Está en la página 1de 587

PETER BURKE

FORMAS DE
HISTORIA
CULTURAL
HISTORIA Y GEOGRAFA
Alianza Editorial
FORMAS DE
HISTORIA
CULTURAL
HISTORIA Y GEOGRAFA
ENSAYO
EL LIBRO UNIERSITARIO
PETER BURKE
FORMAS DE
HISTORIA
CULTURAL
Versin de Beln Urrutia
Aliana Edit!rial
Tirul! !ri"inal#
Yae of Cultural History
Reser$ad!s t!d!s l!s dere%&!s' El %!ntenid! de esta !(ra est)
*r!te"id! *!r la Le+, -ue esta(le%e *enas de *risin +.! /ultas,
ade/)s de las %!rres*!ndientes inde/nia%i!nes *!r da0!s + *er1ui2
%i!s, *ara -uienes re*r!du1eren, *la"iaren, distri(u+eren !
%!/uni%aren *3(li%a/ente, en r!d! ! en *arte, una !(ra literaria,
art4sti%a ! %ient45%a, ! su trans6!r/a%in, inter*reta%in o e1e%u%in
arristi%a 51ada en %ual-uier ti*! de s!*!rte ! %!/uni%ada a tra$s de
%ual-uier /edi!, sin la *re%e*ti$a aut!ria%in2
7 de ta tradu%%in# Beln Urruria, 8999
C!*+ri"&t 7 i&is !!lle%ti!n Per'tr Bur:e, 899;
7 Ed' %asi'# Aliana Edit!rial, S' A', Madrid, <===
Calle >uan I"nad! Lu%a de Tena, 8?,
<@=<; MadridA tel6' 98 B9B @@ @@
ISBC# @D2<=E2;9@@2;
De*sit! le"al# M' 8E'EB;2
<===
I/*res! en Cl!sas2Or%!+en, S' L' P!l4"!n! I"arsa
Para%uell!s de 1ara/a FMadridG
Printtd in S*ain
HCDICE
PR!LOGO"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" #
AGRADECIMIENTOS""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $%
1. ORGENES DE LA HISTORIA CULTURAL"""""""""""""""""""""""""""""" $&
Hi'toria d(la l)n*+a , la lit)rat+ra"""""""""""""""""""""""""""""""""""" $-
Hi'toria d) lo' arti'ta'. )l art) , la /0'i1a""""""""""""""""""""""" 23
La 4i'toria d) la do1trina""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 25
La 4i'toria d) la' di'1i6lina'"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 27
La 4i'toria d) lo' /odo' d) 6)n'a/i)nto""""""""""""""""""""""""" %2
La 4i'toria d) la 1+lt+ra""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" %%
2. LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUE8OS"""""""""""""""""""""""""" 5$
T)or9a' d) lo' '+):o'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 52
Lo' '+):o' )n la 4i'toria""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 46
S+):o' indi;id+al)'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 5#
S+):o' d) 6a+ta 1+lt+ral""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" &<
3. LA HISTORIA COMO MEMORIA COLECTIA"""""""""""""""""""""""" <&
La tran'/i'i=n d) la /)/oria 1ol)1ti;a"""""""""""""""""""""""""""" 73
F+n1ion)' d) la /)/oria 1ol)1ti;a""""""""""""""""""""""""""""""""""" 7<
F+n1ion)' d) la a/n)'ia 1ol)1ti;a"""""""""""""""""""""""""""""""""""" -$
HCDICE
4. EL LECIUA>E DE LOS GESTOS EN LA ITALIA MODERNA" -7
Un r1ue/u inters en lo' *)'to'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" #2
La rd(nna de l!s *)'to'"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" #<
J italian! *)'ti1+lant)"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $35
5. LAS FRONTERAS DE LO C!MICO EN LA ITALIA MO>
DERCA'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''' $37
El 'i't)/a d) la 1o/i1idad )n Italia. $%&3>$&&3""""""""""""""" $3#
Ubef a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $$%
Ca/?io' )n )l 'i't)/a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $$#
Ca/?io' )n la befa"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $2%
6. EL DISCRETO ENCANTO DE MIL@NA LOS IABEROS
INGLESES EN EL SIGLO CII""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $27
C=/o ;iaDar"""""""""""""""""""""""""""" """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $2-
i'ion)' d) Italia"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $%$
A'6)1to' d) MilEn"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $%<
O6inion)' 'o?r) la A/?ro'iana""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $5%
7. LAS ESFERAS PFBLICA Y PRIADA EN LA GENOA DE
FINALES DEL RENACIMIENTO""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $57
8. CULTURA ERUDITA Y CULTURA POPULAR EN LA ITA>
LIA RENACENTISTA""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $<%
La 6o6+lariza1i=n d)l R)na1i/i)nto""""".""""""""""""""""""""""""""" $<&
La in'6ira1i=n 6o6+lar )n )l R)na1i/i)nto"""""""""""""""""""""""" $<#
9. LA CABALLERA EN EL NUEO MUNDO"""""""""""""""""""""""""""""" $77
10. LA TRADUCCI!N DE LA CULTURA EL CARNAAL EN
DOS O TRES MUNDOS""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $#$
La ;i'i=n d)'d) E+ro6a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $#%
P)1+liaridad)' d) lo' a/)ri1ano'""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $#&
La ;i'i=n d)'d) @Gri1a"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" $#7
La' tra,)1toria' d)l 1arna;al"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 235
11. RELEANCIA Y DEFICIENCIAS DE LA HISTORIA DE
LAS MENTALIDADES""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 237
M)ntalidad)' ) int)r)')'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 222
Paradi*/a' , )'H+)/a'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 22%
9
HCDICE
Hi'toria d) la' /)tEGora'"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 22<
10
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK HCDIC EKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
$2" UNIDAD Y ARIEDAD EN LA HISTORIA CULTURAL"""" 2%$
La 4i'toria d) la 1+lt+ra 1lE'i1a , '+' 1r9ti1o'"""""""""""""""""" 2%2
Hi'toria antro6ol=*i1a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 25$
Pro?l)/a'""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 25#
El /od)lo d)l )n1+)ntro""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2I2J
Con')1+)n1ia'"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2&-
BIBLIOGRAFA""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2<&
NDICE ANALTICO"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 2##
11
PRLLOIO
El o?D)ti;o d) )'ta 1ol)11i=n d) n+);) )n'a,o' )' analizar )
il+'trar al*+na' d) la' 6rin1i6al)' ;ari)dad)' d) 4i'toria
1+lt+ral H+) 4an '+r*ido d)'d) H+) )/6)z= a 1+)'tionar') lo
H+) 1a?r9a d)no/inar '+ Gor/a K1lE'i1aL. )D)/6liM1ada 6or
la o?ra d) Ba1o? B+r1N4ardt , Bo4an H+izin*a" E't) /od)lo
1lE'i1o no 4a 'ido '+'tit+ido 6or +na n+);a ortodoOia. 6)') a
la i/6ortan1ia d) lo' )nGoH+)' in'6irado' 6or la antro6olo*9a
'o1ial , 1+lt+ral"
La 6r)')nt) 1ol)11i=n d) )n'a,o' ') a?r) 1on +n 1a69t+lo
'o?r) lo' or9*)n)' d) la 4i'toria 1+lt+ral H+) 6lant)a
int)rro*ant)' *)n)ral)' 'o?r) la id)ntidad d)l t)/a" Lo'
1a69t+lo' 'o?r) lo' '+):o' , la /)/oria 'on ind)6)ndi)nt)'.
6)ro ta/?i(n 1o/6arati;o'. , tratan a'i/i'/o d) a?ordar
6ro?l)/a' *)n)ral)' )n la 6rE1ti1a d) la 4i'toria 1+lt+ral"
A 1ontin+a1i=n ') )'t+dian 1in1o 1a'o' d) la Italia d)
1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna. H+) 1on'tit+,= )l E/?ito
6rin1i6al d) /i' in;)'ti*a1ion)' d)'d) /)diado' d) lo' a:o'
')')nta 4a'ta /)diado' d) lo' o14)nta" E'to' )'t+dio' ')
'it0an )n la' Gront)ra' d) la 4i'toria 1+lt+ral P)n )l ')ntido d)
H+) 'on Er)a' H+) 4an )/6)zado a )'t+diar')
r)1i)nt)/)nt)Q. a'9 1o/o )n la' Gront)ra' 1+lt+ral)' R)ntr)
la' )'G)ra' 60?li1a , 6ri;ada. )ntr) lo ')rio , lo 1=/i1o"
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
A %!ntinua%in se in1l+,)n do' )n'a,o' 'o?r) )l N+);o
Mund!, es*e%ial/ente Brasil P+n n+);o /+ndo H+) ,o
d)'1+?r9 sl! &a%e una d%adaG' S) 1)ntran )n lo' li?ro'
d) 1a?all)r9a' , )n el %arna$al, 6)ro '+ t)/a )' la
Ktrad+11i=nL 1+lt+ral )n )l ')ntido eti/!l"i%!, lit)ral ,
/)taG=ri1o d)l t)r/ino" S) 6on) )'6)1ial n6asis en las
1on')1+)n1ia' d) lo' 1onta1to' 1+lt+ral)'. tanto 'i st!s se
d)'1ri?)n 1o/o /)z1la. 'in1r)ti'/o o '9nt)'i'"
P!r 0lti/o. lo' )n'a,o' t)=ri1o'A +no 'o?r) la'
/)ntalidad)' M -ue 6r)')nta tanto +na 1r9ti1a d) )'t)
1on1)6to 1o/o +na d)G)nsa d)l )nGoH+) H+) ll);a a'o1iado
1ontra 1r9ti1a' r)1i)nt)'R. , +n )Oa/)n *)n)ral d) la'
;ari)dad)' d) 4i'toria 1+lt+ral R1o/6arando , 1ontra'tando
)l )'tilo 1lE'i1o 1on )l Kn+);oL o Kantro6ol=*i1oLR. H+)
int)nta r)'6ond)r a la 1+)'ti=n d) 'i la lla/ada Kn+);aL
4i'toria 1+lt+ral )'tE 1ond)nada a la Gra*/)nta1i=n"
La' Sd)a' aH+9 6r)')ntada' ') 4an d)'arrollado a 6artir
d) +na '+)rt) d) diElo*o )ntr) G+)nt)' d) lo' 'i*lo' NVI ,
NVII, 4i'toriador)' ant)rior)' PBa1o? B+r1N4ardt. A?, Tar?+r*.
Mar1 Blo14. Bo4an H+izin*aQ , t)=ri1o' /od)rno' d) la
1+lt+ra. d)'d) Si*/+nd Fr)+d. Nor?)rt Elia' , MiDail BaDtin
4a'ta Mi14)l Fo+1a+lt. Mi14)l d) C)rt)a+ , Pi)rr) Bo+rdi)+"
En lo' 'i*+i)nt)' )n'a,o' tratar( d) );itar lo' 6)li*ro'
o6+)'to' d)l K1on'tr+1ti;i'/oL d) /oda Pla id)a d) la
1on'tr+11i=n 1+lt+ral o di'1+r'i;a d) la r)alidadQ , d) +n
anti1+ado K6o'iti;i'/oL P)n )l ')ntido d) +n )/6iri'/o
')*+ro d) H+) lo' Kdo1+/)nto'L r);)larEn lo' K4)14o'LQ"
D)di1o )'t) li?ro a /i H+)rida )'6o'a , 1ol)*a
4i'toriadora. Mar9a L+1ia Gar1ia Pallar)'>B+rN)"
15
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
AIRADECIMIECTOS
En )l tran'1+r'o d) la )la?ora1i=n d) )'to' )n'a,o' 4)
a6r)ndido /+14o d)l diElo*o /ant)nido d+rant) a:o' 1on
Bi/ A/)lan*. Anton BloN. Ban Br)//)r. Maria L+1ia Pallar)'>
B+rN). Ro*)r C4arti)r. Bo? Darnton. Natali) Da;i'. R+dolG
D)NN)r. FloriN) E*/ond. Carlo Ginz?+r*. Eri1 Ho?'?aU/.
GE?or Klani1za,. R)in4art Ko')ll)1N. Gio;anni L);i. E;a
O't)r?)r*. Krz,'ztoG Po/ian. Ba1H+)' R);)l. P)t)r
Ri)t?)r*)n. H)r/an Rood)n>?+r*. Boan Pa+ R+?9)' i Mira?)t.
Bo? S1ri?n)r , K)it4 T4o/a'" En )l )'t+dio d) lo' '+):o'
1ont( 1on la a,+da d) Alan Ma1Garlan). Nor/an Ma1N)nzi).
Ant4on, R,l) , Ri11ardo St)in)r" GU,n Prin' , in1)nt ia)n)
/) allanaron )l 1a/ino d) la 4i'toria aGri1ana" El t9t+lo d)l
1a69t+lo < ') lo d)?o a Aldo da Maddal)na"
El 1a69t+lo $ )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KR)V)1t9on' on
t4) Ori*in' oG C+lt+ral Hi'tor,L. )n Boan Pitto1N , Andr)U
T)ar P)d'"Q. Interprtation in Cultural History, $##$. 66" &>25.
6+?li1ado 1on 6)r/i'o d) Ma1/illan Pr)''"
El 1a69t+lo 2 )' +na ;)r'i=n r);i'ada d)l ori*inal in*l(' d)
KLW4i'toir) 'o1ial) d)' rX;)'L. Annales: conomies, Socits,
Ciilisations, 2-. $#7%. 66" %2#>%52" D)r)14o' r)')r;ado'"
1!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
El 1a69t+lo % )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KHi'tor, a' So1ial
M)/or,L. )n T4o/a' B+tl)r P)d"Q. "emory, $#-#. 66" #7>$$%.
6+?li1ado 1on 6)r/i'o d) Bla1NU)ll P+?li'4)r'"
El 1a69t+lo 5 )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KT4) Lan*+a*) oG
G)'t+r) in Earl, Mod)rn Ital,L. )n Ban Br)//)r , H)r/an
Roo>d)n?+r* P)d'"Q. A Cultural History o# $esture, $##$. 66"
7$>-%>Co6,ri*4t P)t)r B+rN) $##L 6+?li1ado 1on 6)r/i'o d)
Polit, Pr)'' , Corn)ll Uni;)r'it, Pr)''"
El 1a69t+lo & )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KFronti)r' in t4)
Co/i1 in Earl, Mod)rn Ital,L. )n Ban Br)//)r , H)r/an Roo>
d)n?+r* P)d'"Q. A Cultural History o# Humour, $##7. 66" <$>
7&. 6+?li1ado 1on 6)r/i'o d) Polit, Pr)''"
El 1a69t+lo # )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KC4i;alr, in t4)
N)U TorldL. )n S,dn), An*lo P)d.Q. C%ialry in t%e
&enaissance, $##3. 66" 2&%>2<2. 6+?li1ado 1on 6)r/i'o d)
Bo,d)ll and Br)U)r Lrd"
El 1a69t+lo $$ )' +na ;)r'i=n r);i'ada d) KStr)n*t4' and
T)a>N)n)'')' oG t4) Hi'tor, oG M)ntal9ti)'L. History o#
'uropean I(eas, 7. $#-<. 66" 5%#>5&$. 6+?li1ado 1on
6)r/i'o d) El');i)r S1i)n1) Ltd"
1)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO $
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
No 4a, /E' a1+)rdo 'o?r) lo H+) 1on'tit+,) la 4i'toria
1+lt+ral H+) 'o?r) lo H+) 1on'tit+,) la 1+lt+ra" Ha1) /E' d)
1+ar)nta a:o'. do' )'t+dio'o' nort)a/)ri1ano' ')
6ro6+'i)ron r)*i'trar la' ;aria1ion)' )n )l +'o d) )')
t(r/ino )n in*l(' , r)+ni)ron /E' d) do'1i)nta' d)Mni1ion)'
diG)r)nt)'
$
" S ') to/aran )n 1+)nta otra' l)n*+a' , la'
0lti/a' d(1ada' ')r9a GE1il r)+nir /+14a' /E'" Por tanto. )n
la in;)'ti*a1i=n d) n+)'tro t)/a H+izE 1on;)n*a ada6tar la
d)Mni1i=n d) lo' )O9't)n1iali'ta' , d)1ir H+) la 4i'toria 1+l>
t+tal no ti)n) )')n1ia" S=lo 6+)d) d)Mnir') )n t(r/ino' d)
'+ 6ro6ia 4i'toria"
IC=/o ') 6+)d) )'1ri?ir la 4i'toria d) al*o H+) 1ar)1) d)
+na id)ntidad )'ta?l)Y E' al*o a'9 1o/o int)ntar atra6ar +na
n+?) 1on +n 1aza/ari6o'a'" No o?'tant). d) /an)ra' /+,
diG)r)nt)'. H)r?)rt B+tt)rM)ld , Mi14)l Fo+1a+lt 4an
/o'trado H+) todo' lo' 4i'toriador)' ') )nGr)ntan a )'t)
6ro?l)/a" B+tt)rM)ld 1riti1= la Kint)r6r)ta1i=n *%i+(e la
4i'toriaL. )n otra' 6ala?ra'A ')r;ir') d)l 6a'ado 6ara
D+'tiM1ar )l 6r)')nt)Z /i)ntra' H+) Fo+1a+lt 6+'o
1,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
KOe(er+ Klu%:&!&n F89?<G'
19
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
de relie$e las Pru*turasQ )6i't)/ol=*i1a'" Si H+)r)/o'
);itar la atri(u%in ana%rni%a d) n+)'tra' int)n1ion)'.
int)r)')' , ;alor)' 2 l!s /uert!s, no 6od)/o' )'1ri?ir la
4i'toria 1ontin+ada d) tuda
<
' De +na 6art). no'
arri)'*a/o' a i/6on)r a n+)'tro o?D)to l!s es-ue/as d)l
6r)')nt)Z d) la otra. a no 6od)r )'1ri?ir nada )n a(s!lut!'
Rui) 4a,a +n 1a/ino int)r/)dio. +n )nGoH+) d)l 6a'ado
-ue *lantee 1+)'tion)' d)ri;ada' d) n+)'tro' )'H+)/a'
a1t+al)'. *er! n! d( r)'6+)'ta' ind+1ida' 6or lo' /i'/o'Z
H+) ') o1+6) d) las tradi1ion)' 6)ro d)D) /ar*)n 6ara '+
1ontin+a r)int)r6r)ta%in, , H+) t)n*a )n 1+)nta la
i/6ortan1ia d) la' 1on')1+)n1ia' no int)n1ional)' )n la
4i'toria d) la )'1rit+ra 4i't=ri1a ad)/E' d) )n la 4i'toria
6ol9ti1a" S)*+ir +na ;9a a'9 )' )l o?D)ti;o d) )'t) 1a69t+lo.
H+) ') o1+6a d) la 4i'toria d) la 1+lt+ra ant)' d)l 6)riodo
K1lE'i1oL. H+) ') tratarE )n )l 0lti/o 1a69t+loZ )n otra' 6ala>
?ra'. ant)' d) H+) )l t(r/ino K1+lt+raL ') 4i1i)ra d) +'o
*)n)ral
En )'t) 1a'o. lo' int)rro*ant)' d)ri;ado' d) n+)'tro'
)'H+)/a' a1t+al)' 'onA I1+El )' la anti*[)dad d) la 4i'toria
1+lt+ralY , I1=/o 4an 1a/?iado )n )l ti)/6o la'
1on1)61ion)' d) la 4i'toria 1+lt+ralY La diM1+ltad radi1a )n
no dar a )'ta' 6r)*+nta' r)'6+)'ta' i*+al/)nt) ')'*ada'
d)'d) )l 6r)')nt). +n 6ro?l)/a r)'?aladizo" No 'o/o' lo'
6ri/)ro' )n darno' 1+)nta d) H+) la 1+lt+ra. )n n+)'tra
1on1)61i=n a1t+al. ti)n) 4i'toria" El t(r/ino K4i'toria
1+lt+ralL ') r)/onta a Mnal)' d)l 'i*lo NSIII, al /)no' )n
al)/En" Bo4ann C4ri'to64 Ad)l+n* 6+?li1= +n -esuc% einer
$esc%ic%te (er .ultur (er mensc%lic%en $esc%lec%ts PEn'a,o
d) +na 4i'toria d) la 1+lt+ra 4+/anaQ P$7-2Q. /i)ntra' H+)
Bo4ann GottGri)d Ei144orn )'1ri?i= +na All+emeine
$esc%ic%te (er .ultur PHi'toria *)n)ral d) la 1+lt+raQ P$7#<>
$7##Q. H+) 6r)')nt= 1o/o +na introd+11i=n a la
Spe/ial+esc%ic%te P4i'toria )'6)1ialQ d) la' diG)r)nt)' art)' ,
1i)n1ia'"
00
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
A
Butter5dd F89B8GA F!u%ault
F89EEG' TBru6!rdF49E<G,%a*'D'
01
ORHIECES DE LA HISTORIA CULT URAL
La id)a d) H+) la lit)rat+ra. la Mlo'oG9a , la' art)' ti)n)n
4i'toria )' /+14o /E' anti*+a" M)r)1) la 6)na r)1ordar la
tradi1i=n" La diM1+ltad radi1a )n no 1a)r )n )l )rror d)
i/a*inar H+) lo H+) no'otro' 4)/o' d)Mnido P,. )n al*+no'
l+*ar)'. in'tit+1ionalizadoQ 1o/o Kt)/aL o K'+?di'1i6linaL
)Oi't9a )n )'ta Gor/a )n )l 6a'ado"
En al*+no' a'6)1to'. la a6roOi/a1i=n /E' 4i't=ri1a a )'t)
6ro?l)/a ')r9a ir r)tro1)di)ndo a 6artir d)l 6r)')nt).
/o'trando 1=/o la 1on1)61i=n d) la 4i'toria 1+lt+ral d)
H+izin*a diM)r) d) la d) n+)'tra d(1ada. la d) B+r1N4ardr d)
la d) H+izin*a. )t1" No o?'tant). al li?)rarno' d) lo'
'+6+)'to' d) la 1ontin+idad. )'ta 4i'toria 4a1ia atrE'
o'1+r)1)r9a la' Gor/a' )n H+) lo' o?D)ti;o' , /oti;o'
6rE1ti1o'. 6ar1ial)' , a 1orto 6lazo Ptal)' 1o/o )l or*+llo
19;i1o , la ?0'H+)da d)l 6r)1)d)nt)Q 1ontri?+,)ron al
d)'arrollo. a lar*o 6lazo. d) +n )'t+dio /E' *)n)ral. 1on
Gr)1+)n1ia )/6r)ndido 1o/o +n Mn )n '9 /i'/o" A1a'o ')a
lo /)Dor H+) )l a+tor 1o/6arta )'ta' diM1+ltad)' 1on )l
l)1tor )n )l 1+r'o d) '+ narra1i=n" En otra' 6ala?ra'. 1o/o
al*+no' no;)li'ta' , 1r9ti1o' 1ont)/6orEn)o'. int)ntar(
1ontar +na 4i'toria y, al /i'/o ri)/6o. r)V)Oionar 'o?r) )lla
) in1l+'o. H+izE. 1+)'tionarla"
Con ind)6)nd)n1ia d) d=nd) ') 1o/i)n1) +na 4i'toria.
'i)/6r) 6+)d) ar*+/)ntar') H+) d)?)r9a 4a?)r )/6)zado
ant)'" E't) 1a69t+lo )/6i)za 1on lo' 4+/ani'ta' d) la Italia
r)na1)nti'ta. a 6artir d) P)trar1a. 1+,o' int)nto' d) an+lar
la' 1on')1+)n1ia' d) lo H+) )llo' G+)ron lo' 6ri/)ro' )n
d)no/inar la KEdad M)diaL , r);i;ir la lit)rat+ra , la 1+lt+ra
d) la Anti*[)dad 1lE'i1a i/6li1a?an +na 1on1)61i=n d) tr)'
)dad)' 1+lt+ral)'A la anti*+a. la /)di);al , la /od)rna" D)
4)14o. 1o/o /+, ?i)n 'a?9an lo' 4+/ani'ta'. )n Gr)1ia ,
Ro/a ,a ') aMr/a?a H+) )l l)n*+aD) ti)n) +na 4i'toria. H+)
la Mlo'oG9a , lo' *(n)ro' lit)rario' ti)n)n +na 4i'toria , H+) la
;ida 4+/ana 1a/?ia )n ;irt+d d) +na ')ri) d) in;)n1ion)'"
E'ta' id)a' ') 4allan )n la 1otica d) Ari't=t)l)'. 6or
)D)/6lo. )n )l 2rata(o sobre la len+ua latina d) arr=n. )n )l
00
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
r)lato d) Ci1)r=n d)l a+*) , d)1ad)n1ia d) la oratoria , )n la
narra1i=n d) lo' 1o/i)nzo'
03
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
de la &ist!ria d)l &!/(re -ue )O6on) L+1r)1io )n '+
6o)/a Sobre 4a naturale/a (e las cosas Ptan i/6ortant)
6ara i1o , otro' aut!res d) lo' 'i*lo' NVII , O;/Q
5
"
Historia (e la len+ua y la literatura
C! o?'tant). lo' 4+/ani'ta' 6od9an 1ontar +na 4i'toria /E'
azaro'a d) la l)n*+a , la lit)rat+ra H+) '+' /od)lo'
anti*+o'" Una 4i'toria d) in;a'ion)' ?Er?ara' , d) la
1on'i*+i)nt) d)1ad)n1ia , )Otin1i=n d)l lat9n 1lE'i1o. ')*+ida
d) la r)1+6)ra1i=n Rla o?ra P6or '+6+)'toQ d) lo' 6ro6io'
4+/ani'ta'" En otra' 6ala?ra'. +na )dad d) la l+z ')*+ida d)
+na (6o1a o'1+ra. ')*+ida. a '+ ;)z. d)l a/an)1)r d) otra
(6o1a d) la l+z" E'ta )' la 4i'toria H+) ') d)'6r)nd) d)
al*+no' t)Oto' 1lE'i1o' d) 1o/i)nzo' d)l 'i*lo NV# la' ;ida'
d) Dant) , P)trar1a d) L)onardo Br+ni. 6or )D)/6loZ la
4i'toria d) la lit)rat+ra latina d) Si11o Pol)nton o la
introd+11i=n 4i't=ri1a a la *ra/Eti1a latina d) Lor)nzo alla.
la 'le+antiae56 E'ta int)r6r)ta1i=n d) la 4i'toria d) la
lit)rat+ra Gor/a?a 6art) d) la D+'tiM1a1i=n d)l /o;i/i)nto
4+/ani'ta"
En lo' 'i*lo' NV , NVI, lo' d)?at)' 'o?r) lo' /(rito'
r)lati;o' d)l lat9n , d)l italiano 1o/o l)n*+a' lit)raria' , la
Gor/a d)l italiano H+) d)?9a +'ar') /oti;aron la
in;)'ti*a1i=n d) la 4i'toria d) la l)n*+a 6or 6art) d)
L)onardo Br+ni. Fla;io Biondo , otro'" Entr) otra' 1o'a'.
di'1+ti)ron H+( l)n*+a 4a?9an 4a?lado lo' anti*+o' ro/ano'.
)l lat9n o )l italiano
<
" A 1o/i)nzo' d)l 'i*lo NVI, )l 1ard)nal
4+/ani'ta Adriano Ca't)ll)'i )'1ri?i= +na 4i'toria d)l lat9n.
7e sermone 8atino P$&$<Q. di;idida )n 1+atro 6)riodo'A K/+,
anti*+oL. Kanti*+oL. K6)rG)1toL Pla (6o1a d) Ci1)r=nQ )
Ki/6)rG)1toL Pd)'d) )nton1)'Q" Otro 1r9ti1o , 4+/ani'ta.
Pi)tro B)/?o. H+).
09
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TEdelstein F89E;G'
TFet"us!n F89D@G, **' <= + ss'A M%Lau"&lin
F89@@G' TTIra+s!n F89?9G'
05
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
i*+al H+) lo' d)/E'. trat= d) 1on*)lar )l italiano )n +n 6+nto
1on1r)to d) '+ d)'arrollo. 4izo d)1ir a +no d) lo' 6)r'onaD)'
d) '+ Ga/o'o diElo*o 1rose(ella mi+ar lin+ua P$&2&Q. H+) la
l)n*+a 1a/?ia K1o/o la' /oda' )n la ro6a. la' Gor/a' d)
*+)rra y toda' la' d)/E' /an)ra' , 1o't+/?r)' 4+/ana'L
Pli?ro $. 1a69t+lo $7Q"
Lo' 4+/ani'ta' d)l nort). i/itador)' , ri;al)' d) '+'
6r)d)1)'or)' italiano'. a/6liaron la 4i'toria lla/ando la
at)n1i=n 'o?r) )l d)'arrollo lit)rario , lin*[9'ti1o )n '+'
6ro6io' 6a9')'" En Fran1ia. 6or )D)/6lo. do' D+ri'ta'
4+/ani'ta'. Eti)nn) Pa'H+i)r. )n '+' &ec%erc%es (e la
:rance P$&<<Q. , Cla+d) Fa+14)t. )n '+ ;ri+ine (e la lan+ue
etposie#rancoises P$&-$Q. r)lataron , 1)l)?raron lo' lo*ro'
d) lo' )'1ritor)' Gran1)')' d)'d) )l 'i*lo NIII 4a'ta la (6o1a
d) Fran1i'1o I , la Pl(iad)
7
" En In*lat)rra. )l tratado 2%e Arte
o# 'n+lis% 1oesie, 6+?li1ado )n $&-# , atri?+ido a G)or*)
P+tt)n4a/. )'t+dia?a la 6o)'9a in*l)'a d)'d) C4a+1)r )n
ad)lant)" En E'6a:a. B)rnardo Aldr)t) 6+?li1= +na 4i'toria
d)l 1a't)llano R7el ori+en y principio (e 4a len+ua
castellanaR )n $<3<. )l /i'/o a:o H+) a6ar)1i= +n )'t+dio
'i/ilar d)l 6ort+*+(' R;ri<+em (a l=n+ua portu+uesaR d)l
D+ri'ta D+art) N+n)' d) L)lo" El 6ol9*raGo Dani)l Mor4oG 'it+=
la 4i'toria d)l al)/En , d) la 6o)'9a al)/ana )n +n /ar1o
1o/6arati;o )+ro6)o )n '+ Unterric%t on (er 2eutsc%en
Sprac%e un( 1oesie P$<-2Q
'
"
So?r) )'ta ?a'). +na ')ri) d) )'t+dio'o' d)l 'i*lo NVH8
)'1ri?i)ron ;ol+/ino'a' 4i'toria' d) la' lit)rat+ra'
na1ional)'. )'6)1ial/)nt) d) la Gran1)'a P+n )H+i6o d)
/onD)' ?)n)di1tino' diri*ido 6or Ri;)t d) la Gran*)Q , d) la
italiana P1o/6ilada 6or Girola/o Tira?o'14iQ" M)r)1) la 6)na
d)'ta1ar la a/6lit+d d) la no1i=n d) KLit)rat+raL d)
Tira?o'14i
#
" En In*lat)rra ') )'ta?an ll);ando a 1a?o
6ro,)1to' 'i/ilar)'" Al)Oand)r Po6) 6r)')nt= +n K6lan d) la
4i'toria d) la 6o)'9a in*l)'aL. H+) G+) r);i'ado 6or T4o/a'
Gra," Entr)tanto. T4o/a' Tarton 4a?9a 1o/)nzado a
tra?aDar )n la
0!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
THu**ertF89;9U'
VBansF89@;G'
TEs%ar*4t F89?@GA I!ule/!t (1986); Sa*e"n! F899BG'
0)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4i'toriaZ a+nH+) no 6a'= d) 6rin1i6io' d)l 'i*lo NVII, '+
ina1a?ada History o#'n+lis% 1oetryP1+atro ;ol0/)n)'. $775>
$77-Q 'i*+) 'i)ndo i/6r)'ionant)
$3
"
Ta/?i(n ') )'1ri?i)ron /ono*raG9a' 'o?r) la 4i'toria d)
d)t)r/inado' *(n)ro' lit)rario'" El )r+dito 6rot)'tant)
Gran1(' I'aa1 Ca'a+?on 6+?li1= +n )'t+dio d) la 'Etira *ri)*a
)n $<3& , Bo4n Dr,d)n. 'i*+i)ndo '+ )D)/6lo. )'1ri?i= +n
7iscourse concern=n+ tbe ;ri+inal an( 1ro+ress o#Sattre
P$<#%Q. )n )l H+) )Oa/ina?a )l d)'arrollo d) la Kto'1a ,
?+rdaL 'Etira i/6ro;i'ada d) la anti*+a Ro/a 4a'ta la'
6rod+11ion)' /E' r)Mnada' d) la (6o1a )n H+) lo' ro/ano'
K)/6)zaron a )'tar /)Dor )d+1ado' , a introd+1ir'). 6or a'9
d)1irlo. )n lo' r+di/)nto' d) la 1on;)r'a1i=n 1ort('L"
A'i/i'/o. )l a+*) d) la no;)la )n lo' 'i*lo' NVII , NVIII G+)
a1o/6a:ado d) la in;)'ti*a1i=n d) '+' or9*)n)' ori)ntal)' ,
/)di);al)' r)alizada 6or )l o?i'6o 6ol9*raGo Fi)rr)>Dani)l
H+)t. )n '+ >ettre sur 8ori+ine (es romans P$<<#Q. , d) la
di*r)'i=n KOn t4) Ori*in oG Ro/anti1 Fi1tion in E+ro6)L H+)
T4o/a' T4arton in1l+,= )n '+ 4i'toria d) la 6o)'9a"
Historia (e los artistas, el arte y la m?sica
No )' 'or6r)nd)nt) H+) lo' 4o/?r)' d) l)tra' 6r)'taran
at)n1i=n a la 4i'toria d) la lit)rat+ra" El art) no )ra +n t)/a
d) in;)'ti*a1i=n tan );id)nt) 6ara lo' 4i'toriador)'. in1l+'o
)n )l R)na1i/i)nto" Lo' )'t+dio'o' no 'i)/6r) to/a?an )n
')rio a lo' arti'ta'. /i)ntra' H+) ('to' *)n)ral/)nt)
1ar)19an d) la 6r)6ara1i=n n)1)'aria 6ara la in;)'ti*a1i=n
4i't=ri1a" C+ando. )n la Flor)n1ia d)l 'i*lo NV, )l )'1+ltor
Lor)nzo G4i?)rti in1l+,= +n )'?ozo lit)rario d) la 4i'toria d)l
art) )n '+' Comentarios a+to?io*rEM1o'. )'ta?a 4a1i)ndo
al*o in+'+al
$$
" El 1a'o d) a'ari ta/?i(n )ra 'in*+lar )n
aH+)lla (6o1a" S+ )d+1a1i=n a?ar1a?a do' 1a/6o'A no '=lo
') 4a?9a Gor/ado )n )l tall)r d) +n arri'ta. 'ino H+) 6o')9a
0,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8=
Wdle: F89D8GA Li*:in" F89;=G, **' B?< + s'A Pitt!%: F89;BG, %a*' ?'
XIrinten F89?<GA Tanturli F89;EG'
09
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
+na )d+1a1i=n 4+/ani'ta *ra1ia' aQ 6atro1inio d)l 1ard)nal
Pa'')rini
l2
" S)*0n no' 1+)nta. )'1ri?i= '+' -i(as (e artistas,
6+?li1ada' 6or 6ri/)ra ;)z )n $&&3. a Mn d) H+) lo' D=;)n)'
arti'ta' a6r)ndi)ran d)l )D)/6lo d) '+' *rand)'
6r)d)1)'or)'. a'9 1o/o P1a?) '+6on)r razona?l)/)nt)Q a
/a,or *loria d) Flor)n1ia. '+ 1i+dad ado6ti;a. , '+'
6atron)'. lo' M)di1i Pd) 4)14o. G+)ron 6+?li1ada' 6or la
i/6r)nta d)l *ran d+H+)Q
l%
"
No o?'tant). )l li?ro d) a'ari )' /+14o /E' H+) +na
o?ra d) 6ro6a*anda" Ta/?i(n )'. 6or '+6+)'to. /+14o /E'
H+) +na ')ri) d) ?io*raG9a'" Lo' 6r=lo*o' a la' tr)' 6art)' )n
H+) )'tE di;idido 1onti)n)n +na d)'1ri61i=n d)l a+*) d)l art)
)n la Anti*[)dad. '+ d)1ad)n1ia )n la Edad M)dia , '+
r)1+6)ra1i=n )n Italia )n tr)' Ga')' H+) 1+l/inan )n Mi*+)l
An*)l. )l /a)'tro d) a'ari" Ern'r Go/?ri14 4a /o'trado H+)
a'ari ado6t= )l 6lant)a/i)nto d) la 4i'toria d) la r)t=ri1a d)
Ci1)r=n" Sin la do?l) )d+1a1i=n d) a'ari. tal ada6ta1i=n
4a?r9a 'ido 6rE1ti1a/)nt) i/6)n'a?l). in1l+'o t)ni)ndo )n
1+)nta )l 4)14o d) H+) 1ont= 1on la a,+da d) +n 19r1+lo d)
)'t+dio'o' )ntr) lo' H+) ') 1onta?an Gian?atri'ta Adriani.
Co'i/o Barto[. in1)nzo Bor*4ini , Paolo Gio;io
9a
" En la
')*+nda )di1i=n P$&<-Q ') a6r)1ia a0n 1on /a,or 1laridad )l
int)r(' d) a'ari 6or )l art) /E' H+) 6or lo' arti'ta'"
El li?ro d) a'ari ') 1on'id)r= +n d)'aG9o" Arti'ta' ,
)'t+dio'o' d) otro' 6+nto' d) Italia 1o/6ilaron la' ;ida' d)
lo' arti'ta' lo1al)' a Mn d) /o'trar H+) Ro/a. )n)1ia.
G(no;a y Bolonia )'ta?an a la alt+ra d) Flor)n1ia" Sin
)/?ar*o. 6r)'taron /+14a /)no' at)n1i=n H+) (l a la'
t)nd)n1ia' *)n)ral)' d)l art)" Lo /i'/o ') 6+)d) d)1ir d)
la' r)'6+)'ta' a a'ari G+)ra d) Italia. )n lo' Pa9')' BaDo'.
6or Kar)l ;an Mand)r )n Het ScbiUierboe@ P$<35Q. , )n
Al)/ania. 6or Boa14i/ ;on Sandrart )n '+ 7eutsc%e
A@a(emie P$<7&>$<7#Q. dond) 'o't)n9a H+). )n la (6o1a d)
D+r)r\. )l lid)>raz*o 1+lt+ral 4a?9a 6a'ado d)l '+r al nort) d)
E+ro6a" S=lo a
30
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8>
Ru(4n F899?G'
YU
Vase C&astel F89E8G, **' <8
+ ss' XI!/(ri%& F89E=aG'
31
FORMAS DE HHSTORIA CULTURAL
/)diado' d)l 'i*lo NVIII, Hora1) Tal6ol). )n '+' Anec(otes o#
1aintin+, 1on1)?ida' 1o/o )l )H+i;al)nt) d) la o?ra d)
a'ari 6ara In*lat)rra PTal6ol) ?ro/)a?a 'o?r) '+
K;a'ari'/oLQ. no '=lo in1l+,= ?io*raG9a'. 'ino ta/?i(n ;ario'
1a69t+lo' 'o?r) la K1ondi1i=n d) la 6int+raL )n di'tinta'
(6o1a'. )H+i;al)nt)' a lo' 1a69t+lo' 'o?r) la 4i'toria
)1on=/i1a. 'o1ial y lit)raria d) la 1ont)/6orEn)a History
o#'n+lan( d) Da;id H+/)
l&
"
El a+*) d) lo H+) r)tro'6)1ti;a/)nt) r)'+lta 1on;)ni)nt)
d)no/inar 4i'toria d)l art). )n o6o'i1i=n a la' ?io*raG9a' d)
arti'ta'. ') 6rod+Do 6ri/)ro )n lo' )'t+dio' 'o?r) la
Anti*[)dad 1lE'i1a 6or razon)' );id)nt)'" P)') a la'
Ga/o'a' an(1dota' d) lo' arti'ta' *ri)*o' r)latada' 6or
Plinio P, ada6tada' 6or a'ariQ. 6o1o ') 'a?9a d) A6)l)'.
Fidia'. )t1". lo H+) diM1+lta?a la or*aniza1i=n d)l )'t+dio d)l
art) anti*+o 1o/o +na ')ri) d) ?io*raG9a'" El )r+dito
Vor)ntino Gian?atti'ta AdriEn i. H+) )'1ri?i= +na ?r);)
4i'toria d)l art) anti*+o )n Gor/a d) 1arta a a'ari P$&<7Q
6ara a,+darl) )n la 6r)6ara1i=n d) la ')*+nda )di1i=n d) '+'
-i(as, 6r)Mri= arti1+larla )n torno a la id)a d)l 6ro*r)'o
art9'ti1o" El 4+/ani'ta 4oland(' Fran>1i'1+' B+ni+'. )n '+
7epictura eterum P$<%7Q. , Andr( F(li?i)n P4i'toriador d)
)diM1io' d) L+i' CI. a6ar)nt)/)nt) )l 6ri/)r 1ar*o 1r)ado
)n r)la1i=n 1on la 4i'toria d)l art)Q. )n '+ ;ri+ine (e la
peinture P$<<3Q. r)alizaron otro' )'t+dio' d)l art) anti*+o
$<
"
El )n'a,o d) F(li?i)n 'o?r) )l ori*)n d) la 6int+ra , )l d)
H+)t 'o?r) )l d) la no;)la ') )'1ri?i)ron )n Fran1ia ta/?i(n
)n la d(1ada d) lo' ')')nta. H+izE 1o/o )O6r)'i=n d) +n
1a/?io /E' *)n)ral )n )l *+'to 4i'torio*rEM1o" La o?ra d)l
6intor d) la 1ort) Moni)r. Histoire (es arts P$<#-Q.
ori*inal/)nt) +na ')ri) d) 1onG)r)n1ia' 6ara lo' al+/no' d)
la R)al A1ad)/ia d) Pint+ra. ') in'1ri?) )n la tradi1i=n d)
F(li?i)n" S+ int)r6r)ta1i=n 191li1a 1o/i)nza 1on )l a+*) d)l
att) )n la Anti*[)dad , 1ontin0a 1on '+ d)1ad)n1ia )n la
Edad M)dia , '+ r)1+6)ra1i=n )ntr) )l $333 , )l $<33. La
data1i=n r)lati;a/)nt) t)/6rana d) la r)1+6)ra1i=n l)
30
FORMAS DE HHSTORIA CULTURAL
6)r/iti= a'i*nar +n
,s
Li*:ui"Fl9;=G, **' 8<;+s'
TV Li*:in" F89;=G, **' <B + ss,A Irint4n F89?<G'
33
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
6a6)l i/6ortant) a lo' Gran1)')'. 1o/o Pa'H+i)r , Fa+14)t
)n la lit)rat+ra"
La o?ra 'o?r)'ali)nt) )n )'ta Er)a. la *ran Historia (el
arte anti+uo P$7<5Q d) Bo4ann Boa14i/ Tin1N)l/ann. no
d)?) 1on'id)rar') +n 6+nto d) 6artida radi1al/)nt) n+);o.
'ino la 1+l/ina1i=n d) +na t)nd)n1ia Go/)ntada no '=lo 6or
)l )D)/6lo d) la' 4i'toria' d) la lit)rat+ra. 'ino 6or ;aria'
6rE1ti1a' 1+lt+ral)' n+);a'. 1o/o )l a+*) d)l 1ol)11ioni'/o
y d)l /)r1ado d)l art). a'9 1o/o d) lo' )nt)ndido' )n )'ta
/at)ria
$7
"
Por otra 6art). la 4i'toria d) la /0'i1a )' 6rE1ti1a/)nt)
+na in;)n1i=n d)l 'i*lo NV4l4' Al*+no' )r+dito' d) lo' 'i*lo'
N$i y O;il 1o/o in1)nzo Galil)i P6adr) d)l 1i)nt9M1oQ ,
Girola/o M)i )ran 1on'1i)nt)' d) H+) a lar*o 6lazo ')
6rod+19an 1a/?io' )'til9'ti1o' , lo' analizaron )n '+'
1o/6ara1ion)' d) la /0'i1a anti*+a , /od)rna 6+?li1ada'
)n $&-$ , $<32 r)'6)1ti;a/)nt). 6)ro '+ o?D)ti;o )ra
'i/6l)/)nt) ata1ar o d)G)nd)r d)t)r/inado' )'tilo'" Sin
)/?ar*o. )n )l 'i*lo NVIII )l nt)r)' 6or la /0'i1a a+/)nt=
)Otraordinaria/)nt)" En Fran1ia. la Ga/ilia Bonn)t>Bo+rd)lot
6+?li1= )n $7$& +n i/6ortant) )'t+dio. Histoire (e la
musiAue, y P" B" CaGHa+O. +n )r+dito ?)n)di1tino H+) )'ta?a
4a1i)ndo )n )l E/?ito d) la /0'i1a lo H+) )l ta/?i(n
?)n)di1tino Ri;)t 4izo )n )l d) la lit)rat+ra. )'1ri?i= otro H+)
H+)d= in(dito" En Italia. Gian?atti'ta Martini 6+?li1= +n
i/6ortant) )'t+dio d) la /0'i1a d) la Anti*[)dad. Storia
(ella m?sica P$7&7Q" En S+iza. otro ?)n)di1tino. Martin
G)r?)rt. 4izo +na i/6ortant) a6otta1i=n a la 4i'toria d) la
/0'i1a 'a1ra 1on '+ 7e cantu et m?sica sacra P$775Q" En
In*lat)rra. C4arl)' B+rn), , Bo4n HaUNin' G+)ron
1ont)/6orEn)o' , ri;al)'. )l 0lti/o 1on '+ $eneral History
o# t%e Science an( 1ractice o#"usic P$77<Q , B+rn), 1on A
$eneral History o#"usic BC))!<C)D9E6 En Al)/ania. B" N"
ForN)l. d) la Uni;)r'idad d) G=ttin*)n. r)'+/i= la'
in;)'ti*a1ion)' d) todo )l 'i*lo )n '+ All+emeine $escbic%te
(er "usi@ P$7-->$-3$Q
l-
"
39
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TXIrinten F89?<GA Als!* F89@<G'
>l
Graves F89@=G, art4%ul! PCaZau[QA He"er F89B<GA Lr*:1n" F89;=G, **'
<<9 + ss' y
<E9 + ss'
35
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>a %istoria (e la (octrina
Par)1) H+) la 4i'toria d) la l)n*+a. la lit)rat+ra , la' art)'
G+) +na )'6)1i) d) )G)1to ')1+ndario d)l R)na1i/i)nto" La
R)Gor/a ta/?i(n t+;o '+' '+?6rod+1to' 4i't=ri1o'" I*+al H+)
lo' 4+/ani'ta' d)Mn9an '+ l+*ar )n la 4i'toria di;idi(ndola
)n anti*+a. /)di);al , /od)rna. lo' r)Gor/ador)' ;)9an '+'
or9*)n)' /E' allE d) la Edad M)dia. )n la r)1+6)ra1i=n d) la
Anti*[)dad 1ri'tiana o la Ki*l)'ia 6ri/iti;aL. 1o/o la
d)no/ina?an" La' 4i'toria' d) la R)Gor/a )/6i)zan 1on la
6ro6ia R)Gor/a" Entr) la' /E' Ga/o'a' )'ta?an lo'
Commentaries P$&&&Q. d) Bo4ann Sl)idan. , lo' Acts
an("onuments P$&<%Q. d) Bo4n FoO)" T)nd9an a ')r 4i'toria'
d) a1ont)1i/i)nto' o d) in'tit+1ion)'. 6)ro al*+na' d) )lla'
R1o/o '+ /od)lo. la Historia (e la I+lesia, d)l 1ri'tiano
6ri/iti;o E+')?io d) C)'Er)aR 4allaron l+*ar 6ara la %istoria
d) la' (octrinas
F9
6
El int)r(' 6or lo' 1a/?io' )n la do1trina ') a6r)1ia a0n
1on /E' 1laridad )n )l 'i*lo NVII' D)l lado 6rot)'tant). la
2%eolo+ia %istGrica P$<<5Q. d) H)inri14 Altin*. 6ro6+*na?a
+na Kt)olo*9a 4i't=ri1aL. ar*+/)ntando H+) la 4i'toria d) la
I*l)'ia no ') r)G)r9a '=lo a lo' a1ont)1i/i)nto'. 'ino ta/?i(n
a lo' do*/a' B(o+ma<tum narratioE, '+ 1orr+61i=n
B(epraatioE y '+ r)Gor/a Breparatio, restitutio, reHbrmattoE6
D)l lado 1at=li1o. la id)a d) 1a/?io )n la' do1trina' d) la
I*l)'ia )ra /E' diG91il d) a1)6tar. 6)') al )D)/6lo d)l D)'+9ta
)'6a:ol Rodr9*+)z d) Arria*a P/" $<<7Q. H+) 6r)')nt= lo H+)
') 4a 1on'id)rado K+na d) la' t)or9a' /E' )Otr)/ada' d)l
d)'arrollo 6ro6+)'ta' 6or +n 6)n'ador 1at=li1o r)'6)ta?l)L"
Arria*a. 6roG)'or )n Pra*a. )n'):a?a H+) la 6ro1la/a1i=n d)
la do1trina 6or la I*l)'ia K1on'i't) )n 4a1)r )O6l91ito lo H+)
no )ra )O6l91ito. , no t)n9a 6or H+( ')rlo. ant)rior/)nt)L
ia
"
Era /E' GE1il a1)6tar )l 1a/?io )n la 4i'toria d) la 4)r)D9a.
1o/o 4i1i)ron al*+na' 4i'toria' 1at=li1a' d) la R)Gor/a )n )l
3!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XHeadle+ F89EBGA Di%:ens + T!n:in F89@?G' S!(re Euse(ius,
M!/i"lian! F89EBG' XC&adOi%: F89?;G, **' <=,D?2D;'
3)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'i*lo NVII# Flori/ond d) Ra)/ond. 6or )D)/6lo. )n '+ Histoire
(e la naissance, pro+rIs et (ca(ence (e lJ%rsie (e ce
siIcle P$<2%QZ Lo+i' Mai/?o+r*. )n '+ Histoire (u Calinisme
P$<-2Q ,. )l 1a'o /E' Ga/o'o. Ba1H+)'>B(ni*n) Bo''+)t )n
'+ Histoire (es ariations (es +lises protestantes P$<--Q
2$
"
E'ta' tr)' o?ra' no )ran )Oa1ta/)nt) )D)/6lo' d)l
)'t+dio d)l 6a'ado 6or '9 /i'/oZ )ran )Otr)/ada/)nt)
6ol(/i1a'" Lo' li?ro' d) Mai/?o+r* , Bo''+)t t)n9an +n Mn
6ol9ti1oA a6o,ar la 6ol9ti1a anti6rot)'tant) d) L+i' CI )n )l
/o/)nto d) la r);o1a1i=n d)l Edi1to d) Nant)'" No
o?'tant). '+ Sd)a 1)ntral RH+) la' do1trina' Pal /)no'. la'
do1trina' Gal'a'Q ti)n)n 4i'toriaR. )O6+)'ta 1on )'6)1ial
d)tall). ?rillant)z , a1rir+d 6or Bo''+)t. 4a?r9a d) t)n)r +n
atra1ti;o 1on'id)ra?l) G+)ra d)l 1ont)Oto 6ol(/i1o )n H+) ')
d)'arroll=" Por )D)/6lo. G+) ado6tada 6or +na a6olo*i'ta d)
la 4)t)rodoOia. GottGri)d Arnold. )n '+ Unpart%eysc%e
.irc%e<un( .et/er<Historie P$<##>$733Q" Para Arnold. la
4i'toria d) la I*l)'ia )ra 6o1o /E' H+) la 4i'toria d) la'
4)r)D9a'. al*+na' d) la' 1+al)' ') 'olidiM1aron )n do1trina
oM1ial P1o/o la d) L+t)roQ. 6ara ')r 1+)'tionada' 6or
6o't)rior)' *)n)ra1ion)'
22
"
D) la 4i'toria d) la do1trina r)li*io'a a '+' )H+i;al)nt)'
')1+lar)' no 6ar)1) /)diar +na *ran di'tan1ia" Sin )/?ar*o.
)n )'t) E/?ito Pal 1ontrario H+) )n la 4i'toria d)l art) , )n la
d) la lit)rat+ra , la l)n*+aQ. a6ar)nt)/)nt) 4+?o 6o1o'
d)'arrollo' 'i*niM1ati;o' ant)' d)l $<33" ]+izE la n)1)'idad
d) );al+ar lo' lo*ro' 6a'ado' G+)ra +n '+?6rod+1to d) la
r);ol+1i=n 1i)nt9M1a d)l 'i*lo NVii, )n la H+) la Kn+);a
Mlo'oMa /)1Eni1aL. 1o/o ') la d)no/ina?a Gr)1+)nt)/)nt).
') 1on;irti= )n o?D)to d) d)?at)" En 1+alH+i)r 1a'o. )n )l
'i*lo NVII ') 6+?li1aron +na ')ri) d) 4i'toria' d) la Mlo'oG^a.
1o/o la Historiap%ibsop%iae P$<&&Q. d) G)or* Horn. , la
History o#1%ilosop%y P$<&&Q. d) T4o/a' Stanl)," En )l 'i*lo
NVlli la t)nd)n1ia 1ontin+= 1on la Histoire critiAue, (e la
p%ilosop%ie P$7%&Q. d) A" F" Bo+r)a+>D)'land). , la Historia
criticap%i<
3,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
C&adOi%: F89?;G, **' E28=' 2
See(er" F89<BGA Mein&!ld
F89E;G'
39
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
losop%=aeB=)!)E, d) Ba1o? Br+1N)r
2%
" Ci)rto Bo4ann)'
Bon'oni+' in1l+'o )'1ri?i= +na 4i'toria d) la 4i'toria d) la
Mlo'oG9a. 6+?li1ada )n $7$<"
El )D)/6lo 1lE'i1o d) la 4i'toria d) la Mlo'oG9a )ran la'
-i(as (e los KlGso#os, )'1rita' )n )l 'i*lo III d"C" 6or
Di=*)n)' La)r19o. /od)lo H+) E+')?io ado6t= )n )l 'i*lo
'i*+i)nt) 6ara '+ 4i'toria d) la' ')1ta' 1ri'tiana' 6ri/iti;a' ,
H+) a'ari r)Gor/ar9a /E' radi1al/)nt) 6ara '+' ;ida' d)
arti'ta'
25
" E't) /od)lo ?io*rEM1o ')r9a t)ntador d+rant)
lar*o ti)/6o" No o?'tant). a6art) d) r)+nir ?io*raG9a'.
ta/?i(n ') int)nt= narrar 4i'toria' R)'to )'. lo H+) T4o/a'
B+rn)t P1a'i tr)' 'i*lo' ant)' H+) Fo+1a+ltQ d)no/in=
KarH+)olo*9a Mlo'=M1aLR , )'1ri?ir la 4i'toria int)l)1t+al no
'=lo d) lo' *ri)*o' , lo' ro/ano'. 'ino ta/?i(n d) lo'
K?Er?aro'L. 1o/o la LarbMrica p%ilosopbia P$<33Q. d) Otto
H)+rn. , la 1%=losop%ia barbMrica P$<<3Q. d) C4ri't9an
Kort4olt" Lo' )r+d9ro' )'t+diaron la' id)a' d) lo' 1ald)o'. lo'
)*i61io'. lo' 6)r'a'. lo' 1arta*in)')'. lo' )'1ita'. lo' indio'.
lo' Da6on)')' , lo' 14ino' Pla 4i'toria d) la Mlo'oG9a 14ina d)
Ba1o? Fri)dri14 R)i/ann ') 6+?li1= )n $727Q"
S al*+na' d) )'ta' 4i'toria' ') )'1ri?i)ron 6or '+ 6ro6io
int)r('. otra' t)n9an Mn)' 6ol(/i1o'A 6or )D)/6lo. Go/)ntar
)l )'1)6ti1i'/o 6oni)ndo d) r)li);) la' 1ontradi11ion)' )ntr)
+n Ml='oGo , otro" ModiM1aron )l /ar1o ?io*rEM1o tradi1ional
analizando )l d)'arrollo d) la' )'1+)la' o K')1ta'L
Mlo'=M1a'. 1o/o 7e p%ilosop%o<rum sectis P$<&7Q. d)l
)'t+dio'o 4oland(' G)rard ?''. o di'tin*+i)ndo 6)riodo'.
1o/o 4izo Horn al 1ontra'tar la' )dad)' K4)roi1aL.
Kt)ol=*i1a o /9ti1aL , KMlo'=M1aL d)l 6)n'a/i)nto *ri)*o"
La )O6r)'i=n K4i'toria d) la' id)a'L ') '+)l) atri?+ir al
Ml='oGo nort)a/)ri1ano Art4+r Lo;)Do, 1+ando G+nd= )l
Hi'tor, oG Id)a' Cl+? )n la Bo4n' Ho6Nin' Uni;)r'it, )n lo'
a:o' ;)int)" En r)alidad G+) )/6l)ado do'1i)nto' a:o' ant)'
6or Ba1o? Br+1N)r. H+) ') r)Mri= a la %istoria (e 4(eis, y 6or
Gian?atti'ta i1o. H+) )n '+ Ciencia Nuea a?o*= 6or Ouna
90
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
storia (ellJumane i(eeP6
XRa: F89;8GA Braun F89;BGA Del T!rre
F89;EG'
\
V M!/i"lian! F89EBG'
91
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>a %istoria (e las (isciplinas
La tradi1i=n d) la 4i'toria d) la Mlo'oG9a dio l+*ar a +na ')ri)
d) )'t+dio' d) di'1i6lina' )'6)19M1a'
2S
"
D)l lado d) la' art)'. 1a?) /)n1ionar la 4i'toria d) la
r)t=ri1a , d) la 6ro6ia 4i'toria" Un D)'+9ta Gran1('. Lo+i' d)
Cr)'oll)'. )'1ri?i= +na nota?l) 4i'toria d) la r)t=ri1a d) lo'
anti*+o' 'oM'ta'. )l 2%eatrum eterum r%ctorum P$<23Q. )n
la H+) )Oa/in=. )ntr) otra' 1+)'tion)'. la Gor/a1i=n d) lo'
'oM'ta'. la 1o/6)ti1i=n )ntr) )llo'. '+' in*r)'o' , lo'
4onor)' H+) r)1i?9an
2<
" La 6ri/)ra 4i'toria d) la )'1rit+ra
4i't=ri1a G+) o?ra d)l ')i*n)+r d) La Po6)lini_r) )n >JHistoire
(es %istoires P$&##Q. dond) ar*+/)nta?a H+) la
4i'torio*raG9a 4a?9a 6a'ado 6or 1+atro )ta6a'A 6o)'9a. /ito.
anal)' ,. Mnal/)nt). +na K4i'toria 6)rG)1taL B%istoire
accomplieE, H+) )ra Mlo'=M1a ad)/E' d) )Oa1ra
27
"
La 4i'toria d)l d)r)14o 1o/o di'1i6lina ta/?i(n atraDo
1on'id)ra?l) int)r('" H+/ani'ta' d)l 'i*lo NV 1o/o Lor)nzo
alla , An*)lo Poliziano ') int)r)'aron 6or la 4i'toria d)l
d)r)14o ro/ano 1o/o 6art) d)l /+ndo d) la Ro/a anti*+a
H+) )'ta?an tratando d) r)1+6)rar. 1riti1ando a lo' D+ri'ta'
6roG)'ional)' d) '+ ti)/6o 6or int)r6r)tar )rr=n)a/)nt) lo'
t)Oto'" alla , Poliziano no )ran 6roG)'ional)' )n )'t)
1a/6o. 6)ro )n )l 'i*lo NVI G+)ron ')*+ido' d) )'t+dio'o'
1o/o Andr)a Al1iato , G+illa+/) B+d(. Gor/ado' )n d)r)14o
, 4+/anidad)'" Uno d) )'to' D+ri'ta' 4+/ani'ta'. Fran`oi'
Ba+do+in. ll)*= a '+*)rir H+) lo' K4i'toriador)' 4ar9an ?i)n
)n )'t+diar )l d)'arrollo d) la' l),)' , la' in'tit+1ion)' )n
;)z d) d)di1ar') a la in;)'ti*a1i=n d) lo' )D(r1ito'. la
d)'1ri61i=n d) lo' 1a/6o' d) ?atalla. )l r)lato d) la' *+)rra'
, )l r)1+)nto d) lo' /+)rto'L. +na 1r9ti1a a la K4i'toria d)
ta/?or , tro/6)taL. H+) ')r9a 1o/0n )n )l 'i*lo NVW
<S
'
2XIra&a/ y !tr!s F89@BGA Kelle+ y P!*:in
F8998G' ]Fu/ar!li F89@=G, **' <992B<E'
90
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
^ Bi/er5eld F89??G, **' <=?]<=EA Kell+ F89;=G, **' 8D=28D8A Hu**ert
F89;=G,
**' 8B;2
8B@'
B
Kdl+F89;=G'
93
FORMAS DEHISTORIAC
UL
_RAI
En )l 1a'o d) la /)di1ina. al*+no' /(di1o' d)l 'i*lo NVI
P)'6)1ial/)nt) )'ali+' , F)rn)lQ )'ta?an tan int)r)'ado' )n
la 4i'toria 1o/o 6ara 'it+ar '+ 6ro6io tra?aDo )n )l 1ont)Oto
d) la r)1+6)ra1i=n int)l)1t+al o R)na1i/i)nto H+) )'ta?an
;i;i)ndo" No o?'tant). )l 6ri/)r )'t+dio i/6ortant) d)
4i'toria /(di1a ') 6+?li1= r)lati;a/)nt) tard). a Mnal)' d)l
'i*lo NVII' E'ta 4i'toria d) la /)di1ina d) Dani)l L)1l)r1
P4)r/ano d)l 1r9ti1o B)an L)1l)r1Q 1o/i)nza )Oa/inando
)'t+dio' ant)rior)' , lo' 1riti1a 6or 1)ntrar') )n la'
?io*raG9a'" KHa, +na *ran diG)r)n1ia )ntr) )'1ri?ir la 4i'toria
o la' ?io*raG9a' d) lo' /(di1o' R'):ala )n )l 6r=lo*oR a"""b ,
)'1ri?ir la 4i'toria d) la /)di1ina. )'t+diando )l ori*)n d)
)'t) art) , )Oa/inando '+ 6ro*r)'o d) 'i*lo )n 'i*lo , lo'
1a/?io' )n '+' 'i't)/a' , /(todo' a"""b H+) )' lo H+) ,o /)
4) 6ro6+)'to"L La 1+?i)rta d) '+ li?ro ta/?i(n 6on) d)
r)li);) '+ int)r(' 6or la' K')1ta'L /(di1a'. anElo*o al
int)r(' 6or la' ')1ta' d) la 4i'toria d) la Mlo'oG9a. H+) 6ar)1)
H+) to/= 1o/o /od)lo"
Por d)'*ra1ia. )l r)lato d) L)1l)r1 P1o/o la 4i'toria d) la
/0'i1a d) MartiniQ no G+) /E' allE d) la Anti*[)dad 1lE'i1a"
Para la 6art) /od)rna d) la 4i'toria 4+?o H+) )'6)rar a la
6+?li1a1i=n d)l ')*+ndo ;ol+/)n d) la History o#1%ys@@
P$72&Q. d) Fr)ind. H+) r)an+d= la 4i'toria d)'d) lo' Era?)'
4a'ta Lina1r) Pd)t)ni(ndo') d)li?)rada/)nt) 6o1o ant)' d)
Para1)l'oQ" Co/o an+n1ia?a la 1+?i)rta. Fr)ind diG)r9a d)
L)1l)r1 )n H+) ') 1)ntra?a )n la K6rE1ti1aL" S+ ')*+ndo
;ol+/)n )' tanto +na 4i'toria d) la )nG)r/)dad
P)'6)1ial/)nt) la 6)'t). la )nG)r/)dad ;)n(r)a , )l )'1or>
?+toQ 1o/o +na 4i'toria d) la /)di1ina" Ca'i )' +na 4i'toria
d)l 1+)r6o"
El 'i*lo NVIII )' d)1i'i;o )n la 4i'torio*raG9a d) la /a,or
6art) d) la' d)/E' di'1i6lina'" Por )D)/6lo. a+nH+)
Bo4ann)' K)6l)r )'1ri?i= +na ?r);) 4i'toria d)l d)'arrollo d)
la a'trono/9a. ('ta G+) /+, a/6liada 6or Bo4ann Fri)dri14
T)idl)r P$753Q , 6or Pi)rr) E't(;) P$7&&Q
i#
" E't(;) 1riti1= a
99
FORMAS DEHISTORIAC
UL
_RAI
'+' 6t)d)1)'or)' 6or ')r d)/a'iado li/itado' ) int)nt=
)'1ri?ir +na K4i'toria *)n)ralL d)
a1ardine F89@DG'
95
KKKKKKKKKKKKKKORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
la a'trono/9a. ;in1+lada a otro' 1a/?io' int)l)1t+al)'. a'9
1o/o +na 4i'toria K6arti1+larL 1)ntrada )n lo' 6or/)nor)'"
Con +n talant) ;oltair)ano. d)1lar= H+) Kla 4i'toria d) la'
1i)n1ia' )' /+14o /E' 0til H+) la d) la' r);ol+1ion)' d) lo'
i/6)rio'L"
En la 4i'toria d) la' /at)/Eti1a'. lo' )'t+dio' d) la'
;ida' d) /at)/Eti1o' ')*0n )l /od)lo d) Di=*)n)' La)r1io
G+)ron ')*+ido' )n )l 'i*lo NVIII d) )/6r)'a' /E'
a/?i1io'a'" Pi)rr) R(/ond d) Mont/ort ') 6ro6+'o )'1ri?ir
+na 4i'toria d) la *)o/)tr9a ')*0n )l /od)lo d) la' 4i'toria'
)Oi't)nt)' d) la 6int+ra o la /0'i1a. 6)ro /+ri= )n $7$#.
ant)' d) 6od)r ll);ar a 1a?o '+' 6lan)'" La Histoire (es
matbmariAties P$7&-Q. d) B)an cti)nn) Mont+1la. /i)/?ro
d)l 19r1+lo d) Did)rot. 1riti1= )l )nGoH+) ?io*rEM1o. i*+al H+)
L)1l)r1 Pd)l H+) 4)/o' 4a?lado ant)rior/)nt)Q ,a 4a?9a
4)14o r)'6)1to a la /)di1ina" Por '+ 6art). Mont+1la trata?a
d) 4a1)r +na a6orta1i=n a la 4i'toria d)l d)'arrollo d) la
/)nt) 4+/ana"
Lo /i'/o 6+)d) d)1ir') d) la $esc%ic%te (er C%emie
P$7#7$7##Q. +na 4i'toria d) la H+9/i1a H+) 4izo +n
1on'id)ra?l) )'G+)rzo 6or 'it+ar )l d)'arrollo d)l t)/a )n '+
1ont)Oto 'o1ial. 6ol9ti1o , 1+lt+ral" S+ a+tor. B" E G/)lin. d) la
Uni;)r'idad d) G=ttin*)n. 6r)')nta?a )'ta /ono*raG9a 1o/o
+na a6orta1i=n a +na ')ri) d) 4i'toria' d)l art) , d) la
1i)n1ia d)'d) '+ Kr)1+6)ra1i=nL BQie(er%erstellun+E )n
ad)lant). +n 6ro,)1to )n )l H+) )'ta?a tra?aDando +na
'o1i)dad a1ad(/i1a" El a/?i)nt) d) la n+);a Uni;)r'idad d)
G=ttin*)n 6ar)1) 4a?)r 'ido 6arti1+lar/)nt) 6ro6i1io 6ara la
4i'toria 1+lt+ral" EorN)l )'1ri?9a all9 '+ 4i'toria d) la /0'i1a
)n la /i'/a (6o1a )n H+) G/)lin tra?aDa?a )n '+ 4i'toria d)
la H+9/i1a
%3
"
Con la 4i'toria d) la' di'1i6lina' 6od)/o' a*r+6ar la
4i'toria d) la' in;)n1ion)'. H+) ') r)/onta al 4+/ani'ta
italiano Polidoro )r*ilio. a 6rin1i6io' d)l 'i*lo NVI, , '+ 7e
inentortbus P$&33Q" S+ 1on1)6to d) Kin;)n1i=nL )ra a/6lio
')*0n lo' 1rit)rio' /od)rno'" Por )D)/6lo. d) a1+)rdo 1on
9!
KKKKKKKKKKKKKKORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
)r*ilio. )l 6arla/)nto in*l('
VButter5dd F89??G, **' B92?=A I""ers F89@<G'
9)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
G+) in;)ntado 6or )l r), EnriH+) III
%$
" En lo' 'i*lo' NVII , NVIII
a6ar)1i)ron ')nda' /ono*raG9a' 'o?r) do' in;)n1ion)' /+,
a6r)1iada' 6or lo' )r+dito' Rla )'1rit+ra , la i/6r)nta" La
6ri/)ra G+) )'t+diada 6or H)r/En H+*o P$<$7Q , B)rnard
Mali1Nrott P$<%-Q. , '+' o?ra' G+)ron +tilizada' 6or i1o 6ara
'+' Ga/o'a' r)V)Oion)' 'o?r) la tradi1i=n oral , )'1rita"
Sa/+)l Pal/)r. +n i/6r)'or )r+dito. )'1ri?i= +na
$eneralHistory oR1rintin+B=)50E6
>a %istoria (e los mo(os (e pensamiento
Otro d)'arrollo d) la 4i'toria d) la' di'1i6lina' G+) la 4i'toria
d) lo' /odo' d) 6)n'a/i)nto
%2
. H+) *+arda +n 6ar)1ido
a'o/?ro'o y )n a?'tol+to il+'orio 1on al*+na' d) la'
Kn+);a' dir)11ion)'L 6ro6+*nada' , 6ra1ti1ada'
a1t+al/)nt)" En )'t) 6+nto )' n)1)'ario 4a1)r ;)rdad)ro'
)H+ili?rio' 6ara dar a lo' 4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)'
d)l 'i*lo NVIII )l 1r(dito d)?ido 'in 1on;)rtirlo' )n 1lon)' d)
lo' 4i'toriador)' Gran1)')' r)la1ionado' 1on la r);i'ta
Annales6
En )l 'i*lo NVII, Bo4n S)ld)n ,a 4a?9a r)1o/)ndado )n '+'
14arla' )l )'t+dio d) Klo H+) ') 6)n'a?a d) Gor/a *)n)ral
)n toda' la' (6o1a'L. a:adi)ndo H+). 6ara d)'1+?rirlo. K4a,
H+) 1on'+ltar la' lit+r*ia'. no lo' )'1rito' d) 4o/?r)'
6arti1+lar)'L" En otra' 6ala?ra'. lo' rit+al)' r);)lan la'
/)ntalidad)'" Bo4n Lo1N) )ra a*+da/)nt) 1on'1i)nt) d) la'
diG)r)n1ia' )ntr) la' Gor/a' d) 6)n'ar )n di'tinta' 6art)' d)l
/+ndo" KSi t0 o ,o R)'1ri?i= )n '+ 'nsayo sobre el
enten(imiento %umanoR 4+?i(ra/o' na1ido )n la ?a49a d)
Saldan4a. 6o'i?l)/)nt) n+)'tro' 6)n'a/i)nto' ) id)a'
4a?r9an 'ido tan irra1ional)' 1o/o lo' d) lo' 4ot)ntot)' H+)
all9 4a?itan"L E't) ar*+/)nto r)lati;i'ta. in'6irado )n la'
r)1i)nt)' d)'1ri61ion)' d) @Gri1a. 6r)'ta +n a6o,o );id)nt) a
'+ 6ol(/i1a 1ontra la' id)a' innata'"
9,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>8
Ha+ F89?<GA C!*en&a$er
F89;@G' XCr!/(ieF899DG,**'
8?@;2EBB'
99
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
Entr) )l int)r(' 6or la' Gor/a' d) 6)n'ar )n diG)r)nt)'
l+*ar)' , )n di'tinto' 6)riodo' '=lo /)dia +n 6)H+):o 6a'o"
M+, ?i)n 6+do ')r la r);ol+1i=n d)l 6)n'a/i)nto a'o1iada
1on )l a+*) d) la KMlo'oG9a /)1Eni1aL lo H+) 4izo a al*+no'
)+ro6)o' 1on'1i)nt)' d)l /+ndo int)l)1t+al H+) 4a?9an
6)rdido" C+rio'a/)nt). +n )r+dito d)l 'i*lo NVIII, Ri14ard
H+rd. )/6l)= +na )O6r)'i=n 'i/ilar al 4a?lar d)l a+*) d) la
raz=n d)'d) la (6o1a d) S6)n')rA KLo H+) no' 4a dado )'ta
r);ol+1i=n )' +na ?+)na do'i' d) ')ntido 1o/0n" Lo H+)
4)/o' 6)rdido )' +n /+ndo d) 4)r/o'a' ta?+la1ion)'L
%%
"
En 1+alH+i)r 1a'o. )n1ontra/o' )'ta 1on1i)n1ia )n
Font)n)ll). )n i1o. )n Mont)'H+i)+ , )n otro' a+tor)' d)l
'i*lo NVIII, )'6)1ial/)nr) )n )l 1ont)Oto d) int)ntar
1o/6r)nd)r lo' ra'*o' )Otra:o' d) la lit)rat+ra , )l d)r)14o
t)/6rano'"
El )n'a,o d) Font)n)ll) 7e lJori+ine (es #ables Po. 1o/o
dir9a/o' a1t+al/)nt). )l ori*)n d) lo' K/ito'LQ. 6+?li1ado
)n $725. 6)ro )'1rito )n la 0lti/a d(1ada d)l 'i*lo NVI,
'o't)n9a H+) )n la' (6o1a' /)no' r)Mnada' BsiIcles
+rossiersE, lo' 'i't)/a' Mlo'=M1o' )ran n)1)'aria/)nt)
antro6o/=rM1o' , /E*i1o'" i1o ll)*= d) /an)ra
ind)6)ndi)nt) a 1on1l+'ion)' 6ar)1ida'. H+) )O6r)'= 1on
al*o /E' d) 'i/6at9a 6or lo H+) d)no/in= la Kl=*i1a
6o(ti1aL d)l 4o/?r) 6ri/iti;o" B)n' KraGt. +n )'t+dio'o
dan('. 6+?li1= )n $7<3 +na d)'1ri61i=n *)n)ral d) la
K/)ntalidad 'al;aD)L o. /E' )Oa1ta/)nt). d) lo' 6+)?lo'
'al;aD)' B(e -il(e :ol@E y '+ K/odo d) 6)n'a/i)ntoL
B2aen@e<"aa(eE6 Mont)'H+i)+ 4a?9a +tilizado +na )O6r)'i=n
6ar)1ida )n 7el esp=ritu (e las leyes P$755Q. 1+ando
int)nta?a r)1on'tr+ir la l=*i1a d) la ordalia /)di);al. )'to
)'. 6ro(ar la ino1)n1ia d) al*+i)n 4a1i(ndol) ll);ar +n 4i)rro
al roDo 'in H+)/ar'). )t1" Pli?ro 2-. 1a6" $7Q" Mont)'H+i)+
)O6li1= )'ta 1o't+/?r) )n ;irt+d d) Kla /an)ra d) 6)n'ar d)
n+)'tro' ant)6a'ad!sQ Bla maniIre (e penser (e nos pIresE6
La /i'/a 1+rio'idad H+) d)'6)rta?an la' /)ntalidad)'
50
)O=ti%as '+?,a1) al 1r)1i)nt) int)r(' 6or la 4i'toria d) la
1a?all)r9a. )'t+diada 6or )l )r+dito Gran1(' B)an>Ba6ti't) d)
La C+rn) d) Saint)2 Irad! en Pitt!%: F89;BG' *' @?'
51
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAST>EH>STOIUA O]TURALKKKKKKKKKKKKKKKK
Pala,) a 6artir d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' /)di);al)' , otra'
G+)nt)'
M
" S+' "moires sur -ancienne c%ealerie P$75<>
$7&3Q G+)ron )'t+diada' 6or +na ')ri) d) 6)n'ador)' H+)
4)/o' /)n1ionado )n )'t) )n'a,o. 1o/o ?ltair). H)rd)r.
Hora1) Tal6ol) , Tillia/ Ro?)rt'on" En la Ga/o'a K;i'i=n d)l
6ro*r)'o d) la 'o1i)dadL H+) 6r)1)d) a '+ History o# C%arles
KP$7<#Q. Ro?)rt'on 'o't)n9a H+) Kla 1a?all)r9a a"""b a+nH+) ')
'+)l) 1on'id)rar +na in'tit+1i=n 'al;aD). )G)1to d) +n
1a6ri14o , G+)nt) d) )Otra;a*an1ia'. '+r*i= nat+ral/)nt) d)
la 1ondi1i=n d) la 'o1i)dad )n )'a (6o1a , 1ontri?+,=
*rand)/)nt) a r)Mnar la' /an)ra' d) la' na1ion)'
)+ro6)a'L" En '+' >etters on C%=alry P$7<2Q. Ri14ard H+rd
,a 4a?9a analizado lo' ro/an1)' P) in1l+'o >a reina (e las
%a(asE 1o/o )O6r)'ion)' d)l K'i't)/a *=ti1oL d)
K1o't+/?r)' 4)roi1a'L"
T4o/a' Tarton. a/i*o d) H+rd. t)n9a int)r)')' 'i/ilar)'"
El ta/?i(n l),= a Saint)>Pala,)" S+ )n'a,o 'o?r) )l a+*) d)
la KM11i=n ro/Enti1aL 'o't)n9a H+) ('ta ') ori*in= K)n +n
/o/)nto )n H+) )n E+ro6a ') i/6+'o +na n+);a Gor/a d)
6)n'ar. no nat+ral. introd+1ida 6or la 1o/+ni1a1i=n 1on )l
)'t)L. )n otra' 6ala?ra'. 6or la' Cr+zada'" S+' ;bserations
on t%e :aerie Sueene P$7&5Q /o'tra?an 'i/6at9a. in1l+'o
)/6atia. 1on la' /)ntalidad)' )Otra:a' , '+' o?')r;a1ion)'
'o?r) )l /(todo /anti)n)n '+ 6)rtin)n1ia )n la a1t+alidad"
Al l))r la' o?ra' d) +n a+tot H+) ;i;i= )n +na (6o1a
r)/ota. )' n)1)'ario H+) P"""Q no' 6on*a/o' )n '+
'it+a1i=n , 1ir1+n'tan1ia'Z a Mn d) )'tar )n /)Dor)'
1ondi1ion)' d) D+z*ar , di'1)rnir )n H+( ')ntido '+ Gor/a
d) 6)n'ar , )'1ri?ir )'ta?a ')'*ada. inV+ida ,. 6or a'9
d)1irlo. t):ida. 6or a6ari)n1ia' /+, Ga/iliar)' ,
6r)6ond)rant)'. H+) )ran 1o/6l)ta/)nt) di'tinta' d) la'
H+) no' rod)an )n )l 6r)')nt)"
La 4i'toria d) lo' '+6+)'to' i/6l91ito' , d) la'
r)6r)')nta1ion)' 'i*+) 'i)ndo G+nda/)ntal )n la 4i'toria
50
1+lt+ral. 1o/o /o'trarE )l 'i*+i)nt) 1a69t+lo"
]Ir!ss/anU4t)SG'
53
Al*+no' 4o/?r)' d) l)tra' ') int)r)'aron 6or la 4i'toria
d) lo H+) >' C" Ad)l+n* , B" G" H)rd)r. a Mnal)' d)l 'i*lo NVIII,
6ar)1)n 4a?)r 'ido lo' 6ri/)ro' )n d)no/inar K1+lt+ra
6o6+larL B.ultur (es -ol@esE6 Al r)latar la' ;ida' d) lo'
'anto'. +n *r+6o d) )'t+dio'o' D)'+9ta' ,a 4a?9an a1+:ado la
)O6r)'i=n K6)H+):a' tradi1ion)' 6o6+lar)'L Bpopulares
tra(itiunculaeE, 1on +n ')ntido /+, 'i/ilar al d) la K6)H+):a
tradi1i=nL 'o?r) la H+) )'1ri?9a )l antro6=lo*o
nort)a/)ri1ano Ro?)rt R)dM)ld )n lo' a:o' tr)inta d) )'t)
'i*lo" Ha1ia $-33 la' 1an1ion)' , lo' 1+)nto' 6o6+lar)'
atra9an tanto int)r(' H+) 6ar)1) razona?l) 4a?lar d)l
Kd)'1+?ri/i)ntoL d) la 1+lt+ra 6o6+lar 6or 6art) d) lo'
int)l)1t+al)' )+ro6)o'
%&
"
>a %istoria (e la cultura
Dado )l 1r)1i)nt) n0/)ro d) 4i'toria' d)l art) , d) la 1i)n1ia
)'1rita' a 1o/i)nzo' d)l 6)r9odo /od)rno. no )'
'or6r)nd)nt) d)'1+?rir H+) ') 4i1i)ran int)nto' d) r)+nir9a'"
Por )D)/6lo. )l 4+/ani'ta )'6a:ol B+an L+i' i;)'. )n '+
6ol(/i1o tratado Sobre las causas (e la corrupciGn (e las
artes P$&%$Q. la 4i'toria d) la 1+l>r+ra. 1on1)?ida )n +na l9n)a
')/)Dant) a la 4i'toria d) la l)n*+a d) alla. al ')r;i1io d)
+na 1a/6a:a 6or la r)Gor/a d) la' +ni;)r'idad)'" Entr) la'
1a+'a' d) la 1orr+61i=n /)n1ionada' 6or )l di'196+lo d)
Era'/o )'ta?an la Karro*an1iaL , la' K*+)rra'L"
No o?'tant). 6or )'a' G)14a' )l 6rin1i6al /od)lo d) +na
4i'toria *)n)ral d) la 1+lt+ra 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o
translatio stu(u, )'to )'. )l '+1)'i;o 6r)do/inio d)
diG)r)nt)' r)*ion)' d)l /+ndo o di'1i6lina'" En '+ nota?l)
)n'a,o d) 4i'toria 1o/6arada. -icisitu(es P$&7&Q. )l
4+/ani'ta Gran1(' Lo+i' L) Ro, 'o't)n9a H+) Ktoda' la' art)'
li?)ral)' , /)1Eni1a' 4an Vor)1ido , d)1a9do D+nta'L Btous
arts liberauT et mecan=Aues ont Ueuri ensemble, puis
(ec%euE, d) Gor/a H+) la' diG)r)nt)' 1i;iliza1ion)'. la *ri)*a.
59
la Era?). la 14ina. et%', ti)n)n '+ 6ro6io a6o*)o ,
d)1ad)n1ia" Un 4+/ani'ta al)/En
TBur:e F89;@G, %a*, 8'
55
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURALKKKKKKKKKKK
/)no' i/6ortant). Rain)r R)in)1N. )n '+ "et%o(us a(
#acilem %istoriarum con(itionem P$&-%Q. )n )l H+) 'i*+i= )l
/od)lo d)l ra/o'o )'t+dio d)l /i'/o no/?r) d) l)an Bodin.
analiza?a lo H+) d)no/in= %istoria sc%olastica, )' d)1ir. la
4i'toria d) la lit)rat+ra. d) la' art)' , d) la' di'1i6lina'
int)l)1t+al)'"
Fran1i' Ba1on 1ono19a la o?ra d) L) Ro,. a'9 1o/o )l
tratado d) i;)'. 6)ro G+) /a' allE. al /)no' )n la int)n1i=n.
)n la Ga/o'a d)G)n'a. )O6+)'ta )n )l li?ro ')*+ndo d) '+
A(ancement o# >ear<nin+Bl!05E, d) K+na 4i'toria ?i)n
G+ndada d)l 'a?)r. H+) 1ont)n*a lo' ant)1)d)nt)' , or9*)n)'
d)l 1ono1i/i)nto , '+' ')1ta'. '+' in;)n1ion)'. '+'
tradi1ion)'. '+' di;)r'a' ad/ini'tra1ion)' , *)'tion)'. '+'
Vor)1i/i)nto'. '+' o6o'i1ion)'. d)1ad)n1ia'. d)6r)'ion)'.
ol;ido' , '+6r)'ion)'. 1on la' 1a+'a' , 1o,+nt+ra' d) lo'
/i'/o'L" La r)G)r)n1ia. in'=lita 6ara '+ (6o1a. a la'
Kad/ini'tra1ion)' , *)'tion)'L d)l 1ono1i/i)nto
')*+ra/)nt) d)lata al 4o/?r) d) a1ti;idad 60?li1a" Li'ta
a1ti;idad i/6idi= a Ba1on )'1ri?ir di14a 4i'toria. 6)ro '+
6ro*ra/a in'6ir= a al*+no' a+tor)' d)l 'i*lo 'i*+i)nt)"
El 'nsayo sobre las costumbres P$7&$Q , 'l si+lo (e >uis
VI- P$7&<Q d) oltair) )ran /aniM)'to' H+) a?o*a?an 6or +n
n+);o ti6o d) 4i'toria H+) d)Dara /)no' )'6a1io a la *+)rra
, a la 6ol9ti1a , /E' al K6ro*r)'o d) la /)nt) 4+/anaL" En la
6rE1ti1a. oltair) d)D= /E' )'6a1io a la' *+)rra' d) L+i' CI
H+) a '+ 6rot)11i=n d) la' art)' , la' 1i)n1ia'. 6)ro '+'
4i'toria' di1)n /+14o 'o?r) )l a+*) d) la 1orr)'6ond)n1ia
)6i'tolar , )l r)Mna/i)nro d) la' 1o't+/?r)'" D) Gor/a
'i/ilar. DWAl)/?)rt 4izo +na )O6o'i1i=n d)l 6ro*r)'o
int)l)1t+al )n '+ di'1+r'o 6r)li/inar a la 'ncyclop(ie
P$7&$Q. ?a'Endo') )n al*+na' 4i'toria' d) la' di'1i6lina'
P1o/o la d) la' /at)/Eti1a' d) Mont+1laQ" So't)n9a H+) la
4i'toria d)?9a r)G)rir') a lo' K*rand)' *)nio'L tanto 1o/o a
la' K*rand)' na1ion)'L. a lo' 4o/?r)' d) l)tra' tanto 1o/o
a lo' r),)'. a lo' Ml='oGo' tanto 1o/o a lo' 1onH+i'tador)'"
5!
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURALKKKKKKKKKKK
La d)1ad)n1ia atraDo la at)n1i=n )n la /i'/a /)dida H+)
)l 6ro*r)'o , ') 6rod+Do +na 1on'id)ra?l) 1ontro;)r'ia 'o?r)
la' razon)' d) lo' a6o*)o' 1+lt+ral)' , '+ Mnal" Al*+no'
)'t+dio'o' '+*iri)ron H+) )l d)'6oti'/o 1ond+1) a la
d)1ad)n1ia 1+lt+ral R('ta )ra la
5)
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
o6ini=n d)l 4+/ani'ta L)onardo Br+ni a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo
NV , d)l 1ond) d) S4aGt)'?+r, tr)'1i)nto' a:o' d)'6+('"
Otro' ?+'1aron 1a+'a' G9'i1a' /a' H+) /oral)'.
6arti1+lar/)nt) )l 1li/a. H+). ')*0n a'ari. )O6li1a?a lo'
lo*ro' art9'ti1o' Vor)ntino' , H+) )l a?at) B)an>Ba6ti't)
D+?o' trat= d) /an)ra /a' 'i't)/Eti1a RD+nto 1on )l
6atronaz*o. la riH+)za. la' /an)ra' , otro' Ga1tor)'R )n '+'
&Ke<Tions critiAues surla posie et la peinture P$7$#Q"
Tin1N)l/ann ta/?i(n )'ta?a int)r)'ado )n la inV+)n1ia d)l
1li/a 'o?r) )l art)"
En '+/a. int)r)'a?an lo' ;9n1+lo' )ntr) lo H+)
d)no/ina/o' K1+lt+raL , K'o1i)dadL" El Ga/o'o 'nsayo
sobre las costumbres d) oltair) no )ra )l 0ni1o a )'t)
r)'6)1to" En *)n)ral. lo' int)l)1t+al)' d)l 'i*lo NVl4l '+6on9an
H+) la' diG)r)n1ia' )ntr) la' /an)ra' K?+rda'L , la'
Kr)Mnada'L i?an a'o1iada' a diG)r)nt)' /odo' d)
6)n'a/i)nto" Ta/?i(n ') )'1ri?i)ron )n )'ta (6o1a )'t+dio'
/E' 6r)1i'o' 'o?r) )l t)/a"
En Al)/ania. 6or )D)/6lo. )l )n'a,o d) Ad)l+n*. tratado
al 1o/i)nzo d) )'t) 1a69t+lo. int)nt= r)la1ionar la K1+lt+ra
)'6irit+alL 1on la K;ida 'o1ialL , )l Kr)Mna/i)nto d) la'
/an)ra'L. , '+*)r9a H+) 1ada )'tado t)n9a )l ni;)l 1+lt+ral
H+) /)r)19a
&<
" En Gran Br)ta:a. Anec(otes o#1aintin+WC)!CE,
d) Hora1) Tal6ol). 6ro6on9a ;ario' n)Oo' )ntr) )l K)'tado d)
la 6int+ra in*l)'aL , )l d) la 'o1i)dad )n di'tinto' /o/)nto'"
Por )D)/6lo. )n )l ')*+ndo 1a69t+lo. H+) trata?a d) la Alta
Edad M)d9a. atri?+9a al 6r)do/inio d) +na Kno?l)za
or*+llo'a. ?)li1o'a ) i*norant)L o?ra' K*randio'a' 'in l+Do ,
6o/6o'a' 'in )l)*an1iaL" El )n'a,o d) Da;id H+/) 'o?r) )l
r)Mna/i)nto d) la' art)' trata?a la r)la1i=n )ntr) art).
li?)rtad , l+Do" E' 6ro?a?l) H+) Ada/ S/it4 4+?i)ra
ado6tado +n )nGoH+) 'i/ilar )n la 4i'toria d) la lit)rat+ra , la
Mlo'oG9a H+) 6ro,)1ta?a al Mnal d) '+ ;ida"
El D)'+9ta italiano Sa;)rio B)ttin)lli ta/?i(n ') o1+6= d) la
r)la1i=n )ntr) lo H+) d)no/ina?a le cose (Jin+e+no Pla'
1+)'tion)' d) la int)li*)n1iaQ , la' umani costumi
?@
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
P1o't+/?r)' 4+/ana'Q )n +n nota?l) )n'a,o 6+?li1ado )n
$77&. H+) trata d)l risor+imento
VIar(erF89@BGU**' ;E29;'
?9
d) Italia d)'6+(' d)l a:o $333" La o?ra a?ar1a?a d)'d) )l
art). la lit)rat+ra , la /0'i1a 4a'ta la 1a?all)r9a. )l 1o/)r1io.
)l l+Do , la' M)'ta'" La History o# $reat Lritain P$77$>$7#%Q.
)n ')i' ;ol0/)n)'. d) Ro?)rt H)nr,. )ra a0n /E' a/?i1io'a.
6+)' int)nta?a lo H+) /E' tard) ') d)no/inar9a +na 4i'toria
KtotalL d) In*lat)rra. d)'d) la ll)*ada d) lo' ro/ano' 4a'ta
la /+)rt) d) EnriH+) III. a6o,Endo') )n Tarton. Br+1N)r ,
Saint)>P)la,) P)ntr) otro'Q , 6r)'tando at)n1i=n a la r)li*i=n.
la 1+lt+ra , la' art)'. a'9 1o/o a la 6ol9ti1a. )l 1o/)r1io , la'
K1o't+/?r)'L" La r)la1i=n )ntr) lo' 1a/?io' )n la 'o1i)dad ,
lo' 1a/?io' )n la' art)' ta/?i(n ') 6on) d) r)li);) )n >i#e
o# >oren/o (e "e(i( P$7#&Q. d)l ?anH+)ro d) Li;)r6ool
Tillia/ Ro'1o). , )n Histoire (es rpubliAues italiennes
P$-37>$-$-Q. d)l 4i'toriador '+izo B" C" L" S" d) Si'/ond9. )n
la H+) )l t)/a 1)ntral )' )l a+*) , '+6r)'i=n d) la li?)rtad
%7
"
La id)a d) H+) +na 1+lt+ra 1on'tit+,) +na totalidad o. al
/)no'. H+) la' 1on)Oion)' )ntr) la' diG)r)nt)' art)' ,
di'1i6lina' 'on )Otr)/ada/)nt) i/6ortant)' ta/?i(n
'+?,a1) a +no d) lo' 6rin1i6al)' lo*ro' d) lo' )'t+dio'o' d)
la (6o1a /od)rnaA )l d)'arrollo d) t(1ni1a' 6ara d)t)1tar la'
Gal'iM1a1ion)'" Tal)' t(1ni1a' ') G+nda?an )n +na 1on1i)n1ia
1ada ;)z /E' 1lara d)l ana1roni'/o" D)'d) )l
1+)'tiona/i)nto d) la lla/ada 7onaciGn (e Constantino 6or
6art) d) Lor)nzo alla. a /)diado' d)l 'i*lo NV 4a'ta )l
r)14azo d) lo' 6o)/a' d) KO''9anL a Mnal)' d)l NVIII, t+;o
l+*ar +na lar*a ')ri) d) d)?at)' 'o?r) la a+t)nti1idad d)
d)t)r/inado' t)Oto' o. /)no' Gr)1+)nt)/)nt). d) o?D)to'
tal)' 1o/o la' /)dalla' o K)l )'1+do d)l do1tor
ToodUardL
%B
"
alla. 6or )D)/6lo. o?')r;= ana1roni'/o' )n )l )'tilo o la
)O6r)'i=n Bstilus, mo(us loAuen(iE d) la 7onaciGn6 Ri14ard
B)ntl),. )n '+ 7issertation upon t%e 'p=stles o# 1%aXaris
P$<#7Q R+na Ga/o'a d)/o'tra1i=n d) la Gal')dad d) +n
t)Oto 1lE'i1oR. )ntra?a )n /E' 6or/)nor)' d) la 4i'toria
*ri)*a. o?')r;ando H+) K)l l)n*+aD) , )l )'tiloL d) la'
1arta'. K6or '+ d)'arrollo , tono. /+)'>
!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
,;
Has:ell F899BG'
!1
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
K KKKKKKKKKKKKORHIECES PE LA HISTORIA CULTURAL
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
tran H+) 'on /il a:o' 6o't)rior)'L al *o?)rnant) al H+) ')
4a?9an atri?+ido" T4o/a' Tarton analiza '+' 1rit)rio' a0n
/E' d)t)nida/)nt) )n '+ )Oa/)n d) lo' 6o)/a'
K/)di);al)'L H+) C4att)rton )n;i= a Hora1) Tal6ol) )n An
'nAuiry into t%e Autbenticity o#t%e 1oems attribute( to
2%omas &o*ley P$7-2Q" Tarton )/6l)= '+ 1ono1i/i)nto d)
Kla 6ro*r)'i=n d) la 1o/6o'i1i=n 6o(ti1aL 6ara /o'trar '+
Gal')dad. o?')r;ando ana1roni'/o' tanto )n )l l)n*+aD)
PK=6ti1aL. 6or )D)/6loQ. 1o/o )n )l )'tilo. ll)no d) a?'>
tra11ion)' , Kr)Mna/i)nto'L. i/6o'i?l)' )n )l 'i*lo NV'
La id)a d) H+) la 1+lt+ra 1on'tit+,) +n todo. i/6l91ita )n
)'t) ti6o d) d)/o'tra1ion)'. ') Gor/+l= 1ada ;)z 1on /E'
1laridad" El )r+dito Gran1(' Eti)nn) Pa'H+i)r G+) +no d) lo'
6ri/)ro' H+) )O6li1it= )'ta id)a al o?')r;ar )n '+'
&ec%erc%es (e la :rance P$&<<. li?ro 5. 1a69t+lo $Q. H+)
K1+alH+i)r 4o/?r) int)li*)nt) ')r9a 1a6az d) i/a*inar )l
1arE1t)r d) +n 6+)?lo l),)ndo '+' l),)' , di'6o'i1ion)'L ,.
al 1ontrario. 6r)d)1ir la' l),)' d) +n 6+)?lo a 6artir d) '+
maniere (e ire6
La diG+'i=n d) )'ta id)a )'tE do1+/)ntada 6or )l +'o 1ada
;)z /E' Gr)1+)nt) d) t(r/ino' 1o/o K*)nioL. K1arE1t)rL o
K)'69rit+L d) +na (6o1a o +n 6+)?lo" En lo' t)Oto' in*l)')'
d) Mnal)' d)l 'i*lo NVll, 6or )D)/6lo. )1ontra/o'
)O6r)'ion)' 1o/o K)l t)/6)ra/)nto , lo' *)nio' d) lo'
ti)/6o'L PStiliin*V))tQ. K)l *)nio d) 1ada (6o1aL PDr,d)nQ.
K)l talant) *)n)ral , )l 1arE1r)r d) la' (6o1a'L PT)/6l)Q" En
Fran1ia. )n la (6o1a d) Mont)'H+i)+ , oltair). 'on
Gr)1+)nt)' la' r)G)r)n1ia' al 1a/?io d)l esprit +nral o
esprit %umain o +me6 Lo /i'/o o1+rr) 1on lo' )'1o1)')'
d)l ti)/6o d) H+/) , Ro?)rt'onA K)l )'69rit+ d) la na1i=nL.
K)l talant) in;)'ti*adorL. K)l 1arE1t)r d) la na1i=nL. K)l
*)nio 6r)do/inant)L. K)l *)nio d)l *o?i)rnoL. )t1"
El t(r/ino .ultur, H+) )/6)z= a )/6l)ar') d) Gor/a
*)n)ral )n Al)/ania )n la d(1ada d) $7-3. lo /i'/o H+)
$eist, H+izE 1onll);ara +na 1on1i)n1ia /E' a*+da d) lo'
!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
;9n1+lo' )ntr) lo' 1a/?io' )n )l l)n*+aD). la' l),)'. la
r)li*i=n. la' art)' , la' 1i)n1ia' 6or 6art) d) Bo4ann GottGri)d
H)rd)r , otro' a+tor)' P1o/o Ad)l+n* , Ei144ornQ. H+) lo'
+tilizaron" En 1+alH+i)r 1a'o. )'ta 1on1i)n1ia ta/
!3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6o1o )ra al*o 1o/6l)ta/)nt) n+);o" La ra/o'a o?ra d)
H)rd)r I(eas para una KlosoKa (e la %istoria (e la
Humani(a( P$7-5>$7#$Q ') a6o,a?a )n ?+)na /)dida )n
ant)rior)' 4i'toriador)' d) Ga' id)a' , d) la' art)' 1o/o
Sa9nt)>P)la,) , Go*+)t
%#
"
Si lo' al)/an)' 4a?la?an d) 1+lt+ra. lo' Gran1)')'
6r)G)r9an la )O6r)'i=n 8espro+rIs (e lJesprit %umain6
E/6l)ada 6or Font)n)ll). G+) ado6tada )n la d(1ada d)
$7&3 6or oltair). 6or E't_;) )n '+ 4i'toria d) la a'trono/9a
, 6or Mont+1la )n '+ 4i'toria d) la' /at)/Eti1a'" A Mnal)'
d)l 'i*lo ') 1on;irti= )n )l 1on1)6to arri>1+lador d) +na
4i'toria d)l /+ndo d) Condor1)t R'sAuisse (Jun tableau
%istoriAue (es pro+rIs (e lJesprit %umain P$7#%Q. di;idida
)n 6)riodo' d) a1+)rdo 1on 1rit)rio' 1+lt+ral)' ,
)1on=/i1o'. )n la H+) la )'1rit+ra. la i/6r)nta , la Mlo'oG9a
1art)'iana ') 1on'id)ra?an 4ito'"
En otra' 6ala?ra'. no )' 1o/6l)ta/)nt) )Oa1to aMr/ar R
1o/o 4izo 'ir Ern't Go/?ri14 )n +na Ga/o'a 1onG)r)n1iaR
H+) la 4i'toria 1+lt+ra ') a6o,a?a )n KG+nda/)nto'
4)*)liano'L. 6or inV+,)nt) H+) G+)ra )l 1on1)6to 4)*)liano
d) Yeit+eist )n lo' 'i*lo' xix , NN
*
6 H)*)l 1on'tr+,= '+
)'tr+1t+ra a 6artir d)l tra?aDo d) la *)n)ra1i=n ant)rior d)
int)l)1t+al)' al)/an)'. )'6)1ial/)nt) Bo4ann GottGri)d
H)rd)r. H+). a '+ ;)z. ') a6o,aron )n )l d) lo' Gra1)')'. ,
a'9 '+1)'i;a/)nt)" E'to no' ll);a 4a'ta Ari't=t)l)'. H+) )n
'+ 1otica )Oa/in= )l d)'arrollo int)rno d) lo' *(n)ro'
lit)rario'. 1o/o la tra*)dia. /i)ntra' H+) 6or '+'
1on1)61ion)' t)l)ol=*i1a' ') l) 6odr9a 1on'id)rar )l 6ri/)r
4i'toriador *%i+% at)'ti*+ado"
En 1+alH+i)r 1a'o. 6ar)1) a6ro6iado 1on1l+ir )'t) )n'a,o
'o?r) lo' or9*)n)' d) la 4i'toria 1+lt+ral )n torno al a:o
$-33" La 1on1)61i=n d) la 4i'toria d) B+l)' Mi14)l)t )ra lo
'+M1i)nt)/)nt) a/6lia 1o/o 6ara in1l+ir la 1+lt+ra
P6arti1+lar/)nt) )n '+ li?ro 'o?r) )l R)na1i/i)nto Gran1('Q"
Ta/?i(n lo )ra la d) RanN)" S+ Historia (e In+laterra P$-&#>
$-<-Q. H+) ') 1)ntra?a )n )l 'i*lo NVII, ta/?i(n 4a?la?a d)
!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
la lit)rat+ra d) la (6o1a" Entr) lo' )'t+>
B,
Bru6(rdF89E<G, %V*' 5" V
I!/(ri%& F89E9G'
!5
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
dio' H+) ') 1)ntran )n la 1+lt+ra 1a?) 1itar la Historia (e la
ciili/aciGn en 'uropa P$-2-Q , la Historia (e la ciili/aciGn
en :rancia P$-2#>$-%2Q. d) Fran`oi' G+izot. H+) ')
r))ditaron n+/)ro'a' ;)1)' )n Gran1(' , )n otra' l)n*+a'"
El )'t+dio 1lE'i1o d) B+r1N4ardt. >a cultura (el &enacimiento
en Italia P$-<3Q )ra /+, ;alorado a Mnal)' d)l 'i*lo OrO.
a+nH+) atraDo r)lati;a/)nt) 6o1a at)n1i=n )n )l /o/)nto
)n H+) G+) 6+?li1ado" En )l /+ndo d) l)n*+a al)/ana. la
i/6ortan1ia d) la 4i'toria 1+lt+ral , la Gor/a )n H+) d)?9a
)'1ri?ir') G+)ron o?D)to d) d)?at)" S) 4a 'o't)nido H+). a
Mnal)' d)l 'i*lo N4N, la r)aMr/a1i=n d) la l)altad a la tradi>
1i=n d) la 4i'toria 1+lt+ral )ra +na Gor/a d) )O6r)'ar la
o6o'i1i=n al r(*i/)n 6o't)rior a $-7$
5
W"
En 1+alH+i)r 1a'o. )l 'i*lo NIN 6r)')n1i= +n
di'tan1ia/i)nto 1ada ;)z /a,or )ntr) la 4i'toria 1+lt+ral.
H+) 6rE1ti1a/)nt) H+)d= )n /ano' d) dil)tant)'. , la
4i'toria 6roG)'ional o K6o'iti;i'taL. 1ada ;)z /E' int)r)'ada
)n la 6ol9ti1a. lo' do1+/)nto' , lo' K4)14o'L" P)') a lo'
1a/?io' H+) ') 4an 6rod+1ido )n la 0lti/a *)n)ra1i=n. )ntr)
)llo' la r)'6)ta?ilidad a1ad(/i1a H+) a4ora ') 1onM)r) a lo'
K)'t+dio' 1+lt+ral)'L. H+izE ')a d)/a'iado 6ronto 6ara
aMr/ar H+) )'ta di'tan1ia ') 4a 'al;ado" Contri?+ir a )llo )'
+no d) lo' o?D)ti;o' d) lo' 'i*+i)nt)' )n'a,o'"
!!
ORHIECES DE LA HISTORIA CULTURAL
8
I!t&dn F8@@9GA S%&`6rr F8@98GA $ase Elias F89@9G, **' 88@, 8<;,
8<9'
!)
CAPTULO 2
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS
SUEaOS
En la' 0lti/a' d(1ada'. /+14o' E/?ito' d) la ;ida 4+/ana
H+) )n )l 6a'ado ') 1on'id)ra?an in/+ta?l)' 4an 'ido
r)1la/ado' 1o/o o?D)to d) )'t+dio 6or 6art) d) lo'
4i'toriador)'" La lo1+ra. 6or )D)/6lo. *ra1ia' a lo' tra?aDo'
d) Mi14)l Fo+1a+ltZ la ni:)z. *ra1ia' a lo' d) P4ili66) Ari)'Z
lo' *)'to' P;(a') )l 1a6" 5Q. )l 4+/or P;(a') )l 1a6" &Q )
in1l+'o lo' olor)'. )'t+diado' 6or Alain Cor?in , otro'. ') 4an
in1or6orado a la 4i'toriaEn )'t) /o;i/i)nto 1olonizador. lo'
4i'toriador)' R1on nota?l)' )O1)61ion)' 1o/o R)in4art
Ko')ll)1lt , Ba1H+)' l) GoGFR 4an 6r)'tado r)lati;a/)nt)
6o1a at)n1i=n a lo' '+):o'
2
" El 6r)')nt) )n'a,o 6r)')nta
+na )O6lora1i=n 4i't=ri1a d) )'t) t)rritorio" Lo' t)'ti/onio'
6ro1)d)n 1a'i )O1l+'i;a/)nt) d)l /+ndo d) 4a?la in*l)'a )n
)l 'i*lo NVII, 6)ro lo H+) r)al/)nt) 6r)t)ndo )' d)G)nd)r la
6o'i?ilidad d) +na 4i'toria 1+lt+ral d) lo' '+):o'" No +na
4i'toria d) la int)r6r)ta1i=n d) lo' '+):o'. 6or int)r)'ant)
H+) ('ta 6+di)ra ')r
%
. 'ino +na 4i'toria d) lo' 6ro6io'
'+):o'"
#
F!u%ault F89E8GA Aries F89E=GA C!r(in
!9
F89@<G'
>
K!sel:%:F89;9GAUI!bF89;8,
89@B, 89@DG' TPri%e F89@EGA Ka"an
F899=G **' BE2DB'
)0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
2eor=as (e los sueZos
La id)a d) H+) io' '+):o' 6o'))n +na 4i'toria )' r)14azada.
al /)no' i/6l91ita/)nt). 6or lo H+) 6odr9a d)no/inar') la
t)or9a K1lE'i1aL d) lo' '+):o' 6ro6+)'ta 6or Fr)+d , B+n*
5
"
S)*0n )'to' a+tor)'. lo' '+):o' ti)n)n do' ni;)l)' d)
'i*niM1adoA )l indi;id+al , )l +ni;)r'al" En )l indi;id+al. Fr)+d
1on'id)ra?a lo' '+):o' )O6r)'ion)' d) lo' d)')o'
in1on'1i)nt)' d) H+i)n '+):a Po6ini=n H+) /E' tard)
/odiM1= 6ara )O6li1ar lo' '+):o' d) lo' H+) 6ad)1)n
n)+ro'i' tra+/Eti1aQ" Por '+ 6art). B+n* 'o't)n9a H+) lo' '+)>
:o' 1+/6l9an di;)r'a' G+n1ion)'. 1o/o ad;)rtir al indi;id+o
d) lo' 6)li*ro' d) '+ Gor/a d) ;ida. o 1on'tit+ir +na
1o/6)n'a1i=n d) '+' a1tit+d)' 1on'1i)nt)'" En )l ni;)l
+ni;)r'al. a Fr)+d l) int)r)'a?a )'6)1ial/)nt) 6)n)trar /E'
allE d)l 1ont)nido /aniM)'to d)l '+):o )n '+ 1ont)nido
lat)nt)" Por )D)/6lo. '+*)r9a H+). )n lo' '+):o'. Ktodo' lo'
o?D)to' alar*ado' a"""b 6+)d)n r)6r)')ntar )l =r*ano
/a'1+linoL , toda' la' 1aDa'. )l 0t)roZ H+) lo' r),)' , la'
r)ina' '+)l)n r)6r)')ntar a lo' 6adr)'. )t1" EO6li1a?a )l
1ont)nido /aniM)'to d) lo' '+):o' )n t(r/ino' d) lo' r)'to'
di+rno'. 6)ro )'r) a'6)1to '=lo l) int)r)'a?a /ar*inal/)nt)"
A B+n* l) 6r)o1+6a?a /E' H+) a Fr)+d )l 1ont)nido
/aniM)'to d) lo' '+):o'. 6)ro ta/?i(n 1on'id)ra?a
+ni;)r'al)' al*+no' '9/?olo' on9ri1o'" El An1iano Sa?io. 6or
)D)/6lo. , la Gran Madr) )ran. ')*0n (l. KarH+)ti6o' d)l
in1on'1i)nt) 1ol)1ti;oL" A/?o' a+tor)' lla/a?an la at)n1i=n
'o?r) la' analo*9a' )ntr) )l '+):o , )l /ito. 6)to Ft)+d
t)nd9a a int)r6r)tar lo' /ito' )n t(r/ino' d)l '+):o.
/i)ntra' H+) B+n* int)r6r)ta?a lo' '+):o' )n t(r/ino' d)l
/ito" Ni Fr)+d ni B+n* 1on'id)ra?an MDo' lo' '9/?olo'
on9ri1o'. a+nH+) Gr)1+)nt)/)nt) ') l)' 4a a1+'ado d)
4a1)rlo" L)' int)r)'a?a d)/a'iado )l ni;)l indi;id+al 6ara
a6ri'ionar lo' 'i*niM1ado' d) )'a /an)ra" Dond) la r)or9a
1lE'i1a )' /E' ;+ln)ra?l) a la 1r9ti1a )' )n '+ o/i'i=n d) +n
t)r1)r ni;)l d) 'i*niM1ado H+) )'tar9a )ntr) )l indi;id+al , )l
)1
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
+ni;)r'alZ )l 1+lt+ral o 'o1ial"
VFreudFi@99G, >un" F89<@, 89B=, 89D?G'
)0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
]+i)n)' 6ri/)ro atri?+,)ron 'i*niM1ado' 1+lt+ral)' o
'o1ial)' a lo' '+):o' G+)ron lo' antro6=lo*o'. )n 6arti1+lar
lo' )'6)1ializado' )n 6'i1olo*9a. Gor/ado' )n do' di'1i6lina'
, H+) tra?aDan 1on do' 1+lt+ra'" En +n )'t+dio 6ion)ro.
Ba1N'on S" Lin1oln '+*iri= H+) )n la' 1+lt+ra' 6ri/iti;a' ')
da?an do' ti6o' d) '+):o'. a/?o' 1on 'i*niM1ado' 'o1ial)'"
El 6ri/)ro )ra )l '+):o )'6ontan)o o Kindi;id+alL. 1+,o
1ont)nido /aniM)'to r)V)Da?a la 1+lt+ra. /i)ntra' H+) )l
1ont)nido lat)nt) )ra +ni;)r'al" El ')*+ndo ti6o RH+)
d)no/in= '+):o d) K6a+ta 1+lt+ralLR ') aD+'ta?a )n 1ada
tri?+ a +n )'t)r)oti6o )'ta?l)1ido 6or '+ 1+lt+ra" En a/?o'
1a'o' in1l+'o )l 1ont)nido lat)nt) )'ta?a inV+ido 6or la
1+lt+ra" En '+/a. )n +na 1+lt+ra d)t)r/inada la *)nt)
ti)nd) a t)n)r d)t)r/inado' ti6o' d) '+):o'
&
"
E'ta' 'on 4i6=t)'i' a+da1)'. 6)ro lo' t)'ti/onio' H+) la'
a6o,an ta/?i(n 'on 1on;in1)nt)'" Lo' )D)/6lo' /E'
1ono1ido' d) '+):o d) 6a+ta 1+lt+ral 6ro1)d)n d) lo' indio'
d) Nort)a/(ri1a. )n 6arti1+lar d) lo' oDi?Ua. H+) ;i;i)ron )n
lo H+) a4ora )' Mi14i*an , Ontario" Lo' '+):o'
d)')/6):a?an +n 6a6)l i/6ortant) )n '+ 1+lt+ra. al /)no'
4a'ta $#33 a6roOi/ada/)nt)" Lo' /+14a14o' d)?9an
6arti1i6ar )n +n Ka,+no d) '+):oL 6ara a11)d)r a la 1ondi>
1i=n d) ad+lto'" S) l)' )n;ia?a al ?o'H+) 6or +na ')/ana o
di)z d9a' 6ara H+) all9 )'6)raran a H+) l)' 'o?r);ini)ran
'+):o'" Lo' oDi?Ua 1r)9an H+) lo' ')r)' 'o?r)nat+ral)' ')
a6iadar9an d) )llo' 1+ando l)' ;i)ran a,+nar , a1+dir9an )n
'+ a,+da. dEndol)' 1on')Do' , 1on;irti(ndo') )n '+'
)'69rit+' *+ardian)' d+rant) )l r)'to d) '+ ;ida" E'to' ')r)'
'o?r)nat+ral)' ') a6ar)19an )n Gor/a d) +n ani/al o a;)" Lo
a'o/?ro'o )' H+). al 6ar)1)r. lo' '+):o' ll)*a?an 1+ando
)ra n)1)'ario. al /)no' d)'6+(' d) +no' d9a' d) a,+no.
