»
V
<3661 171
1
120017
<36611711120017
Bayer. Staatsbibliothek
^Ucud maldicaram
iOpu8 cgrc0ium:oc vaiijs fn?
•cancattonum genenbus ozi
.
gtne: p20sre(1'u:medeU
dtcB02dtnana oam^
nationercomptia
tiisabeirfmijs
i^cinnco
3(nllitoji8:ct
aacobo 0p:c0cr
ojdtnts p:rcdfcacoj^
facrc pagine ooctojib^
t Ibcrctice pdlis in^fitoiv
businon ta vt^lis $ ncccffartus*
I
f
I
9
Emc,Icgc ,ncc tc precii
pc3enitebic
•
2lpoIosiaauto:um
B
fot^ II
fCfipolosia ottcto^ie in malleum malefkanim*
fcculi calami tatcs quas procbdolo: non
ta leQimus (g pafTim cpgimur vcms ozice oino fue mine
irrefiagabilioilTobicus eccham qud nouu8 o^iens ^5 )rf>8
iefus al'efionc fiii fanguls ft^didauic I5 ab initio vaii^ l>c
rcfum cotagionib"' inftcercno cefl'at: lUo
pcipue in t^c
l>i8 conaf :qtl modi vcfpe ad occafn oechnare r mahcia toim cjrmfcc
tctnouit i ira magna: vt Jobaa apoc»teftaf«re modicfi rps bf c« £lu4
re T ifoUra qudda bei cnca p:auicarg i agro onico fuccrcfccre tvcit l^tff
refun inqua rnaleftca;::a prictpalio:!! quo vigeic nofcif Upu oenoca
do^Clue Du inumeno macbinaf ifulrib*'boc tn I ftnguf q5 cogttatu cer
nbilc oeo nimifi .ibominabiletoib' ct^hfidclib^ odibile ccmif:opib*
cf p lef . jc pacro em cn i inferno z fcdere cu mozrc tcndilfime reruttuttf
,p ca^t pzau is ejcplcdis fpnrcittio fe fubijciuc* l^rcter ea q in quotidia
nis eriinis boi b** iumctis t tene thigib*' ab eis oco pmirtirc t ^^mtc
oemontl cocurrete inftrunf «3inrcr q mala nos in()(tco:es 3(acob' fpzfc
ger vna cti cbandtmo ab apt'ica fede in ejrterminifi ta pefnftrc beitfis
fooo oepurato:l5 iter mnoj^: elo(\o^ pfcffozte fub pdictoj^t ordinc mi
Ittantifi mintmiVi^io tn ac lugubit afttctu penfantes ()d remed<^ ^dvc
t^m inter ruccis
m
-
j6
'
folami 8 mo2talib'^ t pis p falutari antbtdoto foi :t admtftrandu: buic
opi p cactis alps reinedrfs pios fubmittere bumeros oignO iudtcaui^
mu8 cdtift oe melliflua largitate illiusic) oat olb' affiueter 7 ^ caloilo
fumpto oe olcan' fo2pice tagit 7 mfidat labia impfecto;^ i fin^ optat^
cficta pducere* c.erii cfi i opib*' boim nil ftat adeo vtile z licitfi cui non
poflit aliq pniciee irrogan,3!ngeniola ctii nf a ad acmne no peruenifit
iperitatis nifi lima alten'^ piauitatis plurimfi fuennt ab2afa«3ldeo qui
oe nouitate opis nos rcdarguWos ellimat ad certam^ illi'' coftdentcr
accedimu8*&aat tn boc ipm op^ noufi effeitmul t antiquii b^eue panf
ter t plijTfitantiqua certe materia 7 aucto2itate:noufi vero ptifi c5piUi
tione earticsaggregati5e:b}eue^pterplunmo:a auctoj;;^ I bzeu^pttri^
ctionl:longd nibilomin*' ppter immelam matene multiiudine 7 male
ficarfi imprcrutabilc malicia^lHec boc oicim'' ceteroj^t auaoj^r fcn'ptis
^fumptuofe derogado nodiiicF op^ iactdter 7 inaniter ejrtoUMo
er
nodro fgenio pauca 7 qfl nulla fine addita*I^n n5 noftrii op^ fed illoso
})oti^ cHef qno:f^ cp oiaie fere funt ITngula cdte^ta*£hia flmul et cau^
a nec poemata pdere nec fublimes tbeoiias cepimus e^tedere: (5 cpct
pto^fi mo2c ^ed^do ad bono2e fumrae trinitatis 7 indiuiduc Tnttarts
fup tres ptes pzlnpales 02igine pgrciTum 7 finc« ^alefica^ malleu;
tractatii nficupado aggredimur recollectioe5 opis focio ejrecurione iio
bis (^b'' tudicifi ounf1im& tmminet: eocp I vindicta malo^ laud^ vero
bono;um c^ltituci cemunf 4 oeo; cui omis bono; 7 glosia in iecula 7c«
a 0
m
2!eno:£ulle
C
apKce aduerfUs Urefim maleficarn ca app:obattone t
fubfcnptioe Doctojum alme vniuerlitan's Colonicff*
in fequentem tractamm»3l5Cipit felidtcr
aZtnoi bttlle
TWnocgtms eps fcrme fentoj^t oei«ad fumra rei mcmoziamim
mis oeffderates afftcnb' jmi paflozalts foUiomdmis cura re
quint: vt ftdes catt^olica nris potiflime t^ib' vbiqj augcaturT
noieat ac ols berettca pzauitas oe finib'^ ndeltfi jpaii pellaf ea
libftcr ocflaram'^ ac etia oe nouo cScedimus g q bmoi pifi ocfpdenu5
noflrfi vociufi fojtiaf cffcctfitcfictifcp pzeterca g nf e ocandis millerm
qiiafl c puidi oeatozis farculfi errozib' cptirpatisremfde ftdei 5elus z
obfcmatiai ipojtt cozda tVdcUfi fozti^' imp:imaf*0ane nug ad noitrus
Cn6 fine ins^i moIdWa^cuenit audiru cp I nonulUs^nb^ alemanie fu
2>
pen'o:is necno in ^6agunt:inen« Colonten« 2:reueren« 0alt5bur0efi«t
36:emcn*jpmntffs cmicatib^ terris locis r ovoceftb** qpplures vcnuf<>
(Bfeirus Qloneppne faluns Imemo:cs t a fide catbolica oeuiates 015
©emonib*^ incubis z fuccubis abiiti ac fuis incatafionib^ carmmib^ t
cdmrationib' al«)f(B nepbadis fuplhdis t ro:nleg<is ejrceflib'' cnmmi
bustoelim'smuUerfi^tus aiahu fet'tterre fruges: vinearfivuasT
arbo;^ ftucfmecno boies mulieresuumenta pecoza pecudes z alia ot'
pomeria pzaca pafcua blada frumen
uerfojfi generfi alaUa^t^meas
ta z alia terre legumla penrc fuffbcari z eirtingiti tacere z 4>cu ratenpa
pecoza
pecudes
z aialia oins ta mtrifecis q?
CB boies mtieres mmcta
cftnufea's oolozib*^ z tozm^ns afftcere z c|:cruaare ac eofdc ^x>ies nc
gignere z muUeres ne c6cipere virofca^ nc vpozib^ z muUeres ne virts
actus coiugales redderc valeac ipedire»^de ptcrca ipam qua in facrt
fufceptide baptifini fufceperfit o:c facnlego abnegare^Bliai^ CpphtvU
nefanda e^rceflus z cnmina indicate bumani gnis inimico cdmitte
re z cpetrare n5 verenf : in alarum imjf periculu oiuint maieflatis of<f
ftnfam ac gnitiofum e|:epl6 ac fcadald plurimoj;t «£luodcp licet oilectt
fiiiS ^cinrici inflitozis in pdicns partib^ JBlemanie fugtozis in quib^
cti^ pttincic ciuitates :terre oyocca alia loca bmdi cdpzel>£fa fbze cen
fentur: necno 3lacob^ fpz^ger p certas ptes linee rl>eniozdinis fVatrfi
^icatoj;; ? tbeologie pftd'ozes berencepzauitatis inc^fitozcsplfas
aplVcas oeputati liiennt put adbuc cpift^t tn nonuUi deria z laici tlla
rn partiQ qrentes plura fapere cp opozteat pzo eo cp i lirteris oeputai
cionis l7moii)uinae ciuitates oyo^«terre z alia loca ^dictanllarfi^
fone ac epceflus ]?m6i nolatim z fpecifice ejrptfTa no fiief t: ilia fub eifd^
partibus minime ptineri t pptcrea pfatis in()fttozib'' I pmncHie nuita
n'btts Ofoc*terris z locis pdictt6:binoi inc^fltiois officio ejrec) no lice
fe t ad pfonau earfidem fup tpcc^b^ z criminib^ antedictis punition^
t'ncarceratione z cozrectidem admitti no oebere ptinaciter afferere non
cnibefcfit* l^zopter
in puinctfs nuitatib^ Ofoceftb^: terris z locis
pdicti9 ei^ceflus t criminalpm5t no fine alaf earddem cttidici lacturi
ma
0
^OJII
apoHoIicc
M
t ctcmc
oifp^dio rcmanct ipuntta«'(Rd6 igif tpcdim^ta qlibcC
q Q^oj^ in(j[ftto^ offtd) cpccutioctquomoUbet retardan pofTct oc mc
dio mbmouere rnclabcs t>crcnccp2auitiin8 aliojficB ejcccflUfi \>m6il
pcmicicaUojp innocentu fua venena oifftindatopozninis remediis
ut nolttx) incu bit officio pnidcrt volentcs ttdci 5clo ad toe majrie nos
impell6ce«1Be pjetcrea coringat p:omncia8 auitatcs 0W)c*tciTa8 1 lo
capdictafubeifdcgtib' Slcmamefugioiis oebito inqfinois officio
carcre cifdc m<\fltonb'>
lUis offtcifi m(^fiti6i8 tmoi cjcec^ hccrc t ad
Ctona:5t earfiidem fug cpcefiib^ t cnmtnib' pdictis co:rccnon5 incarcc
ranonem t punmone admitti ocbcrc* T^cnndc omnib*^ z g oia ac fl
in Uttcris pdicns ^incie cmitatcs Of oc»rcrrc t loca ac pfonc t cjrccf^
fus^jmomommattmrfpenftcc efpffafoi^t aucto:itateapfica teno2C
pfenctfi flaruttnu8«1^20CB pocion cautcia litterae t oeputattdem pdi#
etas ad puma'as cmitatcs &foce« terras r loca nccno gfonas t cnmina
t)moi ejctcdentesipzefiatis in(\fit02ib' quod ipi t alter eo;^^ accerfito fc
cfi oilecto fill© 3lob5ne grcmp clenco ConHan.Of oco^magiHro in arti^
bus co^ modemo feu qiioms alio notario publico p ipos t quemltbec
co^ P tpe Deputado in puindjs auirarib*^ ocefib'' terns t locis pdi
ttis cotra quafcfi^p pforias:cuiurcfi(jft codirionis z pemincnrie fiiennc
l?moiin(^fitioisofficiu epequi:ipfafcg pfonas quas in pnuflis culpabi
Ics repperertntnuicta carfi ocmerita co:ngere icarccrare punire z mul
ctarc^lRecnd in flngulis puinciaj;? tmoi parrocbiaUb^ ecctijs terbum
oci ftdcli ppKo quotics expedient ac eis vifum ftient pponere z pdica
re omntacB alia z fingu la in pmifUs z circa ea neceffaria z opoj tuna fecc
re z flmiliter epequi libere z licite valeat plcn5 ac libera eadc auctojiV
tatc oe nouo cocedimus facultate* £t nibilomin*^ venerabili fratri nfo
iCpo Srgetin^fi p aphca fcnpta madamus:quatenus ipe p fe vel alifi
feu alios pmtffa vbi quado z quotics eirpedire cognouerit fuen'tcp p:o
parte inquiflto^^ l>utufmodifeu altert' eo^ Icgittime reqmfitus folcni
ter public^o no ^mittat cos p quofcficg fup t?oc cdtra fjdiaait z pfen^
tium If
teno2c quauis auaojitate moleflan feu alias qudlioct tmpC
din moleflatozes z impedientes z cotradictozes quoflibet z rebelles
cwiiifcfi(BOignitatisllatusgraduspeniinen'e nobilitatis reircellenc
aut coditidis fuennt z quocuncp ejceptionis puilegio fint muniti^T^cr
CFcdicationis fufpeftonis z intcrdictiac alias etia fbjmidabiliozes oc
qutV ftbi videbit fentetias ccfuras z penastomniappellanoc poUpo
fita cdpefctdo z etia Icgittimis fup bis p cfi feruadis pcefnb** : fnias
ipas quori^s op'^ fricn't aggrauare r reaggrauare aucton'tate nf apcu^
Tct^amiocato ad boc fi opus fiicnt aupilio bjacbi) feculans^IRo obiti
tibus pminis ac coltitutionib^ r ordination ib*^ aphcis cotrarijs qui?
faluti's
m
m
33
tuicuq^Mut n aliquib'' c5iter vcl oiuifiin ab apfica fit fcde indultum:
cp interdict fufpcdi vcl ejrcoican n6 poflint:p If as apUcas non lacictcs
plcni z cppfTam ac oc /vbo ad vcrbfi oe indulto |?wiufm6i mcnnonem z
©ubfcriprio tX)cto:tt
Quah'beC alia oicte fedts tndulgecta gnali vel fpealt cninftuncB teno:ts
SC
ejriflat g qua pCcntib'* n5 eppflam vel totaliter no inferra efftctus
mfmodi gratiG impedin valcat qu5!ibct vel diffcrri: t oc qua cumfcB
toco cenoze l>at>enda fit in noflns Uccens mecio fpecialist iRuUt ergo
oimno l)oim Uccac bac pagmi nfc oeclaran'ois errefionis cocefllonts
T ni^dati infrtngerc: vel ei aufu retnerano contrairet i$>i quis aut boc
actecare pfumpfenc mdignarioneomnipotetis oei ac beatoj;? T^etn r
T^auli aplb^ei'' renouentmcurfuj{t»E)atutH>ome apud fctm Hberrfi
Bnno incarnactois ontce i^tlleftfuo quadnn0ecefirnoquarro«noil«oe;
ccb2i6« l^nctficamsnoltri Bnno pnmo^
fJ^Bequitur fequetem tractacujn appzobatio z fubfcrtptio oocto^
almc vniucrftcatiB Colontefi*ui|:ca rbzmam publia luflninienri*
^. rlR nomine oni nofln 3Iefu cbsifti mcn4*iRoucnnt vniuerfi p*
m
B
,
IL
fens publicum inllrumcnmm lecniri vifuri r audicuri iliuod
anno anatiuitate eiufdem oomini noftn* <2D«ccccl;:jrjrvn«3indi
A-^l-A-ctione quinca* 3^ie ?^o fabbati* oecimanona mcnfts ii^3an bo:a
quinta poit mcndic vel quafi potiftcatus Sctiflimi in cbJifto patns
z onit nollri oomini Jnnoccti) oiuina^idcntia papcoctaui anno ten
tio»3ln mei nocaii) publici t tediQ intrafcnpto^ ad boc fpcaliter voca
t02um z rogato^ pfcntia gfonaUter conltttums venerabiUe z religio
fus fratcr i^ennc*^ inflitozis facre tbeologiC4)fe(ro: ojdinis pdicatojjt
^>creticc pzauitacis inquifltoj^B fancta fcdc apfica vna cn vcnerabiU z
rcligiofo fratre 3|acobo fpzeger eti4 facre tbeologie ^feiloje ac couSt^
pdicato^t £olonien4p;io:e collcga fuo fpcaliter ocputatus p:o fc z oi«
cto collega fuo ppofuitatcB oijcit modemue fummus pontifcpXoiis
Jnnocetius papa pfarwe p vna parcnrem bullam comific ipfis inqui?
ntozibus i&ennco z 3acobo ozdinis p:edicato^ z facre tbeologie pzo
feflbjibus pdictis tacu Irate iquircdiapoflolica auctoziratefup ^fcficB
|?ercfe6 p:ecipuc aiit fup beiefim maleficajji modemis tcpojib*' vigen
tern T boc pquincBCCclefias i^Setropoliranas vicj gDogunrin.Colo^
nieff*i:reueren*Salt5burgcn*t J6jemen«cfi onli facultate cotra tales
pcedSdi vfcs ad vlnrnfi c]rterminiu: iupta tcnojc buUe apftce qua fuis
pabebat in manib^ifana integt a illefam z no vioata fedotni p2o:fu8
(Ufpitione carecem.Cuius quidem teno: bulle 11c incipit«3Innocentiu8
cpifcqpus feruus feruoj;? oei.Sd ftirura rei memojia fummis oeftdera
tC8 afltctib'^ ^uc pallozalis fol licitudinis cura requiric vr tides catbo
lica noftris potifllme teponb*^ vbim augeaf z nojear tc.-f init afic fic.
i)atfi tlbome apud fanctu petrfi anno incarnation oomin ice i^illc
llmo quadnngentefimo octuageftmoquarto nonas oeceb:i8 T^ontifc
earns nodri anno pnmo* Cl^t (^a n5nulli animarfi reccojes z verM
oei jpdicatozes publice in eojft fermonib' ad popul6 ailcrcre z afftrma?
re non verebantur maleficas no effe aut qui n\\?ii in nocumentti creatu
ramm quac^cBoperacide cffYcei-e poffent e;: quib^ iocautis fermomV
Mr
•
2D
.
iColonfcfidum
M
n'app:obarenf rquod fubfcnptis modieftiir*
CI3lnp2imi8 egrcgius oris JZ^iimbemis oc /06onte manufua ppn'afc
fubfcripfiti^utfequif* iSgo-ilamberrusoemonrcfaac tbcologiebu?
milis p:ofe(!b2.2)ecauus p tcpoic fiaailtatis facre pagine ciufdc fludlj
ColoniS«t9tco2 ac manu mca^p2iaill6 traccarii tnpernrfi p me lultra
z oiligcter collationatfi quo ad ei*^ partes p2ima8 nibil conrinerc
faltem meo bumili iudicio:<iuod fit corrarium aut fcnretilB no erratifi
p^?ilofoptH3^ :auc cotra venrare fancre carbolice z apoflolice ftdei:aut
cStra oocto^ oetet minariones a fancta eccfta app2obato;2 aut admilTo
Tum^X^erria etia pars xt\(B fullincda z app20bada quo ad illoj;: bereti<f
C02um punif ioes oc quib** traaat inquannl facris canonib^ non repu
^nar«3teru pprer epgimcnta in boc tractatu narrata:q vtic^eppter fa*
jnatanto;: viro:?: p2eapuoJ& etia inquifitoitcrcdunf elT'e vera* Conftt
Icndum tamen videtur:q?ifrc tractar* oocnst vins 3elofi8 quiep co
fanavariaTmaturacofUiain ejrrcrmimfi maleficaru conferre poflunc
comunicetur fimul z ecrfia^ rect02ib^ t!mo2ati8 1 confagtiofis ofita?
pat ad quoj;^ ooctrina fubdito;^ co2da in odifi tarn pefliftre bercfis in
citari poterflt ad caurela bono:;^ panter t malo^r inepcufabilitarc atcp
puninonStvt fic mifencojdia in bonis Tiufhaain malis luce clarius
pateat:r in omnibus ocus magnificef ipfo p2eltante cui laus z glo2ia#
CtDeidc ad ide vencrabilis magilter jacob'' oe flralen etia pp2ia ma
nu fua fe fubfcnpfit i buc modfi»<6go jjacob*^ oe (trale facrc tbcologic
p20ftflb2 minimus poll xifnmonc traaatws mcmo2ati fcntio conro:*
miter peromia bis que per venerabilem magillrfi noflrfi arambcrtum
DC montc oecanfi facre tbcologie fuperi*' annocara funt:q6 attcdo: bac
fcriptura manus mee ad laudc oci»CI11^arifo2 miter cf imius magiflcr
Sndreas oe ocbfenftirr: etia .pp:ia ?nanu fe fubfcripnt vt infra oe ma?
reriaobUtitTaccacu6:quanrnp;imd%i^ apparutt q;^ c$te(lo2 man^
mm
j6
foY^ IIII
iionmmcp fcoilan bzactjio ad puniWfi btnoi malcftcas amputabaf fa^
cultas t l>oc in majcimfi augmcntfi tnalcftcarfi r c6fo2tanon€ tlli^ bcre
ft8»3deo pjcfari m(^fit02C8 rotis coj;: vinb'^ cQctis pencults z mfulrt^
bus obmarc volctes rracraru qucdain no ta Hudiofe q? z laboziofc col
legcror^Jinquonora buiufinoi p2edicaroj^ igno:anna^ catt>oltcc ft*
dci cofeniatione repellere nifi funt quantO etia in c|:rcrniinmm malcft
canim oebitos modos fenrcnriadi t cafdem punicdi: lupta oicte bttUc
teno2c z faaoj^tcanonO mlliruta laborarnr^at qm cofonu ratioi eft vt
ea q <p comwnt vtthtatc ftfit:ena coi appjobartoe oocro;^ robo:cntur«
3dconep2cfen recto2C8 oifcoli ?p:cdicaro:e8 facra:;: litrera^tgnart
cft-imarcc pjcdicnl tracracu fic \t pjcmirnf coUecrfi mums bene oocto
rum oetcrmmationib*' z fentcciis t'ulcitu:eQdem alme vnmerfttari Co
lon*feu nonullis ibidem facrc pnginejjfeflbJibus ad oifcuncdum tcol
lationadu obmlenlr: vt fi qua repzebcfibilia z a cacboUca ventate oil?
Ibna repci irenf eo^ iudicc ncreftitarcnf :q6 m cofona catlx)lice vcrtta
Subfcriptio t>oao2ii
C
mce fcrtptura ad ft'n€ in code
cjcpfTum
pmoucndum*CCofc<ju8tcr afit
e0rcgiii8ma0illcrIlx)ma8OcfcotianmiUterfc ppjia manufuafub^
fcnpfltp:outfcQuiwr«£go JTx)ma8 0cfcona facte t^jcologie ooctox
licet tmmcnt'^cdfb:mitcrfentiogoia venerabihb*' magiftns nofbi'8
pjcccd^nbus in matena pjcfati tractate' per me ejcaminati qd atreHoj
ppua mca«|C^Ml>requenter t fecuda fubfcriprio ptra pjctatos
p:cdicatoze8 mcautos ftc acta ftiit^Jn piimis poftrt ftiemnt articuh
p
ut feqm'mnl^zimo mqmfitozes l?erence pzauitarts oeputatos aucto^
ritate fedis apoftoltce mirta fbjmam canonfi comendant magiTln facre
tl)colo0ie lUbfcnpn t l>o:tanf q5 oignenf ^cqui cfi 3elo co^ offtafi*
S^cdo cp maleficta pofle ften pmtHtone omina tp cooperartone oiabolt
per maleft'cos mt maleficas no eft contranfi ftdei catt>olicc fed confo^
mmn
num oictis facre fcnpmretimmo necclTanfi eft tujcta fentetias fancto^
rum ooctojjf tUa quatidocB polTc fieri admittere femopjedicat e crga
^
maleficia n6 poffe ften erronefi efl : qma ftc p:edicare8 impediOt q?cfi
in tie efl opus pin inquifttoj^ I psetudtctu faiucis alait : fecreca tn que
quandoqj ab inquiftt02ib^ audiunf n5 funt omnib*^ reuelanda ainmo
cFt>o:tandi vemfit omnes pjincipes t quicfiqj catbolta vt affiflere oi*
gnentur tam pijs votie mquiftco;? pjo oefcnftoe fancte catbolice fidei
2)emu vero fubfcrtprt r fup:afcn'pci ooctojes pjediae faculcatis tl>eo
logie manib^ ppifts fe fubfcnpferfit put ego amoldus notarius infra
fcriptus ejL reuelanone l)onefh aoannis W2da »e £Decblinia alme
uertttatis Co Ion ien» pedeUi iura ti qui mi^i lx)c retulit audiui t ejc ma
nibus etia fupza t infVafcriptis apparuit Tidi in IjOc qui fcquitur mof
dum»jggo ^ambertus oc monte facre t|)cologie l>umili8 p2oftfro::ita
fentio vt p2efcnbimr:tcfle t>ac manu mea ppjia*
go Qdalnc^ kridS
Tue|? oe ePUngen facre t]t?eologie pfeffoz nouimmus xt p2efcriptfi efl
itafentiendum l>ac manus p:op:iafcripturacefeo»iet ego Conrad^* oc
mi
«
campis facre tt)eologie pzofeffo: tumilimus pjout fupja cfi maio^ib^
meis in idem conairro iudici0«|n<C0O Coinelius oc b:eda minimus
pioftfCoi ita fentio vt pjcfcnptum eft:quod tefhfico: manu mea ppjia
CiftQO rtwmas oe fcotia facre tl?eologie pfeffo: licet immentus con
fozmiter fentio venerabilib^ pfeffozib^ pjcfcnpns tcfle manu mea
p:ia»CC<Cgo rijeodencus oe bumell faac ttjcologie buinilim^pfcffOz
ita fentio ftcut fcriptu efl g magiflroe meos p^efcriptos q6 teffcj ma^
im mea pp2ia*fnin affemone articuloj^t pzefcnptojst contb^mis iudij
cf) fum cfi veneradis tnagiltris noflris meccptojibus meis^fCgo
Mm
drcas oe octjfenfurt facre tbeologie facuitatie pjotvffoj ac tt>cologo2U5
vniucrfitatis Colo»collegn mini m^. tLlRouiffimc afit z finaliter ia oi
cru8 venerabiUs t rcligiofus prater ^ricus inftitojis iquiflto:
buit t tenuit in fuis manib^ quandam alid littcra pergamen5 fcrenifR
mi regis t^l?omano:^ ftgillo fuo rubeo rotfido in capfa cere glauce im
pzcflSfimpzefrula ggameni infcri'^ impendcn»ftgillata fana t integram
Colomcnfium
^O^V*
non vtdata non cacellaca nec^ m aliqua fui ^ce fufpect^tfed omni p:o»
fu8 vicio T fufpicione caren«31t:a cp m faciiioil eppcditione l?ui^ ncgot<f
ftdet idem BerentlTTmus one Hlpomanoj^t rep pzefams tpfam eandem
bttllam apoftolicam fupja tacta: tanq^ cWftismidimue pzmceps nieii
t oefendere volutt Qto^ vult:? ipfos tnquifico^es in (uH omtmodam
tecctonem fufaptt*^^dan8 1 pzeciptens omnt
t fingults t^]tx)ma^
no itnperto fubdtcis vc in eireojcione talifi negocioit fidei tpfis inquifi
to2ibtt8 oem fiauose r afTidenna e|:|?tbeac ac alias faaac:iHic in eadem
lictera pleni^ continefTl>abcfCuius <\dem littere regalis p2inaptu5
7 fVnis l>ic infra annocanf in t>6c modfi^lSftajrimilianus oiutna f^uente
dementia tlbomano^t^ei: Temper augufhis Srclpidui: ^uftric'jDup
:i6urg6dce :^otl>ar«:a:abacie a^pmburgie t Ji^elrie* Comes ^'landrie
tc«^nis vero« 3:)ac6 1 oppido noflro 562U|:elletf «noftro fub flgtllo ml
iRouemb:is*oiefept:a*Bnno oominilSOiUeflmo quadnnsentedmo
octuageftmofcpro rcgni noftri Bnnop2imo«
|£E)efup pmiflis omib*' z ftngulis ia oictis vcnerabtlis t religtofus
frater ig^ricus inquifico: pfez collega fuo antedtcco ipds a me nota
rto public^ feu publica infirm t infhum^ca melion fozma pedjt* Seta
funt l>ec Colona oomo |>abitation* vcncrabilis magiftri iElambcrti oc
monte pjedicri infra emunitatc ecclefte fancti Sndree Colon^fita in ca?
mera negocioj^t z lludi} eiufdan magiflri i^ambertt inltri^ « iS^ub anno
oomini«indition«menfis oie1;>02i8«T pontificatus quib^ fupza pzefenti
bus ibidem pjedictis magiflro i^ambertx) z ^o^ane pedello*1Recnon
l>oneftis virj IRicolao cuper oe vcnroidctvencrabilis cune Colon,no?
tario iurato«T Cnfhano vintjen ocenf kirct>en clenco Colonieti.Ofoc*
teftibus ad pzemil/Ta fidedignis rogatis z requiftcis*
C~<Ccegoamolduskolic6oe enPkircben clericus Coloni^^iuratus*
aSiiia piemiflis omnib^ z flngulis ofi fic vt p:emitnt f¥er€t z agerenC
vna cfi pzenoiatis teflib^ p^efcns fui»iga<B nc fieri vidi z vt pieftrf ej:
relatione pedelli audiut« jfccirco pzcfens publicum inflnimentit manu
meappiiafcriptfiringrofratfi ejrindeconfect fubfcripfipublicauitin
Ixanc publica fojma redep^S^ignocB t note meis folins z confuetis fi?
gnaut ro^atus z rc^fit> i fine z tefhmonifi oem z ftngulo:^ pjemifTo^
fL0equitur tabula fubfequentis open^ feu tractatus
Uper bulla emo JnnocM octaui aduerfus l>erefim malce:
ficarum nouifnme emanata (|fh'one8 quadragintaocto oif^^
curtende
p:incipaliter but oeclarart*1^2imo ojiginem
feciido p20greffum:tertio finale remedifi *
zigine quo ad
mulnplicationg : finale remedifi quo ad illi^ l)crcflse|:tcr
minifi fHI^Ji'na pars fup tria que ad malefiaale efTectfi
concurrfit vt funt oemon:malenni8 z oiuina pmiffo coriner in numero
queib'ones oec€ t octo : quarO quaruo: fug porcnria ocmonistreliqnc*
fuQ eoJi^ogat CJ^^^^^ p;imattoti^ ogis introductona: ;Bna(T'erere
(is
ma
a V
S^mtdotoiiuelibd
C
maleficas cfTc I'ta ccnfef catl?oUcfi cp ci* oppofltO ptinaciccr ocfcndcrc
oimodo fic l?cretidi»C^i5c6a an carboUcfi fit aflererc cp ad efftctfima^?
Unaalc fj) t>abeat ocmocu malefico cocurrcrcivcl cp alteru fineadmf
tmailo altcri'' rale cfftctu pofliri)ducere*CI^erria an cattx)licu fit arte
Tere cp t>nioi effect*' g kubos t mccubos oeinoes ficpcurcnf cp etia ve
n' l>oies in multipUcanone t oiisinl maleftco^ g tales oernones pcre^
antur*Cl^warta qlhotan catlx)iicu fit aifcrerc cp act'' icubo;^ t fucoi
bora oemonu trtlmodo Ifimie fpmtib'* c5uemat*fn£hiitaan quoquo
modo portit catbolicc cefen cp 02igo r multiplicatio inaleftco^t opcrfi
infUienti)8 pcedat co;pm celeftiu abfcB adminiculo oemonfi
0cu a
fubltanrnsfeparatis vt funtmotozes o:bificeleftm,S^euetiaamaUV
tia lx)inj cocurrcte ad voces r ?^ba qtiacun^B ?^tute H-ellarfi iTec^rta
quo ad malencos cil oeinomb*' concurrentes Cur muiicres amplf im
ueniurrtur l?ac t>crefi mftcte cp viru Cuiufmodi ena mulims pze cetc*
n'8 flint iuoluteroccldraf p quuu^ fequctes qO-ioncsClS^eptima an
tnalence virtutc ocmonn metes t?oun ad odium vel amojc mo:dinatfi
mcitare valeant: toe modo pponcdi l>m6imatenamfermonibus ad
"
popn\u*eL^ctmQ an gnatiua potenti4 feu actu venereu impedire et
maleftciare pofliint ca quadam mcidentali qucflione: cur mtcrdfi a^t^
ille impedif refbectu vnius r n5 refpectu alterius
pfone* ClTRonaan
p:c(twiofailIunonemcmb:a vin'lia quafi ftntacqu)02ibU8euulfaau?
fcrrc foletcujcernsalijsannepis oimcultanb''»|[_2^ecimaanlJoifiB
2) in bedialcs lb:ma8 pofluit tranfmutarc cfi mcidentali alia o<fftcultate
tLt-lndecima oe oblrerncib*' malcftcis cocept' i vtcro t ei:tra oiuerft*
mode intcn'metes* CISL/Uodecia fup pmiflione oiuma q ad ocmonc z
maleficat?abetcocurrere.an oiuinapnnflionc in Msoperib'' malefw
carum comendare ita fit catl?olicfi cp cius oppontum^Cilla redarguerc
oiiw nt t)cretico«j(C^:redeama eti^ incidentalis fup ouas oiuinas
mifliones circa cafum oiaboli tpzimojfi parcntfi:e|: quib' cficta male*
ncomm opaiuflepmittwnf* Cl^iuartadecia an pmiflis ndobllatib^
peccatamalencojjtgrauioja fint pcccatismalojj^angelo:? rpjimojum
parentum t crt- tota materta piedicabtlis cum oeclaratione cp grauifll
inas mercnir pcnas etiarn in p:efcnti vlrra omnes flagitiofos mundu
tL«^«»"tadeama:an p:opter pcccata maleficojum innop^ fcpe male*
naantunfLS^cftadecima an berefls malcficarfi omnes alias fuperlh*
tionis rpccies epcedat^cnaxcimafeptima ea occlaratiuaquartcdeciV
me gmitatc criminis in maleftns ad peccata quecuncB oemonfi c5pa
«
radofL^aXamaoctaua cotra ()n<B argum€ta layco^t cp oe' n5 pmi'ttat
tanta poteftatc oiabolo t maleftcis r i bac materia coiungif finis
fuo
.j^?r>^ pn'napioroum l>ec rln'ma queftto anneaitur pjime*
P^rs opis c6tintt fedecim capfa fub ouab' quefltoni^
l^mL Jp^"<^
bus quarum vna in p:incipio r altera in fine ponif :t pzima fu
^M^^-ptr itmcdia p;efenwti«a*8ltera fuper rcmedia malcficiaamp?
V
^nqadHoncsctapu
M
fot VI
uentiatcapimla afit tntcrmedia modu pccdcndi malcft'ciojfi in inalcfi*
CPS mferendis pmractQwu^y^iim^ quefVio*an qms point g bonoe
angeloe ita bcneficiari cp a malefVcis t ocmomb*^ n5 poflit malcfiaart
Capimlfi pzimfi oe oiucrfts mcdifis quib*' ocmones ad augmcntfi iUi>
pci tidieijUinfit permaleficas innojrios t toncftas puella84^ccudU5'
capitulfj oe mo ucnlegc p2oft(!i6i8 earficfi occlaranocomagT) pjefli
di oiabolo « 2^erriu fup modd quo oe loco ad locfi cojpojahrer cranffe^
ninmr*£iuartfi oe mo quo fe mcubis oemonibTubi^n'utnn quo ena5
tractatur qualiter e|: l^is mulnplicanf : t an femi^co oectdone feminis
incubus malefica a0greditur:t an pori^ vno tCpozc q? altcro^ct fimilif
oc loco:etan viTibiUrenilas fpMmtiaG agitattca maion Tl'mino:! vc
ncrea oelectanone:ctan mcubi tantfimodomuUeres e|: earu fpumtijs
pzocrearas aggrediunf * £lutnr0 capttulit oc mo generaU quo ^ facra^
mcnta ecclefle fua malcfiaa erercet ct oe fe;: modis quib"* oi b' creatu^
vie co2po2aUb^:ocpti8 cozpojib' celeflib'' Terae infirmitatcs Itcetnd
veras famtatcs i^tc naturali inftrre pofTunt &cpt^ oe mo quo Tim
gencratiuaimpedirefolenu Sepnmfi oe modo quo mcbza vmliaau*
ttm. fclent : quia ca que pjima parte tacta funt fup potcnna facicdi
tarn per modos operandi oeclarantunvnde no eft eadem Ttrobiq? ma^
teria*£)ctauii oe modo quo t^oies in befliales tb^mas trafmutant^lRo
num oe modo quo oemonea intra co2po2a fine Ufione ejctflunt quando
pzefttgiofas operitur tranfmutatioes^ ^ecimti oe mo quo oemones
tuWlatiaUter per malcftcarfi operatioes tjoies inljabit^t^t-lndccimfi
oc mo quo ome gen^ infirmiratis infcrre pofTunt boc tii in generali tra*
ctatur«3ln fpccisiU verofequcti ouodecimo ca^quo grauioies inftrmita
tes inferfit»Xertmdecimfi fup modfi quo rnalefice obftctnces pje omi#
busalijs maioja oana inferfit infantes aut inrerimcdo: aut ocmonib^
offercdo*£luartudecimufupermodum quoiumcntis vana riocumeta
inferfit^Ciuintfidecimfifuper modumquo grandineset tempellarcs
c6atareacftilguraftjlminarefolent4S^cdenmu fup tree mos quo viri
reperiunf malefitps intccti et n5 muliere84iet p2imo oe malefias fagit
tarije^sdcdo oc incatatozib*^ qui per carmina facrilega arma lefiua con
tra quecuncg nocumenta incatare fant:et tjoc g verba* Tcrtio qui per
jbeuiafcripta*
quo ad remedia malefVaa amouetta: q6 efl fc6m pn'ncipalc
tMiius fecude parti8*T^2imo ponif queflio* t^trfi fit Ucitfi ma^
lefitia per alia malefitia aut p iWicita tollcrc:ct ibabet capitula
nouem«1^2imu fupcr remediq ecchallicfi cotra incubos et fuc*
m
p5
B£d
.
cubos oemone8»Q^eciidumfuper remedia cotra Tim gnatiuam malcfiV
fiatam4 Z^ertififup remedia c6tra maleficiatoo fup amoje vel odifi in-,
oidinatum duartum fup remedia vbi p:eltigiola arte mcbja Tirilia
auferuntur:et Tbi boles in bcHialcs tbimas trafmutanf.£luintiifuB
remedia c5tra obfeUbs cf malcficio i ^SeptO fug remedia cotra qfcucg
S^iutlio toriue ltb:i
C
MirtnitQt€9 a malcficis illatas: t t>oc g Uatos ciroicifinos+S^cpn'mfi
fupcr remedia cotra grandines et ftilminatac ctia fug mmcta maleftcia
ta* £>ctmu fu)^ remedia queda occulta cotra quafdam occulcas oemo^
nu mfellatione8«1Homi fuper rcmcdia pzo iiUs qui fc ocmonib^ intuit
tualtcuiue comodi temporalis totaliter oeuouiifent*
tSrtia pars operis fup remedia vltima non ta c5tra earfi o^a
$^ronas malefi'carfi fup ipfojfi ef;termini6 cdttnettree par^
tee p2incipale8«fi mod6 mc]^idi: procedum wdicv\ et modi!
c6tinuandi:et modu fcntcntiadi puniendi et plectedi queHio*
ne6*£t pzima pars cotinet qucfhones quincB^Secfida ouodeam^fer
tiaviginti.tLT^^imat ounfequentifi queltionumintroductoziaclt*
t^trfi maleftcc et earfi fautozes recepratozes et oeftnfozes ita fub()aun
mr ta eccledadico cp ciuiliiudicio cp ab earfi inquifttide valeatberett
ce p:auitatis inc^fttozes effe ejronerati* ^emfi fuper modum incl^o^di
p20cefrum«1^2ima quellio quis fit modus copcrens iudici ad incboan
dfi p:oceflUm fidei contra maleltcas*&ecfida quellio oe numero telhfi
Cem'o qties podtnt ej:aminanv£luana oe cdditioe tellifi:(^ntaan tm
mici capitales ad teftiftc Sdfi admittunf« 25ue fecfidi pt^ qualiter p:o^
cefTus talis efl cotinuandus eft queftio fe|; ta« itt p:imo qualiter tefles
lUnt citsindi et interrogandi S^ecundo qualiter interrogatojia gnalia
p:o pzimo actu maleftcis j)ponuntur«lertio qualiter Iterrogatoua ptt'
2> cularia«£luefh5e feptima varia oubia fup reipofiones neaatiuas ma
qn pdt incarceraritqn etti p manifeire oepzeb^^
lefVcanim oeclaranf
fa in berefi maleficarfi fit babSda*r ell actus fecfious « Cluefho octaua
quo fit capienda z incarceranda ent actus terti*** IRona queftio an oc^
ponenttumnominaflnteipoftcaptionem maniMada:act'' quartus*
^edma qualiter oeftnfiones funt cdcedende di oeputattde aduocatir
actus qutntU8*t^ndeama quid fiKiet aduocatus cumftbi teftiunom<
nanon publicantur ^ctus feirtus* ^uodecima maais oeclaratiua quo
modo fit capitalis tnimiatia inter oelatam t teltes inueftiganda et
eft actus feptimus tudia's^rredecima quid l^et iude^r vbi oelat^ vulc
c6 recufare:actu8 octauus * Chiartadeama oe bis que iudcp babet ad^
ucrterc ante locum careens z torture: r cp no fit fiicilis ad epponendfi
malefica tormetis ppter maleficiu tacitumitatis:actu6 nonus*iQuiti
tadecima oe modo fententiadi oelata ad queftiones : t qualiter prima
die fit quefttonanda^ S^edecima quomodo queftiones funt c5tinuande
£t oe fignis tp quib^ maleftca cognofdtur : z qu5 funt abzadende:r oe
-varies cautelis (up maleftctfi tacitumitatistt eft act^ vndedmus iudi^
cis»3Dccimareptima oe tpe:r oe fcdo m6 interrogaditr oe cautelis ep
tremis a iudicc obfeniandis
taper modos jh fententtandt viginti in nOmero eft pna ^(tio
an fuper eirame z iuditiii c^dentis ferrt vbi ad illud appellit
pofltnc feDtetiaritS^o^ oe bis que gfoUter iudtf oebec obfer
•partis pHmc^udho I
B
^
^0*VII
$
oiflYnitiuas « in^^^*^
iwrc tarn area fnias intcrlocurojias
modts iudcp poc Dclatfi t?Ic fufpeccti : t fug (^b^ fufpitiomb^ pot ftrre
friiam»ClJii"3rra:quo fit fnla fercda fup pcrfoni Dclata:fcd immune
totalitcr«Cl^winta:quaUtcr fit fercda nip oclata et oifftmata gnaUt
CI 0ctta:qiiaUtcr fup oelata oiffamata qudhoib^ tn ct tojmctfs cw
ponidaaUqualtter« CI^^tima:qualitcr fupfufpecta oe lUa l>erefi le
uitenCI^*^taua:qhterfup fufpcaa vc^cmetcr. ^TRonarqualitcrfu
perfufpccttt violeter»^JI3Decima*£luaU'terellteredafupcr oiffiimati
ct fufpeaa infimul ct coitcnCLt^ndecnna:qualiter flip cofcfTaj ilia l?c
Tcftm fed no rclapfam et penitcntc* C^E)uodecia:qualitcr fup cdftflas
bereftm et pcnitcntc fed rclapfam pbabilitcn Cl?rcdccima: quaUtcr
fup cdftflam et impenitete fj n6 rclapfa5 rcalifTiC^^'^^*^*^*^*
(iter fup confefl'am bcrcftm et impenitentc at(B rclapfam ccrtitudmali^
ter*CI^i"t^3decima:qlitcrfup non coftiramfcd conuicta ©c bereft Ic
m'Ctimis tcfhb'' z afs iudiaaU^«cnS?cclccima:quaUtcrfupcr couictaj
15 fti0itiu5 vffe abfentantc commaatcr* #r Decimafcptima:qualitcr
fup oclati abalia malcficainnncrata:f5 nocoftlfi^CIaJccimaoaaua
qualitcr fup oclata no malcftcia inferetc fed tollentc* ^'jDtcimanon^
qualitcrfup fagittarios malcficosarmoj^inc^tatozcst quofcfiq$nt>
grom5tico8» ^VHceHtrnfui^ obllctnces maleftcas ois alias I malefi
d)8 CFCcdctceitTcdcludcHdo oe remcdio appcUatiois vbi oclata que
cuncB ad illud comgcret quid iudici ecclcfialtico feu cvaiii fit faoicdum*
C^l^jimaqucfho in ojdinc»
iCrfi affcrcrc malcftcos effc ftt adeo catl)olicfi qp ei^ oppoft*
pertinacitcr ocftnderc omino fit t)crcticfi:'igt arguif q?
