrphium, ii
n. Sin: instrumentum telegrphicum; m-
china telegrphica. Uso: oficina de telgra-
fos, rei telegrphicae sedes; telgraphi vel
telegrphii sedes; - elctrico, marino, ptico,
telgraphum elctricum, marinum, pticum;
- sin hilos, telgraphum filo (vel filis) carens
vel expers.
telegrama: telegramma, tis n. Sin: telegra-
phema, tis n; nntius telegrphicus; nntium
telegrphicum; nntius per telgraphum ( vel
per telegrphium) perferendus (- a enviar) vel
perlatus (- enviado); communictio telegr-
phica. Uso: - cifrado, telegramma secretum,
vel arcanum, vel per notas impressum; - en-
viado por uno, telegrphicus nntius ab li-
quo datus; por -, telegraphmate; enviar un -
a alguien, telegramma vel telegraphema ad
liquem mttere; me hizo enviar el siguiente
-, hoc ad me perferendum telegramma cura-
vit.
teleguiar: e longinquo dirgere.
teleimpresor, v. teletipo.
telemando, v. teledireccin.
telemtica: telemtica, ae f; telemtice, es f.
Sin: res telemtica.
telemecnica: telemechnica, ae f; teleme-
chnice, es f. Sin: res telemechnica.
telemecnico: telemechnicus, a, um. Sin: ad
telemechnicam prtinens.
telemetra: telemtria sive -metra, ae f.
telemtrico: telemtricus, a, um.
telmetro: telmetrum, i n. Sin: spatiorum
index (-dcis mf); longinquitatis index; lon-
ginquitati metiendae instrumentum; instru-
mentum intervallis metiendis.
telenoticias: telenntii, orum mpl. Sin: tele-
ptici nntii.
telenovela: fbula televisfica vel televisio-
nalis. Sin: commentcia fbula televisfica.
teleobjetivo: teleobiectivum, i n. Sin: tele-
lentcula, ae f; telespecillum; teleorbculus;
teleculus.
teleologa: teleolgia sive -loga, ae f.
teleolgico: teleolgicus, a, um.
telelogo: telelogus, i m.
telepata: telepatha, ae f. Sin: nimi prae-
snsio vel praesagtio (-onis f); remotae rei
persnsio; remotarum rerum praesnsio vel
odor (-oris m). Uso: tener -, liquid, procul
ab eius conspectu, sentire vel praesentire.
teleptico: telepthicus, a, um. Sin: ad
telepatham ttinens.
telerreceptor: telereceptrium, ii n. Sin: re-
ceptrium televisrium vel televisuale.
telerreceptor
1044
telescpico: telescpicus, a, um. Sin: teles-
cpii (gen); ad telescpium spectans.
telescopio: telescpium, ii n. Sin:
perspicillum astronmicum. Uso: - astron-
mico, astroscpium; - electrnico, telesc-
pium electrnicum; - espacial, telescpium
rbicum; - extra-atmosfrico, telescpium
extra-atmosphericum; investigar algo con
el -, liquid telescpio investigare.
telesilla: aria vel telephrica sella. Sin: te-
lenartatrum; anabathrum nartatrium; v. tele-
frico.
telespectador, v. televidente.
telesqu: nivtraha aria.
teletipia: teletpia, ae f.
teletipo: (aparato) teltypon vel teltypum, i
n. Sin: teletpica, ae f; mchina teletpica,
telescribens, telescriptria; instrumentum te-
letpicum vel telescriptrium. Uso: meca-
nismo de un -, teltypi machintio vel
machinamentum // (mensaje) teletpicum, i
n (nntium).
teletransmisor: emissrium televisficum.
televidente: televidens, entis. Sin: televisor,
telespectator vel teleaspector, oris m.
televisado: televisione (vel per televisionem,
vel televisionis ope) diffusus vel transmissus.
Sin: televisfice vel televisuliter diffusus vel
transmissus.
televisar: telehorare. Sin: televisione (vel per
televisionem, vel televisionis ope) diffndere
vel transmttere; televisfice (vel televisuli-
ter) diffndere vel transmttere.
televisin: (- como invento) televisficum in-
ventum // (- como ciencia) ars televisfica //
(transmisin de imgenes a distancia) tele-
vsio, onis f. Sin: telehorama, tis n; teleho-
rasis, is f; teleopsis, is f; transmssio
televisiva. Uso: - en blanco y negro, televsio
bcolor; - en colores, televsio multcolor,
multicoloris, multicolora, multicolria;
- estereoscpica, televsio vel telehorasis ste-
reoscpica; - por cable, televsio caplaris;
aparato de -, v. televisor; sala para -, televi-
srium; mirar, ver por -, televisfico instru-
mento spectare; liquid in scrnio televisfico
contueri; mirar, ver -, televisionem videre,
spectare; televisfice spectare; por -, televis-
fice; per televisionem vel per telehorasin; te-
levisionis ope; programa de -, televisionis
programma.
television watch: instrumentum televisficum
et horolgium.
televisivo: televisficus, a, um. Sin: televisua-
lis; televisrius; ad televisionem prtinens.
Uso: estudio -, sedes televisfica; serie -, s-
ries televisria.
televisor: televisrium, ii n. Sin: televistrum;
instrumentum televisrium, televisficum, te-
levisuale, telehormicum; scrnium televis-
rium vel televisficum; capsella televisualis
vel telehormica; televisfica vel telehorma-
tis mchina; telepticum vel telehormicum
machinamentum; telepticum vel teleopsis
instrumentum. Uso: - transistor, capsella te-
lehormica transistrio acta; pantalla del -,
televisficum album; - en blanco y negro, te-
levisrium instrumentum bcolor; - en color,
instrumentum televisficum coloratum; tele-
visrium (vel televistrum) multicolorum vel
multcolor; apagar el -, televisrium vel tele-
vistrum exstnguere; encender, prender el -,
televisrium vel televistrum accndere; sen-
tarse o estar sentado ante el -, ad (vel ante,
vel apud) televisrium sedere.
telescpico
1045
televisora: (estacin transmisora) sttio te-
levisria, televisualis, televisfica. Uso: - na-
cional, nationis televisfica sttio; sttio
televisria nationalis.
tlex: (sistema de comunicacin por medio
de teletipos) rete telescriptcium. Sin:
systema communicationis teletpicae // (la
misma comunicacin) teletpica communi-
ctio // (aparato) teletpicum instrumentum.
Sin: mechanema teletpicum // (mensaje) te-
lescriptum, i n. Sin: teletpicum.
telofase: telophasis, is f.
teln: aulaeum, i n. Sin: siprium. Uso: bajar
el -, aulaeum demttere; levantar el -, au-
laeum tllere. Uso: baja el -, demttitur au-
laeum.
TEM: via autocintica transeuropaea.
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: pro-
psitum; argumentum; propostio; res prop-
sita. Uso: - complicado, argumentum
implicatum; - delicado, multae prudntiae
res; - religiosos, thmata religiosa; apartarse
del - asignado, a propsito gredi vel
aberrare; desarrollar el - , id, quod propsi-
tum est, tractare; volver al -, ad propsitum
reverti // Ms modus msicus // Gram thema,
tis n.
temblor: tremor, ris m. Uso: - de tierra, tre-
mor; terrae motus.
tmpano: - de hielo, ampla glcies (-i f)
flitans.
temperamento: (carcter, manera de ser o
de reaccionar de las personas) ingnium, ii
n. Sin: ndoles, is f; natura. Uso: - bueno,
duro, firme, fogoso, inhumano, manso, vo-
luble, ingnium bonum, durum, firmum, v-
hemens, inhumanum, mansuetum vel mite,
volbile; - indolente, segnis ndoles; el pro-
pio -, sua natura prpria; - propenso a la vir-
tud; virtutis ndoles; ad virtutem ndoles; -
sensual, ingnium ad libdinem proclive;
tiene un - bilioso, natur est biliosus, stoma-
chosus, iracundus; vivir segn el propio - y
gusto, ingnio suo vvere // (arbitrio para
terminar las contiendas o para olvidar difi-
cultades) via, ae f. Sin: rtio; conslium; in-
ventum; artifcium // (temperie) temperatura,
ae f. Sin: tempries, i f; caeli tempertio //
(constitucin del cuerpo) crporis natura,
constittio, hbitus, habitudo // (fig, vitali-
dad, vivacidad) vitlitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivcitas; ingnii vivcitas.
temperatura: (grado de calor en los cuer-
pos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
Uso: alta -, calor ardens, frvidus, vhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
minor vel mnimus; frigus, ris n; - elevada,
calor maior; - justa, tempertio caloris; - m-
xima, mximus caloris gradus; caloris cul-
men (-mnis n); fervoris fastgium; - tibia,
tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
febris; descenso, desaparicin de la - febril,
febris remssio vel decessus (-us m); medir la
- febril, febris calorem metiri; tener una -
alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrcul laborare // (estado atmosfrico
del aire) temperatura, ae f. Sin: tempries, i
f; caeli temperatura vel tempertio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; r,
ris (ac rem vel ra) m. Uso: - alta, aes-
tus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - al-
tsima, mximi calores; - baja, fra, frgidus
r; frgidum caelum; - bajsima, tempestas
perfrgida; - excesiva, nmii calores; - exte-
rior, temperatura externa; - inclemente, im-
mite caelum; - justa, favorable, ris
tempries; tempries caeli; r temperatus;
caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de
temperatura
1046
la tierra, totus orbis terrarum temperatura;
cambio brusco de -, sbita ris (vel caeli)
muttio; fluctuacin de la -, varitio tempera-
turae; hay una - primaveral, otoal, r ver-
nat, autumnat; la - es de ms de cuatro
grados, temperatura amplius quattuor gr-
duum est.
tempestad: tempestas, atis f. Uso: - tropical,
tempestas tropicalis.
templar: (dar el temple a un metal o al vidrio
u otras materias) - el cobre, el hierro, el
acero, aes (aeris n) , ferrum, chlybem con-
flare et temperare // (dar mayor dureza al
metal o al cristal) durare. Sin: indurare; ro-
borare.
templario: templrius, ii m. Sin: templaris,
is m.
temple: (temperie, estado de la atmsfera)
tempries, i f // (temperatura) temperatura,
ae f // (punto de dureza o elasticidad que se da
a un metal) durtia, ae f. Sin: rigor; metalli
tempertio ac durtia; temperata metalli dur-
tia, dritas, durties. Uso: dar el - a un metal,
v. templar // pintura al -, tbula picta colri-
bus aqu dilutis; pintar al -, colribus aqu
dilutis (vel temperatis) pngere; colribus
aqu glutinat dilutis (vel temperatis) pngere
// Orden del Temple, Ordo Templrium.
templete: sacellum, i n. Sin: aedcula; fnu-
lum. Uso: - levantado en una encrucijada,
cmpitum, i n.
templo: templum, i n. Sin: aedes, is f; sacra
aedes; fanum. Uso: cuidador del -, necorus,
i m; guardin del -, aedtuus, aedtimus, aed-
tumus, i m; vestbulo del -, pronaos vel pro-
naus, i m; pronaon vel pronaum, i n.
temporada: - alta, tempus praecpuum anni;
- deportiva, tempus ludicrorum; fuera de -,
extra praecpua tmpora anni.
temporal: (del tiempo) tmporis. Uso: bienes
-, bona temporlia; poder -, rei pblicae ad-
ministrtio; poder - del Papa, humanum Pon-
tficis imprium // (que dura algn tiempo)
v. temporneo // (que pasa con el tiempo,
fugaz) brevis, e. Sin: fugax, acis; fluxus; ca-
ducus; bienes -, bona fluxa vel caduca; cosas
humanas -, res humanae caducae; gloria -,
fluxa glria; placeres -, volcria gudia.
temporalidad: (cualidad de temporal) tem-
porlitas, atis f // (frutos y cualquier cosa pro-
fana que los eclesisticos perciben de sus
beneficios o prebendas) bona temporlia.
Sin: benefcii ecclesistici rditus (-us m).
temporalmente: temporliter. Sin: tempor-
rie; ad tempus.
temporneo: temporneus, a, um. Sin: tem-
porrius; temporalis; ad tempus. Uso: amis-
tad -, amictia temporalis; cargo -, munus ad
tempus datum; concesin -, temporalis con-
cssio.
temporero: conventcius minister.
tenacillas: (para agarrar terrones de azcar,
dulces y otras cosas) forcpula, ae f // (para
rizar el pelo) calamister, tri m // (para arran-
car el pelo o el vello) volsella, ae f.
tenazas: forceps, cpis mf. Sin: forfex, fcis
mf.
tenca: tinca vulgaris.
tendencia: inclintio, onis f. Sin: propnsio;
proclvitas; stdium; propensum in liquem
(vel in liquid) stdium; propensa in liquem
(vel in liquid) voluntas. Uso: - aristocrti-
cas, optimatum (vel optimtium) dominats
stdia; - democrticas, popularis imprii st-
tempestad
1047
dium; - pacficas, pacis stdia; las - secretas
del nimo, ntima nimi stdia; sealada - o
propensin natural a , praecpua vel prae-
clara ndoles ad + ac; praecpuum vel prae-
clarum ingnium ad + ac; contra las propias
-, repugnante natur; tener - contrarias a ,
ab liqua re abhorrere; ab liqua re averso
nimo esse; tener - natural a , stdio alic-
ius rei teneri; natur propensum esse ad + ac
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse
hacia un punto) vis. Uso: - centrpeta de los
cuerpos, vis gravitatis.
tendenciosamente: sbdole. Sin: ambgue;
(con el propsito de engaar) captiose; (con
animosidad) accenso stdio in liquem.
tendenciosidad: ambigitas sbdola. Sin:
ambguus ac malitiosus nimus; (animosi-
dad) stdium; (voluntad de engaar) prvi-
tas.
tendencioso: sbdolus, a, um. Sin: amb-
guus, (no imparcial) haud equus, (- en el ra-
zonamiento) captiosus; (malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rtio ambgua ac
sbdola; preguntas -, ambguae ac malitiosae
interrogationes; sospecha -, malitiosa susp-
cio.
tnder: carbonrium, ii n. Sin: plaustrum
carbonrium; carbonrius currus; currus au-
xiliaris vel auxilirius.
tendera: tabernria, ae f.
tendero: (dueo o dependiente de una
tienda, especialmente de comestibles) taber-
nrius, ii m. Sin: propla, ae m; caupo vel
copo, onis m // (persona que hace tiendas de
campaa o cuida de ellas) tabernaculrius
vel tabernaclrius, ii m.
tenedor: (utensilio de mesa) frcula, ae f;
frcula escria. Sin: furcilla; furccula; fus-
cnula. Uso: - trinchante, frcula ministrat-
ria; furcilla vel frcula culinria; golpe de -,
frculae ictus (-us m).
tenedor de libros: rationrius, ii m. Sin: ra-
tiocinator; calculator; computator; v. conta-
ble, contador.
tenedura de libros: (cargo del tenedor de
libros) rationrium munus (-nris n) vel off-
cium. Sin: rationrii (vel ratiocinatoris, vel
calculatoris, vel computatoris) munus // (ofi-
cina) rationria vel rationrii sedes (-is f).
Sin: ratiocinatoris sedes vel offcium; officina
tabularum; officina tabularum accepti et ex-
pensi; officina librria // (ciencia) scintia ra-
tionria. Sin: computandi doctrina; ars
ratiocinandi; ratiocinandi vel rationum scin-
tia; tabularum ars vel rtio // (los documentos
de la -) rationrium, ii n. Sin: tbulae, arum
fpl; codex, dcis m; rationlia, ium npl; tbu-
lae (vel codex) accepti et expensi.
tenera, v. curtidura.
tensmico: tensmicus, a, um. Sin: ad tenes-
mum ttinens.
tenesmo: tenesmus vel tenesmos, i m.
teniente: (Mil, oficial) subcentrio vel suc-
centrio, onis m. Sin: succentrio maior; te-
nens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mlitum vicrius; subpraefectus cohortis; te-
nens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - al-
calde, - de alcalde, promagister urbis vel p-
pidi // - cura, crio minor.
tenis: tenildium vel taenildium, ii n. Sin:
tenildus, i m; manubriati retculi ludus (-i m)
vel lusus (-us m); pilae et retculi ludus; pilae
reticulique ludus. Uso: - de mesa, v. ping
pong; lawn -, tenildiumpratense; cancha de -,
campus tenildii vel tenilusrius; campus te-
tenis
1048
nildio ludendo; campus manubriato retculo
ludendo; raqueta de -, manubriatum retcu-
lum; jugar al -, tenildere; tenildio ldere;
manubriato retculo ldere; pil reticuloque
ldere; persona que juega al -, v. tenista.
tenista: tenilusor, oris m. Sin: tenildius, ii
m; tenildens, entis; manubriati retculi lusor;
manubriato retculo ludens; qui tenildio
ludit, qui manubriato retculo ludit ; qui pil
et retculo ludit.
tennis, v. tenis.
tenor: (voz media entre contralto y bartono)
tenor, oris m. Sin: vox mdia vel plena //
(persona que tiene esta voz) tenor, oris m.
Sin: mdiae vocis cantor; homo mdia voce;
msicus mdia (vel plena) voce canens //
(contenido de un escrito o discurso) exem-
plum, i n; rtio, onis f. Uso: carta de este -,
ltterae hac ratione (vel hoc exemplo, vel in
hunc modum) scriptae // (constitucin u
orden firme y estable de una cosa) tenor, oris
m. Sin: rtio, modus; consuetudo. Uso: - de
vida, tenor vitae; vitae modus vel consue-
tudo; vivendi rtio; a este -, por el mismo es-
tilo, uno tenore; eadem sentnti; uno vel
eodem exemplo // (disposicin, espritu de
una ley) tenor, oris m. Uso: a - de ley, ex lege
vel ex lgibus; lege vel lgibus; pro tenore
legis; secundum tenorem (vel ex tenore)
legis; a - de testamento, testamento.
tenorrafia: tenorrhphia sive -rrhapha, ae f.
tenotoma: tenotmia sive -toma, ae f. Sin:
tenontis sctio.
tenotomista: tenotmiae peritus vel callens.
tensin: tnsio, onis f. Sin: intnsio; intntio;
contntio; tensura; pressus, us m. Uso: - ar-
terial, arteriarum intntio, snguinis pressus;
alta - (de la electricidad), alta (vel ltior, vel
magna) tnsio vel tensura; baja -, tnuis (vel
demissa, vel exgua, vel inferior) tnsio; -
elctrica, elctrica tnsio; - interna, tnsio in-
terna; - mental, nimi intntio; mentis con-
tntio; nimus erectus vel experrectus; -
negativa, tnsio negativa, - psquica, tnsio
pschica; - de vapor, vaporis pressus // - in-
ternacional, inter nationes amictiae nuttio;
pblicae inter nationes necessitdines nutan-
tes.
tentacin: (instigacin o estmulo que induce
a algo malo) tenttio vel tempttio, onis f.
Sin: tentamentum vel temptamentum; tenta-
men vel temptamen, mnis n; allecttio;
sollicittio; ad malum sollicittio; pravi vel
trbidi nimi motus. Uso: dejarse vencer por
la -, tentatione (vel tentamento, vel tent-
mine) llici, llici, pllici; reprimir, vencer las
-, tentationes (vel tentamenta, vel tentmina)
cohibere, corcere, comprmere, sedare //
(deseo) cupditas, atis f. Uso: sentir la - de
(hacer) algo, alicius rei (faciendae) cupidi-
tate flagrare.
tentador: tentator vel temptator, oris m. Sin:
insidiator; (dicho de quien intenta corromper
mediante dinero o regalos) corruptor. Uso: -
de mujeres, mulerum sollicitator.
tentadora: tentatrix vel temptatrix, icis f.
Sin: insidiatrix; quae llicit.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temp-
tare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
liquem (vel alicius nimum) tentare (vel
sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
liquem allcere, illcere, pellcere; - con di-
nero, con regalos, liquem pecuni, donis co-
rrmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe in-
duci // (ensayar o experimentar) experiri.
Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
Uso: - la suerte, fortunam tentare vel pericli-
tari; - los remedios extremos, ltima experiri;
tenista
1049
- todos los remedios, mnia experiri; - una
gran empresa, magnum opus conari.
tentativa: tentamentum vel temptamentum,
i n. Sin: tentamen vel temptamen (-mnis n);
experimentum; conatus, us m vel conatum, i
n. Uso: hacer alguna -, liquid tentare; hacer
todas las -, mnia tentare.
tentempi: gustatincula, ae f. Sin: gstu-
lum; v. refrigerio.
teobroma: theobrma, tis n; theobrma, ae
f.
teocntrico: theocntricus, a, um.
teocentrismo: theocentrismus, i m. Sin: doc-
trina theocntrica.
teocracia: theocrtia sive -crata, ae f. Sin:
sacerdotum dominatus (-us m) vel imprium.
teocrtico: theocrticus, a, um. Sin: ad theo-
crtiam prtinens ; ad sacerdotum domina-
tum ttinens
teodicea: theodicea, ae f.
teodolito: theodolites, ae m; theodolithum, i
n.
teofana: theophana, ae f. Sin: Dei manifes-
ttio.
teogona: theognia sive -gona, ae f. Sin: de-
orum origo vel procretio.
teloga: theloga, ae f.
teologal: theologalis, e. Uso: vida -, vita
theologalis.
teologa: theolgia sive -loga, ae f. Sin: doc-
trina de Deo; disciplina de rebus divinis; de
rebus sacris scintia; divinarum rerum doc-
trina vel cogntio; theolgica disciplina. Uso:
- dogmtica, espiritual, mstica, theolgia
dogmtica, spiritualis, mstica; - del cuerpo,
theolgia crporis.
teolgico: theolgicus, a, um. Sin: ad theol-
giam spectans.
teologizar: de theolgia tractare. Sin: theo-
lgiam explanare; iuxta princpia theolgica
ratiocinari.
telogo: thelogus, i m. Sin: theolgiae stu-
diosus, professor, callens, peritus.
teorema: theorema, atis (dat y abl pl -atis y
-tibus) n.
teortica: theortica, ae f; theortice, es f.
Sin: philosphia theortica.
teortico: theorticus, a, um. Sin: contempla-
tivus; speculativus; rationalis. Uso: filosofa
-, philosphia contemplativa.
teora: (conocimiento especulativo pura-
mente racional) theria sive theora, ae f. Sin:
rtio; specultio, cogittio. Uso: en -, theor-
tice; in ratione et disciplina; - y prctica,
scintia atque usus (-us m); rtio et usus; en -
y en prctica, ratione et usu; en - ..., en prc-
tica ..., cogitatione , re ...; ni en prctica
ni en -, nec usu nec ratione; aprender en -,
therice dscere; esto es verdadero en -, hoc
cogitatione verum est // (principios generales
de un arte o ciencia) cogntio, onis f. Sin:
rtio; ars; doctrina; disciplina; artis praecepta.
Uso: - atmica, theria atomstica; atomorum
theria; - epicrea, Epicuri rtio (vel instit-
tio, vel rtio disciplinaque); - filosfica, phi-
losphiae disciplina; philosophandi rtio; -
nuevas, novae disciplinarum frmulae; - de
la dialctica, dialctica, ae f., dialctice, es f;
disserendi rtio; - de la evolucin, v. trans-
teora
1050
formismo; - de la relatividad, relativitatis the-
ria; la - es confirmada por la prctica, usus
doctrinam confirmat; unir la - a la prctica,
doctrinam ad usum adingere; vale ms la
prctica que la -, usus magistrorum prae-
cepta sperat // (explicacin de un fenmeno)
rtio, onis f. Sin: theria; sentntia. Uso:
segn la - de uno, de (vel ex) sentntia alic-
ius // (procesin) pompa, ae f.
terica: therica, ae f; therice, es f.
tericamente: therice. Sin: theortice, spe-
culative, cogitatione, doctrin, ratione; ex
artis praeceptis (= segn los preceptos teri-
cos). Uso: terica y prcticamente, cogita-
tione et re; ratione et usu.
terico: thericus, a, um. Sin: rationalis, e;
speculativus; qui (quae, quod) in cogitatione
psitus est. Uso: medicina -, medicina ratio-
nalis; rationalis medicinae ars // (dicho de
una persona) thericus, i m. Sin: theorticus.
teorizar: subtliter vel subtlius disputare.
teosofa: theosphia sive -sopha, ae f.
teosfico: theosphicus, a, um.
terapeuta: therapeuta, ae m. Sin: theraputi-
ces vel therapae peritus.
teraputica: theraputica, ae f; theraputice,
es f. Sin: disciplina theraputica.
teraputico: theraputicus, a, um. Sin: salu-
taris; medicinalis; ad medendum idneus.
Uso: eficacia -, vis mdica; medendi virtus;
sanandi vis; sistema -, rtio sanandi.
terapia: therapa, ae f. Sin: curandi ars vel
mthodus; medendi rtio, morborum sanan-
dorum rtio; curtio. Uso: - intensiva, curtio
efficcior; (unidad de cuidados intensivos)
sttio intensiva; - ocupacional, ergotherapa;
exigencias de la -, sanationis postulata; apli-
car una -, curationem aegroto adhibere; bus-
car una nueva -, novam medendi rationem
investigare
teratologa: theratolgia sive -loga, ae f.
tercera: (alcahueta) lena, ae f.
tercer mundo, v. mundo.
terceto: (combinacin de tres versos) trsti-
chum vel trstichon, i n. Sin: stropha ternis
vrsibus modulata. Uso: - dantesco, trsti-
chum dantiscum // (composicin para tres
voces o instrumentos) tricnium, ii n. Sin:
trnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
(-i m) vel concentus (-us m); trium instrumen-
torum concentus // (conjunto de tres voces o
instrumentos) tres msici; tria instrumenta
(msica).
terciario: adj tertirius, a, um // (sust, era ce-
nozoica) aevum tertirium vel caenozicum;
aera (vel aetas) tertiria vel caenozica //
(persona que profesa una de las rdenes ter-
ceras) tertirius, ii m. Sin: tertianus. Uso: -
franciscano, franciscalis tertianus vel terti-
rius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
e trtio rdine; trtii rdinis discpulus; Fran-
cisci minor ssecla.
tercio: trtia pars (partis f). Uso: dos - (2/3),
duae trtiae partes; ms de los dos - de los
parlamentarios, plus quam duae trtiae par-
tes parlamentariorum.
terciopelado: (especie de tejido semejante al
terciopelo) pannus villosus.
terciopelo: vellutum, i n. Sin: amphtapa;
amphimallum vel amphimllium. Uso: - de
algodn, vellutum xlinum; - de lana, vellu-
tum lneum, lanare, lanatum; - de seda,
terica
1051
vellutum sricum.
Teresa: Thersia, ae f. Uso: Madre - de Cal-
cuta, Mater Thersia a Calcutta.
tergiversacin: tergiverstio, onis f.
terliz, v. dril.
termal: thermalis, e. Sin: thermarum (gen
pl); clidus. Uso: aguas -, thermae, arum fpl;
clidae aquae.
termas: (baos pblicos de los romanos; edi-
ficio con baos de aguas termales) thermae,
arum fpl // (sitio donde hay aguas termales
para baarse) clida lavacra. Sin: calntia
stagna; aquae clidae.
termes, v. trmite.
trmico : thrmicus, a, um. Sin : thermnti-
cus; temperii vel caloris (gen); ad calorem
prtinens. Uso: energa -, energa vel vis thr-
mica.
terminacin: termintio, onis f.
terminal: adj terminalis, e. Sin: extremus; ad
trminum ttinens. Uso: punto -, punctum
terminale; slaba, vocal -, sllaba, vocalis ter-
minalis // (estacin) sttio terminalis.
terminal (Inform, mquina con teclado y
pantalla mediante la cual se proporcionan
datos a una computadora o se obtiene infor-
macin de ella): terminale, is n.
terminar: (poner trmino a algo) fnire. Sin:
terminare; liquid ad finem (vel xitum) per-
dcere; alicius rei finem fcere. Uso: - la
guerra, bellum finire; - el discurso, oratio-
nem finire // (acabar) liquid confcere, per-
fcere, pergere // intr desnere. Sin: cdere.
Uso: - en pez, desnere in piscem; la libertad
termina en la esclavitud, libertas cadit in ser-
vtium; palabras que terminan del mismo
modo, verba eodem pacto cadntia; verba
quae cadunt simliter.
trmino: (palabra) verbum, i n. Sin: voc-
bulum; vox, vocis f; trminus, i m. Uso: -
tcnicos, verba rtium prpria; vocbula
cuiusdam artis (vel disciplinae) prpria; - tc-
nico del pluralismo, trminus tchnicus plu-
ralismi; en estos -, his verbis; sin medios -,
non contis nec remulco // (fin) finis, is m. Sin:
trminus.
terminologa: terminolgia sive -loga, ae f.
Sin: terminorum (scintiae vel artis) stdium;
nomenclatura; nmina, um npl; vocbula,
orum npl; voces locutionesque; verba dictio-
nesque; prpria alicius disciplinae (vel doc-
trinae, vel artis) vocbula. Uso: -
econmico-social, de re oeconmica et so-
ciali voces locutionesque; rerum oeconomi-
carum et socilium nmina; - elegante, sermo
legans; sermonis elegntia; - latina, termi-
nolgia latina; la nueva -, nova verba; verbo-
rum (vel vocabulorum) nvitas; - popular,
plebius sermo; - tcnica, artis vocbula; la -
usada por un escritor, prpria cuiusdam
scriptoris verba; terminorum usus cuiusdam
scriptoris.
terminolgico: terminolgicus, a, um. Sin:
ad vocbula prpria spectans.
termitero: trmitum tectum.
trmite: tarmes vel termes, mtis m. Uso: las
-, trmites, um mpl; formicae trmites.
termo: thermphorum, i n; thermphorus, i
m. Sin: thermophylcium; thermolagoena;
lagoena caldria vel calefactria; lagoena c-
lida servans vel rtinens; (para conservar la
temperatura fra) lagoena frigidria; lagoena
termo
1052
frgida servans vel rtinens.
termobaromtrico: thermobaromtricus, a,
um.
termobarmetro: thermobarmetrum, i n.
termocauterio: thermocautrium, ii n.
termocauterizacin: thermocauteriztio,
onis f.
termoconvector: instrumentum convect-
rium.
termodifusin: thermodiffsio, onis f. Sin:
caloris diffsio vel propagtio.
termodinmica: thermodynmica, ae f; ther-
modynmice, es f. Sin: thermodynmica doc-
trina, disciplina, rtio, ars; caloris eiusque
vrium leges ac doctrina.
termodinmico: thermodynmicus, a, um.
termoelectricidad: (energa producida por
el calor) thermolectris, dis f. Sin: thermo-
lectrcitas; thermolctrica vis // (parte de la
fsica que estudia esta energa) thermolc-
trica doctrina, disciplina, scintia.
termoelctrico: thermolctricus, a, um.
termoestesia: thermoaesthsia sive -aesthe-
sa, ae f.
termoestesimetro: thermoaesthesime-
trum, i n.
termofobia: thermophbia sive -phoba, ae f.
Sin: caloris horror, pavor, terror, metus,
timor.
termforo: adj thermphorus, a, um // sust
thermphorus, i m; thermphorum. Sin:
lodcula thermntica.
termognesis: thermognesis, is (ac -in) f.
termognico: thermognicus, a, um. Sin: ad
thermognesin prtinens.
termgeno: thermgenus, a, um. Sin: calo-
rem gignens.
termografa: thermogrphia sive -grapha, ae
f.
termogrfico: thermogrphicus, a, um.
termgrafo: thermgraphum, i n. Sin: ther-
mogrphium.
termograma: thermogramma, tis n.
termologa: thermolgia sive -loga, ae f.
Sin: caloris (vel de calore) doctrina, disci-
plina, scintia.
termolgico: thermolgicus, a, um. Sin: ad
thermolgiam (vel ad caloris doctrinam) tti-
nens.
termomagntico: thermomagnticus, a, um.
Sin: ad thermomagnetismum (vel ad thermo-
magnticam vim) spectans.
termomagnetismo: (magnetismo desarro-
llado por el calor) thermomagnetismus, i m.
Sin: thermomagntica vis // (parte de la F-
sica que trata de este magnetismo) thermo-
magntica doctrina, disciplina, scintia.
termomanmetro: thermomanmetrum, i n.
termomecnica: thermomechnica, ae f.
Sin: thermomechnica doctrina, disciplina,
scintia; caloris mechnica.
termomecnico: thermomechnicus, a, um.
termobaromtrico
1053
Sin: ad thermomechnicam (vel ad caloris
mechnicam) prtinens.
termomtrico: thermomtricus, a, um. Sin:
ad caloris ndicem ttinens.
termmetro: thermmetrum, i n. Sin: caloris
index, dcis mf. Uso: el - seala 20 grados
bajo cero, thermmetrum viginti gradus infra
0 nmerum ndicat.
termonuclear: thermonuclearis, e; ther-
monuclerius, a, um. Sin: thermoatmicus.
termoqumica: thermochmica, ae f; thermo-
chmica; thermochmice, es; thermochmia,
thermochmia; thermochmica (vel thermo-
chmica) doctrina, disciplina, scintia.
termoqumico: thermochmicus vel thermo-
chmicus, i m.
termos, v. termo.
termoscopia: thermoscpia sive -scopa, ae
f.
termoscpico: thermoscpicus, a, um. Sin:
ad thermoscpiam spectans.
termoscopio: thermoscpium, ii n.
termscopo, v. termoscopio.
termosifn: thermospho vel thermosphon,
onis m. Sin: caleductus, us m; calefacientis
aquae ductus; instrumentum calefactrium;
calefctio aquria.
termostato o termstato: thermstatum, i n.
Sin: caloris moderatrium.
terracota: terra cocta vel fctilis. Sin: figura-
lis creta. Uso: de -, fctilis, e.
terrapln: agger, ris m. Uso: construir un -,
ggerem fcere, apparare, icere, exstrere,
instrere.
terraplenar: (llenar de tierra un vaco o
hueco) ggere explere vel vestire // (acumu-
lar tierra para levantar un terrapln) agge-
rare (vel exaggerare) terram.
terrqueo: terrqueus, a, um.
terraza: solrium, ii n. Sin: subdval, lis n;
subdile, is n. Uso: - cubierta, subtegul-
neum.
terremoto: terraemotus vel terrae motus (-us
m). Sin: terrae tremor vel frmitus (-us m);
concssio, onis f. Uso: - ondulatorio, terrae
oscilltio; centro del -, centrum terraemots;
sacudimiento de -, concussus, us m ; el terre-
moto tuvo una intensidad de 8, 9 grados
segn las mediciones sismolgicas, terrae-
motus secundum mensuras sismolgicas for-
titdinem 8, 9 grduum hbuit; se dice que la
intensidad del - fue de 8,7 grados en la es-
cala de Richter, vis concussionis in scala
richteriana octo vrgula septem fuisse dicitur.
terreno: - fiscal, ager (agri m) pblicus.
terrestre: adj terrestris, stre; terrester, stris,
stre // sust terrcola, ae f. Sin : orbcola, ae f.
Uso: los -, orbcolae, arum mpl; terrcolae,
arum mpl.
terrier, v. fox terrier.
terrgeno: adj terrgenus, a, um. Sin: e terra
gnitus, natus, ortus; terrae prprius // sust
terrgena, ae mf.
territorial: territorialis, e. Uso: lmites -,
territoriales trmini.
territorialidad: territorilitas, atis f. Sin:
territorialidad
1054
territorilium legum vis.
territorio: territrium, ii n. Sin: fines, ium
mpl; (en sentido amplio) rgio, onis f. Uso: -
antrtico, austrina rgio.
terrn: (pedazo pequeo de azcar u otras
cosas) - de azcar, scchari frstulum vel
pastillus.
terrorfico: formidulosus, a, um. Uso: gue-
rra muy -, formidulosssimum bellum.
terrorismo: terrorismus, i m. Sin: tromocr-
tia sive -crata, ae f; terrfica vel saeva domi-
ntio; terror. Uso: - internacional,
tromocrtia internationalis; - como sistema,
terrendi rtio; omnes terrendi rtio; emplea el
- como sistema, omnes terrendi ratione ab-
titur; en esa regin domina el -, in ea regione
terror dominatur; naciones que favorecen el -,
civitates terrorismo faventes.
terrorista: adj terrorsticus, a, um. Sin: tro-
mocrticus; ad rgimen terroris prtinens.