)'tado H+) '+6+)'ta/)nt) Ga;or)1) la' ;i'ion)'" To/)/o'
+n )D)/6lo r)*i'trado 6or )l antro6=lo*o nort)a/)ri1ano
Pa+l RadinA
So:( H+) )'ta?a D+nto a +n la*o y no 4a?9a 1o/ido nada d+tant)
)3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
al*0n ti)/6o" Ll);a?a 1a/inando )n ?+'1a d) 1o/ida ?a'tant)
TLin%!ln F89B?GA $ase DTAndrade F89E8G'
)9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ti)/6o 1+ando ;i +n *ran 6EDaro" El 6EDaro G+) adond) ,o
)'ta?a , /) diDo H+) /) 4a?9a 6)rdido. H+) /) )'ta?an
?+'1ando , H+) r)al/)nt) t)n9an la int)n1i=n d)
/atar/). no d) r)'1atar/)" Enton1)' )l 6EDaro ;ol= al
la*o , 1a6t+r= +n 6)z 6ara H+) 1o/i)ra , /) diDo H+)
t)ndr9a ?+)na '+)rt) 1azando , 6)'1ando. H+) ;i;ir9a
/+14o' a:o' , H+) n+n1a ')t9a 4)rido 6or ar/a 1orta ni
6or riV)" El 6EDaro H+) /) 4a?9a ?)nd)1ido )ra d) +na
)'6)1i) H+) rara ;)z ') 6+)d) 1azar" D)'d) )nton1)'. )l
'o/or*+Do G+) /i )'69rit+ *+ardiEn"
En )'t) 1a'o. )l inGor/ant) no )ra +n /+14a14o. 'ino +n
an1iano H+) r)1orda?a '+ D+;)nt+d , H+izE 4izo )l '+):o
r)tro'6)1ti;a/)nt) /E' 1laro d) lo H+) 4a?9a 'ido )n
r)alidad" El )l)/)nto d) 1+/6li/i)nto d)l d)')o )'
);id)nt)" La Gra') Kr)al/)nt) t)n9an la int)n1i=n d)
/atar/)L )' int)r)'ant) 1o/o )O6r)'i=n d) ')nti/i)nto'
a*r)'i;o' 4a1ia lo' ad+lto' H+) l) 4a?9an o?li*ado a a,+nar
)n )l ?o'H+)"
S+6oni)ndo H+) )'t) r)lato d) 6ri/)ra /ano ')a
r)lati;a/)nt) )Oa1to , razona?l)/)nt) t96i1o. 6)r'i't) )l
6ro?l)/a d) )O6li1ar 6or H+( ') 6rod+Do )l '+):o d) 6a+ta
1+lt+ral" Sin d+da. )l a,+no 1ontri?+,= a )llo. 6)ro ta/?i(n la
)O6)1tati;a d) H+) t)n)r +n '+):o d) )'t) ti6o" Un '+):o
;a*o /+, ?i)n 6odr9a a'i/ilar') al )'t)r)oti6o , ')r 1ontado
, r)1ordado d) +na /an)ra 1+lt+ral/)nt) a6ro6iada" Lo'
/+14a14o' H+) t+;i)ran la /ala '+)rt) d) no 'o:ar )l ti6o
ad)1+ado ')*+ra/)nt) r)1+rrir9an a la in;)n1i=n. a+nH+) )n
la' )tno*raG9a' no )'tE 1laro 'i 4a?r9an 6odido 'a?)r 1on
ant)la1i=n )l ti6o d) '+):o H+) lo' ad+lto' H+)r9an o9r" A
;)1)' 'o?r);)n9a +n '+):o inad)1+ado , )ra r)14azado" En
otra 4i'toria r)latada a Radin. K)l 6adr) d)l /+14a14o ll)*= ,
l) 6r)*+nt= H+( 4a?9a 'o:ado" cl ') lo diDo. 6)ro no )ra lo
H+) )l 6adr) H+)r9a H+) 'o:ara. a'9 H+) l) diDo H+) 'i*+i)ra
a,+nandoL
<
" Tard) o t)/6rano ') 6rod+19a )l '+):o
a6ro6iado. lo H+) no )' 'or6r)nd)nt). 6+)' lo H+) lo' 6adr)'
)5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
H+)r9an o9r )ra +n '+):o 'o?r) lo' '9/?olo' G+nda/)ntal)'
d) '+ 1+lt+ra"
T^ Radin F89BEGA $ase Hall!Oell F89EEG'
)!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Po1o' 6+)?lo' ti)n)n )'t) ti6o d) '+):o ind+1ido 6or )l
a,+no )ntr) '+' 6rE1ti1a' 1+lt+ral)'. 6)ro )n otro' l+*ar)'
lo' '+):o' ta/?i(n 'i*+)n lo' )'t)r)oti6o' d) la 1+lt+ra
lo1al" En lo' '+):o' d) lo' indio' 4o69 d)')/6):a?a +n
6a6)l i/6ortant) la ')r6i)nt) d) a*+a. 1o/o )'t+di= la
antro6=lo*a Dorot4, E**an" Por )D)/6loA KLl)*+( a /i ald)a"
La *)nt) )'tE a'+'tada" Lo' ni:o' ;i)n)n 1orri)ndo , /)
di1)n H+) )n )l la*o 4a, +na *ran S)r6i)nt) d) A*+a H+) ')
4a )r*+ido /E' d) +n /)tro , )'tE 4a1i)ndo +n r+ido
t)rri?l)L"
Lo' '+):o' d) ')r6i)nt)' no 'on raro' )n otra' 1+lt+ra' ,
Fr)+d lo' int)r6r)t= 1o/o '9/?olo' d) lo' *)nital)'
/a'1+lino'" No o?'tant). la S)r6i)nt) d) A*+a d)')/6):a
+n 6a6)l i/6ortant) )n lo' /ito' 4o6i. dond) r)6r)')nta la
a+toridad" Lo' ni:o' 4o6i a6r)nd9an )'o' /iro'. H+) ')
*ra?a?an )n la i/a*ina1i=n /)diant) rit+al)' dra/Eti1o'"
Por lo tanto. no )' )Otra:o H+) )'ta i/a*in)r9a a6at)z1a
r)6)tida/)nt) )n lo' '+):o' 4o6i. a+nH+) no ') l) 6)d9a a
nadi) H+) t+;i)ra '+):o' d) +n ti6o d)t)r/inado" E' 6o'i?l)
H+) la S)r6i)nt) d) A*+a t+;i)ra )n lo' '+):o' 4o6i )l
/i'/o 'i*niM1ado H+) )n '+' /ito'A a+toridad
7
"
La 4i6=t)'i' d) H+) lo' '+):o' ti)n)n +n 'i*niM1ado
1+lt+ral 4a 'ido 1onMr/ada 6or )'t+dio' ll);ado' a 1a?o
)ntr) lo' z+l0)'. lo' 1a/6)'ino' d) RaDa'tEn. lo' n)*ro' d)
Sao Pa+lo. , lo' )'t+diant)' )n ToNio , K)nt+1N,
-
"
Con'id)rado' )n 1onD+nto. )'to' )'t+dio'. lo /i'/o H+) la
o?ra d) B" S" Lin1oln. '+*i)r)n H+) lo' '+):o' )'tEn
1onM*+rado' d) do' /an)ra' 6or la 1+lt+ra d) H+i)n lo'
'+):a"
En 6ri/)r l+*ar. lo' '9/?olo' on9ri1o' 6+)d)n t)n)r
d)t)r/inado' 'i*niM1ado' )n +na 1+lt+ra dada. 1o/o )n )l
)D)/6lo d) la S)r6i)nt) d) A*+a )ntr) lo' 4o6i" C+ando
al*+i)n '+):a +n /ito. no d)?)/o' dar 6or '+6+)'to. 1o/o
a6ar)nt)/)nt) 4a1)n B+n* , '+' ')*+idor)'. H+) ') trata d)
+na r)1r)a1i=n )'6ontEn)a d)l /ito. +n KarH+)ti6o d)l
in1on'1i)nt) 1ol)1ti;oL" D)?)/o' 6r)*+ntarno' )n 6ri/)r
))
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l+*ar 'i )l H+) '+):a )' r)al/)nt) 1on'1i)nt) d)l /ito"
Ca?r9a o?D)tar H+) la' ;aria1ion)' d)l 1ont)nido /aniM)'to
d) lo'
TE""an F89EEG'
6
Carstairs F89?;G, **' @9 y ss'A Bastide F89EEGA IriZt& y !tr!s F89?@G'
),
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE H ISTORIA CULT URALKKKKKKKKKK
'+):o' no 'on i/6ortant)'Z la 'o1iolo*9a d) lo' '+):o' ')r9a
'+6)rM1ial '9 '=lo 1ond+D)ra a la 1on1l+'i=n d) H+) lo'
/i'/o' t)/a' o 6ro?l)/a' ?E'i1o' ') 'i/?olizan d)
diG)r)nt)' /an)ra' )n diG)r)nt)' 'o1i)dad)'" Lo'
4i'toriador)' no d)?)n in/i'1+ir') )n )'ta 1+)'ti=n R
1ontro;)rtida )ntr) lo' 6'i1=lo*o'R d) la i/6ortan1ia
r)lati;a d)l 1ont)nido /aniM)'to d) lo' '+):o'" No o?'tant).
6+)d)n '):alar H+) 'i )n +na 1+lt+ra dada la *)nt) '+):a Bo'
/ito' d) )'a 1+lt+ra. lo' '+):o'. a '+ ;)z. r)G+)rzan la
1r))n1ia )n lo' /ito'. 6arti1+lar/)nt) )n la' 1+lt+ra' )n H+)
'o:ar ') int)r6r)ta 1o/o K;)rL otro /+ndo" Lo' /ito'
1onM*+ran lo' '+):o'. 6)ro ('to' 1onM)r)n a+t)nti1idad a lo'
/ito' )n +n 19r1+lo H+) Ga1ilita la r)6rod+11i=n o 1ontin+idad
1+lt+ral"
En ')*+ndo l+*ar. )l 1ont)nido lat)nt) ta/?i(n 6odr9a
)'tar 1onM*+rado )n 6art) 6or la 1+lt+ra d) H+i)n '+):a"
E'ta 4i6=t)'i'. a la ;)z /E' G+nda/)ntal , 1ontro;)rtida H+)
la ant)rior. ') 6+)d) D+'tiM1ar ?r);)/)nt) d) la 'i*+i)nt)
Gor/aA lo' '+):o' ') r)M)r)n a la' t)n'ion)'. an*+'tia' ,
1onVi1to' d)l indi;id+o H+) '+):a" La' t)n'ion)'. an*+'tia' ,
1onVi1to' t96i1o' o r)1+rr)nt)' ;ar9an d) +na 1+lt+ra a otra"
Un )'t+dio int)r1+lt+ral d) K'+):o' t96i1o'L /o'tra?a H+) la
Gr)1+)n1ia r)lati;a d) di'tinto' '+):o' an*+'tio'o' ;ar9a
1on'id)ra?l)/)nt)" Lo' nort)a/)ri1ano'. 6or )D)/6lo.
'o:a?an /E' a /)n+do H+) ll)*a?an tard) a 1ita' , H+) l)'
d)'1+?r9an d)'n+do'. /i)ntra' H+) lo' Da6on)')' 'o:a?an
H+) )ran ata1ado'" El 1ontra't) '+*i)r) lo H+) 1onMr/an
otro' t)'ti/onio'A H+) a lo' nort)a/)ri1ano' l)' 6r)o1+6a la
6+nt+alidad , )l 6+dor. /i)ntra' H+) a lo' Da6on)')' l)'
an*+'tia /E' la a*r)'i=n
>os sueZos en la %istoria
I]+( ti)n)n H+) ;)r )'to' d)'1+?ri/i)nto' 1on la 4i'toria
)9
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE H ISTORIA CULT URALKKKKKKKKKK
1+lt+ralY El 4)14o d) H+) la *)nt) 4a,a 'o:ado )n )l 6a'ado
, a ;)1)' r)*i'tr) '+' '+):o' )' +na 1ondi1i=n n)1)'aria.
6)ro no '+M1i)nt).
XIriZt&+!tr!s F89?@G'
,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6ara H+) lo' 4i'toriador)' ') int)r)')n 6or )lla" S9 lo' '+):o'
no ti)n)n 'i*niM1ado. no 4a1) Galta H+) ') 6r)o1+6)n /E'"
Si )l 'i*niM1ado +ni;)r'al d) lo' '+):o' G+)ra )l 0ni1o
'i*niM1ado. lo' 4i'toriador)' 6odr9an li/itar') a 1on'tatar )n
)l 6)riodo H+) )'t+di)n la r)1+rr)n1ia d) '+):o' d) ;olar.
6)r')1+1i=n o 1a9da d) di)nt)'. , 6a'ar a otro' t)/a'"
Sin )/?ar*o. 'i lo' '+):o' no' indi1an al*o a1)r1a d)l
indi;id+o. lo' 4i'toriador)' ti)n)n H+) 6r)'tarl)' /E'
at)n1i=n" Son )nton1)' +na G+)nt) 6ot)n1ial a la H+) 4a,
H+) a6roOi/ar'). i*+al H+) a otra' G+)nt)'. 1on 6r)1a+1i=n.
1o/o ,a '):al= Fr)+d )n '+ /o/)nto
$3
" Lo' 4i'toriador)'
d)?)n t)n)r 'i)/6r) 6r)')nt) H+) no a11)d)n al '+):o
/i'/o. 'ino. )n )l /)Dor d) lo' 1a'o'. a +n r)*i'tro )'1rito.
/odiM1ado 6or la /)nt) 6r)1on'1i)nt) o 1on'1i)nt) al
r)1ordarlo , )'1ri?irlo P'o?r) )l 6ro?l)/a d) la K/)/oriaL.
;(a') )l 1a6" %Q" No o?'tant). )'ta K)la?ora1i=n ')1+ndariaL
6ro?a?l)/)nt) r);)la )l 1arE1t)r , lo' 6ro?l)/a' d)l
indi;id+o H+) '+):a tan 1lara/)nt) 1o/o )l 6ro6io '+):o"
Lo' 4i'toriador)' ta/?i(n d)?)n r)1ordar H+). a
diG)r)n1ia d) lo' 6'i1oanali'ta'. no ti)n)n a11)'o a la'
a'o1ia1ion)' d)l indi;id+o 1on lo' in1id)nt)' d)l '+):o.
a'o1ia1ion)' H+) 6)r/it)n a lo' anali'ta' );itar +na
d)1odiM1a1i=n /)1Eni1a , l)' a,+dan a d)'1+?rir H+(
'i*niM1an lo' '9/?olo' on9ri1o' )n 1ada 1a'o" Lo /E' H+)
6+)d)n 4a1)r lo' 4i'toriador)' )' tra?aDar 1on +na ')ri) d)
'+):o' d)l /i'/o indi;id+o ) int)r6r)tar 1ada +no )n
t(r/ino' d) lo' d)/E'" Por )D)/6lo. )l t)=lo*o '+)1o
E//an+)l SU)d)n?or* r)*i'tr= /E' d) $&3 '+):o' )n +n
'olo a:o. $755d" En 1a'o' tan Ga;ora?l)' 1o/o ('t). lo'
'+):o' 6ro6or1ionan a lo' ?i=*raGo' dato' H+) no 6odr9an
o?t)n)r d) otra /an)ra"
Si. 1o/o 'o't)n9a ant)rior/)nt). lo' '+):o' ti)n)n +n
ni;)l 1+lt+ral d) 'i*niM1ado. ad)/E' d)l 6)r'onal , d)l
+ni;)r'al. ') a?t)n a lo' 4i'toriador)' 6o'i?ilidad)' a0n /E'
int)r)'ant)'" En 6ri/)r l+*ar. )l )'t+dio d) lo' 1a/?io' )n )l
1ont)nido /aniM)'>
,1
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
XVFreudF89<9G'
Freud F89<9G'
,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
to d) lo' '+):o' r);)lar9a lo' 1a/?io' )n lo' /ito' )
i/E*)n)' 6'i1ol=*i1a/)nt) )G)1ti;a' )n +n /o/)nto
d)t)r/inado P)n o6o'i1i=n a lo' /ito' H+) 'i/6l)/)nt)
)'t+;i)ran )n 1ir1+la1i=nQ" En ')*+ndo l+*ar. lo' '+):o'.
1o/o la' ?ro/a' P;(a') )l 1a6" &Q. tratan o?li1+a/)nt) d) lo
H+) )'tE in4i?ido o r)6ri/ido. , )'to ;ar9a )n 1ada (6o1a"
Lo' d)')o'. an*+'tia' y 1onVi1to' r)6ri/ido'
Gr)1+)nt)/)nt) 4allan )O6r)'i=n )n )l 1ont)nido lat)nt) d)
lo' '+):o'. H+). 6or lo tanto. 1a/?ia )n )l ti)/6o , 6+)d)
a,+dar a lo' 4i'toriador)' a r)1on'tr+ir la 4i'toria d) la
r)6r)'i=n"
En 1+alH+i)r 1a'o. 4a'ta 4a1) 6o1o ti)/6o. )ra raro H+)
+n 4i'toriador )'t+;i)ra di'6+)'to a to/ar lo' '+):o'
')ria/)nt) 1o/o t)'ti/onio'" R)1ord)/o' )l 1a'o d)l
arzo?i'6o Till9a/ La0d. 6or )D)/6lo. H+) anot= )n '+ diario
+no' tr)inta '+):o' )ntr) $<2% , $<5%" Uno d) '+'
?i=*raGo'. T" H" H+tton. ') r)G)r9a )n $-#& al K1+rio'o
1a6ri14oL H+) 4izo a La0d r)*i'trar Kla' )Otra:a' ;i'ion)'
H+) l) 'o?r);)n9an 1+ando dor/9aL. ;i'ion)' H+) Kno
6ar)1)n ')ria'L" En '+ Strafor(WCJEJ55E, C" " T)d*Uood G+)
in1l+'o /E' d)'6r)1iati;a , )'1ri?i= H+) La0d Kanot= )n '+
diario lo' '+):o' /E' )'t06ido' 1o/o 'i t+;i)tan +n
6roG+ndo 'i*niM1adoL" El ?i=*raGo /E' r)1i)nt) d) La0d. 6or
otra 6art). +tiliza lo' '+):o' 1o/o t)'ti/onio' d)l )'tado d)
Eni/o d)l arzo?i'6o
$$
"
Un 4i'toriador 6ion)ro )n )'t) 1a/6o. 1o/o )n otro'. G+)
)l )'t+dio'o 1lE'i1o E" R" Dodd'. H+) )'1ri?i= 'o?r) lo'
'+):o' )n la Gr)1ia anti*+a
$%
" A (l l) int)r)'a?a /E' la
int)r6r)ta1i=n *ri)*a d) lo' '+):o' PArt)/idoro. 6or
)D)/6loQ H+) lo' 6ro6io' '+):o'. 6)ro analiz= lo' '+):o'
)'t)r)oti6ado' 1+lt+ral/)nt). a'9 1o/o la 6rE1ti1a 1+lt+ral
d) la Kin1+?a1i=nL. )'to )'. dor/ir )n +n l+*ar 'a*rado a Mn
d) t)n)r +n '+):o 6r)/onitorio H+) indiH+) al indi;id+o H+(
4a1)r. +na 6rE1ti1a no tan di'tinta d)l '+):o ind+1ido 6or )l
a,+no d) lo' oDi?Ua" Entr) lo' /)d9);ali'ta'. Ba1H+)' L) Goe
4a 6r)'tado )'6)1ial at)n1i=n a lo' '+):o'
$5
" Lo' 4i'toria>
,3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
,c
Carit!n F89@;G, **' ?E, 8DD28D?, 8D@-153.
,>
D!dds F89?8GA %6r' D!dds F89E?G y Miller
F899DG' TXLe I!b F89@B, 89@DGA $ase Dutt!n
F899DG'
,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1lor)' d) la (6o1a /od)rna ta/?i(n )'tEn tra?aDando )n )'a
dir)11i=n. lo /i'/o H+) lo' d) lo' 'i*lo' NIN + NN
$&
" Alain
B)'an`on. 6or )D)/6lo. 'o'ti)n) H+) lo' '+):o' d) +na
1+lt+ra 6+)d)n y d)?)n int)r6r)tar') 1o/o lo' d) +n
indi;id+o + 4a r)alizado anEli'i' d) '+):o' r)latado' )n la
lit)rat+ra r+'a. 1o/o lo' d) Grin9o; )n >a biHa (el capitMn, d)
P+'4Nin. + d) Ra'N=lniNo; )n Crimen y casti+o
l?
6
)a/o' a4ora al*+no' )D)/6lo' d) 6rin1i6io' d) la (6o1a
/od)rna" Lo /i'/o H+) )n la Anti*[)dad + )n la Edad
M)dia. )n la E+ro6a d) lo' 'i*lo' NVI + NVII lo' '+):o' ')
to/a?an )n ')rio )n lo H+) r);)la?an )l G+t+ro" Ha?9a
n+/)ro'o' /an+al)' d) int)r6r)ta1i=n d) lo' '+):o' +
6rE1ti1a' )H+i;al)nt)' a la in1+?a1i=n. 6arti1+lar /)nt)
dor/ir )n +n 1)/)nt)rio + 1on la Bi?lia d)?aDo d) la
al/o4ada
$7
" Lo' 'i*+i)nt)' )D)/6lo' ') di;id)n )n do'
*r+6o'. 'i*+i)ndo la 1la'iM1a1i=n d) Lin1oln" En 6ri/)r l+*ar.
lo' '+):o' Kindi;id+al)'L +, a 1ontin+a1i=n. lo' d) K6a+ta
1+lt+ralL"
SueZos in(ii(uales
El $$ d) no;i)/?r) d) $<-#. la $a/ette d) Par9' oGr)19a
23"333 l+i')' d) r)1o/6)n'a 6or la int)r6r)ta1i=n d) +n
'+):o d) L+i' CI Pno ') 'a?) 'i a6ar)1i= al*0n Bo'( ant) )l
Gara=nQ" E' +na 6)na )l+dir )'t) r)to. 6)ro )l 6)li*ro d)
int)r6r)tar )rr=n)a/)nt) '+):o' ai'lado' )' );id)nt)" E'
/)Dor 1on1)ntrar') )n la' ')ri)' d) '+):o'"
En )l 'i*lo NVII al /)no' tr)' in*l)')' r)*i'traron ')ri)'
d) '+):o' PElia' A'4/ol). Ral64 Bo'')lin + Tillia/ La0dQ +, al
otro lado d)l AtlEnti1o. )n N+);a In*lat)rra. Sa/+)l S)Uall
$-
"
E'ta /+)'tra
#t
Ma%6ariane F89;=GA Ka"an F899=G'
\
V Besand!n F89;8GA K!selle%: F89;9GA T&eOeldr' F89;;G'
TTCardan! F8??;G, %a*' DD'
,5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
c4
As&/!le F89EEGA >!sselin F89;EGA La3d 8@D;28@E=GA SeOall F8@;@G'
,!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)' in'i*niM1ant) 6ara analizar lo' '+):o' d) +na 1+lt+ra Po.
/E' ?i)n. do' 1+lt+ra' r)la1ionada'Q. 6or '+6+)'to. 6)ro
H+izE ?a't) 6ara il+/inar lo' 6ro?l)/a' ?E'i1o' d) la
/)todolo*9a" En +n )'t+dio d)l 'i*niM1ado 1+lt+ral d) lo'
'+):o' )' n)1)'ario t)n)r 6r)')nt) H+) 4a, otro' ni;)l)' d)
anEli'i' , H+) lo' '+):o' d) )'ta' 1+atro 6)r'ona' )'tEn
r)la1ionado' 1on '+' ;ida' , 6ro?l)/a' 6arti1+lar)'" Por
tanto. )' 1on;)ni)nt) r)1ordar al*+no' dato' ?io*rEM1o'" El
/a,or d)l *r+6o. Til[a/ La0d P$&7%>$<5&Q. arzo?i'6o d)
Cant)r?+r,. anot= la /a,or 6art) d) '+' '+):o' )n lo' a:o'
$<2%>$<2-. 1+ando ,a t)n9a 1in1+)nta a:o'" Lo'
1ont)/6otEn)o' '):alaron '+ Kor*+llo arro*ant)L )n )l
)D)r1i1io d)l 6od)r. '+ in'i't)n1ia )n la a+toridad. la
o?)di)n1ia , la di'1i6lina tanto )n la I*l)'ia 1o/o )n )l
E'tado" Co/o La0d )ra +n 4o/?r) d) ?aDa )Otra11i=n , ?aDa
)'tat+ra. 6ar)1) +n 1a'o 1lE'i1o d) 1o/6l)Do d) inG)rioridad"
S+ 6adr) )ra +n 6r='6)ro 1o/)r1iant) d) 6a:o' d) R)adin*.
6)ro )n lo' 19r1+lo' )n lo' H+) ') /o;9a '+ ori*)n ') 1on>
'id)ra?a 4+/ild) , Gr)1+)nt)/)nt) G+) o?D)to d) ?+rla 6or
6art) d) '+' o6on)nt)' 6ol9ti1o'" ]+) La0d ') ')nt9a
in')*+ro in1l+'o 1+ando )'ta?a )n )l 6od)r lo '+*i)r)n
al*+no' d) '+' '+):o'" S+' )n)/i*o' l) 1on'id)ra?an
6r=Oi/o al r), Carlo' IZ 'in )/?ar*o. (l r)lataA KSo:(
6rodi*io'a/)nt) H+) )l r), )'ta?a /ol)'to 1on/i*o , /)
r)14aza?a 'in d)1ir/) la 1a+'aL" O. /E' ;i;ida/)nt)A KL)
ll);( +na ?)?ida. 6)ro no l) a*rad=" L) ll);( /E'. 6)ro )n
+na 1o6a d) 6lata" Enton1)'. S+ MaD)'tad diDoA d'a?)' H+)
'i)/6r) ?)?o )n 1o6a d) 1ri'tald"L Elia' A'4/ol) P$<$7>
$<#2Q. a'tr=lo*o. anot= '+' '+):o' )ntr) $<5& , $<&3"
D)'d) $<57 1ort)Da?a a +na /+D)r 1on la H+) ') 1a'= )n
')*+nda' n+61ia' )n $<5#. , ;ario' d) '+' '+):o' ')
r)M)r)n a )'ta r)la1i=n" Ral64 Bo'')lin P$<$7>$<-%Q. +n
1l(ri*o d) E'')O. )' )l 0ni1o d) lo' 1+atro H+) no G+) +na
6)r'onalidad di'tin*+ida" Anot= la /a,or9a d) '+' '+):o' )n
la d(1ada d) lo' 1in1+)nta. 1+ando t)n9a )n to/o a lo'
1+ar)nta a:o'" Sa/+)l S)Uall P$<&2>$7%#Q. )l /E' Do;)n d)l
,)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
*r+6o , ta/?i(n )l 0ni1o nort)a/)ri1ano. )ra D+)z" Lo'
di)1i'(i' '+):o' H+) anot= ') )Oti)nd)n )n )l lar*o 6)riodo
H+) a?ar1a d) $<7& a $7$# , 1o/i)nzan 6o1o ant)' d) '+
6ri/)r /atri/onio"
,,
KKKKKKKKKKKKKKKKL A HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS KKKKKK
A Mn d) analizar )l 1ont)nido /aniM)'to d) )'to' $23
'+):o' )' n)1)'ario di'tin*+ir 1at)*or9a' d) t)/a'"
Id)al/)nt). )'ta' 1at)*or9a' no '=lo ')r9an ad)1+ada' 6ara
lo' '+):o' analizado'. 'ino H+) ta/?i(n 6)r/itir9an
1o/6ara1ion)' 1on lo' d) otra' 1+lt+ra'" No )' GE1il
)'ta?l)1)r di14a' 1at)*or9a'" A Mnal)' d) lo' a:o' 1+ar)nta.
Cal;in Hall analiz= )l 1ont)nido d) $3"333 '+):o' d)
)'tado+nid)n')'. a*r+6Endolo' d) a1+)rdo 1on $Q )'1)na>
rio'. 2Q 6)r'onaD)'. %Q a11i=n. 5Q int)ra11i=n d) lo'
6)r'onaD)' , &Q la )/o1i=n ')ntida 6or )l indi;id+o H+)
'o:a?a" E'ta 1at)*oriza>1i=n )' )O1)l)nt) 'i )l anali'ta
di'6on) d) +n 1+)'tionario. 6)ro )n n+)'tro 1a'o
Gr)1+)nt)/)nt) no di'6on)/o' d) la inGor/a1i=n r)lati;a a
lo' 1in1o a6artado'
Por '+ 6art). Dorot4, E**an. )n '+ anEli'i' d) lo' '+):o'
d) lo' 4o6i. +tiliz= 'i)t) 1at)*or9a' /E' 1on1r)ta'A $Q
')*+ridad. 2Q 6)r')1+1i=n , 1onVi1to. %Q ri)'*o G9'i1o. 5Q
)l)/)nto' 4)t)ro')O+al)'. &Q 1o')14a' , *anado. <Q a*+a ,
7Q r)li*i=n
23
" E'ta' 1at)*or9a' 6+)d)n ')r /+, 0til)' 6ara )l
)'t+dio d) lo' '+):o' 4o6i. 6)ro Ka*+aL , K1o')14a'L no
'on t)/a' r)1+rr)nt)' )n lo' '+):o' H+) 1on'id)rar)/o'
aH+9" Mi)ntra' no ') )la?or) +na 1at)*ori>za1i=n
int)r1+lt+ral. 6ar)1) /E' 1on;)ni)nt) tra?aDar 1on 1at)>
*or9a' H+) P1o/o la' d) E**anQ al /)no' ')an ;Elida' 6ara
la 1+lt+ra H+) ') )'tE )'t+diando. a+nH+) )llo diM1+lt) la
1o/6ara1i=n"
En n+)'tro' 1a'o' d)l 'i*lo NVII, lo' t)/E' /E'
i/6ortant)' 'on $Q /+)rt) , )nti)rro. 2Q la I*l)'ia. %Q lo'
r),)'. 5Q la' *+)rra'. &Q la 6ol9ti1a , <Q da:o' '+Grido' 6or )l
indi;id+o H+) '+):a o al*o r)la1ionado 1on (l" E'to' t)/a'
1ontra'tan /ar1ada/)nt) 1on lo' t)/a' 1)ntral)'
d)'1+?i)rto' 6or Hall )n lo' '+):o' d) nort)a/)ri1ano' d)l
'i*lo NN'
Ha, di)1in+);) '+):o' d) /+)rt) , )nti)rro )ntr) lo'
1i)nto ;)int) d) n+)'tra /+)'tra. a+nH+) n+);) d) )llo' 'on
d)l /i'/o indi;id+o. Elia' A'4/ol)" En tr)' 1a'o' ') r)M)r)n
,9
KKKKKKKKKKKKKKKKL A HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS KKKKKK
a la /+)rt) d)
VHaUF89?D'
^E""an F89?<G'
90
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
la 6ro6ia )'6o'aZ )n otro' tr)'. a la d) otro 6ari)nt) 6r=Oi/o
Pla /adr). )l 6adr) o lo' 4iDo'Q , )n 1+atro 1a'o' )' la 6ro6ia
/+)rt)" Bo'')lin , S)Uall 'o:aron H+) )ran D+z*ado' ,
1ond)nado' a /+)rt). /i)ntra' H+) A'4/ol) 'ol= H+) )ra
d)1a6itado P,. )n otra o1a'i=n. H+) )ra )n;)n)nadoQ"
C+rio'a/)nt). )l 0ni1o d) lo' cuatro H+) no t+;o +n sueZo
(e este ti6o. Tillia/ La+d. G+) )l 0ni1o 1ond)nado ,
)D)1+tado )n la ;ida r)al"
Ta/?i(n 4a, 1in1o 1a'o' d) r)G)r)n1ia a +na Go'a. +na
t+/?a o /on+/)nto G+n)rario. o a +n )nti)rro" En 1ontra't)
1on )'ta 6r)o1+6a1i=n. )l t)/a d) la /+)rt) , )nti)rro no
)ra lo '+M1i)nt)/)nt) i/6ortant) )n lo' a:o' 1+ar)nta 1o/o
6ara H+) Hall lo /)n1ionara )n '+ anEli'i'" Par)1) 1o/o 'i
lo' in*l)')' d)l 'i*lo NVII 4+?i)ran )'tado /E' an*+'tiado'
6or la /+)rt) H+) lo' nort)a/)ri1ano' d)l NN, +na an*+'tia
H+) r)V)Da?a '+ /)nor )'6)ranza d) ;ida" Si lo' indi;id+o'
d)l 'i*lo NVII 'o:a?an /E' 1on )nti)rro' , t+/?a' H+)
no'otro'. ')*+ra/)nt) )llo )'tE r)la1ionado 1on +na /a,or
6r)')n1ia )n '+' ;ida' d) lo' a'6)1to' 60?li1o' ,
1)r)/onial)' d) la /+)tt)"
ol;i)ndo a n+)'tra ')*+nda 1at)*or9a P)n ord)n d)
Gr)1+)n1iaQ. 4a, 1ator1) '+):o' r)li*io'o' )n la /+)'traZ ')i'
d) )llo' ti)n)n l+*ar )n +na i*l)'ia o 1)/)nt)rio. , o14o
)'tEn r)la1ionado' 1on 1l(ri*o' o 1+)'tion)' )1l)'iE'ti1a'" En
)l anEli'i' d) Hall. la i*l)'ia 1o/o )'1)nario )' tan rara H+)
a6ar)1) PD+nto 1on lo' ?ar)'Q )n la 1at)*or9a Kotro'L" E'to
6r)')nta otro 1ontra't) );id)nt) )ntt) lo' do' 'i*lo'" E'
n)1)'ario t)n)r )n 1+)nta H+) tr)1) d) lo' 1ator1) '+):o'
r)la1ionado' 1on la I*l)'ia 'on d) 1l(ri*o' Rla )O1)61i=n )'
A'4/ol). H+) 'o:= H+) )'ta?a )n la 1at)dtal d) Lit14M)ldR
,. 6or tanto. d)?)/o' 1+idarno' d) 'a1ar 1on1l+'ion)'
6r)1i6itada' 'o?r) la' a1tit+d)' *)n)ral)' 4a19a la I*l)'ia" D)
4)14o. la' i*l)'ia' ') 6odr9an 1on'id)rar )l 1)ntro d) tra?aDo
d) lo' 1l(ri*o'. 6)ro )n lo' a:o' 1+ar)nta. )n E'tado'
Unido'. )ra in+'+al 'o:ar 1on )l tra?aDo. 6or lo H+)
6)r/an)1) )l 1ontra'r) )ntr) lo' 'i*lo'"
91
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
En 1+anto a lo' '+):o' d) la I*l)'ia 1o/o in'tit+1i=n. 4a,
H+) '):alar H+) a/?o' 1l(ri*o' an*li1ano' ') 'inti)ron
atra9do'
9<
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6or Ro/a )n '+' '+):o'" La0d 'o:= H+) ') Kr)1on1ilia?a 1on
la I*l)'ia d) Ro/aL ,. al ')ntir') 1+l6a?l) 6or )llo )n )l
'+):o /i'/o. 'oli1it= )l 6)rd=n d) la I*l)'ia d) In*lat)rra" En
1+anto a Bo'')lin. 'o:= H+) Ktrata?a al 6a6aL" Por '+6+)'to.
4a, /+14a' /an)ra' d) int)r6r)tar )'o' '+):o'. d)'d) )l
'i/6l) 1+/6li/i)nto d) +n d)')o. no /+, i/6ro?a?l) )n )l
1a'o d) La0d. a +na 1o/6)n'a1i=n 6or la 4o'tilidad a Ro/a
d+rant) la ;i*ilia" E' intri*ant) d)'1+?rir H+) tanto La0d
1o/o Bo'')lin anotaron ;)r'ion)' d) lo H+) 6odr9a
1on'id)rar') )n '+):o 1l)ri1al K1lE'i1oL" La0d 'o:= H+).
/i)ntra' oM1ia?a +na ?oda. Kno 6+d) )n1ontrar )l
'a1ra/)nto d)l /atri/onioL )n la Bi?lia. , Bo'')lin 'o:= H+).
al d)1ir /i'a. G+) in1a6az d) Kl))r lo' 'al/o' , 1antarL ,
ta/6o1o )n1ontra?a '+ Bi?lia" En otra o1a'i=n La0d 'o:=
H+) K/) H+it( )l r=14)t) a'o?r)6)llizb /)no' +na /an*aZ ,
1+ando /) lo H+i') ;ol;)r a 6on)r no lo )n1ontr(L" S)r9a
int)r)'ant) )la?orar +na 'o1iolo*9a d) )'t) ti6o d) '+):o'
an*+'tio'o' )ntr) 6)r'ona' d) di'tinta' 6roG)'ion)'" Ad)/E'
d) lo' 1ator1) '+):o' r)li*io'o'. 4a?9a tr)' /E' r)la1ionado'
1on lo 'o?r)nat+ral" La0d , S)Uall 'o:aron 1on B)'+1ri'to. ,
S)Uall H+) a'1)nd9a a lo' 1i)lo'"
En la t)r1)ra 1at)*or9a )n1ontra/o' '+):o' d) r),)' P+no
d) Bai/) I. ')i' d) Carlo' I , otro d) Carlo' IIQ" Si*+i)ndo a
Fr)+d. lo' 6'i1oanali'ta' '+)l)n aMr/ar H+). )n +n '+):o. )l
r), 'i/?oliza al 6adr)" No o?'tant). 1o/o 4i'toriador 1on
t)nd)n1ia a la lit)ralidad. )'to, 1on;)n1ido d) H+) )n la
/+)'tra. al /)no' )n +n ni;)l , )n ;aria' o1a'ion)'. K)l r),L
'i*niM1a?a )l r)," D)'6+(' d) todo. La0d. H+) G+) H+i)n 'o:=
/E' 1on )l r), P)n 1+atro o1a'ion)'Q. t)n9a 1onta1to
Gr)1+)nt) 1on Carlo' I" A'4/ol) 'o:= 1on )l r), tr)' ;)1)' )n
$<5&>$<5<. )' d)1ir. )n )l /o/)nto El*ido d) la *+)rra 1i;il"
Bo'')lin 'o:= 1on la d)'tit+1i=n d) Carlo' II' Por otra 6art).
S)Uall. )n A/(ri1a. G+) )l 0ni1o d) lo' 1+atro H+) no t+;o
nin*0n '+):o ')/)Dant)"
E't) )' +n 1a'o )'6)1ial d) +n 1ontra't) /E' *)n)ral
)ntr) lo' 'i*lo' NVII , NN' Cal;in Hall d)'1+?ri= H+) '=lo )l
93
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
+no 6or 1i)nto d) lo' '+):o' d) '+ /+)'tra )'ta?a
r)la1ionado 1on KM*+ra'
99
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
60?li1a' ra/o'a' o d)'ta1ada'L. /i)ntra' H+) di)1i'i)t) d)
lo' '+):o' )'t+diado' aH+9 P)l 1ator1) 6or 1i)nto
a6roOi/ada/)nt)Q 6)rt)n)1)n a )'ta 1at)*or9a" AH+9
ta/?i(n )' n)1)'ario )'ta?l)1)r di'tin1ion)' )ntr) n+)'tro'
1+atro indi;id+o'" La+d. a H+i)n 1orr)'6ond)n n+);) d) lo'
di)1i'i)t) '+):o' d) M*+ra' 60?li1a'. 1ono19a /+, ?i)n a
al*+na' d) )lla'" Por )D)/6lo. )l d+H+) d) B+1Nin*4a/ )ra
a/i*o '+,o , )l o?i'6o d) Lin1oln )n)/i*o d)1larado" Sin
)/?ar*o. Bo'')lin. H+) no t)n9a a/i*o' ni 1ono1ido'
1(l)?r)'. no '=lo 'o:= 1on Carlo' II. 'ino ta/?i(n 1on )l
6a6a. 1on Oli;)r Cro/U)ll , 1on )l ')1r)tario d) E'tado
T4+rloU" D) la /i'/a /an)ra. SU)d)n?or* 'o:= 1on )l r),
Carlo' CII. )l r), d) Pr+'ia. )l r), d) Fran1ia. )l r), d)
Polonia , )l zar
2$
"
El anEli'i' d) lo' o14o '+):o' 6)rt)n)1i)nt)' a la 1+arta
1at)*or9a Rla' *+)rra'R r);)la +n 1ontra't) 'i/ilar )ntr) )l
'i*lo NVII , )l NN' La+d no anot= nin*0n '+):o d) )'t) ti6o.
6)ro A'4>/ol) 'o:= 1on Carlo' I 'ali)ndo d) OOGord 1on '+
)D(r1ito , 1on la d)rrota d)l r),Z Bo'')lin 1on la d)rrota d) lo'
)'1o1)')'. 1on +n )D(r1ito in*l(' )n Fran1ia , 1on la *+)rra
1i;ilZ S)Uall 1on lo' Gran1)')' Pdo' ;)1)'Q , +na ;)z 1on lo
H+) d)no/in= K+na 6a'i=n /ilitarL"
Otro' o14o '+):o' )'ta?an r)la1ionado' 1on la 6ol9ti1a"
La+d 'o:= +na ;)z 1on )l 6arla/)nto , Bo'')lin PH+) no )ra
6arla/)ntarioQ do' ;)1)'" A'4/ol) 'o:= H+) ') n)*a?a a
6r)'tar D+ra/)nto d) Md)lidad a la I*l)'ia d) In*lat)rra ,
S)Uall H+) )ra )l)*ido lord Ma,or" En 1ontra't) 1on )'to.
Hall d)'1+?ri= )n '+ /+)'tra H+) lo' '+):o' Kt)n9an 6o1o o
nada H+) ;)r 1on lo' a1ont)1i/i)nto' a1t+al)'L. a+nH+) +n
)'t+dio d) lo' '+):o' d) lo' al)/an)' d+rant) )l 6)riodo
nazi ll)*= a la 1on1l+'i=n o6+)'ta
22
" IC=/o ') )O6li1a )'t)
1ontra't)Y On1) d) lo' di)1i'(i' '+):o' r)la1ionado' 1on la
88
SOeden(!r" F8;DDG, 82< de a(ril, 892<= de a(ril, <D2<? d
e
a(ril, <@2
<9 de a(ril, 8E8; de se*tie/(re, 8;28@ de se*tie/(re, E2; de
95
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
!%tu(re, <=2<8 de !%tu(re' ]Beradi (1966).
9!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
*+)rra , la 6ol9ti1a )n )l 'i*lo NVII datan d) $<52>$<&&. +n
6)riodo d) *+)rra 1i;il , otro' 1onVi1to' )n )l H+) la *)nt)
d)?9a )'tar /E' an*+'tiada d) lo 4a?it+al 6or lo'
a1ont)1i/i)nto' 6ol9ti1o'" Sin )/?ar*o. Hall r)aliz= '+
/+)'tra )n )l /o/)nto )n H+) la ?o/?a at=/i1a 1a9a 'o?r)
Ba6=n. 'in H+) )'t) 4)14o t+;i)ra /+14o i/6a1to )n '+'
'+):o'" S+ 1on1l+'i=n )' H+) la' inH+i)t+d)' 6ol9ti1a' Kno
no' aG)1tan /+, 6roG+nda/)nt) ni 'on r)l);ant)'
)/o1ional/)n>t) 6ara no'otro'L" Sin )/?ar*o. 6ara )l 'i*lo
NVII 6ar)1) a6ro6iada la 1on1l+'i=n o6+)'ta" La r)lati;a
Gr)1+)n1ia d) lo' '+):o' 6ol9ti1o' '+*i)r) H+) '9 9)'
aG)1ta?an 6roG+nda/)nt) , R6or )/6l)ar )l 0til t(r/ino d)
HallR )ran r)l);ant)' )/o1i=nal/)nt). 'i ?i)n )' i/6o'i?l)
'a?)r )Oa1ta/)nt) 4a'ta H+( 6+nto"
P+)d) ')r H+) lo' indi;id+o' H+) 4)/o' to/ado
)'t+;i)ran 'i/?olizando '+' an*+'tia' 6arti1+lar)' a tta;('
d) lo' a1ont)1i/i)nto' , 6)r'onaD)' 6ol9ti1o'" Con )llo
4)/o' ;+)lto al 6ro?l)/a d) di'tin*+ir )l 1ont)nido
/aniM)'to d)l lat)nt). )l 6ro?l)/a d) 'i K)l r),L d) lo'
'+):o' d) La0d r)al/)nt) )ra Carlo' I o no" No o?'tant). 'i
)n )l 'i*lo NVII la' 6)r'ona' t)nd9an /E' H+) )n )l NN a
'i/?olizar '+' an*+'tia' 6)r'onal)' 1on i/E*)n)' 6ol9ti1a'.
)'o ,a no' di1) al*o d) la r)l);an1ia )/o1ional d) la 6ol9ti1a
)n )') 'i*lo" In1l+'o 'i +n '+):o r)la1ionado 1on la I*l)'ia o
1on Cri'to ti)n) +n 'i*niM1ado lat)nt) 6)r'onal. )' +na
6r+)?a d) la r)l);an1ia )/o1ional d)l 1ri'tiani'/o"
La 0lti/a d) n+)'tra' ')i' 1at)*or9a'. H+) ') 'ola6a 1on
la 6ri/)ra. )' la d) d)1ad)n1ia 6)r'onal o da:o' G9'i1o'. ,
a6ar)1) )n o14o '+):o' d) la /+)'tra" La0d 'o:= do' ;)1)'
H+) ') l) 1a9an lo' di)nt)'" Lo' '+):o' d) la 6(rdida d)
di)nt)' 'on 1o/+n)' )n /+14a' 1+lt+ra'. 1o/o at)'ti*+an
lo' antro6=lo*o' , 1onMr/an lo' tratado' d) int)r6r)ta1i=n
d) lo' '+):o' d)'d) Art)/9doto )n ad)lant)" S)*0n la
/a,or9a d) )'to' tratado'. )') '+):o 6r)'a*ia la 6(rdida d)
+n 6ari)nt)" Por '+ 6art). Fr)+d 1on'id)ra?a lo' di)nt)'
'9/?olo' d) lo' *)nital)'. /i)ntra' H+) otro' 6'i1oanali'ta'
9)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/E' r)1i)nt)' int)r6r)tan )'t) '+):o 1o/o ind)G)n'i=n ant)
+na a*r)'i=n" En a/?o' 1a'o' )'tE r)la1ionado 1on +na
6(rdida d) 6od)r o 6ot)n1ia"
9,
KKKKKKKKKKKKKK KKKKKFORMAS DE H ISTO RIA CULTURAL KKKKKKKKKK
En 1+anto a lo' d)/E' '+):o' d) )'ta 1at)*or9a. A'4/ol)
'o:= H+) ') H+)da?a 1al;o. H+) ') l) 6+dr9a +na /ano , H+)
l) 1orta?an la 1a?)za. /i)ntra' H+) Bo'')lin , S)Uall
'o:aron. 1o/o ,a ') 4a indi1ado. H+) ') l)' 1ond)na?a a
/+)rt)" La0d ta/?i(n 'o:= H+) '+Gr9a da:o' )l )diM1io d) St
Bo4n' Coll)*). )n OOGord. )n )l H+) 4a?9a )'t+diado , H+)
4a?9a r)1on'tr+ido )n 6art)" E'ta 1at)*or9a no a6ar)1) )n )l
anEli'i' d) Hall. 6or lo H+) '=lo ') 6+)d) 1o/6arar. 1on
)Otr)/ada ;a*+)dad. la 6ro6or1i=n d) '+):o' a*rada?l)' ,
d)'a*rada?l)' )n la' do' /+)'tra'" Hall aMr/a H+) )l
')')nta , 1+atro 6or 1i)nto d) la' )/o1ion)' H+)
d)'6)rta?an lo' '+):o' d) '+ /+)'tra )ran d)'a*rada?l)'.
6r)do/inando )l t)/or. la ira , la tri't)za" En la /+)'tra d)l
'i*lo N$ll )' diG91il 'it+ar la /itad d) lo' '+):o' )n la'
1at)*or9a' d) Ka*rada?l)L o Kd)'a*rada?l)L" D) lo'
r)'tant)'. a6roOi/ada/)nt) )l ')t)nta 6or 1i)nto )ran
d)'a*rada?l)'" Dada la )'1ala r)d+1ida d) la /+)'tra. no ')
d)?) to/ar d)/a'iado )n ')rio la diG)r)n1ia )ntr) ')t)nta ,
')')nta , 1+atro 6ot 1i)nto" En otra' 6ala?ra'. a 6artir d)
)'to' '+):o' no 6od)/o' d)d+1ir H+) )n )l 'i*lo NVII la
*)nt) )'t+;i)ra /E' an*+'tiada H+) a4ora. a+nH+) lo'
o?D)to' d) an'i)dad /+, ?i)n 6+)d)n 4a?)r ;ariado"
SueZos (e pauta cultural
Lo' 1i)nto ;)int) '+):o' )Oa/inado' ant)rior/)nt)
6)rt)n)1)n a la 1at)*ot9a d) Lin1oln d) '+):o'
Kindi;id+al)'L. 1+,o' )l)/)nto' 6ro;i)n)n d) la 1+lt+ra d)l
indi;id+o" En la E+ro6a /od)rna ta/?i(n )ra 6o'i?l)
id)ntiM1ar lo H+) Lin1oln d)no/in= K'+):o' d) 6a+ta
1+lt+ralL. tan )'t)r)oti6ado' 1o/o lo' d) lo' /+14a14o'
oDi?Ua" Una ')ri) d) )D)/6lo' r)*i'trado' ') 6r)'tan a ')r
int)r6r)tado' )n )'to' t(r/ino'" Por )D)/6loA
99
KKKKKKKKKKKKKK KKKKKFORMAS DE H ISTO RIA CULTURAL KKKKKKKKKK
En )l a:o $&2&. d)'6+(' d)l do/in*o d) P)nt)1o't('. )n
la no14) )ntr) )l /i(r1ol)' , )l D+);)'. t+;) d+iant) )l
'+):o la ;i'i=n d) H+) 1a9an torr)nt)' d)l Mr/a/)nto" El
6ri/)ro *ol6)= la ti)rra a +no'
100
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
'i)t) Nil=/)tro' d) dond) ,o )'ta?a 1on *ran ;iol)n1ia ,
+n )'tr(6ito )nor/). ) in+nd= toda la ti)rra" M) a'+'t(
tanto H+) /) d)'6)n( ant)' d) H+) 1a,)ran lo' d)/E'
torr)nt)'"
D+r)ro. 6+)' d) (l ') ttata?a. 4izo +n di?+Do d) lo'
Ktorr)nt)'L D+nto a '+ t)Oto" No )' 'or6r)nd)nr) )n1ontrar
+n '+):o d) d)'tr+11i=n d+rant) la G+)rra d) lo'
Ca/6)'ino' al)/ana ni. dada la tradi1i=n 1ri'tiana. 6ar)1)
raro H+) la d)'tr+11i=n )'t( 'i/?olizada 6or +na in+nda1i=n.
)'6)1ial/)nt) )n +na )'ta1i=n d) G+)rt)' ll+;ia'" En aH+)lla
(6o1a 1ir1+la?an 6or Al)/ania +na ')ri) d) t)Oto' H+)
6r)d)19an d)'a'tr)' in/in)nt)' d) )') ti6o
2%
"
Otro arti'ta d)l 'i*lo NVI, B)n;)n+to C)llini. 6ro6or1iona
+n ')*+ndo )D)/6lo il+'trati;o d) '+):o )'t)r)oti6ado
1+lt+ral/)nt)" S)*0n '+ a+to?io*raG9a P6art) 6ri/)ra.
')11i=n -#Q. )n +na o1a'i=n )n H+) )'ta?a *ra;)/)nt)
)nG)r/o 'o:= H+) Ka6ar)19a +n ;i)Do t)rror9M1o al lado d) /i
1a/a ) int)nta?a arra'trar/) a +na ?ar1a )nor/)L" C)llini
r)'i'ti= , ') 1+r=" E' 1+rio'o H+) no /)n1ion) )l no/?r) d)l
;i)Do. 6+)'. IH+i(n 6odr9a ')r 'ino Caront)Y No )' n)1)'ario
r)1+rrir a la t)or9a d) lo' atH+)ti6o' 6ara )O6li1ar la
a6ari1i=n d) Caront) a +n arti'ta italiano d)l R)na1i/i)nto.
H+) 1ono19a a Dant) P'i no a L+1iano , a '+' i/itador)'
r)1i)nt)'Q , )l Xuicio :inal d) Mi*+)l @n*)l PH+) ,a 4a?9a
6intado )l Gr)'1o )n $&&3. 1+ando C)llini )'1ri?9a. a+nH+)
toda;9a no )n )l /o/)nto d) '+ )nG)r/)dadQ"
Ta/?i(n 1a?r9a 'o't)n)r H+) do' G)n=/)no' H+) )'rEn
?i)n do1+/)ntado' a 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna. 6)ro
H+) Gr)1+)nt)/)nt) 4an 1a+'ado 6)r6l)Didad a lo'
4i'toriador)' 6+)d)n )O6li1ar') )n t(r/ino' d) '+):o'
)'t)r)oti6ado' 1+lt+ral/)nr)A la' ;i'ion)' r)li*io'a' , )l
sabbatb6
D)'d) H+) )'t) )n'a,o ') 6+?li1= 6or 6ri/)ra ;)z ') 4an
ll);ado a 1a?o al*+na' in;)'ti*a1ion)' Ga'1inant)' d) la'
;i'ion)'
25
"
8=8
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
2DererF89?EG, *' <8D'
#,
C&rHsr\an F89@8GA Dind(a%&er F89@8GA Iure$i%& F89@DGA Ka"an
F899=GA SaU/ann F899<GA Bia%:(!u/ F899BG'
8=<
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Una d) la' /E' 6)rtin)nt)' 6ara )l 6r)')nt) 1a69t+lo )' la d)
Da;id Bla1N?o+rn" S+ li?ro ') 1)ntra )n +na 'ola 4i'toria. la
d) la a6ari1i=n d) la ir*)n a ;ario' ni:o' )n la ald)a d)
Mar6in*)n )n la (6o1a d) Bi'/ar1N , la' 6o't)rior)'
6)r)*rina1ion)' a la KLo+rd)' al)/anaL" No o?'tant).
Bla1N?o+rn 'it0a la 4i'toria )n +n 1ont)Oto /+14o /E'
a/6lio Rla K*ran ol)ada d) ;i'ion)'L d) la ir*)n H+) ')
6rod+Do d)'6+(' d) $7-#R , la )O6li1a no '=lo )n t(r/ino'
r)li*io'o' Pla K/arianiza19=nL d)l 1atoli1i'/o 6o6+larQ. 'ino
ta/?i(n 6or la *+)rra , la a*ita1i=n 6ol9ti1a. a'9 1o/o 6or la
1a/6a:a d) Bir/ar1N 1ontra la I*l)'ia 1at=li1a"
S+ 4i6=t)'i' d)l ;9n1+lo )ntr) la' ;i'ion)' , la a*ita1i=n
6ol9ti1a )'tE 1onMr/ado 6or lo H+) 6odr9a d)no/inar') +na
K)6id)/iaL d) ;i'ion)' )n Sil)'ia PH+) )n aH+)lla (6o1a
Gor/a?a 6art) d)l r)ino d) Bo4)/iaQ d)'d) 1o/i)nzo' 4a'ta
/)diado' d)l 'i*lo [$ii, 1+ando la G+)rra d) lo' Tr)inta
A:o' d);a'ta?a la r)*i=n , )'ta?a /+, )Ot)ndida la
1on;i11i=n d) H+) )l Mn d)l /+ndo )ra in/in)nt)
2&
" Lo'
;i'ionario' )ran MiN+la' Dra?i1. C4ri'to64 Kott)r. C4ri'tiana
PoniatoU'Na , St)64an M)li'14
7<
" Lo' t)Oto' d) )'a'
Kr);)la1ion)'L a6ar)1i)ron )n ;aria' l)n*+a'. 6)ro
6ro?a?l)/)nt) G+) la trad+11i=n latina d) la' ;i'ion)' d)
Dra?i1 , Kott)r 6or )l Ga/o'o )r+dito 14)1o Ban A/o'
Co/)ni+' lo H+) /E' Ga1ilit= '+ 1ir1+la1i=n" A 1ontin+a1i=n
no' 1)ntrar)/o' )n M)li'14" A'9 d)'1ri?) +na d) '+'
r);)la1ion)'A
i zorro' roDo' H+) ll)*a?an d)l )'t). 1ada +no d) lo'
1+al)' t)n9a +n *ran di)nt)" Y )n +n 6araD) ;)rd) 4a?9a
+n l)=n dorado a/arill)nto alr)d)dor d)l 1+al 'alta?an lo'
zorro'" In/)diata/)nt) d)'6+(' ll)*= +n 4o/?r) Go*o'o
1o/o +na lla/a. 1on +na )'6ada n)*ra d) 4i)rroZ ,
1ontra (l +n 4o/?i) H+) r)'6land)19a 1o/o )l 'ol 1on +na
)'6ada 1o/o +n r)lE/6a*o" Entt) lo' do' ') 6rod+Do tal
6)l)a H+) 1a,)ron /+14o' /il)' )n aH+)l l+*ar , no
H+)daron 'ino +no' 6o1o'" Entr)
103
KKKKKKK LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS KKKKKKKKKKKK
PHaase F89BBG'
IE
Ben F89E9G, **' B== + ss', DE= + ss', 501 + ss' s!(re K!tter, + 88B +
ss', 145 + ss', 8D? + ss2, 8;8 + ss', B== + ss', ?99 + ss' s!(re
P!niat!Os:a'
109
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)llo' 4a?ia +n E*+ila ?lan1a a"""b i H+) )l 4o/?r)
r)'6land)19 )n r) 1o/o )l 'ol 4a?9a 1ortado ia 1a?)za d)l
E*+ila , )'a 1a?)za G+) dada 1on la 1orona al nort)Z 6)ro
)l 1+)r6o d)l E*+ila G+) 6ara +n E*+ila roDa. , la' ala'
6ara )l )'t)
27
.
La ;i'i=n )' d) $<&<. 6)ro in1l+'o 'in la' *lo'a' in1l+ida' )n
)l li?ro no )' diG91il id)ntiM1ar )l t)/a 1o/o la in;a'i=n ,
di;i'i=n d) Polonia 6or R+'ia. S+)19a , Pr+'ia d)'d) $<&5. +n
)6i'odio H+) lo' 6ola1o' a0n d)'1ri?)n 1o/o )l KDil+;ioL" La
;i'i=n 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o a6o1al96ti1a ,. d) 4)14o.
/+14a' d) la' ;i'ion)' d) M)M'14 r)1+)rdan )l A6o1ali6'i'"
Ha, r)G)r)n1ia' a la K?)'tia d) Ba?iloniaL. al Cord)ro. al
li?ro. a lo' ')llo' , a +n ti)/6o. do' ti)/6o' , /)dio ti)/6o"
La' i/E*)n)' H+) no 6ro;i)n)n d) la R);)la1i=n 1on
Gr)1+)n1ia 'on ani/al)' 4)rEldi1o' 1o/o )l E*+ila 6ola1a , )l
l)=n '+)1o" En otra' 6ala?ra'. la' ;i'ion)' d) M)M'14 ti)n)n
G+)nt)' lit)raria' , ;i'+al)'. , lo /i'/o )' 1i)rto d) lo' otro'
;i'ionario' /)n1ionado'" Lo H+) 6odr9a d)no/inar') la
Ki1ono*raG9aL d) la' ;i'ion)' /)r)1) +n )'t+dio 6or/)nori>
zado
2S
"
Podr9a 6ar)1)r l=*i1o 1on1l+ir H+) la' ;i'ion)' 'on
Ga?ri1a1ion)' 1on'1i)nt)' H+) d)?)n 1la'iM1ar') )n +n
1ono1ido *(n)ro lit)rario d)l H+) lo' SueZos d) ]+);)do , )l
Somnium d) Bo4ann K)6l)r 'on 1(l)?r)' )D)/6lo' d)l 'i*lo
NVII' A6o,a )'ta 1on1l+'i=n )l 4)14o d) H+) la' ;i'ion)'.
l)9da' +na d)trE' d) otra. no dan la i/6r)'i=n d) '+):o'" Son
d)/a'iado 1o4)r)nt)'" No 1a/?ian )l t)/a o )l )'1)nario.
1o/o o1+rr) tan a /)n+do 1on lo' '+):o'. , '+ 'i*niM1ado
6ol9ti1o o r)li*io'o )' 1o4)r)nt) , 1laro" S+)nan a al)*or9a' ,
al*+na' d) )lla' in1l+'o )/6l)an )l r)1+r'o lit)rario d) H+)
)l indi;id+o H+) '+):a 6r)*+nta )l 'i*niM1ado d) la ;i'i=n a
al*+i)n H+) ') lo )O6li1a"
No o?'tant). )n )'t) ar*+/)nto )'tE i/6l91ita +na
di1oto/9a a?i)rta a la 1r9ti1aA )l '+6+)'to d) H+) +n t)Oto
dado d)?) ')r +na
105
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
X Melis%& F8E?9G, n3/' [$A la tradu%%in en sus Twelve VOPOtF8EEBG,
n3/' D' ]Vase' Be/ F89E9G, **' B882D8='
10!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tran'1ri61i=n )Oa1ta d) +n '+):o o +na M11i=n lit)raria
)O6r)'ada )n Gor/a d) '+):o" El d)'1+?ri/i)nto d)l '+):o
d) 6a+ta 1+lt+ral '+*i)r) H+) )'ta di1oto/9a )' Gal'a" E'
);id)nt) H+) M)li'14 , lo' d)/E' ;i'ionario' 4a?9an
)'t+diado )l A6o1ali6'i' 1on at)n1i=n. , H+) 'i*niM1a?a
/+14o 6ara )llo'" El 6a'ror 1al;ini'ta Gran1(' Mof') A/,ra+t
+tiliz= )'t) 1ono1i/i)nto 1ontra )llo'. ar*+/)ntando H+) '+'
i/E*)n)' d) la' 6roG)19a' ?9?li1a' )'ta?an Kdi?+Dada' )n '+
/)nt)L Bpeintes (ans lJespritE, 1on;)n1i(ndol)' d) H+)
t)n9an ;i'ion)' a+t(nti1a' 1+ando no )ra a'9
2#
" El 1o/)ntario
)' a*+do. 6)ro la di;i'i=n 6r)1i'a )ntr) +na ;i'i=n Ka+t(nti>
1aL , otra Gal'a '=lo ') 6+)d) D+'tiM1ar )n t(r/ino'
t)ol=*i1o'"
E' 6ro?a?l) H+) la l)1t+ra d)l A6o1ali6'i' d) 'an B+an
ind+z1a '+):o' a6o1al96ti1o' )n al*+na' 6)r'ona'" Ral64
Bo'')lin , E//an+)l SU)d)n?or* anotaron '+):o' d) )'t)
ti6o )n '+' diario'" Bo'')lin. 6or )D)/6lo. 'o:= 1on +na n+?)
n)*ra 1on Gor/a d) 1i)r;o , +n 4o/?r) /ontado )n1i/a" S+
)'6o'a 'o:= 1on l+1)' Va/)ando )n )l 1i)lo. Klla/a'
t)rri?l)'L , Ktr)' 1ol+/na' d) 4+/o 1o/o 6ilar)' H+) 'al9an
d) la ti)rraL" Al d)'6)rtar. r)1ord= )l A6o1ali6'i' $#.%
%3
" D)
/an)ra 6ar)1ida. SU)d)n?or* 'o:= )n +na o1a'i=n H+)
arroDa?a +na )'6ada a la' Ga+1)' d) +na *ran ?)'tia , anot=
H+) Kd+rant) )l d9a 4a?9a )'tado 6)n'ando )n la /+D)r , )l
dra*=n d)l A6o1ali6'i'L
%l
" Sin d+da. +n Gr)+diano dar9a +na
int)r6r)ta1i=n /+, di'tinta a )'t) '+):o. , 6o'i?l)/)nt)
)'t+;i)ra )n lo 1i)rto. 6)ro )'to no d)?) i/6)dirno' ;)r '+
1o/6on)nt) 1+lt+ral" Lo /i'/o H+) lo' 4o6i , lo' oDi?Ua.
SU)d)n?or* )'ta?a 'o:ando 1on +no d) lo' /ito'
G+nda/)ntal)' d) '+ 1+lt+ra"
E'ta' analo*9a' '+*i)r)n al*o H+). 6or '+6+)'to. no
6+)d) ')r ;)riM1ado ni r)G+tadoA H+) la' Kr);)la1ion)'L d)
M)li'14 , lo' d)/E' )ran '+):o' )'ti/+lado' 6or G+)nt)'
lit)raria'. int)r6r)tado' )n t(r/ino' lit)rario' ,. 6or 0lti/o.
)la?orado' d) Gor/a /E' 1o4)r)nt) 6ara '+ 6+?li1a1i=n"
P+)d) ')r r);)lador trazar +n
10)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
A/+raut F8EE?G'
B=
>!sselin F89;EG'
sl

SOeden(!r"
F8;DDG'
10,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6aral)lo 1on 1i)rta' a+to?io*raG9a' d)l 'i*lo NVII, 1o/o $race
Aboun(in+, d) Bo4n B+n,an" S) 4a /o'trado H+) '+ o?ra
ti)n) G+)nt)' lit)raria'. 6or )D)/6lo 'an Pa?lo. , H+) 'i*+)
+na 6a+ta d) d)'arrollo Rd)l 6)1ado a la 1on;)r'i=nR
1o/0n a /+14a' a+to?io*raG9a' d) la (6o1a" Por lo tanto. no
')r9a a1on')Da?l) 1on'id)rarla +n r)lato )Oa1to d) la ;ida d)
B+n,an" No o?'tant). ')r9a i*+al/)nt) )rr=n)o r)14azar )l
t)Oto 1o/o /)ra M11i=n" ME' 6ro?a?l)/)nt) )' +n r)lato d)
)O6)ri)n1ia' a+t(nti1a'. 6)r1i?ida' , or*anizada' )n
t(r/ino' d) )'H+)/a' o )'t)r)oti6o' 1+lt+ral)' P;(a') la 6"
7%. /E' ad)lant)Q
%2
"
Un )nGoH+) 'i/ilar 6+)d) a,+darno' a 1o/6r)nd)r +na
1ono1ida ')ri) d) ;i'ion)' /)no' ortodoOa'. la' ;i'ion)' d)l
sabbat%6 Co/o ,a ') 'a?). )n la E+ro6a d) 1o/i)nzo' d) la
)ra /od)rna 4+?o /+14o' 6ro1)'o' )n lo' H+) la' a1+'ada'
1onG)'aron 4a?)r ;olado )n M)'ta' , danza' no1t+ra'.
6r)'idida' 6or )l dia?lo" La int)r6r)ta1i=n d) )'a'
1onG)'ion)' )ra , 'i*+) 'i)ndo 1ontro;)rtida
%%
" Lo' a+tor)'
d) tratado' 'o?r) la ?r+D)r9a di'1+t9an 1on d)tall)' )r+dito'
'i la' ?r+Da' i?an a '+' sabbat%s K)n 1+)r6oL o K)n )'69rit+L"
S) '+*iri= H+) lo 'o:a?an" El 6ro?l)/a d) )'ta 6ro6+)'ta R
1o/o '):al= )l /(di1o italiano Girola/o CardanoR )' H+)
6)r'ona' di'tinta' 'o:a?an lo /i'/o. lo H+) 6ar)19a 1ontra>
rio a la )O6)ri)n1ia
%5
" Lo' antro6=lo*o' 4an r)'6ondido a la
o?D)1i=n d) Cardano" El '+):o d)l sabbat%, 'i )ra +n '+):o.
no )ra /E' )'t)r)oti6ado H+) )l d) lo' /+14a14o' oDi?Ua" Si
)l notorio +n*[)nto H+). al 6ar)1)r. +'a?an la' ?r+Da'
1ont)n9a nar1=ti1o'. 1o/o ') 4a a6+ntado )n /E' d) +na
o1a'i=n. )'to )O6li1ar9a 1=/o la' '+6+)'ta' ?r+Da' 'o:a?an
H+) ;ola?an
%&
"
Por '+6+)'to. )' 6)rG)1ta/)nt) 6o'i?l). ) in1l+'o
6ro?a?l). H+) la' a1+'ada' in;)ntaran '+' '+):o' d+rant) )l
int)rr=*alo Mo. o lo' int)r6r)taran 1o/o )lla' 1r)9an H+)
H+)r9an lo' inH+i'idor)'" E'
109
LA HISTORIA CULTURAL DE LOS SUEaOS
X Iin(ur" F899=GA Mu%&e/(led
F899=G' XCardan! F8??;G'
XClar: F89<8GA $ase Casta0eda F89E9G, **' DB y S [ 6
110
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/)no' 6ro?a?l) H+) Ga?ri1aran roda Ba 4i'toria d)l sabbat%
6ara 'ati'Ga1)rlo'. 6+)'to H+) )n al*+no' 1a'o' '+' 4i'toria'
1ontradi1)n la' )O6)1tati;a' d) ('to'" Lo' )D)/6lo' /E'
1ono1ido' d) 1onG)'ion)' H+) d)'1on1)rtaron a lo'
inH+i'idor)' 'on la' )Oa/inada' )n )l )'t+dio d) Cario
Ginz?+r* 'o?r) lo' lla/ado' benan(anti P?+)no'
1a/inant)'Q d) Fri+li
%<
" C+ando Pi)ro Ga'6ar+tto G+)
int)rro*ado 1o/o 'o'6)14o'o d) ?r+D)r9a )n Ci;idal) d)l
Fri+li. )n $&-3. ') )14= a r)9r" IC=/o 6od9a ')r +n ?r+DoY Era.
')*0n )O6li1=. +n benan(ante y )'o 'i*niM1a?a H+) l+14a?a
1ontra la' ?r+Da'" D)t)r/inada' no14)' d)l a:o 'al9a 1on
otro' ar/ado d) ;ara' d) 4inoDo. /i)ntra' H+) '+'
)n)/i*a'. la' ?r+Da'. ll);a?an ;ara' d) 'or*o" KY 'i
;)n1)/o' Rd)1lar= otro benan(anteR )') a:o 4a, a?+n>
dan1ia. 6)ro 'i 'o/o' d)rrotado' 4a, 4a/?r+na"L
E'a' ?atalla' no1t+rna' i/a*inaria' )ran /E' H+) +na
1o't+/?r) lo1al" El 6ro6io Ginz?+r* )'ta?l)1i= +n
6aral)li'/o 1on )l G)n=/)no d)l ?+)n 4o/?r) lo?o )n la
Li;onia d)l 'i*lo NVII, /i)ntra' H+) +n 4i'toriador 40n*aro 4a
1o/6arado al benan(ante 1on )l tMltos o 14a/En 40n*aro
%7
"
La r)G)r)n1ia al 14a/En '+*i)r) 1o/6ara1ion)' 1on *ran
6art) d) A'ia , A/(ri1a" En )l )'t) d) AGri1a ta/?i(n 4a, +n
)H+i;al)nt) d) lo' benan(anti6 Entr) lo' n,aN,+'a d)
Tan*aniNa. )n $#&$. K') 1r)9a H+) )n 1ada ald)a 4a?9a
d)G)n'or)' \abaman+aF H+) ;)9an a la' ?r+Da' )n '+):o' ,
l+14a?an 1ontra )lla' 6ara )O6+l'arla'L
%-
"
El li?ro d) Ginz?+r* 4a atra9do /+14a at)n1i=n 1o/o
a6orta1i=n al )'t+dio d) la ?r+D)r9a" Sin )/?ar*o. ta/?i(n )'
i/6ortant) 1o/o a6orta1i=n al )'t+dio d) lo' '+):o' ,
;i'ion)'" D) 4)14o. la 6ro6ia 4i'toria d) la ?r+D)r9a 4a d)
;)r'). 1o/o ') 4a 4)14o )n a:o' r)1i)nt)'. d)'d) la
6)r'6)1ti;a d) la 4i'toria d)l i/a*inario 1ol)1ti;o" La
a1ti;idad d) lo' benan(anti 6ro6or1iona )O1)l)nt)' )D)/6lo'
d) '+):o' 1+lt+ral/)nt) )'t)r)oti6ado'" E' )n )'t) 1ont)Oto
)n )l H+) d)?)/o' 1on'id)rar do' o?')r;a1ion)' 4)14a' 6or
lo' benan<
111
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Bf
Iin(ur"
F89EEG'
A
;
KUni%a+U9@@G'
XWi6e!n F89?8G'
110
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
(anti /i)ntra' )O6li1a?an '+' a1ti;idad)' a lo' inH+i'idor)'"
La 6ri/)ra )' H+) no 'al9an )n 1+)r6o. 'ino K)n )'69rit+L.
6or lo H+)
'i. /i)ntra' )'tE?a/o' G+)ra. al*+i)n ll)*a?a 1on +na l+z ,
/ira?a )l 1+)r6o d+rant) lar*o ti)/6o. )G )'69rit+ no r)*r)'ar9a
/i)ntra' 4+?i)ra al*+i)n 6ot all9 H+) 6+di)ra ;)rlo )'a no14)Z ,
'i )l 1+)r6o. a6ar)nt)/)nt) /+)rto. )ta )nt)ttado. )l )'69tit+
t)ndr9a H+) ;a*ar 6ot )l /+ndo 4a'ta la 4ora MDada 6ara H+) )l
1+)r6o /+ri)ra
%#
"
La ')*+nda o?')r;a1i=n )' la d) la '+*)'ti=n d) lo' n+);o'
r)1l+ta'. H+). ')*0n t)'tiM1aron. )ran K1on;o1ado'L a la'
?atalla' no1t+rna' , no t)n9an /E' o61i=n H+) ir" Ba'tiano
M)no'. 6or )D)/6lo. d)1lar= H+). +na no14). 1i)rto Mi14)l)
K/) lla/= 6or /i no/?r) , diDoA dBa'tiano. d)?)' ;)nir
1on/i*odL. , a'9 lo 4izo
53
" El 6aral)li'/o 1on la '+*)'ti=n
/E' indir)1ta d) lo' /+14a14o' oDi?Ua d+rant) '+ a,+no.
H+) 4)/o' tratado ant)rior/)nt). )'tE 1laro"
E't) )n'a,o 4a 6+)'to d) r)li);) la' analo*9a' )ntr) lo'
'+):o' d)l 'i*lo NVII , lo' d) al*+na' 'o1i)dad)' tri?al)'"
Entr) lo' oDi?Ua , lo' 4o6i. a'9 1o/o )n la E+ro6a d)
6rin1i6io' d) la )ra /od)rna. lo' '+):o'. i*+al H+) lo' /ito'.
Gr)1+)nt)/)nt) )'ta?an r)la1ionado' 1on la r)li*i=n , lo'
indi;id+o' a /)n+do )ntra?an )n 1onta1to 1on ')r)'
'o?r)nat+ral)' )n '+' '+):o'" Por )l 1ontrario. )n lo' '+):o'
d) lo' nort)a/)ri1ano' d)l 'i*lo NN, lo' )l)/)nto'
'o?r)nat+ral)' )'tEn 6rE1ti1a/)nt) a+')nt)'" En '+ )'t+dio
d) lo' '+):o' oDi?Ua. )l antro6=lo*o Pa+l Radin '):al= H+).
/i)ntra' la 1+lt+ra tradi1ional /ant+;o '+ ;italidad. lo'
'+):o' ') r)G)r9an a lo' /ito'" C+ando la 1+lt+ra tradi1ional
') d)'int)*r=. 4a1ia $#33. )l t)/a d) lo' '+):o' oDi?Ua
)/6)z= a ')r 6)r'onal
5$
" En O11id)nt) ') 4a 6rod+1ido la
/i'/a tran'i1i=n d) lo' '9/?olo' 60?li1o' a lo' 6ri;ado'
)ntr) )l 'i*lo NVII , )l 6r)')nt). 1o/o
113
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
gIin(ur" F89EEG, %a*' 8,
se%%in 88'
2
Iin(ur" F89EEG,
%a*' D, se%%in 8B'
gRadin F89BEG'
119
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d)/+)'tran no '=lo lo' '+):o'. 'ino ta/?i(n lo' n+);o'
t)/a' d)l t)atro , la M11i=n"
Por lo tanto. 6ar)1) 6o'i?l) +na int)r6r)ta1i=n 1+lt+ral d)
lo' '+):o' )n )l ni;)l d) '+ 1ont)nido /aniM)'to" En )l
E/?ito. /E' int)r)'ant). d)l 1ont)nido lat)nt)
);id)nt)/)nt) )' /E' diG91il dar +na r)'6+)'ta ')*+ra" Una
4i6=t)'i' atra1ti;a. a+nH+) no ') 6+)d) ;)riM1ar. )' H+). a
1o/i)nzo' d)l 6)riodo /od)rno. la r)6r)'i=n )'ta?a /E'
diri*ida 1ontra la' t)nta1ion)' 6ol9ti1a' , r)li*io'a' H+)
1ontra la' ')O+al)'. 1o/o o1+rr) 4o," E'to no 'i*niM1a H+) )l
')Oo no G+)ra i/6ortant) )nton1)'. o in1l+'o H+) no G+)ra
i/6ortant) )n lo' '+):o' d) la (6o1a" Lo' 6ro?l)/a' ')O+a>
l)' a6ar)1)n )O6l91ita/)nt) )n do' '+):o' d) A'4/ol)
Pd)')a?a 4a1)r )l a/or a do' /+D)r)' , no 6+do )n nin*0n
1a'oQ. , La+d 'o:= H+) )l d+H+) d) B+1Nin*4a/ ') /)t9a )n
'+ 1a/a" Ta/?i(n ')r9a 6o'i?l) dar int)r6r)ta1ion)' ')O+al)'
a otto' '+):o' )Oa/inado' aH+9 6or '+ 1ont)nido /aniM)'to.
1o/o )l d) SU)d)n?or* /)n1ionado ant)rior/)nt)"
No o?'tant). /+14o' '+):o' ') r)M)r)n a 6ro?l)/a'
60?li1o'. 1o/o la atra11i=n in1on'1i)nt) 4a1ia )l 1atoli1i'/o
d) al*+no' 6rot)'tant)'" La alta 6ro6or1i=n d) 1+)'tion)'
60?li1a'. r)li*io'a' o 6ol9ti1a' H+) a6ar)1)n )n lo' '+):o'
tratado' d)?)r9a dar H+) 6)n'ar a lo' 4i'toriador)'" Par)1)
6o'i?l) H+). al /)no' a lo' in*l)')' d)l 'i*lo NVII l)'
6r)o1+6aran /E' lo' a'+nto' 60?li1o' H+) a lo'
nort)a/)ri1ano' d)l NN' El )'t+dio'o 1lE'i1o al)/En T)rn)r
Ba)*)r 4a?l= )n +na o1a'i=n d) la K1on1i)n1ia 60?li1aL d)
lo' *ri)*o'
52
" Lo /i'/o 1a?r9a d)1ir d) la In*lat)rra d)l 'i*lo
NVII'
115
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>ae"er F89BBG'
11!
CAPTULO %
LA HISTORIA COMO MEMORIA
COLECTIVA
La ;i'i=n tradi1ional d) la r)la1i=n )ntr) la 4i'toria , la
/)/oria )' r)lati;a/)nt) 'i/6l)" La G+n1i=n d)l 4i'toriador
')r9a 1+'todiar )l r)1+)rdo d) lo' a1ont)1i/i)nto' 60?li1o'
do1+/)ntado'. )n ?)n)M1io d) lo' a1tor)' R6ara darl)'
Ga/a , )n ?)n)M1io d) la 6o't)ridad R6ara H+) a6r)nda
d) '+ )D)/6lo" Co/o )'1ri?i= Ci1)r=n )n +n 6a'aD) 1irado
Gr)1+)nt)/)nt) B7e oratore, ii" %<Q. la 4i'toria )' Kla ;ida d)
la /)/oriaL Bita memoriaeE6 Hi'toriador)' tan di'tinto'
1o/o H)rodoto. Froi''art , lord Clar)ndon aMr/a?an H+)
)'1ri?9an 6ara /ant)n)r ;i;o )l r)1+)rdo d) lo' *rand)'
a1ont)1i/i)nto' , 4aza:a'"
Do' 4i'toriador)' ?izantino' )O6+'i)ron la 1+)'ti=n 1on
)'6)1ial d)tall) )n ')ndo' 6r=lo*o' /)diant) la'
tradi1ional)' /)tEGora' d)l ti)/6o 1o/o +n r9o , lo' a1to'
1o/o t)Oto' H+) 6+)d)n ')r ?orrado'" La 6rin1)'a Anna
Co/n)na d)'1ri?9a la 4i'toria 1o/o +n K?a'ti=nL 1ontra la
K1orri)nt) d)l ti)/6oL H+) arra'tra todo a Kla'
6roG+ndidad)' d)l ol;idoL. /i)ntra' H+) Pro1o6io d)1lar=
H+) )'1ri?9a '+ 4i'toria d) la' *+)rra' 6)r'a'. *oda' , otra'
88;
K6ara H+) )l lar*o 1+r'o d)l ti)/6o no '+/)rDa 4)14o' d)
'in*+lar i/6ortan1ia 6or la Galta d) r)*i'tro'. r)l)*Endolo'
a'9 al ol;ido , ?orrEndolo' 1o/6l)ta/)nt)L" La id)a d) lo'
a1to' 1o/o t)Oto'
88@
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ta/?i(n )'tE 6r)')nt) )n la no1i=n d)l Kli?ro d) la
/)/oriaL. )/6l)ada 6or Dant) , S4aN)'6)ar). H+) )'1ri?i=A
KBorrar ;+)'tro' no/?r) d) lo' li?ro' d) la /)/oriaL \Henry
-I, 6art) 2. a1to $. )'1)na $Q"
La ;i'i=n tradi1ional d) la r)la1i=n )ntr) /)/oria )
4i'toria )'1rita. )n la H+) la /)/oria r)V)Da lo H+) o1+rri=
r)al/)nt) , la 4i'toria r)V)Da la /)/oria. a1t+al/)nt)
r)'+lta d)/a'iado 'i/6l)" Tanto la 4i'toria 1o/o la /)/oria
6ar)1)n 1ada ;)z /E' 6ro?l)/Eti1a'" R)1ordar )l 6a'ado ,
)'1ri?ir 'o?r) (l ,a no ') 1on'id)ran a1ti;idad)' ino1)nt)'"
Ni lo' r)1+)rdo' nS la' 4i'toria' 6ar)1)n ,a o?D)ti;o'" En
a/?o' 1a'o' lo' 4i'toriador)' )'tEn a6r)ndi)ndo a t)n)r )n
1+)nta la ')l)11i=n 1on'1i)nt) o in1on'1i)nt). la
int)r6r)ta1i=n , la d)Gor/a1i=n" En a/?o' 1a'o' )'tEn
)/6)zando a ;)r la ')l)11i=n. la int)r6r)ta1i=n , la
d)Gor/a1i=n 1o/o +n 6ro1)'o 1ondi1ionado 6or lo' *r+6o'
'o1ial)' o. al /)no'. inV+ido 6or )llo'" No )' o?ra d) indi;i>
d+o' 0ni1a/)nt)"
El 6ri/)r )O6lorador ')rio d)l K/ar1o 'o1ial d) la
/)/oriaL. 1o/o (l lo d)no/in=. G+) )l 'o1i=lo*o o
antro6=lo*o Gran1(' Ma+ri1) Hal?Ua14'. )n lo' a:o' ;)int)
l
"
Hal?Ua14' ar*+/)nta?a H+) lo' *r+6o' 'o1ial)' 1on'tr+,)n
lo' r)1+)rdo'" Son lo' indi;id+o' lo' H+) r)1+)rdan )n
')ntido lit)ral. G9'i1o. 6)ro 'on lo' *r+6o' 'o1ial)' lo' H+)
d)t)r/inan lo H+) )' K/)/ora?l)L , 1=/o ')rE r)1ordado"
Lo' indi;id+o' ') id)ntiM1an 1on lo' a1ont)1i/i)nto'
60?li1o' i/6ortant)' 6ara '+ *r+6o" KR)1+)rdanL /+14a'
1o'a' H+) no 4an )O6)ri/)ntado dil)1ta/)nt)" Una noti1ia.
6or )D)/6log 6+)d) 1on;)rtir') )n 6art) d) la ;ida d(
al*+i)n" D) a49 H+) la /)/oria 6+)da d)'1ri?ir') 1o/o la
r)1on'tr+11i=n d)l 6a'ado 6or 6art) d) +n *r+6o"
Fi)l di'196+lo d) c/il) D+rN4)i/. Hal?Ua14' )O6r)'a?a
'+' ar*+/)nto' 'o?r) la 'o1iolo*9a d) la /)/oria )n +na
Gor/a )n(r*i1a. 'i no )Otr)/ada" N+n1a aMr/= P1o/o )n +na
o1a'i=n
119
LA HISTORIA COMO MEMORIA COLECTIVA
8
Hal(Oa%&s F89<?GA %6r' Hal(Oa%&s F89D8, 89?=GA L!Oent&al F89@?G,
**' 89< + ss'A Hutt!n F899BG, **' ;B29='
120
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l) a1+'= d) 4a1)rlo )l 6'i1=lo*o d) Ca/?rid*) Fr)d)ri1N Bar>
tl)ttQ H+) lo' *r+6o' 'o1ial)' r)1ordaran )n )l /i'/o ')ntido
lit)ral H+) lo' indi;id+o'
2
" Co/o ;)r)/o' /E' ad)lant) P6"
2$<Q. lo' 4i'totiador)' ?ritEni1o' H+) aMr/aron H+) la'
K/)ntalidad)' 1ol)1ti;a'L )'t+diada' 6or '+' 1ol)*a'
Gran1)')' ') 4alla?an G+)ra d) lo' indi;id+o'. )n ;)z d) ')r
1o/6artida' 6or )llo'. /o'traron +na in1o/6t)n'i=n 'i/ilar
d) la 6o't+ra d) D+rN4)i/"
En 1+alH+i)r 1a'o. Hal?Ua14' )ra /E' ;+ln)ra?l) a la'
1r9ti1a' /E' 6r)1i'a' d)l *ran 4i'toriador Gran1(' Mar1 Blo14"
F+) Blo14 H+i)n '):al= lo' 6)li*ro' d) to/ar t(r/ino' d) la
6'i1olo*9a indi;id+al , 'i/6l)/)nt) a:adirl)' )l adD)ti;o
K1ol)1ti;oL P1o/o )n lo' 1a'o' d) reprsentations
cotlecties, mentalits collecties, cGmeteme collectie y
mmoire collectieE
]
6 P)') a )'ta 1r9ti1a. Blo14 ado6t= la
)O6r)'i=n mmoire collectie y analiz= la' 1o't+/?r)'
1a/6)'ina' )n )'to' t(r/ino' int)rdi'1i6linar)'. o?')r;ando.
6or )D)/6lo. ta i/6ortan1ia d) lo' a?+)lo' )n la tran'/i'i=n
d) la' tradi1ion)' P+n 4i'toriador 6o't)rior d) la )'1+)la d)
lo' Anuales 1riti1= )'ta Kl), d)l a?+)loL. 6or lo H+) r)'6)1ta
al 'i*lo NVII al /)no'. ar*+/)ntando H+) lo' a?+)lo' rara
;)z ;i;9an lo '+M1i)nt) 1o/o 6ara )n'):ar a '+' ni)to'. 6)ro
no 1+)'tion= la i/6ortan1ia d) la tran'/i'i=n 'o1ial d) la
tradi1i=nQ
5
"
Hal?Ua14' )'ta?l)1i= +na diG)r)n1ia n)ta )ntr) la
/)/oria 1ol)1ti;a R+n 1on'tt+1to 'o1ialR , la 4i'toria
)'1rita RH+). a la /an)ra tradi1ional. 1on'id)ra?a o?D)ti;a"
No o?'tant). n+/)ro'o' )'t+dio' r)1i)nt)' d) la 4i'toria d)
la )'1rit+ra 4i't=ri1a la 1on'id)ran d) /an)ra /+,
')/)Dant) a 1o/o Hal?Ua14' trata?a la /)/oriaA 6rod+1to
d) *r+6o' 'o1ial)' 1o/o lo' ')nador)' ro/ano'. lo'
/andarin)' 14ino'. lo' /onD)' ?)n)di1tino'. lo' 6roG)'or)'
+ni;)r'itario'. )t1" Ya )' +n l+*ar 1o/0n '):alar H+) )n
diG)r)n>
101
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
#
BartgeP F89B<G, **' <9E + ss'A D!u"las F89@=G, *'
<E@' Bl!%& F89<?GA %6r' C!nnert!n F89@9G' *' B@'
TI!u(ert F89@<G, *' ;;'
100
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
t)' B+*ar)' , (6o1a' Bo' 4i'toriador)' 4an 1on'id)rado
/)/ora?l)' di'tinto' a'6)1to' d)l 6a'ado P?atalla'. 6ol9ti1a.
r)li*i=n. )1ono/9a. )t1"Q , lo 4an 6r)')ntado d) /an)ra'
/+, di'tinta'. 1)ntrEndo') )n lo' a1ont)1i/i)nto' o )n la'
)'tr+1t+ra'. )n lo' *rand)' 4o/?r)' o )n la *)nt) 1orri)nt).
')*0n )l 6+nto d) ;i'ta d) '+ *r+6o"
H) tit+lado )'t) 1a69t+lo KLa 4i'toria 1o/o /)/oria
1ol)1ti;aL 6orH+) 1o/6arto )'ta ;i'i=n d) la 4i'toria d) la
4i'toria" La )O6r)'i=n K/)/oria 1ol)1ti;aL. H+) ') 4a
i/6+)'to )n la 0lti/a d(1ada. r)'+lta +na 0til a?r);iat+ra
6ara r)'+/ir )l 1o/6l)Do 6ro1)'o d) ')l)11i=n )
int)r6r)ta1i=n )n +na G=r/+la 'i/6l) , 6on) d) r)li);) )l
6aral)li'/o )ntr) la' Gor/a' )n H+) )l 6a'ado ') r)*i'tra ,
') r)1+)rda
&
" Por otra 6art). 6lant)a 6ro?l)/a' H+) 4a, H+)
a?ordar d)'d) )l 6rin1i6io" La' analo*9a' )ntr) )l 6)n'a/i)n>
to indi;id+al , )l d)l *r+6o 'on tan )l+'i;a' 1o/o
Ga'1inant)'" S )/6l)a/o' )O6r)'ion)' 1o/o K/)/oria
1ol)1ti;aL no' arri)'*a/o' a r)iM1ar 1on1)6to'" Por otra
6art). 'i la' r)14aza/o'. 1orr)/o' )l 6)li*ro d) no to/ar )n
1+)nta la' diG)r)nt)' Gor/a' )n H+) la' id)a' d) lo'
indi;id+o' '+Gr)n la inV+)n1ia d) lo' *r+6o' a lo' H+)
6)rt)n)1)n"
El r)lati;i'/o 4i't=ri1o i/6l91ito )n )'ta )/6r)'a 6lant)a
otro ')rio 6ro?l)/a" No )' H+) 1+alH+i)r r)lato d)l 6a'ado
')a tan ?+)no PMa?l). 6o'i?l). 6)r1)6ti;o. )t1"Q 1o/o
1+alH+i)r otro" P+)d) d)/o'trar') H+) al*+no'
in;)'ti*ador)' )'tEn /)Dor inGor/ado' o 'on /E' ')n'ato'
H+) otro'" La 1+)'ti=n )' H+) todo' t)n)/o' a11)'o al
6a'ado P, al 6r)')nt)Q 0ni1a/)nt) a tra;(' d) la' 1at)*or9a'
, )'H+)/a' Ro. 1o/o dir9a D+rN4)i/. la' Kr)6r)')nta1ion)'
1ol)1ti;a'LR d) n+)'tra 6ro6ia 1+lt+ta Ptratar)/o' )'ta
1+)'ti=n )n )l 1a6" $$Q"
A lo' 4i'toriador)' l)' ata:). o d)?)r9a ata:)rl)'. la
/)/oria d)'d) do' 6)r'6)1ti;a' diG)r)nt)'" En 6ri/)r l+*ar.
ti)n)n H+) )'t+diarla 1o/o G+)nt) 4i't=ri1a 6ata ll)*ar a +na
1r9ti1a d) la Ma>?ilidad d)l r)1+)rdo )n la l9n)a d) la 1r9ti1a
103
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tradi1ional d) lo'
TC!nnert!n F89@9GA Fentress + Wi%:&a/ F899<G'
109
KKKKKKKKKKKKK L A HISTORIA COMO MEMORIA COL ECTIVA
KKKKKKKKKKK
do1+/)nto' 4i't=ri1o'" E'ta )/6r)'a ') ini1i= )n lo' a:o'
')')nta. 1+ando lo' 4i'toriador)' d)l 'i*lo CC ') di)ron
1+)nta d) la i/6ortan1ia d) la K4i'toria oralL
<
" P)ro in1l+'o
lo' 4i'toriador)' H+) )'t+dian 6)riodo' ant)rior)' ti)n)n al*o
H+) a6r)nd)r d)l /o;i/i)nto d) la 4i'toria oral. 6+)' d)?)n
t)n)r )n 1+)nta lo' t)'ti/onio' , tradi1ion)' oral)'
6r)')nt)' )n /+14o' r)*i'tro' )'1rito'
7
"
En ')*+ndo l+*ar. la /)/oria ata:) a lo' 4i'toriador)'
1o/o G)n=/)no 4i't=ri1o Rlo H+) 6odr9a d)no/inar') la
4i'totia 'o1ial d)l r)1+)rdo" Dado H+) la /)/oria 1ol)1ti;a.
1o/o la indi;id+al. )' ')l)1ti;a. )' n)1)'ario id)ntiM1ar lo'
6rin1i6io' d) ')l)11i=n , o?')r;ar 1=/o ;ar9an )n 1ada 'itio o
)n 1ada *r+6o. , 1=/o 1a/?ian )n )l ti)/6o" La /)/oria )'
/al)a?l) , d)?)/o' )nt)nd)r 1=/o ') /od)la , 6or H+i(n.
a'9 1o/o lo' l9/it)' d) '+ /al)a?ilidad"
Por al*+na raz=n. )'to' t)/a' no 4an atra9do la at)n1i=n
d) lo' 4i'toriador)' 4a'ta Mnal)' d) lo' a:o' ')t)nta" D)'d)
)nton1)' ') 4an /+lti6li1ado lo' li?ro'. art91+lo' ,
1onG)r)n1ia' 'o?r) )lla'. 1o/o la o?ra d) ;ario' ;ol0/)n)'
'o?r) lo' KE/?ito' d) la /)/oriaL )ditada 6or Pi)rr) Nora.
H+) d)'arrolla la' id)a' d) Hal?Ua14' )n la r)la1i=n )ntr) la
/)/oria , '+ /ar1o )'6a1ial. , 6r)')nta +na ;i'i=n d) la
4i'toria Gran1)'a d)'d) )'ta 6)r'6)1ti;a
-
"
La 4i'toria 'o1ial d) la /)/oria int)nta r)'6ond)r a tr)'
*rand)' 6r)*+nta'A I1+El)' 'on la' Gor/a' d) tran'/i'i=n d)
lo' r)1+)rdo' 60?li1o' , 1=/o 4an 1a/?iado )n )l ti)/6oY
IC+El)' 'on lo' +'o' d) )'o' r)1+)rdo'. d)l 6a'ado. , 1=/o
4an 1a/?iadoY Y. a la in;)r'a. I1+El)' 'on lo' +'o' d)l
ol;idoY AH+9 '=lo )Oa/inar)/o' )'ta' 1+)'tion)' a/6lia'
d)'d) )l 6+nto d) ;i'ta r)lati;a/)nt) li/itado d) +n
4i'toriador d) la E+ro6a /od)rna"
TT&!/*s!n F89;@G'
XDa$is F89@;G'
^C!ra F89@D2899<GA $ase Le I!b F89@@GA Hutt!n F899BG,
es*e%ial/ente **' 82<EA Sa/uel F899DG'
105
LA HISTORIA COMO MEMORIA COLECTIVA
>a transmisiGn (e la memoria colectia
Lo' r)1+)rdo' ') ;)n aG)1tado' 6or la or*aniza1i=n 'o1ial d)
la tran'/i'i=n , 6or lo' /)dio' )/6l)ado' 6ara la /i'/a"
Con'id)r)/o' 6or +n /o/)nto 1in1o d) )'o' /)dio' )ntr)
la )nor/) ;ari)dad )Oi't)nt)A
12. La' tradi1ion)' oral)'. analizada' d)'d) +na
6)r'6)1ti;a 4i't=ri1a )n +n Ga/o'o )'t+dio d) Ban an'ina"
La' tran'Gor/a1ion)' d) )'t) )'t+dio )ntr) '+ 6+?li1a1i=n
ori*inal )n Gran1(' )n $#<$ , la ;)r'i=n in*l)'a. /+,
r);i'ada. d) $#-& 1on'tit+,)n 0til)' indi1ador)' d) lo'
1a/?io' H+) ') 4an 6rod+1ido )n la di'1i6lina d) la 4i'toria
d+rant) la 0lti/a *)n)ra1i=n. )'6)1ial/)nt). 1=/o 4a
di'/in+ido la )'6)tanza d) ll)*ar a )'ta?l)1)r K4)14o'L
o?D)ti;o' , )l 1r)1i)nt) int)r(' 6or lo' a'6)1to' 'i/?=li1o'
d) la narra1i=n
#
"
13. El E/?ito tradi1ional d)l 4i'toriador. lo' r)1+)rdo' ,
otro' Kr)*i'tro'L )'1rito'" Por '+6+)'to. d)?)/o'
r)1ordarno' H+) di14o' r)*i'tro' no 'on 1on1r)1ion)'
ino1)nt)' d) r)1+)rdo'. 'ino /E' ?i)n int)nto' d) 6)r'+adir.
d) /old)ar la /)/oria d) lo' d)/E'" Ta/?i(n d)?)/o'
t)n)r 6r)')nt) al*o H+) lo' 4i'toriador)' a ;)1)' 4an
ol;idado. la ad;)rt)n1ia d) +n 6)r1)6ti;o 1r9ti1o lit)rarioA
KC+ando l))/o' )'1rito' di1tado' 6or la /)/oria. )' GE1il
ol;idar H+) no )'ta/o' ant) la 6ro6ia /)/oria. 'ino ant) '+
tran'Gor/a1i=n /)diant) la )'1rit+raL
$3
" No o?'tant). 6odr9a
d)1ir') lo /i'/o d) la tradi1i=n oral. H+) ti)n) '+' 6ro6ia'
Gor/a' d) )'tiliza1i=n" D) a49 H+) ')a diG91il/)nt)
D+'tiM1a?l) +n n9tido 1ontra't) 1o/o )l H+) )'ta?l)1) Pi)rr)
Nora )ntr) la K/)/oriaL )'6ontEn)a d) la' 'o1i)dad)'
tradi1ional)' , la Kr)6r)')nta1i=nL 1on'1i)nt) d) la'
/od)rna'
H
"
14. La' i/E*)n)'. tanto 6int+ra' 1o/o Goto*raG9a'. d)
)'1)na' )'tEti1a' o )n /o;i/i)nto" Lo' 6ra1ti1ant)' d)l
lla/ado Kart) d) la
126
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XVatOinaF89E8G'
8=
OOenF89@G,*' 88DA $ase Fussell
F89;?G' XC!ra F89@D2899<G, $!l, 8, **'
[$ii2[iii'
127
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/)/oriaL d)'d) la Anti*[)dad 1lE'i1a 4a'ta )l
R)na1i/i)nto 6+'i)ron d) r)li);) )l ;alor d) a'o1iar lo H+)
+no H+)r9a r)1ordar 1on i/E*)n)' lla/ati;a'
n
" c'ta' )ran
i/E*)n)' irr)al)'. Ki/a*inaria'L" Sin )/?ar*o. d)'d) 4a1)
ti)/6o ') 1r)an i/E*)n)' /at)rial)' 6ara Ga1ilitar la
r)t)n1i=n y la tran'/i'i=n d) r)1+)rdo' RK/on+/)nto'
1on/)/orati;o'L 1o/o lE6ida'. )'tat+a' , /)dalla'. a'9
1o/o Kr)1+)rdo'L d) di;)r'o' ti6o'" En lo' 0lti/o' a:o'. lo'
4i'toriador)' d) lo' 'i*lo' NIN , NN )n 6arti1+lar /+)'tran +n
int)r(' 1ada ;)z /a,or 6or lo' /on+/)nto' 60?li1o'.
6r)1i'a/)nt) 6orH+) ('to' )O6r)'an , 1onM*+ran a la ;)z la
/)/oria na1ional
B
"
15. La' a11ion)' tran'/it)n r)1+)rdo' lo /i'/o H+)
tran'/it)n 4a?ilidad)'. d)l /a)'tro al a6r)ndiz. 6or )D)/6lo"
M+14a' no d)Dan 4+)lla' H+) 6+)dan )'t+diar lo'
4i'toriador)' 6o't)rior)/)n>t). 6)ro al /)no' lo' rit+al)'
'+)l)n r)*i'trar'). 1o/o lo' K1on/)/orati;o'LA
R)/)/?ran1) S+nda, )n Gran Br)ta:a. M)/orial Da, )n
E'tado' Unido'. )l $5 d) D+lio )n Fran1ia. )l $2d) D+lio )n
Irlanda d)l Nort). )l 7 d) ')6ti)/?r) )n Bra'il. )r)"
$5
" E'to'
rit+al)' r)/)/oran )l 6a'ado. 1on'tit+,)n r)1+)rdo'. 6)ro
ta/?i(n tratan d) i/6on)r d)t)r/inada' int)r6r)ta1ion)'
d)l 6a'ado. /old)ar la /)/oria ,. 6or tanto. 1on'tr+ir la
id)ntidad 'o1ial" S) trata d) r)6r)')nta1ion)' 1ol)1ti;a' )n
todo' lo' ')ntido'"
16. Una d) la' o?')r;a1ion)' /E' int)r)'ant)' d)l
)'t+dio d) Hal?Ua14' d)l /ar1o 'o1ial d) la /)/oria )'tE
r)la1ionada 1on la i/6ortan1ia d) +n H+into /)dio )n la
tran'/i'i=n d) r)1+)rdo'A )l )'6a1io
$&
" Hal?Ua14' )O6li1it=
al*o H+) 4a?9a )'tado i/6l91ito )n )l art) d)l r)1+)rdo
1lE'i1o , r)na1)nti'taA )l ;alor d) K+?i1anh la' i/E*)n)'
H+) ') d)')a r)1ordar )n i/6r)'ionant)' /ar1o' i/a>
*inario'. 1o/o 6ala1io' o t)atro' d)l r)1+)rdo" Un *r+6o d)
/i'ion)ro' 1at=li1o' )n Bra'il. lo' 'al)'iano'. al 6ar)1)r. )ra
1on'1i)nt) d)l ;9n1+lo )ntr) l+*ar)' , r)1+)rdo'" Una d) '+'
)'trat)*ia'
128
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
hXSares F89EEGA %6r' Bartlett F89B<G, %a*'
88' T Ci**erde+ F89@8GA O!u6 F89@DG'
^Warner F89?9GA A/al$i F89@DGA Larsen
F89@<G'
i
HuP!ni899BG, **' ;?2@D'
129
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6ara la 1on;)r'i=n d) lo' indio' ?ororo. 1o/o no' r)1+)rda
Cla+d) L(;i>Stra+''. G+) tra'ladar a lo' indio' d) '+' ald)a'
tradi1ional)'. )n la' H+) la' 1a'a' )'ta?an di'6+)'ta' )n
19r1+lo. a otra' )n la' H+) )'ta?an or*anizada' )n 4il)ra'"
D) )'ta Gor/a 6art9an d) ta?+la ta'a , 6r)6ara?an a lo'
indio' 6ara r)1i?ir )l /)n'aD) 1ri'tiano
$
g" Podr9a/o'
6r)*+ntarno' 'i )l 1)r1a/i)nto d) la' ti)rra' 1o/+nal)' )n
E+ro6a no t+;o )G)1to' ')/)Dant)' Pa+nH+) i/6r);i'to'Q.
allanando )l t)rr)no a la ind+'trializa1i=n. )'6)1ial/)nt) )n
S+)1ia. dond) )l d)1r)to d) $-3% G+) ')*+ido d) la
d)'tr+11i=n d) ald)a' tradi1ional)' , la di'6)r'i=n d) '+'
4a?itant)'
$7
"
No o?'tant). )n d)t)r/inada' 1ir1+n'tan1ia'. +n *r+6o
'o1ial , al*+no' d) '+' r)1+)rdo' 6+)d)n r)'i'tir la
d)'tr+11i=n d) '+ ')d)" Un )D)/6lo )Otr)/ado d) d)'arrai*o
, tran'6lant) )' )l d) lo' )'1la;o' n)*ro' ll);ado' al N+);o
M+ndo" P)') a )'t) d)'arrai*o lo' )'1la;o' ') aG)rraron a
6art) d) '+ 1+lt+ra. a al*+no' d) '+' r)1+)rdo'. , lo'
r)1on'tr+,)ron )n '+)lo a/)ri1ano" S)*0n )l 'o1i=lo*o
Gran1(' Ro*)r Ba'tid). lo' rit+al)' aGro>a/)ri1ano' d)l
can(ombl, toda;9a a/6lia/)nt) 6ra1ti1ado' )n Bra'il.
i/6li1an +na r)1on'tr+11i=n 'i/?=li1a d)l )'6a1io aGri1ano.
+na '+)rt) d) 1o/6)n'a1i=n 6'i1ol=*i1a 6or la 6(rdida d) '+
6atria" Ba'tid) )/6l)a t)'ti/onio' d) la' 6rE1ti1a' r)li*io'a'
aGro>a/)ri1ana' 6ara 1riti1ar , d)6+rar la' id)a' d)
Hal?Ua14'" La 6(rdida d) ra91)' lo1al)' G+) 1o/6)n'ada. al
/)no' )n 1i)rta /)dida. 6or +na 1on1i)n1ia aGri1ana /E'
*)n)ral
$-
.
D)'d) )l 6+nto d) ;i'ta d) la tran'/i'i=n d) r)1+)rdo'. 1ada
/)dio ti)n) '+' ;)ntaDa' , '+' lado' d(?il)'" M) *+'tar9a dar
)l /EOi/o r)li);) a +n )l)/)nto 1o/0n a ;ario' /)dio' H+)
4a 'ido analizado 6or in;)'ti*ador)' tan diG)r)nt)' 1o/o )l
6'i1=lo*o 'o1ial Fr)d)ri1N Bartl)tt. )l 4i'toriador 1+lt+ral A?,
Tar?+r*. )l 4i'toriador d)l art) Ern't Go/?ri14 , )l )'la;i'ta
Al?)rt Lord. H+) )'t+di= la 6o)'9a
130
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8E
L$i2Strauss F89??G, **' <<=2<<8'
l;
PredF89ESU'
IS
Bastide F89;=G'
131
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
oral )n Bo'nia
$#
" E't) ra'*o 1o/0n )' )l K)'H+)/aL" El
)'H+)/a ;a a'o1iado 1on la t)nd)n1ia a r)6r)')ntar R,. a
;)1)'. a r)1ordarR +n a1ont)1i/i)nto o 6)r'ona
d)t)r/inado )n t(r/ino' d) otro"
Lo' )'H+)/a' d) )'t) ti6o no 'on )O1l+'i;o' d) la'
tradi1ion)' oral)'. 1o/o 6+)d)n '+*)rir lo' 'i*+i)nt)'
)D)/6lo'" En '+ int)r)'ant) )'t+dio 2%e $reat Qar an(
"o(ern "emory, )l 1r9ti1o nort)a/)ri1ano Pa+l F+'')ll
o?')r;= lo H+) d)no/ina K)l do/inio d) la S)*+nda G+)rra
M+ndial 6or la Pri/)raL. no '=lo )n lo H+) ') r)M)r) a lo'
*)n)ral)'. H+) 'i)/6r) ') '+6on) H+) 4an l+14ado )n la
*+)rra ant)rior. 'ino a lo' 'oldado' 1orri)nt)'
23
" La Pri/)ra
G+)rra M+ndial. a '+ ;)z. ') 6)r1i?9a )n t(r/ino' d)
)'H+)/a' , F+'')ll o?')r;a la r)1+rr)n1ia d) la i/a*in)r9a
d)l 1il+rims1ro+ressMt B+n,an R)'6)1ial/)nt) )l Pantano
d)l A?ati/i)nto , )l all) d) la So/?ra d) la M+)rt)R )n
d)'1ri61ion)' d) la ;ida )n la' trin14)ra'. tanto )n lo'
r)1+)rdo' 1o/o )n la 6r)n'a
2$
" R)tro1)di)ndo +n 6o1o /E'.
B+n,an ta/?i(n +tiliz= )'H+)/a' )n '+ 6ro6ia o?ra R
in1l+ida '+ a+to?io*raG9a. $race Aboun(in+ P;(a') la 6" <$.
ant)rior/)nt)Q" Por )D)/6lo. )l r)lato d) '+ 1on;)r'i=n )'tE
1lara/)nt) /od)lado. )' diG91il d)1ir 'i 1on'1i)nt) o
in1on'1i)nt)/)nt). )n la 1on;)r'i=n d) 'an Pa?lo. tal ,
1o/o ') d)'1ri?) )n lo' H)14o' d) lo' A6='tol)'
22
"
En la E+ro6a d) 6rin1i6io' d) la )ra /od)rna. /+14a'
6)r'ona' 4a?9an l)9do la Bi?lia tanta' ;)1)' H+) ') 4a?9a
1on;)rtido )n 6art) d) )lla' /i'/a' , '+' 4i'toria'
or*aniza?an '+' 6)r1)61ion)'. r)1+)rdo' ) in1l+'o '+):o'
P;(a') )l 1a6" 2Q" No ')r9a diG91il 1itar d)1)na' d) )D)/6lo'
d) )'t) 6ro1)'o" Por )D)/6lo. la 1o/+nidad 6rot)'tant)
Gran1)'a ;)9a la' *+)rra' d) r)li*i=n d)l 'i*lo NVI 1on
ant)oD)ra' ?9?li1a' 1o/o la Matanza d) lo' Ino1)nt)'" En lo'
'i*lo' NIN , NN Kr)1orda?anL H+) lo' 1at=li1o' 4a?9an
/ar1ado
132
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TBart:it F89B<G, **' <=D + ss', <99A War(ur" F89B<GA I!/(ri%&
F89E=(GA L!rd F89E=G'
B
FussellF89;?G,**'B8;+ss' 2 Fussell F89;?G, **'
8B; + ss' 2T\ndallF89BDG, **' <<+ss'
133
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
la' 1a'a' d) lo' 6rot)'tant)' 6ara la /atanza d) 'an
Bartolo/( )n $&72
0 3
6 R)tro1)di)ndo /E' a0n. Bo4ann
K)''l)r. +n 6a'tor 6rot)'tant) '+izo d) la 6ri/)ra
*)n)ra1i=n. r)lata )n '+' /)/oria' 1=/o KMart9n L+t4)r /)
)n1ontr= )n )l 1a/ino a Titt)n?)r*L" C+ando )ra
)'t+diant). (l , +n 1o/6a:)ro 6a'aron la no14) )n la
6o'ada d)l O'o N)*ro. )n B)na. dond) 1o/6arti)ron la /)'a
1on +n 4o/?r) H+) i?a ;)'tido 1o/o +n 1a?all)ro. 6)ro H+)
l)9a +n li?ro RH+) r)'+lt= ')r +n 'alt)rio 4)?r)oR , )'ta?a
d)')o'o d) 4a?lar d) t)olo*9a" KPr)*+nta/o'A S):or. I'a?r9a
d)1irno' 'i )l Dr" Martin L+t4)r )'tE )n Titt)n?)r* a4ora o
d=nd) 6+)d) )'tarY cl r)'6ondi=A S( 1on toda ')*+ridad H+)
no )'tE )n Titt)n?)r* )n )'t) /o/)nto a"""b M+14a14o' R
6r)*+nt=R 8Au 6)n'Ei' 'o?r) )') L+t4)r )n S+izaYL" Lo'
)'t+diant)' 'i*+i)ron 'in dar') 1+)nta d) 1on H+i(n )'ta?an
4a'ta H+) )l 6o'ad)ro l)' lanz= +na indir)1ta
$5
" Lo H+)
H+i)ro /o'trar aH+9 )' H+). 1on'1i)nt) o in1on'1i)nt)/)nt).
K)''l)r )'tr+1t+r= '+ 4i'toria d) a1+)rdo 1on )l 6rototi6o
?9?li1o. )n )'t) 1a'o. )l d) lo' di'196+lo' H+) )n1ontraron a
Cri'to )n E/a0'"
S)r9a 6o'i?l) ll);ar /E' allE la 1ad)na d) )D)/6lo'. 6+)'
la 6ro6ia Bi?lia )'tE ll)na d) )'H+)/a' , al*+no' d) lo'
4)14o' H+) narra )'tEn 6r)')ntado' 1o/o
r))'1)niM1a1ion)' d) otro' ant)rior)'
2&
" No o?'tant). lo'
)D)/6lo' )O6+)'to' H+izE ?a't)n 6ara '+*)rir al*+no'
ra'*o' d)l 6ro1)'o )n ;irt+d d)l 1+al )l 6a'ado r)1ordado ')
1on;i)rt) )n /ito" Ha, H+) d)'ta1ar H+) )l r)'?aladizo
t(r/ino K/itoL no ') )/6l)a aH+9 )n )l ')ntido 6o'iti;i'ta
d) K4i'toria in)Oa1taL. 'ino )n )l /E' 6o'iti;o , ri1o d)
4i'toria 1on +n 'i*niM1ado 'i/?=li1o H+) i/6li1a a
6)r'onaD)' Kd) 6ro6or1ion)' 4)roi1a'L. tanto 'i 'on 4(ro)'
1o/o /al;ado'
2F
" Tal)' 4i'toria' *)n)ral/)nt) ') 1o/6on)n
d) +na ')1+)n1ia d) a1ont)1i/i)nto' )'t)r)oti6ado'. a
;)1)' d)no/inado' Kt)/a'L
27
"
A4
>!uUrdF89;EG'
134
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XKessler F8?D=G, **' <B + ss'
]Tr!/*6F89;EG'
is
Bur:e F899EG'
<;
L!rd F89E=G'
135
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
En )'t) 6+nto ') l) 6lant)a al 4i'toriador +na 6r)*+nta
o?;iaA I6or H+( lo' /ito' ') ;in1+lan a al*+no' indi;id+o'
P;i;o' o /+)rto'Q , a otro' noY Po1o' *o?)rnant)' )+ro6)o'
') 4an 1on;)rtido )n 4(ro)' )n la /)/oria 6o6+lar. o 4an
t)nido )') 1arE1t)r d+rant) lar*o ti)/6oA EnriH+) I d)
Fran1ia. 6or )D)/6lo. F)d)ri1o )l Grand) d) Pr+'ia. S)?a'tiEn
d) Port+*al. G+ill)r/o III )n Gran Br)ta:a P)'6)1ial/)nt) )n
Irlanda d)l Nort)Q y Mat9a' Cor;in+' )n H+n*r9a. d)l H+) ')
d)19aA KMat9a' /+ri=. la D+'ti1ia 6)r)1i=L" D) n+);o ;)/o'
H+) no todo 4o/?r) o /+D)r 'a*rado ') 1on;i)rt) )n 'anto.
oM1ial o no oM1ial" IC+El )' )l Ga1tor d)t)r/inant) 1+ando a'9
o1+rr)Y
La )Oi't)n1ia d) )'H+)/a' no )O6li1a 6or H+( ') ;in1+lan
a d)t)r/inado' indi;id+o'. 6or H+( al*+na' 6)r'ona' 'on.