2f
A.
J*"^ catbolicum quic^ oe bis affercre»j:|:vj«q* v«cpifcopi#
^.ft>A»Clui credit poffe fieri aliquicrcatura aut in meli^ octcnuf
ab ipo
uc tranfmutari aut in alia 0>cai vcl ftmilitudmc traObzman
oim crcatozctpagano tinndcli octcrio; clt^lTaUaaurem cfi refrruntur
ficriamalcfVcistideo talia affercre nd ell catboUcfi f3 bercricfi^lTT^ze
terca nullus cff^ctus malefitialie cfl in mundo* l^zobaf *£luia ft effcc
opcratioe oemon6 fVerct*0ed affercre cp ocmoncs pofltnt cozpozalco
tranfmutatiocs autimpcdire autcfnccrcnd videf catbolicfi:quia fic
pcrimcrc poffent totfi mdm * (^zetcrca ois altcratio cozpalis puta
ciKa infirmitates autfanitates pzocuradas reducif motu locals pa
tet ep feptimo pbFftco:;: : quozfi pm^ eH motus ccli: fed ocmoncs mo#
onifius in epfa ad l^licarp8 • lUuia
cum cell variarc non poffunt«
l^ocfoli^ oci eft:ergo Tidef (p nulld tr^mutation^ ad min'' vcri in cot
pozibus caufarc pitt:? cp neccffe ftt l>m5i tranfmutationcs in aliquant
caufam occulta reducers C~1^2cterea ftcut op*' ociefl fozti^ op^ oia
boli ita T ci^factura*i?5 malefiaa ft Uc in mdo e£t vticB op^ oiaboli c5
era factur^ oa: ergo ftcut illicit^ efl affercre facturi fupiritiofam oia
boli cfcedcre opu9 oei:ica tllicitd cfl crcdox vt creature z opa oci ll^o
^
Vtum
^
m
£
nWm'bttd t iumlds valeic vttiart tp odiV oiabolf* 1^:etered id <fi Tub
lacct virmti co2caU':n5 babct viraitcimpjimWi m co2Qa«0ed ocmo^
nee fubdunf virmtib^ Hcllaro
patec co qp cctxi tncacarozes cdflcUa
ctones oetermtnacas ad inooc^dum of mones obfematiergo n5 l>abec
jvmtS impjimcdi ali^d i cozga:? fic multomm^ malefice«3re oanoncs
no operanf mil g artc^Bcd are no p6t oare vcr5 fbJmS^vft in ca«oc mi
nen'8 oicif^Sciatauccojesdlcbimiefpes rrafmutannd pofl*e:crgoft
oemonesc arceopantes
^
veras qualtcacesfantcaneauttnfirnitcarts
inducere non po(runc:fed fi vere Tunc ^abec altqui alt4 caufam occult^
flbf<Bope ocmonO r malefVcoj;^ * i^ed c$tra in oecre.^|:ptt^*q*ttfi p foi^
ciarias acq; maleftcas attes ndnun<^ ocaUco tudo oet iudiao pmttc^cc
r otabolo pparare 7C*loqutf oe tmpedtmeco maleftcialt quo ad actus
cdtugales cria cocurrerc*i;maletVci oiabolfi z oei pmiflton^'i^jeterea
fojtius agere pot in id q6 dt min*^ fojtetfcd virtus ocmonis t(t tbjtioz
Ttrtuteco2po:alu3lob«cl«lR6 e(l poteflasflip tcrram que ei valeat c$
parari qui crcaf efl: vt ncminc tifncrct«'<^nflo«^ic ipugnadi funt trcs
errozes bereticales quibus repsobatis /^itas patebit*lfla quidd iu|:ta
ooccrini fc5 2rbo*in*tii)4 0i(li*j:fiii)* Tbt traccat oe intpedimito tnale^
ficiali conatifuntafTereremalcnciS nibilefletn tnfidoniTiinopinione
l^minfi qui naturales effect^ quo:^ caufefiintocailcc malcf^ct)8 tmpu
cabat*Bln qui maleftcoe cocediit fed ad maleficales cfl^cftlloe tmmd
imaginarc z fancaflicc cocurrerc a(rerut*rerti) qui cfftct' malcftciaks
omnino oicQc effe fantafhcos 7 iinaginanoe licet oem5 di maletica rea
errojcs fic occlaranf z rep:obanf» iRa pjimo oino
liter c6currat»
DC leered notanf p ooctoses in4it)*p2efata oi(r*^3eapue p faiictn rbo«
inaiY«artt*t in coipe q*oic€8 ilia opinione ec omino c5cra aucto:itates
radice mftdelitans* iOuia vbi auctoutas fcriptit
fsnctoj;^ T jKedere
re faae oicit q^ oemones babet poteflat^ fupza cozpalia r fupza imagi
nation€ botm qn a oeo pmittunt : vt tp multis fcripture facte palHb^
notaf«3ldeo illt ^ oicfit malelicifi ntbil cfTe in mfido niH in cdimatione
^minu*(CHi n6 credut efle oemones nifi in eflimande TUlgi tin Tt er*
rojes quos bo ftbiipf! facir ejr fua efltmatione impucet oemoni • itt
ttii cp itnagtnatide vebemeti alique figure apparet in fenfu tales qua^
les bomo cogiCat cp t tuc aedunf oemones videri oicam'^ vel etia ma*
Itfici* £t qtit bee vera fides repudiat p qua angelos oe celo cecidiffe ec
oemones effe crcdimu6«3ldeo t futemur ipfos tp fubtilitate nature fue
multa poffe qucnos n5 poi1ttmus«i6t iUi qui eos ad talia induc6t t!^ci*
inftdelitas in baptifato berefis
cnda maleflci vocanf b^c ibi«)Cluia
nomtnaturndeo tales oe bereft repzeb^ndunf* Blt^ ouoerrozes oemo$
fed inter fe quoadefftctum
potentia
negantes
nd
natural^
er
eo;r
nes
fnalefiicial€ t ipfam malefVca oilTidStcs in$tfi vn^ c5cedit malefVca rea
liter cooperan ad efi^ctfi:n5 tn verfi fed fanta(hc0« filter vero p cotra
itii cffeafi realc in kfo c5c€dens; fed malefic^ f^tafltcc putac coope*
^
eudWo
I
^Ot VIII
ran'»^undamcnt6 crrozis ep ouob^ pafltb^ canonfi qui tabenf^Fpt^Q
VtcpifcopiTitmpfcrfit vbi piimo repjebcndimf mulierc s que crcduc fe
cum Of ana vel fccrodiana nocnarnis boiis cqmcarc.3(nrpia2f tbican$
iCc (^a fcpc fmtaitict z inuginanc calia folumodo ftfit idco t ilU errant
te8 oe omnib^ altjs effeccib' lu fieri ludicjc* Sc6o quia ibi con'ncf <p
^ credit vel affent pofl'c fien aliqua creatura aut i meli*' octenufue iin
mutari aut tranflb^mari in ali^ f'pcrn vel fimilitudinc
a oco oim crea
to:c infideU's efl z pagano oeccno:/cln pjoptcrboc (p ibi oicif oeten*
ufuc immutart oicut illfieffectu no cfic realc 1 maleftciacoifed rttlmodo
fanta(licfi»^ed cp bicnx):es berefim fapiac z ptra fanfi inccllccrfi cano
nis miUtatf jOdendif p:imo ca p lege oiuina cp eciam ecciefiatlici t
utlemrr t>oc in gnaliroemii in fpeali ?^ba canonis e|:p2imedo;iicet en4
infequ^tiqucdideclart^boc oeducereMRa Ice omma in pknfcB tocis
piccipit maleficas n6 folfi elfe vicadaszfcd etia occidendas: cuiufmSf
penas n5 imponerec ft n5 veraa^ z ad realcs effect^ z Uftoes co oemo«
nib*' c5cuiTeret«lS{yoi6 etfi cojoalis no infligtf line cozpali z graui pct5
fcdaliud oemo:teanime q cp mntaflica illulionc feu end tentan5c oii
rt p5c«^c eft fencctia fjncri rbo.in^ii^oilh. vii.in queftioe. Mn vti au
irilio ocmonfi ftt malfi.lRa 3>eu«|: vit)»p2ccipi{ oes maicficos t inc5ta
tojes intcrficuZeuitici ttia*^ip,oicit Snima que occlinaueritad ma*
008 1 ad ariolos z fo^nicata fuerit in eis pona tacii meam corra earn z
tnterftciam cam oe medio pph meif£t ire;:»ri:« dir vfmuhcrin quib^
pbitonicus vel biuinus (pirimG ftient moziat lapidib*' objuet co8«iSc
#
d
35
oicuntur pbitones in quib'' oem5 operaf miros effect^* 1l^:ererca bee
funt (p propter boc peccatfl ocb05ia8 inftrmua mojtuus ftiit*ii<^«*ftc»
Uz Baiil«)«'i^aralippo«|:« IDiuino^^ oenicf elo()oj(( tractaro:c8 qd alitid
i (02^ fcnpti8 fup«n*oi« vA*t« vi1f*tradider6t oe poteftate ocmonu z ma
gicis artib'^ eo;t fcnpta infpicianf oiiufcficB oocto2i8 fup fcsJm libjum
ftnten«t inuenictnullo oifcrcpate ma«08 1 malelicoa /vture oemonum.
Cmittete oco miro8 efl^ctit8 n5 fantafrico8 polfe^xJucerc^Xacco oe va
rifts alu8 locis in quib' fanct^ XTbomas oifRife oe bmoiopci ib*' pertra
ctat vtin fumma c5tra ectiAuiihCQ/hZ^m^in pnma parte q.criiu«ar«ii<J
|gt in fcda fec0de»q»j:c()«r«j:cui)4 3infpicianf oeni(^ poftillatojee z gloo.
rat02e8 oe magi8 pbaraoni8«igro«vn»3lnfpicianturr oicta Sug.j: vifj
t>e ciuitate oei ca«|; vt)*£t in fecudo oe ooctrina c^^iana* ^ilVtcraliozti
oocto^ quib^ omib^ cdtradiccre valde abfurdu efttnec a vicio berefts
ttcufart potefl:tmo in iureberetic^ cenfef quicuq? errat in eppofttionc
facrc fcripturt.n:ii<)«q/|*bcreft8.if t quicucp aliter fentit oe bis que fU
dem cdcemunt <g romana tenet ecclefta«eo4C.t,q*l&ec eft fides q? oeniqj
cotra fanfi intellectfi canonis militat oftcdif p lege cccleftaftica«1fiam
ct canonfi ooctozes fupa^c^S^iperfoztiarias z maleftcas artes^FFiiif
<i»hz cjctra oe fi-tgidis z maleftciati8:quid aliud pzotcdunt nift oe ma^
leficiali impcdimcto circa acme coiugalca oeclarare qu$ oinmit c^cra.
C
ctum aut c5crabcndfl mf imonifi«5^icunt on dent t Zl30.in*un« vbi 9*
(pa maleftcifi fuperueniat mfimonio ante camale copuU tuc fi efl per
pcmo impcdit t oinmit mf imonifi prractu cumfmoi fentSna no oarcf
fupcr illufo:ifi t fancallica cffecra vt oe fc patcc» Zfiidcaf t?olli\ i fuma
copi'ofaftmiUtcr 45otfri.t TRafmQ* qui ctia nuUibi Icguncur oiffi'cub
tafl'c* Sn talis cffcctus polTet cefcri tmaginari'^T no reaUs : fed boc zicp
per fe notfi rclinquebar* ftt quo polfet ccferi perpetuus vel tepojalis
Declarant fi pofl rricrml ouraret nec oubitabant an imaginarie per ma?
leftcam feu ilUifozie intromitterof Std cp vere t reaUter pot talis oc^
fectus pzoairari ?^tutc oemonis pjopter paccii cum eo initfi vel etiam
per ipm oemone abfcp malefica: licet boc rariflime fiiat in eccfta vbi fa^
cramentu mfimonf) menrozifi ej:illit:fed cp inter inftdeles boccontin
gat iHK eft quia iufto titulo illos pofltdere fe cemit: vt "^etrus oe pa^
tudc in fuo quarto reatat oe fgofo qui oefpSfaucrat fdolu z nibilomi
nus cocraperat di quadam niueculaiquam tn cognofcere n5 potuit pio
pter ©iabolu qui fcmper fe in cozpojc aflUmpto interpofueraticfi tn in
ccclefla oiabolus conaf poti*^ per maleftcas pjopter lufi lucru in perd<
tionem animajjj tales eflert'^ intromittere: z qualiter boc tiacere pdt:et
quib^ medpsnnfen-' oeclarabif : tbi ocfepte modis nocedi twminib*
per cdfimiles effect^ tractabiffiCi: al<^ etiam queltiomb^ quas tl>co^
logi z canonifte circa l?anc materiam mouSt boc idc patet oifcunentes
quo poflit tolli z an licitO fit per aliud maleftciO tollere:t quid ft malc^
5) ftca mo:tua fit per quam malcftcifi clt immiffum* oe q cani ji!5otfn«in
fua fumma mention^ ftdt: oe quib^ in queftioib*^ terrie partis patebic
^
Cur oenicB tam oiligeter canonifle vanas penas p:omulgai1'ent oift-in
guendo oe bcculto z manifdlo peccato maleficojfi feu poti*^ oiuinato;fi
cfi noria (Uperltitio tarias babeat fpcs xt ft notojifi lit cuct>anftia oc
neger<0ioccult0 pnIa*|;Uoierft«»e pfe*oifl«ii.p:o oileai5e*3|te ft den'
CIS cp oepon^dus z in monaflerio oetrudendus«0t latcus e|:c$icand^
fpvj.q^v^lRS op02tet»3ltc (p ules infames oebcant cefen z qui ad eo8
•
cdcurriit immo nec ad ejrcufation^ oebent admitti4*q« vit^«(\fquis nec«
S>cd z per lege ciuilc boc idi oftendif iRa B50 in ftimma fupera):ai6»
codicis^rubiica oemalefids poft,Uco:neli* oc ftccarijs z bomiddfjs o<
cit«Bdendft cp oes illi quos vuljj'^ maleficos vocat z etiam illi qui ar?
tern oiuinandt fciilt patiunf capitale pena tt«Unemo*C«oe malefiicte*
3(t€inftrftt pcnam«Uculpaa«nullus«l^em leges t)is ;^bis vtunf TRc*
mint cmittir oiuinare altoqutn fupplictfi capitis gladio vltoie ftret
fh'atus T fubdtt* idft t z aM| qui arte magica vite tnnocentft inftdiantur
enimos muliem5 ad libidinc ftectunt* z beftlfs obtjdunf vt»eo«C«U
tntiltf«2)ecem6t edam leges cp ad eo}fi accufadon^ quiUbet admittac
fcuozcm ffdeuli*vi«oc bcre* vnde fubdif ibidem*
tlott Tcanon*in
bac accufadon^ quilt bet admtmt duaft in crimine lefe maieftratl*
W
cm
Bd
ipfim oil p;op< modo pnlfmt mitttm ^mimaifjii cp qucflionibM^
iQudho
a
^Of IX
I
ad intcrrogadum fubfjrtanf :fubdit t <^ libet nulla ofgnitatc obaitc
ftiom fubi)cif T
qm coBUincitur vcl ft octcgat fertnus
fuO
ftt
ecwleo oe*
dimsrvnguUfcBmkannb^ latcra Qferacpenas otgnas fuo tacinon: vt
e4C4«ft cp^tc* ifiota (p ohm oupltci pena tales plcctcbanf capitj r rn^
gull's ad oilaccrationc co:po:i8 feu ad oeuojadfi belhjs obijacndo*315
aCt cremanf fiwte ppter femmeO ftpn* 3|tc pbibct gncipanone* Z3ndc
fiibdif
nec pmittaiif tales ad lime altcri" acccdcre:alioqum pcrcm5^
tur bona: nec alters oeb5 eos fufagc velpfulere* alioqum oepojtanf in
infula et oia bona publicamr* ^ic notar pena eirili^ cO amiflide oi
bo
noj^t ^ tales prulQtautrurapiuttl^as penas rbi pdicatojes ppfist rc^
cjpjib' terraj|f pubUcat* pins aduerfis malefiicas
ej: altis fmptursM
ru allegationip' marccfcnt^T^jctcrca z u leges c5mend5tur cojjt ma^
leftd)s 0bfl4t«tHnde vbi fup«l«eo2fi« JSlfj a6t ^ faafit id ne labors bo^
minfi venro^t^radinifc^ lapidan5e flcmanf :n6 pena g pmio oigni fSt
ftlualiter autc fit liatQ talia impedire inftn'^ patcbit vt pii'> tacrfi eft*
>Oia ante bee negate aut friuole illis reftftetc qmodo p6t fcrupulo bc^
retice pjaiiitat! rarere* 3mdicet vnuf<^f(i5:ni(i fwtaflis cfi ignoj^tia ep
cttfabic^g cuiufmodi igno:5rta cf aifat Itatim inftn'^ patcbit*Coclude^
do cp oibus pmiifis carbolica z venfflma alTcmonc (p maleftd fnnt ^
ocmona aujriUo ppter pactfi cfi eis initfi maleftriales reales efltct''
mittete oeo pcutarc po(runr:n5 eircludedo quin et pftigiofos efftct^ ec
fantaflicos ena p media pfhgiofa pducerc valeat*0cd q: pfens fpccu
latio fup maleftciales efttct^ ^fafrc^ plurimiJ ab al<)s oifTerfitn'deoper
tK)cnibil ad ,ppofitu:cfi tales poti*^ fouilegi vel inc5tatojes oicfiturcp
malefici*H)emri qx timdamentfi fui errojis czpint ep i^bis canonis j^cij>
pue ouo Tlcimi crro:e8 n5 loquedo oe p:tmo <\ feipfum pdemnat ofi ni
mifi ptra ?Jitatc fcripture ep2bitat»3i6o ad fanfi intellectfi canonis eftpcedendfi:t pjimo ptra pzimfi eiTo:e oicctis media effe fantafticu: fed
eptrema elTe realia. 3bi notadum cp on qttuojdeam fimt fpeciee cap<
tales in gcnere fupllitiois qs recitare caufa bjeuitatj no ejtrpedit:tij qi
dare rerttanf ab 3fi6* vii)» jetbimof. et fecfida fecfide p fanctfi X\>o*q*
pd}*Xa etia q: iferi*' vbi oe guitate bui*^ berefls tractabif oc iplis mc^
tio eritft l?oc qdione vltima bui'^ p2ime partis igt fpecies fub q buiuf
modi mutieres prinenf vocatur fpen'es ppitonii:in quib^ oemo/i vel lo
quif vel intra opamr*£t ell fepi*^ psima in 02dine« species ante fub ^
maleftciptinenf vocaf (pecies maleftco^tiSt q: inter fe plurimfi oillat
nec opo:tet q? <^ in vna fpen'e laboiat (p eti3 fu b alifs cdpjebedafJdco
ftcut canon oe ilUs mulierculis mctione tacit t no oe malettciSfJta fal^
fe canong interptaf ^ bmoi imaginanas oeductioes co:po2tad totum
genus fupllinois p oes fpeaes ei^ rcducerc velint : vt ftc illc mulieres
imaginane folu:ita t ocs malefitce tr^fferanf :r pamplius canonc falft^
ftcat ^ ep illo arguere vellet maleficia folfimodo imaginane ad efftctfi
maleftaalc cgnnidinis vel mo;bi cScurrerctT^jeterea tales ftcerrates
m
$
35
.
.1
^aiti8p2ime
C pmmpW rcfl>endfitur d8 cjrtrcma pccdfit rcal<a«f« Demon? operfltem
et eff^cro inozbt reale^medtfi aac l(lnimect«f« ^fond malefic^ oicfic tan
cafbccj>airrcrc cu tn mcdiu fcmp natura encipat ci:trmojf*t(^€c valet
fi oicaf <peni fantafia fic ()d renle:q2 fkut fancafta vt talis nil p5t efft>
cere nec pcurrerc ad ocmois oyationc: nift c pactfi mitfi cfi ocmouc: in
q pacco maleftca fe rotd obru lit ? aflri^rit otabolo vere r realif t no fan
ta(hc«t tmaginane fol0:ita etia opo2tec cp coopcf otabolo i^c cojpalu
terORa et ad 1? func ola malefico^ opa xbi femp nut p viru5 aut p locu
none feu alicm** maleftcn mflmmeti repoftti Tub limine ooin^ opanoe
fua inaleftcia cjrerc^t ^ut in fequeti qdioe parebit* l^:etercaft (^8 ^ba
candis oiligSterlfpiciettpflderabitqttuo: q pdicatozes et facerdotes
e ecchias flbi cdmiflas omi cfi inH^tia pptb pdicare oeber^t ^f* cp eptra
cfi ota#
vnfi oefi nemo arbitref ali<^d ed'e numls vcl oiuinitat];.Bcdo
na vel berodiade e(^ tare eft cu oiabolo ^ fe ita ftngit z noiat trafmeare*
tfic
fantaftice:
oiabol^
fit
qn
met^
infidelita
et^tacura
Xertio (p talis
p
tern flbi fubiecta agitat talii* vt ea q folo fpu fiit cotpalif fteri credunf
£hiarto:(p tales oni babeat I olb'^obedire«t^ ad maleficiales act^ bee
i^ba e^tedere e abfurdfi :cu fint oiuerfe fpes* Bn afi t malefici eni locaU
tcr tr^fftranf in fua fpcfupltiois vf folii imagmarit ftcut pbitSes tra
ctabif oe tllo in ca.i^.part]; ca4^*(p vttx>c)sm5«(6tfKfecud''erro2 cfip;<
elidif q ad ftindamctfi z fanfi intellecrfi canonis . Terti' infup <^ ej:
9w\ fibie cmoie effectfi malef\ciale adent fantalticu : ej: ^bir> canonis etii
elidif*
in co cp oicit
credit polfe ften aliqui aeatura aut in meli^
ab
oetenuflie trafmutan : aut i alia fpecie vel ftfttudinS traffo2inan
Ipfoomnifi creato:erc»inftdeli octerio: elME»e tres ptcs fi nude itelliV
«anf : fimt ptra pceffuni fcripturc z octerininationS ooctozt* IRa poift
anialia impfecta:ifpiciaf fet?
ften ali^s creaturas a malefic5:vi:pote
^
mo
^
Ques cano.nec mi> poft allegatfi canon.epi <^d aug*'* oetermiat oe ma*
gisl^baraonis(^ virgas in ferpcntcs?^ferntinfpiciaf glofa fnpillud
l^|;odi*vtj*Z.'locauit l^baraofapietes* tnfpiciaf etalia glofa i3trabi«q^
oemones oifcurrnt permunduquddoperincantationemalefiapeos
•liquid efflcere conitur : et colligiit oiueifa femina et tp coi^i adaptioe
pofliintpmmpere oiuerfe fpecics, 3liifpiciaf et Slberr' in oeanimali*
bus .3lnfpiciaf et fanct^ X'bomasO'parte.q^cFiin^artiuift* fliuojfi oic<
ca bzeuitatis caufa obmittfitur* folfi boc fupered vt intelligaf ibi fier<
p:ocrean*^ecfidum eni q? in melius ocrenufue valeat trifmutari im
telligatur folumodo a oeo auctozicate z ad co2rection6 feu etiam puntV
tionemifepius tame ifta minilleno oemonu5 ejrercetun €t ftcut oe pn'
•no oiatur:3Domin'^ percutit et ipfc medetunet iggooccidam z ego vi
uere faciam* Jita oe fecundo oicicur ^mmifiione per angelos malos: vc
fupza tactum ell*3(n pjefato oemn capitulo*nec mirfianfpiciantur ver
ba SuguHini* qui oicunnir malena t cuiufmodt eo:um operationes z
quando bominib^ incerdum non folum inftrmttatcs fed etiam mouem
©udKo
M
I
foftx
infcTMU fcmum etiam fane intelligcrc cpptditicum tnodemi ttiafcflf^
a feptueopere oetnonum tranffosmnturm luposr alias belltas* $ed
canon loqut cur oe reali tranffo^mactone ece(ienttalt :ecnonoep:e(li^
gtofa que feptus fit«oe qua eciam 3ugiifhnu8«|: vti^« oe ciuttate oef ca^
pinilo«iCTn*mulca reftrt: vt oe famoftflima maga Circes et oe focfjs Oio
tnedts ec oe pacre'^2ellancij«2)equa materia in capicults fecundepar
tis pmbiu£tm femper func p^elentes vel abfentes malefici:et an iU
lam fo^mam oiabolus aflumat vel tpfe l;>omo per fe Tideamr talis* ca^
pitulo feircoec fepeimo*
£d quia fccunda pars quefhonis t>ic\t:(p l>is oppofitum affe^
rere pertinaciter nt t>creticum*£iuentur.an tales oebeant i?a*
bere tan(g mantttdc oepiebenft in berecica p^auicate: vel fold
vt oe l>ereft vebcmenter fufpecti*et videf cp pzimo modo«nam
36embardU6 in glofa ozdtnaria in capitulo^ad abolendam«i^*p}efenti*
oep:ebenfi .ej:tra oe i>cre* l^;:crcnti nibilominus p2dinatione fam
amus:vt quicfiqj maniftde ftierint in bereft oepzebenft zc oeclarat cp
cnbus modis quis cenfetur manitefle oep2et>enfHs:factt videlicet eut^
dcntia:quia pufclice pjedicac bercfitn* vel legimma pzobatione per te^
et
ftes vel ej: fua conteflione«igr qwia talcs publice p:edicat feu tcmere c5
tra p:efata omnia fe opponunr;aflcrentes maleficas non eff^:aut cp nul
10 modo valeant bominibus nocerendeo tan^ manifltte oepjebaifi
tall pzauitate fub oiltinctioe connnentur*£deundem etiam fenfum c(t
m
;i5
eiufdem a6eml)ardiglofa in capitul04Cj:communicamus«fec6dofuper
vtrbo oepzebcnft publice « Bd idem etiam facie capitulttm « fuper qui^
bufdam epcra oe verbonim figniftcationibHs anipiciat ibidtm lecroj
capitulum et repenec veritatem iS>ed conn a : quia boc nimis ouruin
Tidetur:tum p:opter penamannejram:que notaiurin capitulo«ad abo^
in pjefenti* ejctra oe beredi^ vbi in clerico ponitur oegrada^
lendam
tio* ec cp feculans relinquatur arbitno poteltatis fecularis animaduer
fione oebitapuniendus: turn ctum pjoptcr ignoiantiam etmultitudi^
nem eo:um que culpabilis in tali errojc cemitur.gt ejc multitudine ra«
oiltinctione pi * vt conltituerenir*
11 n«02 iuiticte eit temperandus
"l^eiponfio* Cum nodra fit mtentio : porius a vicio l?ercfts buinfmodi
p;edicato:es pjo polfe e^rcufare cp inaifaretcum vt oicitur ef tra oe p2c
quo circa mandamus quarenus cum p2op^
fu mp»capitulo« litteras
ter (olam (Ufpirionem cpuis vcbemcnrcm : nolumus ilium oe tam gra>
ui crimine condemnari Tc«vbi glofa fuper jv* condenman* K^jecedi po?
tc(t contra talem ilc vcbcmenterfufpectum:fed non ocbet p2opterra co
demnarimift alHt vt ibidem oeclaratur: violcnta fufpitio: artam^ quia
fufpitionem epcludere non poflumus:ct boc propter fnuolaseojum af
fernones contra ftdei ventatem»ct cum boc triplejc fit fufpitio: leuist
vebemens et violenta»oe di bus in ca«accufat?«et ca»cu cociimacia* li»v^
0€ l)crc« cc g notata n arcbidiaconu et ^^jotandree fiig ca«accufat^ z fvbo
•partis p:une
quo2unda« JJdco qucrcdQ cuiufinodi fufpttione talta pdicas fubiacer*
^dcm cu calia 005man5ate6 no equaliccr fe ad t^utufmodi crrozes
alt(\ ejc (Impltci ignozatia tuns omtni«aU(j[ ecia;
l>abcre nofcucunco
fuffiactennfo2mariadl>uc nucruac vacill^do tpIeneafTcnnrc nol6t:z
cfi erro2 m mere l?erencfi no factac ntft afltc ennacta vol6catt8:opo;tec
etta Dicerecpad fufpinon^ fug crime l?erefisn5 fecquahterl^abeanu
^ttame quia p igno^aciam pucitfe pofTe euadere* :aduertac paululu5
grauiter peccac ej: ljuiufmodi i^o:atia oeUnquunt* IHa licet mul
tiple): ftc ignozacia : tame in rect02it>'' anima:^ igno^atia qcunc^ fit n5
#
{>ote(l oici ignoiatia itmincibiiie feu ignozatia particular];
fm pt>ilofo^
pixw q a iunflie r t^jeologis oicif facti^S^ed cefef in eis ignoia tiavni'
uerfalis 4
lege
ignoiann'a iuns oiuini : q: c(t co3f que qs oe iure
^
oiuina fcire tcnef»oi(l»|:liTj« IRicolaus papa« 3:)ifpefatiocele(ti8 femi*
nis nobis inificta efl^t-Je ft no arperfenm''*t'1e ft no tacuenm'^* Tenctur
em tjaberc faenttd facte faipture^oi^icpi: v j*per totfui^t ad l?oc ad ftib^
dttoj;^ animas infozmadas eade oi*ca<t)«^\ecce«et*^*ft c^s vult«licet fm
1^a]?*^ftien«2^o«non re^raf Ijabeat fcicntictiam eiTiinenfcm:§ q?
l>abcat copctentc i^fufftcientc ad ftifi offtafi e|:equcdum*Sttamc p co
rum ali^li confolatione oummd oamna pcedena lucris fequetib'^ oeim
^
ccps recSpenfant ell eis aduertedum^cp l>ec ignozatia iuns licet oicat
interdfi affectata z ftjpina»2>icif tame afltctata i* volfitaria ouplicif
iCUiia interdfi cum rnentia intStionis^^lnterdfi cum ignojana intcno*
ni8*ll^2ima licet in nulla e^rcufat ^ oamnat«iDe q ps^lRoluit intelligere
yt bene ageret»i5ccttda tame oiminuit volfitaritt5 ita tpeccata. €iuia
fit quando
tenetur ali<\d fcire ^ ncfcic qd tcncatur* €lue ena ftjit in
1^ulo«)»lfel>ilip4)*i06ifcnco2dia confecut^ fum (^a ignozas ftci in incrc
dttlitatc«€ittia tame oicif afftctata indircae.quiappter alias ocaipa^
tiones negligit addifcere ea q fare tenef nec rult laboiare in ftudio ad
fciendu ilia:t e^rcufat n6 a toto ($ a tanto^ ftt etia lujrta Smb:o*fup ib
lud iRtM>*t)*:Bn ignozas cp benignitas oei ad penitetiam te adducit«ot
ft ignozas gjauiflxmea»valde piculofe*3(deo pzc^
fertim iam in tcpozib*^ ad fuccurredum anima;: periculis omnc igno^ra
tiam repellam^:T ounflTmfi ludiciu qd nobis imminet fup oiUnctam
ration^ t talentfi nobis credirfi femp p:e oculis Ijabeam^: nc ipfa igno
rantia etia in nobis notef : craffa velmpina p metaplx)2a bomis crafli
relfupini q no videtetia ea q coza ipfofunt42)in'tetncacellari*^ in flo<5
ribus regulann mozalifi t in fecuda regula* cp culpabilis ignozana iu^
ris oiuini no cadit in fanentc qd in fe eft* tlano eft: qa fpfilfana*' tale
t>omine oe neceftariis ad falut^ q vires eius ejrcedfit oocerc immediate
parat^ e(t«fid pztmfi argumetum folun'o patet p fanu5 intellcctu cano
nt8*3dfecfida oia't'^fOe tl?ara»1^enmeret vncgejc magna ftia inui^
dia q aduerfws t>ominc a5itai;ft a oco gmittaef /Guod awte oe*' per^
cit jC^zauiffimepeccas
fot XI
QttdHo I
a
mittit (Ibi aliqita ct aliq non: t)oc ccdit
m maioic ipfius oiaboU* contu^
meham et oifpUccciam q? oeus in omnibus vtif eo contra fuam volun^
tacem ad maniteftanonc glojie fue* Sd tertifi oicitiincp aire rationcm
tsritadinis aucaltenus effcctus malefiaalis femg p^ecedit aU()8 mo^
tus localis tnquanc0 2)einon per malef^cam colligit oerermtnataactt^
ua que videlicet ledere poiiinttct apponit oeterminatis paHiuie ad im
fcrcndum oolozem vel nocumentfi aut actum alique fpurctfTimum* £c
ft qucrimran motus ille reru a oemone localis reducatur in motfi celc^
llem*K)icendum ell cp non«£iuia non mouentur tp vinutc naturali fed
moucnturej: obedientia naturali qua fubi^iuntur virtiiti oemonis qui
l>abet boc cp rirtutc nature fue q? potelt fupja co2po:a»l^otelt oico n5
(p podit infiuere rebus materiaUb' aliquam tbzmam tel fubftatialem:
Tel accidentalem abfqj amminiculo altcrt'' rci naturalise Bed quia pa?
teft oco pcrmittente res localirer moueretet cjc rebus coiunctis oolo2€
Tel aliquam qualitatc pzoducercet-lnde effectus maleficialis n6 fubpaV
tur motui celi:f!cut nec ipfe oemon:licet res ille ct inftrumera fubpcian
tur«fid quartum oiccdum^Opus oei poteft opcre oiaboli viciari:p:o?
ut ad pzcicns loquimur oe efftrtu maleficiali &ed quia \^oc no potell
nift oiuina pcrmiflToncndeo n6 fequitur q> oiabolus fit oco fbztioz^oc^
mum quia non viceat opera oei per Tiolentiamtcum ftc etiam oeflruerc
poffet* Md quintti fimpliciter notum eft cp cozpoza cekflia non babcnc
Tirtutem impzimendi in oemones : cu nibil agat vltra fuam virrutem:
fed qp a magis aduocati fub certa conflellatione veniuntioupUa ec can
35 fa boc faccrc vidcntur* l^zimo quia feint virtute illius conlrellationis
tuuare ad efftctfi quem magi optante 5?ec6do faciunt vt bomines mdu
cant ad vcnerandO aliquod nume in flellis:e|: qua Tcneratione etiam ati
te tempoza ntus idolatrte^ef1tt«:8d vltt'mum: quantum ad terminos
argumenti fug aurum alcbimicum»oic$dum Pm fanctfi fbctn^in^n* oi#
T<^*in folurione vnius argumetiivbi oeclarat oe virtute oemonfi in opc
rando*j£^ licet queda fozme fu bftanrtales per arte induci poflTnt virtu
te naturalis agentis: vt quado fozma ignis indudtur p artem in lignS
\>oc tame non potelt fieri vniuerfalitcr eo q? ars no potell inuenire fern
per feu c5iungere pzopzia actiua pzopzl^s pafliuis : poteft tamen fecerc
alic^d ftmile:et fic alcbimilte f^cifit ali(\d fimile auro quatfi ad acceden
tia eptenoza:g tame no fadfic ver0 aurfi: qz fozma fubftatialis auri no
eft p calozc ignis q vfunf alcbimifte: ^ p calozc folis in loco oetermina
to vbi vigct virt^ mineralis:ct ideo tale auj^t no babet opationc confer?
quetem fpeciS t ftfc eft oe alps eo^ opationib ^ad ppofttO*^emones
opcratur c arte circa efftcf malcticiales:et ideo abfcg amminiculo altc
nus agctis nulla fozmSfubftatiale vel accidctale
induccrc poffunttct
quia non oicimus cp maleficia inftrat partem abfqg amminiculo alten'^
us agctisndeo eti5 cum tali amminiculo poteft veras qualitatcs egri^
tudinis out alterius pailtois tnducere; fed qualiter bcc am minicula feu
adminfrtrationee inrtmrn^toium l^abcnt ad cflvctnm malcftaalem 015
oemontbue concurrere vel n5: pacebic per fcquencia*
CllNitis p2imc £bJe(ho«f)«
IB catlx)licfi fit affercre: (p ad eflVctu malcftaalem fempcr
vniis finealce^
i^abeat oemon cfi maleftco cocunere: vcl
ro: xc oeinon fme maleftco vcl econuctfo t.ilc cffectu polfir
pzoducere* iCt arguif ^tno cp oemon fme tnalefico, Muq'**
nozes poreflates aeris
^
•a\
fieri polfe credfitiir«s3cd oia nocuincra co:|)o:a
liano funt muiftbiUai^ ponus iVnribilia: igimrcri^ a ocmonibus fieri
poflunc^T^zeterca ei; fcripmne nocumcca 5ob illata vbiignis oe celis
ceddic et ramiUa cum gregib'' peco:um vno ur.pem pfumpfit: t rurbo
tK>ma oetjaeiis Itberos occtdlc oemon ^ fe abfcB malcficie pcurrece tan
tummd oiuina pmiilione opatwe cdiergo a fimiU in alijo ^ maieftcis a^
fen buntur* pate c et oe fepte viris facre virgis qs oemon occidit* li^zc^
terea qmc(^d potclt virt'^ inteno: abfcB ammimculo virtutis fupiozis:
potell et virf fupeno: abfcg amminiculo ^^tutis mtvriojis ided virf
infenoz potefl pcitare gradmcs et mducere mfirmifatefi abft^ aujcilio
virtutis fupeno2i8*3:)icit cm Blbertus oe pzopzietatib'^ reMim:q> fab
uia putre^ctis modis : vt ibidc ponit: ft piecta fticn't inlbn tc mirabi*
les c5citabit in aere tepeitates. T^zeterea ft oicaf (p oemon vtitur ma*
leficto n5 propter indigetiam : fed pzopter eius qua quent perditione«
C5tra*arillo4in.ctbico;t.ia>aUtia ell volntarium^qd p:obat p boc q?
nullusopatur iniulle volfitarieno
velle iniuflfieffeit voliltaric
Hupza
velle incotinentc efTe : t pcrtK)cetii Icgiftatozes puniunt ma?