Uso: ataque -, mpetus (-us m) terrorsticus;
crimen -, fcinus terrorsticum (in + ac);
golpe -, ictus (-us m) terrorsticus; red - Al
Qaida, rete terrorsticum Al Qaida // sust
terrorista, ae m. Sin: trritor; tromcrata, ae
m; tromcrates, ae m; terroris fautor; homo
terrficus; homo seditiosus et saevus; homo
facinorosus, scelestus, nefrius; homo terro-
rem ppulo ngerens vel nferens; qui terro-
rem (ppulo) facit, nicit, affert, infert
(referido al presente). Uso: - islmicos, tro-
mcratae islamstici; terroristas Tupac
Amaru, tromcratae tupacamaruenses; terro-
ristas de extrema derecha o izquierda, trom-
cratae, extremarum prtium dexterarum aut
sinistrarum sectatores; hay que capturar a los
-, territores capiendi sunt.
terso: (limpio, ntido) tersus, a, um. Sin: n-
tidus; poltus // (fig, tratndose de lenguaje,
estilo, etc, puro, limpio, bruido) purus, a,
um. Sin: limatus; tornatus; poltus.
tersura: nitor, ris m. Sin: lvitas. Uso: - de
lenguaje, nitor orationis vel loquendi.
tesina: thesina, ae f.
tesis: thesis, is (ac -in, abl -i) . Sin: questio;
propostio; propsitum; res propsita; sentn-
tia. Uso: considerar una -, causam gere; in
quaestione versari; proponer una -, causam
propnere vel pnere // (disertacin presen-
tada para doctorarse) thesis, is f. Sin: ques-
tio lureae adipiscendae // (en la mtrica
clsica, descenso del pie con que se regulaba
el ritmo) thesis, is f. Sin: postio; tempus
forte.
tesmforo: thesmsphorus, a, um. Sin:
lgifer, fra, frum.
tesmotetas, testomotetes o tesmoteto: thes-
mothtus, i m; thesmothta, ae m. Sin: legum
custos.
tesorera, v. cajera.
tesorera: (erario) aerrium, ii n. Sin: pbli-
cum aerrium // (administracin del erario
pblico) aerrii pblici administrtio.
tesorero: thesaurrius, ii m. Sin: thesauren-
sis, is m; thesuri custos, praefectus, praep-
situs, procurator; mensrius; arcrius; custos
pecniae; aerrii custos; aerrio praefectus.
tesoro: thesurus, i m. Uso: del -, thesaur-
rius; la Isla del -, Insula Thesaurria; ministro
del -, aerrii praefectus // (fig, de persona)
delciae , arum fpl. Uso: - mo! , dulcssima
rerum!
test: probtio, onis f. Sin: proba, ae f; exa-
men; experimentum; perculum.
territorio
1055
Testamento: Antiguo -, Vetus Testamentum.
testera: (adorno para la frente de las caba-
lleras) v. frontalera.
testculo: testculus, i m. Sin: cleus. Uso:
que tiene testculos, coleatus.
testificar: testari.
testigo: testis, is m. Uso: - clave, testis decre-
trius; - ocular, testis oculatus; spectator ac
testis; testigos de Jehov, testes Ihovae; pre-
sentar testigos, testes dare, proferre, adhi-
bere; presentar a uno como - de una cosa,
alicius rei testem adhibere liquem.
testimonial: testimonialis, e. Uso: testimo-
niales, letras comunicatorias, testimoniales,
um; ltterae testimoniales vel commendat-
ciae; consignationes.
testimonio: testimnium, ii n. Sin: testific-
tio. Uso: - personal, personalis testifictio.
teta: papilla, ae f. Sin: mamilla.
tetnico: tetnicus, a, um. Sin: ttani (gen).
ttano: ttanus, i m. Sin: nervorum rigor.
Uso: enfermo de -, ttano affectus, laborans;
nervorum rigore laborans.
tte--tte: collquium inter duos. Sin : sin-
gulare collquium.
tetera : theria, ae f. Sin : capedncula the-
ria vel theana; ccuma theria; theae ccuma,
cucumella, cucmula. Uso : - elctrica, llula
theae scino diluendae.
tetracordio: tetrachordum vel tetrachordon, i
n; tetrachordos, i m.
tetracordon, v. tetracordio.
tetradracma: tetradrachmum, i n.
tetraedro: tetrhedrum vel tetrhedron, i n.
Sin: corpus quttuor habens ltera.
tetragonal: quadrngulus, a, um. Sin: qut-
tuor ngulos habens.
tetrgono: adj tetragnus, a, um. Sin: tetra-
gnicus; tetragonalis // sust tetragnum, i n.
tetrarca: tetrarcha, ae f; tetrarches, ae m.
tetrarqua: tetrrchia sive -archa, ae f.
tetrstico: tetrstichus, a, um.
tetratologa: tetratolgia sive -loga, ae f.
Sin: qudruplex drama; scenicum spectcu-
lum in quattuor divisum partes. Uso: - musi-
cal, tetralgia msica.
tetravalente: tetrvalens, entis.
tetrodo: ttrhodos vel ttrhodus, i f.
tergia: thergia sive -urga, ae f.
tergico: thergicus, a, um.
tergo: thergus, i m.
teutn: adj tutonus, a, um. Sin: teutnicus //
hab Tutones, um; Tutoni, orum mpl. Sin:
Germani.
teutnico: teutnicus, a, um.
textil: adj txtilis, e // sust txtile, is n.
texto: (documento escrito) textus, us m. Uso:
- clsicos, textus clssici; - constitucional o
de la constitucin, textus constitutionalis; -
crtico, textus crticus; - crticamente recons-
truido, restablecido, textus ad criticorum ra-
texto
1056
tionem exactus; - escolar, libro de -, liber
scholaris; scholaris liber didasclicus; liber
scholarum sui destinatus; - impreso,
typoscriptum; - latino original, textus latinus
idemque originalis; - oficial, textus officialis;
- original en francs, textus originalis fran-
cogllice scriptus // (pasaje de una obra lite-
raria) locus, i m. Uso: el - de la ley, legis
verba; ipsa legis verba // (libro de -) liber in
scholarum usum ditus.
textual: textualis, e. Uso: crtica -, crtica
textualis.
textura: (disposicin y orden de los hilos en
una tela) trama, ae f // (operacin de tejer) v.
tejedura // (estructura de una obra de inge-
nio) compostio, onis f. Sin: contextus vel
textus, us m.
tez: cutis color.
thriller: formidulosa vel horrbilis fbula.
thrilling: formidulosus, a, um. Sin: horrbi-
lis.
ta: (paterna) mita, ae f, (materna) matr-
tera. Sin: thia; patris vel matris soror; thia pa-
terna vel materna.
tiara: (mitra papal) tiara, ae f. Sin: tergmina
vel trigmina tiara; tergminum vel trigmi-
num sertum; tiara Pontficis Mximi.
Tbet: Tibetum, i n. Sin: tibetana (vel tib-
tica) ntio vel rgio.
tibetano: adj tibetanus, a, um // hab Tibetani,
orum mpl.
tibieza: (calidad de tibio) tepor, ris m //
(falta de fervor) nimi lnguor. Sin: caritatis
lnguor; pietatis lnguor; - en la caridad, c-
ritas defervescens, lnguens, tepens, tepes-
cens; - en la piedad, petas defervescen
tibio: tpidus, a, um. Sin: tepens; teprus;
eglidus. Uso: agua -, tpida vel eglida
aqua; temperatura -, tepor, ris m; estar -, te-
pre; volver -, tepefcere; volverse -, teps-
cere, tepre coepisse // (fig, flojo,
descuidado) tpidus, a, um. Sin: lnguidus;
remissus; remissus ac lnguidus; segnis; n-
glegens, entis.
tiburn : canis marinus. Sin: squalus, i m.
Uso: - hembra, marina cancula.
ticket, v. boleto, entrada.
tictac: tuxtax n indecl. Sin: pulsus, us m; per-
cussus, us m; crpitus, us m. Uso: - del reloj,
horolgii pulsus.
tiempo: tempus, pris n. Sin: sptium tm-
poris. Uso: - libre, tium; tii tempus; tempus
subcisivum, subsicivum vel subsecivum;
horae inertes; tempus lberum; tempus a la-
bribus vcuum; sptium vel intervallum a
negtiis lberum; - local, tempus locale; a las
7.59 (- local), hora 7.59 (tmporis localis); -
de trabajo, tempus operandi; desperdiciar el
-, tempus inutliter trere; pasa el -, tempus
ruit, fluit, manat; con el andar del -, progre-
diente vel procedente tmpore; en - del co-
munismo, tmpore communstico; no haba -
para perder, tempus terendum non erat // (en
los motores) - de admisin, ditus (-us m);
admssio; tempus ditus vel admissionis; - de
compresin, comprssio; tempus compres-
sionis; - de combustin, combstio; tempus
combustionis; - de escape, xitus (-us m);
tempus xitus // Dep congrssio, onis f. Sin:
tempus, ris n. Uso: medio -, dimdium tem-
pus (-ris n); primer -, prius tmporis sp-
tium; en el primer -, in prima congressione;
segundo -, lterum tmporis sptium; ludi l-
tera pars; - suplementario, tempus additcium
// (estado de la atmsfera) tempestas, atis f.
textual
1057
Sin: tempus, ris n; caelum, i n; caeli status
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrgia; - favorable, propicio, tem-
pestas idnea; - lindo, sereno, sudum, i n;
caelum serenum; tempestas serena; - llu-
vioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto
de nubes, tempestas nbila; - otoal, tempus
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tem-
pus vernale; ver, veris n; - variable, tempes-
tas vria; mal -, adversa tempestas; cambio
de -, tempestas commutata // Ms modus, i
m. Sin: nmerus.
tienda: (casa, puesto o lugar donde se ven-
den al pblico artculos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: cau-
pona; institrium; taberna mercatria; ta-
berna vendiblium vel rerum venlium;
pantoplium. Uso: - de alfarero, v. alfarera;
- de comestibles, taberna esculentorum; pe-
nurium; - de dulces, v. confitera; - de hela-
dos, v. heladera; - de juguetes, taberna
crepundiorum; - de novedades, novarum
rerum taberna; - de prendas de vestir, vesti-
mentorum taberna; taberna vestiria; taberna
textlium; - de verduras, v. verdulera; - de
vinos, v. vinatera; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazn de palos hincados en tie-
rra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernculum, i n. Uso: armar la -,
tabernculum statere, pnere, collocare.
tiendecita: tabrnula, ae f. Sin: caupnula.
tientas: a -, tentabundus, a, um. Uso: ir a -,
iter praetndere, praetentare; tentabundum ire
vel incdere; fig haesitare; dubitare.
tierra: (planeta que habitamos) terra, ae f.
Sin: tellus, ris f Uso: por - y por mar, terr
marique // (en oposicin al mar) tellus, ris f
// (el suelo) humus, i m. Sin: terra, ae f. Uso:
dar la vuelta a la - con la azada, biplio
terram convrtere vel pastinare.
Tierra del Fuego: Terra Ignium.
tiflitis: typhlitis, dis f ; typhlites, is f. Sin:
caeci intestini inflammtio.
tifo : typhus, i m. Sin : febris tphica. Uso: -
exantemtico, typhus exanthemticus; tener -,
typho (vel febri tphica) aegrotare.
tifn : typho vel typhon, nis (ac pl -as) m.
Sin : turbo, bnis m; procella vehements-
sima. Uso: el - Katrina, typho, qui appella-
tur Katrina; el - Stan, typhon, cui nomen
Stan.
tigre: tigris, is mf.
tijera o tijeras : forfex, fcis mf. Sin : - pe-
quea, forfcula; cortar con -, frfice secare,
cedere, praecdere (quitar cortando).
tijereta: (zarcillo de las vides) clavcula, ae f
// tijera pequea, v. tijera.
tijeretada o tijeretazo: frficis vel forfculae
ictus (-us m). Sin: sctio frfice facta.
tilde: tilde, es f.
tilo: tlia, ae f.
timador, v. estafador.
timba: (casa de juego) v. garito.
timbal: (especie de tambor) tmpanum, i n.
Uso: - de macarrones, pastae tubulatae tm-
panum; - de arroz, oryzae tmpanum.
timbrar, v. sellar.
timbre: (sonido caracterstico de una voz o
instrumento) soni qulitas vel color. Uso: -
desagradable, vox spera; - desentonado,
vox bsona; - dulce de voz, vox dulcis vel
timbre
1058
lenis; - enronquecido, vox subruca; - lindo ,
vox splndida; splendor vocis; - sonoro, vox
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; -
de voz, vocis sonus, qulitas, genus (-nris n);
el diverso - de las voces, vocum varietates; -
de voz agradable, vox suavis; - de voz fin-
sima, vcula; vox exgua; cambiar el - de
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador)
pulsbulum, i n. Sin: mallolus. Uso: tocar
el -, mallolum pulsare; pulsbulum movere
vel tractare // (campanilla) tintinnbulum, i
n. Uso: - elctrico, elctricum tintinnbulum;
- de alarma, tintinnbulum instantis periculi;
- de la puerta, del telfono, tintinnbulum ia-
nuae, telephni; presionar el -, tintinnbu-
lum prmere vel pulsare; suena el - ,
tintinnbulum tinnit, tintinnit, tintinnat;
suena el - del telfono, telephnum tinnit.
timer: instrumentum tmpori praestituendo.
timiama: thymiama, tis n.
timn: (de avin, de navo) gubernculum, i
n; (de carruaje, de arado) temo, nis m; fig
gubernculum; clavus, i m. Uso: tener, guiar
el - del Estado, rei pblicae clavum tenere;
guberncula rei pblicae tractare; sedere ad
guberncula rei pblicae; dirigir el - de la
vida, temperare guberncula vitae; tener el -
del poder, clavum imprii tenere.
Timor: Timria, ae f. Uso: - Oriental, Timor
Orientalis; de -, timoriensis, e.
tmpano: (atabal, timbal) tmpanum, i n.
Uso: tocar el -, tympanizare, taedor de -,
tympanista, ae m; taedora de -, tympans-
tria, ae f // Arq fastgium, ii n // - del conducto
auditivo, tmpanum, i n. Uso: romper los - a
uno, aures obtndere licui.
tina: tina, ae f. Sin: lacus, us m; piscina; l-
veus. Uso: - de madera, tina lgnea.
tinaco: (tina pequea) tnula, ae f. Sin: alv-
olus; labrum.
tinaja: rceus, i m. Sin: cadus; dlium; (para
agua) hdria. Uso: - pequea, urcolus.
tinelo: cenculum, i n. Sin: cenatincula, ae
f.
tinglado, v. cobertizo.
tinta: (lquido que se emplea para escribir)
atramentum, i n. Uso: - azul, caeruleamen-
tum; atramentum caerlei coloris; - china,
ndicum nigrum; atramentum ndicum; - hec-
togrfica, hectogrphicum atramentum; -
negra, atramentum nigri coloris; - roja, ru-
bramentum vel rubrimentum; atramentum
rubri coloris; rubrca, ae f; mnium; agregar
con -, atramento indcere; borrar con -, v.
borrar; corregir con -, atramento corrgere.
tintero: atramentrium, ii n. Sin: atramenti
vsculum; theca atramentria.
tintn: tinntus, us m.
tintinear: tintinnare. Sin: tinnire; tintinnire;
tintinnum dere.
tintineo, v. tintn.
tintorera: (la que tiene por oficio teir o dar
tintes) infectrix, icis f. Sin: quae tingit //
(mujer del tintorero) infectoris uxor // (hem-
bra del tiburn) marina cancula.
tintorera: fullnica, ae f. Sin: infectrium;
tinctrium; infectoris officina; siccarum la-
vationum taberna; inaquosarum lotionum ta-
berna; siccum vel siccneum fullnium.
tintorero: infector, oris m. Sin: colorator.
tia: Md porrgo, gnis f. Sin: scbies, ei f;
timer
1059
pityrasis, is f. Uso: padecer -, scbie vel
porrgine laborare // (fig, miseria, roa) sor-
des, ium fpl. Sin: srdida parsimnia.
tioso: porriginosus, a, um. Sin: porrgine la-
borans.
to: (paterno) ptruus, i m, (materno) avncu-
lus, i m. Sin: thius; patris vel matris frater;
thius paternus vel maternus // - del padre, del
abuelo, del bisabuelo de una persona, p-
truus (vel avnculus, si es materno) magnus,
maior, mximus // (coloq, hombre casado o
de cierta edad) bonus. Uso: el - Lucas, bonus
Lucas // - vivo, equi circumfornei; v. caba-
llitos, calesitas.
tiovivo, v. to (- vivo).
tpico: tpicus, a, um.
tipo: (pieza de la imprenta y de la mquina
de escribir) typus, i m. Sin: character, ris m;
typographum; ltterae nota vel forma; - de
bronce, aneus typus; - de color negro y rojo,
typi nigri et rubri coloris; - de madera, typus
lgneus; - de metal, typus metllinus // (clase,
ndole, naturaleza de las cosas) genus, nris
n. Sin: spcies, i f. Uso: tipos de deporte, lu-
dorum gnera; ludendi gnera; - de sociedad,
spcies societatis // Med typus. Uso: tipos de
fiebre, fbrium typi // (figura tpica) forma,
ae f. Sin: exemplum; exemplar. Uso: - crimi-
nal, exemplar hminis scelestssimi; coloq, -
raro, singulare caput; un lindo - (original,
alegre, bufn), festivum caput; captulum le-
pidssimum; ridculum caput.
tipgrafa: typgrapha, ae f. Sin: typothtria,
ae f.
tipografa: (imprenta) typographum, i n.
Sin: typographum editrium; officina typo-
grphica, librria, gutenbrgia // (arte de im-
primir) typogrphia sive -grapha, ae f. Sin:
ars typogrphica, impressria, excusria,
typogrphica; ars imprimendi.
tipogrficamente: typogrphice. Sin: per
typogrphiam; typogrphica ratione.
tipogrfico: typogrphicus, a, um. Sin: im-
pressrius. Uso: arte -, typogrphica ars; m-
quina -, scriptria mchina; maquinaria -,
scriptria machinamenta.
tipgrafo: typgraphus, i m. Sin: impressor;
typotheta, ae m; librorum pifex vel rtifex;
artis typogrphicae exrcitor.
tipologa: typolgia sive -loga, ae f.
tira: - cmica, libellus pictogrphicus, scae-
nogrphicus, fumpticus, nubeculatus.
tirabuzn, v. sacacorchos.
tirada: cpia (-ae f) exemplrium vel exem-
plorum. Sin: nmerus exemplorum. Uso:
vender toda la -, mnia divndere exempl-
ria.
tirador: franco -, manuballistrius tectus //
(en pl, tiras que sostienen el pantaln u otras
prendas), v. tirantes.
tiraje, v. tirada.
tirana: tyrannis, dis f. Uso: - comunista,
tyrannis communstica.
tirnico: tyrnnicus, a, um. Uso: decisin -,
tyrnnicum conslium.
tirantes: (las dos cintas o tiras que sostienen
el pantaln u otras prendas de vestir) tend-
culae, arum fpl. Sin: cngula, orum npl; bra-
carum cngula vel habenae; fascolae
sustinendis bracis. Uso: - cruzados, decussa-
tae fascolae bracas sustinentes.
tirantes
1060
tirar: (lanzar, disparar) emttere, icere, pul-
sare. Uso: (en el ftbol) - una pelota al arco,
follem vel pilam in portam impllere, icere,
pulsare, mttere; - una pelota fuera del arco,
follem vel pilam extra palos impllere ; -
al blanco, in scopum collineare; - al plato,
emttere in discum; - al pichn, emttere in
columbas, - el cigarro a medio fumar, volu-
men mdium absumptum abcere.
tiro: (accin de lanzar) iactus, us m. Sin:
coniectus vel missus, us m; conictio, ems-
sio, mssio, iacultio, onis f. Uso: - con arco,
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iac-
tus, ictus (-us m); campo de -, iaculatria pa-
laestra // (disparo) emssio, onis f. Sin:
(plmbeae) glandis emssio. Uso: un - de
fusil, sclopettio; - al blanco, exercittio
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis misslibus, locus colli-
neandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estam-
pido que produce un arma de fuego) fragor,
ris m. Uso: se oy un - de fusil, sclopeti fra-
gor auditus est; sclopettio audita est.
tiroidectoma: thyroidectmia sive -toma,
ae f. Sin: thyridis resctio.
tiroides: thyrides, is f; thyride, es f. Sin:
glndula tyroida; glndula thyrides.
tirn: de un -, uno tenore. Sin: uno spritu;
uno mpetu; continenter. Uso: decir de un -,
uno vel continenti spritu dcere.
tirotear: iterata vel plura plumba emttere, i-
cere, concere, expldere. Sin: iteratas vel
plures glandes emttere ...
tiroteo: crebrae iaculationes vel explosiones,
um fpl.
tirulero: mquina -, involutrium, ii n. Sin:
mchina involutria.
tirulo: cylindrus, i m. Sin: rtulus. Uso: capa
del -, toga; capillo del -, involucrum; integu-
mentum; tripa del -, intestina, orum npl; um-
bilcus, i m.
tisana: medicata ptio vel sorbtio, onis f.
Uso: - de arroz, ptisanrium; ptisanrium
oryzae, - de cebada, tsana vel ptsana, ae f.
tsico: phthsicus, a, um. Sin: tbidus; phthisi
vel tabe laborans, affectus, infectus; qui tabe
vel febri hctica laborat . Uso: morir -, tabe
interire; ser -, phthisi consumi; tabe labo-
rare; volverse -, in phthisim incdere // (con-
cerniente o relativo a la tisis) phthsicus, a,
um. Sin: ad phthisim vel ad tabem ttinens.
tisiofobia: phthisiophbia sive -phoba, ae f.
tisiognico: phthisiognicus, a, um.
tisiognesis: phthisiognesis, is f (ac -in).
tisiologa: phthisiolgia sive -loga, ae f. Sin:
doctrina de phthisi vel de labe.
tisilogo: phthisilogus, i m. Sin: phthisis vel
tabis peritus.
tisioneumona: phthisiopneumnia sive
-mona, ae f.
tisioterapia. phthisiotherapa, ae f.
tisis: (enfermedad que produce consuncin
gradual y lenta; fiebre hctica y ulceracin
en algn rgano) phthisis, is f. Sin: tabes, is
f. Uso: padecer de -, phthisi (vel tabe) labo-
rare vel consumi // (tuberculosis pulmonar)
phthisis pulmnea.
titanio: titnium, ii n.
ttere: neurospaston vel neurospastum, i n.
Sin: pupus, ppulus; mbile lignum; lignola
tirar
1061
figura; icncula lusria; imagncula puellaris
vel puerilis. Uso: espectculo de tteres, neu-
rospastorum vel pupulorum spectculum; te-
atro de tteres, theatrum neurospsticum //
(fig, sujeto informal y tonto) ineptus vel levis
homo. Sin: homo inconstans, mutbilis; alie-
nae voluntatis minister; alienae voluntati
obediens. Uso: eres un -, dceris ut ppulus
vel neurospastum; ppulus vel imagncula
es.
titerero, v. titiritero.
titeretada: futlitas, atis f. Sin: lvitas; ridcu-
lum.
titerista, v. titiritero.
titiritero: (persona que maneja los tteres)
neurospastorum vel pupulorum magister, agi-
tator, moderator, rector. Sin: neurospsticus
magister // (acrbata o artista circense) v.
equilibrista.
titubear: titubare. Sin: haesitare; dubitare;
labare; fluctuare nimo; incertum esse, in
dbio esse. Uso: - al hablar, balbucir, que-
darse cortado, offensare.
titulacin: titultio, onis f.
titulado: cui ttulus est. Sin: qui, quae, quod
inscrbitur. Uso: el libro - , liber qui inscr-
bitur, liber cui ttulus vel index est ; la re-
vista - Vox Latina, peridici commentrii,
quibus est index Vox Latina.
titular: (dicho del que ocupa un cargo te-
niendo el ttulo o nombramiento correspon-
diente) titularis, e. Sin: legtimus. Uso:
cannigos, obispos -, cannici, epscopi titu-
lares // sust titularis, is m. Sin: legtimus of-
fcio praepsitus vel legtima offcio
praepsita // (poner un ttulo) nomen ndere.
Sin: dare ndicem (libro vel commentrio, a
un libro o a una revista).
ttulo: (- de libro) inscrptio, onis f. Sin:
index, dcis mf. Uso: - de una comedia, de un
libro, de un captulo, fbulae, libri, cpitis
inscrptio // (diploma ministerial que acredita
oficialmente el coronamiento de una carrera
o profesin) diploma (-tis n) acadmicum;
ttulus acadmicus. Uso: - de doctor, doctoris
ttulus; - acadmicos reconocidos oficial-
mente, diplmata acadmica pblice gnita //
(documento que representa deuda pblica o
valor comercial) diploma nummrium. Sin:
ttulus (pecunirius); sngrapha (pecniae);
ttulus pblici censs. Uso: - al portador, di-
ploma nummrium possessori ratum; - nomi-
nativo al portador, diploma nummrium
nominativum // (calificativo de dignidad con-
cedido a una persona) nomen, mnis n. Sin:
ttulus. Uso: el - de rey, regis vel rgium
nomen; le dieron el - de rey, regem eum
appellaverunt; - de gloria, laus, laudis f;
glria; es un - de gloria para m, hoc laudi
est mihi.
tiza: creta, ae f. Sin: lapillus cretceus. Uso:
agarra la -!, sume vel tolle cretam!
tlipsis: thlipsis, is f.
tmesis: tmesis, is f.
TNLA: exrcitus nationi Hibrniae liberan-
dae.
toalla: manutrgium, ii n. Sin: lnteum, linte-
amen; mantele, mantlium, mantile; mappa;
facitrgium (lienzo para secarse la cara).
Uso: - elctrica, mantele elctricum; - de
bao, gauspina (balneria); secarse las
manos con una -, lnteo extrgere sibi manus.
toallero: manutrgii vel lntei sustentculum.
toast: tosti quadra (-ae f).
toast
1062
toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofnus,
tofneus, tofcius, tofceus.
tobogn: (deslizadero artificial) delabcu-
lum, i n. Sin: delabculum; prolabculum; in-
clinatum delabculum.
tobera: os tubi.
toca: calvtica, ae f.
tocadiscos: discphonum sive -phnum, i n.
Sin: grammphonum sive -phnum; gram-
mophnium; machnula discos phonogrphi-
cos circmagens. Uso: - automtico porttil,
discphonum portbile automatrium vel au-
tmatum; - estereofnico, grammphonum
stereophnicum; - porttil, discphonum
porttile.
tocado: (arreglo personal, particularmente
de las mujeres) mundtia, ae f vel mundties,
i f. Sin: mundtiae, arum fpl; cultus (-us m)
crporis; crporis mundtia; crporis cultus
et ornatus (-us m). Uso: - femenino, cultus
mulebris; mundus mulerum; - demasiado
rebuscado, nmius sui cultus; mundtia ex-
quisita nimis; simple en su -, simplex mund-
tiis // (peinado y adorno de la cabeza, en las
mujeres) comae vel capillorum ornatus //
(aposento para el -) cella comatria. Sin: cul-
ts crporis cella; cella munditiarum; cella
mundtiis apta.
tocador: (mueble con espejo para el peinado
y aseo) mensa comatria. Sin: bacus, mensa
mundtiis apta // (aposento para el aseo) v.
tocado // (caja o estuche con objetos de -) v.
neceser // (persona que tae un instrumento
msico) - de instrumento msico de viento,
tbicen, cnis m; - de instrumento msico de
cuerdas, fdicen, cnis m; - de cuerno, crni-
cen, cnis m; v. tocar.
tocai: hungricum vinum.
tocar: - un instrumento, cnere con el abl del
instrumento, por ej, cornu cnere; - instru-
mentos msicos, instrumenta msica tractare;
- un instrumento msico de cuerdas, psllere
(usado absolutam); - un instrumento de per-
cusin, instrumentum msicum pulsare; - los
crtalos, las castauelas, crotalizare; - la
flauta, tbias inflare; fdibus vel tbi cnere //
(llamar, sonar) toca el telfono, sonat vel tin-
nit telephnum.
tocayo, v. homnimo.
tocinera: taberna porcina.
tocinero, v. salchichero.
tocino: (carne gorda del cerdo, y especial-
mente la salada) pinguis suis caro. Sin: pin-
gue (pinguis n) suillum; caro salita vel
siccata // (lardo) lardum vel lridum, i n.
tocologa: tocolgia sive -loga, ae f.
toclogo: toclogus, i m.
tocn: (parte del tronco que queda unida a
la raz cuando cortan un rbol) caudex, dcis
m.
todava: etiamnunc vel etiam nunc. Sin:
etiamnum (- al presente); etiamtum vel etiam
tum, etiam tunc (- en el pasado); adhuc (- al
presente o en el pasado) .
toga: (prenda principal exterior y de ceremo-
nia) toga, ae f. Sin: vestis iudiciria (- usada
por los magistrados y abogados); vestis pro-
fessria (- usada por los profesores univer-
sitarios en ciertas ceremonias).
togado: togatus, a, um.
Togo: Togum, i n.
toba
1063
togols: adj toganus, a, um // hab Togani,
orum mpl.
toilette: hacerse la -, v. arreglarse.
tolete: (esclamo) scalmus, i m.
tolemaico: ptolemicus, a, um.
tolerancia: tolerntia, ae f. Uso: - religiosa,
tolerntia religiosa.
tolueno: toluolum, i n.
toma: captus, us m. Sin: cptio; apprehnsio
vel prehnsio. Uso: - de aire, ductus (-us m)
ris; - de corriente, elctridis prehnsio; v.
interruptor; - de hbito, vesttio, onis f; rite
sumpta religiosa vestis; - de posesin de un
cargo o dignidad, mneris vel dignitatis pos-
sssio; - de tabaco, tabaci mica (-ae f); pulve-
rati tabaci mica; nicotiani plveris mica, - de
tierra, terrae captus // (Cinem, accin y
efecto de fotografiar o filmar) imprssio pho-
togrphica vel cinematogrphica.
tomacorriente, v. toma.
tomar: - en sus manos, in manus smere //
(beber) v. esta voz.
tomate: lycoprsicum, i n. Sin: solanum
lycoprsicum; lycoprsicum esculentum.
Uso: conserva de -, lycoprsici liquamen
(-mnis n) vel decoctum (-i n).
tomillo: thymus, i m; thymum, i n.
tominejo: todus, i m. Sin: anthphilus, i m.
tomismo: (como sistema filosfico) thomis-
mus, i m. Sin: Thomae Aquinatis doctrina;
Divi Aquinatis philosophandi rtio // (como
sistema filosfico continuado por los segui-
dores de Santo Toms) Aquinatis eiusque
sectatorum philosphia // (como escuela)
Thomae Aquinatis schola.
tomista: thomista, ae m. Sin: thomismi fau-
tor, sectator, studiosus; Aquinatis philos-
phiae sectator; qui Thomam Aquinatem
squitur.
tomstico: thomsticus, a, um. Sin: ex Tho-
mae Aquinatis doctrin.
tomo: volumen, mnis n. Sin: tomus, i m.
tomografa: tomogrphia sive -grapha, ae f.
Uso: - computada, tomogrphia computat-
ria.
tonada: cantilena, ae f.
tonalidad: tonlitas, atis f. Sin: (de colores)
colorum tonlitas; genus (-nris n) colorum,
colorum rtio; (de sonidos) sonorum rtio;
genus vocis vel vocum.
tonel: dlium, ii n. Sin: cupa, ae f; cadus, i
m. Uso: - capaz de 900 litros, dlium non-
gentorum hecatolitrorum capax; fabricante
de toneles, dolerius; v. cuba.
tonelada: tonna vel tunna, ae f. Sin: mille-
pndium, ii n; mille chil(i)orum pondus
(-dris n); mille chil(i)ogrammorum (vel
chil(i)ogrmmatum) pondus. Uso: nave de
120 -, navis centum viginti tonnarum; buque
de 30 mil -, navis triginta mllia pnderum
capiens; un peso de 45 mil toneladas, pondus
quadraginta quinque mlium tonnarum;
anualmente 10 millones de toneladas de mer-
cadera, quotannis decem miliones tonnarum
mrcium; varias - de acero, plures tonnae
chlybis.
tonelaje: onus, neris n. Sin: capcitas. Uso:
- de una nave, amphoratum, i n; navis onus
vel capcitas.
tonelaje
1064
tonelero: faber dolirius vel doliaris. Sin: cu-
prius; doliorum vel cuparum factor.
tonelito: dololum, i n.
tnico: (que recibe el tono o acento) tnicus,
a, um. Uso: acento -, accentus (-us m) tnicus
vel intentivus // (tonificante, reconstituyente)
rborans vel corrborans, antis. Sin: firmans
vel confirmans; ad vires reficiendas aptus //
sust medicamentum vel ptio corrborans.
tonificador: corrborans, antis. Sin: ref-
ciens; firmans; rcreans.
tono: (sonido) tonus, i m. Uso: claridad del -,
toni clritas; - mayor, vocis genus durum; -
menor, vocis genus molle // (colorido) color,
oris m. Uso: - suave, color levis // darse -, v.
importancia (darse -).
tonometra: tonomtria sive -metra, ae f.
tonmetro: tonmetrum, i n.
tonsila: tonsilla, ae f. Sin: fucium (vel inte-
rioris oris) glndula; v. amgdala.
tonsilar: tonsillaris, e. Sin: ad tonsillas spec-
tans.
tonsura: (accin y efecto de tonsurar) ton-
sura, ae f // (Rel , rito preparatorio que pre-
ceda a la recepcin de las antiguas rdenes
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porcin tonsurada de la cabeza) tonsura.
Sin: tonsura clericalis.
tonsurado: tonsus, a, um. Sin: sacr tonsur
insignitus; sacris initiatus.
tonsurar: (cortar el pelo o la lana) tondre
// (conferir la tonsura eclesistica) sacram
tonsuram licui tribere.
tontera: (calidad de tonto) stulttia, ae f.
Sin: fatitas // (dicho tonto) stulte dictum (-i
n).Uso: decir tonteras, ineptire; fatuari;
stulta dcere; effutire de liqua re; no se
puede decir una - mayor, nihil potest dici in-
slsius // (hecho tonto) stulte factum; res
stulta, inepta, insulsa; inptia, ae f (ms a
menudo en pl, inptiae, arum); en pl tambin
inepta, insulsa, stulta, orum. Uso: hacer ton-
teras, ineptire; inepta (vel insulsa, vel stulta)
fcere; stulte fcere; hacer muchas -, multa
stulte fcere; stulte se grere; hacer la - de
, stulte fcere quod (con el indic) // (fig,
nadera) res (rei f) nullus momenti; res le-
vssima // excl tonteras!, nugae!, gerrae!
tonto: stultus, a, um. Sin: stpidus, stlidus;
exsucus ; bardus; ftuus; tardus; hebes (-tis,
abl -ti); plmbeus. Uso: pobre -!, o exsu-
cum caput!
tontuelo: stultillus, a, um.
top: summum, i n.
topacio: chryslithus, i f; chryslithos, i mf.
topadora: automatrius chamulcus (foss-
rius). Sin: (automatrius) chamulcus foss-
rius; arietria (mchina); v. buldzer.
tope: (cada una de las piezas metlicas re-
dondas, colocadas en los extremos de los co-
ches de F. C.) tudes, dtis f.
tpico: (concerniente o relativo a determi-
nado lugar) tpicus, a, um. Sin: localis, e //
(Med, medicamento externo) tpicum medi-
camentum // (Ret, lugares comunes) tpica,
orum npl.
topless o top less: strphio carens (-entis).
topo: talpa, ae f // (coloq, persona de cortos
alcances que en todo yerra o se equivoca)
tonelero
1065
homo tardus // (fig, persona que, infiltrada
en una organizacin, acta al servicio de
otros) circumspectator sbdolus. Sin: vulga-
tor infidelis.
topografa: topogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: locorum vel regionum descrptio; loci
vel regionis descrptio (de una determinada
localidad o regin).
topogrficamente: topogrphice. Sin: quod
ad locorum (vel loci) descriptionem prtinet.
topogrfico: topogrphicus, a, um. Sin: ad
locorum (vel ad loci) descriptionem ttinens.