6or a'9 d)1irlo. /E' K/ito*(n91a'L H+) otra'" Ta/6o1o )'
+na r)'6+)'ta ad)1+ada d)'1ri?ir R1o/o *)n)ral/)nt)
4a1)n lo' 4i'toriador)' 1on t)nd)n1ia a la lit)ralidadR lo'
lo*ro' d) lo' *o?)rnant)' o 'anto'. 6or 1on'id)ra?l)' H+)
')an. 6+)' )l /ito 1on Gr)1+)n1ia l)' atri?+,) 1+alidad)'
H+) n+n1a 6o'),)ron
2S
" La tran'Gor/a1i=n d)l Gr9o , anodino
G+ill)r/o III )n )l 6o6+lar 9dolo 6rot)'tant) KKin* Bill,L
diG91il/)nt) 6+)d) )O6li1at') at)ndi)ndo '=lo a '+
6)r'onalidad"
En /i o6ini=n. )'ta /ito*(n)'i' ') )O6li1a
G+nda/)ntal/)nt) 6or la 6)r1)61i=n P1on'1i)nt) o
in1on'1i)nt)Q d) +na 1oin1id)n1ia )n al*+no' a'6)1to' )ntr)
+n indi;id+o d)t)r/inado , +n )'t)r)oti6o a1t+al d) +n
4(ro) o ;illano R*o?)rnant). 'anto. ?andido. ?r+Da. )t1" E'ta
1oin1id)n1ia 1a+ti;a la i/a*ina1i=n d) la *)nt) , )/6i)zan a
1ir1+lar 4i'toria' 'o?r) )l indi;id+o. al 6rin1i6io oral/)nt)"
En la diG+'i=n oral )ntran )n D+)*o lo' /)1ani'/o' d)
di'tor'i=n )'t+diado' 6or lo' 6'i1=lo*o' 'o1ial)'. tal)' 1o/o
la Kni;)la1i=nL , la Kint)n'iM1a1i=nL
2ih
" En +na ;)na /E'
)'6)1+lati;a 1a?r9a '+*)rir H+) )n )'o' '+):o' o
1+a'i'+):o' 1ol)1ti;o' ta/?i(n ') dan lo' 6ro1)'o' d)
1ond)n'a1i=n , d)'6la>
136
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ie
Bur:eFI9@<, 89@DG'
2XTAll*!rt+ P!st/an
F89D?G'
137
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
za/i)nto d)'1rito' 6or Fr)+d )n >a interpretaciGn (e los
sueZos6 E'to' 6ro1)'o' 1ontri?+,)n a la a'i/ila1i=n d) la
;ida d)l indi;id+o 1on1r)to a +n )'t)r)oti6o d)t)r/inado d)l
r)6)rtorio 6r)')nt) )n la /)/oria 1ol)1ti;a d) +na 1+lt+ra
dada
%3
" Ti)n) l+*ar )nton1)' lo H+) 6odr9a d)no/inar') +n
6ro1)'o K1ri'taliza1i=nL )n )l H+) 1i)rta' 4i'toria'
tradi1ional)' H+) )'tEn )n )l ait). 6or a'9 d)1irlo. ')
atri?+,)n al n+);o 4(ro)"
A'9. 4a, ?andido' P1o/o B)'') Ba/)'. 6or )D)/6loQ H+) ')
1on;i)rt)n )n Ro?in Hood' H+) ro?an a lo' ri1o' 6ara dEr')lo
a lo' 6o?r)'" Ha, *o?)rnant)' PHar=n al>Ra'4id. EnriH+) I
d) Fran1ia. EnriH+) d) In*lat)rra. )t1"Q H+) 4a?r9an ;iaDado
di'Grazado' 6or '+ r)ino 6ara 1ono1)r la 1ondi1i=n d) '+'
'+?dito'" La ;ida d) +n 'anto /od)rno 6+)d) r)1ordar')
1o/o la r)6)ti1i=n d) la ;ida d) orto ant)riorA a 'an Carlo'
Borro/)o ') l) 1on'id)ra?a +n ')*+ndo A/?ro'io , a 'anta
Ro'a d) Li/a. +na ')*+nda Catalina d) Si)na" D) /an)ra
anElo*a. ') ;)9a al )/6)rador Carlo' 1o/o +n ')*+ndo
Carlo/a*no P)n )'to a,+da?a '+ no/?r)Q. /i)ntta' H+)
G+ill)r/o III d) In*lat)rra a6ar)19a 1o/o +n ')*+ndo
G+ill)r/o )l ConH+i'tador , F)d)ri1o )l Grand) 1o/o +n
n+);o K)/6)rador F)d)ri1oL"
Por '+6+)'to. )O6li1ar )l 6ro1)'o d) 1r)a1i=n d) 4(ro)'
at)ndi)ndo 0ni1a/)nt) a lo' /)dio' d) 1o/+ni1a1i=n )'
in'+M1i)nt)" Pr)')ntarlo' d) )'ta /an)ra ')r9a +na
in*)n+idad 6ol9ti1a" Ta/?i(n )' n)1)'ario 1on'id)rar la'
G+n1ion)' o +'o' d) la /)/oria 1ol)1ti;a"
:unciones (e la memoria colectia
IC+El)' 'on la' G+n1ion)' d) la /)/oria 1ol)1ti;aY E' diG91il
a?ordar +na 6r)*+nta tan a/6lia" Un D+ri'ta 6odr9a 4a?lar d)
la i/6ortan1ia d) la 1o't+/?r) , )l 6r)1)d)nt). la
D+'tiM1a1i=n o l)*iti/a1i=n d) lo' a1to' 6r)')nt)' 1on
r)G)r)n1ia al 6a'ado. )l
138
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
%P$
Fr)+d P$-##QZ ;(a') All6ort y Po't/an P$#5&Q"
139
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l+*ar d) lo' r)1+)rdo' d) lo' t)'ti*o' )n lo' D+i1io'. )l
1on1)6to d) Kti)/6o in/)/orialLZ )n otra' 6ala?ra'. )l
ti)/6o Kd)'d) )l H+) la /)/oria d)l 4o/?r) a"""b no di'1+rr)
al 1ontrarioL. , )l 1a/?io d) a1tit+d)' 4a1ia la /)/oria
1o/o 1on')1+)n1ia d) la diG+'i=n d) la alGa?)tiza1i=n , lo'
r)*i'tro' )'1rito'" Blo14 trat= la 1o't+/?r) )n '+ art91+lo
'o?r) la mmoire collectie /)n1ionado ant)rior/)nt) ,
al*+no' /)di);ali'ta' 4an ')*+ido in;)'ti*ando )'tE
1+)'ti=n
%$
"
Lo' 1a'o' d) *o?)rnant)' 1on;)rtido' )n 4(ro)'
6o6+lar)' H+) 4)/o' )Oa/inado ta/?i(n il+'tran la'
G+n1ion)' 'o1ial)' d) la /)/oria 1ol)1ti;a" En la' 4i'toria'.
la d)'a6ari1i=n o la /+)rt) d)l 4(ro) ;a ')*+ida d)
d)'a'tr)'" Sin )/?ar*o. ') 6odr9a dar la ;+)lta a la
')1+)n1ia , ar*+/)ntar H+) +n *o?)rnant) 1+,o r)inado ;a
')*+ido d) d)'a'tr)'. d)'d) +na in;a'i=n )OtranD)ra a +na
G+)rt) '+?ida d) i/6+)'to'. ri)n) /+14a' 6o'i?ilidad)' d)
1on>;i)rrir') )n 4(ro). 6+)' la *)nt) r)1ordarE 1on no'tal*ia
lo' d9a' d) '+ /andato"
Pot )D)/6lo. la in;a'i=n oto/ana d) H+n*r9a )n $&2<. +na
*)n)ra1i=n d)'6+(' d) la /+)rt) d) Mat9a'. , )l do/inio
)'6a:ol d) Port+*al. 6o1o d)'6+(' d) la /+)rt) d)
S)?a'tiEn. Ga;or)1i)ron la Ga/a 6o't+/a d) )'o' do' r),)'"
D) la /i'/a /an)ra. EnriH+) I d) Fran1ia /+, ?i)n 6+do
4a?)r 6ar)1ido +n 4(ro) a lo' Gran1)')' no '=lo 6orH+) '+
r)inado 'i*+i= a la' *+)rra' d) r)li*i=n. 'ino ta/?i(n 6orH+)
)l d) '+ 4iDo , '+1)'or. L+i' CIII. )'t+;o /ar1ado 6or +na
i/6ortant) tri?+ta1i=n" Uno d) lo' 6rin1i6al)' r)1+r'o' d) lo'
r)?)ld)'. al /)no' )n la' 'o1i)dad)' tradi1ional)'. )' a6)lar
a )'ta 1la') d) r)1+)rdo'" A'9. lo' r)?)ld)' )'6a:ol)' d)l
d)1)nio d) $&23. lo' 1o/+n)ro'. );o1a?an la /)/oria d)l
diG+nto F)rnando. /i)ntra' H+) lo' nor/ando' H+) ')
'+?l);aron 1ontra L+i' CIII )n $<%# )O6r)'aron )l d)')o d)
;ol;)r a la K(6o1a doradaL d) L+i' CII. d) H+i)n ') d)19a H+)
llora?a 1+ando t)n9a H+) i/6on)r tri?+to'
%i
"
140
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
M
Iune F89;E289;;GA Clan%&+ F89;9GA Wi%eia/ F89@?G'
T
>
F!Hsil F89;=G, **' 8@@249DA$aseFe/Fess+W\%:&arnF89<<G,*' 8=9'
141
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Otra Gor/a d) a6roOi/ar') a la' G+n1ion)' d) la /)/oria
1ol)1ti;a )' 6r)*+ntar') 6or H+( al*+na' 1+lt+ra' 6ar)1)n
/a' 6ro6)n'a' a r)1ordar )l 6a'ado H+) otra'" E' +n l+*ar
1o/0n 1ontra'tar )l int)r(' 14ino 6or '+ 6a'ado 1on la
tradi1ional indiG)r)n1ia india 4a1ia '+,o" En E+ro6a ra/?i(n
') a6r)1ian 1ontra't)' 'i/ilar)'" P)') a '+ r);)r)n1ia 6or la
tradi1i=n , a la i/6ortan1ia H+) otor*an a Kla 4)r)n1ia
na1ionalL. la /)/oria 1ol)1ti;a d) lo' in*l)')' )'
r)lati;a/)nt) 1orta" Lo /i'/o ') 4a di14o d) lo' nor>
t)a/)ri1ano' R)'6)1ial/)nt). 6or +n 6)n)trant)
o?')r;ador Gran1('. Al)Oi' d) To1H+);ill)
%%
"
Lo' irland)')' , lo' 6ola1o'. d) otra 6art). ti)n)n
/)/oria' 1ol)1ti;a' r)lati;a/)nt) lar*a'" En Irlanda d)l
Nort) a0n ') 6+)d)n ;)r )n la' 6ar)d)' di?+Do' d) G+ill)r/o
III a 1a?allo 1on la in'1ri61i=n KR)1+)rda $<#3L
%5
" En )l '+r
d) Irlanda la *)nt) a0n ') 'i)nt) tan a*ra;iada 6or lo H+)
4i1i)ron lo' in*l)')' )n '+ 6a9' )n (6o1a d) Cro/U)ll 1o/o
'i 4+?i)ra 'ido a,)r
%&
" En 6ala?ra' d)l o?i'6o
nort)a/)ri1ano F+lton S4))nA KLo' ?ritEni1o' n+n1a lo
r)1+)rdanZ lo' irland)')' n+n1a lo ol;idanL
%<
" En Polonia. la
6)l91+la Ceni/as P$#<&Q d) Andr)D TaDda. +na ada6ta1i=n d)
+na no;)la 1lE'i1a d) $#35 'o?r) la L)*i=n Pola1a )n )l
)D(r1ito d) Na6ol)=n. 6ro;o1= +na 1ontro;)r'ia na1ional
'o?r) lo H+) TaDda 6r)')nta?a 1o/o )l G=til 4)ro9'/o d) la
L)*i=n
%7
. Por )l 1ontrario. )n In*lat)rra. )n la /i'/a (6o1a.
>a car+a (e la caballer=a li+era P$#<-Q d) Ton, Ri14ard'on ')
1on'id)ra?a 6o1o /E' H+) +na 6)l91+la 1o't+/?ri'ta" Lo'
in*l)')' 6r)M)r)n ol;idar" Adol)1)n Ro H+izE di'Gr+tanR d)
lo H+) ') 4a d)no/inado Ka/n)'ia )'tr+1t+ralL
%S
" Co/o
('t) )' )l o6+)'to 1o/6l)/)ntario d)l 1on1)6to K/)/oria
1ol)1ti;aL. )n ad)lant) la d)no/inar( Ka/n)'ia 1ol)1ti;aL"
BB
S%&uds!n F899<G, *' E='
BD

Vase Larsen F89@<G, *' <@='
XMa%d!na"& F89@BG, %a*' 8'
M
Citad! en Le$ins!n F89;<G, *' 8<9A $ase Bu%:le+ F89@9G'
142
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
,;
MH%&aGe:F89;BG,%a*' U'
V
t
Barnesi89D;G, *' ?<A $;att + I!!d+ F89E<289EBG'
143
KKK KKKKKKKKKKKKLA HISTORIA COMO MEMO RIA COLECTIVAKKKKKKKKKK
IPor H+( 4a, +n 1ontra't) tan /ar1ado )n la a1tit+d 4a1ia
)l 6a'ado )n la' diG)r)nt)' 1+lt+ra'Y Con Gr)1+)n1ia ') di1)
H+) la 4i'toria la )'1ri?)n lo' ;)n1)dor)'" Ta/?i(n 6odr9a
d)1ir') H+) la ol;idan lo' ;)n1)dor)'" Ello' 6+)d)n
6)r/itir') ol;idar. /i)ntra' H+) lo' d)rrotado' no 6+)d)n
ol;idar lo H+) o1+rri= , )'tEn 1ond)nado' a 1a;ilar 'o?r)
)llo. a r);i;irlo , a 6)n'ar )n lo diG)r)nt) H+) 4a?r9a 6odido
')r" A'i/i'/o. )'t) G)n=/)no 6odr9a )O6li1ar') )n t(r/ino'
d) '+' ra91)' 1+lt+ral)'" C+ando ('ta' ') 6o'))n. +no 6+)d)
6)r/itir') darla' 6or '+6+)'ta'. 6)ro 1+ando ') 6i)rd)n. ')
'i)nt) la n)1)'idad d) ?+'1arla'" Lo' irland)')' , lo' 6ola1o'
4an 'ido d)'arrai*ado'Z '+' 6a9')'. di;idido'" No )' )Otra:o
H+) l)' o?')'ion) '+ 6a'ado" Con )llo. 4)/o' ;+)lto al t)/a
Ga;orito d) Hal?Ua14'. la r)la1i=n )ntr) l+*ar , /)/oria"
Lo' irland)')' , lo' 6ola1o' oGr)1)n )D)/6lo'
6arti1+lar/)nt) 1laro' d)l +'o d)l 6a'ado. d) la /)/oria
1ol)1ti;a , d)l /ito 6ara d)Mnir la id)ntidad" El Mn d)
r)1ordar $<#3 Pd)'d) +na 6)r'6)1ti;a d)t)r/inadaQ o d)
r)/)/orar )l $2 d) D+lio. o d) ;olar la 1ol+/na a N)l'on )n
D+?l9n R1o/o 4izo )l IRA )n $#<< o r)1on'tr+ir )l ;i)Do
1)ntro d) at'o;ia. d)'6+(' d) H+) lo' al)/an)' lo ;olaran
R1o/o 4an 4)14o lo' 6ola1o' d)'6+(' d) $#5&R
')*+ra/)nt) )' d)1ir H+i(n)' 'o/o' , di'tin*+irno' d)
K)llo'L" Podr9an /)n1ionar') /+14o' )D)/6lo' d) )'t) ti6o"
En )l 1a'o d) E+ro6a. 'on 6arti1+lar/)nt) a?+ndant)' )n )l
'i*lo NIN'
La' 0lti/a' d(1ada' d)l 'i*lo NIN 4an 'ido d)no/inada'
6ro;o>1adora/)nt) 6or Eri1 Ho?'?aU/ la )ra d) Kla
in;)n1i=n d) la tradi1i=nL
i#
" En )G)1to. G+) +na (6o1a d)
?0'H+)da d) tradi1ion)' na1ional)' )n la H+) ')
1on'tr+,)ron /on+/)nto' na1ional)' , ') 1r)aron rit+al)'
na1ional)' P1o/o )l D9a d) la Ba'tillaQ. , la 4i'toria na1ional
o1+6= )n la' )'1+)la' )+ro6)a' +n l+*ar /E' i/6ortant) H+)
)l H+) 4a?9an t)nido 4a'ta )nton1)' o H+) )l H+) 4an t)nido
d)'6+('" El o?D)ti;o )ra )')n1ial/)nt) D+'tiM1ar o Kl)*iti>
/anQ la )Oi't)n1ia d) la na1i=n>E'tado. lo /i'/o )n )l 1a'o
144
KKK KKKKKKKKKKKKLA HISTORIA COMO MEMO RIA COLECTIVAKKKKKKKKKK
d) n+);a' na1ion)' 1o/o Italia o Al)/ania H+) )n )l d) /E'
anti*+a'
VU H!(s(aO/ + Ran"er F89@BG'
145
LA HISTORIA COMO MEMORIA COLECTIVA
1o/o Fran1ia. dond) a0n )ra n)1)'ario 1r)ar +na l)altad
na1ional , lo' 1a/6)'ino' d)?9an ')r 1on;)rtido' )n
Gran1)')'
53
"
La 6ro6ia 'o1iolo*9a d) c/il) D+rN4)i/. 1on '+ (nGa'i' )n
la 1o/+nidad. )l 1on')n'o y la 1o4)'i=n. ll);a la i/6ronta d)
)'t) 6)riodo" No ')r9a 6r+d)nt) ')*+ir d)/a'iado d) 1)r1a a
D+rN4)i/ , a '+ di'196+lo Hal?Ua14' )n )'ta 1+)'ti=n ,
1on'id)rar la G+n1i=n 'o1ial d) la /)/oria 1ol)1ti;a 1o/o 'i
no )Oi'ti)ran )l 1onVi1to , la di')n'i=n" Ya 4)/o'
/)n1ionado ;aria' ;)1)' a Irlanda d)l Nort). H+) oGr)1) +n
)D)/6lo 1lE'i1o. a+nH+) di'ta /+14o d) ')r )l 0ni1o. tanto
d) /)/oria' d) 1onVi1to' 1o/o d) 1onVi1to' d) /)/oria'"
El 'itio d) Londond)rr, PD)rr,Q )n )l 'i*lo O;ii , la ?atalla d)l
Bo,n) 'on r)/)/orado' 1ada a:o 6or lo' 6rot)'tant)'. H+)
') id)ntiM1an 1on lo' ;)n1)dor)' , a6li1an 1on'i*na' d)l
6a'ado PKNo no' r)ndir)/o'L. 6or )D)/6loQ a
a1ont)1i/i)nto' a1t+al)'Wg
$
" En )l '+r d) Irlanda. )l r)1+)rdo
d)l l);anta/i)nto d) $7#- 1ontra lo' ?ritEni1o' 'i*+)
)'tando /+, 6r)')nt)" En Fran1ia 6odr9a ?+'1ar') +n
)H+i;al)nt) )n la zona o11id)ntal. )'6)1ial/)nt) )n AnDo+.
dond) )l r)1+)rdo d) la and(). la '+?l);a1i=n 1a/6)'ina
d) la d(1ada d) $7#3. 'i*+) ;i;a , )' o?D)to d) 1ontro;)r'ia.
4a'ta )l 6+nto d) H+) +n 4i'toriador 4a d)'1rito
r)1i)nt)/)nt) la 'it+a1i=n 1o/o K*+)rra d) la /)/oriaL
52
"
Dada la /+lti6li1idad d) id)ntidad)' 'o1ial)' , la
1o)Oi't)n1ia d) /)/oria' o6+)'ta' , alt)rnati;a'
PGa/iliar)'. lo1al)'. d) 1la'). na1ional)'. )t1"Q. 1on;i)n)
6)n'ar )n t(r/ino' 6l+ral)' 'o?r) lo' +'o' d) la /)/oria
6or di'tinto' *r+6o' 'o1ial)'. H+) /+, ?i)n 6+)d)n t)n)t
di'tinta' ;i'ion)' d) lo H+) )' 'i*niM1ati;o o Kdi*no d)
r)1ordar')L
5%
" El 1r9ti1o nort)a/)ri1ano Stanl), Fi'4 4a a1+>
:ado la )O6r)'i=n K1o/+nidad)' int)r6r)tati;a'L 6ara
analizar lo' 1onVi1to' 'o?r) la int)r6r)ta1i=n d) lo' t)Oto'"
D) Gor/a 'i/ilar. 6odr9a ')r 0til di'tin*+ir di'tinta'
K1o/+nidad)' d) /)/oriaL )n
19!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
]We(er F89;EG, es*e%ial/ente **' BBE y
ss' VT Larsen F89@<GA Bell F89@EGA Bu%::+
F89@9G'
D<
Martin F89@;G, %a*' 9'
D,
Wi%:&a/ F89@?GA $ase Fentress y Wi%:&a/ F899<G, **' @;28DB'
19)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)l ')no d) +na 'o1i)dad dada" E' i/6ortant) 6r)*+ntar')A
IH+i(n H+i)r) H+) al*+i)n r)1+)rd) H+( , 6or H+(Y IA H+i(n
6)rt)n)1) la ;)r'i=n d)l 6a'ado H+) ') r)*i'tra , 6r)')r;aY
La' di'6+ta' )ntt) 4i'toriador)' H+) 6r)')ntan r)lato'
o6+)'to' d)l 6a'ado a ;)1)' r)V)Dan 1onVi1to' 'o1ial)' /E'
a/6lio' , 6roG+ndo'" Un )D)/6lo o?;io )' )l a1t+al d)?at)
'o?r) la i/6ortan1ia d) la 4i'toria d)'d) a?aDo. d)?at) H+)
1o/o /9ni/o ') r)/onta a Al)N'and)r P+'4Nin. 4i'toriador
ad)/E' d) 6o)ta. H+) )n +na o1a'i=n diDo al zar H+) H+)r9a
)'1ri?ir 'o?r) )l l9d)r 1a/6)'ino P+*a14o;" La r)'6+)'ta d)l
zar G+) ?r+tal/)nt) 'i/6l)A KE') 4o/?r) no ti)n) 4i'toriaL"
La /)/oria oM1ial , la no oM1ial d)l 6a'ado 6+)d)n diG)rir
/ar1ada/)nt) , la ')*+nda. H+) 4a 'ido r)lati;a/)nt) 6o1o
)'t+diada. )n o1a'ion)' r)6r)')nta +na G+)rza 4i't=ri1a 6or
d)r)14o 6ro6ioA la KAnti*+a l),L d) la G+)rra d) lo'
Ca/6)'ino' al)/ana d) $&2&. )l KY+*o nor/andoL d) la
R);ol+1i=n in*l)'a. )t1" Sin in;o1ar /)/oria' 1ol)1ti;a' d)
)'t) ti6o ')r9a diG91il )O6li1ar la *)o*raG9a d) la 1ont)'ta1i=n
, la 6rot)'ta. )l 4)14o d) H+) al*+na' ald)a' d) Cala?ria.
6or )D)/6lo. to/an 6art) )n d)t)r/inado' /o;i/i)nto' d)
6rot)'ta 'i*lo tra' 'i*lo. /i)ntra' H+) '+' ;)1ina' no"
La d)'tr+11i=n 'i't)/Eti1a d) do1+/)nto'. H+) )' +n
ra'*o 1o/0n d) la' r);+)lta' Rr)1ord)/o' la d) lo'
1a/6)'ino' in*l)')' )n $%-$. lo' 1a/6)'ino' al)/an)' )n
$&2&. lo' 1a/6)'ino' Gran1)')' )n $7-#. )t1"R. 6+)d)
int)r6r)tar') 1o/o )O6r)'i=n d)l 1on;)n1i/i)nto d) H+) lo'
r)*i'tro' 4a?9an Gal'iM1ado la 'it+a1i=n. d) H+) Ga;or)19an a
la 1la') do/inant). /i)ntta' H+) )l 6+)?lo r)1orda?a lo H+)
4a?9a o1+rrido r)al/)nt)" Lo' a1to' d) d)'tr+11i=n
introd+1)n )l 0lti/o t)/a d) )'t) 1a69t+lo. la' G+n1ion)' d)l
ol;ido o a/n)'ia 1ol)1ti;a"
:unciones (e la amnesia colectia
Con Gr)1+)n1ia )' r);)lador a6roOi/ar') a lo' 6ro?l)/a'
19,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d)'d) atrE'. darl)' la ;+)lta. 6or a'9 d)1irlo" Para
1o/6r)nd)r )l G+n1io
199
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
na/i)nto d) la /)/oria 1ol)1ti;a H+izE 1on;)n*a in;)'ti*ar
la or*aniza1i=n 'o1ial d)l ol;ido. la' nor/a' d) )O1l+'i=n.
'+6r)'i=n o r)6r)'i=n. , la 1+)'ti=n d) H+i(n H+i)r) H+)
al*+i)n ol;id) H+( y 6or H+(" En '+/a. la a/n)'ia 1ol)1ti;a"
A/n)'ia )'tE r)la1ionada 1on Ka/ni't9aL. 1on lo H+) 'ol9a
d)no/inar') Ka1to' d) ol;idoL. la '+6r)'i=n oM1ial d)
r)1+)rdo' d) 1onVi1to' )n ?)n)M1io d) la 1o4)'i=n 'o1ial"
La 1)n'+ra oM1ial d)l 6a'ado )' d) 'o?ra 1ono1ida ,
a6)na' )' n)1)'ario /)n1ionar la' '+1)'i;a' r);i'ion)' d) la
En1i1lo6)dia So;i(ti1a. 1on , 'in la )ntrada d) Trot'N,"
M+14o' r)*9/)n)' r);ol+1ionario' , 1ontrarr);ol+1ionario'
'i/?olizan '+ r+6t+ra 1on )l 6a'ado 1a/?iando lo' no/?r)'
d) la' 1all)'. )'6)1ial/)nt) 1+ando ') r)M)r)n a G)14a' d)
a1ont)1i/i)nto' 'i*niM1ati;o'" C+ando ;i'it( B+l*aria a
/)diado' d) Lo' ')')nta. la 0ni1a *+9a H+) ll);a?a )ra +na
$ui(e Lleu d) $#%-" A 6)'ar d) lo' 0til)' 6lano' H+)
1ont)n9a. a ;)1)' /) 6)rd9. 6or lo H+) t)n9a H+) 6r)*+ntar
1=/o ir a la 1all) d)l $2 d) No;i)/?r). o la H+) G+)ra" Nadi)
6ar)19a 'or6r)ndido. nadi) 'onr)9a. 'i/6l)/)nt) /)
indi1a?an 1=/o ir. 6)ro. al ll)*ar. la 1all) d)l $2 d)
No;i)/?r) r)'+lta?a ')r la 1all) d)l $ d) Ma,o. )t1" En otra'
6ala?ra'. 4a?9a )'tadog6r)>*+ntando 6or no/?r)' a'o1iado'
1on )l r(*i/)n Ga'1i'ta 'in 'a?)rlo" E't) in1id)nt) 6+)d)
1on'id)rar') +n r)1ordatorio d) la G+)rza d) lo' r)1+)rdo' no
oM1ial)' , la diM1+ltad d) ?orrarlo'. in1l+'o ?aDo lo' lla/ado'
r)*9/)n)' Ktotalitario'L d) n+)'tro' d9a'"
En 1+alH+i)r 1a'o. lo H+) 6odr9a d)no/inar') K)l
'9ndro/) d) la En1i1lo6)dia So;i(ti1aL no G+) +na in;)n1i=n
d)l Partido Co/+ni'ta d) la Uni=n So;i(ti1a" En la E+ro6a d)
1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna lo' a1ont)1i/i)nto' ta/?i(n
6od9an 1on;)rtir') )n no>a1ont)1i/i)nto'. oM1ial/)nt) al
/)no'" L+i' CI , '+' 1on')D)ro' )'ta?an /+, 6t)o1+6ado'
6or lo H+) 6odr9a d)no/inar') '+ Ki/a*)n 60?li1aL" Para
1on/)/orar lo' 6rin1i6al)' a1ont)1i/i)nto' d) '+ r)inado
') *ra?aron /)dalla'. )ntr) la' H+) ') 1onta?a +na 'o?r) la
d)'tr+11i=n d) H)id)l?)r* )n $<#%. 1on la in'1ri61i=n
150
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
HEIDELBERI A DELETA' No o?'tant). 1+ando ')
151
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
r)+ni)ron la' /)dalla' 6ara Gor/ar +na K4i'toria /)tEli1aL
d)l r)ino. ('ta d)'a6ar)1i= d)l 1atElo*o" Al 6ar)1)r. L+i'
4a?9a ll)*ado a la 1on1l+'i=n d) H+) la d)'tr+11i=n d)
H)id)l?)r* no /)Dora?a '+ r)6+ta1i=n ni a+/)nta?a '+
*loria. 6or lo H+) )l a1ont)1i/i)nto G+) '+6ri/ido
oM1ial/)nt). ?orrado d)l li?ro d) la /)/oria
55
"
La 1)n'+ra oM1ial d) r)1+)rdo' /ol)'to' R)l Kol;ido
ot*ani>zadoL. 1o/o ') 4a d)no/inadoR )' ?i)n 1ono1ida
5&
"
Lo H+) '9 )' n)1)'ario in;)'ti*ar )' la '+6r)'i=n o r)6r)'i=n
no oM1ial )n la Al)/ania 6o'tnazi. la Fran1ia 6o't)rior a
i14,. la E'6a:a d) Fran1o. )t1"
5<
" E'to 6lant)a +na ;)z /E'
la 6ro?l)/Eti1a 1+)'ti=n d) la analo*9a )ntr) la /)/oria
1ol)1ti;a , la indi;id+al" Por '+6+)'to. la Ga/o'a /)tEGora d)
Fr)+d d)l K1)n'orL H+) ll);a d)ntro 1ada indi;id+o 6ro1)d)
d) la 1)n'+ra oM1ial d)l I/6)rio a+'tro>40n*aro" D) Gor/a
'i/ilar. +n 6'i1=lo*o 'o1ial. P)t)r B)r*)r. 4a '+*)rido H+)
todo' r))'1ri?i/o' 1on'tant)/)nt) n+)'tra ?io*raG9a a la
/an)ra d) la En1i1lo6)dia So;i(ti1a
57
" P)ro )ntr) )'to' do'
1)n'or)'. )l 60?li1o , )l 6ri;ado. 4a, )'6a1io 6ara +n
t)r1)ro. 1ol)1ti;o , no oM1ial" IP+)d)n lo' *r+6o'. 1o/o lo'
indi;id+o'. '+6ri/ir lo H+) no 1on;i)n) r)1ordarY Y. 'i )' a'9.
I1=/o lo 4a1)nY
5-
"
Con'id)r)/o' la 'i*+i)nt) 4i'toria. r)*i'trada 6or )l
antro6=lo*o Ba1N Good," S) d)19a H+) la' di;i'ion)'
t)rritorial)' d) GonDa. )n )l nort) d) G4ana. o?)d)19an a la
d)1i'i=n d)l G+ndador. BaN6a. H+) 4a?9a di;idido )l r)ino
)ntr) '+' 4iDo'"
C+ando lo' d)tall)' d) )'ta 4i'toria ') r)*i'traron 6or
6ri/)ra ;)z a 6rin1i6io' d)l 'i*lo NN, )n la (6o1a )n H+)
lo' ?titEni1o' )'ta?an )Ot)ndi)ndo '+ 1ontrol )n )'a
zona. ') d)19a H+) BaN6a 4a?9a t)nido
O
Bur:eF899<G,**' 88=2
888'
150
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8t
C!nnert!nU9@9G,*' 8D,
VR!uss!F89@;G'
V Vase Eri:s!n F89E@G, es*e%ial /enee
**' ;8= + ss'
a
Rei:Fj9<=G'
153
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'i)t) 4iDo'. d) a1+)rdo 1on )l n0/)ro d) di;i'ion)' a"""b
P)ro 1on la ll)*ada ?ritEni1a d)'a6ar)1i)ron do' d) la'
'i)t) di;i'ion)' a"""b ')')nta a:o' d)'6+('. 1+ando lo'
/ito' d)l E'tado ') t)*i'traron d) n+);o. BaN6a '=lo 4a?9a
t)nido 1in1o 4iDo'
5#
"
E't) )' +n 1a'o 1lE'i1o d) la Gor/a )n H+) )l 6a'ado ')
+tiliza 6ara l)*iti/ar )l 6r)')nt). d)l /ito 1o/o K1artaL d)
la' in'tit+1ion)' H+) d)'1ri?i= )l antro6=lo*o Bron9'laU
MalinoU'N9 Pto/ando )l t(r/ino d) lo' /)di);ali'ta'Q"
Yo no aMr/ar9a H+) )'ta ada6ta1i=n d)l 6a'ado al
6r)')nt) '=lo ') )n1+)ntra )n la' 'o1i)dad)' E*raGa'" D)
4)14o. 1on Gr)1+)n1ia 4a, i/6ortant)' di'1r)6an1ia' )nr9) la
i/a*)n d)l 6a'ado 1o/6artida 6or lo' /i)/?ro' d) +n
*r+6o 'o1ial 1on1r)to , lo' r)*i'tro' H+) 'o?r);i;)n d)l
6a'ado" Un /ito r)1+rr)nt) PH+) )n1ontra/o' d) /+14a'
Gor/a' )n n+)'tra 6ro6ia 'o1i)dadQ )' )l d) lo' K6adr)'
G+ndador)'LZ la 4i'toria d) L+t)ro 1o/o G+ndador d) la
I*l)'ia 6rot)'tant). d) c/il) D+rN4)i/ Po MaO T)?)rQ 1o/o
G+ndador d) la 'o1iolo*9a. )t1" En t(r/ino' *)n)ral)'. lo H+)
o1+rr) )n )l 1a'o d) )'o' /ito' )' H+) ') )lid)n la'
diG)r)n1ia' )ntr) )l 6a'ado , )l 6r)')nt). , la'
1on')1+)n1ia' no int)n1ional)' ') 1on;i)rt)n )n o?D)ti;o'
1on'1i)nt)'. 1o/o 'i )l 6rin1i6al 6ro6='ito d) )'to' 4(ro)'
d)l 6a'ado 4+?i)ra 'ido 6rod+1ir )l 6r)')nt) Rn+)'tro
6r)')nt)"
La )'1rit+ra , la i/6r)nta no 'on lo '+M1i)nt)/)nt)
6od)ro'a' 1o/o 6ara d)t)n)r la diG+'i=n d) tal)' /ito'" No
o?'tant). lo H+) '9 6+)d)n 4a1)r )' 6r)')r;ar lo' r)*i'tro'
d)l 6a'ado H+) ')an in1on*r+)nt)' 1on lo' /ito'. H+) lo'
d)?ilit)n Rr)*i'tro' d) +n 6a'ado H+) ') 4a ;+)lto /ol)'to
, )/?arazo'o. +n 6a'ado H+). 6or al*+na raz=n. H+izE no ')
d)')) r)1ordar. a+nH+) 6odr9a ')r /)Dor 4a1)rlo" Por
)D)/6lo. 6odr9a li?)rar a la' 6)r'ona' d) la 6)li*ro'a il+'i=n
d) H+) )l 6a'ado 6+)d) ;)r') 1o/o +na 'i/6l) l+14a )ntr)
4(ro)' , /al;ado'. )l ?i)n , )l /al. lo 1orr)1to , lo )rr=n)o"
159
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
No 4a, H+) d)'6r)1iar lo' /ito'. 6)ro ta/6o1o )' r)1o>
D
TWat%+ I!!d+ F89E<289EBG, **' B8='
155
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/)nda?l) l))rlo' lit)ral/)nt)" La )'1rit+ra , la i/6r)nta
Ga;or)1)n a'9 la r)'i't)n1ia d) la /)/oria a la
/ani6+la1i=n
&3
"
Lo' 4i'toriador)' ta/?i(n ti)n)n +na G+n1i=n )n )'t)
6ro1)'o d) t)'i't)n1ia" H)rodoto lo' 1on'id)ra?a *+ardian)'
d) la /)/oria. la /)/oria d) lo' 4)14o' 4)roi1o'" Yo
6r)M)ro ;)rlo' 1o/o *+ardian)' d) lo' )'H+)l)to'
1on')r;ado' )n )l ar/ario d) la /)/oria 1ol)1ti;a Rla'
Kano/al9a'L. 1o/o la' d)no/ina )l 4i'toriador d) la 1i)n1ia
T4o/a' K+4n. H+) r);)lan la d)?ilidad d) la' *rand)'
t)or9a' , d) la' no tan *rand)'
&l
" Anta:o 4a?9a +n G+n1ionario
d)no/inado Kr)1ordadorL" En r)alidad. )'t) t9t+lo )ra +n
)+G)/i'/o d) 1o?rador d) d)+da'" S+ /i'i=n 1on'i't9a )n
r)1ordar a la *)nt) lo H+) l) 4+?i)ra *+'tado ol;idar" Una d)
la' G+n1ion)' /a' i/6ortant)' d)l 4i'toriador )' la d)
r)1ordador"
15!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4t
S%&uds!nF899<G,*'
<=E' TTKu&n F89E<G, **'
?<2?B'
15)
CAPHTULO 5
EL LECIUA>E DE LOS
IESTOS EC LA ITALIA
MODERCA
El 4i'toriador d)?) 1ono1)r )l l)n*+aD) d) lo'
*)'to' BoniGa1io. L'arte dei cenni P$<$<Q
E't) 1a69t+lo tratarE. 1on )'6)1ial r)G)r)n1ia a Italia. la'
diM1+ltad)' H+) 6r)')nta )'1ri?ir la 4i'toria d) lo' *)'to' o.
/)Dor. int)*rar lo' *)'to' )n la 4i'toria" En (l ') )Oa/inarE
)l 6ro?l)/a d) la 1on1)6t+aliza1i=n. d) di'tin*+ir lo' *)'to'
1on'1i)nt)' ) in1on'1i)nt)'. rit+alizado' , )'6ontEn)o'. 1on
'+' G+)nt)' P;i'+al)' , lit)raria'Q. '+' ;aria1ion)' r)*ional)'
, 'o1ial)' ,. 'o?r) todo. '+' 1a/?io' )n )l ti)/6o.
)'6)1ial/)nt) la i/6ortan1ia 1ada ;)z /a,or d) la
di'1i6lina o a+to1ontrol 1or6oral. r)1o/)ndado )n tratado'
6or a+tor)' tan di'tinto' 1o/o Balta'ar Ca'ti*lion) , Carlo'
Borro/)o" I]+( 'i*niM1a?a )'t) n+);o (nGa'i'Y IC=/o
aG)1t= a la ;ida 1otidianaY I]+i(n d)?9a /o'trar )'t) 1ontrol
, )n H+( 'it+a1ion)'Y I]+( Gor/a' to/a?a )'ta di'1i6linaY
]+( r)la1i=n 6+)d) t)n)r 1on )l )'t)r)oti6o d)l italiano
*)'ti1+lant) H+) )'6)ra?an )n1ontrar lo' ;iaD)ro'
)OtranD)ro'Y
En la 0lti/a *)n)ra1i=n. 1o/o ;i/o' )n )l 1a69t+lo 2. )l
t)rritorio d)l 4i'toriador ') 4a a/6liado 6ara in1l+ir /+14o'
t)/a' n+);o'. tal)' 1o/o la 4i'totia d)l 1+)r6o. H+)
1o/6r)nd)r9a lo' *)'to'En )'to. 1o/o )n otra' 1o'a'.
159
Ba1H+)' L) Goe
8
Baras%& F89@;GA S%&/it% F89@8, 899=GA Bre//er + R!!den(ur"
F8998G'
160
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)'t+;o )ntr) lo' 6ion)ro'
2
" Lo' o6on)nt)' d) )'ta Kn+);a
4i'toriaL. 1o/o ') la d)no/ina Gr)1+)nt)/)nt). aMr/an H+)
lo' 4i'toriador)' d) )'ta )'1+)la tri;ializan )l 6a'ado" Ca?r9a
dar tr)' r)'6+)'ta' a )'ta a1+'a1i=n" La 6ri/)ra )'
r)1ono1)r )l 6)li*ro /+, r)al d) tri;ializa1i=n 'i)/6r) H+)
)'to' t)/a' ') in;)'ti*an 6or '9 /i'/o'. 'in r)la1ionarlo'
1on la 1+lt+ra )n H+) )'tEn in')rto'" Un )D)/6lo d) )'t)
)nGoH+) 6odr9a ')r )l di11ionario 4i't=ri1o d) lo' *)'to' )n
Bra'il. d) CE/ara Ca'1+do. +n li?ro Ga'1inant) , )r+dito P,
H+) a6orta +na ?+)na ?a') 6ara G+t+ro' tra?aDo'Q. 6)ro H+)
') li/ita a r)1o*)r inGor/a1i=n 'in 6lant)ar int)rro*ant)'
%
"
Una ')*+nda r)'6+)'ta 6odr9a ')r H+) )' n)1)'ario
6ro?l)/a>tizar , r)lati;izar la no1i=n d) Ktri;ialL ,. /E'
)'6)19M1a/)nt). H+) lo' *)'to' no ') to/a?an a la li*)ra )n
la E+ro6a /od)rna" En In*lat)rta lo' 1+EH+)ro' ') n)*a?an a
o?')r;ar lo H+) d)no/ina?an la Kd)G)r)n1ia d)l 'o/?r)roLZ
)n otra' 6ala?ra'. la 1o't+/?r) d) H+itar') )l 'o/?r)ro )n
6r)')n1ia d) '+6)rior)' 'o1ial)'" En R+'ia. la 1+)'ti=n d) 'i
la ?)ndi1i=n d)?9a r)alizar') 1on do' d)do' o 1on tr)' G+)
+na d) la' 1+)'tion)' H+) 1ond+Do al 1i'/a d) la I*l)'ia
ortodoOa a /)diado' d)l 'i*lo NVII' E' 6o'i?l) H+) )n la Italia
d) 6rin1i6io' d) la (6o1a /od)rna no 4+?i)ra d)?at)' tan
)'6)1ta1+lar)' 'o?r) lo' *)'to'" En 1+alH+i)r 1a'o. +n
6atri1io *)no;('. Andr)a S6inola. 6alad9n d) la i*+aldad
r)6+?li1ana P;(a') la 6" $&#. /E' ad)lant)Q 1+ando )'t)
id)al ,a )'ta?a )n d)1ad)n1ia. aMr/a?a H+) 4a?9a 'ido
)n1ar1)lado inD+'ta/)nt) a 1a+'a d) '+' +esti (el corpo,
1o/o '+ or*+llo'a /an)ra d) )ntrar )n la 'ala , no 4a?)r')
H+)dado d)r)14o d) 6i) ant) )l 1an1ill)r
5
" El *o?i)rno
*)no;(' 1on'id)ra?a )'to' *)'to' +na Gor/a Kin'ol)n1ia
/+daL. )O6r)'i=n H+) toda;9a ') +'a )n )l )D(r1ito ?ritEni1o
, r)1ordatorio d) H+). al /)no' )n al*+no' E/?ito'. la'
r)*la' *)'t+al)' ') 'i*+)n to/ando )n ')rio"
<
LeI!bF89@<, 89@?G'
1!1
KKKKKKKKKE L LECIUA >E DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MO DERCA KK
KKKKKKKKKK
TC)/ara Cas%ud! (es.
89;DG' O*inla F89@8G, *'
8<E'
1!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Si*+i)ndo a S4)rlo1N Hol/)'. Si*/+nd Fr)+d , Gio;anni
Mor)ll9 R6or no /)n1ionar a Cario Ginz?+r*. H+) G+) )l
6ri/)ro H+) lo' ;in1+l=R. la t)r1)ra r)'6+)'ta 6odr9a
1on'i'tir )n aMr/ar la i/6ortan1ia d) lo tri;ial 1on )l
ar*+/)nto d) H+) a /)n+do a6orta 1la;)' 'o?r) lo H+) )'
/E' i/6ortant)
&
" Lo' 4i'toriador)'. 1o/o lo' antro6=lo*o' ,
lo' 6'i1=lo*o'. 6+)d)n )'t+diar lo' *)'to' 1o/o +n
'+?'i't)/a d)ntro d)l /E' a/6lio 'i't)/a d) 1o/+ni1a1i=n
H+) d)no/ina/o' K1+lt+raL" E't) '+6+)'to )' a'+/ido
a1t+al/)nt) 6or n+/)ro'o' 4i'toriar)' 'o1ial)' , 1+lt+ral)'"
In1l+'o 6+)d) 6ar)1)r o?;io" Por lo tanto. 6odr9a ')r 0til
r)1ordar al l)1tor la )Oi't)n1ia d) +n )nGoH+) K+ni;)r'ali'taL
d) lo' *)'to'. r))n1arnado )n lo' 6o6+lar)' li?ro' d)
D)'/ond Morri' R6)') a la t)n'i=n no r)'+)lta )n '+ o?ra
)ntr) '+' )O6li1a1ion)' zool=*i1a' +ni;)r'al izado ra' d) lo'
*)'to' d)l K/ono d)'n+doL , '+' int)nto' d) d)lin)ar '+
*)o*raG9a 1+lt+ral
<
"
Co/o )D)/6lo d) +n anEli'i' /E' ri*+ro'o H+) a6+nta )n
la dir)11i=n o6+)'ta 1a?) 1itar la Ga/o'a d)/o'tra1i=n d)
Ra, BirdU>4i't)ll d) H+) in1l+'o lo' *)'to' in1on'1i)nt)'.
ral)' 1o/o la Gor/a d) andar. no 'on nat+ral)'. 'ino
a6r)ndido'. , 6or tanto ;ar9an d) +na 1+lt+ra a otra" En +n
Ga/o'o )n'a,o 6+?li1ado )n lo' a:o' tr)inta. )l antro6=lo*o
Mar1)l Ma+''. )n la /i'/a l9n)a. aMr/a?a H+) 6od9a
di'tin*+ir H+( /+D)r)' 4a?9an 'ido )d+1ada' )n int)rnado'
r)li*io'o' 6or la 6o'i1i=n d) '+' /ano' 1+ando 1a/ina?an
7
"
E' )'t) )nGoH+) K1+lt+rali'taL )l H+) ado6tar)/o' aH+9. )n )l
1a'o d) +na 'o1i)dad )n la H+) Ral /)no'. ')*0n '+'
;i'itant)' d)l nort)R )l l)n*+aD) *)'t+al )ra , )'
6arti1+lar/)nt) )lo1+)nt)A Italia"
Para ')*+ir )'ta ;9a 4a'ta )l Mnal 6ri/)ro ')r9a n)1)'ario
r)1on'tr+ir todo )l r)6)rtorio d) *)'to' d) la 1+lt+ra italiana.
la Kl)n*+aL )n la H+) lo' indi;id+o' )li*)n '+' K6ala?ra'L
')*0n '+' 6)r'onalidad)' o rol)' 'o1ial)'" Enton1)' )'tar9a
)l 1a/ino )O6)dito 6ara +n anEli'i' *)n)ral d) la r)la1i=n
)ntr) )') r)6)rtorio ,
1!3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TIin(ur" F899=G, **' 9E28<?'
E
M!nis F89;;, 89;9G'
X BirdO&isrell F89;=GA $ase Mauss F89B?G'
1!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
otro' a'6)1to' d) la 1+lt+ra. in1l+ido' lo' 1ontra't)' lo1al)'
)ntr) )l 1o/6orta/i)nto 60?li1o , )l 6ri;ado. )l 'a*rado , )l
6roGano. )l d)1)nt) , )l ind)1)nt). )l )'6ontEn)o , )l
1ontrolado. )l d)1oro /a'1+lino , )l G)/)nino. )t1"
In);ita?l)/)nt) la' G+)nt)' d) H+) di'6on)/o' 'on
inad)1+ada' 6ara )'ta tar)a. a+nH+) 'on 1a'i tan
a?+ndant)' 1o/o 6+di)ra d)')ar 1+alH+i)r 4i'toriador d)
)') 6)riodo" Entr) )lla' ') 1+)ntan )n1i1lo6)dia'
1ont)/6orEn)a' d) *)'to' tal)' 1o/o 'l arte (el +esto
P$<$<Q. d)l D+ri'ta Gio;anni BoniGa1io. ,. d)l Mnal d)l 6)riodo.
>a imitaciGn (e los anti+uos inesti+a(a en los +estos (e los
napolitanos P$-%2Q. d) Andr)a di Borio. H+) 1o/6ara lo'
ad)/an)' r)6r)')ntado' )n la' ;a'iDa' , )'tat+a' 1lE'i1a'
1on lo H+) ;)9a )n la' 1all)' d) NE6ol)' )n '+ (6o1a
-
" ME'
a/?i1io'o a0n. +n li?ro d) S1i6ion) C4iara/onti. 6+?li1ado
)n $<2&. analiza lo' +estos como parte d) +n )'r+dio
*)n)ral d) lo' 'i*no' o K')/i=ti1aL. 1o/o ,a lo d)no/in= )l
a+tor" C4iara/onti ta/?i(n d)di1= +na' 6E*ina' a la'
6)1+liaridad)' d) lo' italiano'
#
"
A )'ta' 1o/6ila1ion)' 'i't)/Eti1a' 1a?r9a a:adir +na
')ri) d) o?')r;a1ion)' d) ;iaD)ro' )OtranD)ro'. 1a'+al)'.
6)ro ;i;ida' , dir)1ta'" Tanto al 1at=li1o Montai*n). )n
)rona. 1o/o al 6rot)'tant) P4ili6 SNi66on. )n Pad+a. l)'
lla/= la at)n1i=n la Galta d) r);)r)n1ia d) lo' italiano' )n la
i*l)'ia. H+) 4a?la?an d+rant) la /i'a. 6)r/an)19an d) 69)
1on )l 'o/?r)ro 6+)'to , dando la )'6alda al altar. o
K1on;)r'a?an , r)9anL
l3
" En )n)1ia. Bo4n E;)l,n anot= al
/)no' +n *)'to in'+ltant) H+) 6ar)1) 4a?(r')l)' )'1a6ado
a lo' do' l)Oi1=*raGo' /)n1ionado'A /ord)r') )l 6+l*ar PH+)
6r)'+/i?l)/)nt) 'i/?oliza )l 6)n) d)l ad;)r'arioQ" S4aN)'>
6)ar) ,a 1ono19a )'t) in'+lto. H+) 'it+= )n +n 1ont)Oto
italianoA KM) /ord)r( )l 6+l*ar /irEndolo'. lo 1+al )' +n
o6ro?io 6ara )llo'. 'i lo a*+antanL BHorneo y Xulieta, a1to $.
)'1)na $Q"
1!5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TB!ni6a%i! F8E8EGA >!ri! F8@B<GA $ase Kn!Ols!n F89E?GA C&astel
F89@EG'
TC&iara/!nti F8E<?G, **' ;= + ss'
I6U
M!ntai"ne F899<G, *' EDA S:i**!n F8;B<G, *' ?BD'
1!!
EL LECIUA>E DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MODERCA
LOS ar14i;o' D+di1ial)' italiano' 1on'tit+,)n otra G+)nt)
i/6ortant)" Lo' tri?+nal)' Gr)1+)nt)/)nt) r)*i'tran lo'
*)'to' H+) 1ond+1)n a 1a'o' d) a'alto , a*r)'i=n. 1o/o
/irar MDa/)nt) al ad;)r'ario. braMre P6a;on)ar') d) Gor/a
6ro;o1ati;aQ ,. 6or '+6+)'to. in'+lto' 1o/o K4a1)r lo'
1+)rno'L. /o'trar 60?li1a/)nt) la' 6art)'. )t1" Entr) otta'
1o'a'. lo' ar14i;o' 1onMr/an la )Oi't)n1ia d)l *)'to d)
/ord)r') )l d)do /)n1ionado 6or E;)l,nA mitten(ost la (ita
in bocea
11
6 Lo' ar14i;o' d) la InH+i'i1i=n 'on )'6)1ial/)nt)
;alio'o' 6orH+) lo' inH+i'idor)' , )'1ri?ano' t)n9an
in'tr+11ion)' d) o?')r;ar , r)*i'trar d)tallada/)nt) lo'
*)'to' d) lo' a1+'ado'
+
" F+) la InH+i'i1i=n la H+) anot= otro
*)'to H+) no /)n1ionan ni BoniGa1io ni BorioA )l r)14azo d)l
1ri'tiani'/o '):alando 1on )l 9ndi1) d) la /ano d)r)14a
4a1ia )l 1i)lo
$%
" Ta/?i(n 6+)d) +tilizar') 1o/o G+)nt) )l art)
d) la (6o1a. 6)') a la diM1+ltad H+) r)6r)')nta /)dir la
di'tan1ia )ntr) lo' *)'to' 6intado' , '+' )H+i;al)nt)' )n la
;ida 1otidiana" Al*+no' 4i'toriador)' d)l art) 4an 1o/)ntado
la r)6r)')nta1i=n d) *)'to' d) r)'6)1to. '+/i'i=n. 'al+do.
ora1i=n. 'il)n1io. ad/oni1i=n. d)')'6)ra1i=n. or*+llo.
a*r)'i=n. )t1"
$5
"
E' );id)nt) H+) )n +n ?r);) 1a69t+lo r)'+lta i/6o'i?l)
r)1on'tr+ir )l r)6)rtorio 1o/6l)to d) *)'to' italiano'" Todo lo
H+) ') 6+)d) 4a1)r razona?l)/)nt) )' analizar lo' 1a/?io'
6rin1i6al)' H+) al 6ar)1)r ') 6rod+D)ron )n )l 'i't)/a )ntr)
$&33 , $-33" A diG)r)n1ia d) otro' tra?aDo' ant)rior)' 'o?r)
)l t)/a. )'t) 1a69t+lo ') 1)ntrarE )n la ;ida 1otidiana /E'
H+) )n lo' *)'to' rit+alizado' 1o/o ?)'ar )l 6i) d)l 6a6a.
1a/inar )n 6ro1)'i=n. )t1"
$&
" D) a1+)rdo 1on la ori)nta1i=n
d) la' G+)nt)'. ')rE diG91il no d)di1ar +na at)n1i=n
d)'6ro6or1ionada a la' 1la')'
XE$el+n F89??G, $!l, <, *' 8;BA R!/a,
Ar%&i$i!diStat!,Tri(unaledelI!$ernat!re,
Pr!%essi Cri/inali, TE==, (usta ?=,
T
>
MasiniFlE<8G,*,8?;'
lB
Bennassar+
Bennassar F89@9G, *, B8B'
1!)
EL LECIUA>E DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MODERCA
lD
Ba[andall F89;<G, **' ?E y ss,A Hein F89;<GA C&astel F89@EGA Baras%&
F89@;GA
S*i%er F8998GA Fer/!r F899BG' XTre[ler
F89@=G, **' @;29D, 992888, et%'A Muir F89@8G'
1!,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
alta'. a'9 1o/o a lo' ;aron)'. 6+)'to H+) +na d) la' nor/a'
1+lt+ral)' )ra H+) la' /+D)r)' r)'6)ta?l)' no *)'ti1+la?an o.
al /)no'. no d)/a'iado"
Lo' 1a/?io' H+) tratar)/o' aH+9 /i' d)t)nida/)nt)
6+)d)n r)'+/ir') )n tr)' 4i6=t)'i'" La 6ri/)ra )' H+) )n
)'t) 6)r9odo ') a6r)1ia +n int)r(' 1r)1i)nt) )n lo' *)'to'. no
'=lo )n Italia. 'ino d) /an)ra /E' *)n)ral )n E+ro6a" La
')*+nda )' H+) )'ta a+to>1on1i)n1ia G+) Go/)ntada 6or +n
/o;i/i)nto d) Kr)Gor/aL d) lo' *)'to' H+) ') 6rod+Do tanto
)n lo' 6a9')' 6rot)'tant)' 1o/o )n lo' 1at=li1o' )n la )ra d)
la R)Gor/a" La t)r1)ra int)nta ;in1+lar )'ta r)Gor/a 1on )l
a+*) d)l )'t)r)oti6o d)l italiano *)'ti1+lant) )n lo' 6a9')'
d)l nort)"
Un nuevo inters en los gestos
El 4i'toriador Gran1(' B)an>Cla+d) S14/itt 4a o?')r;ado +n
n+);o int)r(' )n lo' *)'to' )n )l 'i*lo NII' Lo /i'/o 6odr9a
d)1ir') d) toda E+ro6a o11id)ntal a 1o/i)nzo' d) la (6o1a
/od)rna. )'6)1ial/)nt) )n )l 'i*lo NVII, 1o/o ad/it) )l
6ro6io S14/itt dj En )l 1a'o d) In*lat)rra. 6or )D)/6lo. di14o
int)r(' 6+)d) o?')r;ar') )n lo' )'1rito' d) Fran1i' Ba1on ,
)n la *+9a d) Bo4n B+lU)r a lo' *)'to' d) la' /ano'. la
Cbiro=o+ia P$<55Q. H+) aMr/a?a H+) )'o' ad)/an)' Kr);)lan
)l 4+/or , )l )'tado d) Eni/oL. a'9 1o/o )n la'
o?')r;a1ion)' d) lo' ;iaD)ro' )n )l )OtranD)ro. 1o/o Bo4n
E;)l,n. T4o/a' Cor,at) , P4ili6 SNi66on"
En )l 1a'o d) Fran1ia. io' )'1rito' d) Montai*n). Pa'1al. La
Br+,)r). La Ro14)Go+1a+ld , Saint>S9/on. lo /i'/o H+) la
t)or9a d)l art) d) C4arl)' L)?r+n. 1onti)n)n 6)n)trant)'
anEli'i' d) lo' *)'to'" La 4i'toria d) lo' ad)/an)' , la'
6o't+ra' atraDo la at)n1i=n d) )r+dito' , arti'ta' 1o/o
Ni1olE' Po+''in. 1+,a Ultima Cena /+)'tra H+) 1ono19a la
anti*+a 1o't+/?r) ro/ana d) 1o/)r r)1linado'" El Noueau
traitaelaciilitBCD)CE, d) Antoin) Co+rtin.
1!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8E
S%&/itt F899=G, **' BE<2BEB'
1)0
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
oGr)19a 1on')Do' 6rE1ti1o'. 1o/o r)1o/)ndar a '+' l)1tor)'
H+) no 1r+zaran la' 6i)rna' nS 4i1i)ran Kad)/an)'
*randilo1+)nt)'L al 4a?lar" Por 1i)rto. la' 6i)rna' 1r+zada'
ti)n)n di'tinto' 'i*niM1ado'" En al*+no' 1ont)Oto' 'i*niM1a?a
6od)r +, )n otro'. Palta d) di*nidad" La 6o't+ra )'ta?a
6ro4i?ida 6ara la' /+D)r)'. 6)ro ta/6o1o )'ta?a 'i)/6r)
6)r/itida 6ara lo' 4o/?r)'
$7
"
El 1ontra't) )ntr) la *ra;)dad )'6a:ola + la ;i;a1idad
Gran1)'a )O6+)'to 6or Ca't9*l9on) )n 'l cortesano Pli?ro 2.
1a69t+lo %7Q ') 1on;irti= )n +n l+*ar 1o/0n )n )l 'i*lo NVII'
El tratado d) Carlo' Gar19a. d) $<$7. 'o?r) la Kanti6at9aL
)ntr) lo' Gra1)')' + lo' )'6a:ol)' lla/= la at)n1i=n 'o?r) la'
di'tinta' Gor/a' )n H+) 1a/ina?an. 1o/9an o +'a?an la'
/ano'" S)*0n Gar19a. )l Gran1(' 1a/ina?a 1on la /ano )n la
)/6+:ad+ra d) la )'6ada + la 1a6a 'o?r) +n 4o/?ro.
/i)ntra' H+) )l )'6a:ol 1a/ina?a 1o/o +n *allo + ') tira?a
d)l ?i*ot)" KC+ando lo' Gran1)')' ;an a1o/6a:ado' 6or la
1all). 'i)/6r) ;an 'altando. ri)ndo. ;o1)ando + 4a1i)ndo
tanta al*azara + *rita H+) 6+)d)n oilGo' d) +na l)*+aZ + lo'
)'6a:ol)' ;an dr)14o'. r)6o'ado' + *ra;)'. 'in 4a?lar
6ala?ra. ni 4a1)r otro' /)n)o' ni a11ion)'. H+) la' H+) 6id)
la /od)'tia + 6r+d)n1iaL
l%
"
La o?ra d) Gar19a no 1ar)1) d) 6)rtin)n1ia 6ara Italia" D)
4)14o. )ntr) $<%< + $732 ') 6+?li1aron tt)1) )di1ion)' + G+)
trad+1ida al in*l(' + al al)/En" En +na (6o1a )n la H+)
Fran1ia + E'6a:a )ran la' 6rin1i6al)' 6ot)n1ia' )+ro6)a'. )l
li?ro no 1ar)19a d) 1on')1+)n1ia' 6ol9ti1a" La inV+)n1ia d)
Gar19a o. al /)no'. la d) lo' l+*ar)' 1o/+n)' H+) d)'1ri?i=
*rEM1a/)nt) + 1on 6ot/)>nor)' in+'+al)'. ') a6r)1ia )n +n
tratado an=ni/o 'o?r) la R)60?li1a )n)1iana )'1rito a
Mnal)' d)l 'i*lo NVII, )l 'Tamen %istrico<pol=tico, H+) di;id9a
a 1i)n i/6ortant)' 6ol9ti1o' )ntr) lo' H+) 6o')9an )l *ra;)
+enio spa+m*lo + lo' d)l /E' ;i;az +enio Kancese
19
6 En la
Ro/a d) /)diado' d)l 'i*lo NVII 4a?9a +n 1onVi1to 'i/ilar
1)1
KKKKKKK E L LECIUA>E DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MODERCA KKKKK
TXBaras%& F89@;G, **' 8@=2
8@8'
A
QIardaill;G, %a*' 8D'
X Vene%ia, Bi(li!te%a Mar%iana, MS Iradeni"! 8?'
1)0
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
)ntr) )l )'tilo Gran1(' , )l )'6a:ol" El arH+it)1to Fran1)'1o
Borro>/9ni. 6or )D)/6lo. i?a ;)'tido a la )'6a:ola P6or
d)'*ra1ia. '+' *)'to' no )'tEn r)*i'trado'Q
$3
" No )' )Otra:o
H+) )l in*l(' Ri14ard La'')l' d)'1ri?i)ra K)l 4+/or italianoL
1o/o Kint)r/)dio )ntr) )O1)'o d)l Gran1(' , la 6arH+)dad
d)l )'6a:olL
2l
"
Lo' dato' H+) a6orta la lin*[9'ti1a a6+ntan )n )'a'
dir)11ion)'" En 6ri/)r l+*ar. 4a1ia +n 1r)1i)nt) int)r(' )n )l
*)'to. 1o/o r);)la )l d)'arrollo d) +n l)n*+aD) 1ada ;)z /E'
ri1o , '+til 6ara d)'1ri?irlo" En ')*+ndo l+*ar. 4a1ia )l
/od)lo )'6a:ol. 6+)' )l l)n*+aD) d) lo' *)'to' ') d)'arroll=
)n la Italia d) 1o/i)nzo' d) la (6o1a /od)rna to/ando d)l
)'6a:ol t(r/ino' 1o/o etic%etta, complimento, crian/a,
(isinolturay sussie+o
01
6
La /+lti6li1a1i=n d) t)Oto' italiano' H+) tratan d)l *)'to
d)'d) )l R)na1i/i)nto Pa6roOi/ada/)nt) +n 'i*lo ant)' H+)
)n otro' 6a9')'Q 1onMr/a la i/6r)'i=n d) +n int)r(' 1r)1i)nt)
)n )l t)/a" La lit)rat+ra d) la /oral , la' /an)ra' 1onti)n)
/+14a' o?')r;a1ion)' 'o?r) lo' *)'to' a6ro6iado' 6ara la'
/+D)r)' , 6ara lo' 4o/?r)'" Por )D)/6lo. )l an=ni/o
7ecorpuellarum P$57$Q. +n t)Oto italiano a 6)'ar d) '+ t9t+lo
latino. r)1o/i)nda a la' D=;)n)' H+) /ant)n*an lo' oDo' )n
)l '+)lo. 1o/an , 4a?lan 1on *ra;)dad. 1a/in)n ,
6)r/an)z1an d) 6i) 1on la /ano d)r)14a 'o?r) la izH+i)rda
, /ant)n*an la' 6i)rna' D+nta' 6ara no 6ar)1)r') a la'
6ro'tit+ta' d) )n)1ia" El *)'to d) 1o*)r') +na /ano 1on la
otra )ra +na KG=r/+la d) '+/i'i=nL H+) ') ;). 6or )D)/6lo.
)n al*+na' M*+ra' G)/)nina' d) Giotto
2%
" 'l cortesano
P$&2-Q. d) Ca'ti*lion). ta/?i(n 1o/)nta la 6o't+ra Blo 4tareE
, lo' *)'to' Bi moimentiE a6ro6iado' 6ara 4o/?r)' ,
/+D)r)'. 4a1i)ndo 4in1a6i( )n la n)1)'idad d) H+) la'
/+D)r)' /+)'tr)n +na K*ra1ia '+6r)/aL. a'9 1o/o 1i)rta
ti/id)z H+) t);)l) '+ /od)'tia
25
"
M
Witt:!OerF89E;G'
<8
Lassels
F8E?DG, *' 8?='
1)3
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
<<
Be%%ariaF89E@G,**' 8E82
<=;' ]Baras%&4/A**' D<,DE'
iD
Bur:eF899?G, **' <92B='
1)9
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
El dialo*o >a &a#aet=a P$&%#Q. d) Al)''andro Pi11olo/ini.
'i*+) lo' 6a'o' d)l d) Ca'd*ion) 6)ro )'tE d)di1ado
)O1l+'i;a/)nt) a la )d+1a1i=n d) la /+D)r. in1l+ido' '+'
/o;i/i)nto' BportaturaE6 La' /+D)r)' d)?)n 1a/inar
d)'6a1io. 6)ro ta/?i(n K4+ir d) la aG)1ta1i=nL , K/o'trar
1i)rta n)*li*)n1ia + 1i)rto no 6)n'ar d)/a'iadoL Bmostrar
un certo (ispre//o e un un certo non molto pensareE,
anElo*o' a la ra/o'a spre//atura d) Ca'ti*lion)
2&
" El dialo*o
7elle belle//e (elle (onne P$&5$Q. d) An*)lo Fir)nz+ola. trata
d) la *ra1ia a'9 1o/o d) la ?)ll)za" En (l ') r)1o/i)nda la
K)l)*an1iaL Ble++ia(riaE, d)Mnida )n t(r/ino' d) *ra1ia.
/od)'tia. no?l)za. 1o/)di/i)nto + ?+)na' /an)ra'"
Ta/?i(n )lo*ia )l Kair)L d) +na /+D)r 4)r/o'a + la K/aD)'>
tadL d) la /+D)r H+) K/+)'tra 1i)rta *rand)za 1+ando )'tE
')ntada. 4a?la 1on *ra;)dad. 'onr9) 1on /od)'tia + ')
1o/6orta 1o/o +na r)inaL" $alateo P$&&-Q. d) Gio;anni
D)lla Ca'a. + Ciile conersatio<MH P$&75Q. d) St)Gano G+azzo.
ta/?i(n 4a1)n +na ')n) d) o?')r;a1ion)' 'o?r) lo'
ad)/an)' a6ro6iado' + la )lo1+)n1ia d)l 1+)r6oZ lo /i'/o
H+) lo' tratado' d) danza. 6arti1+lar/)nt) kk bal#arino
P$&-$Q. d) Fa?rizio Caro'o. H+) no '=lo d)'1ri?) lo' di'tinto'
6a'o'. 'ino ta/?i(n 1=/o d)?)n ll);ar lo' 1a?all)ro' la 1a6a
+ la )'6ada. 1=/o 4a1)r +na r);)r)n1ia. 1=/o to/ar la
/ano d) +na da/a. )t1"
Ya 4)/o' /)n1ionado H+). )n )l 'i*lo NVII, +n D+ri'ta d)
)rona. Gio;anni BoniGa1io. )'1ri?i= la 6ri/)ra )n1i1lo6)dia
d) lo' *)'to'" BoniGa1io ') ?a'= 6rin1i6al/)nt) )n la Bi?lia +
)n lo' a+tor)' 1lE'i1o'. lo H+) l) 4a1) /)no' 0til 1o/o
G+)nt) d) la 4i'toria 'o1ial italiana" En 1+alH+i)r 1a'o. '+ li?ro
)' +n t)'ti/onio )lo1+)nt) d)l int)r(' 1ont)/6orEn)o )n )l
t)/a. lo /i'/o H+) lo' tratado' 'o?r) t)atro H+) )/6)zaron
a a6ar)1)n )n )'o' a:o'" >a mo(eraciGn cristiana (el teatro
P$<&2Q. d) G" D" Otton)lli. + Arte (e representaciGn P$<##Q.
d) A" P)rr+11i. trata?an d) lo H+) 6odr9a d)no/inar') )l
Kart)L o la' Knor/a'L d)l *)'to" La r)la1i=n )ntr) lo H+)
o1+rr) d)ntro + G+)ra d)l )'1)nario no )' 'i/6l). 6)ro al
1)5
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
/)no' a lo' ;i'itant)' )OtranD)ro' l)' 6ar)1) H+) lo' a1tor)'
)'tilizan + H+izE )Oa*)ran lo' *)'to' d) '+ 1+lt+ra"
hXPi%%!l!/ini (1539), **' 56-57.
1)!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D) di'tinta' /an)ra' lo' t)Oto' H+) 4)/o' 1itado r);)lan
+n int)r(' 1on'id)ra?l) no '=lo )n la 6'i1olo*9a d) lo' *)'to'
1o/o 'i*no' )Ot)rno' d) )/o1ion)' o1+lta'. 'ino ta/?i(n R
, )'ta )' la no;)dadR )n lo H+) 6odr9a/o' d)no/inar '+
K'o1iolo*9aL" Fr)1+)nt)/)nt) ') aMr/a?a H+) lo' *)'to'
1on'tit+9an +n l)n*+aD) +ni;)r'al. 6)ro a )'ta 6o'i1i=n
K+ni;)r'ali'taL ') o6on9a +na K1+l>t+rali'taL" Una ')ri) d)
a+tor)' )'ta?an int)r)'ado' )n la /an)ra )n H+) lo' *)'to'
;aria?an. o d)?9an ;ariar. d) a1+)rdo 1on lo H+) 6odr9a
d)no/inar') KE/?ito'L *)'t+al)' Pla Ga/ilia. la 1ort). la
i*l)'ia. )t1"Q. a'9 1o/o 1on lo' a1tor)' RDo;)n o an1iano.
4o/?r) o /+D)r. r)'6)ta?l) o d)';)n*onzado. no?l) o
1o/0n. l)*o o 1l(ri*o" Podr9a d)1ir'). 6or lo tanto. H+) lo'
t)Oto' d) 6rin1i6io' d) la )ra /od)rna at)'ti*+an +n
1r)1i)nt) int)r(' no '=lo )n )l ;o1a?+lario *)'t+al.
)D)/6liM1ado )n )l di11ionario d) BoniGa1io. 'ino ta/?i(n )n
'+ K*ra/Eti1aL. )n )l ')ntido d) r)*la' 6ara ta )O6r)'i=n
1orr)1ta. ,. Mnal/)nt) )n '+' Kdial)1to'L P6or +'ar )l
t(r/ino d) Bor9oQ o K'o1iol)1to'L. 1o/o dir9an lo' lin*[i'ta'
/od)rno'
2<
"
M)r)1) la 6)na d)'ta1ar la' 1on)Oion)' )ntr) )'ta
6r)o1+6a1i=n 6or )l *)'to , )l int)r(' 1ont)/6orEn)o )n la'
;aria1ion)' d)l l)n*+aD) , la' 1o't+/?r)'. ,. /E' )n
*)n)ral. )n )l )'t+dio d) lo' 4o/?r)' , ani/al)' )n la
lla/ada K)dad d) la o?')r;a1i=nL" Un )D)/6lo d)l ;alor
6rE1ti1o d) )'t) 1ono1i/i)nto no' lo 6ro6or1iona )l ;i'itant)
in*l(' F,n)' Mori'on. H+) H+)r9a ;)r al 1ard)nal B)llar/ino
)n Ro/a , l) ;i'it= K;)'tido 1o/o +n italiano , at)nto a no
4a1)r nin*0n *)'to )Otra:oL H+) l) 4+?i)ra d)latado 1o/o
6rot)'tant) in*l('
$7
"
>a re#orma (e los +estos
La 1r)1i)nt) 1on1i)n1ia d) lo' *)'to' i?a +nida a lo' int)nto'
d) al*+na' 6)r'ona' d) 1a/?iar lo' *)'to' d) la' d)/E'" A
177
EL LENCUAjE DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MODERCA
lo' 6rot)'>
<4,
>!ri! F8@B<G, *' [[iiA $ase Bre//er + R!!den(ur" F8998G, **' B, BE'
<;
Rtad! en Ma%a: F89;@G, *' 898'
178
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tant)' l)' 6r)o1+6a?a la 1ond+1ta. ad)/a' d) la G).
/i)ntra' H+) )n lo' 6a9')' 1at=li1o' ') introd+Do +na r)Gor/a
*)'t+al 1o/o 6art) d) la di'1i6lina /oral d) la
Contrarr)Gor/a
2S
" Por )D)/6lo. )n la' Constituciones H+)
)/iti= 6ara '+ di=1)'i' d) )rona 4a1ia $&27. Gian/att)o
Gi?)rti. 1on'id)rado +n o?i'6o /od)lo. ord)na?a al 1l)ro
H+) /o'trara *ra;)dad K)n '+' *)'to'. '+ /odo d) 1a/inar
, )n lo'4E?iro' d)l 1+)r6oL Bin+estu, tncessu et %abitu
corporisE6 D)'d) l+)*o. )l t(r/ino K4a?it+'L )ra ?i)n
1ono1ido )n )'ta (6o1a *ra1ia' a la' trad+11ion)' latina' d)
Ari't=t)l)'. /+14o ant)' d) H+) Mar1)l Ma+'' , Pi)rr)
Bo+rdi)+ ') lo a6ro6iaran" San Carlo' Borro/)o. otro o?i'6o
/od)lo. ta/?i(n r)1o/)nda?a +raitas , d)1oro al 1l)ro d)
'+ di=1)'i'. K)n '+ Gor/a d) 1a/inar. d) )'tar d) 6i) , d)
)'tar ')ntadoL. a'9 1o/o Kal ?aDar la /iradaL" P)d9a a lo'
6r)di1ador)' H+) );itaran lo' *)'to' K4i'tri=ni1o'L. tal)'
1o/o )Ot)nd)r lo' ?razo' 1o/o +n K*ladiador o 4a1)r
/o;i/i)nto' ind)1oro'o' 1on lo' d)do'
2#
" San Carlo' no
4a?r9a dado '+ a6ro?a1i=n a lo' 6r)di1ador)' d)'1rito' 6or
Giraldi )n '+ di'1+r'o 'o?r) la 1o/)dia. 1+,o' *)'to'
r)1orda?an lo' d) lo' a1tor)' o 14arlatan)'"
No o?'tant). 'an Carlo' ta/?i(n ') int)r)'a?a 6or lo'
l)*o'. , l)' r)1o/)nda?a d)1oro. di*nidad , /od)ra1i=n
BmisuraE, ad)/a' d) 6r);)nirl)' 1ontra la ri'a. lo' *rito'. )l
?ail) , )l al?oroto
%i
j En la /i'/a (6o1a. '+ 4o/=lo*o )n
Tortona ') o1+6a?a d)l 1o/6orta/i)nto )n la i*l)'iaA K]+)
nadi) ') atr);a a 6a')ar 6or la i*l)'ia a"""b ni a a6o,ar') )n
lo' altar)' ni )n la 6ila d) a*+a ?)ndita" Ni a ')ntar') d)
Gor/a irr);)r)nt) 1on la )'6alda 4a1ia )l Sant9'i/o
Sa1ra/)ntoL. 4a1)r K'):al)' d)'4onro'a'L a +na /+D)r o
4a?lar d) 1o'a' ')1+lar)'
%$
" Po1o d)'6+('. )l an=ni/o
7iscurso contra el Carnaal )O6on9a la n)1)'idad d) ord)n.
/od)ra1i=n. 6r+d)n1ia , 'o?ri)dad. , 6on9a d) r)li);) lo'
6)li*ro' d) la pa/<
179
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
#c
Kn![F899=G,**' 88B288D'
2]B!rr!/e! F8;?@G, **' <B,@;,
9='
]Ta$iani F89E9G, **' ?2DBA San Cario F89@EG, **' 9t 8,
9<E29<;' ThCitad! enTa%%&ellaF89EEG,**' ;?2;E'
180
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/ia, t(r/ino H+) )n )'t) 1ont)Oto 6odr9a trad+1ir') no 1o/o
Klo1+raL. 'ino 1o/o K6(rdida d) a+to1ontrolL
%2
"
La t)Gor/a d) lo' *)'to' )n Italia no ') d)?) ;in1+lar
d)/a'iado )'tr)14a/)nt) 1on la Contrarr)Gor/a" Ci1)r=n ,a
4a?9a 1riti1ado lo' /o;i/i)nto' Kt)atral)'L. a'9 1o/o )l 6a'o
d)/a'iado rE6ido Po d)/a'iado l)ntoQ. , a 6artir d)l
R)na1i/i)nto '+ a+toridad ') to/= tan )n ')rio )n )l E/?ito
d) lo' *)'to' 1o/o )n )l d)l l)n*+aD)
%%
" En )l 1a'o d) la'
/+D)r)'. 4a, +na lar*a tradi1i=n d) t)Oto' H+) r)1o/i)ndan
/od)ra1i=n" En )l 'i*lo NIV ') a1on')Da?a a la' D=;)n)' H+)
/o'traran ti/id)z , /od)'tia )n '+ a1tit+d" D)?9an 1a/inar
1on 6a'o' 6)H+):o'" No d)?9an a6o,ar la 1a?)za )n la'
/ano'. ni /o'trar lo' di)nt)' 1+ando 'onr)9an / llorar
d)/a'iado r+ido'a/)nt)
%5
" El tratado Sobre el matrimonio
P$5$<Q. d)l 4+/ani'ta Fran1)'1o BEr?aro. r)1o/)nda?a a la'
;i+da' /od)ra1i=n K)n lo' /o;i/i)nto' d) lo' oDo'. )n la
/an)ra d) 1a/inar , )n lo' /o;i/i)nto' d)l 1+)r6oZ 6+)'
d)Dar ;a*ar la /irada. )l 6a'o rE6ido , )l /o;i/i)nto
)O1)'i;o d) la' /ano' 'i)/6r) r)6r)')ntan +na 6(rdida d)
di*nidad. , tal)' a1to' ;an +nido' a la ;anidad , 'on 'i*no'
d) Gri;olidadL
%&
" En 7ecor pue<llarum, )l tratado d)l 'i*lo NV
6ara D=;)n)' 'olt)ra' ,a /)n1ionado. ') 4a19an
r)1o/)nda1ion)' 6ar)1ida'"
Por otra 6art). ant)' d)l $&33 )ta r)lati;a/)nt) raro H+)
') r)1o/)nda') /od)ra1i=n a lo' /+14a14o' o lo' 4o/?r)'"
El 4+/ani'ta d)l 'i*lo NV Matt)o )*io )ra +n )O1)61i=n al
a1on')Dar a lo' D=;)n)' P)n +n tratado 'o?r) la )d+1a1i=n.
7e liberorum e(ucatione, li?ro &. 1a69t+lo %Q H+) /o'traran
/od)'tia )n '+' *)'to' Berecun(ia motuum +estuumAue
corporisE6 F+) la t)Gor/a *)'t+al d)l 'i*lo NVI la H+) )Ot)ndi=
a lo' 4o/?r)'. 6ri/)ro al 1l)ro , d)'6+(' a lo' l)*o' d) la'
1la')' '+6)rior)'. lo' id)al)' d) 1o/)di/i)nto H+)
6r);ia/)nt) ') 4a?9an Gor/+lado 6)n'ando )n la' /+D)r)'"
XTa$iani F89E9G, **' E;2@8'
181
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
BU
Bre//er + R!!den(ur" F8988G, **' <@2<9'
BD
Laard F899BG'
B?
K!&l+WitrF89;@G,*'<=<'
182
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
En '+ tratado Sobre la posiciGn (el Cardenalicio), )l 1l(ri*o
4+/ani'ta Paolo Cort)') d)'a1on')Da?a lo' /o;i/i)nto'
G)o' d) lo' la?io'. *)'ti1+lar )O1)'i;a/)nt) 1on la' /ano' ,
1a/inar rE6ida/)nt). , r)1o/)nda?a lo H+) d)no/in=
*ra;)dad ')natorial" Por '+ 6art). Ca'ti*lion) ta/?i(n
ad;)rt9a a '+' l)1tor)' 1ontra lo' *)'to' aG)1tado' ,
r)1o/)nda?a al 1ort)'ano H+) G+)ra K/od)radoL Britenuto,
rimessoE6 A+nH+) '+ diElo*o trata d) 4o/?r)' , /+D)r)' 6or
')6arado ,. 6or tanto. 6odr9a 1on'id)rar') +na *+9a d) la
1on'tr+11i=n Po r)1on'tr+11i=nQ d) la /a'1+linidad , la
G)/inidad. '+ (nGa'i' )n la /od)ra1i=n 6+)d) 1on'id)rar')
+n )D)/6lo d) la G)/iniza1i=n d) la 1ond+1ta 1ort(' )n +na
(6o1a )n H+) la no?l)za )'ta?a 6)rdi)ndo '+ 6a6)l /ilitar"
La' /E' 6or/)norizada'. a'9 1o/o la' /E' 1ono1ida'. d)
la' r)1o/)nda1ion)' italiana' 6ara la r)Gor/a d) lo' *)'to'
') 4allan )n $alateo, d) Gio;anni D)lla Ca'a" El id)al d) )'t)
6r)lado d) la Contrarr)Gor/a )' 1a'i tan ')1+lar 1o/o )l d)
Ca'ti*lion) o Fir)nz+ola" Con'i't) )n ')r K)l)*ant)L , K?i)n
)d+1adoL Ble++ia(ro, costumatoE K)n la Gor/a d) 1a/inar.
d) )'tar d) 6i) o ')ntado. )n lo' /o;i/i)nto'. )n )l 6ort) ,
)n )l ;)'tirL P1a69t+lo 2-Q" Para al1anzar la )l)*an1ia )'
n)1)'ario ')r 1on'1i)nt) d) lo' *)'to' 6ro6io' a Mn d)
1ontrolarlo'" Parti1+lar/)nt). )' n)1)'ario di'1i6linar la'
/ano' , la' 6i)rna'" Por )D)/6lo. )n )l 1a69t+lo < d)l tratado
') r)1o/i)nda a lo' no?l)'. )n +na ;)r'i=n d)l topos 1lE'i1o.
H+) no 1a/in)n d)/a'ido d)6ri'a P1o/o +n 'ir;i)nt)Q ni
d)/a'iado d)'6a1io P1o/o +na /+D)rQ. 'ino H+) ?+'H+)n )l
D+'to /)dio"
Una ')ri) d) a+tor)' italiano' d) )'ta (6o1a ') +ni)ron al
1oro H+) 6)d9a 1o/)di/i)nto" Por )D)/6lo. Gio;anni Batti'ta
D)lla Porta. 1+,a' a1ti;idad)' 1o/o 1i)nt9M1o , dra/at+r*o
d)?i)ron d)'6)rtar )n (l +n do?l) int)r(' )n la 1+)'ti=n.
r)1o/)nda?a a lo' l)1tor)' d) '+ Sobre la Ksionomia
%umana P$&-<Q H+) no *)'ti1+laran 1on la' /ano' al 4a?lar
PS)n ItalialQ" St)Gano G+azzo. 1+,o li?ro 'o?r) la 1on;)r'a1i=n
, lo' ad)/an)' 4)/o' 1itado ant)rior/)nt). d)G)nd9a la
1,3
KKKKKKKKKE L LECIUA>E DE LOS IESTOS EC LA ITALIA MODERC AKKK
n)1)'idad d) 4allar )l D+'to /)dio )ntr) Kla in/o;ilidad d)
la' )'tat+a'L , lo' /o;i/i)nto' )Oa*)rado' d) lo' /ono'
BlJinstabilit^ (elie simieE6 En 1+anto al tratado 'o?r) la
1,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
danza d) Caro'o. ') 4a ar*+/)ntado H+) )O6r)'a +n id)al
/E' /od)rado H+) '+' 6r)d)1)'or)'. lo H+) '+*i)r) H+) )l
?ail) d) la 1ort) ') )'ta?a diG)r)n1iando 1ada ;)z /E' d) la'
danza' 1a/6)'ina' )n )'t) 6)riodo
%<
" D)'6+(' d) l))r )'t)
1or6+' d) t)Oto'. 6or no /)n1ionar la' o?')r;a1ion)' 'o?r)
)l /o;i/i)nto d) 1r9ti1o' d) art) 1ont)/6orEn)o' 1o/o
Gior*9o a'ari , L+do;i1o Dol1). /+14o' r)ttato' italiano' d)
la (6o1a )/6i)zan a 6ar)1)r trad+11ion)' )n t(r/ino'
;i'+al)' d) la' r)1o/)nda1ion)' d) lo' tratado'" Tanto '9 +n
r)trato d)t)r/inado )O6r)'a?a )l id)al d)l arti'ta. la i/a*)n
d) '9 /i'/o d)l r)tratado. o la i/a*)n H+) t)n9a )l arti'ta d)
la i/a*)n d) '9 /i'/o d)l r)tratado. lo' *)'to' RH+) a lo'
oDo' 6o'tro/Enti1o' 1on Gr)1+)n1ia 6ar)1)n
intol)ra?l)/)nt) artiM1ial)'R 6+)d)n l))r') 1o/o
t)'ti/onio' d)l int)nto d) 1r)ar n+);o' 4E?ito'. +na
')*+nda nat+ral)za"
Lo' /o;i/i)nto' )ran )'6)19M1o' 6ara 1ada *(n)ro , la
d)li1ad)za G)/)nina 1o/6l)/)nta?a la ;i;a1idad /a'1+lina
%7
" D)?)/o' a:adir H+) la ;ari)dad d) *)'to' G)/)nino' )n
lo' r)trato' r)na1)nti'ta' P'+D)tando +n a?ani1o o +n li?ro
1on +na /ano. o +na /ano 'o?r) )l 6)14o. o la' /ano'
D+nta' )n )l *)'to d) '+/i'i=n ,a 1o/)ntadoQ )' /+14o
/)nor H+) la d) lo' 4o/?r)'" Lo' *)'to' r)6r)')ntado' )n
lo' r)trato' d) 4o/?r)' d) )'ta (6o1a in1l+,)n la /ano )n la
1ad)ra o la )'6ada. la 1a?)za a6o,ada )n +na /ano P'i*no
d) /)lan1ol9aQ. la /ano 'o?r) )l 1oraz=n , )Ot)ndida )n la
6o') d) orador r)1o/)ndada 6or Ci1)r=n , ]+intiliano.
/i)ntra' H+) lo' r)trato' d) 1+)r6o )nt)ro )/6)zaron a
/o'trarlo' 1on ta' 6i)rna' 1r+zada'. a4ora +n 'i*no d)
tranH+ilidad /E' H+) d) Galta d) di*nidad
%-
" No o?'tant). )l
4)14o d) H+) lo' 'a1)rdot)' H+) 4a?9an )n1ar*ado a
Cara;a**io +n 1+adro d) 'an Mat)o lo r)14azaran 6orH+) )l
'anto a6ar)19a 1on la' 6i)rna' 1r+zada' Ble +atnbe
incaaleateE no' r)1+)rda H+)
1,5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
* Dionario Biogrfico deg Italiani FDB $!ls', en *u(li%a%in, R!/a, 89E=2G, s'
$'
PCar!s!Q'
,
;
Fer/!rF899BG'
B@
Hein F89;<GA Bur:e F89@;GA S*i%er F8998G'
1,!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)l 1l)ro t)n9a H+) ')r 1a'i tan ')n'i?l) al d)1oro 1o/o la'
/+D)r)'
i#
" En la )n)1ia d)l 'i*lo NVIII, +no' ;)r'o' an=ni/o'
'o?r) la' da/a' d) la (6o1a a0n ') /oGa?an d) el sentar a
la sultana, )'to )'. 1r+zando la' 6i)rna'
53
" E'to' ;)r'o' H+izE
)O6r)')n +na r)a11i=n 1ontra la r)laDa1i=n d) la' 1o't+/?r)'
d) la no?l)za )+ro6)a )n la (6o1a d) Ro+'')a+. 6)ro lo'
;alor)' H+) )O6r)'an 'on tradi1ional)'"
Lo' ar*+/)nto' d) D)lla Ca'a 'on 6rin1i6al/)nt)
n)*ati;o'" Uno 'o'6)14a H+) )'t) inH+i'idor t)/a )n /)nt).
'i no )n '+ )'t+dio. +n 9ndi1) d) *)'to' 6ro4i?ido' Pin1l+ida
la /ano )n la 1ad)ra. H+) int)r6r)ta?a 1o/o +n 'i*no d)
or*+lloQ" No o?'tant). ')r9a +n )rror analizar la r)Gor/a d)
lo' *)'to' )n t(r/ino' )O1l+'i;a/)nt) n)*ati;o'. 1o/o
6art) d) la 4i'toria d) la r)6r)'i=n" Ta/?i(n 6+)d) ;)r') d)
+na /an)ra /E' 6o'iti;a 1o/o +n art) o +na a6orta1i=n al
art) d) ;i;ir" A'9 )' 1o/o la 1on'id)ra?a Ca'ti*lion). 6or no
/)n1ionar a lo' 6roG)'or)' d) danza. , )n )l 'i*lo NVII, 'i no
ant)'. la danza Gor/a?a 6art) d)l 6ro*ra/a d) al*+no'
1ol)*io' italiano' 6ara no?l)'" Era +n /odo G)'ti;o d)
in1+l1ar la di'1i6lina
5$
"
Si lo' r)Gor/ador)' d) lo' *)'to' t)n9an +n id)al 6o'iti;o
)n /)nt). I1+El )raY El id)al 6odr9a d)'1ri?ir') P, ,a 4)/o'
;i'to H+) a ;)1)' ') d)'1ri?9a a'9Q 1o/o )l /od)lo )'6a:ol.
inV+,)nt) )n E+ro6a 1)ntral ad)/E' d) )n Italia. ,
1o/6r)nd9a )l l)n*+aD) , )l ;)'tido ad)/E' d) lo' *)'to'" Si
4+?i)ra H+) r)'+/irlo )n +na 'ola 6ala?ra. ('ta 6odr9a ')r
K*ra;)dadL" El 4+/ani'ta al)/En H)inri14 A**ri6a at)'ti*+=
)n $&%3 H+) lo' italiano' K1a/inan /E' ?i)n d)'6a1io. 'on
di*no' )n '+' *)'to'L
i2
" Otro al)/En. Hi)ron,/+' T+rl)r.
'):al= al*o 6ar)1ido Pno 'a?)/o' 'i 6or o?')r;a1i=n 6ro6ia
o 1o6iando a A*ri66aQ 1+atro d(1ada' d)'6+('A KEl italiano
ti)n) )l 6a'o l)ntoZ )l *)'to. *ra;)L Bincessum tar(iusculum,
+estum +raemE56 Bo')64 Addi'on. al ll)*ar a MilEn
c,
Bell%,r1F8E;<G, *' <89'
PM!l/enti F8@;9G, **' 3, B88-312.
1,)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D8
Bril F89;EG, **' <?D2<??A $ase Li**e F89;DGA Braun + Iu"erli
F899BG'
Dk
C\iad! en Kn![ F899?G, **' 332BD'
D,
TurlerF8?;DG, li(r! 8, %a*'
D'
1,,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
PH+) a0n Gor/a?a 6an) d)l I/6)rio )'6a:olQ d)'d) Fran1ia
)n1ontr= a lo' italiano' K)n;arado'. 1)r)/onio'o' ,
r)')r;ado'L )n 1ontra't) 1on lo' Gran1)')'
55
"
Lo' italiano' )'ta?an o 4a?9an )'tado /E' 6r=Oi/o' a la
;i;a1idad Gran1)'a. 4a'ta )l 6+nto d) H+) a ;)1)' 6)r1i?9an
la a1tit+d )'6a:ola 1o/o a+')n1ia" A'9. P)dro d) Tol)do.
;irr), d) NE6ol)' a /)diado' d)l 'i*lo NVI, 'or6r)ndi= a la
no?l)za lo1al 6orH+) 1+ando da?a a+di)n1ia 6)r/an)19a
in/=;il. 1o/o +na K)'tat+a d) /Er/olL
5&
" La Gra') )ra. o
d);ino. +n topos6 El t)=ri1o 6ol9ti1o Tra9ano Bo11a[ni
d)'1ri?i= a +no d) lo' '+1)'or)' d) Tol)do. al H+) ;io )n
NE6ol)' )n $&#$. tan *ra;) ) in/=;il KH+) n+n1a 4+?i)ra
6odido 'a?)r 'i )ra +n 4o/?r) o +na M*+ra d) /ad)raL"
S)*0n Bo11alini. )l ;irr), ni 'iH+i)ra 6)'ta:)a?a" En $&--. )l
)/?aDador ;)n)1iano )n T+r9n d)'1ri?9a a la )'6o'a d)l
6r9n1i6). la inGanta. d) Ba 'i*+i)nt) Gor/aA KEd+1ada )n )l
)'tilo )'6a:ol a"""b /+)'tra *ran 'o'i)*o. 6ar)1) in/=;ilL" La
o?')r;a1i=n d) G+azzo. ant)' 1itada. 'o?r) la n)1)'idad d)
);itar la in/o;ilidad d) la' )'tat+a' d)?9a 1ont)n)r +na
al+'i=n a )'t) t=6i1o
5<
"
El )/6l)o d)l t(r/ino K/od)loL no i/6li1a H+) lo'
italiano' d) la (6o1a 'i)/6r) id)alizaran a lo' )'6a:ol)'" Por
)l 1ontrar9o. ('to' )ran /+, odiado' , Gr)1+)nt)/)nt)
o?D)to d) ?+rla. )n o1a'ion)' 'o?r) '+ a1tit+d" S+ *ra;)dad
') int)r6r)ta?a a ;)1)' 1o/o arro*ant) )n;ara/i)nto" La
a1+'a1i=n d) arro*an1ia la )n1arna?a la M*+ra d)l
K1a6itanoL )n )l )'1)nario italiano" E't) 6)r'onaD) d) la
Comme(ia (ellJArte Gr)1+)nt)/)nt) r)1i?9a +n no/?r)
)'6a:ol. 1o/o KMata/oro'L. D+nto 1on +na braure
)'t)r)oti6ada. )'to )'. *)'to' a*r)'i;o'. in'ol)nt)'.
d)'tinado' a d)'aMar o 6ro;o1ar a '+' ;)1ino'" Una
d)'1ri61i=n d)l 'i*lo NVIII d) NE6ol)' ?aDo la 4)*)/on9a
)'6a:ola. "assime (el +oerno spa+nolo, )'1rita 6or )l no?l)
Paolo Matt)o Doria Pa/i*o d)
1,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D
XAddis!n F8;=?G, *' B;B'
XCaraira F8@@=G'
XXBurlie F89@;GA $ase Kn![ F89@9G'
190
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
i1oQ. 6r)')nta?a /+, 1r9ti1a/)nt) lo' *)'to' 4i'6anizado'
d) la alta no?l)za. )n 6atti1+lar la Kn)*li*)n1ia aG)1tadaL
Bafettata (isinolturaE , lo' K/o;i/i)nto' d)1idido' ,
arro*ant)'L Bmo=<ment= risoluti e (tspre//antiE 1on lo' H+)
/o'tra?a '+ '+6)rioridad 'o?r) lo' d)/E'"
Lo H+) a1a?a/o' d) a6+ntar 'o?r) la' 6)r1)61ion)'
italiana' d) E'6a:a no i/6li1a H+) lo' )'6a:ol)' d) )'ta
(6o1a 'i)/6r) 'i*+i)ran )') /od)lo" Pro?a?l)/)nt). ('t)
)'ta?a r)d+1ido a lo' 4o/?r)' d) 1la') alta. o a al*+no' d)
)llo'. , H+izE a d)t)r/inada' 'it+a1ion)' 1on1r)ta'.
6arti1+lar/)nt) lo' rit+al)' Ra+nH+). 1+rio'a/)nt). la'
1)r)/onia' )Otraordinaria/)nt) r9*ida' d) la 1ort) 6ar)1)
H+) no ll)*aron a E'6a:a d) Bor*o:a 4a'ta /)diado' d)l
'i*lo NVI
57
W" En 1+anto a la )O6li1a1i=n d)l 1a/?io )n Italia.
')r9a GE1il , '+6)rM1ial atri?+irlo a la KinV+)n1iaL )'6a:ola" El
atra1ti;o d)l /od)lo )'6a:ol )n lo' 'i*lo' NVI , NVII 6ro>
?a?l)/)nt) ') a6o,a?a )n la )Oi*)n1ia 6r))Oi't)nt) d) +n
1ontrol 1or6oral /E' )'tri1toA la r)Gor/a d) lo' *)'to'
analizada )n )'ta ')11i=n"
El 'o1i=lo*o Nor?)rt Elia' 4a )'1rito la 4i'toria d) )'a
)Oi*)n1ia )n '+ Ga/o'o )'t+dio 'o?r) )l K6ro1)'o d)
1i;iliza1i=nL P)nt)ndido. )n *)n)tal. 1o/o a+to1ontrol.
6arti1+lar/)nt) d) la' Gor/a' )n la /)'aQ. H+) ') 1)ntra )n
)l nort) d) E+ro6a. 6)ro 1onti)n) al*+na' o?')r;a1ion)'
'o?r) lo' italiano'. H+). d)'6+(' d) todo. G+)ron lo' 6ion)ro'
)n )l +'o d)l t)n)dor
5-
" ME' r)1i)nt)/)nt). Mi14)l Fo+1a+lt
oGr)1i= +na 4i'toria alt)rnati;a d)l 1+)r6o. )Oa/inando lo'
a'6)1to' n)*ati;o' )n '+ 7isciplinary casti+ar, y lo' /E'
6o'iti;o' )n '+ Historia (e la seTuali(a(, 6oni)ndo d) r)li);)
)l 1ontrol 'o?r) lo' 1+)r6o' d) lo' d)/E'. a'9 1o/o 'o?r) )l
6ro6io" A Elia' , a Fo+1a+lt l)' int)r)'a?a tanto la 6rE1ti1a
1o/o la t)or9a d) lo' *)'to' , d)l 1ontrol 1or6oral" E' )l
/o/)nto d) 6r)*+ntar') aH+9 6or H+( al1anzaron '+'
o?D)ti;o' lo' r)Gor/ador)' italiano'"
191
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TXH!6/artnO"SSG
' V^ Elias F89B9G'
190
KKKKKKKKKKKKKK FORMAS DE HIST ORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKK
El italiano gesticulante
La r)Gor/a analizada )n la ')11i=n ant)rior no )ra 6ri;ati;a
d) Italia. 'ino H+) Gor/a?a 6art) d) +n K6ro1)'o d)
1i;iliza1i=nL 1o/0n a todo O11id)nt) P4a, 6aral)li'/o' )n
otra' 6art)' d)l /+ndo. 1o/o C4ina , Ba6=n. 6)ro '+ 4i'toria
a0n )'tE 6or )'1ri?ir')Q" Mi 4i6=t)'i' )' H+) la r)Gor/a d) lo'
*)'to'. 'i no /E' ri*+ro'a. al /)no' G+) /E' 6roG+nda )n lo'
6a9')' d)l nort) 6rot)'tant) d) E+ro6a. tal)' 1o/o
In*lat)rra. lo' Pa9')' BaDo' , la' r)*ion)' *)r/ano4a?lant)'.
H+) )n )l '+r 1at=li1o" El r)'+ltado G+) H+) a+/)nt= la
di'tan1ia )ntr) )l 1o/6orta/i)nto d)l nort) , d)l '+r. ,
)'6)1ial/)nt) H+) 4izo al nort) /E' 1r9ti1o d) lo' italiano'"
El )'t)r)oti6o d)l italiano *)'ti1+lant) 6ar)1) H+) '+r*i= a
1o/i)nzo' d)l 6)riodo /od)rno. r)V)Dando )l 1ontra't) )ntr)
do' 1+lt+ra' *)'t+al)' a'o1iada' 1on do' )'tilo' r)t=ri1o'
Pla1=ni1o ersus 6roG+'oQ. ad)/E' d) otra' diG)r)n1ia'"
No )' +n 1ontra't) )ntr) la 6r)')n1ia , la a+')n1ia d)
*)'to'. a+nH+) a ;)1)' ') 6)r1i?i)ra 1o/o tal" Ta/6o1o ')
trata d) +na o6o'i1i=n )ntr) +n )'tilo nat+ral , otro artiM1ial.
6+)' todo l)n*+aD) 1or6oral )' artiM1ial )n )l ')ntido d) H+)
4a d) ')r a6r)ndido
5#
" Lo H+) o?')r;a/o' )n )'t) 6)riodo R
a+nH+) no d) 6ri/)ra /anoR )' /E' ?i)n la di'tan1ia
1r)1i)nt) )ntr) do' l)n*+aD)' 1or6oral)' H+) 6odr9an
d)'1ri?ir') 1o/o )l )O+?)rant) , )l di'1i6linado" Si a lo'
italiano' l)' 6ar)19a H+) lo' )'6a:ol)' *)'ti1+la?an
d)/a'iado 6o1o. )n )l nort) )/6)z= a 6)n'ar') H+) lo' ita>
liano' *)'ti1+la?an )O1)'i;a/)nt)" S+' 1r9ti1a' r)6it)n ,
H+izE )Oa*)ran la' d) lo' r)Gor/ador)' italiano'. al*+na' d)
la' 1+al)' ') 4an 1itado ant)rior/)nt)"
En lo' Pa9')' BaDo'. la 1r9ti1a d) la *)'ti1+la1i=n ')
r)/onta al /)no' 4a'ta Era'/o , '+ li?ro d) 1ond+1ta 6ara
/+14a14o' 7e ciilitate morum puer=lium6 Un /an+al d)
)tiH+)ta 4oland(' d)l 'i*lo NVIII 1ond)na?a a lo' italiano'
KH+) 4a?lan 1on la 1a?)za. lo' ?razo'. lo' 6i)' , todo )l
1+)r6oL , aMr/a?a H+) lo' Gran1)')'.
193
KKKKKKKKKKKKKK FORMAS DE HIST ORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKK
D?
BirdO&is%ellF89;=G'
199
EL LECIUA> E DE LOS IES TOS EC L A ITALIA MODERC A
lo' in*l)')' , lo' 4oland)')' 4a?9an a?andonado )'a'
*)'ti1+la1ion)'
&3
" S)r9a /a' )Oa1to d)1ir H+) Fran1ia )'ta?a
di;idida )ntr) )l )'tilo d)l nort) , )l d)l '+r. lo /i'/o H+)
)ntr) 1at=li1o' , 6rot)'tant)'" En )'t) 1ont)Oto )'
int)r)'ant) H+) +n 1al;ini'ta Gran1('. )l i/6r)'or H)nri
E'ti)nn). 1riti1ara lo' *)'to' )Oa*)rado' d) lo' italiano' )n
+n diElo*o H+) 6+?li1= )n $&7-. )n )l H+) 'o't)n9a H+) lo'
Gtan1)')' KnWai/)nt l)' *)'ti1+lation'L
&l
" En )l 'i*lo NIN, +n
li?ro Gran1(' d) )tiH+)ta ad;)rt9a a '+' l)1tor)'A KGard)z>
;o+' d) *)'ti1+l)r 1o//) +n Ga'1=nL
&2
.
En in*l('. )l t(r/ino 6),orati;o K*)'ti1+lar)L. d)Mnido
6or )l ;T#or( 'n+lis% 7ictionary 1o/o )l )/6l)o d) *)'to'
Kdi'6aratado'L , K6roG+'o'L. )'tE do1+/)ntado d)'d) $<$%
)n ad)lant)
&%
" A6roOi/ada/)nt) d)'d) )'a' G)14a'
)n1ontra/o' o?')r;ador)' ?ritEni1o' H+) 1o/)ntan 1on
'or6t)'a o d)'d(n lo H+) l)' 6ar)1) la )O1)'i;a *)'ti1+la1i=n
d) lo' italiano' Ro d) lo' *ri)*o' o d) lo' Gran1)')'. a
H+i)n)' 2%e 'n+lis% Spy 'atiriza?a )n $<#$ 6or '+' K*)'to'
'i/i)'1o'L , 6or K4a?lar 1on la' /ano' 1o/o 'i )'t+;i)ran
1on;)r'ando 1on 'ordo'L" Por )D)/6lo. T4o/a' Cor,at. H+)
') 4alla?a )n )n)1ia )n $<3-. o?')r;a?a la' Kin'=lita'L
Gor/a' d) 'al+dar') d) lo' nati;o'. *ol6)Endo') )l 6)14o o
?)'Endo')" En la i*l)'ia d) San Gior*io r)6ar= )n K+n
ad)/En H+) /) 6ar)1) /+, i/6ro6io , rid91+loA a*itar la'
/ano' arri?a , a?aDo 1on 4arta Gr)1+)n1iaL
&5
"
Lo' *)'to' d) lo' 6r)di1ador)' atraD)ron 6arti1+lar/)nt)
la d)'a6ro?a1i=n d) lo' o?')r;ador)' 6rot)'tant)'" Tillia/
B)d)ll. H+) ') )n1ontra?a )n )n)1ia 6or la' /i'/a' G)14a'
H+) Cor,at. 1ond)n= a lo' Grail)' 6or la' K)O1)ntri1idad)' d)
'+' *)'to'. /E' 6ro6ia' d) )'6ada14in)' o D+*ador)'L" P4ili6
SNi66on. )n Ro/a )n $<<%. d)'1ri?9a a +n D)'+ita H+)
6r)di1a?a )n la Piazza Na;ona K1on /+14o' /o;i/i)nto' ,
6o't+ra' d)l 1+)r>
O
Bre//er+Rr[Uden(ut"F899lG, *' 8E='
XCitad! en Kn![ F899=G, *' 8=B'
195
EL LECIUA> E DE LOS IES TOS EC L A ITALIA MODERC A
,#
M!ritand!ti F899?G, *' E<'
TTVase S%&/ittF89@8G'
D
C!r+at F8E>IG, **' B99, BE9'
19!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6oL. /i)ntra' H+) G9l?)rt B+rn)t. H+) ;i'it= Italia do'
d(1ada' d)'6+('. ') H+)Da?a d) Klo' n+/)ro'o' *)'to' ,
)O6r)'ion)' 1=/i1o'L d) +n 6r)di1ador 1a6+14ino )n
MilEn
&&
" A B+rn)t no l) 4a?r9a *+'tado H+) l) diD)ran H+)
)'ta?a r)6iti)ndo la' r)1o/)nda1ion)' d) Borro/)o. lo
/i'/o H+) a Borro/)o no l) 4a?r9a *+'tado 'a?)r H+). /E'
d) +n 'i*lo d)'6+('. '+' d)1r)to' ')*+9an 'in a6li1ar')"
En NE6ol)'. )l l)n*+aD) d)l 1+)r6o )ra in1l+'o /E'
);id)nt) H+) )n otro' l+*ar)'. al /)no' 6ara lo' ;i'itant)'
in*l)')'" Bo4n Moor). 6or )D)/6lo. ad;irti= )n $7-$ Kla *ran
*)'ti1+la1i=nL d) +n narrador d) 1+)nto'. o B" B" Bl+nt. 1+atro
d(1ada' d)'6+('. o?')r;a?a Kla inMnita *)'ti1+la1i=nL
d+rant) +na l)1t+ra d) Ario'to
&M
" A 6rin1i6io' d)l 'i*lo NIN, +n
)'1ritor a/)ri1ano. Ta'4in*ton Ir;in*. )ra a0n /E' )O6l91ito
)n '+ dia*n='ti1o d) lo' '9nto/a' d)l 1arE1t)r italiano.
1+ando o?')r;a?a d)'d) la /)'a d) +n 1aG( )n la Piazza San
Mar1o +na 1on;)r'a1i=n /ant)nida K1on ;i;a1idad ,
*)'ti1+la1i=n italiana'L
&7
" St)nd4al ta/?i(n 1o/)nt= la
aM1i=n /)ridional a la K6anto/i/aL , la 6r)G)r)n1ia 6or la
*)'ti1+la1i=n 'o?r) )l 4a?la
&-
"
Lo' t)Oto' 1itado' 'on in'+M1i)nt)' 6ata a6o,ar 4i6=t)'i'
*)n)ral)'. 6)ro al /)no' 4a1)n /E' 6at)nt) +n 6ro?l)/a
Ga'1inant)" Por '+6+)'to. )' n)1)'ario /atizar )l 'i/6l)
1ontra't) )ntr) nort) , '+r. 6rot)'tant) , 1at=li1o" Por
)D)/6lo. Id=nd) 4a?r9a H+) 1olo1ar a PoloniaY IEn H+( ')
diG)r)n1ia?a la *ra;)dad )'6a:ola d)l a+to1ontrol ?ritEni1oY
IHa'ta H+( 6+nto )ran )'to' )'t)r)oti6o' d)l 1arE1t)r
na1ional *)n)raliza1ion)' 'o?r) +n 'olo *r+6o 'o1ial Rla
no?l)zaY
Bedell, %itad! en C&a/(ers + Pul4an F899<G, *' 89?A S:i**!n F8;B<G, *'
EE?A
Burnet F8E@EG, *' 88=, $ase *' 89;'
M!!re F8;@8G, %arta E=A Blunr F8@<BG, *' <9='
19)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Ir$in" F8@<DG, $!l' l,*' 8=B'
Cr!uetF89@<G,**' 9=, 8=E'
19,
CAPTULO &
LAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC
LA ITALIA MODERCA
Co/o lo' *)'to'. tratado' )n )l 1a69t+lo ant)rior. la
1o/i1idad Ro la ri'aR ti)n) '+ l+*ar )n la n+);a 4i'toria
'o1io1+lt+ral" En lo' a:o' ')')nta. MiDail BaDt9n )'1ri?i= '+
)'t+dio 'o?t) Ra?)lai' )n torno a )'ta 1+)'ti=n. '+?ra,ando
lo H+) d)'1ri?9a 1o/o la G+n1i=n li?)radora d) la Kri'a d)l
6+)?loL" En lo' a:o' ')t)nta. K)it4 T4o/a' d)di1= +na
1onG)r)n1ia al Kl+*ar d) la ri'aL )n la In*lat)rra d)
1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna" En la d)1ada 'i*+i)nt). Ro?)rt
Darnton r)lat= la 4i'toria d) Kla *ran /a'a1r) d)l *atoL. +na
1r+)l ?ro/a 6)'ada H+) a ;)1)' *a'ta?a lo' a6r)ndi1)' )n
Par9' a '+' /a)'tro' , '+' /+D)r)' )n )l 'i*lo NVIIIT'
I]+( o?D)to ti)n) +na 4i'toria d) la 1o/i1idadY En
r)alidad. 4a, H+) 4a1)r do' 6+nt+al i za1ion)' 'o?r) )l
1a/?io )n )'t) 1a/6o" En 6ri/)r l+*ar. la' a1tit+d)' 4a1ia
la 1o/i1idad ;ar9an )n )l ti)/6o" BaDtin. 6or )D)/6lo. '+*)r9a
H+) la ri'a '+?;)r'i;a. in'tit+1ionalizada )n 1arna;al. )ra
tol)rada 6or la' a+toridad)' )1l)'iE'ti1a' , )'tatal)' )n la
Edad M)dia , )l R)na1i/i)nto. 6)ro G+) r)6ri/ida
6o't)rior/)nt)" Ta/?i(n 1a?r9a /)n1ionar aH+9 a otro
t)=ri1o 1+lt+ral. Nor?)rt Elia' Pa+nH+) a6)na' trata la ri'a
199
T Ba1tin (1965); T&!/as F89;;GA Darnt!n F89@DG'
200
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
)O6l91ita/)nt)Q. 6orH+) '+ id)a d)l 1r)1i)nt) a+to1ontrol ,
d) la 1on'tr+11i=n d)l K+/?ral d) la ;)r*[)nzaL )' tan
a6li1a?l) a la 1o/i1idad 1o/o a la' /an)ra' )n la /)'a" En
la E+ro6a d) 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna. ?ro/a' H+)
4a?9an 'ido a1)6ta?l)' )n l+*ar)' 60?li1o' 1o/o la' i*l)'ia'
y lo' tri?+nal)' G+)ron 6ro4i?ida' oM1ial/)nt) )n )'o'
l+*ar)'"
En ')*+ndo l+*ar. la' 6ro6ia' ?ro/a' 1a/?ian" Son tan
diG91il)' d) trad+1ir d) +na (6o1a a otra 1o/o d) +na 1+lt+ra
a otra" Lo H+) 4a1) r)9r a +na *)n)ra1i=n ti)n) 6o1o )G)1to
)n la 'i*+i)nt)" Por lo tanto. 4a, +n l+*ar 6ara la 4i'toria d)
la ri'a lo /i'/o H+) 6ara +na 'o1iolo*9a o antro6olo*9a d) la
ri'a
2
" Por '+6+)'to. Fr)+d 1r)9a H+) la' ?ro/a' r);)lan
d)')o' o an'i)dad)' in1on'1i)nt)'. H+). ')*0n (l. 'on
in;aria?l)'
%
" S+ 1on1)61i=n d) la' ?ro/a' )ra ')/)Dant) a la
d) lo' '+):o'. )O6+)'ta )n )l 1a69t+lo 2" S+ ;i'i=n d)l 4+/or
1o/o )O6r)'i=n d) an'i)dad 1on'tit+,) +na i/6ortant)
alt)rnati;a a la t)'i' d) BaDtin d) la 1ar1aDada li?)radora
PH+). d) 4)14o. ') 6ro6+'o 1o/o alt)rnati;a a Fr)+dQ"
El d)'aG9o al H+) ') )nGr)nta )l 4i'toriador 1+lt+ral )' dar
4i'tori1idad a la t)or9a d) Fr)+d" En )l ni;)l 6'i1ol=*i1o /E'
6roG+ndo /+, ?i)n 6odr9a )'tar )n lo 1i)rto" No o?'tant). lo'
1a/?io' H+) ') 6rod+1)n )n la' ?ro/a' a lo lar*o d)l ti)/6o
'+*i)r)n la )Oi't)n1ia d) +n ni;)l int)r/)dio )ntr) lo'
E/?ito' 1on'1i)nt) ) in1on'1i)nt)" En )'t) ni;)l la' ?ro/a'
1a/?ian )n )l ti)/6o 6orH+) ta/?i(n 1a/?ian lo' o?D)to' d)
an'i)dad" Por )D)/6lo. la' ?ro/a' 'o?r) la 6ar)Da )n*a:ada
4o, no r)'+ltan *ra1io'a'. 1o/o d)/+)'tran la'
r)6r)')nta1ion)' d) la' 1o/)dia' i'a?)lina' o d) la
R)'ta+ra1i=n. a+nH+) 6ar)1) 4i1i)ron 6artir') d) ri'a a lo'
1ont)/6orEn)o' d) S4aN)'6)ar) , T,14)rl)," La 1o/i1idad
ta/?i(n 6+)d) analizar') )n t(r/ino' d) a*r)'i=n
d)'6lazada o '+?li/adaA l+14a d) 1la')'. (tni1a o )ntr) lo'
')Oo' 1on otro' /)dio'" Un antro6=lo*o d)'1ri?i= la'
a1+'a1ion)' d) ?r+D)r9a 1o/o +n Kindi1ador d) t)n'ion)'L
H+) r);)la?a la' t)n>
001
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKK
<
Pr!** F89;EGA A*ee F89@?GA Mul:a+
F89@@G' TFreud F89=?G'
000
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'ion)' )'6)19M1a' d) 1+lt+ra' 1on1r)ta'
5
" La' ?ro/a' 'on
otro indi1ador"
Por lo tanto. lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' d)?)n
6r)*+ntar')A IC+Endo +na ?ro/a no )' +na ?ro/ar
IC+Endo. d=nd) , 6ara H+i(n +na ?ro/a dada )' *ra1io'a o
noY IC+El)' 'on lo' l9/it)'. la' Gront)ra' d) lo 1=/i1oY IEn
H+( /)dida 1a/?ian la' ?ro/a' d)'d) di'tinto' 6+nto' d)
;i'ta , 1=/o ') tran'Gor/a '+ 'i*niM1ado )n )l ti)/6oY El
o?D)ti;o d) )'t) 1a69t+lo )' a?ordar )'to' 6ro?l)/a'
1)ntrEndo') )n +n *(n)ro 1=/i1o. la ?ro/a 6)'ada o befa,
r)in')r>tEndola )n lo H+) 6odr9a d)no/inar') )l K'i't)/a d)
la 1o/i1idadL 1ont)/6orEn)oZ )n otra' 6ala?ra'. lo' ti6o' d)
4+/or r)*i'trado' )n Italia a Mnal)' d) la Edad M)dia ,
1o/i)nzo' d) la (6o1a /od)rna. '+' d)Mni1ion)'. G+n1ion)'.