I06 ^ft volOtarie mala operite8«E)emo ergo ft opatur p maleficaiopa^
tur ciq^ p inftrumcrum: et cn inftnimctfi oepcdet ad volutatc pzincipa
Its agetis z no vo la tarie agit ft pcurnt no ent ei actio impurada nec g
cdfequens punienda* Bed prra cp nibil poflit inftcere infenojib"' abfcg
inalefic5*1^:imo oe generatioe.ois actio eft p cotact u. £z c^a no eft aliV
c)s cotact^ oemois ad co2poza:cft nibil l?abeat cu cis comite: ergo vttf
aliq inftnimcto illi influedo virtutc ledcdi p c6tactfi»31ujrfa boc etia q?
maleftcia portint fieri abfcB ope oemonti : i)baf p tcjctii et glo* ad J^af*
ifl* £) infenfate galate (^s vos fafcinauit ^fitati no obedire glo»(^d5 Ija?
bctomlos vzetes ^ folo afpectu in ftciut alios 7 majcle pueros*
ad
tTOC etia Buice^vimaturalift Ii4ii*ca*vlti4ta oices*i^ultotics at ania
jppzio:queadmodtl
ftcut
in
ocu
alicno
ell
op''
U
cozpoze
fdfciwQti'^
in
opa
tis t edimationis operatis^ /ctcandc fentcna ena ponit alg43el iux*
fuo pbiftco:^: caap*!^ utat etii auicena:l5 n6 teneaf in iUo:(p virt' ima
ginatiua etia abfcg vifu poll it e|:traneacozpoza imutare: vbinimis cp?
uwdit virtutc imaginatiua.etcapimus bic virtutS imaginatiu4 no in?
quatum oiltinguifcotra alias ;^nite8 fenfttiuas intcnozes: vtell fen*
tllas virtutes
ms cots 7 fancafta t efhmacio: ^ inquatum incbidic
temnon
0^
^ud«o
21
fot XII
II
intcrfoies* 0cd bene veit (p rali6
xini {mflgTattua p5t trafmutarc c
pus pmriafi.faUdin o clt:ficuc l?o p6t ambuinrc fup rrabc q e(l m m c*
dio vie* S^t 7^0 poftca (Utnt fug aqua ptiinda no aude bit ambulare f
per ea: eo (p ima^iiabif in ei*^ aniatbimacadcdi vebcnicrer ipzcfia cui
obedit materia ei^t virc*^ mebiojjt ei'>:rn6 obcdiut a*^ c6trario«f»adot'
rectc ambuladfi.^n boc ergo pnenit bee inmtatio cfi oculo fafcinatj in
quato immutaf co2p*',ppnu pmo^iio co:p'' alienfi.oc q iitinuitatioeii
lo(^mur»T|^:eterea n oicaf (p talie I'lmitatio caufatur a co2ge viuo medt'
ante ania in aliud co2p'> viuu* Cotra. (^a ad (Tentia mterficctori manat
fanguis cp vulnerib*^ occifi. ergo etiaj abfqj virtuce anie cozpa podiinc
mirabileeeffecc' jpducere.^te bo r iu^e t,ppecadau cr boie occift rraf
I'ens etia no fenticdo ill5 adbnc terrojc pcucif ptc: ea ficur res naturae
he babet quafda virtutes occult^m qrii ratio ab boie aiiignai i n6 por#
ficut cp adamas trabit ftrrfi t multa cj Sug*^ ennerat.|:F«oe ri«oei« 3(ta
muUeres ad inmtaiioee faciedas I co:po:ib'^ alicnis certj rcb' vti pof
font abfqs aujrilio oemono q etia noltra rarionc epcediit«^t <ifl epcedfit
nd oebcmus p:optcrca oemonib'^ quafi
nulcfic^ infiinul puerfantes
afaibere* T^:eterea maleficicertis vtutur imagmib*' et reb' mftrumc^
talib*^ quae interdfi ponunt fub limine olltj oom*' aut ad certa loca
vW
^
pecudee puenmt mtctii boies ^ maletiriaturr iterdii moziutur* 05
q: bmdi effect*' poflunt oienire cp imaginib'^ ilUs inquatii babct qfda
inftuctias a cozponb' cdeitib'^ receptasr^pbaf ifia ficut cozpa naturae
lia fu bdfirurco2po2ib*' celeHib*^ ita rait iticialia i5ed cozpa natiiraU'a
pcflUnt recipe qfda virtutes occultas^ergo Tc«et artificiaha* ^rJnde xii
def q? eojt opa podent p tales I pzefTtoes f ctic ari r n6 p oemoee* T|b2e«
miracula poflmt fieri cp poteflate nature in eo q opatur.Jra
terea ft
ct mirSda t bo:ribilia t llupeda ogaf cp virtute nature.pbar.lH5 J^ic
goji*^ otat4n.oialogo^.!©ancti miracula facifitaliquado e^: pcealiqua?
do cp poteflate.eirempltj oaf oe vtrocB^f^tr^ ozado fufcitauit rbabi^
tarn mo:tua« ^Snania et 3apbita mettentes mo2ti increpado tradidic
abf(5 pcetergo t bo per virtute lUe anime potei it matena cozpozalc in
alrero eria tranfmutare feu inunutare oe fanitate in inftnnitate et eco^
uerfo. 1^2eterea co2pus bumanu ell nobilius
alia co2po2a intierioza:
fed p20pterapp2ebenftonem anime bumane immiitanir co2pus buma^
caloje
et frig'':vt patet in irafcctib*' et timctib'':imino etia bee
fium ad
immutatio ptingit quadocp vfcB 3d egritudinc et mo2tem:ergo niulto^
tnagts poteft fua virtute materia co2po2alc immutare Sed cotra eft*
Subftatia fpirir' no potefl imp2imeie aliqua5 fozma mfi amminiculo
alteri*' agctt9:vtfupza tacni3 ert-.t^ndet Sug'^ in pfato li.lRon eft pu^
tandum iltis tranfgre(fo2ibu6 angelis ad nutii feruii c banc vifibilium
rerum materiam: ftd foU oco. ergo multomin'' tomo cp poteltate natu
rail cfftcere potefl efftct'' maleftciales* TRefpondendo:quia non oefunc
errantes in t>a£ materia maleticas e^cufantcs et oeinones tantumodo
^
C mt thailpantes mt quCbufdam naturalibim trifmutatiotiibus eantm
facta afcnbete8«3ldeo \?oium f^lftcas oflendicur
pmo per oefcnpcione
male^carumxoe qua 3ifido2U8*vti)tecl>tmologtaj^ca«i;:« (^lefia otcS
cur Ob fadnozum magniwdinem fc5 mala pje cunctis malcfacto:ib^ eff
fi(ctencia« vnde fubdic:bi elemcca concutiunc opere fc5 oemonfi ad gran
dines 7 tempedates coctcandas«3|cem bicitxmltts bominum turbanc
tncelU'ge ad amenciam:odium ec amo^e ino^dtnamm* 3ce fubdit: ac (t^
ne vllo veneni bauftu: violentia cancum camunis antmas interimunc*
idm*ppVhci*v^capY04ncc mirum^ ctfunt verba augullim in &ert*
iiitate Det» vbi oeclaramr qui oicfi mr magi et malefVci* i^agi funt qui
Tulgo otcunmr maleftaecobfacinozfi magntatdinemricnunaiparur*
t>t func qui gmiflii oci elemcta concunfit:bominum mrbat mentes mi
nu8 pftdenttum in oco: ac fine vllo venenibauHu violetia rm carminis
intertmfic bominc8*l-lnde t Zucsinue^^cns baufti nulla fanie poUuta
Teneni incarara pent;oemonibu8 ein accitis audct vcntilare r quoufcB
fuo8 perimat mali8 arcibus inimicos. £rjc quib^ pater:(p in buiufmo^
di operibu8 fcmper babct oemonc8 cum maleftcis cocurrere* S^ecfido
quia cum quadruplices efftctus penales aflignare poflum fc5 minilte^
'
^
riales: nojriales: malcficales etnacurale8« iScmimlteriales Dicamrc)
tniniflen'o bonojdangelozum ficucno|;tale8malo;6fpiriruum immic^
egiptum in oecem plagi8 miniderio bonoju5 per*
tuntun 0[^ffcs
culfit: vbi magi in nouem tm per malo8 fpiritus cdcurrerunt: et mdu?
ampcdem pzopterpeccatumoauid circa numeranonem populi com^
m
tnilTum : et oe leptuagintaduobus milibus bominfi vnanocre pjodra^
tis p20 eperatu fennacberib: vciq$ bic per angelos oomini id eft per bo
no8 Dominum venerantes et cognofcentes peracta fuerunt^ IRoiriales
Tero efftctue cum in fcnptutis nominatur 3(mmil!ione8 pcrangelos
populu8 ille in oefcrto fepe percul1u8 fuit« iSt malefic
tnal08 Pm
ciale8 effectu8 oicuntur quado oemon per malcficos et per mago8 ope
ratur : ficut et naturaies qui tp influenti^e co:po;um cclcltium in Otis
inftrionbus area mojtalitates flenlitates terrarum:et grandines: et
]bi8 ftmilibu8 caufaiitur £t inter b08 eflvctus magna nt oifftrenna^
3(deo cum 3(ob nojciali plaga ftiit a oemone percuflUs et non malefiaali
i quis vero curiofu8 inflaret dcut plerficB
tdeo ml>il ad p:opofitum
t>ec materia cunofas patitur a malettcarfi oef^foubus inftantias fern
qms
per in coztice verbozum aerem verberanres et medullam veritatis nun
penetranres^ Cur 3(ob non malefiaali effcctu per oemonem flcut no^
Fiali perculTus ftiiM^is curiofe etiam refpoderi pored :ci? 30 b fuit per
cttfCns a oiabolo folutet non mediante malefico vel malcfica^ £luia boc
genus fuperditionis vel nondum erat inuentum^ oiuina tamen pzoui^
dentia voluit vt potedas oemonis mundo ad p:ecauendum eius inddi
as p;o oei glozia innotefcerettcfi nibil nifi a oeo pmirtus efficere poted
£t oe tempo;e quidem quo p;im0 genus fui^ditionis inuecum fiiiui^t
$
QttdUo
B
Dico pn'mum
II
fO^XIII
genus quo ad oemonum inuocattoncm non quo ad puram
pdolacrtam^^tcic t^tncecius in fpeculo i^fflojiali allegans pUireo oo
aozeetcp pzimus tnuento: ame magtce t mac^^ematice tiitc^ozadres
qui Dicimr ftiiffe £l>am filius 1Roe t>ic fecundfi fanctfi Suguflinum oe
ciuicare oei folus nfic nafcendoir l>oc non mil opere Diaboli*l^ic etia5
cum cfTet rep fupcrams eft a iRino ftiio oScli quicdiftcauit IRiniucn:
Tel amplius fub quo cepic regnum aflfuo^fi tempoze Sbzaefl^ic eriam
IRinus Ob ino2dinat«m amo:em parris fecit fVeri imaginem patri moz
tuo:adquamqmdjcBcontugieb3ntmalctacto:e8 libcnerantab omn<
punitionc oebita* ittep boccepcriit bomines imagines adojarevt oe^
OS : fed boc poll pzimam etatem quia fub illo tempore non erac fdolac
tria p:opter recente memojia crcationis mundi: vt oicit fanctus 1^\?0f
mas fecuda fecunde«que(lione,|:c v«articu«ii<)« vel etiam incepit a iRem
rotb qui cogebar bomines igncm adozanc itfxc in fecfida etate incepit
que ell p:imfi genus fuperftirionis tficut oiuinatio fecundum
t obferuantia tertifi»/a>aleficojuin aurem nrus reduciturad fecfidum
genus fuperlhtionisifcilicet ad oiuinariocm que fit per ejrpjefram oe«
idolatria
monum inuocationemtcuius etiam funt tria genera:fcilicet nigromaii
feu potius matbematia : z oiuinatio per fomnia« l^c
tdeopofuivtp2iuslecto:inteUigatno|:ias illasartes non Uibitofed
pzoceffu tempo^is tuiffe inuencas: nec abfonum elfe afferere malefVcas
tempore 3lob non fuiflc*0icut enim per inaementa tempojum vt l^ic
gonus in ^S^i^iibus t>icxt creuit fcientta fanct02um ita t nopie artes
Demoniojum* igtflcut iam repleta elt terra faentia oomini iSfaie^jrj*
da : planetaria
j6
3(ta iam mundi vefpere ad occafum oeclinante z malicia bominum tpt
crefcente et cbaritate refngefcenre fuperabundat omnis maleficiojum
t'niquita6«3(pfe tamen ^^ozaflres cum effet incentus illis actibus t fof
lummodo conflderatione aflro2um a opabolo fuccenfbs e(t«l^ec vbifti
{>2a*^e tempore autem quo maUfici leguntur cum oemonibus ad ma?
ef\da inf^renda cdueniffe tactum eft fup2a«iSt babetur £|:odi feptimo
quo ad magos l^baraonis qui in plagis fuper iSgpptum oemonum af
nftentia : ncut ^o^fce minideno bonomm angelojum ftgnaplurima
perpetrarunt# l-Jnde concluditur Veritas catbolica videlicet (p ad efft^
ctum maleficialem licet non ad efftctum nojrialem fempcr babet male?
fictts cum oemonc concurrere^iCt per bee patet refponfto ad ar«umen?
ca*lRam ad pzimum non negarur quin effrctus nopiales qui viitbiliter
cemuntur fuper bomines iumenta terre fruges t qui etiam cj: influen?
dis co:po2um celefhum fepe pzoueniunt: etiam a oemonibus oeoper?
mittente inftruntun2)icitenimaugullinus quarto oeCiuitatcoaV
SDernonibus fubfunt ignis t aer: quantum eis a oeo permittitunl^a?
tettper glofam fuper iUud 3lmmi(none8 perangelos malos que oi?
cit 2)eus punit per malos angelos f^p ^ bus ena patet refponfio ad
fecundum oe 3{ob:7 cp i^is que p;ius tacta funt oe initio artis magicct
b V
Digr.i
fC
^
€t ad rettiam oc faluia putrefacca ct in pureuin picct^ tiidtur £fe U'cet
fcquarurcffecms no|:iJU8 abfcpaujrtlio iDemoms: licet n5 abfcB influ?
cntiaco:po:i8cclelli8.Zfcqm'miirame oecffcccu maltficiali: vndcnon
dt fimilc* Md quartu oicitur vcrum cfl'c cp ocmones vtimtur nialcficis
tantiimodo pjopter co;um perditionc^igc cwn mttrtuf cp nd cfient pii>
mendi: quia coairnint tan$ mltnimenra que niouenrur ad numin non
pjopnumifed pnncipalis agcnrts^t^cfpoueim q* iunc inllTum^ca ani^
mata t liberc ajjtntia* er liccc poft ecparfliiin pact u inirum cu ocmoniV
bus no lam (Intfue Itbcrtatte: quia vt ef earti taiiionibus acccmmus t
loquoz DC mulicrcuUs cobuftis ad plurtma maleficta coactetfi ^bera oe
monum fubtciiugcre volut cooperanmr. p2tma tamen pJottfTione qua
fponte fe ocmonibus fubtecerunt mancnt ligate*
argumcnta in qmbus p:oba ur malcftcialcs cftfef
2> alia
cms poiVc abfcg opere iDcmonii a veruUs p:ocuran. a>icen?
cp
dum (p vno particulari cocludere vniueifiile ell oiflbnum
rationi.^ t cum in tota vt videtui fcnpiurafacrand muenif
tale: nift bic vbi agitur oe tsafcinatione feu uuiulniatioe vem
larum* 3(dco non valet per boc cdcluderc cp temper babeat ita eueni rc«
3lnfuper cfl etiam oubifi per filofanuSn abfcp opere oemonti talis tafa
natio fieri polTirteo q? er glofts ibi elicif cp fafcmatio capirur tnplicif
Vino modo oicitur ludincatio lenfuutn que tit per aitem magicam: t ftc
poteft fieri miniltcno oemonfi:nifi pjot?ibeaiuura oeo immediate mc^
diante vel mtniflerio fancto^ angelo;um<)@eci)do modo poteft oici tm
uidia* vt ibi Spoflolus oicit duie vo8 fatctnauit«i*tanto odio pfecui>
tu8 efl-^ rertio cp ejc tali odio fiat immntcirio cd malu in cozpoje alicui^
per ocul08 alterius afpicicntis in turn* £v oe tijfcinatide boc t^odo oi^
eta comuniter loqufitur oocto:c8:f m que moduin etiam Suiccna t
ga5el vt in argumctis ocducif locuti funt Iftam z fanct^ t\>o* l?anc fa*
fcinationem oeclarat pzima parte«q«c]c vn« pcY]^uc mcdu* £t tb:te in(\t
I'maginationc animc immutaf fpinf co:po2)8 piunai duequid^ im*
mutatio fpirituum mapme fit in oculie ad q8 fu bcilio:e8 fpirit^ pzoue
ntunt* dculi em inficiut aerem ptinuum xfcs ad oeterminatti fpacium
per que modum fpeaila fi ftnt noua t pui a:ptr:^unt quandam impuri^
tatem e^: afpcctu mulieris mSHruate^vt Srifl.oiat in li.oe fomno z vio
gilia*d^ic igif cum aliqua anima fuerir vebemeter comora ad maliciam
ncut ma^rime vetulis ptingit efficitur fm modti p:edictum« Sfpectus
eiu8 venenofus et nojrt^: etmairtme pueris ^ l^abent cozp*' tene^et ta*
cile recepttufi imp:efrioni6«idubdit ttt cp poflibile efl etiacp Dei pmiffio
nt vel if aliq occulto faao coopet ef ad boc maltgnitas ocmonfi cii qui
bus fojtilege vetule pactum aliquod l>abet«C[i£lt cigo quedio fuper
tnfluentias co2po2um celeflium ui qua tres alp erro^ee repjobatur : ec
cfl quinta in ozdine &td pio amplio2i pmiOb^um oeclaratione etiam
pbuundum quibufcfic]? p^eiefls obieccionibus« dueritur oc makfico;
Bttdtio II
S
foX.
XIIII
rum opertbU8 quo ad qumruphccm caufain:quartuo: ejc illis rcpzoba^
doejc quibus influere no poflUnt^qumtam
concludcndo zfcilicec xir
tutcm intellectmani
qua flucrc tabcnc: que t Itcec bona fit fm nam?
ram:e(lcamen mala fm voluntatem:quattuo} aurcm c^uferep^obatur
contra lUos qui aur maleficag aut cojum ojpcra efle ncgant: ft funt cozf
p02um celedium inftuentie iU02um cozpoiu etozbuini motojcs mouen^
tia t?onunum ejrcrefccns malicia: et imagmum ac caracterum t verbo^
rum efFicaci a.T^jcterea cojpoia ceieflia mouctur a fubflantijs fpiritua^
libus Pm tl?cologo8 z pt?ilofoptK)8 omne8*0cd ilh fpintus funrfupe
no2C8 animabus nofln8:ftcutetco:po:a ccldhaco2po:ibu8 nolhts
ergo ambo in ftmul babent impjunere in animam et co:pu8 t>omima
adcaufandum quofcuncB ^tue bumano8*
£d p2oampUo2i intellectu folutionumaliquaoubiamoucnj
^j -y tur:e|:
quorum folunonc venta8 magi8 parebit Zrlidetur cm
l^tL
l~ (1 obltarc pjinio illud quod fiipenus oictum ell £if fubftantic
••^-^ rpirimaksno portunttranfmurarccozpojaad altquamnatu
ralcm rozmammill ammmiculo alcenus a^ctis. ergo multominu8 ]?oc
m
potcrit efftcere
imagmatio quantumcficB tDjti8 anima l^:cterea ell
plerifji? vniuci fitaribu8:p2ecipue tamen pa
rinenfi«cp incataroj aliquis pjoucit camelum in tbueam folo
vifuzeo (p
flcut intelligentic fu^eriozes impjimunc iriftriojisific anima
mtellcrti
ua impzimit in aliam z etiam in animas fenfitiuam*3ltem ad tic e(t ar^
ticulU8 condemnatu8 : cp materia c^rcenoz obedit fubHantiefpintuali
^Tticums condemnatu8 in
fiinteUiganirfunpliciterT
Pm omncm modum tranrmutationi8«€iuia
He (oil oeo vt pji p.imit obedit I^i8
'
vifis fefcinatio oe qua loquimur
poflibilis z qualiter n6 oeclaratun iRon em elt poflibile
bo
mini (p per naturalem vircutem anime fue p oculos talem virtute emit
qualiter
fit
tat q no mediate trafmurarionc ppiti cozporj ncqs medumocumctu in
fcrre poflit cozpoji bois qd afpicitimariine cu f ni opinione comunio:^
tideam'' intra fufcipicncce nibil e^rtra mittcres/lHon elt etia poflibilc
lx)mini (p p virtute naturalc anie fue
voliitare fua trafmutationc fa^
ciat imaginido in ocl'i8 iiiis q mediate trafmutatioe medn.i;acn8
pof
fit cop' bomini8 que afpicit i aliqua trafmutare qlitarc fm
qp ftbi pla#
cuerit«iSt (^a Pm t>08 ouos mod08 pdict08 no potefl: vn*^ borno jliu ta
fcinare: cfi nulli bominu pot ineffe tali8 virt^ per naturalc virtute anie
mc*Jfio velle pbare cp malcftciale8 effiea'' portent ,pdin e^: naturali alt
^ virtute ftip ad inltingeridu oga maleftcojj? q virtute oemonu ftut: eft
lurimfi alienfi a Mzqk*^^ etia Pm bo8 ouo8 modo8 fafanatio z malc^
catio repjobaf ficut t pfari ouo artich*£iualV tn fit pombili8
15 fupc
p
ri' tactfi tn clan*' fic oeduaf .Tf^t em cotigere <p bo vf muUer afpicies
co:p'^ alicui'' puen moueat ipfti mediate vifu z imagiatioe vfaliq pafli
oncfenfibili« &tqi paiHofenftbiT eltcnqda iinnmratioeco:paU:tocu
li fut tencrruni^p^ qd funt ip;eflloi8 mwUa i cccptiwi
1 3idco qncB coii^
C
tfngit q? j)cr aliqu3 paflTonS intcn'ozc tranfmutanf oculi (n aliqu5 ma«
la ^titace majcic cooperate ad Ij aliq iin3gmati6e cuius iinpflio ctto re
dundat in oculos t pjopter eo2fi renenrudmc : t propter vicimtat^ ra*
diets fcnfmi particulanti ad imaginacionis ojganii CU5 afit ocwli funt
trafmutati in aUqua qualitate noaua cot ingcre potefl quod tranfmu?
tcntacrem fibi conngufi aUqui qualttatc mala t ilia pars alique:r ftc
vf<6 ad acre cotiguum ooilis puen qui arpicinir:r ille aer cotiguus po
tent quadoqj in materta oifpofit^ <b no oifpofita aii cdfonat tr^fmu^
tare oculos ipi*^ puen in alia qualitate mala t mediantib'^ oculis ipi^
puen'aliquas alias partes interiors: vnde nec abfi oigerere nec I m€
Jbn's fojtiftcari aut augmctan poterit^ ^ppenmentfi X>ui'> rei manudu?
ctiuum edrquia videmus \?oltm patictc in oculis quadocg tp afpectu
liio Icdere oculos efi afpiciStis quod cortngit ep
<p oculi mala qua*
litate inftcn inficiiit aerc mediu r aer inftctus inficit ocu los oirccto8
9b oculis inftrmis:eo <p fc^m recta lineam inftctio ilia oeriuaf in oire?
ad oculos infpiciennfi cooperate^d bee multO imaginatide eius
qui afpiciendo oculos inftrmos imagina^ fe ledi^l^lura polfent e^ cpla
^c
cmm
manuductiua adduci qbjeuitatis caufaobmittunf^Cocozdat ^?is qdaj
gloia fup illud T^faUCUii tim^t te videbunt me t le«oiccs»ja>agna vir
in oculis ell: quod in naturalib^ apparettanimal em vifUm p:odeft
rtcncis p:io: videns lupus vocem auftrt vel fic^o&afilifcus fl p:io: \i
dit occidit:ft p2io2 videtur ocaditur fit ratio quare baftliTcus vidcdo
occidit bomincrnift (p cp afpectu r imaginatioc eirdtaf in eius co:po:c
marena vcncnofatper qu3 oculi p2imo inficiimf z oemfi aer cotiguust
z ftc alia t alia pars acris xfqs ad aerc bornini contigun: que aerem per
afpirationej cH bomo attra^rer it intojricaf t mo:itur T^no: aut vilus
abbomine vbi bomo voles baftlifcfioccidere arcfimunitr fpeculis cp
qui bus oil baftlifcusinrpicite|:reuerberatiOHeaerinficitur:tftc vfcB
ad baftlifcO pertingit r occidif . Sfed oubium^Cur bomo occifo: bedic
non mo:it:r bic occulta quandam caufam qpinari necelTe eft D&ec fine
piudicto t temerana affertione oicta funt tmmodo oictis fanao^ inbc
rentes catboUcam veritatem concludamus cp ad maleftaalesefrectus
oe quibus ad pzefens loquimur malefia cum oemonibus femper con*
currere: r vnum line altero nibil pofTe efftcere, Sd argumenta patet rc*
fponno oe fefcinationead pzimum* Bd fcaindum otcitur iuirta Z^incc*
In fpectt»nam*c*jt:iO.£luod vulnus inftctum fpinribus interficicris ep
fozti imaginatione illud vulnus trabit aerem in fecaim tranfcunte iam
tnterfectoze fanguis ebuliens eptra manat : quia ad pfentiam interft*
ctozis aer iclufus I vfnere ftcut ab iterfectoje itrauit»3|ta ad ei*' pntiaj
comouef :e|: q cdmotione fanguis er0pit*0fit (\dc alias cas allegates
^ft ilia ebulitio (annuls ftt ei" clamo: 6 terra fup bomiada pnte:r
5
pter maledicti6e5 pme bomicide ca^n ad ill6 oe bozroze 06m cp bo tra
nisppc cadauer bois occift l?o;ro?e pcntaf : I5 ilid no Ictiat If fit tp fpa
ms
^
p
^ueftio
M
II
fOl
Quantficfiq? in^ctiont rccipientc t ca ale repfcntate*
XV
05 l>cc mW pcUi
dune aduerfu8 oga maleftcozu : cum oia tila namraUf vc otccfi eft fieU
Taleant^ad rcmu flcut oicrfi eft fup:a maleficoit nt^ ocducfitur ad fc«
cundfi genus iU^iticiome qd oicif oiumatio : reb ^0 fupfttnofc vni in
obferuanrijs ^ bufda reducif ad ternu genus^ideo argumentfi no eft fb
milt: Dcmfi etia quia reducurur n5 ad qua U bee oiumanonc: g ad illam
que fVc c ejrpiefTaj oemonu inuoc acione< et t?oc cnam cu mulcts modts
fieri pot1it»fc5 g nigiomaciam:geomantia ec ^^dromantia Tc»3(nfpiaa
tur fe fc*q«anT*3ldeo l>ec otuinano malettcoj;^ vbi maleftcns funt intc^
ti^ficuc fupsemu gt adu in DagiC()s cenet: tea t aliud iudicin 5 eo eirifttc*
Undc quad© arguif q? (ia occultas rerfi virrutes cognofcere non pofTu^
musrr malefia etii occulrts reb'' intendfit^ 2>iaf cp fl mtederent reb^
naturalib ad aliqs cfftcms naturales cp natural! virtute pcedcdos 9
hci'tfi fb:et*vt oe ie patet»Zrlel etia coccdcdo cp fl mtendercc fupftinofc
reb^ namrahb^ vtpotereb^ ^>uiufmodi cerras caracreres vcl altq no?
mi'na ignota infcnbedo: t ilUs p acqutrcda famrare vcl amtcitia et pio
aiiq TtiUtatc et no p nocumcto aliq mfcrcdo vtercf^tunc licet abfqj ep^
pjefTa oemonft inuocatione:licet no abfcB tacita ilta fieri portent et ilU^
dta iudicanf « ()a came bee z bis llfia reducfitur ad temfi genus fupftt^
tionts«f«ad obferuantia vanicacfi vc otccfi eft«ideonil?tl ad 4>poficu fug
l>erefim malefi(coj;r fo:afica0»<6ciam folurto cp tniic tertio genen ifttoz
affign^tur fpecies t^a vel vtif quis obferuatus ad fcienria ac(^rendam
vel ad pieccuras fumcdas fbztunioj^t vel infb2tunio:fi*vel ad fufpcfioes
facro^ verbo:ii vel ad cozpoza immutada in meli^Qndez notater fan^
ecus i^bo.in titulo illo qftionis vbi qrit* Mn obferuatioes ojdinate ad
co:po^ immutattone fint licite4q«|:cvj*in fumma pfata art4t)«addit pu^
ta ad fanitatc* obferuatioes ergo malefico^ cu bic locu l^abent ^ vc oi^
ccum eft fub fecfido genere prinetur fupfticionis*ideo niibil ad .ppoficfi*
ftp i?is ecia ad quarcti argumecit refpodef * cp ()a ouplices in bis obfer^
uancps fieri poffunc imaginesxnigromacice z aftronomice«ec incer )?cc
talis eft oifferecia* £t in nigromatic]; femp fifit eppzeffe inuocationes
Demonti ppter eppzelfa pacta cu eis inita4 jnfpiciar folutio fecundi ar^
funt pacta tacita^ t ideo nul
gumeci pfiite qftionis*3n aftronomicis
'
36
puta ppter figii raj;z ec caracterfi ftgna
imagines nigromatice vcl fifit (lib certj con^
la inuocationtifi fb:tafTTs taa'ta*
q CIS
infcnbfitunct
iterii
ftellationib'^ad recipiendfi certos tnfUijc^ et impzeflioes cozpojucelc^
ftiu*etia certis figurl et caractcrib*^ infl«niti4Vt i anulo lapide vel aliS
paofa materia4 vel fiut flmplicif abfcg obferuatia pftellationii indifi
fereter ep qcuncB materia etia vili ad inf^cdum malefacia vbi z quado
ad aliq loca reponiitur4et oe bis effecnb^ cu fuis imaginib*' iam fermo
eft ec n5 oe altYS43[deo argument^ non facit ad pzopofltfi* iUualiter oe^
nicB certe imagines fupftitiofc oe quib'^ tactum elt nulla babent effica^
ciam inquanta fUnc artifKialia folu: licet fbue maccrialia m eis cdflde^
•partis p:imc
C
tata poflimt \^berc cfRcatia fl t mquantfi l?abcrcnt natiiralc ali<iimm
virmttm ep impflionc co2po:? cdcftm3: ft cui placet ooaojcm ibidem
infpiciat:femper tamen o(at efl'e ilUcitum imaffinibuo \tu imagines
Toro nialcftca:^^ abfcB namrali aptimdinc ad cf^ecru tiflt:folfimodo afic
tp iuflU oemonfi reponunt t applicant vc manuJlirer ad affectfi concur
rant in maio:em contumeliam crcatoiistvt z pampli'' imtarus malaq;
fieri m fta^tiojii talm vindicta amplt^ pcrmittat* andc t facraaozib^
anm tcpozibuspmoi fien pzocurant^ |LSd qmntu oiccdum <p ;<52eg.
ibi intellcpit poteftatc grane non nature^ Qnde z ibidem fubdic^dm*
&ei poteilate flitvt 3o»oicit.Cluid rniru fi ftgna ej: poteflatc facitit
cp ftmilimdo non valet:quta alia ell actio aic
circa cozp' ppixn z alia circa cozp"* alienfi* Ifta (\a co:po:i p^opzio vnit
anima vt fonnarr appetinis fcnfltiuus elt acnis alicuius 02gani cojpo
rali8^3(deo ad appl>enftonem anime tjumanc poteft pmouei i appetit^
fenfttiims ca aliqua immutatione co:po:ali calojein z frigus vel etiaj
xicB 3d mo2te» ad cptenoza vero cozpoza iinmutando nulla appbenfto
anime bumanefufficit nift mediante immutatione p2op:i^ cozpons ft^
cut oe rafanatione oictfi elt» Glnde z malefta cp nulla poretlate natunk^
filft
tfTSd vltimfi Oicendum
^
iO
Utfedfolfimodo aupilio oemonfi:tipft oemones aminuculo alicui' aU
terius rci:vt per fpinas ofTa crines ligna fferrum z bmoi quando intro*
tnittunt aucinftrumentfi aliquod reponut: vt fucccfltue patebic male*
ficiaies efftctus p:ocurant*
ginde magis in fpcali tenozi buUc apKcc inbcrcdum confide
randum eft oe o:igine malelicoj;^ z co^ operu mnlnplicatioc:
pzimo oe ipis maleftcistfcdo oc coifi openb^^:^bi notaduj
\
mz
a
"V2>^ cp<^aadbin5iefTcct0triabntpcurrcre:fC5 ocmonmaleftcat
oiuinapmifrio*j:|:iu.q«i*ftp foztianas* augu*etia oicitq?e|:pe(littra
focietate boim z oemonO bcc fupfh'tiofa vanitas adinucta c« 316 oiigo
T multiplicatio bui'' berefts tp peditcra bac foactatc fumif cp eti5 ep
malenco:fi no folu oiffcrt ab alns
alt)6 elicif *'lRa actcto cp l?ec l>ereft9
TerOetia placita ac fcdcrata
bereftb*^ : in boc cp ipa p pacta ncdfi ejcpfla
ac fuarficreacurarii ptumeli3 z nocurncntu mfanit:ca
ftmpliccs berefes p nuUn pactfi tacita vel ejrpirum cu oemo
nibus inicO: h no abfqg indinctu fatorj ois inftdie crrojib' ppccr oij
oittm ab oi nojcia z fupllitiofa
ftcultatc cred^donl alien tifit»t3erfietia
malefico:0 bercfis fupmfi ati>
arte I boc tpfup oia gna oiuinacionn ipa
feu male oe fide fenti^
malcftcicdo
nomc
a
etia
qd
tinet gradfi malicic:
do ftbi vfurpat: vt pjius tactu efl* Bttcto etia cp inter alios actus ba^
bent p;o augmento illius perfidic quatuo: epercere: viC5 fide catboli*
ci in toto vel in pee o:e facrilego abnegarc: feipos in co2po:e z anima
oeuouerc. infantes nodum renatos ipi malignoofferre: fpuratus oia
bolicis per camalcs actus cum incubis z fuccubis oemonib*' infifterc
vtini alicna ab oi vcritatc z figmcta fb;et oiccda: oQmo ecclefia
in
olm creator^
tn ois
6 oU
alic
BadHo
B
III
foY,
XVI
tica labe if^ttdie eir^erec mmietcni tH )?m obltzt t apfice fcdie ^
bulU octermmato verfi z cf ciin'a rej^t tna^fatq nos ep ppzns ca^ fef
fionib* ac naginis ppccratis inttn an:iticamr:(p abf<B oifpedio pjopc
fl
faluris la at> cojf mc^riciomb'* oefillcrc ncc)m*»:3I6 oc cof 02iginc t mul
npUcatioc pcftifera tractawn:(jia Ubonola tpittitii a legSnb'ftc ftim
ma c6 oiiigctia finguU funt pfcmtada cp z admtcrWa q roni cdfona z
rcnpmrfl;^ tradicioib'' n$ oiffona wemunf«ig t ()a i ter ocs ocP ad mul#
cipucanone cojjt ocfuicnb' ouo eo^jt plunma cooperanf fcj icuW r fiic
cubi ocmoncs z infanrtu facnlcgcoblationes^ JIdeo oc ip(l6 fpealtter
traccabtmusaca tni vt pnmo oc ipfls ocmomb'cfcdo oc tpt8 malcftcis
t tcrtio oe ipa oimna pmtflToc mctio l>abcaf «i8t: quia ocmoncs per in*
tcllccta z voimmU opcranfu ponus Tub vnacolrcllanonc q? fub aitc
ra ad boc vt feme ad pUs pcrcacionc vigo:cf nnqu jrcdum cnt oc ipfis
coftcUanonib*^ a oemonib^ obfcniar^ £t ita pncipoiiter qucrunf
l^^tmoan bccbereOsp coparationcad oemones mcubos t fuccubos
poflit onginaUrcr mulciplican'tScdo Sn ne
g coparationc ad co2pa cc
Icftia q etia caiife luc bumano^ acniQ eo^ opa po^inr vi^o^an* rcrtio
Sn ne g oblacioes facnlegas mlanre^ oenioib' oftVrctes poflit ipa b«*
refis augmctan:tn infra fcdani t tertia rraccabif fcda qlfio pncipalis
fc5 oe mfUicti^s coipoju celefhfi t t)Oc fipur occmte cdnnuanocm fug
oga maiencoj^r.CI^irca p2imfi tree ciunc oifficulrares* t-^na gnalis oc
35 incifbis iUie ocmonib'** Slcera fpecialis a quib^ oeinonib'' l>m6i oct?