Uso: mapa -, mappa; forma vel tbula (topo-
grphica); locorum descrptio.
topgrafo: topgraphus, i m. Sin: topogr-
phiae cultor vel studiosus (el que profesa el
arte de la topografa); topogrphiae peritus
vel callens (el que tiene en ella especiales co-
nocimientos).
topologa: topolgia sive -loga, ae f.
topolgico: topolgicus, a, um.
toponimia: toponmia sive -nyma, ae f.
topnimo: topnymum, i n. Sin: loci nomen;
vocbulum topnymum.
toponomstica: toponomstica, ae f. Sin: to-
ponomstica doctrina, disciplina, scintia;
locorum nminum pervestigtio vel descrp-
tio.
top secret: secretssimus, a, um. Sin: mxime
reticendus.
tora: (libro de la ley de los judos) Thora, ae
f.
toracentesis: thoracntesis, is f. Sin: thoracis
(vel pctoris) perfortio vel terebrtio.
toracotoma: thoracotmia sive -toma, ae f.
torbellino: (remolino de viento) turbo, bnis
m // fig, - de asuntos, plurimarum rerum agi-
ttio; - de noticias, nuntiorum rumorumque
turba; - de opiniones, concitata opinionum
sries.
torcaz: palumbus, i m; palumbes vel
palumbis, is mf.
torcedura: distrtio, onis f. Sin: - en el pie,
pedis distrtio.
torcer: Autom cursum inflctere. Uso: - a (o
hacia) la derecha, ad dxteram cursum in-
flctere // torcerse el pie, pedem sibi detor-
qure. Sin: talum torqure.
torcida: (mecha de lmparas, candiles, ve-
lones) ellchnium, ii n. Sin: linamentum, i n
vel linamenta, orum npl; v. pabilo.
tordo: turdus, i m.
torero: taurmachus, i m. Sin: cum turo luc-
tator vel pugnator.
torio: thrium, ii n.
tormentario: tormentrius, a, um.
tornado: nimbus, i m. Sin: turbo, bnis m;
ventus nmius; tempestas; procella.
tornasol: helianthus, i m. Sin: solsequa, ae f;
solsquium; solago, gnis f; solaris herba, he-
liotrpion vel heliotrpium // Qum matria
violcea.
torneo: (fiesta guerrera usada antiguamente
y en que se combata a caballo) torneamen-
tum, i n. Sin: hastildium; certamen equestre;
torneo
1066
certamen quitum hastis concurrntium //
(fig, certamen, lucha) certamen, mnis n.
Uso: - por la Copa Davis, certamen ob
Pculum Davis; - Nacional de Ftbol,
Certamen Nationale Pedildii; - Nacional
de Tenis de Mesa, Certamen Nationale
Tenildii Mensalis; participar en un -, in
certamen descndere vel venire.
tornillo: retinculum, i n. Sin: cchlea vel
cclea, ae f; cochlola; cchlea verstilis;
clavus cochleatus. Uso: - micromtrico, c-
clea micromtrica; - de hierro, de madera,
cchlea frrea, lgnea.
torniquete: (dispositivo para que las
personas pasen de una en una)
apparatus (-us m) volbilis, verstilis,
versbilis.
torno: (armario giratorio, empotrado en
una pared y que sirve para pasar comida
de una habitacin a otra sin verse las per-
sonas que a cada lado estn) fruli cibrii.
Sin: fenestella cibria; volbile instrumen-
tum mensrium // (mquina de diversas
formas que sirve para trabajar cosas con
movimiento circular) mchina tornatria.
Sin: scamnum tornatrium. Uso: - elc-
trico, trebra elctrica; - de pedal, rota cal-
cbilis; - para hilar, trnulus, i m //
(torniquete) v. esta voz.
toronja: citrum paradisacum. Sin:
citrum decumanum; aurntium decuma-
num.
toronjo: citrus (-i f) paradisi. Sin: citrus de-
cumana.
torpedear: (atacar con torpedo o torpe-
dos) torpedinare. Sin: torpdinem vel silu-
rum (torpedines vel siluros; ignferam
torpdinem vel ignferas torpdines; ign-
ferum silurum vel ignferos siluros) icere,
iactare, mttere, iaculari, immttere, impn-
gere; torpdine vel siluro (torpednibus vel
siluris) verberare, perctere, vulnerare, in-
frngere, diffrngere, perfdere, direre.
Uso: - un buque, torpdinem vel silurum in
navem icere...; torpdine vel siluro navem
verberare... // (fig, remover de un cargo)
removre vel decere liquem mnere;
(privar de un cargo) munus licui
abrogare.
torpedero: adj torpedinrius, a, um // sust
torpedinria, ae f. Sin: ( nave o avin ar-
mados de torpedos) torpedinria (vel
ballistria) navis vel aronavis; navis vel
aronavis torpednibus (vel siluris)
instructa.
torpedo: (pez marino) torpedo, dnis f //
(mquina de guerra) torpedo, dnis f.
Sin: silurus, i m; ignfera (vel ignvoma,
vel incendiria) torpedo; gnifer (vel
ignvomus, vel incendirius) silurus;
tranans vel ignferum mssile; navfragum
iculum. Uso: hundir un buque con un -,
navem torpdine (vel siluro) mrgere,
demrgere, submrgere; lanzar un - contra
la nave enemiga, torpdinem vel silurum
in navem hstium icere, iactare...
(v. torpedear) // lancha -, navcula torpedi-
nria.
torpor: torpor, ris m. Sin: marcor, ris m;
torpor et marcor.
torre: turris, is f. Uso: - albarrana, propug-
nculum; - almenada, turris pinnata; turris
pinnis ornata; la - Eiffel, turris Eiffeliana;
Eiffel turris; - flanqueantes, turres expug-
natriae; - metlica, turris metllica; - de
amarre, retinculum; - del aeropuerto,
turris ariportuensis; - de atalaya, turris
inspectria, inspectionalis, speculatria; -
de Babel, turris Bablica; - de control, mo-
derationis sttio; gubernationis turris; - del
tornillo
1067
homenaje, turris fidelitatis; - de lanza-
miento, statumen (mnis n) misslibus
coniciendis; - de radio, turris radiophnica;
- de la televisin, turris radiotelevisfica;
- de transmisin, turris emissria //
(pieza del juego de ajedrez) turris, is f
(ac -im vel -em; abl -i vel -e).
torrefaccin: torrefctio, onis f. Sin: tosttio;
torrefaciendi ctio.
torta: placenta, ae f. Sin: libum, i n; scriblita,
ae f. Uso: - dulce, dulcirium; - de almen-
dras, scriblita amygdlina vel amygdlea; -
de arroz, placenta oryzae; - de castaas, pla-
centa castanearum; - de grosellas, ribesiria
torta; - de Miln, panettone, mediolanen-
sis placenta; panicellus natalcius; - de nata y
chocolate, placenta ex cremre lcteo et cho-
colata confecta.
tortera: clbanus, i m.
tortcolis: colli distrtio vel distrsio (-onis
f).
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; l-
ganum (-i n) ovrium; ovum mixtum, com-
mixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; lganum pullnis ovis
conflatum. Uso: - a la francesa, ova per-
mixta gllico more; - de espinacas, ova mixta
cum spinciis; - de papas, ova mixta cum so-
lani tubribus.
tortuga: testudo, dnis f. Uso: - marina, tes-
tudo marina vel martima.
tortura: (tormento) cruciatus, us m. Sin: tor-
mentum; cruciamentum; carnificina. Uso: las
penas de la -, tormentorum cruciatus; aplicar
la - a uno, admovere licui tormenta; aplicar
la - para hacer confesar algo a alguien, rem
tormentis querere ab liquo; extorqure li-
quid ab liquo tormentis; emplear la -, tor-
menta adhibere; hacer la investigacin judi-
ciaria con -, tormentis quaestionem habere;
abrpere (vel rpere) liquem ad quaestio-
nem; padecer la -, tormentis excruciari; ser
llevado a la -, ad tortrem (vel ad carnficem)
rapi; someter a -, liquem in cruciatum (vel in
tormenta) dare vel ddere // fig cruciatus, us
m. Sin: tormentum; magnus vel ingens dolor;
- corporales y mentales, tormenta crpori
mentive inflicta.
torturador: tortor, ris m. Sin: crnifex, fcis
m.
torturar: torqure. Sin: (tormentis) excru-
ciare; in cruciatum dare vel ddere. Uso:
hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excru-
ciare; excruciari; (nimo vel nimis) angi; af-
flictari.
torunda: turunda, ae f.
tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, -
convulsiva, pertussis; spstica vel prtinax
tussis.
tsigo, v. txico.
tostada: (pan tostado) crstulum, i n. Sin:
(placentae) crustum; crstulum fartum vel
condtum.
tostadero: (til o mquina para tostar) tost-
rium, ii n.
tostador: tostor, ris m. Sin: qui torret // (ins-
trumento para tostar) tostrium, ii n.
tostadora: tostrix, cis f. Sin: quae torret //
(instrumento para tostar) tostrium, ii n. Sin:
mchina torrefciens. Uso: - de caf, de pan,
cafi, panis tostrium.
tostadura, v. torrefaccin.
tostadura
1068
tostar: tostare. Sin: torrre; torrefcere;
subrere; ambrere.
total: adj totalis, e. Sin: totus; absolutus //
sust summa, ae f. Sin: tota summa. Uso: en -,
in summa.
totalidad: univrsitas, atis f. Sin: totum; ple-
nitudo. Uso: germen de -, universitatis ger-
men.
totalitario: (que incluye la totalidad de las
partes o atributos de algo) totalis, e. Sin: ab-
solutus; mnia complectens // (perteneciente
o relativo al totalitarismo) totalitrius, a, um.
Sin: dictatrius; mnia mderans; mnia ad
se vndicans; ad totalitarismum prtinens.
Uso: poltica -, poltica totalitria; rgimen -,
domintio; unus domintio; dominatus, us
m; dominatus unus; principatus, us m; sin-
gulare imprium; dictatura perptua.
totalitarismo: totalitarismus, i m. Sin: domi-
ntio; dominatus, us m; unus domintio vel
dominatus; tyrnnica potestas; tyrannis (-dis;
ac -dem vel -da) totalitarstica; absolutum
civitatis rgimen; effrenum absolutumque
imprium. Uso: - estatal, mnia in Civitatis
(vel rei pblicae) imprium (vel potestatem)
redacta; rei pblicae immdica potestas (vel
imprium infinitum); ejercer el - estatal, ple-
nssima absolutaque auctoritate Civitatem
(vel rem pblicam) grere vel administrare;
implantar el - estatal, mnia in Civitatis im-
prium redgere.
totalizacin: totaliztio, onis f. Sin: summae
totus confctio, subdctio; punctorum m-
nium computtio vel collctio; rtio calcula-
tria vel calculria.
totalizador: (que totaliza) computator, oris
m // (aparato que da el total de una serie de
operaciones) mchina (vel machnula) com-
putatrix vel calculatrix (-cis).
totalizar: totalizare. Sin: in unum mnia c-
gere vel redgere; omnes nmeros computare;
mnia puncta computare; in summam red-
gere vel collgere.
ttem: totem indecl.
totmico: totmicus, a, um. Sin: ad totemis-
mum ttinens.
totemismo: totemismus, i m. Sin: animlium
arborumque cultus (-us m) vel venertio.
tour: circitus, us m. Sin: circutio, onis f.
tour de force : mximus nisus. Sin: nmius
conatus; contntio vehementssima.
touring club: peregrinatorum sodalcium.
Sin: sodalcium peregrinntium oblectationis
caus; sodalcium peregrinntium viatorum.
tourne: (de msicos, cantores, actores) iter
(vel lustrtio, vel circumcrsio) musicorum,
cantorum, actorum scaenicorum.
tourniquet, v. torniquete.
toxicidad: toxcitas, atis f.
txico: adj txicus, a, um. Sin: vennifer; ve-
nenatus; veneno imbutus // sust txicon vel
txicum i n. Sin: venenum.
toxicologa: toxicolgia sive -loga, ae f. Sin:
de venenis doctrina, disciplina, scintia; ve-
nenorum doctrina; toxicorum vel venenorum
stdia.
toxicolgico: toxicolgicus, a, um. Sin: ad
toxicolgiam spectans.
toxiclogo: toxiclogus, i m. Sin: toxicorum
peritus; venenorum studiosus; toxicolgiae
peritus vel studiosus.
tostar
1069
toxicomana: toxicomnia sive -mana, ae f.
toxicmano: toxicmanes, is mf. Sin: toxi-
comnias, dis mf; toxicomni affectus.
toxina: toxinum, i n.
trabado: compctilis, e. Uso: vigas ntima-
mente -, compctiles trabes.
trabajado: laboratus vel elaboratus, a, um.
Sin: confectus; perfectus; tractatus; plasma-
tus.
trabajador: operrius, ii m. Sin: pifex, fcis
m; operator; en pl tambin operria (vel aer-
ria, vel proletria) plebs (plebis f). Uso: - au-
tnomo, operator liber; - estatal, operator
subiectus, vel rei pblicae obnxius; - indus-
trial, pifex machinali indstriae addictus; -
temporario, pifex temporrius; promover la
elevacin de los -, opficum (vel operario-
rum) dignitati conslere; v. obrero.
trabajadora: operatrix, icis f.
trabajar: operari. Sin: gere, pergere; f-
cere, effcere, perfcere. Uso: - al da, sngulis
diebus suam licui locare peram; diurna
mercede suam locare peram.
trabajito: negotolum, i n. Sin: opella; op-
rula; opsculum; leve opus; levis momenti
opus.
trabajo: opus, peris n; (duro) labor, oris m.
Uso: - agrcola, opus agrorum colendorum; -
artstico, artifcium, ii n; - autnomo, liber
labor; - cientfico y artstico, opus scientia-
rum et rtium; - ms cientfico y mejor orga-
nizado, labor magis ad scientiarum normas
redactus atque efficaciore ratione ordinatus; -
domsticos, labores domstici; - escolar, pen-
sum; - fastidioso, labor fastidiosus, opus fas-
tidiosum; - forzados, pera coactiva; -
industriales, pera (-um n) industrilia; - in-
telectual, opus mentis; - manual, pera fabri-
lis; en pl tambin fabrlia, ium npl; -, fatiga
mental, mentis labor; - en sentido objetivo,
significtio laboris modo obiectivo concepti;
un da de -, unus diei pera vel opus; divi-
sin del -, divsio laboris; lugar de -, locus
operatrius; ofrecer nuevos lugares de -,
novos locos operatrios praebere; mundo
del -, perum atque artificiorum orbis (-is m);
terminar el -, cessare ab pera.
trabar: (impedir el desarrollo de algo o el
desenvolvimiento de alguien) corcre. Sin:
coartare; repgula pnere licui; alicius li-
bertatem constrngere et implicare.
trabilla: (tira de tela que sujeta el cinturn
del pantaln o de la falda) fascola, ae f. Sin:
tenia; cngulum; cinctura.
traccin: trctio, onis f. Sin: tractus, us m;
vhere, trhere. Uso: - animal, vctio quadr-
pedum; de - animal, iumenti (vel iumento-
rum) vi vel motu; de - elctrica, ex elctride
motus; elctrica vi vel elctride motu; mqui-
nas de -, tractriae mchinae; tractrium
genus (-nris n) machinarum.
tracoma: trachoma, tis n. Sin: coniunctivitis
(-dis f) granulosa vel aegptica; oculorum
membranarum aspritas vel aspritudo; oculo-
rum membranarum infltio vel inflammtio.
tractor: tractrium, ii n; tractrum, i n Sin:
mchina tractria; autmatum vel autmaton
tractrium; agricolare autmatum. Uso: -
para remolcar arados, tractrium autmaton
aratrium; - para arar, machinale aratrum;
aratrum automatrium, automatrium, trac-
trium.
tradicin: tradtio, onis f. Sin: fama; opnio;
mos maiorum; maiorum consuetudo vel
institutum; monumenta. Uso: una antigua -, ac-
tradicin
1070
cepta antquitus opnio; antiguas -, vtera
monumenta virorum; - apostlica, tradtio
apostlica; - cristiana, tradtio christiana; -
eclesistica, tradtio ecclesistica; - escritas,
litterarum monumenta; quae in ltteris
exstant; - escrita y oral, ltterae ac memria;
- fabulosas, mticas, vterum fbulae; fictae
vterum fbulae; - histricas, monumenta
rerum gestarum; - lingstica, loquendi con-
suetudo; las - nacionales, nostrae civitatis
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hmi-
num; sermo; hminum sermo; fama et sermo
hminum; - paganas, thnicae vetustatis mo-
numenta; - popular, opnio vulgi // segn la
-, ex (vel de) more; in morem; ut hminum
fama est; segn las - de los mayores, more
maiorum; more institutoque maiorum; custo-
diar la -, maiorum instituta turi; investigar
las antiguas -, vtera scrutari; juzgarlo todo
segn la -, mnia maiorum institutis iudicare.
tradicional: (que se transmite por tradicin)
translatcius, a, um. Sin: trditus; receptus;
usu receptus; antquitus trditus; a mairibus
trditus. Uso: las costumbres y las institucio-
nes -, mores atque instituta maiorum; doc-
trina -, doctrina translatcia; educacin -,
ptrius mos et disciplina; instituciones - , v-
tera et trdita instituta; modo - de pronun-
ciar, modus pronuntiandi translatcius;
opiniones -, opiniones quas a mairibus acc-
pimus (de liqua re); vestido blanco -, trans-
latcia vestis alba; ser -, esse in more
maiorum // (acostumbrado) slitus, a, um.
Sin: consuetus; usitatus; antquitus iam usita-
tus.
tradicionalismo: traditionalismus, i m. Sin:
traditionis amor, observntia, stdium; prisci
moris observntia; moris translatcii stdium
// Teol errnea doctrina de ecclesistica tradi-
tione.
tradicionalista: sust traditionalista, ae mf.
Sin: moris translatcii fautor; moris maiorum
imitator // Teol traditionalismi sectator vel
fautor // adj traditionis dligens vel tenax,
cis; moris translatcii studiosus; antiqui
moris rtinens; ad moris translatcii stdium
prtinens. Uso: tener una orientacin -, in eis
quae trdita sunt, perseverare.
tradicionalmente: (segn la costumbre)
more; de more; ex more; in morem; ex insti-
tuto; trdito more; iuxta traditionem; (como
es, era o fue costumbre) ut mos est (vel erat,
vel fuit); (segn la costumbre de los antepa-
sados) maiorum more; more institutoque
maiorum.
traduccin: transltio, onis f. Sin: convrsio;
vrsio; interprettio. Uso: - italiana, interpre-
ttio itlica; - literal, interprettio ad verbum
facta; - al latn, in latinum (ex liqua lingua)
convrsio; - del latn, ex lingua latina convr-
sio; mala - de un libro, liber male conversus;
- simultnea, vrsio vel transltio simultnea;
simultnea interprettio; interprettio lico
(vel llico) facta; convrsio eodem tmpore
prolata; vrsio, quae simul fit; aparato de -
inmediata, apparatus translationis lico fa-
ciendae; no hacer una - literal, non verbum
pro verbo rddere.
traducir: (verter de una lengua a otra) vr-
tere vel convrtere. Sin: transferre. Uso: - a
Platn, Platonem vrtere; - de Platn, a Pla-
tone vrtere; - al alemn, al latn, germnice,
latine rddere; - brbaramente, brbare vr-
tere; - del griego al latn, e (vel ex) graeco
(vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vrtere vel con-
vrtere; - literalmente, a la letra, al pie de la
letra, palabra por palabra, verbum e verbo
exprmere, pro verbo verbum rddere; li-
quid ad verbum exprmere; liquid ttidem
verbis transferre; - literalmente del ingls al
latn, latine verbum pro verbo ex anglico rd-
dere; latin lingu verbum e verbo ex anglica
rddere; latino sermone ex anglico verbum e
tradicional
1071
verbo exprmere; eso sera - literalmente, id
verbum esset ex verbo; - algo conforme al
sentido, liquid interpretari; traducir algo,
segn el sentido, del francs al espaol, e
francogallico liquid hispane interpretari //
(represenar, expresar) explicare. Sin: aperire.
Uso: - en palabras su opinin, sententiam
suam aptis verbis explicare vel aperire, - en
hechos su compasin, misericrdiam suam
rebus ipsis xsequi.
traductor: translator, oris m. Sin: interpres,
tis mf, translatista, ae m. Uso: - de un libro,
libri interpres.
trfico: (accin de traficar) mercatus, us m.
Sin: merctio; mercatura; commrcium. Uso:
- de esclavos, mercatus servorum; servorum
nundintio, negotitio, mercatura; venalici-
ria, ae f; negotitio venaliciria; hacer - de
esclavos, servorum mercaturam fcere; vena-
liciriam exercere; - de mujeres, mercatus
mulerum // (trnsito, circulacin de vehcu-
los) commeatus, us m. Sin: autoraedarum fre-
quntia; trnsitus viarum. Uso: - areo, res
arivehiculria; - comercial, commeatus
commercialis; - ferroviario, commeatus in
viis frreis; - fluvial, martimo, fluvialis, ma-
rtimus commeatus; - urbano, urbanus com-
meatus; - vertiginoso, turbneus motus; - vial,
viarum frequntia vel trnsitus; viae pblicae
commeatus; - de punta, affluntia vehiculo-
rum; intensidad del -, frequntia commeatio-
nis; calle congestionada por el -, via referta
mchinis; via crribus oppleta.
tragacuras: sacerdotum osor (-oris m). Sin:
religionis osor; homo sacerdotes perosus;
homo religionem perosus.
tragaldabas, v. glotn.
tragaluz: fenestra superna. Sin: tecti fe-
nestella.
tragamonedas: autmatum lusrium. Sin:
(automtica vel autmata) mchina erogat-
ria.
tragantona: (comilona) ingurgittio, onis f.
Sin: comstio larga, copiosa, abundans // (ac-
cin de tragar) glutttio vel gluttio, onis f.
Sin: haustus, us m; devortio.
tragaperras, v. tragamonedas.
tragar: (comer velozmente) vorare vel devo-
rare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
tierra o de las aguas: abismar lo que est en
su superficie) sorbre, absorbre, exsorbre.
Sin: haurire; absmere // (soportar o disimu-
lar algo muy desagradable) pati. Sin: tole-
rare; devorare. Uso: - injurias, inirias pati;
probra tolerare; - las lgrimas, los gemidos,
devorare lcrimas, gmitus.
tragedia: (drama o gnero trgico) trage-
dia, ae f. Sin: fbula trgica. Uso: componer,
escribir tragedias, tragedias fcere vel scr-
bere; representar una -, tragediam gere //
(Fs, acontecimiento funesto) calmitas, atis
f. Sin: res (rei f) atrox, msera, miserbilis;
horrenda res.
trgico: (perteneciente o relativo a la trage-
dia) trgicus, a, um // (autor de tragedias)
trgicus, i m. Sin: tragoediarum scriptor //
(actor que representa papeles trgicos) v.
actor.
tragicomedia: (obra dramtica con rasgos
de comedia y de tragedia) tragicomedia, ae
f. Uso: - medievales o barrocas, tragicome-
diae medievales vel barocae; autor de tragi-
comedias, tragicomoediarum scriptor // (fig,
suceso que mueve a risa y piedad al mismo
tiempo) res (rei f) ridcula eademque mise-
randa. Sin: res msera eademque ridcula.
tragicmico: (perteneciente o relativo a la
tragicmico
1072
tragicomedia) tragicomediae (gen). Sin: ad
tragicomediam ttinens // (que es a la vez
trgico y cmico) tragicmicus, a, um. Sin:
lpidus ac trgicus; trgico et cmico mixtus;
ridculus idemque miserandus. Uso: estilo -,
lpidum ac trgicum (vel trgicum et cmi-
cum) scribendi genus // (jocoserio) iocosus
idemque srius. Uso: estilo -, iocosum idem-
que srium scribendi genus; ioco serioque
mixtum scribendi genus.
trago: (porcin de un lquido que se bebe de
una vez) haustus, us m. Uso: un - de agua,
haustus aquae // (prominencia de la oreja, de-
lante del conducto auditivo) tragus vel tragos,
i m. Sin: antca aurculae lacnia.
triler: (casa rodante) aedcula subrotata.
tralla: (cuerda o correa) capistrum, i n. Sin:
caninum retinculum, frenum, lorum; cpula;
corrgia cani ducendo.
training, v. entrenamiento.
trait dunion: interductus, us m. Sin: inter-
ductus linearis // fig vnculum, i n. Sin: liga-
mentum.
traje: vestis, is f. Sin: vestitus, us m.; vesti-
mentum; indumentum; amictus, hbitus, us
m. Uso: - a la medida, vestis ex crporis
mensura confecta; vestis ad crporis formam
confecta; - civil, vestis civilis; - clerical, ecle-
sistico, religioso, hbitus clericalis, eccle-
sisticus, religiosus; - espacial, vestis
astronutica; - laical, militar, hbitus laicalis,
militaris; - nuevo, cataclista, ae f; - ordinario,
hbitus consuetudinrius; - de bao, sublig-
culum; sbligar, ris n; vestis balneria vel
balnearis; - de boda, vestis nuptialis; - de
casa, v. pijama; - de ceremonia, de etiqueta,
de gala, hbitus sollemnis; - de dormir, ves-
tis nocturna; - de luto, fnebris vel lgubris
amictus (-us m); hbitus lgubris; - de mec-
nico, v. mono; - de mujer, hbitus mulebris;
- de novia, sponsalis vestis; - de sociedad, h-
bitus forensis; - de varn, hbitus virilis.
tramitacin: petitionis cursus (-us m).
trmite: (diligencia) res, rei f. Sin: causa; ne-
gtium; conslium. Uso: - ocultos, clandes-
tina conslia; - judiciarios, negtia fornsia;
ocuparse de un -, in negtio versari; rem trac-
tare vel pertractare.
trampa: (artificio de caza) lqueus, i m (=
lazo); fvea, ae f (= hoyo, foso); pdica, ae f
(= lazo para trabar los pies). Uso: - para
aves, transenna, ae f ; decpula, ae f; decpu-
lum; - para jabales y otras fieras, plaga, ae
f vel plagae, arum fpl; - para ratones, v. rato-
nera // fig lqueus, i m. Sin: insdia, ae f vel
insdiae, arum fpl; plaga vel plagae; tran-
senna, ae f; tendculae, arum fpl; fraus; dolus;
fraudulntia; caer en la -, in lqueum (vel in
insdias) cdere vel incdere; in plagam (vel
in plagas) cdere; tender una - a uno, licui
insidiari; licui tndere plagas; insdias licui
parare, fcere, tndere, strere, instrere, p-
nere, appnere, adhibere; quien usa de tram-
pas para engaar a otro, insidiator;
fraudator; homo fallax, fraudulentus, dolosus
// (portauela de pantaln) (bracarum) lac-
nia.
trampear: - en el juego, in lusu fraudare.
trampista, v. estafador.
trampoln: suggestus, us m. Sin: pedana;
desultrium; suggestus desultrius; tbula
desultria.
tramposo, v. estafador.
trance: discrimen, mnis n. Sin: perculum;
casus, us m, rerum discrimen; rerum angs-
tiae. Uso: a todo -, audacter; omni timore p-
trago
1073
sito, audaci nimo; en el ltimo -, ltimo
vitae discrmine // (estado en que un mdium
manifiesta fenmenos paranormales) sopor
mdii prprius.
transaccin: transctio, onis f. Sin: compos-
tio.
transatlntico: adj transatlnticus, a, um.
Sin: transocenicus; trans Atlnticum oca-
num psitus // sust transatlnticum, i n (na-
vgium). Sin: transocenica vel transocenia
(navis); navis transatlntica vel transoce-
nica; navgium transatlnticum, transoceni-
cum, transocenium; navis oceanensis; navis
ocanum traciens, transnvigans, trnsme-
ans; navis quae ocanum transit.
transbordador: (barco) navis vectria vel
traiectria. Uso: - espacial, spatiale vehcu-
lum recprocum; aronavis sideralis circm-
volans.
transbordar: transire. Uso: - de un tren a
otro, in liud tramen transire vel transcn-
dere.
transcendental: transcendentalis, e. Sin: me-
taphsicus; rerum naturam transcendens; hu-
manae mentis captum transcendens vel
exsperans; qui (quae, quod) rerum naturam
transcendit; qui (quae, quod) naturam hmi-
num transcendit; qui (quae, quod) supra h-
minum naturam est ; rerum naturam ipsasque
mentes excedens ; qui (quae, quod) naturae
fines sperat // fig exmius, a, um. Sin: egr-
gius; excelsus; praecpuus.
transcontinental: transcontinentalis, e.
transcribir: transcrbere. Sin: exscrbere;
transferre; descrbere; referre. Uso: - con m-
quina, machnul exscrbere; - palabra por
palabra, ttidem exscrbere verbis; - pasajes
de una obra, peris locos exscrbere.
transcripcin: transcrptio, onis f. Sin: rel-
tio; transltio; exemplar, aris n; exemplum.
Uso: - de un escrito, transcrptio scripturae.
transcriptor, ra : transcriptor, oris m; trans-
criptrix, icis f. Sin: exscriptor; translator;
scriptor librrius; qui transcribit.
transductor: (entidad biolgica) transductor,
oris m // (dispositivo) transductrium, ii n.
transente: (que transita o pasa por un
lugar) viator, oris m; viatrix, icis f; en pl tam-
bin praeterentes vel transentes, ium mpl
// (que est de paso, que no reside sino tran-
sitoriamente en un sitio) adj trnsiens, entis;
sust hospes, ptis m; hspita, ae f. Sin: d-
vena, ae mf // (de duracin limitada) transit-
rius, a, um. Sin: temporneus; temporrius.
transexual: transexualis, e.
transexualidad: transexulitas, atis f. Sin:
transexualitatis vtium.
transexualismo, v. transexualidad.
transfer: transvctio, onis f. Sin: transfern-
tia; v. transfert.
transferencia: transltio, onis f. Sin: traic-
tio; transmssio; transmigrtio // (operacin
bancaria) circutio argentria. Sin: rtio ar-
gentria. Uso: - de fondos, transltio pecunia-
rum ad liquem; hacer transferencias de
fondos, transcrbere vel transferre pecnias
ad liquem, vel ad liquid.
transferible: translativus, a, um. Sin: ad
translationem aptus.
transferir: transferre. Sin: tradcere, trans-
mttere; mutare (sedem, civitatem). Uso: -
una suma de dinero a bancos extranjeros, pe-
cniae summam ad argentrias extrneas
transferir
1074
transferre.
transfert: affectionum transltio.
transfiguracin: (accin de transfigurar)
transfigurtio, onis f. Sin: transformtio; con-
vrsio; figurae vel formae muttio // (la de
Jesucristo en el monte Tabor) transfigurtio,
onis f.
transfigurar: transfigurare. Sin: transfor-
mare; in liam figuram mutare, vrtere, con-
vrtere; figuram mutare licui //
transfigurarse: transfigurari. Sin: mutari; fi-
guram (vel formam, vel mores) mutare.
transformador: adj transformatrius, a, um.
Uso: planta -, sttio transformatria // Electr
transformatrium, ii n. Sin: mechanma
transformatrium; directrium (flunti).
transformar: transformare. Sin: transfigu-
rare; mutare; vrtere; convrtere.
transformismo: transformismus, i m. Sin:
evolutionismus; darvinismus; darviniana
doctrina; selctio naturalis.
transformista: transformista, ae mf. Sin:
transformismi fautor, sectator, professor.
transfusin: transfsio, onis f. Sin: transms-
sio; transltio // Med transfsio, onis f. Sin:
snguinis transfsio; alterus snguinis im-
mssio.
transigir: transgere. Sin: compnere; con-
venire; pacisci; transactionem fcere. Uso: -
en (o sobre) la integridad de la fe, de integri-
tate fidei quidquam detrhere.
transistor: (artificio electrnico) transist-
rium, ii n. Sin: transistrum // (aparato de
radio) radolum, i n. Sin: machnula radio-
phnica; radiophnulum portbile; radioph-
num transistoriale; instrumentum transisto-
rianum.
transistorizado: transistorialis, e.
transitable: prvius, a, um. Sin: mebilis, e;
commebilis, permebilis. Uso: - por vehcu-
los, rotbilis, e; vehculis prvius; camino -,
iter crribus prvium; via crribus prvia.
trnsito: trnsitus, us m. Sin: transtio; com-
meatus, us m. Uso: - areo, res arovehicu-
lria; commeatus arius; aria frequntia,
celebrtio, celbritas; - ferroviario, commea-
tus ferrivirius; commeatus sive commetio
trminum ferriviariorum; - peatonal, pditum
commeatus; - urbano, commeatus urbanus; -
vial, viarum celbritas, frequntia, trnsitus;
el - de los vehculos, vehiculorum commea-
tus; de -, transitrius; impedir el -, trnsitum
alicius arcere vel prohibere // (Rel, paso a
mejor vida) trnsitus ad Deum.
transitorio: brevis, e (breve); fluxus (inesta-
ble); caducus (caduco); fugax (fugaz), vlu-
cer, cris, cre (fugitivo, pasajero); frgilis
(frgil). Uso: bienes -, bona fluxa vel caduca;
esperanza -, spes caduca; fortuna, fama -, v-
lucris fortuna, fama; gloria -, fluxa glria.
Transjordania: Transiordnia, ae f.
translacin, v. traslacin.
transliteracin: translittertio, onis f.
transliterar: translitterare. Sin: litterarum
elementa transferre.
transmarino: transmarinus, a, um. Uso: pa-
ses -, de ultramar, transmarinae regiones;
transmarina, orum npl.
transmisibilidad: transmissiblitas, atis f.
transfert
1075
transmisible: transmissbilis, e. Sin: trans-
mssilis, e.
transmisin: transmssio, onis f. Sin: ems-
sio; transltio; tradtio; propagtio. Uso: - es-
tereofnica, transmssio stereophnica; -
mecnica, radial, telegrfica, telefnica, te-
levisiva, transmssio mechnica, radioph-
nica, telegrphica, telephnica, televisiva vel
televisualis; - radial, emssio vel transmssio
radiophnica; radiophnica recittio; radio-
phnica vocis (vel sonorum) transmssio, dif-
fsio, propagtio; - televisiva, televisfica
emssio vel exhibtio; transmssio telehor-
mica; televisfica vocis (vel sonorum) trans-
missio; - televisiva en colores, televisfica
transmissio (vel emssio) multcolor, multi-
coloris, multicolora, multicolria // - de las
imgenes, transmssio imginum; - en espe-
ranto, en latn, emssio esperntica, latina;
transmisiones por Internet, emissiones inte-
rretiales; calidad de las -, qulitas emissio-
num; dirigir una - televisiva, televisficam
emissionem moderari; las - de esta estacin
se realizan en la frecuencia de 800 khz, trans-
missiones huius stationis frequnti 800 khz
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec impl-
sio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concaten-
tio, onis f.
transmisor: adj transmissrius, a, um. Sin:
transmissivus; emissrius // sust transmiss-
rium, ii n. Sin: emissrium; instrumentum
transmissrium vel emissrium; mechanma
transmissrium; apparatus transmissorius.