*(n)ro'. )t1(t)ra"
El )nGoH+) ')rE antro6ol=*i1o )n )l ')ntido d) no
a6artar') d) la' 1at)*or9a' , di'tin1ion)' ori*inal)' )ntr) lo
1=/i1o , lo ')rio" E'ta )' la D+'tiM1a1i=n d) la' n+/)ro'a'
6ala?ra' italiana' H+) a6ar)1)rEn a 1ontin+a1i=n" S)
int)ntarE ')*+ir )l 1on')Do d) Darnton d) K1a6tar la
otr)dadL. )' d)1ir. 1)ntrar') )n lo H+) no' r)'+lta /E' aD)no
d)l 6a'ado ) int)ntar 4a1)rlo int)li*i?l)
&
" Por 1on'i*+i)nt).
') 6ondrE )l (nGa'i' )n lo H+) ,a no ti)n) *ra1ia. /E' H+) )n
la' 1ontin+idad)' 1+lt+ral)'. 6or i/6ortant)' H+) ')an"
'l sistema (e la comici(a( en Italia, 1350<1550
Para 1o/)nzar. )'?ozar)/o' )'t) K'i't)/aL d) Bo11a11io a
Band)l9o o. /E' )n *)n)ral. d) la P)'t) a la Contrarr)Gor/a"
P)') a H+). )n '+ Ga/o'o )'t+dio 'o?r) )l R)na1i/i)nto.
Ba1o? B+r1N4ardt d)di1= 6)r1)6ti;a' 6E*ina' a lo H+)
d)no/in= Kla ?+rla , la ?ro/a /od)rna'L B(er m?(eme
Spott un( Qit/E, )l t)/a no 4a atra9do a /+14o'
4i'toriador)'
<
" No o?'tant). '9
003
KKKKKKKKKKLAS FROCTE RAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERC AKKK
TMarOi%:lH]G'
s
Darnr!n F89@DG, *' D'
TBur%:&ardt F8@E=G, %a*' <, se%%in D'
009
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
int)r)'= a lo' 1ont)/6orEn)o'. 1o/o r);)la )l l)n*+aD) d) la
(6o1a"
En )l italiano d) )nton1)' 4a, *ran ;ari)dad d) t(r/ino'
6ara di'tin*+ir di;)r'o' ti6o' d) ?ro/a' , 4+/or" Entr) lo'
t(r/ino' )/6l)ado' 6ara K?ro/aL )'ta?an baia, befa,
burla, #ace/ia, +iuoco, le++ere//a, pa//ia, piaceole//a ,
sc%er/o, /i)ntra' H+) al ?ro>/i'ta ') l) 1ono19a 1o/o
befar(o, befatore, bufone, burlona, +iuocatore o
sc%er/atore6 Lo' ;)r?o' in1l+9an burlare, +iocare y uccellare,
/i)ntra' H+) ') di'tin*+9a )ntr) befare , )l /E' '+a;) 6)ro
Gr)1+)nt) befe++iare, H+) 6odr9a trad+1ir') 1o/o Kto/ar )l
6)loL" Lo' /E' n+/)ro'o' )ran lo' adD)ti;o'A befabile,
befeole, burlesco, #aceto, #esteole, +iocoso, +rottesco,
motteole, sc%er/oso, sciocco, )t1" La riH+)za d)l
;o1a?+lario '+*i)r) H+) lo' italiano' )ran ;)rdad)ro'
)O6)rto' )n la /at)ria"
M)r)1) la 6)na d)'ta1ar la ;ari)dad d) *(n)ro' 1=/i1o'"
Entr) ('to' )'ta?a la 6ro6ia 1o/)dia RK1+ltaL o 6o6+larR.
1o/o la' arl)H+inada' ori*inal)' d) la comme(ia (ellJarte6
La' 4i'toria' BnoelleE Gr)1+)nt)/)nt) )ran 1=/i1a' , la'
?ro/a' 'ol9an to/ar la Gor/a d) 4i'toria' B#ace/ieE, H+) ')
r)+n9an , 6+?li1a?an" Entr) la' 1ol)11ion)' Ga/o'a' )'tEn la'
atri?+ida' al 'a1)rdot) to'1ano Arlotto Mainardi , la'
r)1o*ida' 6or lo' 4+/ani'ta' Po**io Bra11iolini , An*)lo
PolizianoZ )'ta 0lti/a 6+?li1ada )n $&5- ?aDo )l no/?r) d)l
)ditor. L+do;i1o Do/)ni14i
$
" Lo' ')r/on)' a /)n+do
1ont)n9an 4i'toria' di;)rtida'. 1o/?inando a'9 lo ')rio 1on lo
1=/i1o"
La 6aradoDa )ra /+, a6r)1iada. 1o/o )n lo' 6an)*9ri1o'
?+rl)'1o' d) Fran1)'1o B)rni , Ort)n'io Lando
K
" Lo /i'/o
o1+rr9a 1on la' 6o)'9a' a?'+rda'" La' a6orta1ion)' a )'t)
*(n)ro d)l 6o)ta>?ar?)ro Vor)ntino B+149)llo G+)ron
in/ortalizada' 6or +n n+);o ;)r?o. burc%ielle++are6 La
6arodia )ra otro d) lo' *(n)ro' Ga;orito'" Por )D)/6lo.
"ar+ante, d) P+l1i. ridi1+liza?a lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'Z
&a+ionamenti, d) Ar)tino. lo' li?ro' d) ?+)>
005
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
;
Lu%:FI9?@GA F!tites F89@;G'
s
Ir4ttd6er F89E9GA B!rsellin! F89;BG, **' D82E?'
00!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
:a' /an)ra'" La 'nei(a , lo' )6itaMo' )ran 6arodiado' )n
li?ro' d)l 'i*lo NVII, 4o, 1a9do' )n )l ol;ido. 1o/o >J'nei(e
traestite P$<$-Q. d) Gian?atti'ta LalliZ 11 cimiterio P$<-3Q.
d)l 6atri1io ;)n)1iano GianGran1)'1o Lor)dan. o
'pitaK+iocosi P$<-3Q. d) A. M"d)l Pri+li
#
"
La 1o/i1idad no )'ta?a a+')nt) )n la' art)' ;i'+al)'" En
)l Palazzo d)l T). )n Mant+a. di'):ado 6or Gi+lio Ro/ano.
4a?9a 'or6r)'a' 1o/o )l Gri'o d)l H+) 6ar)1)n 1a)r') ;aria'
6i)za' , lo' Gr)'1o' 1)nital)' H+) 1r)an la i/6r)'i=n d) H+)
)l t)14o )'tE a 6+nto d) d)rr+/?ar')
$3
" ]+izE d)?)r9an
1on'id)rar') +na )'6)1) d) ?ro/a 6)'ada" Lo' r)trato' d)l
6intor /ilan(' Ar1i/?oldo. H+) 6inta?a 1ara' 1o/6+)'ta' d)
Gr+ta'. 6)'1ado' o li?ro'. )ran d)/o'tra1ion)' d) '+ in*)nio"
La i/ita1i=n d) la r)1i(n d)'1+?i)rta d)1ora1i=n *r+t)'1a
1lE'i1a 1o/6r)nd9a )'tat+a' 6ara Dardin)'. 1o/o la d)l )nano
Mor*ant) P6or )l Ga/o'o *i*ant)Q. d) la 1ort) d)l *ran d+H+)
Co'i/o d)W M)did. )n lo' Dardin)' Bo?oli d) Flor)n1ia. dond)
a6ar)19a d)'n+do. 1on +na *ran ?arri*a , ')ntado a
4or1aDada' 'o?r) +na tort+*a. 1on )l 6)n) 1ol*ando 'o?r) la
1on14ad" Lo' Dardin)' )ran l+*ar)' d)'tinado' al D+)*o. a la
li?)ra1i=n d) la' 1on;)n1ion)' 'o1ial)'" En lo H+) ') 6odr9a
d)'1ri?ir 1o/o )l K6arH+) t)/Eti1oL 6ri;ado d) Bo/arzo.
1on'tr+ido a +no' Nil=/)tro' d) it)r?o 6ara +n /i)/?ro d)
la Ga/ilia Or'in9 a Mnal)' d)l 'i*lo O;i. 4a?9a +na *i*ant)'1a
?o1a d)l inM)rno 4)14a d) 6i)dra H+). al 6ar)1)r. ')r;9a 6ara
d)'1an'ar a la 'o/?ra )n la' )O1+r'ion)'" ]+) )'ta 6art) d)l
KBo'H+) Sa*radoL )ra +na ?+rla H+) ra,a?a )n la ?la'G)/ia
lo '+*i)r) la in'1ri61i=n Kla'1iat) o*ni 6)n'i)roL Pd)Da atrE'
todo 6)n'a/i)ntoQ. 6arodia d) Dant). , lo 1onMr/an lo'
1o/)ntario' d) +n li?ro 1ont)/6orEn)o 'o?r) lo' +rottos,
dond) ') aMr/a H+) d)?9an )'tar d)1orado' 1on K/E'1ara'
)'6anto'a' o ridi1+la'L
l2
"
TR!%&!n F89;?G, **' @B28=<A Lari$aille
F89@=G'
l=
I!/(ri%&F89@DG'
XBattisti F89E<G, **' <;@ + ss'A Bar!ls:+ F89;@G, **' 8?B + ss'
8<
Battisti
F89E<G, **' 8<? +ss'A Bar!ls:+ F89;@GA Brede%a/* F89@?GA Laar!
00)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
F899=G, **, 8B;, 8D<,B=E'
00,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Nin*0n anEli'i' d)l 4+/or /)di);al o /od)rno ')r9a
1o/6l)to '9 no in1l+,)ra a lo' ?+Gon)' d) la 1ort) , d) otro'
l+*ar)'" Una ')ri) d) italiano' d) la (6o1a R1o/o
Dol1i?)n)Z lo' do' Gon)>Ua'Z S1o1ola. )n la 1ort) d) Bor'o
dWE't) )n F)rrara Pin/ortalizado )n lo' Gr)'1o' d)
S1G+GanoiaQZ Diodato. )n la B)atri1) dWE't) )n MilEn. ,
Frit)lla. )n la d) I'a?)lla dWE't) )n Mant+a
$%
R al1anzaron
Ga/a int)rr)*ional. 'i no int)rna1ional. )n )'ta 6roG)'i=n"
La id)a d) 1o/i1idad o d) ?+rla no )'ta?a n)ta/)nt)
d)Mnida )n )'a (6o1a. 'ino H+) ') 1onG+nd9a 1on )l
)ntr)t)ni/i)nto o la di;)r'i=n Rspasso, (iporto,
trattenimento, trasmitoR )n +n )Otr)/o , 1on la ?ro/a
6)'ada , )l in'+lto Rin+anni, trufe, afronti, (ifama/ioni,
ofese, sc%erniR )n )l otto" Do' inGor/ant)' d)l 'i*lo NVI
at)'ti*+an la diM1+ltad d) trazar lo' l9/it)'" En '+ diElo*o 'l
cortesano P$&2-Q. Ca'ti*lion) d)Mn9a la burla 1o/o +n
K)n*a:o a/a?l)L. H+) Kno oG)nd) o. al /)no'. no /+14oL
Pli?ro 2. ')11i=n -&Q" D) n+);o. )n '+ li?ro d) 1ond+1ta.
Calateo P$&&-Q. Gio;anni D)lla Ca'a di'tin*+9a la' befe d)
lo' in'+lto' '=lo 6or la int)n1i=n. ,a H+) lo' )G)1to' )n la
;91ti/a )ran /E' o /)no' lo' /i'/o' P1a69t+lo $#Q" E'ta
a/?i*[)dad. o a/?i;al)n1ia. 6lant)a la 1+)'ti=n d) lo'
l9/it)' d) lo 6)r/i'i?l)" IHa'ta d=nd) ') 6od9a ll)*ar 'in
)O1)d)r'). )n H+( dir)11i=n. 1on H+i(n , 'o?r) H+(Y A+nH+)
la id)a d) tran'*r)'i=n )' G+nda/)ntal 6ara la 1o/i1idad. lo'
l9/it)' tran'*r)dido' )ran in)'ta?l)' , ;aria?an ')*0n la
'it+a1i=n. la r)*i=n. )l /o/)nto. la (6o1a , lo' *r+6o'
'o1ial)'"
Con'id)rando la Italia r)na1)nti'ta d)'d) n+)'tra (6o1a. o
in1l+'o d)'d) )l 'i*lo NVtl, lo H+) r)'+lta /E' lla/ati;o o
)Otra:o )' la *)n)ro'idad , 6)r/)a?ilidad d) lo' l9/it)'" La'
1+)'tion)' r)li*io'a' 6od9an ')r o?D)to d) ?ro/a' 'in
oG)nd)r. al /)no' )n o1a'ion)'" Matt)llo. +n ?+G=n d) la
1ort) d) Mant+a. ') ;)'t9a d) Grail) , 6arodia?a lo' rit+al)'
r)li*io'o'
l5
" En la introd+11i=n a la' 4i'toria' d)
AnronGran1)'1o Grazzini. H+) ') d)'arrolla?an )n
009
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XL/i! + Ra/er F8@98GA Mala"uii Valen F898B289<BG, $!L t, **' ?EB2
?EDA
Wels6(rd F89B?G, **' @289, 8<@28B;'
XMala"ui Vaieri F898B289<BG, $!l' l,*'
?EB'
010
LAS FROCTERAS DE LO COMICO EC LA ITALIA MODERCA
1arna;al. +na da/a di1) H+) in1l+'o lo' Grail)' , la' /onDa'
6+)d)n di;)rtir') )n )'ta o1a'i=n , ;)'tir') 1o/o 'i G+)ran
d)l ')Oo o6+)'to" Ha?9a 'a1)rdot)' ?+Gon)'. 1o/o Fra
Mariano )n la 1ort) d) L)=n C
$&
" En 1+alH+i)r 1a'o. )Oi't9an
+no' l9/it)'" En 'l cortesano Pli?ro 2. ')11i=n #%Q. 6or
)D)/6lo. B)rnardo Bi??i)na 1riti1a a Bo11a11io 6or +na
?ro/a KH+) ;a /E' allE d) lo' l9/it)'L Bpassa il termineE6
La a/?i*[)dad ta/?i(n 1ond+1) a la 1+)'ti=n d) la
G+n1i=n" La ri'a. I)ra 'i)/6r) +n Mn )n '9 /i'/a. o +n /)dio
6ara otro MnY Una 6o'i?ilidad a t)n)r )n 1+)nta ')ria/)nt)
)' la 6ro6+)'ta d)l GolNlori'ta r+'o ladi/ir Pro66 d) H+). )n
1i)rra' o1a'ion)'. la ri'a )ra +na )'6)1i) d) rit+al" S) 4a
a6+ntado la 6r)')n1ia d) )l)/)nto' rit+al)' )n )l 4+/or d)
+na M*+ra 1=/i1a d)l 'i*lo NVI, B)rtoldo
l<
" A 1ontin+a1i=n
;)r)/o' 1=/o la ri'a 6od9a ')r +n in'tr+/)nto d) ;)n*anza"
ma (eba
La ?ro/a 6)'ada o befa, ta/?i(n 1ono1ida 1o/o burla,
+iar(a o natta, , d)'1rita )n la' Gar'a' , no;)la' italiana'.
a'9 1o/o )n otra' G+)nt)'. 6or '+6+)'to no )ra )O1l+'i;a d)
la zona ni d) la (6o1a" Tanto 'i la ?ro/a 6)'ada )' +n
+ni;)r'al 1+lt+ral 1o/o 'i no. la M*+ra r)1+rr)nt) d)l
tric@stertn )l GolNlor) +ni;)r'al Pin1l+ido )l d) C4ina. @Gri1a
o11id)ntal , d) lo' indio' d) Nort)a/(ri1aQ '+*i)r) H+).
1o/o /9ni/o. )'ta?a /+, )Ot)ndida" Fi*+ra' 1o/o Pan+r*)
, Till E+l)n'6i)*)l P6or no /)n1ionar lo' #abliauT
/)di);al)'Q at)'ti*+an )l Ga;or d) H+) di'Gr+ta?an la' befe
)n E+ro6a ')6t)ntrional , 1)ntral. /i)ntra' H+) )n al*+na'
r)*ion)' d)l /+ndo /)dit)rrEn)o. d) Andal+19a a Cr)ta. lo'
antro6=lo*o' 4an d)'1+?i)rto H+) ') 6ra1ti1a
Gr)1+)nt)/)nt) )ntr) lo' ;aron)' ad+lto'
$7
"
XIra6i898EG'
011
LAS FROCTERAS DE LO COMICO EC LA ITALIA MODERCA
XPr!** F89;EG, %a*' 9A Bernardi Ft99=G, *' 8?BA Ca/*!resi F89;EG, *'
9<' XBrandes F89@=GA Her6etd F89@?G'
010
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
En 1+alH+i)r 1a'o. 6ar)1) H+) )'t) ti6o d) 4+/or t)n9a
+na i/6ortan1ia )'6)1ial )n Italia. 6arti1+lar/)nt) )n
Flor)n1ia. Ola capitale (e la befaP
1S
6 'l 7ecamerGn
1on'tit+,) +n 6+nto d) 6artida );id)nt) 6ara )l )'t+dio d)
)'t) *(n)ro" En ;)inti'i)t) 4i'toria' ') narran ?ro/a' , lo'
t(r/ino' befa, befare , befatore a6ar)1)n o14)nta
;)1)'En )') /i'/o 'i*lo ') ;+)l;)n a narrar befe )n la'
4i'toria' d) Fran1)'1o Sa114)tti" En )l 'i*lo NV ') 4allan )n
lo' 1+)nto' d) Ma'+11io Sal)rnitano , Sa?adino d)*li
Ari)nti
23
Z ta/?i(n 6od)/o' r)1ordar )l r)lato an=ni/o d)
+na ?ro/a H+) 4a?r9a *a'tado )l arH+it)1to Fili66o
Br+n)ll)'14i a +n *r+)'o 1ar6int)ro" E't) )D)/6lo )' tanto
/E' int)r)'ant) 6or 1+anto D+)*a 1on la id)a d) id)ntidad )n
+na (6o1a H+) B+r1N4ardt d)'1ri?i= 1o/o la )ra d)l
indi;id+ali'/o
2$
"
En 1+anto a la noella d)l 'i*lo NVI, la' befe 'on
o/ni6r)')nt)'" En la' 4i'toria' d) AntonGran1)'1o Grazzini
P/+ri= )n $&-5Q. ')*0n +n 1r9ti1o Gran1('. Kla befa aH+)
a6ar)1) )n di)1io14o 4i'toria'b )' la 1la;)L
22
" In1l+'o 'on
/E' i/6ortant)' )n Matt)o Band)lloA ')t)nta be_en 2$5
noelle
03
6 El /at)rial d)l 'i*lo O;r>ta/?i(n in1l+,) o?ra' d)
t)atro. 1o/o "an(ra+ola, d) MaH+ia>;)lo. ) II "arescalco, d)
Pi)tro Ar)tino. +na 6i)za 6ara ')r r)6r)')ntada )n 1arna;al
)n la H+) )l 6alaGr)n)ro d)l d+H+) d) Mant+a r)1i?) la ord)n
d) 1a'ar')" A+nH+) '+' 6r)dil)11ion)' 'on 4o/o')O+al)'.
a11)d) a la 1)r)/onia 6ara d)'1+?rir Mnal/)nt) H+) la
Kno;iaL )' +n 6aD)" E't) in1id)nt) ') d)'1ri?) )n la o?ra
1o/o K?+rlaL Pa1to &. )'1)na llQ
25
"
Para r)'+/ir lo' t)'ti/onio' , 'it+arlo' )n +na
6)r'6)1ti;a 1o/6arada. 6odr9a/o' 1ot)Dar )l )'t+dio d) lo'
1+)nto' 6o6+lar)' )n todo )l /+ndo r)alizado 6or )l
GolNlori'ta nort)a/)ri1ano
,s
R!%&!nF89;<G,*' <@'
O
Vase Ma!ttiF89@EG'
]R!%&t/ F89;?G, **' E?2
013
LAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERCA
8;='
88
Varese (1955), **' ;E;2@=<A R!%&!n F89;<G, **' <882
B;E' XR!%&en F89;<G, **' D?29@A $ase R!dini F89;=G,
**' 8?B28?E'
A4
R!%&!nF89;<G,**' 8<82EE'
A
V R!%&an
F89;<G, **' 992t 8='
019
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Srit4 T4o/6'on 1on +n 9ndi1) d) /oti;o' d) la noella
italiana )la?orado 6or D" P" Rot+nda" Para la 1at)*or9a C 3>##
PK4+/or a;)r*onzant)LQ. 6or )D)/6lo. T4o/6'on da 1+atro
)D)/6lo' , Rot+nda ;)int)" En )l 1a'o d) la 1at)*or9a K
$233>## PK1olo1ar. /)diant) )n*a:o. )n +na 'it+a1i=n
4+/illant)LQ. T4o/6'on /)n1iona ;)inti'i)t) )D)/6lo'
P)ntr) )llo'. o14o d) Bo11a11ioQ. /i)ntra' H+) Rot+nda
oGr)1) ')t)nta , do'
2&
" Da la i/6r)'i=n d) H+) lo' italiano'. ,
/E' )Oa1ta/)nt) lo' to'1ano'. )'ta?an o?')'ionado' 1on
)'t) t)/a"
No 4a1) Galta d)1ir H+) )l trata/i)nto d) )'to'
t)'ti/onio' lit)rario' 6lant)a 6ro?l)/a' al 4i'toriador
1+lt+ral" La' 4i'toria' )'ta?an )'t)r)oti6ada'Z d) 4)14o.
)'ta?an 'o/)tida' a +na do?l) )'t)r)oti6a19=n. 6+)'
1ir1+la?an a tra;(' d) do' 1anal)'A oral/)nt) ) i/6r)'a'"
E'tEn ll)na' d) topoi6 La' /i'/a' 4i'toria' ti)n)n diG)r)nt)'
4(ro)'" Por '+6+)'to. la M11i=n )' +na ?+)na 6r+)?a d) la
Ganta'9a. d)l i/a*inario 1ol)1ti;o" P)ro I1a?) )Otra)r
1on1l+'ion)' 'o?r) la ;ida 'o1ial a 6artir d) )'ta' 6r+)?a'Y
IEra la befa +na 1o't+/?r) 'o1ial o 'i/6l)/)nt) +n D+)*o
lit)rarioY S) 'a?) H+) )n al*+na' 1ort)' d) la Italia r)na>
1)nti'ta ') *a'ta?an ?ro/a' 6)'ada'. 6or )D)/6lo )n la d)
MilEn 1on lo' SGorza , )n la d) F)rrara 1on lo' E't)
2<
" Lo'
r)*i'tro' D+di1ial)' ta/?i(n a6ortan t)'ti/onio' r)lati;o' a
?ro/a' oG)n'i;a' , H+). 6or tanto. )ran d)n+n1iada'" Di14o'
r)*i'tro' '+*i)r)n H+) la' ta?)rna' )ran lo' lo1al)' Ga;orito'
6ara la' befe, 1o/o. 6or )D)/6lo. )n )l 1a'o d) 1i)rto
F+rlinGan. )n Lio Ma**ior). )n $%$&
27
" Ta/?i(n '+*i)r)n H+)
)l 1arna;al )ra la o1a'i=n 6r)G)rida. 1o/o /+)'tra +n
/i't)rio'o 1a'o a1a)1ido )n Ro/a )n $&&$. 1+ando 'i)t)
D+d9o' Mn*i)ron d)t)n)r a +n na6olitano d+rant) )l 1arna;al
D+d9o BpurimE6 E't) 1a'o 6odr9a 4a?)r 'ido t)/a d) +na
noella
0
`6
XT&!/*s!n (1955289@@GA R!tunda F89D<G'
015
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
]Maia"uii Valeri F898B289<BG, $!i 8, **' ?E= y ss! Prandi F899=G, *' ;@'
<;
Orta4liFl99BG,*' E;'
01!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
La 1+lt+ra /at)rial ta/?i(n a6orta t)'ti/onio' d) )'ta
1o't+/?r)" ol;a/o' 6or +n /o/)nto al Dard9n r)na1)nti'ta.
dond) 6od9a 4a?)r G+)nt)' o1+lta' H+) ') a1ti;a?an a +na
'):al d)l anMtri=n , to/a?an a lo' in;itado' 6or 'or6r)'a.
1alEndolo' 4a'ta lo' 4+)'o'" E'ta Gor/a '+a;) d) befa )ra
4a?it+al )n lo' 19r1+lo' ari'to1rEti1o' , )'tE do1+/)ntada )n
Ca6rarola. 6or )D)/6lo. di'):ado 6or 9*nola 6ara lo'
Farn)'io. a'9 1o/o )n )l Pratolino. di'):ado 6or B+ontal)nti
6ara Fran1i'1o I d) M)di1i. dond) Montai*n) ') 4alla?a )ntr)
la' ;91ti/a'
2#
" No )ra /+, di'tinta d) la )Ot)ndida 6rE1ti1a
italiana d) arroDar a*+a )n 1arna;al"
Al*+no' d) lo' )D)/6lo' /)n1ionado' '+'1itan )l
6ro?l)/a d) lo' l9/it)' d) la ?ro/a. la Gront)ra )ntr) )l
)n*a:o r)lati;a/)nt) inoG)n'i;o o d)'int)r)'ado , la /E'
*ra;) '+6)r14)r9a o a*r)'i=n" En )l nort) d) Italia. )n )l 'i*lo
NVI, (ar la burla )ra +na )O6r)'i=n 1o/0n 6ara d)'1ri?ir la
6ro/)'a Gal'a d) /atri/onio
%3
" D) n+);o. )n +na (6o1a )n
la H+) la' ?ro/a' Gr)1+)nt)/)nt) )ran in'+ltant)' , lo'
in'+lto' to/a?an Gor/a' 1=/i1a'. )ra in);ita?l) H+) al*+i)n
'o?r)6a'ara lo' l9/it)' 4a?it+al)' , a1a?ara )n lo' tri>
?+nal)'" La diM1+ltad d) d)Mnir tal)' l9/it)' )' );id)nt) )n
)'to' r)*i'tto'" En la Bolonia d)l 'i*lo NVI, +na ;91ti/a d) +n
ataH+) ;)r?al P)n +n 'on)toQ a1+di= a +n tri?+nal. 6)ro ('t)
1on'id)r= H+) la 1arta no )ra diGa/atoria. 'ino '=lo K+na
?ro/a d) 1ont)nido ri'i?l)L
%$
" Por otra 6art). )l 6intor
Mi14)lan*)lo di Cara;a**io. H+) t)n9a +n tal)nto )'6)1ial
6ara ?+'1ar') 6ro?l)/a'. G+) 1on;o1ado PD+nto 1on otro'
6intor)'Q ant) )l tri?+nal d)l *o?)rnador d) Ro/a )n $<3%.
a1+'ado d) lo H+) '+ 1ol)*a Ba*lioni d)'1ri?i= 1o/o K;)r'o'
)n /i d)'4onorL
%$
"
En 1+anto al /+ndo d) la 6ol9ti1a. r)1ord)/o' a C('ar
Bor*ia , la Ga/o'a ?ro/a H+) *a't= a '+' )n)/i*o' )n
Sini*a*lia. +n
]R!(erts!n F899<G, *' 8<@A Laar! F899=G, **'
E?2E@'
B=
Muir + Ru""ier! F899=G, *' B?8'
?8

01)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
E$an"disti F899<G, *' <<8' XFriedlaender F89??G,
**' <;82<;<'
01,
KKKKKKKKLAS FROCTER AS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MOD ERCA KK
Ktor6)doL P1o/o 4a?r9an di14o lo' *En*'t)r' 9talo>
nort)a/)ri1ano' )n la (6o1a d) Al Ca6on)Q" MaH+9a;)lo
1+)nta la 4i'toria )n '+ ra/o'a KD)'1ri61i=n d) la Gor/a )n
H+) )l d+H+) al)ntino a')'in= a it)lozzo it)lliLA in;it= a
it)lozzo , a '+' 1o/6a:)ro' a )ntrar )n '+' a6o')nto'
d)'ar/ado' , lo' 4izo )'tran*+lar all9" MaH+ia;)lo lo narra
1on Grialdad , di'tan1ia/i)nto. 6)ro )n otro' l+*ar)' )O6r)'a
*ran ad/ira1i=n 6or C('ar Bor*ia" ]+izE no )'t(
d)'1a/inado '+*)rir +na r)la1i=n )ntr) la' id)a' 6ol9ti1a' d)
MaH+ia;)lo , '+ int)r(' dra/Eti1o )n la' befe: "an(ra+ola
)' K/aH+ia;(li1aL 6or '+ trata/i)nto d) la' )'trata*)/a'.
/i)ntra' H+) la 4i'toria d) Flor)n1ia ') 6r)')nta )n t(t>
/ino' dra/Eti1o'"
Lo' 1in1o 1o/)ntario' 'i*+i)nt)' H+izE 'it0)n la befa d)
Gor/a /E' 1on1r)ta )n '+ 1ont)Oto 1+lt+ral"
17. Ada6tando la ;i'i=n d) B+r1ldiardt d)l R)na1i/i)nto
)n *)n)ral. 6odr9a/o' d)1ir H+) la befa Gr)1+)nt)/)nt) ')
6r)')nta?a 1o/o +na Ko?ra d) art)L" D)?9a 6ro6or1ionar
6la1)r )'t(ti1o. a6art) d) la /E' o?;ia Sc%a(en#reu(e o
al)*r9a 6or )l /al aD)no. , a ;)1)' ') la 1aliM1a?a d) bella6
Lo' t9t+lo' d) 1i)rto' r)lato'. 6or )D)/6lo d) Band)llo.
al+d)n a +na K*io1o'a a't+ziaL Pli?ro 2. n"m 5&Q o a +n
K6ia1);ol) ) ridi1olo in*annoL Pli?ro 2. n"m 57Q" A*rada?l)
BpiaceoleE, 1laro )'tE. d)'d) )l 6+nto d) ;i'ta d)l H+) la
*a'ta?a o d) lo' t)'ti*o'. H+) )' la 6)r'6)1ti;a H+) )l a+tor
int)nta H+) ado6t)n lo' l)1tor)'" A no ')r H+) la ;91ti/a ')
1on;i)rta )n a*r)'or. 6+)' Kil 1ontra1a/?ioL R)n otra'
6ala?ra'. )l t)/a d)l ?+rlador ?+rladoR )' +no d) lo'
r)1+r'o' Ga;orito' PBand)llo. li?ro $. n"m %. 6or )D)/6loQ"
18. La befa )ra +na Gor/a ad)1+ada d) ?+rla )n +na
1+lr+ra 1o/6)titi;a H+) ta/?i(n 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o
K1+lt+ra d)l ardidL. )n la H+) lo' *o?)rnant)'
Gr)1+)nt)/)nt) )ran 1i;il)'. no 'oldado'. o. )n t(r/ino' d)
MaH+ia;)lo. zorro'. /E' H+) l)on)'" In1l+'o 4o,. lo' italiano'
ad/iran )O6l91ita/)nt) la 1+alidad d) la a't+1ia. 1o/o
d)/+)'tra la d)'1ri61i=n H+) 4izo +n antro6=lo*o ?ritEni1o
219
KKKKKKKKLAS FROCTER AS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MOD ERCA KK
d) la ;ida 1otidiana )n +n 6+)?lo /)ridional italiano )n lo'
a:o' ')t)nta" E't) r)lata H+) +n 6adr) 6r)*+nta?a a
220
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/)n+do a '+ 4iDoA KIS)i G+r?o aa't+tobYL Por '+6+)'to. la
r)'6+)'ta H+) d)')a?a. )'6)ra?a , r)1o/6)n'a?a )ra K'9L
%%
"
19. Fr)1+)nt)/)nt). la befa no )ra )ntt)t)ni/i)nto
K6+roL. 'ino +n /)dio 6ara 4+/illar. a;)r*onzar ) in1l+'o
d)'tr+ir 'o1ial/)nt) a lo' ri;al)' , )n)/i*o'" Era +na
1+lt+ra )n la H+) )l 4onor , la ;)r*[)nza )ran lo' 6rin1i6al)'
;alor)'" R)G+)rzan )'ta i/6r)'i=n lo' t9t+lo' d) al*+no'
r)lato'. 1o/o lo' d) Sa?adino d)*li Ar9)nti. 6or )D)/6lo. )n
lo' H+) a /)n+do a6ar)1) la Gra') Ose troa er+o+natoP
Pn"m $Q. Oremase er+o+natoP Pn"m $<Q o Oresta er+o+natoP
Pno'" %$ , %&Q" La 1+lt+ra r)na1)nti'ta italiana )ra a*on9'ti1a.
1o/o )D)/6liM1a 6arti1+lar/)nt) Flor)n1ia
%5
" La ;)n*anza
B a eces (enomina(a bella en(ettaE )' otro /oti;o
r)1+rr)nt) )n la noella PBand)l9o. li?ro 5. n"
3
<Z Grazzini.
li?ro 2. n"m #. )t1"Q" Lo /i'/o o1+rr) 1on la inMd)lidad"
Ta/?i(n 'on Gr)1+)nt)' la a*r)'i=n , )l 'adi'/o. 6or
)D)/6lo. )n do' Ga/o'o' r)lato' )n lo' H+) la 1a'tra1i=n d)
la ;91ti/a )' )l )l)/)nto '+6+)'ta/)nt) *ra1io'o PBand)llo.
li?ro 2. n"m 23Z Grazzini. li?ro $. n"m 2Q" E'to' )D)/6lo' 6on)n
d) r)li);) +n a'6)1to H+) BaDtin 6ar)1) ol;idar )n '+ Ga/o'o
anEli'i' d) la a*r)'i=n )n )l 1ont)Oto d) la di;)r'i=nA H+) la'
?ro/a' no 'on *ra1io'a' 6ara todo'. H+) 4a, ;91ti/a' ad)>
/E' d) )'6)1tador)' + o,)nt)'"
20. E'to no' ll);a a lo H+) BaDtin d)no/in= )l K)'trato
1or6otal inG)riorL" En +n r)lato d) Sa?adino Pn"m $<Q. +n
art)'ano ;a al ?ar?)ro , ;) H+) lo' za6ato' d) ('t) 'on /+,
*rand)'" KL) )ntraron *ana' d) orinar )n )llo'L , a'9 lo 4izo"
En +n r)lato d) Band)llo Pli?ro $. n"m %&Q. Madonna
Ca''andra ti)n) +na r)la1i=n 1on +n Grail)Z )l /arido la
d)'1+?r). ') di'Graza d) Grail). to/a 6a'tilla' laOant)' , la
ll)na d) )O1r)/)nto' )n la 1a/a" Lo' l)1tor)'
6ro?a?l)/)nt) )n1+)ntr)n la 4i'toria r)6+*nant)" Por )'o
6r)1i'a/)nt) la 1ita/o' aH+9. al 6r)1io d) tran'*r)dir lo'
l9/it)' d) lo' a1)6ta?l) )n n+)'tra 1+lt+ra. 6ara H+)
r)1ord)/o' la Kott)dadL d) la Italia d)l 'i*lo [$i'
001
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
?,
Da$isi89;BG, *' <BA $ase Brandes F89@=G, **' 88? +ss'A Her%6eld
F89@?G, *' 8D@'
M
Bur%:&ardt F8@E=G, se"unda *arte'
000
KKKKKKKKKK LAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERCAKK
&Q El ')ntido d) di'tan1ia 1+lt+ral )' a0n /a,or 'i
t)n)/o' 6r)')nt) )l 4)14o d) H+) la 0lti/a 4i'toria no '=lo
)ra 'o?r) +na /+D)r. 'ino H+) )'ta?a d)di1ada a +na /+D)t.
Paola Gonza*a. , H+) )l a+tor )ra +n 'a1)rdot) H+) )'1ri?9a
)n la (6o1a d)l Con1ilio d) Tr)nto" A1t+al/)nt). t)nd)/o' a
1r))r H+) lo' 'a1)rdot)' 'on 6)r'ona' ')ria'. ) in1l+'o
'ol)/n)'. al /)no' )n 60?li1o" No o?'tant). a lo' to'1ano'
d)l 'i*lo NV l)' *+'ta?an la' Gar'a' H+) atri?+9an a +n
6Erro1o r+ral d) la r)*i=n. Arlotto Mainardi. ,. 1o/o 4)/o'
;i'to. Fra Mariano 4a19a d) ?+G=n )n la 1ort) d)l 6a6a L)=n C"
A'i/i'/o. t)n)/o' +na i/a*)n d) ')ri)dad a'o1iada a lo'
*o?)rnant)' d)l R)na1i/i)nto 1o/o I'a?)lla dWE't) d)
Mant+a o Co'/) I d) To'1ana. a+nH+) ') 'a?) H+)
di'Gr+ta?an 1on )l in*)nio , la' )Otra;a*an1ia' d) )nano' ,
?+Gon)'
B&
" Lo H+) H+i)ro '+?ra,ar )' la 6arti1i6a1i=n *)n)rali>
zada. al /)no' d) $%&3 a $&&3 R1o/o ?ro/i'ta' , 1o/o
;91ti/a'R. d) 6r9n1i6)' , 1a/6)'ino'. 4o/?r)' , /+D)r)'.
1l)ro , l)*o'. D=;)n)' , an1iano'" Lo' ar14i;o' 1onMr/an )l
t)'ti/onio d) la M11i=n a )'t) r)'6)1to" Por )D)/6lo. )n
$5#2. )n la 1ort) d) MilEn. la 6rin1)'a B)atri1) dWE't) *a't=
+na ?ro/a al )/?aDador d) F)rrara. 4a1i)ndo H+) in;adi)ran
'+ Dard9n ani/al)' 'al;aD)' H+) l) /ataron lo' 6ollo'. 1on
*ran di;)r'i=n 6or 6art) d)l /arido d) B)atri1). L+do;i1o
SGorza. )l D)G) d)l E'tado
%<
" P)ro )'ta 'it+a1i=n no 6od9a
d+rar" A4ora no' o1+6ar)/o' d)l 1a/?io"
Cambios en el sistema
IC+El)' G+)ron lo' 6rin1i6al)' 1a/?io' )n )l 'i't)/a. )n la'
a1tit+d)' d) lo' italiano' 4a1ia la' ?ro/a'Y A+nH+) ,a )n la
d(1ada d) $&23. 'i no ant)'. ') 6)r1i?) +n 1a/?io. ('t) )'
/E' );id)nt) )n )l 6)riodo d) $&&3 a $<&3. lo H+) a6o,a la
r)'i' d) Enid T)l'>
003
KKKKKKKKKK LAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERCAKK
XLuii!+Renieri8@9U'
XMaU"uri Valtrl F898B289<BG, $!l' 8, **' ?E=2?E8'
009
FORMAS DE HnSTORIA CULTURAL
Gord 'o?r) Kla d)1ad)n1ia d)l ?+G=nL )n )l 'i*lo NVII , la d)
BaDtin 'o?r) la Kd)'int)*ra1i=n d) la ri'a 6o6+larL )n la
/i'/a (6o1a
%7
" Al r)V)Oionar 'o?r) la' razon)' d) )'o'
1a/?io'. 6+)d) ')r 0til di'tin*+ir )ntt) lo' a'6)1to' ')1+lar
, r)li*io'o d) lo H+) Nor?)rt Elia' d)no/in= )l K6ro1)'o d)
1i;iliza1i=nL. +n /o;i/i)nto )+ro6)o d) a+to1ontrol P/E'
)Oa1ta/)nt). Kla 6r)'i=n 'o1ial diri*ida a la a+torr)6r)'i=nQ.
1on'id)rada aH+9 )n '+ ;)r'i=n 1ontra>rr)Gor/i'ta italiana"
Al*+na' Gor/a' tradi1ional)' d) 1o/i1idad H+) ,a 4a?9an
'ido 1riti1ada' 6or )l 1l)ro )OtranD)ro. d)'d) )l 1arna;al 6or
Era'/o 4a'ta lo' a+to' d) Pa'1+a 6ot )l t)Gor/ador '+izo
O)1ola/6a>di+'. G+)ron 1ond)nada' 6or otro' italiano' )n
t(r/ino' r)li*io'o' o /oral)'" Ar)tino )ntr= a Gor/ar 6art)
1on L+t)ro , Cal;ino d)l Indi1) d) Li?ro' Pro4i?ido' PH+)
;in1+la?a a toda la I*l)'ia a+nH+) G+) 1o/6ilado )n ItaliaQ"
La' 4i'toria' d)l ?+G=n>'a1)rdot) Arlotto. 6+?li1ada' )n $&$<
a6roOi/ada/)nt). G+)ron )O6+r*ada' d)'d) $&<& 1on +na
nota introd+1toria H+) )O6li1a?a la n)1)'idad d) )li/inar la'
?ro/a' KH+) 6ar)19an d)/a'iado li?r)' al inH+i'idorL"
Band)llo 6+?li1= '+' 4i'toria' D+'to a ti)/6o. )n $&&5.
/i)ntra' H+) la' d)l a+tor Vor)nrino AntonGran1)'1o
Grazzini. )'1rita' )n torno a $&-3. no ') 6+?li1aron 4a'ta )l
'i*lo NVIII, La' 4i'toria' oral)' no 6od9an 1)n'+rar') tan
GE1il/)nt). 6)ro )l 1+)nti'ta Stra6arola G+) 1on;o1ado )n
+na o1a'i=n ant) la InH+i'i1i=n ;)n)1iana"
La' befe i/6t)'a' ') )ditaron a Mn d) 6on)r d) r)li);)
+na /oral)Da. '+?ra,ada 6or /)dio d) /)tEGora' 1o/o
K1+ra'L. Kl)11ion)'L , K1a'ti*o'L" Ya ') 4a?9a di14o d)
Arlotto H+) 1+ra?a la /ala 1o't+/?r) d) )'1+6ir 1)r1a d)l
altar , H+) )n'):a?a +na l)11i=n a lo' D=;)n)' H+) '=lo
H+)r9an +na rE6ida K/i'a d) 1azadorL Pno'" & , <Q" Band)llo
lla/= la at)n1i=n 'o?r) la' i/6li1a1ion)' (ti1a' d) '+'
4i'toria' P)n )l li?ro $. no'" %. %&. )t1"Q. a+nH+) lo' l)1tor)'
H+izE no )n1+)ntr)n 1on;in1)nt) )'ta 6r)')nta1i=n
/orali'ta" El )ditor L+do;i1o Do/)ni14i )O6+r*=
005
FORMAS DE HnSTORIA CULTURAL
i;
Wels6!rd F89B?G, **' 8@<289EA Ba1an F89E?G'
00!
KKKKKKKKKKLAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERCA K
la )di1i=n d) $&5- d) la' #ace/ie 1o/6ilada' 6or )l
4+/ani'ta An*)lo Poliziano , la' ;ol;i= a r);i'ar 6ara la
)di1i=n d) $&<2. 1a/?iando )l t9t+lo 6or )l /E' ')rio 7etti e
#atti, '+6ri/i)ndo la' ?la'G)/ia' , 1o/)ntario' anti1l)ri1al)'.
, a:adi)ndo /oral)Da' a 1ada ?ro/a
i-
" Una 1ol)11i=n d)
?ro/a' d) L+i*i G+i11iardini ') d)1ri?9a )n la 6E*ina tit+lar
1o/o K/oralizant)'L Bri(otti a moralit^E6
La' ;i1i'it+d)' d) la r)1)61i=n d)l 7ecameron 'on
r);)ladora' d)l 1a/?io d) a1tit+d)'" La' 4i'toria' d)
Bo11a11io H+izE 4a?r9an 'ido 6ro4i?ida' 6or )l Con1ilio d)
Tr)nto 'i )l d+H+) d) Flor)n1ia. Co'/) d) M)di1i. no 4+?i)ra
)n;iado a +n )/?aDador al Con1ilio 6ara 'oli1itar la
'+'6)n'i=n d) la 6ro4i?i1i=n" ol;i)ron a 6+?li1ar')
)O6+r*ada' )n $&-2" Una d) )lla'. r)lati;a a la 4i6o1r)'9a d)
+n inH+i'idor. 4a?9a 'ido )li/inada d) la 1ol)11i=n , otra'
H+) ') ?+ila?an d)l 1l)ro G+)ion r);i'ada' dra'ti1a/)nt)"
T(r/ino' 1o/o KGrail)L , Kar1En*)lL G+)ron )li/inado' al
6r)1io d) 4a1)r in1o/6r)n'i?l) +na 4i'toria Rla d)l Grail)
Al?)rto H+) 6r)t)nd9a ')r )l ar1En*)l San Ga?ri)l 6ara
')d+1ir a +na 6iado'a da/a ;)n)1iana
B
W" La' ?ro/a' d)l li?ro
2 d)l Cortesano d) Ca'ti*lion) G+)ron 'o/)tida' a +n
trata/i)nto 'i/ilar )n la )di1i=n )O6+r*ada d) $&-5
53
"
El 1l)ro d) la Contrarr)Gor/a ') 4a?9a lanzado a +na
KoG)n'i;a 1+lt+ralL no 6ara 6ro4i?ir la' ?ro/a'
1o/6l)ta/)nt). 'ino 6ara r)d+1ir '+ E/?ito" Cada ;)z /E'
') 1on'id)ra?an ind)1oro'a' )n la i*l)'ia. 6orH+) )ra +n
l+*ar 'a*rado. o 'o?r) t)/a' 'a*rado'. o H+) la' diD)ra )l
1l)ro. 1+,o 1o/6orta/i)nto d)?9a 1ara1t)rizar') 6or la
+raitas6 La a1ti;idad d) lo' ?+Gon)'>'a1)rdot)' Arlotto , Fra
Mariano 1o/)nz= a 6ar)1)r ind)1oro'a ,. /E' tard). 1a'i ini>
/a*ina?l)"
En '+ 1on1ilio 6ro;in1ial d) $&<&. 'an Carlo' Borro/)o
d)n+n1i= lo' a+to' d) Pa'1+a 6or 6ro;o1ar la ri'a" No 4a?r9a
)'ta>
00)
KKKKKKKKKKLAS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MODERCA K
B?
Ri%&ius!ti F899DG, *' 8B?'
B?
S!rrentin! F89B?GA Bt!On F89E;G'
XXCian F8@@;G'
00,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAV'
do d) a1+)rdo 1on ladi/ir Pro66 'o?r) la ri'a rit+al" En o6i >
ni=n d) Borro/)o. la 1o't+/?r) 6iado'a d) 6r)')ntar la'
;ida' d) Cri'to , lo' 'anto' 4a?9a 'ido 1orro/6ida 6or la
6)r;)r'idad 4+/ana , )l r)'+ltado )ra )l )'1Endalo. la
1ar1aDada , )l d)'6r)1io" Ta/?i(n indi1= a lo' 6r)di1ador)'
H+) no 1ontaran 4i'toria' 4+/or9'ti1a'
5$
" El 6a6a P9o
)/iti= +n d)1r)to 1ontra la ri'a Kin/od)radaL )n la i*l)'ia
52
"
El 9ndi1) d) SiOto P$&#3Q. /E' )'tri1to H+) )l d) '+'
6r)d)1)'or)'. in1l+9a la' 1ol)11ion)' d) #ace/ie )ditada' 6or
Do/)ni14i , G+i11iardini. 6)') a H+) aMr/a?an ')r
/orali'ta'
5%
" En +na 1arta d) $<3-. Ro?)rto B)llar/ino. otta
i/6ortant) M*+ra d) la Contrarr)Gor/a. )O6r)'a?a '+
o6o'i1i=n a r);)lar lo' 6or/)nor)' d) la' ;ida' d) lo' 'anto'
H+) 6+di)ran r)'+ltar Do1o'o' /E' H+) )diM1ant)' BAuae
risum potius Auam ae(iKcationem pariantE6 ]+izE )'ta?a
6)n'ando )n la tradi1ional i/a*)n d)l E'69rit+ Santo
'+6lantando a 'an Bo'("
E'ta oG)n'i;a 1l)ri1al d)?) ;)r') 1o/o 6art) d) +n
/o;i/i)nto /E' a/6lio o. al /)no'. d) +na tran'Gor/a1i=n
/E' *)n)ral d) la' a1tit+d)' P)n la' 1la')' alta'. )n
1+alH+i)r 1a'oQ. H+) a?ar1a?a d)'d) )l a+*) d)l 1la'i1i'/o
)n la' art)' a la no 6arti1i6a1i=n )n la 1+lt+ra 6o6+lar.
tran'Gor/a1i=n H+) Elia' d)'1ri?i= )n t(r/ino' d) +n
1r)1i)nt) a+to1ontrol o K1i;iliza1i=nL
55
. Por )D)/6lo. )n '+'
7iscursos sobre lo Aue es apropia(o para un Hoen noble
Aue sire a un +ran pr=ncipe P$&<&Q. Gian?atti'ta Giraldi
Cint4io P/E' Cono1ido 1o/o dta/at+r*oQ d)19a a '+'
l)1tot)' H+) no G+)ran lo' 6ri/)ro' )n ?ro/)ar ,a H+)
6odr9a int)r6r)tar') 1o/o +na Galta d) r)'6)to al 6r9n1i6)" El
6atri1io *)no;(' An'aldo C)?a '+?ra,a?a la n)1)'idad d)
/od)rar') )n la' ?ro/a'. H+) d)?9an ada6tar') a lo'
l+*ar)'. /o/)nto' , 6)r'ona'. , no ')r indi*na' d) +n
1a?all)ro Bc%e non (is(icano a( %uom libero e costumatoE
95
J 6
D8
Bernardi F899=G, **' <?E,<?9ATa$iani F89E9GA B!rr!/e! F8;?@G, *'
DD,
009
XA*i:ueta F8?@<G, **' D<2DB'
D,
Reus%&F8@@EG, *' D@8'
XElias F89B9GA Bur:6 F89;@G, **' <;=2<@='
D,
Ce(ao8E8;G, %a*' DB'
030
KKKK L AS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MOD ERCAKKKKKK
Cambios en la ?)ea
ol;a/o' a la befa6 D)'d) )l 6+nto d) ;i'ta d) la
K1i;iliza1i=nL. )' 'i*niM1ati;o H+) )ntr) lo' 1r9ti1a' d) La
befa, 1o/o 4)/o' ;i'to. )'t+;i)ran do' a+tor)' 1+,o' li?ro'
d) 1ond+1ta ') 4i1i)ron Ga/o'o'A 'l Cortesano, d)
Ca'ti*lion). y $alateo, d) Gio;anni D)lia Ca'a" En la o?ra d)
Ca'ti*lion) ') 1riti1an la' befe )n t(r/ino' /oral)'. 6+)' ')
6r)M)r)n la' ?ro/a' /)ra/)nt) ;)r?al)'. , )l a+tor 1)n'+r=
al*+na' d) '+' 6ro6ia' ?ro/a' )n la t)r1)ra ;)r'i=n
/an+'1rita d) '+ tratado" La' 1r9ti1a' 6odr9an 6ar)1)r anodi>
na' a1t+al/)nt). 6)ro )n )l 1ont)Oto d) 6rin1i6io' d)l 'i*lo
NVI )ran 1a'i 6+ritana' o r);ol+1ionaria'
5<
" En 1+anto al
/orali'ta d) la Contrarr)Gor/a. D)lla Ca'a. ad/it9a la
n)1)'idad d) H+) la *)nt) *a'tara ?ro/a' 6orH+) la ;ida )n
)'t) ;all) d) lE*ri/a' r)H+)r9a al*0n ti6o d) 'olaz Bsolla//oE,
6)ro ta/?i(n 1riti1a?a al*+na' 1la')' d) befaa6
A'i/i'/o. otro' t)'ti/onio' a6+ntan a +na d)Mni1i=n /E'
6r)1i'a d) la' nor/a' , a +na di'/in+1i=n d)l E/?ito d) lo
6)r/i'i?l) 60?li1a/)nt)" Una 'o1i)dad dra/Eti1a no?l) d)
Si)na. lo' Intronati, )/6)z= a 1+idar') d) oG)nd)r la
/od)'tia d) la' da/a' 1on '+' burle6 En )l 1a'o d) la' befe
r)latada' 6or Grazzini. 6ro?a?l)/)nt) )n la d(1ada d) $&-3.
+n 1r9ti1o 4a aMr/ado H+) ') 6rod+Do +n 1a/?io d)
6)r'6)1ti;a d)l ?ro/i'ta a la ;91ti/a
5%
" Otro )'t+dio'o d) la
lit)rat+ra italiana 4a '):alado r)1i)nt)/)nt) la K1ri'i'L d)l
'i*lo NVII , la d)1ad)n1ia d) la befa
9
J`6 Co/o /9ni/o. 6odr9a
d)1ir') H+) ') 6+riM1="
I]+( r))/6laz= a la befa tradi1ionalY S) 6+)d)
1on'id)rar t96i1a d)l n+);o r(*i/)n d) 4+/or la befa
r)lati;a/)nt) '+a;) d) Girola/o Para?o'1o. )n la H+) K+na
*ran Darra d) a*+a , 1)niza' 1ali)nt)'L 1a,)ron 'o?r) la
1a?)za d) +n a/ant) al ll)*ar
DS
Irudin F89;DGA R!%&!n F89;?G, **' 8;82
031
KKKK L AS FROCTERAS DE LO CLMICO EC LA ITALIA MOD ERCAKKKKKK
<8=' XDella Casa F8??DG, %a*s' 88, 89'
DE
Plaisan%eF89;<G, *' DE' XR!%&!n F89;<G,
**' 8;92<=<'
030
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
a la 1a'a d) '+ da/a" Lo' ardid)' d) B)rtoldo. )l 4(ro) d)
+n 1i1lo d) Gar'a' d) Mnal)' d)l 'i*lo NVI )'1rita' 6or Gi+lio
C)'ar) Cro1). 'on ;iol)nto'. 6)ro no )'1atol=*i1o'" Ta/?i(n
6ar)1) H+) ') 6rod+Do )n la' 1la')' alta' +n 1a/?io )n la
dir)11i=n d)l in*)nio , d)l 4+/or ;)r?al" E't) 1a/?io 6+)d)
il+'trar') )n la' a1ad)/ia'. 1ada ;)z /E' i/6ortant)' )n la
;ida 'o1ial d) la' 1la')' alta' )n la' 1i+dad)' italiana' d) lo'
'i*lo' NVI , NVII' E'to' *r+6o'. H+) ') r)/ontan a 6rin1i6io'
d)l R)na1i/i)nto. ') ;ol;i)ron a la ;)z /E' Gor/al)' ,
4+/or9'ti1o'. 6)ro d) +na /an)ra r)'6)ta?l)" B+)na
/+)'tra d)l 1a/?io 'on lo' no/?r)' H+) ') 4i1i)ron
6rE1ti1a/)nt) o?li*atorio' 6ara lo' /i)/?ro' , 6ara la'
6ro6ia' a1ad)/ia'A lo' A/odorrado' BA((ormentatiE, lo'
ConG+ndido' BCon#usiE, lo' Con*)lado' B$elattE, lo'
In/ad+ro' BImmatuHE, lo' Atolondrado' BSpensteratiE, lo'
In1i;ilizado' BIncol=iE, )t1". a'9 1o/o la' 6arodia' d)
1onG)r)n1ia' , la' Gar'a' H+) 1on'tit+9an ?+)na 6art) d) '+'
6ro*ra/a'. al*+no' d) lo' 1+al)' ') r)6rod+1)n )n Li/arrie
aca(emic@e P$<%-Q. d) Gian>Gran1)'1o Lor)dan
&3
"
El r)t=ri1o d)l 'i*lo NVII E//an+)l) T)'a+ro PH+). )n )l
l)n*+aD) a1t+al. 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o +n t)=ri1o d) la
lit)rat+taQ )O6r)'= +n n+);o id)al d) )l)*an1ia )n )l H+) no
1a?9an la' K?ro/a' 6o6+lar)'L B#acetie popolariE6 No r)14az=
1o/6l)ta/)nt) la befa, 6)ro l) int)r)'a?an /+14o /E' la'
?ro/a' /)ra/)nt) ;)r?al)'
&$
" En )'to )ra +n r)6r)')ntant)
t96i1o d)l /o;i/i)nto 1+lt+ral H+) a4ora d)no/9nano'
?arro1o" No 6ar)1) )Oa*)rado '+*)rir H+) la o?')'i=n
?arro1a 1on lo' D+)*o' d) 6ala?ra' )ra +na Gor/a d)
1o/6)n'a1i=n 6'i1ol=*i1a. +na r)a11i=n a la di'/in+1i=n d)l
E/?ito d) lo 1=/i1o" Otra Gor/a d) 1o/6)n'a1i=n G+) )l
a+*) d) la 1ari1at+ra. H+) ') in;)nt= )n lo' 19r1+lo' d)
Carra1>1i , B)rn9ni )n la 6ri/)ra /itad d)l 'i*lo NVII' En otra'
6ala?ra'. )ra o?ra d) arti'ta' Ga/o'o' 6or '+ 1la'i1i'/o. lo
H+) '+*i)r) H+) )n o1a'ion)' n)1)'ita?an a?andonar la
id)aliza1i=n. )n +n
033
_Ru!nda/ F89@<G, **' @<B2@9@'
]TTesaur! F8E?DG, **' B@, <<B, ?@B + ss',
E@<'
039
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
KKKKKKKKKLAS Fi]&TTERA^pE LO CLM>COKEC>A ITALIA MODERCAKKKK
/o/)nto )n H+) ') l)' n)*a?an la' ant)rior)' Gor/a'
1=/i1a' d) d)'a4o*o
&$
"
Por '+6+)'to. la t)'i' d) Elia' d)l a+*) d)l a+to1ontrol o
K1i;iliza1i=nL no ') 6+)d) )n+n1iar d) +na /an)ra
)O1)'i;a/)nt) 'i/6l)" S) trata?a d) +na t)nd)n1ia *rad+al
H+) 4all= r)'i't)n1ia , '=lo ') i/6+'o )n di;)r'o *rado , )n
diG)r)nt)' /o/)nto' , l+*ar)'. )ntr) di'tinto' *r+6o' o
in1l+'o )n di'tinta' 'it+a1ion)'" Por )D)/6lo. Adriano
Ban149)ri. +n /onD) ?)n)di1tino. 6+?li1= o?ra' 1=/i1a' )n )l
'i*lo NVII, a+nH+) lo 4izo ?aDo 6')+d=ni/o. lo H+) /+)'tra
+na r+6t+ra d)l ta?0 d) la Contrarr)Gor/a" A /)diado' d)l
'i*lo NVII, )l 6atri1io Vor)ntino Ni11ol= Strozzi r)lat= +na
befa )n la H+) la ;91ti/a G+) a?andonada toda la no14) )n
la Piazza d)lla Si*noria
&
>j En )l Pratolino la' G+)nt)' ')*+9an
G+n1ionando )n )l 'i*lo NVII o in1l+'o d)'6+('. 1o/o
at)'ti*+an do' ;iaD)ro' in*l)')' )ntr) otto'" Bo4n E;)l,n. H+)
;i'it= Italia )n $<5&. 1o/)nt= H+) (l , '+' 1o/6a:)ro'
H+)daron K?i)n la;ado' 6or a'+b 1+rio'idadL
&5
" Ri14ard
La'')l' anot= H+) ;i'it= K)l Grotto d) C+6ido 1on lo'
ta?+r)t)' )n lo' H+). al ')ntar') +no. r)1i?) +n *ran 14orro
d) a*+a )n la 1araL
&&
"
En )l 'i*lo NVIII d)'1+?ri/o' +n r)torno al R)na1i/i)nto.
6)ro 1on +na diG)r)n1ia" ario' t)Oto' 1=/i1o' d)l 'i*lo NVI
r)a6ar)1i)ron r);i'ado'" B)rtoldo. 6or )D)/6lo. ') ;ol;i= a
6+?li1ar )n $7%<. r))'1rito 6or ;)int) 4o/?r)' d) l)tra'. )n
;)r'o , 1on al)*or9a'" G" C" B)1)lli r))'1ri?i= la' 4aza:a' d)l
Ga/o'o ?+G=n /)di);al 1o/o II $onneUa P$7%#Q" La'
bef eMt Grazzini. )'1rita' 4a1ia $&-3. ') 6+?li1aron 6or ;)z
6ri/)ra )n $7&<" En )n)1ia a6ar)1i= )n $7<% +na ?io*raG9a
d)l 1(l)?r) 'a1)rdot)>?+G=n Arlotto Mainardi" A'9. la ;+)lta al
R)na1i/i)nto d)l 'i*lo NVlll G+) a1o/6a:ada d) +na '+)rt)
d) di'tan1ia/9)nto 1+lt+ral. ) in1l+'o H+izE ') ?a'a?a )n )l
/i'/o"
XKris F89?BG, %a*s' E2;A La$in F89@BG,
035
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
QW!%'d&!useF89@<G'
B
VE$el+n F89??G, $!l' <,*'Dl@'
XLassels F8E;=G, *' 8BD'
03!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Para 1ontin+ar 1on )'t) t)/a d)l d9'tan1ia/i)nto.
6od)/o' r)1ordar +na 4i'toria d) /)diado' d)l 'i*lo NN
r)latada 6or )l no;)li'ta a'1o Pratolini )n '+ no;)la >as
muc%ac%as (e San :re(iano P$#5#Q. +na );o1a1i=n d) la
1+lt+ra o?r)ra tradi1ional )n lo' a:o' H+) 'i*+i)ron a la
S)*+nda G+)rra M+ndial" El 1a'ti*o d) Bo?. )l Don Gio;anni
d)l l+*ar. 6or +na ?anda d) ')i' 14i1a' a la' H+) 4a?9a
int)ntado ')d+1ir indi;id+al/)nt). to/a la Gor/a d) +na
%efa )n la tradi1i=n Vor)ntinaA la' 14i1a' l) atan , l) 6a')an
6or la' 1all)' 1on lo' *)nital)' al d)'1+?i)rto" Pratolini ')
'it0a no '=lo )n la tradi1i=n lit)raria 1+lta. 'ino ta/?i(n )n la
6o6+lar. la d) la 1+lt+ra o?r)ra Vor)ntina. d) la H+) 6ro1)d9a
, H+) 1)l)?r= )n toda '+ o?ra" No 6ar)1) H+) 4a,an 6a'ado
lo' 1+atro1i)nto' a:o' H+) ')6aran a Pratolini d)l Pratolino.
o in1l+'o lo' ')i'1i)nto' H+) l) ')6aran d) Bo11a11io" La
K?andaL o bri+ata )' G+nda/)ntal )n a/?o' 1a'o'" No
o?'tant). la' Gront)ra' 'o1ial)' d) lo 1=/i1o 4an 1a/?iado"
Lo H+) )n )l 'i*lo [r$ ') /o'tra?a 1o/o +na 1o't+/?r)
'o1ial *)n)ralizada a4ora ') a'o1ia a D=;)n)' ad+lto' d) la
1la') o?r)ra"
En )'t) 6+nto 6+)d) ')r 0til ;ol;)r a la' o?')r;a1ion)' d)
Darnton 'o?r) la otr)dad" ISo/o' /)no' 1r+)l)' , /E'
1i;ilizado'. 1o/o (l '+*i)r)Y A 6rin1i6io' d) lo' no;)nta. )l
Cambri(+e 'enin+ Ne*s t)*i'tra?a +n in1id)nt) )n )l H+)
+n Do;)n H+) ') 4a?9a 6)l)ado 1on '+ no;ia ') ;)n*=
/)ti(ndol) )l *ato )n )l /i1roonda'" El )D)/6lo '+*i)r) H+)
')r9a 6r+d)nt) no 4a?lar d) +n 1a/?io 6roG+ndo )n la
6'i1olo*9a 4+/ana. 'ino. /E' ?i)n. d) 1a/?io' )n la'
1on;)n1ion)' 'o1ial)'. )n la' r)*la' d)l D+)*o. )n la'
Gront)ra' d) lo 1=/i1o" Co/o )l ')Oo. )' i/6o'i?l) r)6ri/ir
1o/6l)ta/)nt) la ti'a" En ;)z d) r)G)rirno' a la
Kd)1ad)n1iaL d) la' Gor/a' tradi1ional)' d) 4+/or a 6artir
d)l 'i*lo NVI, 6odr9a/o' )/6l)ar )l t(r/ino
Kd)'int)*ra1i=nL. /E' 6r)1i'o. d) BaDtin" Lo H+) 4alla/o' )n
)l 6)riodo d) $&&3 a $<&3 )n 6arti1+lar )' +na r)'tri11i=n
1r)1i)nt) d) la 6arti1i6a1i=n 60?li1a d)l 1l)ro. la' /+D)r)' o
03)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lo' 1a?all)ro' )n 1i)rta' 1la')' d) ?ro/a'. +na r)d+11i=n d)
lo' E/?ito'. o1a'ion)' , l+*ar)' H+) ') 6r)'ta?an a la
1o/i1idadZ +na )l);a1i=n d)l +/?ral d) ;)r*[)nza , +n
/a,or 1onttol d) la' Gront)ra'"
03,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO <
EL DISCRETO ECCACTO DE MILpC#
LOS VIA>EROS ICILESES EC EL SIILO
NVII
Si a6r)ndi(ra/o' a +tilizarla. la lit)rat+ra d) ;iaD)' )'tar9a
)ntr) la' G+)nt)' /E' )lo1+)nt)' d) la 4i'toria 1+lt+ral" Por
Klit)rat+ra d) ;iaD)'L )nti)ndo )l diario H+) )'1ri?) +n
;iaD)ro. *)n)ral/)nt) )n +n 6a9' )OtranD)ro. o +na ')ri) d)
1arta' H+) d)'1ri?)n '+' i/6r)'ion)'" La t)nta1i=n d) lo'
4i'toriador)'. , d) otro' l)1tor)'. )' i/a*inar') H+) )'tEn
;i)ndo 1on lo' oDo' d)l )'1ritor , )'1+14ando 1on '+' o9do'
,. 6or tanto. 6)r1i?i)ndo +na 1+lt+ra r)/ota 1o/o )ra
r)al/)nt)"
La raz=n 6or la H+) no d)?)/o' '+1+/?ir a )'ta
t)nta1i=n no )' H+) lo' ;iaD)ro' ') 1ontradi1)n. 6+)'to H+)
)' r)lati;a/)nt) GE1il 1ot)Dar '+' t)'ti/onio'" Lo H+) 4a,
H+) '+?ra,ar )' )l a'6)1to r)t=ri1o d) '+' d)'1ri61ion)'. )n
6arti1+lar la i/6ortan1ia d) lo' l+*ar)' 1o/+n)' ,
)'H+)/a'" Lo' t)Oto' no 'on d)'1ri61ion)' )'6ontEn)a' ,
o?D)ti;a' d) n+);a' )O6)ri)n1ia'. d) la /i'/a /an)ra H+)
la' a+to?io*raG9a' no 'on t)'ti/onio' )'6ontEn)o' ,
o?D)ti;o' d) +na ;ida P;(a') la' 66" &#><3 ant)rior/)nt)Q"
Al*+na' d)'1ri61ion)' al /)no' G+)ron )'1rita' 6)n'ando )n
039
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'+ +lt)rior 6+?li1a1i=n , ')*+9an 1i)rta' 1on;)n1ion)'
lit)raria'" Otra' 'i/6l)/)nt) r)V)Dan 6r)D+i1io' )n )l ')ntido
lit)ral d) o6inion)' Gor/ada' ant)' d) H+) lo' ;iaD)ro'
090
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA C ULTURAL K
'ali)ran d) '+ 6a9'. tanto 'i di14a' o6inion)' )ran Gr+to d)
1on;)r'a1ion)' 1o/o d) l)1t+ra'"
Un )'t+dio antro6ol=*i1o d)l K/ito d)l 1ani?ali'/oL
r);)la 4a'ta H+( 6+nto )' 4a?it+al H+) lo' ;iaD)ro' 6)r1i?an
a lo' 4a?itant)' d) 'o1i)dad)' 1+lt+ral/)nt) al)Dada' 1o/o
1an9?al)'" KEl )69t)to d) 1an9?al ') 4a a6li1ado )n +n
/o/)nto + otro a 1a'i todo' lo' *r+6o' 4+/ano'L" Otro
1ono1ido )D)/6lo d) 6r)D+i1io. )'t+diado d)t)nida/)nt) )n
)l 1a'o d) lo' )+ro6)o' )n )l L)Dano Ori)nt). 4a r)1i?ido )l
no/?r) d)l K/ito d)l nati;o 6)r)zo'oL" Una , otra ;)z lo'
)+ro6)o' 4a?lan d) la K6)r)zaL. la Kindol)n1iaL o la Kd)'idia
6ara )l tra?aDoL d) /ala,o'. Mli6ino'. Da;an)')'. )t1"
$
"
I*+al/)nt). d)'d) la (6o1a d) H)rodoto. )l )'H+)/a d)l
/+ndo al r);(' 4a atra9do a lo' ;iaD)ro' )n l+*ar)' H+) l)'
r)'+lta?an )O=ti1o' 1o/o +na Gor/a d) or*anizar '+'
o?')r;a1ion)'" ME' d) +n 6)r'onaD) d) la' no;)l)' d) E" M"
For't)r ;) lo' l+*ar)' )OtranD)ro' 1o/o lo 1ontrario d) '+
6ro6io 6a9'" Tanto )n Una %abitaciGn con istas P$#3-Q. H+)
') d)'arrolla )n Italia. 1o/o )n 1asaHe a la In(ia P$#25Q.
al*+i)n ') H+)Da d) la t)rri?l) Galta d) inti/idad"
CGmo iaHar
Ta/?i(n '+)l) o1+rrir H+) la lit)rat+ra d) ;iaD)' 'i*a la'
r)1)ta' H+) ') dan )n li?ro' 'o?r) )l Kart) d) ;iaDanh" La'
in'tr+11ion)' 'o?r) K1=/o ;iaDarL )ran +n *(n)ro lit)rario
)'ta?l)1ido ,a )n )l 'i*lo NVIg' Entr) la' a6orta1ion)' a lo H+)
a ;)1)' ') d)no/ina?a Kart) a6od(/i1oL. )'to )'. )l ;iaD)
/)t=di1o. 1a?) /)n1ionar 7epere+ri<natione P$&75Q. d)
Hi)ron,/+' T+rl)rZ 7e arte apo(emica P$&77Q. d) Hilari+'
P,r1N/airZ "et%o(us apo(emica P$&77Q. d) T4)odor
nUin*l)rZ 7e rationepere+rinan(iBl5),E, d) B+'t+' Li6'i+'Z
"et%o(usP$&-&Q. d) Al?)rt M)i)rZ 7epere+rinatione P$<3&Q.
d) Salo/=n N)+*)?a+)r. , "et%o(us pere+rinan(i B1!0bE, d)
H)nriN Rantza+
2
"
091
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA C ULTURAL K
TAter4s F89;9G, *' 8BA Matas
F89;;G' 2Sta"l F89@=, 899=GA
Ru(4es F899?G'
090
KKKKKKEL DISCRETO ECCACTO DE MILpCA LOS VIA>E ROS ICILESES'' 'KKKKK
En )'ta 1la') d) t)Oto' ') r)1o/)nda?a a lo' G+t+ro'
;iaD)ro' H+) o?')r;aran lo' /on+/)nto' G+n)rario'. la'
6int+ra'. lo' )diM1io' 60?li1o' , 6ri;ado'. r)li*io'o' ,
')1+lar)'. la' GortiM1a1ion)'. la' G+)nt)'. )l 'i't)/a 6ol9ti1o ,
la' /an)ra' , 1o't+/?r)' d) lo' 4a?itant)'" A'i/i'/o ') l)'
a1on')Da?a H+) ll);aran 1on'i*o +na *+9a , H+) to/aran
nota' d) lo H+) ;)9an" Lo' in*l)')' H+) no 'a?9an lat9n
6od9an 1on'+lrar lo' li?ro' d) T+rl)r Ptrad+1ido al in*l(' )n
$&7&Q. M)i)r P)n $&-#Q , Li6'i+' P)n $&#2Q. a'9 1o/o )l
)n'a,o d) Fran1i' Ba1on ;#2rael, 6+?li1ado )n $<$2"
A+nH+) al*+no' ;iaD)ro'. )n 6arti1+lar Mi14)l d) Montai*n).
') ?a'aron )n '+' 6ro6ia' 6)r1)61ion)' 6ara )'1ri?ir
d)'1ri61ion)' ori*inal)'. lo' a+tor)' d) /+14o' diario' d)
;iaD)' ')*+9an lo' 1on')Do' H+) l)' da?an )'o' t)Oto'
Ka6od(/i1o'L. li/itEndo') a 6ri;il)*iar +n a'6)1to + otro
')*0n '+' in1lina1ion)'" A'9. )l in*l(' T4o/a' Cot,at anti1i6=
la 1r9ti1a d) H+) )ra K+n ;iaD)ro d) t+/?a'L H+) 1o6ia?a
d)/a'iado' )6itaMo' , d)19a d)/a'iado 6o1o 'o?r) la'
Gor/a' d) *o?i)rno. ar*+,)ndo H+) )ra K+n indi;id+o
6art91+lal , no +n )'tadi'taL
%
"
P)') a o1a'ional)' )O6r)'ion)' d) )'1)6ti1i'/o. lo'
;iaD)ro' ta/?i(n ')*+9an lo )O6+)'to )n lo' li?ro' d) ;iaD)ro'
ant)rior)'. in1l+,)ndo la' *+9a' d) 6a9')' )OtranD)ro'. 1ada
;)z /E' a?+ndant)' )n )l 'i*lo NVH' En 1on')1+)n1ia.
/+14a' d) '+' d)'1ri61ion)' ti)n)n 1arE1t)r d) G=r/+la'"
Por )D)/6lo. )n '+' nota' 'o?r) G(no;a. r)lati;a/)nt)
?r);)'. +n in*l(' 1o/)nta '+ Kr)*ia /a*>niM1i)n1iaL , otro.
'+ Kl+Do r)*ioL P;(a') )l 1a6" 7Q
5
" KMa*niM1)n1iaL )ra +na
6ala?ra Gr)1+)nt) )n )'ta' d)'1ri61ion)'"
No '=lo ') r)6it)n +na , otra ;)z ?r);)' G=r/+la'. 'ino
ta/?i(n t)/a'
&
. 6or )D)/6lo. la' 6ro1)'ion)' P)'6)1ial/)nt)
d) Va*)lant)'Q , lo' )O;oto' R'i*no' d) la K'+6)r'ti1i=nL
1at=li1a H+) Ga'1ina?a a lo' ;i'tant)' 6rot)'tant)'R. la
;iol)n1ia. la ;)n*anza. la 1+'todia d) la' /+D)r)' 6or '+'
6ari)nt)' , lo' la//aroni6 La'
093
KKKKKKEL DISCRETO ECCACTO DE MILpCA LOS VIA>E ROS ICILESES'' 'KKKKK
TC!r$ar' F8E8 lG,**' 8828<'
D
M!r+s!n
F8'E8;G, *' 8E;A Ra+/!nd F8ED@G, *' 8BT
L!rd F89E=G'
099
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d)'1ri61ion)' d) Italia )'1rita' 6or ;iaD)ro' in*l)')'.
Gran1)')' , al)/an)' d+rant) lo' 'i*lo' NVII, NVIU , NIN
oGr)1)n +na ;)r'i=n )+ro6)a d)l /ito d)l nati;o 4ol*azEn )n
'+' Gr)1+)nt)' al+'ion)' a lo' la//aroni d) NE6ol)'. 4o/?r)'
'ano' t+/?ado' al 'ol 'in 4a1)r nada. 6+)' )l (o@e#ar niente
)ra +n in*r)di)nt) i/6r)'1indi?l) d) la (o@e ita italiana. tal
, 1o/o ') ;)9a d)'d) )l nort)
G
" El in*l(' Sa/+)l S4ar6
)'1ri?9a H+) <"333 la//aroni dor/9an )n la' 1all)' , K') l)'
6)r/it) to/ar )l 'ol d+rant) *ran 6art) d)l d9a D+nto a lo'
/+ro' d)l 6ala1ioL" Un 1o/6atriota '+,o H+) 1o/6art9a '+'
id)a' aMr/a?a H+) Kla' n)1)'idad)' d) la nat+ral)za ')
'ati'Ga1)n aH+9 tan GE1il/)nt) H+) la' 1la')' inG)rior)'
tra?aDan 6o1oA '+ *ran 6la1)r )' to/ar )l 'ol 'in 4a1)r
nadaL
$
" Co/)ntario' 'i/ilar)' 6+)d)n 4allar') )n otro'
a+tor)' Gran1)')' , al)/an)' R)O1l+,)ndo a Go)t4). H+)
d)')14= la id)a 1o/o )D)/6lo d)l )'t)t)oti6o 1on H+) ')
;)9a )l '+r d)'d) )l nort)
-
"
E'ta' d)'1ri61ion)' no 'on n)1)'aria/)nt) 6+ro' 6la*io'"
E' 6ro?a?l) H+) lo' ;iaD)ro' r)al/)nt) ;i)ran a 4o/?r)'
t+/?ado' al 'ol. tanto 'i )'ta?an d)'1an'ando d)'6+(' d)l
tra?aDo 1o/o 'i no. , l)' 6ar)1i)ron la//aroni 6orH+)
1+/6l9an la' )O6)1tati;a' 1r)ada' 6or lo' li?ro' o 6or la
tradi1i=n oral" A 1o/i)nzo' d)l 'i*lo NVIII P'i no ant)'Q. lo'
;iaD)ro' ?+'1a?an lo K6int+r)'1oL. +na n+);a 6ala?ra d)
/oda H+) r);)la )l 4E?ito d) ;)r la ;ida 1otidiana 1on lo'
oDo' d) lo' ;i)Do' /a)'tro'" Po1o d)'6+('. )n $-$5. )l 6o)ta
in*l(' Sa/+)l Ro*)r' d)'1ri?9a lo' ?al1on)' d) MilEn Kd)'d)
lo' 1+al)' 'i)/6r) )'tE /irando +na M*+ra G)/)nina. 1o/o
)n )l )ron(' , )n T9ntor)ttoL
&
" La 6int+ra )' 1a6az d)
/odiM1ar la' 6)r1)61ion)' d) la r)alidad no '=lo )n )l 1a'o
d) lo' ;i'ionario'. analizado )n )l 1a69t+lo 2" En 1+alH+i)r
1a'o. )l ;iaD)>
E
Cr!uet F89@<G, **' 88<, 88DA Bur:e F89;@G, **' 8?289A $ase
C!/*arat! F89;9GA DeT Seta F89@8G'
095
KKKKKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>EROS ICILESES'''
;
S&ar* F8;EEG, %arta <DA Marr+n F8;@;G, *' <?DA $ase Cr!%e F8@9?GA
Mi%&ea F89B9G'
TI!et&e F89?8G, <@ de /a+! de
8;@;' TR!"erV (1956), *' 8E?'
09!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ro ') 1on;i)rt) )n )'6)1tador. 'i no )n oyeur, al 6)n)trar
)n +na 1+lt+ra )Otra:a o ')/i)Otra:a" Co/o )'1ri?i= H)nr,
Ba/)' )n '+' Italian Hours P$-77QA KiaDar )'. 6or a'9 d)1irlo.
ir al t)atroL"
D)'6+(' d) tanta' o?')r;a1ion)' 1r9ti1a'. )l l)1tor H+iza
)'6)r) H+) r)14a1) 1o/6l)ta/)nt) )'to' r)lato' d) ;iaD)' o
H+) 1aliMH+) d) 6+ra in;)n1i=n la Italia d) '+' a+tor)'" Sin
)/?ar*o. 1o/o )n otro' l+*ar)' d)l 6r)')nt) ;ol+/)n.
int)ntar( );itar lo' 6)li*ro' o6+)'to' d)l 6o'iti;i'/o , d)l
1on'tr+1ti;i'/o" Analizar( )'to' r)lato' 1o/o G+)nt)' d) la
4i'toria d) la' a1rit+d)' o la' /)ntalidad)'
$3
" Son ;alio'o'
do1+/)nto' d) 1onta1to' 1+lt+ral)'. H+) r);)lan tanto la
6)r1)61i=n d) la di'tan1ia 1+lt+ral 1o/o )l int)nto d)
1o/6r)nd)rla o Ktrad+1irlaL a al*o /E' Ga/iliar"
-isiones (e Italia
Entr) lo' ;iaD)ro' d)l nort) d) E+ro6a ,. /E' )'6)1ial/)nt).
?ritEni1o' )n la Italia d) 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna.
6od)/o' 4allar )D)/6lo' 1on1r)to' d) 6)r1)61i=n d) )'ta
di'tan1ia
$$
En aH+)lla (6o1a. t)nd9an a ;)r al italiano 1o/o
)l Otro" E' t)ntador. 6)ro d)/a'iado GE1il. )O6li1ar )'ta
di'tan1ia 1+lt+ral )n t(r/ino' r)li*io'o' 1o/o r)'+ltado d) la
R)Gor/a" D)/a'iado GE1il 6orH+) la R)Gor/a 6odr9a
)O6li1ar') )n t(r/ino' d) )'ta /i'/a di'tan1ia 1+lt+ral" Do'
i/6ortant)' r)Gor/ador)'. Era'/o , L+t)ro. ;i'itaron Italia ,
r)*i'traron '+ d)'a*rado ant) al*+na' 1o't+/?r)' italiana'
1o/o )l 1arna;al d) Si)na. H+) Era'/o 6r)')n1i= )n $&3#"
En 1+alH+i)r 1a'o. )l r)14azo d) i/E*)n)'. rit+al)'. 'anto'.
)t1" '=lo a+/)nt= )l di'tan1ia/i)nto d) lo' ;iaD)ro'
6rot)'tant)' d)l nott) r)'6)1to a la 1+lt+ra italiana"
P)') al d)'6r)1io Ro )l t)/orR H+) l)' in'6ira?a )l
1atoli1i'/o Po 6a6i'/o. 1o/o )llo' d)19anQ. +n ')1tor
1on'id)ra?l) d) la' 1la')' alta' ?ritEni1a' ') int)r)'=
;i;a/)nt) 6ot la 1+lt+ra italiana"
09)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TqHar(s/eierF89@<G'
88
Sra+e F89?<GA Sells F89EDGA C!/*arat! F89;9GA DeT Seta F89@8G'
09,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
P4il96 Sidn),. Tillia/ Har;),. Bo4n M9lton. Bo4n E;)l,n.
Bo')64 Addi'on , To?9a' S/oll)tt )'tEn )ntr) lo' /E'
Ga/o'o' d) lo' /+14o' in*l)')' H+) 6a'aron t)/6orada' )n
Italia )n )') 6)riodo" El art) , la arH+it)1t+ra italiano' )ran
?i)n 1ono1ido' )n In*lat)rra. no '=lo lo' r)na1)nti'ta'. 'ino
ta/?i(n ta/?i(n lo' d) arti'ta' d)l 'i*lo O;il 1o/o lo'
Cara11i. G+ido R):9. G+)r1ino , Sal;ator) Ro'a
$2
. S9r H)nr,
Totton. H+) G+) )/?aDador )n )n)1ia d+rant) /+14o'
a:o'. G+) +n i/6ortant) /)diador )ntr) '+' 1o/6atriota' ,
la 1+lt+ra italiana. lo /i'/o H+) )l Ga/o'o connoisseur
T4o/a' HoUard. 1ond) d) Ar+nd)l. H+) ll);= a I:i*o Bon)'
)n +na ;i'ita a Italia )n $<$%" ME' d) tr)inta a:o' d)'6+('.
)n $<5<. Ar+nd)l tran'/iti= a E;)l,n '+' Kr)1+)rdo'L d) lo
H+) 4a?9a ;i'to )n Italia
$%
"
El italiano 6ro?a?l)/)nt) )ra la l)n*+a )OtranD)ra /E'
1ono1ida )n In*lat)rra )n )'ta (6o1a , '=lo G+) '+6)rada 6or
)l Gran1(' )n )l 'i*lo NVlll, La lit)rat+ra italiana )ra /+,
ad/irada. 6arti1+lar/)nt) la 6o)'9a d) P)trar1a. Ario'to ,
Ta''o P1+,a Xerusaln libera(a G+) 6+?li1ada )n trad+11i=n
in*l)'a 6or EdUard FairGaO )n $<33Q" Una ')ri) d) o?ra' d)
a+tor)' italiano' d)l 'i*lo NVII no tardaron )n ')r trad+1ida'
al in*l('. 1o/o History o# t%e Council o#2rent P$<23Q. d)
Paolo Sar6iZ &omulus an( 2arAu=n y 7ai( 1ersecute( Pa/?a'
)n $<%7Q. d) ir*ilio Mal;)zztZ History o#t%e Ciil Qars in
:rance P$<57Q. d) Enri1o Da;ilaZ A(ertisements #rom
1arnasuJss P$<&<Q. d) Traiano Bo11alini. , System o# t%e
Qorl(B1!!CE, (e Galil)o"
No )' )Otra:o. 6or lo tanto. H+) 4+?i)ra n+/)ro'o'
;iaD)ro' ?ritEni1o' )n Italia a 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna"
En 6ala?ra' d) Addi'onA KNo 4a, nin*0n l+*ar )n )l /+ndo al
H+) ')a /E' 6la1)nt)ro , 6ro;)14o'o ;iaDar H+) ItaliaL
$5
"
La' o?ra' 'o?r) )l art) d)l t+ri'/o d)'1rita' ant)rior/)nt).
)n 6arti1+lar la' d) P,r1N/air. T+rl)r , Li6'i+'. trata?an Italia
1on )'6)1ial d)tall)"
099
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l<
HaMl9?DG,**' E?2;?'
T]Her$e+ F89<8GA W&ire
F899?G' TXAddis!n F8;=?G, *'
B?;'
050
KKK EL DISC RETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES'' ' KKKKKKK
Italia )ra la /)ta 6rin1i6al d)l +ran( tour, +na )O6r)'i=n H+)
)/6)za?a a +tilizar') 6or aH+)l )nton1)' 6ara d)'1ri?ir )l
;iaD) d) +no o /E' D=;)n)' no?l)'. Gr)1+)nt)/)nt) )n
1o/6a:9a d) +n t+tor
i&
" Uno d) n+)'tro' inGor/ant)'. Bo4n
Ra,. )'1ri?i= a1)r1a d) '+ 6lan d) K4a1)r +n +ran( tour
P1o/o ') l) lla/a all9QL 6or Fran1ia" El tour, H+) G+) +na
i/6ortant) in'tit+1i=n 1+lt+ral )+ro6)a )ntr) Mnal)' d)l 'i*lo
NVI , Mnal)' d)l NVIII, 'ol9a d+rar ;ario' a:o'" No '=lo lo'
K*rand)' t+ri'ta'L in*l)')'. 'ino ta/?i(n lo' 4oland)')'.
dan)')' , 6ola1o'. 6a'a?an ?+)na 6art) d) )'t) ti)/6o )n
Italia
$<
" La d)/anda )ra '+M1i)nt) 6ara *)n)rar *ran n0/)ro
d) *+9a' t+r9'ti1a' d) Italia )n *)n)ral , d) la' 6rin1i6al)'
1i+dad)' 1o/o )n)1ia o Ro/a"
La' diG)r)n1ia' )n la r)li*i=n. la l)n*+a. )l 1li/a , la'
1o't+/?r)' da?an a lo' ;iaD)ro' +n a*+do ')ntido d) la
di'tan1ia 1+lt+ral" Bo4n Ra,. H+) d)di1= /E' d) di)z 6E*ina'
a la' /an)ra' , 1o't+/?r)' italiana'. 6on9a d) r)li);) la
;)n*anza. la l+D+ria , lo' 1)lo'" Elia' )r,ard ll)*= a
1on1l+'ion)' 'i/ilar)' Po la' 1o6i= d) Ra,QA KEn *)n)ral. lo'
italiano' 'on a"""b la'1i;o'. 1)lo'o' , ;)n*ati;o'L
.7
" Ri14ard
La'')l'. +n 'a1)rdot) 1at=li1o H+) 6a'= lar*o ti)/6o )n
Italia. 6r)')nta?a la' 1o't+/?r)' italiana' 1o/o K/+,
r)1o/)nda?l)'L. 6)ro in1l+'o (l o?')r;= H+) lo' italiano'
)ran ;)n*ati;o'. a'9 1o/o K')n'i?l)' )n lo' to1ant) a '+
4onorL , K)'tri1to' , 4a'ta 1)lo'o' 1on '+' )'6o'a'L
$-
"
Otro a'6)1to d) Italia H+) i/6r)'iona?a a lo' ;i'itant)'
)OtranD)ro' )ra la o't)nta1i=n" La'')l' lo d)'1ri?9a )n +n tono
/E' 6o'iti;o 1+ando d)19a H+) lo' italiano' )ran Ka4orrati;o'
)n la 1o/ida a Mn d) a/ar , ;i;ir 1on )l)*an1iaZ ') *a'tan
)n )'to lo H+) no'otro' *a'ta/o' )n n+)'tta' ?att9*a'L" La'
1a'a' l) 6ar)19an a Ra, K*tand)' , /aD)'t+o'a' /E' H+)
1=/oda'L , o?')r;a?a H+) Kla ?aDa no?l)za *+'ta d)
a6ar)1)r )n 60?li1o 1on todo )l )'6l)n>
XBla%: F89@?GA C&ane+ F89@?G'
,
051
KKK EL DISC RETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES'' ' KKKKKKK
E
Ma%a:F89;@GA Fran:2$an Wesirienen
F89@BG'
\;
rrardF8;=8G, *' <EB'
l@
Ra+F8E;BG,**' 8?=28?8'
050
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
dor H+) 6+)d) , ') ni)*a /+14a' 'ati'Ga11ion)' )n 1a'a a
Mn d) /ant)n)r +na 1arroza 1on la H+) r)1orr)r a la mo(e
la' 1all)' d) '+ 1i+dad 1ada tard)L" D) la /i'/a Gor/a.
)r,ard aMr/a?a H+) lo' no?l)' K') *a'tan )l 6atti/onio
a"""b )n 6r)')ntar') 1on la /a,or *rand)za \ma@in+ t%e
+reatest K+ureF H+) 6)r/itan '+ ran*o , di*nidadL" Italia ,a
') 6)r1i?9a 1o/o )l 6a9' d) la' a6ari)n1ia' , la Ga14ada"
Dada la ')/)Danza d) la 0lti/a Gra') 1on la )O6r)'i=n
italiana 1on'a*rada #are bella K+ura, 6od)/o' a;)nt+rarno'
a '+6on)r H+) )r,ard , otro' ;i'itant)' )OtranD)ro' Gr)>
1+)nt)/)nt) anotaron )O6r)'ion)' H+) 4a?9an o9do a lo'
6ro6io' italiano'" La lit)rat+ra d) ;iaD)' in1l+,) lo H+) BaDtin
d)no/inar9a +na di/)n'i=n K4)t)ro*l='i1aL. 6+)' no '=lo
r)*i'tra?a la 6+ra o?')r;a1i=n. 'ino ta/?i(n la int)ra11i=n
d) ;iaD)ro' , nati;o' o K;iaDado'L. 1o/o lo' d)no/ina +n
1r9ti1o r)1i)nt) W
#
" La r)la1i=n )ntr) lo' )'t)r)oti6o' d)l
1arE1t)r na1ional d)ntro , G+)ra d) +n d)t)r/inado 6a9' )'
+n t)/a H+) /)r)1) +na in;)'ti*a1i=n 'i't)/Eti1a"
La ')n'a1i=n d) di'tan1ia a ;)1)' )ra lo '+M1i)nt)/)nt)
a*+da 1o/o 6ara H+) lo' ;i'itant)' )/6l)aran )l topos d)l
/+ndo al r);('" A'9. )l 1al;ini'ta )'1o1(' Gil?)rt B+rn)t.
o?i'6o d) Sali'?+r,. 1on'id)ra?a la Italia d) la d(1ada d)
$<-3 lo 1onttario d) la 1i;iliza1i=n. la li?)rtad , la dili*)n1ia.
H+) atri?+9a a '+ 6ro6io 6a9'" cl ta/?i(n 1ontri?+,= al /ito
d)l nati;o 4ol*azEn 1on '+ r)G)r)n1ia a Kla 6)r)za , la
d)'idia d) )'ta *)nt)L
23
" En la /i'/a l9n)a. Addi'on 1+l6a?a
a la Ko1io'idadL d)l *ran n0/)ro d) /ona't)rio' ,
4o'6ital)' H+) 4a?9a )n Italia , o6)ra?a 1on +n 'i't)/a d)
o6o'i1ion)' ?inaria' ')/)Dant) al d) B+rn)t P1+,o anEli'i'
)lo*ia?aQ. 1ontra'tando 1at=li1o' , 6rot)'tant)'. tiran9a ,
li?)rtad. o1io'idad , dili*)n1ia. )l Yo , )l Otro
2$
"
A la ;)z H+) lo r)Gorza?an. )'to' a+tor)' )'ta?an inV+ido'
6or )l lla/ado K/itoL d) ItaliaA +n 1ontta't) )'t)r)oti6ado
)ntr) )l
053
KKKKKE L DIS CRETO ECCACTO DE M IL A C# L OS VIA>EROS ICILESES'' 'KKK
8,
PrattF899<G, **' 8B?28BE'
<=
Burnet F8E@EG, *' 8=@'
<8
Addis!n F8;=?G, **' D<=2D<8'
059
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
nort) , )Q '+r P1+lt+ra , nat+ral)za. 1i;iliza1i=n , 'al;aDi'/oQ.
H+) ') 4izo a0n /E' n9tido )n )l 'i*lo NIN
<<
' Ant)rior/)nt).
Italia ') 4a?9a 1on'id)rado )l 1)ntro d) la 1i;iliza1i=n. 6)ro
)n )l 'i*lo NVIII ') )'ta?a 1on;irti)ndo )n +na Ar1adia" En
a/?o' 1a'o'. )'ta/o' ant) +n /ito )'6a1ial no /+, di'tinto
d) lo' /ito' t)/6oral)' H+) ,a trata/o' )n )l 1a69t+lo % R
+na ;i'i=n )n la H+) todo ') 6r)')nta 1on /a,or /a*nit+d P,
nitid)zQ H+) )n la ;ida r)al" Si )l '+r d) E+ro6a r)'+lta?a
)O=ti1o )n )l nort). ta/?i(n o1+rr9a lo 1ontrario" En )'ta
(6o1a. 6or )D)/6lo. )l 1ond) Maio>lino Bi'a11ioni. 6rol9M1o
a+tor d) 4i'toria , M11i=n. 6+?li1= li?ro' 'o?r) 7emetrias t%e
"uscoite P$<%#Q. +na' Historical "emoirs o# $ustaus
A(olp%us P$<52Q , 'it+= )n Nor+)*a , )n R+'ia ')nda'
4i'toria' d) '+ 1ol)11i=n 2%e S%ip P$<5%Q"
El /ito d) Italia no i/6idi= a al*+no' ;i'itant)' o?')r;ar
d)t)nida/)nt) la' 1o't+/?r)' lo1al)'. 1o/o r)1o/)nda?an
la' *+9a' d) ;iaD)'" Lo' ;i'itant)' d)l nort). 1o/o ;i/o' )n )l
1a69t+lo 5. 1ada ;)z )ran /E' 1on'1i)nt)' d) la t)atralidad
d) lo' *)'to' italiano' Ptanto 'i 1ontri?+,)ron a )llo la'
1r9ti1a' d) lo' r)Gor/ador)' italiano' 1o/o 'i noQ" A Mn)' d)l
'i*lo NVI, F,n)' Mori'on )'ta?a i/6r)'ionado 6or la
K;ari)dad d) ind+/)ntaria'. l)n*+a' , 1o't+/?r)'L H+)
4a?9a )n )n)1ia
2%
" T4o/a' Cor,at o?')r;a?a )l +'o d) lo'
a?ani1o'. t)n)dor)' , 'o/?rilla'. o?D)to' in'=lito' )n
In*lat)rra )n la (6o1a )n H+) )'1ri?9a" P4ili6 SNi66on. H+)
;i'it= Italia )n la d(1ada d) $<<3. to/= nota'
6or/)norizada' 'o?r) la 1o/ida PK)14an H+)'o rallado )n la
/a,or9a d) '+' 6lato'LQ. la ind+/)ntaria P4izo +n a6+nt) d)
la *orra d)l d+OQ. lo' Va*)lant)'. lo' G+n)ral)'. la'
?la'G)/ia'. la 6rod+11i=n d) ')da. la *+illotina )/6l)ada )n
MilEn. )l 'i't)/a d) ;ota1i=n d) )n)1ia P1on +n a6+nt) d)
+na +rna )l)1toralQ. la Gor/a )n H+) ') 1ol*a?a la ro6a )n
?arra' d) 4i)rro 1olo1ada' d) +n lado a otro d) la' 1all)' ,
/+14a' otra' 1o'a'" Sl+66on )' +n a+tor d) d) li?ro' d)
;iaD)' inD+'ta/)nt) ol;idado. 1+,a Gor/a1i=n )n Ca/?rid*).
055
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XCr!uiet F89@<G, **' <, B@2D9, ;?,;9, 8<=,
<D<'
>,
M!r+s!ni8E8;G, *' 9='
05!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
dond) )'t+di= 1on )l 1(l)?r) ?otani'ta Bo4n Ra,. H+izE
a*+zara '+' oDo' , '+' o9do'" E' +na lE'ti/a H+) )l r)lato d)
'+ ;iaD) a Italia no ') 4a,a r)i/6r)'o d)'d) $7%2. /i)ntra'
H+) +no d) lo' 6o1o' )'t+dio' d)di1ado' a lo' ;iaD)ro'
in*l)')' 6or Italia )n )l 'i*lo NVII ni 'iH+i)ra l) /)n1ion)
25
"
Aspectos (e "ilMn
Pod)/o' )'t+diar /E' 1on1r)ta/)nt) la int)ra11i=n d)l
)'t)r)oti6o 1+lt+ral , la o?')r;a1i=n 6)r'onal a 6artir d) la'
o6inion)' 'o?r) MilEn r)*i'trada' 6or lo' ;iaD)ro' ?ritEni1o' a
lo lar*o d)l 'i*lo NVII, d)'d) la d(1ada d) $&#3 a 1o/i)nzo'
d)l $733" Para )nton1)'. ,a t)n9an +na i/6r)'i=n ?a'tant)
1lara d) al /)no' 1+atro 1i+dad)' italiana'" Por '+6+)'to.
Ro/a )'ta?a a'o1iada 1on la' r+ina' d) la Anti*[)dad , )l
6a6ado" )n)1ia )ra 1ono1ida 6or )l 1arna;al a'9 1o/o 6or
'+ d+rad)ra K1on'tit+1i=n /iOtaL
2&
" Flor)n1ia )ra Ga/o'a 6or
'+' o?ra' d) art) , NE6ol)' 6or '+' ?)ll)za' nat+ral)'"
Por )l 1ontrario. MilEn 1a+'a?a +na i/6r)'i=n ?a'tant)
;a*a" S)*0n la o6ini=n 6o6+lar. Ro/a )ra la Sa*radaZ
)n)1ia. la Ri1aZ NE6ol)'. la G)ntil P)n )l ')ntido d) no?l)QZ
Flor)n1ia. la B)llaZ G(no;a. la Or*+llo'aZ Bolonia. la
O6+l)ntaZ Pad+a. la Er+dita. , MilEn. la Grand)" Para H+i)n
)'t+;i)ra int)r)'ado )n l))r al*o )n in*l(' 'o?r) la 1i+dad o
)l E'tado d) MilEn. 4a?9a 6o1o /at)rial di'6oni?l).
)'6)1ial/)nt) )n la 6ri/)ra /itad d)l 'i*lo" Do' o?ra' d)
t)atro r)6r)')ntada' )n lo' )'1)nario' in*l)')' 6or aH+)lla
(6o1a 6ro6or1ionan al*+na inGor/a1i=n 'o?r) la 4i'toria d) la
1i+dadA 2%e 7u@e o# "ilMn P$<2$Q. d) P4ili6 Ma''in*)r. , 2%e
2ra+e(y o#>u(oic@ S#or/a 7u@e o# "ilMn P$<2-Q. d) Ro?)rt
Go/)r'all. )'ta?an 'it+ada' a Mnal)' d)l 'i*lo NV , ')
?a'a?an )n la trad+11i=n in*l)'a d) la Historia (e Italia d)
Fran1)'1o G+i1>
<D
S:i**!nF8;B<GA Sells F89EDG'
05)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XIaeta F89E8GA B!uOs/a F899=GA Haits/a Mulier F89@=G'
05,
KKK KKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES'''
1iardini" La 0ni1a r)G)r)n1ia 1on1r)ta al MilEn 1ont)/6orEn)o
a6ar)1) )n Honest Q%ore, d) T4o/a' D)NN)r. )n +na )'1)na
H+) ti)n) l+*ar )n +na ti)nda d) t)la'
2<
" En )l 'i*lo NVII
a6ar)1i)ron lo' 6ri/)ro' 6)ri=di1o'. 6)ro no )ra Gr)1+)nt)
H+) inGor/aran d) lo o1+rrido G+)ra d) la r)*i=n. a6art) d) la
)6id)/ia d) $<%3 , d)l t)rr)/oto d) $<-3" A 1o/i)nzo' d)
)') 6)riodo )' i/6ro?a?l) H+) lo' ;iaD)ro' a'o1iaran a MilEn
1on al*o /E' H+) 'an A/?ro'io , 'an Carlo' Borro/)o" ME'
tard). 6od9an l))r la' d)'1ri61ion)' d) lo' 6ri/)ro' ;iaD)ro'
1o/o T4o/a' Cor,at P6+?li1ada )n $<$$Q. F,n)' Mori'on P)n
$<$7Q. Ra,/ond P$<5-Q. )t1"
Lo /i'/o H+) a4ora. lo' ?ritEni1o' 'ol9an ;i'itar MilEn
1o/o Gor/a d) ll)*ar a otro 'itio. 'i no la )O1l+9an
1o/6l)ta/)nt) d) '+ t+ta" Milton. 6or )D)/6lo. 6a'= +n lar*o
6)riodo )n Flor)n1ia. Ro/a. NE6ol)' , )n)1ia d) $<%- a
$<%#. 6)ro no 4a, t)'ti/onio' d) H+) ll)*ara a 6i'ar MilEn
PG+) a Flor)n1ia 6or G(no;a , Li;ornoQ
$7
" En 1+anto a EdUaid
Lord H)r?)rt oG C4)r?+r,. H+) ') )n1ontra?a all9 )n $<$&.
todo lo H+) diDo d) la 1i+dad )n '+ a+to?io*raG9a )' H+) 4a?9a
o9do a +na /onDa Ga/o'a 1antar 1on )l a1o/6a:a/i)nto d)
+n =r*ano"
E' n)1)'ario 6r)')ntar al l)1tot a lo' ;iaD)ro' ?ritEni1o'
1+,o' t)'ti/onio' /)n1ionar)/o' a 1ontin+a1i=n"
PrE1ti1a/)nt) todo' 6)rt)n)19an a la' 1la')' '+6)rior)'" Por
ord)n 1ronol=*i1o 'on )l 1a?all)ro F,n)' Mori'on. H+) ;i'it=
MilEn )n $&#5Z T4o/a' Cor,at. )n $<3-Z 'Sr T4o/a'
B)rN)l),. )n $<$3Z )l 1ond) d) Ar+nd)l. )n $<$% , $<22Z
P)t)r M+nd,. )n $<23. , a1o/6a:= '+' i/6r)'ion)' d)
di?+Do'Z Bo4n Ra,/ond. )n la d(1ada d) $<53Z Bo4n E;)l,n.
1a?all)ro , /0'i1o. )n $<5<Z Ri14ard S,/ond'. otro 1a?all)ro
a/ant) d)l art). 4a1ia $<&3Z )l 'a1)rdot) 1at=li1o Ri14ard
La'')l'. H+) 6a'= /+14o' a:o' )n la 6)n9n'+la italiana ,
)'1ri?i= +na d)'1ri61i=n d) MilEn. )n $<&5Z )l r)1tor d)
Ca/?rid*) Bo4n Ra, , '+ al+/no P4ili6 SNi66on. H+) ;i'ita>
ron MilEn D+nto' )n $<<%Z )l )Otr)/ada/)nt) 6rot)'tant) Gil>
259
KKK KKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES'''
<E
ViseRt(!raF89BEG'
<;
Art&!sF89E@G'
260
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
?)rt B+rn)t. )n $<-<Z Tillia/ Bro/l),. /E' tard) ')1r)tario
d) E'tado. )n la d(1ada d) $<-3Z Tillia/ A1ton. +n t+tor H+)
a1o/6a:a?a a +n Do;)n no?l) )n '+ +ran( tour, 4a1ia $<#3Z
)l /(di1o Elia' )r,ard. a Mnal)' d)l 'i*loZ , Bo')64 Addi'on.
d) $73$ a $73%> D) )'to' di)1i'(i' ;iaD)ro'. n+);)
6+?li1aron )n ;ida r)lato' d) '+' ;iaD)'" Do' d) )llo' 4an
'ido atri?+ido' a Bro/l), 1on 6o1a ;)ro'i/ilit+d" Por
1o/odidad /) r)G)rir( al d) $<#2 1o/o Bro/l), , al d)
$732 1o/o 6')+do>Bro/l),. 'in 6)rD+i1io d) lo H+) 6+)dan
r);)lar +lt)rior)' in;)'ti*a1ion)'"
En *)n)ral. lo' ;i'itant)' ?ritEni1o' '=lo 6a'a?an +no'
d9a' )n MilEn. /i)ntra' H+) )n )n)1ia o Ro/a 6)r/an)19an
')/ana' o /)')'" Bo4n Ra,/ond ') H+)d= 1+atro d9a' ,
Ri14ard La'')l'. ')i'" Al 1ontrario H+) )n )n)1ia. no 4a?9a
)/?aDador )n MilEn , lo' 1onta1to' oM1ial)' )ran raro'.
a+nH+) )l *o?)rnador )'6a:ol 6+do r)1i?ir a di6lo/Eti1o'
?ritEni1o' , a otra' 6)r'onalidad)'" Lo' ?ritEni1o' o?t)n9an
'+ inGor/a1i=n 'o?r) MilEn d) a*)nt)' no oM1ial)' o. 6ara
d)1irlo 1on /E' 1laridad. d) )'69a'" La i/6ortan1ia d) la
inGor/a1i=n H+) 6ro6or1iona?an )'to' a*)nt)' ')1r)to' la
r);)la )l 4)14o d) H+) 6ara d)'1+?rir lo' 6lan)' d)l *o?)r>
nador d) MilEn. )l d+O 1on'+lt= )n +na o1a'i=n al )/?aDador
?ritEni1o )n )n)1ia
2-
"
A 1ontin+a1i=n )O6ondr( +n 1+adro 1ol)1ti;o d)l MilEn
d)'1rito 6or lo' ;iaD)ro' ?ritEni1o'. ,+Ota6oni)ndo o
'+6)r6oni)ndo diG)r)nt)' i/E*)n)'" El o?D)to d) )'t)
)D)r1i1io no )' tanto d)'1ri?ir la 1i+dad 1o/o la i/6r)'i=n
H+) 1a+'= a lo' ;i'itant)' Rla ')n'a1i=n d) di'tan1ia
1+lt+ral. la /)z1la d) atra11i=n , r)6+l'i=n" E'to' ;i'itant)'
') int)r)'a?an 6or a'6)1to' 1on1r)to'A Addi'on , B+rn)t. 6or
la )1ono/9a italianaZ E;)l,n. 6or )l art)Z La'')l' , B+rn)t.
6or la r)li*i=nZ Ra,. 6or la 1i)n1iaZ SNi66on. 6or la ;ida
1otidiana" Por otra 6art). 1on Gr)1+)n1ia al+d9an a la o6ini=n
d) '+' 6r)d)1)'or)'. a+nH+) '=lo G+)ra 6ara indi1ar H+) no
6r)t)nd9an Ktran'1ri?ir lo' ;iaD)' d) otro'L
2#
" S) tratarEn
tanto lo' l+*ar)' 1o/+n)' 1o/o la'
0!1
KKKKKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# LOS VIA>EROS ICI LESES'''KKKKK
<@
W!tt!n F89=;G, **' B?9,B99,D=DA Br!On F8@EDG, $!l' 8=, n3nu'
E?@,E;B'
<k
Br!/Fe+F89E<G'*' ?<'
0!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
o?')r;a1ion)' indi;id+al)'. /E' 6or lo H+) r);)lan 'o?r) la
a1tit+d d) lo' 6ro6io' ;iaD)ro' H+) 6or la inGor/a1i=n H+)
a6ortan 'o?r) MilEn" S) 6r)'tarE )'6)1ial at)n1i=n a lo H+)
l)' r)'+lt= 'or6r)nd)nt) o d)'1on1)rtant)"
Lo 6ri/)ro H+) 1a?) '):alar )' H+). al /)no' a
1o/i)nzo' d)l 'i*lo NVll, lo' ?ritEni1o' 1on'id)ra?an MilEn +n
l+*ar 'ini)'tro , 6)li*ro'oA la /i'/a o6ini=n H+) '+'
d)'1)ndi)nt)' t)n9an d) E+ro6a d)l E't). 6)ro 1on la
InH+i'i1i=n )n l+*ar d)l KGB" D) 4)14o. )n aH+)lla (6o1a ')
;i;9a +na )'6)1i) d) *+)rra Gr9a" El r)?)ld) 1ond) d) T,ron)
G+) r)1i?ido )G+'i;a/)nt) 6or )l *o?)rnador d) MilEn 1+ando
4+,= d) Irlanda )n $<3-" El 4o/?r) H+) int)nt= a')'inar a
Bai/) I )n $<$% 6ro1)d9a d) MilEn" En $<$7 ') di'1+ti=
')ria/)nt) la 6o'i?ilidad d) H+) G+)rza' ?ritEni1a'. ;)n)>
1iana' , 'a?o,ana' ata1aran MilEn
%3
"
O1+rr9an lo' '+M1i)nt)' in1id)nt)' d)'a*rada?l)' 1o/o
6ara H+) )'t+;i)ra D+'tiM1ado )l t)/or d) lo' ;iaD)ro' o la
')n'a1i=n d) a;)nt+ra" Totton )'1ri?i= )n $&#2 H+) 4a?9a
6r);i'to ;i'itar MilEn. 6)ro lo )n1ontra?a d)/a'iado
6)li*ro'o" F,n)' Mori'on. +n intr(6ido ;iaD)ro. no ') d)/or=
all9 )n $&#5 K6or )l 6)li*ro H+) r)6r)')nta /i )'tan1iaL
%$
"
Uno d) lo' )'69a' d) Totton )n MilEn. Roland ToodUard. G+)
d)t)nido 6or la InH+i'i1i=n )n $<3< , otro. C4arl)' B+'4,. )n
$<37
%2
" 9n $<3- Cor,at t+;o +na d)'a*rada?l) )O6)ri)n1ia
1+ando ;i'ita?a )l Ca't)llo , l) to/aron 6or 4oland('
%%
" En
$<$3. 1+ando )l ;iz1ond) d) Cran>?orn). 4iDo d)l 1ond) d)
Sali'?+r,. 1r+za?a MilEn. +n /i)/?ro d) '+ '(H+ito G+)
d)t)nido 6or ll);ar +na 6i'tola
%5
" En $<$%. )l 1ond) d)
Ar+nd)l a?andon= la 1i+dad 6r)1i6itada/)nt) 6orH+) )l
*o?)rnador d) MilEn no l) 4a?9a tratado 1on la 1ort)'9a
6ro6ia 6ara al*+i)n d) '+ ran*o
%&
"
XhBr!On F8@EDG, $!c' 88, n3/' <8BA $!l' 8<, n3/' ;@EA $!l' 8D, n3/'
EE?'
B8
M!r+s!n F8L8;G, *' 8;8'
B<
W!tt!n F89=;G, **' B<;, B99,
B4
C!r+atF8E88G,*' 89<'
0!3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
M
Br!On F8@EDG, $!l' 8<, n3/' 8<?'
4?
HP$e+F89<8G, *' ;E'
0!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D)'6+(' d) $<53 1o/)nz= +n d)'4i)lo 6ol9ti1o , lo' do1+>
/)nto' oM19al)' /)n1ionan MilEn 1on /)no' Gr)1+)n1ia" En
1+alH+i)r 1a'o. 6a'= +n ti)/6o ant)' d) H+) lo' ;iaD)ro' ')
ada6taran al n+);o 1li/a ,. ad)/E'. la InH+i'i1i=n ')*+9a
6r)')nt) )n la 1i+dad" En $<5< E;)l,n anot= H+) lo' in*l)')'
rara' ;)1)' ;i'ita?an MilEn K6or t)/or a la InH+i'i1i=nL.
/i)ntra' H+) otro' ;iaD)ro' KP6or t)/or a la InH+i'i1i=n. /E'
');)ra aH+9 H+) )n E'6a:aQ 6)n'a?an d)'6r)nd)r') d)
li?ro' , do1+/)nto' 6rot)'tant)' PH+) aH+9 lla/an
4)r(ti1o'QL" El 6ro6io E;)l,n G+) lo '+M1i)nt)/)nt) a+daz
1o/o 6ata )ntrar )n )l 6ala1io d)l *o?)rnador. Katra9do 6or
lo' /a*n9M1o' ta6i1)' , 6int+ra'L. 6)ro lo a?andon=
a6r)'+rada/)nt) 1+ando l) to/aron 6or )'69a
%i
j
P)') a lo' 6)li*ro'. MilEn 1a+'a?a +na i/6r)'i=n 6o'iti;a
)n la /a,or9a d) lo' ;iaD)ro' , la' razon)' d) )'to no' di1)n
al*o 'o?r) la' 1i+dad)' in*l)'a' , 'o?r) la Gor/a )n H+) la'
1i+dad)' ') 6)r1i?9an )n aH+)lla (6o1a" Mori'on. 6or
)D)/6lo. anot= H+) Kla' 1all)' 'on an14a'L" Cor,at /)n1ion=
)l n0/)ro d) 4a?itant)' P%33"333. 'in d+da +na 1iGra
)Oa*)radaQ , la i/6ortan1ia d) la art)'an9a PH+) ta/?i(n
lla/= la at)n1i=n a )r,ard 1a'i +n 'i*lo d)'6+('Q
%7
" A'i>
/i'/o. Ra, anot= la 1iGra d) %33"333 4a?itant)'. K6)ro 1r)o
H+) )' +na /)ra '+6o'i1i=n 'in G+nda/)ntoL" Lo H+) l)
i/6r)'ion= G+) lo ?arata' H+) )ran Ktoda' la' 6ro;i'ion)'
6ara )l )'t=/a*oL" )r,ard ta/?i(n anot= la a?+ndan1ia d)
la 1o/ida. /i)ntra' H+) a Ra,/ond l) 6ar)19a H+) K/)r)19a
la 6)na ;iaDar +na Dornada '=lo 6ara ;)r )l /)r1ado d)
MilEnL" Bro/l), ta/?i(n /)n1ion= la 6o?la1i=n PK%33"333
al/a'LQ , lo' Kn+/)ro'o' Dardin)'L
%S
" A E;)l,n l) 6ar)1i=
K+na d) la' 1i+dad)' /E' r)*9a' d) E+ro6aL , l) i/6r)'ion=
la K/a*n9M1a /+rallaL , )l n0/)ro d) Kl+Do'a' 1arroza'L
H+) 4a?9a 6or la' 1all)'" Ra,/ond o?')r;= la Kan14+ra /E'
H+) 4a?it+alL d) la' 1all)' , B+rn)t Kla' a'o/?ro'a'
riH+)za' d) la' i*l)'ia' , lo' 1on;)nto'L" B)rN)l), 1o/)nt=
)l ta/a:o d) la 1i+dad
0!5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
V E$el+n F89??G, $!l' <, **' D98,
D9D, ?=;' XVer+ard F8;=8G, *' 88E'
B
Q
Br!/le+ F89E<G, *' ED'
0!!