CFcrcenftrmiafingularl q adipae maleftcas oemoi|?'^fc fub(iactib^»
T^jime parcis £iuclho III
ti
u^_^pzima videf :(p n5 fit catbolicfi afTcrcre cp p inoibos et
fuccubos oeinonce pofiint ioies <pcreari : i)creano boim
inft^ituta eft afi perm a ©eo i boc <p boi mulicrc i adiutozifi
oc colta ibjmauic : b' r oipr* £i efcite r mulriphcaminu
SSS!sJsJ^cft/i*(et irerfi.ada Ifpirat^ oiyic. lerficouo i came vna
»ai-in« Sifitcr t port pcrnl i lege namrc oictfi i ad noe.Crefcire z mlV
tiplicam!»^e.i|:.3(n tpe eria nouc Icois a cbio bee oiumo c6tirmata#
*a>at.|:ijc*iR6 legiHis
ab initio ^ fecit boics mafciilO z frmina ftcit
costcrgo alft moi boics ,pcreadin6 oebctflifignari* S^i oicaf (p oemo^
ncs peurrut n6 vt pnapia nalia:r5 vt arriftcialia: qn fhidiofc coopanf
nalcs PCepr> boi5 feme recipicdo:T irej?: tramjndcdo»C6tra:^a aut
p poffet oiabor in oi flam vcj mfimonializ eptraaut I vno tm*lRo p
ma
—
^
M
mo mortja t Qc op** oiabcli ect torn*' op'^ oei tj qu^libj ftatfi inftitwic
aut pftrmauit puta ptinctifi z piugato;t/iRec fc6o m6 (^a oe p nuMibi le
git ifcptui 5 : vt cp vno flam z no ejr altero bmoi boi5 fteret^jcreario^
tLTpictcrea pcreare boiem eft acrue viui coi^s: fed oemones affum^
ptis co:po:ib"^ non oant vica:c^a ilia tmmd fbzmaliter fUiii ab aia eft
q
actus co2po:is pbffla 02ganici pocentia vita babcti8«n«ocaia.crgo
u
pmoi afTumpta co2ga oga vice cjrcrccrc n6 pfit^S^i oicatur (p aflUmunc
C
coiptts n5 vt vtcS m'tmac :
^ vt fem^ naturale rettneant 7 traffimdant*
CJC6tra* 3ln opibus angelcj;^ bonozfi z tmlojf ficuc nibtl eft in^Huus
m ogibus nature* *3cd cfi oemon namrali vtrtutc oua ctia om*
ncm viTtutc co:po:i8 c?cedit:po(rit muiTibiUter z feme colugcre ct ito
rum applicare« pi^icuraut ratio oabif (p non poflit tnuift bt liter boc1^4
ccre« aut ft p<»teli alterfi ertt fuperfluum* fbitiftcaf ration Iftam in Ub:o
oc caufts oicitur : (p vin^ mtclligSne ell mftnita mftrms $m'8 fit ftniV
ta (liPCrt^xfed omnia cojpojalia funt mfra inteUigcnasxergo et infinita
te fuc virnitts potcft ea qualttercu(B vult immutare^Sed intelligentie
ncc ctia
funt angelt ftue bont ftue malt* ergo pofTunt abfct: Iboc cp co2pa afliimac
tranfmutationesinfcminib'^ facere^T^^etereafemc recipercab tnoec
tranflUndcre in alifi fieret g motfi localem:§ oemones non pollUnt coi*
po:a mouerc Iocaliter:4)batur» Snima eftfubflatia fpfialis ficut z t>tf
mon:^ anima no potdt localitcr mouere cojp^
nift a fe viuiftcatfi«t'lnde
aliqd membzO moztificetur reddtf immobile: ergo et oemonce aliqd
cozpus mouere localitennift ab eis viuitVcatfi non polTimt* iDictuj at
mil et ^uaft q fe notum: (p oemones no viuificat aliquod co^p*^: ergo
necfeme poterfit mouere localiter oe loco ad locu^T^jeterea omnis ac*
tio cH c contactii: vt oicif pjimo oe generatione«TRon Tidef afit cp poft
fit effe altquis ptactus oemonis ad cozpoza cu ntbil b^^beat cfi tie comf
mmc* Cfi ergo feme immictere z mouere localiter fit qddam agerc:
detur cp oemones ilia facere no poflint^ T^:eterea oemones no pofllmt
mouere co^poza magis ^pinquioza eis in ozdfe nature* vt funt celeftta
ergo necalia magis oiftatia^Bntecedes pzobaf* iQuia ctl moucs z mo
cum funtftmuUf)«1^biftco^4 Bequeref (p oemones moucntes cozpoza
celeftia effent in celo:<p necg Pm nos necp ftn T^latonicos babct rental
tem«S?ed ptra augufh'n^:in»oe tnnitate*3^cmones colligut femina ^
fldbibct ad cozpozales efftcf^ : boc ante fine motu locali fieri no potcdr
ergo oemones polTunt femina recepta ab alic) bus in alios trafUmdere*
pitem glofa S^trabi fug iftud iCirodi* vp* t^ocauit f^barao fapieres zZ*
iOicit (p oemones oifcurrfit per mundfi z colligiit oiuerfa femina: z ep
eorfi adaptione polfuntpzumpere oiuerfe fpenes^t-Jideatur etiam glo^
faibid^fuperilla verba^Qocauit l^barao*3|te jU5en*Ti* fup illud^ZrlidS
tes fil<j oei filias bominu tc« glofa ouo facit* l^zimo cp p fi lies oci fil(j
fetb intelli^nf :t g ft lias bominfi filn Cain* idecfido oicit cp no cfi int
credibile no ab bominib'^:fed a quibufd^ oemonib^ qui mulierib*' funt
impzobi buiufmodi bomines*i.gfgates cfle pzocreatos:oe quib'^ in Ift
Cera oicif* j^fgan tes autc erant fue terram*Ctuia z poll oiluuin cozpo
It
2)
ra n5 folfi viroj? fed etia muUerfi incredibilis pulcbzitudmis eptiterfit
CI*<^efp6fto* iiXuia oe poteftate ac ogib' oiaboli circa maleftciales eft
rectus plura opoztet caufa bzeuitatis omitterendeo pio lectozitancp g
fe nota relinquunf : vcl ad min'' ft nofcere velit in fcnptis ooctoj;^ fuper
t)«jS^ententOttTfftngula od
vnguem elucidaca inucniec«Cdfptciet cnl
audKo
S
III
for,
XVII
cunctaoQa fua per tntellecrS et toluntate oemoned ejrcouGmr* 3ft^
i?ec Data namraltand Tunc iinmucatia* Std mf t& oionfm qvmto ca^«
DC oi4no,manferfit mtcgra z fpledtdilTima $m8 eis vti ad bonfi vimn
lis no valeatnnueniet en5 quantfiad mteUectfi (i?tnpUaacummefc0
cntic vigct^ fcil5 fiibtilicate nature: cp»enctia tcpojft :ct rcuelatide fu*
penio^ fptntufianueniet etta in qtub^ et qliter codttioes et naturales
Vomin6 tmpzeflides ej: tnfluentfie co2poj(z celeftia predominates agno
^nt: vnde 7 eltctdt altqs magte effe otfpofltos ad malefiaa e|:equ^da
cp altos quos etta pit ceteris ad tmiufmodi ejrequeda inf^dat* iuuan^
tum;^oadeiu8VOl6tatem rcperietipfamimmobOitermalo inl>erere:
feme peccare peccatK ftipbie tnuidie t fumme oifplicetie: qd oeus pzo
fuaglozia eo vtif contra fua voluntary* Cognofcet fitter ejc Ibis ouob^
fcilj intellectu et volfitate mira operaf :ita cp no efl poteft^as in terra q
cis poteft c6parari»3Iob.]clf.lfton ell fnp terra poteftas q ei valeatcd?
parari:^ fact* e vt neminc timet«t-?bi glofa* &t licet nem ing timet:me«
rias tame fancto:um fubiacet»3|nueniet etia qualiter cognofcet cogita
tiones cozdiil no(lro;um:qualiter etiam pofilt tranfmutare co:po:a ad
38
mtniculo alt^n'us agentis fubflanttaliteret accidetalitenqualtter etii
point mouere co:po:a locaItter:immutare ena fenfus e^teriores t tnte
rioies ad aliquid coj^itandO: qualiter etia polHt immutare bomtnis in
tellcctfi ctToluntatc: licet indircae: que omnia licet ad pfentem noflra
Defemientfpeculatione: volumus tamen et e^ illis folumodoeoj;; p20^
p:ietate8 pcludere: vt ad queftionis oifcuflTone pjocedatur* ISmt
tern pzopetates t|?eologis alTignate cp funt fpint*^ impun: licet no im^
mundi cp naturat^a in eis Pm 2)ionyftum inert luro; naturalis:amen8
concupifcetiait^ntafla pzotema: intellige quo ad peccata eorfi fpin'tua
l(afcir5fuperbia:inuidiam z iram^Z^nde funt bumanigcnen's inimia':
tnentc rationales tabfcp tame oifcurfu intelligentes: in ncquitia fubti^
lestnoccdi cupidi:femper in fraudenonitimmutit fenfusnntjinant afffe
ctus: vigilantes turbantioozmietes perfomnia tn^etant:mo;b08 infc
nintttepeftates concitatnn lucis angclos fe tranfl'b:mant:femp infer?
num fecfi po: tant:crga maleftcos oinin^ culmm fibi vfurpant:magicc
artes per eos ftuntifup bonos oominari appetfit: z amplius p20 polTc
<nfeftant:electi8 ad eperatifi oantur: femp ftni bominis infidiann it
licet mtlie nocedi babeant modos z artes^ir v j*quefh'on64« vtpote qui
conatur a p2indpio mine fue vnitate ecclcfte rcfandere : cl>antatc
nerarctfanctozumopcrn oulcedinSinuidiefelie inftcere:t omnibus mo
dis bumanu gen*^ euertere z perturbare: poteflas tn ei^ in lumbis z in
vmbtlico manet 3|ob penultimo * £biia videlicet per lufunam camis
multum oominantur bominibus : fedes enim lu^rie viris ert in Uim^
bisiquia inde oeciditur femen: llcut mulienbus in vmbilico« l&is p«^
fuppofltisad intellectum queftionis oeincubis et fuccubis Dcmonib^
mh
oicwum: cp all'erere per incubos et fuccubos ocmonesl>omines inter*
•^aitieprfme
C
^
dum p20crean' interdum eft catljolicfi tcp ctue oppoflram eft afTcrerc nc
dum oiais fanctoj^jE : fed t tradtnom facre fcnprure coficrarium quod
He oeducimr * lRam Bugufltnus t>anc quefltoticm non quidein quo ad
tnalettco8:fed quantum ad tpfas operanones oernonuiu 7 ad tabulas
pocraiH in tno loco mouet t fub oubto reltqutc«a;tcec poftea quantum
ad pzocctCum facre fcnpmre oererminac«lRarn Ub:o cerno oe aut*oa'*
capi«t^*Dtctc« t4crum potcric venus f|: concubitu ^Bnc^tfe eneam pare^
re in medio relinquamu6*lRam pene talis qudtto in fcripcune o:itur:
quaquerimrdtrum pzeuancatozes angelicum fVliabue bominum coi
cttbucnint«Z3nde nans gig jntibus id cit nimiuin grandib^ ct fonibus
tins tijc terra repleta eft* &cd libjo quinto capi.]r|:in.queftionem oe*
terminac in bee verba«£rebemma lama eft mulncB fe e^rpertos vel ab
CIS qui erperti erant oe quomm lide oubitandum non eft fe audiHe con
(Vrmantnluanos r f^nos quos vulgus incubos vocant impzobos ep
CtnlTe mulicnbus ac eaj^ appeniTe ac peregtiTe concubitti*^t quofdam
oemones quos oufios galU nuncupancaffidue banc immundiaa z tern
ptare t efficere pluries talefcB afTeucrant: vc boc negare impudentic yi
deatur4^ciUe«1^ftea ibidem oetermtnat fccundam queftionem vt#
delicet cp iftud i^ne«t3idente6 fiili^ oei id eft Setb tVlias bominum id
eft Cafn n5 oe inaibis folum intelligitur: quod autcm incubos cfle no
fit credibile*Bd illud ibidem eft glofa que nc oiac vt pnus tactu^ eft«
IRon eft incredibile non ab bominibus fed ab angelts tcI quibufdam
Demonibusquimulien'busiunt impzobi ciufmodibominesideftgt^
gantes effe pzocreatostoe quibus in littera oicitur * j^igantes autcm
crant fuper tcrram qui z poft oiluuium tc* vt fupza* Sd idem eft glofa
lCfaie.|:i<). vbi pjopbcta oefcmonS babilonice ctuitatis pjediat z mon
ftra in eababitanda«3lbi inquit babitabunt ftrutiones z pilofl ibi falta
bunttoemones intellige ibi loco pilofttWnde oicit glofa.T^ilofi funt ftl
bominestbifpidi qui in aibones vel fatjri certa genera oemo^
iieftres
Iium»i5t iCfaic.jrirpiin^fuper illo vbi p:opbctat ocfolationcm terre idu
meozum qui perfcquebantur iudeos* igrit inquit cubile o:aconum z pa
fcua ftrutionu z occurrent oemonia*it5lofa incerlincaris id eft monftra
oemonumadinuicemt iS^t glofa beari i^iegoiq ibidem* £^ut alio pilofl
nomine ftgurantur: non bi quoe greci panas : latini veto mcubc^ vof
canttSd idem eft beatus jptidozus libzo octauo capitulo vltimo He t>U
ccns^l^ilofl qui grece panitirlatine incubi appellantur : vnde z incubi
2>icunntr ab incubando: boc eft ftrupzando • &tpc em impzobi ejriftfic
ctiam mulienbus et earum peragunt concubitum quos oemones galU
ouftos nuncupant : quia aflTdue banc peragunt imntunditiam * SXucm
flucem vulgo incubonem vocat:^ncrbomani (annum f^canum oicfit*
J8d quem l^ooarius oi^itf^^aunc nfmpbarum fitgientium amatoz per
tneos f^nes t apzica nira lenis incedas* Jnfuper illud apoftolio^Co^u
$heMi€Tt>ci^t t>abcre Klamen fuper caput ftmm p;opter angeloet
leudho
III
ioY* XVIII
a 05ulrt mWid cyrponfit cp fcqutf ppttr angclos fncub08«ad idey
OBca l)illo:t^6 anglojjt.^tc j^ml'* i li«oc vnufi*vUtrac* v)« muUipUaf
'^2ctcrea p octennmat fccfis ooct02«)*c«q«|; v«|gc
frto fcnpco ou vitj
^cquoUbc*Tii.q4j:*at(BfueiCra*cap*|in.t«]cj:Fujj«t^ii talia ncgareoiJ
cic X|x>ma8 imp^udencie elt^d cin qo mulcts vtdcf nori pocell otnino
fjlfum cffe ftn ptJilofoptHim in oe fomno t vtgiUa
tine* t in, <j»iCct>u
Sfiko oe l?i(lo2T)6 mulcts t aucenttcis ti cacl>olico^
ec^ntcoi^ qu<
tncubos cfle palam afTeruncCaufaautemquare oemones it incubos la
ciunc vel fuccubos non odectacionts ell caufa cum rptrttus came 7 olili
non l?abcat» Scd tec clt ponliima vc per lu|:unc victum vcnufa t>oi8
natura ledanc : co^poiis videlicet 7 antme: vc ftc ad omnia victapotcs
p^oniOKS ejrtUanr* iRec oubtum quin fub ccrcis conlteUacionibus Icp
mina vigoratx faantifub quibus bommes etiam concepci femper
litijs ejrtltunc oep2auari.Xdnde 7 enumeraris per altiflmium mulcts lu^
rune Ttd^s a quibus fuu5 populnm mundum elTc voluic: 7 quibus in^
ftdeles irrectct «ranc ate ^euicia oenmooccauo* iRe polluamtni
otnt'
bus bi6 quibus concaminatc func gences: quas ego eija'am ante cdfpe
ctum veltrum e quibus polluta efl terra cuius fcelcra ego Tifitabo«^>t
dcglofafuper verbo gences. 2:>niione8 inquit qui propter mulct tudii?
nem oicuntur getes vniuerfe q cu onli peccato gaudent psectpue tn tax
nicatioe 7 idolatria:quia in bie corpus 7 anima maculatur 7 cocus bo
mo qui terra oicitur«£>mne enim peccatum quodcticB fccerit bomo cp*
tra co2pus e1t:qui aute5 fomicatur in corpus fuum peccat«^i cut libec
tncuert bilto^ias oe incubis 7 fuccubis infpiciat tt fup;a :i6eda in bt^
It02i)sangl02um:7j^uill^lmfi t\>omA oent(B j62abanttnum in libio
qui oe apibus inntulntur * ili,Md argumenta.;ad p^imum oenaturaU
|)pagatione indicuca a oeo inter marem t Hmtnam otatur«£)uod flcuc
oei pcrmilfiones facramentum matrimonii poteHopere otaboli vicisiri
fupza patuic.3ira a ftmili 7 foitioii tn quoltbet alio acm
ft maleficia: vt
Tcnerco inter mare 7 lemma^ided ft quenf :quare potius in actu 7 fuo
actd venerefi otabolo ^uiittif maleficia e^ercere qp fup alios l^umanos
act^*E)tcif (p multiple?: caufa affignaf a ooctojib' oe quibus intenne
fub ilia pte vbi oe enufltone oiuina oifhitif «
^fcns fufficit caufa d
p:ius tactaeft:fc3 cppotellas oemonis ell in lubis boim.iUuia inter
Ota certamina oiinoia funt pita certaminis vbi continua pugna 7 raro
v»cco:i3*TBcc valet vbi 5z cp cue op*' oiaboli elTet fo2ti^ ope oei;cfi act^*
mfimoniales a oeo iftitutos polfet vtaare:c]|a noviciat p violetia:imo
cfi nt"bil valeat ificei e nifi a oeo pmiilusno inagis p boc ei^ impot^tia
fcdm vcru eH qp pcreare boiem ell aa*' viuico2po2t8«
cocludif
cu 6: cp ocmSes n6 pnt oarc vita q: tlla Unit ftnmalif ab aia43|tef
Tc:i^^:f5 (\amftalif oefcuUf a fcie:7 oemo icub' illo imitierc pot oeo
pmittSte b coitii z iid t^$ ab eo oeiciffu f? p feme alicui^tois ad g ac
ceptij vtDcr«Z)?oa«vg.q,l)«arfitjA't|?ote(poeind(Jcf«ccub^advir^^
w
m
m
35
05
Cl^d
C
fiat I'ncub^
rcrfi
ad mulicvLncu t
cm aliaru rerfi fcmma afTum R t ad QUciuan
0cncration€*vt Bug'^ oicicup^oc tn*t:indcfi
qnf cuius fili^ ftc na^
tU8 eiriHiCtl^atec cp n6 eH fili*^ oeiuonis: § films ]?o'ie cui'^ efl fetne
ceptfitSed cfi iiillaf <p ni t>il eft fugflua in ogib*^ angcloj^? ficut ct nam^
^c5cedir*Bcd cfi mftrf cp ocmon pot mutTibili^ feme ct rcc(pere t
ftindcre^ ve^i eft: boc aute poti^ ocaf tift bilitcr vt fuccub^ t incub^: vt
nc p tale fpurcitii inftaat cojp^ et annna«et in rtroc^ boie muliens+f*
m
ct vm' vtin co2po:e»q.tacta eft* T^jererea plura pofllnc oemoes inm'fl
buit:^ tame non pmittfitunetia ft vellet ejrercerc viftbiliff pmittfitur
autc muiftbilif vel
cjrerdtiQ bonoja tel co:rectione malwa l^ofTet
^enics c5tingere (p loco oeiuois fticcubi alter feme recieet ab co«r maio
bum loco alteri'^ oemoms fe facerct*t boc tnpUci ep caufa^l^uta q: oc
mon ocputat^ mulieri reciperet feme ab altcro oemone oeputato viro
vt nc vmiftifcg circa ft bi a p:incipe oemoniojfi c6mtfliim babeat malcft;
tptrccrc:cQ vnicuicg j>p:i^> oeputef angclus ctta a malis rel vpt ft
Oitatc act'' qua oemo vn^ tacerc abbojreret: eft
in fequeti qftionc pa
tebit:certi oemones ej: nobilitate nature certos act'^ et fpurcinas face
Jcabjbojrcret^velcpinuifibiliter loco virifcministfwjm feme: id eft
incub' ticcepit imifibiiii fe interponendo mulieri intromittatrqua in^
terpofttionc faccrc n6 eft contra cP natura aut virtute:cttm eti5 in cozu
pozc armmptp inuift biliter t incotrectabiliter fe iHterponcr^ poteft: ftj?
cut fup:a oc rtlo iuuene idolum ocfponfauerat patuit«Bd terti6*l&oc
QUod oicimr (p virtus angeli eft infinita refpectu fupcnwfi: boc eft cjia
eius virtus compzebcdi no poteft ab infenonbus: quin femp fupercp
ccdit camnta d> no limitatur ad vnum efti-ctu tannim £t boc ideo
qa
lUpzema in entibus babent virrutes mairime vniuerfales* i-Jnde ppter
£oc q^ eft- infinita fuperi*^ non poteft oici (p poftit indiftln*ctcr in omnc
cfrectum illfi ad pjoducendum : quia fic etiam oiceref infinita infenu8
ncttt fuper U8«3:>emii quia inter agens t patiens ocbct efte p20pouio#
et nulla Doteft efte pzopoatio inter fubftantiam pure fpirinialc t cozpo
ralemtideo ncc ipfi oemones poftent in aliquem eft'ectum nift mediantc
flUquo alio pjincipio actiuo^jlnde eft (p feminibus rerum vtfitur ad tff
Kcms p20dwcendo8»3|ujcta Suguftinumafj^oe trinitate* t-lndebocar?
gumcntum rcdundat pzecedens: nec per illud foznficamr : tiift quis
l?cUet oedarationem eius babere quarc intelligentic afteruntur
babcre
Tirtutes inftnttas ftiperius t non inftnuSf ct oaretur ft bi e^: o:dinc
rnm co2po:alium t co2po2um celefti'um* qui f fe in plurcs t infinitos
ctrcctus inftuerc pofTcnttl^ocautem non fit propter oebilitatem inftn*
Oittm* CScludimr cp oemones licet abfcg boc cp cozpoza aftumant pof*
nnt tranfmutationes in feminibus facere : boc nil?il arguit contra boc
5? pic intenditwr oc incubis ct fuccubis quorum act^ ejcercere non poO
rmit:nift in afTumptis co:poaibU8:^m cp fupza tactum eft^C^d quar^
twn»(p ocmonce non poftnnt mowrc cojpwa localitcn vnde ncc fcmm
m
m
2)
n
m
m
m
©udKo
S
III
fCXlX
^^p:obatur(B ibi oc anima per fimrtitudmcm K>icendum <p almd cfl
loqut oe fubftancia fpirimalt tpftus angelt auc oemonte r aliud oe tpfa
antma^l^oc enim cp anima non potcfl mouere cospus (ocahcer ntfi viui
(tcamm ab ea : vel per conr^ctum co:po2t6 ad almd corpus non vimt¥»
camm:boc ell quia tenet in titnn gradum in o^dtnefubfl^ttarfifpintua
lium:c|: quo etiam contingit cp t llud cozpus quod babct mouere etiam
per contactum opojtec cp fit psopoztionatotnon tic autem e(l oe ocmo
nibus quojfi virtus omnino co^po^alem virtutem tfc€6iu4tsid quim
turn oicendum cp contactus oemonis ad corpus femints veTcuiufcficR
flltenus non efl cdtactus cojpozaUs fed virtualis: t fit fm ppomone
conuentente tarn mouenti
mobilt : tta cp illud corpus quod mouetur
non efcedat pzopoztione virtutis oemonis : vt funt co3po29 celeth'a z
etiam tota terra vel elemEta m6dt«lf t quare ilia e|:cedunc otcere poiru^
mus : vt oictt fanctus tlbomas in quefhonibus oe malo quefh'one oe$
cima oc oemonibusrq? t?oceft vel pzopter conditionem nature:vel pzo
pter oamnationem culpe# (B^ft enim oido rerum flcut fm naturam ipfa^
rum ita r Pm motfi«£t flcut fupenoza co^poza celedta mouentur afupe
rio:ibus fubHantijs fpiritualibus vt funt angeli boni : ita in inferiosa
cojpoja mouen poifunt a fubftari^s fpiritualibus inftno2ib^ : vt func
oemones £t fiquidem boc contingit eis fm conditionem nature: fm
cp aliqui ponebant oemones nd effe cp illis fuperioubus angeli8*i2^ed
tp illts qui perficiuntur a oeo buic terreftri ozdini vt erat ppilofopbo^
nifn opinio:vel etiam d contigit cp pena peccati vt tbeolog02um fentS
tia efl:tunc a celedibus fcdibus oetrult in bunc acrem tancp ad pcnam
non pofl'unt ipfum aut terram cdmouere « l^ec addita funt pzopter ouo
argumenta que tacite foluuntur:fcilicet oe co2po2ibus celeHibus cp iU
la etiam poifent monere:fi poffent cozpoza localiter mouere : quia func
CIS magis pjopinqua: vt etiam tlcimum argumentum p2etcndit«'iRe^
^
36
fponderurenim cpnon valet:quiaillaco2po2ae?:ceduntp2opo}tionem
virtu tis eozum ftquidem p:ima opinio locum babet « 53 i Tero non fed
fecunda:tunciterumnon podUnt mouere propter penam peccati
ft
etiam ad argumentum vbi quis obt)ceret:(p idem efl motus totius ec
partis flcut totius terre z glebe in^iin^pbFficoj^t^t'lnde fl oemones pol*
lent mouere partem terre poflent etiam mouere terram no valet: vt pa?
ret intuenti oiflincnonem « Colligere autem femina rerum r applicare
certos efl^ctus non e;:cedit cojum virtutem naturalem oeo eis permits
tcnte: vt oc fe patet* S^ummarie condudatur cp non obftante cp quida5
Dicunt: oemones in aflumptis co^pozibus nullo modo pofle gener are:z
<p per tilios oei fignit^centur filt) fetb : t non angeli incubi: ficutr per
filias bominum ille que oe flirpe Ca^n ocfcenderant*£Uiia tamencoi»
tranum a mulns: vc patuit afferitur; z quod multis videtur n6 poteft
omo elfe falfum f pbilofopbfi i feptimo iCtbico^^et in fine oe fomno
z vtgiliat^iam etiam modemis ti^ibusactcdanmr facta i oicta maie^
m
•partis p:ime
C
carum taUa vcre t rcahter c^rcqucnttfujfdeo oicimus tna*1^2inio (p q
talcs ocmoncs fpurciilTmi acais vcneremd oekcranois fed mirctiois
animezrozpoj? (^buefucaibOraunncubutcanfacrcrccnf* Secfido
per talcm actfi coplcu pcepno r gnano a inulicnb*' fieri porelt tnq^m^
fcmenl?umanfiapponcrepofliiijcinlococ6uentenn vccris mulierjad
inatcnappo: tionata ibidc jpejciflerc* a rimilitficut t fcmma aliaj;t rcrfi
coUigercpofliint ad coplcndurn aliquos cffcctU8»rcrno cp oemontbus
gttribmr in califi gencrandc illud cm qd dl moms localie n5 afit ipfa
gencrano aims pjincipifi n5 eft virtue oernonis aur cojpie ab co furti
pntfed vtrt^ illi^ aiV* lemen fuit: vndc z genit^ no oeinoni© fed ahan'^
l?ois ftiius eft-.£t per |>ec patet refpofio ad argiima:a:vbi quis argue
oemoncs generare non poflent ppter ouo«T^:tmo cp gnario
re vtilet
copletur per virrurc Ibsmatm^ q ell m fernine co^pc viiio rcfoluto* £t
cwpus a oemonib*' aflimipta quia non ell taleiergo tc l^^arct refpon^
fto: qma oeinon virture femmie fo:mat!u4 reponit ad locfi oebirO zc«
&c6o:fi oicaf <p feme no tabet ?^rute generadi nift qpdm calo: aie i eo
retinef :quc tn ecalare neceflc eft- p magna oiftannam oel3ra.£ft cm rc
Iponfloicp oemoiies pofliint aliqua reponere ad coferuanonc fcminisr
necalo: Ticalis euapo2cr»clel etia (^a velociflime mouenf ppt vicro:i5
mouenrisfuper remmotamndeo no potent euapozan taraciUter*
IL^hieftioJilT.aqulbus oemonibus bmoi erercenf*
carbolicn fitaflcrere cp acrue uicubom t fuccubozn oc
r monfi coueniantomnib'' fpiritib*' tmmudis mdtffVrcrert eS
I Uten£t videmrcpficrqiiiaoppofirfi afrerereeiretojdmcqne
dam bonu inter eos affirmare.ifbiobatur^Siait ad rationem
boni pttnet modus z ojdo auguft-i4 lib2o oe natiira bonu ita ad ratio
ncm mail ptinet mojdmatio* ided I angelis bonis nibil eft-ino2dinata
ergo ?m mails mini potcftefl'e ozdmatfi: tnde mdifftrenrer tuuifmoi
flctib' X>nt infiftere»3nde etia illd t-Jbi nuUus o:do fed fempitem'^ l>oi9
roi mt>abitat m tena vicj mifcne z teneb:a^ 3(ob.j:»|L1^2Cterea fi no
ole indifftreter Ifis actib'' mfiflfit:?? eis copcnt vlf e? natura vf ej: oil
pa vel pena»Tfl6 cr natura (^a port pcnn oie indiffereter: vt in pcedcti
quelrtone tactfi elrtfuntm natura ipfo;^ fpfis iinputi licet no immfidt*
quanta ad oiimnutioue naturaliu bono2fi*3n nequitia fubtiles noccdi
nipidi p fupbii tumidi tc^ergo copetit eis quo ad culpa vel pen^.Cac
nc«t3bi eft maio: culpa ibi maio: pena:fed fupi02es ageli magi's pecca^
iicrunt:er«o in eo^ pena magis bis fpurcitns Ibabent infiftere, *3i \>oc
non eft oabitur ratio alia cur non illis actibus indifftrenter inflftant^
tLl^jererea vbinon eft fubiecno t obedietia ibi ocs indiffercrer opc*
rantur: fed in oemonib' nulla eft fnbiectio z obedientia.'l^jobaf t^luia
flla fine cocozdia l>abcn' non poflUnt : fed in oemonib*^ nulla eft concoj?
dia»1^:ouer.|:in«3(ntcr fnpbos fcmp funt iurgia^Cl^^^^i'ea ficut e^^
liceromnes j^pter culpi poll oie iuSicb in inkmH octnidenf;^ita t itc
T^rmm
leudWo
B
nil
fot
XX
t^pus in acre cah'ginofo pptcr offVafi co-if octiitcnf : ncc legit c(ft
gtc ofRci) t teta
caufa m5cipan6i8:crgo nec cqualitas
equalitas
tiom8*C!S;edcotraglofa*i*ad£o;?t.j:v*CUiadm ourat mfidusangc*
pHinu
ocmomb^
Jtcm 3(ob*
t?ommib'':ocmone8
l^omines
It angcUs:
Fl.oicitur oe fquamis lematt>an per quae mebza oiaboli ftgnificanf cp
vni adl?erec:crgo inter cos cfl oiuerfiras z 02dini8 z acriois.Jnci^
dcntaliter quenf*Bn a bonis angelis ipfl oemones ab bnioi coif^ipuv
cities epequedis incerdum impedianmr vel non iCt oicendum cp quia
potcftates oicunturangeU : quozum oirioni vtrtutes aducrfefubicac
funt: vt ibzegouus oicit z Bugulhnus tertio oe trinita^S^pin'ms vU
te oefeito: atqj peccatoj rcgtnir per fpiritum vire rationalem pium ct
mlhim*igt floic ille creature fuper alias influcnti^ l?abent que funt per
fectiozes z oeo p:opinqui02e8:eo q? totus ozdo pjelatiois p:imo z oU
gtnaliter eH in oeo:T participaf a creaturis fm cp ei magis p:opinquat
^Tdeoetiam boniangcliquimaFiine appzopinquant oeo propter cius
fruitioncin qua oemones carcnt fuper ipfos oemones t>abcnt pzelatto
nem z per eos rcgijmr»i£t cum indatur : cp oemones pjemiflis medics
multa mala faciunttautergono impediuntur: quia non fubfunt bonis
angclistt^ cos ipedire pof!ent:aut n fubfunt tuc cu ad negligetia pMc
lis ptinerc videnf ea q p fubditos male ftfit: tidef qJ5 i angelis bonis
illud
wa
ali4 ncgligctia^CC^^cfpodef cp fancti angcli funt minillri oiuine fa<j
pientie»^n ficut oiuia fapia pmittit aliqua mala fieri p malos angelos
tclliomines pzoptcr bona queec eis elicit. 31 tat boniangeli non tota^
liter co^ibent malos a noccndo liue t>ominc8 fiuc oemones *rf^cfponfto
Catibolicum ell alTerere quendam ozdmem actionum intcrioium z ejrtc
no:um:etiam per quadam pjelationcm cife oemonibus* t3nde z que
damfpurcitie ab aliquibus infimis perpetriintur:a quibus fupenozes
p20pter nobilitarem nature fccludunnnMet oeclaratur l>oc p2imo gene
TOlitcr e?: triplici cogruentia qua talia cogruunt eo^ nature oiuine fapi
cnu'ez ppixc ncquitic»tDciml magis infpcali:e|c nanira t^dcm* IRa c6
Hat q? a pzincipio crcatidis femp (ida5 alii fupioics fuei iit ep natura cfi
lit
m
inter fe oif ferat fpc:ncc ouo angelt vni*' fpei eiilhlt c6inunio:c opinio^
ncfequedo q etia oictis p)^03^ pco2dat:t jDfonifius ponit.]r.ca*celc
ftis icrarctjie i eodco:dinc cflc pmos mcdios z vltiosrcui ctia nccefTa^
no opo2tetafl'entire:tu ep imaterialitate co^ntu etia c]c incozpalitate*
3lnfpiciat ^ vult oiaa ooctozis i*ti.oill«li» £x (^a perm natura no tollit
7 oemones poit cafuj oatanaturalia no amiferiit: vt fup:a tactii ell: z
opatiocs t e^ fequunf namrales ea^ coditionesndeo ficut I natura fic
t in opationib^ funt varij z multipliccs. £6gruit etia boc oiuine fapie
Tt ca q ab ipfo ftnt o:dinata fmt*t\bomano.j:ii).que a ocofunt 02dir)a^
tafunt^iet quia oemones fint a oeo oeputati ad e^rcrcedutn twmines z
ad punicndmn oamnaro8.31dco in ejrcrcitijs eo:um ab ci tra quo ad bo
mines funt varij z nmltiplic jg^Congruic etiam z nc^tie ipl'o;u5: ciuia
c
lit)
Dm
C
Cm iMimano generi aduerfancun idco c«m o:<Wnatc impnffnSttideo
m
"^^^ eflimant ficut feaOt : vndc conflat fpurcirijs in
nepl>3dimmi8 non equaUtcr inftflot : quod etii magis fpcciftcaf taU
cfi
nitione»TBa
opcrario fcqmmrnatura
vt oictfi ell quozumcunm
runt nature fubo:dmate : opouet etia q? operanoncs (Ibftnuicem fub^
ozdmenmnfu ut patet in reb^ cojpojalib^ . 4iuia eifj infenoja cozpoja
^®
m
natural! o:dine funt infra cozca cclellia:t actiones r
tur aaiomb*' z moUb^
celcftiu
cozpozd*
motus eoi? fubdfi
et quia oicril €(l ocmones na?
nirali ozdine mrer fe oifftrfiti ideo cni naturalib' aaionib'
intr'ifecis
r eirtnnfecis pfcrtim in l?uiufmodifpurati)8 pcragcndis* £t qmbus
concUiditur q? quia buiufmodi fpurcitie pUinmum p:etcr nobilitatem
angehce nature ejcrcentur:cum enam in ambus tjumanis infimi t
tidimmi act^ in fe (\dc c6ftderando:no quantfi ad ofTkcifi nature r p:o^
creationis reputatunaDemum cn oe quolibet ozdine aliqui
cecidifle crc
dunturnoneftincaucnicnsairerereqpillioemones quioe infirnocbo^
ro T itert illi qui inftmi in illo epifhint in \>ie fpuradfs t aUjs oeputan
tur T innitfit*!^ etia plurimfi efl aduertedfi:(p licet oe inc
ubis t fuo
cubis muUeribus inferos fcriptura tradit: tamen nuf$ legif
in vicfis
quiburcunqs contra nature loquSdo non folum oe fodomitico: fed ttii
oe quocunm alio peccato e|:tra vas oebitfi perpere agendo fe
inaibos z
twccubos feafre*3n quo ma|:ima illoj^t peccaminfi enoimiras
oft^ditur
3D CO mdifttrenter omnes oemones cuiufcuntg ojdinis ilia oagere abboj^
rent r vereamdum eflimant* Ct boc videtur velle alofa fup
ifsccbielc*
FiF«Tbiotcmjr*3>aboteinfnanu8 paleflino:um:idcfloemonum qui
^
enam erubefcOt oe via tua fcelerata vicifi contra nature intelliges : ec
tnmenti patet <p oe oemonibus op02tet auctojitate inteUigere:nullu5
cm peccatum tarn fepe oeus repjoba mojte in multis cddemnauit»5)^
cunt eta ndnulli r veraciter creditur:cp nullus talis
vidi poll* tepus
ino2tali« vitc cl>2irh quod ad anno8*j:|:|:in* epmimr
in bocTcderc ce^
feuerss epceflennnift fpealigfa redeptwi^s potcrit
libcra^tS^^
patet cp octogenan)8 1 centogenarfls illo cnmine
inueniuntur fepe tr*
qutbus tcpus cbh c^a vite mo:a oifaplina fiiittz ideo
illo fweto
. ^ oimcultatcpermairima ab boc icelereconncbit* i5cd t cp
I5J^IS?
wdo
fit mter cosetm ad offtcra ejcteriwa quo
ad impngnarioes ocmS?
Ilranc eo^noia^TRi licet vnfi r idem nomc fcj
oiabol^Splicitiec
pztmaf m fcTiptun8:rl>oc,pprer coj;: oiuerfas ^pzietates:
mm
tamenbS
ll^'^^^^^^^^^iP^rttlocutioms quelibet immildum fpmtum
^"^ ^ ^^'"^
mojfelUm quia
ouo occidit?r
falicet corpus z animam z fm etbpmologi5:
licet
«rece im
'^^^"^ ergalhilo: t boc flbi cZxmit^ Son pe?
quantum
vellet.t^el
oiabolus quaft oenuenszqm^
ocntt!:itidcllco;mitfpccialitertloc8liter* iBominaturetiam
otnm
QaefHo
S
III!
foY,
XXI
fd eft rapicns fupcr fansume vel fanguincuetfctlicct fupcr pcf fata (luc
fitit t p:ocurat tnplici fcictia qua tigct: (c$ fubnUratc nature: e|:pcn?
entiatcmpoj^t t reuelatione l)ono:u3 fpmtuum*TRommaturert5 belial
quoo tncerpcanir abfq^ tugo vel abfcB oomtnto: quia p2o poffe
cdtra efi cui oebcrcc cflc flJt)iectu8»13ocaf etia betiscbub q6 tnterpraf
vir mufcaru^itammarfi pecczntiQ que rcliquerijt vcrfi fponfum ct>2iftfi
jtc fact>ana8»uaduerfanu8^ t3ndt\)*T^e.t).aduerran*^ reltcr oiabol^
circuit tc»3|tc vel>cmott>a«bcflia:(\a tacit )^ics bcflialc8.3lpe tamen
oanon fomicationis ? piinccps illius fpurari) oicif afmodeus : qd in^
terpjetatur facrura iudidi: quia propter l?uiufmodi viau fiactfi fUit ter
ribile iudicifi fug 50dom5 z quatuo: alijs ciuitatib^^Sicut t oemon fit
perbie oidntr leuiatban:quod tnterptaf additamentfi eo2um:()a t lua*
fbr tenths pmos parctes oc fup bta^jmffitcts additamctfi oiuinitatj*
3DC quoT c €fai3 oits.Zrliflcabofug Icuiatban ferpentc veterc t touuo
fum«i^t oemon auancie z oiuitiarfi oicif ^amona: que r c)?ie in aim
pu^t
gdioe|:pflit^ia>at»vMR5 potefhs oeo feruire tc*ad argumcta:ad p:i
mfi:cp quia bonfi potetl inucnin fine male: fed malfi nunqui inuenir ft
ne bono:quia fitndaf fup creatura que in fe bona dt • itt ideo bemones
inquantum babcnt naturam bonH ojdinan funt in naruralibus t in eo#
actionibus ad illud 3fob*|r«porclt oia:(p oemones ad ejrercitifi oc?
putati non funt in inftmo fed ifro acre caliginofo* Unde ^?ic Iwbent oz?
dinem inter fe quem tunc in inficmo non t>abebunt4 Undc etiam oid po
tell cp etiam iam omnis ojdo in eis ceffat quo ad ipfam beatltudinem
confequendam cum a tali ozdine irrecuperabiliter cecideiiit^ilEt oicipo
tcft cp etiam in intmo erit inter eos ojdo potellatis z penarum ami^
mm
35
cn'ontsinquantumaliquiadaffligendum animas oeputabunturzno
02do magis ent a oeo cp ab ipfistftcut etiam z eozum toj^
menta.fLSd tertium cum oicitur (p fupeno:e8 oemones quia magis
peccaueruntT magispuniunf etiam l?t8 actibus immundis ampUus
oeberent infiflere» iRefpondetur: quia culpa 02dinatur per pcnam z n5
pernatureactfifeuoperationemndeo noninfillunt illi8 immundicils
pzoptcr nobilitatcm naturemon pzopter eo^ culpam aut pcnam*(Ct U
cet omne8 fint fpintus purt ad nocendum aipidi: tamen vnU8 ampli^
altero inquantum potioza naturalia obtenebzata^d^d quartum oicf
tunq? eft concozdia inter oemones n6 amicitie fed nequitieze;: qua
mines odiunt t oei lulh'cie repugnant quantum poflunM'alis cnim co
cozdia inter impios reperitur; vc cis fe adiungant z lUbijciant ad pz^
pziamnequitiam epcqucdam quos potiozibu© viribus vidcnt, C.®a
quintum licet carceralis mancipatio omnibus equaliccr oeputerur ia5
in aere z pod in infimiomon tamen ej; boc naturalia in cis tunt cquali?
ter ad equales penas z officii equalia ozdinataiimmo quanto fUnt no*
bi liozes in natura z potiozes in officio: tanto etia grauiozi fubicrti toj
mentoivnde Q^ajptTjt l^otcntes potentertozmcnta panentun
al(j«S?ed
W
Dili
^^^0 quefho fug mfUi^rias cozpoif ccldttfi : in quo
tree alp erro:c8 repzobanmniCt eft
ozdine ^iuelho
Cl^S^cd p:o ampii02i pzcrmflbjum occlaracionceriajobuiandumrqui*
bufamcB ptenfisobiectionibustquerimr oe fnaleficonl open bus quo
ad qmn wpliceu) caufam: quatuoz ep i\Us repzobando e;; quibus mfluc
re noi) poUimc: qumtam vero concludcndo tciUcet vrttutem mccUecrt*
uam qua fluere babent:que t licet bona fit fm namr3:cll tamen ma
la f
voluncacein*£luatuo2 aurcm caufe repzobanmr contra illos qui
^t maleticas aut cozum opera efTe neganttt funt cojpomm celcHiu in*
m
v
m
ftucntieiUomm co:po2mnTo:bium motozes inoucntia : bominumei:*
crefcens malicia z imaginum ac caracteru t terboj^ cfftcacia*
IR polTit quoquo rnodo catl)olice cenfen:
ozigo r multi*
pUcatio maleftcoium opemm pzocefTent cf inftuenttjs coi
poiumceleltium feu fuperabundanti malicia ix)minumz
non cp fpurcifps incuboj^r fuccubozum ocmonum:r vide
ejc 4>pjia malicia* iRam Buguftinus m UMpppip^q*
tur
oicit q? ad l>omini8 voluntatem caufa oepzouationis eiu6
flue
nullo fuadente oepzanata fit « Bed maleficus oe*
aliquo
redit flue
pzauatur per peccatumtergo caufa illius no eft oiabolusMed voluntas
pumana«3d idem oicit oc Iibe«arbi4 (pquiUbeteH caufa ftie malicte:
quod etiam pbarurratione«T^eccatum t>omini8 tp libero arbitrio p:o
S> ccdit:fed oiaboUis non potelt liberum arbitrium mouerc:toc em liber
tatirepugnaretiergo oiabolus non potelt efTe caufa illius nec cuiufcun
€$ peccati^T^zeterea in li^oe ecclefiafhcis oogmatib*^ oicitur « 1H6 ocs
cogitationes nortre male a oiabolo e;rcitantur : fed aliquotiens tp no*
Itri arbitri)
motu cmergfit 2)emfi q6 tp
inftuctps
cozpomm celellium
oemonibu9:pzobatunS!icut omnis multitudo re*
iuciturad vnumntaomncmultirbzmereducitur in aliquod vnifozmc
pzincipium*Bed actus l>umani funt varft t mulntbzmctt ram ad viaa
q? ad virtutcsrcrgo vidctur ip reducanir in aliciua pzincipia vnifozmi?
ter mota z mouentia* Bed talia non poffunt adlgnari nili cp motibus
poflint ozin z non a
cpleftium qui funt vnifbzmcs : ergo ilia cozpoza funt talium aaionum
caufe«fClf^3eccrca fi celcflia cozpoza non ciVcnt l?umanoz»m actuum ad
Tirtutesr viciacaufc; aftrologi non adeo frequenter Ter.i pzedicerent
oe bellozum euentibus z alps l^umanis actibus : funt ergo aliquo m5
caufa* fni^zeterea cozpoza celeflia pofllmt impzimere in ipfos oemo*
ties ad caufandum certa maleficiatergo a foztiozi in ipos l?ominc8« Sf
(kmpnim pzobaturejc tribus* 'iRam cerre t)onjines qui lunanci oicun*
tur inftHantura oemonibusplus vno tempozc quamalio : quod non
^cerent fed potius omni tempozemoleHarcnt : nifiej: certis lunatio*
nibus etiam ipft oemones inquiccarenrur ad internum B?uiufmodip
barur etiam tp nccromanticic qui cerrat; conftcllationcs obferuant ad
iiiuocandum oemones:quod no facercnt nififcirem: illos oemones coz?