Uso: - de radio, de televisin, emissrium ra-
diophnicum, televisuale.
transmisor-receptor, instrumentum emiss-
rium et acceptrium.
transmitir: transmttere vel emttere. Uso: -
en ondas cortas, en ondas medias o norma-
les, en ondas largas, en ondas supercortas,
(in) undis brvibus, (in) undis mdiis, (in)
undis longis, (in) undis superbrvibus emt-
tere vel vulgare; - por radio, liquid radio-
phnice transmttere, emttere, diffndere; -
por televisin, liquid per televisionem trans-
mttere; liquid telehormatis (vel telehora-
sis) ope transmttere, dere, propnere;
liquid televisficis undis transmttere.
transmutacin: transmuttio, onis f. Sin:
commuttio, permuttio; transformtio;
transfigurtio; convrsio. Uso: - consonn-
tica, muttio consonntica.
transnacional: adj transnationalis, e. Uso:
empresa -, socetas transnationalis // (sust,
multinacional) v. esta voz.
transocenico: transocenicus, a, um.
transparencia: perlucditas vel pellucditas,
atis f. Uso: - de estilo, candor, oris m; - del
vidrio, perlucditas vitri.
transparente: perlcidus vel pellcidus, a,
um. Sin: perlcens vel pellcens, entis; trans-
lcidus; perspcuus, lquidus (= lmpido).
Uso: aguas -, aquae perspcuae; atmsfera -,
lquidus ar; cristal -, translcidus crystallus;
vidrio -, vitrum perlcidum // fig perlcens,
entis. Sin: perspcuus; translcidus. Uso: es-
tilo -, perlcens ortio; ser -, perlucre; pers-
pcuum esse.
transpiracin: transpirtio, onis f. Sin:
perspirtio, onis f. Uso: - cutnea, perspirtio
cutnea.
transportable: vectbilis, e.
transportador: (mozo de cordel) v. changa-
dor // - areo, v. telefrico.
transportar: transportare. Sin: transvhere;
transferre. Uso: accin de ser transportado
en un vehculo, vecttio, onis f (ad + ac); el
transportar
1076
que transporta, advector, oris m // (cambiar
el tono de una composicin) (in liud vocis
genus) transpnere.
transporte: (accin y efecto de transportar
o transportarse) transporttio, onis f. Sin:
vecttio; transltio; vctio vel transvctio; res
vectria; commeatus, us m. Uso: - areo,
aria vctio; - colectivo, communis transvc-
tio; - experimental, vecttio experimentalis;
- ferroviario, vecttio ferriviria; - pblico,
pblica vecttio; commeatus pblicus, com-
meatus vehicularis pblicus, - de dinero,
nummorum vecttio, transvecttio, transpor-
ttio; en bancos y agencias de crdito, per-
sona encargada del - de dinero lquido,
nummorum gestator, vector, transvector,
transportator; - de mercancas, transporttio
mrcium; commeatus mercimonialis; - de
personas, communis transvctio hminum; -
a travs de un puente, vecttio trans pontem
// (medio de -) vectura, ae f. Sin: vectbulum
vel vectculum; commeats vehculum. Uso:
de -, vectrius; - areo, aria vectura; arium
vehculum, arovehculum; arvehes, is f; -
escolar, discipulorum laophrium; coenauto-
cinetum scholare; discipulorum autocinetum
laphorum; buque de -, onerria, ae f; navis
onerria vel vectria; carro de -, carrus vec-
trius // fig, - de alegra, gestientis nimi el-
tio volupturia; - de pasin, mpetus, us m,
fervor, oris m.
transubstanciacin o transustanciacin:
transubstantitio, onis f. Sin: cuisdam
substntiae in liam convrsio; in liam
substntiam (vel naturam) convrsio // Teol
transubstantitio. Sin: convrsio substantia-
rum panis et vini in Corpus et Snguinem
Iesu Christi.
transubstanciar o transustanciar : tran-
substantiare. Sin : in liam substntiam con-
vrtere ; substntiae conversionem fcere.
transvasar, v. trasegar.
transversal: transversus, a, um. Sin: obl-
quus.
transversalmente: transverse. Sin: oblque;
ex transverso; in oblquum.
Trans World Airlines (TWA) : socetas ap-
pellata Transvctio Aronutica trans orbem
terrae.
tranva: (ferrocarril establecido en una calle
o camino carretero) tranva, transva, tram-
va, ae f. Sin: ferrvia stratria. Uso: - areo,
transvia pnsilis; - subterrneo, tramvia sub-
terrnea; - urbano, interurbano, tranvia ur-
bana, interurbana; - a vapor, a electricidad,
tranvia vaporria, elctrica; lnea de -, tran-
viria lnea // (coche de -) currus tranvirius,
transvirius, tramvirius. Sin: currus trans-
virius elctricus; currus transvirius elctri-
cus urbanus vel oppidanus; tramviria raeda
elctrica; tramviria raeda elctrica urbana
vel oppidana; pblicus currus; pblicus
currus elctricus urbanus vel oppidanus; p-
blicum currculum; pblicum currculum
elctricum; pblicum currculum elctricum
urbanum vel oppidanum; electrivehela, ae f.
Uso: bajar del -, de transvirio curru descn-
dere; subir al -, currum tramvirium (vel
transviriam raedam) inscndere; tomar el -,
currum transvirium (vel tramvirium) s-
mere.
tranviario: (perteneciente o relativo a los
tranvas) tranvirius, transvirius, tramvi-
rius, a, um. Sin: ad pblicos currus elctricos
spectans. Uso: servicio -, servtium tranvi-
rium; taller -, officina tranviria // (persona
empleada en el servicio de tranvas) tranvi-
rius, transvirius, tramvirius, ii m. Sin: tran-
viae addictus; tramviriis crribus addictus
vel peram navans; pblici currus elctrici
minister.
transporte
1077
tranviero, v. tranviario.
Trapa: (localidad) Trappa, ae f // (monaste-
rio) Trappensis abbtia sive abbata. Sin:
trappnsium coenbium; cistercnsium refor-
matorum coenbium.
trapecio: Dep trapzium, ii n. Sin: petaurum,
i n.
trapecista: trapezistes, ae m. Sin: petaurista;
trapzii athleta.
trapense: adj trappensis, e // sust trappista,
ae m. Sin: trappnsis, is m; reformatorum cis-
tercnsium sodalis.
trapero: scrutrius, ii m. Sin: panniculrius.
trapiche: (molino que extrae el jugo de al-
gunos frutos como aceite o caa de azcar)
v. almazara.
trapo: (pedazo de tela viejo y roto) pannus, i
m. Uso: - de cocina, coquinrius vel coqui-
naris pannus // (velamen) vela, orum npl; ar-
mamenta, orum npl (los aparejos o equipo de
un barco). Uso: navegar a todo -, plenssimis
velis navigare; plenis velis cursum tenere;
plenis velis ferri // fig, a todo -, remis ventis-
que, remis velisque, velis remisque, velisque
remisque // fig, poner a uno como un -, li-
quem grviter increpare, compllere, corr-
pere, obiurgare // fig, soltar uno el - (echarse
a llorar), in lcrimas effundi; lcrimas cire;
(echarse a rer) effundi in cachinnos; cachin-
num tllere.
trquea: tracha vel tracha, ae f. Sin: artria;
traqueartria; artria spera; spirandi meatus,
us m; nimae canalis; trnsitus (-us m) spri-
ts; gtturis artria. Uso: vlvula de la -, tr-
cheae oprculum.
traqueal: traquialis, e. Sin: arteracus; tra-
chae, artriae, artriae sperae (gen); ad tra-
cheam (vel ad artriam, vel ad artriam spe-
ram) prtinens.
traquetis: trachitis vel trachetis, dis f. Sin:
trachae (vel artriae, vel artriae sperae) in-
flammtio vel infltio.
traqueotoma: tracheotmia sive -toma, ae
f. Sin: arteriotmia sive -toma; trcheae (vel
artriae, vel artriae sperae) sctio; trachae
incsio.
traquita: trachytes, is f; trachys, itis f.
trascendencia: transcendntia, ae f.
trascendental, v. transcendental.
trascendente: transcendens, entis. Sin: trans-
cendentalis, e; metaphsicus; humanam na-
turam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsperat. Uso: destino -, vita futura, quae
naturam exsperat; origen -, excellentssimus
origo.
trascribir, v. transcribir.
trascripcin, v. transcripcin.
trascriptor, v. transcriptor.
trasegar: (cambiar un lquido de vaso) in
liud vas (vel in lia vasa) tracere. Sin:
transfndere in liud vas (vel in lia vasa) y
simplem transfndere.
trasferible, v. transferible.
trasferir, v. transferir.
trasfiguracin, v. transfiguracin.
trasfigurar, v. transfigurar.
trasfigurar
1078
trasformador, v. transformador.
trasformar, v. transformar.
trasfusin, v. transfusin.
trasiego: transfsio, onis f. Sin: transltio;
diffsio. Uso: efectuar el - de algo, liquid in
liud vas (vel in lia vasa) transfndere vel
tracere.
traslacin: transltio, onis f. Sin: transvctio;
traictio. Uso: fiesta de la - de la Santa Casa
de Loreto, festum translationis Lauretanae
Doms.
trasladarse: domiclium immutare vel trans-
ferre. Sin: se conferre ad + ac.
traslado: - del domicilio, domiclii transl-
tio.
trasmisibilidad: v. transmisibilidad.
trasmisible, v. transmisible.
trasmisin, v. transmisin.
trasmitir, v. transmitir.
trasmutacin, v. transmutacin.
trasnacional, v. transnacional.
trasparencia, v. transparencia.
trasparente, v. transparente.
traspasar: (pasar adelante, hacia otra parte
o a otro lado) superare. Sin: trnsgredi; trans-
cndere // (transgredir o quebrantar un pre-
cepto) trnsgredi. Sin: violare; transcndere.
traspiracin, v. transpiracin.
trasplantable: transplantbilis, e.
trasplantacin, v. trasplante.
trasplantado: transplantatus, a, um. Sin:
transertus; translatus, transpsitus.
trasplantar: transplantare. Sin: transferre;
transrere; transpnere; libi consrere; rbo-
rem transferre.
trasplante: transltio, onis f // Med trans-
planttio, onis f. Uso: - de rganos, membro-
rum transplanttio, transltio, instio; - de un
rin, del corazn, renis, cordis transplant-
tio; realizar un - del corazn, cordis trans-
plantationem pergere vel fcere.
trasportable, v. transportable.
trasportar, v. transportar.
trasporte, v. transporte.
traspunte: depromptor, oris m. Sin: scaena-
rum moderator; prodendi in scaenam indi-
cator, monstrator; scaenae rector vel
superintentor; scaenae emissionis magister.
traspuntn: (asiento) sedculum, i n. Sin: se-
dcula; sllula; sllula plictilis.
trastejador: adj tegulrius, a, um // sust te-
gulrius, ii m.
trastero: (cuarto -) repositrium vel repos-
trium, ii n. Sin: receptculum; cella recn-
dita.
trastienda: intrior taberna. Sin: intrior ta-
bernae pars vel cella.
trasto: - viejos, scruta, orum npl.
trasvasar, v. trasegar.
trasformador
1079
trasversal, v. transversal.
trasvolar: transvolare. Sin: praetervolare;
transvolitare.
trata: commrcium, ii n. Uso: - de blancas,
commrcium puellarum albicolorum; - de es-
clavos, mancipiorum commrcium; - de ne-
gros esclavos, commrcium mancipiorum
nigricolorum; nigritarum mptio et vendtio.
tratadista: tractator, oris m. Sin: tracttuum
scriptor, auctor; commentationum vel com-
mentariorum scriptor.
tratado: (obra que trata de un determinado
argumento) liber, bri m (de liqua re). Sin:
commentrius; commenttio; commentrium
(alicius rei); commentrii, orum mpl // (di-
sertacin) disputtio, onis f (de liqua re).
Sin: ars, artis f vel artes, ium fpl (alicius rei).
Uso: - de retrica, ars dicendi; artes oratriae
vel rhtorum; - de teora militar, de disciplina
militari commentrii // (convenio) tractatus,
us m. Sin: foedus, dris n; pctio; pactum;
convntio; conventum; pactum conventum.
Uso: - internacional, tractatus internationalis;
- de alianza, foedus; - de Kyoto, tractatus
kyotensis; respeto de los -, fides federum;
hacer, celebrar un -, foedus ferire; cum li-
quo pactionem fcere, inire; cum liquo foe-
dus fcere, pacisci, cere, ferire; renovar un -,
foedus renovare; romper, violar un -, foedus
frngere, rmpere, violare; suscribir un -,
tracttui subscrbere; con arreglo a los trmi-
nos del -, ex federe; contra la condicin del
-, adversus condicionem federis.
tratamiento: (sistema de curacin) therapa,
ae f; theraputice, es f. Sin: cura, curtio;
tracttio. Uso: - auxiliar, therapa auxiliaris;
- econmico, solvendae mercedis rationes;
igual -, aequalis tracttio; - medicinal, medi-
cinalis tracttio; - mdico, tracttio mdica
vel mdici; - preventivo, praehbitae morbi
curationes; praemunientes morbi curationes;
- contra el dolor, rationes antidolorficae.
tratativa: negotitio, onis f. Sin: tractatus, us
m; negtium; ctio; colloctio; collquium;
consulttio. Uso: reanudar las - sobre el pro-
grama atmico, consultationes de progrm-
mate atmico terum suscpere, vel dnuo
institere.
trauma: trauma, tis n. Sin: vulnus, nris n.
Uso: - pequeo, vulnsculum; - psquico,
trauma pschicum; commtio (nimi); per-
turbtio; vhemens nimi turbtio.
traumtico: traumticus, a, um. Sin: vulne-
rrius; vlneris (gen).
traumatismo: trauma, tis n. Sin: lesio; vul-
nertio.
traumatizar: Med trumate affcere // Psicol
vehementer perturbare.
traumatologa: traumatolgia sive -loga, ae
f. Sin: vlnerum mdica disciplina.
traumatolgico: traumatolgicus, a, um.
Sin: ad trumata ttinens.
traumatlogo: traumatlogus, i m. Sin: trau-
matolgiae cultor vel peritus.
traveln: (Cinem, desplazamiento de la c-
mara tomavistas sobre el suelo) cinematogr-
phicae (vel televisficae) mchinae motus
(- us m).
traveller s cheque : mandatum nummrium
periegticum.
travesa : (camino transversal) iter transver-
sum. Sin: via transversa. // (distancia entre
dos puntos de tierra o de mar) sptium, ii n
// (viaje por mar) traictio, onis f. Sin: traiec-
travesa
1080
tus vel transmissus, us m. Sin: transmssio;
transvctio; praetervctio; transgrssio; navi-
gtio. Uso: - de Francia a Inglaterra, traic-
tio ex Gllia in Britnniam; hacer una -,
transfretare o simplem navigare; hemos
hecho una magnfica -, bellssime navigvi-
mus.
travesti o travest: vir mulebri veste indutus
vel tectus. Sin: mulebri vestitu vir.
travestido: (disfrazado o encubierto) v. dis-
frazado // (travesti) v. esta voz.
travestir: vestem alterus sexus licui ind-
ere.
travestismo: consuetudo alterus sexus ves-
tes induendi.
travestista, v. travesti.
travesura: (accin reprensible) erratum, i n.
Sin: error; licntius factum; mprobe (vel in-
considerate, vel inconsulte) factum; mpro-
bum fcinus (-nris n); mpudens licntia //
(culpa leve) ignoscendum peccatum. Uso:
travesura de juventud, iuvenile erratum; iu-
ventutis (vel iuvenilis aetatis) erratum; iuve-
nilis licntia; la suya es solo una -, lviter
tantum peccavit.
traviesa: (madero de la va frrea para asen-
tar los rieles) transtrum, i n. Sin: tignum
transversrium.
travieso: imprbulus, a, um; v. pilluelo.
trayectoria: traiectria, ae f.
trazar: delineare. Sin: adumbrare; designare;
descrbere; deformare.
trbedes: tripus, pdis m.
trbol: triflium, ii n.
trecentista: trecentista, ae mf. Sin: trecenti
scriptor; escritor, poeta, pintor -, seculi XIV
(sive quarti dcimi seculi) scriptor, pota,
pictor.
trecho: - de camino, viae tractus (-us m).
tregua: (suspensin de hostilidades) indtiae
(-arum fpl). Uso: concertar una -, indtias
pacisci; romper la -, indtias tllere, dir-
mere, slvere // (intermisin, descanso) in-
termssio, onis f. Sin: cesstio. Uso: sin -,
sine intermissione; trabajar sin -, opus non
intermttere.
trekking: longae excursiones pedestres vo-
lupturiae.
trementina: terebnthina vel terebntina, ae
f. Sin: terebnthina rsina.
tren: tramen, mnis n. Sin: tramen ferrivi-
rium vel ferrovirium; ferrivirium agmen
(-mnis n); agmen vel tractus (-us m)
crruum; hamaxstichus, i m. Uso: - acelerado,
tramen (vel crruum agmen) acceleratum;
amaxstichus acceleratus; - blindado, tramen
loricatum vel cataphractum; - carguero o de
carga, tramen onerrium; tramen mrcium; -
comn, tramen commune; - correo, tramen
tabellrium; - cremallera, tramen denticula-
tum; - directo, tramen directum, clere,
velox, rpidum, citatum; - expreso o rpido,
tramen directssimum, celrrimum, velocs-
simum, rapidssimum, citatssimum; - elc-
trico, tramen elctricum; tramen elctrica vi
motum; crruum agmen elctride actum, vel
elctrica vi permotum; - especial, tramen
speciale; - experimental, tramen experimen-
tale; - internacional, tramen internationale;
tramen inter nationes vel inter gentes, tramen
quod plures gentes circumit; - interurbano n
945, tramen interurbanum nmero nongent-
travesti
1081
simo quadragsimo quinto; - ligero, tramen
citatum; - militar, tramen militare; - mixto, -
carreta, tramen mixtum; tramen homnibus
mercibusque vehendis; - mnibus, tramen
mnibus; - subterrneo, metropolitano, ferr-
via subterrnea, inferna; - suburbano, ferrvia
civitatensis, rbica; - a vapor, tramen vapo-
rrium; tramen vaporis vi motum; crruum
agmen vaporatae aquae impulsu permotum; -
de alta velocidad, tramen perquam clere vel
velox, superclere, supercitatum; tramen
magnae velocitatis vel velocitatis exmiae; -
de pasajeros, tramen personarum vel hmi-
num; tramen epibticum; tramen homnibus
vehendis // bajar del -, e (vel de) trmine des-
cndere; ir, viajar en -, trmine vehi; vectari
trmine; iter trmine fcere; vi ferrat iter
fcere; vi frre ire; llegar en -, trmine ad-
venire; perder el -, tramen amttere; salir en -,
trmine proficisci; subir al -, tramen
conscndere, inscndere, ngredi; tomar el -,
tramen smere // el - tiene quince minutos de
demora, tramen quindecim minuta demora-
tur; el - trae atraso, tramen tardat; el - lleg
con atraso, tramen retardatum est; el - corre
a la velocidad de 300 km por hora, tramen
velocitate trecenorum (vel trecentorum) chi-
liometrorum horlium vhitur vel provhitur;
formar y dividir los -, trmina distribere, di-
rbere, dispertire, divdere; maniobras para
formar y dividir los -, trminum distribtio
vel ordintio; distributa trminum ordintio
// - de aterrizaje, apparatus desultrius; re-
trctiles aronavis rotae fpl. Uso: soltar el -
de aterrizaje, expedire apparatum desult-
rium // / inspector de -, inspector trminis ;
jefe de -, trmini praefectus; curator trminis
// fig, - de vida, vivendi rtio; el acostum-
brado - de vida, sueta vivendi rtio.
trencito: parvum tramen (-mnis n). Sin: par-
vus hamaxstichus. Uso: - elctrico, parvum
tramen vi elctrica actum; - para diversin,
parvum tramen ludi caus confectum.
trenzas: capilli innexi.
trepador: reptans, antis . Uso: rosas -, rep-
tantes rosae // (dicho de persona) - de acan-
tilados, rpium scansor, reptator, arreptor.
trepar: scndere. Sin: arrpere; reptare,
arreptare; reptando ascndere, conscndere,
scndere in (vel ad) + ac.
treta: fig artifcium, ii n. Sin: asttiae, arum
fpl.
trada: trias, dis (ac tradem vel trada) f.
triangular: triangularis, e. Sin: tringulus;
trigonalis; trignicus; trignus; trquetrus.
Uso: figura -, figura tringula, trignica, tr-
quetra.
tringulo: tringulum, i n. Sin: trignum; tri-
gnus. Uso: - issceles, issceles, is m. Sin:
tringulum isscelum; tringulum duorum
aequlium lterum.
tribalismo: tribalismus, i m.
tribmetro: tribmetrum, i n.
tribulacin: tribultio, onis f. Sin: afflctio;
aerumna; angstiae fpl; res adversae fpl. Uso:
caer en la -, in aerumnam incdere; padecer
tribulaciones, angstiis premi; rebus adversis
afflgi.
tribuna: (plataforma elevada desde donde
hablan los oradores) suggestus, us m; sug-
gestum, i n. Uso: - oratoria, - de oradores,
oratoris suggestus; bajar de la -, (de, e, a)
suggestu descndere; subir a la -, (in) sug-
gestum ascndere vel escndere // (galera
elevada en ciertos espectculos) suggestus;
suggestum. Sin: subsllia, orum npl; gradus,
uum mpl. Uso: - de espectadores, spectcula,
orum npl; spectaculorum gradus (-uum mpl)
tribuna
1082
// (ventana o balcn en algunas iglesias
desde donde se puede asistir a los oficios) tri-
bunal, lis n. Sin: pdium; contigntio sup-
rior lateralis.
tribunal: tribnal, lis n. Sin: conslium.
Uso: - internacional, tribunal internationale;
- internacional de la Haya, hagense pro m-
nibus natinibus tribunal; - militar, tribunal
militare; - secreto, tribunal secretum; - su-
premo, supremum tribunal; idices postre-
mae provocationis; - de apelacin, conslium
iudciis pblicis cognoscendis vel recognos-
cendis; - de casacin, supremum tribunal p-
blicis abolendis (vel revocandis) iudciis; - de
cuentas, censrium collgium pblicis recog-
noscendis redtibus ac smptibus; - del ju-
rado, iuratorum tribunal; collgium idicum;
iurati; idices.
tributario: tributrius, a, um. Sin: vectigalis,
e. Uso: (dicho de ro) nfluens, entis (fluvius,
amnis).
tributo: (lo que paga un Estado a otro para
indicar su sumisin) tribtum, i n. Uso: exigir
un -, tributum exgere; imponer un -, tribu-
tum (licui) impnere, imperare, indcere;
pagar un -, tributum pndere vel conferre //
(impuesto) v. esta voz // (fig, cualquier carga
permanente) onus, neris n. Sin: pondus,
dris n; srcina // (lo que se debe a una per-
sona o cosa) offcium, ii n. Uso: - de gratitud,
grtiae, arum fpl; - de homenajes, de lgri-
mas, etc., dbita offcia, dbitae lcrimae;
pagar a alguno su - de gratitud, grati nimi
offcium licui praestare; pagar a la patria
su - de sangre, sanguinem (suum) ptriae of-
ferre; pagar su - a la naturaleza, naturae sa-
tisfcere.
triciclo: trcyclum, i n; trcyclus, i m. Sin: tr-
rota, ae f. Uso: - pequeo, tricclula; - porta-
dor, trcyclum onerrium; - a petrleo,
trcyclum petrleo actum.
tricofitosis: trichophytosis, is f.
tricologa: thricholgia sive -loga, ae f. Sin:
de capillis (vel de pilis) doctrina, disciplina,
scintia; capillorum vel pilorum doctrina.
triclogo: thrichlogus, i m. Sin: thrichol-
giae peritus.
tricolor: trcolor, ris. Sin: tres colores ha-
bens; tribus colribus tinctus; trplici colore
(abl de cualidad). Uso: bandera -, trcolor
vexillum; vexillum trplici colore tinctum.
tricoma: thrichma, tis n.
tricornio: tricornis, e. Uso: sombrero -, tri-
cornis pleus.
tricosis: thrichosis, is f.
tricota: thorax (-cis m) lneus. Sin: strict-
ria lnea; thorcium e mculis; pectorale e
mculis. Uso: - de punto (sin botones y con
mangas cortas) pelsia lnea; colbium l-
neum; - de seda, tricholinum, i n; v. pulver.
tricotoma: trichotmia sive -toma, ae f. Sin:
tripertita divsio.
tricroma: (procedimientos fotogrficos y fo-
tomecnicos en color) trichrmia sive -chro-
ma, ae f. Sin: trium colorum imprssio //
(estampa obtenida por el procedimiento de
la -) imago tribus impressa colribus.
tridimensional: trium mensurarum. Sin: tri-
bus mensuris preditus.
tridimensionalidad: trium mensurarum
rtio.
triduo: triduana supplictio. Sin: preces tri-
duanae; supplictio in trduum; supplictio
trium dierum. Uso: - solemne, sollmnia in
tribunal
1083
trduum; sacra in trduum sollmnia; hacer
un -, triduanas preces pergere; supplicatio-
nes in trduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo,
sacra in trduum sollmnia gere licui Beato
vel Sancto.
triedro: trhedrum, i n.
trifsico: triphsicus, a, um. Sin: tribus ph-
sibus preditus; tribus tempribus mbilis.
trigamia: trigmia sive -gama, ae f.
trgamo: trgamus, i m. Sin: tres muleres ha-
bens.
trigmino: trigminus, a, um. Sin: nervio -,
trigminus nervus.
triglifo: trglyphus, i m.
trigo: trticum, i n. Sin: frumentum; trticum
trcicum; granum trcicum. Uso: - candeal,
silgo, gnis f; - rubin, robus, bris n ; ir,
salir por -, ir a hacer provisin de -, frumen-
tari; ire frumentatum, vel ad frumentandum.
trgono: (conjunto de tres signos del Zod-
aco) trignum, i n // (tringulo) v. esta voz.
trigonometra: trigonomtria sive -metra, ae
f. Sin: triangulorum metiendorum rtio; trin-
gulis (vel trignis) metiendis rtio vel doc-
trina. Uso: - esfrica, trigonomtria
spherica; - plana, trigonomtria plana.
trigonomtrico: trigonomtricus, a, um.
trilinge: (que tiene tres lenguas) trilinguis,
e; trium linguarum; tres linguas habens; (que
habla tres lenguas) trilinguis; tribus linguis
loquens; (escrito en tres lenguas) tribus lin-
guis scriptus.
trillado: contritus, a, um. Uso: palabras -,
contrita verba.
trillador, ra: triturator, oris m; trituratrix, icis
f. Sin : terens ; tritrans ; extritor ; tribulator ;
qui terit, xterit, prterit.
trilladora : (mquina para trillar) trbulum,
i n; trbula, ae f. Sin: tritria; trituratria; m-
china terens vel xterens; mchina tritria vel
trituratria; trbulum machinale; trbula ma-
chinalis; mchina verstilis. Uso: - autom-
tica, autotrbulum; trbulum automatrium;
autotrbula; trbula automatria.
trilladura: tritura, ae f. Sin: triturtio; tritus,
us m ; terendi actus (- us m).
trillar: (frumentum) trere, detrere, ext-
rere, protrere. Sin: triturare; tribulare.
trillizo: adj trigminus, a, um. Uso: herma-
nos -, trigmini fratres; hijos -, trigmini flii
// sust trigminus, i m. Uso: uno de los -, unus
ex trigminis.
trillo: (instrumento) trbulum, i n.
trilln: trlio, onis m. Sin: mlio bilionum;
mlies (mliens) mille biliones.
triloga: trilgia sive triloga, ae f. Uso: - epi-
grfica, ternae inscriptiones; - potica, terna
crmina.
trimembre: trimembris, e. Sin: tricorpor,
ris; tribus membris constans.
trimestral: (que dura un trimestre) trimes-
tris, e. Sin: trium mnsium // (que sucede o se
repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: tri-
mnstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
mense fit (o con el verbo exigido por el con-
texto). Uso: revista - de latn, trimestres litte-
rarum latinarum commentrii.
trimestral
1084
trimestralmente: sngulis trimstribus. Sin:
quarto quoque mense.
trimestre: (espacio de tres meses) trimestre,
is n. Sin: trimestre sptium vel tempus (-pris
n), trium mnsium sptium vel tempus; tres
menses // (cuenta, sueldo, pensin, etc., que
se cobra o paga al fin de cada trimestre)
trium mnsium rtio (cuenta), merces
(sueldo), pactum prtium (pensin).
trmetro: adj trmeter, tra, trum. Sin: trme-
tros vel trmetrus; trimtrius // sust trmetros
vel trmetrus, i m; trmeter, tri m. Sin: versus
tribus pdibus constans. Uso: - ymbico, im-
bicus trmetros.
trimotor: adj trimotrius, a, um. Sin: tribus
motriis (vel trplici machinatione) instructus
vel ornatus; qui (quae, quod) tribus motriis
movetur // sust trimotrium, ii n. Sin: aro-
planum trimotrium; aronavis (vel aria
navis) tribus machinamentis (vel machina-
tinibus) instructa; aroplanum tribus mot-
riis (vel trplici machinatione) instructum vel
ornatum; aroplanum quod tribus motriis
movetur vel fertur.
trinar: (hacer trinos) vocem (vel cantum)
acute flctere, vel acutssime inflctere; acu-
tam ac vibrantem vocem mttere // (dicho de
las aves) tinnire. Sin: tinnitare; tintinnire;
garrire. Uso: el - de las aves, vibrans vium
sonus; concentus vium; el - del ruiseor,
sonus luscniae vibrans vel intortus; v. gor-
jear.
trincha, v. pretina.
trinchante: (instrumento para trinchar) cul-
tellus, i m. Sin: culter, tri m; ferrum, i n // (en-
cargado de cortar la comida en la mesa)
scissor, ris m. Sin: structor; carptor; chir-
nomon, ontis m.
trinchar: scndere; conscndere. Sin: cr-
pere; lacerare; secare, consecare; minute con-
cdere.
trinchera: fossa, ae f (= foso); agger, ris m
(= terrapln, parapeto) ; vallum, i n (= empa-
lizada); munmen, mnis n; munimentum (=
fortificacin, defensa).
trineo: traha vel trhea, ae f. Uso: - mecnico
para esquiadores, anabathrum nartatrium;
deslizamiento del -, trahae decursus (vel de-
lapsus) per nives vel per glciem; quien va
en -, trahrius; deslizarse en un - sobre la
nieve (o sobre el hielo), trah (vel trhea) per
nives (vel per glciem) decrrere, delbi, pro-
lbi; ir en - , trah (vel trhe) vehi, duci, de-
lbi.
trinitaria: (planta, flor) hortensis vola, ae f.
trino: Ms vox vibrans vel acuta. Sin: sonus
vibrans vel intortus; acutae vocis flexiones;
cants flexiones. Uso: - artificioso de quien
canta, delicatiores in cantu flexiones // (dicho
de las aves) tinntus, us m. Sin: garrtus, us
m; v. gorjeo.
trinomio: trinmium, ii n.
tro: Ms, v. terceto // (en el ftbol) - central
de ataque, manpulus (trium) assultorum.
triodo: trhodus vel trhodos, i f.
tripartidismo: systema (-tis n) trium factio-
num.
tripas: (callos) v. callo.
tripicallero: extorum vel extm vnditor.
trpode: tripus, pdis (ac pl -pdas) m.
triplano: triplanum, i n.
trimestralmente
1085
trptico: trptychum, i n. Sin: tbula trina vel
triplex; tripertita tabella vel tbula; ternae t-
bulae (vel tabellae) pictae.
tripulacin: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avin) aronutici, orum mpl; (de
nave) nautae, arum mpl.
tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave,
nauta; - de avin, aronauta.
triquiasis: trichasis, is f.
triquina: trichna, ae f. Sin: trichnus vermis
(-is m); trichna spiralis; capillceus vermis;
trichnus vermis capillceus.
triquinosis : trichinosis, is f. Sin : trichnae
morbus ; trichni vermis morbus.
trisagio : trisgium, ii n.
triseccin : trisctio, onis f.
trismo : trismus, i m.
tristeza : tristtia, ae f. Sin : maesttia; mae-
ror, oris m. Uso: abandonarse a la -, tristtiae
se dare; desechar la -, maesttiam pllere.
tritio : trtium, ii n.
triturador : adj triturator, oris // sust tritur-
trix, icis f (mchina).
triunfalismo: hbitus nimis triumphalis vel
triumphatrius.
triunfalista: adj nimis triumphalis vel trium-
phatrius // sust homo nimis triumphalis vel
triumphatrius.
triunfar: triumphare. Uso: - de, triumphum
gere (vel ovare) de (vel ex) + abl.
triunfo: (honor del -) triumphus, i m // (vic-
toria) victria, ae f // (en ciertos juegos de
naipes, carta del palo de ms valor) charta
victrix.
trivalencia: trivalntia, ae f. Sin: triplex va-
lntia.
trivalente: trvalens, entis. Sin: trplici vi
preditus.
trivial: trivialis, e. Sin: plebeius; vilis; vul-
garis.
trivialidad : trivilitas, atis f . Sin: triviale
dictum vel fcinus.
trivio: (divisin de un camino en tres, y punto
en que concurren) trvium, ii n; v. cruce //
(antiguamente, conjunto de las tres artes li-
berales: Gramtica, Retrica y Dialctica)
trvium.
trocnter: trochanter, ris m (ac sing tro-
chantra ; pl trochantras).
trocha : (senda) smita, ae f // (atajo) trames,
mtis m. Sin: compndium; compendiria
(via); compendirium (iter) // (ancho de la
va ferroviaria) intervallum. Uso: - ancha,
latum vel amplum xium geminorum inter-
vallum.
trfico: trphicus, a, um. Sin: ntriens, en-
triens; ad nutrimentum spectans.
trofologa: (ciencia de la alimentacin) tro-
pholgia sive -loga, ae f. Sin: de nutrimento
doctrina, disciplina, scintia // (rgimen ali-
menticio) nutriendi rtio.
troglodita: trogldyta, ae m. Sin: cavern-
cola; speluncae vel speluncarum ncola; ca-
vernae vel cavernarum ncola; speluncam vel
speluncas ncolens; cavernam vel cavernas
troglodita
1086
ncolens // (antiguo pueblo al SE de Egipto)
Trogldytae, arum mpl // fig homo silvester,
rsticus, incultus.
troglodtico: troglodticus, a, um; fig selv-
ticus; rudis.
troj: (sitio donde se recogen frutos o cerea-
les) hrreum, i n // (granero) v. esta voz.
troja, v. troj.
troje, v. troj.
trolebs: filoraeda, ae f. Sin: currus (-us m)
filovirius; v. filobs.
tromba: (columna de agua que se eleva
desde el mar) turbo, bnis m. Sin: columna;
typhon, onis m; tiphnicus ventus. Uso: - ma-
rina, maris columna.
tromboflebitis: thrombophlebites, is f.
trombn: magna vel grandis tuba (- de
metal); magna vel grandis bcina (- de
cuerno). Uso: tocar el -, magn tub vel
magn bcin cnere; msico que toca el -,
bucinator.
trompa: bcina, ae f. Uso: msico que toca
la -, tbicen, cnis m; tubicinator // (- del fo-
ngrafo o gramfono) v. bocina // - del ele-
fante, proboscis, dis f. Sin: elephanti manus,
us f.
trompeta: tbula, ae f. Uso: tocar la -, tbul
cnere; el que toca la -, v. trompetero.
trompetero: aenator vel ahenator, oris m.