KKKKKKE L DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES, ', KKKK
PK/E' d) &33"333L. +na )Oa*)ra1i=n di'6aratadaQ , )l 4)14o
d) H+) Knin*0n 4o/?r) 6+)d) ir ar/ado ni 'iH+i)ra 1on +n
6+:al o +n 1+14illo )n )'ta 1i+dadL
%h
" A Ra,/ond , a
Addi'on l)' i/6r)'ion= la Colonna in#ame RH+) /E' tard)
4ar9a ra/o'a )l no;)li'ta AB)''andro ManzoniR. )ri*ida )n la
d)'4onro'a /)/oria d)l ?ar?)ro a1+'ado d) 4a?)r
6ro6a*ado la )6id)/ia d) $<%3"
Co/o r)1o/)nda?an lo' tratado' d)l art) d) ;iaDar.
in1l+ido )l )n'a,o d) Ba1on. la' i*l)'ia'. GortiM1a1ion)'.
4o'6ital)' , ?i?liot)1a' o1+6an la /a,or 6art) d)l )'6a1io d)
Ga' d)'1ri61ion)' ?ritEni1a' d) MilEn"
El n0/)ro d) i*l)'ia' H+) 4a?9a )n la 1i+dad i/6r)'ion= a
/E' d) +n ;i'itant)A K1a'i $33L ')*0n E;)l,n. K233L ')*0n
Bro/l), , K2%-L ')*0n Ra,. /i)ntra' H+) Ra,/ond
aMr/a?a H+) K)l *ran n0/)ro d) i*l)'ia'L )ra +na d) la'
razon)' 6ara lla/ar a la 1i+dad KMilEn la Grand)L" Ca'i
todo' lo' ;i'itant)' d) MilEn t)n9an al*o H+) d)1ir d) la
1at)dral o D+o/o. +na )'tr+1t+ra /)di);al H+) ') a/6li=
1on'id)ra?l)/)nt) a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo NVII' E' int)r)'ant)
la ;ari)dad d) r)a11ion)' ant) la arH+it)1t+ra *=ti1a. H+) no
r)1i?i= la 1ond)na +nEni/) H+) 1a?r9a i/a*inar" Cor,at. 6or
)D)/6lo. )n1ontra?a la 1at)dral K/a*n9M1a ,
)Otraordinaria/)nt) 4)r/o'aL" Para Ra,/ond. la' i*l)'ia'
H+) ;io )n Italia )ran Kla /a,or9a 1o/o la' n+)'tra'L. lo H+)
6ro?a?l)/)nt) )O6r)'a 1i)rta no'tal*ia. 6)ro ta/?i(n )' +n
;alio'o indi1io d) la di'tan1ia 1+lt+ral )ntr) al*+no'
o?')r;ador)' ?ritEni1o' , la arH+it)1t+ra d)l Barro1o" D)
/an)ra ')/)Dant). La'')l' d)'1ri?9a )l D+o/o K1o/o
n+)'tra' anti*+a' 1at)dral)'. 1on na;)' , *rand)' 6ilar)'L
53
"
E;)l,n )lo*i= )l 6=rti1o d) /ar/ol , )l )Ot)rior d)l D+o/o
1on K5"333 )'tat+a'. toda' d) /Er/ol ?lan1oL. /i)ntra' H+)
la 106+la l) 6at)1i= K0ni1a/)nt) d)'aGort+nada )n '+ di'):o
*=ti1oL P6or 1i)rto. )' )l 6ri/)r in*l(' H+) )/6l)a )l t(r/ino
K*=ti1oL )n r)la1i=n 1on la arH+it)1t+raQ
5$
" Ra, 1on'id)ra?a
la 1at)dral. d)'6+('
0!)
KKKKKKE L DISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>E ROS ICILESES, ', KKKK
B
USl!ane E@<, 6' 88 $ers! FBr4tis& Li(rar+ De*r'
!6MSSG' V
U
Lasse(i8E?DG, *' 8ED'
VT E$el+n F89??G, $!l' <, *' D9BA $ase Fran:l F89E=G, **' B?E + ss'
0!,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d) San P)dro. K)l )diM1io /E' *rand). '+nt+o'o ,
/aD)'t+o'o d) ItaliaL
59
d" S)*0n 6')+do>Bro/l), )ra K+na d)
la' i*l)'ia' /E' *rand)' , 4)r/o'a' H+) 4) ;i'toL" A1ton
)'ta?a a0n /E' )nt+'ia'/adoA KEl D+o/o o 1at)dral )' )l
)diM1io /E' 4)r/o'o d) MilEn , 'i +no 6+di)ra 6a'ar all9 +n
/)'. lo ;)r9a todo' lo' d9a' , )n1ontrar9a al*o n+);o d)
int)r(' H+) no 4+?i)ra ;i'to ant)' o H+) al /)no' no l)
4+?i)ra lla/ado la at)n1i=nL
5%
" )r,ard la 1on'id)ra?a K+na
/aD)'t+o'a 1on'tr+11i=n ai anti*+o )'tilo *=ti1oL" La' 0ni1a'
;o1)' di'1ordant)' 'on la' d) B+rn)t , Addi'on" Para B+rn)t.
K)l D+o/o no ti)n) nada )n1o/ia?l) )n '+ arH+it)1t+ra.
6+)' )'tE 1on'tr+ido )n +n ?+rdo )'tilo *=ti1oL" En 1+anto a
Addi'on. )O6r)'= a'9 '+ d)1)61i=nA KLa *ran i*l)'ia d) la H+)
tanto 4) o9do 4a?lar a)'b +na ;a'ta 1on'tr+11i=n *=ti1aL d)
/Er/ol. 1on )l int)rior K)nn)*r)1ido 6or )l 6ol;o , )l 4+/o
d) la' la/6arilla'L
55
"
D)'6+(' d) la' i*l)'ia'. la' GortiM1a1ion)'" A+nH+) la'
/+ralla' d) la 1i+dad l)' 6ar)19an i/6r)'ionant)'. )ra )l
Ca't)llo SGorz)'1o lo H+) atra9a '+ at)n1i=nZ no 1o/o +n
/on+/)nto d)l R)na1i/i)nto Plo H+) r)6r)')nta 4o, 6ara
lo' t+ri'ta'Q. 'ino 1o/o Gortal)za )n +'o , r)1+)rdo d)l 6od)r
)'6a:ol" Al*+no' ;i'itant)' no int)nta?an )ntrar" Mori'on
d)1idi= no ;i'itar )l Ca't)llo K6or 'i /) ;i)ra )O6+)'to a +n
*ra;) 6)li*roL" M+ndi ;io K)l 1a'tillo d) 6a'ada. +no d) lo'
/E' r)1io' d) la Cri'tiandadL" Ra, )/6l)= +na G=r/+la
')/)Dant) RK1on'id)tado +na d) la' 6rin1i6al)' Gortal)za'
d) E+ro6aLR. lo /i'/o H+) E;)l,n. H+) 1o/)nt=A KPor '+
'olid)z. GortiM1a1ion)' , 6)rtr)14o' d) todo ti6o. no 4a, nada
')/)Dant) )n )l /+ndo )nt)roL" Cor,at lo 1on'id)ra?a K)l
/E' 4)r/o'o 'in 1o/6ara1i=n d) todo' lo' H+) 4) ;i'to a"""b
/E' 6ar)1) +na 1i+dad H+) +na 1i+dad)laL" Para La'')l' )ra
K+no d) lo' /)Dor)' d) E+ro6aL" Ra,/ond lo d)'1ri?i= 1o/o
Kla GortiM1a1i=n o 1i+dad)la /E' 4)r/o'a ) i/6r)'ionant) d)
E+ro6aL. a:adi)ndo H+) K'on /+, 1a+t)lo'o' d)Dando 6a'ar
a lo' )Otra:o'L"
0!9
KKKKKKE L D ISCRETO ECCACTO DE M ILpC# L OS VIA>EROS ICILESES''' KKKK
XRa+ F8E;BG, *' <DB'
DB
A%t!n F8E98G, *' ;B'
]Addis!n F8;=?G, *'
BE;'
0)0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Bro/l), 1on'i*+i= )ntrar )n )l Ca't)llo 1on Kal*+na
diM1+ltadL. a+nH+) '+ *r+6o G+) K)Oa/inado )'tri1ta/)nt)L
6orH+) 'o'6)14a?an H+) )ran Gran1)')' )n +na (6o1a )n
H+) E'6a:a t)n9a 1onVi1to' 1on L+i' CI" A1ton d)'1ri?i= )l
Ca't)llo 1on )lo*io'o' 6ot/)nor)' t(1ni1o'A KE' +n
4)OE*ono d) /)dia' t+na' /+, r)*+larZ ') l) 1on'id)ra +na
d) la' GortiM1a1ion)' /E' 1o/6l)ta' d) toda Italia , d) *ran
'olid)zZ 'o?r) 1ada ?a'ti=n 4a, do1) 1a:on)'L" Sin )/?ar*o.
Addi'on lo d)'6a14= 1on +na Gra')A KLa 1i+>dad)la d) MilEn
') 1on'id)ra +na '=lida Gortal)za )n ItaliaL"
D)'6+(' d) la' GortiM1a1ion)'. )l 4o'6ital" Cor,at lo
1aliM1= d) K/a*n9M1oL , o?')r;= H+) 6od9a al?)r*ar a 5"333
6)r'ona'" A E;)l,n l) 6ar)1i= K/+, a/6lioL , K+na
1on'tr+11i=n d)1idida/)nt) r)*iaL. G=r/+la r)6)tida +na ,
otra ;)z 6o't)rior/)nt). lo H+) no' 4a1) 'o'6)14ar H+) )ra
)/6l)ada 6or *+9a' 6roG)'ional)'" S)*0n Ra,/ond. K)ra /E'
a6to 6ara al?)r*ar la 1ort) d) al*+no' r),)' H+) a
/)ndi*o'L" La'')l' lo d)'1ri?i= 1o/o +n K'in*+lar 4o'6ital
1+,a ?)ll)za 'o?r)6a'a la d) la /)Dor /an'i=n r)al H+) 4a,a
;i'toL. a:adi)ndo 1on '+ 4a?it+al 4+/or H+) K1a'i 4a1) H+)
+no d)')) )'tar )nG)r/o )n '+ int)rior d+rant) +n ti)/6oL"
Para Ra, K/E' 6ar)19a +n /aD)'t+o'o 1la+'tro o )l 6ala1io d)
+n 6r9n1i6) H+) +n 4o'6italL" Para B+rn)t )ra +n K)diM1io
r)*ioL ,. 6ara Bro/l),. K/+, /aD)'t+o'oL. 1on 'ala' K/+,
)'6a1io'a'L" A 6')+do>Bro/l), l) 6ar)1i= Ktan *rand) H+)
a"""b la 6ri/)ra ;)z H+) )ntr( 6)n'( H+) /) 4alla?a )n )l
6ala1io d) al*0n 6r9n1i6)L" A1ton 1on'id)ra?a H+) K/)r)19a
la 6)na r)6arar )n (lL. 6)ro Addi'on lo i*nor=
1o/6l)ta/)nt)"
;piniones sobre la Ambrosiana
Lo' *a?in)t)' d) 1+rio'idad)' )'ta?an )ntr) la' ;i'ita'
r)1o/)ndada' a lo' G+t+ro' ;iaD)ro'" MilEn )ra ')d) d) +no
d) lo' /E' Ga/o'o'. )l /+')o d) 1an=ni*o ManGr)do
0)1
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
S)ttala
5&
. H+) atraDo la at)n>
hXI/*e++ Ma%"re"!r F89@?G'
0)0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1i=n d) E;)l,n. A1ton PH+) ad/ir= )'6)1ial/)nt) lo H+)
d)no/in= Ktr)' *rand)' 1+)rno' d) +ni1ornioLQ ,
)'6)1ial/)nt) Ra,. a H+i)n ta/?i(n i/6r)'ionaron lo'
K1+)rno' d) rino1)ront)L. a'9 1o/o la' /o'1a' )n E/?ar.
Kla' 6int+ra' 4)14a' )n 6l+/a' 6or lo' indio'L , la'
/EH+ina' H+) K'i/+lan +n /o;i/i)nto 6)r6)t+oL"
No o?'tant). '+6)ra?a al /+')o d) S)ttala la n+);a *ran
?i?liot)1a d) MilEn. Plindada 6or F)d)ri*o Borro/)o , H+)
r)1i?i= )l no/?r) d) A/?ro'iana )n r)1+)rdo d)l 4(ro) d)
Carlo' Borro>/)o. 'an A/?ro'io" Ya 4a?9a atra9do la at)n1i=n
d) Cor,at )n $<3-. 1+ando a0n no )'ta?a K1o/6l)ta/)nt)
t)r/inada. 6or lo H+) no ti)n) li?ro'L" Co/o o1+rr9a 1on )l
r)'to d) la 1i+dad R, d) ItaliaR. lo' ;iaD)ro' t)nd9an a 4a1)r
lo' /i'/o' 1o/)ntario' 'o?r) la ?i?liot)1a. 1on
ind)6)nd)n1ia d) 'i 4a?9an l)9do la d)'1ri61i=n 6+?li1ada 6or
Pi)rio Paolo Bo'14a. 7e ori+ine et statu bibliot%ecae
ambrosianae P$<72Q" Por )'ta raz=n 6ar)1) 1on;)ni)nt)
r)'+/ir '+' o?')r;a1ion)' 6+nto 6or 6+nto"
En 6ri/)r l+*ar R, 6ara la /a,or9a d) lo' ;i'itant)' )'t)
)ta )l a'6)1to /E' i/6ortant) d) la A/?ro'ianaR. )l )diM1io
, la d)1ora1i=n" E;)l,n anot= H+) '+ 1on'tr+11i=n 4a?9a
1o'tado +na K;a'ta '+/aL" Ra, , SNi66on la 1aliM1aron d)
K4)r/o'o )diM1ioL , K?)llo )diM1ioL r)'6)1ti;a/)nt)" Para
B+rn)tt )ra K+n l+*ar /+, no?l)L" Ca'i i*+al d)
i/6r)'ionant)' )ran la' K1+rio'idad)'L PE;)l,nQ. la'
K1+rio'a' 6int+ra'L PSNi66onQ , la' Kn+/)ro'a' 6i)za'
')l)1ta'L P)r,ardQ H+) ') 4alla?an )n la *al)r9a an)Oa a la
?i?liot)1a" Lo' Kr)trato' d) di;)r'o' )r+dito'L )n la 'ala d)
l)1t+ra ta/?i(n atraD)ron la at)n1i=n. a+nH+) no 'i)/6r)
Ga;ora?l). d) lo' ;i'itant)'" La'')l'. 6or )D)/6lo. 6)n'a?a
H+) )ran K/E' 1o'to'o' H+) 6ro;)14o'o'. 6+)' 6or )')
6r)1io 4a?r9an 6odido adH+irir') /+14o' /E' li?ro'L P+no'
a:o' ant)' 4a?9a 'ido /E' )lo*io'oQ
5<
" B+rn)t ll)*= a la
1on1l+'i=n d) H+) K'+' ?i?liot)1a' a"""b 'on )'1andalo'a' )n
toda Italia. 6+)' )l )diM1io '+)l) ')t ?)llo , )'tar adornado
1on o6+l)n1ia. 6)ro lo' li?ro' 'on )'1a'o'. /al )n1+a>
0)3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d)rnado' , 6)or )l)*ido'L" ME' )/69ri1a/)nt). Bro/l), ')
H+)>
VLasse(F8E;=GA Lassels F8E?DG, *' 8EDA Ver+ard F8;=8G, *, 88?'
0)9
KKKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC # L!s VIA>E ROS ICILESES'''KKKKKK
Da?a d) la Galta d) li?ro' )n la' ?i?liot)1a' d) )n)1ia.
Mant+a , NE6ol)'" Tanto 'i 4a?9a l)9do 1o/o 'i no a '+'
6r)d)1)'or)'. Addi'on 4izo +na 1r9ti1a 'i/ilar. H+) )Ot)ndi=
a toda la 1+lt+ra italiana o K*)nio italianoL. 1o/o (l lo
d)no/in=A Ki la Bi?liot)1a A/?ro'iana. dond). 6ara /o'trar
)l *)nio italiano. 4an *a'tado /E' din)ro )n 6int+ra' H+) )n
li?ro' a"""b" D) 4)14o. lo' li?ro' 'on la 6art) /)no' i/6ortant)
d) lo' adorno' H+) ') '+)l) ir a ;)r )n +na ?i?liot)1a
italiana. H+) *)n)ral/)nt) )'tE r)6l)ta d) 1+adro'.
)'1+lt+ra' , otro' orna/)nto'L" E't) 1o/)ntario P1o/o )l ,a
1itado d) Ra,. tr)inta a:o' ant)riorQ )' +n )D)/6lo r)lati;a>
/)nt) t)/6rano d) la t)nd)n1ia d)l nort) d) E+ro6a a ;)r
Italia. , )l '+r )n *)n)ral. 1o/o +na r)*i=n d) a6ari)n1ia'"
Final/)nt). ll)*a/o' a lo' li?ro' , /an+'1rito'" La 1iGra
d) 53"333. /)n1ionada )n +na *+9a d) $<2-. G+) r)6)tida
6or lo' ;i'itant)' d+rant) )l r)'to d)l 'i*lo P6)') a la'
adH+i'i1ion)' r)alizada' )n lo' ')t)nta a:o' r)'tant)'Q.
4a'ta H+) 6')+do>Bro/l), la a1t+aliz= )n &3"333" A lo'
;iaD)ro' ta/?i(n l)' *+'ta?a r)6)tir la 4i'toria d) H+) +n r),
d) In*lat)rra. id)ntiM1ado a ;)1)' 1o/o Bai/) I. 4a?9a
oGr)1ido +na )nor/) '+/a 6or )l /an+'1rito d) L)onardo.
4i'toria H+) ti)n) '+ ori*)n )n +na nota 1olo1ada )n la 6ar)d
d) la ?i?liot)1a"
B+rn)tt 1ond)n= la 1ol)11i=n 6orH+) )'ta?a Kd)/a'iado
ll)na d) )'1olE'ti1o' , 1anoni'ta'. H+) 1on'tit+,)n lo'
6rin1i6al)' )'t+dio' )n Italia. , ti)n) d)/a'iado' 6o1o' d)
1ono1i/i)nto' /E' '=lido' , 0til)'L" SNi66on anot= )l d)tall)
d) la' K1)lo'9a' d) ala/?r)L d)lant) d) lo' li?ro'. KH+) )l
li?r)ro a?r) 1+ando )' n)1)'arioL" Co/o 6rot)'tant).
)n1ontr= do' ra'*o' 1at=li1o' )n la ?i?liot)1a lo
'+M1i)nt)/)nt) )O=ti1o' 1o/o 6ara a6+ntarlo'" En 6ri/)r
l+*ar. )l an+n1io H+) a/)naza?a 1on la )O1o/+ni=n a H+i)n
') ll);ara li?ro'. +n do1+/)nto H+) l) 6ar)1i= tan in'=lito
H+) lo tran'1ri?i= )n '+ t)Oto" En ')*+ndo l+*ar. la 1)n'+ra
)1l)'iE'ti1aA KB+'1a/o' la' o?ra' d) G)'n)r+'. i/6r)'a' )n
FranNG+rr. , o?')r;a/o' al 1o/i)nzo d) la 6E*ina tit+lar H+)
0)5
KKKKEL DISCRETO ECCACTO DE M ILpC # L!s VIA>E ROS ICILESES'''KKKKKK
)'ta?a )'1rito 7amnati Aut%or=s, etc6c , toda' aH+)lla' nota'
H+) G)'n)r 1aliM1a d) '+6)r'ti1io'a' , /E*i1a' )'ta?an
ta14ada'L"
0)!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Ta/?i(n 'or6r)ndi= a lo' ;i'itant)' )OtranD)ro' +n ra'*o
/E' 6o'iti;o d) la A/?ro'iana" Ra, o?')r;= H+) 6od9an
K)ntrar , +tilizar ala ?i?liot)1ab toda' la' 6)r'ona'.
)OtranD)ro' , 1i+dadano'L" SNi66on a:adi= )l ;i;ido d)tall)
d) H+) ') ')r;9an li?ro' Ka todo )l H+) )'t+di) aH+9. H+)
d)?) ')ntar') )n +na 'illa a +n lado d) la 'alaL" La'')l'
)'ta?a )nt+'ia'/adoA KLa Bi?liot4)1a A/?ro'iana )' +na d)
la' /)Dor)' ?i?liot)1a' d) Italia 6orH+) no )' tan )'H+i;a
1o/o la' d)/E'. H+) a6)na' 6)r/it)n H+) ') la' ;)a.
/i)ntra' H+) ('ta a?r) '+' 6+)rta' 60?li1a/)nt) a todo' lo'
H+) )ntran , 'al)n. , l)' 6)r/it) H+) l)an lo' li?ro' H+)
d)'))nL" In1l+'o )l d)'1ont)nto B+rn)t )'1ri?i= +na Gra') d)
)lo*ioA KUna 6art) d) la di'6o'i1i=n d) la 'ala )ra a*rada?l).
4a, n+/)ro'a' 'illa' 1olo1ada' alr)d)dor a +na di'tan1ia
ad)1+ada )ntr) '9. , 1ada 'illa ti)n) '+ 1orr)'6ondi)nt)
)'1ritorio 1on 6l+/a. tint)ro' , 6a6)l. d) /an)ra H+) 1ada
+no di'6on) all9 d) lo n)1)'ario 6ara to/ar la' nota' H+)
d)'))L" E'tE 1laro H+) n+)'tro' ;iaD)ro' no )'6)ra?an H+)
+na ?i?liot)1a i/6ortant) G+)ra ;)rdad)ra/)nt) a11)'i?l)"
En OOGord lo' )OtranD)ro' no 6od9an to/ar nota' d) lo' li?ro'
d) la Bodl)ian Li?rar, 'i no l)' '+6)r;i'a?a +n *rad+ado d)
la +ni;)r'idad" En Londr)'. la ra/o'a R)ad9n* Roo/ d)l
M+')o BritEni1o. 6ro;i'ta d) /)'a' , 6l+/a'. no ') a?ri=
4a'ra /)diado' d)l 'i*lo NIN' Por +na ;)z. )l /+ndo al r);('
d)/o'tr= t)n)r '+' ;)ntaDa'"
0))
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO 7
LAS ESFERAS PlBLICA S PRIVADA
EC LA ItCOVA DE FICALES
DEL RECACIMIECTO
Lo' 4i'toriador)' , 'o1i=lo*o' +r?ano' 'ol9an 1)ntrar '+
at)n1i=n )n la )1ono/9a d) la' 1i+dad)'. '+ )'tr+1t+ra 'o1ial
, '+ or*aniza1i=n 6ol9ti1a. 6)ro )n la 0lti/a *)n)ra1i=n 4an
)/6)zado a int)r)'ar') 1ada ;)z /E' 6or lo H+) ') 4a
d)no/inado Kla 1i+dad 1o/o art)Ga1toL , 6or la 4i'toria d)l
)'6a1io +r?ano" KLa 1a9da d)l 4o/?r) 60?li1oL , '+ o6+)'to
1o/6l)/)ntario R)l 1r)1i)nt) ;alor atri?+ido a la ;ida
6ri;adaR 4an 'ido )'t+diado' 6or )l 'o1i=lo*o
nort)a/)ri1ano Ri14ard S)nn)tt )n t(r/ino' )'6a1ial)'"
S)nn)tt d)'1ri?) )l Kt)atroL 6ol9ti1o , 'o1ial d) Par9' , Lon>
dr)'. a'9 1o/o '+ )'1)nario. la' 6laza' 60?li1a' Rd) la' H+)
') )O6+l'= )l 1o/)r1io , la' di;)r'ion)' 6o6+lar)' )ntr)
Mnal)' d)l 'i*lo NVII , 6rin1i6io' d)l NVlllM> , otro' l+*ar)'.
d)'d) lo' t)atro' a lo' 6arH+)'. dond) 6od9an )n1ontrar')
lo' )Otra:o'" En )l 'i*lo NIN, 'o'ti)n). )l a+*) d) la ?+r*+)'9a
1ond+Do a la r)tirada al E/?ito do/('ti1o , lo' a'+nto'
6ri;ado'S+ li?ro )' Ga'1inant). 6)ro 1a?) 1+)'tionar '+
ar*+/)nto 1)ntral" IC=/o ') 1o/6a*ina. 6or )D)/6lo. 1on
la Ga/o'a t)'i' d) B[r*)n Ha?)r/a' 'o?r) )l
0),
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TSennett F89;;G'
0)9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
a+*) d) la K)'G)ra 60?li1aL )n la' /i'/a' 1i+dad)' , )n la
/i'/a (6o1aY Ha?)r/a' ta/?i(n )Oa/ina lo' )'6a1io'. lo'
)'6a1io' 60?li1o' d) lo' 1aG(' , lo' ')/i60?li1o' d) lo'
1l+?)'
2
" Por otra 6art). 'i )l ar*+/)nto ') a6li1a a la
'o1i)dad o11id)ntal )n *)n)ral. la 1ronolo*9a d) S)nn)tt )'
+n tanto 6ro?l)/Eti1a. 1o/o /+)'tra )l )D)/6lo d)l
R)na1i/i)nto" Lo' )'t+dio' d) Flor)n1ia , )n)1ia 4an
;in1+lado la 4i'toria d) la ;ida 60?li1a a la d)l )'6a1io
60?li1o. 6arti1+lat/)nt) la 6laza" En Flor)n1ia. lo' )diM1io'
oM1ial)' d)?9an ')r 1on'id)rado' Kl+*ar)' 'a*rado'L ,
)'ta?an 6ro4i?ido' )l D+)*o. la ?)?ida , la 6ro'tit+1i=n )n
'+' 6roOi/idad)'" D) )'ta Gor/a. lo' Vor)ntino'
1on'tr+,)ron lo H+) ') 4a d)no/inado K+n )'6a1io
r)'6)ta?l)L
%
"
En )n)1ia. la Piazza San Mar1o )ra a la ;)z )l 1)ntro
r)li*io'o , 19;i1o" La i*l)'ia )ra la 1a6illa d)l d+O. /i)ntra'
H+) )n '+ 6ala1io t)n9an l+*ar la' r)+nion)' d)l ')nado , d)l
*ran 1on')Do" Con Gr)1+)n1ia ') 4a '):alado )l a'6)1to
t)atral d) San Mar1o , d) la pia//etta ad,a1)nt).
)'6)1ial/)nt) d)'d) lo' ?al1on)' d)l 6ala1io d)l d+O. dond)
('t) 1ont)/6la?a lo' a1ont)1i/i)nto' )n '+ K6al1oL" La
6laza G+) r)di'):ada a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo CI 6or +n
i/6ortant) arH+it)1to. Ba1o6o San'o;ino. 6or ini1iati;a d)l
d+O Andr)a Gritti" S) r)tiraron ti)nda' , 6+)'to'. ')
1on'tr+,= +na ?i?liot)1a , ') a:adi= +na lo++etta a la ?a')
d)l Ca/6anil)" Tan i/6ortant) 1o/o lo' 6ro6io' )diM1io' G+)
la r)/od)la1i=n d)l )'6a1io 60?li1o H+) d)li/ita?an" Uno d)
lo' o?D)ti;o' d) ('ta )ra 1r)ar +n )'1)nario /E' a6ro6iado
6ara lo' rit+al)' 60?li1o'. H+) r);)'t9an )'6)1ial i/6ortan1ia
)n la Kr)60?li1a d) la' 6ro1)'ion)'L
5
"
La i/6li1a1i=n d) )'to' )'t+dio' d) Flor)n1ia , )n)1ia )'
H+) )l a6o*)o d)l K4o/?r) 60?li1oL t+;o l+*ar )n )l 'i*lo O;
)n )l 6ri/)r 1a'o , )n )l NVI )n )l ')*+ndo. /i)ntra' H+) la
K1a9daL ') 6rod+Do 1on )l Mnal d) la r)60?li1a Vor)ntina )n
$&%3 , 1on la
0,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
<
Ha(er/as F89E<GA $ase BreOer F899?G, **'
BD82BD?'
>
Tre[lero89@=G, **' D;2?D'
D
Ta5ir\ F89E9GA H!Oard F89;?G, **' 8B + ss'A Muir F89@8G, %a*' ?'
0,1
KKKKKKKLAS ESFERAS PfBLICA S PRIVADA EC LA I ECOVA DE FICALES, '' KKKK
d)1ad)n1ia /E' *rad+al. /)no' )'6)1ta1+lar. d) )n)1ia )n
)l 'i*lo NVII' El 1a'o d) G(no;a )' di'tinto" AH+9 1a?r9a '+*)rir
H+) )l 4o/?r) 60?li1o n+n1a 1a,= 6orH+) n+n1a '+r*i= o. )n
)l l)n*+aD) 4a?it+al )n lo' )'t+dio' 'o?r) )l R)na1i/i)nto.
6orH+) all9 no )Oi't9a )l K4+/ani'/o 19;i1oL tan i/6ortant)
)n la 4i'toria d) Flor)n1ia , )n)1ia j En )'t) 1a69t+lo H+i)ro
/o'trar H+) )n G(no;a 4+?o +n /o;i/i)nto 4+/ani'ta
19;i1o. 'i ?i)n ll)*= r)lati;a/)nt) tard) , n+n1a G+) /+,
G+)rt)" Lo' )'1rito' d) )'o' 4+/ani'ta' 19;i1o' no' r);)lan
al*o i/6ortant) 'o?r) la' 6)r1)61ion)' d) la )'G)ra 60?li1a ,
d)l )'6a1io 60?li1o )n )l R)na1i/i)nto tard9o"
G(no;a )' la C)ni1i)nta d) lo' )'t+dio' 'o?r) )l
R)na1i/i)nto italiano , *)n)ral/)nt) ') la i*nora" E'ta
o/i'i=n 1a'i )'tE D+'tiM1ada 4a'ta 1i)rto 6+nto. 6+)' al
6rin1i6io. ) in1l+'o )n )l a6o*)o. d)l R)na1i/i)nto lo'
*)no;)')' no 4i1i)ron ta a6orta1i=n H+) 1a?r9a 4a?)r
)'6)rado d) +na 1i+dad d) '+ ta/a:o P+no' -&"333
4a?itant)'Q
<
d)l nott) d) Italia" En +n )'t+dio d) Italia )n lo'
'i*lo' NV , O;i 4) tratado )l ori*)n lo1al d) <33 arti'ta'. )'1ri>
tor)' , )r+dito' italiano'" To'1ana. 1on )l $3 6or 1i)nto d) la
6o?la1i=n. a6ort= )l 2< 6or 1i)nto d) )'ta K(lit) 1r)ati;aL.
6)ro Li*+ria. 1on )l & 6or 1i)nto d) la 6o?la1i=n. '=lo a6otr=
)l $ 6or 1i)nto" El 0ni1o 4+/ani'ta *)no;(' d) )'t) 6)riodo
razona?l)/)nt) 1ono1ido a1t+al/)nt) )' Bartolo//)o
Fazio" R)1orda/o' a F)d)ri1o ,a Otta;iano Fr)*o'o '=lo
6orH+) Ca'ti*lion) l)' a'i*n= ')ndo' 6a6)l)' )n '+
Cortesano6 Pat)1) H+) in1l+'o )l 6atronaz*o d)l art) , d)l
4+/ani'/o 1ar)1i= d) la i/6ortan1ia H+) 6o')9a )n MilEn. ,
/+14o /)no' )n )n)1ia o Flor)n1ia"
ario' 4i'toriador)'. 6arti1+lar/)nt) Ro?)rto L=6)z.
*)no;(' d) na1i/i)nto. 4an dado di'tinta' )O6li1a1ion)' a la
Galta d) 6arti1i6a1i=n d) G(no;a )n )l R)na1i/i)nto
7
" En /i
o6ini=n. +na d) la' /a' 1on;in1)nt)' )' la a+')n1ia d)
6atronaz*o 19;i1o. +nida. a
0,0
KKKKKKKLAS ESFERAS PfBLICA S PRIVADA EC LA I ECOVA DE FICALES, '' KKKK
?
S!(re la idea del &u/anis/! %4$i%!, $ase Barn F89??G'
]Heers4]lG'
TL*e F89?<G'
0,3
KKKKKKKL AS ESFERAS PUBLICA S PRIVADA EC LA I ECOVA DE FICALES'' ' KKK
'+ ;)z. a la Galta d) )'69rit+ 19;i1o o 60?li1o" En 1o/6ara1i=n
1on Flor)n1ia , )n)1ia. )l E'tado *)no;(' )ra d(?il. in1a6az
d) 1ontrolar a lo' /a*nat)'" G(no;a )ra +n 1a'o 1lE'i1o d)
KriH+)za 6ri;ada , /i')ria 60?li1aL. 1itando la Ga/o'a
)O6r)'i=n 1on la H+) Bo4n K)nn)t4 Gal?rait4 d)'1ri?i= a
E'tado' Unido' )n lo' a:o' 1in1+)nta R/E' 1i)rta a0n
a1t+al/)nt)
'
" Co/o 'in d+da 'a?9a Gal?rait4. )'ta?a
r)6iti)ndo )l ;)t)di1to 'o?r) Ro/a d)l 4i'toriador d) la
Anti*[)dad Sal+'tio" La' 6ala?ra' d) Sal+'t9o )ran publie
e+estas, priar=m opulentia6 Un diElo*o an=ni/o d)l 'i*lo O;r
'o?r) G(no;a R)n )l H+) +n )OtranD)ro ad/ira?a lo'
K'o?)r?io' 6ala1io'L , K)n1antador)' Dardin)'L. /i)ntra'
H+) +n *)no;(' '):ala?a H+) la' 1all)' )ran Kan*o'ta' ,
')r6)nt)ant)'L
#
R )O6on9a la /i'/a o6ini=n al tratar lo'
)'6a1io' G9'i1o' d) la 1i+dad"
La 1+)'ti=n )' H+) )n la G(no;a r)na1)nti'ta a0n
*o?)rna?an lo' /a*nat)'" La' *rand)' Ga/ilia' o 1lan)'
Balber+%iE t)n9an '+' 6ro6io' )D(r1ito' , 6ri'ion)'
$3
" Co/o )n
Flor)n1ia. lo' /i)/?ro' d) +na Ga/ilia 'ol9an ;i;ir )n la
/i'/a zona d) la 1i+dad ,. a ;)1)'. K6ri;atiza?anL '+'
)'6a1io' 60?li1o'" La Piazza San Matt)o. 6or )D)/6lo. )ra )n
r)alidad )l t)rritorio d)l 1lan Doria" Toda;9a )n $&<& la Piazza
San L+1a )ra di'6+tada 6or lo' S6inola , lo' Gri/aldi. 6+)'
1ada 1lan 6r)t)nd9a t)n)r d)r)14o a 1)l)?rar all9 la ;9'6)ra
d) San B+an 1on +na 4o*+)ra
$$
"
La id)a d) lo' 6atri1io' d) H+) lo' )'6a1io' 60?li1o' )ran
t)rritorio 6ro6io )'tE il+'trada )n )l diario H+) )'1ri?i= +no
d) )llo'. Gi+lio Palla;i1ino. )ntr) $&-% , $&-#" Palla;i1ino
d)'1ri?) 1=/o +n 1l+? d) D=;)n)' ari't=1rata' al H+) (l
6)rt)n)19a. lo' $ioani (i San SirG, 1ontrola?a la Strada
N+o;a , or*aniza?a all9 1)rtE/)n)' a lo' H+) a1+d9an
di'Grazado'" En otra o1a'i=n anota la r)a11i=n d) +n 6atri1io
al H+) )/6+D= +n 4o/?r) H+) 6a'a?a 1on
Q Ial(rait& F89?@G, *' <88'
0,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TPIen!$ese e R!/an!Q Fatri(uid! a Le!nard! L!/ellini, Par4s,
Bi(li!t&u-ue Cati!nale, MSS ital' ;?8, 6' <G'
8F
UHeers F89E8G'
,l
IrendrF89;@G,*'@?'
0,5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
+na /+9a" KNo /) 4a' ;i'to \2u non mi e(i]P, l) t)6ro14=
P6od)/o' i/a*inar )n H+( tonoQ" KNi t0 a /9 \'oi non i
e(e<te#a, G+) la d)';)r*onzada r)'6+)'ta" El 6atri1io ord)n=
)nton1)' a '+ 'ir;i)nt) H+) *ol6)ara al arri)ro B(ar+li (elle
bastonateE6 D) Gor/a ')/)Dant). )l 6ro6io Palla;91ino 'inti=
)n otra o1a'i=n H+) '+ )'6a1io 6)r'onal 4a?9a 'ido in;adido
6or +n 6l)?),o Bun certo #or#an=eE6 S+ r)a11i=n ta/?i(n G+)
la H+)Da. a6ar)nt)/)nt) Gor/+lar non mi e(i6 Co/o )l otro
no r)'6ondi= o. al /)no'. Palla;i1ino no l) o,=. l) dio un
buon sc%iafo6 C+ando r)'6ondi=. r)1i?i= +na 6+:alada )n la
)'6alda Buna pu+nalata nelli sc%ieneE
10
6 E'to' in1id)nt)' no'
r)1+)rdan a la' 1i+dad)' 1olonial)' )n la' H+) lo' ?lan1o'
)'6)ra?an H+) lo' n)*ro' ') a6artaran )n la 1all) 6ara
d)Darlo' 6a'ar" La 1+)'ti=n no )' H+) )'ta 6r)t)n'i=n ;irt+al
a la 6o')'i=n d) la 1i+dad G+)ra )O1l+'i;a d) lo' 6atri1io' d)
G(no>;a. 6+)' 4a, 6aral)li'/o' )n )n)1ia. Ro/a , otro'
l+*ar)'. 'ino H+) )'t) i/6)rati;o t)rritorial )ra a0n /E'
G+)rt) o. al /)no'. )'tE /)Dor do1+/)ntado. )n G)no;a"
El 6od)r d) lo' 6atri1io' o. /E' )Oa1ta/)nt). d) +na
/inor9a d) 6atri1io' 'o?r) la 1i+dad ') aManz= )n )l 'i*lo NVI'
La G)14a 1r+1ial )' $&2-. 1+ando Andr)a Doria. H+) 4a?9a
a6o,ado a Fran1i'1o I d) Fran1ia. 1a/?io d) ?ando , Mr/= +n
6a1to 1on Carlo' " En 6ala?ra' d) '+' 6artidario'. Doria
Kli?)r=L G(no;a. 6ara *o?)rnarla d+rant) /E' d) tr)inta
a:o'" Lo' 1i)n a:o' 'i*+i)nt)' 6odr9an d)no/inar') )l 'i*lo
d) la K1on)Oi=n )'6a:olaLA lo' 6atri1io' *)no;)')' ')
)'ta?l)1i)ron )n S);illa. 6ro6or1ionaron ?ar1o' a la ar/ada
)'6a:ola ,. 'o?r) todo. 6r)'taron din)ro a lo' Ha?'?+r*o
)'6a:ol)'" G(no;a 4a?9a 'ido +n 'at(lit) d) MilEn , d)
Fran1ia" Enton1)' ') 1on;irti= )n +n 'at(lit) d) E'6a:a"
Ca?r9a 4a?lar d)l K1o/6l)Do /ilitar>Mnan1i)roL *)no;(' )n )l
')ntido d) H+) la' /i'/a' Ga/ilia' PGri/aldi. Palla;i1ino.
S6inola. )t1"Q 6arti1i6a?an )n la' o6)ra1ion)' /ilitar)' ,
Mnan1i)ra'" El (Oito /ilitar d) A/?ro*io S6inola. 1o/andant)
d)l )D(r1ito )'6a:ol )n lo' Pa9')' BaDo' a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo
NVII, o?)d)1i= )n
0,!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8<
Palla$i%in! F89;?G, **' E, ;B'
0,)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6art) al 4)14o d) H+) 6a*a?a a '+' tro6a' r)*+lar/)nt) ,
6od9a 4a1)rlo r)1+rri)ndo a '+ 6ro6io din)ro"
Lo' a:o' H+) 'i*+i)ron a $&2- PK)l 2-L. 1o/o lo lla/a?an
lo' *)no;)')'Q )'tEn /ar1ado' 6or 1a/?io' 1+lt+ral)'. a'9
1o/o )1on=/i1o' , 6ol9ti1o'" El R)na1i/i)nto ;)n)1iano a
;)1)' ') 1aliM1a d) Ktard9oL. 6)ro )l *)no;(' toda;9a )'
6o't)rior" El 1on'+/o o't)nto'o )n art) , arH+it)1t+ra
1o/)nz= 1on la 1on)Oi=n )'6a:ola" La 1i+dad 1on'tr+,= +n
6ala1io 6ara Andr)a Doria )n la Piazza San Matt)o. /i)ntra'
H+) )l 6ro6io Andr)a ') 1on'tr+,= +na '+nt+o'a ;illa )n
Fa''olo
$o
" La d)1ora1i=n d)l Palazzo Doria 6or P)rino d)l
a*a. di'196+lo d) RaGa)l. G+) )lo*iada nada /)no' H+) 6or
Mi*+)l @n*)l"
No o?'tant). )l ;)rdad)ro 1a/?io ') 6rod+Do )n la d(1ada
d) $&&3 1on la 1on'tr+11i=n d) la Sttada N+o;a. +na 1all) d)
6ala1io' H+) 6)rt)n)19an a la' *rand)' dina't9a' Mnan1i)ra'
+
" S)*0n )l in*l(' Ri14ard La'')l'. la Strada N+o;a
K'o?r)6a'a 6or '+ ?)ll)za , '+' )diM1io' a toda' la' 1all)'
H+) 4) ;i'to )n 1+alH+i)r 1i+dad d) E+ro6a , 'i '=lo ')
/ant+;i)ra +n ti)/6o a )'t) rit/o ') la 6odr9a lla/ar la
1all) r)ina d)l /+ndoL
l&
" La Strada N+o;a 4o, ') lla/a ia
Gari?aldi. 6)ro )l 6ala1io a0n )Oi't) , )' 6ro6i)dad Rno
6od9a ')r d) otra Gor/aR d) )ntidad)' Mnan1i)ra' 1o/o la
Ban1a dWA/)ri1a ) dWItalia" La' /i'/a' Ga/ilia' ') 1on'>
tr+,)ron ;illa' )'6l(ndida' G+)ra d) la 1i+dad
$c
" En 1+anto a
la 6int+ra. G+) a /)didado' d)l 'i*lo NVI 1+ando 4izo '+
a6ari1i=n )l 6ri/)r arti'ta i/6ortant) *)no;(' d)
na1i/i)ntoA L+1a Ca/>?ia'o. d) la )'1+)la d) Gi+lio Ro/ano"
La lit)rat+ra ;)rnE1+la d)'6)rta?a int)r('A )l 6o)ta TorH+ato
Ta''o l),= o?ra' '+,a' )n G(no;a , lo' 6atri1io' lo1al)'
6+?li1a?an 6o)/a'. 6arti1+lar/)nt) )n )l 19r1+lo d) la
a1ad)/ia d) lo' A((ormentati, /)n1ionada 6or 6ri/)ra ;)z
)n torno a $&<%"
XIrendi F89@;G, **' 8B928;<'
0,,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lD
P!le""ii89E@G'
,
?
LasselsF8E?DG,*' 8?E'
,%
P!le""i F89E9G'
0,9
KKKKKKKLAS ESFERAS PUBLICA S PRIVAD A EC LA I ECOVA DE FICALES' ''
Ta/?i(n ') 6rod+Do +n a+*) d) la lit)rat+ra 6ol9ti1a
Fi/*resa , )n /an+'1rito'Q d)'d) $&&#. 1+ando )l D+ri'ta
&u/anista O?)rto Fo*li)tta 6+?li1= '+ &epubblica (i
$enoa, &asta 1o/i)nzo' d) la d(1ada d) $<23. 1+ando
An'aldo C)?p *u(li% '+' 6i)za' d) t)atro" E'ta lit)rat+ra
/)r)1) /E' at)n1i=n )n la 4i'toria d)l 6)n'a/i)nto 6ol9ti1o
d) la H+) ') l) &a 6r)'tado 4a'ta a4ora G+)ra d) G(no;a
$7
"
Con d)/a'iada Gr)1+)n1ia. 6)n'a/i)nto 6ol9ti1o ') id)ntiM1a
1on Kt)ot9aL 6ol9ti1a )n )l ')ntido )'tri1to d)l t(r/ino" Lo'
4i'toriador)' d)?)n )Ot)nd)r /E' '+' r)d)' '9 H+i)r)n ll)*ar
a +na K4i'toria totalL d)l 6)n'a/i)nto 6ol9ti1o"
En *)n)ral. lo H+) ') 6+?li1a?a )ra lo /E' i/6ortant).
6)ro )n la G(no;a d) Mnal)' d)l R)na1i/i)nto 6o'i?l)/)nt)
G+)ra al 1on>ttario" Lo H+) ') 6+?li1a?a 'ol9a ')r Pa+nH+) no
'i)/6r)Q anodino" Por otta 6art). la' 1r9ti1a' al *o?i)rno
1ir1+la?an )n /an+'1rito. a ;)1)' )n ;aria' 1o6ia'. +na
)'6)1i) d) sami/(at6 G)n)ral/)nt) )ran o?ra' an=ni/a'"
Al*+na' )'ta?an )'1rita' 1o/o diElo*o' 4+/ani'ta' a la
/an)ra d) L+1iano. 1on t9t+lo' 1o/o KEl '+):oL o KDiElo*o'
d) Caront)L
i-
" Otra' t)n9an Gor/a d) &elationi, +n *(n)ro
introd+1ido 6or lo' )/?aDador)' ;)n)1iano' 6)ro a/6lia>
/)nt) i/itado )n otro' l+*ar)'. )n o1a'ion)' 6or 'at9ri1o'
H+) d)'1ri?9an '+' 1i+dad)' 1o/o 'i la' ;i)ran d)'d) )l
)Ot)rior
$#
" Una d) ('ta'. 7iscor(ie, +n )'t+dio 4i't=ri1o H+)
r)1+)rda a >a conspiraciGn (e Catilina, d) Sal+'rio. /o'tra?a
lo' 6)rD+i1io' d) la' Ga11ion)' , 6r)')nta?a +n 1o/6l)Do
anEli'i' )n t(r/ino' d) interessi y contrapeso
0
d6
TTC!stantini F89;@G, %a*' ;A $ase Sa$elli F89@8G, **' D= + ss', s!(re el
Sogno
XPDial!"&i dv Car!nteQ, Ar%&i$! St!ri%! del C!/une di Ien!$a Fen
addante ASCIG, MS 8EDA PS!"n!Q, ASCI, 6!nd! Bri"n!le Sale, 8=D
A<8'
XI!bred! L!/ellin!, PRelati!ne della re*u((li%a di Ien!$aQ F8?;?G,
ASCI, MS 8<=A PRelai!ne dell! stat! *!liti%! ed e%!n!/i%! della
serenissi/a re*3(li%a di Ien!$aQ F8?9;G, In!$a, Bi(li!te%a de la
Uni$ersidad, MS B' VI' <BA YIia%!/! Man%inig, PRelai!ne di
090
KKKKKKKLAS ESFERAS PUBLICA S PRIVAD A EC LA I ECOVA DE FICALES' ''
Ien!$aQ F8E<EG, Fl!ren%ia, Bi(li!te%a Cai!nale, 6!nd! I' Ca**!ni,
$!i' @8, n3/' D'
VU Ler%ari F8?;9G'
091
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
El l)n*+aD) d) /E' d) +n t)Oto )'tE inV+ido 6or
MaH+ia;)lo. a6li1a '+' id)a' al anEli'i' d) G)no;a , '+'
Ga11ion)'. , +n diElo*o l) /)n1iona
2$
" Uno d) lo' 6o1o'
t)Oto' i/6r)'o' )'tE )n ;)r'oZ ') trara d) +na ')ri) d)
'on)to' )n dial)1to H+) d)'1ri?)n la R)60?li1a Ro/ana.
K]+)llW anti*a R)6+?ri1a Ro/annaL. 6)ro o?;ia/)nt)
6)n'ando )n )l 6r)')nt)" Al*+no' d) )'to' t)Oto' ') ?an
i/6r)'o )n lo' 'i*lo' NIN , NN, 6)ro otro' 1ontin0an )n
/an+'1rito' )n lo' ar14i;o' , ?i?liot)1a' d) G(no;a"
M)r)1)n +n anEli'i' /E' d)tallado d)'d) )l 6+nto d) ;i'ta
d) la 4i'toria d)l 6)n'a/i)nto 6ol9ti1o d)l H+) ') 4a 4)14o
4a'ta )l /o/)nto" En 1+alH+i)r 1a'o. 1on'tit+,)n la ?a') d)
)'t) 1a69t+lo"
E'ta lit)rat+ra 6ol9ti1a 1ontra'ta 1on lo H+) ') 6rod+19a )n
la r)60?li1a 4)r/ana d) )n)1iaA +na ')ri) d) )lo*io' d)l
'i't)/a H+) lo' 4i'toriador)' d)'1ri?)n a4ora 1o/o K)l /ito
d) )n)1iaL
22
" No 4a?9a +n K/ito d) G(no;aL. 'ino lo
o6+)'to. +n anti/ito" Lo' 6atri1io' *)no;)')' 1riti1a?an
1on'tant)/)nt) '+ 'i't)/a 6ol9ti1o" En )'ta lit)rat+ra
6ol9ti1a 4a?9a tr)' t)/a' 6rin1i6al)'"
El 6ri/)ro )ra )l 1onVi1to )ntr) la' K;i)Da'L Ga/ilia'
no?l)' , la' n+);a'. lo' ecc%i y lo' nuoi6 Eran lo' ecc%i
Cob H+) )'ta?an )nriH+)1i(ndo') 1on la ?an1a , lo' H+)
1on'tr+9an 6ala1io' )n la Strada N+o;a" P)ro '=lo 4a?9a +no'
733 ;aron)' ecc%i a /)diado' d)l 'i*lo. )n 1o/6ara1i=n
1on +no' $"533 nuoi6 Lo' ecc%i 1r)9an H+) d)?9a 4a?)r
6aridad )ntr) lo' do' *r+6o'. 1o/o ') d)1r)t= )n $&57" Lo'
n+o;i 1ontin+aron ar*+/)ntando H+) )l a11)'o a lo' 1ar*o'
60?li1o' d)?9a ')r )H+itati;o ) indi;id+al" Do' 1on1)6to'
o6+)'to' d) i*+aldad. 6odr9a/o' d)1ir" El 1onM1to )'ta?a
a*ra;ado 6or )l 4)14o d) H+) lo' anti*+o' no?l)'. 4o/?t)'
, /+D)r)'. )O1l+9an a lo' n+);o' d) '+' r)la1ion)' 'o1ial)'
Bconersa/ioni#ami+tiaZE6 Co/o )n NE6ol)'. lo' no?l)'
t)n9an la 1o't+/?r) d) r)+nir') )n 1i)rta' lo++ias o 6=rti1o'
6ara 4a?lar d) 6ol9ti1a , otro' t)/a'" Lo' ecc%i o?li*aron a
lo'
090
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
<8
Ler%ari F8?;9GA YMan%inig, PRelai!ne di Ien!$aQA PDial!"&i di
CarenteQ, F' 9 $ets!'
XIaera F89E8GA Haiis/a Muliet F89@=G'
093
K K L AS ESFERAS PUBLICA S PRIVADA EC LA I ECOVA DE FICALES''' KKKKKK
nuoi a 1r)ar '+' 6ro6io' l+*ar)' d) r)+ni=n )n otro l+*ar d)
la 1i+dad
2%
"
El 1onVi1to )ntr) ;i)Do' , n+);o' )'tall= )n $&7&. 1+ando
lo' D=;)n)' d) lo' nuoi or*anizaron +n 1)rta/)n d)
1arna;al )n la Piazza Ponti1)llo. 'it+ada )n +n ?arrio 6o6+lar.
)O6r)'ando a'9 '+ 6r)t)n'i=n d) 6aridad 1on lo' ecc%i , '+'
;9n1+lo' 1on lo' popolari6 Lo' ecc%i r)a11ionaron 1on
d)'6r)1io , 'Etira'. al+di)ndo a lo' r)1i)nt)' or9*)n)'
1o/)r1ial)' d) '+' ri;al)'" E'ta )O6r)'i=n d) la' 4o'tilidad)'
'o1ial)' )n la 6laza r)1+)rda )l 1arna;al +r?ano or*anizado
1in1o a:o' d)6+(' )n Ro/an' P+na 6)H+):a 1i+dad d)l
Da+64in(Q. H+) E//an+)l L) Ro, Lad+ri) 4izo Ga/o'o 4a1)
+no' a:o'
+
"
En )l 1a'o d) G)no;a. la 'it+a1i=n )ra 1a'i d) *+)rra 1i;il"
S) l);antaron ?arri1ada' )n la' 1all)' , lo' ecc%i lla/aron a
la' ar/a' a '+' ;a'allo' r+ral)'" En 1+alH+i)r 1a'o. ') ;i)ron
o?li*ado' a ad/itir la a?oli1i=n oM1ial d) la di'tin1i=n )ntr)
;i)Do' , n+);o'
2&
" El 4+/ani'ta O?)rto Fo*li)tta. H+) 4a?9a
'ido )n;iado al )Oilio 6or 1riti1ar a lo' ecc%i )n +n li?ro
6+?li1ado )n Ro/a )n $&&# , 6or atr);)r') a '+*)rir H+)
d)?9a 6)r/itir') )l a11)'o d) /E' popolari al 6atri1iado. no
'=lo 6+do r)*r)'ar 'ino H+) G+) no/?rado 4i'toriador oM1ial
d) la 1i+dad
2<
"
El ')*+ndo )ra )l t)/or a E'6a:a , )'ta?a r)la1ionado
1on )l 6ri/)ro 6orH+) lo' ecc%i )'ta?an /E' ;in1+lado' a
E'6a:a H+) lo' nuoi6 D) 4)14o. )n )l 7& P1o/o lo lla/a?an
lo' *)no;)')'Q. ') )Ot)ndi= )l r+/or d) H+) lo' ecc%i
H+)r9an )ntr)*ar la 1i+dad a E'6a:a
$$
" Lo' )'6a:ol)'
d)t)'ta?an )l 6r)do/inio )1on=/i1o d) G)no;a. al H+) 4a1)
al+'i=n ]+);)do )n '+ l)trilla 'at9ri1a KPod)ro'o 1a?all)ro )'
Don din)roLA
]Ler%ari F8?;9G, *' 8EA $ase L!/ellin!, XRelati!neV, **' 8B=28B8A
PRelai!ne dell!
stat! *!liti%!Q'
099
K K L AS ESFERAS PUBLICA S PRIVADA EC LA I ECOVA DE FICALES''' KKKKKK
<D
LeR!+UdurteF89;9G'
XC!stantini F89;@G, **' 8=828<<A Sa$elli F89@8G,
%a*' 8'
K
F!"lietta F8??9GA $ase C!stantini F89;@G,
**' EE + ss,
<8
YMan%inig, PRelai!ne di Ien!$aQ,
%a*' 8='
095
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CU LTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
Na1) )n la' India'
4onrado dond) )l /+ndo
l) a1o/6a:aZ ;i)n) a
/orir )n E'6a:a , )' )n
G)no;a )nt)rrado"
Por '+ 6art). lo' *)no;)')'. o al*+no' d) )llo'. t)/9an )l
6r)do/inio 6ol9ti1o d) E'6a:a. 6+)' 1r)9an H+) )l I/6)rio
)'6a:ol 6odr9a a?'or?)rlo'" E'ta a/)naza dio a al*+no' d)
)llo' lo H+) ') 4a d)'1rito 1o/o K/)ntalidad d) 'itioL
2S
" Un
diElo*o d) 4a1ia $&75 6r)')nta al d+H+) d) Al?a
1on;)r'ando 1on F)li6) II 'o?r) la 6o'i?ilidad d) to/ar
G)no;a" Al?a ad;i)rt) al r), d) la' diM1+ltad)' , '+*i)r) H+)
')r9a /E' ?arato +tilizar a G)no;a. 6)r/i>t(ndol) 1on')r;ar
la ind)6)nd)n1ia" Por )l 1ontrario. F)li6) II o6ina H+) la
;i1toria ')r9a GE1il 6orH+) a lo' *)no;)')' l)' int)r)'an /E'
lo' a'+nto' 6ri;ado' H+) lo' 60?li1o' , a/an il ben proprio
/E' H+) la libert^
09
6 La /)dia1i=n )'6a:ola G+) i/6ortant)
)n la 6az d) $&7<" En )l d)1)nio d) $&-3 ') 6rod+Do otra
di'6+ta 1on E'6a:a 6orH+) ('ta ') n)*= a 1on1)d)r )l t9t+lo
d) Serenissima a la r)60?li1a" Lo' o6on)nt)' d) E'6a:a ')
;)9an a '9 /i'/o' 1o/o Ka/ant)' d) la li?)rtadL
93
"
El t)r1)r t)/a i/6ortant) d) la lit)rat+ra 6ol9ti1a. H+)
1on'tit+,) )l 1)ntro d) )'t) tra?aDo. )' )l d)l )'69rit+ 19;i1o"
S+*i)ro H+) la a/)naza d) E'6a:a P6r)')nt) d)'d) $&2-.
6)ro a6ar)nt)/)nt) /E' a*+da d)'d) la d(1ada d) $&73
4a'ta la d) $<23Q d)'6)rt= la 1on1i)n1ia 19;i1a o )l
6atrioti'/o 19;i1o d) al*+no' 6atri1io' *)no;)')' d) Gor/a
/+, ')/)Dant) a 1=/o. ')*0n Han' Bar=n. la a/)naza d)
MilEn 4a?9a Ga;or)1ido )l a+*) d)l K4+/ani'/o 19;i1oL
Vor)ntino 1a'i do'1i)nto' a:o' ant)'" D) 4)14o. la )O6r)'i=n
/i'/a K4+/ani'/o 19;i1oL 6ar)1) a6ro6iada al /)no' )n
do' 1a'o'. 6+)'to H+) )l 6)n'a/i)nto d) An'aldo C)?p , d)
'+ a/i*o Andr)a S6inola )'ta?a inV+ido 6or lo' 1lE'i1o'.
)'6)1ial
Ic
S*in!la F89@8G, *' DBA $ase 4(4d', **' @;, 9@, 8==, 88D, 8@9'
09!
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CU LTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
<9
PDial!"!Q, Fl!ren%ia, Bi(li!te%a Cai!nale, 6!nd! Ca**!ni, 8=9'C'E'
TQ Palla$i%in! F89;?G, **' 8?@, 89<'
09)
KKKK L AS ESFERAS PfBLICA S PRIVADA EC LA I E COVA DE FICALES' ''
/)nt) R1o/o 1a?r9a )'6)rar a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo NVIIM 6or
S(n)1a , TE1ito
%$
"
No o?'tant). ')*0n Bar=n. al 1ontrario H+) )n Flor)n1ia.
6ar)1) H+) )n G(no;a )l a+*) d)l 6atrioti'/o 19;i1o G+) +na
r)a11i=n no '=lo a +na a/)naza 6ol9ti1a. 'ino ta/?i(n
)1on=/i1aA )l a+*) d)l l+Do" Lo H+) ') 6)r1i?9a 1o/o )l
a+/)nto d)l #asto, splen(ore, +ran(e//a, lusso Ro. 1o/o
6odr9a/o' d)1ir 'i*+i)ndo a )?l)n. K1on'+/o o't)nto'oLR
') 1on;irti= )n +na ')ria 6r)o1+6a1i=n )n G(no;a d)'d)
/)diado' d)l 'i*lo NVI P)n Flor)n1ia. G+i11iardini ,a 4a?9a
/o'trado )'a /i'/a 6r)o1+6a1i=n )n '+ 7iscorso (i
>o+ro+no a 1o/i)nzo' d)l 'i*loQ
%2
" La riH+)za d) 1i)rto'
indi;id+o' ') 1riti1a?a 1o/o +na a/)naza a la li?)rtad
19;i1a. 6arti1+lar/)nt) )n la o?ra d) t)atro d) Paolo Fo*li)tta
P4)r/ano d) O?)rtoQ II Larro6 Entr) lo' 6)r'onaD)' 1riti1ado'
)O6l91ita/)nt) )'ta?a )l d+O Gian?atti'ta L)r1ari. 6or
)D)/6lo. 1+,a' /an)ra' 1a'i r)al)' r)'+lta?an oG)n'i;a'. , )l
6r9n1i6) d) Sal)rno. a6odado R R monarca6 Un t)Oto d) $&7&
Patri?+ido a +n no?l). Gioer)do Lo/)llino. a+tor d) +n
)69to/) d) +na d) la' o?ra' /oral)' d) S(n)1aQ o?')r;a?a
H+) K)l )'6l)ndor 4a a+/)ntado , ') 4an introd+1ido )n
G(no;a lo' )diM1io' , ;)'tido' 1o'to'o'. , lo' ali/)nto'
'i?ar9ti1o'L , r)la1iona?a )'t) G)n=/)no 1on la r)tirada d)
lo' a'+nto' 60?li1o' d) lo' eccbi, H+) 6r)G)r9an la
+ran(e//a priata al ?i)n 60?li1o
%%
" Un t)Oto d) $&7#
'o'ti)n) H+) lo' eccbi, /E' ri1o' H+) n+n1a. 4a?9an
a?andonado )l /odo d) ;ida 19;i1o Bmo(i ciiliE, K1on'tr+9an
'+nt+o'o' 6ala1io' 1on orna/)nto' r)al)' , ;i;9an 1on +n
)'6l)ndor , +na *rand)za 'in 6r)1)d)nt)'. )O1)di)ndo
*rand)/)nt) la /od)ra1i=n 19;i1a \la mo(estia ciileHP6 Un
diElo*o d) $&-% al+d) a lo' Kor*+llo'o' 6ala1io' H+) /E'
6ar)1)n aloDa/i)nto' d) 6rin1i6al)' H+) d) indi;id+o'
6arti1+lar)'L
%5
"
Ai
Bur:eF8998G' PP!%!%: F89;?G, **' 8B?2
298
KKKK L AS ESFERAS PfBLICA S PRIVADA EC LA I E COVA DE FICALES' ''
8BE' XL!/ellin!, PRelati!neQ, **' 8;B2
8;E' Ler%ari F8?;9G,*' 8;A Pas%&etti
F8?@BG, *' E'
299
KKKKK L AS ESFERAS PfBLICA S PRIVADA EC LA I tCOVA DE F ICALES''' KKK
Ha, indi1io' d) H+) )'ta t)nd)n1ia no '=lo )D)/6liM1a?a
la 1otr+61i=n /oral H+) 'i*+) al )ntiH+)1i/i)nto. 'ino H+)
ta/?i(n )ra +n int)nto d) la' ;i)Da' Ga/ilia' d) diG)r)n1iar')
d) la n+);a no?l)za> D) Gor/a 6ar)1ida. ') d)19a H+) la'
;i)Da' Ga/ilia' ') lla/a?an a '9 /i'/o' ecc%i , +tiliza?an
a6)llido' 1o/6+)'to' K6ara /o'trar la diG)r)n1ia B#ar palese
la (iferen/aEP )ntr) )llo' , lo' nuoi6 Par)1) 1o/o 'i
4+?i)ran l)9do a Bo+rdi)+ , a )?l)n
%&
"
La' )O6r)'ion)' /E' )la?orada' , /)ditada' d) lo'
;alor)' 19;i1o' )n )'t) 6)tiodo d) 1ri'i' 'on d) 1o/i)nzo'
d)l 'i*lo NVII' F+)>Gon o?ra d) do' a/i*o'. a/?o' 6atri1io'
/)nor)' , /i)/?ro' d) la a1ad)/ia d) lo' A((ormentati6
An'aldo C)?p Bca6 $&<&>$<2%Q o1+6a +n l+*ar /od)'to
a+nH+) in1ont)'ta?l) )n la' 4i'toria' d) la lit)rat+ra italiana"
E't+di= 1on S6)ron) S6)roni )n Pad+a. )ra a/i*o d)l 6o)ta
Ga?ri)l) C4ia?r)ra y )'1ri?i= +n 6o)/a (6i1o. >a reina
'st%er P$<$&Q. , +na ')ri) d) 6i)za' d) t)atro" 'st%er ')
1)ntra )n )l t)/a d) la li?)ra1i=n ,. ')*0n )l 6r=lo*o. '+
o?D)ti;o )ra )n1)nd)r )l a/or 6or la' *rand)' )/6r)'a' )n
)l 1oraz=n d) '+' l)1tor)'" La tra*)dia Alcippo P$<22Q
ta/?i(n )' 6ol9ti1a , trata d) +n no?l) )'6artano a1+'ado d)
Kor*+llo r)alL P1o/o )l d+O L)r1ariQ , d) 4o'tilidad a la
li?)rtad d) la 1i+dad. a+nH+) '+' d)G)n'or)' l) d)'1ri?)n
1o/o +n 4o/?r) d) 4E?ito' /od)'to'" En +na 1arta a '+
a/i*o Gioer)do Lo/)llino. C)?p 'o'ti)n) H+) la Ga/ilia d)
+n ')nador d)?) ;i;ir 1on /E' /od)'tia H+) +n /i)/?ro d)
la ?aDa no?l)za , H+) )l ')nador d)?) ')r +n 6alad9n d) la
li?)rtad , 1on'tant) )n la ad;)r'idad
%<
" In1l+'o /E' i/6or>
tant) 6ara )l t)/a d) )'t) 1a69t+lo )' )l tratado d) C)?p II
citta(ino (i repubblica P$<$7Q
%Y
" B+)na 6art) d) )'t) tratado
)' 1on;)n1ional , anodina. 6)ro no todo" E'1rito 6or +n
Do;)n )n +na 1i+dad li?r) , 1on a?+ndant)' 1ita' d) Pl+tar1o.
Sal+'tio , S(n)1a. kk citta(ino r)1o/i)nda a '+' l)1tor)' H+)
)'t+di)n a TE1ito ,
,?
Ler%ari F8?;9G, *' 8;A YMan%inig, PRelai!ne di Ien!$aV,
300
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
%a*' @'
>
XCe(wF8E<BG, **' D9+ss'
B;
Ce(w F8E8;G' S!(re l, $ase C!stantini + !tt!V F89;EG, **' ;?288D'
301
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
H+) d)'1onG9)n d) Ba a+toridad , dd l+Do
%-
" S)*0n C)?a. )'
n)1)'ario Go/)ntar la Kdi'1i6lina 19;i1aL B(isciplina ciileE
r)V)Oionando 'o?r) la t)/6lanza d) E'1i6i=n PH+) a6ar)1)
)n Silan(ra, d)l /i'/o a+torQ y la a?n)*a1i=n d) Cat=n )l
C)n'or
%#
" En 'st%er )O6r)'a a1tit+d)' 6ar)1ida' d) 1ontrol d)
la' 6a'ion)'"
Andr)a S6inola P$&2<>$<%$Q. 6or '+ 6art). no 6+?li1= '+'
r)V)Oion)' , 4a 6)r/an)1ido 6rE1ti1a/)nt) )n )l ol;ido.
in1l+'o )n G(no;a. 4a'ta 4a1) +no' a:o'" A+nH+) )ra +n
S6inola. 4a, H+) 1on'id)rarl) /E' a1o/odado H+) ri1o
53
" S)
1on;irti= )n )l 6orta;oz d) lo' int)r)')' d) lo' 6atri1io' d)
')*+nda 1la'). , )n $<$< G+) a/on)'tado 6or 4a?lar 1on
d)/a'iada li?)rtad ,. tr)' a:o' d)'6+('. )n1ar1)lado 6or
1riti1ar a '+' 1ol)*a' )n 1ar*o' oM1ial)'" El 'o?r)no/?r) d)
S6inola )ra ilKloso#o6 E'1ri?i= '+' 6)n'a/i)nto' )n +n t)Oto
1ono1ido 1o/o Caprici, 7i/ionario o &icor(i politici, H+) lo'
6r)')nta ord)nado' alGa?(ti1a/)nt) )n torno a t)/a' 1o/o
la 1orr+61i=n. la di'1i6lina o la i*+aldad" El t)Oto )ra +na
)'6)1i) d) li?ro d) t=6i1o' 6ol9ti1o'
5$
"
E'ta o?ta /+)'tra H+) S6inola )ra +n 4+/ani'ta 19;i1o
)ntr) 1+,o' r)G)r)nt)' )'ta?an B+;)nal. Sal+'tio. S(n)1a ,
TE1ito
52
" S6inola ') o6on9a a la 1orr+61i=n. )l B+Do , la tiran9a"
Por )D)/6lo. 1riti1a?a )l Krid91+lo 1)r)/onialL a'o1iado a lo'
Kd('6ota'L 1o/o )l t), d) E'6a:a , H+) 4a?9an ado6tado )l
d+O d) G(no;a ) in1l+'o 1i+dadano' 6arti1+lar)'
5%
" Ta/?i(n
') o6on9a a la a1)6ta1i=n d) 6[)'to' )n la' =rd)n)' /ilitar)'
)'6a:ola' B%abiti e crociE, H+) 1on;)rt9an a 1i+dadano' li?r)'
)n )'1la;o'" S6inola 1riti1a?a la /a*niM1)n1ia d) r)1i)nt)'
G+n)ral)' P'i G+)ran r)al/)nt) n)1)'ario'. o?')r;a. lo'
6o?r)' no 6odr9an 6)r/itit')
B4
Ce(a =E8;G, *' B?'
B9
Ce(a F8E8;G, *' E9'
XBi%!ssi F89;EG, *'
8?@ n'
D8
L!s MSS %itad!s s!n ASCI, 6!nd! Bti"n!le Sale, 8=E BB + 8=E Bll28<
Fen ade2
300
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lante BB + Bll28<G' S!(re el aut!r, Feni F89EEGA Bit!ssi F89;EG'
D<
S!(re >u$enal, Bll28<, s'$' PEdu%ati!neiA s!(re Salusti!, $ase
S*in!la F89@8G, **'
8=<, 8@;# s!(re Sne%a, i(4d', **' 8=<,<=8,<=D,<D@,B?E,<E?,<9<A
s!(re T)%it!'
\(4d',**' ;9, @D2@E,8=828=<,8<8, 8B9,8E?,8E;,89?, <=D,<?9, <E='
DB
B8828<, s'$' PCeri/!nialeQ'
303
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/orirQ
55
" R)14aza?a la 6ala?ra K6ala1ioL , la 1o't+/?r) d)
;i;ir )n 1a'a' '+nt+o'a' ar*+/)ntando H+) )'a Gor/a d)
;ida da?a a lo' ni:o' id)a' ;ana' Bopinione aneE
91
J6 La
n+);a /oda d) lo' 1arr+aD)' l) 6ar)19a +na Gor/a
Kin')n'ataL d) l+Do
5<
" I*+al H+) 1riti1a?a )l l+Do 6ri;ado.
1ond)na?a la K6o?r)za 60?li1aL
57
"
Lo H+) S6inola d)G)nd9a a6a'ionada/)nt) )ra la li?)rtad
, la i*+aldad r)6+?li1ana' BlJe+ualit^ ciileE y la tradi1i=n d)
+na ;ida ')n1illa , Gr+*al BlJantico seerit^ (el iere parcoE6
I*+aldad )' +n t)r/ino H+) r)'+)na )n todo' '+' )'1rito'
5S
"
Lo' /od)lo' H+) 6ro6on9a a '+' 1o/6atriota' *)no;)')'
)ran la anti*+a Ro/a. E'6arta , la S+iza /od)rna. H+)
6odr9an ')r to'1a'. 6)ro 6r)')r;a?an la' 1o't+/?r)' d) lo'
4o/?r)' li?r)' Bcon Aual iere loro ro//o e parco %anno
costumi proprii (Juomini liberiE
93
W" In1l+'o l)*= din)ro a lo'
1anton)' '+izo'
&3
" Para /ant)n)r lo' ;alor)' r)6+?li>%an!S1'
r)1o/)nda?a l)1t+ra' 60?li1a' 'o?r) (ti1a , 6ol9ti1a
&$
" Co/o
Fo*li)tta ')')nta a:o' ant)'. S6inola 6r)t)nd9a H+) /E'
6l)?),o' G+)ran ad/itido' )n la no?l)za" A diG)r)n1ia d)
Palla;i1ino P;(a') la 6" $&3 ant)rior/)nt)Q. 1on'id)ra?a H+)
lo' no?l)' d)?9an /o'trar 1ort)'9a 1on lo' 6l)?),o'.
d);ol;i(ndol)' )l 'al+do. 6or )D)/6lo
&2
"
M)taG=ri1a/)nt). ') 6odr9a d)1ir H+) S6inola d)')a?a
a/6liar )l )'6a1io 60?li1o Po. 'i ') 6r)M)r). la )'G)ra 60?li1aQ
a )O6)n'a' d)l 6ri;ado" Ta/?i(n )O6r)'= o6inion)' 'o?r) )l
)'6a1io 60?li1o )n ')ntido lit)ral" Por )D)/6lo. ') H+)Da?a d)
la Galta d) r)'6)to a lo' )diM1io' 60?li1o'" S+*)r9a H+)
4+?i)ra ;i*ilant)' 6atr+llando )n la Lo**ia di Ban14i P)l
)diM1io dond) ') r)+n9an lo' 1o/)r>
DD
Bl 828<, s'$' PEsse-uie
*r4$ateQ' ]Bl 828<, s'$' PPalai
di %irtadiniQ'
Do,
BlM<,cA'$'PCar!eQ'
D;
S!(re el lu1!, $ase S*in!la F89@8G, **' 9;, 8==, 8@;, <?< + ss'A
s!(re la *!(rea *3(li%a, *, 9;'
D
VBit!ss\o89;EG, **' 9@299, 8=<, 8@;A Bl 828<A s'$' PE"ualitw %i$ileQ'
309
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D
TS!(re Es*arta, $ase S*in!la F89@8G, ;9, 888, <B<A s!(re l!s sui!s,
**' @B, 8D9'
O
B4t!ssiF89;EG, *' 8?8'
X Bt 828<, s'$' PS%u!le *u((li%&eQ'
?<
BB, 6' EB $ers!# Bl 828<, s'$' PCa$arsi di (erettaQ'
305
KKKKK LAS ESFERAS PUBLICA S PRIVA DA EC LA IECOVA DE FI CALES''' KKKKK
1iant)'. r)Gor/ado a Mnal)' d)l 'i*lo NVlG 6ara i/6)dir H+)
lo' D=;)n)' d+r/i)ran o D+*aran 1on )l ?al=n all9" En otra'
6ala?ra'. S6inola t)n9a +na 1on1)61i=n d)l r)'6)to H+)
/)r)19an lo' )diM1io' 60?li1o' ')/)Dant) a la H+) )l
4i'toriador nort)a/)ri1ano Ri14ard Tr)Ol)r 4a '):alado )n )l
1a'o d) Flor)n1ia
&%
"
D) Gor/a /E' 6o'iti;a. S6inola '+*iri= la 1on;)ni)n1ia d)
*a'tar din)ro )n la li/6i)za d) la' 1all)'. 6+)' )ra
ind)1oro'o ) in'al+?r) 6)r/itir H+) lo' 1)rdo' ?+'1aran
1o/ida )n )l 1)ntro d) la 1i+dad
&5
" A'i/i'/o )ra n)1)'ario
*a'tar din)ro )n )l pala//o publico, H+) ') n)*a?a a lla/ar
6ala1io d)l d+O. dorando )l t)14o. 6oni)ndo '+)lo' d)
/Er/ol , d)1orando la' 6ar)d)' 1on 6int+ra'" E'ta
/a*niM1)n1ia no )ra ;anidadA KTal)' d)1ora1ion)' 'ir;)n
6ara /ant)n)r la maest^ publicaP
&&
" Ta/?i(n r)1o/)nda?a
H+) ') l);antara +na )'tat+a d) /Er/ol )n la Piazza d)lla
Si*noria )n 4onor d)l 4(ro) lo1al. Cri't=?al Col=n gj S6inola
)ra +n ad/irador d) )n)1ia. K)l r(*i/)n /E' 6r+d)nt) H+)
4a 4a?ido )n )l /+ndoL
&7
" Por '+6+)'to. )n )n)1ia 4a?9a
+na t)nd)n1ia 'i/ilar )n la /i'/a (6o1a. H+) 1+l/in= 1on )l
/o;i/i)nto d) R)ni)r n)n. +n d)'ta1ado no?l) H+) ')
1on;irti= )n 6orta;oz d) lo' no?l)' 6o?r)'
&S
" E'r)
/o;i/i)nto G+) )G9/)ro"
La d)G)n'a d) lo' ;alor)' r)6+?li1ano' tradi1ional)' 6or
6art) d) C)?p , S6inola ta/6o1o G+) at)ndida )n G(no;a" E'
i/6o'i?l) 'a?)r 1+Enta *)nt) 1o/6art9a '+' o6inion)'" Lo'
t)Oto' d)l 'i*lo NVI 1itado' ant)rior/)nt) /+)'tran H+) no
)'ta?an 1o/6l)ta/)nt) ai'lado' , la 1ir1+la1i=n d) la' id)a'
d) S6inola )n /an+'1rito '+*i)r) H+) d)'6)rta?an 1i)rta
'i/6at9a. 6)ro. 6or otra 6art). lo' do' a/i*o' G+)ron
in1a6a1)' d) inV+ir )n )l 'i't)/a" En la 'i*+i)nt) *)n)ra1i=n.
la M*+ra lit)raria ) int)l)1t+al /E' i/6ortant) G+) +n 6atri1io
d) talant) 1o/6l)ta/)nt) di'tinto a+nH+) ta/?i(n /i)/?ro
d) lo'
30!
KKKKK LAS ESFERAS PUBLICA S PRIVA DA EC LA IECOVA DE FI CALES''' KKKKK
XTre1tgerF89@=G,**' ?8'?<'
M

Bl 828<, s'$' PStrade
*u((li%&eQ' XBl 828<, s'$'
PPala! *u((li%!Q'
W
B8828<,
s'$' PStatueQ'
4;
S*in!la F89@8G, **' @8,@B, 888, 8<<, 8<9, 8E?, <8DA BI828<, s'$'
PVeneriaV' XC!i F89?@G, **' <DB2<@@'
30)
A((ormentati, Anton Gi+lio Bri*nol) Sal). H+) )'1ri?i= 1ontra
TE1ito. ') 1on'tr+,= +n /a*n9M1o 6ala1io , ') 4izo 6intar a
1a?allo 6or an D,1N ant)' d) )ntrar )n la Ord)n d) B)'0'" A
lo' ;i'itant)' in*l)')' l)' i/6r)'ion= la Kr)*ia
/a*niM1)n1iaL d) la Strada N+o;a , )l Kl+Do r)*ioL d) lo'
*)no;)')'
&#
" E't) l+Do 1ond+Do a Bo')64 Addi>'on. H+) ;i'it=
la 1i+dad a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo O;ill. a la 'al+'tiana
1on1l+'i=n d) H+) K)l E'tado d) G(no;a )' /+, 6o?r).
a+nH+) al*+no' d) '+' /i)/?ro' 'on )Otr)/ada/)nt)
ri1o'. 6or lo H+) ') 6+)d) o?')r;ar inMnita/)nt) /E'
)'6l)ndor , /a*niM1)n1ia )n la' 1a'a' 6arti1+lar)' H+) )n
la' H+) 6)rt)n)1)n al 60?li1oL
<3
"
El tradi1ional 6r)do/inio d) la )'G)ra 6ri;ada Rpublice
e+estas, priatim opulentiae5 )ra d)/a'iado G+)rt)" En
)G)1to. +n a+tor *)no;(' d)l 'i*lo NVII, in;ini)ndo a S6inola ,
anti1i6ando a B)rnard Mand);ill). 'o't)n9a H+) lo' ;i1io'
6ri;ado' )ran ?)n)M1io' 60?li1o'A KC4) _ danno ) ;izio d)l
6ri;ato ri'+lta in H+al14) /ani)ra in *rand)zza ) *loria d)l
6+??li1oL
<$
" No )' 'or6r)nd)nt) H+). a /)diado' d)l 'i*lo
NVII, )l )'1ritor 6ol9ti1o , 1o/)r1iant) 4oland(' Pi)t)r d) la
Co+rt. )n '+ 1oliti@e Qee+sc%aal P$<<$Q. d)'1ri?i)ra G(no;a
1o/o K/ara;illo'a , di*na d) at)n1i=nL Ber<*on(erens en
aanmer@ens*aar(i+E, y l) 6ar)1i)ra +n /od)lo in1l+'o /)Dor
H+) )n)1ia 6ara la R)60?li1a Holand)'a
<2
"
XM!r+s!ni8E8;G, *' 8E;A Ra+/!nd F8ED@G, *'
30,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8B'
O
Addis!n F8;=?G, *' BEB'
X Cas!ni, PC!stu/iQ, ASCI 6!nd! Bri"n!le Sale, 88= EH, 6'
2 re%t!' XCitad! en Hais/a Mulier F89@=G, *' 8?B'
309
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO -
CULTURA ERUDITA S CULTURA
POPULAR EC LA ITALIA RECACECTISTA
E9 )'t+dio d)l R)na1i/i)nto italiano /anti)n) '+ ;italidad" La
4i'toria d) la 1+lt+ra 6o6+lar 'i*+) )O6andi(ndo')" Ci)rto'
tra?aDo' r)1i)nt)' 'o?r) la 1+lt+ra 6o6+lar 4an '+*)rido 1on
?+)no' ar*+/)nto' H+) ')r9a /E' Gr+1t9G)ro 1)nttar') )n la
int)ra11i=n la 1+lt+ra )r+dita , la 6o6+lar H+) int)ntar d)Mnir
lo H+) la' ')6araW" Sin )/?ar*o. lo' )'t+dio' d)l
R)na1i/i)nto italiano ti)n)n 6o1o H+) d)1ir 'o?r) la 1+lt+ra
6o6+lar , lo' d)di1ado' a la 1+lt+ra 6o6+lar italiana a0n
/)no' 'o?r) )l R)na1i/i)nto
2
" El 6ro6='ito d) )'t) 1a69t+lo
)' 1on'id)rar 'i 4a?r9a H+) 'al;ar )'ta di'tan1ia , 1=/o
6odr9a 4a1)r')"
E' 1o/6r)n'i?l) H+) la' do' 1+lt+ra' ') 4a,an )'t+diado
6or ')6arado. 6+)'to H+) +na ')ri) d) ?arr)ra' )O1l+9an al
6+)?lo d)l /+ndo d)l art) , d) la lit)rat+ra r)na1)nti'ta'"
B+)na 6art) d) la 1+lt+ra )r+dita )ra latina. 6)ro la *ran
/a,or9a d) la 6o?la1i=n no 1ono19a )l lat9n" La *)nt) 1o/0n
4a?la?a '+ dial)1to r)*ional ,. G+)ra d) To'1ana. '=lo la'
1la')' alta' 1ono19an )l to'1ano r)Gor/ado. H+) ')
1on;)rtir9a )n )9 italiano lit)rario )'tEndar" En
310
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8
Ka*lan F89@DGA C&aitier F89@;G'
<
Bur:e F89;<G, **' <92B8, y Bur:e F89;@G, **' <;82<;<A $ase C!&n
F89@@G'
311
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
')*+ndo B+*ar )'ta?a Ba ?arr)ra d) la alGa?)tiza1i=n" S=lo
+na /inor9a d) la 6o?la1i=n 'a?9a l))r , )'1ri?ir. a+nH+) )'a
/inor9a )ra a/6lia )n )l 1a'o d) lo' ;aron)' +r?ano'" En
t)r1)r l+*ar )'ta?a la ?arr)ra )1on=/i1a. H+) i/6)d9a a la
*)nt) 1o/0n 1o/6rar li?ro' o 6int+ra'"
No o?'tant). todo' )'to' o?'tE1+lo' 6odr9an '+6)rar')"
S)*0n +na 4i'toria r)1i)nt) d) la )d+1a1i=n italiana )n )'t)
6)riodo. K1a'i toda' la' )'1+)la' ;)rnE1+la' )n'):a?an lo'
r+di/)nto' d) la *ra/Eti1a latinaL
%
" El dial)1to d) lo'
r='1ano'. 6arti1+lar/)nt) d) lo' Vor)ntino'. l)' 6)r/it9a
a11)d)r a la l)n*+a lit)raria" Para lo' 4a?itant)' d) la'
*rand)' 1i+dad)' 1o/o )n)1ia. Flor)n1ia. Ro/a , MilEn )ra
r)lati;a/)nt) GE1il a'i'tir a la )'1+)la , 6od9an 1ont)/6lar
la' o?ra' d) art) )O6+)'ta' )n lo' l+*ar)' 60?li1o'A Gr)'1o'
d) la' i*l)'ia'. )'tat+a' )n la' 6laza'. )t1"
Por lo tanto. lo' 4i'toriador)' d) la 1+lt+ra italiana d) )'ta
(6o1a ') )nGr)ntan a +n 6ro1)'o d) do' dir)11ion)'" D) +n
lado. la diG+'i=n )ntr) )l 6+)?lo d) la' Gor/a' ) id)a' d) la'
(lit)' r)na1)nti'ta'A '+ diG+'i=n 'o1ial. ad)/E' d) la
*)o*rEM1a" Por 1o/odidad )/6l)ar)/o' +na ')n1illa
/)tEGora )'6a1ial , 4a?lar)/o' d) +n /o;i/i)nto K4a1ia
a?aDoL" D) otra 6art). )'ta?a )l /o;i/i)nto K4a1ia arri?aLA
la 4)r)n1ia d) la 1+lt+ta 6o6+lar )n H+) ') in'6iraron lo'
arti'ta' , )'1ritor)'"
E't) )n'a,o ') di;id). 6or 1on'i*+i)nt). )n do' 6art)'.
a+nH+) '+ t)/a )' 1o/0n" En a/?o' )Otr)/o' d) la
int)ra11i=n d)?)/o' ?+'1ar no '=lo la a6ro6ia1i=n. 'ino
ta/?i(n la r)1)61i=n , la a'i/ila1i=n" Ario'to. 6or )D)/6lo.
tran'Gor/= lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' tradi1ional)' )n al*o /+,
di'tinto )n tono , )n )'69rit+" Por otra 6art). )l /olin)ro
M)no114io. +na M*+ra ol;idada H+) Cario G9nz?+r* 4a
r)1+6)rado 6ara la 4i'toria". l),= >a leyen(a (ora(a, lo'
-iaHes, atri?+ido' a 'ir Bo4n Mand);ill). 'l7ecamerGnAt Bo1>
1a11io. )t1". 6)ro lo H+) 4all= )n )'to' t)Oto' )' /+, di'tinto
d) lo H+) ;)9an )n )llo' lo' inH+i'idor)' H+) l) int)rro*aron
5
"
310
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
B
IrendMl9@SG,*' ?='
D
Iin(ur" F89;EG, a*artad!s 8<28D'
313
KKCULTURA ERUDITA S CULTURA POP ULAR EC LA ITALIA RECAC ECTISTA
>a populari/aciGn (el &enacimiento
En la Italia d) lo' 'i*lo' NVI , NVii 4a?9a *)nt) 1orri)nt)
Ga/iliarizada 1on 6art) d) la tradi1i=n 1lE'i1a" Por )D)/6lo.
)n )'ta (6o1a ') trad+D)ron a la' l)n*+a' ;)rnE1+la' o?ra'
d) Ci1)r=n. O;idio , ir*ilio" La 4i'toria d) la /atrona
ro/ana L+1r)1ia , '+ '+i1idio d)'6+(' d) H+) la ;iolara )l
r), TarH+ino 6ar)1) H+) )ra /+, 1ono1ida" Una ;)r'i=n H+)
1ita a KLi;io d) Pad+aL 1o/o G+)nt) Pa+nH+) )' 6ro?a?l)
H+) ') ?a'ara /E' dir)1ta/)nt) )n Bo11a11ioQ ')
tran'Gor/= )n +na ?alada italiana H+) G+) 6+?li1ada )n
)n)19a 6or A*o'tino Bindoni. 1+,a Ga/ilia d) i/6t)'or)' ')
)'6)1ializ= )n t)Oto' 6o6+lar)' ?arato'"
Un )D)/6lo t)lati;a/)nt) 1laro d)l /o;i/i)nto 4a1ia
a?aDo )' la 6o6+lariza1i=n d)l ;rlan(o Ktrioso d) Ario'to"
E't) 6o)/a G+) )'1rito 6or +n no?l) 6ara otro' no?l)' , )n
'+ Gor/a i/6r)'a )ra /+, 1aro" No o?'tant). )n )l 'i*lo NVI
') 6od9an adH+irir )n 6li)*o' '+)lto' lo' Kla/)nto'L d)
6)r'onaD)' d)l 6o)/a 1o/o Brada>/ant). I'a?)lla.
Rodo/ont). R+**i)ro. )t1". a'9 1o/o otra' 6arEGra'i'.
a:adido' , r)'0/)n)' )n ;)r'o" Al*+no' d) )'to' t)Oto'
)ran an=ni/o'. 6)ro +no R+n int)nto d) 1o/6)ndiar la'
K?)ll)za'L d)l 6o)/a )n di)1i'(i' 6E*ina'R )ra o?ra d)l
6o)ta ?olon)' Gi+lio C)'ar) Cro1). 1ono1ido /)diador )ntr)
la 1+lt+ra )r+dita , la 6o6+lar
&
"
S)r9a )rr=n)o '+6on)r H+) )'ta' 6arEGra'i' , 1o/6)ndio'
)'ta?an d)'tinado' a la *)nt) 1o/0n 0ni1a/)nt)" La
?i?liot)1a d) EnriH+) III *+arda?a +n li?ro tit+lado Lelle//e
(el :urioso, H+) 1a'i 1on ')*+ridad 1ont)n9a 6a'aD)'
')l)11ionado' d) Ario'to" En 1+alH+i)r 1a'o. al*+no'
1ont)/6orEn)o' '):alaron )l atra1ti;o 6o6+lar d) Ario'to"
S)*0n )l 6o)ta B)rnardo Ta''o. )l :urioso )ra l)9do 6or
art)'ano' , ni:o'" S)*0n )l i/6r)'or ;)n)1iano Co/in dal
Trino. l) *+'ta?a al 6+)?lo Bil oi+oE
!
6 Y. lo H+) )' in'=lito )n
)l 'i*lo NVT, )'t) t)Oto /od)rno ') )n'):a?a )n al*+>
319
KKCULTURA ERUDITA S CULTURA POP ULAR EC LA ITALIA RECAC ECTISTA
?
Ca/*!resi F89;EG'
TTCitad! en1a$it%&
F8998G'
315
CULTURA ERUPITA S CULTURA POPULAR EC LA ITALIA RECACECTISTA
:a' )'1+)la' D+nto a lo' 1lE'i1o' latino'
7
" Lo' ar14i;o'.
/+14o' d) )llo' d) 6ro1)'o' 6or 4)r)D9a. ta/?i(n
t)'ti/onian )'t) int)r(' d) la *)nt) ordinaria 6or Ario'to" En
)n)1ia +n a6r)ndiz d) 4)rr)ro. +n 1o/)r1iant) d) ')da' ,
+na 6ro'tit+ta 1onG)'aron 4a?)r l)9do ;rlan(o #urioso6 En la
Gin)?ra d) Cal;ino +n italiano t+;o 6ro?l)/a' )n +na
o1a'i=n 6or d)'1ri?ir )'t) li?ro 1o/o '+ KBi?liaL
-
"
El diario d) Montai*n) )n '+ ;i'ita a Italia no' a6orta /E'
6r+)?a' d) la 6)n)tra1i=n d) Ario'to )n la 1+lt+ra 6o6+lar"
En +n ?aln)ario 6r=Oi/o a L+11a. 6or )D)/6lo. 1ono1i= a +na
1a/6)'ina 6o?r) lla/ada Di;izia. H+) no 'a?9a l))r ni
)'1ri?ir. 6)ro H+) 4a?9a o9do l))r a Ario'to Gr)1+)nt)/)nt)
)n 1a'a d) '+ 6adr). *ra1ia' a lo 1+al ') 4a?9a 1on;)rtido )n
6o)ti'a" C)r1a d) Flor)n1ia , )n otro' l+*ar)' Montai*n) no'
di1) H+) l) 'or6r)ndi= )n1ontrar 1a/6)'ino' , 6a'tora' H+)
') 'a?9an la o?ra d) Ario'to d) /)/oria" En )l 'i*lo N$lll,
al*+no' ;i'itant)' d) NE6ol)' /)n1ionan a 1+)nti'ta'
6roG)'ional)' H+) l)9an o. /E' )Oa1ta/)nt). r)6r)')nta?an
)l 6o)/a d) Ario'to )n la' 1all)' , 6laza' d) la 1i+dad 1on )l
t)Oto a /ano 6or 'S l)' Galla?a la /)/oria
#
"
Par)1) H+) lo' 6o)/a' d) TorH+ato Ta''o ta/?i(n
6)n)traron )n la 1+lt+ra 6o6+lar" S+ )6o6),a Xerusaln
libera(a ') trad+Do a ;ario' dial)1to' R?olo:(' )n $<-#.
?)r*a/a'1o )n $<73. na6olitano )n $<-#. ;)n)1iano )n
$<#%. )t1" En '+' &emar@son Seeral 1arts oUtaly P$73&Q.
Bo')64 Addi'on '):ala?a la 1o't+/?r) d) la *)nt) d) )'t)
6a9' d) 1antar )'troGa' d)l 6o)/a d) Ta''o. lo /i'/o H+)
/E' tard) /)n1ionar9an Ro+'')a+ , Go)t4) )n )l 1a'o d) lo'
*ondol)ro' ;)n)1iano'"
Por '+6+)'to. no' *+'tar9a 'a?)r /+14o /E' 'o?r) )'ta'
o?')r;a1ion)'A 1on H+( *rado d) Md)lidad r)1orda?an )'to'
t)Oto' lo' 1a/6)'ino'. 1+)nti'ta' , *ondol)ro'. ,. lo H+) )'
/E' 9/6ortan>
316
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
;
IrendlerF89@@G, *' <9@'
VMa%:enne+ F89@;G, *' 8@DA Martin F89@;GA Ru""ier! F899BGA M!nter
F89E9G' *' EE' TM!!re F8;@8G, %arta E=A Blunt F8@<BG, *' <9='
31)
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
t). H+( 'i*niM1a?an 6ara )llo' la' )6o6),a' d) Ario'to , d)
Ta''o" Mi 4i6=t)'i' )' H+) la *)nt) l)9a o )'1+14a?a ;rlan(o
#aZoso y Xerusaln libera(a 1o/o )D)/6lo' d) li?ro' d)
1a?all)r9a' Ro. 1o/o )llo' lo' lla/a?an. Kli?ro' d) ?atalla'L
Blibri (i batta+ieEe H+) ') 6od9an adH+irir GE1il/)nt) )n
6li)*o' '+)lto' )n la Italia d)l 'i*lo NVI , a ;)1)' ') +tiliza?an
)n la' )'1+)la' )l)/)ntal)' 6ata Go/)ntar )l 4E?ito d) la
l)1t+ra )n lo' ni:o'" A M)no114io )l /olin)ro ta/?i(n l)
*+'ta?a )'t) ti6o d) lit)rat+ra
$3
" En )l 1a'o d) la' art)'
;i'+al)'. la r)la1i=n )ntr) lo )r+dito , lo 6o6+lar )'
1on'id)ra?l)/)nt) /E' 1o/6li1ada. 6orH+) )l art)
K)l);adoL d)l R)na1i/i)nto italiano 1on Gr)1+)n1ia )ra o?ra
d) 4o/?r)' d) Gor/a1i=n , 1ondi1i=n art)'ana" E'to'
r)aliza?an 6int+ra' r)li*io'a' 'in 4a?)r )'t+diado t)olo*9a ,
)'1)na' d) la /itolo*9a 1lE'i1a 'in l))r latid , /+14o /)no'
*ri)*o" Por 1on'i*+i)nt). o?ra' 1o/o >a primaera d)
Botti1)lli o Amor sacro y amor pro#ano d) Tiziano. H+)
6ar)1)n al+dir a id)a' n)o6lat=ni1a'. d)?i)ron ')r r)'+ltado
d) +n 1o/6l)Do 6ro1)'o d) /)dia1i=n )ntr) la 1+lt+ra )r+dita
, la 6o6+lar. )n )l H+) no '=lo 6arti1i6aron arti'ta' ,
6atron)'. 'ino ta/?i(n 4+/ani'ta' 1o/o An*)lo Poliziano ,
Mar'iHo Fi1ino. , di;+l*ador)' 1o/o lo' )'1ritor)'
6roG)'ional)' o poli+raK ;)n)1iano'
$$
"
E't) ti6o d) 6int+ra'. d) t)/a ')1+lar. no )ran
1ont)/6lada' 6or /+14a *)nt) )n )l R)na1i/i)ntoZ
6)rt)n)19an al E/?ito 6ri;ado. /E' H+) al 60?li1o
l2
" No
o?'tant). +n 60?li1o /E' a/6lio 6od9a a11)d)r a ;)r'ion)'
*rEM1a' d) al*+na' d) )lla'. 6arti1+lar/)nt) a lo' *ra?ado'
d) RaGa)l r)alizado' 6or Mar1antonio Rai/ondi" La o?ra d)
art) ,a 4a?9a )ntrado )n la )ra d) la r)6rod+11i=n t(1ni1a" Lo
/i'/o H+) la i/6r)'i=n. la t(1ni1a d)l *ra?ado G+) +na *ran
6o6+larizado'. al /)no' )n )l ')ntido d) H+) 6)r/it9a ;)r
i/E*)n)' a /+14a *)nt). , 6ro?a?l)/)nt) a /+14o' ti6o'
d) *)nt)"
31,
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8=
Irendler F89@@GA $ase Lu%%&i F89@<GA Iin(ur" F89;EG, a*artad! 8D'
88
Pan!6e:+ F89B9G, **' 8<928E9A Iin(ur" F89;@G'
8<
Iin(ur" F89;@G, *' ;9, ada*tand! a Bur:e F89;<G, **' 8DD, 8?@'
319
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
La 1)rE/i1a oGr)19a otro /)dio d) diG+ndir i/E*)n)' /E'
a/6lia/)nt). 6+)' la /at)ria 6ri/a )ra ?arata" La' G+)nt)'
, 1a14arro' d) /a,=li1a 6rod+1ido' )n Fa)nza. Ur?ino.
D)r+ta , otro' l+*ar)' Gr)1+)nt)/)nt) )'ta?an d)1orado'
1on )'1)na' d) la /itolo*9a 1lE'i1a , la 4i'toria anti*+a.
al*+na' d) la' 1+al)' ') ?a'a?an )n lo' *ra?ado' d)
Rai/ondi ')*0n RaGa)l" Part) d) la 1)rE/i1a ') 4a19a 6ara
6atron)' ri1o'. 6)ro ta/?i(n 4a?9a ')n1illo' tarro' 6ara
ti)nda' , ?oti1ario'
.%
" La' M*+ra' d) t)rra1ota 6intada
6rod+1ida' )n )l tall)r d) la Ga/ilia D)lla Ro??ia )n Flor)n1ia
6odr9an 1on'id)rar') )'1+lt+ra' d) 6o?r)'" El tall)r r)aliza?a
1o'to'o' r)ta?lo' 6ara i*l)'ia'. 6)ro ta/?i(n 6)H+):a'
i/E*)n)' 6ara )r/ita' o 6arti1+lar)'" S)r9a )Oa*)rado
4a?lar d) K6rod+11i=n )n /a'aL. 6)ro ') 6+)d)n 4allar
'i*no' d) tra?aDo a6r)'+rado , no )' raro H+) +na i/a*)n
1on1r)ta P+na Adora1i=n. 6or )D)/6lo. o +na Madonna 1on )l
Ni:oQ 'o?r);i;a )n o14o. di)z o in1l+'o ;)int) 1o6ia' 1a'i
id(nti1a'
H
"
Por '+6+)'to. )l 6ro?l)/a )' d)'1+?rir 1=/o 6)r1i?9an
)'o' o?D)to' la' 6)r'ona' H+) no 6)rt)n)19an a la (lit)
1+lt+ral. , )'6)1ial/)nt) 'i l)' int)r)'a?an lo' )'tilo' , la'
4i'toria'" En )l 1a'o d) Flor)n1ia. al /)no'. 4a, t)'ti/onio'
d) +na )O6)rta 1+lt+ra ;i'+al 6o6+lar" Ha?9a *)nt) 1o/0n.
art)'ano' , t)nd)ro'. H+) no '=lo 1ono19an lo' no/?r)' d)
lo' 6rin1i6al)' arti'ta' d) '+ 1i+dad. 6a'ado' , 6r)')nt)'.
'ino H+) no t)/9an )/itir '+ o6ini=n R1on Gr)1+)n1ia 1r9ti1a
R 'o?r) )l ;alor d) o?ra' 1on1r)ta'" A'9 lo at)'ti*+an la'
-i(as P$&&3Q d) a'ari. H+) a ;)1)' )O6on) la r)a11i=n
6o6+lar a d)t)r/inada' o?ra' o arti'ta'" Parti1+lar/)nt)
int)r)'ant)' )n )'t) ')ntido 'on la' r)'6+)'ta' Vor)ntina' a
P)r+*ino. H+) 1o/i)nzan 1on )l )nt+'ia'/o , a1a?an )n la
'Etira" Al t)'ti/onio d) a'ari d)l int)r(' 6o6+lar 6or la
)'t(ti1a 6+)d) '+/ar') )l d) AntonGran1)'1o Grazzini.
1o/)r1iant) P6ro?a?l)/)nt) ?oti1arioQ. 1+,o' 6o)/a' o.
/E' )Oa1ta/)nt) /adri*al)'. a ;)1)' /)n1ionan o?ra' d)
art)" Do' d) '+' 1an1ion)' 1o/)ntan
300
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lB
Ra%:&a/F89?<G'
8D
Mar-uand F89<<G, n!s' 8<<28D<, 8?;28E;, B=<2B=9, B8<2B<='
301
KKKCULTURA ERUDITA S CULTU RA POPULAR EC LA ITALIA REC ACECTISTA
1r9ti1a/)nt) la d)1i'i=n d) a'ari d) 6intar la 106+la d) la
1at)dral d) Flor)n1ia. d)1larando H+) Kla 1+l6a G+) d)
Gior*ioL B$ior+in #ece il peccatoE y H+) K/o'tra?a 6o1o
')ntido y /)no' D+i1ioL Bpoco senno e men +iu(i/ioE6
>a inspiraciGn popular en el &enacimiento
Pa'ar)/o' a4ora d) la 6o6+lariza1i=n d)l R)na1i/i)nto a la
i/6ortan1ia d) lo' )l)/)nto' K?aDo'L )n la KaltaL 1+lt+ra"
Por '+6+)'to. )'t) a6artado )'tarE /ar1ado 6or MiDail BaDtin.
1+,a o?ra >a cultura popular en la '(a( "e(ia y el
&enacimiento P)'1rita )n lo' a:o' tr)inta. 6)ro 6+?li1ada )n
$#<&Q 'o't)n9a H+) )l a+tor d) $ar+ant?a y 1anta+ruel to/=
a?+ndant)' )l)/)nto' d) la Ktradi1i=n d)l 4+/or 6o6+larL.
6arti1+lar/)nt) lo *rot)'1o , 1arna;al)'1o
l&
" E't) li?ro. +n
tour (e #orc d) i/a*ina1i=n 4i't=ri1a. ') 4a to/ado 1o/o
/od)lo 6ara r)1i)nt)' )'t+dio' d) Br)+*4)l. S4aN)'6)ar) ,
otro' arti'ta' , a+tor)' d)l R)na1i/i)nto"
Ta/?i(n 4a 'ido 1riti1ado 6or )'6)1iali'ta' )n )l
R)na1i/i)nto" A'+/i)ndo H+) BaDtin aMr/a H+) $ar+ant?a y
1anta+ruel 6)rt)n)1) )nt)ra/)nt) a la 1+lt+ra 6o6+lar.
1i)rto' 1r9ti1o' 4an '):alado H+) Ra?)lai' )ra +n 4o/?r)
1+lto , H+) '+ o?ra no 4a?r9a 'ido 1o/6r)n'i?l) 6ara la
*)nt) 1o/0n
$<
" D)'*ra1iada/)nt). BaDtin no G+) )O6l91ito ni
6r)1i'o )n '+ d)'1ri61i=n d) la r)la1i=n )ntr) KaltaL , K?aDaL
1+lt+ra" A ;)1)' 6ar)1) H+) ') trata d)l 1ontra't) )ntr) la'
1+lt+ra' d) do' *r+6o' 'o1ial)'. la (lit) , )l 6+)?lo" Otra'
;)1)'. la' do' 1+lt+ra' o6+)'ta' ') d)Mn)n )n t(r/ino'
G+n1ional)' 1o/o KoM1ialL , Kno oM1ialL" E'ta' di'tin1ion)'
6+)d)n 'ola6ar'). 6)ro no 1oin1id)n" Lo' )'t+diant)' d)
Mont6)lli)r. 6or )D)/6lo. 1+,a' M)'ta' d)'1ri?) BaDtin.
6)rt)n)19an a la (lit) 'o1ial. 6)ro 6arti1i6a?an )n la 1+lt+ra
no oM1ial"
XBa1tin F89E?G' X
300
KKKCULTURA ERUDITA S CULTU RA POPULAR EC LA ITALIA REC ACECTISTA
S%ree%& F89;9G'
303
CULTURA ERUDITA S CULTURA POPULAR EC LA ITALIA RECACECTISTA
Entr) a6ro6iar') P, tran'Gor/arQ )l)/)nto' d) la 1+lt+ra
6o6+lar RH+) )' lo H+) 4a1) Ra?)la9'R , 6arti1i6ar
6l)na/)nt) )n )'a 1+lt+ra ta/?i(n 4a, +na i/6ortant)
diG)r)n1ia H+) no ') 1on1r)ta )n la o?ra d) BaDtin" H)
'o't)nido )n otro l+*ar H+) la' (lit)' )+ro6)a' d)l 'i*lo NVI
)ran K?S1+lt+ral)'L" Po')9an +na 1+lt+ra )r+dita d) la H+)
)'ta?a )O1l+ido )l 6+)?lo. 6)ro ta/?i(n 6arti1i6a?an )n lo
H+) a4ora d)no/ina/o' 1+lt+ra 6o6+lar
$7
" IParti1i6a?an
)'a' (lit)' d) la /i'/a /an)ra H+) )l 6+)?lo. 1+,a 0ni1a
1+lt+ra )ra la 6o6+larY IO '=lo )n /o/)nto' d)t)r/inado' ,
)n l+*ar)' d) di'tra11i=nY El 6ro6io 1on1)6to d) K6arti1i>
6a1i=nL )' +n tanto )l+'i;o" P)') a )'ta' a/?i*[)dad)'. , la
n)1)'idad d) )'ta?l)1)r di'tin1ion)' /E' n9tida'. )l )'t+dio
d) BaDtin 6+)d) , d)?) in'6irar G+t+ra' in;)'ti*a1ion)' d)
la' di;)r'a' 1+lt+ra' , '+?1+lt+ra' d) la Italia r)na1)nti'ta.
i/6+l'Endono' a 6lant)arno' H+( arti'ta' , )'1ritor)' ')
in'6iraron )n la' tradi1ion)' 6o6+lar)' , H+( 4i1i)ron 1on lo
H+) to/aron"
Ha 4a?ido r)lati;a/)nt) 6o1o' )'t+dio' d) )'t) ti6o"
Ant)' H+) BaDtin. Do/)ni1o G+)rri ,a 4a?9a )Oa/inado Kla
1orri)nt) 6o6+lar )n )l R)na1i/i)ntoL. 6)ro li/itEndo') al
t)/a d) la' ?ro/a' , lo' ;)r'o' 1=/i1o' )n Flor)n1ia
.K
" El
4i'toriador d)l art) E+*)nio Batti'ti 6+?li1= +n a/6lio
)'t+dio d)l Kanti>R)na1i/i)ntoL. +na Ga'1inant) 1ol)11i=n d)
)n'a,o' 'o?r) lo /)di);al. lo /ani)ri'ta. lo *rot)'1o. lo
o1+lto , otro' t)/a' )n )l art) , la lit)rat+ra" No o?'tant).
Batti'ti int)nt= in1l+ir d)/a'iada' 1o'a' )n '+ 1at)*or9a
Kanti>R)na1i/i)ntoL" S+' 1a69t+lo' 1o/6r)nd)n d)'d) )l
r)14azo 1on'1i)nt) d)l 1la'i1i'/o a )l)/)nto' /)di);al)'
'+6)r;i;i)nt)' H+) ') d)'1ri?ir9an /)Dor 1o/o Kno>
R)na1i/i)ntoL
n
"
En )l 1a'o d)l art). 6odr9a/o' 1o/)nzar )l )'t+dio d) la
int)ra11i=n d) lo alto , lo ?aDo 1on 1i)rta' )'1+lt+ra'
*r+t)'1a' o 1=/i1a' ,a /)n1ionada' )n )l 1a69t+lo d)di1ado
al 4+/or" S)r9a i/6r+d)nt) a'+/ir H+) todo lo 1=/i1o )'
n)1)'aria/)nt) 6o6+>
324
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l;
Bur:eF89;@G, **' <D2<9'
XIuerri F89B8G' XBattisti
F89E<G'
325
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lar. 6)ro 1on;i)n) r)1ordar H+) Ari't=t)l)' Rtal , 1o/o lo
int)r6r)taron lo' 4+/ani'ta' italiano'R 'o't)n9a H+) la
1o/)d9a )ra 6ro6ia d) *)nt) K?aDaL" To/)/o' 6or )D)/6lo
la )'tat+a d) al)rio Cioli H+) r)6r)')nta al )nano Ga;orito
d)l *ran d+H+) Co'/) d) M)di1i. lla/ado Mor*ant) 6or )l
*i*ant) d)l 6o)/a d) P+l1i" La )'tat+a ') 1olo1= )n lo'
Dardin)' Bo?oli. +n l+*ar d) )'6ar1i/i)nto H+) ') 4a d)'1rito
1o/o +na )'6)1i) d) K1)ntro r)1r)ati;oL d)l 'i*lo NVI
23
" D)
Got/a 'i/ilar. lo' Ga/o'o' Dardin)' d) Bo/arzo. 1r)ado' 6or
)l ari't=1rata ro/ano i1ino Or'ini. 6odr9an 1on'id)rar') +na
)'6)1i) d) Di'n),landia d)l 'i*lo [$i' Tanto lo' )nor/)'
/on'tr+o' d) 6i)dra 1o/o la torr) in1linada , la ?o1a d)l
inM)rno )O6lotan )l *+'to 6o6+lar 6or lo *rot)'1o. 1on
ind)6)nd)n1ia d) la' 1a6a' d) 'i*niM1ado )r+dito H+) ') l)
4a,an '+6)r6+)'to
2$
"
La comme(ia (el-arte ta/?i(n /)r)1) ')r )'t+diada
d)'d) )l 6+nto d) ;i'ta d) )'t) )n'a,o. 1on )'6)1ial
r)G)r)n1ia al Ga'1inant) ) intrin1ado 6ro?l)/a d) la r)la1i=n
)ntr) lo' 6)r'onaD)' o /E'1ara' d) )'ta Gor/a d) art)
a6ar)nt)/)nt) 6o6+lar R)l 'oldado GanGarr=n. )l ;i)Do
rid91+lo. )l 'ir;i)nt) a't+toR , lo' d)l anti*+o dra/a *ri)*o ,
ro/ano" ID)?9an lo' i/6ro;i'ador)' '+ 1ono1i/i)nto d)
)'ta' /E'1ara' a lo' 4+/ani'ta'Y IO 'o?t);i;i)ron la'
/E'1ara' 1lE'i1a' inad;)rtida/)nt) )n la 1+l>t+ta 6o6+lar.
6ara '+r*ir )n )l 'i*lo NVI ) in'6irar )l KaltoL dra/a
r)na1)nti'taY
En lo' 6a'aD)' 'i*+i)nt)' no' 1)ntrar)/o' )n la lit)rat+ra.
)'6)1ial/)nt) )n 1+atro a+tor)'A Bo11a11io. Fol)n*o. Ario'to
, Ar)tino Pa )O6)n'a' d) B+r14i)llo. B)rni. P+l1i. R+zant).
Cal/o , otro' /)diador)' )ntr) la' do' 1+lt+ra'Q" Tratar)/o'
)'to' 1+atro a+tor)' 6or ord)n 1ronol=*i1o. H+) ta/?i(n )'
+n ord)n l=*i1o. d) 1r)1i)nt) 1o/6l)Didad )n la r)la1i=n
)ntr) la 1+lt+ra )r+dita , la 6o6+lar" El a+/)nto d)
1o/6l)Didad )n )l ti)/6o 6ro?a?l)/)nt) no ')a 1a'+al. 'ino
r)'+ltado d) +n 6ro1)'o H+)
326
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
<=
Bar!::+ F89;@G, **' 8?B + ss'A Hei:a/* F89E9G'
<8
Battisti F89E<G, **' 8<? y ss'A Brede:a/* F89@?GA Laar! F899=G'
327
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1a?r9a d)'1ri?ir 1o/o la Kr)tiradaL d) la' (lit)' d) la
6arti1i6a1i=n )n la 1+lt+ra 6o6+lar
22
"
El 6+nto d) 6artida o?;io )' 'l 7ecameron d) Bo11a11io"
Co/o )n )l 1a'o d) Ra?)lai'. a Bo11a11io ') l) r)1+)rda 4o,
6or '+ K;+l*aridadL. 6or lo H+) )' n)1)'ario '+?ra,ar H+)
ta/?i(n )ra +n 4o/?r) 1+lto. +n 6roG)'or d) +ni;)r'idad
H+) )'1ri?9a tratado' )n lat9n , da?a 1onG)r)n1ia' 'o?r)
Dant)" S+ to'1ano G+) K1anonizadoL )n )l 'i*lo NVI 1on )l
d) Dant) , )l d) P)trar1aR 1o/o /od)lo d) italiano 6+ro"
D) 1+alH+i)r /odo. )'tE 1laro H+) /+14a' 4i'toria' d)l
7ecameron 6ro;)n9an d) la tradi1i=n 6o6+lar oral. lo H+) lo'
)'t+dio'o' d)l 'i*lo NIN d)no/inaron K1+)nto' 6o6+lar)'L. ,
H+) il+'tran al*+no' d) lo' t)/a' 6r)G)rido' d) BaDtin"
El l+*ar d) lo 1arna;al)'1o )n la o?ra d) Bo11a11io )'tE
'+M1i)nt)/)nt) 1laro. 'o?r) todo )n la 4i'toria d) Fra,
Al?)rto P1+arta Dornada. no;)la ')*+ndaQ. H+) t)r/ina 1on la
1aza rit+a>lizada d)l K4o/?r) 'al;aD)L )n la Piazza San
Mar1o d) )n)1ia
2%
" Una ')ri) d) 4i'toria' in1l+,)n )6i'odio'
d) lo H+) BaDtin d)no/ina Kr)ali'/o *rot)'1oL o
Kd)*rada1i=nL" E'ta ')r9a. 6or )D)/6lo. +na Got/a 6o'i?l) d)
1on'id)rai la 6ri/)ra 4i'toria d) la 1ol)11i=n. la d)l notario
/al;ado H+) 1on'i*+) 6a'ar 6or 'anto , )n*a:ar a la
6o't)ridad" En la' noelle d) Bo11a11io ') '+1)d)n lo'
ardid)'. lo /i'/o H+) )n la' d) otro' 1+)nti'ta' d)l
R)na1i/i)nto. 1o/o Sa114)tti. Ma'+119o. Sal)rnitano.