audKo
a
V
^0,XXII
po:ibuc ccldlibiis cife fubiccto6:p:obamr cti'am cjc illotcfi Dcmoncs
fmfiugu(ti4in«^40caut«06t«quibufcLimco:p02ibU8 tnfeno2tbu8 ar^
c5tunf«berbi8 lapidibus am'mantibus t fonis qmbufdam ccnis t to
nibus z ftgurartomb^ :fed cu cozga ccleflia fine vimiofio:a (p cojga in?
fim'o2a:ideo multo magie acnotbus cojpo:^ cele(hum« i6c tcerum am^
pirns maleftci fubncmnmr: vt co^ opera cp infliientiis iUoj;tco:pm ct
no eirafpHennafpintuum m3lo:mn p20ueniant*^ojtiftcarurargumen
c^ui vcjrabatura oeinone alleutabamr:
turn tp*)^'i{cs^fC*pvhUbi
quando 5)amd cytbaram percunebat cozam co r (p recedebat fpmtus
c6tra»3mpofnbile ell effcccum fmc caufa fu3,pducer6:
inala84
fed opera maleficomm funt taliarcp no poflUnt niTt opcre ocmonum fit
n'tpatetejc ocfcnptioncopenim maleftcoj^«e): Jf\<!tAUviv\.f£.t]^U^^
leftci oiamrurob magnitudinemfacmo:fi#l?i on elemcnra concutiunt
menrcs bominum mrbanc: t abfcp xllo vencni bauitu fola vi carminu5
aniinas mtenmut tc*59uiufmodi aiitcm cfftctim n6 pofTunt ep mftucn
rns co2pm celeflm mediate bomine caufart^CIll^V^iloropbus in £t\>U
^Difficile mquirtt quid fit p:mcipium opcranoms in anima iStoltem
dit <p opojtec effe ahquod eircnnfcajrn* €)mne ctn quod indpit oe no^
uo babcc aliquani caufjm*3Incipit cm b5 operan qma vnlcnndpit aut
veUe:qma p2econa(iatur:^aucem p^econctliaturppcer aliquod confi
luim pcedensraut ergo eft- pcedcre in inftnitu : auc ogrcr ponere aliq6
p;incipiumc|:trinrecfi: q6 pzimo mouetbomincm ad cociliandum nifi
fbjtc aliquts otcar cp bocelr a fo:mna:c]c quo fcqueremromnes actus
l>umanos efle ib:ruitos:q6 cfl abfurdum«1^jcincipin ergo in bonis ad
bona oiat cfTe oeum qui non eft caufa peccati»3lH malis autem cum bo^
motncipitagere veller c5ciUariad pcccandum opojtet cp b»i«8 cciaj
lit aliqua caufa eptrmfeca : z non potcll effe alia nifl oiabclus pfertim
in maleficis: vc fupza patuit:quia cojpus celclte no pot ad rales actus
*nfluere:erj50 patet ?^itas« tni^jeterea cui'^ poteftati fubiacet motiufi
ei** ptati fubiacet t motus qa motiuo caufan^^nufi aiit volutatj efl
aliqd appbenfum pfenfum vl*intcllectu:quo:;t vtrficB iubiMct potcfla
tioiaboli.^icitem Buga li*lj:]rjcitj.q»*3erpit 1? malu«f«q6e a oiabo^
lo p oes adit^ fenfuales oat fe ec figurj accomodat fe col02ib'^ tadbercc
^&ed
^
—
fonis Uatetira z I fallada ftnois : odo:ib^fefubticitul\mditf3po2ib''r
c\bufd5 nebulis ipiet oes meaf iteUigctie:creo tidef qp i prate oiabo
It ell mouere tolfitare q efl oirecte ca pctu |[_^2Cterea oc q6 fe b5 ad
Ttrfilibet indiget aUq oetcnninatc ad I? vt cjreat i actil : ^ li^arbi^bois
ad vtrfilibct fe babet«f«ad bonu z malu: ergo ad !? cn3 e|:eat I actfi pctl
idtget q6 ab aliq oetcrminef ad malil* ^arie afir Ij videf fieri a oiabo
lo pferii I opib*' makfico^ :cii ci'^ voliiras c octcrmiara ad maiti : ergo
videf q(5 mala voluras oiaboli cc5 male volntat] papuc I malefic^: t.
p6t lb:nftcari r6:p boc qd ficur bon*^ angel*^ fe babet ad bonii :ita mal'
angel'' ad malf):^ iUc reductt l^oUs ad bonu: ergo itle ad inalo €(t
m
mie perfVdanf* IC^^P^^^'Quia qudlto quoad ojtgmem moicficojsr
opem ^ndacur fuQ tnfluennam Uimmanfi cele(lium:olledicur q rtpzo
bacionem trifi erro2um:qut boc afferere condatr^Cplanetartoj;; genetl>
ltaco:um t fataltfi o;dmem ponennd boc n5 cd'c potUbilc quo ad jpmfi«
IRamflquenmnanejnmpdione
luminanficcleftta caufecur mpolb^
Tta'fi malcft'co^&tntncad otuerflcacS
tno2um attendendo t vericatcm
f<
det falu^do opo2Cet fub oifltncctone oifTerere: vidclicec (p moics bolm
af^denbus caufenf potell inrclUgi oupliarer«:aut neccfl'ario t fuffi'a^
oicacur p2imo modo tunc non fo
tenauc oifpofttme t coniingencet
btm eft falfumrimmobereticfi eo (f cb^idiane reltgiont adeo repugnac:
(p ectam vencas f\dct in talt enx>2e faluan' non pordlf'Aacio^H^uin cm
ponic omniaa denbus neceffano euenireiiam rollic men'tum:? p co^
lequens Demenmm:toUtc r gractam: z per confcquens gloitam.Zum
qutaboneflas mozum per buncerrozem p2audtcium pancurtoum cuU
^
^
pa peccantts in f^pdera refundinir : Ucentia malefacicndi fine rep^cben^
none conceditur: z bomo ad adoz^dum z colendum f^dera incuruatur*
j0i autem Dicamr moies bominum a oifpoflrionibus ffderum variar<
otfpoftn'ue t contingcnter:fic potcfl babere vericarem: quia nec rati6<
nec fidet repugnat.'pianuin enim efl (p oifpoficio co^pozis vana muU
facie ad rariationem aO^ccionum z momm anime : vcpUirimum
enim anima complejriones co2po2i8 imitamr : vt ointur in fej: p:inci^
•*
mm
pf^s^t-Jndc z colcnci (lint iracundi:t fanguinei funt benigni: t melanco^
lid funt inuidi:tlcgniatici pign*l^oc autem no efl ncccflarium : anima
enim oominatur fuo co2po:i:t ma;;ime quando eft adiuta per gracia5:
multos enim Tidemue colencos manfuetos z melancolicos benignos*
£luoniamergo tirtus co:po:um celeftifi operaturad miprione z quaU
tatem com jJlejrionfi.^inc efl cp per confequene quodamodo operatur
ad qualitace mo:fi: valde tn oc loginquo: pr cm racit ad qlitati c5ple
icionis ;^r' nature inftriorj cb ^^fftder^Qn Sug»v»oe a«oci. i folutidc
cuiufdd qjliois oc ouob^ n arrib (\ fimul infirmabanf t curabanf :cu5
(|rebaf vn boc ciTet inagis coniendac rationc f pocraris (p aflronomi*
ypocras em mditttp |J crat ppt fUitudinc pplc|:i5i6«fit aflronom'^ re*
fpondit: (p erat.pp^ idctitac^ pflellatiois*
rndit pbFflc'':(\a
caufam reddic magis ^pzia z magis ppinqua*Sic ergo oiccdu5 (p im
^fliones fiderij aliq mo oi^onut ad malicta malefico^^ ftt^dcali^ infht
'
m
cnttalcoj^ co:po:ib'' pdominaturponueadbmoinepbada
ad alia
opa quecucp viriofa feu ^cuofarq tn oifpoficio no oebec oici ncceffaria
prima z fuffiac8:fcd remota z pringC84'»Hec valet fx
obpceret pf^m
11406 ppjie^clcmcto:;^: vbi 6c (p regna vacua facta Umt z terrc ocpopula
te apud coniunctionc iouis z fatumirarguendo quafi: quia raUa ep libc
ro arbitno ocpbendeb3t boi5: er$o etii influSrie himinann fup li*ar«
pl^Q fug ^ oict6 no vuU intmcre
l^f enc cfficatia tiRndcf ciu
bcle«
J
leudKo
n
V
fO* XXIII
nil non potcrant refidcrc rth'us mfluentfc conrtellaticnie ad oilTcntfo*
nem mcUnanristfcd qm'a nolucrunt quia ficut ptt>olomcu8 in almagc<;
(lio*J5apicn8 l?omo oommabif aftrts cpuis cm conmnctio iouis t fa*
tumi CO (J? fatumus \>Qb€t influentia mclancoUca t malatt mpitcr tal
dc bon5 pocell ad npam vcl oiTcojdiam boies incUnarc: lUi tamcn
cltnattont l>omincs per Ubcrtatc arbtcrij poflunt refiHere z valdc raa U
tcr cum admtozio gratic ocn IRcc itcrfi valet ft qm's obijcercnoictuin
a>amaf«U4tj*ovi*vbioiat £onllimunf multotienscometetfignaq*
dam moms regfi^tlefpondcmr ein cp etia fequendo opmione KJama*
qui fuit: vt patet in pdicto libzo conrrane opmioms vie pbilofoplbicc
ftttc non nil>il per )?oc concluditur quo ad neceflitate acruum bumano?
nim*£)pinamr cm 2)amar<p cometa nee naturalitei generatur nec eflr
vna DC rtelUs mftrmamcnto pofttis: vndc nec ciuc ftgnatio ell natura
lis nec influentia* 2)icitenl(pcomete nonfuntcp t?i8 queapzincipio
gcnitafuntaftTa:fed oiuinaiumocfm ipm tepusconlhiuunttruTUis
oiflbluunM^ec a^amaf* T^jcnunciat aot oeus c rale fignii moite regis
magis cp alio:fi:tfi 4a eft perfona comunis: tO quia potelt tp \>oc oun
mrbatioregni«2)e cuius cuHodia magis folliciranf angcli pzopter coj
mune bonfi:quo^ ctiam miniftcno t gcnerantur z oiflbluuntur * Scd
nec pbilofopbojo opinio obftat:qui oicunt cp (lella cometa fit impflio
calida t ftcca gencrata in fijpeno:i parre aeris p:ope igncm:c|: cui^ va
33 po:e calido z ftcco globus illius vapozis adunatus apparet corpus irci
*
le^'^artes afit illi*^ vapojis oifcotinuate circa illu globfi z longu ^tefc
infuis e)ctremitatibus illt globo coniuncte funt quaft cius come z fm
Ibanc pofttione figniftcat z caufa no p fe fed per accedens mozraUratcm
pzoucnientem cp inftrmitatibus calidis t ftccis^^Ct quia vt plurimum
oiuites nutn'unmr calidis z ficci6«3(deo illo tcpoje multi oiuitcs mo^
riuntur inter quos mozs regiim zpiincipum eft magis notabilisx t
Ijicc pofttio nec oiftat a pofttione E>amafce«ft quis bene conftderat:nin
quo ad opcratione z cooperationc an«eli qua nec pbilofopbi ejccludere
pofTuntummo vbi vapo:es nun^ in uia ftccitatc t caliditate ad genera
dumcometamcurrerentadbucoperartone angeli fcpc concurrercpa^
bent caufts p:edicti8 ftcut z ftclla que fancti Zbome oocton's n*anfttu5
indicauit que vticB^non cp ftiperis in ftrmamento pofttis p2oft li)t
:
fed
operatione angeli ej: materia aliqua pjeiaccnte fbimata t officio pera^
cto iterum refolutafiiit^t^nde vidcmus (p fecundft quamcunc^ iftarum
opinionum nullum pcnitusbabcntceli luminaria Dominium fiiperU*
bemm arbitrium:vnde nccconfcqucnterfiipcr maliciat mojcs boim«
CDRotainfuper quare aft^ronomi vt fepius vera pjcdicunt z (p co:um
iiwiaa vt plurimo fuper vnam p:ouintiam aut genre vnius ten e eue^
niuntfl^ius ratio eft quia ciufua indicia fumunt ejc aftris: que etiam
^b^maioje influentia capicdo pzobabilio:^ n5
neceflitantc in acrib'
l^oiingencraUV ftcut vniwe gentis vclpiouintie $inpart;ic«lanbw9
C
xnhd rfonetquia maio: effect* flcllarfi xmpiimif in tota xnS gctitej
4$tn vnfil^Iemtt ()a maio: pars gentts vni* magie fequtf aflVcc^ na^
turales cozqis cp vn'' fingulans l?6 : ideo rc « fed k>oc tnadencaitter eft
tactfl*ClSwtJda via p qua jpfata noftra catIx)Uca alferrio oecUraf tit
jj repioban'onc erro:Dgcnct|?liacov t oca fbztunc colentifi marl?cmart
co2U*3^e^bu8
n
3ift«vti^*ecl>i*ca4|c*gcnert>liact
okunf ^pcer natahu cd^
Hdcrationeiydenl qui vulgo matl>cmanci oioinf^^wmna vcro vt ibi
dem otac ca«n*a fojmtns nomel>abere oicif quafi oea quandd res |>u$
tnatias varies cafib'' t foixuitis tUudenc^* l^nzccci appellat eo cp paft;
hm in quoflibec tncurrens fine vllo cjramine mtritojf> z ad bonos z ad
males venic^l^cc Jfxdo*&cd talem oca credere aut cp (efioes i cozpib^
^creamrj q ep malcnco^fi opt bus inferunf no ab ipis malefi^as fed ab
ipfi oca hztunc pueniret ficut I idolacriauta z afTcrcre maleficas ipas
fld boc cffc nacas vc caUa ^ eas I tnfido e^rercen poffint: fltniliccr a fide
alienfi epifhc tmmo z a c5t pbtloropbo:;^ tradindeifl cui placer Ifpinat
^co:c fanccu hari* fumme ftdd cocra gctiles^q^lpi:?: vi)«et fequctib"^:
7 inuentet pUira:Ucct boc vnicQ ppcer cos i\ tbzcaflTs copia libioj;^ n5
lbab€t n5 videf obmitteiidu:q? <^a i boie cria fiint tt ibi notaf q a tnb^
celeftib'* caufls oingimfivolutacis acftinteUect^ acrusit co:pisacc^
Suo;^ pztnctpiO a oeo tnl z iniediatctfeciidum ab angclo:? cerciu a cck
ico:pe oirtj^tf/lRieUcciocs r volOtarcs Imediatc a oeo I bonis opi^
bus oirtgunf oicece fcpajra«'^20ucr«^|:Tf Co: regis fupple quod inaio
ri pot^cia videf pofTe reflflere eo minus ali) no po(runt:(ia In manu oni
t quocflcp voluertt inclinabit illud*£c apl's«3>c^ 4 operaf in nobis vel
Ic z pfVccrc p bona volfitatc^Cognirio ?9o burnana itci Icctiua a oeo mc
diancib'' angelis ozdinaf«i$a
q ad co:palia ptiner ftue fine eirterioia
flue inccrioza in vfum bols veniccia a oeo mediannb'' angel is z celefh'^
Ibus cozpojib"^ oifpCfanf^^irtr em beat' E)ionyfi'.ii<)»oc oi.no»q' co2«
nccefltcare infvren
po:a ccleftia Tunc caufe eor q in boc mndo fVurind
tta«i£c cfi bo fit o:dinat' Pm coip'^ Tub co:pib' celcflib'':f»m intellectuj
oeo
pot
cotingere
angcUs:^m
voUmcace
aut
Tub
cp bo fp^eca
fub
vcro
<n(pirati6e oet ad bonQ z illuminarioe boni agelt oucat afftaide co^po
rali ad ca ad q influentia luminanfi ccii inclinac : vc 7 flc ta volucas
intellectus malicta z errozib'' inuoluanf IRo eft aut poffibile bm5i er?
rojibus (jib** malefici irretiti funt e|: influenriis luminanfi celi inuolui:
licet ad f^indcndil fanguine vel flirca aut latrocinia vel etiam incotmcn
illis incltnari: flcut etta alia
cias pefftmas ppetridas poffit quis
q
dam naturalia*i£tia vt i(5uit!'*in oe vniuerfo oicit: cp per eirpenenn'am
^
m
$
t)aberur fl meretni: nititur plantarc oliu4 non cfficit tructifvra : que rii
per callam plantaca fVucnf^racfificif*i6c aU()s ctii medtcus in fan^do
7 agricola in plantando z mites in cirpugnando aliqua tj: impfiione cc*
Icfhscoipoiis ctificific : que alf)eciacafdS artes babenres tf iccj c non
rcp;obacionc l^taUum ef)lciua«^bt
f^mutC^^Ttiii
minmmxQf
Buemo
M
V
fo.xxmi
dum (p famm ctTc aliquid vno modo catlbolicc afTcn'mnalio modo
aflercrc eft ommno t)crctico»0i eiii tacwni ellimetur crtc f m tflimatio*
nem qiiomndam gcnniium z end quozodam matbemarico^z :qm puca
tiotif
banc <p ep vi pofttioiiis ff deru caiifaremr mfaUibihter omerficas moj;^
ita cp talis ettVccref nectiiario malelicus vel vtrniofus in mo2ib^:quia
talem efi eflc caufai ct xis q in oifpofttione fpdcrO fub qua talis tel c5t
ceptus v^natus cf!etcdp:cbSderef:T ida Tim vocauerfit nomine fan*
30ed (^a ifta opinio n5 tin eft falfa imo beretica z omo octcftada ppter
incoueni^cia q neccflaiio fequerenf : vt fup:a tactfi etV circa rep:ob.Jtio
nem pnrni erroji8:<la videlicet tolleref ro mentiroemerin: imogfc
t glojie t q? oc*^ maloj{& noftroju auctoz eflet z plura alia* 31deo tutfi ftc
oino t efiitaf ()a nibil eil: fm qua acceptione etia 45:eg* otcit I
met^
tf^ptpba«Sbf!c alideliO coidib'' vt fatti alic^d eile oicat:z licet bee op<
nio videaturead^ efle cd pma q eft planetano;?:t boc ppter eade incS
uenienttaq vtrobicB cemuturttniunt oiueife quantii inter fe oiuerftfiV
cantur vis ffderii z influjrus gnalis fept^ planetarn* &i aut eftimetur
fatfi effe fm quadam oifpofttibn^ due ozdtnatione caufarii fectidarfi ad
16
pducedum efftct'' oiuinitus puifos«l^cmo fatfi vereeftaliquid:eo
jpuiikntiz oei p caufas medias e^requitur fuos eff^^ctus* Jn illis videU
cet que fecfidis caufts fubduntur licet in aliis no vt eft creatio animarfi
glo2it\catib z gfe collatio*Zficet etia angcli ad gratie infufionc coopari
pofTunctntellectfir voluntaas capacitate tUuininado z oiTponendo:t
lie qdam o:dinatto efl^tufi vna z eadc oicinir puidetta t etia l^tu«St'
ctn c5ftderatur vt eft in oeo He oiatur ^idenna:ft aut Pm cp eft in cau
lis medps o:dinaf is a oeo ad effVct' aliquos pduccdor. fic babct i onej
fati^tf^tbocmo :6oe4oqucs oc tato«iii).oecorol'«oicit,<f'aru eft rebus
i?iobilibus inberens oifpofltio : per quam 4?utdentia fuis qucc^ nectic
oidinibus* S^ed tamen fancti ooctojes boc nomine vti recufauerfi t p2o
pter eos qui illud ad vim pofttionis ff derum reto2quebant*l'?nde Muf
gttftinus cjpitulo quinto oe ciuita.oci oicit» 3>i ^jpterea quif<^ res btt
manas faco tribiiit: quiaipfam oei voluntatc vel poteftatc fatu vocat
ftntcnu'am tcneat z linguicozrigani^atet etia er pmiflis tacita refp5
flo ad queftion^.Bn ola f^co fubdantur : 7 an etia maieficoj;^ opera illi
fubdantur«£iuta fx fatu oiatur o2dinatio caufarO fccOdaru ad etiectus
otuinitus pjouifoend^ft vbi oeus oifpofuit p caufas fccQdas psodu^
cere effi^ctus tale8:flctnquantn fubduntur fato : id eft fubdfiturcaufls
fecundis fic a oeo o:dinati8 vt funt influenne co:po}i>m celeftium* £a
vero que a oeo immediate ftut:vt eft creatio rerum glo: ificatig fubft^
tialium fpirituatifi z alia bmoinon f» bduntur«i8t boc eft <p oicit J6oc#
tins vbi fupjaiqp ea q funt p:ime peitate ppinqua tatalis 02dinis mo^
bi4itate e|:cedfit#an maleficojjtopa (^an6 fubllint fecudis caufls:cfi ta^
Ita jp ter curfum co^m r 02dinS nature euenifit* Jdeo nec lato fed caufl9
Ali^ quo ad eo^ oiismm nece;flarto fubduntur*
|baitiap:imc
£)nfcqucntcr <pntcWniH\odi malefi'co^ opera poffiint
mt caufan a fubdand^s feparatts que liint moto:c8
ozbmm feu cozpoiibus cclcfti6#£uui8 opmiois fUit Muu
ccnna t fm fequaccs bac rationc mon:quia cm fu bflantie
lUe fcparate altiozis funt virtuns anunabus noflns t ab
fua imaginanone ad folam quandam
fpfa anima intcrdum cfi ftienc
9ipp:c|?cnftoncmmtcno:cm circa aliquod cjrmnfecuin tminutamrcw*
pus p:op2imn inter dutn etiam alienfi feu cFrrinfccu: verbi grana*;ait^
^tiuie ambulans fupza trabcm in alto poflcam cadit oe fanlt: quia tma^
ginarur cafum cp nino:e: no aficcadcrct ft cflet trabes ilia pofitafupcr
terram: vbt cafum n'mere no poft'ct«3(tem ad folam appbcnftone anttne
tfncalefcit corpus vc in concupifcennb^ xc\ tracts : auc etia tnfhgidaf
llait in n'mcntib'^ looted ctii immutan ad altquam egrinidinc puta
ftbjem vcl lepzam c^: fozti imaginatione z app^?cnftone ad rales cgritu
dincstT ftcuc circa coz pus pzopzium ita tnrcaalienfi:vt ilhid immutc
nir ad fanitatcm vcl cgntudincmiz ]?ic ponit caufam etia fafcinatiois
c quia fm iltam pofttione cfftctus malefic
DC qua fnpcn'us tactu clt
canim babercnc redud ad mocozes oz bium licet non pzenfe ad ipfa co2
poza celclha : idco vltra ilia que ibi tacta funt oicam*^ adtnic (p talia ftc
contingerc eft impoflibile: quia cfi motozes ozbtfi flnt fubftantie inteb
t f m voluntatc: quod patec er
lectualcs z bone: non tarn Pm namra
ea^ operationib*' ad bonfi totius vniuerft*3|Ua afit creatura aims ope
magice operationes fiunt:t ft ft t bona fm namri: n5 tamen poteft cifc
bona ftn voluntatem : ideo non poteft effe idem tudtdum oe ambabus
fubftantijstigt (p non poteft effe bona fm voluntatemtpzobatumHam
pzeftare ^atrocinifi aliquibus in t>tj8 que fiunt contrarta virtuti no eft*
alicuius tntellectus bene oifpofttittalia afit finnt in ^moi operationi^
bus maleftco:;t»ff ifit etn vt in fecfida parte opens patebit plurima bo*
micidia:fomicatione8:pueroj;&r iumcntor occiftoncs t alia malcticia
pzocuranf^ t-Jnde vtcntes t>is artib^ malencia malefaaedo vocanfzno
eft ergo bene oifpoftta fm ?^cute talis intellectualis natura : cut^ aufU
\io bm5i atTcs malcficaru innitunf: licet no ftt bona fm naturam:quia
babet effe z illud oia appetfit vt cuilibet intuiti patet^Jte n6 eft inteb
Icctus bene oifpoft ti familiar^ effe fceleratis z eis patrodntu e|:bt berc
7non c\bufdam ?^tuoft8.l^ut^ afit opibus maleftcoj;^ vtunf t^oies fee?
lerati:quia a ftuctib'^ eoj;: cognofcunf Su^rtlio afit fubftantia^ozbes
mouentifi in bonfi q li bet creatura inclinaf a natura: licet cozrfipatur o
accides:fepe ergo ille fubftaric no pnt effe oziginalis caufa malcftcajjt^
Cl'^zeterea intellect^ bene oifpoft ri eft rcducere botes in ea q funt bo
mini ^pzta bona q <\dem funt bona r5ni8:abducerc ergo ab tftis t per
trabere ad alia minima bona eft intellect^ indeceter oifpoftti«l^er bni^
flfit anes non Mpifcunf botes aliquS pfccmm in bonis r5nts:
q flmt
fdetie z i^mmif^ x (ibufd^.mintmi8 : vt ft^nc dept>enftoe8 z eirei dtia
02trt
iJ
m
.
^udKo
S
V
fot
XXV
fttwsfm itcllcftfi qm'^craliqiiafcclcrac5mffrap:ouoca1fadau|rilium
aUcui tvrcdum«B?ocautefitm ilhs artib^ nialefico;umu»am xt patebic
in cfecutione baru fidcni abncgancnnnocentcs pueros occidfit* Sub>
Hannc em feparate que funt ojbifi motojes pzopter fua bomratcm n5
1)18 maltficps aujciliu pjcltant Concludendo ergo qp |?umfmodi attes
ftcut no polfunt a cojpozibus cclcfttb^ : ita nec ab eo2um motozib' oiU
n: t aim neccfle l>abcc o:iri c|: aliqua virmtc alicui creature collate* et
illa etiatn non poteft efle bona fm volfitatemth'cet fit bona f m nature:
ct tjuiufmodi creamre lint ipft oemonesrrelmquimr cp coin virtutel>u
-iufmodi ftant:niTi tb;tafli8 adlpuc obllat friuola efttmatio: cp ep \>omv^
malicia concurrente fup maleftcojum verba comminaco:iarima*
gines rcpofltas ad certu locum virtute quadam flellarO fequerenf vt
Terbi gratia quando malcftc*^ oiceret imagmem aliquam rcponcdo: fa^
ciam tc cecam aut claudam t tx)c eucniret* Z'unc ideo eueniret <p talis a
mm
fua naciuttatc ep virtute (lellarum fojtiretur pje ceteris l>ominibus ta?
lem virtutem quantficuncg alp talia verba p:oferrent et eflent in(tructi
per oifciplina ad p:oferend6: adt)uc tamen efftcaccs
l?umfmodi opc
ribus effe non poiTent^Bd que fingula refpondendo occlarabtf "^Jimo
cp ep malicia l?ommfi bwiuimodi effecnis caufari non poflunt* Becfido
cp nec e]c voabus quojumcunc$ t>ominum concurrente quacuncg con^
ftellatione : etiam ad quafcunc^ imagines*
yr^\r^ pjimo cp non ep malicia quatumcuncB l>umana pofRnt ozin*
m
35
/LJ,l?uiufmodi maleficozum opera fic &eclaratur« iRam maltda ^oo
\
I minis ftue fit l>abitualis:inquantQ quis ej: frequctatis actib*
^^=^acquirit l?abi'tQ inclinantS ad perpetranda peccata no ejc igno?
rantia nec e^: inftrmitate* vnde cenfef peccare ejc maha'a • Z3el fit actua*
lis maliaa que oiaf ipfa mail electio que etia ponitur peccatu in fpiri^
tumfanctO: nuncg potefl circa ipfum maleficum tantum efficei-e
talia
opera vt funt imutartocs eUmctoJum x lefiocs circa cojpoza indifferC^
ter t?ominu et iumctojit abfcB^fllltcnaaUcui'^ altiojis virtutj puemit
qd oeclaraf pjio ec pte caufetfcdo ej: pte efftcf maleficialis lRa5
qd no poteft t?o efficere abfcp maliciarputa p fuanaturalia iminuta:m(
nus pot p ipfa naturalia ia oimTuta:l^tet«dj i5 fit f^x!> actiua etia oi?
mluta*S5
p pctd qlitcrcficg p malicia comiffa oiminuif \ bonis na?
turalib'':pbaf aucto:itate Tr6ne«lRa oio«nn4ca*oe Di*no*oicit* i^lu
€ effect^ naniralis l?itudi9«t loc^ruroc malo culpe* Vin et nemonofccs
malu opaf liludiqd fl opaf ej: oelvctu opaf iRo nc* Sicut fc babet bo?
nu gfe ad maid nanire: ita fe l>abet malu cuipe ad bond nature:^ p gra
tia otmmuif malfi nature: vt fomes ti eflincllatio ad culpd«ergo p oxh
pa a fb:tio:i oiminuif bonfi nature^lRecobftaf fl oicaf oe fafcmatioe q
interdfi
ej: inuultuatioe feu Kpcctioe alicui'' vetule maliciofe pu
cnl afpicictis* vn puer unutaf t fafcinaf :q: ficut fup tactn edit? tmmo
cotingcre poc circa pueros i?pf tenera coplejrione « l^icailt lo^nmr oe
^
W
^raf
0
Dill
C
copo:um qmmcuncp l)ominum r lumcrozum ac cttam elementozum ad
gradime immutatides* Bi (^9 vehr lan'^ mrelltgcre mfpiact ooao2e5
fancru in qlhdib'' oe i?wlo»l-Jtrfi pcccacfipoflit cozrupere tora bonu na^
turc zc*£p patrc ocnicB t'fltcr«fi tnalettcialiD oeclaraf iRam ej: cflrcn*
bus oeuenir cognuione caufe*ande ficut lili effect*^ q ad nos ^ tmnt
f cer oidinc nann c create nobis note p virnire create ncbis i6notc.hc5
,
m
no
,
ftiitpp:ic iniracula ficut ilia dfiuntptcrojdinejtotr^ nature create
2lia Pin poteftate operaf ille di eir fiip ornne ozdinc ruti*^ nature create
q efl oc^ benedicr^:aue»Pm qua acceptione oicif* Xu es (\ fade mirabi*
Ita magna for'nta z malertcialcs effect^ oicfitur miraculofinnquatO fit
lint abali£[caufa nobis ignotaz pterojdinc nature create no bis note*
€f quib^ eUcif virt' co:po;alis l>onimi8 ad buuif modi opa caufan^
da no fe ejctcderc pot que fcmp t>oc t>-ibet vt caufa cu fuo efftctu natura
l\ nota fit naturaUtcr abfcB admiratioe: ct <p effectus inalcficiflles poO
funt ahq ni6 oici miraculaimguatum notitiam buinanam ef cedfit:pa*
tctcjc feipftsKunaturaUterno ftunt:patet tperoinnes occtojcs pier*
m
libzo^ljrjrjriij.qllionatvbi: oicir* i£>: magicis ambus
miracula plerucB ftmilia illis miraculis que fiut per fi rues ocu itt
eodc oicit* ts^sisi t'm^t miracula p pnuatos ptracf boni cl^iif
(hani p publica iuflicia:mali cbnlliani p figna publice iuftine que oia
lie oeclaritur*
iuflicia oiuma eJt in roto vniuerfo : ficut lep publica
in ciuitatc* Uirv^ autc crcanirc cuiufiibet in viroiofo fc ta bet: vt virt^
aUcuius pziuatc pfone in nuitate* 3deo boni cbnftiani: inquatum per
oiuinam iufliaa miraaila ftciuttoicutur lacere miracula peipubUcani
Miltiaam»^!>agU8 autc: quiaopcratur ejc pacto inito aim oemoe: oicu
tur operan per p:iuatum ptractum:quiaopcratur per oemonc:qui fua
naturali virtute poteft facere aliquid ptcr oadine5 nature create nobis
note:pcr virtu tem creature nobis ignore: et erit miraculum q ad nosr
fed no ftmpliater^quiano pocoperari pzeterojdine totius nature crea
te^et peromnes virtutes creaturarum nobis ignotarum^
ic cm folus
ocus oiciturfacere nuracula»3u^ta illud* tu es oeus qui fjcis mirabi^
Ita magna folus • i^ali autS cb^iltiani taciut per figna publice tufttae:
ftcut inuocddo nomen cl?:ilti: vel ejrbibendo aliqua facramcta fi cui pla
tim augullinO
fifit
Itcrfi in
2)
S
cet infpiciat fanctum iTbomam in p:ima parte* queflrtone* cp'h articulo
quarto* poteft eciam attendere ea que in fecunda parte operis capitulo
Jcpto oeducentur intmus* Cl*C<5n<equenter q? nec per voces et verba
concurrence virtute flellanim*
cp ncccp vocibus qrumcuncfebominu cocurrente qua^
cuncB pftellatione Oiper quafcunqg imagines* IRam cu inrelle^
Oftmum
ecus bominis bui^ oifpofinois cH q> eius cognitio er rebus
caufatur:cfi intellwente neccfic
fit fianfinata
fpecu lari*
1R6 eft
ems pditio:cp cp ftia pceprioe feu intellectuali operarioe mtrinfeca vb<
fllam fola p/^ba eppjimeret vw »b ef era t?abeat caufare;aMt
pceprio
^udWo
S
V
fot
XXVI
inUlkcms CFfncfTa g verba
l?abcrec co jpoza frnmutare rales etn
mmes talem |?abcrcc vircuternd elTcnt nobifca vni'^ lperici:g equmo
ce oiceretur lx)mie8* dl^Jeterca fi oicaf :(p tUa efficmt pcr?^ba pair^
rccc virmte HcllarO a natimcate* cJnde pcingit (p p2C ceteris loomimb^
oum p:otemnt ;^ba:tp pcnlla aiiqutd efftafit:nim tam€ali| etiam ^fc*
rentes eadcm:n6 poflimt aliquam trafmucanoncm efftcere: quia virt*
flellarum a natutt tare eis no oefeniic* l^tet qc pzecedetib^ i ita efTe fab
fa ep rep:obart6c triurn erro:um planetanomm senetl)haco:fi et fatalS
oidinem ponetinm* Cll^^eterea cum verba ejrpjimfit metis pceptunu
et cojpoia celeflia no polTunc impa'mere tntellectfi: nec etiam eojfi mo^
to:es:mft p fe abfcg monoc co2po:6 celeftifi vellet illumiare mtcUect0
et boc foiummd fteret ad opera bona: quia ad mala perperr5da n6 illu^
mmatunntellectus: fed obumbjatur: qd no eft officium bonojum fpi
ntuumtfed malo:um*3Ideo patet cp ft eo:um verba ahc^d efftciOf : 5 n5
eft vigozeaiiauus cozpojis celcflie^fed alTiflctia alicui"^ virtutis intel
lectiue que etia et ft ftt bona ftn natura?n:no tame pot efle bona f m vo^
luntarem mquatum femper ad malum macbinamn et talis cnt oemon
vt fupza oftenfum eft-4 ftt cp nec per imagics pofTInt talia efficere quafl
cozpoia celeftia fup ipfas aliqmd inftuerct : quia Iwiufmodi imagines
quatumcucg caracteribus z figurts funt inftgnite funt effea' bominis
operitis per artem Celeftia ante co:poja efTectus cmfmt naniralcst
33 cuiufmodi no funt effectus malefico:?^ qui oicti tur maleftaales : vtpotc
in malum creaturanim pzcter cofuetum ozdinem nature j)ftliente8«vn*
de nibil ad |)pofttttm* iLl^zeterea fupza oftcnfum eft^ etia: (p oupliccs
funt imagiesiaftrologice et magice:que etii ad bonum aliquod pztua^
turn obtinedtim:ct no ad cozruptione ozdinatur* l^lefVcoj^ aut^ ima*
gines funt omnino altert^: cum femper ad nocumctum creaturaru et cjc
oemonft iudii ad aliquem locft occulte reponfttur : vt oefup ambulates
aut oozmientes leditur: vt ipfe malefice fatctun vnde t ab ipfts oemo
nibus efftciOt quicdid caufant : t n6 ej: cozpoium celeftium influcndis*
pzimum oictum Busuitini eft intelligcdum:cp
3d argumenta»
caufa oepuatiois bomls redit ad bols volfttate ftcut ad caufa5 e1fea$
gftacntctquc ppzit oicif effe caufa: nd ftc autc eft- caufa effeaO pmittfc
^Md
tcm vel oifpongf em vel pftliantc:aut jpctpiente quib*^ modi's fcj palia?
n'ue: oifpofttiue 2 pceptiue oiabol*^ oiar caufa peccati t oepzauatiois*
3Dc^ ant folumd pennilliue ^ mala pmittit^pter bona. 3Iuj:t3 fiugm*
in encbif«£)iabol^ aiit oifponit interi'^ fuggeredo pfuadct iceri'' t ef tc
n*^ acri*^ ft^imulado.l^zccipic afic bis ^ ei totalif fe fubdtdeft: vt (ut ma
lcfVci:c\b'> n5 eft^ op' inten' infti«an:g titi ejrten^ tc« <Jt p p etia ad fe>
cfidumtqp libet eft can fa fue malicie directe intclligcdo t ad pbarioes
patct eadem rcfponfio : quia licet rcpugnar libeio arbitriormoucri per
modii pcipicntis:n5 afit pcrmodii oifponctis.CI®d tevuCh(2^t^ ad
Scutes aut ad vicia oifpofttiue poftunc caufan ab influctt)8 cozpo:^ ce;
C
mof pso gda nawrali mclmatiSe ad viitutes bfianM rt
Ttoa:oBaautc maletVcojfi <iaej:ceduc coimmc ojd.nc
nature :iS(oillS
infUictns fiibiacerc n5 pofluntCjad quartu ide
patct^a
^ft bu
«wno:e acnuiin cojpoja celcftu: (j ilia opa no f.mt
bmnanrt?admucSI
<tt:ad qmntiup nioro;c8ojbiQ poflint imprnere in anias fi
immediate flc im pmfit Ulumin4d0 ad bonii ct no ad
malefi ci j vt
mt& elt.S. aOt mtelUflaf m£d.ate:tfic ui^ta mflueS
co pojO
mum impumnt indirccte t oifpofitiue. Sd fey tfi-ljoc (p^cmScs
ad
ta augmcta tone bomics vcjrat c6t.ngtt pjoprer
oio . ^i.^ridem ad
boc vt mtamet creamra oei U, lun4 vt ^lero.ct
CbafSftS
t. Se<
rtdo: qutano poflint opan nifi mediannbtts
naturalib' virtutibu^^^^
fupja oictu elV.Jdco cdliderat cojpoju
apntudmes ad cfftct "Sdufen^
dos.et(iacerebzu eftbumtdtmrnii onm:u5 part.O
a^tlS.
lefhfi ct capif
intcS
3a
X'
w
cojpSt
ruappjietate babct mouere bumojes-Jn ctrebjo
afit pcrficifitur vtrS
augmJta lune ptuK to "is fe^
^s^mfJsl^^^
tanam qu4do conftdcrat cerebju ad boc oifpontfi.
Sd altud* a> oemo«
aduenm
mo vt bomies m bOc erroji indurft cp crednt aliqd nume «1c i ftelKn
Sertdo: ^a c6ftdera-t fm aliquas coftclUtiocs
ZtenS wpoialci^
Pm certa
J,
S?:^Jl?i*^*'^^'''?«'ft«'P'<>'ib"6aduocltur^^^
cit aufliiltm'.jrjrirvi.oe cuiitate
oei.fkr varia genera laDidfibCTbara*
Iifflioju an malm carmmn z
mltnim^? muficljB oemScs
nSvt anialia c,bi8:§ et fpmt' fign.snnquitfi ft?
«S(aluSr
'P" fi'Woipidi^Xamc q: fept obftcif ^oemS
^^^'^'"l
poflUnt ipediri B"H*'
berbas t barmonias a verati6eSnQ-Vt7n a?
MB
suiq ponent efltcf maleftcialeo
pducere
o certas berbas t occttas caiL
portuncimpmere inbuiurmodf rescwpoialeT^
eftrt^SSSSes
tn «pft6 ocmocs ad.pduccdu bumfmod.
effew' mateftcia^ra^dcolf
n»8 ^fit refpodedfi eft aducrtcdum (p berbe
vt barm^rt^o wflbw
I
2il»rli?"''