Sin: tbicen, cnis m; bucinator. Uso: banda
de -, aenatorum manus.
trompetilla: (instrumento a modo de trom-
peta, que sirve para que los sordos perciban
los sonidos) auriculria, ae f. Sin: auriculria
tbula.
trompo: (pen, juguete que se hace bailar)
turbo, bnis m. Uso: juego del -, ludus trbi-
nis; girar como un -, trbinis instar circmagi
vel circumvolvi; hacer girar el -, jugar al -,
trbinem pllere, versare, icere; hacer girar
como un -, trbinis instar circumgere vel cir-
cumvlvere.
tronco: (parte de un rbol) truncus, i m. Sin:
ligni scapus; stipes, ptis m (- basto); stirps,
stirpis f (cepa con las races; - entero o el
rbol sin las ramas) // (el cuerpo del hombre,
considerado sin los miembros ni la cabeza)
truncus, i m // (cualquier cosa que presenta
ramificaciones) ramus, i m. Sin: brchium, ii
n // (fig, origen comn) genus, nris n. Sin:
stirps, stirpis f // (fig, persona insensible, in-
til, despreciable) truncus, i m; v. tarugo.
tronera: (ventana pequea y estrecha) fenes-
tella, ae f // (abertura por donde se disparan
los caones en un parapeto o muralla) fenes-
tella tormentria // (cada uno de los agujeros
o aberturas que hay en las mesas de trucos y
de billar, para que por ellos entren las bolas)
receptculum, i n.
tropa: cpiae, arum fpl. Sin: agmen, mnis n;
exrcitus, us m. Uso: - especiales, cpiae spe-
ciales; - soviticas, cpiae soviticae; milita-
res cpiae soviticae; tropas para la defensa
de la paz, cpiae paci tuendae // fig manus, us
f. Sin: caterva.
tropezar: (dar con los pies en un estorbo po-
nindose en peligro de caer) offndere intr.
Sin: licui rei offndere; ad liquid pedem of-
fndere vel impngere; cespitare vel caespi-
tare.
tropical: tropicalis, e. Sin: trpicus. Uso:
selva -, trpica silva // (muy caliente) trri-
troglodtico
1087
dus, a, um.
trpico: (cada uno de los crculos menores
que se consideran en la esfera celeste, para-
lelos al Ecuador) trpicus, i m. Uso: - de
Cncer, crculus solstitialis; - de Capricor-
nio, crculus brumalis.
tropiezo: (cosa en que se tropieza) offend-
culum, i n // (accin de tropezar, tropezn)
offnsio, onis f.
tropo: tropos vel tropus, i m.
tropologa: tropolgia sive -loga, ae f. Sin:
verbi transltio.
tropolgico: tropolgicus, a, um. Sin: trans-
latus.
troposfera: troposphaera, ae f.
trotador: tolutrius, a, um.
trotamundos: errabundus, a, um. Sin: philo-
theorus; v. turista.
trotar: tolutim ire, incdere, crrere, contn-
dere. Sin: citato gradu incdere vel crrere; -
muy velozmente, citatssimo gradu incdere
vel crrere; - a caballo, citato equo crrere
vel contndere // fig subsultim crrere.
trote: gradus citatus, incitatus, concitatus.
Sin : toltilis gradus. Uso : - velocsimo, gra-
dus citatssimus, incitatssimus, concitatssi-
mus; al - (dicho tanto de caballos como de
hombres) tolutim; citato gradu; al - de caba-
llo, equo incitato.
trotn: (caballo) equus tolutrius.
troupe: grex, gregis m. Sin: operatorum grex.
trovador: citharoedus, i m. Sin: pota citha-
roedus; pota amatrius.
trozo: fragmentum, i n. Sin: fragmen, mnis
n; frustum. Uso: hacer trozos una cosa,
liquid truncare, frngere vel in fragmenta
conscndere // (- de autor) locus, i m (pl loci,
orum). Uso: - escogido, excerptum, i n; ex-
crptio, onis f; en pl tambin selecta, orum n;
entresacar trozos, excerptiones fcere; entre-
sacar trozos de un libro, librum excrpere; v.
antologa, florilegio, analectas.
trucha: tructa, ae f; tructus, i m.
truco: (engao) fucus, i m. Sin: artifcium;
dolus; fallcia; fraus, fraudis f. Uso: - del
prestidigitador, praestgiae, arum fpl (tam-
bin fig); con un -, per dolum; artifcio; sin -,
sine fuco; sine fraude; no hay -, omnis dissi-
multio abest; es todo un -, tota simultio (vel
dissimultio) est; hacer un -, fucum fcere //
fig fucus, i m.
trueno: (ruido o estampido que causa el tiro
de cualquier arma o artificio de fuego) tni-
trus, us m.
trueque: muttio vel permuttio, onis f..
trufa: (gnero de hongos) tuber, ris n. Sin:
odoratum tuber // (mentira, engao, bola o
patraa) fraus, fraudis f. Sin: dolus; cptio,
onis f.
truhn: nbulo, onis m. Sin: mango, onis m;
vappa, ae f; homo contemnendus.
trujal: (prensa para las uvas o la aceituna)
prelum, i n. Sin: trcular, ris n. Uso: - elc-
trico, elctricum prelum vel trcular; - para
las uvas, prelum vel trcular vinrium; - para
la aceituna, prelum olerium; trcular olea-
rum; v. lagar // (estanque pequeo donde se
pisa la uva) calcatrium, ii n. Sin: piscina vi-
nria; lacus vinrius // (molino de aceite) tra-
trujal
1088
petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina;
pistrinum; v. almazara.
trujamn, v. intrprete.
trujimn, v. intrprete.
trulla: trulla, ae f. Sin: rutrum.
trust: societatum bonis gignendis imprium.
Uso: - comercial, negotiatorum socetas vel
collgium; consrtio mercatorum; mercato-
rum foederatorum magna socetas; - indus-
trial, fabricatorum (vel artficum, vel
opficum) socetas vel collgium; foederati
fabricatores (vel artfices, vel opfices); - pe-
riodstico, diariorum scriptorum socetas vel
collgium; foederati diariorum scriptores; -
del acero, foederati chlybis fabricatores; v.
sindicato.
t-shirt: tuncula manicata in T ltterae for-
mam confecta.
Tsunami: tsunamum, i n. Sin : illud phae-
nmenon, quod Tsunami appellatur.
tuba : tuba, ae f.
tubrculo: tubrculum, i n. Sin: tuber, ris n.
tuberculosis: tuberculosis, is f. Sin: phthisis,
is f (ac -im); tabes, is f; tuberculorum tabes
vel phthisis. Uso: - sea, ssium tabes; - pul-
monar, phthisis pulmonalis; enfermo de -, v.
tuberculoso; padecer -, phthisi (vel tabe, vel
pctore) laborare; es consumido lentamente
por la -, lenta tabe perditur vel consmitur.
tuberculoso: (perteneciente o relativo al tu-
brculo) ad tber (vel ad tubrculum) prti-
nens // (que padece tuberculosis)
tuberculosus, a, um. Sin: phthsicus; phthisi
(vel tabe, vel pctore) laborans, affectus, in-
fectus; tuberculorum tabe (vel phthisi) labo-
rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetu-
dinrium tbidis ( vel phthsicis) curandis.
tubera: (conducto formado de tubos para el
paso de lquidos o gases) v. conducto // (serie
de tubos) tubi, orum mpl.
tuberosa, v. nardo.
tubito: tbulus, i m. Sin: siphnculus.
tubo: tubus, i m. Sin: fstula; tbulus. Uso: -
acodado, tubus vermiculatus; - catdico,
tubus cathdicus; - electrnico, tubus vel t-
bulus electrnicus; - estirable (del microsco-
pio) tbulus verstilis; - fijo, tbulus fixus; -
lanzatorpedos, v. esta voz; - nen, - de luz
fluorescente, tbulus fluorescens vel luc-
fluus; - de bicicleta, v. cuadro; - de descarga,
fstula exonerria; - de escape, tubus emiss-
rius vel vaporus; postcus tubus; - de gas,
ductus gsifer; - de goma, fstula gmmea; -
de imagen, - de reproduccin, tubus televis-
ficus; - de rgano, rgani fstula; - de tel-
fono, v. auricular; - de visin directa, tubus
visionis directae; en forma de - o provisto de
-, tubulatus; fistulatus; conducir agua con
tubos, aquam tubis (vel fstulis) dcere.
tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.
tuciorismo: tutiorismus, i m. Sin: doctrina
sentntiae tutiori favens; sentntiae tutioris
legique propioris observntia.
tuciorista: sust tutiorista, ae mf. Sin: sentn-
tiae tutioris sectator, fautor, defensor // adj tu-
tiorismum sequens. Sin: tutiorismo favens;
(referente al tuciorismo) ad tutiorismum t-
tinens.
tugurio: tugrium, ii n. Sin: casa; gurgs-
tium. Uso: - pequeo, tugurolum; tugurin-
culum; csula; rudis domncula.
trujamn
1089
tul: crbasus, i m. Sin: crbasus reticulatus;
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de
seda, sricum tullense; ralla srica.
tulipn: tlipa, ae f.
tumbaollas, v. glotn.
tumbilla, v. calentador (- de cama).
tumor: tumor, ris m. Uso: - maligno, tumor
malignus; que tiene -, tumore affectus; cura-
cin de los -, oncotherapa (-ae f); tumorum
curationes fpl.
tumoral: tumoris prprius. Sin: ad tumorem
spectans; tumoris (gen).
tmulo: (sepulcro levantado de la tierra) t-
mulus, i m. Sin: tmulus honorrius; cenot-
phium, ii. Uso: - pequeo, cenotapholum.
tumultuario, v. tumultuoso.
tumultuosamente: tumultuose; v. turbulen-
tamente.
tumultuoso: tumultuosus, a, um; v. turbu-
lento.
tundra: rctica, orum npl. Sin: tesca vel tes-
qua rctica; septentrionalis palus (-dis f).
tunecino o tuneco: tunesiensis, e. Sin: tune-
tinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl.
tnel: cunculus, i m. Sin: specus, us m ; cu-
niculata via. Uso: - ferroviario, specus ferri-
virius; ferratae viae cunculus; cunculus
trmini prvius; cunculus frreis xibus (vel
frreis dctibus) stratus vel constratus; - sub-
marino, submarinus specus; cunculus sub-
aquneus; ferrivirius specus submarinus; -
subterrneo, subterrneus cunculus; - vial,
specus virius; - bajo el Canal de La Man-
cha, cunculus sub Freto Gllico; submarinus
specus (ferrivirius) gallo-britnnicus; ferri-
virius specus submarinus subter Freto
Gllico (fossus); - en forma de tubo, cuncu-
lus tubulatus; - en la montaa, transfossus
mons; construir un -, specum constrere.
tunicela: (pequea tnica de los antiguos)
tnica, ae f // (vestidura episcopal, a modo de
dalmtica) tunicella, ae f. Sin: tuncula; tun-
cula sacra.
Tunicia: Tunsia, ae f. Uso: de -, v. tunecino.
tupamaro: tup(ac)amarensis, is m. Sin: tu-
pamarensis bellator; tromcrates uruquaria-
nus vel uruguarianus.
tup: (copete, mechn) capillorum tufa vel
cirrus // (fig y coloq, desfachatez) impudn-
tia, ae f. Sin: petulntia; proccitas; protrvi-
tas.
turba: (combustible fsil) turfa, ae f. Sin:
torba; carbo (-onis m) recntior; carbo fssilis
recntior.
turbacin: nimi turbtio, perturbtio, con-
turbtio. Sin: nimi trepidtio, tremor, con-
fsio.
turbal: ulgo (-gnis f) turfcea.
turbante: tulbans, antis m. Sin: tira vel ti-
ras, ae f; cpitis fscia; fscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiar (vel tulibante)
tectus vel ornatus.
turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
turbera, v. turbal.
turbina: (rueda hidrulica) turbnea, ae f
(mchina). Sin: rota aquria, aqulega, vers-
tilis; turbo, bnis m; phalanga turbinalis; m-
turbina
1090
china trbine acta. Uso: - axial, turbnea axi-
ria, - radial, turbnea radiosa; - de vapor, tur-
bnea vaporria.
turbin: turbo, bnis m. Sin: procella; nubi-
frgium; tempestas.
turbocompresor: turbocompressrium, ii n.
turbohlice: turbohlica, ae f. Sin: hlica
phalang turbinali impulsa.
turbonada, v. turbin.
turbopropulsor, v. turbohlice.
turborreactor: turboreactrium, ii n. Uso:
avin -, turboreactrium (aroplanum); reac-
tria aronavis turbinalis; buque -, turbore-
actria (navis).
turboventilador: turboventgenum, i n
(instrumentum). Sin: ventgenum instrumen-
tum turbinale.
turbulentamente: turbulente; v. tumultuosa-
mente.
turbulento: turbulentus, a, um; v. tumul-
tuoso.
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: tr-
cicus vel trchicus. Uso: el Imperio -, Turca-
rum Imprium // (natural de Turqua)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel
trcica lingua. Sin: turcus vel trcicus sermo.
turbulo: thurbulumvel turbulum. Sin: acerra.
turiferario: thuriferrius vel turiferrius, ii m.
turismo: (actividad o hecho de viajar por
placer) periegsis, is f; res periegtica. Sin:
excursionismus; peregrinari; peregrintio
volupturia vel voluptria ; peregrinationes
volupturiae vel voluptriae; delectationis
caus peregrinationes; peregrinationes delec-
tandi caus susceptae. Uso: oficina de -, pe-
riegsis procurandae sedes // (aficin a
viajar) peregrinandi (vel peregrinationis, vel
peregrinationum) stdium; stdium peregri-
nationum delectablium; stdium peregri-
nandi delectationis (vel voluptatis) caus.
Uso: amante del -, peregrinator; studiosus pe-
regrinandi; los aspectos positivos del -, quid-
quid boni in stdio peregrinationum
delectablium inest // hacer -, practicar el -,
peregrinari. Sin: delectationis vel voluptatis
caus peregrinari; sui delectandi caus pere-
grinari; peregrinationes delectationis caus
suscpere.
turista: periegta vel periegtes, ae m. Sin:
periegticus, i m; excursionista; peregrina-
tor; peregrinus; pergrinans; assduus excur-
sor; frequens excursator; voluptrius vel
volupturius viator; delectationis caus pere-
grinator. Uso: - que viaja en avin, perieg-
ticus volans vel in volando; grupo de
turistas, grex periegetarum; invasin de tu-
ristas, periegeticorum invsio.
turstico: periegticus, a, um. Sin: excursio-
nsticus; excursatrius; ad rem periegticam
prtinens. Uso: localidad -, nbilis insigni
spectculo locus; regiones -, regiones perie-
gticae; viaje -, periegticum vel excursat-
rium iter (itneris n); excursus, us m.
turmalina: turmalinus, i m.
turno: (orden en que se debe hacer algo)
ordo, dnis m; (la vez en que le toca a alguien
hacer algo) vices fpl (solo en nom y ac; y en
dat y abl, vcibus) // (alternancia, sucesin)
vicissitudo, dnis f. Uso: el - de los discursos,
vices loquendi; - de trabajo, perae vicissi-
tudo; por -, per vices; vcibus; rdine; ex r-
dine; alternis vcibus (alternativamente),
vicissim (recprocamente); hacer su -, vices
turbin
1091
suas fcere; mantener el -, rdinem servare;
es mi - de hacer algo, meae sunt partes li-
quid fcere.
turnarse: per vices gere. Sin: in vicem
gere; alternis vcibus gere.
Turqua: Turca vel Turcha, ae f. Sin: Turco-
rum Res pblica; Trcica vel Trchica resp-
blica (el estado); Turcorum rgio (el pas);
Turcorum imprium vel dcio (el imperio, el
dominio).
turrn: lucuns, untis m. Sin: torro, onis m;
amygdlinus mellitusque lucuns; crustum ex
melle amygdalisque confectum.
tutear: voce tu uti.
tutela: (autoridad conferida por la ley para
cuidar de la fortuna de un menor) tutela, ae
f. Uso: ejercer la -, tutelam grere vel admi-
nistrare; encargarse de la - de uno, alicius
tutelam suscpere; estar bajo la - de alguien,
in tutela alicius esse; tutori subesse; in tuto-
ris potestate esse; estar fuera de -, suae spon-
tis esse; sui iuris esse; poner a uno bajo la -
de otro, licui tutorem dare; ser puesto bajo
-, tutorem accpere // (proteccin, salvaguar-
dia) tutio, onis f. Uso: - de los propios dere-
chos, (legtima) suorum irium tutio.
tutelar: dep tueri. Sin: tutari; custodire; pro-
tgere // adj tutelaris, e. Sin: ad tutelam tti-
nens.
tutor: (defensor, protector) tutator, oris m.
Uso: - de la paz, tutator pacis.
tuya: thya, ae f; thyum, i n.
tweed : txtile lneum scticum.
twist: salttio distorta vel tortuosa. Uso: bai-
lar un -, distorte vel tortuose saltare.
twist
1092
ubicacin: positura, ae f. Sin: psitus, us m;
postio; situs positusque.
ubicar: pnere. Sin: collocare.
ubicuidad: ubquitas, atis f. Sin: plribus
locis praesntia; (- de Dios) omnipraesntia.
ucase: (decreto del zar) imperatoris decre-
tum. Sin: imperatrium edictum, praescrip-
tum, iussum; Rssiae Cesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tirnica) impe-
riosum edictum.
Ucrania: Ucrana, ae f.
ucranio o ucraniano: adj ucranus. Sin :
ucranicus // hab Ucrani, orum.
UFO, v. OVNI.
Uganda: Uganda, ae f.
ugands: adj ugandensis, e // hab Uganden-
ses, ium.
ujer: (portero) initor, oris m. Sin: ostirius;
stii custos // (empleado subalterno de algu-
nos tribunales) appritor, oris m. Sin: accen-
sus, i m; admissionalis, is m; cubiculrius.
lcera: ulcus, cris n. Uso: - duodenal o del
duodeno, duodeni ulcus vel ulcertio; - pe-
quea, ulcsculum, i n; - purulenta y sangui-
nolenta, vmica, ae f.
ulceracin: (accin de ulcerar) ulcertio,
onis f. Sin: exulcertio; ulcerandi actus (-us
m) // (lcera) ulcus, cris n.
ulcerar: ulcerare vel exulcerare.
ulceroso: (que est lleno de lceras) ulcero-
sus, a, um // (que tiene aspecto de lcera) l-
cerae smilis, e. Sin: spciem lceris
praebens.
Ulster (Irlanda del Norte): Ultnia vel Hul-
tnia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.
ulster (prenda de vestir): superindumentum
ultonianum.
ultimtum: ultimatum, i n. Sin: ultimatum
postulatum; (pacis) extrema condcio; extre-
mae condiciones; ltima commintio; ex-
trema denuntitio; denuntitio belli. Uso: da
del -, ltimus dies statutus; dies extremae
condicionis; dar, dirigir, mandar un -, ltimo
interpellare vel denuntiare; extremam condi-
cionem propnere vel statere; extremas con-
diciones impnere; extremam denuntiationem
fcere; dirigir un - con vencimiento fijo,
extremas condiciones ad statutum tempus
impnere; rechazar un -, condicionem
respere.
ultrajar: iniri (con hechos) vel contumli
(con palabras) liquem affcere. Sin: ini-
riam licui fcere. Uso: - con palabras, ver-
borum contumliis liquem insectari.
ultramoderno: recentssimus, a, um. Sin:
mxime vel summe modernus.
ultramontano: transmontanus, a, um. Sin:
translpicus; ultra montes.
ultramundano: transmundanus, a, um. Uso:
espacios -, transmundana sptia.
ultranza: a -, ad (vel in) extremum. Sin: ad
ltimum; sine missione.
U
1093
ultrarrpido: ultrarpidus, a, um. Sin: su-
percleris, e; celrrimus; pernicssimus; m-
xima celeritate motus.
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarbeus.
ultrasnico: ultrasnicus, a, um. Sin: soni
fines excedens; repgula soni sperans.
ultrasonido: ultrasonus, i m. Sin: ultrasni-
tus, us m; sonus non audbilis.
ultrasonoro: ultrasnicus, a, um. Sin: sonum
(vel sonos) excedens.
ultraterreno: ultramundanus, a, um.
ultratumba: vida de -, vita post hanc futura.
Sin : vita quae post mortem futura est // (m-
bito ms all de la muerte) sedes mortuorum
vel animorum; nferi, orum mpl.
ultravioleta: ultraviolceus, a, um.
ultravirus: ultravirus, i n.
umbela: umbella, ae f.
umbilical: umbilicaris, e.
umbral: limen, mnis n. Uso: - de la concien-
cia, limen conscintiae.
uncial: uncialis, e. Sin: insularis. Uso: letra
-, lttera grandis.
uncin: (accin y efecto de ungir) nctio,
onis f // - de los enfermos, nctio infirmorum;
administrar la - de los enfermos, unctionem
infirmorum licui ministrare; v. exremaun-
cin // (fig, - espiritual) nctio spiritualis.
Sin: suavis quidam caelstium rerum sensus
(-us m) // (devocin) petas, atis f. Sin: pieta-
tis spcies.
UNESCO : UNESCO Socetas. Sin: Socetas
UNESCO appellata; Socetas quam compen-
diriis ltteris UNESCO vocant; Unitarum
Nationum Institutum educationi, scintiae
humanoque cltui provehendo; institutum
educationi et nimi culturae et scintiae adau-
gendae; Supremum Conslium ltteris apud
omnes ppulos provehendis; Institutum uni-
tarum Nationum educationi et scintiae et hu-
mano cltui provehendis.
ungentario: (fabricante de ungentos) se-
plasirius, ii m.
ungento: unguentum, i n. Sin: blsamum;
seplsium; ammum vel ammon, i n; opo-
blsamum. Uso: - para los labios, ceratum
labiale.
uniata: nias, atis m.
unicameral: uniconsiliaris, e. Sin: monocon-
siliaris.
unicelular: unicellularis, e. Sin: unus cllu-
lae; un constans cllul.
unicidad: uncitas, atis f.
unicolor: uncolor, oris m. Sin: monochro-
matus.
unicornio: adj unicornis, e. Sin: unicrnuus
// sust unicornis, is m. Sin: unicornu, us n;
monceros, tis m; rhinceros, tis m.
unidad: (cantidad que se toma como medida
comn) nitas, atis f. Uso: - electrostticas,
electromagnticas, unitates electrostticae,
electromagnticae; - radiactiva, - de masa de
emanacin de radio, v. medida (- curie).
unifamiliar: unus famliae. Sin: ad unam
famliam spectans. Uso: casa -, unus fam-
liae domus.
unifamiliar
1094
unificador: unficus, a, um.
unificar: unificare.
uniforme: adj uniformis, e. Sin: aequalis;
unus formae, vel gneris, vel modi; sibi sem-
per constans. Uso: estilo -, aequale orationis
genus; movimiento -, aequalis motus // sust
vestis uniformis. Sin: uniforme vestimentum;
insignis vestis; insigne, is n; schema, tis n;
trbea, ae f. Uso: - deportivo, vestis lusria;
lusrium indumentum; - militar, insigne, is
n; militare vestimentum; hbitus vel vestitus
militaris; alto - militar, militaris ornatus; de -
(militar), militari vestimento indutus; ornatu
militari insignis; - de futbolista, pedildii vel
pedilusris vestis; - de motorista, machina-
toris schema.
uniformidad: unifrmitas, atis f. Sin: aequa-
blitas. Uso: - de pronunciacin, unifrmitas
pronuntiationis.
unignito: adj unignitus, a, um. Sin: unge-
nus // sust ungena, ae mf. Sin: nicus flius.
Uso: el - (Dios), Ungena Deus; Unignitus
Flius.
unilateral: (que se refiere a una parte o as-
pecto) unilateralis, e. Sin: unus partis; ad
unam tantum partem prtinens; unam solm-
modo partem respciens. Uso: contrato -, sti-
pultio unus paciscentis vel contrahentis //
(que considera la cosa desde un solo punto
de vista) curtus, a, um. Uso: juicio -, curta
sentntia.
unilateralidad: unilaterlitas, atis f.
unilateralismo: singularum prtium sentn-
tiae.
unilateralmente: unilaterliter. Sin: ex una
tantum parte. Uso: - conocido, juzgado, va-
luado, non omni ex parte notus, cgnitus, iu-
dicatus, perpensus; romper - un tratado, pac-
tum conventum ex una tantum parte, ltera
posthbita, frngere vel violare.
unimog: currus tractrius unimog.
unin: (accin de unir) nio, onis f. Sin:
inctio; coninctio, copultio. Uso: - de
cosas, rerum copultio; - de las palabras,
verborum copultio // (concordia de volunta-
des o dictmenes) concrdia, ae f. Sin: con-
snsio, onis f; nio, onis f. Uso: - de amistad,
necessitudo, dnis f; - de los corazones, ani-
morum (vel voluntatum) coninctio; obtener
la - de las dos partes, partes (in unum)
coningere // (alianza, confederacin) soce-
tas, atis f. Sin: consocitio; sodlitas; sodal-
cium. Uso: - aduanera, commnitas portrii;
- Atlntica, Unio Atlntica; - Catlica Ita-
liana Comerciantes, Socitas Cathlica Itali-
corum Mercatorum; - econmica y
monetaria, unio oeconmica atque monetalis
(vel monetria); - Europea, Unio vel Countio
Europaea; Europaea Commnio; - India,
Unio Indica ; - Monetaria Europea, Unio
Europae monetria; - poltica, conspirtio; -
Postal Universal, Unio Tabellria (vel Cur-
sria) Universalis; - social, consocitio; - So-
vitica, Unio Sovitica; Foederatae Rssiae
Civitates; - de las repblicas Socialistas So-
viticas, Unio Rerum publicarum Socialista-
rum Sovieticarum; - entre todos los Estados,
universarum gntium socetas // - Misionera
del Clero, Cleri sodlitas sacris missinibus
provehendis; Cleri sodalcium sacris missi-
nibus adiuvandis // - matrimonial, matrim-
nium; conigium; connbium.
unionismo: unionismus, i m. Sin: unionis
stdium.
unionista: unionista, ae mf. Sin: unionis fau-
tor vel studiosus.
unisex: ad ambo sexus ttinens. Sin: utrique
unificador
1095
sxui aptus. Uso: vestimenta -, vestimenta
(-orum npl) utrique sxui apta.
unsono: (que tiene el mismo tono o sonido)
unsonus, a, um. Sin: unus soni. Uso: tres
voces -, tres voces unsonae // (unisonancia)
concinntia, ae f. Uso: cantar al -, eadem
voce cnere; concnere; voces al -, voces con-
cinentes // fig, al - (sin discrepancia, con una-
nimidad) mnium consensu.
unitario: (perteneciente o relativo a la uni-
dad) unitatis (gen) // (nico, no vario) nicus
vel unus, a, um. Sin: unitrius; niter aptus;
ad unitatem redactus. Uso: precio - o por uni-
dad, prtium unitrium // (partidario de la
unidad en materia poltica) unitatis fautor //
(partidario de la unidad nacional) ptriae
unitatis studiosus // (seguidor de la doctrina
cristiana del unitarismo) unitrius vel antitri-
nitrius. Sin: unitarismi ssecla.
unitarismo: (doctrina u opinin de los unita-
rios) unitarismus, i m // (doctrina cristiana
que no reconoce en Dios ms que una sola
persona) unitarismus, i m. Sin: unitariorum
doctrina vel heresis (-is; ac -im f).
unitivo: unitivus, a, um.
univalente, v. monovalente.
universal: universalis, e. Sin. universus; ca-
thlicus; oecumnicus; mnium (gen).
universalidad: (calidad de universal) uni-
verslitas, atis f // (totalidad) univrsitas.
Uso: la - de los seres, univrsitas rerum; res
universae; universa, orum npl.
universalismo: universalitatis stdium.
universalista: (relativo al universalismo) ad
universalitatis stdium spectans // (partidario
del universalismo) universalitatis studiosus.
Sin: oecumenismi fautor.
universalizacin: divulgtio, onis f.
universalizar: (hacer universal) liquid uni-
versum rddere. Sin: ad universalitatem re-
ferre // (generalizar) universim dcere;
generatim atque universe loqui // (difundir al
mximo) ad plrimos permanare, fndere,
difflere.
universidad: univrsitas, atis f. Sin: studio-
rum univrsitas; (mximum) athenaeum; uni-
vrsitas litterarum disciplinarumque. Uso: -
libre, lbera studiorum univrsitas; - Catlica
del Sagrado Corazn, Univrsitas Cathlica,
quae a sanctssimo Corde Iesu denominatur;
CathlicumAthenaeum quod a nmine Sanc-
tssimi Cordis Iesu inscrbitur, vel cui ttulus
(vel cui nomen) a Sanctssimo Corde Iesu; -
Hebrea de Jerusaln, Hebraea studiorum
Univrsitas Hierosolymitana; - politcnica,
Univrsitas Polytchnica; - Pontificia
Salesiana, Pontificia studiorum Univrsitas
Salesiana; - de Harvard, Univrsitas Harvar-
diensis; rector de la -, universitatis praeses
(-sdis m) // (sede) mxima studiorum sedes.
Sin: mximum studiorum domiclium.
universitario: (perteneciente o relativo a la
universidad) universitrius, a, um. Sin: aca-
dmicus; ad studiorum universitatem ttinens
// sust universitrius, ii m. Uso: estudiante -,
alumnus acadmicus; studiorum universitatis
alumnus; athenaei alumnus vel discpulus;
superiorum scholarum discpulus; altiorum
disciplinarum alumnus; altioris rdinis alum-
nus; ivenis universitatem frequentans vel c-
lebrans; ivenis universitati addictus;
profesor -, studiorum universitatis professor
vel doctor.
unvoco: unvocus, a, um.
UNIX Inform : Unix, cis m.
UNIX
1096
UNO (United Nations Organization), v.
ONU.
ua: - de los hombres, unguis, is m (abl
ungue vel ungui) vel unguculus (especialm
en pl, unguculi; en los dedos de las manos y
de los pies); ngulus, i m (en los dedos de los
pies); - de las aves, flcula, ae f; - de los ca-
ballos, ngula, ae f. Uso: comerse las -, un-
gues vel unguculos rdere vel arrdere;
cortarse las -, ungues vel unguculos rese-
care, subsecare, recdere; limpiarse las -, un-
gues vel unguculos purgare; morderse las -,
ungues vel unguculos mordre.
upload (Inform), cargar: mttere (liquid ad
rete). Sin: impnere.
uralita: aeternites, is f.
uranfero: urnifer, fra, frum. Sin: urnio
abundans vel refertus.
uraninita: pissuranites, ae m.
uranio: urnium, ii n. Uso: desintegrar el -,
tomos urnii disingere.
uraniscoplastia: uraniscoplstica, ae f; ura-
niscoplstice, es f. Sin: ars uraniscoplstica.
uranita: uranites, is f.
uranografa: uranogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: caeli (vel sideralis, vel caelstium) des-
crptio.
uranogrfico: uranogrphicus, a, um.
urangrafo: urangraphus, i m. Sin: urano-
grphiae studiosus, cultor, peritus.
uranoltico: uranolthicus, a, um. Sin: ad
uranlithum prtinens.
uranolito: uranlithus, i m. Sin: bolis, dis f.
uranometra: uranomtria sive -metra, ae f.
Sin: doctrina de sidribus (vel de astris) me-
tiendis interpositisque sptiis; ars sidribus
metiendis eorumque intervallis (medicin de
los astros y de sus distancias); doctrina de s-
derum mtibus; ars sderum mtibus metien-
dis (en el sentido de ciencia o arte referente
al movimiento de los astros).
uranomtrico: uranomtricus, a, um. Sin: ad
uranomtriam ttinens.
uranmetro: uranmetrum, i n.
uranoplastia: uranoplstica, ae f; uranopls-
tice, es f. Sin: ars uranoplstica.
uranoplstico: uranoplsticus, a, um. Sin: ad
uranoplsticam (vel ad uranoplsticen) spec-
tans.
urbanidad: (cortesana) urbnitas, atis f.
Sin: civlitas; cmitas; humnitas. Uso: ma-
nual de -, urbanitatis liber // (buenos moda-
les) urbanitatis offcia. Sin: urbani mores;
urbana agendi loquendique rtio.
urbanismo: (ciencia que se refiere a la cons-
truccin y ordenacin de los poblados) urba-
nismus, i m. Sin: dividendae (vel limitandae,
vel aedificandae) urbis rtio vel scintia //
(conjunto de medidas en orden al desarrollo
armnico de los poblados) ars urbana domi-
clia aptandi // (fenmeno por el cual se veri-
fica una concentracin creciente de la
poblacin en las ciudades, a causa de la in-
migracin de personas que dejan la agricul-
tura) vitae urbanae stdium. Sin: urbanae
vitae cupditas; stdium demigrandi ex agris
et in urbem se conferendi; ruricolarum st-
dium incolendae urbis; in urbes commigrtio;
commoditatum urbis amor // (rasgo lings-
tico propio de la ciudad) urbanismus, i m.
UNO
1097
Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis
forma prpria urbis.
urbanista: urbanista, ae m. Sin: rbium dis-
ponendarum peritus.
urbanizacin: frequenttio et occuptio r-
bium // (transformacin del estilo de vida de
un poblado al de las ciudades) ad urbis for-
mam convrsio vel progressus. Sin: ad civiles
mores conformtio.
urbanizar: urbanum effcere. Sin: cmitem
vel liberalem fcere; civilem rddere;
ad urbanitatem informare, mollire, expolire;
ad urbis formam redgere; ad urbis
similitdinem instrere.
urbano: urbanus, a, um. Sin: rbicus // fig ci-
vilis, comis, cmmodus, humanus.
urea: Qum ura, ae f.
uremia: urhemia sive urhaema, ae f.
urmico: urhemicus, a, um. Sin: ad urhe-
miam prtinens.
urter: urter, ris m. Sin: urinae iter.
urtera, v. uretra.
urtico: urticus, a, um. Sin: urinrius;
urthrae (gen); ad urthram (vel ad mictua-
lem viam, vel ad urinalem viam) ttinens.
uretra: urthra, ae f. Sin: mictualis vel uri-
nalis via; fstula urinria; canalis quo meat
urina.
uretral, v. urtico.
uretrectoma: urethrectmia sive -toma, ae
f. Sin: urethrae (vel mictualis, vel urinalis
viae) detrctio, exstirptio, evlsio.
uretritis: (inflamacin de la membrana mu-
cosa que tapiza el conducto de la uretra)
urethrtes, is f. Sin: urethrae inflammtio, in-
fltio; mictualis vel urinalis viae inflammtio,
infltio // (blenorragia) v. esta voz.
uretroscopia: urethroscpia sive -scopa, ae
f. Sin: urthrae inspctio.
uretroscpico: urethroscpicus, a, um.
uretroscopio: urethroscpium, ii n.
uretrotoma: urethrotmia sive -toma, ae f.
Sin: urethrae amputtio; urethrae (vel mic-
tualis, vel urinalis viae) sctio.
uretrotmico: urethrotmicus, a, um. Sin: ad
urethrotmiam spectans (concerniente o re-
lativo a la uretra); ad urethrtomum prti-
nens (concerniente o relativo al uretrtomo).
uretrtomo: urethrtomum, i n.
urgente: no es -, nihil urget; properato opus
non est.
urgir: (impulsar, hostigar) urgre liquem
(ut ). Sin: instare; prmere; strngere // (co-
rrer prisa) liquid urgere. Sin: instare. Uso:
urge actuar, agendi necssitas instat.
uricemia: urichemia sive -haema; urice-
mia sive -aema, ae f.
rico: (concerniente o relativo al cido
rico) ricus, a, um // (urinario) urinalis, e.
Sin: mictualis; mictrius.
urinario: adj urinrius, a, um. Sin: urinat-
rius; urticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinrius.