Band)>Ilo , Grazzini. H+) ') in'6iraron )n la tradi1i=n 6o6+lar
d) la befa, d)'1rita )n )l 1a69t+lo &" Por )D)/6lo. Br+no ,
B+eal/a>1o 1on;)n1)n al 6intot Calandrino. d)'1rito 1o/o
+n 'i/6l). d) H+) ?+'H+) +na 6i)dra /E*i1a H+) 4a1)
in;i'i?l) al H+) la 6o')) , l) ro?an )l 1)rdo.
Kd)/o'trEndol)L d)'6+(' H+) lo ro?= (l /i'/o"
El /onD) ?)n)di1tino T)oMlo Fol)n*o ta/?i(n ') in'6ir= )n
la tradi1i=n d) la befa )n la ')11i=n d+od(1i/a d) '+ 6o)/a
Lal<
I<
Bur:e F89;@G, **' <;=2
328
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
<@8' 2
B
Mai!PH F89@EG'
329
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
(us, al d)'1ri?ir +na tra;)'9a /ar9ti/a 1on +n 6a'tor d+rant)
la 1+al )l ?ro/9'ta o tric@sterle 1o/6ra )l 1arn)ro , lo arroDa
al /ar. H+) )' ')*+ido 6or )l r)'to d)l r)?a:o" Ma' tard).
Ra?)lai' ada6t= )'t) )6i'odio P)n '+ li?ro 1+arto. 1a69t+lo <Q"
No o?'tant). Lai(us, 6+?li1ado )n $&$7 ?aDo )l 6')+d=ni/o
M)rlin Co1aio. )' )')n1ial/)nt) +n )D)/6lo d) li?ro d)
1a?all)r9a' )n 1la;) *rot)'1a. narrado )n +na 6arodia d)l
)'tilo (6i1o" El 6o)/a r)lata la 4i'toria d) +n Do;)n no?l).
d)'1)ndi)nt) d)l 6alad9n Rinaldo. H+) 1r)1) )ntr)
1a/6)'ino'. 6)ro ti)n) la 1a?)za ll)na d) li?ro' d)
1a?all)r9a' 1o/o Don ]+iDot) /a' ad)lant) )n )') /i'/o
'i*lo" Bald+' , '+' do' 1o/6a:)ro'. +n *i*ant) lla/ado
Fra1a''+' , +n tric@ster lla/ado Cin*ar. ') ;)n )n;+)lto' )n
+na ')ri) d) a;)nt+ra' 1=/i1a'. in'6irada' )n la tradi1i=n
6o6+lar" El 6ro6io BaDt9n lla/= la at)n1i=n 'o?r) )l )6i'odio
)n )l H+) +n indi;id+o r)'+1ita tta' +n ?a:o d) orina
25
"
El t)/a d)l 6o)/a d) Fol)n*o )' 49?rido. a la ;)z
?+1=li1o , 1a?all)r)'1o. , )l )'tilo. 6or 1on'i*+i)nt). ta/?i(n
)' 49?rido" El l)n*+aD) )' +na Gor/a d) lat9n H+) 1on
Gr)1+)n1ia ') 1o/6orta 1o/o italiano o dial)1to R+na
/)z1la d) do' o tr)' 1=di*o' o. /)Dor. +n 6rod+1to d) '+
int)ra11i=n
2&
" En la )'1)na d) la ?atalla. 6or )D)/6lo. la
r)t=ri1a o )'tilo K)l);adoL. 6ro6io d) la (6i1a. )' ;+l*arizado
1on'tant)/)nt) /)diant) )l +'o d) t(r/ino' t(1ni1o'
?+rda/)nt) latinizado' 1o/o alebar(ae, ban(erae, lan/ae,
partesanas, picc%iae, sten(ar(i, )t1". o /)diant) 6ala?ra'
H+) i/itan )l 'onido d) ta/?or)' , tro/6)ta'A
St)ndardiH+) ;olant. ?and)ra)Z ti/6ana 6on 6on
1ontin+o 14io11a/Z 'onitantH+) tarantara
tro/?a)"
La )6o6),a 1o/i)nza 1on +na in;o1a1i=n no a la' /+'a'.
'ino a /+14a14a' 1a/6)'ina'. rolliza' d) 1o/)r 6ol)nta ,
/a1arron)' o +nocci6 D) a49 )l )'tilo H+) a4ora ') 1ono1)
1o/o lat9n K/a1a>
330
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
AD
Ba1tin F89E?G, *' 8?=A $ase B!n!ra + C&iesa
F89;=G'
<?
Vase B!rsellin! F89;BG, *' @9'
331
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
rr=ni1oL" Fol)n*o G+) )l /a)'tro /E' i/6ortant) d) )'t)
l)n*+aD). 6)ro no '+ in;)ntorA )ra +na )la?ora1i=n lit)raria
d)l l)n*+aD) d) lo' notario'. H+) lo )'1ri?9an 6or 1o/odidad.
, d) lo' )'t+diant)'. H+) lo 4a?la?an 6or di;)r'i=n
2<
"
El 6ri/)r )D)/6lo. )l d) Bo11a11io. /+)'tra a +n 4o/?r)
)r+dito H+) 4a1) +na '9nt)'i' 1on'1i)nt) d) la' tradi1ion)'
1+lta , 6o6+lar o. al /)no'. )O6lota la' t)n'ion)' )ntr) la'
/i'/a'"
El 1a'o d) Ario'to )' a0n /E' 1o/6li1ado" Co/o Lal(as,
;rlan(o #urioso )' +n li?ro d) 1a?all)r9a' o +na 6arodia d)
lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' R)' diG91il )'1o*)r )ntr) )'ta'
o61ion)' 6orH+) Ario'to ') /+);) d)li?)rada/)nt) )n )l
l9/it)" Lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' )ran ori*inal/)nt) +n *(n)ro
d) )'tat+' )l);adoA 4i'toria' 'o?r) no?l)'. )'1rita' 6ara
no?l)' ,. )n al*+no' 1a'o' P1o/o )l d) Ario'toQ. 6or no?l)'"
No o?'tant). 1o/o 4)/o' ;i'to. )'t) *(n)ro Gor/a?a 6art)
d) la 1+lt+ra 6o6+lar italiana )n )l 'i*lo NVI' S) tran'/it9a )n
6li)*o' '+)lto' , )n r)6r)')nta1ion)' oral)' d) 1antant)'
)rrant)' o cantimbanc%i, H+) 1anta?an o r)1ita?an 4i'toria'
)n la' 6laza'. 6idi)ndo din)ro al Mnal d) 1ada )ntr)*a ,
d)Dando al 60?li1o )n la in1)rtid+/?r) 4a'ta H+) lo 4+?i)ra
dado" La' ;)r'ion)' i/6r)'a' , la' oral)' ') inV+,)ron
r)196ro1a/)nt)"
Co/o a otro' 4o/?r)' d) l)tra'. a Ario'to l) *+'ta?an
)'ta' r)6r)')nta1ion)' , '+ 6o)/a ti)n) 1i)rta d)+da 1on
)lla'
$$
" Por )D)/6lo. a+nH+) )'1ri?i= 6ara ')r l)9do. ado6t=
al*+na' G=r/+la' 6o6+lar)' H+) r)1la/a?an la at)n1i=n d)
la a+di)n1ia R1onti>n+at( la 4i'toria )n )l 1anto 'i*+i)nt)
Bcome io i se+uirb ne lJaltro cantoE, )t1" Ario'to )D)/6liM1a
a'9 +n 1o/6l)Do 6ro1)'o d) r)a6ro6ia1i=n. )l d) +n 4o/?r)
)d+1ado H+) to/a , trad+1) t)/a' d) la 1+lt+ra 6o6+lar H+)
ant)rior/)nt) 4a?9an 'ido to/ado' a '+ ;)z d) la 1+lt+ra
)r+dita" Co/o 4)/o' ;i'to. la 6o6+lariza1i=n d) ;rlan(o
#urioso 1on'tit+,) +n 1a'o d) do?l) r)a6ro6ia1i=n" En la
a1t+alidad no )' raro H+) ') 6rod+z1an 6ro1)'o' 1ir1+lar)'
d)
332
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
is
Pa!liF89?9G
'
>;
Br!nini
333
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)'t) ti6o" Por )D)/6lo. 2ere/a Latista P$#72Q. d)l no;)li'ta
?ra'i>l)Mo Bor*) A/ado. )'tE in'6irada )n +n 6li)*o '+)lto d)
RodolGo Co)l4o Ca;al1anti P)'to' li?rito' ') 6+?li1a?an ,
H+izE 1ir1+l)n toda;9a )n )l nor)'t) d) Bra'il. al /)no' )n
la' zona' /E' di'tant)' d) la' 1i+dad)' , d) la t)l);i'i=nQ"
Ca;al1anti ') in'6ir=. a '+ ;)z. )n )l t)/a tradi1ional d) la
(on/ela +uerreira, H+) ') r)/onta a lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'
R,. 6or '+6+)'to. a Brada/ant). la 4)ro9na d) Ario'to
P;(a') )l 1a6" #Q
2-
"
El 0lti/o )D)/6lo H+) )Oa/inat)/o' aH+9 )' )l d) Pi)tro
Ar)tino" Ar)tino ') *an= '+ r)6+ta1i=n )n Ro/a 1o/o a+tor
d) /orda1)' 6a'H+inada'
2#
" La pasAuinata )ra +n *(n)ro )n
la Gront)ra )ntr) la 1+lt+ra 6o6+lar , la )r+dita" La 6rE1ti1a
d) 1olo1ar ;)r'o' )n la )'tat+a 1lE'i1a /+tilada d) la Piazza
d)l Pa'H+ino d) Ro/a ') r)/onta al 'i*lo NV ,. )n aH+)lla
(6o1a. lo' ;)r'o' )'ta?an )'1rito' )n lat9n" A 1o/i)nzo' d)l
'i*lo NVI )/6)zaron a )'1ri?ir') )n la l)n*+a ;)rnE1+la. H+)
todo' 1ono19an" Ar)tino )'1ri?i= d)'6+(' II "arescalco, la
1o/)dia 1arna;al)'1a )n torno a la befa d)'1rita )n )l
1a69t+lo & P;(an') la 66" $$%>$$5 ant)rior/)nt)Q"
No o?'tant). )l /)Dor )D)/6lo d) la /)z1la o int)ra11i=n
d) lo' )l)/)nto' 6o6+lar)' , 1+lto' )n la o?ra d) Ar)tino
')*+ra/)nt) 'on '+' &a+ionamenti, +no' diElo*o' )n lo'
H+) +na anti*+a 6ro'tit+ta in'tr+,) a +na Do;)n )n '+
6roG)'i=n" Lo' diElo*o' 6r)')ntan +na ')ri) d) )'1)na' d)
lo' ?aDo' Gondo' )n la Ro/a d) 6rin1i6io' d)l 'i*lo N$l, H+)
a6ar)nt)/)nt) r)6rod+1)n M)l/)nt) )l l)n*+aD) , la D)r*a
d) )') /)dio 'o1ial" Al /i'/o ti)/6o. lo' l)1tor)'
4+/ani'ta' ') 4a?r9an 6)r1atado d) H+) lo' diElo*o' ')
in'6iran )n +n t)Oto 1lE'i1o. lo' 7iMlo+os (e cortesanas, d)
L+1iano" Ta/?i(n 6+)d)n l))r') 1o/o +na 6arodia d) lo'
tratado' r)na1)nti'ta' d) ?+)na' /an)ra'. )'6)1ial/)nt)
d)l Ga/o'o Cortesano d) Ca'ti*lion)" Co/o )n otro' l+*ar)'.
Ar)tino )O6lota )l 6ar)1ido )ntr) lo' t(r/ino' cortesano y
corte+iana6
334
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
le
SlaterF89@<G, *' 8DE'
Lari$aille F89@=G, **' D; y
ss'
335
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA %/TURALKKKKKKKK
Ar)t9no )ra 4iDo d) +n art)'ano. 1r)1i= )n )l /+ndo d) la
1+lt+ra 6o6+lar ,. al Mnal d) '+ ;ida. l) *+'ta?an lo'
1antant)' 1all)D)ro'" Era a/i*o d) Andr)a. +no d) lo'
?+Gon)' d)l 6a6a L)=n C" Co/o lo' 6intor)' H+) ,a 4)/o'
tratado. 1ar)1i= d) +na )d+1a1i=n 4+/ani'ta 1on;)n1ional
)n lat9n , *ri)*o P6o'i?l)/)nt) G+) +n a/i*o '+,o /E' 1+lto
H+i)n l) dio a 1ono1)r a L+1ianoQ" A11)di= a la 1+lt+ra )r+dita
d)'d) )l )Ot)rior , r)14az= 6art) d) la /i'/a 6or '+
artiM1ialidad , aG)1ta1i=n. )'6)1ial/)nt) la' 1on;)n1ion)'
d)l 'on)to a/oro'o d) P)trar1a. , )n lo' &a+ionamenti
'atiriz= la' nor/a' d)l italiano 4a?lado )O6+)'ta' 6or )l
a/i*o d) Ca'ti*lion). Pi)tro B)/?o" Co/o a '+ a/i*o Gi+lio
Ro/ano. a Ar)t9no l) *+'ta?a ro/6)r la' nor/a'" En )'t)
')ntido )ra 1on'1i)nt)/)nt) K/ani)ri'taL o
Kanti1la'i19'taL
%3
" La 1+lt+ra 6o6+lar )n la H+) 1r)1i= )ra '+
in'tr+/)nto 6ara '+?;)rtir la 1+lt+ra )r+dita o. al /)no'. lo'
a'6)1to' d) ('ta H+) l) d)'a*rada?an" Ca?r9a d)1ir H+) ')
a6o,= )n )l no>R)na1i/i)nto 6ara lo' Mn)' d) +n an ti>
R)na1i/i)nto"
S)*+ra/)nt) ')r9a /E' Gr+1t9G)ro 'i lo' 4i'toriador)'
1+lt+ral)' d)Daran d) lado la 1+lt+ra 6o6+lar )n '9 /i'/a R
1o/o 4an )'tado 4a1i)ndoR , 1)ntraran '+ at)n1i=n )n )l
)'t+dio d)l lar*o 6ro1)'o d) int)ra11i=n d) lo' )l)/)nto'
1+lto' , lo' 6o6+lar)'" No o?'tant). 'i lo H+) no' int)r)'a )'
la int)ra11i=n d) lo alto , lo ?aDo. d)?)/o' r)1ono1)r la
;ari)dad o 6oli/orM'/o d) )'t) 6ro1)'o" Lo' )D)/6lo'
1itado' )n )'t) 1a69t+lo no a*otan la' 6o'i?ilidad)'. 6)ro al
/)no' H+izE ?a't)n 6ara '+*)rir la a'o/?ro'a *a/a d)
r)la1ion)' 6o'i?l)' )ntr) lo alto , lo ?aDoZ lo' +'o' d) la
1+lt+ra 6o6+lar 6or 6art) d) lo' a+tor)' r)na1)nti'ta'Z lo'
+'o' d)l R)na1i/i)nto 6or la *)nt) 1o/0nZ ,. Mnal/)nt). la
i/6ortan1ia d)l 6ro1)'o 1ir1+lar d) i/E*)n)' , t)/a'. )n )l
H+) lo H+) r)*r)'a n+n1a )' i*+al H+) al 1o/i)nzo"
336
Lari$aille F89@=GA B!rsdlin! F89;BG, **' 8E2D='
337
CAPTULO #
LA CABALLERHA EC EL CUEVO MUCDO
El /)n'aD) d) )'t) 1a69t+lo 6+)d) r)'+/ir') )n +na Gra').
1a'i )n +n t9t+lo" Carlo/a*no no 4a /+)rtoA )'tE ;i;o )n
Latinoa/(ri1a o lo )'ta?a 4a1) r)lati;a/)nt) 6o1o ti)/6o"
El N+);o M+ndo ll)*= tard) a la 1a?all)r9a. 6+)' )' o?;io
H+) '+' 4a?itant)' no 6od9an 1ono1)r )'t) 'i't)/a d)
;alor)' )+ro6)o' ni la' no;)la' H+) lo )O6r)'a?an 4a'ta
$5#2 , 1a?) 6)n'ar H+) la a1tit+d d) Cort(' , Pizarro )n
M(Oi1o , P)r0 no 1ontri?+,= a 4a1)rlo /E' int)li*i?l) 6ara
lo' azt)1a' o lo' in1a'" Por otra 6art). +na ;)z H+) la
tradi1i=n ') 4+?o tra'6lantado. G+) )n )l N+);o M+ndo. o )n
al*+na' r)*ion)' d)l /i'/o. dond) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'
1on')r;aron '+ atra1ti;o d+rant) /E' ti)/6o.
6arti1+lar/)nt) )n )l nor)'t) d) Bra'il"
En la (6o1a d)l d)'1+?ri/i)nto d) A/(ri1a Ro. )n +na
)O6r)'i=n /)no' )tno1(ntri1a. al 1o/i)nzo d) +na ')ri) d)
1onta1to' )ntr) la' 1+lt+ra' d) E+ro6a , la' d) A/(ri1aR )l
/o;i/i)nto r)na1)nti'ta ,a 4a?9a '+r*ido 4a19a ti)/6o"
P)ro. 1o/o 4)/o' ;i'to )n )l 1a69t+lo -. )l )nt+'ia'/o 6or la
Anti*[)dad 1lE'i1a no t+;o '+ ori*)n )n la aM1i=n a lo' li?ro'
d) 1a?all)r9a'" Tanto )n +n ')ntido lit)ral 1o/o /)taG=ri1o.
338
)'to' li?ro' Gor/a?an +na 6art) i/6art) d)l ?a*aD) d) lo'
1onH+i'tador)'"
339
L A CABALLERHA EC EL C UEVO M UCDO
En la E'6a:a d) la Edad M)dia. lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'
1on'tit+9an +n *(n)ro 6o6+lar oral , +n *(n)ro lit)rario"
Tanto /+'+l/an)' 1o/o 1ri'tiano' lo' 1o/6+'i)ron.
r)1itaron , l),)ron. , +n n0/)ro 1on'id)ra?l) d) )'ta'
4i'toria'. 1on '+' a1o't+/?rado' *i*ant)'. 1a'tillo'
)n1antado'. )'6ada' 1on no/?r) , /+D)r)' *+)rr)ra'
'o?r);i;i)ron )n 1a't)llano )'1rita' )n alGa?)to Era?) Co/o
)n otto' l+*ar)' d) la E+ro6a r)na1)nti'ta. +na ')ri) d)
4+/ani'ta' )'6a:ol)' r)14azaron la' no;)la' d) 1a?all)r9a'
6or 1on'id)rarla' Kdi'6aratada'L o K)'t06ida'L. /+14o
ant)' d) la /E' aG)1t+o'a 6arodia 1)r;antina" En $&25. B+an
L+i' i;)' 1ond)n= Ama(f, >anceloty 1ierre (e 1roence, ,.
1in1o a:o' d)'6+('. Antonio d) G+);ara 1ond)n= Ama(=s
0
6
ME' tard). )n )') /i'/o 'i*lo. lo' 4+/ani'ta' P)dro M)Oia ,
B)nito Aria' Montano. a'9 1o/o )l 6t)di1ador L+i' d)
Granada. lo' 1riti1aron )n t(t/ino' 'i/ilar)'" A diG)r)n1ia d)
Don ]+iDot). C)r;ant)' no )'ta?a l+14ando 1ontra /olino'
d) ;i)nto" En la E'6a:a d) la 6ri/)ra /itad d)l 'i*lo NVI ')
6+?li1a?a K1a'i +n li?ro d) 1a?all)r9a' al a:oL. /i)ntra' H+)
)l n0/)ro d) )di1ion)' 'o?r)6a'a?a la' $&3
%
" Entr) lo'
a+tor)' 4a?9a al /)no' +na /+D)r. la da/a no?l) B)atriz
B)rnal d) alladolid. H+) 6+?li1= do' li?ro' )n $&5&. 7on
CristaliGn , >epomene
9
6
Al /)no' +no d) )'to' li?ro' 'i*+) 'i)ndo 1on'id)rado
')ria/)nt) 6or lo' 1r9ti1o' lit)rario' , 4a 'ido trad+1ido
r)1i)nt)/)nt) al in*l('A 2iTant lo Llanc, )'1tito )n 1atalEn
)n )l 'i*lo NV' In1l+'o lo' H+)/ador)' d) li?ro' d) 7on
SuiHote d)1idi)ron 'al;arlo 6orH+). 1o/o diDo )l 'a1)rdot).
K6or '+ )'tilo. )' ('t) )l /)Dor li?ro d)l /+ndoL. o6ini=n
1o/6artida 6or Mario ar*a' Llo'a" In1l+'o /E' (Oito
t+;i)ron do' 1i1lo' d) ro/an1)' )'1rito' )n 1a't)llano )n )l
'i*lo NVI# 1almer=n (e ;lia, H+) )/6)z= a 6+?li1ar') )n
$&$$. , Ama(=s (e $aula, 6+?li1ada 6or 6ri/)ra
8
Ial/s de Fuentes F89E;G' TLe!nard
340
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
F89D9G, **' E@2E9A $ase I6e F89@?G'
B

Til!/as F89<=G, *' 8D;A C&e$alier F89E;G,
*' E;' TBennassat F89E;G, *' ?89'
341
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
;)z 4a1ia $&3-" Ama(=s no '=lo r)i/6ri/i= /+14a' ;)1)'.
'ino H+) G+) ')*+ido d) +na ')ri) d) ')1+)la' d) /)dia
do1)na d) a+tor)'. H+) trata?an la' a;)nt+ra' d)l 4iDo d)
A/ad9'. )l ni)to d) A/ad9'. )t1". 4(ro)' 1on no/?r)' 1o/o
E'6landiEn. Li'+art) , A/ad9' d) Gr)1ia" En $&5< )l 1i1lo ,a
1o/6r)nd9a do1) li?ro'" E'ta' 4i'toria' d) a;)nt+ra'
t+;i)ron *ran (Oito )n la Italia r)na1)nti'ta. Fran1ia.
In*lat)rra , otro' l+*ar)'"
En E'6a:a. )ntr) lo' aM1ionado' a )'to' li?ro' )'ta?an )l
)/6)rador Carlo' . )l di6lo/Eti1o Di)*o H+rtado d) M)ndo>
za , )l r)Gor/ador B+an d) ald('
&
" En 1+anto a la'
r)'6+)'ta' do1+/)ntada' d) lo' l)1tor)'. t)n)/o' )l
t)'ti/onio d) do' 'anto' d) la Contrarr)Gor/a H+) no' 4an
d)Dado )l r)lato d) '+' ;ida'" I*na1io d) Lo,ola 1+)nta )n '+
a+to?io*raG9a H+) )ra K/+, dado a l))r li?ro' /+ndano' ,
Gal'o' H+) ') '+)l)n lla/ar d) 1a?all)r9a'L , H+) ant)' d)
')r ord)nado 'a1)rdot) 4izo ;i*ilia )n )l altar d) N+)'tra
S):ora d) Mont')rrat 6orH+) Kt)n9a todo )l )nt)ndi/i)nto
ll)no d) a"""b A/ad9' d) Ga+la , d) ')/)Dant)' li?ro'L"
D) Gor/a ')/)Dant) T)r)'a d) @;ila '):ala )n '+'
/)/oria' H+) '+ /adr) )ra KaM1ionada a li?ro' d)
1a?all)r9a'L , H+) a )lla ta/?i(n la *+'ta?an )n '+ D+;)nt+d.
inGor/a1i=n H+) 4a1) /a' 1o/6r)n'i?l) la d)1i'i=n d)
B)atriz B)rnal d) )'1ri?ir )n )'t) *(n)ro a6ar)nt)/)nt)
/a'1+lino" La in;)'ti*a1i=n d) la 4i'toria d) la l)1t+ra ?a'a>
da )n lo' in;)ntario' d) la' ?i?liot)1a' 1onMr/a la i/6r)'i=n
d) H+) )'to' li?ro' d)'6)rta?an +n )nt+'ia'/o *)n)ralizado
)ntr) lo' 1o/)r1iant)' , no?l)' )'6a:ol)' d)l 'i*lo NVg
<
.
E'to' li?ro' ') a?r);ia?an , 6+?li1a?an )n Gor/a d) 6li)*o'
'+)lto'. lo H+) '+*i)r) H+) ') 4a?9an 1on;)rtido )n 6art) d)
la 1+lt+ra 6o6+lar
7
"
Lo' l)1tor)' 6ort+*+)')' d)l 'i*lo CI ta/?i(n )tan
aM1ionado' a lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'. 1o/o )l Ga/o'o
Ama(=s, H+) H+izE G+)ra )'1rito )n Port+*al )n torno al a:o
$%&3. Lo' li?ro' 7. # ,
342
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
?
Le!nardF89D9G, **' 892<8'
4,
BennassarF89E;G, **' ?882?89A $ase C&e$alier F89;EG, %a*' 8A
Ber"er F89@;G' TC!ri!n+Wils!n F89E9G'
343
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
$3 d) la 1ontin+a1i=n ') i/6ri/i)ron )n Li'?oa )n )l 'i*lo
NVI
@
, El 4+/ani'ta BoEo d) Barro' no '=lo G+) +n Ga/o'o
4i'toriador d) la' 4aza:a' d) lo' 6ort+*+)')' )n A'ia. 'ino
ta/?i(n a+tor d) +n li?ro. Clarimun(o P$&23Q. H+) t+;o +n
(Oito 1on'id)ra?l)" El 1i1lo d) Pal/)r9n G+) 1ontin+ado 6or
a+tor)' 6ort+*+)')' 1o/o Fran1i'1o d) Mora)' , Dio*o
F)rnEnd)z" C+ando )l 6o)ta L+i' d) Ca/!)' )'1ri?i= '+
)6o6),a >as >uisia(as P$&72Q. 1ontra'tando '+ o?ra 1on la'
4aza:a' KGantE'ti1a'L o KGa?+lo'a'L d) RoldEn , Ro*)r.
da?a 6or ')ntado H+) '+' l)1tor)' 1ono1)r9an )'to'
ro/an1)'" Uno d) lo' )ditor)' d) lo' 1i1lo' d) A/ad9' , d)
Pal/)r9n )ra Mar1o' Bor*)'. H+) 4a?9a 'ido no/?rado
i/6r)'or r)al )n $&<<" E'a )ra la (6o1a d)l r), S)?a'tiEn.
H+) /+ri= )n la ?atalla d) Al1azarH+9;ir )n $&7-. d)'6+(' d)
in;adir )l nort) d) @Gri1a 6ara 1onH+i'tar , 1on;)rtir a lo'
K/oro'L" Tanto 'i )ra )'6)1ial/)nt) aM1ionado a lo' li?ro'
d) 1a?all)r9a' 1o/o 'i no. S)?a'tiEn int)nt= a1t+ar 1o/o lo'
4(ro)' d) tal)' li?ro' ,. 1o/o ;)r)/o'. a '+ /+)rt) '+
M*+ra G+) a'i/ilada a la )llo'"
Dado )l int)r(' 1on'tant) H+) d)'6)rta?a )'t) *(n)ro )n
E'6a:a , Port+*al. no )' )Otra:o H+) 4all)/o' r)G)r)n1ia' a
lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' d)'d) )l 6rin1i6io d) la 1onH+i'ta ,
1oloniza1i=n d)l N+);o M+ndo" No 'a?)/o' 'i Col=n lo' l),=.
6)ro )n la ?i?liot)1a d) '+ 4iDo F)rnando 4a?9a ;ario' li?ro'
d) 1a?all)r9a'
#
" Ci)rta' r)G)r)n1ia' )n la' 1arta' d) H)rnEn
Cort(' i/6li1an H+) ta/?i(n )'ta?a Ga/iliarizado 1on )'t)
*(n)ro
$3
" Ha1ia $&%$ )l *o?i)rno )'ta?a tan inH+i)to 6or )l
)nr+'ia'/o H+) d)'6)rta?an H+) otd)n= a la Ca'a d)
Contrata1i=n d) S);illa H+) 6ro4i?i)ra la )O6orta1i=n a la'
India' d) li?ro' K;ano'L 1o/o Ama(=b
n
6
La 4i'toria d) la 1onH+i'ta d) M(Oi1o )'1rita 6or B)rnal
D9az d)l Ca'tillo a6orta +no d) lo' t)'ti/onio' /E'
int)r)'ant)'" Al d)'1ri?ir la 1a6ital azt)1a. la 1i+dad )n )l
la*o. la 6ri/)ra ;)z H+) la
344
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
5
Ansel/! F89<EG, n!s' ;@9, @8?,
BED' THi/tin"t!n F89=?G'
l=
Le!nardF89D9G,*' ?=' XS)n%&e
F89?@G, **' <DE2<D;'
345
KKKKKKKKKKKKKLA CABALLERHA EC EL C UEV O MUCDOKKKKKKKKKKKKKKKKKK
;io. 1o/)ntaA Ka"""b , d)19a/o' H+) 6ar)'19a a la' 1o'a' d)
)n1anta/i)nto H+) 1+)ntan )n )l li?ro d) A/ad9'. 6or la'
*rand)' torr)' , 1+)' , )diM1io' H+) t)n9an d)ntro )n )l
a*+a a"""bL" Co/o )n )l 1a'o d) lo' ;iaD)ro' H+) trata/o' )n
)l 1a69t+lo <. la ;ida S/ita al art) o. /E' )Oa1ta/)nt). la
)O6)ri)n1ia ') ;) inV+ida 6or la M11i=n" E' r);)lador H+)
D9az '+6+'i)ra H+) la r)G)r)n1ia a Ama(=s 4ar9a )'t) 6a9'
)O=ti1o /E' Ga/iliar a '+' l)1tor)'" S+ o?D)ti;o )ra Ktrad+1ir
a"""b lo 1o/6l)ta/)nt) )Otra:o )n lo H+) 6odr9a/o' lla/ar
)Otra:o Ga/iliarL
$2
"
Un no/?r) RCaliGornia>R 1on'tit+,) otro t)'ti/onio
int)r)'ant) d) la t)/6rana inV+)n1ia d) la 1a?all)r9a )n )l
N+);o M+ndo" A /)diado' d)l 'i*lo NVI ,a ') +tiliza?a )n
r)G)r)n1ia a la 1o'ta o11id)ntal d) Nort)a/(ri1a" Sin
)/?ar*o. )'t) no/?r) d)'i*na?a ori*inal/)nt) +na i'la
M1ti1iaA )n )l li?ro d) 'splan<(i(n, 1ontin+a1i=n d) la 4i'toria
d) A/ad9' 6+?li1ada )n $&$3. ') 4a?la d) +n *r+6o d)
/+D)r)' *+)rr)ra' , d) 1i)rta r)ina Cala>Ma. KH+) *o?)rna?a
la *ran i'la d) CaliGornia. 1(l)?r) 6or la a?+ndan1ia d)l oro ,
la' 6i)dra' 6r)1io'a'L , dond) no )'ta?a 6)r/itida la
6r)')n1ia d) 4o/?r)'" La r)ina d)'aMa a A/ad9' , a '+ 4iDo
E'6landiEn a +n 1o/?at) 'in*+lar. )' ;)n1ida , ') 1on;i)rt)
al 1ri'tiani'/o" El +'o d)l no/?r) CaliGornia 6ara d)'i*nar
+na 6art) d) A/(ri1a '+*i)r) H+) D9az d)l Ca'tillo , '+'
1o/6a:)ro' no )ran lo' 0ni1o' H+) )'ta?an inV+ido' 6or lo'
li?ro' d) 1a?all)r9a' )n '+ 6)r1)61i=n d)l N+);o M+ndo"
Lo /i'/o 1a?r9a d)1ir d) la )Ot)n'a r)*i=n d) la
A/azonia. H+) lo' )'6a:ol)' )/6)zaron a )O6lorar a
1o/i)nzo' d) la d(1ada d) $&53" S) di1) H+) la )O6)di1i=n
d) Fran1i'1o d) Or)llana dio al r9o A/azona' '+ no/?r)
a1t+al tra' +na l+14a 1on to' indio' )n la H+) la' /+D)r)'
to/aron 6art) a1ti;a" S)*0n )l do/ini1o Ga'6ar d) Car;aDal.
H+) 6arti1i6= )n la )O6)di1i=n. la' /+D)r)' *+)rr)ra' )ran
alta' , 6Elida'. i?an ar/ada' 1on ar1o' , V)14a'. ;i;9an )n
'+' 6ro6ia' ald)a' , )'ta?an *o?)rnada' 6or +na /+D)r
lla/ada Coroni
l%
"
39!
KKKKKKKKKKKKKLA CABALLERHA EC EL C UEV O MUCDOKKKKKKKKKKKKKKKKKK
8<
S)n%&e F89?@GA Iil/an F89E=289EBGA Hu(e F899DG, *'
8;=' XCar$a1al F89??G, **' 9;, 8=?A $ase S)n%&e F89?@G,
**' <?=2<?D'
39)
LA CABALLERHA EC EL CUEVO MUCDO
D) )'ta Gor/a ') r);italizaron , 6ro,)1taron al N+);o
M+ndo lo' /ito' o )'t)r)oti6o' tradi1ional)' d) la' lla/ada'
Kraza' /on'tr+o'a'L
l5
" A+nH+) )l /ito d) la' a/azona' ')
r)/onta a la (6o1a 1lE'i1a. 1o/o /+, ?i)n 'a?9an lo'
4+/ani'ta'. G+) r)1+6)rado )n la Italia d)l 'i*lo NV' E' )n
)'ta (6o1a 1+ando la' ;ira*o' )/6i)zan a d)')/6):ar +n
i/6ortant) 6a6)l )n la' no;)la' italiana' , )n1ontra/o' )l
topos d) la don1)lla H+) '=lo a1)6tarE 6or /arido al H+) la
;)nza )n 1o/?at). 1o/o Galizi)lla )n )l A'6ra/ont) d)
Andr)a da Bar?)rino. +na a/azona d)l Kr)*no G)/)ninoL"
Lo' )D)/6lo' /E' /)/ora?l)' d) )'ta tradi1i=n 'on la'
M*+ra' d) MarM'a )n ;rlan(o InnamDrato P$5-%Q. d) Matt)o
Boiardo. o Brada/ant) )n )l a0n /E' 1ono1ido ;rlan(o
:urioso P$&$<Q. d) L+do;i1o Ario'to. , Clorinda )n XerusaUn
libera(a P$&-$Q. d) Ta''o
l&
" Al /)no' 1a?) '+*)rir Ry, )n
)G)1to. a'9 ') 4a 4)14oR H+) )l r)no;ado int)r(' 6or la
tradi1i=n 1lE'i1a d) la' a/azona' d+rant) )l R)na1i/i)nto
G+) Go/)ntado 6or )l inGor/) d) Col=n 'o?r) la' a/azona'
d) la' India'
$<
" A Car;aDal , a D9az )l N+);o M+ndo l)'
6ar)19a )l l+*ar )n H+) ') 4ar9an r)alidad lo' li?ro' d)
1a?all)r9a' )+ro6)o'"
Lo' )/i*rant)' d) E'6a:a a M(Oi1o , P)r0 ll);aron
1on'i*o lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' o lo' )n1ar*aron a li?r)ro'.
1o/o 4a /o'trado )l 4i'toriador nort)a/)ri1ano Ir;in*
L)onard. H+) )'t+di= lo' ar14i;o' d) lo' )n;9o' d) li?ro'
1on')r;ado' )n la Ca'a d) Contrata1i=n d) S);illa
$7
. S+
in;)'ti*a1i=n 4a r);)lado H+) )n la Ci+dad d) M(Oi1o. )n
$&53. )l i/6r)'or B+an Cro/?)r*)r t)n9a nada /)no' H+)
55< )D)/6lar)' d) Ama(is al/a1)nado' )n '+ ti)nda
$S
" En
Li/a. )n $&-%. Ama(is )'ta?a Ka0n )ntr) lo' Ga;orito'L
l#
" En
T+1+/En. )n $&#7. +n '9nodo 6ro;in1ial 1ond)n= la diG+'i=n
d) Kli?ro' in/oral)' , li?ro' d) 1a?all)r9a'L
23
" En $<33
8D
Fried/an F89@8G, **' 9, 8;=28;8, 89;2<=;'
XRa1na F8@;<G, **' D92?<A T!/alin F89@<G, **' @<
+ ss'
39,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8o\
Le!nard F89D9G, *' ?B'
8;
Le!nard F89BBG'
8@
Le!nard F89D9G, *' 9@'
8?
Le!nard F89D9G, *,
<<B'
<=
Le!nard F89D9G, *' @@'
399
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)ntraron )n M(Oi1o $3"333 )D)/6lar)' d) la no;)la 1ierres y
"a+alona
1F
6 Entr) lo' aM1ionado' d)l N+);o M+ndo a )'ta'
no;)la' )'ta?a )l In1a Gat1ila'o. +n no?l) 6)r+ano )
4i'toriador H+) )/i*r= a E'6a:a
22
"
En )'t) 6+nto no' )n1ontra/o' 1on +n ;a19o )n la'
G+)nt)'" En )l 1a'o d) Bra'il 6ar)1) H+) no 4a, r)G)r)n1ia' a
lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' d+rant) )l 'i*lo NVI' En )G)1to. +na
4i'toria d) la i/6r)nta )n Bra'il '):ala la a+')n1ia )n lo'
in;)ntario' d) todo ti6o d) li?ro' 4a'ta )l 'i*lo NVII, lo H+)
1ontra'ta 1on lo' ;irr)inato' )'6a:ol)' d) M(Oi1o , P)r0
2%
"
]+izE ') i/6ortaran li?ro'. 6)ro 4a'ta 1o/i)nzo' d)l 'i*lo
NIN no ') 6)r/iti= '+ i/6r)'i=n )n Bra'il" En 1+alH+i)r 1a'o.
)' )n Bra'il dond) )n1ontra/o' la do1+/)nta1i=n /E'
a?+ndant) 'o?r) li?ro' d). 1a?all)r9a' )n )l N+);o M+ndo a
Mnal)' d)l 'i*lo NLN , 1o/i)nzo' d)l NN' Carlo/a*no , '+'
6aladin)' o1+6aron +n l+*ar 'i*niM1ati;o )n la i/a*ina1i=n
6o6+lar"
Ha1ia $-53. +n /i'ion)ro 6rot)'tant) nort)a/)ri1ano. )l
r);)r)ndo Dani)l Kidd)r. ;i'it= la 6)H+):a 1i+dad d) Ma1)i=.
al nor)'t) d) Bra'il. )n la 1o'ta )ntr) Sal;ador , R)1iG)"
Entr= )n +na ti)nda , )n1ontr= al ;)nd)dor l),)ndo )n )l
/o'trador" KS+ li?ro R'):ala Kidd)r. 1on a6ar)nt) a'o/?ro
R )ra +na ;ida d) Carlo/a*noL
25
" El /i'ion)ro no d)?)r9a
4a?)r') 'or6r)ndido. 6+)' )l int)r(' 6or la' 4i'toria' 'o?r)
Carlo/a*no no )ra al*o in'=lito )n )'a r)*i=n )n aH+)lla
(6o1a"
La Historia (e 6Carlos "a+no, H+) )l ;)nd)dor )'ta?a
l),)ndo )' )l t)Oto 1la;) )n la r)1)61i=n ?ra'il):a d) lo'
li?ro' d) 1a?all)r9a'" A0n ') l)9a )n )l 'i*lo NN, 1+ando )l
)'1ritor ;an*+ardi'ta O'Uald d) Andrad) anot= '+
)nt+'ia'/o R1o/6artido 6or anarH+i'ta' , l9d)r)' 'indi1al)'
R 6or )'t) li?ro
2&
" La in;)'ti*a1i=n d) la 4i'toria d) )'t)
t)Oto ll)na )n 1i)rta /)dida )l ;a19o ant)' /)n1ionado" En
la Bi?liot)1a Na1ional d) Li'?oa ') 1on>
<8
Mar4n F8988G, *' BE'
350
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Ai
DurandF89D@G, *' <EB'
i>
S!drF89EEG, *' 8<'
M
KidderF8@D?G,$!l' <, *' 9E'
<4
M4+erF899BG,**' 8D;28?9'
351
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
')r;a +n 6li)*o '+)lto d) $7#5 1on +n t9t+lo 'i/ilarA Historia
noa (o empera(or Carlos "a+no e (os (o/e pares (e
:ranca6 S) 4a d)/o'trado H+) )'t) t)Oto 6ro1)d9a d) +n
ro/an1) )'6a:ol d) $&2&. H+). a '+ ;)z. ') ?a'a?a )n +n
ro/an1) Gran1(' d) $5-<" La la*+na )ntr) Port+*al )n $7#5
, Bra'il )n la d(1ada d) $-73 d)?) ll)nar') 1on 1onD)t+ra'.
6)ro )' 6o'i?l) H+) )l 6li)*o '+)lto 6ort+*+(' G+)ra
)O6ortado a Bra'il. dond). 1o/o 4)/o' '):alado. la /a,or9a
d) lo' li?ro' )ran i/6ortado' d) E+ro6a"
Ha'ta )l 'i*lo NIN no )/6)zaron a i/6ri/ir') )n Bra'il
6li)*o' '+)lto'. H+) ') d)no/ina?an #ol%etos y a1t+al/)nt)
') 1ono1)n 1o/o literatura (e cor(el6 E'to' t)Oto' 'i*+)n
6rod+1i(ndo') a1t+al/)nt) )n *rand)' 1antidad)'" Co/o )n
)l 1a'o d) lo' 6li)*o' '+)lto' )+ro6)o' d) 1o/i)nzo' d) la
)ra /od)rna. )'ta?an , )'tEn ada6tado' a +na
alGa?)tiza1i=n r)'trin*ida" S+)l)n )'tar )'1rito' )n ;)r'o. )n
seTtillas P)'troGa' d) ')i' l9n)a' 1on 'i)t) '9la?a' 6or ;)r'oQ"
G)n)ral/)nt) ') i/6ri/9an P) i/6ri/)nQ )n 6)H+):a'
i/6r)nta' , )n '+ /a,or 6art) )ran di'tri?+ido' 6or lo'
6ro6io' canta(ores, H+) r)6r)')nta?an la 4i'toria
a1o/6a:ado' d) /0'i1a )n lo' /)r1ado' , d)'6+(' lo'
;)nd9an a lo' )'6)1tador)'" El t)Oto 6+)d) 1on'id)rar') +na
)'6)1i) d) r)1+)rdo d) la r)6r)')nta1i=n. o la
r)6r)')nta1i=n +na )'6)1i) d) 6+?li1idad d)l t)Oto" No
i/6orta d)/a'iado 'S lo' 1o/6rador)' no 'a?9an l))r. 6+)'
*)n)ral/)nt) 6od9an )n1ontrar a alH+i)n H+) ') lo l),)ra o
1antara
2<
"
El r)6)rtorio d) )'to' canta(ores )ra , )' ;ariado. 6)ro
+n *r+6o i/6ortant) d) #ol%etos d) Mnal)' d)l 'i*lo NIN ,
6rin1i6io' d)l NN 6ro1)d9a d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' ,
narra?a la' 4aza:a' d) Roldan. la trai1i=n d) Gan)l=n. )t1"
27
"
Por )D)/6lo. )l 6rin1i6al a+tor d) Gol4)to'. L)andro Go/)'
d) Barro'. H+) /+ri= )n $#$-. )ra 1ono1ido 6or '+ Latal%a
(e ;lieiros com :erra<brMs6 La 4i'toria d) Fi)ra?rE' )' +na
)6o6),a /)di);al Gran1)'a )n ;)r'o H+) ') ada6t= a otra'
350
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
l)n*+a' 1o/o 6ro;)nzal. 1a't)lla
n
Arantes F89@<GA Slarer =9@<G'
XFerreira F89;9GA Pel!s! F89@DG, **' E< + ss'
353
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
no. in*l('. al)/En ) italiano" Lo /i'/o H+) lo'
1onH+i'tador)' )'6a:ol)'. 6ar)1) H+) lo' 6o)ta' d)l nor)'t)
d) Bra'il a ;)1)' ;)n )l /+ndo a tra;(' d) lo' li?ro' d)
1a?all)r9a'" El Ga/o'o ?andido La/69Eo. 6or )D)/6lo. H+)
/+ri= a /ano' d) la 6oli19a )n $#%-. )' d)'1rito )n la'
?alada' 1ont)/6orEn)a' 1o/o K6)or H+) Ro?)rto )l Dia?loL
Bpior (o Aue &oberto (o 7iaboE, al+di)ndo a +n ro/an1)
/)di);al Gran1(' H+) a0n 1ir1+la?a )n Bra'il )n aH+)lla
(6o1a
2-
"
In1l+'o 4o, ') 6+)d)n )n1ontrar #ol%etos H+) tratan
t)/a' d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'. a'9 1o/o o?ra' /od)rna'
H+) )O6lotan la tradi1i=n" Bor*) A/ado. 1+,a' no;)la' a
;)1)' ') in'6iran )n la' d) cor(el, 4a 1r)ado ;aria'
a/azona' /od)rna' 1on 1+14illo' )n la Galda. 1o/o Ro'a
Pal/)irEo , T)r)za Bati'ta" El *ran 1lE'i1o d) la lit)rat+ra
?ra'il):a /od)rna. $ran(e Sert(o: -ere(as P$#&<Q. d) BoEo
G+i/arE)' Ro'a. ta/?i(n 6+)d) 1on'id)rar') +na tran'Gor>
/a1i=n d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' )n )l N+);o M+ndo 6or +n
a+tor Ga/iliarizado d)'d) la inGan1ia 1on la HistGria (e Carlos
"a+no
09
6 $ran(e Sert(o narra la' a;)nt+ra' d) Rio?aldo ,
Diado>ri/. +na 6ar)Da d) Ha+uncos, )'to )'. 4onora?l)'
4o/?r)' ;iol)nto' H+) ;i;)n )n )l sert(o6 Son a/i*o' tan
)'tr)14o' 1o/o RoldEn , Oli;)ro'. o H+izE /E'. 6)ro '=lo al
Mnal d) la 4i'toria. 1+ando Diadori/ /+)r) )n +n tirot)o
d)'1+?ri/o' H+) )ra +na /+D)r di'Grazada. +na don1)lla
*+)rr)ra P1o/o Brada/ant) )n ;rlan(o #urioso d) Ario'toQ.>
H+) 4a?9a 4+ido al sert(o 6ara ;)n*ar la /+)rt) d) '+ 6adr)"
Una a/azona no /+, l)Do' d) la A/azonia
%q
" La r)la1i=n d)
G+i/arE)' Ro'a 1on la 1+lt+ra 6o6+lar no )ra /+, di'tinta
d) la d) Ario'to" Di6lo/Eti1o. 6ol9*raGo , 6ol9*lota. 1ono19a a
Gondo la lit)rat+ra )+ro6)a , 4a?9a tra?aDado ant)rior/)nt)
1o/o do1tor )n la r)*i=n d) Mina' G)rai'" S) 1+)nta H+)
1+ando '+' 6a1i)nt)' no 6od9an 6a*arl). (l l)' 6)d9a H+) l)
1ontaran +na 4i'toria" Era +n )'t+dio'o a'id+o d)l GolNlor)
6o6+lar.
359
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XPel!s! F89@DG,*' ;?'
T
B
Me+erF899BG,**' 8D;28?9'
?=
R!sa F89?EGA Me+er F899BG, **' 8D;28?9'
355
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
H+) a6ar)1) )n '+' 6ro6ia' 4i'toria'. 1o)Oi'ti)ndo )
int)ra11io>nando. 1o/o )n )l 1a'o d) Diadori/. 1on t)/a'
d) la 1+lt+ra )r+dita )+ro6)a"
E'ta no;)la 1lE'i1a ') 4a ll);ado al 1in)Z d) a49 H+) al
1o/i)nzo d)l 1a69t+lo aMr/Era/o' H+) Carlo/a*no 'i*+)
;i;o )n Latinoa/(ri1a , H+) +n )'t+dio'o italiano d) la
literatura (e cor(el d)no/9nala )'t) li?ro Kla Edad M)dia )n
)l sertMoP
] i
,
IPor H+( 4a 'o?r);i;ido tanto ti)/6o la Edad M)dia )n
)'ta r)*i=nY Por '+6+)'to. )n 1i)rto ')ntido 6od)/o' d)1ir
H+) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' a0n Gor/an 6art) d) la 1+lt+ra
o11id)ntal" Ni:o' , ad+lto' 'i*+)n l),)ndo 4i'toria' d)
a;)nt+ra' , al*+no' d) )'to' *(n)ro' ti)n)n +na d)+da
1on'id)ra?l) 1on la' tradi1ion)' d)l ro/an1) /)di);al" E' +n
l+*ar 1o/0n aMr/ar H+) la' 4i'toria' , 6)l91+la' d) ;aH+)ro'
'on tran'Gor/a1ion)' d) la' 4i'toria' d) r),)' Rl+14a' )ntr)
)l ?i)n , )l /al dond) lo' 4(ro)' +'an r);ol;)r )n l+*ar
)'6ada , lo' /al;ado' ll);an 'o/?r)ro /)Oi1ano Po. )n la'
6)l91+la' /)Oi1ana'. 'o/?r)ro t)DanoQ )n ;)z d) t+r?ant)"
La a/azona o ;ira*o ta/?i(n 4a 'o?r);i;ido )n )l 1a'o d)
Anni) )n Annie $et your $un P$#5<Q o d) '+' /)no'
1ono1ida' 6r)d)1)'ora' nort)a/)ri1ana' 1o/o H+rri1an)
N)ll" La 1i)n1ia M11i=n oGr)1) otro ti6o d) tran'Gor/a1i=n H+)
to/a 6art) d) '+' t)/a' R6or no /)n1ionar la )'tr+1t+ra
d) la tra/a. 1o/o la ?0'H+)daR d)l /+ndo /E*i1o d)l
ro/an1) /)di);al"
IC=/o ') )O6li1a la 6)r'i't)n1ia d) )'to' t)/a'Y S) 4an
dado r)'6+)'ta' /+, di'tinta' a )'ta 6r)*+nta" Por )D)/6lo.
)l 1r9ti1o 1anadi)n') Nort4ro6 Fr,) 4a?la d)l atra1ti;o
+ni;)r'al d) la tra/a ?E'i1a d)l ro/an1). la i/6ortan1ia d)
la ?0'H+)da. )t1". d)'arrollando 1on ?rillant)z +n anEli'i'
lit)rario H+) da 6or ')ntado lo H+) d)?)r9a d)/o'trar la
+ni;)r'alidad d)l atra1ti;o d) )'t) ti6o d) 4i'toria d)
a;)nt+ra'
%2
" ]+izE /)r)z1a la 6)na a6+ntar H+) Fr,) no
trata la' 4i'toria' d) a;)nt+ra' d) C4ina o Ba6=n. d)'d) >a
orilla (el a+ua 4a'ta >os cuarenta y siete ronin, , 1a?) d+dar
35!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'i )'ta' 4i'to>
B8
Pel!s! F89@DG'
B
TFr+eF89?9G, **' 8@E+ss'
35)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
r9a'. a+nH+) '+6)rM1ial/)nt) 6ar)1)n KU)'t)rn' ori)ntal)'L
)n1aDar9an )n '+' 1at)*or9a'" Por )D)/6lo. lo' 4(ro)'
1ol)1ti;o' d) la' do' 4i'toria' /)n1ionada' 'on /+,
di'tinto' d) la tradi1i=n d)l Llan)ro Solitario. 1ara1t)r9'ti1a
d)l indi;id+ali'/o o11id)ntal"
El 1ontra't) )ntr) )'t) , o)'t) 6)r/it) )O6li1ar la
6)r'i't)n1ia d) /oti;o' )n t(r/ino' d) la' tradi1ion)'
1+lt+ral)' , d) la' 1ondi1ion)' 'o1ial)' H+) Ga;or)1)n )l
/ant)ni/i)nto d) di14a' tradi1ion)'" In;)'ti*+)/o' )'ta
6o'i?ilidad )n )l 1a'o d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'"
El 1a'o d) Bra'il no )' 0ni1o" En Si1ilia. a 1o/i)nzo' d)l
'i*lo NN 4a?9a +n 6o6+lar t)atro d) /arion)ta' 1on Rinaldo ,
otro' 4(ro)' d) la' no;)la' d) 1a?all)r9a'. 'i ?i)n 'o?r);i;)
)n la a1t+alidad *ra1ia' a la ind+'tria t+r9'ti1a
%%
" La' 4i'toria'
d) Carlo/a*>no , '+' 6aladin)' )ran la l)1t+ra Ga;orita )n '+
inGan1ia d)l Ga/o'o ?andido Sal;ator) Gi+liano. H+) G+)
/+)rto )n $#&3
M
" En Fran1ia. )'ta' 4i'toria' a0n ')
r)i/6ri/9an )n Gor/ato ?arato a /)diado' d)l 'i*lo NIN , ')
di1) H+) d+rant) la Pri/)ra G+)rra M+ndial al*+no'
'oldado' ?r)ton)' 6a'a?an )l ti)/6o )n la' trin14)ra'
l),)ndo la no;)la /)di);al >os cuatro %iHos (eAymon6 Ya ')
4a /)n1ionado la ad/ira1i=n d) ar*a' lio'a 6or 2irant lo
Llanc56 En 1+alH+i)r 1a'o. la i/6ortan1ia d) lo' li?io' d)
1a?all)r9a' )n la 1+lt+ra d)l Bra'il r+ral. al /)no' )n )l
nor)'t). a0n r)H+i)r) +na )O6li1a1i=n"
En al*+na' zona' d) Bra'il 1o/o Mina' G)rai'. Ba49a. P)r>
na/?+1o , C)arE.d 'i*+)n ;i;o' 1i)rto' ra'*o' d) la 1+lt+ra
6o6+lar d) la E+ro6a d) 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna" El
)D)/6lo /E' );id)nt) )' )l 1arna;al Rno '=lo )l *ran
1arna;al 1o/)r1ializado d) R9o. H+) )' tanto 6ara lo' t+ri'ta'
, la' 1E/ara' d) t)l);i'i=n 1o/o 6ara lo' nati;o'R. 'ino
ta/?i(n lo' 1arna;al)' /E' 6)H+):o'. tradi1ional)'.
6arti1i6ati;o' , ;iol)nto' d) Olinda. Sal;ador. Maran4ao ,
otro' l+*ar)' P;(a') )l 1a6" $3Q" A'i/i'/o. )n la' 1i+dad)'
6)H+):a' d) Mina' G)rai' toda;9a a?+ndan la' irman(a(es
35,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
PLana F89B8G'
4D
Ma[OellF89?EG,*'
BD'
B?
Ll!sa F89E9G'
359
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
o Grat)rnidad)' r)li*io'a' D+nto 1on '+' Auerntesses6 La
'+6)r;i;)n1ia d) lo' 6li)*o' '+)lto' ,. )n 6arti1+lar. d) lo'
li?ro' d) 1a?all)r9a' no )' +n G)n=/)no ai'lado"
IC=/o 1a?) )O6li1ar )'ta '+6)r;i;)n1iaY Ha?lar d)
Kar1a9'/oL )' d)'1ri?ir. no )O6li1ar" R)1ordar otro' 1a'o'
P1o/o lo' A6ala14)'. )'t+diado' 6or )l /+'i1=lo*o C)1il
S4ar6Q )n H+) la' 1olonia' o )O 1olonia' 'on /E' M)l)' a la'
tradi1ion)' 1+lt+ral)' d) la /)tr=6oli H+) ('ta 6+)d) ')r;ir
d) a,+da. 6)ro no )' lo '+M1i)nt)/)nt) 6r)1i'o
%<
" Si
a1)6ta/o' la 4i6=t)'i' d) H+) lo' 4(ro)' d) +na 1+lt+ra
)O6r)'an al*o 'o?r) '+' ;alor)' ?E'i1o'. id)a H+) )l
antro6=lo*o Ro?)rto Da Matta 4a d)'arrollado d) /an)ra
int)r)'ant) 6ara )l 1a'o d) Bra'il. )l 6ro?l)/a r)'+lta in1l+'o
/E' i/6ortant). 'in H+) 6or '+6+)'to no' E6roOi/)/o' a
+na 'ol+1i=n
%7
"
S ') int)nta )O6li1ar la '+6)r;i;)n1ia d) lo' li?ro' d)
1a?all)r9a' )n Bra'il. )' 1r+1ial dil+1idar R'i ') 6+)d)R H+(
'i*niM1an )'ta' 4i'toria' 6ara '+' 6arti1i6ant)'" E' n)1)'ario
t)n)r )n 1+)nta la' r)'6+)'ta' d) lo' l)1tor)'" Co/o /+,
?i)n 1a?) i/a*inar. )'ta tar)a no )' GE1il
i)
" No o?'tant). al
/)no' 6od)/o' )Oa/inar +n )6i'odio r)lati;a/)nt) ?i)n
do1+/)ntado d) la 4i'toria ?ra'il):a d)l 'i*lo NN )n )l H+) la
l)1t+ra d) li?ro' d) 1a?all)r9a' d)')/6):= +n 6a6)l" S) trata
d) la r);+)lta 6o6+lar d) $#$2$#$&. la lla/ada K*+)rra d)
Cont)'tadoL" F+) +na r);+)lta d) la 6)riG)ria 1ontra )l E'tado
1)ntralizadoJ ')/)Dant) )n )'t) a'6)1to a la /E' Ga/o'a
d)l 'ant=n Antonio Con')l4)iro )n $-#<$-#7. H+) G+nd= la
1i+dad 'anta d) Can+do'. )n )l ')rtEo d) Ba49a. al nor)'t) d)
Bra'il" La r);+)lta 4a in'6irado +na o?ra 1lE'i1a d) la
lit)rat+ra ?ra'il):aR;s Sertges P$#32Q. d) E+1lid)' da
C+n4aR ,. /E' r)1i)nt)/)nt). +na no;)la d) Mario ar*a'
Llo'a R>a +uerra (el Kn (el mun(o P$#-3Q
%#
" La r)?)li=n d)
Cont)'tado. )n )l ')rtEo d) ParanE , Santa Cat)rina. )n )l
'+r d)
3!0
KKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
BS
S&ar* F89=;G'
Br
DaMattaF89;@G'
BS
Me+etF899BG, **' 8D;28?9'
O
Cun&a F89=<GA Le$ine
F899<G'
3!1
KKKKKKKKKKKKLA CABALLER IA EC EL CUEVO MLICDO KKKKKKKKKKKKKKKK
Bra'il. ta/?i(n G+) diri*ida 6or 'anton)'. 1o/o )l /onD) Bo'(
Maria. H+) l)9a a '+' ')*+idor)' la Historia (e Carlos "a+no,
)l /i'/o t)Oto H+) )l /i'ion)ro :or t)a/ )ti1an o )n1ontr=
)n la ti)nda d) Ma1)i=" Entr) lo' r)?)ld)' 4a?9a +n 6)H+):o
*r+6o d) 1o/?ati)nt)' )O6)rto' 1ono1ido' 1o/o Klo' do1)
6ar)' d) Fran1iaL
53
"
E'ta r)?)li=n no' a6orta +n 1ont)Oto 6ara 'it+ar a
Carlo/a*>no" E' )l 1ont)Oto d) lo H+) Eri1 Ho?'?aU/ 4a
d)no/inado Kr)?)lion)' 6ri/iti;a'L 1ontra )l E'tado ')1+lar
/od)rno. 1on '+' i/6+)'to'. '+' 1)n'o'. )t1"
5$
" Lo'
6arti1i6ant)' ;)9an la' r)?)lion)' ?ra'il):a' 1o/o +na
*+)rra 1ontra )'t) E'tado inM)l , dia?=li1o. +?i1ado )n +na
di'tant) R9o d) Ban)iro" Lo' r)?)ld)' in;o1a?an a Do/
S)?a'tiSo. )l t), 6ort+*+(' d)l 'i*lo NVI ,a /)n1ionado. +na
M*+ra H+) 6ar)1) 4a?)r') G+ndido 1on 'an S)?a'tiEn , 1+,a
;+)lta ') )'6)ra?a. 1o/o la d)l r), Art+ro. )n )'t) 1a'o 6ara
li?)rar a Bra'il d)l ,+*o d) la R)60?li1a" La d)'o?)di)n1ia d)
Roldan. H+) i*nor= la' =rd)n)' d) Carlo/a*no d) r)tirar') ,
6)rdi= la ;ida l+14ando 1ontra lo' K/oro'L. 6ar)1) 4a?)r
l)*iti/ado la r);+)lta 1ontra )l E'tado /od)rno
52
"
E'ta int)r6r)ta1i=n 6ol9ti1a )' 6o'i?l). 6)ro )' n)1)'ario
'it+arla )n +n 1ont)Oto 1+lt+ral /E' a/6lio" Co/o )l ;aH+)ro
d) Nort)a/(ri1a , )l *a+14o '+da/)ri1ano. )l Ha+unco
?ra'il):o 6+)d) 1on'id)rar') +n d)'1)ndi)nt) d)l r),
/)di);al. )'6)1ial/)nt) d)l r), )rrant). d)?ido a '+ Gor/a
d) ;ida )rrEti1a. a la i/6ortan1ia H+) da?a al 4onor ,. d)'d)
l+)*o. a '+ 4a?ilidad 6ara /ontar a 1a?allo. H+) ') )O4i?)
d) Gor/a )'6)1ta1+lar )n lo' rod)o' H+) toda;9a ')
or*anizan )n Bra'il , E'tado' Unido'" Co/o o?')r;= )n +na
o1a'i=n +n /)di);ali'ta in*l('A KE' i/6o'i?l) ')r 1a?all)ro'o
'in 1a?alloL
5%
" Co/o La Man14a. )'1)nario d) 7on SuiHote, ,
EOtt)/ad+ra. r)*i=n d) tanto' 1onH+i'tador)'.
D
qM!nteir! F89;DGA Dia%!n F8998G, **' <, 88E,
8B;,8?<'
D8
H!(s(aO/ F89?9G'
DA
Cun&aF89=<G, **' 8BE, 8EDA M!nieit! F89;DG, **'
3!0
KKKKKKKKKKKKLA CABALLER IA EC EL CUEVO MLICDO KKKKKKKKKKKKKKKK
8=9+ss'
DB
Den&!l/2S!un", %itand! a W&ire F89E<G, *,
B@'
3!3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)9 nor)'t) d) Bra'il )ra +na ti)rra d) Gront)ra. +n t)rritorio
a6)na' 1olonizado. d) *anad)r9a , ;iol)n1ia. G+)ra d)l
al1an1) d)l 1orto ?razo d) la l),
55
" En tal)' r)*ion)'. la'
4aza:a' indi;id+al)' )n1ontrar9an +na a+di)n1ia 6ro6i1ia"
En otra' 6ala?ra'. )l 1ont)Oto Gront)rizo )' i/6ortant)
6ara lo' li?ro' d) 1a?all)r9a'. a'9 1o/o 6ara otro' *(n)ro'
lit)rario' r)la1ionado' 1o/o la ?alada , la )6o6),a oral
5&
" El
')rtEo d)l nor)'t) d) Bra'il )ra +na 'o1i)dad Gront)riza" El
N+);o M+ndo d)l 'i*lo XVI )ra +na 'o1i)dad Gront)riza" Y. )n
)') ')ntido. la 6)n9n'+la i?(ri1a d) Mnal)' d) la Edad M)dia
)ra +na 'o1i)dad Gront)riza. H+) 1ar)19a d) +na a+toridad
1)ntral , )'ta?a )/6):ada )n +na l+14a 1on'tant) d)
1ri'tiano' 1ontra /+'+l/an)'
5<
" En todo' )'to' l+*ar)'
6r);al)19a la (ti1a d) la ind)6)nd)n1ia , )l d)'aG9o a +na
a+toridad di'tant)" En 1ada r)*i=n. la tradi1i=n d)l to/an1)
') ada6t= a la' 1ir1+n'tan1ia' lo1al)'. 6)ro la 1a?all)r9a
atraDo a )'1ritor)'. 1antant)'. a+di)n1ia , l)1tor)' 6orH+) ,a
4a?9a 1i)rto *rado d) KaD+'t)L )ntr) la tradi1i=n , la'
1ir1+n'tan1ia'" El tra'6lant) '=lo )' 6o'i?l) )n )l t)rr)no
ad)1+ado"
PBis&:!F89EBG'
3!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D?
EntOistle =9B9GA L!rd F89E=G'
VXBisri:! F89EBGA $ase Ma%:a+ F89;;G, **' BE + ss'
3!5
CAPTULO $3
LA TRADUCCILC DE LA CULTURA# EL
CARCAVAL EC DOS O TRES MUCDOS
A todo )l H+) ;i;a a1t+al/)nt) )n Bra'il l) r)'+lta diG91il
);itar )'1+14ar 1an1ion)' d) 1arna;al o ;)r i/E*)n)' d)
1arna;al )n 1+alH+i)r (6o1a. )'6)1ial/)nt) a 6artir d) a:o
n+);o" A /)dida H+) ') a6roOi/a )l Mart)' d) Carna;al. lo'
6)ri=di1o' in1l+,)n /E' noti1ia' r)G)r)nt)' al /i'/o , ')
)'6)1+la /E' 'o?r) la' 6o'i?ilidad)' d) *anar la
1o/6)ti1i=n d) la' diG)r)nt)' K)'1+)la' d) 'a/?aL. /+14o
ant)' d) H+) lo' )'6)1tador)' ll)*+)n a la Pa''ar)>la do
Sa/?a )n R9o o )n Sao Pa+lo , 1o/i)n1) )l )'6)1tE1+lo" El
1arna;al ') 6r)')nta 1o/o +na )'6)1ialidad ?ra'il):a , no
'=lo lo 1on'id)ra 1o/o tal Riot+r. la oM1ina d) t+ri'/o d) R9o
d) Ban)iro. 'ino ta/?i(n /+14o' ?ra'il):o'"
El 1arna;al no '=lo )' t)/a d) no;)la' , 6)l91+la' 'o?r)
Bra'il. 1o/o ;r#eo ne+ro P$#&-Q. d) Mar1)l Carn(. 'ino H+)
ta/?i(n )' +n t)/a r)1+rr)nt) )n la 6ro6ia 1+lt+ra
?ra'il):a" El *+i=n d) ;r#eo ne+ro G+) )'1rito 6or )l 6o)ta
ini1i+' d) MorE)' R+na ada6ta1i=n d) '+ o?ra 6ara t)atro
;r#eu (a ConceicDoR. /i)ntra' H+) la /0'i1a G+)
1o/6+)'ta 6or L+i' BonGa , Antonio Carlo' Bo?9/. /E'
1ono1ido 1o/o KTo/L" Entr) lo' )D)/6lo' lit)rario' ta/?i(n
1a?) 1itar Carnaal P$#$#Q. d) Man+)l Band)ira. Carnaal
366
Carioca P$#2%Q. d) Mario da Andrad). , la 6ri/)ra no;)la
367
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTUR ALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
d) Bor*) A/ado. ; 1ais (o Carnaal P$#%2Q" Al*+na' d) la'
/)Dor)' 1an1ion)' d) C4i1o B+arH+). Gil?)rto Gil , otro'
i/6ortant)' 1o/6o'itor)' G+)ron )'1rita' 1on o1a'i=n d)l
1arna;al" En 1+anto a la' r)6r)')nta1ion)' d)l 1arna;al )n la
1+lt+ra 6o6+lar '=lo 4a, H+) r)1ordar ')ri)' 1o/o Carnaal
7uc%en PRpdio ) T R)1ordQ. "et= Carnaal nao era assim PT
T+6iQ o Carnaal (o passa(o PT RioQ"
El 1arna;al ta/?i(n )' )l t)/a d) +na ')ri) d) )'t+dio'
r)1i)nt)' d) antro6olo*9a. 'o1iolo*9a ) 4i'toria ?ra'il):a'. la
/a,or9a d) )llo' r)alizado' 6or ?ra'il):o'" El /E' Ga/o'o d)
('to' )' Carna<ais, malan(ros e %erGis P$#7-Q. d) Ro?)rto
Da Matta. no tanto +n )'t+dio d)l 1arna;al )n '9 /i'/o 1o/o
d) Bra'il , d) lo H+) )l a+tor d)no/ina K)l dil)/a
?ra'il):oL" Da Matta +tiliza )l 1arna;al 6ara analizar )l
1onVi1to )ntr) i*+aldad , D)rarH+9a )n Bra'il. )n la /i'/a
l9n)a H+) )l Ga/o'o )'t+dio d) Clieord G))rtz 'o?r) la'
6)l)a' d) *allo' )n Bali
El )'t+dio d) Da Matta )' ?rillant) , ori*inal. 6)ro. 1o/o
)l d) G))rtz. r)'+lta d)/a'iado d+rN4)i/iano )n )l ')ntido
d) H+) a'+/) la +nidad d)l G)n=/)no. i*norando la'
;aria1ion)' r)*ional)' , lo' diG)r)nt)' 'i*niM1ado' d)l
a1ont)1i/i)nto 6ara lo' di'tinto' *r+6o' 'o1ial)'" El 1arna;al
6+)d) ')r +n /o/)nto d) +ni=n )/o1ional o communitas, )
in1l+'o +na tr)*+a )n la l+14a d) 1la')'" En 1+alH+i)r 1a'o.
no ti)n) n)1)'aria/)nt) )l /i'/o 'i*niM1ado 6ara todo' lo'
6arti1i6ant)' RD=;)n)' d) la 1la') o?r)ra 1on n)1)'idad d)
Kd)'Go*ar')L B(esabaHGE, /+D)r)' d) /)diana )dad d) 1la')
/)dia H+) H+i)r)n +nir') al K6+)?loL. t+ri'ta' H+) ;)n la
M)'ta 1o/o +n '9/?olo d) Bra'il. )t1"La int)r6r)ta1i=n d) Da
Marra 4a 'ido 1o/6l)tada 6or lo' )'t+dio' )n 6roG+ndidad
'o?r) la' Rio E'1ola' d) Sa/?a H+) 4an r)alizado al+/no'
'+,o'. 6arti1+lar/)nt) )l d) Maria B+lia GoldUa'')r P$#7&Q
'o?r) la Ga/o'a E'ta1Eo Pri/)ira d) Man*+)ira
2
%
"
3!,
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTORIA CULTUR ALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
Ieert F89;BG, **'D8<2
D?B' TVase Turner
F89@BG'
TI!ldOasser F89;?GA Le!*!ldi F89;@GA Ca$al%anti F899DG,
3!9
LA TRADUC CILC DE LA CULTURA # EL CARCAVAL EC DOS O TRES MUCDOS
Uno d) lo' 6rin1i6al)' 'o1i=lo*o' ?ra'il):o'. Maria I'a+ra
P)r)ira d) ]+)iroz. 4a 6+?li1ado r)1i)nt)/)nt) +na 4i'toria
d)l 1arna;al ?ra'il):o d)'d) la (6o1a 1olonial 4a'ta )l
6r)')nt)" S+' 1on1l+'ion)' ,. /E' )'6)1ial/)nt). '+ ;i'i=n
d)l R9o d)l 'i*lo NIN 4an 'ido 1riti1ada' P1o/o la' d) Da
MattaQ 6or 1on'id)rar') d)/a'iado +nitaria'
5
" E't) 1a69t+lo
no 6art) d)l '+6+)'to d) H+) )l 1arna;al ti)n) +n 'olo
'i*niM1ado 1o/6artido. 'ino H+) ') li/itarE a +n t)/a
6rin1i6alA )l o6+)'to d)l d) Da Matta" El t)/a. H+) ') analiza
)n t(r/ino' *)n)ral)' )n )l 1a69t+lo $2. )' )l d) la
int)ra11i=n 1+lt+ral d) lo' diG)r)nt)' *r+6o' R(lit)' , 1la')'
'+?ordinada'. n)*ro' , ?lan1o'. 4o/?r)' , /+D)r)'" No ')
tratarEn aH+9 otro' a'6)1to' d)l 1arna;al. 6arti1+lar/)nt) '+
t)la1i=n 1on )l ')Oo , la ;iol)n1ia
&
"
>a isiGn (es(e 'uropa
A +n )+ro6)o H+) ;i'it) Bra'il )n G)?r)ro o /arzo H+izE l) d(
la i/6r)'i=n d) H+) lo' ?ra'il):o' ') 4an a6ro6iado )l
1arna;al" D)'6+(' d) todo. no lo in;)ntaron )llo'" Co/o
otra' in'tit+1ion)' )+ro6)a'. )l 1arna;al. 1on '+'
a/?i*[)dad)' , a/?i;al)n1ia. G+) tran'6ortado o
Ktrad+1idoL P)n )l ')ntido oti*inal d)l t(r/inoQ al N+);o
M+ndoZ al /)no'. a la 6art) 1olonizada 6or 1at=li1o' d)l
M)dit)rrEn)o" Gra1ia' a lo' in/i*rant)' Gran1)')'. )'6a:ol)'
, 6ort+*+)')'. )l 1arna;al ') 1on;irti= )n +na 6art)
i/6ortant) d) la ;ida d) N+);a Orl)an'. P+)rto E'6a:a , La
Ha?ana. a'9 1o/o d) R9o. Sal;ador , Olinda"
Todo )l H+) 1onoz1a lo' 1arna;al)' )+ro6)o' ') ')ntirE )n
+n a/?i)nt) Ga/iliar al o?')r;ar o 6arti1i6ar )n lo'
1arna;al)' d)l N+);o M+ndo" Lo' 6aral)li'/o' 'on
n+/)ro'o'" Por )D)/6lo. arroDar 1a'1ara' d) 4+);o o ?ola'
d) 1)ra ll)na' d) a*+a. /+, Gr)1+)nt) )n )l R9o d)l 'i*lo NIN,
ti)n) '+ ori*)n )n )l entru(o 6or>
3)0
LA TRADUC CILC DE LA CULTURA # EL CARCAVAL EC DOS O TRES MUCDOS
D
Rueir! F899<GA S!i&et F899BGA Pereira F899DG'
?
Par:er F8998G, %a*' EA Lin"er F899<G'
3)1
L A TRADUCCILC DE LA CULTURAA EL CARC AVAL EC DOS O TRES MUCDOS
t+*+)'. tradi1i=n 1on n+/)ro'o' )H+i;al)nt)' )n Ftan19a.
E'6a:a ) Italia. tanto 'i lo H+) ') arroDa?a )ran 4+);o' 1o/o
naranDa'
<
" Pon)r') di'Gra1)' , /a'1ara' )ra +na 1o't+/?r)
tradi1ional )+ro6)a ) in1l+'o al*+no' d) lo' di'Gra1)' /E'
)/6l)ado' )n A/(ri1a. 1o/o lo' d) 40'ar y arl)H+9n )n R9o.
y 6i)rrot , 6oli14in)la )n Tri>/dad. ')*+9an TOoEtU;'
t+Oo6U,i" EA dt'rU" s. la' E'l9a' iN Sa/?a )n R9o r)1+)rda
lo' d)'Ml)' , 1arroza' al)*=ri1a' H+) 6od9an ;)r') )n
Flor)n1ia y N+r)/?)r* )n )l 'i*lo NV'
A'i/i'/o. la' E'1ola' d) Sa/?a , '+' 6r)d)1)'ora' d)
1la') /)dia. 1o/o lo' D)/o1rEti1o'. T)ni)nt)' d)l Dia?lo ,
F)nia>no' d) R9o )n )l 'i*lo NIN, r)1+)rdan a la' Abbeys o#
hout% , a otra' 'o1i)dad)' G)'ti;a' )+ro6)a'" Lo H+) lo'
F)niano' PG+ndada )n $-&-Q 'i*niM1aron )n R9o +no' a:o'
d)'6+(' )' +na 1+)'ti=n Ga'1inant) 6sro )l+'i;a" A6art) d)
dar +n )O=ti1o toH+) irland(' a la M)'ta. 6ro?a?l)/)nt)
G+)ron )l)*ido' 6or '+ r)6+?li1ani'/o" E't) id)al 6ol9ti1o
atra9a a +n n0/)ro i/6ortant) d) ?ra'il):o' ant)' d) H+) la
R)60?li1a ') G+ndara )n $--# , la' r)G)r)n1ia' 6ol9ti1a' 'on
ttadi1ional)' )n lo' 1arna;al)' ?ra'il):o'" Por )D)/6lo. )n
$#3%. )n R9o. ') 1riti1= )l i/6+)'to )n ti/?r)'" En $#<5.
d)'6+(' d) H+) lo' *)n)ral)' to/aran )l 6od)r. la Ga/o'a
'a/?a KTri't)zaL 1o/)nz= KPor Ga;or. /Er14)n')L Bpor #aor
M emboraE6 En )'t) 1a'o ta/?i(n 4a, 6aral)li'/o' )+ro6)o'
, lo' t)/a' 6ol9ti1o' a?ar1an d)'d) la 6rot)'ta 1ontra )l
i/6+)'to )n ti/?r)' d) Madrid )n $<%7 a lo' r)1i)nt)'
1arna;al)' italiano' )n H+) ') 6arodi= la 1orr+61i=n d)l )O
6ri/)r /ini'tro B)nito CraOi"
En 1+anto a la r)la1i=n d) Bra'il 1on E+ro6a. )' n)1)'ario
1on'id)rar no '=lo la tradi1i=n in1on'1i)nt). 'ino ta/?i(n la
i/ita1i=n 1on'1i)nt)" A lo' ?ra'il):o' d) la' 1la')' /)dia' )n
6arti1+lar l)' atra9an , a0n atra)n lo' /od)lo' 1+lt+ral)'
)OtranD)ro'" Lo' 1arna;al)' d) )n)1ia. Ro/a , Niza )n
6arti1+lar ') 1on'id)ra?an )D)/6lo' )n )l Bra'il d)l 'i*lo NIN'
La 6r)n'a lo' 1ita?a 1o/o /od)lo' d) 1arna;al K1i;ilizadoL
3)0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)n +n int)nto d)
E
Ira&a/ F89@@G, *' E@A Bara1a F89E?G, **2 ?; + ss'
3)3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'+6ri/ir )l entra(o , '+'tit+irlo 6or al*o /E' ra1ional.
4i*i(ni1o. /oral , K)+ro6)oL" A +n 4i'toriador )+ro6)o la
'it+a1i=n 6ro?a?l)/)nt) l) r)'+lt) +n ranto ir=ni1a" La (lit)
?ra'il):a ;)9a )l 1arna;al )+ro6)o 1o/o no ;iol)nto.
K?+)noL o 1i;ilizado. )n 1ontra't) 1on )l K/aloL o
in1i;ilizado ?ra'il):o" En )'a (6o1a )l 1arna;al )+ro6)o
H+izE G+)ra r)lati;a/)nt) /od)rado. 6)ro a 1o/i)nzo' d)l
6)r9odo /od)rno la ;iol)n1ia )ra 4a?it+al" Un ;i'itant) in*l('
)n )n)1ia a Mn)' d)l 'i*lo NVI anota?a H+) K)l Mart)' d)
Carna;al 6or la no14) 4+?o di)1i'i)t) /+)rto' y /+14o'
4)rido'L
7
"
Peculiaridades de los americanos
El 1arna;al d)l N+);o M+ndo )' /+14o /E' H+) +na
i/6orta1i=n )+ro6)a" Co/o tanto' otro' )l)/)nto' d) la
1+lt+ra )+ro6)a ') 4a tran'Gor/ado d+rant) '+ )'tan1ia )n
A/(ri1a. ') 4a tran'6+)'to o Ktrad+1idoL )n )l ')ntido d)
ada6tar') a la' 1ondi1ion)' lo1al)'" E'ta' tran'Gor/a1ion)'
'on /E' i/6ortant)' o. al /)no'. /E' 6)r1)6ti?l)' )n tr)'
a'6)1to'A )l l+*ar d) la' /+D)r)'. d) la danza y d) la 1+lt+ra
aGri1ana"
En 6ri/)r l+*ar. la i/6ortan1ia , )l 6a6)l a1ti;o d) la'
/+D)>r)')n lo' 1arna;al)' a/)ri1ano' 1ontra'ta 1on la
1o't+/?t) tradi1ional )+ro6)a d) H+) la /+D)r 6)r/an)1i)ra
)n )l ?al1=n o?')r;ando By a ;)1)' arroDando o?D)to'Q a lo'
4o/?r)' )n la 1all). 'in 6arti1i6ar r)al/)nt)" P)') a la
6rE1ti1a d) ;)'tir') 1o/o )l ')Oo o6+)'to , otra' /+14a'
r)G)r)n1ia' a la in;)r'i=n d) rol)'. )n )'ta (6o1a no ') dio
1o/6l)ta/)nt) la ;+)lta al /+ndo 6atriar1al"
En )G)1to. )l 6a6)l d) la ?)?ida , la ;iol)n1ia )n lo'
1arna;al)' )+ro6)o' tradi1ional)'. a'9 1o/o la 1o/6o'i1i=n
d) la' 'o1i)dad)' d) 1arna;al Pdo/inada' 6or 4o/?r)'
D=;)n)'Q. '+*i)r) H+) )'ta M)'ta d)?) int)r6r)tar') R)ntr)
otra' 1o'a'R 1o/o rit+al)' d) aMr/a1i=n d) la
3)9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/a'1+linidad" Ha?9a otra' 1)l)?ra1ion)' )n la'
;
Bur:eF89;@G, *' 8@;'
3)5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
H+) la' /+D)r)' )'ta?an K6or )n1i/aL. do/inando
'i/?=li1a/)nt) a lo' 4o/?r)'. 1o/o la M)'ta )'6a:ola d)
'anta A*+)da d)'1rita 6or B+lio Caro BaroDa. 6)ro )'t) no )ra
+n a'6)1to i/6ortant) )n lo' 1arna;al)' )+ro6)o'
-
"
Sin )/?ar*o. )n )l N+);o M+ndo. 6)') a la i/6orta1i=n
d)l 6atriar1ado Rd)'1rita 6or a+tor)' latinoa/)ri1ano'
d)'d) Gil?)rto Fr),r) 4a'ta Ga?ri)l Gar19a MErH+)zR. la'
/+D)r)' 4an 'ido /E' ;i'i?l)' , a1ti;a' )n )l 1arna;al" A'9.
+n oM1ial in*l(' )n Trinidad anot= )n $-2< H+) K+n *r+6o d)
da/a'. 4a?i(ndo') 1on;)rtido )n +na 6artida d) ?andido'.
/) a'alt= )n /i aloDa/i)ntoL
#
" En Bra'il. la 6arti1i6a1i=n
G)/)nina )n )l entruHo ') 1on'id)ra?a di*na d) /)n1i=n 6or
6art) d) ;i'itant)' )OtranD)ro' 1o/o T4o/a' L9ndl), P$-3&Q.
H)nr, Ko't)r P$-$<Q. Bo4n MaU) P$-22Q. Ro?)n Tal'4 P$-%3Q
, F)rdinand D)ni' P$-%7Q"
A1t+al/)nt). tanto 'i )l 6a6)l d) la /+D)t )' a1ti;o 1o/o
'i )' 6a'i;o. tanto 'i '+ G+n1i=n )' ')r 1ont)/6lada 6or lo'
4o/?r)' 1o/o r)6r)')ntar '+' 6ro6ia' Ganta'9a' Po la' do'
1o'a'Q. )' i/6o'i?l) i/a*inar +n 1arna;al ?ra'il):o 'in +na
a?r+/adora 6r)')n1ia G)/)nina. 1o/o la' (estaAues,
M*+ra' 'i/?=li1a' )n la' 1arroza'Z la' 6a'tora'. H+) ?ailan
d)lant) o d)trE' d) la' 1arroza'Z la' batanas, /+D)r)' d)
/)diana )dad ;)'tida' 1on )l traD) tradi1ional d) Ba49a. , la
porta<ban(eira, 1+,o ?ail) 1on '+ 6ar)Da /a'1+lina. )l
mestre<sala, 1+)nta ;ario' 6+nto' )n la 1o/6)ti1i=n )ntr)
la' )'1+)la' d) 'a/?a )n R9o" La' )'1+)la'. 1l+?)' ,
a'o1ia1ion)' ;)1inal)' 6ara la or*aniza1i=n d)l 1arna;al
'+)l)n t)n)r +na ')11i=n G)/)nina. a'9 1o/o +na dir)11i=n
G)/)nina a6a:) d) la /a'1+lina
l3
"
R)la1ionada 1on )l 6a6)l /E' a1ti;o d) la /+D)r. la
i/6ortan1ia d)l ?ail) )' +n ra'*o di'tinti;o d) lo' 1arna;al)'
d)l N+);o M+ndo" El ?ail) no )'ta?a 1o/6l)ta/)nt) a+')nt)
)n E+ro6a" En lo' 1arna;al)' )+ro6)o' tradi1ional)' 'ol9an
r)6r)')ntar') danza' 1on )'6ada'" No o?'tant). )l ?ail) no
t)n9a la /i'/a i/6ortan1ia H+) )n
3)!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
@
Bara1a F89E?G, **' B;82B@8A $ase Da$is F89;?G, es*'
8B@+ss' TCitad! en Pearse F89??289?EG, *' 8@='
8=
Si/s!n F89982899<G'
3))
LA TRADUCCILC DE LA CULTURA# EL CARCA VAL EC DOS O TRES MUC DOS
Bra'il o )n Trinidad. 6or )D)/6lo. dond) la calin(a o danza
1on ?a'ton)' 4a 'ido +na 6art) 1)ntral d) la' M)'ta' d)'d)
1o/i)nzo' d)l 'i*lo NIN al /)no'. o )n N+);a Orl)an'.
dond) i/6r)'ionaron a +n ;i'itant) Gran1(' )n $-32 6orH+)
K?ailan )n toda' 6art)'L d"
La' danza' /)n1ionada' 'on /a'1+lina'. 6)ro la danza
/iOta ta/?i(n 4a 'ido i/6ortant) )n lo' 1arna;al)' d) toda
A/(ri1a d)'d) )l 'i*lo NIN' En Trinidad. a 1o/i)nzo' d)l 'i*lo
NIN, 4o/?r)' , /+D)r)' 4a1)ndado' ?aila?an la belair, la
bamboula y la +bouba6 El 1a'o 1lE'i1o d) danza /iOta )' )l
d) Bra'il )n la (6o1a d) la 6olNa. d) $-&3 a $#33Z d) la
/aOiO). d) la d(1ada d) $-73 a la d) $#$3Z , d) la 'a/?a.
d)'d) $#$3 a6roOi/ada/)nt) 4a'ta a4ota" En R9o. )l ?ail)
)ra , )' +na 6art) )')n1ial d)l d)'Ml). H+) ') 1on;irti= )n +n
)l)/)nto G+nda/)ntal d)l 1arna;al a /)diado' d)l 'i*lo NIN'
La' 1arroza' no '=lo ;an a1o/6a:ada' d) KinGant)r9aL. 'ino
H+) /+14a' /+D)r)' ?ailan la 'a/?a )n la' 6ro6ia' 1arroza'.
6)') al ri)'*o d) 1a)r')"
Ad)/E' d) lo' ?ail)' )n la 1all). d+rant) )l 1arna;al
?ra'il):o ') or*anizan d)'d) 4a1) ti)/6o ?ail)' 6ri;ado' )n
1a'a'. 1l+?)'. 4ot)l)' PH+) 1o/)nzaron )n )l 4ot)l Italia )n
$-53Q , t)atro' P1o/o )l t)atro Sao P)dro )n R9o )n $-55 o
)l t)atro Sao Boio )n Sal;ador )n la d(1ada d) $-<3Q
$2
" En lo'
1arna;al)' d) otro' l+*ar)' d) Latinoa/(ri1a la danza
ta/?i(n 4a 'ido +n )l)/)nto i/6ortant)A )n B+)no' Air)'.
6or )D)/6lo. , )n La Ha?ana. dond) ') or*anizaron ?ail)' d)
/E'1ara' )n )l t)atro Ta1=n a 6artir d) $-%- L
>a visin desde Africa
Lo' )l)/)nto' aGri1ano' d)l 1arna;al , d) otra' M)'ta'
latinoa/)ri1ana' )'tEn ;in1+lado' al ?ail)" E/6)zar)/o'
1on otra' 1)l)?ra>
3),
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
88
Hil> 6 89;<G, *' 88A Kinser F899=G,
*' <<'
,A
Alen%arF89E?G'
l?
A/e%&)ste"ui F89@@G, **' 8?@ y ss'A Orti F89?DG, *' <=D'
3)9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1ion)'" La M)'ta d)l Cor6+' C4ri'ti )n )l Bra'il 1olonial. )n la
6ro;in1ia d) Mina' G)rai'. 6or )D)/6lo. in1l+9a 1arroza'
al)*=ri1a' , ?ail)' d) n)*ro' 1on ?and)ra'. ta/?or)' ,
1an1ion)'. )l)/)nto' H+) ') introd+1irEn /E' ad)lant) )n
lo' 1arna;al)' ?ra'il):o'" La tradi1i=n d) lo' mamcatu,
cucumbi, con+a(a o Kr),)' d)l Con*oL. la 1orona1i=n d)
r)ina' , r),)' n)*ro' 1on traD)' )'6l(ndido' 1on o1a'i=n d)
N+)'tra S):ora d)l Ro'ario. d) n+);o )n Mina' G)rai'.
ta/?i(n 6a'= 6o't)rior/)nt) al 1arna;al
$5
"
La tran'i1i=n d) la' 4)r/andad)' H+) or*aniza?an )'a'
M)'ta' a lo' 6o't)tior)' 1l+?)' , )'1+)la' d) 'a/?a no G+)
diG91il
$&
" La' 6ro6ia' 4)r/andad)' 6ro?a?l)/)nt) atraD)ron a
lo' n)*ro' )n Mina'. Ba49a , otro' l+*ar)' 6orH+) oGr)19an +n
'+1)dEn)o d) Ga/ilia a lo' )'1la;o' d)'arrai*ado' , +na
Gor/a d) or*aniza1i=n 'o1ial 1on 6aral)li'/o' )n @Gri1a
o11id)ntal. )'6)1ial/)nt) 1on la' 'o1i)dad)' ')1r)ta'" D) la
/i'/a Gor/a. 1+ando )n )l 'i*lo NN lo' /i'ion)ro' Gor/aron
patrul%as )n Moza/?iH+). 6ar)1) H+) '+ (Oito o?)d)1i= )n
6art) a la' tradi1ion)' lo1al)' d) 'o1ia?ilidad
.<
"
Por '+6+)'to. )l @Gri1a d)'d) dond) lo' )'1la;o' G+)ron
tran'6ortado' al N+);o M+ndo )ra +n 1on*lo/)rado d)
1+lt+ra'. al*+na' d) la' 1+al)' ,a int)ra11iona?an 1on
O11id)nt) , la Cri'tiandad" To/)/o' )l 1a'o d)l Con*o. 6or
)D)/6lo" Lo' *o?)rnant)' lo1al)' ;)9an ;)ntaDo'o 1oo6)tar
1on lo' /i'ion)ro' , ')r;ir') d) la' n+);a' do1trina' ,
rit+al)' 6ara l)*iti/ar '+ 6od)r" S) G+ndaron Grat)rnidad)'"
La' M)'ta' 1ri'tiana' 1o/o la d) 'an B+an ') 1)l)?ra?an no
'=lo 1on 6ro1)'ion)'. 'ino ta/?i(n 1on danza' aGri1ana'
tradi1ional)' , ') G+nd9an 1on otra' M)'ta'. 1o/o la d) la
ll)*ada al trono d) AGon'o. r), d)l Con*o" Si lo' /i'ion)ro'
1r)9an H+) 4a?9an 1on;)rtido a lo' aGri1ano' al 1ri'tiani'/o
)' /+, 6o'i?l) H+). 1o/o /9ni/o. lo' 1on*ol):o' 6)n'aran
H+) )'ta?an in1or6orando )O=ti1o' rit+al)' o11id)ntal)' a '+
r)li*i=n" La '9nt)'i' o 'in1r)ti'/o d)l 1ri'tiani'/o , la'
3,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8D
Re4g F89E;G, [$A Me+er F899BG, **' 8E828;D'
,?
VaseDaMattaF89;@G'
TXMandel(au/ F89@9G, *' 8;B'
3,1
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tradi1ion)' aGri1ana'. Gr)1+)nt)/)nt) '):alada )n lo' 1a'o'
d) Bra'il , C+?a. ,a 4a?9a )/6)zado )n AGri1a
$7
" Tra' )'to'
rit+al)' a ;)1)' ') ;i'l+/?ran )l)/)nto' d) la tradi1i=n
aGri1ana tal)' 1o/o la M)'ta ni*)riana d) la r)ina o
7amuZT(
FS
6 El 1arna;al no )Oi't9a )n AGri1a , 4a'ta )l
/o/)nto ') 4a in1or6orado )n 6o1a' r)*ion)'
PG+nda/)ntal/)nt) Ca?o )td) , R)+ni=nQ. 6)ro lo H+) lo'
o11id)ntal)' d)no/inar9an K1arna;al)'1oL )'ta?a /+,
)Ot)ndido"
Dond) H+i)ra , 1o/o H+i)ra H+) ') ori*inaran. lo'
)l)/)nto' aGroa/)ri1ano' ') G+)ron introd+1i)ndo )n )l
1arna;al ?ra'il):o" En R9o. )n $--$. la 1arroza al)*=ri1a d)
lo' D)/o1rEti1o'. +na 'o1i)dad d) ?lan1o' d) )'tat+'
)l);ado. r)6r)')nta?a a +na 6rin1)'a aGri1ana. O?E"> Si
trata/o' d) );itar )l KrGo1)ntri'/oL d) la /a,or9a d) lo'
)'t+dio' d)l 1arna;al ?ra'il):o , diri*i/o' n+)'tra at)n1i=n
a Ol9nda. R)1iG) o Sal;ador. la '+6)r;i;)n1ia o r)1on'>
tr+11i=n d) la' tradi1ion)' aGri1ana' )' a0n /E' );id)nt).
/+14o ant)' d) H+) )l r)1i)nt) /o;i/i)nto d)
Kr)aGri1aniza1i=nL ;in1+lara la 1on1i)n1ia n)*ra , )l 6od)r
n)*ro" En R)1iG). 6or )D)/6lo. +n *r+6o d) maracatus,
diri*ido 6or +na r)ina , +na ;irr)ina. 6arti1i6= )n )l 1arna;al
d) $-72
$&
"
La danza. r)li*io'a o ')1+lar. )ra , H+izE ')a toda;9a +na
Gor/a art9'ti1a /E' i/6ortant) )n AGri1a H+) )n nin*0n otro
l+*ar" En )l )'t) d) @Gri1a. 6or )D)/6lo. )Oi't9a la tradi1i=n d)
la n+oma, +na danza H+) 1on Gr)1+)n1ia to/a?a la Gor/a d)
+n d)'Ml) d) /i)/?ro' d) di'tinto' 19r1+lo' d) danza )n lo'
H+) la' /+D)r)' d)')/6):a?an +n 6a6)l i/6ortant)" En
Mo/?a'a. a Mnal)' d)l 'i*lo NIN, )'to' d)'Ml)' in1l+9an
1arroza' H+) r)1orda?an a Klo' 1arna;al)' d) Niza o N+);a
Or9)an'L. ')*0n r)lata +n G+n1ionario ?ritEni1o
23
"
XT&!rnt!n F89@BGA Hilt!n F89@?G, **' ?= + ss', 9?+ss'A Ira+ F8998G, **'
8B+ss', D< + ss'A Ma%Iabe+ F89@EG, **' 8982<8EA Ma%Iabe+ F899DG,
**' <?D]<?9A $4ase Balandier F89E?G, **' B9, <?9,<EDA Prins F89@=G'
3,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TV Manuel Ruerin!, %itand! a Risri! F89@8G, *' D9'
XReal F89E;G, **' [$i2[$eA Fr+ F89@@G, **' <B<2<EBA Risri! F89@8G, **'
13, >;
<=
Ran"erF89;?G,**'BD, lE;+ss'
3,3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
En @Gri1a o11id)ntal. /E' r)l);ant) 6ara A/(ri1a. 6+)' la
/a,or9a d) lo' )'1la;o' 6ro1)d9an d) )'a r)*i=n. la danza
Gr)1+)nt)/)nt) )'ta?a a'o1iada 1on 6rE1ti1a' r)li*io'a'" La
r)la1i=n )ntr) danza , r)li*i=n )ra /E' )'tr)14a H+) )n
E+ro6a. d)?ido a la tradi1ional 4o'tilidad oM1ial a la danza )n
la' i*l)'ia' o in1l+'o 1on o1a'i=n d) M)'ta' r)li*io'a'
2$
" Sin
)/?ar*o. )ntr) lo' tall)n'i d) @Gri1a o11id)ntal. )l
antro6=lo*o H+) /)Dor lo' 1ono19a inGor/a?a H+) K)l '+)lo
d) danza )' 'a*radoL
22
" La danza )ra +n rit+al H+)
6ro;o1a?a la 6(rdida d) la 1on1i)n1ia , la 6o')'i=n d) )'69ri >
t+' o dio')'. 1o/o )n )l 1a'o d) lo' ,or+?a )n Da4o/), ,
Ni*)ria" La 6o')'i=n o Kint)r/)dia1i=n 1on lo' )'69rit+'L.
1o/o a ;)1)' ') la d)no/ina. no d)?) 1on'id)rar') +na
Gor/a d) 4i't)ria" Co/o 4an '):alado lo' antro6=lo*o'. d)?)
analizar') 1o/o rit+al o in1l+'o 1o/o t)atro" Lo' 6o')9do'
6)r'oniM1an a '+ )'69rit+ d) Gor/a ')/)Dant) a 1=/o lo'
1)l)?rant)' d)l 1arna;al ado6tan )l 1o/6orta/i)nto H+)
1orr)'6ond) a '+ di'Graz. '+ #antas=a6 Al*+no' )'69rit+' ')
1o/6ortan d) Gor/a 1arna;al)'1aA lo' )'69rit+' caboclo )n )l
can(ombl, 6or )D)/6lo. )'69rit+' /a'1+lino' H+) ')
6)r'oniM1an )n /+D)r)' , 4a1)n H+) '+' ;)491+lo' 4+/ano'
G+/)n. ?)?an , /aldi*an
2%
" La /0'i1a d) ta/?or)' )ra
)')n1ial )n lo' rit+al)' d) 6o')'i=n" Lo' ta/?ot)' ')
1on'id)ra?an la' ;o1)' d) lo' dio')' , 1ada dio' )'ta?a
a'o1iado 1on +n rit/o di'tinto
+
" Entr) lo' n)*ro' d) A/(ri1a
') /anti)n)n 1+lto' d) 6o')'i=n d) )'t) ti6oA d)'d) )l
o(un )n Hait9 , la santer=a )n C+?a al can(ombl At Bra'il
PH+) ti)n) +na r)la1i=n )'6)1ial/)nt) )'tr)14a 1on la'
tradi1ion)' ,or+?aQ o '+ )H+i;al)nt) )n Maran4Eo. )l tambor
(e mina
111
6
El ar*+/)nto 1)ntral d) )'t) 1a69t+lo )' H+) )'ta'
6rE1ti1a' r)li*io'a' 4an 4)14o +na a6orta1i=n nada
d)'d):a?l) a lo' 1arna;al)' aGroa/)ri1ano'" El l+*ar d) lo'
ta/?or)' )n )'o' 1arna;al)'
2TBa%:/an F89?<G'
3,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
2TF!rtesF89@;G, *' ?8'
2
B
Wa6erF8998G, **' ??2?E'
]Leiris F89?@GA Ver"er F89E9G, **' ?=2EE'
2
s
Mars F89DEGA Bastide F89?@GA DreOal F89@9G'
3,5
LA TRADUCCILC DE LA CULTURA# EL CARCAVALEEC DOS o TRES MUCDO S K
)' G+nda/)ntal )n )l 1a'o d) la' bater=as d) R9o , d) la'
steel baZas d) Trinidad. H+) '+'tit+,)ron a lo' ta/?or)'
tradi1ional)' )n lo' a:o' tr)inta" No '=lo lo' o?')r;ador)'.
'ino ta/?i(n lo' 6arti1i6ant)'. a ;)1)' 1o/6aran la' danza'
d)l can(ombl 1on la 'a/?a d)l 1arna;al
2<
" En Bra'il ')
in1or6oraron al 1arna;al otta' 6rE1ti1a' r)li*io'a' a tra;('
d)l a#oT, t(r/ino H+) no '=lo d)'i*na +n in'tr+/)nto
/+'i1al P+na 1arra1a d) 1ala?azaQ , +na danza )D)1+tada 6or
n)*ro'. 'ino ta/?i(n +n maracatu o 6ro1)'i=n d) ad)6to' al
can(ombl6 El 1o/6o'itor , 1antant) ?ra'il):o Gil?)rto Gil
1+)nta H+) )n +na o1a'i=n )n H+) d)'rila?a )n )l 1arna;al
d) Sal;ador 1on )l r)'to d) '+ a#oT, ;io 'anti*+ar') a +na
/+D)r d) /)diana )dad H+) a6ar)nt)/)nt) 1r)9a H+) )'ta?a
ant) +na 6ro1)'i=n r)li*io'a
27
"
En lo' rit+al)' r)li*io'o' H+) 4)/o' d)'1rito la' /+D)r)'
4an d)')/6):ado tradi1ional/")ti"t) +n 6a6)l i/6ortant)"
Lo' 1+lto' d) 6o')'i=n 4a+'a ?or9. 6or )D)/6lo. )'ta?an ,
)'tEn 1ontrolado' 6or /+D)r)'" La lla/ada K/adr) d)l
'antoL BniMe (e santo, ialori<TaE 'i*+) 'i)ndo la M*+ra 1)ntral
d)l can(ontbl
0
`6 En R)19G). la' r)ina' H+) diri*)n lo'
maracatusm )l 1arna;al 'on maes (e santo
09
6 Para r)Gorzar la
4i6=t)'i' d) la r)la1i=n )ntr) la r)li*i=n aGri1ana , )l 1arna;al
a/)ri1ano. 1a?) a:adir H+). )n Sal;ador. Kd)'1)ndi)ronL
d+rant) )l 1arna;al )'69rit+' G)/)nino' d)no/inado' tobosa
P14i1a'Q. )' d)1ir. 6o'),)ron a lo' 6arti1i6ant)'
%3
" E'6)1+>
lando 6or +n /o/)nto /) *+'tar9a '+*)rir H+) la' batanas
P/+D)r)' H+) d)'Mlan dando ;+)lta' traD)ada' 1on lar*o'
;)'tido' ?lan1o'Q. tan d)'ta1ada' )n )l 1arna;al d) R9o , d)
otra' 1i+dad)' a1t+al/)nt). 'on +na ;)r'i=n ')1+lar d) la'
m(es (o santo6 D) 4)14o. la )O1ita1i=n , )Oalta1i=n d)l
1arna;al. la' K;i?ra1ion)'L. 1o/o di1)n lo' ?ra'il):o'. 'on
+na Gor/a ')1+lar d) (Ota'i' r)li*io'o"
]TWa6er F8998G, **' ;B2;DA O/ari F899DG, *' 8BE'
XBistide F89?@G, *' <D@A Real F89E;G, *' ?;A RisVri! F89@8G, **' 8<, ?<,
??2?E'
I5
Lindes F89D;G, **' ;8 +ssx 8D< + ss'
<?
Real F89E;G, *' E;'
hTXBast4de F89?@G, *' 89D' S!(re U/(anda+ el Carna$il, Da Mitta
3,!
LA TRADUCCILC DE LA CULTURA# EL CARCAVALEEC DOS o TRES MUCDO S K
F89;@G, *' 8BE'
3,)
La' /E'1ara' r);)lan otro ;9n1+lo )ntr) @Gri1a , A/(ri1a"
D)')/6):an +n i/6ortant) 6a6)l no '=lo )n )l 1arna;al.
'ino ta/?i(n )n la' 'o1i)dad)' ')1r)ta' d) AGri1a o11id)ntal.
tal)' 1o/o la 1oro d) Li?)ria
%$
" En Trinidad. +na d) la'
/E'1ara' d) 1arna;al tradi1ional)'. moco Humbie, ')
r)/onta a la' 6rE1ti1a' r)li*io'a' d) @Gri1a o11id)ntal
%2
" En
C+?a. 1o/o )n la Sat+rnalia d) la anti*+a Ro/a. la li?)rtad
t)/6oral d) lo' )'1la;o' )ra )')n1ial 6ara la M)'ta. lo H+).
al 6ar)1)r. )'tE r)la1ionado 1on la tradi1i=n aGri1ana d) la
'@uaeansu6 Lo' n)*ro' to/a?an la' 1all)' d) La Ha?ana
;)'tido' d) con+os Pd) n+);oQ. lucum=es, ararMsy man<
(in+as
53
6
En Bra'il 6arti1+lar/)nt). lo' 4i'toriador)' )'tEn
6r)'tando /E' at)n1i=n H+) ant)' a la' tradi1ion)'
6o6+lar)' aGroa/)ri1ana'" Al /i'/o ti)/6o. ') )'tE
'+?ra,ando '+ i/6ortan1ia )n lo' 6ro6io' 1arna;al)' 1o/o
6art) d)l /o;i/i)nto d) to/a d) 1on1i)n1ia 6or 6art) d) la
6o?la1i=n n)*ra" Por )D)/6lo. *r+6o' a#oTcomo lo' K4iDo'
d) Gand4iL PG+ndado )n $#5#. 6)ro r);ita>9izado )n lo' a:o'
')t)ntaQ d)')/6):an +n 6a6)l i/6ortant) )n )l 1arna;al d)
Sal;ador
%5
" En $#&&. )l 1arna;al d) )'a 1i+dad 1)l)?r= la
M*+ra d) n+/?9. diri*)nt) d) la 1o/+nidad )'1la;a r)?)ld)
d) Pal/ar)'. 6ara 1on/)/orar )l t)t1)t 1)nt)nario d) '+
/+)rt)"
La in;)'ti*a1i=n d) lo' )l)/)nto' aGri1ano' )n )l
1arna;al. a'9 1o/o d) otro' a'6)1to' d) la 1+lt+ra 6o6+lar
n)*ra )n )l Bra'il 1olonial , d)l 'i*lo NIN, a6)na' 4a
1o/)nzado
%&
" En 1+alH+i)r 1a'o. lo' aH+9 )O6+)'to' H+izE
?a't)n 6ara 6ro6on)r la 4i6=t)'i' d) H+) lo' 1arna;al)' d)l
N+);o M+ndo )'tEn K'o?r)>d)t)r/inado'L. )n )l ')ntido d)
H+) 4an '+r*ido d)l )n1+)ntro d) do' tradi1ion)' G)'ti;a'A la
)+ro6)a , la aGri1ana" Ha, K'in1r)ti'/oL )n )l ')ntido
6r)1i'o d) 1o)Oi't)n1ia t)/6oral ) int)ra1>
>8
Harle+ F89?=GA $ase Ste(er F89E<G'
i<
Hill F89;<G, *' <<'
3,,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>H
OrtiF89?DG, **' <8=2<88'
PR>sri!4l"SD'**' ?<+ss'
XMe+er F899BG, **' 8;?2<<EA S!i&ei F899BG'
3,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
LA TRADUCCILC DE LA CULTURA# EL CARCAVAL EC DOS O TRES MUCDOS
1i=n d) )l)/)nto' d) diG)r)nt)' 1+lt+ra'. lo /i'/o H+) 4a,
Kanti'in1r)ti'/oL )n lo' int)nto' d) 6+riM1ar )l 1arna;al. 6ri>
/)ro d) '+' )l)/)nto' aGri1ano' Pa Mnal)' d)l 'i*lo NING ,.
/E' r)1i)nt)/)nt). d) lo' )+ro6)o'
%<
" Ta/?i(n 6+)d) 4a?)r
)l)/)nto' a/)rindio' )n )'ta /)z1la. 6)ro. 'i )' a'9. r)'+lta
diG91il id)ntiM1arlo' a4ora Pla' #antas=as india' d) n)*ro' ,
?lan1o' 'on otra 1+)'ti=nQ
%7
W"
Par)1) 1o/o 'i 4+?i)ra +na '+)rt) d) /a*n)ti'/o
1+lt+ral. +na atra11i=n )ntr) )l)/)nto' 'i/ilar)' )n la'
tradi1ion)' aGri1ana' , )+ro6)a'. lo /i'/o H+) )Oi't) +na
inV+)n1ia r)196ro1a o 1ir1+lar )ntr) la' tradi1ion)' 6o6+lar)'
, la' d) la (lit)
%
" Por )D)/6lo. la 6arodia d) 1o/?at) al
6ar)1)r 6ro1)d) d) la' danza' a'o1iada' 1on )l 1+lto d)l
*+)rr)ro>dio' ,or+?a O*+n , d) la tradi1i=n i?(ri1a d)
r)6r)')ntar la l+14a d) /oro' , 1ri'tiano' )n dra/a'
r)li*io'o' 6o6+lar)' o a+to'
%#
" En $-$<. )l ;i'itant) in*l('
H)nr, Ko't)r 6r)')n1i= +n entru(o ?ra'il):o H+) in1l+9a la
K1ri'tianiza1i=n d)l r), d) lo' /oro'L , +na 6arodia d)
?atalla )ntr) /oro' , 1ri'tiano'" La tradi1i=n d) lo' cucumbi
o Kr),)' d)l Con*oL ti)n) 1i)rta d)+da 1on la 6rE1ti1a
)+ro6)a 1ono1ida )n Fran1ia 1o/o )l retna+e, )n la H+)
4o/?r)' , /+D)r)' ;)'tido' d) r),)' , r)ina' d)'Mla?an )n
1a?al*ata a la i*l)'ia
53
" Ta/?i(n 6odr9a t)n)r '+ ori*)n )n
tradi1ion)' aGri1ana'" A'i/i'/o. la' /E'1ara' d) 1arna;al
)'tEn r)la1ionada' 1on do' tradi1ion)' 1+lt+ral)'A la )+ro6)a
, la aGri1ana" La' M)'ta' )D)/6liM1an a'9 lo H+) )l 'o1i=lo*o ,
GolNlori'ta 1+?ano F)rnando Ortiz. +n )nt+'ia'ta d)l 1arna;al.
d)no/ina Ktran'1+lt+ra1i=nL P;(a') la 6" 2<3. /E' ad)lant)Q
Rla int)ra11i=n r)196ro1a d) do' 1+lt+ra'R. )n o6o'i1i=n a
Ka1+lt+ra1i=nL. dond) la inV+)n1ia 'i*+) +na 'ola dir)1>
1i=n
5$
"
P+e F899BGA SteOart
F899DG' RealF89E;G, **'
@D+ss' S!4&etF899BG'
DreOal F89@9G, *' <<?A Bar!1a F89E?G, *'
8;D, Real F89E;G, *' ?@A Hanl!n F899BG,
390
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
*' 8??' Orti F89?<G'
391
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>as trayectorias (el carnaal
La tra,)1toria d) lo' 1arna;al)' )n )l N+);o M+ndo )n lo'
0lti/o' do'1i)nto' a:o' )' 6aral)la a la d) lo' 1arna;al)'
)+ro6)o' )ntr) lo' 'i*lo' NVI , NIN
"#
El 6ro1)'o 4a 6a'ado 6or
1+atro Ga')'A 6arti1i6a1i=n. r)Gor/a. r)tirada ,
r)d)'1+?ri/i)nto" Por '+6+)'to. 4a, H+) r)1ordar H+) la'
G+)nt)' d) la 4i'toria d)l 1arna;al *)n)ral/)nt) oGr)1)n +na
;i'i=n Kd)'d) arri?aL. )n la H+) la' a1ti;idad)' 6o6+lar)'
)'tEn 6rE1ti1a/)nt) a+')nt)'. 6)ro 'on 0til)' al /)no' )n
lo H+) ') r)M)r) a la' 1la')' alta'"
La Ga') d) 6arti1i6a1i=n 6+)d) il+'trar') 1on Trinidad a
1o/i)nzo' d)l 'i*lo NIN, 1+ando. ')*0n +n o?')r;ador in*l('.
K)n1+/?rado' , 6+)?lo ?aDo. ri1o' , 6o?r)'. 1+lto' )
in1+lto'. todo' ?+'1a?an di'Gra1)' 6ara )l 1arna;alL" Otro
)D)/6lo R('t) d) P)tr=6oli' )n )l 'i*lo NIN, dond) la 1ort)
?ra'il):a ') r)tira?a )n ;)ranoR )' )l )nt+'ia'/o d)l
)/6)rador P)dro II 1on )l tradi1ional entru(o, in1l+'o 1+ando
arroDa?an a*+a"
La Ga') d) la r)Gor/a ') al1anz= )n Trinidad a Mnal)' d)l
'i*lo NIN, 1+ando al*+no' /i)/?ro' d) la 1la') diri*)nt)
ll)*aron a )Oi*ir la a?oli1i=n d)l 1arna;al
5%
" En Bra'il. d)'d)
la d(1ada d) $-%3. ') 4i1i)ron 1r9ti1a' r)*+lar/)nt) al
1arna;al" En $-55 )l 6adr) Lo6)' Ga/a. +n Ga/o'o
6)riodi'ta d) R)1iG). '):al= la in1on*r+)n1ia )ntr) la
Klo1+raL d)l entru(o , la a'6ira1i=n d) lo' ?ra'il):o' a
6arti1i6ar )n )l 6ro*r)'o d) la 1i;iliza1i=n
55
" A Mnal)' d)l
'i*lo NIN ') lanz= +na 1a/6a:a 6ara '+'tit+ir )l O+rosseiro e
pernicioso entru(oP P1o/o lo d)'1ri?9a )l Xornal (e Noticias
(t Sal;ador )n $--5Q 6or al*o /E' Kra1ionalL. K4i*i(ni1oL ,
K1i;ilizadoL. 'i*+i)ndo )l /od)lo )+ro6)o P1o/o '):ala/o'
ant)'. la (lit) ?ra'il):a a6ar)nt)/)nt) no 1ono19a la
i/6ortan1ia d)l ')Oo , la ;iol)n1ia )n )l 1arna;al )+ro6)oQ"
E'to' int)nto' d) r)Gor/a 6ro>
390
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Di
Bur:e F89;@G, **' 8;@ + ss', <=; + ss', <;= + ss', <@8 + ss'A Rueir!