'''''
Cmitteref a oeo vel angelts bom8:poflunt
Olfpoftto
hvai«,tA^i^^
Ills
mtJditaddMcere
uimim
ad iKa vef anonc fine ad illud ad quod oiabo
qj m IwmJe oiTpofttiois c5trane.l|«wortbolB8
^udlio
S
V
fol
XXVII
potdt vcjrare intldus pai1T5e tnel&oltca "tominl offpofltum ad Him
quam l>omtnem pcrane 0tfpofict5i8«Cemim cft^ aurem:<p t^erbe t l^r
monie mulntm pofTunt immutare otfpofirionS cozpozis* et e;; pfecttt^
moms fenfuaUtarte:!^ pacec oe \^bie cum qdam mcltn^c ad lentil
qda ^dcrtHin^ct ftc oe aln8*^cc end paret oe l?armonc)8 p pttti*Tt<i«
vbt vulccp oiucrfc ibarmote ^abec puocare oiueriae pafllo^
nes in t)omle«^oc ectam refert l6oettU6 in muflca fua* ecauao: oe 02«
tu fcteciarum:Tbt loquto oe vcUtcate tntifice otnticp valet ad atrddu5
cetens pa
Tel alleufandum omerfae tnfirmttace6«T ica patere pored
ribus fit vepatio oebilioj* IRon aurem video qmo t^rbe vcl ^rmonte
poflTnt tn Ipomine otfpofitionem aliqud caufare : ppter quam 1^5 nullo
md pod'ec a ocmoe vqrariift tani£ penntrtcretunquia 3:)tabolU6 mout
do folum tnom locaii vapon t ipfos fpinf ino: dinato motu podet l?o
poltctco:;^*
mtiiemnmlcum ve|rare*i^erbeaucem vcll>a! moienuUam oifpofictonS
caufare portent in bomine fua natnrali virture per quam pl?ibctur oe^
mon pzedictam c5inononem facere*Cdttn^it tam€ quidoq; (p oiabolo
n5 permittif l>ominein ve|;are:ntfi veiratioe ita parua q> per aliqui tb^
ptrarium tolleretur totaUten et tunc aUque t>er be
tel t>armdie poflcnt corpus bominis ita ad cotranum oifpcnere : <p \b
totaiiteratnoueref*
verbi gratia* H:)iaboUi6 qu^do<B pofTet^
la vejpatio
tern oifpolinonc ad
^
l?ominc vejcarc vejcatioe tnlhaeita ocbiliterqpjpaliquas I^crbasvel
l;>armonia& q baberent caufare oilaution^ et otfnifionem fpiriruum ()
funt motu8 ptrarp trilticie totaUtcr amoueretur ilia tnfticia* 0; aute5
Bu0u(hnu8 lib:o«j^*0€ oocm'na cb2iltiana« pdemnat liganiras z qda^
alia oe qttibU8 tbi^oifniitu8 fcnbit : l^oc attnbuS8 artt magice« l)oc efr
qd
quotum ad illud qd n5 polfunt fua naturali virtute« qd pat5 tp
l>oc genu8 pertinet omnes lljgature atq; remedia que tne^
»int ftc«
dicomm cddemnat oifciplina* 3(n quo fatis patet (p ilia pdemnat qui^
ad vfum refpectu cuius no t>ab^t aliq^uam efficanam ej: fua natura
li virtute* £tuatum autem ad illud quod«f « t^egum capitulo* vt* t»bc^
tur«£^ faul qui veirabatur a oem$e:alleuiabatur quido IDauid cftt>a^
ram percuttebat cozam eo:t cp fpiritu8 malu8 recedebat tc* Saedum
cp bene verum eft cp per tactum c^tbare virrute naturali illiu8 l>anno^
niealleuiabaturaliquatulum afHictio i^auUs: inquantumillalTanno^
nia aliqualiter oulcozabat appetitum eius per auditum: per quam oul^
cozationem reddebacur minus aptus ad illam ve|:ationem«0ed cp fp<
}^
Bd
mm
ritus malus recederetquando3Dauiddtl>an5abat:l>oc eratp2opter
-vim crucis quod fat! tppztUt oicitur in glofa: vbi flc oidtuniCrat jDa*
ttid in canticis muficis erudirus oiuerfozum fonomm ran'onabilis mo
deratuf(B concentustl-initatem efl'entic fignificat que vartjs modis qtt'
die rcfon3t«5)auid ma lignum fpiritum in citbara compcfcuit: n5 quia
figno cruris qui in ligno cruris et con
tanta eflet vis in citbara : fed
damm cf tendone «it venamm gerebatur q iam tile oemoes efftigebac*
m
C CS^^QWf Qttoad ipCaa inalcftcas ocmonib' fe fubfirfcnrtbud
fccundum
^
X
\V
mem bjum*
iCiueflio
,
anncpa oimcultare q ad ipfas
^^^S^i ^
eft
vK
nialcfif ac
Dcmo«
mnibusfcfubnciennb' pUirafiipcr modO aggrediendi bumf
modifpuratiasponimr oifficulraruli^zimo ep parrc ocmo^
j^,£^ni8 2co2po2i8abcoal1Umpri;
—^
quoeleincnro
fit illiid
tbz#
matuin.eecudorF parte acPietan feing cum inMidc femi^
ms ab altxro rccepro^remoep parre t^pons er loci, an poriup in vno
tcropo2e$malterocj:erceai:. iCUiarrotan vifibiliu'i quo adcircfiftan^
tes fe a^icat* cr parce muliemm :an tantnniodo iilc que cjc buuifmodf
fpurciais i)cre3ntur a Ocinonibuo frcquci:antur.£>eciido:an ille que ab
objemnbus tempojepartus oemomb-^ofltiuntur.reirioran iimifll
02 nt in caUbus tpfa venerea ocicctmo.Md que omnia ad ^tne cfi non
nt refpondcdumteo qp tmmodo jjcneralitaii rtudem^ et fecuda par?
tcoperie ilia flngula e eo2um opera t|:planatur:vc partbic m.iii cap*
tPbi oe nogulie modis ficc mcntio. 3|deo ad leciidum pzmnpale
renda?
mu6» ec pjiroocur in ram fi agili fcjru boc gcnnti ;;fidic iijutinf fln,pli»
viris*
£caic
qllio
p2ima generalis quo ad codinoucs gineralis
qp
muliem5« Secunda tpeciahs cuiurmodi muliercs ainpluie miicnmmr
fuperftinofe et maleftce .itertiarmgulans quo ad ipfas obftctnccs
m
m
JO
que omnee alias tn malicta eyrcedun t
j^-i^ ^'i^ piimiim: cur in fepu cam tragili mulierum:maioz muM
M
m mdo
malencarum repennir $ mrer viros
:
et quidem in con*
ipfi
J5:''*^^""»^rginnentaocducere n6 eppedirrcum
eppcnentia
\.^tr^'Pi^ter
vcrb02um ? ftdedt0no2um
timonia tala feat credtM
.
,
ua»
tei
ptcamus fef um non
t>efpicteiido in
quo oeus femper magna frcit
witia: vtcdmndet qp oiucrfe a oiuerd^ fuper bcc afJignantur
rariones.
fcjemper tamen in pjincipali conco2dante8: vnde z p2o mulieni5 amfa^
mento ipfa materia bene eft p2edicabili8 affectantcg audire : vt ejrpert*
cntiatepe oocuit : oummodo oifcretepponatur^ iRam aliqui
ooctoses
tmlunn dPicunt enim
elTe in rerum narura^lingua*
cccienaitic^ et ftmwarque medium in bonitate aut malicia
renere nefci
iint:^ vbi limites fue pditionis ejtcedunt: vbi qncdam
apicem t fupze*
muni grada in bonitate aut malicia vendicat.3|n bonitate quidc quaw
do a bono regfitur fpiritu: vnde et optima funt*3in malicia vero qu^ldo
a maio fpinni rcgunf : vnde r pcmmaeffiafitun ^^e lingua em patet cfi
cius minifteno plunma regna fidei Cbnihane funt fubiugate.
vnde et
•ppltolis CbJifti in igneis lingui» fpirituiTancf^ vifus eft *
l^atecrtn
a«)8 rapiennb*' piedicatojibue quotidie lingua canO : vulnera t
vlcera
iangueti8 Hajari Imgentes^Jufta illud^iemgua canfi
tuo2um ejc inimf
CIS aiiias enpienres • t-lnde t oup z pater ^icatojum
02dmi8 in ftgura
camii latratis et accenfam faailam in 02e geftanri8 pjemonftratue
tft
?t iwo wcram vfqj ad pfenu babcat lupos bereticos arcere a gregibiw
ma
€ucmo VI
S
fou XXVIII
ouium £l>2iTK. l^tct t tp ^tidimA cjrpen'cnrt^: cp mi^ xiri pindltiB
Ungua mterdu infinito]f, ]^mint ftrages prepedtf :p:opcer q n6 imme
rico in eius c<mrnenddCionS«0ato«puer*j:«plura cectntc«3|n labi)S fapi^
cnns mucnif fapientia*iSt ircrfi»argcntu elcctu lingua iulli^cw tmpio
rum nit)ilo.3itcru««abia mfli erudifit plurimo8« c\ autc indoctt mnt
p
mo2timr« Cut'' caufa tbid^*):T')*fitbdif : quia l^mxs
ppararc animfi ec Dei gubemare lingua* %/t mala vero lingua inue^
Dies iScct'i«p|:Ti(t'lingua cercia multos comouic t otfperfit illos a g^ce
in cordis egdlate
eft
in genc5: ciutraces municas oeflru|;ic ec oomos magnate:;^ effbdic* £c
Dicif lingua rcrria eo^ qui inter ouas parres ptranas incauce vel ma*
culofe loqnmaDe fecudo fcj eccleftalticj^intelligc clericos et religiofos
in vrroqg feFU.£nfo,fup illud^iCieat vcdentes t emotes oe teplo* Bi*
cut omne bonfi a faccrdotiouta omne malfi ab eo c^rcdif ^l^ieroa epfa
ad iRepotianfi* iRegociato:^ cicric^ztp inope oiuitc ep ignobili gl02io#
fum quafi quadam peftc fuge* <gf beat*' aSembard' omelia*j:|:iii.fupgr
jA
Canti.loqucs oe clericis oicit* Si infurgeret aptus l>eretic':mittcrcf
fozas T arefceret: ft violetus iniinic'':dbfc6derent fe Ibjfitan ab eo boni*
quomo abqcient aut qmodo abfcodent fe«£)mne8 amin r ta*
inunc
men oc8 iniminioes oomcfhci t nuUi paciftci: ocs pjopimi ec ocs que
fuafunt qrunc^^r alibitlftodri placi facti funt l^ilati: noftri pall02e8
fiaca func tonfo2e8*i6c loquif eriam oe pzclacis religiofoiu5: qui oneni
grauia inferiojib'' imponunoigico autcm fuo minimo no tangei ent^iCt
j^zcQOiV^ in pallojali oicitORemo ampli^ in ecclefia nocct:(B qui pner«
fe agens nomc vel ozdinSfanccitacis babet.oelinquetcm nan(Bl?uc:re^
darguere nullus pfumic:? in epemplfi culpa vebemeter e?:tcdicur:qu3*
religiofts etia oicic be
do p:o reuerctia ojdini8:peccato: bono:af
atu8 augullin'' ad Z^incencium oonatilli* i^impliciter fateoj cbarica
ti vellrc coja oomio oeo nollro:(^ teftis ell Tup animd niea5 cp quo oeo
feruire cepi : quonia oifftcile ejrperr' fum peioieo ficur t non n^eliojes;
qui in monaiteri)8 oefecerurautjjfecerut.iDc mulieiuj vero maliaa
oifl'enf ^cc\^*ppv.']ind eft caput nequiu8 fup cjput colubii: t no tft ira
fup tram muiieri8.£6mo2art leoni z osaconi plus placcbitiqp b^bicare
cij mulicre ne$* £t inter plura que fequfitur t pjecedfit ibidem oe mu*
here ne$ concludit * :6:cui8 ell omni8 maliciafup maliciam mulieris
l^nc Ctrfo fup i^atb*|:i^*lBd eppedtc nubere* iOuid aliud efl mutier
ax
$
nifi amicttie tnimica:mefl\igabili8 pena:necefl'anii mali):nanirali8
ten
tario:ocllderabili8 calamita8:oome(hcum pcnculii: oclectabile oetri*
inentfi: malfi nature bono colore oepicta : ergo ft onnittcre ilia pcccatfi
tozmctum neceiTattu efl: vt aut oiuiittentf
ell.cii opoztet tenereaam
^
te8 adulteru fociam^xaut 4tidiana8 pugnae l?abcam''«^tulli'' ocniqs.i)*
Tbccozice oicic*t3iro8 ad vnnqdcpmalencu ftngule.i. plures (upidira^
tesimpelluc muliercs adou maleficiacupidicao vna oucittn.nlubzifi
cm vicio^ oim fundamentii iH auaricis* i ScjiCtiu fuie tvagcdiis. But
0
iiij
C
amat mt edit fnulicrml)il tcrrta ocdifle eft*
flerc ftmm eft mldacium
amo genera lac|j;imait l^ablturin oculis ltrTunaru3: ven colons \nu
inndurfi almd:muher cu Tola cogirar malaccgirat, £:c boms aCc mu^
licnbus rata \ms efl: vt cna bcatificafTe xiroe legaiur t faiuafle acces
tcrraa t vzbes* K^atct oe 3(uditt g^elboiar t>efter» l?mc iipUieo^ad
Cwincbios* vot
q rnuUcr t>al)ec viru et bic pfenrit I) Jbit^re c6 ilia:
no oimittac vi^ifanctiftcaf efl cm vinnftdelis ^ mulierc fidc!e*3deo
^cVi*ppvi*r>icit ^ulierj bonebeat^ vir: nfienis cm anno2u ouplcr^
la^ulta ibi narrar laudabiUfllma c totil pene capuuifi oe c|:ccllctia bo^
narfi*^ ixien vltimo.cle mulieri tb2ti:q oia en5 in nouo tellamcto
ftminie clarucrfir: vt in virginib'' cc ali)8 fanccj ftmmis gftdas gen?
q
tes t rcgna ab idolatne oilni ad cl>2ifliana i cligicnem oeduf erOt. i5i
m
qs mfpicere veht amcecifi in fpcoiio biltoaaU iuppx)* caa):* oe regno
©ngaricg gillacbJiftianirtimi. let oe regno fricov p iotblidc virgin
ncm r dodoneo ocfp^fata tnfpinat t mira inueniet«t3ndc qcuncp vim*
pcracidcs legQ wr in poipifceciam camis interptan poflunc : vr femp
p
mulier carnic xupifccna inteiligaf -aujrra illud.^nueni amarioiein
tnozte muUere:et bona multer fubiecta camis pcupifcctia^i^ unr et
al<i
alias rones afTignates: air in maioji multitudine repcna lur ftminc
fu
fiftittofe
vin:t oicfit effe tres caufas^T^Jima efl: ^ a pnc fmt ad ere^
dendd :et (\a pjtnapaliter ocmo qnt cozrfipere f^d^ : idco poti* eas ag^>
qredif t^ndc t eccle*|:if £lui cito credit leuis eft coj die t minowbif
tf^coda ci efl : <la a natura ppt fluf ibilitatc coplepiois lacilions funt
unweflidis ad reuelatides captedas impjcflionc feparatoit fpintufi:
$
^
q coplepide end cfi bene vtOtur multu bone rHnt:cu maie peiojes funt
xertia caufa:(\a lubJica babct lingui: et ca q mala arte fciut eis copa^
nbtts feminis yip celare pomiBt:fe<B occuIte:cii vires n6 l>abcant:per
maleftca vindicare qrfit facilirer^vnde iCcch; vt fup. iComojari leoni
et
ojacoi plus place bit
babitare cfi muliere ne$: bjcuis ois maltcia fu*
muliens«3(tg pdt et addi ilia: cu ftupibiles funt ficut t fart
lint. S> fit etterti) alias rdncs am^ndtcs: qs pdicatoics
caiite oebct
^
per
ponere 7 oicere: (p I5 in veten tcjlam€tofcripture vt plunmfi mala lo^
quatur oe mulienb*' etlx)cppter p:tmj puaricatricc mulierc «f« euam
ct imitatnces ei'^:tamc tp pofl in no::o teHamcro ppter mutanonc
no^
mmis vt cua mc*£t vt ait ^iero* rotum qd mrulit mali maledicto
cuen:otu abfrulit bencdicto mane* t^nde pluria t fcmp laudabiliafunt
m
&td (^a adbuc modeniis tcpojib*' bee cftdia amplt^
tn mulierib''
in vins inuenif: vt ipfa ec pientia oocet:ain'ofi^ caufam
inueflig^do vltra pmilfa oicere poflUm'^ : cp
omnib^ vinb^ tarn anie
dp cojpojis cfi fmt oeftctuofc: no mirfi d plura maleftcia
eos qs emu
lant nen>cur3t : quotum em ad intellectfi feu ad intelligcdum
rpfialia
altenus videtureffe fpecici a vinstaii auaoncas t ratio cfi varns fcr<
pmre epcplis alludit*rberctiu6 ait./gt>«lieres fcnnt vt puen leui fen*
oc ipfis pdicada*
$
m
m
©udh'o
B
VI
fol
XXIX
mnn$
aUquS tnuUtrf pl>flo
tentta fmugit lacrjnu6«t{i*tnfh'tucfonQ«
fopl>ti fautfTe nift cemeftc8*(Crpuer«|:)«quaft oefa tb€8 tnuUere otac*
iCit nratlus aureus in nanb^ fut8 mu Iter pulcl>2a et ^cua«1lano natu^
rails e(t«(\a plus camalis viro cirifltt: vt parct tn mult]; carnalib^ fpur
twmanocpjinic nmherts cfi oecofta
etiam oefect^ notatur
ciriis
curua fbimata fiitcnd cH oc coHa pecrojis q elt t02ta t quaft ptrana yi
TO* £p quo ocfccm cn5 pccdic cp cu fit aninial imptccruifemp otcipiu
ou
1^20pcer quodfemp oeceptc«Cacbo«3inflTutt tnfidtas
tntna ploiac* iSt illud* IDum fttntna plozac vtrfi oectpere labo:at« 1^a«
m
i^Wmie
tec tn vjro^e
Sampfonis : q mulcum mfvftas cum ad oeclarandum fib(
piobleuma ppofitum: fodalib'* ab eo evpofitum cis rcuclauit r fic occe
pit* l^cet tn p:tma muliere q> c|: nacut a rnmoji babec fidem cum otp
it ferpenrt intcrrogati:quare no cdci It oc omni Ugno paradifi:refpon*
ditfOc omni tc» ne tb:tc moziamur. in quo oftcdit fc oubirarc ct ftdciti
no babcre ad Tcrbn oei: que omnia cn5 ettimologia nominis oemon*
(trat«2)inf enim ftmina ft»et mm*': quia femp minozi babet z feruat ft
dem:ec boc ejc natura quo ad tidelitarc« liccc c): gratia z naiura fides in
beatidtma virgine <2Dana nu(p octeccraticii tam^ in omnibus vins o<
tepoze paflionis £]^iiitu ^ftala ergo mulier cj: natura cu citius
in fide oubicacreti^ cinus fid^abnegat:quod cfl fundamctum in male
^13 ficis« SXaimm oeniq^ ad alii pocetiam anime fc5 volutatcm cj: natura
cum odit aliquS quem pnus amauitxtfic cftuat per ira ct impancntiJj
ct ftcut mans ellus fcmp bullic z curritiftc talis ell tota impatics«Bl«
luditbuicranoni auctojitas oiutr(Q*f£ccYi^ppv*lBon cfl ira fup iri
lieri8« 0c iSeneca cragedia*viii« lHuUa vis flame tumidicB venti canta
ncc teli metueda to2ti quaca aim p.unjr Tiduata tedis ardec z odic : pa«
tec in muliere q falfe accufauit 3ofepb z incarcerari fccit:<^a noluic nbi
in fcelus pfennre adulcerft« ^cn« ppp* ^crmcra potifTima caufa ocfer*
ntens in augmecum malef^carfi:cft oolozofum ouellfi inter marico^esT
n$ mantatas feminas r virosn'mmo z inter ipfas f^mlas ctid fanctas
3uid tfic oe ceteris.tSidcs ctn in J^encfi:qu3ta fiiic impatientia z inuU
4
CUiata t^acbcl ad
ta S^are ad Bgar pofV^ coccpit.iC^ncfis
ffeciffet
ma
*m
p2opter ttlios quos n5 babe bat *llacbcl«it5cneri8«]t:^r* CUiata anne ad
^cnennam fi^cndam ipfa flertli ejrifl^teo* TRcgiimo* duata 0>artc ad
0>offen« iHmri^jciS* t3nde murmurauit z oetrajric l^ffl: pptcr quod
et Icpza pcufra«£ludca i^rcbe ad l^a^dalcna: ipfafedete z i^artba
miniftrata^aaiccj:* t3nde z £cc}!upppyti* Xracta cfi muliere oe bis que
emulaf : quafl oicaitno eft tractadum cum ca: c^a Temper emulationd c
inutdia eft in mala muliere* ^ t q inter fe flc agitatur: quato magis ad?
uerfus viros^jCluare etia vtnarrat Zrlalcnus.^orone^ rep J^reco:;^ 6ie
qua mo2Cuus efl oijrit Ztoncio fVatri fuo . Sd fummam feliatatc nibil
mibi oeeilec:fi mil?i fcinpcr \poi oefintrct.Cui -2feonciu8«<Ct quomodo
obflac fclicicacitf^c tlle» l^artti boc omnes fciunc, le c Boaaces
0 V
pl>aofopl>' tnterrogatue ft mcldz cflct
<«.rcfp5d^^S^^ n5 capics fo
iitudoarbitras cjrcipict l?ic gencne inccn^ t?ic pcree alicn'^ Sed ft cc*
pens ilia ppctua follicitudo pqucfhis qucnilait ootis cppiobjano afft*
niUm graucfupnUim garrula focnis lingua fticcciToj alicni macrimonft
inctrme Ubcro^O eucnms^fcc oijcit Tt cjrpcrtus* Iflam vc ait l?ieronf
muscdcra 3oumianum«i^ic focratcs ouas babmt vfojcs quas mgett
pancntia ftillinens no potuit tamen ab carO comumcli)s clamo2ibu8 z
Titupcracionib"» hberan«Z^de quadi otc ipfts qucnjlanbue contra efi
Tt ipfc Domfi rgreffus vt canim molefhae euttaret t anrc oomfi fcdcret
pjoieccrfif illc muUcrcs fup cum aquam immfidam ftipcr quo ipfe
non
perturbar^:quia pbilofopb*^ ait«i3cieb5 cp poft tonitrua pluuie fcque#
rmtur* Ct oc quodam Icgitur cui'> vpo: fti bmcrfa crat in iuuioiq? cum
qucrcm cadauer ad cducendn oc aqua ibat per ftuutii m prra aquas:
cc mtcrrogar* cauf 'm cfi res graucs ocfcendant infra t non fup:a:qua«
rc quererct cotra aquam^rcfpodit^ia^uUcnft-a in vita fcmper ftiit con#
traria oictis t factis ftuc madatis mcis: ideo qucro conrrano modo
fi
foncctiam mojtua contranain voluntatcm vltra confuctum tciiuiflct*
et qutdam ftcut pjitno ocftctu intclligcntic abncgationcni ftdci fa*
aiius incummt^ 3(ta ep fecudo fnls ino:dinati8 afftaionibus ct paflio
nibus vartas vmdictas quemnt ejrcogitant r inftiguntft uc per maieftv
cia ftue alps qiubufcuncB mcdi^s.Vinde non mirn tantam multirudinem
maleftcarum in boc gcncre cjrillcrc £luatuin infupcr oetecrum in
mc*
mojatiua potctta;ajm boc fir in eia
narura viciuminoUc rcgiifcd fitf
08 fcqui impetus ftnc quacu(B pictate : ad boc fhidct et cuncca memo*
na oifponit* Z3nde rbcopbiaftue* 55i totam oomu ci commifcns fcr'.
uiendum dr : et ft aliquid tuo arbitno referuauens etiam minimfi
vel
magnum:ndcm ftbi adbibcn no putabit t iurgia concitabit:t nift ato
confulcns: parat vcnena : arufpices z ariolos confulit: ecce
malcftcia*
eed quale nt oommium mulierum : andi rullium in paradora* iFUin>
quid illeliber eft: cui nmlicr imperatilcges imponit:p2ercnbit iubct
vc
tat quod ci viderur : ncc illi impcrSri aliquid negare poteft
vel audct*
lego iftum n6 modo remum:fed nequirtimum ftrruo:u appellandum ou
ro licet ampnflima tannlia natus ftt. t-!nde t Seneca in pcrfona
lunofc
medce* 0Miid amodo ceiTac fcquere felicem impetn : pare illa vltionis
qua gaudes quottacft Tc«vbi multa ponit:oft^cndcn8 <p mulicr no vnit
rcgizfed fuo impetu p:ocedcre enam in oamnu ftium:ficut oe
mulris Ic
gitur mulienbup:que vel ob anioiem vel Dolo:em:quia vindictas
face
re non potueruntxfeipfas occideruc:ftajt t oe Z'aodice narrat
I^ieronv^
inu8 fuper 2:>anielem : que e|:iften8 vjro: regis Sntbiocbi regis
fmc*
5elan8 nc plus ainaret 38cro?uce quam etiam babebat vjro2cm'38ero^
nicem z ftliiim cius cjc oicro Sncbiocbi p:tiis fecit cccidiit poftVeipfa?
Tcncno occidit. l^ndc quia non vnlc vc^i t ino inipeiii p:occd£rc, jfdeo
CbJiioftonr^ non immci iro oicit.C) malfi
omni malo pciu8:mwlicr ma
^uefKo
VI
for.
XXX
la due flla pauper fir flue ouies* &\ eifi vjroi oiuftts fit: n5 cefTat norte
t oie vuum calidu tltmularcfcrmonib'' blanda nequircr: z impo:mna
paupcre virum t?at>et:ipfinn quoiBad iracadiam t rw
violcntcr.i?!
pas mdtarenon ocfinir* <St ft vidua fir ipfa p (emetipfam ocs oefpiat
pafliinrt ad oitin^ audaciam fpirtcu fupbie mfl4matur.£iueram^:inue
nimus fere oia mudi regna propter mulieres luHle euerfa.T^ninum em
cp ftiit regnfi ftiiy* fcj XTi oie p:op«r raptO vnine ti mine fc5 l?clene oc
ftrucnim eftimulns mihb* glecoJ^^ocafi6.^Regn^i 3!udeoi6 inulra ma
laecej:termimab9buit4Jpf pefTima regiim piejabel t tilia ems Siba*
liam regma in regtio Jiidetq occidi tccerac fiUoe filu: vt to niojtuo ip^
fa rcgnaret:^ vtracB occifa^iTxcgna Tftomano^ mulra mala fuflinuir pt
c ftc oe alne.t-lnde no
ter Cleopatii regiua egipti peffimam muliei 6
mirum n mfidue lam pauf ob malicia mulieiti, iDemf; infpiaendocoi
pons ipft*^ camalia ocfideria. Unde mmlera nooinera vire buinane co
tmgunt: vt menro cO carone vticenft oicere poilnin^* Si abtct ftniina
poflit eflc mfidus icouerfacio noltia no eflet abfcp oiiit.cfi reucra n muU
crum no ertent ne(^cie:ena tacendo oe malcftcistadbuc ab Innuene pcj
ricuUs mudus rcmanerer epoimf* *ViAeri'' ad IXufinfi. Ctimera mull
crcm cfTc ncicw: g fnic oebee : cp mSftrum illud tnT02me mligni venu^
(temr. facie leonis olcnris maailcrur:Tencrc c3pje:viruUnra cuiida ti*
pere armcf vult oicere* i£V afpccf aus pulcber: tact^ fetid"' :coueifa^
no moztifvra* Xiudiam" ct alia ppiietate per voce* iRam ftait elt men^
dap in namra:ftc et in loqucU.lflam p0git:t tame oelectat* vnde t ea^
vop canmi ff rcnajjt afltmilaf :quc ouici melodia tranfcuntee atn abfic:
ct tandem occtdat.tf)cadfitquidem:quiac|:maifupiaeuacuant:vire8
atifkret:et oeum pdere co0unt.3|teni zaalerius ad nftutinu* l&ec loques
placet oelectatio z pungit oeUctfiiftos venans rofa e(l:(^afubeiu9 pur
puramulti latitant aculei.l^:ouer»v. iRitidi oleo gurtui eiiiG*i« locu^
tiomouiinma ei^ amara quafl abflntbium Sudiam' et aliam in ei^ inj
'
m
modo qi
cefTu aatu t babitunbi eft tanitae vanitatfl iRon ell boino
tantfi ihidet placere oco benigno: quantu mulieretiaj mediocris fuis
qn
ocdi*
pelagic
vita
in
e?:cplO
tanitacib*^ lludetbolbue placere^a^e q
ca mundo oifcurrcbat p antiocbii omata nimist qua fcifis paf nomi^
noic vidfe flere cepit: z oipit (ocf^tcp toto rcpoze vite fue tanra oilige
cia nflcp adbibuei at oco placere tc« q ocmu orartonib'' ei^ coueria eft.
i^c ell oe c[ iCcctt. vli*et oc 4 iam ecclefia lametatur: ppt mgente mub
titudinc malcjficai^ .3lnueniamano:c mozte inulierctque
^^.J^^
nato2fi:fagena coz ci*': vincula funt man*' ei'' : ^ placet oco cffiigiet illa:
Smano: elt mojtc*i» oiabolo* Bpocau
illi"* mo:6«TO I? oiabor ourit fiui ad peccadfi:eua tn fedui:
adil.i2t
ftcut
pcccatQ
ituc
indujriflj nobis mo2te ante T cojporjj
no
it
ttifi lUbfecuta ftiifTet culpa I Bda ad qua mdurir igua t n6 oiabol ideo
q[ui aute pctfiz clt capief ab ea»
T)«1Rom5
'
amario; mo^te*
Jlccrfi
amario; mo;ce:q2 ^ naturaUe z Uerimic
tu) co;#
C pn»lM pfccatfi a multcre incl;oatum occidit antm$:p2ttiido oratiam
m
pcnam pcccan* 3|tcnim amanoj mozte: $a mois
ct cozpus ftmilitcr
cozpozalis ell mtmtc'^ manifellu8 1 terribilis : fed mulier tnimtc^ b\m*
etoccttlm8«£ttdeo
amario: r penculofu>2 laqueus iam nd otdtur
dU8
venaco:6:fed oemonum«<^a tarn capifimr l)ommc8 n5 folum percama^
oefidena eas vtdedo audtendo:cum earu fanes ftc vcnmo ytcns ec
Toj: fcrpentis ftbilus*
oScmtjardu^ acnim ena mnumeros ma?
lefia'endo t^mtneet uimeta.)&asena oicifcoi etuend efl infcrucabiltd
tnaltcta que tn cozdtbus earfi regnac«£c manus Tunc vtnoila ad oecme^
dum: vbt manfi ad malefVaendum creamram apponfic: tunc otabolo co
operance boc efTVaac quod p2ecend6t*Concludam^«jOinnta e camale^
coatptfcSnam que quia ets eft tnfactabili6*1^2ouerbio:;^ penulcimo«
Ita
m
2'rta Tunc tnfactabtlta tt^tt quarcfi quod nun$ oleic fufficic fc5 oe vuU
iie^^nde r cfi oeniontbus caufa ejrplende Ubtdiiiis fe agitilt*1^lura bee
oeduci pofTenc: ^ tncelitg^ctb^ facie apparec no mtrfi cp plui C8 repenii
rur inftcti bereft malefico^ mulieres
vin*tr!nde ecpfequeter berefts
oicMaeltnd maleftco^r ^maleftcarfi vcapono2i ftec oenominacio* ^c
beijedicr^ alctlTTmus <^ vinlem a tico flagitto vfcB in pfens ftc pferuac
in q vcicB cfi pzo nobis nafci z pan voluirndeo z ipfum puilegiauit*
ad fecQdum: niiufmodi mulieres pit cetenis inuenititur ftt
perftiriofe z maleftci^s infecte*2)icenduin q? er pcedenti que*
hone pacutc*(p quia rria generalia vina rc5 inndeUtasaimbi*
no t lu|:una pzenpue in malis mulienbus rcgnare vidennir*
3(deo ille pze ceteris malem^ intendfit q pic cetens illis vicijs oeditc
funt* Jttm qi int ilia cna Tltimfi ampli*^ pdominaf idco q: infanabtle
tc* ideo et ille inter ambicfofas ampli ' tnfecte func q
,p cjcplendis fuis
puis pcupifcentns ampli'' inardefciit: vt func adulterc tbznicane z ma*
gnacojum pcubine ? boc ep feptempUci malcftcio: vc in bulla cungif vc
nereum accum z cSceptus in vcero varies inftcicndo maleficis y^zimo
tnentes bominu ad inozdinatum amozem tc«tmmutando«i3^ccudo vim
Seneratiuam impediendo . I'ertio mcbza tlli actui accomoda ouferSdo*
iCtuarto bomtnes pfhgiofa arte in beftiales tbzmas mutado • £iiunto
Tim generatiua quo ad ftmellas oeftruendo«i3e|:to abozfum ^r3do#
jSepnmo infimtes oemonib'^ oftferendoabfcB alps animalibus et rerrc
fhigibus quibus varta noaimenta inftrunt: oc quibus in fcquentibus
craccabitur* fed a pfens oc noaim€tis bominum oem'' ran5e84
t piif
macdclufiofupereos quos maleficifitadamozem vel odium uiozdma*
turn z voft eadcm materia p maiozi intelligentia fu b oifficulcate eft of
fcutienda.Conclufto autc bee e(l» iRam iiancme X\;>om4nMh0i,fpfii^
DC impedimcto maleftciali pcrtractans: ftcut oftendit quare permitn*
cur Diabolo a oeo maioz poteltas maleftcrt fup actus rcnercos bou^
tp
flip :ili09: ratidcs afTignado . 31 ca c iccrc a filV opoz tet cp be infieres ant
pii^ If^d^f q bi8 acti b' ampli ocftjiuc « a)icic cm
qz cozmpt io pai
$
GZ3o
'
^udKo
M
vn
Sol
XXXI
c quam l^omo f^ct^ c(l femud oiabolt tn noo per actfi gencrantS
Dcucntc« jideo maleticn porcitae emimfoiabolo a oo in I7 actutnasis
^ m alftsiftcut cn5 m ferpctibue magis oftedirur virtue m^ltficojf vt
in aliis animalib'^iquia per ferpcnte otabolus tanqj p fuum in^
oicit
flTumentfi inuUerem tentauir* t-lndc cti5 vt poUea fiibdit: licet matrw
monia fit opue oei tan$ ab eo infhtutu:adl>uc per opera oiabolt inter
pn'ftia
dum oeilruitumHon quidS per violenti5:quia cenfercf flc foitioi oeo«
^edeiroiuina pmiflionepjoairadoimpedimentfi actus coiugalie vel
tempo:ale vel perpetuo.ej: quib' boc quod ejrpenenria oocet oicamus
ct feculi po?
q? p2optcr buiufmodi fpuranas epplendas : ram erga fe
rentes cuiufciicB etiam flatus t coditionis innfiera m: leficia ptractanc
imnmrado
vc
eo2um animos ad moue bercum vel pbilocaption^ adeo
nulla cdfxifione aut pfuaflone ab eis oefiflere valeanM^p quib*^ etiam z
eirtcrminin fideifeu penculfi intoUerabile qridie imminet: (p cov ani?
mos immutarc taliter fcifit eis nulluj nocumennim fiuc p fc fiue ab
35
alps fien pmittatificcB quocidie crefcilc* itt vtina e^rperientianos mU
nime edocwifTetnmnio z odia talia etia in facramcto matrimonii cdim^
ctis fufcitata p maleftcia : et fimiliter p infrigidationes generariuc po^
tentie:vt nec redditione nec epactione ocbiti matrimonialis locum pio
p:olebabere Taleant«;@ed (^a amo: et odiil in anima epflfit qua etiam
oemd intrarcnequit:ne alicut bee quafi mcrcdibilia videanf fub qflio^
ne funt oiTcutieda^cfi etia oppoflta iujcta fe pofita magis elucefcunt*
dCtueflio an malefici mentcs bominfi ad amojem rel odium valeant
immutarc* itt eft in ojdinc
tC^uefho. xi^*
^151 taeritur an oemdes p ipfas maleficas metes bominum ad
amo:cm vel odiu inojdinatii immutare t incitare vakat«r
arguitur (p n5 ^m p^emitfa* ^'ria funt in bomine* volntas:
intellect^ etco:p''«T^2tmfi oc^ flcut babj p fe regere:q: coz
regj tn manu Oniu'ta fecfidfi p angelfi illufrrare z ipfu5 co:^
=^ pus p infliii:^ celeftifi coipoy^ oirigere.'^jc terca intra coz
poza oemoes n6 poflUnt effe ilia imut^do : er«o min*^ infra anima eius
potcrijs odifi vel amozc immittedo*T^atet plequcria* q: ep natura ma^
i02e babet poteftate fup co^palia $ fup fpdalia:r (^de cp n5 poffunt iin
mutareflip patuit in plenf(B ioc] : (^a nulla fbima fubftatialc vel acri^
dltsiil induccrc poffunttnift adminiculo alicui*^ alreri'^ agctis:flcut etia
t^libet ali*^ artifep^eft etia ad ide.ca*?:?: Xhq*v*ep\ in fine^dui credit aUV
qui creatura pofTe trifmutan in meli' vel in oeteri'' : nifi ab ipfo oim
creat02c:ifideli z pagano oeteno: efl»1^2efea oc agis e^ ppofito ccgno
fcit fufi cffect6»0i igit oiabol'' poffet metes bominu imutarc ad cdi5
vel amoic : poffet intemas cogitatioes anie videre:qd eft p i llud qd in
li*oceccfiafticJ oo^matib** oz.iDiabor iremas cogitatioes n6 pot xU
derc^fgt itcjfr ibidc«lB6 ocs cogitatioes noftre male a oiabolo cpnranf
S aliqticns tp nofht arbitrij mom cmergunt*T^;e^ca amo; z odiO func
C dm voldtmrn q radicaf in anla« ergo no pofHint caufart a oiabolo St
cuncB am; tenet pfequetia: quia illabi anie; vt oicit Mugu(tin'^*2iii fo
li eft porttbile 4 ca5 crcauit* i|b2cterea d oicnf cp p6t mouere
fcnfltiiias
interio:e8:ct ftc pfequitcr volutate nd valct:c\a xis fcnfttma ell
oigni?
oj (p vis nutnuatBcd oiabol'^ n5 pot fbjinarc actu virtutis nutriue
vt
fojmet came aut O8:er0o ctii no p6t caufare aUquc actfi inrcrio^t virv
urn anie^iScd cotra/a^iabolus no folQ Tifibiliten^ etia inuifibi
hof
mines tctare oicit:lx)cautc falfum eflet: nift intcrf' drcaanima t cms
potccias ali(\d caufare po(1'et«l^:etere3 H>amafcenus in fms fentctns^
A)is malicia t ois immfidicia a oiabolo cjrcogitara funt* £t oionfftus
un»ca*oe oiuimoti^iMiltitudo oemnu: cawfa omnia malozfi t fibi t ains
dt^t^cfpoflo tic pjio oanda eft- oiftinctio oe caufa: t fecfido dliter
pot
interiozes pot^tias anie immutarc oicururfenlitiue iteno^es^r fic
tcr#
tio cociudcf p:opofitfi» iUuo ad p:imu coftderandO cfticp caufa alicui^
pot aliquid oici onpliciter*t-lno mo oirecte^alio mo indireae* Indircu
etc quidc ficnt cum aliqd agcs:caufat aliqua indifpofttione ad aliouc?
cffectu:oicitur efle occafionaUter z indirccte caufa illi'' cfftctus:
ftcut ft
oicat <p illc ^ fecat ligna eft occafto cobuftiois ipfo:fi:et l?oc mo
oiccre
poftUm'^ cp oiabolus eft caufa omniO peccatoit noftro2fi : qa ipfe
inue*
fhgauit pnmQ l?ominS ad pecc5dum:e]c cui ' peccato pfccuta eft in toto
gcncrc tjumano quedam ^itas ad oia peccata* £t Ac intelliaeda
funt
2) verba E)am3fccni t oionFfi^* jDirecte ante oiaf aliquid effe caufa alicu
ius inqnatfi operaf oirecce ad illud: t t)oc mo 3:>iabor' no eft caiifa
om
nis peccati.THo em oia pcccata comittutur oiabolo inftigate: ft aucdJ
tp U6tate arbitrO et camis co:rupti5e» iGuia vt £)«genc8 oicit?
eti5
n oiabol' no eflet: ]?omUe t)aberSt appetitu cibi et venereou et buiuf
modi«circa q inozdinacioes multe cdringfit : nift p r5nem talis
appcn*
tus refrenef . tlefrcnare autSin o:dine Iniiufmodi appentfi iiibizcct
bcro arbitno.fup que etia oiabor min^ l>ab5 poteftate^^ed ai
v bac
W
men effc p modu perfuadetis.£t i?oc itcru oupliciter: fc5 viftbilitcr et
inuinbilirer^aHibiUcer fiait cu in aliqua fpecie tK>mis fenfibilitcr
ttil
apparet ipfis maleftcis:! eis fenftbiUter loquitur t perfuadet peccarfi*
ftcut tentaiiit pzimos parentes in paradifo in fpeoe
ferpctis.Cb^ftu?
in oeferto in aliquafpccic ei vifibiliter apparcs . £t quia no eft
putan^
dum Cf? folu fic perfuadeat limine : qura feq retur cp nulla alia peccata
ficrent e^: inftructioc oiaboli: nift que oiabol*' vifibiliter
appares pen
fuaderet* 3|dco oicedum eft (p enam inuift biliter inftigat
l?omineni ad
pcccandum.quod quidem fit oupliciter : per modum peifuafiois z
per
modum oifpofitionis* l^er modiun perfuafiois: fiait cum p:oponitur
aliquid vircucico^utiuevt bouum* eti>ocpot
ftcri triplicitcrtcia
vel
eucftio
a
VII
fot
XXXIl
p:op<m<tur $tiim ad inrellecnimTvcl quantum ad fenfum inttrioil xtl
quantfi ad fenfuin ertenoiein* tfiuantum ad inrellccniiTi<iuidc!ti:qma
mtcllcctus tutnan poteltadiuuan abangcUcomtellcctu bono ad all*
quidcognofcendum permodum lUummanomscuiufdam: xtK^xonf*
pati: idco po
z>iciu TRatio:quia Vicut intelligcrc tm p^^m eft quoddam
inreUtgediclu
tcft tmpnmerem inrcUectu aliquafpeciem:vtidc actus
vimitc nam
ftja
poflet
faccrc
eriain
boc
citur.igt ft oicatur cp oiabolus
no porett
rail que no eft Dimmura:vt patet ep p;eccdcrib^*^icedun) (p
pcrmodum illuminationie fed per mcdum pftiaftoms. •tf^ario:quia in*
illuininatur:
telleaus bominis eft iftius coditionis: q? quanro magis
ranto magis ccgnofcit ve;^:tato magxs potcft ftbi cauerc a oeccpnoc.