URL (Inform) (acrstico de Universal Re-
source Locator, localizador universal de
URL
1098
los recursos): Universale Rerum Locatrum
vel Locatrium.
urolitiasis: urolithasis, is f. Sin: calculorum
morbus.
uroltico: ad urlithum (vel ad clculum, vel
ad vesicae clculum) ttinens.
urolito: urlithus vel urlithos, i m. Sin: cl-
culus, i m; vesicae clculus.
urologa: urolgia sive -loga, ae f. Sin: de re
mictuali (vel de re mictria, vel de re urinali)
doctrina, disciplina, scintia; medicina de re
mictuali, mictria, urinali.
urolgico: urolgicus, a, um.
urlogo: urlogus, i m. Sin: urolgiae peri-
tus; morborum urinae peritus.
uroscopia: uroscpia sive -scopa, ae f. Sin:
urinae examen vel inspctio.
urraca: pica, ae f.
U.R.R.S.: Foederatae Res Pblicae Soviti-
cae. Sin: Foederatae Communistarum Rs-
siae Respblicae, Civitates; Foederatae
Russiarum Respblicae vel Civitates; Unio
Rerum Publicarum Socialistarum Sovietica-
rum; Foederatae Civitates Socialsticae So-
viticae; v. Unin Sovitica.
urticaria: (enfermedad) urticria, ae f. Sin:
morbus urticrius // (comezn) pruritus (-us
m) urticrius // (fiebre) febris urticria.
Uruguay: Uruquria, ae f. Sin: Uruguia.
uruguayo: adj uruquarianus, a, um. Sin: uru-
guaianus; uruguaiensis, e // hab Uruquariani,
Uruguaiani, orum mpl; Uruguaienses, ium
mpl.
USA, v. Estados Unidos.
usar: liquid adhibre. Sin: liquid usurpare;
liqua re uti. Uso: - la computadora, ordina-
trum (vel computatrum) adhibere vel exer-
cre.
usual: usitatus, a, um. Sin: suetus; consuetus;
slitus.
usuario: usurius, ii m. Sin: utens, entis;
fruens; dhibens; prticeps, cpis m. Uso: los
- del telfono pblico, partcipes pblici tele-
phni.
usufructo: usus fructus vel ususfructus, us m.
Sin: usus et fructus; usus fructusque. Uso:
perder el -, usum fructum amttere.
usufructuar: usumfructum habere. Sin: usu-
fructu uti.
usufructuario: adj usufructurius, a, um.
Sin: fructurius // sust usufructurius, ii m.
Sin: fructurius.
usurar: fenerare vel fenerari. Sin: multum
(vel nimis) fenerare vel fenerari; mtuam pe-
cniam sub usura dare.
usurario: feneratrius, a, um.
usurear, v. usurar.
usurero: adj usurrius, a, um. Uso: inters -,
fenus (-nris n) inquum, iniqussimum,
grande // sust fenerator, oris m. Sin: tocllio,
onis m. Uso: ser -, fenerare vel fenerari; pe-
cniam vel pecnias fenerari; pecniam oc-
cupare grandi fnore.
utensilio: instrumentum, i n (sobre todo con
valor colectivo). Sin: utnsile, is n; supellex,
lectlis f; vas, vasis n. Uso: - agrcolas, instru-
mentum rsticum; rstica instrumenta; - do-
urolitiasis
1099
msticos, utenslia, ium npl; utenslia doms-
tica; supellex domstica; - elctricos, utens-
lia elctrica; - de bao, balneria, ium npl;
los - de caza, instrumentum venatrium; los
- de cocina, instrumentum coquinatrium;
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) co-
quinria; fictlia coquinria; - de hierro o
guarnecido con hierro, ferramentum, i n;
ferramenta, orum npl.
til: adj tilis, e. Sin: aptus sui; ad usum
bonus; consentneus; accommodatus; ad
utilitatem spectans. Uso: ser -, sui esse; ex
usu esse; tilem, e esse; ser - a alguien, esse
ex usu alicius; esse sui licui; licui pro-
desse // sust, v. utensilio. Uso: tiles de es-
critorio, utenslia vel instrumenta scriptria.
utilitario: utilitrius, a, um. Sin: ad utilitaris-
mum prtinens; ad cmmodi stdium tti-
nens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
conslia // coche -, utilitria, ae (autoraeda,
vectura). Sin: utilitrium, ii (vehculum);
autoraeda ad utilitatem potssimum confor-
mata.
utilitarismo: utilitarismus, i m. Sin: eorum
rtio (doctrina), qui mnia ad utilitatem rfe-
runt; ad utilitatem redctio.
utilitarista: (partidario o defensor del utili-
tarismo) utilitarista, ae mf. Sin: utilitarismi
fautor, studiosus; cmmodi sui studiosus //
(perteneciente o relativo al utilitarismo) v.
utilitario.
utilizacin: in usum convrsio.
utilizar: uti (vel abuti) + abl. Sin: in usum
convrtere. Uso: - el tiempo libre, otio (vel
tii tempore) uti; horis subsicivis uti.
utopa: (pas imaginario) commentcia cvi-
tas // (sistema o plan que parece imposible de
realizar) utpia sive utopa, ae f. Sin: utopia-
num commentum; commentum (ficcin, ima-
ginacin); smnium (sueo, quimera); res
vana vel commentcia; inanis cogittio;
vanae vel commentciae rei cogittio; vana-
rum rerum cogittio; vana rei cogittio vel
propostio. Uso: esto es una -, hoc somniantis
est; sera una - creer , somniantis est pu-
tare
utpico: utpicus, a, um. Sin: commentcius;
fictus; vanus; inanis. Uso: es -, a vitae con-
suetdine abhorret.
utopista: adj smnians, antis. Uso: filsofo -,
smnians philsophus // sust utopista, ae mf.
Sin: somniator m; somniatrix f; qui vel quae
sibi fingit rem commentciam.
uva : uva, ae f. Uso : - moscatel, bumastus, i
f; - seca, v. pasa; - de mesa, uva cibria.
Uzbekistn: Usbekistnia, ae f. Uso: de -, us-
bekistanianus, a, um.
Uzbekistn
1100
vaca: vacca, ae f. Uso: - locas, vaccae insa-
nae.
vacacin: vacntia, ae f. Sin: vactio, vaci-
tas; a mnere vactio. Uso: da de -, fria;
dies (diei m) feriatus // vacaciones, friae,
arum fpl. Uso: - anuales, nnuae friae quas
vocamus; el perodo de las -, tempus (-pris
n) vcuum; feriarum tempus; los das de va-
caciones, dies (dierum mpl) feriati; - escola-
res, friae scholares vel scholarum; feriati
scholarum dies; studiorum intervallum; - es-
tivas o de verano, friae aestivae; aestiva
quies a labribus; - navideas, friae natal-
ciae; - pascuales, friae paschales; vacacio-
nes de otoo, friae autumnales; - Latinas,
Friae Latinae; quien est de -, homo f-
rians; homo frias agens; felices - !, laetas
frias age (gite)! // dar vacaciones, frias
dare; durante las vacaciones, per frias; fe-
riarum tmpore; per feriarum tempus; pasar
vacaciones, feriari; frias pergere; feriarum
tempus transgere; tener vacaciones, frias
habere; tener dos, tres das de vacaciones,
habere frias in bduum, in trduum; tomar
vacaciones, frias gere; estoy de vacaciones,
frior; vaco; tior; feriatus sum; feriarum
mihi tempus est.
vacilar: (tambalearse una cosa) vacillare.
Sin: labare; labscere. Uso: hacer -, labefac-
tare; labefcere; la memoria -, memria labat
// (titubear, estar irresoluto) v. titubear.
vaco: (espacio) inane, is n. Uso: caminar
por el -, per inane ambulare; viajes por el -,
per inane itnera; ir por el -, por espacios -,
innia prvehi; lanzarse al -, in inane se pro-
cere; vagar por el -, per inane (vel per innia
sptia) vagari // (cavidad o hueco de algunas
cosas) cvitas, atis f.
vacuna: vaccnum, i n. Sin: vaccinum serum;
pstula vaccina; vaccinum virus; vaccinum
pus (puris n). Uso: - antimalaria, vaccinum
antimalricum.
vacunacin: vaccintio, onis f. Sin: vaccini
viri (vel seri) instio, inocultio; vaccini puris
insrtio; vaccinae pstulae immssio. Uso: -
antivarilica, vaccintio antivarilica.
vacunado: vaccinatus, a, um. Sin: vaccino
pure (vel viro) infectus.
vacunador: vaccinator, oris m.
vacunar: vaccinare. Sin: vaccnum (vel vac-
cinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
serum, vel vaccinam pstulam) licui incere,
ingrere, immttere, inoculare, insrere; vac-
cino liquem infcere.
vacuno: vaccnus, a, um.
vacunoterapia: vaccinotherapa, ae f. Sin:
morborum cura per vaccinationes; curtio
vaccinatione peracta; curationes vaccin ps-
tul peractae; curationes ope vaccinationis;
curtio ope vaccini suppeditationis.
vacuola: vacola, ae f.
vademcum: adversria, orum npl.
vagabundaje: errtio, onis f. Sin: error, oris
m.
vagabundear: vagari. Sin: pervagari; cir-
cumferri; errare; pererrare; otiosus vagor.
vagabundo: adj vagabundus, a, um. Sin:
errabundus; errticus; errans // sust erro, onis
V
1101
m. Sin: larfuga, ae m; homo vagus vel err-
ticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta
voz.
vagamundo, v. trotamundos.
vagina: vagina, ae f. Sin: caverna vel fvea
genitalis.
vaginal: vaginalis, e.
vagn: currus, us m. Sin: carrus, us m;
ochima, tis n (dat y abl pl tis). Uso: - blin-
dado, currus ferrivirius loricatus, cataphrac-
tus; currus ferrivirius sigillis metllicis
munitus ; - cisterna, ochima cisterninum, -
cisterna cargado de nafta, ochima cisterni-
num benzino repletum; ochima cisterninum
liquoris propulsrii; - comedor, - restaurante,
carrus escrius; currus cenatrius; cenatria
carruca; - directos, ochmata directa; - dor-
mitorio, currus dormitrius; dormitria
carruca; - especial, ochima speciale; - ferro-
viario, currus ferrivirius; ferrviae carrus vel
currus; currus trminis; viae ferratae currus;
- ganadero, currus pecurius; currus pcori
transferendo; - plataforma, currus constratus;
- de carga, - de mercancas, furgn, currus
onerrius vel sarcinrius; - de pasajeros, via-
torum currus; currus vectorum; currus vect-
rius; - de primera, segunda, tercera clase,
currus vel ochima primae, secundae, trtiae
classis; - de un piso, ochima monostegum; -
de dos pisos, currus ferrivirius distegus;
ochima distegum.
vagoneta: crrulus, i m. Sin: vehela, ae f;
currus parvus; crrulus sarcnulis vehendis.
vahdo: (desvanecimiento, turbacin breve
del sentido por alguna indisposicin) defc-
tio, onis f. Uso: darle a uno un -, le dio un - ,
v. desmayo // (vrtigo) v. esta voz.
vaina: (funda de ciertas cosas) vagina, ae f
// (cscara tierna de las leguminosas) sliqua,
ae f. Sin: baccellum; follculus; involcrum ;
theca ; vlvolus.
vainilla: vanilla, ae f. Sin: aromtica vanilla.
vaivn: - de gente, frequntia, ae f. Sin: oc-
curstio; hminum frequntia; multitudo
(-dnis f) inmbulans; frequens multitdinis
inambultio.
vajilla: vasa, orum npl. Uso: - mrrina, vasa
mrrina; - de barro, fictlia, ium npl; - de co-
cina, vasa coquinria; - de mesa, escria,
orum npl; vasa escria; mensae vasa; - de
oro, aurum escrium; - de plata, argentum es-
crium.
valdense: adj valdensis, e // sust valdensis,
is m. Sin: Valdi sectator; valdnsium discipli-
nae ssecla vel sectator.
valeriana: valeriana, ae f. Uso: raz, rizoma
de -, valerianae radix.
valgo: valgus, a, um. Sin: extrorsum intortus.
vala: praestntia, ae f. Sin: excellntia; dg-
nitas.
validacin: convalidtio, onis f. Sin: confir-
mtio; approbtio; corrobortio; ratihabtio.
validar: convalidare. Sin: validare; confir-
mare; comprobare; corroborare; ratum ha-
bere.
validez: valditas, atis f. Sin: robur (-bris n);
vigor (-ris m); vis. Uso: - perenne de la doc-
trina de la Iglesia, perennis valditas Eccl-
siae doctrinae; - jurdica, vis iurdica ;
conserva su -, hoc etiam tmpore est in prtio
// fig frmitas; auctritas.
valija: vdulus, i m. Sin: srcina; bulga; pera.
valija
1102
Uso: - diplomtica, vidulus legatrius vel le-
gativus; hacer las -, srcinas vel vasa coll-
gere; srcinas vidulosque apparare; res ad iter
necessrias parare.
valla: (- de separacin) saeptum, i n // (meta,
en el ftbol) v. portera.
vallado: saepimentum, i n. Uso: - tutelar,
saepimentum tutelare.
valle: valles vel vallis, is f. Sin: convallis.
Uso: - de lgrimas, vallis lacrimarum; con-
vallis plorationis; habitante de un -, vallcola,
ae m; vallis ncola.
valor: (lo que vale una cosa) valor, oris m.
Sin: prtium; bonum. Uso: - absoluto, bonum
absolutum; los ms altos -, summa bona; -
conmutativo, valor commutativus; - econ-
mico, valor oeconmicus; chrematgraphum;
- espirituales, valores spiritales vel spiritua-
les; bona spiritulia, nimi bona; - humanos,
morales, religiosos, valores humani, mora-
les, religiosi; bona humana, morlia, reli-
giosa; - positivos, praestantiores res
secundae; - sociales, valores sociales; - tra-
dicionales, valores trditi, recepti; bona tr-
dita, recepta // escala de valores,
praestantiorum bonorum ordo; rectus bono-
rum ordo; de gran -, magni prtii; pretiosus,
pretiosssimus; de poco -, parvi prtii; vilis, e;
de ningn -, sin -, nullus prtii; vilssimus; -
del latn, valor latinitatis; - de las lenguas,
valor linguarum; de - fijo, estable, prtii st-
bilis; de - internacional, valoris internationa-
lis ; los - del ser son sustituidos por los del
tener, pro bonis ab esse inducuntur bona ab
habere // Der, - fiduciarios, chartae bursriae
vel nummriae // (importancia, eficacia) mo-
mentum, i n. Sin: pondus, dris n; grvitas.
Uso: de gran -, magni momenti; de poco -,
levis, e; parvi momenti; de ningn -, nullus
momenti // (dicho de una persona) virtus,
utis f. Sin: auctritas; praestntia. Uso: un
poeta de -, magnus pota; hombre de gran -,
vir magnae virtutis; vir magna virtute pre-
ditus; magnus (vel summus, vel egrgius, vel
praeclarus) vir // (calidad de valiente) virtus,
utis f; strenitas; fortitudo // (alcance de la
significacin de una cosa) vis declarativa //
(Ms, duracin del sonido que corresponde a
cada nota) tempus, pris n. Sin: mensura.
valoracin: aestimtio, onis f. Sin: aestima-
tus, us m; pondertio; perpnsio; perpenstio.
Uso: - moral, moralis aestimtio.
valorar: (reconocer, estimar o apreciar el
valor o mrito de alguien o de algo) aesti-
mare. Sin: existimare; dimetiri; pndere, ex-
pndere; perpndere; in lucem proferre //
(aumentar el valor de algo) v. valorizar.
valorizador: provector, oris m.
valorizar: (valorar, evaluar) v. valorar //
(aumentar el valor de algo) prtium ddere,
augere, praedicare.
valorizacin: (aumento del valor de algo)
prtii auctus (-us m) // (promocin) provctio,
onis f.
vals: (baile de origen alemn) germnica sal-
ttio. Sin: vindobonensis chora; rpidus
choreae vertex vel vortex (-tcis m); aprox tri-
pdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
saltatrius; bailar un -, tripudiare intr.
value (Inform), valor: valor, oris m.
vlvula: vlvula, ae f. Sin: valva; claustrum;
oprculum. Uso: - cilndrica, claustrum m-
bile; - radioelctrica, vlvula radiolctrica;
- radiofnica, vlvula radiophnica; - de ad-
misin, vlvula immissria; - del corazn,
cordis vlvula; - de estrangulacin, vlvula
restrictria; - de purga, exonerationis vl-
vula; vlvula ab exoneratione; - de seguri-
valla
1103
dad, securitatis vlvula; vlvula tutria;
claustrum mbile ad securitatem; - de televi-
sin, valva (vel vlvula, vel tuba) televisualis
// fig effgium contentionis nimi.
valvular: valvularis, e.
vamos a ver!: agite!
vamp: mlier quae omni lepre et venustate
affluit.
vampirismo: vampyrismus, i m.
vampiro: vampyrus, i m. Sin: sanguisuga;
spectrum vel monstrum snguinem sugens.
vanadio: vandium, ii n.
vandlicamente: vandlice. Sin: immniter;
saeve; Vandalorum more vel ritu. Uso: sa-
quear - a Italia, Itliam vastare et dirpere.
vandlico: (concerniente o relativo a los
vndalos) vandlicus, a, um. Sin: immanis;
saevus. Uso: acto -, saevum (vel crudele) f-
cinus, nris n.
vandalismo: (devastacin propia de los an-
tiguos vndalos) vandalismus, i m. Sin: van-
dlica vasttio vel depopultio // (espritu de
destruccin que no respeta cosa alguna, sa-
grada ni profana) vandalismus, i m. Sin: vs-
titas; vasttio; implacata vasttio, vastatrix
expolitio; saevssima dirptio; rbies; furor;
vastandi furor; fritas et immnitas.
vndalo: (individuo perteneciente a un pue-
blo de la Germania antigua) Vndalus, i m.
Sin: vndalus homo // (concerniente o rela-
tivo a los vndalos) vndalus vel vandlicus,
a, um // (el que comete acciones propias de
gente inculta, forajida y desalmada) vastator,
oris m. Sin: populator; depopulator; direptor;
ferus et immanis homo; saevus vastator.
vanguardia: (parte de una tropa) primum
agmen (-mnis n). Sin: prima cies; prima
signa; speculatrium agmen; antecursores,
praecursores, antecessores, um mpl.
vanguardista: (partidario del vanguar-
dismo) rerum permutandarum propugnator.
Sin: praecursor // (joven miembro de organi-
zaciones paramilitares fascistas) lictrius
ephbus.
vanidoso: vanus, a, um. Sin: vandicus; ela-
tus; inflatus; inanis; gloriosus; vanloquus;
vanloquax (-acis).
vaniloquio: vanilquium, ii n. Sin: vanilo-
quntia.
vapor: (fluido aeriforme) vapor, oris m. Uso:
- cueo, vapor queus; vapor aquarum, fer-
ventis aquae vapor; buque de -, pyrscapha,
ae f; navis vaporria; navis vaporis vi acta //
(exhalacin) hlitus, us m. Uso: los - de la
tierra , del vino, terrae, vini hlitus; exhala-
cin de vapores de la tierra, afflatus ex terra;
exspirationes terrae; se levantan vapores de
la tierra, umores in ra surgunt; suben vapo-
res del agua, aquae vaprant // calefaccin
por -, v. calefaccin.
vaporizacin: vaporiztio, onis f. Sin: eva-
portio; vaporis emssio, exhaltio.
vaporizar: tr suffumigare; suffire; intr vapo-
rare, evaporare.
vaquera: (manada de ganado vacuno) ar-
mentum, i n. Sin: vaccarum grex (gregis m)
// (lugar donde hay vacas o se vende su
leche) stbulum, i n. Sin: lacti vendendo ta-
berna. Uso: establo de las vacas, buble, is n.
vaquero: adj armentalis, e; armentrius, a,
um. Sin: ad bubulcum spectans. Uso: panta-
ln -, bracae lnteae caerleae; viste pantaln
vaquero
1104
-, sibi nduit bracas lnteas caerleas // sust
bubulcus, i m. Sin: armentrius.
vara: statumen, mnis n. Uso: - de carruaje,
ames, amtis m.
varada: navis dedctio (in mare, vel in
aquam, vel in undas). Sin: navis ex navlibus
dedctio.
varadero: (lugar donde varan los barcos
para su compostura) navale, is n; navlia,
ium npl.
varadura, v. varada.
varar: (echar un barco al mar) navem ded-
cere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in
undas) edcere; navem prmitus in mare de-
dcere; navem ex navlibus dedcere (sacar
un barco de los arsenales).
varenga: statumen, mnis n.
varengaje: interamenta, orum npl. Sin: lte-
rum tbulae; statmina navis; costae navis.
variable: varibilis, e. Uso: cantidad -, qun-
titas varibilis // (Inform, valor variable) va-
ribile, is n.
variante: (diferencia de leccin en las copias
de un cdice o libro) lctio (-onis f) vrians
vel variata. Sin: lia (vel diversa, vel dissmi-
lis) scriptura; cdicis vel scripturae pars di-
versa. Uso: una pequea -, lia lectincula.
vrice o varice : varix, cis mf. Sin : vena tu-
mescens. Uso: pequea -, varcula, ae f.
varicela: varicella, ae f. Sin: varolae spriae.
varicoso: (perteneciente o relativo a las v-
rices) ad vrices prtinens; (que tiene vri-
ces) varicosus, a, um; (que sufre de vrices)
varcibus laborans.
variedad: varetas, atis f. Sin: divrsitas.
Uso: teatro de variedades, theatrum varieta-
tum; vria theatri.
varilla: vrgula, ae f. Sin: hstula; hastella;
bculum; bacillum. Uso: - mgica, - de vir-
tudes, vrgula mgica vel divina; - para medir
el aceite, virga oleomtrica.
varillaje: conti, orum mpl.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varolis in-
fectus; varolo laborans; mal pstul infec-
tus vel affectus.
varita, v. varilla.
varonil: (perteneciente o relativo al varn)
virilis, e // (esforzado, valeroso) fortis, e.
vasallaje: (vnculo o relacin de dependen-
cia) vassalltium, ii n. Sin: srvitus, utis f //
(clientela) vassallorum srvitus; clientela
feudalis // (cantidad de vasallos) vassalli,
orum mpl. Sin: servi, orum mpl // (tributo pa-
gado por el vasallo) lex vectigalis // fig ser-
vtium, ii n. Sin: srvitus.
vasallo: (feudatario) vassallus, i m. Sin:
cliens, entis m // (tributario) stipendirius, ii
m. Sin: homo stipendirius.
vasco: adj vascnicus, a, um. Uso: Pas
Vasco o Euskadi, Vascnia, ae f; boina -, v.
boina // sust Vasco, nis m.
vascular: vascularis, e. Sin: ad vasa sangu-
nea (vel sanguinfera) ttinens.
vasectoma: vasectmia sive -toma, ae f.
Sin: vasis sctio.
vaselina: vaselna, ae f.
vara
1105
vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: sria
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttrnium, ii n (- de cuello estrecho).
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro,
fctile, is n (sobrent vas; en pl fictlia, ium); -
de porcelana, vas porcellnicum; - para
beber, potrium; trulla; - de plata para beber,
trulla argntea; fabricante de vasijas (de oro
y plata) vasculrius vel vasclrius, ii m.
vasito: vsculum, i n. Uso: - para perfumes o
cosmticos o medicamentos, pyxis, dis f;
narthcium // (vasija pequea para beber)
pocillum, i n.
vaso: (vasija) vas, vasis n (pl vasa, orum) .
Uso: - comunicantes, vasa inter se communi-
cntia; - pequeo, vsculum // (vasija que
sirve para beber) pculum, i n. Sin: calix,
cis m; scyphus, i m; halus, i m. Uso: -
irrompible, pculum infrgile; - pequeo, po-
cillum; - de cristal, crystllinum, i n; pcu-
lum crystllinum; - de oro, de plata, de
vidrio, pculum ureum, argnteum, vtreum;
- de papel, pculum chartceum; - de terra-
cota, fctile, is n; - de vino, de cerveza, pcu-
lum vinrium, cervisrium // - de Dewar,
adiathermus, i f // - de noche, mtula vel ma-
tella, ae f // Bot y Zool vsculum, i n (en ge-
neral); vena, ae f (vena); artria, ae f
(arteria). Uso: - capilar, vas capillare; - lin-
fticos, vasa lymphtica npl; - sanguneos,
venae vel artriae, arum fpl // (casco de las
caballeras) ngula, ae f.
vasodilatacin: vasodilattio, onis f. Sin: va-
sorum sanguinorum dilattio, laxtio, laxa-
mentum.
vasodilatador: vasa diltans, antis n (medi-
camentum). Sin: medicamentum vasis san-
guneis dilatandis.
vstago: srculus, i m.
vate: vates, is m.
vaticanista: (periodista, estudioso, experto
de la actividad religiosa y poltica y de la or-
ganizacin del Vaticano) actorum vaticano-
rum descriptor, relator, studiosus, peritus //
(sostenedor de la poltica del Vaticano) de-
cretorum pontificiorum defensor, propugna-
tor, vindex (-dcis m).
vaticano: (concerniente o relativo al Vati-
cano) vaticanus, a, um. Uso: (ciudad del -)
Urbs Vaticana; (Estado de la Ciudad del -)
Cvitas Vaticana; (gobernacin de la Ciudad
del -) Praefectura urbis Vaticanae; (monte)
Vaticanus, i m (sobrent mons, montis m); (pa-
lacio) Vaticanae Aedes (-ium fpl); (vino) Va-
ticanum, i n (sobrent vinum).
vatmetro: vattmetrum, i n.
vatio: vttium, ii n. Sin: vattiana vel vattensis
mensura; vattiana vel vattensis elctridis
mensura.
vecindad: (calidad de vecino) propnquitas,
atis f. Sin: vicnitas, atis f. Uso: relacin de -,
coninctio vicinitatis // (los vecinos) vicni-
tas. Sin: vicini, orum mpl; vicnia, ae f //
(contorno o cercanas de un lugar) vicnia,
ae f.
vecino: (adj, que habita con otros en un
mismo pueblo, barrio o casa, en habitacin
independiente) vicinus, a, um // (cercano,
prximo) propinquus, a, um. Sin: prximus
// sust vicinus, i m. Sin: ccola, ae m (el que
habita cerca). Uso: los -, vicnia, ae f; vicni-
tas; - de banco (de asiento), consessor // (ha-
bitante de una poblacin) civis, is m ( hab de
una poblacin grande); paganus vel vicanus,
i m ( hab de una poblacin pequea).
vector: vector, ris m.
vector
1106
vector (Inform, una especie de puntero):
index, dcis m. Uso: a jump through a -, per
ndicem saltus.
vectorial: vectorialis, e. Sin: vectrius; ad
vectorem spectans.
vedado: vtitus, a, um. Sin: prohbitus // sust
privatus locus. Uso: - para la caza, privatus
venationis locus; cazar en -, privato loco ve-
nari; - para la pesca, privatus piscationis litus
(-tris n); pescar en -, in privato ltore piscari.
vedette: rtifex (-fcis m) scenicus clarssi-
mus. Sin: hstrio (-onis m) mximis ludibus
celebratus.
vdico: (relativo a los Veda) vdicus, a, um //
(el idioma -) lingua vdica.
vegetal: adj vegetalis, e. Sin: terr gnitus.
Uso: reino -, regnum vegetale // los -, vege-
tlia, ium npl. Sin: vegetntia; gignntia; vi-
rntia; quae terra gignit vel parit; quae
generantur a terra; rbores (-um fpl) et her-
bae (-arum fpl).
vegetar: (de las plantas) intr vegetare. Sin:
germinare; terr gigni // (de las personas) tor-
pre vel torpscere. Sin: elanguscere; iacre.
vegetarianismo: vegetarianismus, i m. Sin:
diaeta vegetariana; victus more frugivoro-
rum; victus frugivororum prprius.
vegetariano: adj vegetarianus, a, um. Sin:
vegetrius; frugvorus // sust vegetarianus, i
m. Sin: frugvorus, i m; qui vel quae olribus
tantum vscitur; qui vel quae iis tantum vs-
citur quae terra gignit; qui vel quae iis tantum
vscitur, quae terr gignuntur.
vehicular: (transportar) transferre. Sin:
transvhere; transportare // (difundir, trans-
mitir, comunicar) diffndere. Sin: transmt-
tere; communicare.
vehculo: vehculum, i n. Uso: - automotor,
autocinetum; autoraeda; autovehculum; ve-
hculum automatrium; - areo, arovehcu-
lum vel arivehculum; vehculum arium vel
aethrium; - espacial vehculum spatiale; -
extraatmosfricos, vehcula extraatmosphe-
rica; - ferroviarios, vehcula ferriviria; - ma-
rinos, vehcula marina; - moderno, nunc
usitatum vehculum; - motorizados, vehcula
machinatinibus instructa; - orbital, vehcu-
lum orbitale; - pblico, vehculum pblicum;
- terrestres, vehcula terrstria; - viarios,
vehcula viria vel stratria // - espacial de
investigacin, vehculum spatiale investiga-
trium; - de cuatro ruedas, vehculumquadr-
rotum; - de traccin animal, equimbile vel
hippombile, is n; equimbile vel hippombile
vehculum; bajar de un -, descndere e veh-
culo; subir a un -, vehculum inscndere vel
conscndere // documentos del -, ltterae auto-
vehiculares.
vejacin: vextio, onis f. Sin: vexamen
(-mnis n); exagittio; molstia. Uso: veja-
ciones del fisco, fiscales molstiae.
vejiga: (vescula) vesca, ae f. Uso: - natato-
ria (de los peces), vesica natatria; - de la
bilis o de la hiel, vesica fllea // (saco mem-
branoso que recibe y retiene la orina) vesica
urinria o simplem vesica.
vela: (cilindro de cera, cebo, etc., con pabilo
para que pueda encenderse y dar luz) can-
dela, ae f. Sin: creus; crea vel sebcea can-
dela. Uso: - artificial, candela artificiosa; -
bendecida, creus rite piatus; - litrgica, c-
reus litrgicus; - pequea, cerolus, i m; f-
brica de velas, cerria, ae f // (conjunto o
unin de paos o piezas de lona o lienzo
fuerte) velum, i n. Uso: - cuadra, velum qua-
dratum; - de cruz, velum aequatum; breve na-
vegacin a -, velifictio // (barco de vela) v.
vector
1107
barco // dar velas al viento, vela dare, expli-
care, pndere, slvere; hacerse a la -, navem
slvere; recoger velas, vela collgere vel pli-
care // fig, a - y remo, remis velisque. Sin:
totis vribus // (accin de velar) viglia, ae f.
Uso: - vespertina, vspere viglia.
velada: viglia, ae f. Sin: perviglium; pervi-
giltio nocturna. Uso: - danzante, pervigiltio
sltica; nocturnae chorae; - musical, spect-
culum canntium; - de gala, sollemne spect-
culum vespertinum; - de honor, vespertinum
spectculum perhonorficum.
velador: (adj, que vela) vgilans, antis. Sin:
vgil, lis // (sust, el que vela) vigil, lis m.
Sin: custos, odis m // (el que cuida) curator,
oris m // (mesa de noche) mensa vel mnsula
cubicularis; lecti armarolum // (mesita oval o
redonda que tiene un solo pie) monopdium,
ii n // (candelero) candelabrum, i n. Sin:
lychnuchus // (lamparilla de dormitorio)
lychnion vel lampdium cubiculare // (bomba
de cristal que se pone a ciertas lmparas)
lmpadis umbrculum; lminis radiculum.
velar: (estar sin dormir el tiempo destinado
al sueo) vigilare. Sin: advigilare vel invigi-
lare // (fig, cuidar solcitamente de) invigilare
+ dat, pro + abl, ad vel in + ac. Sin: excubare
pro + abl, ad vel in + ac.
veleidad: vellitas, atis f. Sin: inanis volun-
tas; voluntas incompleta, inepta, rrita; inane
desidrium vel votum // (inconstancia, lige-
reza) inconstntia. Sin: conslii mutablitas.
velero: (dicho de embarcacin muy ligera o
que navega mucho) velvolus, a, um. Sin: v-
lifer, fra, frum // (buque de vela) navgium
velis actum. Sin: navis velis acta; velfera
navis. Uso: - escuela, didasclica navis vel-
fera.
veleta: (pieza de metal colocada en lo alto
de un edificio para indicar la direccin del
viento) ventorum index (-dcis mf). Sin: ver-
stile signum; signculum volbile; vexillum
vel vexllulum ventorum index // (fig, per-
sona inconstante) homo mutbilis nimi. Sin:
homo mutbili nimo; levis vel inconstans
homo; mutbilis opinionis homo, homo ven-
tosssimus. Uso: ser un -, nimo mbili esse;
nimi (vel opinionis, vel mentis) mobilitate
laborare.
velina: charta velina. Sin: charta subtilssima
vel tenussima.
vellocino, v. velln.
velln: vellus, lris n. Sin: - de oro, vellus u-
reum. Uso: caballero del - de oro, eques (his-
paniensis) vllere ureo exornatus.
vellorita: bellis, dis f.
velo: (cortina o tela que cubre una cosa)
velum, i n. Sin: velamen, mnis n. Uso: - hu-
meral, v. humeral // (prenda de tul, gasa u
otra tela delgada y con la cual se cubren las
mujeres la cabeza o el rostro en ciertas cir-
cunstancias) cpitis (vel oris) velum. Sin:
rica, ae f; ricnium, ii n. Uso: - islmico
(hiyab), ricnium; ricnium islmicum vel is-
lamticum // - del paladar, tabulare (-is n)
palati.
velocidad: velcitas, atis f. Sin: celritas; ra-
pditas. Uso: - angular Fs, velcitas angula-
ris; - media, velcitas mdia; - supersnica,
velcitas supersnica; - tres veces superior a
la del sonido, velcitas, quae triplo est maior
quam velcitas soni; a la - de 79 mil km por
hora, septuaginta novem mlium chiliome-
trorum horri velocitate; huracn a la - de
200 km por hora, procella velocitatis duce-
norum chiliometrorum horlium; correr (en
algn vehculo) a - excesiva, nmia velocitate
crrere, ferri, rapi.
velocidad
1108
velocmetro: tachmetrum, i n.
velocipedia, v. velocipedismo.
velocipedismo: (aficin a correr en veloc-
pedo) velocpedi (vel ocpedi, vel volucr-
pedi) stdium // (deporte de los aficionados
al velocpedo) velocpedi ludus.
velocipedista: velocpedo (vel ocpedo, vel
volucrpedo) viator. Sin: qui velocpedo vhi-
tur vel fertur.
velocpedo : velocpedum, i n. Sin : ocpe-
dum; volucrpedum; celripes, dis mf.
velocista: velocista, ae mf.
veldromo: veldromos vel veldromus, i m.
velomotor: birtula automatria.
veln: (lmpara de aceite) v. lmpara.
vena: vena, ae f. Uso: - coronaria, - cardaca,
vena vel artria coronaria ; vena cardaca;
abrir la - (para hacer una sangra), venam
incdere vel ferire; abrirse las venas, venas
aperire, abrmpere, abscndere // (inspiracin
potica) vena. Sin: spritus poticus. Uso: -
rica, fecunda, dives vena // (- de elocuencia)
facndia, ae f. Sin: facndiae rivus; facultas
vel cpia dicendi // (filn metlico) vena.
Uso: - de oro, vena auri // (cada una de las
listas de diversos colores que tienen ciertas
piedras y maderas) vena. Sin: mcula, ae f.
Uso: venas del mrmol, mrmoris mculae.
venal: (vendible o expuesto a la venta) vena-
lis, e. Sin: vendbilis; emptbilis.
vencedor: victor, ris m. Uso: los - del Cer-
tamen Vaticanum, ii qui Certaminis Vaticani
victores discesserunt.
vencejo: (pjaro parecido a la golondrina)
apus, podis m. Sin: hirundo (-dnis f) vel
chlidon (-dnis f) rbica.
vencedor, ra: victor, oris m; victrix, icis f.