F89;@GA $ase
Pereira F899DG,
intr!du%%in'
D>
PearseF89??289?EG,*' 8@;'
]Citad! en Real F89E;G, [e2
[ei'
393
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
K LA TRAD UCCILC DE LA CULTURA# EL CARCAVAL EC DOS O TRES MUC DOS
?a?l)/)nt) al1anzaron '+ a6o*)o )n R9o )n la (6o1a d)l
6r)G)1to Fran1i'1o P)r)ira Pa''o'. )n torno a $#33. 1+ando
lo' d)'Ml)' d) 1arna;al G+)ron d)'6lazado' d) la R0a do
O+;idor. )n )l 1)ntro d) la 1i+dad. a otra' a;)nida' )n la
6)riG)ria. dond) 6od9a ')r 1ontrolado /a' GE1il/)nt)" E't)
int)nto 1oin1idi= 1on +na 1a/6a:a d) 'al+d 60?li1a , +na
r)1on'tr+11i=n d) la 1i+dad H+) 6ro;o1= r)'i't)n1ia ) in1l+'o
di't+r?io'
5&
"
El di'1+r'o d) 1i;iliza1i=n Gr)nt) a ?ar?ari) )O6r)'a?a )l
t)/or o1+lto d) lo' ?lan1o' a la 1r)1i)nt) aGri1aniza1i=n d)l
1arna;al. t)/or)' H+) ') )O6r)'aron a?i)rta/)nt) )n 1arta'
al diario d) Sal;ador Jornal de Noticias )n lo' 6ri/)ro' a:o' d)l
'i*lo NN, 6+)' G+) )n la d(1ada d) $-#3 1+ando ') G+ndaron
)n )'a 1i+dad a'o1ia1ion)' n)*ra' 1o/o lo' Pndegos d)
@Gri1a
5<
" E' diG91il 'a?)r 4a'ta H+( 6+nto t+;o (Oito la
1a/6a:a" Maria I'a+ra P)r)ira d) ]+)iroz 4a?la d) Kla
do/)'ti1a1i=n d) la /a'a +r?anaL )n )l 1arna;al d) R9o.
6)ro '+ d)'1ri61i=n d) lo' a1ont)1i/i)nto' 1)ntral)' d) la
M)'ta d)?) 1ontra6on)r') a lo' t)'ti/onio' d) +n 1arna;al
/E' tradi1ional ) inGor/al )n otra' 6art)' d) la 1i+dad
57
"
La t)r1)ra Ga') '+*i)r) H+) la r)Gor/a no ll)*= a ')r
1o/6l)taA la r)tirada d) la 6arti1i6a1i=n 60?li1a 6or 6art) d)
la' (lit)'. H+) or*anizaron '+' 6ro6ia' M)'ta' 6+)rta'
ad)ntro R+n K1arna;al 1)rradoL )n '+'tit+1i=n d)l anti*+o.
a?i)rto" En Trinidad. ,a )n $-%%. 1on ta )/an1i6a1i=n d) lo'
)'1la;o'. la (lit) ?lan1a K') r)tir= d) la 6arti1i6a1i=n
60?li1aL )n )l 1arna;al. /i)ntra' H+) lo' n)*ro' K')
a6ro6iaronL d) (l o. al /)no'. ') 4i1i)ron /E' ;i'i?l)' , lo
+tilizaron 6ara 1on/)/orar '+ )/an1i6a1i=n , ?+rlar') d)
lo' ?lan1o'
5-
" En Bra'il. tanto la )/an1i6a1i=n 1o/o la
r)tirada ') 6rod+D)ron /)dio 'i*lo d)'6+('" S)*0n inGor/a?a
la Gazeta de Noticias )n $-#3. )n R9o. K)l )l)*ant) 1arna;al H+)d=
1onMnado a 'alon)' d) ?ail). d)Dando la' 1all)' a lo' 6o?r)'
d9a>
399
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
D?
Pereira F899DG, **' B9+ss'
DE
Citad! en Fr+ y !tr!s F89@@G, **' <BE, <?B2<?D'
D;
Rueir! F899<G, **' ;8288EA yaluar F89;@G'
DS
Pearse F89??289?EGA Hill F89;<G, **' <B, D=,DB,
8=='
395
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
?lo'L
5#
" Por )l 1ontrario. )n N+);a Orl)an'. la' 'o1i)dad)'
?lan1a' o @re*es no ') r)tiraron + 'i*+i)ron do/inando )l
1arna;al" Lo' *r+6o' n)*ro' 6ar)l)lo' 1o/o Yul? Ai(y
1leasure Club, H+) 4a?9an 'atirizado la' M)'ta' oM1ial)'.
a1a?aron in1or6orEndo') a la' /i'/a'
&3
"
Bra'il. 1o/o otra' 6art)' d)l N+);o M+ndo. ') 4alla a4ora
)n la 1+arta ra') d)l 6ro1)'oA )l r)d)'1+?ri/i)nto d) la
1+lt+ra 6o6+lar. )n 6arti1+lar la aGroa/)ri1ana. 6or 6art) d)
la' (lit)'. + la r)a>Gri1aniza1i=n d)l 1arna;al" S) 4a 6rod+1ido.
al /)no' )n R)1iG). la ;+)lta a la' 1all)' d) la 1la') /)dia.
H+) ') 4a?9a r)tirado al /+ndo 1)rrado d) 1l+?)' + 4ot)l)'
&$
"
No )' n)1)'ario d)1ir H+) )'ta Ga') )'tE r)la1ionada 1on la
1o/)r1ializa1i=n d) +na M)'ta H+( ') 4a 1on;)rtido )n +n
*ran n)*o1io )n )l H+) ti)n)n i/6ortant)' int)r)')' la
t)l);i'i=n + la' 1o/6a:9a' di'1o*rEM1a'. a'9 1o/o la'
a*)n1ia' d) ;iaD)' P6or no /)n1ionar lo' 6ro6i)tario' d)
lo1al)' d) D+)*o + traM1ant)' d) dro*a'Q
&2
" En )'t) a'6)1to.
1o/o )n otro'. )l R9o /od)rno )' 4)r)d)ro d) la Niza d)l
'i*lo NIN + la )n)1ia d)l NVIII'
Lo H+) 4a1) lo' 1arna;al)' a/)ri1ano' tan di'tinto' d)
lo' )+ro6)o' )' )')n1ial/)nt) )l )l)/)nto aGri1ano"
ol;i)ndo a la id)a d) Da Matta d)l 1arna;al 1o/o
/i1ro1o'/o' d) Bra'il. 6odr9a/o' d)1ir H+) )'ta M)'ta
)O4i?) + dta/atiza la int)ra11i=n d) diG)r)nt)' *r+6o'
(tni1o' + '+?1+lt+ra'"
VU Citad! en Pereira F899DG, *' <=<'
O
Vase Ed/!nds!n F89??289?EG, **' <BB2<D?A Kinser F899=GA Da
Matta F89;@G,
**' 8<D28B='
?\
Real
39!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
F89E;G, **' 8?@28?9'
XCa$al%anti F899DG'
39)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO $8
RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA
HISTORIA DE LAS MECTALIDADES
No )' GE1il d)Mnir la 4i'toria d) la' /)ntalidad)' a
'ati'Ga11i=n d) todo'" F9)1+)nt)/)nt) ') /)n1iona a Cario
Ginz?+r* , al diG+nto Ri14ard Co?? lo' 6rin1i6al)'
6ra1ti1ant)' d) )'t) )nGoH+). 6)') a H+) )llo' no ')
1on'id)raran 4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)'" In1l+'o )n
Fran1ia. dond) la tradi1i=n )' /E' 1on'1i)nt) , 1ontin+ada.
4a '+Grido /odiM1a1ion)' )n lo' 1in1+)nta a:o' H+) ')6aran
a Mar1 Blo14 d). 6or )D)/6lo. Ba1H+)' L) Goe"
Para lo' 6ro6='ito' d) )'t) )n'a,o. d)Mnir)/o' la 4i'toria
d) la' /)ntalidad)' )n r)la1i=n 1on d) tr)' ra'*o'
di'tinti;o'" En 6ri/)r l+*ar. 4a1) 4in1a6i( )n la' a1tit+d)'
1ol)1ti;a' /E' H+) )n la' indi;id+al)' , 6r)'ta at)n1i=n
tanto a la *)nt) 1o/0n 1o/o a la' (lit)' )d+1ada'
Gor/al/)nr)" En ')*+ndo l+*ar. no l) int)r)'an tanto la'
Sd)a' 1on'1i)nt)' o la' t)or9a' )la?orada' 1o/o lo'
'+6+)'to' i/6l91ito' o in1on'1i)nt)'. la 6)r1)61i=n. la'
Gor/a' d)l K6)n'a/i)nto 1otidianoL o Kraz=n 6rE1ti1aL" Y.
6or 0lti/o. l) int)r)'a la K)'tr+1t+raL d) la' 1r))n1ia'.
ad)/E' d) '+ 1ont)nidoZ )n otra' 6ala?ra'. la' 1at)*or9a'.
/)tEGora' , '9/?olo'. 1=/o 6i)n'a la *)nt). ad)/E' d) H+(
39,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6i)n'a" En '+/a. aMr/ar la )Oi't)n1ia d) diG)r)n1ia' )n la'
/)ntalidad)'
399
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d) do' *r+6o' )' /+14o /E' H+) '):alar diG)r)n1ia' )n la'
a1tit+d)'
En todo' )'to' a'6)1to' la 4i'toria d) la' /)ntalidad)'
diM)r) d) otro' )nGoH+)' d) la 4i'toria int)l)1t+al tal)' 1o/o
la K4i'toria d) la' id)a'L nort)a/)ri1ana. la tradi1ional
$eistes+esc%icbte al)/ana ) in1l+'o la /E' r)1i)nt)
Le+rifs+esc%ic%te
0
6 Ca?r9a d)'1ri?irla 1o/o +na
antro6olo*9a 4i't=ri1a d) la' id)a'" D)'d) E/il) D+rN4)i/.
lo' 'o1i=lo*o' , antro6=lo*o' 'o1ial)' ') 4an int)r)'ado 6or
la' Kr)6r)')nta1ion)' 1ol)1ti;a'L. la' KGor/a' d) 6)n'a>
/i)ntoL o lo' K'i't)/a' 1o*niti;o'L d) otra' 1+lt+ra'
%
"
InV+ido 6or D+rN4)i/. L+d)n L(;,>Br+4l 1ontri?+,= a 6on)r
)l t(r/ino K/)ntalidadL )n 1ir1+la1i=n 1on '+ )'t+dio >a
mentali(a( primitia P$#22Q. dond) 'o't)n9a H+) lo' 6+)?lo'
6ri/iti;o' 6i)n'an d) +n /odo K6r)l=*i1oL o K/9'ti1oL"
No o?'tant). lo' 6ro?l)/a' 6lant)ado' 6or )l )'t+dio d)
la' /)ntalidad)' 'on d)/a'iado i/6ortant)' 6ara
1ir1+n'1ri?irlo' in1l+'o a do' di'1i6lina' , ') 4an a?ordado
)n /+14a' otra'. 1o/o la Mlo'oG9a. la 6'i1olo*9a. la
)1ono/9a. la lit)rat+ra. la 4i'toria d)l art) , la 4i'toria d) la
1i)n1ia Pa+nH+) lo' 6arti1i6ant)' )n )'to' d)?at)' no
'i)/6r) 4an 'ido 1on'1i)nt)' d) toda' la' ra/iM1a1ion)'
int)rdi'1i6linar)'Q"
A'9. la lla/ada K'o1iolo*9a d)l 1ono1i/i)ntoL.
r)6r)')ntada 6or lo' )n'a,o' d) Karl Mann4)i/. 6or
)D)/6lo. *+arda?a ')/)Danza' 1on la o?ra d) lo'
d+rN4)i/iano'. a+nH+) G+)ra ind)6)ndi)nt)" En lo' a:o'
;)int) Mann4)i/ )'t+di= lo H+) d)no/in= K1on1)61ion)' d)l
/+ndoL. K4E?ito' d) 6)n'a/i)ntoL o KGor/a' d) 6)n'arL.
1on '+' l=*i1a' 6ro6ia'" S+ )D)/6lo /E' Ga/o'o )' )l
1ontra't) )ntr) do' Gor/a' d) 6)n'ar o6+)'ta' a 1o/i)nzo'
d)l 'i*lo NIN, a'o1iada' 1on lo' 4i'tori1i'ta' 1on')r;ador)'
al)/an)' , lo' +ni;)r'ali'ta' li?)ral)' Gran1)')'
5
"
8
Entre l!s e[)/enes %r4ti%!s, V!$elle F89@<GA
900
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Iis/!ndi F89@?G' 2K!selle%:F89;<G'
dur:&ei/ F898<GA E$ans2Prit%&ard F89B;,
89D=G' V Mann&ei/ F89<;G, es*e%ial/ente
**' B?2B;, 898'
901
K RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA DE LAS MECTALIDADES KKK
En la 4i'toria d) la 1i)n1ia. A?)l R), 4all= )n Kl)' ?)a+O
o+;ra*)' d) M" L(;,>Br+4lL in'6ira1i=n 6ara '+ o?ra 'o?r) )l
6)n'a/i)nto 1i)nt9M1o )n la Anti*[)dad j R), 1ola?or= 1on
L+1i)n F)?;r) , 1ontri?+,= a'9 al d)'arrollo d) la tradi1i=n
Gran1)'a d) la' K/)ntalidad)'L" A'i/i'/o. )'tE 6r=Oi/o a la
ori)nta1i=n d) la' /)ntalidad)' )l int)r(' 6or lo' Ko?'tE1+lo'
/)todol=*i1o'L d) Ga't=n Ba14)lard P'+1)'or d) R), )n la
Sor?onaQ , 6or la' Kr+6t+ra' )6i't)/ol=*i1a'L d) '+
di'196+lo G)or*)' Can*+il>4)/ Pa '+ ;)z. 6roG)'or d) Mi14)l
Fo+1a+ltQ
<
"
ME' 6r=Oi/a a0n )'tE la o?ra d)l /i1ro?i=lo*o 6ola1o
L+dUiN Fl)1N P)'1rita )n la d(1ada d) lo' tr)inta ,
r)d)'1+?i)rta )n lo' ')t)ntaQ 'o?r) la' K1o/+nidad)' d)
6)n'a/i)ntoL , lo H+) R1o/o Mann4)i/R d)no/in= '+'
KGor/a' d) 6)n'arL
$
" E' );id)nt) )l 6aral)li'/o 1on la
antro6olo*9a , a1t+al/)nt) ') 4a?la d) +na Kantro6olo*9a d)
la 1i)n1iaL o Kantro6olo*9a d)l 1ono1i/i)ntoL
-
" S) trata /E'
d) in;)'ti*ar Klo' '+6+)'to'. )O6)1tati;a'. int)rro*ant)'.
/(todo'. ar*+/)nto' , D+'tiM1a1ion)' 1a/?iant)'L H+) d)
1)ntrar') )n la' id)a' )n ')ntido )'tri1to
#
"
Co/o 4)/o' ;i'to P6" %3Q. )l int)r(' 6or )'to' 6ro?l)/a'
') r)/onta al 'i*lo NVIII' E/6)zaron a )/6l)ar') )nton1)'
)O6r)'ion)' 1o/o K/odo d) 6)n'a/i)ntoL. maniere (e
penser, 7en@un+<sart, )t1". *)n)ral/)nt) )n )l 1ont)Oto d)
+n )n1+)ntro d) do' 1+lt+ra' di'tant)' )n )l )'6a1io o )l
ti)/6o. )n )l H+) )l )+ro6)o o11id)ntal /od)rno la'
)/6l)a?a 6ara )O6r)'ar '+ ')n'a1i=n d) di'tan1ia r)'6)1to a
lo' K'al;aD)'L. la Edad M)dia. )t1"
El )nGoH+) 4i't=ri1o 'i't)/Eti1o )' /E' r)1i)nt)" Por
'+6+)'to. ') 4a a'o1iado 1on la t);i'ta Gran1)'a Anuales
d)'d) la (6o1a d) '+' G+ndador)'. L+1i)n F)?;r) , Mar1
Blo14. /+, int)r)'ado' )n lo H+) d)no/inaron K6'i1olo*9a
4i't=ri1aL Bpsyc%olo+ie %istori<
900
K RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA DE LAS MECTALIDADES KKK
TRe+ F89B=G, **' DBD2DB?, D?E2D?9'
4
Ba%&elardF89D;GA Can"uil&e/ F89??GA F!u%ault F89E8,
89EEG'
;
Fle%: F89B?GA $ase Cr!/(ie F899DG' PEl:ana&
F89@8GA Vi%:ers F89@DG'
,
Cr!/(ieF89BDG,$!l' 8,;'
903
R ELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA PE LAS MECTAL IDADES
AueE, K/)ntalidad)' 1ol)1ti;a'L Bmentalits collectiesE,
Ka6arato 1on1)6t+alL Boutilla+e mentalE o. )n la )O6r)'i=n
to/ada d) D+rN4)i/. Kr)6r)')nta1ion)' 1ol)1ti;a'L
Breprsentations collectiesE6 P)ro Blo14 , F)?;r) no )ran lo'
0ni1o'" El 'in=lo*o Mar1)l Gran)t y )l 4i'toriador d) la
R);ol+1i=n Gran1)'a G)or*)' L)G)?;r) ,a )'1ri?9an )'t) ti6o
d) 4i'toria )n la d(1ada d) lo' tr)inta
$3
"
Sin )/?ar*o. no ') trata?a d) +n /ono6olio Gran1('Z '+
ori)nta1i=n )'ta?a r)la1ionada 1on la 4i'toria 1+lt+ral
6ra1ti1ada 6or Bo4an H+izin*a P;(an') la' 66" 2%2>2%% /E'
ad)lant)Q. 1+,o ;toZo (e la '(a( "e(ia, 6+?li1ado )n $#$#.
)'t+dia?a la' a1tit+d)' 1ol)1ti;a'. la 4i'toria d) lo'
')nti/i)nto' ,. /E' i/6ortant). la' KGor/a' d)
6)n'a/i)ntoL B(e(ac%tensormenE tal)' 1o/o la
6)r'oniM1a1i=n , )l 'i/?oli'/o" En )'t) a'6)1to. H+izin*a ')
a6art= d) Ba1o? B+r1N4ardt. a6roOi/Endo') al 6'i1=lo*o
'o1ial Til4)l/ T+ndt. 1on H+i)n 4a?9a )'t+diado )n L)i6zi*"
E't) 1a69t+lo trata d) ;alorar la r)l);an1ia , la'
d)M1i)n1ia' d) la 4i'toria d) la' /)ntalidad)'. tal 1o/o ')
4a 6ra1ti1ado )n Fran1ia. )n 6arti1+lar d)'d) la (6o1a d)
Blo14 , F)?;r) 4a'ta la d) D+?,. L) GoGF. o;)ll) , L) Ro,
Lad+ri)" El lo' 0lti/o' a:o'. )'t) t(r/ino 4a 6)rdido ;i*)n1ia
, 4a 'ido '+'tit+ido 6or Kr)6r)')nta1ion)'L o Ki/a*inario
1ol)1ti;oL BlJima+inaire socialE
11
6 No o?'tant). )n la 6rE1ti1a.
la diG)r)n1ia )ntr) la anti*+a 4i'toria d) la' /)ntalidad)' ,
la n+);a 4i'toria d) la' r)6r)')nta1ion)' no )'
8= '+M1i)nt)/)nt) *rand) 1o/o 6ara H+) )'ta'
r)V)Oion)' 4a,an
6)rdido '+ ;i*)n1ia"
La 6ri/)ra o?')r;a1i=n H+) 1a?) 4a1)r 'o?r) la 4i'toria
d) la' /)ntalidad)' )' H+) al*o d)?) o1+6ar )l )'6a1io
1on1)6t+al )ntr) la 4i'toria d) la' id)a' , la 4i'toria 'o1ial a
Mn d) no t)n)r H+) )l)*ir )ntr) +na 4i'toria int)l)1t+al H+)
)O1l+,a a la 'o1i)dad , +na 4i'toria 'o1ial H+) )O1l+,a al
6)n'a/i)nto" La K4i'toria 'o1ial d) la' id)a'L 6ra1ti1ada 6or
+n 4i'toriador d) la Il+'tra1i=n. P)t)r
909
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
TXIranet F89BDGA Le6e($re F89B<G'
88
C&artier F89@@GA Ba%:! F89@DG'
905
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Ga,. G+) +n 6a'o )n )'ta dir)11i=n. 6)ro 6)r/an)1i= )n )l
lado int)l)1t+al d) la Gront)ra" Ro?)rt Darnton. +n 4i'toriador
/E' r)1i)nt) d) la Il+'tra1i=n. ;a /E' allE. 6+)' +tiliza )'a
)O6r)'i=n /E' o /)no' 1o/o 'in=ni/o d) la 4i'toria d) la'
/)ntalidad)'
n
" Uno d) lo' a'6)1to' 6rin1i6al)' d) )'t)
)nGoH+) )' H+) to/a /E' )n ')rio H+) ant)' )l l+*ar d) la'
id)a' )n la ;ida 'o1ial 1otidiana" Pr)1i'a/)nt) 6or )'ta
raz=n. la 4i'toriadora '+)1a E;a ='t)r?)r* ') 4a /o'trado
int)r)'ada 6or la' K/)ntalidad)' , otra' r)alidad)'L
l%
"
Con'id)r)/o' lo' 'i*+i)nt)' 6ro?l)/a' r)1+rr)nt)' )n la
4i'toria 1+lt+ralA I6or H+( l)' '+)l) r)'+ltar diG91il
1o/+ni1ar') a lo' indi;id+o' d) di'tinta' 1+lt+ra'Y I6or H+(
a +n indi;id+o o *r+6o l) 6ar)1) a?'+rdo 6r)1i'a/)nt) lo
H+) otro da 6or '+6+)'toY I1=/o )' 6o'i?l) trad+1ir 1ada
6ala?ra d) +n t)Oto d) +na 1+lt+ra )Otra:a Pa+nH+) '=lo lo
')a )n 6art)Q ,. 'in )/?ar*o. t)n)r diM1+ltad)' 6ara
1o/6r)nd)rloY PorH+) Rdir9a/o'. 'i ado6tE')/o' )'t)
)nGoH+) 6ara )l 6a'adoR 4a, diG)r)n1ia' )n la' /)ntalida>
d)'Z )n otra' 6ala?ra'. diG)r)nt)' '+6+)'to'. diG)r)nt)'
6)r1)61ion)'. +na Kl=*i1aL diG)r)nt) Ral /)no' )n )l
')ntido ;a*a/)nt) Mlo'=M1o d) di'tinto' 1rit)rio' 6ara
D+'tiM1ar lo H+) ') aMr/aRW>. , +na raz=n. )O6)ri)n1ia ,
a+toridad diG)r)nt)'" No )' )Otra:o )nton1)' H+) +n
/)di);ali'ta , +n antro6=lo*o 4a,an int)ntado d) /an)ra
ind)6)ndi)nt) r)1+6)rar la' id)a' d)l 6'i1=lo*o Gran1(' B)an
Pia*)t 6ara analizar la' diG)r)n1ia' )n la /)ntalidad. di'>
tin*+i)ndo. 1o/o (l. )l 6)n'a/i)nto K6r)o6)rati;oL d)l
Ko6)rati;oL , ;in1+lando )'t) 0lti/o a la )d+1a1i=n Gor/al
l5
"
Un )D)/6lo 1lE'i1o d) )'t) 6ro?l)/a. 6ara 1+,a 'ol+1i=n
n)1)'ita/o' )l 1on1)6to d) /)ntalidad Ro al*o ')/)Dant)R
)' )l d) la ordal9a /)di);al. H+) 4a intri*ado a /+14o'
)+ro6)o' d)'d) Mont)'H+i)+" E' GE1il 1ond)nar la ordal9a )n
no/?r) d) la raz=n. 6)ro diG91il )O6li1arla 4i't=ri1a/)nt) 'in
r)1+rrir a lo H+) Mon>
90!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
u
Ia+ F89?9G, *rl!"!A Darnt!n
F899=G' XOster(er" F8998G'
8D
Hall*H:e F89;9G, **' 8<2D=A Raddin" F89;@G'
90)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
t)'H+i)+ d)no/in= Kla /ani_r) d) 6)n')r d) no' 6_r)'L
P)'to )'. la /)ntalidadQ" Una ')ri) d) )'t+dio' r)1i)nt)' 4an
ado6tado 6r)1i'a/)nt) )'t) )nGoH+)
l&
" A'i/i'/o. )n
1a/6o' tan a6artado' 1o/o la 4i'toria )1on=/i1a , la
4i'toria d) la 1i)n1ia. a otro' )'t+dio'o' l)' 4a r)'+ltado
i/6o'i?l) r)'ol;)r '+' 6ro?l)/a' 'in in;o1ar +n 1on1)6to
1o/o )l d) /)ntalidad. )n o6o'i1i=n a +na ra1ionalidad
int)/6oral H+) *)n)ral/)nt) ') 4a d)Mnido d) Gor/a
)tno1_ntri1a"
En )l 1a'o d) la )1ono/9a. )l 4i'toriador 6ola1o Titold
K+la. )n +n ?rillant) anEli'i' d)l 'i't)/a G)+dal )n la Polonia
d) lo' 'i*lo' [$ii y [$ill, 4a d)/o'trado H+) no 6+)d)
)nt)nd)r') 'in t)n)r )n 1+)nta la' a1tit+d)'. ;alor)' o /odo
d) 6)n'a/i)nto d) H+i)n)' /E' ') ?)n)M1ia?an d) (l
$<
" El
Ga/o'o art91+lo d) EdUard T4o/6'on 'o?r) la K)1ono/9a
/oralL d) la /+ltit+d )n In*lat)rra '+*i)r) H+) la' r);+)lta'
/oti;ada' 6or la 1o/ida no d)?)n 1on'id)rar') /)ra'
r)'6+)'ta' al 4a/?r). 'ino )O6r)'ion)' d) '+6+)'to'
/oral)' 1ol)1ti;o'. '+*)r)n1ia H+) no tard= )n a6li1ar') al
)'t+dio d) la' r)?)lion)' )n 'o1i)dad)' tan di'tinta' 1o/o )l
'+r)'t) a'iEti1o
$7
" Ha, ')/)Danza' o?;ia' )ntr) )'t)
)nGoH+) d) la 4i'toria )1on=/i1a , )l d) la antro6olo*9a
)1on=/i1a. H+) ta/?i(n 6on) d) r)li);) la' diG)r)nt)'
ra1ionalidad)'. /o'trando. 6or )D)/6lo. la G+n1i=n 'o1ial d)
lo H+) 'ol9a d)no/inar') Kd)rro14) o't)nto'oL 1o/o /)dio
6ara adH+irir 6r)'ti*io , 6od)r"
Ta/?i(n )n la 4i'toria d) la 1i)n1ia ') 4an 4)14o
r)6)tido' int)nto' d) 6ro?l)/atizar la Kra1ionalidadL. d)
a?andonar la di'tin1i=n 'i/6li'ta )ntr) la K/a*iaL irra1ional.
a'o1iada 1on )l KotroL. , la 1i)n1ia ra1ional. a'o1iada 1on
Kno'otro'L" D) a49 )l int)r(' d) la' KGor/a' d) 6)n'arL
1ol)1ti;a' ,a /)n1ionada'. H+) 6+)d)n 1o/6l)tar la'
)O6li1a1ion)' d) la inno;a1i=n 1i)nt9M1a ?a'ada' )n la
n)1)'idad int)rna o )l *)nio indi;id+al
$S
"
90,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
,s
Br!On F89;?GA $ase M!rris F89;?G + Raddin" F89;9G' $4ase Barden
F89@EG'
8E
Kula F89E<G'
8;
T&!/*s!n F89;8GA S%!tt F89;EGA $ase T&!/*s!n
F8998G'
l5
Cr!/(ieF899DG'
909
RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA DE LAS MECTALID ADESKK
Para d)G)nd)r. a'9 1o/o 6ara d)'1ri?ir. )'t) )nGoH+)
6+)d) ')r d) +tilidad 1itar 1+atro )D)/6lo' 1on1r)to' d)l
6)riodo /od)rno )n lo' H+) 6ar)1) )'6)1ial/)nt) diG91il dar
1+)nta d) 1i)rta' 1r))n1ia' 'in +n 1on1)6to 1o/o
/)ntalidad o /odo d) 6)n'a/i)nto"
21. La id)a d) la )Oi't)n1ia d) K1orr)'6ond)n1ia'L )ntr)
lo' 'i)t) 6lan)ta'. lo' 'i)t) /)tal)'. lo' 'i)t) d9a' d) la
')/ana. )t1"
$&
" La' 1orr)'6ond)n1ia' no 'on id)ntidad)' ni
')/)Danza'. 'ino /E' ?i)n +na 1at)*or9a int)r/)dia H+) al
6ar)1)r ti)n) )H+i;al)nt)' )n otra' 1+lt+ra' 1o/o lo' ?ororo
P+na tri?+ d) la r)*i=n d)l A/azona'Q. H+) aMr/a?an ')r
*+a1a/a,o'. , lo' n+)r. 6ara H+i)n)' K+n *)/)lo )' +n
6EDaroL
23
" F+) L(;,>Br+4l H+i)n 6+'o )l )D)/6lo d) lo' ?ototo
al d)'1ri?ir la r)la1i=n )nrr) 4o/?r)' , *+a1a/a,o' )n
t(r/ino' d) K6arti1i6a1i=n /9'ti1aL. +na 1ara1t)r9'ti1a.
')*0n Br+4l. d)l 6)n'a/i)nto K6r)l=*i1oL o K/)ntalidad
6ri/iti;aL"
22. La id)a d) la K*ran 1ad)naL o K)'1alaL d)l ')r.
')*0n la 1+al )' /)Dor ;i;ir H+) )Oi'tir. ')ntir H+) ;i;ir.
6)n'ar H+) ')ntirZ )'to )'. /)Dor ')r +n Er?ol H+) +na
6i)dra. +n 1a?allo H+) +n Er?ol. +n ')r 4+/ano H+) +n
1a?allo
2$
" El 6ro?l)/a )' H+) K)l 1o/6l)Do 'i't)/a d)
analo*9a' a lo lar*o d) la 1ad)na no 6+)d) to/ar') d)l todo
lit)ral/)nt) ni )nt)nd)r') 1o/o +na /)ra 1on;)n1i=n. +na
0til , ?onita /)tEGoraL
22
" El 4)14o d) H+) )'ta 6ro,)11i=n d)
la D)rarH+9a 'o1ial )n )l 1o'/o' a4ora r)'+lt) 6int+r)'1a
indi1a H+) ') 4a 6rod+1ido +n i/6ortant) 1a/?io )n la
/)ntalidad o11id)ntal d)'d) )l 'i*lo NVI'
23. D) a49 H+). )n )'t) t)r1)r )D)/6lo. al l)1tor /od)rno
6ro?a?l)/)nt) l) a'o/?r) la 'i*+i)nt) Gra') d)l 1ard)nal
B(r+ll)A KL)tat d) $W)nGan1). (tat l) 6l+' ;il )t l) 6l+' a?D)1t
d) la nat+r) 4+/atn). a6r(' 1)l+i d) la /ortL Pla inGan1ia )'
)l )'tado /E' ;il , a?,)1to d)
910
RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA DE LAS MECTALID ADESKK
XTill+ard F89DBGA $ase F!u%ault F89EEG, %a*4tul!
8'
A!
E$ans2Prit%&ard F89?EG, **' 8<@ y s'A Cr!%:et
F89;;G' 2
8
L!$e1!+F89BEG' 2
<
WagerF89E?G, *' 8?E'
911
RELEVACCIA S DEFICIECCIAS PE LA HISTORIA PE LAS MECTALIDA DESKKK
la nat+ral)za 4+/ana d)'6+(' d)l d) la /+)rt)Q
2%
" Lo
)Otra:o no o?)d)1) Ro no '=loR al 1ont)nido. al 4)14o d)
H+) la inGan1ia )' a1t+al/)nt) /E' a1)6ta?l) 6ara lo'
ad+lto' d) lo H+) 6ar)1) 4a?)r 'ido )n )l 'i*lo NVI>' E' la
or*aniza1i=n D)rErH+i1a. la )'tr+1t+ra d) '+' 1r))n1ia'. lo
H+) no' r)'+lta /E' aD)no" Ho, la /+)rt) no ') d)'1ri?)
1o/o +n tat6 Sin )/?ar*o. la 6)r'oniM1a1i=n d)
a?'tra11ion)' )ra 4a?it+al )n la Edad M)dia , a 1o/i)nzo'
d)l 6)riodo /od)rno" Bo4an H+izin*a. 1+,o int)r(' 6or la'
6)r'oniM1a1ion)' ,a 4) /)n1ionado. analiz= la Gra') d) 'an
Fran1i'1o d) H+) )'ta?a 1a'ado 1on la Da/a Po?r)za"
H+izin*a '+*iri= H+) )'ta aMr/a1i=n no ') d)?9a to/ar
lit)ral ni /)taG=ri1a/)nt)" S+ )'tat+' l=*i1o ') 4alla )n
al*0n 6+nto )ntr) a/?o'
25
"
5Q La '+*)r)n1ia d) H+izin*a 6+)d) ')r d) a,+da 6ara
int)r6r)tar )l 0lti/o )D)/6lo. H+) 6ro1)d) d) la r)?)li=n d)
lo' lla/ado' K*orra' roDa'L )n Br)ta:a )n $<7&" Lo' r)?)ld)'
)O6r)'aron '+' 6)ti1ion)' )n +n do1+/)nto 1ono1ido 1o/o
)l K1=di*o 1a/6)'inoL" Una d) '+' 1lE+'+la' di1) Bo
'i*+i)nt)A KE'tE 6ro4i?ido a"""b dar r)G+*io a la +abelle , a '+'
4iDo'. darl)' 1o/ida o al*+na 1o'a H+) n)1)'it)Z 6or )l
1ontrario. ') ord)na H+) todo' la di'6ar)n 1o/o 'i G+)ra +n
6)rro ra?io'oL BIl est (#en(u \666F (e (onner retraite ^ la
+abelle et ^ ses en#ants, et (e leur #ournir ni ^ man+er ni
aucune commo(itc mais au contraire, il est enHoint (e tirer
sur elle comme sur un c%ien enra+E
2&
W" La +abelle )ra. 6or
'+6+)'to. )l i/6+)'to 'o?r) la 'al"
Al*+no' 4i'toriador)' 1r))n H+) )l 1=di*o )' Gal'o.
6r)1i'a/)nt) R1a?) 'o'6)14arR 6orH+) )'ta 1lE+'+la
r)6r)')nta +n o?'tE1+lo 6ara '+ 1r)di?ilidad. a+nH+) 4a,
t)'ti/onio' H+) 1onMr/an la 6)r'oniM1a1i=n d) la *a?)ll)
2<
"
E' ina+dita 6ara lo' 4i'toriador)' H+) no 1r))n )n la'
diG)r)n1ia' d) /)ntalidad)'" I]+(
910
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>,
Citad! en Sn+ders F89EDG, *'
8ED'
<D
Huiin"a F89B@G, **' 8E<
+ ss' XIarlan + Ciures F89;?G, *'
8=<' 2
3
LeBraF89<<G, **' 8BE+ss'
913
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
H+)r9an d)1ir lo' r)?)ld)'Y No /) 'i)nto 1o/6)t)nt) 6ara
r)'6ond)r a la 6r)*+nta d) 'i lo' 1a/6)'ino' ?r)ton)'
t)n9an +na /)ntalidad /E' ar1ai1a H+) )n otra' r)*ion)' d)
Fran1ia" E' 1i)rto H+). ad)/E' d) la gabelle, 6)r'oniM1a?an la
/+)rt) , la' )6id)/ia'
27
" No o?'tant). )'ta'
6)r'oniM1a1ion)' 6+)d)n )n1ontrar') )n otra' 6art)' d)
E+ro6a" In1l+'o la notoria 1lE+'+la d) dar d) 1o/)r a la
gabelleslo diM)r) )n *rado d)l *rito d) al*+no' to'1a>no' d)l
'i*lo NV# KSM+)rt) al i/6+)'tolL (Muoia il catasta) , ('t) )' +n
1a'o )'6)1ial d)l )'lo*an italiano /E' *)n)ralA KSM+)rt) al
/al *o?i)rnolL (Muoia el algo!erno)" SHa, H+) to/ar )'ta Gra')
lit)ral o /)taG=ri1a/)nt)Y ]+izE ')a otro 1a'o H+) no
)n1aD) )n n+)'tra' 1at)*or9a' 1+lt+ral)' d) Klit)ralL o
K/)taG=ri1oL ,. 6or lo tanto. indiH+) +na. /)ntalidad
)Otra:a
2-
"
Ant) )'t) t96o d) )D)/6lo' lo' 4i'toriador)' n)1)'itan +n
1on1)6to 1o/o )l d) K/)ntalidadL 6ara );itar do' 6)li*ro'
o6+)'to'" El 6ri/)ro )' 1on'id)rar a lo' 1a/6)'ino'
?r)ton)' o al 1ard)nal B(r+ll) irra1ional)' o indi*no' d) +na
1on'id)ra1i=n 4i't=ri1a ')ria" Si +na a1tit+d d)t)r/inada d)l
'i*lo NVII no' r)'+lta )Otra:a. t)n)/o' H+) r)1ordar H+)
Gor/a?a 6art) d) +n 'i't)/a d) 1r))n1ia' 1+,o' )l)/)nto'
') a6o,a?an +no' a otro'. 4a1i)ndo la' 6ro6o'i1ion)'
1)ntral)' 6rE1ti1a/)nt) inGal'a?l)'" El ')*+ndo )' )l d)
o1+ltar lo' )D)/6lo' d)?aDo d) la alGo/?ra. '+6on)r H+) lo'
Gran1)')' d)l 'i*lo O;n Kr)al/)nt)L d)?i)ron 6)n'ar 1o/o
no'otro'. , 1a)r a'9 )n lo H+) 6odr9a/o' d)no/inar +na
K)/6atia 6r)/at+raL. )nG)r/)dad int)l)1t+al H+) G+)
dia*no'ti1ada 4a1) +no' ')')nta a:o' 6or L(;9>Br+4l
Pa+nH+) i1o , Ro+'')a+ ,a la 4a?9an id)ntiM1ado 4a1)
/+14o /E' ti)/6oQ" L(;,>Br+4l 6r)1i'a/)nt) ') )'Gorz= 6or
)li/inar la id)a Kd) 6on)rno' 1on la i/a*ina1i=n )n la 6i)l
d) lo' 6ri/iti;o' H+) )'ta/o' )'t+diando , 4a1)rl)' 6)n'ar
1o/o 4ar9a/o' no'otro' 'i )'t+;i(ra/o' )n '+ l+*arL.
dia*n='ti1o H+) 4a 6a'ado a la antro6olo*9a 'o1ial ?ritEni1a
919
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1o/o )l 6ro?l)/a K'i ,o
i;
Cr!i[F89@8G, **'
8=E;+ss'
<
QLl!+dF899=G'
915
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
G+)ra +n 1a?alloL
2#
" La 1+)'ti=n )' H+) 6ara 1o/6r)nd)r )l
1o/6orta/i)nto d) la *)nt) d) otra' 1+lt+ra' no ?a'ta 1on
6on)r') )n '+ 'it+a1i=nZ ta/?i(n )' n)1)'ario i/a*inar '+
d)Mni1i=n d) la 'it+a1i=n. ;)rla a tra;(' d) '+' oDo'" L+1i)n
F)?;r) )O6+'o +na id)a 6ar)1ida )n +n )n'a,o )n )l H+)
trata?a )l 6ro?l)/a d)l Kana1roni'/o 6'i1ol=*i1oL
%3
"
La *ran ;)ntaDa d) la id)a d) /)ntalidad )' H+) 6)t/it)
'ort)ar )'to' do' 6)li*ro'" Si la '+'tit+i/o' 6or al*0n otro
1on1)6to. 6ar)1) razona?l) )Oi*ir al '+'tit+to H+) ')a 1a6az
d) dar 1+)nta 'ati'Ga1toria/)nt) d) lo' )D)/6lo' H+)
a1a?a/o' d) )O6on)r"
Por '+6+)'to. 4a, ar*+/)nto' 6ara '+'tit+ir +n )nGoH+)
H+) ti)n) d)M1i)n1ia' , al H+) ') 4an 4)14o ')ria' 1r9ti1a'"
Una o?D)1i=n. H+) ') o,) Gr)1+)nt)/)nt) )n In*lat)rra , H+)
no ') d)?) to/ar d)/a'iado )n ')rio )' H+) lo' Gran1)')'
tratan la' /)ntalidad)' 1o/o G+)rza' i/6)r'onal)'" En
In*lat)rra )' );id)nt) H+) no 4a, tal)' G+)rza'. 'ino '=lo
6)r'ona' H+) 6i)n'an. 1o/o 4a di14o H)r?)rt B+tt)rM)ld" O.
1o/o 'ol9a d)1ir i;9an Gal>?rait4. 1on +n ')Oi'/o
6ro;o1ador. )n '+' 1onG)r)n1ia' )n OOGord )n lo' a:o'
1in1+)ntaA KLa 4i'toria no )' /a' H+) 4o/?r)'L" No
o?'tant). 6ara lo' Gran1)')' P, aH+9 /) atr);o a ')ntir
)/6atia 1on )llo'Q. )' i*+al/)nt) );id)nt) H+) )l t(r/ino
mentalit no ') +tiliza 6ara d)'1ri?ir +na 1o'a o +na G+)rza.
'ino 6ara 1ara1t)rizar la r)la1i=n )ntr) 1r))n1ia'. H+) )' lo
H+) la' 1on;i)rt) )n +n 'i't)/a" La' 1r))n1ia' 'on
K1ol)1ti;a'L '=lo )n )l ')ntido d) H+) 'on 1o/6artida' 6or
indi;id+o'. no d) H+) )'t(n G+)ra d) )llo'" Entr) la tradi1i=n
int)l)1t+al ?ritEni1a d)l indi;id+ali'/o /)todol=*i1o , la
Gran1)'a d)l 4oli'/o 4a, +n 1ontra't) tan /ar1ado , ')
r)/onta tan atrE' H+) 1a'i 1a?r9a atri?+irlo a diG)r)nt)'
/)ntalidad)'"
S)r( i*+al/)nt) la1=ni1o. a+nH+). )'6)to. no d)'1ort('.
al r)'6ond)r a la o?D)1i=n 'i/ilar d) H+) lo' 4i'toriador)' d)
la' /)ntalidad)' '+?)'ti/an lo H+) lo' ')r)' 4+/ano'
ti)n)n )n 1o/0n.
91!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ra
LV+2B/&lF89<;G, *' 8?'
O
Fe($reF89B@G'
91)
RELEVACCIA S DEFIC IECCIAS DE LA HISTORI A DE LAS MECTALIDADES
Ha, +n ')ntido Po ni;)lQ )n )l H+) la nat+ral)za 4+/ana )'
in;aria?l). 6)ro otro )n H+) no )' a'9" R)'+lta diG91il
)Oa/inar la' diG)r)n1ia' )n la' /)ntalidad)' Po )ntr)
1+lt+ra'Q 'in )Oa*)rar '+ i/6ortan1ia" Tratar( d) 1on'id)rar
la' diG)r)n1ia' )n la' 1on1)61ion)' d)l /+ndo 'in i/6li1ar
H+) di'tinto' *r+6o' ;)n )l /+ndo d) /an)ra'
completamente di'tinta'"
No o?'tant). 1a?) 4a1)r al /)no' 1+atro o?D)1ion)' /E'
G+ndada' al )nGoH+) d) la' /)ntalidad)' )n la 4i'toria
int)l)1t+al" S) '+)l)n 6r)')ntar 1on 1i)rta )Oa*)ra1i=n. 6)ro
1onti)n)n +n 6+nto d) 1r9ti1a ')ria"
$Q En 6ri/)r l+*ar. ai ?+'1ar la' diG)r)n1ia' *)n)ral)' )n
la' /)ntalidad)'. lo' 4i'toriador)' ti)nd)n a tratar la'
a1tit+d)' H+) l)' r)'+ltan aD)na' 1o/o 'i G+)ran
4o/o*(n)a'. a 'o?r)'ti/ar )l *rado d) 1on')n'o indi;id+al
)n +na 'o1i)dad dada d)l 6a'ado
%$
" Por '+6+)'to. ('ta )'
+na d) la' o?D)1ion)' 1lE'i1a' al 1on1)6to d) Yeit+eist , a la
4i'toria 1+lt+ral tradi1ional )n torno al /i'/o
B$eistes+esc%ic%teE6 >a respuesta d) H+) H)*)l. 6or )D)/6lo.
no 1on'id)ra?a 4o/o*(n)o )l 6)n'a/i)nto d)l 'i*lo NVll,
'ino H+) 1o/6ara?a a Fran1i' Ba1on 1on '+ 1ont)/6orEn)o
Ba1o? Bo)4>/). )' '=lo 6ar1ial" Blo14 , F)?;r) P1o/o
H+izin*aQ no )'tEn tan l)Do' d) la tradi1ional
$eistes+esc%ic%te 1o/o 6odr9a 4a1)r 6)n'ar '+ +'o d)l
n+);o t(r/ino K/)ntalidadL" Ha?lar. 1o/o 4a1)n a ;)1)'.
d)l K4o/?r) /)di);alL o d)l KGran1(' d)l 'i*lo NVIQ 1o/o 'i
no 4+?i)ra i/6ortant)' diG)r)n1ia' )n la' a1tit+d)' d) lo'
4a?itant)' d) Fran1ia )n )') 6)riodo R4o/?r)' , /+D)r)'.
ri1o' , 6o?r)'. analGa?)to' , 1+lto'. )t1"R )' )n*a:o'o"
No 4a, raz=n 6or la H+) +na /)ntalidad no ') d)?a
atri?+ir a +na 1la') 'o1ial o a +n *r+6o d)t)r/inado )n ;)z
d) a +na 'o1i)dad )nt)ra. 6)ro )'ta tE1ti1a 1onll);a
6ro?l)/a' 'i/ilar)' a /)nor )'1ala" D)'d) G+)ra 6ar)1)
razona?l) 4a?lar. 6or )D)/6lo. d) la K/)ntalidad D+r9di1aL )n
la In*lat)rra d)l 'i*lo NVllA 'in )/?ar*o. no ') 6+)d) dar 6or
91,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'+6+)'to H+) todo' lo' D+ri'ta' t)n9an la' /i'>
o$
Gi'/ondi P$#-&Q"
919
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/a' a1tit+d)'" E' n)1)'ario d)Dar /ar*)n a la ;aria1i=n
indi;id+al" D) a49 H+) )l Ga/o'o )'t+dio d) Cario G9nz?+r*
'o?r) M)no1>14io. )l /olin)ro 4)r(ti1o d) +n 6+)?lo d) Fri+li
H+) 1o/6ar= )l 1o'/o' 1on +n H+)'o 1on *+'ano'. t+;i)ra
6or o?D)to 1riti1ar la 4i'toria d) la' /)ntalidad)' Pa+nH+)
ta/?i(n +tiliz= a '+ 4(ro) 1o/o 6orta;oz. 6or )O1(ntri1o H+)
G+)ra. d) la 1+lt+ra 1a/6)'ina tradi1ional. d) /an)ra H+)
la' /)ntalidad)'. )O6+l'ada' 6or la 6+)rta. r)*r)'an 6or la
;)ntanaQ
%2
" La 4o/o*)n)iza1i=n d) la' 1r))n1ia'
n)1)'aria/)nt) Gor/a 6art) d)l )nGoH+)" E' 6o'i?l) ')*+ir a
Ba1H+)' L) Goe , +tilizar )l t(r/ino K/)ntalidadL 6ara
d)'1ri?ir '=lo la' H+) +n indi;id+o 1on1r)to 1o/6art) 1on
+na ')ri) d) 1ont)/6orEn)o'. li/itando )l )nGoH+) a la
in;)'ti*a1i=n d) lo' '+6+)'to' 1o/+n)'. )n ;)z d)
*)n)ralizarlo a toda la 4i'toria int)l)1t+al
%%
" En 1+alH+i)r
1a'o. )n la 6rE1ti1a. la 4o/o*)n)iza1i=n 'i)/6r) r)6r)')nta
+n 6)li*ro"
2Q El 6ro?l)/a d)l 1a/?io. d) la ;aria1i=n )n )l ti)/6o.
)'tE r)la1ionado 1on )l ant)rior" En 6ala?ra' d) +n 1r9ti1o d)
tradi1i=n Gran1)'a. Ro*)r C4arti)r. )' K)l 6ro?l)/a 1on H+)
tro6i)za toda 4i'toria d) la' /)ntalidad)'. )l d) la' tazon)'
, la' Gor/a' d)l 6a'o d) +n 'i't)/a a otroL
%
g" C+anto /E'
a*+do )' )l 1ontra't) )ntr) +na /)ntalidad , otra
PKtradi1ionalL , K/od)rnaL. 6or )D)/6loQ. /E' diG91il r)'+lta
)O6li1ar 1=/o ') 6rod+1) )l 1a/?io" En )'t) 1a'o. la id)a
1r+1ial ')r9a la d) K'i't)/aL d) 1r))n1ia'. +n 19r1+lo d)
6)n'a/i)nto )n )l H+) 1ada 6art) a6o,a a la' d)/E' a la
;)z H+) ') a6o,a )n )lla'. 4a1i)ndo todo )l 'i't)/a
i/6)r/)a?l) a la Gal'a1i=n P+n K'i't)/a 1)GradoL. )n 6ala>
?ra' d)l Ml='oGo Karl Po66)rQ
%&
"
Un )D)/6lo 6arti1+lar/)nt) 1laro d) )'t) 6ro1)'o 1ir1+lar
G+) )'t+diado 6or Mar1 Blo14 )n '+ li?ro 'o?r) la 1r))n1ia d)
H+) lo' r),)' d) Fran1ia ) In*lat)rra 6od9an 1+rar
)nG)r/)dad)'
900
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
M
Iin/ir"F89;EG'
B4
LeI!bF89;DG'
VC&artierF89@@G, **' 892
?<'
4A
P!**er F89?DG'
901
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d) la 6i)l to1ando a H+i)n)' la' 6ad)1i)')n , 6ron+n1iando
la G=r/+laA KEl r), t) to1a. Dio' t) 1+raL" Blo14 '):al= H+)
al*+no' )nG)r/o' ;ol;9an 6ara H+) )l r), lo' to1ara otra ;)z.
lo H+) d)/+)'tra H+) )l rit+al no 4a?9a G+n1ionado , H+)
)llo no l)' 4a?9a H+itado la G) )n )l r)/)dio
%<
" Otro )D)/6lo
;i;ido )' )l r)lato 'i/ilar d) E;an'>Prit14ard 'o?r) la
1r))n1ia azand) r)'6)1to a lo' orE1+lo' H+) 1+ran a lo'
)n;)n)nado'" KEn )'ta tra/a d) 1r))n1ia' R)'1ri?i=R.
1ada 4)?ra d)6)nd) d) la' d)/E' , +n azand) no 6+)d)
'alir d) la r)d 6orH+) )' )l 0ni1o /+ndo H+) 1ono1)L
%7
" La
no1i=n d) 'i't)/a d) 1r))n1ia' r)6r)')nta al /i'/o ti)/6o
+na a,+da , +n o?'tE1+lo 6ara lo' 4i'toriador)'" Si no la
)/6l)a/o' no 6od)/o' )O6li1ar 1=/o la' id)a' 6)r'i't)n d)
*)n)ra1i=n )n *)n)ra1i=n a+nH+) ')an d)'/)ntida' 6or la
)O6)ri)n1ia )/69ri1a. 6)ro. 'i la )/6l)a/o'. no' diM1+lta la
1o/6r)n'i=n d)l 1a/?io"
Di14o d) otra /an)ra. )' d)/a'iado GE1il r)iM1ar
/)ntalidad)'. 6)r1i?irla' R)n la Ga/o'a /)tEGora d)
Bra+d)lR 1o/o K6ri'ion)'L d) la' H+) lo' indi;id+o' no
6+)d)n )'1a6ar
%-
" M)r)1) la 6)na '+?ra,ar H+) lo'
4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)' no ti)n)n 6or H+( 1a)r
in);ita?l)/)nt) )n )'t) ri)'*o. 6or a*+do H+) ')a )n la
6rE1ti1a" En )l 1a'o d) Italia. 6or )D)/6lo. )' Ga'1inant)
o?')r;ar la *(n)'i' *rad+al )ntr) lo' 'i*lo' NIII , NVII d) la
K/)ntalidad n+/(ri1aL. H+) r);)lan 6rE1ti1a' 1o/o la
diG+'i=n , )la?ora1i=n d) 1)n'o'. a'9 1o/o lo' li?ro' d)
1+)nta' 6ri;ado'
%#
Un )D)/6lo d) 1a/?io )n la /)ntalidad
d) +n *r+6o d) int)l)1t+al)' )n +n 6lazo d) ti)/6o
r)lati;a/)nt) ?r);) lo 1on'tit+,) la lla/ada Kr);ol+1i=n
1i)nt9M1aL d) /)diado' d)l 'i*lo NVII, )n 6arti1+lar la
K/)1aniza1i=n d) la i/a*)n d)l /+ndoL R)n ;irt+d d) la
1+al la ;i'i=n d) +n /+ndo ani/ado G+) '+'tit+ida 6or la d)l
1o'/o' 1o/o +na in/)n'a /EH+inaR. a'o1iada a +n
S/6ortan>
900
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
V Bl!%& F89<DG'
XE$ans2Prit%&ard F89B;G, *' 89D'
>S
V!$elle F89@<GA $ase Iis/!ndi F89@?G, **' <88 + ss'
M
Bur%:&ardt F8@E=GA Murra+ F89;@G, **' 8@= + ss'
903
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1a/?io )n la' id)a' o '+6+)'to' 'o?r) la 1a+'alidad
53
" Por la
/i'/a (6o1a. , )ntr) lo' /i'/o' ')1tor)'. ') 6rod+Do +n
1a/?io 6)r1)6ti?l) Pa+nH+) /)no' rE6ido , 6roG+ndo d) lo
H+) 'ol9a 6)n'ar')Q 6a'Endo') d) a6o,ar Ga' t)or9a' 1on
1ita' d) a+toridad)' a D+'tiM1arla' 6or la )O6)ri)n1ia
5$
"
A'i/i'/o. lo' anrro6=lo*o' Ern)'t G)lln)r , Ro?in Horton. a
6artir d) id)a' d) E;an'>Prit>14ard , Po66)r. 4an )'?ozado
+n 1+adro *)n)ral d)l 1a/?io )n lo' /odo' 6)n'a/i)nto.
'+?ra,ando la i/6ortan1ia d) la 1o/>6)nt)n1ia )ntr) t)or9a'
, d)l 1ono1i/i)nto d) alt)rnati;a' a +n 'i't)/a int)l)1t+al
dado
52
" En '+/a. 6)') a '+ G+nda/)nto ') 6+)d) r)'6ond)r
, ') 4a r)'6ondido a )'ta o?D)1i=n a la 6rE1ti1a d) lo'
4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)'"
%Q Otra o?D)1i=n ')ria a la 4i'toria d) la' /)ntalidad)' )'
H+) trata lo' 'i't)/a' d) 1r))n1ia' 1o/o 'i G+)ran
a+t=no/o'" En otra' 6ala?ra'. l) int)r)'a la r)la1i=n
r)196ro1a d) lo' 6)n'a/i)nto'. )O1l+,)ndo la r)la1i=n )ntr)
1r))n1ia' , 'o1i)dad" No 4a, H+) )Oa*)rar" Ni >es &ois
t%aumatur+es d) Blo14 ni >e 1roblIme (e lJincroyance au I!e
siIcle d) F)?;r) PH+) '+?ra,a?a la i/6o'i?ilidad d) 6)n'ar
toda 1la') d) id)a' )n toda' la' (6o1a'Q trata?an lo'
'i't)/a' d) 1r))n1ia' 1o/o 'i G+)ran 1o/6l)ta/)nt)
ind)6)ndi)nt)' d) la 'o1i)dad" No o?'tant). 4a, +na
i/6ortant) diG)r)n1ia d) (nGa'i' )ntr) do' )nGoH+)' d) la
4i'toria d)l 6)n'a/i)nto" Lo' 4i'toriador)' d) la' id)olo*9a'
lo 1on'id)ran 1onM*+rado P'i no d)t)r/inadoQ 6or la' G+)rza'
'o1ial)' , 6on)n d) r)li);) )l artiM1io P1on'1i)nt) o
in1on'1i)nt)Q )n ;irt+d d)l 1+al +na d)t)r/inada 1on1)61i=n
d)l /+ndo ') 6r)')nta 1o/o 'i G+)ra nat+ral ) in1l+'o la
0ni1a 6o'i?l)" Por )l 1ontrar9o. lo' 4i'toriador)' d) la'
/)ntalidad)' tratan lo' 'i't)/a' d) 1r))n1ia' 1o/o 'i
G+)ran r)lati;a/)nt) ino1)nt)' , a+t=no/o'" Lo' do'
)nGoH+)' ') 'ola6an. 6)ro no 1oin1id)n
5%
"
DU
Di1(ter&uis F89?=GA Blu/en(er" F89E=G'
909
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Dl
Deari89@?G'
D<
Iellner F89;DG, %a*' @A H!rt!n F89E;,
89@<G'
D>
V!$eUeF89@<G'
905
K RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE L A HISTORIA DE LAS MECTALIDADES
5Q Una o?D)1i=n /E' ')ria al )nGoH+) d) la' /)ntalidad)'
)' H+) ') G+nda/)nta )n )l );ol+1ioni'/o ,. /E'
)'6)19M1a/)nt). )n )l 1ontra't) )ntr) )l 6)n'a/i)nto l=*i1o
, )l 6r)l=*i1o )'ta?l)1ido 6or L+1i)n L(;,>Br+?l. lo H+) 4a
'+6+)'to +n o?'tE1+lo 6ara +lt)rior)' in;)'ti*a1ion)'" A0n
)'tE 6or 4a1)r +na ;alora1i=n ad)1+ada d) la i/6ortan1ia d)
L(;,>Br+4l )n la 4i'toria int)l)1t+al d) 1o/i)nzo' d)l 'i*lo
NN' S+ 1r9ti1a d) la no1i=n 'i/6l) d) )/6atia )' ;alio'a , '+
id)a d)l 6)n'a/i)nto 6r)l=*i1o )' /E' '+til d) lo H+) 1r))n
al*+no' d) '+' 1r9ti1o'
55
" InV+,= )n 6)n'ador)' tan di'tinto'
1o/o Ern't Ca''ir)r. Ban) Harri'on. Bo4an H+izin*a , L+dUiN
Fl)1N" Co/o ') 4a '):alado ant)'. G+) L(;,>Br+4l H+i)n
a1+:= )l t(r/ino mentalit en Gran1(' )n la d(1ada d) lo'
;)int)" PEn In*lat)rra. mentality ,a ') 4a?9a )/6l)ado )n
$#$%. ir=ni1a/)nt) 6or )l antro6=lo*o Broni'laU MalinoU'l+
)n +na 1arra a B" G" Fraz)r )n la H+) 1riti1a?a la no1i=n d)
K1on1i)n1ia 1ol)1ti;aL d) D+rN4)i/Q
5&
" Al Mnal d) '+ ;ida.
L(;,>Br+4l a?andon= '+ Ga/o'a di'tin1i=n )ntr) la'
/)ntalidad)' l=*i1a , 6r)l=*i1a. , antro6=lo*o' tan di'tinto'
1o/o E;an'>Prit14ard , L(;i>Stra+'' la 4an r)14azado D+nto
1on )l 6lant)a/i)nto );ol+1ioni'ta d)l H+) Gor/a?a 6art)
5<
"
En 1+alH+i)r 1a'o. ') 1on'tata +n 1ontra't) /E' ?i)n
'i/6l) )ntr) do' /)ntalidad)'. )n la l9n)a d) L(;,>Br+4l. no
'=lo )n la o?ra d) F)?;r) P,. )n /)nor /)dida )n la d)
Blo14. 'i)/6r) /E' 1a+t)lo'oQ. 'ino ta/?i(n )n la d)
al*+no' d) '+' '+1)'or)'. 1o/o B)an D)l+/)a+ , Ro?)rt
M+14)/?l)d" E'to' do' 0lti/o' 4i'toriador)' 4an 'ido
1riti1ado' 6or int)ntar )O6li1ar la r)li*i=n 1a/6)'ina )n la
E+ro6a d) 1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna 1a'i )nt)ra/)nt) )n
t(r/ino' n)*ati;o'. d) Gra1a'o. an*+'tia , 1on'tr):i/i)nto'
d) +n )ntorno 4o'til" D)'6+(' d) todo. no 6ar)1) 6o'i?l)
P1o/o Titt*)n't)in '):al= +na ;)z 1on r)G)r)n1ia a Fraz)rQ
tratar toda +na 1on1)61i=n d)l /+ndo 1o/o +n )rror
57
"
XE$ans2Prit%&ard F89E?G, **' ;@299'
90!
K RELEVACCIA S DEFICIECCIAS DE L A HISTORIA DE LAS MECTALIDADES
D?
A%:er/anF49@;G, *' <E;'
DH
L$+2Bru&l F89D9G'
D;
Clar: F89@BG, **' ;?2;E'
90)
R ELEVAC CIA S DEFICIECCIAS DE LA HISTORIA DE LAS MECTAL IDADES
Ha1)rlo a'9 1on'tit+,) +na ?+rda Gor/a d) )tno1)ntri'/o"
ID) d=nd) 6ro1)d)n lo' 1rit)rio' d) (Oito , Gra1a'o 'i no )'
d) la 1+lt+ra d) H+i)n 4a?laY La d)'1ri61i=n d) Ga'
/)ntalidad)' 1o/o Ktradi1ionalL , K/od)rnaL Pno /)no'
H+) K6ri/iti;aL , K1i;ilizadaL. K6r)l=*i1aL , Kl=*i1aLQ
Go/)nta )l )tno1)ntri'/o. 6+)' )'ta' di1oto/9a' ti)nd)n a
1on;)rtir') )n +n 1ontra't) )ntr) No'otro' , Ello'" Lo'
di1oto/9a' )lid)n la' diG)r)n1ia' )ntr). 6or )D)/6lo. lo'
/andarin)' 14ino'. lo' 4+/ani'ta' r)na1)nti'ta' , lo'
1a/6)'ino' ?r)ton)'. 1+,a' 1r))n1ia'. al ')r di'tinta' d) la'
n+)'tra'. d)?)n d)'1ri?ir') 1o/o Ktradi1ional)'L"
E'ta' 1+atro 1r9ti1a' d)l )nGoH+) ') 6r)')ntan d) Gor/a'
di'tinta'. /a' o /)no' 1on;in1)nt)'. , )n1+)ntran
D+'tiM1a1i=n )n )l tra?aDo d) al*+no' 4i'toriador)' d) la'
/)ntalidad)' /E' H+) )n )l d) otro'" No o?'tant). toda'
a6+ntan la n)1)'idad d) r)Gor/+lar )l )nGoH+) 6ara darl)'
r)'6+)'ta" En )l r)'to d) )'t) 1a69t+lo tratar( tr)'
6ro6+)'ta' d) r)Gor/+la1i=nA 6r)'tar /E' at)n1i=n a lo'
int)r)')'. a la' 1at)*or9a' , a la' /)tEGora'"
"entali(a(es e intereses
En la (6o1a d) Blo14 , F)?;r). lo' 4i'toriador)' /arOi'ta' no
t)n9an +na alt)rnati;a 1r)9?l) a la 4i'toria d) la'
/)ntalidad)' 6orH+) 1on'id)ra?an la' id)a' /)ra
K'+6)r)'tr+1t+raL Po Kid)olo*9aL )n +n ')ntido
r)d+11ioni'taQ , d)di1a?an toda '+ at)n1i=n a la 4i'toria
)1on=/i1a" MarOi'ta' 6o't)rior)' 1o/o EdUard T4o/6'on ,
Ra,/ond Tillia/' 1+)'tionaron la no1i=n d)
K'+6)r)'tr+1t+raL. d)6+raron la no1i=n d) id)olo*9a ,
r)1+6)raron 1on1)6to' alt)rnati;o' 1o/o K4)*)/on9aL
1+lt+ral" A'9. ') a6roOi/aron a la id)a d) /)ntalidad" L+1i)n
F)?;r) 4a?r9a r)1ono1ido la' analo*9a' d) la' K)'tr+1t+ra'
d) ')nti/i)ntoL d) Tillia/' 1on '+ 6ro6ia 4i'toria d) la'
90,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)/o1ion)'
5-
"
o
s
V!$dleF89@<z'
909
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Lo H+) 'i*+) 'i)ndo 1ara1t)r9'ti1o d)l )nGorH+) /arOi'ta
)' la 6r)o1+6a1i=n 6or lo' int)r)')'. a+')nt) )n la 4i'toria
1lE'i1a d) la' /)ntalidad)'" ol;i)ndo al *ran li?ro d) Blo14
'o?r) la' ;irt+d)' ta+/at0r*i1a' d) lo' r),)' d)'6+(' d)
/E' d) ')t)nta a:o'. r)'+lta )Otra:o H+) no ttatara )n
int)i(' d) H+i(n ')*+9a )Oi'ti)ndo la 1r))n1ia )n lo' 6od)r)'
'o?r)nat+ral)' d) lo' r),)'" La 1+)'ti=n )' 6arti1+lar/)nt)
i/6ortant) 6ara la (6o1a /od)rna t)/6rana. 1+ando la
/onarH+9a G+) ata1ada )n la' *+)rra' 1i;il)' Gran1)'a )
in*l)'a. , /E' )'6)1ial/)nt) a Mnal)' d)l 'i*lo NVII" Carlo' II
, L+i' CT 1ono19an la' id)a' d) la Kn+);a 1i)n1iaL d) '+
(6o1a , )' i/6ro?a?l) H+) 1r),)ran )n '+' ;irt+d)'
ta+/at0r*i1a'" No o?'tant). 1ontin+aron la 6rE1ti1a
tradi1ional. 'in d+da 6orH+) 1on'id)ra?an H+) l)'
?)n)M1ia?a 4a1)rlo"
ME' )n *)n)ral. lo' 4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)' no
6+)d)n 6)r/itir') i*norar lo' 6ro?l)/a' 6lant)ado' 6or lo'
)'t+dio'o' d) la' id)olo*9a'. a+nH+) no lo' a?ord)n d) +na
Gor/a tan 1onMada 1o/o P6or )D)/6loQ )l Ml='oGo Lo+i'
Alt4+'')r" Al*+no' )'t+dio'o' H+) ') d)'1ri?9an 1o/o
4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)'. 6arti1+lar/)nt) G)or*)'
D+?, , Mi14)l o;)ll). 1o/)nzaron a a?ordar la' 1+)'tion)'
d) int)r)')'. l)*iti/a1i=n. )t1". )n lo' a:o' ')t)nta ,
1o/i)nzo d) lo' o14)nta
5#
" No )' GE1il 1o/?inar lo H+)
6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o la' ;i'ion)' Kino1)nr)L , K19ni1aL
d)l 6)n'a/i)nto. 6)ro H+izE ')a 6o'i?l) +na '9nt)'i' )n la
l9n)a d)Q )'t+dio d) la ar/oniza1i=n in1on'1i)nt) d) la'
id)a' 1on lo' int)r)')'" Lo' 1onVi1to' d) int)r)')' 4a1)n lo
in1on'1i)nt) 1on'1i)nt) , lo i/6l91ito )O6l91ito. 1ond+1i)ndo
a'9 al 1a/?io"
1ara(i+mas y esAuemas
La ')*+nda 6ro6+)'ta d) r)Gor/a d) la 4i'toria d) la'
/)ntalidad)' )' 6r)'tar /E' at)n1i=n a la' 1at)*or9a'.
930
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)'H+)/a'. G=r/+la'. )'t)r)oti6o' o 6aradi*/a' Pla ;ari)dad
t)r/inol=*i1a r);)la 4a'ta
PXDu(+ F89;9GA V!$elle F89@<G'
931
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
-u 6+nto ') 4an 6lant)ado 6ro?l)/a' ')/)Dant)' )n
diG)r)nt)' 1a/6o' , di'1i6lina'Q" En )'ta Er)a 6od)/o'
'it+ar )l tra?aDo d) A?, Tar?+r* , Ern't Go/?ri14 )n )l art).
d) T4o/a' K+4n )n la 1i)n1ia , d) Mi14)l Fo+1a+lt )n
di'tinto' t)/a'" Lo' 1ontra't)' na1ional)' , di'1i6linar)'
)ntr) )'to' )'t+dio'o' H+izE 4a*an a lo' l)1tor)' d)t)n)r')
6or +n /o/)nto. 6)ro. ind)6)ndi)nt)/)nt) d) '+'
diG)r)n1ia'. lo' 1+atro /+)'tran +n int)r(' 6or la' 1at)*or9a'
o )'H+)/a' no '=lo )n )l ')ntido d) t)/a' o /oti;o' r)1+>
rr)nt)'. 'ino ta/?i(n )n )l d) )'tr+1t+ra1i=n d)l
6)n'a/i)nto
&3
" Por 1i)rto. lo' 1+atro ') 4an in'6irado )n +na
+ otra Gor/a d) 6'i1olo*9a" Co/o Blo14 , F)?;r). Tar?+r*
)'ta?a int)r)'ado )n la 6'i1olo*9a 4i't=ri1a in1l+'o ant)' d)
'+ 1ri'i' , trata/i)nto 6or L+dUi* Bin'Uan*)r" Go/?ri14 ,
K+4n r)1ono1i)ron '+ d)+da 1on la 6'i1olo*9a d) la G)'talt.
/i)ntra' H+) lo' )'t+dio' d) 6'iH+iatr9a d) Fo+1a+lt 'on ?i)n
1ono1ido'"
Si )l *ran o?'tE1+lo d) la 4i'toria d) la' /)ntalidad)' )'.
1o/o ') '+*iri= ant)rior/)nt). Kla' razon)' , la' Gor/a' d)l
6a'o d) +n 'i't)/a a otroL. 6ar)1) D+'tiM1ado ado6tar la
no1i=n d) K+4n d) +na tradi1i=n int)l)1t+al o K6aradi*/aL
H+) a?'or?) o i/6id) )l 1a/?io d+rant) lar*o' 6)riodo'
/)diant) 6)H+):o' KaD+'t)'L. 6)ro H+) Mnal/)nt) ')
d)'/orona , 6)t/it) +n K1a/?io d) G)'taltL o Kr);ol+1i=nL
int)l)1t+al" El /od)lo d) K+4n d)l 6ro1)'o d) 1a/?io
int)l)1t+al )' atra1ti;o 6r)1i'a/)nt) 6orH+) )' dinE/i1o ,
ti)n) )n 1+)nta la ')1+)n1ia"
Por '+6+)'to. la no1i=n d) 6aradi*/a )' 6ro?l)/Eti1a
in1l+'o )n la 4i'toria d) la 1i)n1ia. dond) ') ori*in=. , ')
4a1) /E' 6ro?l)/Eti1a )n otro' 1a/6o' int)l)1t+al)'
&$
"
Co/o )n )l 1a'o d) K/)ntalidadL. )l 6aradi*/a no d)?)
1on'id)rar') +na 6ri'i=n" E' al*o H+) lo' indi;id+o' +tilizan
6ara )O6li1ar '+ )O6)ri)n1ia. a+nH+) al /i'/o ti)/6o
1onM*+ra '+ 6)n'a/i)nto" P)') a )'to' 6ro?l)/a'. la no1i=n
d) 6aradi*/a 6+)d) +tilizar') R, ') 4a +tilizadoR 1on
')n'i?ilidad. tal)nto , 6r)1a+1i=n. )n )'t+dio' d)l
930
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XTWar(ur" F89B<GA I!/(ri%& F89E=(GA Ku&n F89E<GA F!u%ault (1966).
Sl

Lai%at!s + Mus"ra$e F89;=GA H!llin"er F89@=G'
933
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4+/ani'/o r)na1)nti'ta , d)l 6)n'a/i)nto 6ol9ti1o d)
1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna
&A
. 6or )D)/6lo"
La no1i=n d) K)'H+)/aL. H+) ,a ') 4a +tilizado )n )'t)
li?ro P;(an') la' 66" <3><2 , $2->$%$ ant)rior/)nt)Q.
6lant)a diM1+ltad)' 6ar)1ida'" En o1a'ion)'. lo' )'H+)/a'
'on a'o/?ro'a/)nt) lon*);o'. 1o/o A?, Tar?+r* /o'tr=
)n '+' )'t+dio' 'o?r) la tradi1i=n 1la'i1a , Ern't C+rti+'
Pin'6irEndo') )n Tar?+r*Q )n '+ o?ra 'o?r) lo' topoio
l+*ar)' 1o/+n)' )n la lit)rat+ra )+ro6)a Pla i/a*)n d)l
/+ndo 1o/o +n li?ro. )l locus amoenus, )t1"
&%
" En 1+alH+i)r
1a'o. )'ta' 1at)*or9a' o )'t)r)oti6o' )/6l)ado' 6or
indi;id+o' , *r+6o' 6ara )'tr+1t+rar o int)r6r)tar '+
)O6)ri)n1ia d) +n /+ndo 1a/?iant) )'tEn '+D)ta' al 1a/?io
a lar*o 6lazo" El 6ro?l)/a )' )O6li1ar )'o' 1a/?io'" En Arte
e ilusiGn P$#<3Q. )l )'t+dio /E' 1r)ati;o , 1ono1ido )n H+)
') a6li1a la no1i=n d) )'H+)/a. Go/?ri14 '+*i)r) H+) lo'
arti'ta' K1orri*)nL lo' )'H+)/a' 1o/6arEndolo' 1on )l
/+ndo nat+ral" No o?'tant) R1o/o '):al= +n 1r9ti1oR 'i la
;i'i=n d) la nat+ral)za d) +n arti'ta )' 6rod+1to d)
)'H+)/a'. )' i/6o'i?l) ro/6)r )l 19r1+lo
&5
" Lo /i'/o 1a?r9a
d)1ir d) la id)a d) K+4n ')*0n la 1+al lo H+) 1ond+1) a la'
r);ol+1ion)' 1i)nt9M1a' 'on la' Kdi'1r)6an1ia'L 6)r1i?ida'
)ntr) )l 6aradi*/a , la r)alidad"
Podr9a 4a1)r') +na o?D)1i=n 'i/ilar a la id)a d)
K)6t't)/)L d)'arrollada 6or Ga't=n Ba14)lard. G)or*)'
Can*+il4)/ , Mi14)l Fo+1a+lt. o a la id)a d) Kr)t91+la'L o
KMltro'L /)ntal)' )/6l)ada 6or Fo+1a+lt , al*+no'
antro6=lo*o' 'o1ial)'. Mltro' H+) )O1l+,)n d)t)r/inado'
/)n'aD)' o a'6)1to' d) la r)alidad , 6)r/it)n )l 6a'o d)
otro'
&&
" E'to' Mltro' 'on /E' *)n)ral)'. /E' a?'tra1to' ,
H+izE /E' V)Oi?l)' H+) lo' )'H+)/a' d) Tar?+r*. 6)ro '+
G+n1i=n ta/?i(n )' a'i/ilar diG)r)nt)' 'it+a1ion)' a Mn d)
4a1)rla' /E' GE1il/)nt) 1o/6r)n'i?l)'" En otra' 6ala?ra'.
1+anto /E' (nGa'i' ') 6on) )n )l 'i't)/a. /E' diG91il r)'+lta
)O6li1ar )l 1a/?io" E'ta diM>
939
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XSei"el F89E@GA P!%!%: F89;<G, **' <;B2<98'
4
TCartiu4F89D@G'
M
Arn&e\/F89E<G'
XPi:e F89?DG# F!u%ault F89EEGA D!u"las F89;=G'
935
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1+itad 6odr9a 1on'id)rar') la otra 1ara d)l (Oito d) di14o'
/od)lo' a la 4ora d) )O6li1ar la' 1ontin+idad)'. la'
tradi1ion)' , la r)6rod+11i=n 1+lt+ral" La 'it+a1i=n d)l
4i'toriado 1+lt+ral no 6ar)1) /+, di'tinta d) la d) lo' G9'i1o'
H+). 6ara d)t)r/inado' Mn)'. 1on'id)ran la l+z onda' ,.
6ara otro'. 6art91+la'"
En 1+alH+i)r 1a'o. H+izE ')a 6o'i?l) d)1ir al*o 'o?r) lo'
1a/?io' )n lo' )'H+)/a'. 1o/o )l d)'6laza/i)nto d) +n
)'H+)/a o )'t)r)oti6o dado d) +n o?D)to a otro" Tra' )l
d)'1+?ri/i)nto d) A/(ri1a. 6or )D)/6lo. lo' )'t)r)oti6o'
tradi1ional)' d) la' Kraza' /on'tr+o'a'L P6)r'ona' 1on
1a?)za d) 6)rro o 1on la 1ara )n )l )'t=/a*o. )t1"Q no
d)'a6ar)1i)ron. 'ino H+) ') r)'it+aron )n )'t) n+);o
/+ndo. lo /i'/o H+) )l d) la' a/azona' P;(an') la' 66"
$-$>$-2 ant)rior/)nt)Q
&<
" A'i/i'/o. )l )'t)r)oti6o /od)rno
d) la ?r+Da Pa'o1iado a or*9a' d) ')Oo. 1o/)r ni:o'. )t1"Q
ti)n) +na lar*a 4i'toria" En la Edad M)dia lo' ortodoOo' lo
a6li1a?an a lo' 4)r)D)' , )n la anti*+a Ro/a lo' 6a*ano' a
lo' 1ri'tiano'
&7
"
Para )O6li1ar lo' 1a/?io' )n lo' )'H+)/a' o. /E' )n
*)n)ral. )n la' /)ntalidad)' 6ro?a?l)/)nt) ')a n)1)'ario
1o/?inar )l )nGoH+) )Ot)rno , )l int)rno" Lo H+)
d)no/ina/o' K'i't)/a d) 1r))n1ia'L 6+)d) 1on'id)rar')
+n 1onD+nto d) )'H+)/a' H+) *)n)ral/)nt) ') 'o'ti)n)n
+no' a otro'. 6)ro a ;)1)' in1+rr)n )n 1ontradi11ion)'" No )'
diG91il ;i;ir 1on 1i)rta do'i' d) 1ontradi11i=n. 6)ro.
tra'6a'ado +n +/?ral 1r9ti1o. '+r*)n lo' 6ro?l)/a'" Por lo
tanto. )l 1a/?io 6odr9a )O6li1ar') )n t(r/ino' d) +na
1o/?ina1i=n d) KG+)rza'L )Ot)rna' , Kaliado'L )n )l ')no
d)l 'i't)/a. traidor)' d)ntro d) la Gortal)za"
Historia (e las metM#oras
En )l 0lti/o 6ErraGo r)1+rr9 a +na /)tEGora al tratar d)
1on1)6>t+alizar )l 1a/?io 1on1)6t+al" ]+izE ')a 6o'i?l)
93!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)'1lar)1)r la' 6ro>
VWHtt:!Oer F89D<G, **' ;<2;DA Fried/an F89@8G, **'
89;2<=;' XC!&n F89;?G'
93)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
69a' no1ion)' d) )'H+)/a , 'i't)/a 'i )Oa/ina/o' /E' d)
1)r1a )l l)n*+aD). , )'6)1ial/)nt) la /)tEGora , )l '9/?olo"
Lo' 4i'toriador)'. lo /i'/o H+) lo' antro6=lo*o' , lo'
'o1i=lo*o'. )'tEn )/6)zando a r)1ono1)r la i/6ortan1ia d)l
l)n*+aD) 1o/o K1on'tit+,)nt)L d) la r)alidad H+) )'t+dian
&-
"
La lin*[9'ti1a R)'6)1ial/)nt) la o?ra d) Antoin) M)ill)tR
,a inV+,= )n la 4i'toria d) la' /)ntalidad)' d) F)?;r). 6)ro
la lin*[9'ti1a r)1i)nt) ti)n) al*o n+);o H+) oGr)1)r"
La r)la1i=n )ntr) /odo' d) 1o/+ni1a1i=n , /odo' d)
6)n'a/i)nto 4a atra9do la at)n1i=n tanto d) 4i'toriador)'
1o/o d) antro6=lo*o' )n la 0lti/a *)n)ra1i=n
&#
" D) 4)14o.
tra' /+14o' a:o' d) indiG)r)n1ia. )Oi't) )l 6)li*ro d) atri?+ir
+n 6od)r )O1)'i;o al l)n*+aD)" Lo /i'/o H+) la no1i=n d)
/)ntalidad)' 1o/o K6ri'ion)'L )n Bra+d)9. la id)a d)
Ni)tz'14) d) la K1Er1)l d)l l)n*+aD)L Rd)'arrollada 6or )l
lin*[i'ta nort)a/)ri1ano B)Da/in T4orGR )' r)d+11ioni'ta ,
'i/6li'ta
<3
" En )l otro )Otr)/o. )n +na (6o1a )n H+) ') 4a
1on;)rtido )n +n l+*ar 1o/0n la id)a d) H+) la r)alidad )'
K1on'tr+idaL o K1on'tit+idaL 6or indi;id+o' , *r+6o'. 4a,
H+) t)n)r 6r)')nt)' lo' l9/it)' d) )') 6od)r 6ara 1on'tr+ir ,
lo' l9/it)' d)ntro d) lo' H+) o6)ra" El /+ndo no )'
1o/6l)ta/)nt) /al)a?l)"
No o?'tant). 'i int)nta/o' d)'1ri?ir la' diG)r)n1ia' )ntr)
/)ntalidad)'. 6+)d) r)'+ltar 0til 1)ntrar') )n la' /)tEGora'
r)1+rr)nt)'. )'6)1ial/)nt) )n aH+)lla' H+) 6ar)1)n
)'tr+1t+rar )l 6)n'a/i)nto" En la 4i'toria d) O11id)nt) 4a,
)D)/6lo' o?;io' 1o/o la /)tEGora d)l /+ndo 1o/o
or*ani'/o P+n K1+)r6oL o +n Kani/alLQ , la d)l /+ndo 1o/o
/EH+ina. , )l 6a'o d) +na a la otra d+rant) la lla/ada
Kr);ol+1i=n 1i)nt9M1aL d)l 'i*lo NVII' La id)a d) la
K/)1aniza1i=n d) la i/a*)n d)l /+ndoL )n )l 'i*lo NVll )'
Gr+1t9G)ra , /)r)1) +n trata/i)nto /E' a/6lio , '+*)r)nt)
H+) )l )O6+)'to )n )l Ga/o'o li?ro d)l /i'/o t9t+lo 6+?li1ado
6or )l
93,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4s
Cr::FI9;EG'
O
I!!d$ F89;;GA Clan%&+ F89;9GA Eisens%dn
F89;9G' XhX>a/es!n F89;<GA VT&!r6 F89?EG'
939
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)'t+dio'o 4oland(' E" B" DiDN't)r4+ir )n $#&3" Ca?r9a '):alar
al*o 6ar)1ido 'o?r) la 1a9da )n d)'+'o d) lo' '9/?olo'
nat+ral)' 1o/o K1+)r6o 6ol9ti1oL" A Mnal)' d) la Edad M)dia
') 6)n'a?a H+) )l r), t)n9a do' 1+)r6o'A '+ 1+)r6o nat+ral.
'o/)tido a la d)1ad)n1ia , la /+)rt). , '+ K1+)r6o
6ol9ti1oL. H+) )ra in/ortal" Ha19a )l 'i*lo NVii, 'in )/?ar*o.
)'t) ar*+/)nto ') 1on'id)ra?a +na /)ra /)tEGora" Ta/?i(n
6odr9a /)n1ionar') la 6(rdida d) i/6ortan1ia. a+nH+)
1ontin+aran )/6l)Endo'). d) 6)r'oniM1a1ion)' 1o/o la
+abel@, /)n1ionada ant)rior/)nt)
<$
"
Para lo' 4i'toriador)' d) la' /)ntalidad)' )'
)'6)1ial/)nt) 0til 6on)r d) r)li);) la' /)tEGora'
6r)do/inant)' a Mn d) 'ort)ar lo' 6)li*ro' P'i no d) la
K6ri'i=nLQ d)l 'i't)/a ?inarioA la *ran di;i'i=n )n tradi1ional
, /od)rno" No )' H+) +n 6)riodo d)t)r/inado 6+)da
1ara1t)rizar') )n t(r/ino' d) +na /)tEGora 0ni1a/)nt)" A
lo' 6)n'ador)' d)l 'i*lo NVII, 6or )D)/6lo. no '=lo l)'
Ga'1ina?a la i/a*)n d) la /EH+ina. 'ino ta/?i(n la /)tEGora
d) la l)," Ha?la?an , )'1ri?9an d) la' l),)' d) la nat+ral)za ,
d)l Ktri?+nalL d)l 1i)lo. 1on '+' D+)1)'. a?o*ado'. )t1" A
;)1)'. in1l+'o )'1)niM1a?an la /)tEGora" Lo' Dan')ni'ta'.
6or )D)/6lo. /+14o' d) lo' 1+al)' 6ro1)d9an d) la' /)Dor)'
Ga/ilia' d) D+ri'ta' d) la (6o1a. t)n9an la 1o't+/?r) d) d)Dar
a6)la1ion)' )'1rita' a Cri'to )n lo' altar)'" KEn $<7# +na
/onDa G+) )nt)rrada 1on +n appeltn la' /ano' ,. 1+ar)nta
d9a' d)'6+(' R)l 6)riodo l)*al 1orr)'6ondi)nt)R ')
introd+Do )n '+ t+/?a +n retie# (appeiP
!0
6
Ta/?i(n )' n)1)'ario 6r)*+ntar') 'i 4a di'/in+ido )l +'o
d) la' /)tEGora'. '9 ') 4a 6rod+1ido +na r)a11i=n 1ontraria.
)l 6a'o *rad+al d) +n 6)n'a/i)nto /E' 1on1r)to a /E'
a?'tra1to Pa'o1iado 1on la alGa?)tiza1i=n , lo' 1ono1i/i)nto'
/at)/Eti1o'Q. D+nto 1on +na t)nd)n1ia a la int)r6r)ta1i=n
lit)ral. /E' H+) 'i/?=li1a. d) lo' t)Oto'. i/E*)n)' ,
a1ont)1i/i)nto'. +n a+*) d) la Klit)ralidadL" Co/o /+14o'
otro' 4i'toriador)'. 1r)o H+) '9 ') 6rod+Do +n 1a/?io d) )'t)
ti6o , lo datar9a Ral /)no'. )ntr) la' (lit)' d)
990
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
E8
Kanr!r!Oi% F89?;GA $ase Ar%&a/(ault F89E;GA Star:e+ F89;;G'
o<
Kn![F89?=G, *' <=8'
991
R E LEVACCIA S DEFICIEC CIAS P E LA HISTORIA DE LAS MECTAL IDADES KK
E+ro6a o11id)ntalR a /)diado' d)l 'i*lo NVII, No o?'tant).
lo H+) o1+rri= G+) no tanto la d)1ad)n1ia o )l a?andono d)
la /)tEGora 1o/o +n 1a/?io )n la 1on1)61i=n d) la /i'/aA
d) K1orr)'6ond)n1iaL o?D)ti;a a /)ra Kanalo*9aL
'+?D)ti;a
<%
"
E'ta r)d)'1ri61i=n )' n)1)'aria 6ara );itar la 6)li*ro'a
il+'i=n d) H+) 4o, 6)n'a/o' 'in a,+da d) /)tEGora'
<5
" Lo'
6ro6io' 4i'toriador)' +tilizan /E' /)tEGora' d) lo H+)
'+)l)n ad/itir R/)tEGora' d) )nG)r/)dad , 'al+d. D+;)nt+d
, ;)D)z. r9o' P)l KV+DoL d)l ti)/6oQ. )diM1io'. )'1)nario'.
)t1"
<&
" El 6od)r d) la /)tEGora' )'tE )/6)zando a ')r o?D)to
d) +n )'t+dio ')rio no '=lo 6or 6art) d) lin*[i'ta'. Ml='oGo' ,
1r9ti1o' lit)rario'. 'ino ta/?i(n d) lo' antro6=lo*o' 'o1ial)'.
H+) analizan '+ l+*ar )n la ;ida 'o1ial
t=
" Lo' 4i'toriador)' d)
la' /)ntalidad)'. H+) ta/?i(n )'t+dian )l 6)n'a/i)nto )n
la ;ida 1otidiana. ti)n)n /+14o H+) *anar 'i*+i)ndo '+
)D)/6lo" Un 1a'o 6odr9a ')r )l d) la /)tEGora d) la 6+r)za.
/at)rializada 6or lo' no?l)'. H+) ') ni)*an a 1onta/inar '+
'an*r) 1a'Endo') 1on 6l)?),o'. lo' 1ri'tiano' di'id)nt)'.
H+) H+)r9an 6+riM1ar la i*l)'ia. o la' 1o/+nidad)' H+)
H+)/a?an ?r+Da' o )O6+l'a?an a lo' )Otra:o' )n 1a/6a:a'
d) Kli/6i)za (tni1aL"
S) 4a?rE o?')r;ado H+). d) lo' tr)' a'6)1to' )Oa/inado'
)n la' 0lti/a' 6E*ina'. )l 0lti/o Rla' /)tEGora'R
1orr)'6ond) a +na 4i'toria Kint)rnali'taL d) la'
/)ntalidad)'Z )n otra' 6ala?ra'. a la r)la1i=n d) la'
1r))n1ia' )ntr) '9" El 6ri/)ro R'o?r) lo' int)r)')'R
1orr)'6ond) a +na 4i'toria K)Ot)rnali'taL. a la r)la1i=n d) la'
1r))n1ia' 1on la 'o1i)dad" El ')*+ndo Rla' 1at)*or9a'R a
a/?a'" La' 1at)*or9a' , )'H+)/a' 'on Gor/a' d) )'tr+1t+rar
)l 6)n'a/i)nto" Sin )/?ar*o. no 'on n)+tral)'" P+)d)n )'tar
a'o1iado' 1on int)r)')'. 1on )l int)nto d) +n *r+6o d)
1ontrolar a lo' d)/E'. 1o/o 4an '+*)rido lo' 'o1i=lo*o' H+)
d)'arrollaron la
990
R E LEVACCIA S DEFICIEC CIAS P E LA HISTORIA DE LAS MECTAL IDADES KK
XH!llander F89E8G, %!n%lusinA Harris F89EEGA Vi%:ers F89@DGA $ase
Bur:e F899B, 899;G'
XBlu/en(er" F89E=GA La:!b+>!&ns!n
F89@=G'
E4
W&tte F89;BGA De/andt F89;@G'
oVD!u"las F89;=GA Sa*ir + Cr!%:er F89;;G'
993
Kt)or9a d)l )tiH+)ta/i)ntoL" CaliM1a a al*+i)n d) ?r+Da ,
6+)d)' H+)/arla" E' )')n1ial H+) +na 4i'toria d) la'
/)ntalidad)' r)Gor/ada o r)Gor/+lada 1o/?in) a/?o'
)nGoH+)'"
P)') a la r)no;a1i=n d) la 4i'toria d) la' /)ntalidad)'
6rod+1ida )n lo' a:o' ')t)nta y o14)nta /)diant) la
a6ro6ia1i=n ) in1or6ora1i=n d) 1on1)6to' to/ado' d) otra'
tradi1ion)'. ') 4a 6rod+1ido Rin1l+'o )n Fran1iaR +n
al)Da/i)nto d) la /i'/a" Una 1r9ti1a )'1rita d)'d) G+)ta R
7esmysti#yin+ "entalities P$##3Q. d) G)oer), Llo,d ')
trad+Do rE6ida/)nt) al Gran1(' 1on +n t9t+lo /E' radi1al H+)
'+*)r9a H+) 4a?9a ll)*ado )l /o/)nto d) Ka1a?ar 1onL )')
)nGoH+)A 1our en Knir aec las mentalits6 A1t+al/)nt). lo'
4i'toriador)' d)l *r+6o d) Anuales, d) Ba1H+)' L) GoMG a
Ro*)r C4art9)r. 4a?lan /E' d) reprsentations o d)
lJima+inaire social
!)
6 El 6ri/)ro )' +n anti*+o t(r/ino d)
D+rN4)i/. 'i ?i)n a4ora 6r)')nta a'o1ia1ion)' 1on )l Kn+);o
4i'>tor91i'/oL a/)ri1ano , la 6+?li1a1i=n 1aliGorniana
&eprsentations6 El ')*+ndo 6odr9a trad+1ir') 1o/o
Ki/a*inario 1ol)1ti;oL" S) 4a1) )1o d) +na ')ri) d) )'t+dio'
d) la i/a*ina1i=n r)alizado' 6or t)=ri1o' 1o/o Ba1H+)'
La1an. Lo+i' ABt4+'')r , Corn)l9+' Ca'toriadi'"
S)r9a inD+'to '+*)rir H+) lo' 4i'toriador)' a1t+al)' d) la'
r)6r)')nta1ion)' o d)l i/a*inario 1ol)1ti;o 'i/6l)/)nt) ')
li/itan a 4a1)r lo /i'/o H+) ant)' 1on otro no/?r)" B+nto
1on la 6ala?ra K/)ntalidadL 4an a?andonado la )n*a:o'a
id)a d)l 6)n'a/i)nto 6r)l=*i1o" Un a'6)1to /E' 6o'iti;o )'
H+) /+)'tran /E' int)r(' H+) '+' 6r)d)1)'or)' 6or la'
i/E*)n)' ;i'+al)'" En 1+alH+i)r 1a'o. 'i*+)n int)r)'ado' 6or
la 4i'toria d)l 6)n'a/i)nto 1otidiano" Por )'ta taz=n.
ind)6)ndi)nt)/)nt) d)l no/?r) H+) +tili1)n 6ara d)'1ri?ir
'+ )/6r)'a. no 6+)d)n 'o'la,ar al*+no' d) lo' /i'/o'
6ro?l)/a' ?E'i1o' H+) '+' 6r)d)1)'or)'"
999
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
C&artier F89@@G, es*e%ial/ente %a*' 8A $ase B!ureau F89@9G'
995
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
CAPTULO $2
UCIDAD S VARIEDAD
EC LA HISTORIA
CULTURAL
E'ta/o' 6r)')n1iando lo H+) ') 4a d)no/inado +n K*iro
1+lt+ralL )n )l )'t+dio d) la 4+/anidad , la 'o1i)dad" S)
/+lti6li1an lo' K)'t+dio' 1+lt+ral)'L )n /+14a' in'tit+1ion)'
)d+1ati;a'. )'6)1ial/)nt) )n )l /+ndo d) 4a?la in*l)'a
$
"
Una ')ri) d) )'t+dio'o' H+) 4a1) +na d(1ada ') 4a?r9an
d)'1rito 1o/o 1r9ti1o' lit)rario'. 4i'toriador)' d)l art) o
4i'toriador)' d) la 1i)n1ia. 6r)M)r)n d)Mnir') 1o/o
4i'toriador)' 1+lt+ral)' )n )l 1a/6o d) la K1+lt+ra ;i'+alL. la
K1+lt+ra d) la 1i)n1iaL. )t1" Lo' K1i)nt9M1o'L 6ol9ti1o' , lo'
4i'toriador)' 6ol9ti1o' )'tEn )O6lorando la K1+lt+ra 6ol9ti1aL.
/i)ntra' H+) lo' )1ono/i'ta' , lo' 4i'toriador)' )1on=/i1o'
,a no in;)'ti*an tanto la 6rod+11i=n 1o/o )l 1on'+/o ,. 6or
tanto. lo' d)')o' , n)1)'idad)' 1+lt+ral/)nt)
d)t)r/inado'" En )G)1to. )n In*lat)rra , )n otro' l+*ar)'.
K1+lt+raL ') 4a 1on;)rtido )n +n t(r/ino 1otidiano H+) la
*)nt) +tiliza 1+ando 4a?la d) '+ 1o/+nidad o Gor/a d)
;ida
2
"
No o?'tant). la 4i'toria 1+lt+ral no )'tE Mr/)/)nt)
a')ntada. al /)no' )n )l E/?ito in'tit+1ional" En r)alidad.
99!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
no )' GE1il
\
Hall F89@=GA Turner F899=GA St!re+
F899EU'
>
Bau/anti F899EG, **' D, BD'
99)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
r)'6ond)r a la 6r)*+nta IH+( )' 1+lt+raY Par)1) tan diG91il
d)Mnir )'t) t(r/ino 1o/o 6r)'1indir d) (l" Co/o 4)/o'
;i'to )n )l 1a69t+lo $. )n diG)r)nt)' 6art)' d)l /+ndo ') 4an
6ra1ti1ado /+14a' ;ari)dad)' d) K4i'toria 1+lt+ralL d)'d)
Mnal)' d)l 'i*lo NVIII, 1+ando )'t) t(r/ino ') a1+:= )n
Al)/ania P;(a') la 6" $<Q" En lo' 0lti/o' a:o'. la 4i'toria
1+lt+ral ') 4a Gra*/)ntado /E' a0n" La di'1i6lina d) la
4i'toria ') )'tE di;idi)ndo 1ada ;)z )n /E' '+?di'1i6[na' ,
la /a,or9a d) lo' )'t+dio'o' 6r)M)r)n tra?aDar )n K')1tor)'L
1o/o la 1i)n1ia. )l art). la lit)rat+ra. la )d+1a1i=n o la 6ro6ia
4i'torio*raG9a. /E' H+) )'1ri?ir 'o?r) la 1+lt+ra 1o/o +n
todo" Por otra 6art). la nat+ral)za o. al /)no'. la d)Mni1i=n
d) la 4i'toria 1+lt+ral 1ada ;)z /E' )' o?D)to d)
1ontro;)r'ia"
Par)1) )l /o/)nto ad)1+ado 6ara )'t+diar la 'it+a1i=n )
int)ntar 4a1)r ?alan1)" Co/)nzar( 1on +n ?r);) r)6a'o d)
la 4i'toria 1+lt+ral tradi1ionalZ d)'6+(' )Oa/inar( la
Kn+);aL 4i'toria 1+lt+ral. d)Mnida 6or 1ontra't) 1on la
tradi1i=n. ,. Mnal/)nt). tratar( la' 6o'i?ilidad)' H+) ') no'
oGr)1)n Ro6tar 6or lo n+);o. ;ol;)r a lo anti*+o o int)ntar
+na '+)rt) d) '9nt)'i'" D)?o d)1ir d)'d) )l 6rin1i6io H+) no
6r)r)ndo ')r +n )O6)rto )n todo )'t) )nor/) 1a/6o" Lo
/i'/o H+) otro' 4i'toriador)'. ti)ndo a tta>?aDar )n +n
6)riodo d)t)r/inado Plo' 'i*lo' NVI , N$llG , )n +na zona
d)t)r/inada PE+ro6a o11id)ntal. )'6)1ial/)nt) ItaliaQ. 1o/o
4a?rEn /o'trado lo' 1a69t+lo' ant)rior)'" No o?'tant). )n
)'t) 0lti/o 1a69t+lo tran'*r)dir( )'to' l9/it)' )'6a1ial)'.
t)/6oral)' , di'1i6linario'. , tratar( d) )Oa/inar la 4i'toria
1+lt+ral P6)') a '+' di;i'ion)' int)rna'Q 1o/o +n todo"
>a %istoria (e la cultura clMsica y sus cr=ticos
A /)diado' d)l 'i*lo NIN, 1+ando Matt4)U Arnold )'ta?a 6ro>
n+n1iando '+' 1onG)r)n1ia' 'o?r) K1+lt+ra , anarH+9aL ,
Ba1o? B+r1N4ardt )'1ri?9a >a cultura (el &enacimiento en
99,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Italia, la id)a d) 1+lt+ra 6ar)19a )O6li1ar') 6or '9 /i'/a" La
'it+a1i=n no )ra
999
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD E C LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKK
/+, di'tinta )n $#2<. 1+ando Bo4an H+izin*a 6ron+n1i= '+
Ga/o'a 1onG)r)n1ia )n Utr)14t 'o?r) KLa tar)a d) la 4i'toria
1+l>t+talL"
Para lo' tr)'. K1+lt+raL 'i*niM1a?a art). lit)rat+ra ) id)a'.
Kd)li1ad)za , l+zL. 1o/o Arnold la d)'1ri?i=. o. )n la
Gor/+la1i=n /E' 6ro'ai1a , 6r)1i'a d) H+izin*a. KM*+ra'.
/oti;o'. t)/a'. '9/?olo'. 1on1)6to'. id)al)'. )'tilo' ,
')nti/i)nto'L
%
" E'to' )ran )')n1ial/)nt) lo' H+( 6od9an
id)ntiM1ar') )n la tradi1i=n o11id)ntal. d) lo' *ri)*o' )n
ad)lant). )ntr) la' (lit)' 1on a11)'o a la )d+1a1i=n Got/al"
En '+/a. 1+lt+ra )ra al*o H+) '=lo t)n9an al*+na'
'o1i)dad)' o. /E' )Oa1ta/)nt). d)t)r/inado' *r+6o' )n
al*+na' 'o1i)dad)'"
E' ('ta +na 1on1)61i=n d) la 1+lt+ra 1o/o K'ala d)
=6)raL. )n 6ala?ra' d) +n antro6=lo*o nort)a/)ri1ano
5
S+?,a1) a lo H+) 6odr9a d)no/inar') la ;ari)dad K1lE'i1aL
d) la 4i'toria 1+lt+ral R1lE'i1a )n )l ')ntido d) H+) lo
)')n1ial 'on la' *rand)' o?ra' o 1anonR ) in'6ira +na ')ri)
d) 1lE'i1o' d) la 4i'toria R6arti1+lar/)nt) La cultura del
#enaciiento en $talia P$-<3Q. d) B+r1N4ardt. , %l oto&o de la %dad Media
P$#$#Q. d) H+izin*a. H+) )n /+14o' a'6)1to' int)nta i/itar ,
'o?r)6a'ar al 6ri/)ro" La diG)r)n1ia )ntr) )'ta' o?ra' , lo'
)'t+dio' )'6)1ializado' d) la 4i'toria d)l art). la lit)rat+ra. la
Mlo'oG9a. la /0'i1a. )t1". tadi1a )n '+ *)n)ralidad. '+ int)r('
6or toda' la' art)' , '+ r)la1i=n r)196ro1a , 1on )l K)'69rit+
d) la (6o1aL"
Lo' do' )'t+dio' d) B+r1N4ardt , H+izin*a. 6or no /)n1io>
nar otra' o?ra' i/6ortant)' d) lo' /i'/o' a+tor)'. 'on
li?ro' /ara;illo'o' d) *rand)' 4i'toriador)'" A/?o' t)n9an )l
don d) );o1ar )l 6a'ado , d) /o'trar la r)la1i=n )ntr)
di'tinta' a1ti;idad)'" Sin )/?ar*o. '+ )nGoH+) no 6+)d) ni
d)?) ')r )l /od)lo d) la 4i'toria 1+lt+ral a1t+al/)nt).
6orH+) no r)'+)l;)n 'ati'Ga1toria/)nt) 1i)rta' diM1+ltad)'"
B+r1N4ardt , H+izin*a. a diG)r)n1ia d) '+' )69*ono'. a ;)1)'
)ran 1on'1i)nt)' d) )'ta' diM1+ltad)'.
950
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD E C LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKK
THuiin"a F89<9GA $ase Iil(ert F899=G, **'
DE2@='
D
Wa"nerF89;?G,*' <8'
951
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
6)ro la /a,or 6art) d)l ti)/6o 6ra1ti1aron )l )nGoH+)
1lE'i1o" A )'ta 1on1)61i=n d) la 4i'toria 1+lt+ra ') l) 6+)d)n
4a1)r al /)no' 1in1o o?D)1ion)' ')ria'"
$Q E'tE '+'6)ndida )n )l air) )n )l ')ntido d) H+) i*nora
la 'o1i)dad Rla inGra)'tr+1t+ra )1on=/i1a. la )'tr+1t+ra
6ol9ti1a , 'o1ial. )t1"R o. al /)no'. la 6r)'ta )'1a'a
at)n1i=n" El 6to69o B+t1N4ardt r)1ono1i= /E' tard) H+) '+
li?ro no )'t+dia?a '+M1i)nt)/)nt) lo' G+nda/)nto'
)1on=/i1o' d)l R)na1i/i)nto. /i)ntra' H+) H+izin*a analiz=
la 6r)o1+6a1i=n 6or la /+)rt) d) Mnal)' d) la Edad M)dia
'in r)la1ionarla 1on la' )6id)/ia' H+) a'olaron E+ro6a d)'d)
$%5-" ]+i)n)' '):alaron )'ta d)M1i)n1ia G+)ron lo' 6ri/)ro'
)'t+dio'o' H+) 1riti1aron )l /od)lo 1lE'i1oA lo' /arOi'ta'. o.
/E' )Oa1ta/)nt). lo' /arOi'ta' int)r)'ado' ')ria/)nt) )n
la 1+lt+ra"
En lo' a:o' 1+ar)nta , 1in1+)nta. tr)' r)G+*iado'
1)ntro)+ro6)o' )n In*lat)rra. Fr)d)ri1N Antal. Fran1i'
Klin*)nd)r , Arnold Ha+')r. oGr)1i)ron +na 4i'toria 1+lt+ral
alt)rnati;a. +na K4i'toria 'o1ial d) la lit)rat+ra , )l art)L j En
lo' a:o' 1in1+)nta , ')')nta. lo' )'t+dio' d) la 1+lt+ra , la
'o1i)dad d) Ra,/ond Tillia/'. EdUard T4o/6'on , otro'
1ontin+aron o r)1on'tr+,)ron )'ta tradi1i=n
<
" T4o/6'on. 6or
)D)/6lo. 1riti1= la +?i1a1i=n d) la 1+lt+ra 6o6+lar )n )l
K;a19oL d) lo' 'i*niM1ado'. la' a1tit+d)' , lo' ;alor)'. )
int)nt= 'it+arla )n K'+ 1ont)Oto /at)rial ad)1+adoLA K+n
)ntorno d) )O6lota1i=n , r)'i't)n1ia a la )O6lota1i=nL
7
"
La 4i'toria 1+lt+ral )'1rita )n )'ta tradi1i=n ti)n) /+14o
H+) d)1ir 'o?r) la r)la1i=n d) lo H+) MarO d)no/in=
K'+6)r)'tr+1t+raL 1+lt+ral 1on '+ K?a')L )1on=/i1a.
a+nH+) tanto T4o/6'on 1o/o Tillia/' )'tar9an in1=/odo'
1on )'ta /)tEGora
-
" Ta/?i(n /o'traron int)r(' 6or lo H+)
'o1i=lo*o' 1o/o MaO T)?)r d)no>
?
Antal F89D;GA Klin"ender F89D;GA Hauser
950
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
F89?8G'
s
WiU\
a/s
F89?@, 89E8GA T&!/*s!n
(1963).
;
T&!/*s!n F8998G, *' ;' TWillia/s
F89;;G'
953
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/inaron K6ortador)'L d) la 1+lt+ra" Con'id)ra?an la 1+lt+ra
+n 'i't)/a /)n'aD)' )n )l H+) )' i/6ortant) id)ntiM1ar
KH+i(n di1) H+( a H+i(nL. int)r(' H+). 6or 1i)rto. no )'
)O1l+'i;o d) lo' /ar>Oi'ta'"
En la antro6olo*9a 'o1ial. 6or )D)/6lo. lo' 6artidario' d) la
Kt)or9a d) la' 6a+ta' 1+lt+ral)'L. +n )nGoH+) /orGol=*i1o no
/+, diG)r)nt) d)l d) H+izin*a. 6or )D)/6lo. G+)ron 1riti1ado'
6or lo' 6artidario' d) la t)or9a G+n1ional d) la 1+lt+ra" Una d)
la' M*+ra' /E' d)'ta1ada' d) la )'1+)la G+n1ionali'ta.
Broni'laU MalinoU'>Ni. 6+'o )l )D)/6lo d) +n 6alo. H+) 6odr9a
+tilizar') 6ara )O1a;ar. 1azar. 1a/inar o l+14arA KEn 1ada +no
d) )'o' +'o' 1on1r)to'. )l 6alo )'tE in')rto )n +n 1ont)Oto
1+lt+ral diG)r)nt)Z )'to )'. ') +'a d) diG)r)nt)' /an)ra'. )'tE
rod)ado d) diG)r)nt)' id)a'. r)1i?) +n ;alor 1+lt+ral diG)r)nt)
,. )n *)n)ral. ') l) d)'i*na 1on +n no/?r) diG)r)nt)L
#
"
2Q Una ')*+nda 1r9ti1a i/6ortant) d) la 4i'toria 1+lt+ral
1lE'i> >t" 1a )'.H+) 6r)'+6on) +na +nidad o 1on')n'o 1+lt+ral"
Al*+no' a+tor)' d) )'ta tradi1i=n +tiliza?an )l t(r/ino
4)*)liano Yeit+eist o )'69rit+ d) la (6o1a. 6)ro in1l+'o 'i no lo
/)n1iona?an )O6l91ita/)nt). )'ta?a 'o?r)nt)ndido" A'9.
B+r1N4ardt )'1ri?i= 'o?r) Kla 1+lt+ra d)l R)na1i/i)ntoL.
/i)ntra' H+) H+izin*a r)1o/)nd= )n +na o1a'i=n a lo'
4i'toriador)' 1+lt+ral)' H+) ?+'1aran Kla 6ro6i)dad H+) +n)
todo' lo' 6rod+1to' d) +na (6o1a , lo' 4a1) 4o/o*(n)o'L
l3
"
D) la /i'/a Gor/a. Pa+l Hazard tit+l= '+ )'t+dio d) lo'
int)l)1t+al)' d) Mnal)' d)l 'i*lo NVII >a crisis (e la conciencia
europea P$#%&Q. /i)ntra' H+) P)rr, Mill)r tit+l= '+ 4i'toria d)
la' id)a' a1ad(/i1a' 2%e Ne* 'n+lan( "in( P$#%#Q" Arnold
To,n?)) to/= a0n /E' lit)ral/)nt) ta no1i=n d) +nidad
1+ando or*aniz= '+ 1o/6arati;o Stu(y o#History P$#%5>$#<$Q
)n torno a ;)inti'(i' K1i;iliza1ion)'L di'tinta'" La /i'/a id)a
'+?,a>1) Pd) 4)14o. 1on'tit+,) '+ G+nda/)ntoQ a la
;ol+/ino'a o?ra d) O'Uald S6)n*l)r >a (eca(encia (e
;cci(ente P$#$->$#22Q"
TMalin!Os:i F89B=A $ase Sin"er
959
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
F89E@G' T! Huiin"a F89<9G, *' ;E'
955
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
El 6ro?l)/a )' H+) )'t) 6o't+lado d) la +nidad 1+lt+ral )'
)Otr)/ada/)nt) diG91il d) D+'tiM1ar" D) n+);o G+)ron lo'
/arOi'>ta' lo' H+) to/aron la ini1iati;a )n la 1r9ti1a"
T4o/6'on. 6or )D)/6lo. '):al= H+) K)l 6ro6io t(r/ino
K1+lt+raL. 1on '+ 1=/oda in;o1a1i=n d) +n 1on')n'o. 6+)d)
')r;ir 6ara d)';iar la at)n1i=n d) la' 1ontradi11ion)'
'o1ial)' , 1+lt+ral)'L El /i'/o ar*+/)nto ') 4a )/6l)ado
1ontra lo' antro6=lo*o' H+) tra?aDan )n la tradi1i=n d) c/il)
D+rN4)i/" E' ir=ni1o H+). )n la /i'/a l9n)a. Ern't Go/?ri14
4a,a 1riti1ado al 4i'toriador /arOi'ta Arnold Ha+')r. a'9
1o/o a B+r1N4ardt. H+izin*a , al 4i'toriador d)l art) ErUin
PanoGtN, 6or lo H+) 1on'id)ra '+ 1on1)61i=n 4)*)liana d) +n
K)'69rit+ d) la (6o1aL P;(a') la 6" %- ant)rior/)nt)Q. ;i;ida>
/)nt) il+'ttada )n )l )l)*ant) )n'a,o d) PanoG'N,
ArAuitectura +Gtica y pensamiento escolMstico P$#&$Q
l2
"
El 6ro?l)/a )' H+) r)'+lta /+, diG91il d)'1+?rir )l
1on')n'o o 4)*)/on9a 1+lt+ral" Por )D)/6lo. )l /o;i/i)nto
H+) d)no/ina/o' R)na1i/i)nto ') 6rod+Do )n la 1+lt+ra d)
la (lit) , )' i/6ro?a?l) H+) aG)1tara a la /a,or9a d) la
6o?la1i=n 1a/6)'ina" P)ro in1l+'o d)ntro d) la (lit) 4a?9a
di;i'ion)' 1+lt+ral)'" El art) *=ti1o tradi1ional 1ontin+=
atra,)ndo a 6atron)'" Antal ll)*= a aMr/ar H+) )l art)
/in+1io'o , ri1a/)nt) d)1orado d) G)ntil) da Fa?riano
)O6r)'a?a la ;i'i=n d)l /+ndo d) la no?l)za G)+dal. /i)ntra'
H+) )l /E' 'i/6l) , r)ali'ta d) Ma'a11io. )l d) la ?+r*+)'9a
Vor)ntina" E't) 1ontra't) )ntr) do' )'tilo' , do' 1la')' )'
d)/a'iado 'i/6l). 6)ro la 1+)'ti=n d) H+) )Oi't9an
diG)r)n1ia' )n la 1+lt+ra d) la' 1la')' alta' )n la Flor)n1ia
d)l 'i*lo NV d)?) to/ar') )n ')rio"
D) la /i'/a Gor/a. la 1+lt+ra 6o6+lar )n la E+ro6a d)
1o/i)nzo' d) la )ra /od)rna. 6or )D)/6lo. no '=lo ;aria?a
d) +na r)*i=n a otra. 'ino H+) ta/?i(n to/a?a diG)r)nt)'
Gor/a' )n 1i+dad)' , 6+)?lo'. o )ntr) /+D)r)' , 4o/?r)'"
In1l+'o la 1+lt+ra d) +n indi;id+o 6+)d) no ')r 4o/o*(n)a"
La' 1la')' alta' d) la
95!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XXT&!/*s!ni8998G, *'E'
TTXI!/(ri%& F89E9G'
95)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
E+ro6a d) )'a (6o1a 6+)d)n 1aliM1ar') d) K?91+lt+ral)'L )n
)l ')ntido d) H+) 6arti1i6a?an d) la 1+lt+ra 6o6+lar ,
ad)/E' 6o')9an +na 1+lt+ra 6ro6ia H+) no 1o/6art9an 1on la
*)nt) 1o/0n
$%
" A'i/i'/o. )n )l Ba6=n d)l 'i*lo NIN, al*+no'
4o/?r)' d) 1la') alta. al /)no'. )/6)zaron a ;i;ir +na
Kdo?l) ;idaL. tanto o11id)ntal 1o/o tradi1ional. , 1on'+/9an
do' ti6o' d) ali/)nto'. ll);a?an do' ti6o' d) ro6a'. l)9an do'
ti6o' d) li?ro'. )t1"
$5
"
%Q Otra no1i=n i/6ortant) d) la 4i'toria 1+lt+ral. to/ada
d) la I*l)'ia. )' la d) Ktradi1i=nLZ )'to )'. )l l)*ado d)
o?D)to'. 6rE1ti1a' , ;alor)' d) *)n)ra1i=n )n *)n)ra1i=n" El
o6+)'to 1o/6l)/)ntario d) tradi1i=n )' la id)a d)
Kr)1)61i=nL. la r)1)61i=n d)l d)r)14o ro/ano. 6or )D)/6lo.
o d)l R)na1i/i)nto G+)ra d) Italia" En todo' lo' 1a'o'. ')
'+6on9a H+) lo H+) ') r)1i?9a )ra lo /i'/o H+) lo H+) ')
l)*a?aA +na K4)r)n1iaL 1+lt+ral P1o/o '+*i)r)n lo' t9t+lo' d)
+na Ga/o'a ')ri) d) )'t+dio' 'o?r) 'l le+a(o (e $recia, 'l
le+a(o (e &oma, )t1"Q"
E't) '+6+)'to G+) d)'/)ntido 6or )l al)/En A?, Tar?+r*
, '+' di'196+lo' P6ion)ro' d) lo' K)'t+dio' 1+lt+ral)'L
int)rdi'1i6l9>nar)' o .ultur*issensc%aK en los aZos einteE )n
+na ')ri) d) d)'ta1ada' /ono*raG9a' 'o?r) la tradi1i=n
1lE'i1a )n la Edad M)dia , )l R)na1i/i)nto" O?')r;aron. 6or
)D)/6lo. H+) lo' dio')' 6a*ano' K'o?r);i;i)ronL )n la Edad
M)dia al 6r)1io d) '+Grir al*+na' tran'Gor/a1ion)'
a'o/?ro'a'A a M)r1+rio. 6or )D)/6lo. a ;)1)' ') l)
r)6r)')nta?a 1o/o +n En*)l ,. /E' a /)n+do. 1o/o
o?i'6o
$&
" Tar?+r* )'ta?a )'6)1ial/)nt) int)r)'ado )n lo'
K)'H+)/a'L o KG=r/+la'L. ;i'+al)' o ;)r?al)'. H+)
6)r'i't9an a tra;(' d) lo' 'i*lo'. a+nH+) ;aria')n '+' +'o' ,
a6li1a1ion)'
$<
" La id)ntiM1a1i=n d) )'t)r)oti6o'. G=r/+la'.
l+*ar)' 1o/+n)' , t)/a' r)1+rr)nt)' )n lo' t)Oto'.
i/E*)n)' , r)6r)')nta1ion)'. a'9 1o/o )l )'t+dio d) '+
tran'Gor/a1i=n. ') 4an 1on;)rtido )n +na 6art)
95,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8>
B
U
r:ei89;@G, **' <B2ED'
XWitte F89<@GA Sddensti%:er F89@BG'
88
War(ur" F89B<GA Se%e% F89D=G'
,%
War(ur" F89B<G, $!l' 8, **' B2?@, 89?2<=='
959
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
i/6ortant) d) la 4i'toria 1+lt+ral. 1o/o at)'ti*+an la' o?ra'
r)1i)nt)' 'o?r) la /)/oria , lo' ;iaD)' tratada'
ant)rior/)nt) P1a6'" % , <Q"
La tradi1i=n R)n 6ala?ra' d) +n )'6)1iali'ta )n la India
anti*+aR )'tE 'o/)tida a +n 1onVi1to int)rior )ntr) lo'
6rin1i6io' tran'/itido' d) +na *)n)ra1i=n a otra y la'
1a/?iant)' 'it+a1ion)' a la' H+) ') a6li1a
$7
" Di14o d) otra
Gor/a. ')*+ir lit)ral/)nt) la tradi1i=n 6ro?a?l)/)nt)
'i*niMH+) d)';iar') d) '+ )'69rit+" No )' )Otra:o H+) R
1o/o )n )l 1a'o d) lo' di'196+lo' d) ConG+1io o L+t)ro. 6or
)D)/6lo. lo' ')*+idor)' ') a6art)n 1on tanta Gr)1+)n1ia d)
lo' G+ndador)'" La Ga14ada d) la tradi1i=n 6+)d) o1+ltar la
inno;a1i=n
l-
" Co/o ,a 4)/o' ;i'to. )'to /i'/o 6+)d)
a6li1ar') a la 4i'torio*raG9a" RanN) no )ra ranN)anoZ
B+r1N4ardt. ?+r1N4ardtiano. ni MarO /arOi'ta"
La id)a d) la tradi1i=n 4a 'ido o?D)to d) +na 1r9ti1a a0n
/E' d);a'tadora 6or 6art) d) Er91 Ho?'?aU/. ')*0n )l 1+al
/+14a' 6rE1ti1a' H+) 1on'id)ra/o' /+, anti*+a' )n
r)alidad G+)ron in;)ntada' 4a1) 6o1o. )n /+14o' 1a'o' P)n
E+ro6aQ )ntr) $-73 , $#$5. )n r)'6+)'ta al 1a/?io 'o1ial , a
la' n)1)'idad)' d) lo' E'tado' na1ional)' 1ada ;)z /E'
1)ntralizado' Ca?r9a '+*)rir H+) la di'tin1i=n d) Ho?'?aU/
)ntr) tradi1ion)' in;)ntada' y Ka+t(nti1a'L )' d)/a'iado
n9tida" En la tran'/i'i=n d) la tradi1i=n 'i)/6r) 4a, 1i)rto
*rado d) ada6ta1i=n 1on'1i)nt) o in1on'1i)nt) a la' n+);a'
1ir1+n'tan1ia'. 1o/o il+'tra 1on )O1)61ional 1laridad )l
)D)/6lo d) Good, r)'6)1to a @Gri1a o11id)ntal P;(an') 66"
-%>-5 ant)rior/)nt)Q" En 1+alH+i)r 1a'o. )l d)'aG9o d)
Ho?'?aU/ a lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' )Oi*) +na
r)'6+)'ta"
Dada' '+' a/?i*[)dad)'. al*+i)n 6odr9a 6r)*+ntar') 'i a
lo' 4i'toriador)' no l)' ir9a /)Dor 'i a?andonaran la id)a d)
tradi1i=n" Mi o6ini=n )' H+) 6rE1ti1a/)nt) r)'+lta i/6o'i?l)
)'1ri?ir 4i'toria 1+lt+ral 6r)'1indi)ndo d) (l. 6)ro 4a ll)*ado
)l /o/)n>
9!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
8;
Heester/an F89@?G, **'
8=2<?' XS%&OartFI9?9G'
XH!(s(aO/ + Ran"er F89@BG, **' <EB2B=;'
9!1
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULT URALKKKKKKKKKKKKK
to d) a?andonar lo H+) 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o la no1i=n
tradi1ional d) tradi1i=n. /odiM1Endola 6ara d)Dar /ar*)n a
la ada6ta1i=n , la ado61i=n. ) in1or6orando id)a' 1o/o la
t)or9a d) la Kr)1)61i=nL. H+) )Oa/inar( /E' ad)lant)"
24. Una 1+arta 1r9ti1a a la 4i'toria 1+lt+ral 1lE'i1a )' H+)
la id)a d) 1+lt+ra i/6l91ita )n )'t) )nGoH+) )'
)O1)'i;a/)nt) )'tri1ta" En 6ri/)r l+*ar i*+ala 1+lt+ra a
1+lt+ra )r+dita" En la 0lti/a *)n)ra1i=n )'6)1ial/)nt). lo'
4i'toriador)' 4an tratado de r)'ta?l)1)r )l )H+ili?rio y
r)1+6)rar la 4i'toria d) la 1+lt+ra de la *)nt) 1o/0n" No
o?'tant). in1l+'o lo' )'t+dio' d) la 1+lt+ra 6o6+lar
Gr)1+)nt)/)nt) tratan la 1+lt+ra 1o/o +na ')ri) d) Ko?ra'L.