etus
<gt quia banc otceptione oiabclus finaliienntcdit : ideo quccfics;
inquatum
perftiafto non pet oirt illummatio:licct poflic oia rcuelano
cKtcnojes
aiit
perimfcmonem quandam vtree fenftnuae mtenozes
co^
Tbi Tift biUtcr perfuaderer aliquid iinpnmei e : vnde mrcllectualis
neri po
gnirio perftiadcrctur ad aliqnem actu ejrcrtcndum: q? qualiter
Tires inteno:c6 aliqutd unpziinere poftir: aduertendum
teft tic5 vt
localitcralpi
eft q? quia coipojalisnaturanata eft naniralitei moucre
n
ntuali^l^aret boc in co;po2ibu8 noftris que ab aniinab*^ mouentur:
ab ea im
militer in co2po:ib' celeftibus.lfion eft afir apra nata fozman
inTozman
mediate:! loquimur pcipue oe tozmis a fozis mancdo: no ab
do:Tndeop02cq?concurrataliquod co:paleagen8:Ttp:obaturin.Tn*
malo am
tcI
bono
obedit
^capt>vnce,i0>ateria cozpalie naturaliter
localcm femi
gelo ad motfi locale quo ftStc quia oemones fic per motfi
na colligere pnt t conngerc feu adbibcre alic^ b" eftectib*^ nurabilif
"^^^
ciediszTCbcmagis'^baraonis c6tigitTbii)duJ^^fi^^^''PA^®^
alaUatTbioebitaactiua oebit5 pafliuis c6iugebat«3Idco qcucpepmo*
'
m
m
m
tu locali
matenc co:pali accidere ptitmitil^Jbibet p oemonce
ticn nift
impedianf £iuo iterfi ftare ft Tolum'^ intelligcre quopot ran*
apparinoes t im
tafta beis z Itcnozes potStias fenfitiuae incitare ad
pcmofue act* p motfi locale. iRotada cp ficut pl^us in li.oefonut Tig#
aiai ooz
aflignat caufa? appantiois fomnioj;: p morfi locale cv eo cpcn
mit oefcedente plurimo fanguine ad pncipiu fenfttiuu nmul oeiceaunc
mor^ ftue impfliones relictc ep fenftbilifi motioib'^ pterit^ : r q coiei ua
t>iuinit"
funt Tarn
te fticrfit in fpintib'^ ftue Tirtutib'^ fenft bilibus interiozib;; :.q
^nja"*;^^*
tafta feu imaginatio q idc funt Pm rbo.Tt patebit. iSft em
imaginatio quaft tbefaurus <^dam fo:ma^? p fcnfu3 acceprarfutjnpcim
git cr ita
mouet pjincipifi apptenfiuti.i. pctenria cofcruarojia ipci »m
a rebMpis
i fantafiis ita rcceter ac ft tfic p:incipiu fenfttiuu
q? apparet
epterionbus recenter iminutaretur. Berum eft q? non omnes pec mtei^
numerum ct
ligunt: fed ft quis fe occupare Teller tconftdcr.irebaberet
omctfi fenfuu interiojum: qui fm Suicenna in lib:o oeanima: licet
cat efle (\nq5 fcilicet fenfum comune j;tantafia imaginatiw4 cftmmui
C
memoji^lamc #m bcatfi 2ljom5 in pma ctc*q*Ip]rip«oicit cfTc qttuoi
ttn:co<p potctiam imaginatma t tantafta pome vnarn* timcf pliiritas
m
idto obmittif oeclarano« co qp ctia <^a
plenfcB locis oe l;t8 gtractaf
tmmo boc qd oictil c fantaflam efle t^efauj^ fb:mar6: ct alicui vtdercf
mcmozanua cfTc tmmfmoduoiHinguc: qj riantafia eft ttjcfaui^ feu pfcr
uaco;t6 fozma^ per fenfum accepcarfifmemo^ta afic tbefaur' tnt^ttonS
que p fenfum nd accipmnf CUiis em vidcs Uipu fugic non pptcr indc*
centia colozis aut ft^rc q funt fbzme recepre a fenlib^ ejrtenojib' t rc
poflte in fantafta : § ftigit c^a iniimc'^ nature:ct toe babet p quadam in*
tentionc et app:ebcftonc ejc eftimatma q appjebcdic vr nocmu t canes
Ttamicfi: ^cofcruatojiu illaru incen'onfi eH memoziatqa recipe rren^
ncrcin cojpalib^ reducOrur ad omerfa pnncipia : na bumida bene rcau
piunt z male retmct:ec6rrano afit eft oe ficcis^ad ^pofitu boc qd con
niwic in oo2imentib'^ oc appantiomb'^ romnioj;^
fpirima«i*fpeciei"fi
coferuatojfis repofttamm et boc cjc namrali mom locali ppter como*
tione fangm'nis z bumoj;? ad pjirtpia illa^uad Tirturcs fcnfitiuas mtc*
n'ozes t oicim^ mom locali mtr ifcco m capitc t in cellu lis capi tis* i^oc
ctia poreft acddere ej: pflmili mom locali p oemoes pcreato»igt no rm
in oojmiennl?^ ^ et vigilatib'^nn di bus oemoes pofllmt admouerc red
mouere mtenozes fpirit'^ t bumojes: vt fp^s cofemace in pfeniat02t)8
cducSmr oe tbefauns ad pjinapia fenfttma^uad virmtes lUas imagiV
2> natiua ct fantallica vt res aliquas babeat talis imagmare: t talis oi?
ccmr intcrio: tetario:et no mitH cp ocmon boc pollit fua namrali virtu
tc cum (^libet bomo p fe vigilas et vfum rationis babes per volfitani
^
commotionefpecierfi conferuataru educere potcft oc fuis tbefauris^f*
confcmato2t|s buiufmodi fpcacs vt res aliquas ad fuum placicu ima«
ginef quo ftantc vt iam dare intelligif matena oc amoie bereos»lRam
quia ocmoncs : vt oicrfi ell commoHcrc pofllint buiufmodi fpecies tc*
fjciunt ilia oupliciteriaiiquadoabf(B Ugaminc vfus rationis: vt oc t€
tatione oictu eft t per epemplu oc volfitana adbeflonc que inrerdfi ftt:
aliquando ante cp totaliter vfus rationis ligetar: t boc eriain poifum^'
eirempUficare per namrales quofda ocfecms: vt in freneticis z eb:ij9#
ergo non mirum cp ocmoncs tic ligare poflunt oco perinitrete vfum ra
tionis: z tales oicumr arrcpncfi et inde arreptitius ab ampio ampis
quia arrcpmm a oem6e:r boc ouplicitcr: vel abfcB malefica z maleficio
Tcl cum ca abfcB malefido: quia vt pbilofopb in pfato libjo oicit: (p
aliquis in paflione criftens a modica ftmilimdinc moucf : ftcut amans
tp modica ftmilimdinc amati : et ficodiu babenri* idco oemoncs per
acms bominurn cppenunmr quib'^ palTionibus magis fubdOmr: illos
ad buiufmodi arnwc vel odifi inojdinatfi inftigat eo fi>:ti'^ in cojfi ima^
ginationc ct cfftcati*' impnmcdo boc qd cotendfit quato ctia id faoli^»
poffuntt^acilius afit poffunt: quato eria amas f2ci[i'> fpccie refcniata
dd pnapiu fenfttittfi ,u imaginationc educit z in ei'^ cogitatioc oclccta?
(
i
J
I
I
I
i
'
i
BttdHo
M
VII
fO.XXXIII
mo:amr«C6 malefta'o vero quando taUa per
malefVcas t ad
Icttcarum indanna ppccr pactfi imtfi cfi efs pcurQt: oc (jib'' cnamcrarc
ta
fpinmaiib'' c| feculanbus no eft pofTtbile*i^oc
p2€ muUimdme
cm adulten pulcbcmnias ypoice oimittctcs in tendifnmas alias mar
defcunMnoutmus vetula cres fuccefiuie abbatee vt publics 015 frac;&
fama in illo monallcrio etia I bodicmfi oig rcftrt n5 folfi in
malen
ciafTe fed z itcrcmifrc quartfi ia fimili mo ocmentafTetqd t ipfa pttblica
voce fatef nec veref oicere feci z fartotnec ocfiHerc a meo amojc potef t
quia tm oe mcis llercoub' comcderQt: qiiatitat^ per c?:tcfum bzacl^ifl
t)em5ftrando#^ateo: aut quia nobis no adcrac vlaTcendi z in^rendifii
per earn facultasndeo adbuc fuperefl« iSc (\a oictfi tiiic in piincipio
ffinctioni8:(p inuifibiliterinfhgac oiabolus bolem ad peccandum:n5
folu per modfi gfuaftonis vt oictfl eft: immo eti3 p modfi oifpofitiSis
licet no oeferuit ad ppofitfi tame fic oeclaratur* T^cr coft milem cm ad^
monitionem fpintufi z bumo2fi f^cit aliquos magis oifpofitos ad iraf
cedum Tel c5cupifcendum vel ad aliquid bur\/0f^ani(^a eft em cifcoi^
po:e aUqiialiter oifpofito eft b5 magis
ad c5cupifcenti4 r iram
t buiufmodi pafHones : (\bus infurgennbus bomo oifponitur ad con^
fenfum*l3ed quia pcedenria oifftcileeft pdicare: ideo faaU02i modo4>
populi auifamento funt oeclarida:? quibus remedijs pofUnt tales ma
ief\ciatiliberan tractatur in tertia parte*
CJ^IM^^ PVonldi pmifTa oe amoje bercos in fermonib^ ad populfi#
*Redicatoj oe fupjadictis fic mouet queftionem^an cattH)Uci5
malefice valcat ad amoj^ alienarii ftminaris inoi
Ifit afTcrerc
•-f
meces boim immutarerr eoj{? co:da fic fucc^dere: tt
/dinatu?n
.
*| ^
nulla c6t\ifioe plagis ?^bis aut t^ctj ad oefiftcdfivaleat cogi:r
fimiliter ad odifi inter mfimonialiter piunctos lotarc: vt nec redditio
nis nec e^ractionis oebiti mfimonialislocfipzopjolebaberevaleant:
quinimo interdum eos opoitet currere ad amafias intepefte noctis fiH
tio per multa terrarfi fpada^S^uper que ftvoUierit argumSta aliqua ep
^cedenti quell ione fumat: fi non oicat tm modo cp quefhenes ifte pati
imtur oifficultates p2opteramo:etodiu:quicu flindanturin volfitatc
que in fuo actu fcmp libera eft nec cogi poreft per aliqu3 creatura nifl
a oeo qui eam rcgcrc potcft: vnde nec ocmon vel maleftca eius ^tute ad
amojem vel odifl volunratc cogere viderun^te quia volfitas ficut t in?
tellectus fubiectiue criftut in ata : z illabi ale illi foli eft pof1lbile:() e4
creauitndeo oitncultate patitur queftio quo ad veritates enucleidas
in flu's partibus t>is tamen nd obfrantibus oicendum eft p:imo fuper
pbilocapn'onf z odifl ifecfido fuper malefVcfi gfiatiue potetie* 3^e pmo
<p licet in intellect^ z TOluntatem bominis immediate oemon nequeac
operari:tamen fm omnes oocto^es tbeologos intf)« fencen^oe virtute
oemonis in operando in corpus z in potentias cozposis fine cozpozi al
ligatas Hue fine fenfus inteno;c8 flue ef:teno;ts emittete oeo agere va
bilitts
m
pms
_
^
•^aitfapnme
C
lent«l^ p:obaf micto2ttdre z r6nc €p pctdenti qucftionc fl placet time
m't ft non oicac aiictouracc z ronem.jjob.ij* iDcmoiu oiirit oeus €ccc
in manu niaa'.potcftate dl Jobiz toe crat quo ad co:pu8 q6 patet:(ia
m
anima nolmt oare:vnde oi):it: verOtarnen aiam tins feiuaa*iUcfam
ferua^TRanotqa em oedic in coip*^ oedit etia fup oes potctios cojgi al?
legatas: vt 1' nc qntt cFcenojes t ^tuoj mtcnozes fc3 kni'us coimnie
fanrafta fine ima^maaua cdimariua z memo2atuia:fi non pocefl alirer
occlarari oetur oe pojas z ouibns cfcpluin: v bi pozci per memojartui
redtrefoficu oues lupfi z cane oiTcemuc
naturali iniagmarioe vnuj
tan$ mimicfiralrau cacp amicfi fue nature^ Cofequenccr en ols noftra
-
cognino mtcUcctma 02tfi t^abctafenfuicu mrelligenrc iu^rta pl^in uuti*
De anima necefle fit fantafinata fpecuhirw^deo fioic Demon poced mte
no:em fantafiam immutare fic cnarn mteliectu obtencb:are,
Iboc ^
dem non ent imediarc agere in anim^ fed mediannb' ftintaftnaribus.
Jici (^a nit?il amaf nifi cognitfi; ocnf c.cSpla ad piacica oe amo qd ainat
auaros: <ya inteiUgit ei^ tirmtc zc. 3;deo obtenebiaco inteUectu obte^^
ff>
nebzarur z fua voluntas in fuis aflvcri5ibu8« I^oc auc potefl r'acere oe^
mon z abfcB malefica z c6 maleficaamo z accidere poUiint tp fola incau^
tela oculo^:t oe fingulis tradcmus ejcgpla^iRa vt 3aco.^oicif .tHnuf*
^luifq;? tentaf a cScupifcentia fua abftractus z illecms^ iDeiude cocupif
centia cu cocepet it pant pam:pcttn vero cfi cofiunmatu ftierit generac
moiU*&ic Sfcl^em cfi viditfct a)ina ejrcunta ad videndtJ inuliercs re^
li^ionis adamauit ea z rapnit z oo:miutt cO ilia z cSglntinata eft ania
ctu8 cii ea.45en.j:j:j:iil)«et Pm glo«3|nftrme aie fic acaditrquado podpo
litis ppzns: vt E)ina aliena negocia curat fcdunf c6fuetudine z fit vna
vnitate fcnfus cu illiaci 2>e lecudo cp cria abCce maleftcis o^iatur in*
jcrdum z tenratione oernonO pncipaliter fic oeclaraf iRi amon ibzoit
foam tl^amarfpeciofiflimi adamauit t oepenerat in ea valdeitavtp^
pter eius amo:e egrotaret4.i;egfl.|:io*TR6 cm in tantfi facintis Ihipn
quis pfiliret nifi toto coiniptus t a oiabolo grautter titams* CInde
glofa ibidem. HrHx- mouet nos z ideo oe' pmiftt vt femp caute agamus
ne vitia in nobis onenturz ^ceps pcti ^ falfam pac^ pcnclitatibus
fpondet:nos paratos inntnile impjouife trucidet»2Dc toe fecudo gn<
amozis reftrtus eft liber fcto^t patrii: ^ refert cp licet ocm tentanonej
camalis cdcupifc^tie fibi fiibtrairiffent: tn vlcra qua credi p5t tentabi
mraliquotiens amoze muherfi^t-in z.n*Co2intb«|:n»apoftor oicit«a)a
ms eft miti ftimul^ carnis mee anger fattjane <\ me colapMet vbi glo
fa^tentando per libidini oatus eft milji.rentatio afit cut nS cofentitur
non eft peccatfi fed materia cpcrctdi virtutc:t t>oc intelligitur oe tenta
^ne guc ab l>ofte no a came q femg eft ad minus peccatti vcniale eti4
n a no cdfentiamn'^tent pdicatoj aUqua circmpla oeduccre fi placu
erit»JDe tertio cp amo: l>ereos pueniat cp maleftciis ocmonii oifcufliif
eft fup;a:7 oe t>ac loquimur tetationei d^t fi quis oiceret quom5 pofiec
m
I
eudHo
VII
fO^XXXIIII
oiabolo fed fol6 er malefTa'o talis am<» inozdiMtuB
DiTcemt* <p non
p20cedtt< H:)icendum cp ejc mulns^'Pztmo d taltcer ten tame vuic^zQm
z t^oneflam l^abcac v^o^em z oppofirfi conflat oe altera tc« i^ecundoll
tudtcmm rationis otnino Ugat cp nulUs plagis feu ^bi8 aut factj aut
etia cdfufionib'^ ad oeflftendu ab ea tndua valeat * i£t tercio ponmme
quando fe continere non poteft:qutn interdum mopinate fe eni p lon«
gum fpaciu non obHante afpericate innate : pjouc ep calt'd confefltone
qniicB Ten tire potefl- fe cranftln're l>ab€ant flue oe oie flue oe noae«7Ra5
ncut oiat Cl>2ffo(l«fuper f^tc)}€um*ppM afina quam cbztttus equf
tauit:(p cum oemon voluntat^ l>ot8 peccato pofTidet quafl ad U'btmm
perditogubemaoilo
crabitquoplacet:e|:empUim 008 oenaut in
que ad libitum venti pzoncitun? ficut qui equo potenter tnlldet zrtp
man
tfrannibabcns pofTemonem. duarto oifcemitur in eo cp inopinateet
fu biro vebun rur z im mutatur interdum vt ni^jil tie obdare poflit* £\i
cimr etia ef ipfr' perfone infamia: z anrequi ad vlten'oiem quellione5
oe malefid)6 circa potenti j generanuam p^ocedamus que etiam anne^
|:a eit p;imo fotuenda funt ar$umenta«
Cl^cquuntarrolun'onee argimienro:um*
•i^Vv
^ argtimcta
oeo
tegaf a
gj^J rectus
—
Cffi
Bd
afit refpondendo*
pzimum (p voluntas I>ois
flcut itellecr^ ab agelo bono, l^atet foUino* jintel
flcut tiilmodo illuflraf ab angelo bono ad cognino*
i. nem veri* Wnde fequitur amo: boni quia verum z ens conuer?
tuntumta etiam intellccnis potefl a malo obteneb:an in cognitionem
^c
pi*r confalionem fpecienim pjincipljs fenflriuis
vert apparenn's:T
ideft virtutibus z potentijs fenfinnis interio2ibus reprentans*?3ndc
fequitur amo: inozdinatus appar^ns boni puta coipo^ahs oelectanoi^
nis:qua etiam tales querunr^CIfid fecundum argument^ <p intra coi
poia non poflUnt effe iUa immutando partim ell verum z partim non:t
poc quo ad triplicem immutan'onem«lRon enim poffunt ilia immutare
quanc6 ad cducnonem alicuius fbzme Hue fubflannalis flue accidental
lis que etiam potius oicenda ell psoductio cp immutano fine adminu^
culo alicuius altenus agenn's aut etiam fine oiuina permifftone « 0i
autem loquamur oe immutande qualeficanua vt oe fanitate z infinmV
cate:flc vt ejc pccdentibus patet poffunt varias infirmif ates etia vfcg
ad ligamen ratiois immitteren nc odium z amozem inozdinanim pza;
curare * l^tefl etiam addt tertta immutatio : que fit quando angelus
bonus vel maUts illabitur cozpozi : flcut oiamus cp oeus tantfimodo
tUabitur animeud effentic anime.S>ed vbi oinm'' cp angelus illabitur
cozpozi pzecipue malus vt in obfeflTs ibi non illabitur infra terminos
effenne co:pozis:quia fic ille foUnniiiodo qui oat eflc fcilicct oeus aea
toz illabi potcll t conrmcruv tanqiiain qui babet intrinfccam operan'o
nemanimet 3i>iciturtriilUbi cozpozi quando aliquid operaf circa coz^
c 4
•partis p:ime
C
pttstquia I'bi dt tbi ogamn vt oirit sDamafccn^ : et tunc opcraf infra
tenntno8 cojpozalis quantat3 1 infra rernunos cflcnne coipoiie t3rt
tiicif cp coipue Ijabct tcrmmos ouplic^ ratioms quacitans t cHentic*
£t eit oiflinctio ftait interfuppofitu et narura* Wnde fiair co2po2i ilia*
^
bipofTuncica z potccrje^ffiFis ojganis cojpojaiib'^ t per pfeques pof
funt impzeflides facere in poc^nastvnde g accidee talis opera rio z im^
p:ef1to refulrat in intcUectfi:cuin ei'^ obiectfi fit tantafma ficut coloz
lusxvt oicif in«in«oc anima.et pfequetcr per accidce vfcB ad tolfitatcj
quia volfitas fuutn obiectu renptt ab tntellectu fu b ratione boni fm
tntellect*^ app2eHdit allied in ratione boni veri z appareti8*CL^^ ^^^^
tiuinargumetfi cognofcere cogitatioee cordis efl ouplictter* vel in fuo
cfftctu:vel vtfuntintellectu»T(^:imo>n5non foluangel'': licet ctia b5
cognofcere poteft: licet angel'^ fubtilius vt patebit«lHam interdfi cogi*
tatio cognofcitur no folu p actum e|:tcno2c: fed ctia per immutationS
TUltU8«tetia media aliquaa afTeaiones animi per pulfumcognofcere
po^ntf Unde Mumitin'^ in U*oe oiuinatione oemonO otcit4 q^aliqua^
do bominti oirpontionee no folQ voce pzolatae:^ ena co^ tatione con^
ceptae ft^na queda ej: antmo e^p:imunf in coipo^e tota facilitate per^
dtfcunt: ^uis in lib^o retractationu boc oicat nd efle ad'erendfi quom5
retractat &i quis oiceret eu fenfiffe (p cogitationes
)>ocfiat eftimo
oemon cognofceret in intcllectu* BUo modo pcfTunt cognofci cogitati^
ones pzout funt t intellecu^ t af cctioes pzout funt in voldtatett fic fo
IU8 0CU8 cogitati6e8 co:difi et afftraiones voliitatii cognofccre potcfl*
Cui^ ratio eft:quia volfitas creature rationalis foli oeo fubiacettt ipfc
in ca folus operan potell ^ eft piincipale ei*' obiectfi et vltim*^ ftnis: z
idco eaqup in volfitate funt vel e^: volotate foU ocpcndctzfoli oeo funt
nota* I06anifellit eft aut^ cp cf Tola volutate ocpendet : cp actu altquis
aliqua conflderet:quiac6 aliquis babet babitti fcientie vel fpecies in^
celligibiles in eo tpiitius vtitur eis cum vult * l[^:obarur etia
bis
que Dicta funt:(\a angelu8 non potefl illabi animet ergo no poted c ua
mram videre ea que funt in anima.et (gdiu funt in innmo anime«t3nde
quido arj^itur* 2>emon no potell videre cogitationes cozdium* ergo
non potefr co2da feu mentes bominu ad amo^em vel odiu incitare* JOif
dtur (|? ftcut cognofdtfcilj pereffectu8 1 fubtilioji modo cp bomo:ita
etiamflibtilt02i modo potefr tmmutare adoditi vcl amozem comouem
do fantafmata et intellectu obtenebzado^ £(t ctiam aliquid timozofis
confoientfi8 z vittuofls pjo eozfi confolatione aduertcdum: <p immuta
ciofenflbilis ejcterio: et cozpozalie que pcoinitaturcogitanones lK>mt
ni8 quddocB efl ita ejrtlie z indeterminata :
oiabolu8 p eam in cert^
cognition^ cogitationi8 venire no potc(l:p2efertim quado flud^s aut
bonis opcnb'* vacant intcrpellatim:t tales tunc in fomnis plus ve|:at
ejrperientiaboc oocet«i£luado<B cfl ita foztis et octerminataicp perils
turn potell cognofccre cogttatione:quancum ad fpecie;vt cp cogitat oe
audWo
VIII
fO^XXXV
poflTc eertttudtnaUYcognofceiit <)u3
tnuidta tel oe luirurCa: fed an c
tfi ad o€6 ctrcudan'as tc videlicet fUc tal^ vel tal€ fub oubio otmicta
mu8 ficuc T regimus nift qd vera eft q? talcs a'rcfiftanttas tp ambus
poftmodd cognofcere pot«3d quartOtc^a licet tllabt ale tm conueniac
0€o:tn tllabi coj^i r e cofeques potSti^s affH|:ts cozQt mo fUp^ tacto:
: vnde amo: ? odifi tn tali
nutritiua q tn
fenfitiua fit oignioj
immo
cp
fug vim numnua etia5
cot
S)iccdttm
n$ poteft immutan ab
poflct ita vt aliquid dti^ vel tardius oingif in os vel in cam5 : fed ad
t>cc
p5t couenire angelo Hut bono dut malo
ioU caufart pnt. Sd illud cp
$
n5 cooperatur ftcut ad impediWum vel aoitandum vires fenfttf
uas inteno2es vel ejcterio^es t boc propter fuft Incrfi quod tp fenfuu5
ilUid
occeptionc z intcllcctus illuflone plunmum p;oainit*
C^MnsttSitim potentia feu actu5 venereum maleficitmpedire
pof1'unt:quod maleffafi in bulla conrinetun£hieftto« VIII
^smficQdo ead€ veritas«f«ip adultere fbmicarie 7c«ampli^ tpi
ftunt malcftci oftcditur per impedimentfi maleficiale fug
actum generatiue potctie z vt ven'tas magis eluccfcat ar
guitur piimo (p non fit pofUbile : quia ft tale malcficium
effet pombile:po(ret ctia inan'tatis cdtingere qd ft pcedu
tur tunc cum matn'monifi ftt opus oei ? maleftcium opus
i>iaboli fojtius crit opus oiaboli opere oei Si vcro conccditur q? tiii
modo fojnicariis t non maritatis tunc redibit opinio cpmaleftaum
m1>U ftt in re fed tm in opinionc bominum:cuius oppofttum in pnma
qucftione tactum eft*Sut oabitur ratio cur iftis t non illis contingerc
poflimttr cum non videtur fubeffe alia ratio nift quia opus ocf matrix
monium epiftit«(g t ilia ratio Pm tbeologos non concluoit:vt patet in
tifj^oift^FFpiin* oc impcdimento malcftciali manet adbnc argum€tum
(p opus oiaboli erit fbztius opere oei:r eft boc ft t incouenicns aftercrc
ergo etia incSuenicns eft aftcrere per malefVcift poflc impcdiri actu v?
ncreum«3ltcm oiabolus n6 poteft impedire actus aKaru virifi natura
hum vt comedendi ambulandi engendi:quod videtur eflc verum cp eo
quia interimere poffcnt totum mundum+fTT^^eterea cum actus vene
reus equalicer fc Iwbet ad omnem mulieren impediturn'mpedif etiaj
ad omncm mulierS fed boc eft falfum: ergo t pjimfi (p falfum ftt oocet
cFpcn'€tia:cfi tales qui fe oicunt maleftciatos funt potentes ad alias:
licet non ad illas qiias cognofcere non poteft : quia videlicet non vult
vnde nibil poteft in re. fL31n contrarium t p:o ventate eft«ca.i5i per
fo:tiariaB*F|:?:ii)4q»vin«3item oim tbcologo^t canoniliarij fciitcnria
xbi tracrat oe maleftciali impedtmeto matnmont^OItem ratio alludit
cum maio: ftt poteftas oemonis q? bominis:t bomo impedire poteft
potenriam generatiuam fiue perberbas fngidiftimas ftue per alia im
pedimenta Tc*vt quifcg imaginari poteft: ergo z oemon qui acurioJis
fcictie epiftit t>oc f^cere gamplius potcftt "tf^cfponfto cp ouob^ q fupza
^attiap:tmc
C
wctafimt Veritas fans patcrc potcfl:licct modus impedicnd^ non fit
fpcailatuic occUratwi.'IlU tactu eft cp maleftcifinon eft folum
in opU
nionc poitn Quaft nil>il
renmino cfftcme innumen maleftcui les aca
dere Dpfdmt verc t rcaliter oeo tmittente^
eft eciam q? oeus
amplms pcrnnctit fug vim generartua ^pter maio:^ ei*^ coirupnon€
m
ipftic alios
Ommn
acnjsl)umanos.eedoc mode quo
tale
impedmientfi pjo
curacureft aduertedumrcpnonpoirac folum circa vim gcneranua:fed
cna circa vim in.agmatuii feu rantafU : t fuu l-oc notac i^^.oe palu.
tn mo4ifvoift.^F|:iin*quir»(^ modo8.2)icit cm (p (^a oemo cr
cp
V)oc
eft
fpinms J?abecjpoccftacc fup creature cojeakin ad mocU locaiem pjo*
|>it)endum vel faciendum* J(dco poccft cozpoja impedirene
(ibiappio*
pwquent oirecce vel indirecte incerponedo <e qii3docp in co:pe aflW
pto:ficut accidit fponfo qui oefp6faua ar idoluni; z lubilomimis
com
tra^erac cO wweocularnec p:opter l?oc poterac ea cognofccrc^Secfido
modo l)oiem mft^mare ad accu ilium vel ecid5 reti igerare ab actu illo
adpibendo occulte virmtes reru5 quas opcime nouit ad boc vaUdas#
xemo modo turbando eftimacionc z iinaginacionetqua reddic nuilic?
rem ej:ofam:quia poteft vc oictO eft in imaginanone impmeit.tfiuar
torg):imcndo oirecte ngoje mcbJiftiictiftcandicdgnienti: ficuceta
mote locaiem repjimere poteft 4luinco^biben miflionem Ipiritunm
ad memb;a m quibus eft virtus motiua:quaft intercludendo vias
feis
IP ne ad vafa generacionis oefcendat vel nc ab eis reccdat: vel ne eccidac
vd emi tcatur t multis alffs modis«£t fubdit oe t)oc quod fupw tactft
eft ab alps ooctonbus concoidando
oices«l^Uis cm pmitnt oeus fuo
pancmu perqu^ p:imu peccatfi oimmditur qp fup alios actus
buma
nosmcut z rupcr ferpetes qui magis incaiitationib* oeferuiOr alia
animalia:t poft Muca oio't.Jdem etiam oe muliere eft:
quia pot ima
mnanonem euis ftc o«mentare vt ejrofum l>abeat virfi cp p20 toto mff
jlo non permitnt fe cognofci^l^ft
vult oare rationem quare plus ma?
$
circa ttlem actuj
$ muliercstz oiat cp quia
tale impc
mmenoim nt inurdum per obftruflonem vafisrvcl etiam per
motum
JSS*"*^ rigwem memb:i:que potuis z faalius in viris
ttngcre pomint:ideo
plures vin maleficJtur
mulicres* 'poflet etii
<jia plures mulieres fucfticiofc funt
viri-T poti^ al
vel eti5 in oefpeafi boc taciOt mfieris
;SiJiPJl5?Iiiu®
^^^^i^l^'^^^^J^^tocunontiidultcradU^^
alias cognofcc
re pot t no ppiiiizm vjro: etid alios
t>abeat querere amatozes^fid*
pmictit ampliiis feuire in peccatojes dp in iuftos«t3nde
iz,^'^
libidini
vacat accipit ocmonia po*
S?!
^fwm aliquando in iuftos ficut in 3ob: fed no circa vim ge
i^^
neratiu5:ppter
q ont tocerc cdfWfiones z alia bona:ne ftrro manete in
$
€|s oicere cp ideo
$
$
m
wincie rruftra fit medicinamapponere,^ecl^*fed
cfltctus patebit
tertia parte operis*
m
ocamotioe talis
eudKo
M
^O^XXXVI
VIII
-^^wp^fRndentaliCfr alfqtta ouMa occIarftnnpsM fi qncrfcnnqtta
aliquado titipedtmr refpecm vniue mu lieris:t n5
#Jq
:6oriauenturd l>ec efh vel quia
refpecm alreriu««*Aefpdfio
'fmcttegtis feu maleftca ad tK>c refpecm pftne Determinate oia?
boUim tmmutauit : Tel quia ocue refpecm gfone mtufltbpme dettire
nd pmitnt:occultu em oei iudiciu l>ic iatet: vt patet in v^o^e Xl?obie«
impedit gene^
itt addic:ft quenf qu$ oiaboUis l)Oc (bat* ^icldum
ratiua nd tmpedimciuo ej:trinfcco ledendoozganu fed ejrtnnfecoimpe
dtendo vfum; vnde (^a eft impcdimetu arnftciale n6 namralendeo po^
tefl impedire ad vnam qd non ad aliaexvel roUendo rjccicatione concn
per TirmtiE ppiii vel ber
pifcentie ad tllain 7 non aduerfus alta:t
bam vel laptdem vel per aUquam namra ocmltam«i^ l>ec conuentunc
cfi oicri8 '^oe palude* CIT^^eterea cfi ipotctia talis acme qncg cp
frigidif ate namre feu namrali ocftctii canttngtt:quenf quo gdt oifcer
nt:q^ ep malefiao vel non mateticio cottgeriti' l^ndtt l^lhen* in fum«
licet boc non fit pdtcandum publice quado virga nullatenus mouef:t
^
^
^
1^
nun^ pomtt co^nofcere: l^oc eft fignd fhgidttatts : fed quado mooef
^
t engimr perficere afit non potefl c(t flgnfi maleftd)* IRoradum inflip
qf non folum fit maleftcifi nc (\9 actfi illu ejrerccre valcanfed etiam all
quando fit ne mulier condpiat vel vt abosmm f^'at« i@ed nota fm
nonfi fanctione8:cp quicfiq? ppter tindicte libidini e|:plendam:Tel
ptcr odium aliquid feccrit viro Tel muliet ipzopter quod non poffet gc
nerare vel concipcre reputamr bomiada^ra oc t>omi«ft ali4ui8«i^
nota cp coiter loquimr ca^oc amatozibue fccuU qui fuis amaflje g po*
culane cofufloncm inmrrant taliapzoo^rant: vel etiam per certae per
bas namram nimium infrigidantes ji'of<B au^ilio ocmonfi: vnde peni?
^
tentcs ficut tjomicide funt punicduKl^aleftci aut per maleftcia ralia p
curantcs funt Pm leges vltimo (uppUcio puniendi. vt§ in.1«q.tacmm
cft*«et p folutioe argumento^ vbi OifRcultaf an mfimonialif pifictts
talia cotingcre poflint^iS (I vitcri* aduerted<i:cp I3 tp bis q tacta funt
z re^Mf hub i matrimonio flcut z cprracd
no patcat flip p ?&itas:nt
nngcre pnr. €t pjudcns lectoi -^i copia libjo:^ babet inueniet td apud
canoniltas pdpne ejrtra*? I materia oe fhgidts z malefic
tl^eoiogos
ciatis«z t*iiii*oill«|:);jciit)4nni'mo pcozdates:? oitos erro;es rep^oban^
(es:pfcrtim area mammd^iialt^ piuctos ^ fentire videbanf <p tale ma
lefidum non poffet c6nng:cre inter matrimontaliter cdtunaos motts
illis rationibus cp oiabCiUe no pcfiet opa oei oeftmere«|g t pnmus cr
roi ^ ab eis repiobaf ell ptra illos ^ oiceb^t maleftcifi nibtl cfle I m6
do:^ ttn effe in opiniont^
(\ tp igno:iltia caufa:^ occulta^ :i quas
etiam nullus bominuca fcire potdt atiquos effircms nam rales malen^
^
$
^Im
imputabant : qua d illos efftccrenr non occultc caufe fed ocmones
V>iCf rro: licetabomnibtioaltis oocrciibus fub
..Umplici talfitate rep^bdf ;to a fancto XVo«acn'' tpugnaf vbi tpm t^
ctis
pcrfc vclmaletTLCoo:-?