Sin: debellator, oris m; debellatrix, icis f.
Uso: sali -, victor discessit.
vencer: vncere. Sin: devncere; superare;
triumphum vel palmam referre. Uso: -, triun-
far por cinco a cero, vncere (vel palmam re-
ferre), quinque punctis comparatis ad zero
(vel ad nullum) // (cumplirse un plazo) exire.
Sin: expleri. Uso: el plazo vencer el 1 de
enero, tempus exibit Kal(endis) Ianurii.
vencimiento: dies praestitutus. Sin: tempus
praestitutum. Uso: registro de los -, calend-
rium; calendrii liber; - de los pagos, dies sol-
vendi; dies pecniae vel pecuniarum.
vendaje: veltio, onis f. Sin: ligtio vel alli-
gtio; ligamen, mnis n; ligatura; ligamen-
tum; velamentum; fsciae vel fascolae, arum
fpl; vlneris alligtio; teniae circumplictio.
vendar: velare. Sin: alligare; fasciare; fsci
ligare; velo vel velis operire. Uso: - la frente,
caput ante culos fascol ligare; - una he-
rida, vulnus alligare; - los ojos, culos obli-
gare vel velo tgere; con los ojos vendados,
obligatis culis.
vendedor, ra: vnditor, oris m, vnditrix, icis
f. Uso: - ambulante, circulator; circumfor-
neus; nstitor; ambulator; - al por mayor,
vnditor magnrius, - al por menor, prticus;
vnditor minusculrius; - de aromas, aromo-
topla, ae m; - de castaas, castanearum vn-
ditor; - de diarios, ephemridum vel
diurnorum vnditor; - callejero de diarios,
clamosus diariorum praeco (-nis m); - de
fsforos, v. fosforero // (dependiente) minis-
ter, stri m. Sin: adiutor; fmulus; vnditor.
velocmetro
1109
vender: vndere. Uso: - al menudeo, al por
menor, divndere; todo vendido!, mnia di-
vndita!
vendimiador: vindemiator, oris m.
veneno: venenum, i n. Sin: txicum; virus
(-i n). Uso: - cianhdrico, venenum cyanh-
dricum; - mortifero para insectos, venenum
insectis internecivum.
venenosidad: (cualidad de venenoso) vene-
nsitas, atis f. Sin: virus, i n; venenum; ve-
nfica natura; vis veneni // fig acrbitas, atis
f. Sin: amaritudo (-dnis f); maltia; malgni-
tas; perfdia. Uso: la - del discurso, acrbitas
sententiarum; aclei orationis.
venerable: Venerbilis, is mf. Uso: - Sierva
de Dios, Venerbilis Serva Dei; - Siervo de
Dios, Venerbilis Dei Servus.
veneracin: venertio, onis f. Sin: cultus, us
m; relgio, onis f (sentimiento religioso) //
(respeto, reverencia) reverntia, ae f. Sin: ve-
nertio; observntia. Uso: inspirar -, venera-
tionem habere; venerationi esse licui.
venezolano: adj venetiolanus, a, um // hab
Venetiolani, orum.
Venezuela: Venetola, ae f. Sin: Cvitas Vene-
tiolana.
venganza: vindicta, ae f. Sin: ltio, vindic-
tio, puntio (-onis f).
venial: venialis, e. Sin: levis; venibilis;
vni dignus. Uso: pecado -, peccatum leve
vel veniale.
venta: (accin de vender) vendtio, onis f.
Uso: - o comercio al por mayor, mercatura
magna; - al por menor, al menudeo, instit-
rium; mercatura tnuis; - estival, divendtio
aestivalis; - invernal, divendtio hiemalis; -
pblica (por subasta), vendtio auctionria;
v. subasta; - de bebidas, vendtio potulento-
rum vel poculentorum; - de realizacin, v. li-
quidacin; estar de - o en -, venalem (venale)
esse vel prostare, o simplem prostare (apud +
ac); que est en -, venalis, e; poner algo a la
-, liquid venale prodcere // (posada o
mesn en los caminos o despoblados) cau-
pona, ae f.
ventaja: (en el juego) mlior condcio.
ventana: fenestra, ae f. Uso: abrir la -, fe-
nestram aperire; cerrar la -, fenestram clu-
dere; mirar por la -, per fenestram prospcere
// (compuerta que se cierra) fenestrae vl-
vula. Sin: valvae, arum fpl // fig, arrojar,
echar, tirar por la ventana, dissipare, dilapi-
dare, prodgere; fig, echar la casa por la -,
rem suam profndere.
ventanal: magna fenestra vtrea.
ventanilla: (ventana pequea) fenestella, ae
f. Sin: ostolum. Uso: - de la nariz, nares, ium
fpl; - de tren, trminis (vel hamaxstichi) fe-
nestella; - de vehculo, ostolum vehculi ;
bajar el vidrio de la -, fenestellae speculria
demttere // (abertura pequea practicada en
la pared o tabique de algunas oficinas, por
donde se atiende al pblico) ostolum, i n.
Sin: prtula; valva; ostolum sedis offcii.
Uso: - paquetes, ostolum fascale.
ventanillo: (postigo) v. esta voz // (ventana
pequea) v. ventanilla.
ventilacin: ventiltio, onis f. Sin: perfltio;
perflatus, us m.
ventilador: (instrumento que sirve para ven-
tilar) ventilatrium, ii n. Sin: ventilabrum;
ventilatrum; ventgenum; ventgenum instru-
mentum; apparatus ventilationis; mchina
ventilador
1110
ventilatria. Uso: - elctrico, ventilabrum vel
flabellum elctricum; ventilatrium vel ven-
tgenum elctride actum // (abertura que se
deja hacia el exterior en una habitacin,
para que se renueve el aire de esta) spira-
mentum, i n.
ventilar: (agitar una cosa en el aire) venti-
lare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; ex-
poner al viento) perflare. Sin: ra vel ven-
tum immttere. Uso: aposento ventilado,
cubculum perflatum; casa bien ventilada,
domus ris perflatu salubris; colina venti-
lada, ventosus collis; collis vento (vel ventis)
obnxius vel prvius; regin muy ventilada,
rgio ventosssima; - la casa, domum per-
flare; se ventila la casa, domus perflatur; -
los aposentos, in cubcula ra immttere //
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpn-
dere, examinare, considerare; de re gere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpn-
dere; rem ad examen revocare.
ventisquero: (ventisca) turbo, bnis m. Sin:
turbo et tempestas (atis f); nimbosus ventus
nive commixtus // (masa de nieve o hielo)
moles (-ium fpl) glaciatae.
ventorro: deversrium, ii n.
ventosa: (rgano adhesivo de varios anima-
les) cucurbtula, ae f.
ventosear, v. peer.
ventosidad: (calidad de flatulento) ventsi-
tas, atis f. Sin: flatus, us m; infltio; anathy-
masis, is f; ventsitas stmachi vel ventris;
infltio stmachi vel intestinorum. Uso: pro-
ducir -, inflationem prere; inflationem st-
machi fcere // (gas que sale por el ano) v.
pedo.
ventoso: (que contiene viento o aire) vento-
sus, a, um // (dicho de un sitio combatido por
los vientos) ventis (vel ad ventos) oppsitus //
(flatulento, que ocasiona flatos) v. flatulento.
ventrera: (faja) zona ventralis.
ventricular: ventricularis, e. Sin: ventrculi
(gen); ad ventrculum prtinens.
ventriculitis: ventriculitis, dis f.
ventrculo: ventrculus, i m. Uso: - del cere-
bro, del corazn, crebri, cordis ventrculus.
ventrlocuo: ventrloquus, i m.
Venus: (planeta) Venus, nris f. Sin : Vneris
astrum ; stella Vneris ; Venus stella.
Uso : - IV, speculatria mchina cui nomen
Venus.
veranda: (galera cubierta) xystus, i m;
xystum, i n // (balcn cubierto) maenianum,
i n. Sin: pdium // (terrado, terraza) sol-
rium, ii n.
veraneante: adj frians, antis. Sin: rsticans;
vlicans vel vllicans ; frias agens // sust
homo frians. Sin : homo frians agens ; qui
rusticatur vel vilicatur.
veranear : feriari. Sin : frias gere ; rusti-
cari ; vilicari vel villicari.
veraneo: friae, arum fpl. Sin: rustictio; se-
cessus (-us m) aestivus. Uso: - tranquilos
para familias, famliis tranquillae rusticatio-
nes; relativo al -, ad frias agendas ttinens.
veraniego: (perteneciente o relativo al verano)
aestivus, a, um. Sin: ad aestatem spectans.
verbal: verbalis, e. Sin: oralis; ad vrbum
prtinens.
ventilar
1111
verbalismo: verbsitas, atis f. Sin: loquci-
tas; multilquium; verborum caterva; verb-
sitas (vel ortio) vana; inanis loqucitas.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, ver-
bum agens; - pasivo, verbum patiendi //
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n.
verdad: vritas, atis f. Sin: verum. Uso: - ob-
jetiva, vritas ut se habet; - reveladas, verita-
tes divnitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana vritas; segn -, ex vero; ex ve-
ritate; ex re; segn - histrica, ex histriae
fide; decir la -, verum dcere vel loqui; decir
toda la -, verssime loqui; para decir -, ut
verum dicam.
verde: adj vridis, e. Sin: virens; virescens.
Uso: - plido o amarillo, glbinus; algo -,
que tira a -, subvridis, e // del partido -, vi-
ridianus. Uso: partido -, prsina vel vridis
fctio // (ecologista) prsinus, i m. Sin: vri-
dis, is m; ssecla prsinus vel vridis.
verdear: (empezar a brotar los vegetales)
vernare // (empezar a cubrirse los rboles de
hojas) frondre. Sin: frondscere.
verderol, v. verdern.
verdern: (ave canora) vrio vel vreo, onis
m. Sin: fringilla chloris.
verdolaga: portulaca, ae f.
verdugo: crnifex, fcis m. Sin: tortor, ris
m; cruciator.
verdulera: olitria taberna. Sin: hortensio-
rum taberna; lerum pomorumque taberna.
verdulero: litor, oris m. Sin: olusculrius,
ii m; lerum vel hortensiorum vnditor.
verdura: holus vel olus, -ris n (gen pl hole-
rorum; dat pl hleris). Sin: lera, um npl; vi-
rdia, ium npl; virntia, ium npl. Uso: -
fresca, recentssima lera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandre olus.
vereda: (senda) smita, ae f. Sin: trames,
mtis m // (acera) viae margo (-gnis f) vel ora
(-ae f); crepdo (-dnis f) viae vel smitae;
stratae crepido. Uso: acercarse a la -, ad stra-
tae crepdinem accdere.
verga: antenna vel antemna, ae f.
verdicamente: vere vel verssime.
verificacin: verifictio, onis f. Sin: recog-
ntio; inspctio; probtio; comprobtio; ex-
quistio. Uso: hecha una esmerada -, re
diligenter explorata; re diligentssime explo-
rata ac perspecta.
verificador: recgnitor, oris m. Sin: exami-
nator; probator.
verificar: verificare. Sin: recognscere;
inspcere; exqurere; probare; comprobare.
verismo: verismus, i m. Sin: nuda rerum
descrptio; cruda veri repraesenttio; nmia
veri imittio. Uso: - exagerado, immdica
veri repraesenttio; naturae ostenttio.
verista: adj veritatem immdice xprimens
// sust verista, ae mf Sin: veri imitator; cru-
dus veri descriptor; nudus rerum repraesenta-
tor; qui nudam veritatem repraesentat. Uso:
escritor, pintor -, nudae veritatis scriptor (vel
descriptor), pictor; - exagerado, naturae os-
tentator; nmius naturae imitator; nmius
nudae veritatis imitator.
verja: clatri, orum mpl. Uso: cerrado con
una -, clatratus; cerrar con una -, clatrare.
vermicida, v. vermfugo.
vermicida
1112
vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicula-
ris; vermiculatus.
vermfugo: adj vermfugus, a, um. Sin: ver-
mes fugans; anthelmnticus // sust vermfu-
gum, i n (medicamentum vel remdium).
Sin: anthelmnticum.
vermut o verm: (licor aperitivo) vermut in-
decl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; ptio absinthiata;
vinum absnthio medicatum, condtum, tem-
peratum. Uso: - Martini, ptio martiniana //
(funcin de cine o de teatro por la tarde)
spectculum vespertinum.
vernculo: vernculus, a, um. Sin: domsti-
cus. Uso: lengua -, vernculus sermo.
verstil: (que se vuelve o se puede volver f-
cilmente) verstilis, e. Sin: versbilis; vrsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez
a diversas funciones) flexbilis; mltiplex;
vrius. Uso: hombre -, vriae eruditionis vir;
ingenio -, verstile ingnium; ingnium v-
rium, flexbile, mltiplex // (de genio o ca-
rcter voluble e inconstante) volbilis, e.
Sin: inconstans, antis.
versificacin: versifictio, onis f. Uso: - si-
lbica, versifictio syllbica.
versificador: versificator, oris m. Sin: vers-
ficus.
versificante: versficans, antis.
versificar: versificare vel versificari. Sin:
versus fcere vel fndere.
versin: (traduccin) v. esta voz // (modo de
referir un mismo suceso) tradendi rtio (-onis
f); memria (recuerdo, relato). Uso: dar otra
- de un hecho, liquid lia ratione (vel liter)
narrare; hay dos - de la muerte de Magn, de
Magonis intritu duplex memria est; segn
otra -, ut lii tradunt.
verso: versus, us m. Uso: - macarrnicos,
versus macarnici vel folenghiani; en -, vr-
sibus scriptus; celebrar en versos, versu cele-
brare vel laudare; componer o hacer versos,
versus fcere; poner en -, versificare; verba
in pedes cgere; verba pdibus cludere.
vrtebra: vrtebra, ae f. Uso: - cervical, vr-
tebra collaris.
vertebrado: adj vertebratus, a, um // los -,
vertebrata, orum npl. Sin: vertebrata animn-
tia; animlia vertebrata; vrtebris predita
animlia.
vertebral: vertebralis, e. Uso: columna -, co-
lumna vertebralis; dorsi spina.
vertedero: (conducto por el que se arrojan a
un depsito situado a un nivel inferior basu-
ras, desechos, ropa sucia, etc. ) emissrium,
ii n. Sin: exoneratrium; canalcula; canal-
culus; fusrium.
vertedor: (canal o conducto que sirve para
dar salida al agua y a las inmundicias) aqua-
rum emissrium. Sin: aqurius canalculus.
vertical: verticalis, e. Sin: vrtici (vel ad vr-
ticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
columna -, columna verticalis; lnea -, recta
lnea; en direccin -, ad perpendculum.
verticalismo: structurarum perpendiculrium
praevalntia.
verticalmente: verticliter. Sin: ad perpen-
dculum; verticali vel perpendiculari modo;
lne rect.
vrtice: vertex, tcis m. Sin: culmen, mnis n;
cacmen, mnis n; fastgium // fig summus
vermiforme
1113
gradus.
vertiente: displvium, ii n. Sin: locus displu-
viatus; aquae in diversas partes defluentes.
Uso: - de un tejado, displvium; pars tecti
displuviata; - de una montaa, displvium;
pars montis displuviata; - divisoria de aguas,
aquarum divrtium vel divrgium.
vrtigo: (trastorno nervioso que produce la
sensacin al enfermo de que el o los objetos
que lo rodean estn animados de un movi-
miento giratorio u oscilatorio) vertgo, gnis
f. Sin: vertigo oculorum; calgo, gnis f (ofus-
camiento de la vista que acompaa al -); in
gyrum convrsio, rottio, verstio. Uso: que
da -, qui (quae, quod) calginem culis offun-
dit; sujeto a vrtigos, que padece vrtigos,
vertiginosus; ser atacado de -, vrtigine
crripi, ffici, cnfici; padecer vrtigos, ver-
tiginari; vertgine laborare, vexari, ffici;
tener vrtigos, vertiginari // (turbacin del
juicio, repentina y pasajera; ramo de locura)
sbita brevisque conturbtio vel perturbtio.
Sin: stupor; torpor // (vahdo) v. esta voz //
(fig, apresuramiento anormal de la actividad
de una persona o colectividad) cleris vel ce-
lrior agittio.
vescula: vescula, ae f. Uso: - biliar, bilis ve-
scula; cystis (-is f) bilis; v. cistcula.
vespa: autobrota vespa.
vespertino: vespertinus, a, um.
vestbulo: vestbulum, i n. Sin: trium, ii n;
prostas, dis f. Uso: - de estacin ferroviaria,
vestbulum stationis ferriviriae, - de salida,
oecus (-i m) vel vestbulum xits.
vestido: vestitus, us m. Sin: vestis, is f; ves-
timentum; indumentum; schema, tis n. Uso:
- ancho, holgado, vestis laxa; - bordados en
prpura y oro, prpur atque auro llitae ves-
tes; - casero, vestis domstica; - combinado,
vestitutus combinatus; - estrecho, vestis
stricta; - hecho, vestitutus confectus; - hecho
a medida, vestitus ex crporis mensura (con-
fectus); - hechos de fieltro, coactlia, ium npl;
- listado a cuadros, laculata vestis; - con
media manga, vestis semimanicata, vestis di-
mdiis mnicis; - de cabalgar, de montar, ves-
tis vel vestitus equestris; - de calle, ordinario,
vestis viria vel ambulatria; - de casa, tnica
cubicularis; - de cola, vestis syrmtica; - de
chaqueta, vestis casularis; - de deporte, ves-
titus ad athletismum; - de duelo, lgubris ves-
tis; - de encaje, vestis intexta; - de invierno,
vestitus hiemalis; - de piel, reno vel rheno,
nis; - de sociedad, vestitus ad societatem; -
de teatro, vestis cmica; syrma, ae f; - de tra-
bajo, vestitus labrifer; - de verano, vestitus
aestivus; - de viaje, vestituts viatrius; - de
visita, vestis salutatria // ponerse un -, ves-
timentum indere; llevar, traer puesto un -,
vestimentum grere; probar un -, vestimen-
tum induendo probare; quitarse un -, vesti-
mentum exere vel depnere; la vendedora
trae un - de un nmero superior, vnditrix
vestem mensurae nmero maioris (vel ves-
tem maioris nmeri mensuralis) apportat.
vestir: vestire. Uso: - a alguien, liquem ves-
tire; liquem veste indere; licui vestem in-
dere; - a alguien con algo, liquem liqua
re vestire vel indere; licui liquid indere //
vestirse, vestiri. Sin: ndui veste; vestem sibi
indere vel indcere; veste se indere.
vestuario: (sitio para desvestirse o vestirse
en teatros, estaciones balnearias, canchas de
deporte) apodytrium, ii n. Sin: spolirium;
vesturium; cella vestiria.
veterano: (militar experto por haber servido
mucho tiempo) emritus miles.
veterinaria: (arte de curar las enfermedades
de los animales) veterinria, ae f. Sin: veteri-
veterinaria
1114
nria ars // adj veterinrius, a, um. Uso: me-
dicina -, veterinria medicina; pcoris vel p-
cudum medicina.
veterinario: adj veterinrius, a, um // sust ve-
terinrius, ii m. Sin: mdicus veterinrius;
mdicus pcorum (en general); mdicus
vium (el que cura a las ovejas); equrius
mdicus (el que cura a los caballos); mdi-
cus iumentrius (el que cura a las bestias de
carga).
veto: vtitum, i n. Sin: interdictum.
vez: esta vez, hac vice; por - primera, prima
vice; por ltima -, ltima vice.
veza, v. arveja.
va: via, ae f. Uso: - area, cursus arius; - f-
rrea, ferratus trames (-mtis m), gminus
ferratus trames; gmini axes; binae lminae
viae ferratae; ancho de una - frrea, xium
geminorum intervallum; - lctea, orbis lc-
teus; - libre, apertus ditus; - magntica,
strata (-ae f) magntica; - respiratorias, viae
respiratriae; por va area, cursu ario; per
ariam viam; arii vehculi ope; por - diplo-
mtica, v. diplomtico.
Va Crucis o Viacrucis: (ejercicio piadoso
en el que se conmemoran los pasos del Cal-
vario) Iesu Christi ad Calvrium iter per sta-
tiones recultum vel celebratum. Uso: hacer
el - , Iesu Christi ad Calvrium iter per statio-
nes reclere vel celebrare; Iesu Christi supre-
mos cruciatus per stationes reclere; Christi
perdolentis iter per stationes celebrare //
(conjunto de catorce representaciones de di-
chos pasos) Iesu Christi perdolentis stationes.
viaducto: viaeductus vel viae ductus, us m.
Sin: pons viam traciens; pons super viam.
viajador: (que viaja) v. viajero.
viajante: (dependiente comercial que hace
viajes para negociar ventas o compras) mer-
cator dvena. Sin: viator mrcibus vendendis
vel emendis.
viajar: iter fcere, gere, effcere, habere, te-
nere, pergere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
en bicicleta, en automvil, en buque, en
avin, en tren, equo, brot, autoraed vel au-
tocineto, navi vel nave, aroplno, trmine
vehi, ferri, vectari; - en avin, volare; vola-
tum suscpere; - al extranjero, a otros pases,
in terras extrneas volare; in xteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
pie, pdibus iter fcere; - con la (nave) Italia,
(nave) Itli vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
etc. vehi; - da y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compaa
de uno, cum liquo commune iter fcere; -
por mar, navigare; mari iter fcere; - por tie-
rra, terr iter fcere; - por turismo, peregri-
nari; peregrinationes delectationis (vel
voluptatis) caus suscpere; - por un pas
(Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
perambulare; - por muchos pases, multas
perambulare terras; - por toda Asia, tota Asi
peregrinari.
viaje: iter, itneris n. Sin: via; profctio; pe-
regrintio. Uso: - areo, iter arium vel a-
reum; navigtio area; cursus arius; -
comercial, iter commerciale; - csmico, iter
csmicum; - pastorales, itnera pastorlia; -
transocenico, iter trans ocanum; - a pie, a
caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
del mundo, circitus mundi; - al exterior, iter
extrneum; - de curso, commune iter (itneris
n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nup-
tiarum caus factum (que se hizo) vel facien-
dum (que se va a hacer); - de placer, de
recreo, voluptrium vel volupturium iter;
iter delectationis caus factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de tu-
rismo, voluptria vel volupturia peregrin-
veterinario
1115
tio; peregrintio delectationis (vel voluptatis)
caus suscepta; de -, viticus, viatrius; -
desde Londres a Singapur, iter Londnio Sin-
gapuram; durante el -, itnere; in itnere; inter
vias; dos o tres das de -, bdui vel trdui iter;
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en mnibus, en tren, en telefrico,
vehculo pblico, trmine, telephric
transvctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viticum, i n; vitica, orum npl //
acabar el -, iter confcere; apresurar el -, iter
celerare, festinare, properare; aficin a viajes,
apodemilgia sive -alga, ae f; buen -!, feliz
-!, bonum iter!; vade (pl vdite) felciter!, fe-
lciter iter fcias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itine-
rmini)!; desear buen - a alguien, liquem
proficiscentem votis prsequi; empezar el -,
iter ngredi; emprender un -, iter crpere, n-
gredi, inire, inchoare, suscpere; estar de -,
esse in itnere; iter fcere vel habere; hacer
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum caus
iter) fcere vel habere; hacer un -, itinerari;
iter gere, pergere, fcere, effcere, conf-
cere; commttere se viae; hacer un - al ex-
tranjero, pregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptrium iter (vel de-
lectationis caus iter) fcere vel habere; hacer
un - por tierra (por mar, areo), iter terrestre
(martimum, areum) fcere; juntar dinero
para un -, viticum congrere; proseguir el -,
iter prgere; iter inchoatum pergere; regre-
sar de un -, interrumpir el -, ex itnere redire,
revrtere, venire; regresar de un - al extran-
jero, pregre redire.
viajero: (persona que viaja) viator, oris m;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itnerans
mf; peregrnans, antis mf; itinerator; peregri-
nator; iter agens, entis mf; v. pasajero.
vialidad: (conjunto de servicios relacionados
con las vas pblicas) viarum muntio vel
munitiones. Uso: proveer a la - de la regin,
regionis vias munire.
vianda: (cualquier manjar que se sirve a la
mesa) frculum, i n. Sin: obsnium // (man-
jar de un banquete) daps, dapis f. Uso: las -,
pulae, arum fpl // (comida de la gente pobre)
puls, pultis f.
viandante: (persona que viaja a pie) v. pe-
atn.
vibracin: vibrtio, onis f. Sin: vibramen,
mnis n; vibratus, us m.
vicarial: vicarianus, a, um. Sin: ad vicrium
ttinens.
vicario: vicrius, ii m. Sin: (alicius) vices
agens; vicegerens. Uso: - actual, vicrius ac-
tualis; - apostlico, vicrius apostlicus; - au-
xiliar, vicrius adiutor; - capitular, vicrius
capitularis; - cooperador, vicrius coopera-
tor; - ecnomo, vicrius oecnomus; - for-
neo, - rural, vicrius forneus; - general,
vicrius generalis; - judicial, vicrius iudicia-
lis; - parroquial, vicrius paroecialis; - susti-
tuto, vicrius substitutus.
vicealmirante: pronavarchus, i m. Sin: pro-
gubernator; subpraefectus classis; praefecti
classis vicrius; viceamirlius; viceagens
(-entis m) amirlii.
vicebibliotecario: vicebibliothecrius, ii m.
Sin: bibliothecrii adiutor; subpraefectus vel
suppraefectus bibliotechae.
vicecomisario: vicecommissrius, ii m. Sin:
subcommissrius; commissrii vicrius;
praefecti morum vicrius. Uso: - de polica,
(pblicae) securitatis (vel tutelae) subcom-
missrius, subprocurator vel supprocurator,
subcurator, subquaesitor.
vicedirector: submoderator, oris m. Sin: rec-
toris adiutor vel vicrius.
vicedirector
1116
vicegerente: vices gerens (-entis) m.
vicegobernador: vicegubernator, oris m.
Sin: gubernatoris (vel praefecti) vicrius;
subprocurator regni vel provnciae.
vicemaestro de capilla: promagister chori
canntium.
vicemaestro de ceremonias: subpraefectus
vel suppraefectus caerimoniarum.
vicepresidente: vicepresidens, entis m. Sin:
propraeses, sdis m; presidis vicrius; prae-
sidentis vel presidis vices gerens; alter a
preside.
vicerrector: vicerector, oris m. Sin: submo-
derator; rectoris vicrius vel adiutor; rectoris
vices agens.
vicetesorero: vicethesaurrius, ii m. Sin: the-
saurrii vicrius; subcustos pecniae.
vicio: enervarse en los -, vtiis difflere; en-
golfarse en los -, v. engolfarse.
victoria: victria, ae f. Sin: laurus; palma,
triumphus; trophaeum.
victimismo: sui deplortio.
victimista: sui deplorator.
vida: vita, ae f. Uso: - retirada, umbrtilis
vita; - social, vita socialis; medio de - primor-
dial, vitae rtio praecpua ac primignia;
tomar parte en la - pblica, in partem pbli-
cae rei actuose venire; vivir una - retirada,
umbrtilem vitam gere, dgere, vvere.
videocmara: instrumentum magnetoscpi-
cum.
videocasete: capsella magnetoscpica.
videograbador: televisficum exceptculum.
Sin: instrumentum telehormatis except-
rium.
videojuego: instrumentum lsibus televis-
fice exhibendis.
videotape: tenia visfica.
videoteca: capsellarum magnetoscopicarum
theca.
videotelefona: telehorasis vel televsio te-
lephnio coniuncta.
videotelfono: telephnium albo televisfico
coniunctum.
videotex o videotext: nuntiationes televisfi-
cae ac telephnicae emissae.
vidriera: (escaparate) repositrium, ii n.
Sin: speculare, is n ; spcular, ris n; reposi-
trium speculribus munitum; v. escaparate.
Uso: exponer algo en -, propnere liquid ve-
nale o simplem propnere // (bastidor con vi-
drios con que se cierran puertas y ventanas)
speculria, ium npl. Sin: vitra, orum npl;
inua vtrea vel fenestra vtrea // (persona que
hace vidrieras) specularirius, ii m.
vidriera: (taller donde se fabrica el vidrio)
vitrrium, ii n. Sin: vitri officina; officina vi-
trria // (tienda donde se venden vidrios) vi-
trria taberna // (vidriera) v. esta voz.
vidriero: (trabajador del vidrio) vitrrius, vi-
trerius, vitririus, ii m. Sin: vitri rtifex
(-fcis m); pifex artis vtreae; vitri confi-
ciendi rtifex // (el que vende vidrio) vitri
vnditor // (el que vende objetos de vidrio)
vitrorum vnditor.
vidrio: vitrum, i n. Sin: crystallus; vitramen;
speculare; spcular; speculrium. Uso: - co-
vicegerente
1117
rredizo, versbile vel verstile vitrum; de -,
vtreus; crystllinus; hoja de -, lmina vtrea;
objetos de -, vitra npl; vitremina // (cristal
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fe-
nestrae.
viento: ventus, i m. Uso: - del norte, quilo,
onis m; ventus a septemtrionibus oriens; - del
sur, auster, tri m; del - del sur, australis vel
austrinalis, e; austrnus, a, um; vientos a la
velocidad de ciento vientisis km por hora,
venti celeritate centum viginti sex chiliome-
trorum horlium.
viernes: dies Vneris. Sin: fria sexta.
Vietnam: Vietnmia, ae f. Uso : - del Sur, del
Norte, Vietnmia Meridiana, Septemtriona-
lis.
vietnamita: adj vietnamensis vel vietna-
miensis // hab de Vietnam, Vietnamenses vel
Vietnamienses, ium.
viewer (Inform), visor: exhbitrum, i n. Sin:
exhibitrium.
viga: (madero largo y grueso) trabs, trabis f.
Sin: tignum. Uso: - pequea, v. vigueta //
(barra de hierro empleada en los edificios)
frrea trabs.
vigsimo: vicsima pars.
vigilancia: custdia, ae f.
vigilante: (agente de polica) v. agente.
vigilia: (da anterior) dies prximus ante
(festum diem) // Rel viglia, ae f. Sin: vig-
lium, perviglium, pervigiltio. Uso: en la -
de Navidad, vigli Nativitatis Domini; pervi-
glio diei natalis Christi.
vigor: - dialctico, argumentandi vis.
vigueta: tigillum, i n. Sin: trabcula vel tra-
bcula. Uso: - pequea, parvum tigillum; - de
hierro, frrea trabcula.
viguetaje: trbium compges (-is f) vel con-
textus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contign-
tio; contabultio.
vileza: turpitudo, dnis f. Sin: probrum; d-
decus, cris n; flagtium. Uso: - de nimo, ig-
nvia, ae f; nimi turpitudo vel ddecus.
Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.
villancejo o villancete, v. villancico.
villancico: festiva cantilena. Sin: festivum
carmen (-mnis n). Uso: - navideo, festiva
Nativitatis cantilena.
villorrio, v. aldea.
vinagrera: (vasija que contiene vinagre) ace-
tbulum, i n // (ampolla para vinagre en el
servicio de la mesa de comer) acetbulum, i
n; acetbulus, i m. Sin: aceti ampulla // (en
pl, taller o angarillas con aceite y vinagre
que se ponen sobre la mesa) gemellrium, ii
n. Sin: gemellar, aris n; gemellria, ae f; am-
pullae, arum fpl; ampullria, ae f; vtrei gutti.
vinajera: urcolus, i m. Uso: platillo de las -,
urceolorum ptina (-ae f).
vinatera: taberna vinria. Sin: oenoplium.
vinaza: vincea, ae f. Sin: vinceus, vincius;
vinceum, vincium; circumcidneum
vinum.
vincapervinca: vincapervinca, ae f.
vincha: vitta, ae f. Sin: tenia; redimculum.
vinculado: vinctus vel devinctus, a, um. Sin:
vinculado
1118
alligatus; astrictus, constrictus, obstrictus;
obligatus.
vinculante: obligatrius, a, um. Sin: devn-
ciens.
vincular: (sujetar a una obligacin) devin-
cire. Sin: constrngere, obstrngere; obligare.
vnculo: vnculum, i n. Uso: - hipotecario,
hypothecrium vnculum; nexus (-us m) pg-
noris.
vincola: vincolus, a, um. Sin: vinrius; vi-
nalis, e.
vinicultor: vinicultor, oris m.
vinicultura: vinicultura, ae f.
vinificacin: vinifictio, onis f. Sin: vini con-
fctio; vini conficiendi ars.
vinillo: lora vel lrea, ae f. Sin: aquatum.
vino: vinum, i n. Uso: - blanco, vinum album
vel cndidum; - bueno, vinum bonae notae;
vinum generosum; - Burdeos o de Burdeos,
vinum burdigalense; - clarete, vinum fulvum;
- espumante, espumoso, vinum spumans; -
marsala, vinum lilybaetanum vel lilybium;
- melar, mulsum, i n; - moro, - no bautizado,
vinum non baptizatum; - puro, merum;
vinum merum; - tinto, vinum nigrum, atrum,
rubrum, purpreum, sanguneum // - con
fruta (o yerbas aromticas) y azcar, aroma-
tites, ae m; vinum mixtum vel medicatum; -
de mesa, - de pasto, vinum cibrium; - de
pasas, passum, i n; - de postre, vinum spe-
ciale secundae mensae.
viador: vnitor, oris m. Sin: vitis cultor
(-oris m).
viedo: vinetum, i n.
vieta: imagncula, ae f. Sin: imago; figura;
delinetio; descrptio; picta imagncula; l-
pida imago; imago impressa; imago grphice
expressa. Uso: dibujante de vietas, imagun-
cularum confector vel descriptor.
viola: (instrumento musical) vola, ae f. Sin:
fides, ium fpl; mdiae fides. Uso: tocar la -,
vol cnere // (msico que toca este instru-
mento) violista, ae m // (violeta) v. esta voz.
violar: (sitio plantado de violetas) viol-
rium, ii n.
violencia: violntia, ae f. Sin: mpetus, us m;
vis f (sin gen y dat). Uso: la - del agua, vis
aquria.
violentamente. violenter. Sin: vi; vehemen-
ter.
violentar: vim licui afferre.
violento: violentus, a, um. Sin: vhemens,
entis.
violeta: vola, ae f. Sin: parva vola; vola
odorata.
violn: violinum, i n. Sin: violina, ae f; fides,
ium fpl; fidcula, ae f; fidcula violina; fid-
culae, arum fpl; acutae fides. Uso: aprender
a tocar el -, fdibus dscere; ensear a uno a
tocar el -, fdibus docere liquem; saber
tocar el -, fdibus scire; tocar el -, fdibus c-
nere vel uti.
violinista: violinista, ae mf; violinstria, ae f.
Sin: fdicen, cnis m; fidcina, ae f.
violoncelista: violoncellista, ae mf; violon-
cellstria, ae f. Sin: ampl violin canens
(-entis mf).
violoncelo: violoncellum, i n. Sin: fdula
vinculante
1119
maior; fides vel fidis (-is f) maior; ampla vio-
lina. Uso: pieza de -, cantus fdibus mairi-
bus.
violonchelo, v. violoncelo.
vip: (varn) amplssimus vir. Sin: vir toto
orbe notus; (mujer) excellentssima mlier.
viraje: deflxio, onis f.
viral: ad virus spectans. Sin: viro pathog-
nico effectus.
virar: (intr, mudar de direccin en la marcha
de un automvil) deflctere. Sin: flecti; se
flctere; verti, se vrtere vel se convrtere.