C
a)
Qtti l?crcfim codcmnat oiccns:cp Inc erro:
radtcc mfidcU'tarts pct&
dit:t quia mfidclitasm cljjiHiano t^erdis oicitur: idco rales \t pern
tifi inenro fufpecti runt»3I)e qua tamen marena cn4 in pjima queftio
ne cactu ell: licet ibi nori taliter ftc oeclarat6«in4 ft quis alia oicta oo;
ctoxis fanat in altjs locie cof!deraC:racione8 tnuenit:quareafreric ta«
lem erroze ejc radice infideUtans pzocedere.iRS in queHtonib''. oe ma
lo:vbt tractac oe oemonib^ t in«q*i«an oemones l^be^t co^poia nam
ralitcr fibi rnira. 3Intcr alia que ibi reciranf mcntio oe illis qui fingu?
|08 eftfecmis ad viitutcs celeHtfi co2pojfi:quibu8 x fubefle oiccbat oc«
cultas caufas efftctuum inftnozum oice8«Confiderandum ell cp pert^
patetici BnHotelis fcctatojcs no pofuerunt ocmonc8 efle : fed ea que
attribuuntur oemonib^ oicebat pzouenire c% virtutecelell^ifico2po2U5
z aliarfi naairalium rerum»ande Bugu(ti*oicit«]c»oe ciui.oei^T^zplbi
n'um vifum fuiflc cp tjcrbis t lapidib*' z animantib^ ac ibnis certi8 ct
TodbU8 ac figurationib^ at<B ftgtnctis quibufdam caa obferuan's in
celicouerfionc motibus fidenim fabiiftcan in terra ab t>ominibU8 po
teltates ftdenim idoneas Tarf)8 cfftcnbus e|:equcda84(gj: quibu8 ap
paret erro: <p oinia reducebant in caufas occultas Hderum t oemones
tinmodo fabJtcarentur e|: opinionc l)olm.0ed q?
pofttio fit falfa:
manifeUe pjobat fanctu8 ^^boc^: l>oc ibidem:cp reperiunf alique opc
rattones oemonfi que nullo modo pofTunt cp aliqua namrali caufa pet
dere:puta(paliqui8 obfefTus a oemonc loquatur lingiw ignota t mul
ta alia inueniuntur opera ocmonQ tam in arreptict^
necromanticis
ambu8:que nullo modo poflUnt nift ep aliquo intellectu p:ocedere ad
minus bona fm natura:licct mala ^m voluntatc^igt idco coacti (Uerfic
pzopter incouenientia tacta all) pbilofopbi ponere oemones er!*c:licet
pofr in vanos errozes inciderunt ali^s putantibus animas bominfi a
co:po2ibu8 cFcfitibus oemones fiert^ t3nde z multiarufpices pucros
occidcrut vt animas eo^fuos cooperatozes babcrcttr pUires altj erro
res recitanf«I'!nde patet cp non immerito oocto: fancms oiat talc opi
nionem e?; radice infidelitaas pjocedere. &i cui placet legat Sugu.in
$
vit)»et*i|:40eciuita*oei»fuper vanos ernojes inftdelium circa naturam
oemonfi :quare eti5 c5is ratio oim ooctojtt q in pfata oiUinctione alle
gaturc5trabuuifmodierrantesfc5(^ maleficia aliquid eiVcncgantes
magne tXt efTlcacie in fentSna licet bzeuis fit in verbis* XA bi oicfit cp ^
malefVa'fi nij>il efTc in mfido aiTertit cotrarianf oirn ooctojfi fentStijs z
facrc fcnpture oeclarates oemones efle z oemones t>abere poteflatef
•wpia co:ga z fupza imaginanoes l>oim oeo pmittete: vnde z per cos
malefta' mira operart pofTunt area creaturasit^n z merito ipo^ oemo
nfi inftrumcta:r ad quojfi inflantta oemones interdfi ad creaturarum
nocumcta operant malefio oicunf *fSt <^dem (p p rep:obatione buius
pmt em>2is a ooctojibus n5 fift mctio oe mfimonialiter c6iunctis:trt
e rcp;obatione fcoi erroi3 l>oc patet jDicOt oil (p alio;a env? erat <p
euefh'o
»
IX
^or*xxxvii
m
ma/eftdu cfTct z abudai ct
tnfido cti5 c5tra camalcm copulantf
Dl (^a nulla tale maleftdfi pot ccfen gpetuu : i6nun(B oinineret matrt
monm lam cotraautecce q? mctio fit oc mfimonia liter conifictistiiw
p2obando afic bfic erroje liccc occlararc boc non oefemtat ad 4)pofitfi:
af
tii pptcr eo8 q copia libjoj^tno bnt.THotddfi cp ip:obat pp q? talia
fercre oicfit eS cotra ejrpimentu z ptra lura antiq t noua«t3n o5t tale5
catl?oUa ooctojes oiltinctionc qpiinpotetiaei: malcftcio 4)crearaauc
dl tpalisautppetuazfi tpalis tucno impedit* rucafitpfumirclTc te*
po:aU9 qiwdo mfra fpaciu tnu annoio cobabitatcs z q?tu pnt opcra$
licet
Dates Hue p eccttaHica facta fiue p
^
^
alia reinedia fanari
pHuSiNO non
fanenf aliq remedio c^rruc pfuimf efle ppetua tc.aut ^edit mf imoini
contraatone z c6fummationc:T fic iinpedit mf imonui cotrabcdum cc
oinmit id ptracrtiraut fequif mfimoni) ptractione fed no pfummatiw
nliz ftcettd vc oicOt alic\ oirimit mfiinoniu ia cotraau:oj eimppFit)*
q»i.c«j*qpc6iugiu pftrmaf officio^Ccatnis: vt oicicglofarautjcqmrnr
mf imonifi pfummatfitt tilc viculii mf imoniale no oirimittpraibi no
tanf epcra oc fngid.tc.p 0?oltic.T ie5ottTe»T ooct02e8 etia tljeologos
vbi g^Bd argumcnta.ad pmQ Ut] pj cj: bis q oictafunt.lRa pmo cp
oci opa piit ocftrui p opa oiaboli ft malcftciu poflet inter piugatos c$
tingerc:no valet inftatia:imo oppofttfi pt5 cfi nibil poiTir oiabol^ nw
qndaj
ft oco pmittete*3(te qi n5 p violctia Dedruit vti t^januetfcd p
arte eirmnfeca vtg pamit* Sd fcdm pamit §« cjre oe*^ pmittit fiip bfic
actfi venerea cp ftip alios act^ p5t ctiam fap alios qn oe*^ pmittit«t3ii
non valet perimat mundum* Sd tema nmiliter pater ep oictis*
maleficc pftigiofa illafione operantur circa mebza vinlia
£iuelho IX
quaftiUa omnino fint a cojponbas euu lfa»
igrtio cade ?^itas oeclaraf p oiabolicas opatioescirca m5
b:fi vinlctcui'^rei^^iras vr magis elucefcar qrif*an male
z realif vf folfi
ftcc valcat mcbja vinlia Mute ocmonfi
pftigiofa appantiSe auferre; t arguif q? ;^e t reaUf
argumentfi a fbm'02t«l^i02a pnt oemdes vc boles oc^
ciderc vei localif trafftrre: vt § paruit oc Job* z rbobie«v<i*vif]; occi
fistcrgo pnt mcb:a l>oi8 fit z realif auferre^T^zeterca glo«ftip ilio p§«
jjmminlones per angelos malos IDcus pun it per malos angelos
cat pphn ifraeliticfi fepe pumuic variis lagaoub'' ;^e z realiter cojpo^
ribas im(f!i8:cr«o z bmoi mftrmitates area mSb:u talc unittere pot
2i oicaf cp poteft oiuina pmiflione rfic ftc in pcedennbus oictti eft q?
oeas ampUus pmittit vim gnatiua maleficiari propter pjimam co2ra
pcionem peccati q per actfi ^enerante tn nos oeuenit : ergo etia apli^
pmitcitftip mcbju illi^ potene generatiue vtipfum totaliterauftrat*
ftatua Talis* Jt^n*jcij:#
fri^:eterea maio: fuit couerfto vf ons «otb
qpaaferrc m^b^fi vinlexfcd ilia ftjit vera z realis z no appar^ puerfto
3a adbac viftbiUter vt oiaf ftipcreft ilia ftatuatigt liacta fuit per malft
M
u»
m
c
V
ibartiepnme
C
angclum vt coacti a bonis qui piius ceatatc ros paiffJrant tt odftim
©oina8mucnircn6poflcnt:naitcnamalie punuioncs fodomttanim
quia t slo«ibidem artcnc tpam cnam illo vicio intvcra: ergo z iHa
face
poflmK.c:i^2Ctcrca (icun(B potefl induccrc fojma narui ale5 potrti
T tlU aufcrrCfScd ocmoncs tozmas naturales plunes indurenint:
yt
]^baraoni8 qui virmtc ocmonu ranas r fcrpctcs fcce
•^"^i^x"!?^^^
Tunt*3|te augufti.m li4;:|:|:in,q,oicit cp omia que vifibiUrer
ftut aia
p infcnwesjpotellatcs aeri8«^ec non abfurdc ften pofll credunf : fed
poc pofuinc nsccre boieo vt aliqua arte vel tnaflone mcmbzn auteraf
j
ergo T oemones ifla facere inuiflbiliter qtf alp vift biliter
poflunt : fed
cocra aug.jc vitNOc ciui.oa^iRd efl credcndum erta ^jois cozp-^
ocmo
w
num arte vel pea t i in bethaka Uniamcta poflc cduerti: ergo ctia a
m
won pot auferre boc q6 ad vericate cojpis buinani 0efai»t*3te.in. oe
truoiciMRd cfl putadfi i(tie trafgrefTojibus angelis ad nucfi feniirc
Imc vifibUiarem macena fed foli oco.-«efp6fio* iRuili oubifi rin ma
icncc qdain miraopercnt circa mcbia virHiJi vt tp vifts
tauditis plu>
nmo2um immo z ep ipa publica famacdflacoe boc tp p fenfuin vifus
auctacf> vinlirao UUu8meb:icognofcebaf quod qualiter
tier ipoteft
oicedum (p hcet ouphcitcr fieri polfit^n vere z realitcr tc
pma tengcrut t pjhgiofa operatione:ea in que a maletiicisargumenta
liunt circa
l>m6inofiotnifipltigiofaiilufl6e:quetniUufionobabet locfiin iina
3D ginationepancti6:<^a imaginatio ei*p5t ;k z realitcr cflimare aliqui
reninon ellc pfcnt| licet p nulla opation^ fenfus eptenorlXvifn?
aut
taccQ pcipic eflc pfcntem*t-in pot oici vera ablatio mcba cr
pt e irna«i
nationis paciitistlicet no tp pte ret: quod qualiter lit funt plura
no&
da»T^:imo ouo modi <ibus ifta fien poflUnt, iRo mii u cp oiabolus
fen
fu8 pumanos ectcnozcs oeapc p6t ^ intenojes oe quib^ fupja
taaii
clliUudcrcpot fojmasreferuacas educ€doad 6ncipalia
fuafenntiua
Dccipit aut eo8 in fua naturali opatione: vt qd viftbile
eft fit illi inmll
bile:tagibile mtigibile:audibile inaudibilc z flc oc alfio*
Btc afit v^
ncas ita nibi I pome er parte rei cp oia fin t cf imutatione 02ganoit
ftruentiu ad vifum juditn tc«vt funtoculiz manus
(jUis imutatfe ti
gUitur fenfus wdiciO-T^umup ifla ep naturalib'' (^bufdam
oemom
ltrare:na ftcuc viijfi oulce ppcer infectionc lingue in
t^bzicitatc vidcf
amaru: vnde gufhie oecipif non cp pte rei fed cr pre bumojtt^^jjtar
ib£
nulla occeptio cf pre ei quit, ibi fit vir^a ad bcrcs fed
occcpt io er ore
02gani fcnfU8.3i:crt ficut fup:a oicrii ell oe vi gfianua illi
iinredifdo
per impofitionc alien i^ alren? co:pi8 eiufdem colons z
apparctie*ita
zaliquod co2p> plana ftguratu colozc cameo iterponere poflunt
intMTifum aut tacifi oculojjf z manuO z interi^m verfi cojpus
patietis im
valeat videre z fennrc nifl coip"* plane t
<p tiio iudicio
nullo in?«
i
nm
b2omtcrniptum» Qideanturoicta fancn rbo,inrf).oiilm*vifSart{;v»
©c p:clligiofi8 illuaonibu8:t ftmiliter fc6a fc;k.q'|:cj,ct
in qucflioiu*
eucfKo
fl
M^XXXVIII
IX
buo oe malo : frequenter allcgans flUid Zve^t^Un H-lWift.q.ferpft
nguns: acco?
l>oc malum oemonis per omncB adinw? feiiluales oac ft
i!iodacfecolonl>'':adl?crecfoni8:odonb*^ ft fubbacnnfiinditfe lapozt
alicur
bus^CIT^zeccrca alludit ratio <p n5 ft>lum pcrintcrpofuioncm
co:pozi8 plani non membjaco talis illufio pftijjiofa in videntc t tangc
cducuti
te riac:im» z per modum quo certi rpinf ftu fpedes rcftruan
raw
tur:ad fua puncipisi ftnritma inteno:a fciUcet ad ima^m Jtionc T
tafiam: viide contingit aUquid imaginari ac ft pnmo cUciatur
vii tutc
(nterioji^lftam vt in pcedcnti qucftione tactum ell : ocmones
piopna pofliint localiter co:pow mutarc:c|: rranrnmtacioiie auce5
c|:
lenitt
w
Timuin T bumoj^ ctiam ^m nature operationein coiingunt: aliqua vm
tmagmationcm vclftnfum vidcnnaturaliccroico-.qui.u pbilotop^
oicit : <p cu
in oe Tom t vigif.ailignans caufam apparitiom's iomnio^
animal ooimicnt oetcendentc plurimo fanguine ad puncipium lennn
ftnfibiuum
ftnnil ocfccndunt moiuo mc inip:eflioncf. rcliac c?:
luc
inotionibusrque in fpiriiibus ftnribilibiis conftmanmr.xermini
pjimoa
runt fuperiue oeclaraci ita q? tunc aliqua apparcant ac ft tunc
po
rebus c|:terio2ib' fenftis immutarenmr«£r quia boc natura tacci e
mm
oiaboUis tbjmos ftu fpecies cozpojis plani z non mem*
bjo virili oiganifato cducere poteft ad vim fantalhci t im^natiuft*
etia5
vt inde fenfus iudicenc ac ft in rerum ventate ita e(ft t.l^er bunc
modum vt patebit inferius bomincs vidcntur animaliacu tamcnnon
ftnt in rerum veritate *
^.
,f ^a.,*^
^ndonotandifiintalrt modffacfltojes
pzedicandum* THam quia pzcftigiu m nibi I aliud eltjm JnaOf
ftnfuum quedam oelufto t P^efertim ooi
tcft :a fo2ti02i
36
^
,
I
vit^.etbf mof^ca.ii:.^
l02um«ande t oicitur a pzeftnngo quia adem oculozu pzarrm
ales oi*
ftnt« igt vt Blejrandcr oe
vt res videantur aliter effe
que non
atpanc.i).T(^:eft^igium pzopzicfiimptum eftiUufto oemonis
parte cogno*
t>abet caufam tp parte mutationis rei ftd folummodo e;:
nue
fcentie qui oeludimnftue quantum ad mtenozes ftnuis
fiittita
$
pzcirigicia
tflia
ad erteriozes.t'lnde in genere loquendo enam oebumana
artcotcamusunbusmodispoteft ftcri^trlnaabftBbemombus
oltcnden
pocius oicirur ocluftoiquiaartiftdaliterfitagitationeboim
per locuiaro
vel occulcantiO aliquas resrftcut ftt in traiectionib'
tium
modus ftr etiam ftne viriute ^>^»"«l"4"J^P?f
pabec
tenaturaliter virtutecoipozfi naturaliii veletia mineraliu q 0
ere non
pnt f qnda ;^mtc t>m6i reb^ indira re oildere vl'faccre appat
alios pies qda berbn tuc
ftcut ea.tari rbo.vpte*q.c|:iin*arti.!ii)*t f
xcrn modus
ctfa feu acccfa ftimigas feat trabes apparere icrpcrcs*
res vel g mimos»aiiU8
m
m
Dclaftonis eft que tit per oemoncs oeotamen permittente.f?abctcm
ocmones cp nacura vt paruit quada poceltate fug qfda res mturiojcs
quas pot ef ercere circa Ulas quado be*^ flnic vt tuc ctia res appaveat
C
oiCter
partis pdme
4 tint* l^:o (luo not^dum cem'o v oemon pcM qutn<B modis
illudcrc aU*qu5 cp iudicat rem altter (g dt.l^zimo arnfiaaU traicaidc
xt oiftfi eft:quia qmcquid l?omo fdt peTarte:m€lm8 tpft fcire potcrt:
fi^ecfido modo namralt appltcattone aUoitus ret put otcmm ctr e tn$
terpofinonem ahcuuis coipoiis vc alcerfi occultemr vcl enam tp tm
taffts t)oim illas pmrbando*remo modo vt quando in afllimpto cw^
oftendit fceife aliqua re que no eft: flait i!5:ego:iu8 in pmo Oia^
I)o:c
ogo:nm narrat oe moniali que comedit lacnicam : que tamen vt ipfc
Demon faflue fuerac lacmca non fed oemon m lactucefpecie auc m ipa
lactuca erat: vel en5 conn'gic flntt?omo m mafTa aun quam
oeferto
rcppent:Tel erta quando lx)iem Terfi regit t facie vt b:umm animal
Ti'dcamrxwtiam oicemrf£iuartoinodo vt quando turbato:ganfi vi^
fUstvt videatur 1X8 mibilofa que eft clara vel ecouerfo vt vetula appa
rcat iuucnoilatnam r poft ftetum apparet aliter lumen
antc«iDuin#
to modo vt
imaginatiu5 potentia operido z tranfmutationc fpeae
rum fcnftbiliu per comotionem bumwum vt fljpja tactu'm eft fadedo
Tt tunc quaft receres t none apparinonee in ipns potenti)8 fenlitiuis
caufenmr.CtftctnbU8 vltimis modi8 oemon lUudere poteft p2eftiV»
giofa arte fenfu8 ^>ommf8:t etiam fecundo modo«X3nde nulla oifficul?
tas qmn memb:um vinlc occultare p:dhgiora arte vclit^ ieuidens
didum flue eppenmentum quod nobi8 in offino tnquifirionis epiften
tibU8
reuelatum tiiit mfra ponetur vbi oe \>is z alt^s factis plura red?
5)
tantur in fecunda parte tractatu8
m
^
m
m
3^iDuomodo malefidfi a oeftctu naturali poteft oifcemi*
T^identalis quertio cfi certis alfjs oifftcultatibustcp feqm'tur
Iktro ablatum eft memb2um:igno2atafit an permaleftciu feu
alias oiuma permiflione per oemonis potentiam fit ablatum:
Munt ne modi cognofccdt r oifcemendi inter ifta^cfp6dert po*
teft <p fic/|^2imo (p tales quibus accidunt vt plurimnm funt adulteri
feu alias fo:nicar<)«t'lndeoumamafti8 non ad nutum feruiuntfcucas
relinquere volunt aliis adtcrcndo tfic in vindicra talia pjocurant aut
alias potetiam illius mebJi aitiputant* iSecundo cognofcitur per boc
(p n5 eft ourabile^lHa fi no fit ep maleficio tunc non eft ourabile : fed
<it<Bredibit«Sed bic iteru fubo:if oubitatio:an boc fit cjc naturama?
left'di q? non fit ourabile»t^ndef q? pot ee pperufi z ourarc vfqj ad moi
tificutetia oe ipcdimcro maleftdali i mf imonio indicant canoniftet
tbcologi cp regif tgale ppetuu^IRi 6t i^otfrea fumma* ^a>akftdu n5
p5tfolui femp p
illn
<\
ftcittvel
Tl'<ja maleftciu c pditt5»t3n
^dl
mo:tu'': vel c^a ncfcit oelere
ipm
a ftfi oie poffum^ q> maleftcifi petro illatfi
cnt ppetufi: vr(\a ilia maleftca q tVcit no p5t efi fanare.55?fit etn malefi
cc in triplicignc/lR^qdamfamit t ledfittqdam ledunt fed fanan ne^
queunttqdam tmmodo fanare vidcnf id eft Icfioes amoucrc vc infm'
patebit»i5ic cm nobis prigittiBa one malcftce mwtuo rif 5tes oa vna
fum ti peflTma Hcnt tu : QUfa
ledo fanare tcio.t'lel cn5 ourabit vbi ante eius fanationc malcftca oifcc
derec vel locu mutado vel ab t>ac vita oiTcedendo. IRa t fanctue Hx)*
o^c^^^a^leftciu quodlibct ita poteft clle perperuO cp n6 poreft It^abcrc
bumanu rcmediu:qiua z ft babet rcmcdium non cfl raincn boc bominf
nocum vel Ucttum:licec oeue podtc pzdlare remcdin per fancuim ange
turn Demonem U'cet non inalehcam cogendo: verfitamen fum mum remc
duim contra maleftnumell penitentie facramentum«e|:traoefngib»
IBam z mftrmitas co^pozalis fepe p:ouenit ep peccato^eptra oe penu
cum inftrmita9:quaUter enam maleftcia ftnr auterenda^T^tebit ter
tia parte tractatusn in fecfida gre capitulo^ vntres alie oifftrcntie t$
0unnir«
fll^^l"n^)ne8 argumcnrojfr
Stet ad p2imu q? nulli oubuim quin ftcut oeo pcrmittente octf
^adere pofTunt lx>mine8:ita vt mcmbjum illud feu alia auferre
'pofliint vere z realircr.Sed tunc oemones non operantur per
maleftcas: oe quibus lam mcnno babetur.Cr perl?ecena ad
fecundum patet folutio.J^ed ad illud cp quia ocus amplius permitnt
Tim generatiua maleftciare pjopter tc^ergo ctiam permittitur vt illud
tnembifi vere z realiter auferatur* iRon valet vt femper boc ftat CUiia
non effet per modum maleftct^ boc fieri: ncc enam maleftcc boc afftct^c
oum talia operantur cp non Ijabeant poreftatem reltituendi mem b2um
quando volunt r faunt^ igp quo patet cp no vere fed pzedigiofa arte au
fcrtur.ClSd tertium oe conuerfionc vpous lott? oicimus vera fuit et
non pjcflfigiofa arte:nac afit loquimur oe arte p:eftigiofa* C.^^ ^^^^
turn q? oemones poffunt inducere aliquas fo^mas fubltantiales : ergo
ctiam auferre*2^icitur <Btum ad magos '^|?araoni8 cp tecerunt veros
ferpentestr poflimt oemones area aliquas imperftctas creaturas ad^
ininuculo alicui'' alterius agctis aliquos effcctus pduccrcq no poflimt
circa i?omine8:oe quibus oeo e!l magis cura»3u|:ta illud/lRunc^d oeo
altert i'mp20pcraret: vna oi'iritnRo
>
-fi
m
cura eft oe bobus* "^(Tunt tamen femper vt oictum cit oeo permirtcn
te l?ominibU8 etiam nocerc vere z realiter aut eriam p:clligiofa arte z
C l^ec etiam patet folutio ad vltimum argumentum*
maleftce operanf circa txjmines in beftiales fozmas
CUiedio X
^e(h'giofaarteill08tranfmutando»
Garto ipfa Veritas oeclaratur : vbi etiam l?omines tranO
fo2mant in beftias : quod qualiter fiat arguitur q? non ftc
^Sn
poflibile \?oc ticn^i:?: vi«q« v^i^pifcopi ep pcilio acquircnfl*
^ifquis credit porte fieri aliqua crearuram antmclms
iir norpriiiQ iitimitMn lAur ttauffo:
in aliam fpeciem
U
vel aliam ftmilitudinem nift
man
ifK> creatoze qui omnia ftcit z per quej
inridelis efl z pagano oeteno: z vtamur
ab
omnia facta funt p:oculdubio
argumentis fancn*Xbo«in*i).fcnre.oiftin«vin*an oemones pofTTntim^
pjimerc I fenfus cp;gales plligtjs oeludcdOtfL^^ pnio arguif no#
C
inam ilia (b:ma befhc que vidtmropoitet (p nt altcubi : fed n$ potdt
efl'e
tanru
m fcnfu: quia fenfus non t?aber aliquam fpccicm mft a rebus
acceptam:t ibi non
mm
efl
vera beflia per auaontatc can»aUegata:nee itc^
potcll efle in re que vidcrunflcut cp muUer videatur bcHia
oue
fo:me fubltantiales non poffuncefTe in eodem fimul t feme! : ergo cum
ilia tbzma beflic que vidcf nulUbi pofTit efle: ideo nulla piefligiofa illu
ftoin oculo videncis tiert potell:cum viflo per aliquam to:mam neceffa
no babeat tenninari* ^Tfi^zererea ft oicafcp fbjmailla fir in aere area
riante boc non poted ef!e:rii quia aer n5 efl fufceptiuus ahauus fojmc
feu figure : tu etiam (^a no feme ^""8 ^ idc aer circa illa perfona ppter
ftujribilitace manerepoteft pcipue quandomouetuntO etia quia ffc vi
dGrctur ab onmibus talis rranffozmatio qd
fit quia oemoncs n5
mn5
2>
Tidentur ad minus fanctojum viro;: viftoesoecipere^Cll^jetereafeii
fus viftuus feu potentia viftua eft potentia palfiuatfed oifie pafliufi mo
ueturabactiuo ftbippoztionato:actiuCi aOt ppom'onatG fenfutefl ou;
ple|:*Z3nft quaft ouginJs act6«f«obiectum»fllmd autem quaft Deferens
ftcut mediu:fcd tbzma ilia q videf no p6t effe obieau fenms nccs etiain
media quad oeferes^a^e pmoXcp non poteft effeobieafltt^aanullare
fumi poteH: vt in pcedenti argumero taaC eft:co non ftt in fenfu a re ac
ccpta nec in ipfa re nec etia in ipo aere quaft in medio oifttr€te : vt pus
tactfi efl in tertio argumcto«f[;T^«terea ft oemon mouet vim cogniti^
uam mterio:e aut boc fiacit fe ob<jncndo virtuti cognitiue aut boc fao't
immutido ipfam:nd afit boc facit fe ei obf^cicdo ^a opojteret cp vel af>
fumerct co2p':r fic n5 poffet intenus ingredi ad ojganfi indignatidis
cfi DUO coj^a no ftnt ftmul in eodc loco necg in affumedo fantafma:quod
etia effe non potefliquia fiantafma no efl ftne quatitate«Similiter etia
no pot boc tacere imutando: (^a aut iinutaret alt erado: cfi yidttur non
poffe facere:(^a ois alteratio fit p quaUtates actiuas ^bus oemones ca
reniiaut imutaret tr^fmutando ftue localiter mouedo:q6 videf efte in#
cdueniens Duab' r6nib'^'l^2imo (idc c^a trifmutatio o:gani non poftet
fieri ftne fenfu ooloji8«:0c5o (ia fm boc Dem6n6 onderet bmoi nift no
ta:cfi tn Sug.6t cpoiidit bmoi fbzmas r notas t ignotastergo videtur
q^ Demoncs nullo mo pnt imaginattoi;e vel fenfu5 bois oeape«|I^fi»5
ptra 3ug»pvin«occi.oei.6r:(p trafmutatiocs boim in aulja bjuta que
Dicunf arte oemonfi racte no fueriit fm ;^itate:fcd folfi fm apparetiam*
l^c afit fieri no poffet ft oemones bumanos fenfus trafmutare no pof
fent*'^:etercaalluditr auctoairas Sug^in lia^:j:Fin«q«q etia pusalle^
aatafiiit:ferpit boc malii oemcnis p ocs aditus fcnfuales tc« t^efpon
no ft lectoz volueritfuper modum trafmutandi infpiccit inuentet ijui^*
gteopi8«c»v)»vanosm68*adpiT8tmmofcbolaflicepccdedo:Dicam^>
tnu Doctoju fcntctias cocojdates in eo cp oiabol'^ potell fantafta bois
oecipe vt bo ver' aial videaf inf qs etia vlciina fubtilio: cctcrl 6 fm
XbOteflu pma ell o»i ilntbouiniti*gte fummc titv»c.i^» ViDccUratio;
^
I
^is
ad oectptedfi qnc^ opaf :t ^a'pue ctrca fllufio^
(p oiabol'^ fantafta
nc fenfuu : r occhi at naturali rdnc canonis aucrozitaic r ejrotmencozfi
inultipliacate.T^'Zimfi ftcrcozga naruralirer fubdunf t obcdifit nature
angelice qu^tfi ad motu locale* Bngeli ^fit mail etti fl amifer6t ^atia^
non tameti virmte nam rale: vt fept*^ fup2a lactu eft*Cu aut potecia fan
cailtca fuic tmaginatma fit co:ealt8 id cit afiVjra ozgano co2po2eo natu^
raUtcrfubditur etiam malis: vt poflmt eain trafmutarc caufando vari?
timtadas ej; oefceHone bumo:a z fpintua ad p:mnptu fennttiifi pa
curaca ab ci8»a?ec iUc«T fubdit l^tcc t cp boc canone.pj: vi«<)[*i?«cpu
3Uudn6 dl imttcdfi cp qda fcelerate muhtTee pod fatb^n retrocoucr^
fe oemoufi illuftdib*' t fantafmanb'' fcdwcrc credilt fc rptit enf cfi Of a^
na bor^ noctumis oea pagano^t: vel cu bcrodiade t cu mnuniera inulie
rfi multtmdinee() care lug qlda beiliastr multa terrarii rpactatnteped
ftc nociis filctio gtranftre t infra«€luapcopter facerdos pdicare oebet
populo oei: vc nouermtorilino bee falfa eflc:z no a oiuio fed a maligno
fpiritu talia tantafmaca mcctb'' fideliu in ogan : (i()dem ipfe fatbanas
trafTojmacfem oiucrlaru pfonaru fpcs atiij rifitudineeiz mctem quaj
captiua tenet tti fomnte oeludendo p oeuia qcg oeduat« £t ^de tntelle
ctus l>iitU6 canonis in pina quedione tactus e(l quo ad quatuo: q pdi
canda funt«J3ed qp no valeat cti3 vebi vbi boc afftcrat z no impediunf
oiuina ^tuteific no eU'et verus tntellectue: c^afeptlfiHie boles inuin ct
no maleftci p multa terraj5? fpacia cojpoiaUtertrafferan^iSed <\a vtro
modo potcH fieri fequitur in pfata fumma: z in ca^nec mirum«ea.q»
Bu0u(ti*narrat <p in liUis gentiUu legif oe quadaj maga oicra circes
quefocioe t^lijrismutauerat in beftia8:quod ma^ds i)lligf}8 potius
nngebaf:(V in reru tcritatccdplcreturalterado mntaffas boim:patec
|>cc etia p plura ejrepla. ^egif in vitafpatrti cp qdam imtcu la ()a aflen
tire noluic cuidam iuueni Dc turpitudine ea folUcitStinpre iimenis tur
batU8e|:bocaquodamtudeo ifcurauit malettctum fieri contrail lam:
quo pcracto multer cduerfa e(l in equi : que conuerfio non fuit f ret
Teritaiem:(ed fm ludifkationem oemoni8 immutStis ^ntafiam z fen
fum ipftu8 mulieris rafpicientiu eam vt videretur equa que crat ver«
mulier: vnde ouctaad beatum (^cbanO non potuit Diabolu8 ita ope
rari <p illudcret fenfus ei'' ftcut aliojp <ppter fua fanctitatc:n3 fibi ride
batur mulier vera no equaioti^ rddcm 025nc libcrata e(l ab ilia tllulioe
oicene bor ^ibi accidifl'e:quia non vacabat oiuini8:nec frequctabat fa^
crameu vt oicebatndeo oiabol'* ptatem babueratfup eaiT fi alias ctt
l>ondla*T^6t igif oiabor p comotionc inteno;^ fpinnjfi z bumoat ope
ran ad tmutSdu actfi z potetia nutntme fcnfitiue z appetitie cur^ciicB
potcntieco2po2ali8 o2gano vtcntis fm beatfi Zto.)4par«q«|:cj* Sicuc
mone magii in incataciSib^ fuis q oe eo
credi poteft fuilfe gelhl fup
nit>il boj;: pot oiabol'' tacere nifi oeo pmirtete ^ cu agclis
narranf
tVequeter
malitti
repmit
et^ pccipe noe z nocere qretta: vn
fUis boni8
fl8
3d
m
m
CFCm
C
de Dicit Su0tt(tt*loquens oe malef\'ci8«l^t funt qui permifni oet elemC
tac$aictunc:I;>oIm metes i^mrbanc mtn^ cotidencifi in oeo«|;pvY*q*v«
nec mirum*l^02um eciam operacione per maleficam artem fiic quondo
vt vivnon poflTt videre vjcojcm t econuerfo.t t>oc per imtnutationc5
tancafie repzefentado et talem vt rem odibilem t bo2nbilem« 3pe etia
oiabolus vigilanabus t oozmientibus fuggerit rep2efentatione8 tur^
pium fantafle ad oecipiendum t inducendum ad malum* trleru quia pec
catum non conflltit in tmaginattone fed in voluntate: ideo ej: bmot tan
taftjs per oiabolum fuggelris z alteranonibus vartie l>omo nd peccac
nifl voluntate ppzia peccatoaiTentiat^Secfida fentetia ad idem moder
nojum oocto:um oeclaratee piimoquid fit pzefligifi:? quot modis oe
tnon potefl buiufmodi illuftoes caufare « l^ic nota cp Sntoniue allegac
ea que in pce*q.ip*tacta funt: vnde n6 eHopus ilia renouare* fcrtia fen
lentia ell fancti ^bo^t ed refponfum fiiper argument^ quo querif vbi
fit ilia fo^ma bcflie« q videtur aut in fenm aut m re aut in aere drcfiflan
text ell tsAietcp ilia fojma beHie que videmr non ell mft in fenfu p^nmo
<nteno2i t per fo:tem imagination^ refultat in fenfum e^rterioie qdam
inodo:r cp ibi fit poteH per oemonis operanonc contingere oupliater
t3no modo vt fpecies animalifi oicamus q funt i tbcfauro imagination
nis referuate fluant operatioe oemonfi ad o:gana fenfuu inteno2U5:(ic
etia in fomno cotingit put fup:a oeclaratfi ell»ig t ideo quado ille fpes
2) contingfit ojgano fenfue epteriozis : puta vifus videtur ac ft eifent I'es
pfentes ejctra r actu fentirenf alius modus pot efl'e e;: immurationc
ojgano^ inrerio^i ^b"' mutatis l^llif fenfus m6ici&: ficut paret in co ^
l)abet gullfi cozruptfitoli oia oulcia videnf amara:z parfi oiffcrt a pji
tno*1^oc a0t facere polfunt etia boies ?vaite quarunda rerfi naturaUfir
llcut ad vapoianone cuiufdam fUmitrabes oomus videnf ferpercs:t
tnulta ejrpenmenta buius inueniuntur vt fUpza tactfi e(l«
ttBolutiones argumentojum^
2> argumeta patet ad pmumicp tejrtus ille fepe allegaf t ma*
mt^J' intelligif OHa quo ad boc cp loquif oe traftbjmafi5c I alii
r^'fpcrn vel fimilitudinc oeclararu ell qiialiter boc fieri pot p2e^
lligiofa arre*s3ed quoad boccp oicit cp non poflit ticn aliqua
creatura virtute oejnonisift capif fieri p20 crcari maniftHii ell cp nam
n veio capif fteri p naturali pductione ftc certa eH cp n6 poflUnt facere
^
.
—
aliquascrcaturas impftcras: quod qualirerftr occlaratfancrue rbo.
vbi fup2af 1H4 oicit cp ocs trafmutatioes co2po2ahfi rerfi q poilunt ftc
ri p ali^s Scutes naturalcs ad quas ptinet femia q i clemeris bui*^ mfi
di inueniunf puta in terra vel aqsxficut relinqunc fua femina terpetes
7 rane t bis ftlVa pnt fieri p opatioes oemonfi bmoi femintb*^ adbibiQt
ficut cfi aliqua res trifmutaf I ferpctes vel ranas q per putrefaction^
generari poflUnt*3llle
trafmutationes co2palm rerfi q no pnt ?^tutc
nature fieri nuUo mo opcratioc ocmonu fm i ei veritate fiftci p«c:finit
^udlio
s
XI
(p co2pU8 btmanfi mutcf
§ol XLl
m cozpus bcftic : aut (p cojp' mo:tui rcum(^
rcat:qd n fieri vidcaf :apparctia eft pltigiofanut oiabol'^ in amirnpto
cozpoic fe agitat cozi lK)mmib^:fo:nficamr iftanRam Slbert'^ in iu
DC animaUb'^ vbi qriu Sn ocrtiSes feu crra oicam^ malcft'ct poflint fa
cere vera aniaUa* iRcfpodit tp ftc : oeo cniittete.et boc ad iinpfeaa
q
anialiaifed no poifunt i inrt-^tt ficut oc'' taccre: ^
qda licet Cubv
toifxcttt patec oe maleftc^<£|:o»vn.fnB ifla* Qocauit T^baraofapietcs
0iac»i£)cm6e8 oifcurrat p mfidil et colligat omerfa femia: r cojfi ad^
aptacidc podUncpnlpcre omerfe fpeaes^ £t glofa ibide ftc oian2>fi
mom
p mcitationc oemonu malefia ali({d eflTccreconamr:oifcurrfir p mun
duin z femia fubito eo;;: oe qmb^ boc agitat afftrfitzt fic tj: tllierpmit
tcntc oco nouas ffyecite pduc^t* l^cc cti4 fupius tacta funt* Be vbi ft
oitncultas fubojiref fln talia facta ocmonQ eflcnt opa miraculofa
ccnda^liefpofio patuit €jc pcedetib\*qp ctia ocmdes ali^ vera miraciip
pomint:ad q virr* nature pticularl fe ejrtederc pot.^ t licj ta
lia fint ?^a:n5 tame ad ven cognitionc ab eo fi6t:ftn que fenfuj opa an
ticbnft-i poflimt oici figna mldaciatq; ad feductionc bominfi
tet T folutio ad almd argum^tuj oe fubterto fbzme oicam^aScftic foj^
ma q vide t no efV in aere ncc in ipa re vtputauittg in tpfo fenfmjHit ec
fentena fcti rbo^vt fupiiis occlaratfl clt*Cad lUud <p omne paifmS
l3 tacerc
mu
mouef ab accmojjbi ^Jpwnaatoipcedifigt qu5do fubinftrf :(p fbjma
lUa q videt no pot efl^ obiectfi o:i«in38 actfi feu elincs : eo (p a nulla
refumar* iDicit cp immo a re:qz a fpeae fenftbili in imagiatioe referua
ta qua educere poted: t imagiationi feu etia fenfitiue potctie offtrre:
p6t vc Dicta eft fup*i£Bd vltimu oicedfitcp Demon no immutat pote
tia fcnfttiua et imagmatiua fe eiob<icicdo:vt oflgfu5 eft: ft e5 trflffnm
tando:n6 quid€ alterado:nift qu5tO ad motfi locale: qj non pot oe fc
impmere nouas fpeciceivt oictu eft:imutat autc tr3fmucado«i.locali
ter mouedo:T boc irenl facit no fubftana 02gani Dimdedo:vt fic ofeSf
turfenfus Dolor] :g mouedo fpCs tbtiozes^tp ^t vlrcri' obpahcp feq
ret q? Ptn b Demo no poflftali^d nouiboi Demdflrai e ^m imagiatiua5
vinonc43:)iccdu c
noufi ali(\d pot itelligi oupl'ntano mo totalif no^
uu zPrnicz Pm fUa pncipi^*z fm I? Dcmo no pot alic^d nouQ boi Pm vi
done imagiari3 Dem6flrare:n5 em p5t facere cp cec^ nat*^ imagief colo
res: vrq» furd^ naf^ imagine? fonoe^Slio mo oi ali^d noufi fm fpeag
tori'':jpura ft Dicam^ effe noufi i imagianoc cp ali^s imagief motes au
vidit:qz tn vidit z au:? z mote^ pot naturali
imagi
^^A^
^^^^}\n^^mrci mdty.z
mom
U mo pot oemo alit^dnoui imagi atioiof*
tL4iuid 0 lupis iterdu boies z pueros e^: cunabulis rapietes Cttrre*
"m
JL
^fomedStes fentiedu fit* an etia pltigiofa arrep maleftcas*
IBcidentalis qftio oe lupis inrcrdii boies crpucros e oomil>^
rapientes z comedctcs: z cu magna aflutia oifcurrStes: it a vt
j*-^*-^.']ecB aliq arte aut potctia ledi aut capi valcanttS^icedum eft <p
-
J
f
£
mtcrdfi babct namrale caufa: inrcrdfi
rfligiofl art6:
m
oQ p ma^
oe anialib' oicit: cp
qmnq^cm^
Uticat? ptingflt* iDe pmo albert
ft8 pucnirc p5c.S liquado ppt ftjinis augmcefiiriciiDt cenii aliquido
T alic bdtic boi b*^ appzopiqu^t* BUqu^do ppt fcrocitare vinfi t boc
qi oe bis nibil
in regioib*' fngtdir.: z eria qiiado babcr catuloe*
ad^poricu:oiciin'^ (p oemonu tUufioe fiucquado oe'ppf peccacapu;
"
Bed
nir aliquc populum^^ujrta lUud ZcuiticUjcx), &i no fecenne madata
mea: mircam in xos bcllias agri que cofumanc vos z peco2a vcfVra^ct
eos cu furoze
que
^>eutef*j:|:j:n ,E>ente9 beHiajft immictarn
flucc modu.:£}n fint; ren lupt vel oemonee in fo2int8 Ac apparecib^4 ot
cimr cp funt vei I lifpi: ^ obfidcrur a oemonib*^ vel agttitur oupltd mo
do* Z^no mo ^bfc$ maleficoj^ opacione: ficuc quadragtnraduob^ puerj
contigit a ouob^ VJfts oc filua eireuncib*' q«os mgulauerut ^pterim'
ftone faccam l?elifeo ppbete oiccdorafcede caUie zc*£t oe Icone ^ pjo^
pb>enci oci miluj no implence occidir.n|.*rf^cgu«,nfj4^ t brftozia oeepi'
fcopo vienncft : Iccanias mino:e8 iftinierjcante afccnnonc oommt:
CO q? lupi ciuitatcs mtr^ces t>omme8 vo^auerunc publice«aiio modo
ctiam maleftco^jr illufione^iSicuc j6uif*vbifupjanarrat oe quoda vv^
TO qui fe pucrti putabat in lupn cerns rempozi b*^ qui bus in antns la*
p'tabac« jllluc enl cerro cepoze iuit z flbi inrenni cum tiiue mancrer xU
debaf cp lupus ipfc foetus ctrcfiii er pueros ocuo^ado:er cum illud rea
liter fold oemon qucdam lup6 poflidcno facey et :<4>utabat faifo fe fotn^
rtians circOireit fic tam oiu ocmetat*^ fUit quoufq? inucnis cfV iacere in
Rlua raptu8»3^electaf in bis oemon xt paganoy erroie qui bomics et
vctulas in bedias mutari credebant inducdt,I-inde oifccmif tpep Hn^
gulari oei pmifnonetoemonfi ope taliaeucniuntizno ej: naturalialiq
2>efiectu:quado nulla arte aut potctia ledi aut capi pofTuntiiicitt c nam
t^inct^Ai 1pec*billo« U. Ti*cap«i:imarrat«3n j(5ailia in^t ante cl?2ifti im
camatione t ante bellu punicfi lupus vigili vagina giadiO abHulit*
<[;£^ obltetrices maieftce conceptus in vt ero oiucrfis modie intcru
inunt:abo:tum p;ocurant et vbi boc non ticiunt oemonibus natos in#
m
«\
C^uellio xi*
fepto z feptimo iniimul ;^icas fUpzadicta pbQtnr per
Idinto
quattuo: bozrcdos actus quos circa inliantes in vtero et ep
vtett) matris e|:ercct:que cfi permulieres oemones ef ercc^
re l?abct z no p virosndeo peti^ mulieres cp vii os fibi ado
ciare ille infatiabilis t^omictda fatagit : et flmt buiufmodt
opera*inam canonifle plus tl^eologi oe malcficiali impedimeto tra^
ccantes vbi fupza * IDiamt cp maleficid fit non folum ne quts actfi car^
nalem ejrercerc valeat oe quo fup oictum ell* Sed etia ftt ne-mulier co
ciplat: vel ft pcipit cp tunc aboztum faaat«igt addif tertius fhodiis cfi
2(rto: qf vbi aboztum n5 pcurat cp tfic infant^ pfumfit vel
offt^
t6u%>c pmie ouob^ modis nd eft ot)bi0;c6 per namraUa l>omo abfq^
fentesofftrunt*
^
^m5i
0udtio
M
XII
^or,
XLlI
oemonum aujcilio vt g terbas vcl alia irnpcdimeta pcurare poffet : (p
mnlier no pofletgcnerarc vel codpere: vtfupja tacwm cfl« Bed oea^
1^6 ouobustcp dtiam a rnaleficis {»ocurannir ot^edum dl:nec opus
cftargumcta ocducere vbi cuidenfRmauidiciactiprpcniti^tabecrcdf
dune credtbtltu6*£c oe piimoicp cent malefice contra Ibumane nature
inclinationemnmino aduerfiis omnium beltiarti conditiones: luptna
oumta^at fpecie^t c^rccpcannfantes oeuoiare t comedere foler»glr in^
qmfitoz cumanus oc quofiipza mctio babita c(l*qui \^ec nobis retulit
q? ca oc caiifa ab incoiis comitams oSwrbic vocatus ad inquifitioncm
faciendamteo videlicet cp quidam cum pue4iim c;: cunis amifiiret t c|:#
plojando conuentioncm mulierum noctnrno tcpoje vidi^ct t perpen^
diflet infancem occidi t liquozc ebibito oeuozarc* 3Ideo vt pus tactum
c\\ vnico anno qui t fxiit annue pj:ime elaprus*]cl«7 vnam maleffcas ig
ntcradiditcertisalns ad oommtlarcbiducis auflne Sisifmundi (it^
gam capientibus^Sffunt p:o cofirmationc buius fcnpta quedam Jo^y
aimis Irtidcr in fuo fo:micano:cuiU8 vtia z eojum que fcnpfit recens
memoiia fupcrell«Tnde non incredibiUa flcut apparent cjciltuntifedct
toe qp maioza oamna in l?i8 omnib'' obltetnccs maleftcc pcurantz^wc
malefice penicentcs nobis t ali)8 fepius rcrulcriit oicentcs* IRemo
dci catbolicc amplius nocet (p obftctrices : vbi em pueros non interim
munt : tunc quan aliquid actun foiie ertra camera infantem oefmint
ct furfum in aere cleuatcs oemonib*^ on'erunt.ia^odus aflt in buiufmo
di flagitijs (\ obferuaf in fecuda iam pte patcbit t ca4Vlj«q»a t aggredf
needle ell : p2i^ vnic3 oumtajcat oenftonc qUionis oe pmiilioe oiuina
^miffa* iDictfi eft em a pjicipio tna necefDrie ad malcftcialS efT^ctfi c$
oirrerc: oemonem cum malefVca z oiuina permifHoncm.
412 jDeinde confideradum eft oe ipf