Uso: vir el coche, (auto)raeda flexa est, vel
se flexit // (Mar, cambiar de rumbo o de bor-
dada, - de borda) cursum flctere. Sin:
navem convrtere; versriam vel vorsriam
cpere // (pasar de un asunto a otro) ad lia
devrtere, divrtere, transire // (en fotografa)
imagnibus luce impressis opportunum dare
colorem.
Virgen: Virgo, gnis f. Sin: Virgo Maria; Dei
Mater; Depara ; Depara Virgo; Mundi D-
mina; Caeli Regina; Beata Maria Virgo; Nos-
tra Dmina. Uso: - Auxiliadora, Mara
Auxilium Christianorum; Mara adiutrix, au-
xilitrix, opfera; - del Buen Consejo, Bene-
suada (vel Bene suada, vel Bene suadens)
Virgo Maria; - del Carmen, Depara Virgo de
Monte Carmelo; Mara vel Virgo Carmelitis
(-dis) ; - del consuelo, Maria Sanctssima ge-
mntium solatrix; - de Guadalupe, Beata
Mara Virgo de Guadalupe; - de Loreto,
Beata Virgo Mara Lauretana ; - de Lujn,
Beata Mara Virgo de Luxan; - de las nieves,
Maria sancta nivalis; - de la paz, Mara pac-
fera; - del Rosario, Beata Mara Virgo a
Sanctssimo Rosario, - del Buen Socorro,
Mara de Bono Subsdio vel Auxlio // devo-
cin a la -, erga Beatssimam Vrginem de-
vtio.
Virginia: Virgnia, ae f. Uso: de -, virginia-
nus, a, um.
viril: adj virilis, e // (custodia pequea me-
tida dentro de la grande) semilnium, ii n.
virola: (casquillo) orbculus, i m. Uso: - del
taco de billar, convexus crii orbculus.
virolento: varolis infectus. Sin: mal pstul
infectus vel affectus.
virologa: virolgia sive -loga, ae f. Sin: de
viris pathognicis doctrina.
virolgico: virolgicus, a, um. Sin: ad viro-
lgiam prtinens.
virsico, v. viral.
virosis: virosis, is f. Sin: morbus viro effec-
tus.
virreina: (mujer del virrey) viceregis uxor //
(mujer que gobierna como virrey) viceregina,
ae f.
virrey: vicerex, rgis m. Sin: prorex, regis;
vicedminus; regis (vel rgius, vel regni) vi-
crius; procurator regni; qui est pro rege.
virtual: virtualis, e. Sin: possbilis; nondum
effectus.
virtualidad: virtulitas, atis f. Sin: ratio vel
natura virtualis.
virtualmente: virtuliter.
virtud: (integridad de nimo y bondad de
vida) virtus, utis f // (- militar, valor) virtus //
(eficacia, fuerza) virtus. Uso: - curativa, vir-
tus curativa; - diurtica, ctio diurtica, - de
virtud
1120
las hierbas, herbarum virtus.
virtuosamente: virtuose. Sin: cum virtute;
honeste.
virtuosismo: virtuosismus, i m. Sin: mxi-
mum artifcium; summa pertia // fig extrema
pertia.
virtuosstico: artificiosssimus, a, um. Sin:
peritissime factus; summ perti consumma-
tus vel confectus.
viruela: varolae, arum fpl. Sin: malae psu-
lae vel pstulae. Uso: picado de -, v. picoso.
virus: virus, i n. Sin: virus morbferum, pa-
thgenum; micrbium, quod virus vocatur.
Uso: - informtico, virus ordinatrale;- letal,
virus letale; el - H5N1, virus, quod H5N1 ap-
pellatur.
viruta: ramentum, i n. Sin: crmium.
visa: visum, i n. Sin: probtio; recogntio;
fides, ei f. Uso: dar la - a alguien, licui
visum dare; dar las - a los diplomticos, visa
legatis diplomticis dare.
visado, v. visa.
visera: (parte delantera de la gorra, etc., que
sirve para resguardar la vista) tegillum, i n.
Sin: proiectura; bccula, ae f; apparatus m-
brifer; brevis margo plei // (parte del casco
que se poda alzar y bajar) bccula. Sin: os
(oris n) vel bccula gleae; gleae fcies.
Uso: alzar la -, gle fciem detgere; bajar
la -, calar o calarse la -, gle fciem clu-
dere.
visible: visbilis, e. Sin: aspectbilis; spect-
bilis; conspicbilis; manifestus; sub culos
vel sub aspectum cadens. Uso: es -, appret.
visionar: (ver imgenes cinematogrficas o
televisivas, especialmente desde un punto de
vista tcnico o crtico) teniam cinematogr-
phicam vsere.
visir: visir indecl. Sin: surena, ae m. Uso:
gran -, magnus visir; supremus imprii Tr-
cici administer.
visirato: visiratus, us m.
visita: visittio, onis f. Uso: - pblica a Is-
rael, visittio pblica Israhliae; visitas al ex-
terior, visitationes externae.
visitante: visitator, oris m.
visor: visrium, ii n. Sin: instrumentum vi-
srium; tbula visria.
vspera: (da que antecede inmediatamente
a otro) hesternus dies. Uso: de la -, hesternus;
pridianus; la - por la tarde, prdie vspere; la
- de aquel da, prdie eius diei; la - de su
muerte, prdie quam excsserat e vita // (fig,
inmediacin de una cosa que ha de suceder)
- de una guerra, bellum impendet; en - del
invierno, heme instante; estar en - de vencer,
in victriae lmine stare // (pl, una de las
horas del oficio divino) vsperae, arum fpl.
Uso: - solemnes, vsperae sollemnes; vesper-
tini sacri ritus.
vista: visus, us m. Sin: aspectus, us m. Uso:
a primera -, primo aspectu; prima fronte vel
spcie; ex prima fronte; hasta la -, te tinam
mox revisam // (- fija) imago stativa.
vistaria, v. glicina.
visto: - bueno, v. visado. Uso: dar el - bueno
para algo, v. autorizar.
visual: adj visualis, e. Sin: pticus // (lnea
recta imaginaria que va desde el ojo del es-
virtuosamente
1121
pectador al objeto observado) prospectus vel
conspectus, us m. Uso: lnea de -, lnea
diptrica.
visualidad: visulitas, atis f.
visualizacin: res visbilis facta.
visualizar: (visibilizar) visbilem rddere //
(representar mediante imgenes pticas fe-
nmenos de otro carcter) rem imgine vis-
bilem rddere.
visualizer: imginis praecniae descriptor.
vital: vitalis, e. Sin: vivficus; fundamentalis;
praecpuus. Uso: los rganos -, vitlia, ium
npl.
vitalicio: vitalcius, a, um. Sin: ad vitam du-
rans vel perdurans // (pensin duradera hasta
el fin de la vida) vitalcium, ii n. Sin: pnsio
ad vitam.
vitalidad: vitlitas, atis f.
vitalio: vitllium, ii n.
vitalismo: vitalismus, i m.
vitalista: (que sigue la doctrina del vita-
lismo) vitalista, ae m // (perteneciente o rela-
tivo al vitalismo) ad vitalismum ttinens.
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem rddere, f-
cere; vivacem vel vvidum rddere, fcere; ad
vitalitatem redcere.
vitamina: vitamina, ae f; vitaminum, i n.
vitaminado: vitaminis ditatus vel commixtus.
vitamnico: vitamnicus, a, um. Sin: vitami-
nis abundans vel ffluens.
vitaminologa: vitaminolgia sive -loga, ae
f. Sin: de vitaminis doctrina vel disciplina.
viticultor: vtium cultor.
viticultura: vtium cultura.
vitiliginoso: (concerniente o relativo al vit-
ligo o de su naturaleza) vitiliginosus, a, um //
(que padece de vitligo) vitiliginosus. Sin: vi-
tilgine affectus vel laborans.
vitligo: vitligo, gnis f. Uso: que padece de
-, v. vitiliginoso.
vitrina: vitrina, ae f. Sin:expositrium vel ar-
mrium vtreum; fenestra tabernria; plteus
vtreus vel specularis; repositrium spe-
culribus munitum. Uso: especialista en
arreglar vitrinas, fenestrarum tabernariarum
ornator; vitratorum loculamentorum ordi-
nator.
vitriolo: vitrolum, i n.
vivandero: lixa, ae m.
vivencia: vivntia, ae f.
vivero: (- de plantas) seminrium, ii n //
(- de peces) vivrium, ii n. Sin: ichthyotro-
phum.
viveur: homo volupturius. Sin: homo volup-
ttibus dditus vel obnxius.
vivificacin: vivifictio, onis f. Sin: anim-
tio; vitae redintegrtio vel restittio.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivi-
ficatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivficans; vivificatrius.
vivfico: vivficus, a, um. Sin: vivficans;
vivum fciens.
vivfico
1122
viviseccin: vivisctio, onis f. Sin: animalis
incsio; animalis viventis sctio.
vivo: al -, a lo -, imgine viva; vvida im-
gine. Uso: representar al -, liquid vivum ex-
prmere.
vocablo: vocbulum, i n. Sin: vox, vocis f;
verbum, i n. Uso: - desconocido, vocbulum
ignotum.
vocabulario: vocabulrium, ii n. Sin: index
(-dcis mf) verborum; vocabulorum index.
vocacin: (inclinacin natural) inclintio,
onis f. Sin: propnsio; ingnium; stdium; n-
doles ad liquid; naturale ingnium; innatum
stdium; ntima proclvitas; inclinatus ni-
mus ad liquid; nimi vel voluntatis inclintio
ad liquid; mens vel voluntas inclinata ad li-
quid; apta mentis ndoles ad liquid. Uso:
contra su -, adversante vel repugnante natur;
sin -, invit Minerv; errar la -, rationem
vitae prperam elgere; es preciso que sigas
tu -, eo inclinandum quo te vis ingnii defert;
seguir la propia -, innato stdio bsequi; sen-
tir - para algo, naturali ingnio ad liquid vo-
cari; tener - para algo, alicius rei stdio
teneri; natum esse ad liquid; natur ferri,
trahi, duci ad liquid; no tener - para algo,
ab liqua re abhorrere; alienum esse; vivir
segn la propia - natural, ingnio suo vvere
// (inspiracin con que Dios llama a algn
estado, especialmente al de religin) voctio,
onis f. Sin: divinus instinctus (-us m) vel af-
flatus (-us m); ad religionis munus (-nris n)
divinus afflatus (- al estado religioso). Uso:
por -, divino (quodam) instinctu; Deo invi-
tante; sin -, invito Deo; - eclesistica, sacer-
dotal, ad sacerdtium voctio vel divina
voctio; ad sacerdtium nimi inclintio; ad
sacerdtium inclinata voluntas; quaedam ad
sacerdtium inendum (vel suscipiendum)
ndoles; ad mnia sacra obeunda inclinatus
nimus; - fijada a cada uno por Dios, munus
a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacer-
dote sin -, sacerdtium, invito Deo, inire; sa-
cerdtio, invito Deo, augeri vel initiari; in
sacrum rdinem, invito Deo, se immttere vel
incere; tener - eclesistica, divino afflatu ad
sacerdtium vocari; ad sacerdtium divino
quodam instinctu vocari.
vocacional: ad vocationem spectans.
vocal: adj vocalis, e (perteneciente a la voz);
vocis, vocum (de la voz, de las voces), cantus
(del canto). Uso: msica -, cantus, us m //
(letra -) vocalis, is f. Sin: lttera vocalis. Uso:
- breve, vocalis correpta vel brevis; - larga,
vocalis producta vel longa // (persona que
tiene voz en un consejo, una congregacin o
junta) consilirius, ii m; consiliria, ae f. Sin:
consiliator m; consiliatrix f; consiliorum mi-
nister o simplem minister (si es varn); con-
siliorum ministra o simplem ministra (si es
mujer).
voclico: ltterae vocalis o simplem vocalis
(gen).
vocalizacin: vocaliztio, onis f. Sin: voc-
lium modultio; vocis modultio per vocales.
vocalizar: vocalizare. Sin: vocales modulari.
vocativo: adj vocativus, a, um // sust casus
vocativus. Sin: casus vocandi.
vocero: locutor, oris m. Uso: - de un grupo,
consociationis locutor; - oficiales del Vati-
cano, locutores officiales Vaticani.
vodka: vodka vel vodca, ae f. Sin: aqua vitae
russa; vlida ptio slvica.
volador: (cohete, petardo) volans, antis n.
volante: adj volticus, a, um. Uso: hoja -, f-
lium volticum; schdula vlitans; libllulus
viviseccin
1123
vlitans; mquinas -, mchinae volticae //
(rueda que mantiene la uniformidad en el
movimiento de una mquina) gubernculum,
i n. Sin: rota; rtula; clavus; volbilis rota;
gubernculi rota; rota motria; moderatrix r-
tula. Uso: estar al -, tener el -, gubernculum
(vel rtulam, vel clavum) tenere vel rgere;
moderatricem rtulam tractare vel gere;
agarrar el -, clavum vel gubernculum arr-
pere, corrpere, prehndere, apprehndere,
comprehndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernculum ad dxteram (vel ad
dextram), ad laevam vrtere; retorcer el -
hacia la direccin recta o de frente, in rectam
directionem gubernculum retorqure //
(guarnicin rizada de ciertas prendas de ves-
tir femeninas) limbus flctuans.
volantear: libllulos volitantes iactitare. Sin:
praecnios libllulos (vel schdulas volitan-
tes) iactitare.
volar: volare. Uso: - con velocidad supers-
nica, sonorum lmitem superare; - de Berln
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplno Ali-
tliae, societatis Hanseticae, etc. volare vel
ferri; Alitli, societate Hansetica, etc. uti.
voltil: (que vuela o puede volar) voltilis, e .
Sin: volticus; vlucer, cris, cre; alatus // (que
tiene la propiedad de volatizarse) vaprans,
antis. Sin: evanescens, entis; evnidus; qui
(quae, quod) fcile vaporat // (mudable, in-
constante) mutbilis, e. Sin: mbilis; incons-
tans; levis // (animal que vuela) vlucris, is
f. Sin: voltilis, is f; avis, is f. Uso: los -, vo-
latlia, ium npl; vlucres, um fpl; aves, vium
fpl; bstiae voltiles.
volatilizable: volatilizbilis, e. Sin: vapor-
bilis.
volatilizacin: volatiliztio, onis f. Sin: va-
portio, evaportio.
volatilizar: voltilem fcere vel rddere. Sin:
in vapores slvere; in tenussimum vaporem
slvere.
volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, eva-
porare; in vapores solvi; in tenussimum va-
porem solvi // (disiparse) vanscere vel
evanscere // (desaparecer en la fusin) d-
coqui. Uso: un cuarto de la plata se haba
volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
volatinero, v. equilibrista.
volcn: vulcanus, i m. Sin: mons ignvomus
vel ignfluus; mons ignem (vel ignes, vel
flammas) vomens vel eructans. Uso: - ac-
tivo, apagado, intermitente, vulcanus vivus,
exstinctus, intermittens.
volcnico: vulcnius, a, um. Sin: ignfluus;
gnifer, fra, frum. Uso: erupcin -, ignflui
montis erptio; ignfera erptio; fenmenos -,
vulcnia, orum npl; isla -, vulcnia nsula;
rocas -, vulcnia saxa; tierra -, ignfera tellus
(-ris f).
volcanologa: vulcanolgia sive -loga, ae f.
volcanlogo: vulcanlogus, i m.
volcar: (tr, derribar una cosa) vrtere, evr-
tere, convrtere, invrtere // (intr, dicho de ve-
hculos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
el coche volc, autoraeda eversa est.
voleibol: ludus follis transvolantis vel vol-
tici.
volkswagen: autmatum populare.
volt, v. voltio.
voltaico: volticus, a, um. Uso: arco -, arcus
volticus.
voltaico
1124
voltaje: volttio, onis f. Sin: voltarum vel
voltiorum nmerus; voltianarum mensura-
rum index vel nmerus.
voltmetro: voltmetrum vel voltmetrum, i
n.
voltamperio: voltiamprium vel voltioam-
prium, ii n.
voltear: (dar vueltas) reflecti.
volteo: - sobre el caballo (como competicin
deportiva) , certamen gmnicum inter viros
(vel muleres) circum quum se convertentes;
certamen gmnicum petitorum circa quum
lgneum se convertntium.
voltmetro: voltmetrum vel voltimetrum, i
n.
voltio: volta, ae f. Sin: vltium, ii n; voltiana
mensura; voltiana elctridis mensura.
volumen: - de voz, quntitas vocis; sonorum
vel vocis intntio.
voluntariamente: voluntrie. Sin: voluntate;
ex (vel de) voluntate; sponte; libenter.
voluntario: voluntrius, a, um. Sin: volens;
libens; ultrneus.
voluntariado: (conjunto de personas que se
ofrecen voluntarias para realizare algo) vo-
luntariatus, us m // (conjunto de soldados vo-
luntarios) voluntariatus. Sin: voluntria
miltia.
voluntarismo: voluntarismus, i m. Sin: doc-
trina lberae voluntati favens.
voluntarista: ad voluntarismum prtinens.
vomitivo, v. emtico.
votacin: suffrgium, ii n. Sin: suffrgii
ltio. Uso: por -, suffrgiis; per suffrgia;
hacer una - secreta o pblica, suffrgia clam
aut palam ferre; qu resultado obtuvo la - ?,
qualem effectum suffrgium hbuit?
votante: (que vota, que da su voto) suffr-
gans, antis. Sin: suffrgium ferens ; suffraga-
tor, oris m; suffragatrix, icis f.
votar : suffragari. Sin: suffrgium vel vota
ferre. Uso : - acerca de algo, suffrgium de
liqua re ferre.
votivo : votivus, a, um. Sin : ex voto.
voto: (expresin pblica o secreta de una
preferencia ante una opcin; gesto, papeleta
u otro objeto con que se expresa tal preferen-
cia) votum, i n. Sin: sentntia; suffrgium.
Uso: - consultivo, deliberativo, negativo, po-
sitivo, secreto, votum consultivum, delibera-
tivum, negativum, positivum, secretum; -
vlido, nulo, votum vlidum, nullum; - de
confianza, questio confidntiae; computar
los -, vota computare; emitir - negativo,
votum negativum (vel adversrium) ferre;
emitir - positivo, votum positivum proferre;
dos terceras partes de los ciudadanos emitie-
ron - negativo, duae trtiae partes cvium
votum negativum tulerunt // (promesa hecha
a Dios) votum, i n. Sin: promissum. Uso: -
pblico, privado, secreto, simple, solemne,
votum pblicum, privatum, secretum, sim-
plex, sollemne; cumplir los -, vota xsequi,
slvere, exslvere, perslvere; emitir votos,
vota fcere, emttere, concpere // (deseo de
aquello que se expresa) votum. Sin: desid-
rium; optatum; voluntas.
voyeur: obscena observandi cpidus. Sin: ad
obscena spectanda propensus.
voyeurismo: scopophlia sive -phila, ae f.
Sin: obscena spectandi cupditas.
voltaje
1125
voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel
summa; - baja, vox submissa; - dbil, vox
parva, tnuis vel xilis; - grabada, vox in te-
nia recepta; - sonora, vox lmpida vel canora;
- temblona, vox trmula; - de bajo, vox gra-
vis; - de bajo profundo, vox prgravis; - de
bartono, vox gravis mdia; - de contralto,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto
(sono); - de medio soprano, vox medicriter
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor,
vox mdia; - de hombre, vox virilis; - de
mujer, vox femnea vel mulebris; a voces, a
- en cuello, quam mxima voce; voce m-
xima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en -
alta y distinta, alta voce ac distincta; en -
baja, a media -, submissa voce; lniter; sub-
misse; voce pressa; levantar la -, vocem sus-
tllere, tllere, attllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vcibus liquam
partituram (vel msicas partes) cnere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -,
vocem agnscere.
vud: vudusmus, i m. Sin: vuduorum ritus
mpl.
vuduismo, v. vud.
vuduista: vudusta, ae m. Sin: vuduorum r-
tuum sectator.
vuelco: evrsio vel invrsio, onis f. Uso: - de
un coche, autoraedae evrsio.
vuelo: (accin de volar) volatus vel avolatus,
us m. Uso: - experimentales, volatus experi-
mentales; - inaugural, primer -, volatus inau-
guralis; volatus primrius, vel primus
avolatus; - orbital, volatus orbitalis; - trans-
marino, volatus transmarinus; - a la luna, in
lunam volatus; - de avin, arplani vel a-
roplani volatus; en un - sin escalas, volatu
non intermisso; describir, realizar - orbitales,
in orbem agi vel duci; in rbitam verti vel vo-
lare // (espacio que se recorre volando) iter
arium.
vuelta: (movimiento giratorio) circmitus, us
m. Sin: circitus; circutio; circumtio. Uso: -
automtica, automatrius circmitus; - al
mundo, circitus mundi; - al mundo en avin,
circumvoltio orbis terrarum aroplano //
(tour) circutio, onis f. Sin: circitus. Uso: -
ciclista o ciclstica, cyclsticus circitus;
cyclstica circutio vel lustratio; - a Espaa,
Francia , hispnicus, gllicus brotae
circitus; circutio birotalis hispnica, gllica
; Hispniae, Glliae cyclstica lustrtio
// (regreso) rditus, us m. Sin: redtio, onis f.
vulcanizar: cmmeae rotae involcrum re-
parare.
vulcanologa, v. volcanologa.
vulcanolgico: vulcanolgicus, a, um.
vulcanlogo, v. volcanlogo.
vulva: vulva vel volva, ae f.
vulva
1126
wagon-lit, v. vagn (- dormitorio)
wagon-restaurant, v. vagn (- comedor)
wat, v. vatio.
water, water-closet o w.c., v. excusado.
Watergate: res Watergate. Sin: scndalum
Watergate.
waterpolo: follildium aqutile. Sin: ludus
follis aqutilis; certamen follis aqutilis, foll-
culi certamen a natantibus pulsati.
watt, v. vatio.
web (Inform) tela, red: tela, ae f. Sin: rete, is
n. Uso: World Wide -, Tela Totus Terrae.
week-end: xiens hebdmada. Sin: hebd-
madae xitus (-us m); v. semana (fin de -).
WEF: Forum Mundi Oeconmicum. Sin:
Institutum internationale nmine Forum Oe-
conmicum Mundi.
weltanschauung: cosmotheria sive -theora,
ae f.
western: fbula Amricae Occidentalis.
Westfalia: Vestflia, ae f. Uso: de -, vestfa-
liensis, e; hab Vestfalienses, ium mpl.
WHO, v. OMS.
whisky: vschium, ii n.
windsurf o wind surf: velitabultio, onis f.
Uso: plancha para -, tbula velfera.
windsurfing o wind surfing, v. windsurf.
windsurfista: velitabulator, oris m.
window (Inform) ventana: fenestra, ae f.
wing: (delantero extremo, en el ftbol) v. de-
lantero.
wire (Inform) cable: filum, i n.
Wisconsin: Visconsnia, ae f. Uso: de -, vis-
consianus; hab Visconsiani, orum mpl.
word (Inform) palabra: verbum. Uso: long -
(32 bits), verbum longum vel duplex; short -
(16 bits), verbum.
wordprocessor (Inform) procesador de pala-
bras: editrium, ii n.
World Wide Web (Inform): Tela Totus Terrae
(TTT).
write (Inform) escribir: (crear un programa)
scrbere. Sin: compnere. Uso: to - a pro-
gram, programma scrbere vel compnere //
(archivar datos en el disco) v. save.
wrstel: botellus, i m (germnicus; austra-
cus).
Wrttemberg: Virtembrgia, ae f. Sin: Vin-
delcia, ae f.
Wyoming: Vyominga, ae f. Uso: de -, vyo-
minganus; hab Vyomingani, orum mpl.
W
1127
xantofila: xanthophylla, ae f.
xenofobia: xenophbia sive -phoba, ae f.
Sin: exterarum gntium dium.
xenfobo: adj xteras gentes perosus // sust
xenphobus, i m.
xerodermia: xeroderma, tis n.
xerodrmico: xerodermticus, a, um.
xerfilo: xerphilus, a, um.
xeroformo: xerofrmium, ii n.
xeroftalma: xerophthlmia sive -thalma, ae
f.
xilfago: xylphagus, a, um.
xifoideo: xiphoidus, a, um.
xifoides: xiphodes, is f.
xilofnico: xylophnicus, a, um. Sin: ad
xylphonum (vel ad xylophnium) ttinens.
xilofonista: xylophonistes, ae m.
xilofn, v. xilfono.
xilfono o: xylphonum, i n; xylophnium, ii
n.
xilografa: (arte de grabar en madera) xylo-
grphia sive -grapha, ae f. Sin: ars xylogr-
phica; scalptura lgnea // (impresin
conseguida con el empleo de caracteres de
madera) imago xylogrphica. Sin: imago ex
lgnea scalptura; imago per incisum lignum
impressa.
xilogrfico: xylogrphicus, a, um. Sin: ad
xylogrphiam (vel ad lgneam scalpturam)
spectans.
xilgrafo: xylgraphus, i m.
xilologa: xylolgia sive -loga, ae f. Sin: lig-
norum (vel de lignis) doctrina, disciplina,
scintia.
X
1128
yacer: aqu yace, hic (vel heic) iacet, cubat,
dormit. Sin: hic cnditus (vel sepultus, vel
situs) est; hic rite cnditus est; ossa heic cn-
dita (vel sita) sunt.
yacht, v. yate.
yacimiento: - petrolferos fiscales, fiscales
campi olerii.
Yakarta: Iakarta, ae f. Sin: Diacarta vel Dja-
carta. Uso: de -, iakartanus vel diacartanus;
hab Iakartani vel Diacartani, orum mpl.
yapa: corollrium, ii n. Sin: additamentum;
accssio; appendcula; mantisa. Uso: de -, n-
super.
yate: lembus, i m. Sin: lembus lusrius; lus-
ria, ae f; navis lusria; pmphilum navgium.
yedra, v. hiedra.
yeguada: equria, ae f.
yema: - del huevo, vitellus, i m. Sin: lteum,
i n.
Yemen: Iemen n indecl. Uso: Repblica de -,
Res pblica Iemenitana.
yemenita: adj iemenitanus, a , um // hab Ie-
menitae, arum mpl.
yermo: adj solitarius, a, um // (terreno inha-
bitado) ermus, i mf; v. eremitorio, desierto.
yesero: adj ad gypsum prtinens. Sin: gypsi
(del yeso) // sust gypsator, oris m.
yeso: (sulfato de cal hidratado) gypsum, i n.
Uso: de -, gpseus; e gypso factus; estatua de
-, imago e gypso expressa.
yiddish: idioma iddicum. Sin: lingua iddica;
sermo hebraeo-germnicus.
yip, v. jeep.
yodo: idium, ii n; iodum, i n.
yodoformo: iodophrmium, ii n.
yoduro: iodurum, i n. Sin: ididum, i n.
yoga: ioga, ae f.
yogur, yoghourt o yoghurt: lac iogurtinum.
Sin: lac coagulatum; lac coagulatum trci-
cum.
Yucatn: Yucatanum, i n; Yucatnia, ae f.
Yugoslavia: Iugoslvia, ae f.
yungla: iungla, ae f.
yunque: (instrumento) incus, dis f // (huese-
cillo que se halla en el odo interno) incus,
dis f.
Y
1129
zafiro: sapprus, i f.
zafra: (cosecha de caa de azcar) scchari
(h)arndinum percptio // (fabricacin del
azcar de caa) (h)arundnei scchari con-
fctio.
zafrn, v. azafrn.
zagual, v. pagaya.
zaguero: (jugador que se coloca detrs) v.
defensa.
Zaire: Res pblica Zairensis.
zamarra: (prenda de vestir hecha con la piel
del carnero con su lana) mastruca, ae f. Uso:
- de caza, mastruca venatria // (pelliza) v.
esta voz.
zambomba: pastorale tympanolum.
zambullida, zambullidura o zambulli-
miento: mrsio, onis f. Sin: immrsio; de-
mrsio; demersus, us m.
zambullirse: mergi. Sin : se mrgere; se im-
mrgere; se demrgere. Uso: - en el agua,
urinare vel urinari; in aquam demergi; se in
aquam mrgere // fig - en el estudio, se totum
stdio dare; - en el estudio de las letras, se
ltteris ddere; - en los placeres, se in volup-
tates mrgere; libidnibus se ddere.
zampabollos o zampatortas, v. glotn.
zampoa: fstula, ae f. Sin: avena, ae f; cla-
mus, i m; rstica fstula. Uso: tocador de -,
fistulator, oris m; tocar la -, fstul cnere.
zanahoria: carota, ae f. Sin: pastinaca, ae f //
(fig, hombre tonto, lelo y simpln) homo stul-
tus, stpidus, stlidus, tardus.
zancadilla: supplanttio, onis f. Uso: hacer
la -, liquem supplantare.
zancos: grallae, arum fpl. Uso: el que monta
en -, grallator, oris m.
Zanzbar: Sansibria vel Zanzibria, ae f.
Uso: de -, sansibariensis vel zanzibariensis,
e; hab Sansibarienses vel Zanzibarienses,
ium mpl.
zapa: (piel preparada para encuadernacio-
nes, estuches, etc.) pellis (capellae) confecta
// (pala herrada que usan los zapadores) ligo,
nis m. Sin: rutrum, i n.
zapador: fossor, oris m. Sin: muntor; v. ex-
cavador.
zapapico: dolabra, ae f.
zapatera: (taller donde se hacen zapatos)
calceamentorum officina. Sin: sutorum offi-
cina; officina sutria, sutorcia, stria //
(tienda de zapatero) sutrna, ae. Sin: sutri-
num; sutrium; taberna sutrina // (oficio de
zapatero) sutrina, ae f. Sin: sutrinum, i n;
sutria; calceria.
zapatero: sutor, oris m. Sin: calceator, oris
m; calcerius, ii m. Uso: - remendn, vetera-
mentrius sutor; sutor cerdo (-nis m).
zapatilla: (zapato ligero y de suela muy del-
gada) phaecsium, ii n; phaecsia, ae f. Sin:
calcolus; dibathrum, i n (especialm de
mujer) // (zapato de comodidad o abrigo
Z
1130
para estar en casa) crpida, ae f. Sin: slea,
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; so-
leatus.
zapato: clceus, i m. Sin: calceamentum.
Uso: - bajos, semipltia, orum npl; - pe-
queo, calcolus; zapatos de baile, calcoli
ad collum excisi; - de charol, clceus ceratus;
- de deporte, clceus lusrius vel gmnicus;
zapato de ftbol, clceus pedildii; calcea-
mentum folli calcitrando; calceamentum ad
calcitrandum idneum; zapatos de gimnasia,
clcei palestrici; zapatos de goma, gmmei
(vel cmmei) clcei; zapatos de tacn bajo,
clcei fulmento hmili; zapatos de tacn
medio, clcei fulmento medocri; armario pe-
queo donde se guardan los -, v. armario.
Zar: Russorum imperator.
zarandillo: ardlio, onis m.
zarcillo: (tallito voluble y prnsil) clavcula,
ae f.
zarpaparrilla: smilax, cis f.
zarzal: vepretum, i n.
zata, v. zatara.
zatara: ratis vel rates, is f; v. balsa, armada.
zedilla, v. cedilla.
Zelanda: Zelndia, ae f.
zelands: adj zelandiensis, e // hab Zelan-
dienses, ium mpl.
zenit, v. cnit.
zepeln: zeppelnium, ii n. Sin: arinavis di-
rigbilis; dirigbilis navis aria; v. dirigible.
zen: secta (-ae f) zen (indecl).
zeugma: zugma, tis n. Sin: adinctio, onis
f.
zigomorfa, v. flor.
zigzag: maeandrus, i m. Sin: gyrus. Uso: en
-, in maeandrum; flexuose; tortuose; serpen-
tino cursu (de ruta o derrota de un viaje).
zigzagueante: flexuosus, a, um. Sin: tortuo-
sus. Uso: por un sendero -, trmite flexuoso.
zinc, v. cinc.
ziszs, v. zigzag.
zcalo: (Arq, base o cuerpo inferior) basis,
is (ac im, abl i) f (de un edificio, de una esta-
tua); plinthis, dis f vel quadra, ae f (de una
columna) // (Arq, franja, guarnicin) revi-
mentum, i n // (Arq, revestimiento) tectrium,
ii n. Sin: crusta, ae f.
zona: (regin) rgio, onis f. Sin: plaga; terra;
loca, orum npl; zona. Uso: - deprimida, rgio
parum provecta, - econmicamente ms des-
arrolladas y - menos desarrolladas, vriae
regiones liae liter ditatae; - desmilitarizada,
loca demilitarizata; loca ad usum civilem re-
dacta vel reducta; - glacial, zona nivalis; - in-
dustrial, loca quaestuosae indstriae; -
residencial, rgio habitatinibus lautiribus
destinata; - ssmica, loca ssmica; - trrida,
zona perusta // (- celeste) zona, ae f // (Med,
herpes zster) herpes (-tis m) zster (-ris
m).
zonal: zonalis, e. Sin: zonrius.
zoo (abrev. de zoolgico), v. jardn o parque
(zoolgico).
zoofilia: zoophlia sive -phila, ae f. Sin: ani-
zapato
1131
mntium vel animlium amor.
zofilo: zophilus. Sin: animntium vel ani-
mlium amans; animntibus vel animlibus
amicus.
zooftico: zoophticus, a, um.
zofito: zophytum vel zophyton, i n.
zoofobia: zoophbia sive -phoba, ae f. Sin:
animlium vel animntium horror, pavor,
terror, metus, timor.
zofobo: zophobus, a, um. Sin: zoophbi
laborans.
zoografa: zoogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: animlium vel animntium descrptio.
zoolatra: zoolatra, ae f. Sin: animlium vel
animntium adortio; divinus animlium cul-
tus.
zoolito: zolithus, i m.
zoologa: zoolgia sive -loga, ae f. Sin: ani-
mlium vel animntium (de animlibus vel de
animntibus) doctrina, disciplina, scintia.
zoolgico: adj zoolgicus, a, um. Sin: ad
zoolgiam ttinens // (parque -) v. parque.
zologo: zologus, i m. Sin: zoolgiae stu-
diosus, cultor, peritus.
zooqumica: zoochmice, es f. Sin: zooch-
mia; zoochmica vel zoochmica doctrina,
disciplina, scintia.
zoosafari: ventio africana.
zootecnia: zootchnica disciplina vel ars.
zootcnico: zootchnicus, a, um.
zootoma: zootmia sive -toma, ae f. Sin:
animlium anatmia.
zootmico: zootmicus, a, um. Sin: ad
zootmiam (vel ad animlium anatmiam)
spectans.
zootomista: zootmicus, i m. Sin: zootmiae
studiosus, cultor, peritus.
zopenco: adj bardus, a, um. Sin: blessus;
stultus; stpidus; stlidus // sust caudex, dcis
m. Sin : stipes, ptis m ; truncus, i m ; nimal,
lis n ; pecus, dis f; sinus, i m.
zoquete: (pedazo de madera) lignum, i n //
(fig, pedazo de pan) frustum vel fragmentum
panis // (fig y coloq, hombre tosco y rudo) v.
zopenco, tarugo.
zorzal: turdus ndicus.
zster: herpes zoster; v. zona.
zuavo: zuavus, i m.
zuecos: sculpneae, arum fpl; v. almadreas.
zumba, v. burla.
zumbn, v. burln.
zurdo: adj scaevus, a, um. Sin: sinister, tra,
trum; laevus // sust scaeva, ae m. Sin: sce-
vola.
Zurich: (ciudad) Turicum, i n. Uso: de -, tu-
ricensis, e; hab Turicenses, ium mpl // (can-
tn de -) Pagus Tigurinus. Uso: de -,
tigurinus, a, um; hab Tigurini, orum mpl.
zurito: adj, v. zuro.
zuro: adj, dicho de una paloma o palomo sil-
vestre: silvestris (columba vel columbus).
zuro
1132
1133
1134

You might also like