1o/o /+)'tra' d) la K/0'i1a 6o6+larL. )l Kart) 6o6+larL.
)t1" Sin )/?ar*o. lo' antro6=lo*o' tradi1ional/)nt) 4an
+tilizado )l t(r/ino K1+lt+raL d) +na Gor/a /+14o /E'
a/6lia. 6ara r)G)rir') a la' a1tit+d)' , ;alor)' d) +na
'o1i)dad d)t)r/inada , '+ )O6r)'i=n o /at)rializa1i=n )n
Kr)6r)')nta1ion)' 1ol)1ti;a'L P1o/o D+rN4)i/ 'ol9a d)1irQ o
K6rE1ti1a' 1ol)1ti;a'L. t(r/ino a'o1iado 1on t)=ri1o'
'o1ial)' r)1i)nt)' 1o/o Pi)rr) Bo+rdi)+ , Mi14)l d) C)rt)a+"
Lo' )O 1r9ti1o' lit)rario'. 1o/o Ra,/ond Tillia/' , Ri14ard
Ho**art. H+) G+ndaron lo' K)'t+dio' 1+lt+ral)'L ?ritEni1o'
4an a;anzado )n )'ta dir)11i=n. d) lo' t)Oto' lit)rario' a lo'
t)Oto' 6o6+lar)'. , d) ('to' a la' Gor/a' d) ;ida"
25. Ta/?i(n ') 6+)d) o?D)tar a la tradi1i=n 1lE'i1a d) la
4i'toria 1+lt+ral H+) ,a no ')a ad)1+ada 6ara n+)'tro'
ti)/6o'" A+nH+) )l 6a'ado no 1a/?i). la 4i'toria d)?)
)'1ri?ir') d) n+);o )n 1ada *)n)ra1i=n 6ara H+) )l 6a'ado
'i*a 'i)ndo int)li*i?l) )n +n 6r)')nt) 1a/?iant)" La 4i'toria
1+lt+ral 1lE'i1a G+) )'1rita 6ara , 'o?r) la' (lit)' )+ro6)a'"
Sin )/?ar*o. a1t+al/)nt). '+ E/?ito )' /E' a/6lio ,
di;)r'o. 'o1ial , *)o*rEM1a/)nt)" En al*+no' 6a9')' )'tE
a'o1iado 1on )l a+*) d) lo' 1+r'o' /+ltidi'1i6linar)' r)+>
nido' ?aDo )l t9t+lo *)n)ral d) K)'t+dio' 1+lt+ral)'L"
La 4i'toria 1+lt+ral 1lE'i1a ') 1)ntra?a )n +n 1anon d)
*rand)' o?ra' d) la tradi1i=n )+ro6)a. 6)ro lo' 4i'toriador)'
9!0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1+lt+ral)' de Mn)' d)l 'i*lo NN tra?aDan )n +na (6o1a d)
d)'1anoniza1i=n" La
9!3
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
1ono1ida 1r9ti1a d)l lla/ado K1anonL d) *rand)' li?ro' )n
E'tado' Unido' , la' 1on'i*+i)nt)' K*+)rra' 1+lt+ral)'L '=lo
'on 6art) d) +n /o;i/i)nto /+14o /E' a/6lio H+) 4a
r)1i?ido )l no/?r) d) K/+lti1+lt+rali'/oL
23
" Lo'
o11id)ntal)' )d+1ado'. a'9 1o/o lo' int)l)1t+al)' d)l T)r1)r
M+ndo. 1ada ;)z ') )n1+)ntran /E' in1=/odo' 1on la id)a
d) +na 'ola K*ran rradi1i=nL H+) /ono6oli1) la l)*iti/idad
1+lt+ral" Ya no )' 6o'i?l) id)ntiM1ar la K1+lt+raL 1on n+)'tra'
6ro6ia' tradi1ion)'"
i;i/o' )n +na (6o1a d) 1r9ti1a *)n)ral. 'i no r)14azo. d)
la lla/ada K*ran narra1i=nL d)l d)'arrollo d) la 1+lt+ra
)+ro6)a Rlo' *ri)*o'. lo' ro/ano'. )l R)na1i/i)nto. lo'
d)'1+?ri/i)nto'. la r);ol+1i=n 1i)nt9M1a. la Il+'tra1i=n. )t1"
R. +na narra1i=n H+) 6+)d) +tilizar') 6ara l)*iti/ar la'
6r)t)n'ion)' d) '+6)rioridad d) la' (lit)' o11id)ntal)'
2$
" Lo
/i'/o o1+rr) 1on la id)a d) +n 1anon lit)rario. int)l)1t+al o
art9'ti1o. o. al /)no'. la ')l)11i=n d) t)Oto' ) i/E*)n)' H+)
'ol9a 6r)')ntar') 1o/o Klo'L Grand)' Li?ro'. ClE'i1o' o
Anti*+o' Ma)'tro'" En la a1t+alidad. )l 6ro1)'o d)
K1anoniza1i=nL , lo' 1onVi1to' 'o1ial)' , 6ol9ti1o' '+?,a>
1)nt)' 'on o?D)to d) )'t+dio 6or 6art) d) lo' 4i'toriador)'
1+lt+ral)'. 6)ro /E' 6or la l+z H+) arroDan 'o?r) la' id)a' ,
'+6+)'to' d) lo' 1anonizador)' H+) 'o?r) lo' 1anonizado'
22
"
I]+( 4a1)rY M o6ini=n 'o?r) +n t)/a r)'6)1to al 1+al )l
1on')n'o 6ar)1) l)Dano )n )l /)Dor d) lo' 1a'o' ) i/6o'i?l)
)n )l 6)or )' H+) no d)?)r9a/o' a?andonar )l )'t+dio d)l
R)na1i/i)nto , otro' /o;i/i)nto' d) la 1+lt+ra K)r+ditaL d)
O11id)nt). H+) a0n ti)n)n /+14o H+) oGr)1)r a /+14a
*)nt). 6)') a la 1r)1i)nt) di'tan1ia 1+lt+ral )ntr) lo'
'+6+)'to' ) id)a' d) Mnal)' d)l 'i*lo NN , lo' d) la'
a+di)n1ia' ori*inal)'" D) 4)14o. )n /i o6ini=n. lo' 1+r'o' d)
K)'t+dio' 1+lt+ral)'L ') ;)r9an /+, )nriH+)1ido' 'i d)Daran
/ar*)n 6ara )'t) ti6o d) /o;i/i)nto' D+nto a la 1+lt+ra
6o6+lar 1ont)/6orEn)a" Por otra 6art). lo' 4i'toriador)'
d)?)r9an )'1ri?ir
9!9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XqBa:Fl99BG'
<8
L+!tird F89;9GA B!uOs/a F899=G, **' BD@2BE?'
<<
I!ra: F8998GA >a$i t%& F8998G'
9!5
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
'o?r) )'to' /o;i/i)nto' d) +na Gor/a H+) r)1ono1i)ra )l
;alor d) otra' tradi1ion)' 1+lt+ral)' )n ;)z d) 1on'id)rarla'
?ar?ari) o a+')n1ia d) 1+lt+ra"
Historia antropolG+ica
Lo' l)1tor)' ') 6r)*+ntarEn 'i la 1on')1+)n1ia d) la' 1r9ti1a'
)O6+)'ta' ant)rior/)nt) )' )l a?andono 1o/6l)to d) la
4i'toria 1+lt+ral" ]+izE ')a ('ta la raz=n 6or la H+) )l
/o;i/i)nto d) lo' )'t+dio' 1+lt+ral)' R6)') al )D)/6lo d)
+no d) '+' l9d)r)'. Ra,/ond Tillia/'R ') 4a int)r)'ado tan
6o1o 6or la 4i'toria Potra raz=n 6odr9a ')r la 6o'i1i=n
/ar*inal d) la 4i'toria 1+lt+ral )n In*lat)rraQ" No o?'tant).
1a?r9a ar*+/)ntar H+) la 4i'toria 1+lt+ral ') 4a 4)14o a0n
/E' n)1)'aria H+) )n )l 6a'ado )n n+)'tra (6o1a d)
Gra*/)nta1i=n. )'6)1ializa1i=n y r)lati;i'/o" ]+izE 6or )'to
lo' )'t+dio'o' d) otra' di'1i6lina'. d) la 1r9ti1a lit)raria a la
'o1iolo*9a. Gr)1+)nt)/)nt) 4an to/ado )'ta dir)11i=n"
Par)1) H+) 4)/o' )O6)ri/)ntado +n r)d)'1+?ri/i)nto d) la
i/6ottan>1ia d) lo' '9/?olo' )n la 4i'toria. a'9 1o/o )n lo
H+) 'ol9a d)no/inar') Kantro6olo*9a 'i/?=li1aL"
Otra r)a11i=n a la' 1r9ti1a' 6odr9a ')r 6ra1ti1ar +na
4i'toria 1+lt+ral diG)r)nt)" Co/o 4)/o' ;i'to. +na ')ri) d)
4i'toriador)' , 1r9ti1o' /arOi'ta' lo 4an int)ntado" Ya ') 4a
/)n1ionado la o?ra d) Ha+')r. Antal. T4o/6'on. Ho?'?aU/
, Tillia/'. , no ')r9a diG91il a/6liar la li'ta a G)or* L+ltE1'.
L+1i)n Gold/ann , otro'" S+ o?ra 6odr9a d)'1ri?ir') 1o/o +n
)'tilo alt)rnati;o d) 4i'toria 1+lt+ral" Sin )/?ar*o. 4a, al*o
)Otra:o )n la id)a d) +na tradi1i=n /arOi'ta d) la 4i'toria
1+lt+ral" S)r /arOi'ta *)n)ral/)nt) 'i*niM1a?a aMr/ar H+)
la 1+lt+ra )ra '=lo la K'+6)r)'tr+1t+raL. la al1orza d)l 6a't)l
d) la 4i'toria" Lo' /arOi'ta' int)r)'ado' )n la 4i'toria
1+lt+ral )'ta?an )n +na 6o'i1i=n /ar*inal H+) l)' )O6on9a a
lo' ataH+)' d) do' lado'. d) lo' /arOi'ta' , d) lo'
4i'toriador)' d) la 1+lt+ra" La r)1)61i=n d) >a #ormaciGn (e
9!!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4a clase obrera en In+laterra, d) EdUard T4o/6'on. )' +na
?+)na il+'tra1i=n d) )'to"
9!)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
En la 0lti/a *)n)ra1i=n 4a '+r*ido +n n+);o ti6o d)
4i'toria 1+lt+ral. tanto 'i ') 1on'id)ra ')*+ndo o t)r1)r ti6o.
*ra1ia' )n ?+)na /)dida a )O /arOi'ta' o. al /)no'. a
)'t+dio'o' H+) )n )l 6a'ado )n1ontraron atra1ti;o' al*+no'
a'6)1to' d)l /arOi'/o" E't) )nGoH+) ') d)no/ina a ;)1)'
Kn+);a 4i'toria 1+lt+ralL
2%
W" Co/o la no;)dad d)Da d) ')rlo
rE6ida/)nt). ')r9a /E' 6r+d)nt) d)'1ri?irlo d) otra /an)ra"
Una 6o'i?ilidad )' 4a?lar d) la ;ari)dad Kantro6ol=*i1aL d)
la 4i'toria. 6+)' /+14o' d) '+' 6ra1ti1ant)' P)l 6r)')nt)
a+tor )ntr) )llo'Q ad/itir9an H+) 4an a6r)ndido /+14o d) lo'
antro6=lo*o'" Ta/?i(n 4a a6r)ndido /+14o d) lo' 1r9ti1o'
lit)rario'. 1o/o lo' Kn+);o' 4i'tori1i'ta'L d) E'tado' Unido'.
H+) 4an ado6tado '+' /(todo' d) Kl)1t+ra t)Ot+alL al )'t+>
dio d) t)Oto' no lit)rario'. tal)' 1o/o do1+/)nto' oM19al)'.
) in1l+'o al )'t+dio d) Kt)Oto'L )ntr) 1o/illa'. d) lo' rit+al)'
a la' i/E*)n)'
25
" Por otra 6art). al*+no' antro6=lo*o'
ta/?i(n a6r)ndido d) lo' 1r9ti1o' lit)rario'. a'9 1o/o al
1ontrario" La ')/i=ti1a. )l )'t+dio d) lo' 'i*no' d) toda'
1la')'. d) lo' 6o)/a' , la' 6int+ra' a la 1o/ida , la ro6a.
)ra )l 6ro,)1to 1onD+nto d) )'t+dio'o' d)l l)n*+aD) , la
lit)rat+ra 1o/o Ro/En BaNo?'on , Roland Bart>4)'. , d)
antro6=lo*o' 1o/o Cla+d) L(;i>Stra+''" S+ int)r(' 6or la'
)'tr+1t+ra' K6roG+nda'L. in;aria?l)'. d) 'i*niM1ado
di'/in+,= '+ atra1ti;o P6or d)1irlo '+a;)/)nt)Q 6ara lo'
4i'toriador)'. )'6)1ial/)nt) al 6rin1i6io. 6)ro. )n la 0lti/a
*)n)ra1i=n. la a6orta1i=n d) la ')/i=ti1a a la r)no;a1i=n d)
la 4i'toria 1+lt+ral Pla id)a d) H+) +na 4a?ita1i=n o +na
1o/ida ')an 'i't)/a' d) 'i*no'. la 1on1i)n1ia d)
o6o'i1ion)' ) in;)r'ion)'. )t1"Q ') 4a 4)14o 1ada ;)z /E'
6at)nt)"
P)') a lo' 1o/6l)Do' or9*)n)' d)l /o;i/i)nto. K4i'toria
antro6ol=*i1aL 6odr9a ')r +n ?+)n no/?r)" E'tE 1iato H+)
+na 4i'toria a'9 R1o/o toda' la' 1la')' d) 4i'toriaR )'
6rod+1to d) n+)'tro ti)/6oZ )n )'t) 1a'o. +n ti)/6o d)
14oH+)' 1+lt+ral)'. /+lti1+lt+rali'/o. )t1" Por )'ta /i'/a
raz=n ta/?i(n ti)n) al*o H+)
9!,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
>H
Hunt F89@9GA $ase C&artier
F89@@G'
iD
Ireen(laK F89@@a,
89@@(G'
9!9
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
a6ortar al )'t+dio d)l 6r)')nt). 'it+ando la' t)nd)n1ia'
r)1i)nt)' )n +na 6)r'6)1ti;a a lar*o 6lazo"
A?, Tar?+r* , Bo4an H+izin*a ,a ') int)r)'aron 6or la
antro6olo*9a a 6rin1i6io' d) 'i*lo. 6)ro '+ inV+)n1ia )ntr) lo'
4i'toriador)' )' /+14o /E' 6roG+nda )n la a1t+alidad H+)
)n '+ d9a" Un *r+6o i/6orrant) d) )'t+dio'o' ;) )l 6a'ado
1o/o +n 6a9' )Otra:o ,. 1o/o lo' antro6=lo*o'. 1on'id)ra
H+) '+ tar)a )' int)r6r)tar )l l)n*+aD) d) K'+'L 1+lt+ra'.
lit)ral , /)taG=ri1a/)nt)" F+) )l antro6=lo*o ?ritEni1o
EdUard E;an'>Prit14ard H+i)n 1on1i?i= '+ di'1i6lina 1o/o
+na '+)rt) d) trad+11i=n d) lo' 1on1)6to' d) la 1+lt+ra
)'t+diada a lo' d) H+i)n la )'t+dia
2&
" En la ,a Ga/o'a
di'tin1i=n d)l lin*[i'ta>antro6=lo*o K)nn)t4 PiN). )'
n)1)'ario /o;)r') )ntr) )l ;o1a?+lario K)/i1L d) lo'
nati;o' d) +na 1+lt+ra , lo' 1on1)6to' K)ti1L d) lo' )Otra:o'
H+) la )'t+dian"
La 4i'toria 1+lt+ral ta/?i(n )' +na trad+11i=n 1+lt+ral d)l
l)n*+aD) d)l 6a'ado al d)l 6r)')nt). d) lo' 1on1)6to' d) lo'
1ont)/6orEn)o' a lo' d) lo' 4i'toriador)' , '+' l)1tor)'" S+
o?D)ti;o )' 4a1)r la Kotr)dadL d)l 6a'ado ;i'i?l) )
int)li*i?l)
%F
" E'to no 'i*niM1a H+) lo' 4i'toriador)' d)?an
tratar )l 6a'ado 1o/o 'i G+)ra 1o/6l)ta/)nt) aD)no" Lo'
6)li*ro' d) tratar otra 1+lt+ra d) )'ta Gor/a ') 4an r);)lado
1lara/)nt) )n )l d)?at) 'o?r) )l Kori)ntali'/oLZ )'to )'. la
;i'i=n Po ;i'ion)'Q o11id)ntal d)l )'t) Po )'t)'Q
27
"
ME' H+) 6)n'ar )n t(r/ino' d) +na o6o'i1i=n ?inaria
)ntr) )l Yo , )l Otro. 1o/o 4an 4)14o tanta' ;)1)' lo'
6arti1i6ant)' )n )n1+)ntro' 1+lt+ral)'. ')r9a /E' il+/inador
4a1)rlo )n *rado' d) di'tan1ia 1+lt+ral" Podr9a/o' tratar d)
adH+irir +na do?l) ;i'i=nA ;)r a lo' indi;id+o' d)l 6a'ado
diG)r)nt)' d) no'otro' P6ara );itar i/6+tarl)'
ana1r=ni1a/)nt) n+)'tro' ;alor)'Q. 6)ro. al /i'/o ti)/6o.
1o/o no'otro' )n '+ 4+/anidad G+nda/)ntal"
<
X Beidel/an F89;8GA L!Oe/&a4 F89@?GA P)lss!n
9)0
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
F899BG' ]Darnt!n F89@DG, *' DA Pa>lares2Bur:e
F899EG'
<;
SaidF89;@G'
9)1
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HI STORIA CULTURALKKKKKKKKKKK
La' diG)r)n1ia' )ntr) )l a1t+al /od)lo antro6ol=*i1o d)
4i'toria 1+lt+ral y '+' 6r)d)1)'or)'. 1lE'i1o , /arOi'ta.
6odr9an r)'+/ir') )n 1+atro 6+nto'"
26. En 6ri/)r l+*ar. ') 4a a?andonado )l 1ontra't)
tradi1ional )ntr) 'o1i)dad)' 1on 1+lt+ra , 'in 1+lt+ra" La
d)1ad)n1ia d)l I/6)rio ro/ano. 6or )D)/6lo. no d)?)
1on'id)rar') la d)rrota d) la K1+lt+raL 6or la K?ar?ari)L.
'ino +n 14oH+) d) 1+lt+ra'" Lo' o'tro*odo'. ;i'i*odo'.
;Endalo' , otro' *r+6o' t)n9an '+' 6ro6ia' 1+lt+ra' P;alor)'.
tradi1ion)'. 6rE1ti1a'. r)6r)')nta1ion)'. )t1"Q" Por 6arad=Di1o
H+) 6+)da 6ar)1)r. 4a?9a +na K1i;iliza1i=n d) ?Er?aro'L" El
'+6+)'to i/6l91ito )n )'t) t)r1)r /od)lo )' +n r)lati;i'/o
1+lt+ral tan aD)no a lo' /arOi'ta' 1o/o lo 4a?r9a 'ido a
B+r1N4ardt , a H+izin>*a" Lo /i'/o H+) lo' antro6=lo*o'. lo'
n+);o' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' 4a?lan d) K1+lt+ra'L )n
6l+ral" No '+6on)n H+) toda' la' 1+lt+ra' 'on i*+al)' )n
todo' lo' a'6)1to'. 6)ro ') a?'ti)n)n d) 4a1)r D+i1io' d)
;alor 'o?r) la '+6)rioridad d) +na' 'o?r) otra'. D+i1io' H+)
in);ita?l)/)nt) ') 4a1)n d)'d) la 6)r'6)1ti;a d) la 6ro6ia
1+lt+ra ,. 6or tanto. a1t0an 1o/o o?'tE1+lo' al
)nt)ndi/i)nto"
27. En ')*+ndo l+*ar. la 1+lt+ra ') 4a d)Mnido. )n la
l9n)a d) MalinoU'Ni. 1o/o Kart)Ga1to'. art91+lo'. 6ro1)'o'
t(1ni1o'. id)a'. 4E?ito' , ;alor)' 4)r)dado'L o. )n la l9n)a
d) G))ra. 1o/o Kla' di/)n'ion)' 'i/?=li1a' d) la a11i=n
'o1ialL
2
d" En otra' 6ala?ra'. )l 'i*niM1ado d)l t(r/ino ') 4a
a/6liado 6ara 1o/6r)nd)r +na *a/a /+14o /E' a/6lia d)
a1ti;idad)' H+) ant)' Rno '=lo art). 'ino la 1+lt+ra /at)rialZ
no '=lo lo )'1rito. 'ino lo oralZ no '=lo )l dra/a. 'ino )l rit+alZ
no '=lo la Mlo'oG9a. 'ino la' /)ntalidad)' d) la *)nt) 1o/0n"
La ;ida 1otidiana o K1+lt+ra 1otidianaL )' )')n1ial )n )'t)
)nGoH+). )'6)1ial/)nt) '+' Knor/a'L o 1on;)n1ion)'
'+?,a1)nt)'. lo H+) Bo+rdi)+ d)no/ina la Kt)or9a d) la
6rE1ti1aL , )l ')/i=lo*o B+r, Lot/an. la K6o(ti1a d)l
1o/6orta/i)nto 1otidianoL
2#
" Por '+6+)'to. )l 6ro1)'o d)
9)0
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
a6r)ndizaD) d) +n
V Malin!Os:i F89B8G, *' E<8A Ieere F89;BG, *' B='
] B!urdieu F89;<GA L!t/an F89@DGA Fr+:/an + L!6"ren F899EG'
9)3
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/onD) /)di);al o +na no?l) r)na1)nti'ta o +n 1a/6)'ino d)l
'i*lo NIN i/6li1a?a /a' H+) int)rnalizar r)*la'" Co/o '+*i)r)
Bo+rdi)+. )l 6ro1)'o d) a6r)ndizaD) in1l+,) +na 6a+ta /a'
V)Oi?l) d) r)'6+)'ta' a 'it+a1ion)' H+) R1o/o lo' Ml='oGo'
)'1olE'>ri1o'R d)no/ina K4a?it+'L
%3
" Por tanto. 6odr9a ')r
/E' )Oa1to )/6l)ar )l t(r/ino K6rin1i6ioL )n ;)z d) Kr)*laL"
En )'t) ')ntido a/6lio. a1t+al/)nt) ') r)1+rr) a la
1+lt+ra 6ara 1o/6r)nd)r lo' 1a/?io' )1on=/i1o' o 6ol9ti1o'
H+) ant)rior/)nt) ') analiza?an d) +na Gor/a /E'
r)d+1tora ) int)rna" Por )D)/6lo. +n 4i'toriador d) la
d)1ad)n1ia d) la )1ono/9a ?ritEni1a )ntr) $-&3 , $#-3 la
)O6li1a?a 6or Kla d)1ad)n1ia d)l )'69rit+ ind+'trialL.
;in1+lado a la *)ntriM1ad=n d) lo' ind+'trial)' ,. )n 0lti/o
t(r/ino. a +na r);ol+1i=n Po. 1o/o (l la d)no/ina.
K1ontrarr);ol+1i=nLQ )n lo' ;alor)'
%$
" Por '+ 6art). lo'
4i'toriador)' 6ol9ti1o' 1ada ;)z ') 'ir;)n /E' d) la Sd)a d)
K1+lt+ra 6ol9ti1aL 6ara r)G)rir') a lo' ;alor)'. a1tit+d)' ,
6rE1ti1a' tran'/itido' 1o/o 6art) d)l 6ro1)'o d)
K'o1ializa1i=nL d) lo' ni:o' , H+). d)'6+('. ') dan 6or
'+6+)'to'"
Un )D)/6lo lla/ati;o d)l 1a/?io 6rod+1ido )n )'ta
dir)11i=n )' )l d)l /alo*rado E S" L" L,on'. +n 4i'toriador
6ol9ti1o H+) tit+l= '+ 0lti/o li?ro Culture an( Anarc%y in
Irelan( 1,90<19396 La ir=ni1a r)G)r)n1ia a Matt4)U Arnold
o?)d)19a a la 1on;i11i=n d) L,on' d) H+) la 6ol9ti1a irland)'a
d) )') 6)riodo '=lo 6od9a )nt)nd)r') t)ni)ndo )n 1+)nta K)l
4)14o d) H+) al /)no' 1+atro 1+lt+ra' 4an )'tado
1o/6iti)ndo )n la i'laLA la 1+lt+ra do/inant) in*l)'a
1o)Oi't9a y 14o1a?a 1on la *a(li1a. la 6rot)'tant) d)l Ul't)r ,
la an*lo>irland)'a
%2
"
%Q En t)r1)r l+*ar. a la id)a d) Ktradi1i=nL. G+nda/)ntal
)n la anti*+a 4i'toria 1+lt+ral. ') 4an '+/ado di'tinta'
alt)rnati;a'" Una )' )l 1on1)6to d) Kr)6rod+11i=nL 1+lt+ral.
H+) )/6)zaron a +'ar )n lo' a:o' ')t)nta al*+no' t)=ri1o'
'o1ial)' Gran1)')' 1o/o
9)9
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
B!urdieu F89;<G, **' ;@2@;'
?8
Wiener F89@8G' XL+!ns
F89;9G'
9)5
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Lo+i' Alt4+'')r , Pi)rr) Bo+rdi)+
%%
" Una ;)ntaDa d) )'t)
1on1)6to )' H+) '+*i)r) H+) la' tradi1ion)' no 1ontin0an
a+to/Eti1a/)nt). 6or in)r1ia" Por )l 1ontrario. 1o/o no'
r)1+)rda la 4i'toria d) la )d+1a1i=n. )' n)1)'ario /+14o
)'G+)rzo 6ara l)*arla' d) *)n)ra1i=n )n *)n)ra1i=n" La
d)';)ntaDa d)l t(r/ino )' H+) la id)a d) Kr)6rod+11i=nL
'+*i)r) +na 1o6ia )Oa1ta o in1l+'o /)1Eni1a. al*o H+) la
4i'toria d) la )d+1a1i=n )'tE l)Do' d) 1onMr/ar
%5
" La id)a d)
r)6rod+11i=n. lo /i'/o H+) la d) tradi1i=n. r)H+i)r) +n
1ontra6)'o 1o/o la Sd)a d) r)1)61i=n"
Lo' lla/ado' Kt)=ri1o' d) la r)1)61i=nL. )ntr) lo' H+)
in1l+,o al antro6=lo*o>4i'toriador D)'+9ta Mi14)l d) C)rt)a+.
4an '+'tit+ido )l '+6+)'to tradi1ional d) la r)1)61i=n 6a'i;a
6or (l d) ada6ta1i=n 1r)ati;a" So'ti)n)n H+) Kla
1ara1t)r9'ti1a )')n1ial d) la tran'/i'i=n 1+lt+ral )' H+)
aH+)llo H+) ') tran'/it) 1a/?iaL
%&
" Ada6tando la do1trina
d) al*+no' Padr)' d) la I*l)'ia. H+) r)1o/)nda?an a lo'
1ri'tiano' H+) K)O6oliaranL la 1+lt+ra 6a*ana d) la /i'/a
/an)ra H+) lo' 4)?r)o' 4a?9an )O6oliado lo' t)'oro' d) lo'
)*i61io'. )'to' t)=ri1o' ') 1)ntran no )n la tran'/i'i=n. 'ino
)n la Ka6ro6ia1i=nL" Gi/o lo' )'1olE'ti1o' /)di);al)'.
'o't)n9an H+) Klo H+) ') r)1i?) ') r)1i?) )n la Gor/a d)l
r)1)6torL BAui(<Aui( recipitur, a( mo(um recipientes
recipiturE
%<
" S+ 6o'i1i=n i/6li1a +na 1r9ti1a a la ')/i=ti1a o.
/E' )Oa1ta/)nt). +na 4i'to>r9za1i=n d) la ')/i=ti1a. 6+)'
('ta ni)*a la 6o'i?ilidad d) 4allar 'i*niM1ado' MDo' )n lo'
art)Ga1to' 1+lt+ral)'"
En '+/a. )l (nGa'i' 4a 6a'ado d)l H+) da al H+) r)1i?).
d) a1+)rdo 1on la id)a d) H+) lo H+) ') r)1i?) 'i)/6r) )'
diG)r)nt) d) lo H+) ') tran'/it) ori*inal/)nt) 6orH+) lo'
r)1)6tor)'. 1on'1i)nt) o in1on'1i)nt)/)nt). int)r6r)tan y
ada6tan la' id)a'. 1o't+/?r)'. i/E*)n)'. )t1". H+) ') l)'
oGr)1)" La 4i'toria 1+lt+ral d) Ba6=n. 6or )D)/6lo. 6r)')nta
/+14o' )D)/6lo' d) lo H+) 'ol9a lla>
9)!
F ORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4>
Alt&usser F89;8GA B!urdieu + Passer!n
F89;9G' X
D
Willia/s F89@8G, **' 8@82<=?'
XDresden F89;?G, **' 889+ss'
V>auss F89;DGA Certeau F89@=GA $ase R1%!eur F89@8G, **' 8@<289B'
9))
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
/ar') Ki/ita1i=nL. 6ri/)ro d) C4ina y /E' r)1i)nt)/)nt)
d) O11id)nt)" La i/ita1i=n Gr)1+)nt)/)nt) )' tan 1r)ati;a
H+) Ktrad+11i=n 1+lt+ralL 6odr9a ')r +n t(r/ino /E'
ad)1+ado" A'9. )l ?+di'/o C4Wan ') trad+Do )n )l z)n y la
no;)la o11id)ntal G+) nat+ralizada 6or Nat'+/) So')ld. H+)
aMr/= H+) 4a?9a )'1rito +na d) '+' 4i'toria' Ka la /an)ra
d) +n 4aiN+L"
La id)a d) r)1)61i=n 6+)d) ;in1+lar') 1on la d)
)'H+)/a. d)Mnido /E' 1o/o +na )'tr+1t+ra /)ntal H+) )n
)l ')ntido d) Tat?+r* d) +n topos ;i'+al o ;)r?al" Un
)'H+)/a 6+)d) 1onGor/ar la' a1tit+d)' 4a1ia lo n+);o.
1o/o )n )l 1a'o d) lo' ;iaD)ro' ?ritEni1o' )'t+diado' )n )l
1a69t+lo <" En )'t) ')ntido. )l )'H+)/a a ;)1)' d) d)Mn)
1o/o Kr)DillaL R+na 6antalla o Mltro H+) 6)r/it) )l 6a'o d)
al*+no' )l)/)nto' 6)ro )O1l+,) otro'. 6or lo H+) lo'
/)n'aD)' r)1i?ido' 'on di'tinto' )n al*+no' a'6)1to' d) lo'
)n;iado'
%7
"
5Q El 1+arto , 0lti/o 6+nto )' lo 1ontrar9o d) lo'
'+6+)'to' 'o?r) la r)la1i=n )ntr) 1+lt+ra , 'o1i)dad
i/6l91ito' )n la 1r9ti1a /arOi'ta d) la 4i'toria 1+lt+ral 1lE'i1a"
Lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)'. 1o/o lo' t)=ri1o' 1+lt+ral)'.
4an r)14azado la id)a d) K'+6)r)'tr+1t+raL" M+14o' 6i)n'an
H+) la 1+lt+ra )' 1a6az d) r)'i'tir la' 6r)'ion)' 'o1ial)' o
in1l+'o d) 1onGor/ar la r)alidad 'o1ial" D) a49 )l 1r)1i)nt)
int)r(' 6or la 4i'toria d) la' Kr)6r)')nta1ion)'L ,.
)'6)1ial/)nt). 6or la 4i'toria d) la K1on'tr+11i=nL.
Kin;)n1i=nL o K1on'tit+1i=nL d) lo H+) 'ol9an 1on'id)rar')
K4)14o'L 'o1ial)' 1o/o 1la') 'o1ial. na1i=n o *(n)ro" La
6ala?ra Kin;)n1i=nL a6ar)1) )n )l t9t+lo d) +na ')ri) d)
li?ro' 6+?li1ado' r)1i)nt)/)nt). tanto 'i ') trata d) la
in;)n1i=n d) Ar*)ntina. d) E'1o1ia. d)l 6+)?lo o R1o/o
4)/o' ;i'toR d) la tradi1i=n
%-
"
La 4i'toria d)l iaginaire social Pi/a*inario 1ol)1ti;oQ )'tE
r)la1ionada 1on )l int)r(' 6or la in;)n1i=nA +n n+);o (nGa'i'.
'i no +n n+);o t)/a. H+) 1ri'taliz= )n Fran1ia )n 6art) )n
r)'6+)'>
9),
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
F!u%auli F89;8G, *' 88A Iin(ur" F89;EG'
H!(s(aO/ y Ran"er F89@BGA M!r"an F89@@GA Piit!%: F8998GA S&u/Oa+
FL998G'
9)9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ta a la 1(l)?r) 1r9ti1a d) Fo+1a+lt a lo' 4i'toriador)' 6or '+
id)a K)/6o?r)1idaL d) lo r)al. H+) )O1l+9a lo i/a*inado"
E't) )nGoH+) lo introd+D)ron do' )'t+dio' d) la Edad M)dia
6+?li1ado' 6or la /i'/a (6o1aA +no 'o?r) )'t) /+ndo R>os
tres Gr(enes P$#7#Q. d) G)or*)' D+?,R , otro 'o?r) )l
'i*+i)nt) R'l nacimiento (el pur+atorio P$#-$Q. d) Ba1H+)'
L) Goe" La 4i'toria d)l i/a*inario ') d)'arroll= a 6artir d) la
4i'toria d) la' /)ntalidad)' 1ol)1ti;a'. tratada )n )l 1a69t+lo
$$" No o?'tant). '+' 6ra1ti1ant)' 6r)'tan /E' at)n1i=n a la'
G+)nt)' ;i'+al)' , a la inV+)n1ia d) lo' )'H+)/a'
tradi1ional)' 'o?r) la 6)r1)61i=n"
En lo' a:o' 1in1+)nta ,a ') )'1ri?i)ron )'t+dio' d) la
6)r1)61i=nA i/E*)n)' d)l N+);o M+ndo. 6or )D)/6lo. 1o/o
+na Kti)rra ;ir*)nL o d) Bra'il 1o/o +n 6ara9'o t)rr)nal. o d)
la' i'la' d)l Pa19M1o 1o/o ti)rra d) no?l)' o i*norant)'
'al;aD)'
%#
" D) 4)14o. B+r1N4ardt , H+izin*a ,a )ran
1on'1i)nt)' d) H+) la 6)r1)61i=n t)n9a +na 4i'toria"
B+r1N4ardt )'1ri?i= 'o?r) la *(n)'i' d) la ;i'i=n d)l E'tado
1o/o +na Ko?ra d) art)L. )' d)1ir. 1o/o r)'+ltado d) la
6laniM1a1i=n. /i)ntra' H+) H+izin*a )'ta?a int)r)'ado )n la
inV+)n1ia d) lo' li?ro' d) 1a?all)r9a' 'o?r) la 6)r1)61i=n d)
la r)alidad 'o1ial , 6ol9ti1a
53
" No o?'tant). )n '+ (6o1a. )'t)
ti6o d) )'t+dio' ') 1on'id)ra?an /ar*inal)' r)'6)1to a lo'
int)r)')' d) lo' 4i'toriador)'"
Por otra 6art). lo H+) ant)' )ra /ar*inal a1t+al/)nt) )'
1)ntral , ') 4a ;+)lto a )'t+diar +na ')ri) d) t)/a'
tradi1ional)' d)'d) )'ta 6)r'6)1ti;a" B)n)di1i And)r'on. 6or
)D)/6lo. 4a r))'1rito la 4i'toria d) la 1on1i)n1ia na1ional )n
t(r/ino' d) K1o/+nidad)' i/a*inada'L. '):alando la
inV+)n1ia d) la M11i=n. 1o/o )n )l 1a'o d)l Mli6ino Bo'( Rizal
, '+ no;)la Noli mi tan+ere P$--7Q
5$
" Uno d) lo' 6rin1i6al)'
a'6)1to' d)l d)?at) 'o?r) )l 'i*niM1ado d) la R);ol+1i=n
Gran1)'a lo 1on'tit+,) a4ora '+ l+*ar )n )l Ki/a*inario
6ol9ti1oL Gran1('
52
" La ?r+D)r9a , la d)/onolo*ia
9,0
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XTS/it& F89?=GA Buar-uede H!landa F89?9GA S/it& F89E=G'
D=
Bur%:&ardt F8@E=G, %a*' 8A Huiin"a F8989G'
D8
Anders!n F89@BG, **' <E2
<9'
iU
FuretF89@DG'
9,1
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORI A CULTURA LKKKKKKKKKKKKK
ta/?i(n ') 4an )'t+diado 1o/o 6art) d) la 4i'toria d)l
i/a*inario 1ol)1ti;o. d)'d) )l /ito d)l sabbat% 4a'ta la
6ro,)11i=n d) lo' t)/or)' , d)')o' ')1r)to' )n 14i;o'
)O6iatorio'
$
W
%
" En '+/a. ') 4a trazado +na n+);a Gront)ra
)ntr) 1+lt+ra , 'o1i)dad. , ') 4a )Ot)ndido )l E/?ito d) la
1+lt+ra , la li?)rtad indi;id+al"
1roblemas
IEn H+( /)dida )' Gt+1t9G)ra la n+);a 4i'toria 1+lt+ralY En /i
o6ini=n. lo' )nGoH+)' d)'1rito' )ran n)1)'ario'" No 'on
'i/6l)/)nt) +na n+);a /oda. 'ino r)'6+)'ta' a d)M1i)n1ia'
);id)nt)' )n lo' ant)rior)' 6aradi*/a'" E'to no 'i*niM1a H+)
todo' lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' d)?an ')*+irlo' R
')*+ra/)nt) )' 6r)G)ri?l) la 1o)Oi't)n1ia d) +na ;ari)dad d)
Gor/a' d) 4i'toria a H+) +na o't)nt) )l /ono6olio" No
o?'tant). la r)a11i=n 1ontra lo' )'t+dio' 1on;)n1ional)' a
;)1)' 4a ido d)/a'iado l)Do'" Por )D)/6lo. )l (nGa'i' a1t+al
)n la 1on'tr+11i=n o in;)n1i=n d) la 1+lt+ra )Oa*)ra la
l9?)rrad 4+/ana )n la /i'/a /)dida )n H+) la anti*+a
;i'i=n d) la 1+lt+ra 1o/o Kr)V)DoL d) la 'o1i)dad r)d+19a )'a
li?)rtad" La in;)n1i=n o '+):o d) +n *r+6o 6+)d) ')r la
6ri'i=n d) otro" En )G)1to. 4a, /o/)nto' r);ol+1ionario' )n
H+) la li?)rtad d) in;)ntar )'tE )n '+ a6o*)o , todo 6ar)1)
6o'i?l). 6)ro )'o' /o/)nto' ;an ')*+ido' d) +na
K1ri'taliza1i=nL 1+lt+ral"
Co/o o1+rr) tan Gr)1+)nt)/)nt) )n la 4i'toria d) otra'
di'1i6lina'. 6or no d)1ir )n la ;ida )n *)n)ral. al int)ntar
r)'ol;)r +n 6ro?l)/a '+r*)n otro' H+) 'on. 1o/o /9ni/o.
i*+al d) 1o/6l)Do'" Para id)ntiM1ar la' diM1+ltad)' H+) ')
'i*+)n 6lant)ando. 6+)d) ')r 0til '):alar al*+no' 6+nto'
d(?il)' d) do' 1ono1ido' li?ro' H+) a6li1an )'o' )nGoH+)'"
E'to' li?ro' )'tEn )ntr) la' o?ra' /E' ?rillant)' d) 4i'toria
1+lt+ral 6+?li1ada' )n la' 0lti/a' do' o tr)' d(1ada'" Por
)'ta raz=n. 1o/o )n )l 1a'o d) B+r1N4ardt , d) H+izin*a.
9,0
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORI A CULTURA LKKKKKKKKKKKKK
/)r)1) la 6)na )O6lorar '+' d)M1i)n1ia'"
ThXC!nn F89;?GA Iin(ur" F899=GA Mu%&e/(led F899=GA Clar:F899EG'
9,3
KKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTO RIA CUL TURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
En 2%e'mbctrrassment o#&@%es P$#-7Q. +n )'t+dio d) la
R)60?li1a Holand)'a )n )l 'i*lo NVII, Si/=n S14a/a in;o1a
lo' no/?r)' d) c/il) D+rN4)i/. Ma+ri1) Hal?Ua14' , Mar,
Do+*la'. ,. 1o/o )'to' antro6=lo*o'. ') 1)ntra )n lo'
;alor)' 'o1ial)' , )n '+ 6)r'oniM1a1i=n )n la ;ida 1otidiana"
La R)60?li1a Holand)'a )ra +na na1i=n n+);a , a S14a/a l)
int)r)'a la Gor/a1i=n R'i no la in;)n1i=nR d) +na n+);a
id)ntidad. )O6r)'ada )n la ;i'i=n d) lo' 4oland)')' 1o/o +n
')*+ndo I'ra)l. +n 6+)?lo )l)*ido H+) ') 4a?9a li?)rado d)l
,+*o d)l Gara=n )'6a:ol" S14a/a '+*i)r) H+) la ;ida
1otidiana )'ta?a inV+ida. o in1l+'o 1onGor/ada. 6or )'ta
n+);a id)ntidad. , )'o )O6li1ar9a )l ')ntido
)O1)61ional/)nt) a*+do d) la inti/idad , la do/)'ti1idad
d) Holanda. a'9 1o/o la li/6i)za d) la' 1a'a' 4oland)'a'.
H+) '):alaron tanto' ;iaD)ro' )OtranD)ro'" E'ta?an
/o'trando al /+ndo H+) )ran di'tinto'" Por 6ri/)ra ;)z. la
li/6i)za o?')'i;a d) la' a/a' d) 1a'a 4oland)'a' ')
6r)')nta 1o/o 6art) d) la 4i'toria 4oland)'a /a' H+)
/)n1ionarla /)ra/)nt) d) 6a'ada. 1o/o 4a?9an 4)14o
ant)' lo' 4i'toriador)'"
La d)?ilidad d) )'t) li?ro Rla /i'/a H+) la d) la o?ra d)
B+r1N4ardt , H+izin*a. a'9 1o/o d) la tradi1i=n antro6ol=*i1a
d+rN4)i/ianaR )' '+ (nGa'i' )n la +nidad 1+lt+ral" S14a/a
r)14aza la id)a d) H+) la 1+lt+ra ')a K)l aVora/i)nto d) +na
1la') 'o1ialL" Al 1ontrario H+) /+14o' n+);o' 4i'toriador)'
1+lt+ral)'. no 6a'= 6or +na Ga') d) 'i/6at9a 1on )l
/arOi'/o" S) 1)ntra )n lo H+) lo' 4oland)')' t)n9an )n
1o/0n , a6)na' trata lo' 1ontra't)' 1+lt+ral)' o lo'
1onVi1to' )ntr) r)*ion)' o )ntr) *r+6o' r)li*io'o' , 'o1ial)'"
Int)r6r)ta ta o?')'i=n 6or la li/6i)za 1o/o +n 'i*no d)l
1arE1t)r 4oland('. /E' H+) 1o/o +n int)nto d) la' /+D)r)'
d) 1la') /)d9a d) di'tin*+ir') d) la' 1a/6)'ina' o d) '+'
;)1ina' +r?ana' /E' 6o?r)'" Sin )/?ar*o. 1o/o /+)'tra
1lara/)nt) +na o?ra r)1i)nt) d) +n )H+i6o d) 4i'toriador)'
4oland)')'. lo' 1ontra't)' , 1onVi1to' )ntr) ri1o' , 6o?r)'.
9,9
KKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE HISTO RIA CUL TURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
4a?itant)' d) la 1i+dad , d)l 1a/6o. ,. 6or '+6+)'to.
1at=li1o' , 6rot)'tant)' )ran i/6ortant)' )n la 4i'toria d)
la' Pro;in1ia' Unida' )n )l 'i*lo O;il
55
" La
M
S%&a/a F89@;GA B!e:&!rst + !tr!s F899<G'
9,5
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
6r)')n1ia d) Koran*i'ta'L )n a/?a' 1+lt+ra' no )' la 0ni1a
')/)Danza )ntr) lo' 4oland)')' d)l nort) )n )l 'i*lo NVH ,
lo' irland)')' d)l nort) )n )l NN'
El t)/a d)l li?ro. i*+al/)nt) Ga/o'o. d) Cari S14or'N) )'
la i)na d) Mnal)' d)l 'i*lo NIN, la i)na d) Art4+r S14nitzl)r.
Otto Ta*n)r. Karl L+)*)r. Si*/+nd Fr)+d. G+'ta; Kli/t.
H+*o ;on HoG/ann't4al , Arnold S14o)n?)r*" AH+9
o/itir)/o' '+' n+/)ro'a' o?')r;a1ion)' 'o?r) la' o?ra' d)
)'ta' M*+ra' , lo' diG)r)nt)' E/?ito' )r9 H+) tra?aDaron 6ara
1)ntrarno' )n +n 'olo 6ro?l)/a *)n)ralA la t)n'i=n )ntt)
+nidad , ;ari)dad" S14or'N) )' 1on'1i)nt) d) la i/6ortan1ia
d) la' '+?1+lt+ra' )n la 6ol9*lota 1a6ital i/6)rial , 6on) d)
r)li);) la ')*r)*a1i=n d) lo' diG)r)nt)' *r+6o' d)
int)l)1t+al)' , la Gra*/)nta1i=n d) la 1+lt+raA KCada 1a/6o
6ro1la/a '+ ind)6)nd)n1ia r)'6)1to al 1onD+nto , 1ada
6art). a '+ ;)z. ') Gra*/)nta )n /E' 6art)'L
5&
"
Con')1+)nt)/)nt). '+ )'t+dio )'tE di;idido )n 'i)t)
)n'a,o' 'o?r) di'tinto' a'6)1to' d) la 1+lt+ra d) la i)na
d)l Mn d) 'i*loA lit)rat+ra. arH+it)1t+ra. 6ol9ti1a.
6'i1oanEli'i'. 6int+ra , /0'i1a"
No 1a?) d+da d) H+) la Gra*/)nta1i=n )ra +na o61i=n
d)li?)rada d)l a+tor" Al /)no' 'i/?=li1a/)nt) )' ad)1+ada
6ara )l )'t+dio d)l /od)rni'/o
5<
" Ta/?i(n r)'6ond) a '+
6r)o1+6a1i=n K6or r)'6)tar )l d)'arrollo 4i't=ri1o d) 1ada
ra/a H+) nt)*ra la 1+lt+ra /od)rna P6)n'a/i)nto 'o1ial.
lit)rat+ra. arH+it)1t+ra. )t1"Q. )n ;)z d) o1+ltar la r)alidad
6l+ral tra' d)Mni1ion)' 4o/o>*)n)izant)'L
5$
" El r)14azo d)
GE1il)' '+6+)'to' 'o?r) )l Yeit+eisty )l d)')o d) a?ordar
')ria/)nt) )l d)'arrollo int)rno )'tEn )ntt) la' /+14a'
;irt+d)' d) '+ )'t+dio"
A S14or'N) ta/?i(n l) int)r)'a la K1o4)'i=nL d) lo'
di'tinto' K)l)/)nto' 1+lt+ral)'L d)'1rito' , '+ r)la1i=n 1on
+na )O6)ri)n1ia 6ol9ti1a 1o/6artidaA Kla 1ri'i' d) +n 'i't)/a
6ol9ti1o li?)ralL" D) 4)14o. )l '+?t9t+lo d) '+ li?ro )' K6ol9ti1a
, 1+lt+raL" D) )'ta
9,!
UCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
D?
S%&!rs:e F89@8G, **' [[$ii, [i['
DE
Vase R!t& F899DaGA R!r& F899D(G, **' B2D'
D8
S%&!rs:e F89@8G, **' [i[2[['
9,)
KKKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CUITURAL
Gor/a. trata d) /ant)n)r )l )H+ili?rio )ntr) la' )O6li1a1ion)'
Kint)rnali'taL , K)Ot)rnali'taL d)l 1a/?io 1+lt+ral" Sin
)/?ar*o. )n la 6rE1ti1a. d)di1a +n 1a69t+lo a la 6ol9ti1a.
1o/o a la 6int+ra o la /0'i1a" A+nH+) la' 1on)Oion)' )'tEn
i/6l91ita'. no 'i)/6r) ') 4a1)n )O6l91ita' , )n nin*0n 1a'o
') d)'arrollan" Lo' 0lti/o' 6ErraGo' )'tEn d)di1ado' a
S14o)n?)r* , a KoNo'14Na" El a+tor 6r)Mri= no )'1ri?ir +n
1a69t+lo d) 1on1l+'i=n )n )l H+) 6odr9a 4a?)r int)ntado
r)+nir lo' di'tinto' 4ilo' d) '+ ar*+/)nto" E'ta o61i=n
/)r)1) r)'6)to. tanto 'i )'tE di1tada 6or la /od)'tia. la
4on)'tidad o )l d)')o d) d)Dar a lo' l)1tor)' H+) )Otrai*an
'+' 6ro6ia' 1on1l+'ion)'" En 1+alH+i)r 1a'o. ta/?i(n '+6on)
)n 1i)rto ')ntido +na );a'i=n d) '+ r)'6on'a?ilidad" La
raz=n d) ')r d) +n 4i'toriador 1+lt+ral )' r);)lar la'
1on)Oion)' )ntr) la' di'tinta' a1ti;idad)'" S la tar)a )'
i/6o'i?l). 6odr9a/o' d)Dar la arH+it)1t+ra a lo' 4i'toriador)'
d) la arH+it)1t+ra. )l 6'i1oanEli'i' a lo' d)l 6'i1oanEli'i'. )t1"
A1t+al/)nt). )l 6ro?l)/a G+nda/)ntal d) lo'
4i'toriador)' 1+lt+tal)'. )n 1+alH+i)r 1a'o tal 1o/o ,o lo
;)o. )' );itar la Gra*/)nta1i=n 'in ;ol;)r al )n*a:o'o
'+6+)'to d) la 4o/o*)n)idad d) +na 'o1i)dad o +n 6)riodo
dado'" En otra' 6ala?ra'. r);)lar la +nidad '+?,a1)nt) Po. al
/)no'. la' 1on)Oion)' '+?,a1)nt)'Q. 'in n)*ar la di;)r'idad
d)l 6a'ado" Por )'ta raz=n 6+)d) r)'+ltar 0til )Oa/inar +na
')ri) d) )O1)l)nt)' o?ra' r)1i)nt)' 'o?r) la 4i'toria d) lo'
)n1+)ntro' 1+lt+ral)'"
'l mo(elo (el encuentro
En lo' 0lti/o' a:o'. lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' ') 4an
int)r)'ado 1ada ;)z /E' 6or lo' )n1+)ntro'. a'9 1o/o 6or )l
K14oH+)L. )l K1onVi1toL. la K1o/6)t)n1iaL o la Kin;a'i=nL
1+lt+ral. 'in ol;idar ni /ini/izar lo' a'6)1to' d)'tr+1ti;o' d)
)'to' 1onta1to'
5-
" Por '+ 6art). lo' 4i'toriador)' d)l
d)'1+?ri/i)nto o d)l 1oloniali'/o
9,,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
VX A[tdl F89@?GA BitterK F89@EGA UOis F899?G'
9,9
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
4an )/6)zado a 1on'id)rar la' 1on')1+)n1ia' 1+lt+ral)'.
ad)/E' d) la' )1on=/i1o>'o1ial)' , 6ol9ti1a'. d) la
)O6an'i=n )+ro6)a"
D(') l+)*o. ')r9a i/6r+d)nt) tratar )'to' )n1+)ntro'
1o/o 'i ') 4+?i)ran 6rod+1ido )ntr) do' 1+lt+ra'. ;ol;i)ndo
al l)n*+aD) d) la 4o/o*)n)idad 1+lt+ral , 1on'id)rando la'
1+lt+ra' 1o/o )ntidad)' li/itada' o?D)ti;a/)nt) Plo'
indi;id+o' 6+)d)n t)n)r +n G+)rt) ')ntido d) la' Gront)ra'.
6)ro. )n la 6rE1ti1a. ('ta' ') 1r+zan +na , otra ;)zQ" La
1+)'ti=n H+) H+i)ro '+?ra,ar aH+9 )' )l int)r(' r)lati;a/)nt)
n+);o )n la Gor/a )n H+) 1ada 6art) 6)r1i?9a. 1o/6r)nd9a o
no 1o/6r)nd9a a la otra" ME' d) +na /ono*raG9a r)1i)nt) 4a
6+)'to d) t)li);) la trad+11i=n )rr=n)a , la Kid)ntidad Gal'aL
d) 1on1)6to' d) do' 'i't)/a' 1+lt+ral)'. +n /al)nt)ndido
H+) /+, ?i)n 6+)d) 4a?)r 1ontri?+ido al 6ro1)'o d)
1o)Oi't)n1ia" Un diElo*o d) 'ordo' 'i*+) 'i)ndo +na '+)rt)
d) diElo*o
U
" Por )D)/6lo. )n @Gri1a , )n otro' l+*ar)'. lo'
/i'ion)ro' 1ri'tiano' Gr)1+)nt)/)nt) 1t)9an H+)
K1on;)rt9anL a la 6o?la1i=n lo1al. 6+)'. )n '+ o6ini=n. la
a1)6ta1i=n d)l 1)lo'o Dio' d) lo' 1ri'tiano' i/6li1a?a )l
r)14azo d) otra' r)li*ion)'" Sin )/?ar*o. 1o/o 4an '+*)rido
;ario' aGri1ani'ta'. al*+no' 1on;)r'o' H+izE )'t+;i)ran
int)t)'ado' )n a6ro6iar') d) 1i)rta' t(1ni1a' )'6irit+al)' a
Mn d) in1or6orarla' al 'i't)/a r)li*io'o lo1al P;(a') la 6" $#-
ant)rior/)nt)Q" E' diG91il d)1ir H+i(n )'ta?a /ani6+lando a
H+i(n. 6)ro al /)no' )'tE 1laro H+) la' di'tinta' 6art)' d)l
)n1+)ntro o6)ra?an 1on diG)r)nt)' d)Mni1ion)' d) la 'it+a>
1i=n
&q
"
En al*+no' li?ro' )O1)l)nt)'. lo' antro6=lo*o' 4i't=ri1o'
4an int)ntado r)1on'tt+ir la K;i'i=n d) lo' ;)n1ido'L. la
Gor/a )n H+) lo' 1ari?)' 6)r1i?i)ron a Col=n. lo' azt)1a' a
Cort(' o lo' in1a' a Pizarro
&$
" El )D)/6lo H+) 4adado l+*ar a
+na 1ontro;)r'ia /a,or 4a 'ido )l d) lo' 4aUaiano' , )l
1a6itEn CooN , '+' /arin)ro'" El 4i'toriador d)l art) B)rnard
S/it4 )'t+di= la' 6)r1)61ion)'
990
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XL!%:&art F899DG, *' <89A Ma%Iabe+ F899DG, **' <?92<E='
XXS/it& F89E=GA Prins F89@=GA Ma%Iabe+ F89@EG, **' 8982<8EA $ase
Hitan F89@?G'
8,8
P!rtilla F89?9GA Wa%&tel F89;8GA Hul/e F89@;GA Clendinnen F899<G'
991
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
)+ro6)a' d)l )n1+)ntro )n la l9n)a d) la' 4i'toria' d)
)'H+)/a' d) A?, Tar?+r*" A '+ ;)z. )l antro6=lo*o Mar'4all
Sa4lin' int)nt= r)1on'tr+ir la ;i'i=n d) lo' 4aUaiano'" S):al=
H+) la ll)*ada d) CooN ') 6rod+Do 1+ando ('to' )'6)ra?an a
'+ dio' Lono , H+) la 6)r1i?i)ron 1o/o +na )6iGan9a d)l dio'.
a'i/ilando a'9 )l a1ont)1i/i)nto )Otraordinario Rla> ll)*ada
d) )OtranD)ro'R )n )l ord)n 1+lt+ral
&2
" D) Gor/a 6ar)1ida.
lo' 'in=lo*o' o11id)ntal)'. int)r)'ado' d)'d) 4a1) ti)/6o
)n la' Gor/a' )n H+) lo' /i'ion)ro' , di6lo/Eti1o' )+ro6)o'
6)r1i?9an a lo' 14ino'. 4an )/6)zado a 1on'id)rar 1=/o
6)r1i?9an lo' 14ino' a lo' o11id)ntal)'
&%
" S) 4a 'o't)nido. 6or
)D)/6lo. H+) )n C4ina la ir*)n Mar9a ') a'i/il= a la dio'a
ind9*)na d) la /i')ri1ordia. K+an Yin. /i)ntra' H+) )n
M(Oi1o ') a'i/il= a la dio'a Tonantzin. 6rod+1i)ndo )l 49?rido
d) la ir*)n d) G+adal+6)
&5
"
A+nH+) 'o, +n 4i'toriador )+ro6)o d) E+ro6a. 1o/o
4a?rEn /o'rrado lo' 1a69t+lo' ant)rior)'. 4) 1itado )'to'
)D)/6lo' d) A'ia. AGri1a. A/(ri1a , A+'tralia 6or do'
razon)'" En 6ri/)r l+*ar. a1t+al/)nt) ') )'tEn ll);ando a
1a?o in;)'ti*a1ion)' )Otra>ordinaria/)nr) int)r)'ant)' d)
4i'toria 1+lt+ral )n la' Gront)ra' Rla' Gront)ra' d)l t)/a. la'
Gront)ra' d) E+ro6a" En ')*+ndo l+*ar. )'to' tra?aDo'
6+)d)n ')r;irno' d) in'6ira1i=n al r)'to d) no'otro'" S
nin*+na 1+lt+ra )' +na i'la. ni 'iH+i)ra )n HaUai o Gran
Br)ta:a. ')r9a 6o'i?l) +tilizar )l /od)lo d)l )n1+)ntro 6ara
)'t+diar n+)'tra 6ro6ia 1+lt+ra. o 1+lt+ra'. H+) d)?)r9a/o'
1on'id)rar di;)r'a' , /0lti6l)'. /E' H+) 4o/o*(n)a' ,
'in*+lar)'" El )n1+)ntro , la int)ra11i=n. 6or lo tanto.
d)?)r9an int)*rar') )n la' 6rE1ti1a' , r)6r)')nta1ion)' H+)
C4arr9)r 4a d)'1rito 1o/o lo' 6rin1i6al)' o?D)to' d) la n+);a
4i'toria 1+lt+ral" D)'6+(' d) todo. 1o/o o?')r;= EdUard
SaidA KLa 4i'toria d) toda' la' 1+lt+ra' )' la 4i'toria d)l
6r('ta/o 1+lt+ralL
&&
"
?
2S/\t& F89E=GA Sa&lins F89@?GA O(e+ese:er% F899<GA
990
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
Sa&lins F899?G' XIernet F89@<GA S*en%e F899=G' X{B!Oer
F89;?G, %a*' DA La6a+e F89;DG'
??
Said F899BG, <E8,
993
UCIDAD + VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL
La 4i'toria d) lo' i/6)rio' oGr)1) )D)/6lo' 1laro' d)
int)ra11i=n 1+lt+ral" Arnaldo Mo/i*Hano )'1ri?i= +n li?ro
'o?r) lo' l9/it)' d) la 4)l)niza1i=n. la int)ra11i=n d) *ri)*o'.
ro/ano'. 1)lta'. D+d9o' , 6)r'a' d)ntro , G+)ra d)l I/6)rio
ro/ano
&<
" C+ando lo' lla/ado' K?Er?aro'L in;adi)ron )l
I/6)rio. ') 6rod+Do +n 6ro1)'o d) int)ra11i=n 1+lt+ral H+) no
'=lo 1onll);= la ro/aniza1i=n d) lo' in;a'or)'. 'ino ta/?i(n
la K*ori1iza1i=nL d) lo' ro/ano'"
A6li1ando )'t) /i'/o )nGoH+) ') 6odr9a )'t+diar la
Gront)ra )ntr) )l I/6)rio oto/ano , la Cri'tiandad a Mnal)'
d) la Edad M)dia , 1o/i)nzo' d)l 6)riodo /od)rno" Por
)D)/6lo. ') 4a )Oa/inado la int)ra11i=n >Ro
Ktran'G)r)n1iaL. )n )l r(r/ino )/6l)ado 6or a+torR r)li*io'a
)n )l E/?ito )OtraoM1ial. tal 1o/o la' 6)r)*rina1ion)' d)
/+'+l/an)' a 'ant+ario' 1ri'tiano' , al 1ontrario" Lo'
4i'toriador)' d)l art) 4an 6r)'tado at)n1i=n a la 1+lt+ra
/at)rial 1o/0n d) la Gront)ra. 1o/o )l +'o d) la 1i/itarra
t+r1a 6or lo' 'oldado' 6ola1o'" Lo' 4i'toriador)' d) la
lit)rat+ra 4an 1o/6arado lo' 4(ro)' (6i1o' d) a/?o' lado'
d) la Gront)raA )l *ri)*o Di*)n)' ANrita'. 6or )D)/6lo. , )l
t+r1o D)d) KorN+t" En '+/a. la' zona' Gront)riza'. tanto d)l
lado /+'+l/En 1o/o d)l 1ri'tiano. t)n9an /+14o )n 1o/0n.
)n 1ontra't) 1on lo' 1)ntro' ri;al)' d) E'ta/?+l , i)na
&7
"
Lo /i'/o 1a?r9a d)1ir d) la E'6a:a /)di);al" D)'d) la
(6o1a d) A/(ri1o Ca'tro )n lo' a:o' 1+ar)nta. al*+no'
4i'toriador)' 4an '+?ra,ado la 'i/?io'i' o 1on;i;)n1ia d)
D+d9o'. 1ri'tiano' , /+'+l/an)'. a'9 1o/o '+' int)r1a/?io'
1+lt+ral)'" Por )D)/6lo. lo' )r+dito' D+d9o' 4a?la?an Era?) ,
la 6o)'9a 4)?r)a )'ta?a in'6irada )n la l9ri1a Era?)" Co/o )n
la Gront)ra ori)ntal )+ro6)a. lo' 1o/?ati)nt)' d) a/?o'
?ando' )/6l)a?an ar/a' 'i/ilar)' , t)n9an ;alor)'
6ar)1ido'" La 1+lt+ra /at)rial d) lo' /ozEra?)' P1ri'tiano'
?aDo )l do/inio Era?)Q , d) lo' /+d(Dar)' P/+'+l/an)' ?aDo
)l do/inio 1ri'tianoQ 1o/?ina?a )l)/)nto' d) a/?a'
M
M!/i"lian!F89;?G'
999
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
XHaslu%: F89<9GA An"raG F89?;GA Mal/!Os:i F89?9GA Inal%i: F89;BG, **'
8@E2<=<'
995
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tradi1ion)'" Al*+na' i*l)'ia' 1at=li1a' P, 'ina*o*a'Q )'ta?an
1on'tr+ida' )n )'tilo /+'+l/En. 1on ar1o' d) 4)rrad+ra.
/o'ai1o' , d)1ora1i=n *)o/(tri1a )n 6+)rta' y t)14o'" E'
i/6o'i?l) 'a?)r 'i H+i)n)' Ga?ri1a?an la 1)rE/i1a , otro'
art)Ga1to' d)l )'tilo K4i'6a>no>Era?)L )ran 1ri'tiano' o
/+'+l/an)'. 6+)' )l r)6)rtorio d) t)/a' )ra 1o/0n
&-
"
Ta/?i(n '( 6rod+D)ron int)r1a/?io' )n )l E/?ito d) la
l)n*+a , la lit)rat+ra" El ?ilin*[i'/o no )ra raro" Al*+no'
)'1ri?9an 1a't)llano )n alGa?)to Era?) , otro' Era?) )n
alGa?)to latino" Ha?9a H+i)n)' +tiliza?an do' no/?r)'. +no
)'6a:ol , otro Era?). lo H+) '+*i)r) H+) ta/?i(n t)n9an do'
id)ntidad)'" A a/?o' lado' d) la Gront)ra r)li*io'a ')
)'1ri?9an li?ro' d) 1a?all)r9a' d) )'tilo 'i/ilar P;)E') )l 1a6"
#Q" Al*+na' 6o)'9a' 6a'an d)l 1a't)llano al Era?) )n )l
/i'/o ;)r'oA O8Sue#aray "ammai4"eu lJbabib esta(
yanajP PI]+( 4ar(. /adr)Y SMi a/ant) )'tE )n la 6+)rtalQ"
Lo' )D)/6lo' /E' )'6)1ta1+lar)' d) 'i/?io'i' ') 4allan )n
la' 6rE1ti1a' d) la r)li*i=n 6o6+lar" Lo /i'/o H+) )n la
Gront)ra )ntr) )l I/6)rio oto/ano , )l 4a?'?+r*o 4a?9a
'ant+ario'. 1o/o )l d) San Gin('. H+) atra9an la d);o1i=n d)
/+'+l/an)' , 1ri'tiano'
&#
"
La 4i'toria 1+lt+ral d) otro' 6a9')' ta/?i(n 6odr9a
)'1ri?ir') )n t(r/ino' d) )n1+)ntro' d) r)*ion)'. 1o/o )l
nort) , )l '+r d) Italia. Fran1ia o in1l+'o In*lat)rra" En )l
1a'o d) la Nort)a/(ri1a 1olonial. Da;id Fi'14)r 4a
id)ntiM1ado 1+atro 1+lt+ra' r)*ional)' o #ol@*ays, H+)
ll);aron 1+atro *r+6o' d) in/i*rant)'A )l d) Ea't An*lia a
Ma''a14+')tt'. )l /)ridional a ir*inia. )l d) la' Midland' a
D)laUar) , )l d) la Gront)ra 1on E'1o1ia al int)rior" La'
Gor/a' lin*[9'ti1a' , lo' )'tilo' arH+it)1t=ni1o'. a'9 1o/o la'
a1tit+d)' 6ol9ti1a' , r)li*io'a'. 6)r/an)1i)ron d+rant) 'i*lo'
<3
"
TPTerrasseo89B<, 89?@G'
XCastr! F89D@GA Stetn F89?BGA Ial/s de Fuentes F89E;GA Ma%Ka+
F89;EGA Mann +
!tr!s F899<G'
99!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
@=
Fis%&er
F89@9G'
99)
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
E't) )D)/6lo '+*i)r) la 6o'i?ilidad d) +na )/6r)'a a0n
/E' a/?i1io'aA )'t+diar la 4i'toria 1+lt+ral 1o/o +n 6ro1)'o
d) int)ra11i=n )ntr) diG)r)nt)' 1+lt+ra'. )ntr) 4o/?r) ,
/+D)r. la 1i+dad , )l 1a/6o. 1at=li1o , 6rot)'tant).
/+'+l/En ) 4ind0. )t1" Cada *r+6o ') d)Mn) )n 1ontra't)
1on lo' d)/E'. 6)ro 1r)a '+ 6ro6io )'tilo 1+lt+ral R1o/o lo'
*r+6o' d) la D+;)nt+d ?ritEni1a )n lo' ')t)nta. 6orW)D)/6loR
a6ro6iEndo') d) Gor/a' d) +n Gondo 1o/0n , r)+ni(ndola'
)n +n 'i't)/a 1on +n n+);o 'i*niM1ado
<$
"
Lo' 1on1)6to' 'o1iol=*i1o' d) K'+?1+lt+raL. H+) i/6li1a
di;)r'idad d)ntro d) +n /ar1o 1o/0n. , d) K1ontra1+lt+raL.
H+) i/6li1a )l int)nto d) in;)rtir lo' ;alor)' d) la 1+lt+ra
do/inant). /)r)1)n H+) lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' l)'
6r)'t)n /E' at)n1i=n H+) 4a'ta a4ora
<2
" Tra?aDar 1on )l
1on1)6to d) '+?1+lt+ra ti)n) la ;)ntaDa d) 4a1)r /E'
)O6l91ito' 1i)rto' 6ro?l)/a'" IIn1l+,) la '+?1+lt+ra 1ada
a'6)1to d) la ;ida d) '+' /i)/?ro' o '=lo 1i)rto' E/?ito'Y
IS) 6+)d) 6)rt)n)1)r a /E' d) +na '+?1+lt+ra al /i'/o
ti)/6oY IT)n9an /E' )n 1o/0n do' D+d9o'. +no d) Bo' 1+al)'
)ra italiano. o do' italiano'. +no d) lo' 1+al)' )ra D+d9oY
<i
"
ILa r)la1i=n )ntr) la 1+lt+ra do/inant) , la '+?1+lt+ra )'
1o/6l)/)ntaria o 1onVi1ti;aY
La' 1la')' 'o1ial)' , la' r)li*ion)' 6+)d)n analizar')
1o/o '+?>1+lt+ra'" El diG+nto EdUard T4o/6'on 1riti1= la
1on1)61i=n d) la 1+lt+ra 1o/o 1o/+nidad H+) 6ri;il)*ia lo'
'i*niM1ado' 1o/6artido' 'o?r) lo' 1onVi1to' d) 'i*niM1ado'"
Ir=ni1a/)nt). a (l ') l) 4a 1riti1ado )l /od)lo 1o/+nitario
d) 1+lt+ra d) lo' tra?aDador)' '+?,a1)nt) )n '+ Ga/o'o li?ro
La 'oracin de la clase obrera en $nglaterra" Podr9a/o' int)ntar ir /E'
allE d) )'t) /od)lo 1o/+nitario 1on a,+da d) Pi)rr)
Bo+rdi)+. 1+,a )tno*raG9a d) la Fran1ia 1ont)/6orEn)a 6on)
d) r)li);) 4a'ta H+( 6+nto la ?+r*+)'9a , la 1la')
tra?aDadora ') 4an d)Mnido )n ;irt+d d) +n 1ontra't)
r)196ro1o
<5
" D) Gor/a 'i/ilar. )n +n li?ro /od(li1o 6ara
99,
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
E8
He(di"e F89;9G'
XSin"er F89E=GA Clar:e F89;DGA Clar:e + !tr!s
F89;?G' P@=F8888F899=G'
XT&!/*s!n F89EBGA B!urdieu F89;9G'
999
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
lo' 4i'toriador)'. do' )tn=lo*o' '+)1o' 4an 'it+ado la
Gor/a1i=n d) la 1la') /)dia '+)1a )n )l 1ont)Oto d) la l+14a
d) '+' /i)/?ro' 6or diG)r)n1iar') tanto d) la no?l)za 1o/o
d) la 1la') tra?aDadora )n E/?ito' 1+lt+ral)' 1o/o la a1tit+d
ant) )l ti)/6o , )l )'6a1io. la '+1i)dad , la li/6i)za
<&
" La
'olidaridad )n )l ')no d) +n *r+6o '+)l) ')r /E' G+)rt)
1+ando ') a*+dizan lo' 1onVi1to' 1on lo' H+) no 6)rt)n)1)n
a (l" D) )'ta Gor/a. lo' 4i'toriador)' 1+lt+ral)' 6odr9an
1ontri?+ir a la r)int)*ra1i=n d) la 4i'toria )n +na (6o1a d)
4i6)r)'6)1ializa1i=n )n H+) ') 4a Gra*/)ntado )n E/?ito'
na1ional)'. r)*ional)' , di'1i6linar)'
<<
W"
Consecuencias
En )l 1a'o d) lo' )n1+)ntro' 1+lt+ral)'. la 6)r1)61i=n d) lo
n+);o )n t(r/ino' d) lo anti*+o. d)'1rita )n )l 0lti/o
a6artado. *)n)ral/)nt) r)'+lta in'o't)ni?l) a lar*o 6lazo"
La' n+);a' )O6)ri)n1ia' 6ri/)ro a/)nazan ,. d)'6+('.
d)?ilitan la' anti*+a' 1at)*or9a'" El Kord)n 1+lt+ralL
tradi1ional. 1o/o lo d)no/ina )l antro6=lo*o
nort)a/)ri1ano Mar'4all Sa4lin'. a ;)1)' ') r)'H+)?raDa
?aDo la 6r)'i=n d)l int)nto d) a'i/ilarla'
<7
" La 'i*+i)nt) Ga')
;ar9a )n 1ada 1+lt+ra )n +n )'6)1tro H+) ;a d) la a'i/ila1i=n
al r)14azo Ra tra;(' d) la ada6ta1i=n , la r)'i't)n1iaR.
1o/o la r)'i't)n1ia al 6rot)'tanti'/o )n )l /+ndo
/)d9t)trEn)o analizada 6or F)rnand Bra+d)l
<-
" Por H+( a lo'
/i)/?ro' d) al*+na' 1+lt+ra' l)' atra) )'6)1ial/)nt) la
no;)dad o lo )O=ti1o )' +na 6r)*+nta tan Ga'1inant) 1o/o
diG91il d) r)'6ond)r" El ar*+/)nto d) H+) la' 1+lt+ra' /E'
int)*rada' 'on r)lati;a/)nt) 1)rrada'. /i)ntra' H+) la'
1+lt+ra' a?i)rta' , r)1)6ti;a' )'tEn /)no' int)*rada' 1orr)
)l 6)li*ro d) 1a)r )n +n 19r1+lo ;i1io'o. 6)ro al /)no' ti)n)
la ;)ntaDa d) 6r)')n>
500
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
oX
c
Fr+tt/an + L!4"ren F89;9G'
PhVase Ka//en F89@DGA Bender F89@EG'
4;
Sa&lins F89@8G, **' 8BE28?E'
4@
Braudel F89D9G, *arte <, %a*' E, a*artad! 8'
501
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
tar )l 6ro?l)/a d)'d) )l 6+nto d) ;i'ta d)l r)1)6tor
<#
" Lo'
'i*+i)nt)' 6ErraGo' tratarEn la r)1)6ti;idad a )O6)n'a' d) la
r)'i't)n1ia"
]+i)n)' 6ri/)ro )'t+diaron 'i't)/Eti1a/)nt) la'
1on')1+)n1ia' d) lo' )n1+)ntro' )ntr) 1+lt+ra' G+)ron
/i)/?ro' d) 'o1i)dad)' d)l N+);o M+ndo dond) lo'
)n1+)ntro' 4a?9an 'ido 6arti1+lar/)nt) dra/Eti1o'" A
6rin1i6io' d)l 'i*lo. ;ario' antro6=lo*o' nort)a/)ri1ano'.
1o/o )l )/i*rado al)/En Franz Boa'. d)'1ri?i)ron lo'
1a/?io' 6rod+1ido' )n la' 1+lt+ra' india' 1o/o 1on')>
1+)n1ia d)l 1onta1to 1on la 1+lt+ra ?lan1a )n t(r/ino' d)
Ka1+lt+>ra19=nLZ la ado61i=n d) )l)/)nto' d) la 1+lt+ra
do/inant)" Un di'196+lo d) Boa'. M)l;ql) H)rNo;it'. d)Mni=
la a1+lt+ra1i=n 1o/o +n G)n=/)no /E' 1o/6r)4)n'i;o H+)
la diG+'i=n ) int)nt= )O6li1ar 6or H+( al*+no' ra'*o' R, no
otro'R ') in1or6oraron a la 1+lt+ra r)1)6tora
73
" La
in;)'ti*a1i=n d) la ')l)11i=n o Mltro d) ra'*o' 4a 'ido
il+/inadoraZ 6or )D)/6lo. )n )l 1a'o d) la 1onH+i'ta
)'6a:ola d) M(Oi1o , P)r0. ') 4a '):alado H+) lo' indio'
ado6taron )l)/)nto' d) la K1+lt+ra donant)L 6ara lo' H+)
no 4a?9a )H+i;al)nt)' lo1al)'" Ta/?i(n ') 4a 'o't)nido H+)
al 1a?o d) +no' a:o' di'/in+,) la ado61i=n d) n+);o'
)l)/)nto'" La Ga') d) a6ro6ia1i=n ;a ')*+ida d) la
K1ri'taliza1i=nL 1+lt+ral
7$
"
En )'t) 6+nto. lo' )'t+dio'o' d) la 1+lt+ra. )/6)zando
6or lo' 4i'toriador)' d) la r)li*i=n )n )l /+ndo /)dit)rrEn)o
anti*+o. Gr)1+)nt)/)nt) 4an 4a?lado d) K'in1r)ti'/oL"
H)rNo;it' )'ta?a 6arti1+lar/)nt) int)r)'ado )n )l
'in1r)ti'/o r)li*io'oZ 6or )D)/6lo. la id)ntiM1a1i=n d) lo'
dio')' aGri1ano' tradi1ional)' , lo' 'anto' 1at=li1o' )n Hait9.
C+?a. Bra'il , otro' l+*ar)'" Otro di'196+lo d) Boa'. Gil?)rto
Fr),r). int)r6r)t= la 4i'toria d)l Bra'il 1olonial )n t(r/ino'
d) la Gor/a1i=n d) +na K'o1i)dad /)'tizaL o KG+'i=nL d)
diG)r)nt)' tradi1ion)' 1+lt+ral)'
72
" Al /)no' +n 4i'toriador
d)l R)na1i/i)nto. Ed*ar Tind. )/6l)= )l t(r/ino
500
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
K4i?rida1i=nL
]Otten(et" F89?9GA S%&neidet
F89?9G' TXHer:!$iis F89B@GA $ase
Du*r!rn F89EEG'
F!ster F89E=G, **' <<;2<BDA Ili%: F89;9G, **'
<@<2<@D' |
<
Fre+re F89BBGA Her:!$its F89B;,
89B@G'
503
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
6ara d)'1ri?ir la int)ra11i=n d) la' 1+lt+ra' 6a*ana ,
1ri'tiana" Tind r)14aza?a )l anEli'i' +nidir)11ional d) la
')1+lariza1i=n d) la 1+lt+ra r)na1)nti'ta , 'o't)n9a H+) la
K4i?rida1i=n o6)ra )n do' dir)11ion)'LZ 6or )D)/6lo. K+na
Madonna o +na Ma*dal)na 6od9an r)6r)')ntar') d) /an)ra
H+) r)1ordaran a )n+'L. 6)ro K)l art) d)l R)na1i/i)nto
6rod+Do /+14a' i/E*)n)' d) )n+' H+) r)1+)rdan a +na
Madonna o a +na Ma*dal)naL
7%
"
AnElo*a/)nt). )l 'o1i=lo*o 1+?ano F)rnando Ortiz
'o't)n9a H+) )l t(r/ino Ka1+lt+ra1i=nL d)?9a ')r '+'tit+ido
6or )l d) Ktran'1+lt+ra1i=nL. 6+)' a/?a' 1+lt+ra'
)O6)ri/)ntaron 1a/?io' a 1on')1+)n1ia d) '+' 1onta1to'.
no '=lo la Kr)1)6toragQ" Ortiz G+) +no d) lo' 6ri/)ro' )n
'+*)rir H+) ') d)?)r9a 4a?lar d)l d)'1+?ri/i)nto a/)ri1ano
d) Col=n
75
" Un ?+)n )D)/6lo d) )'t) ti6o d) a1+lt+ra1i=n
in;)r'a. )n )l H+) lo' 1onH+i'tador)' 'on 1onH+i'tado'. )' )l
d) lo' K1riollo'LZ lo' 4o/?r)' , /+D)r)' d) ori*)n )+ro6)o
na1ido' )n A/(ri1a. H+). 1on )l ti)/6o. ') 4i1i)ron 1ada ;)z
/E' a/)ri1ano' )n '+ 1+lt+ra , '+ 1on1i)n1ia
7&
"
La a'i/ila1i=n d) 'anto' 1ri'tiano' a dio')' y dio'a' no
1ri'tiano' 1o/o S14a*o d) @Gri1a o11id)ntal. la 14ina K+an
Yin , la nE4+atl Tonantzin no 1ar)1) d) analo*9a' )n E+ro6a"
Co/o '):al= Era'/o. a 1o/i)nzo' d) la )ra 1ri'tiana ')
6rod+Do +n 6ro1)'o 'i/ilar. )n )l H+) 'anto' 1o/o 'an Bor*)
') a'i/ilaron a dio')' , 4(ro)' 1o/o P)r')o" KA1o/oda1i=nL
)ra )l t(r/ino H+) ') )/6l)a?a tradi1ional /)nt) 6ara
d)'1ri?ir )'t) 6ro1)'o )n )l 'i*lo CI P, )n la I*l)'ia
6ri/iti;aQ. 1+ando lo' /i'ion)ro' D)'+9ta' )n C4ina , la India.
6or )D)/6lo. int)ntaron trad+1ir )l do*/a 1ri'tiano a la'
)O6r)'ion)' 1+lt+ral)' lo1al)'. tratando d) 6r)')ntarlo d)
Gor/a 1o/6ati?l) 1on /+14o' ;alor)' d) lo' /andarin)' ,
?ra4/in)'"
E' l=*i1o )l int)r(' 6or )'t) 6ro?l)/a )n +na (6o1a 1o/o
la n+)'tra. /ar1ada 6or 1onta1to' 1+lt+ral)' 1ada ;)z /E'
Gr+)nt)' ) int)n'o'" En di'tinto' l+*ar)' , di'1i6lina' ')
)/6l)an *ran ;ari)dad
509
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
;?
Wind F89?@G, *' <9'
7 i
Onh F89D=G,
intr!du%%in'
;
X Bradin"
F8998GA Al(err! F899<G'
505
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
d) t(r/ino' 6ara d)'1ri?ir lo' 6ro1)'o' d) 6r('ta/o 1+lt+ral.
a6ro6ia1i=n. int)r1a/?io. r)1)61i=n. tran'G)r)n1ia.
n)*o1ia1i=n. r)'i't)n1ia. 'in1r)ti'/o. a1+lt+ra1i=n.
)n1+lt+ra1i=n. in1+lt+ra1i=n. int)r1+lt+ra1i=n.
tran'1+lt+ra1i=n. 4i?rida1i=n. /)'tizaD). 1riolliza>1i=n.
int)ra11i=n ) int)r6)n)tra1i=n d) 1+lt+ra'" A 6artir d)l
r)no;ado int)r(' 6or )l art) /+d(Dar /)n1ionado
ant)rior/)nt) Pr)la1ionado. a '+ ;)z. 1on la 1r)1i)nt)
6r)')n1ia d)l /+ndo /+'+l/En a1t+al/)nt)Q. al*+no'
)'6a:ol)' 4a?lan d) +n 6ro1)'o d) K/+d)Da>ri'/oL )n '+
4i'toria 1+lt+ral
)!
, A ;)1)'. )'to' n+);o' t(r/ino' 6+)d)n
'onar )O=ti1o'. in1l+'o ?Er?aro'" S+ ;ari)dad )' +n
t)'ti/onio )lo1+)nt) d) la 6r)')nt) Gra*/)nta1i=n d)l
/+ndo a1ad(/i1o" Ta/?i(n r);)lan +na n+);a 1on1)61i=n
d) la 1+lt+ra 1o/o ?ri1ola*). )n la H+) )l 6ro1)'o d)
a6ro6ia1i=n , a'i/ila1i=n no )' /ar*inal 'ino 1)ntral"
No o?'tant). 6)r'i't)n 1i)rto' 6ro?l)/a' 1on1)6t+al)' ,
)/69ri1o'" La id)a d) 'in1r)ti'/o. 6or )D)/6lo. ') 4a
+tilizado 6ara d)'1ri?ir di;)r'a' 'it+a1ion)'. d)'d) la
K/)z1laL a la '9nt)'i' 1+lt+ral" El +'o tan ;a*o d)l t(r/ino
6lant)a o. /E' )Oa1ta/)nt). o'1+r)1) +na ')ri) d)
6ro?l)/a'
77
"
Uno d) )llo' )' )l d) la' int)n1ion)' d) lo' a*)nt)' o '+
int)r6r)ta1i=n d) lo H+) )'tEn 4a1i)ndoA )l 6+nto d) ;i'ta
)/i1 P;(a') la 6" 25%Q" Por )D)/6lo. )n )l 1a'o d) la
int)ra11i=n d)l 1ri'tiani'/o , la' r)li*ion)' aGri1ana'.
t)n)/o' H+) 1on'id)rar ;ario' )'1)nario'" Co/o 4)/o'
;i'to. lo' *o?)rnant)' aGri1ano' 6+di)ron 6)n'ar H+)
)'ta?an in1or6orando n+);o' )l)/)nto' a '+ r)li*i=n
tradi1ional" En 1+anto al K'in1r)ti'/oL d) lo' )'1la;o'
aGri1ano' )n A/(ri1a. R'+ id)ntiM1a1i=n d) 'anta BEr?ara
1on S4an*o. 6or )D)/6loR H+izE o?)d)1i)ra a +na tE1ti1a
d)G)n'i;a d) a1)6tar )Ot)rior/)nt) )l 1ri'tiani'/o. /i)ntra'
1on')r;a?an '+' 1r))n1ia' tradi1ional)'" En )l 1a'o d) la
r)li*i=n )n )l Bra'il 1ont)/6orEn)o. 6or otra 6art). ')r9a
50!
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/E' ad)1+ado 4a?lar d) K6l+rali'/oL H+) d) 'in1r)ti'/o.
6+)' la' /i'/a' 6)r'ona' 6+)d)n 6arti1i6ar )n la'
;E
Burns F89;;GA I!+tis!l!
F89@EG'
;;
A*terF8998G'
50)
KKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CU LTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
6rE1ti1a' d) /a' d) +n 1+lto. lo /i'/o H+) +n 6a1i)nt)
6+)d) ?+'1ar a,+da )n /E' d) +na 1la') d) /)di1ina"
ol;i)ndo al l)n*+aD) Ktradi1ionalL. lo' indi;id+o' 6+)d)n
t)n)r a11)'o a /E' d) +na tradi1i=n , )l)*ir ')*0n la
'it+a1i=n. o to/ar )l)/)nto' d) la' /i'/a' 6ara 1r)ar al*o
6ro6io" D)'d) )l 6+nto d) ;i'ta )/i1. )l 4i'toriador d)?)
in;)'ti*ar la l=*i1a '+?,a1)nt) a )'a' a6ro6ia1ion)' ,
1o/?ina1ion)'. la' razon)' lo1al)' d) )'a' o61ion)'" Por
)'t) /oti;o. al*+no' 4i'toriador)' 4an )'t+diado la'
r)'6+)'ta' d) lo' indi;id+o' a lo' 1onta1to' d) 1+lt+ra'.
)'6)1ial/)nt) lo' H+) /odiM1aron '+ 1o/6orta/i)nto R
tanto 'i lo' d)no/ina/o' K1on;)r'o'L. d)'d) la 6)r'6)1ti;a
d) la n+);a 1+lt+ra. o Kr)n)*ado'L. d)'d) la 6)r'6)1ti;a d)
la anti*+a" La 1+)'ti=n )' )'t+diar a )'o' indi;id+o' R
1ri'tiano' 1on;)rtido' al i'la/i'/o )n )l I/6)rio oto/ano o
in*l)')' H+) ') ;ol;i)ron indio' )n Nort)a/(ri1aR 1o/o
1a'o' )Otr)/o' , )'6)1ial/)nt) 6at)nt)' d) r)'6+)'ta a +na
'it+a1i=n d) 1onta1to , 1)ntrar') )n la Gor/a )n H+)
r)1on'tr+,)ron '+ id)ntidad
7S
" La 1o/6l)Didad d) la 'it+a1i=n
6+)d) il+'trarla )l )'t+dio d) +n *r+6o d) n)*ro' ?ra'il):o'.
d)'1)ndi)nt)' d) )'1la;o'. H+) r)*r)'aron a @Gri1a
o11id)ntal. 6orH+) 1r)9an H+) ('a )ra '+ 6atria. ,
d)'1+?ri)ron H+) all9 l)' 6)r1i?9an 1o/o a/)ri1ano'
7#
"
D)'d) )l )Ot)rior. )'ta' 6)r'ona' 'on )D)/6lo' d) +n
6ro1)'o *)n)ral d) K'in1r)ti'/oL" S) 4a '+*)rido H+) )'t)
t(r/ino ') d)?) a6li1ar a la K1o)Oi't)n1ia t)/6oralL d)
)l)/)nto' d) diG)r)nt)' 1+lt+ra'. 6ara di'tin*+irlo d) la
;)rdad)ra K'9nt)'i'L
-3
" P)ro. I1+Ento d+ra )'a t)/6oralidadY
IPod)/o' a'+/ir H+) la '9nt)'i' o int)*ra1i=n ') i/6on)
n)1)'aria/)nt) a lar*o 6lazoY En n+)'tra (6o1a no )' diG91il
4allar /o;i/i)nto' d) ant9'in1r)ti'/o o d)'int)*ra1i=n.
1a/6a:a' d) r)1+6)ra1i=n d) la' tradi1ion)' Ka+t(nti1a'L o
K6+ra'L
-$
"
;@
Aitell F89@?GA S%araZa
50,
KKKKKKKKKKKKKKKKKKFORMAS DE HISTORIA CU LTURALKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
F899Bz' ]Carneir! da Cun&a
F89@?G'
@Y,
P+eF899BG'
PTSteOartF899DG'
509
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL K
El 1on1)6to d) K/)'tizaD)L 1+lt+ral , lo' t(r/ino'
r)la1ionado' 1on )l /i'/o 'on i*+al/)nt) 6ro?l)/Eti1o'
-2
"
E' d)/a'iado GE1il 6)rd)r') )n di'1+'ion)' 'o?r) la lit)ral o
/)taG=ri1a /)z1la d) raza' P1o/o Fr),r) 4izo
Gr)1+)nt)/)nt)Q. tanto 6ara ala?ar lo' 1r+1)' 1o/o 6ara
1ond)nar la' Gor/a' K?a'tarda'L o K/)'tiza'L H+) '+r*)n
d)l 6ro1)'o" IE' )l t(r/ino K/)'tizaD)L d)'1ri6ti;o o
)O6li1ati;oY ILa' n+);a' Gor/a' '+r*)n 6or '9 /i'/a'
d+rant) )l 1onta1to 1+lt+ral o 'on o?ra d) indi;id+o'
1r)ati;o'Y
La lin*[9'ti1a oGr)1) otra ;9a d) a6roOi/a1i=n a la'
1on')1+)n1ia' d) lo' )n1+)ntro' 1+lt+ral)'
-%
" El 1onta1to d)
1+lt+ra'. a'9 1o/o d) l)n*+a'. 6odr9a d)'1ri?ir') )n t(r/ino'
d) la a6ari1i=n. 6ri/)ro. d)l 6id*in R+na Gor/a d) l)n*+aD)
r)d+1ida a lo )')n1ial 6ara la 1o/+ni1a1i=n int)r1+lt+ralR ,.
d)'6+('. d) la l)n*+a 1riolla" KCriol[za>1i=nL d)'1ri?) )l
6ro1)'o )n ;irt+d d)l 1+al +na l)n*+a 6id*in d)'arrolla +na
)'tr+1t+ra /E' 1o/6l)Da a /)dida H+) la *)nt) 1o/i)nza a
+'arla 1o/o 6ri/)ra l)n*+a 6ara la 1o/+ni1a1i=n *)n)ral"
Lo' lin*[i'ta' 'o'ti)n)n H+) lo H+) )n )l 6a'ado ') 6)r1i?i=
1o/o /)ro' )rror)' R1o/o +na l)n*+a K/al 4a?ladaLR
d)?) 1on'id)rar') +na ;ari)dad lin*[9'ti1a 1on '+' 6ro6ia'
r)*la'" Lo /i'/o 1a?r9a d)1ir. 6or )D)/6lo. d)l l)n*+aD) d)
la arH+it)1t+ra )n la' Gront)ra' )ntr) 1+lt+ra'"
En al*+no' 1ont)Oto'. la /)Dor analo*9a lin*[9'ti1a 6odr9a
')r la d) Kl)n*+a /iOtaL. 1o/o la l)n*+a /)dia d) E1+ador.
)n la H+) )l ;o1a?+lario )'6a:ol ') 1o/?ina 1on 'intaOi'
H+)14+a. o )l lat9n K/a1arr=ni1oL. d)l H+) 4a?la/o' )n )l
1a69t+lo -" En )l R)na1i/i)nto. 6or )D)/6lo. lo' orna/)nto'
d) +n )'tilo P)l 1lE'i1oQ a ;)1)' ') '+6)r6on9an a la'
)'tr+1t+ra' d) otro P)l *=ti1oQ" En otto' 1ont)Oto'. lo'
?ilin*[)'. H+) 6a'an d) +na l)n*+a a otra ')*0n la 'it+a1i=n.
6odr9an 1on'titi+ir +na analo*9a /)Dor" Co/o 4)/o' ;i'to )n
)l 1a'o d) al*+no' Da6on)')' d)l 'i*lo CLC. )' 6o'i?l) ')r
?i1+lt+ral. ll);ar +na do?l) ;ida. 6a'ar d) +n 1=di*o 1+lt+ral
a otro"
510
KKKKKKKKKKKKUCIDAD S VARIEDAD EC LA HISTORIA CULTURAL K
ol;a/o' a la 'it+a1i=n a1t+al" Al*+no' o?')r;ador)'
'+?ra,an la 4o/o*)n)9za1i=n d) la 1+lt+ra /+ndial R)l
K)G)1to Co1a>
S<
S!un"F899?G'
O
Ili%: F89;9G, **' <;;2<@<A Harineen F899<G, **' <E<2<EE'
511
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
ColaLR. a+nH+) Gr)1+)nt)/)nt) no ti)n)n )n 1+)nta la
1r)ati;idad d) la r)1)61i=n , la r)n)*o1ia1i=n d) 'i*niM1ado'
H+) trata/o' ant)rior/)nt) )n )'t) 1a69t+lo" Otro' ;)n
/)z1la' , o,)n 6id*in 6or toda' 6art)'" Al*+no' 6i)n'an H+)
6+)d)n di'1)rnir +n n+);o ord)n. la K1riolliza1i=n d)l
/+ndoL
-5
" Uno d) lo' *rand)' )'t+dio'o' d) la 1+lt+ra )n
n+)'tro 'i*lo. )l r+'o MiDail BaDtin. 'ol9a 4a?lar d)
K4)t)ro*lo'iaL. )' d)1ir. la ;ari)dad , )l 1onVi1to d) l)n*+a'
, 6+nto' d) ;i'ta d) lo' H+) ') 4an d)'arrollado n+);a'
Gor/a' d) l)n*+aD) , d) lit)rat+ra P)'6)1ial/)nt) la
no;)laQ
-&
"
H)/o' ;+)lto al 6ro?l)/a G+nda/)ntal d) la +nidad , la
;ari)dad. no '=lo )n la 4i'toria 1+lt+ra. 'ino )n la 6ro6ia
1+lt+ra" E' n)1)'ario );itar do' 'i/6liM1a1ion)' o6+)'ta'A la
;i'i=n 4o/o*(n)a d) la 1+lt+ra Rin1a6az d) 6)r1i?ir lo'
1onVi1to' , diG)r)n1ia'R , la ;i'i=n ?E'i1a/)nt)
Gra*/)ntaria d) la 1+lt+ra Rin1a6az d) )O6li1ar la Gor/a )n
H+) todo' 1r)a/o' n+)'tra' /)z1la'. 'in1r)ti'/o' o '9nt)'i'
indi;id+al)' o *r+6al)'" La int)ra11i=n d) '+?1+lt+>ra' a
;)1)' 6rod+1) la +nidad d) o6+)'to' a6ar)nt)'" S ')
)'1+14a 4a?lar a +n '+daGri1ano 1on lo' oDo' 1)rrado'. no )'
GE1il d)1ir 'i ') trata d) +n n)*ro o +n ?lan1o" M)r)1) la
6)na 6r)*+ntar') 'i. 6)') a '+' 1ontra't)' , 1onVi1to'. la'
1+lt+ra' n)*ra , ?lan1a d) S+dEGri>1a 1o/6art)n otro'
)l)/)nto' *ra1ia' a 'i*lo' d) int)ra11i=n"
D)'d) G+)ra. la r)'6+)'ta d) +n antro6=lo*o o +n
4i'toriador 6o'i?l)/)nt) ')a aMr/ati;a" Par)1) H+) la'
')/)Danza' '+6)ran a la' diG)r)n1ia'" Sin )/?ar*o. 6ara lo'
d) d)ntro. 6ro?a?l)/)nt) ')a al 1ontrario" E't) )D)/6lo
'o?r) la' diG)r)n1ia' d) 6)r'6)1ti;a ')*+ra/)nt) )' ;Elido
6ara /+14o' )n1+)ntro' 1+lt+ral)'" Por lo tanto. +na 4i'toria
1+lt+ral 1)ntrada )n lo' 1onta1to' no d)?) )'1ri?ir') d)'d)
+n 6+nto d) ;i'ta 0ni1a/)nt)" E/6l)ando )l t(r/ino d)
MiDail BaDtin. 4a d) ')r K6oliG=ni1aL" E'to )'. d)?) 1ont)n)r
)n '9 /i'/a +na ;ari)dad d) l)n*+a' , 6+nto' d) ;i'ta Rd)
lo' ;)n1)dor)' , d) lo' ;)n1ido'. d) lo' 4o/?r)' , d) la'
510
FORMAS DE HISTORIA CULTURAL
/+D)r)'. d) lo' 6ro6io' , d) lo' )Otra:o'. d) lo'
1ont)/6orEn)o' , d) lo' 4i'toriador)'"
M
Hannera F89@;GA $ase Fried/an F899DG, **'
89?2<B<' XBa1tinti"SlG'
513
BIBLIOIRAFHA
ACKERMAC, Ro?)rt F89@;G#. G. Frozen Ca/?rid*).
A%TOC, Tillia/ P$<#$QA A e! "o#rna$ of %&a$y' Londr)'"
ADDISOC, Bo')64 F8;=?G# (e)ar*s on +evera$ ,ar&s of %&a$y'
r)i/6r)'o )n s#s
-or*s' . ;ol'". Londr)'. ;ol" $. 66" B?E>&%-" ALATAS, S,)d H"
F89;;G# /he 0y&h of &he 1azy a&ive2 a +&#dy of &he %)a3e
of &he 0a$ays' Fi$i4inos and "avanese fro) &he +i5&een&h
&o &he /!en&ie&h
6en&#ry and i&s F#nc&ion in &he %deo$o3y of 6o$onia$
6a4i&a$is)' Londr)'" ALBERRO. Solan*) F899<G# 1es 7s4a3no$s
dans $e 0e5i8#e cohna$2 his&oire
d9#ne acc#$&#ra&ion' Pari'" ALECCAR. Ed*ard d) P$#<&QA O
6arnava$ 6arioca a&rav:s da )#sica' 2
;
)d".
Rio d) Ban)iro"
ALLPORT, Gordon Tu , L" POSTMAC F89D?G# KT4) Ba'i1 P',14olo*,
oG R+/orL. r)i/6r)'o )n Til?+r S14ra// P)d"Q. /he ,rocess
and 7fec& of 0ass 6o))#nica&ion' Ur?ana. 89E8, 66" 8D82
8??2
ALSOP. Bo')64 F89@<G# /he (are Ar& /radi&ions' Londr)'"
ALTHUSSER. Lo+i' F89;8G# 1enin and ,hi$oso4hy' Londr)'"
AMALVI. C4ri'tian P$#-5QA KL) $5>B+lli)tL. )n Nora. ;ol. 8, 66. 52$>
572"
AMVRAUT. Mo,') F8EE?G# <isco#rs s#r $es son3es divines don& i$
es& 4ar$ dans $9=cri&#re' Sa+/+r"
ACDERSOC. B)n)di1t F89@BG# %)a3ined6o))#ni&ies' 2
'
)d".
Londr)'. 8998 h ACISAL. Andr)a' P$#&7QA KDi) T)it d)r
519
Gr)nzG)'t+n*)nA Ein Ka6it)l a+'
d)r '[do't)+ro6vi'14) G)i't)'*)'14i14t) d)' $<" +nd $7" B4t'"L.
+>dos&
Forsch#n3en' $<. 66" %$8>%52"
515
BIBLIOIRAFHA
ACSELMO, A' B" P$#2<QA ?io3ra@a das obras i)4ressas e)
,or&#3a$ no sc#$o 5vi' Li'?oa"
ACTAL, Frederi%: P$#57QA F$oren&ine ,ain&in3 and i&s +ocia$
?ac*3ro#nd' Londr)'" aEd" 1a't"A El /+ndo Vor)/ino , '+
a/?i)nt) 'o1ial. Madrid. Alianza Editorial. $#-#"b
APTE, Mi14a)l P$#-&QA A#)or and 1a#3h&er2 an An&hro4o$o3ica$
A44roach' It4a1a"
APTER, AndreO P$##$QA KH)rNo;itW' H)rita*)A R)t4inNin* S,n1r)ti'/
in t4)
AGri1an Dia'6oraL. <ias4ora' $. 66" 2%&>2<3" ARACTES. Antonio
A+*+'to P $#-2QA B /raba$ho e a Fa$a' Sao Pa+lo" ARCHAMBAULT,
Pa+l P$#<7QA KT4) Analo*, oG t4) Bod, in R)nai''an1)
Politi1al Lit)rat+r)L. ?ib$io&hC8#e d9A#)anis)e e&
(enaissance' 2#. 66"
2$>&%"
ARECS, T" P$#7#QA /he 0anD7a&in3 0y&h' N+);a YorN"
ARIES. P4ili66) P$#<3QA 6en&#ries of96hi$dhoodFed' in*l"Q. Londr)'.
$#<2"
ARCHEIM, R+dolG P$#<2QA KR);i)U oG Go/?ri14L. Ar& ?#$$e&in' 55.
66" 7&>7#"
AATHOS, Bo4n P$#<-QA 0i$&on and &he %&a$ian 6i&ies' Londr)'"
ASHMOLE. Elia' P$#<<QA <iary )d" d) C' H" Bo't)n. & ;ol'". OOGord"
ANTELL, Ba/)' P$#-&QA /he %nvasion -i&hin2 &he 6on&es& of
6#$&#res in 6o$onia$ or&h A)erica' N+);a YorN"
AyPILCUETA, Martin de P$&-2QA 7$ si$encio ser necessario en e$
chore' Ro/a"
BACHELARD, Ga'ton P$#57QA 1a for)a&ion de % es4ri&
scien&i@8#e' Pari'"
BACKMAC. E" Lo+i' P$#&2QA (e$i3io#s <ances in &he 6hris&ian
6h#rch and in ,o4#$ar 0edicine' Londr)'"
BACnKO. Broni'laU P$#-5QA 1es i)a3inaires socia#5' Pari'"
B}K. Han' P)d"Q P$##%QA 0#$&ic#$&#ra$is) and &he 6anon of
A)erican 6#$&#re' A/'t)rda/"
BA>TIC. MiDail M. P$#2#QA ,rob$e)s of <os&oyevs*ys ,oe&ics P)d"
in*l"Q. dMan14)'t)r $#-5"
g P$#<&QA (abe$ais and his -or$d(ed. in*l"Q. Ca/?rid*). Ma''".
$#<-" aEd" 1a't"A 1a c#$&#ra 4o4#$ar en $a 7dad 0edia y en e$
(enaci)ie&&&o. 7$ con&e5&o de Francois (abe$ais' Madrid.
Alianza Editorial. $##-"b
51!
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
g P$#-$QA KFro/ t4) Pr)4i'tor, oG No;)li'ti1 Di'1o+r')L. )n '+ /he
<ia$o3ic %)a3ina&ion' A+'tin. 66" 5$>-%"
BALACDIER. G)or*)' P$#<&QA <ai$y 1ife in &he Ein3do) of &he
Eon3o Fed'
in*l"Q. Londr)'. $#<-" BARASCH. Mo'4) P$#-7QA Gio&&o and &he
1an3#a3e of Ges&#res' Ca/?rid*).
Ma''"
51)
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
BARCES. Bo4n P$#57QA KT4) Coll)1tion oG G(n(alo*i)'L. (hodesD
1ivin3s&one
"o#rna$' &. 66> 5->&&" BAROLSKS. Pa+l P$#7-QA %ni@ni&e "es&2 -i&
and A#)or in %&a$ian (enaissance
Ar&' N+);a YorN"
BAROC, Han' P$#&&QA /he 6risis of &he 7ar$y %&a$ian
(enaissance' Prin1)ton"
BARTLETT. Fr)d)ri1N C" P$#%2QA (e)e)berin32 a +&#dy in
754eri)en&a$ and
+ocia$ ,sycho$o3y' Ca/?rid*)" BARTLETT. Ro?)rt P$#-<QA /ria$
by Fire and -a&er2 &he 0edieva$ "#dicia$
Ordea$' OOGord" BASTIDE. Ro*)r P$#&-QA 1e cando)b$i de
?ahia' Pari'" tR P$#<<QA KT4) So1iolo*, oG t4) Dr)a/L. )n G+'ta;
E" ;on Gr+n)?a+/ +
Ro*)r Calloi' P)d'.Q. /he <rea) and A#)an +ocie&ies'
Ber:ele+ + Lo'
An*)l)'. 66" $##>2$2"
R P$#73QA KM(/oir) 1oll)1ti;) )t 'o1iolo*i) d+ ?ri1ola*)L. Anne
+ocio$o3i8#e' 66" <&>$3-"
BATTISTI. E+*)nio P$#<2QA 19an&irinasci)en&o' MilEn"
BAITS, Mi14a)l S" P$#-7QA A Ais&ory of 9Ais&ories of 9Ger)an
1i&era&#re' N+);a YotN"
BAUMACC. G)rd P$##<QA 6on&es&in3 6#$&#re2 <isco#rses of
%den&i&y in 0#$&iDe&hnic 1ondon' Londr)'"
BANACDALL. Mi14a)l P$#72QA ,ain&in3 and 754erience in
Fi"ieen&h96en&#ry %&a$y OOGord"
BECCARIA. Gian L+i*i P$#<-QA +4a3no$o e s4a3no$i in %&a$ia' T+rin"
BEIDELMAC. T4o/a' O" P)d"Q P$#7$QA /he /rans$a&ion of 6#$&#res'
Londt)'" BELL. D)'/ond P$#-<QA KT4) Traitor Uit4in t4) Gat)'L.
e! +ocie&y' %. )n)ro. 66" $&>$7"
BELLORI, Gio;an Pi)tro P$<72QA 1e vi&e' )di1i=n d) E;)lina Bot)a.
T+rin. $#7<"
BECDER. T4o/a' P$#-<QA K T4ol)' and Part'A t4) N))d Gor S,nt4)'i'
in A/)ri1an Hi'tor,L. "o#rna$ of A)erican Ais&ory' 7%. 66"
$23>$%<"
BECCASSAR. Battolo/( P$#<7QA Fa$$ado $&d a# siCc$e d9or' La Ha,a"
aEd" 1a't"A Fa$$ado$id en e$ si3$o de oro2 #na ci#dad de
6as&i$$a y s# en&orno a3rario en e$ si3$o $%&' alladolid.
@/?itokA,+nta /i)n to. 2
a
)d". $#-#"Q
R . , BECCASSAR. L+1il) P$#-#QA 1es chr&iens
d9A$$ah' Par9'" BECy, Ern)'t P$#<#QA <ie Fision'
51,
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
St+tt*art"
BERADT. C4arlott) P$#<<QA <os <ri&&e (eich des /ra#)s' M+ni14"
519
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
BERIER, P4ili66) P$#-7QA 1ibro y $ec&#ra en $a Fa$encia de$
(enaci)ien&o' 2 ;ol'". al)n1ia"
BERCARDI, Cla+dio P$##3QA 1a dra))a&#r3ia de$$a se&&i)ana
san&a in %&a$ia' MilEn"
BESAC~OC, Alain P$#7$QA Ais&oire e& e54rience d# )oi' Par9'"
BYRDWHISTELL, Ra, L" P$#73QA Einesics and 6on&e5&2 7ssays on
?odyD0o&ion
6o))#nica&ion' Filad)lMa" BiSHKO, C4arl)' G" P$#<%QA KT4)
Ca'tilian a' Plain'/anL. )n Ar14i?ald R" LEWIS ,
T' F. MCIACC P)d'"Q. /be e! -or$d 1oo*s a& i&s Ais&ory
A+'tin. 66" 57><&" BlTOSSI, Carlo P$#7<QA KAndr)a S6inola"
Ela?orazion) di +n K/an+al)L 6)r
la 1la'') diri*)nt)L. )n Con'tantini , otro'. $#7<. 66" 8$&>$7&"
BlTTERLl, Ur' P$#-<QA 6#$&#res in 6onGic& P)d" in*l"Q. Ca/?rid*).
$#-#" BLACK. B)r)/, P$#-&QA /he ?ri&ish and &he Grand /o#r'
Londr)'" BLACKBOURC. Da;id P$##%QA 0ar4in3en2 A44ari&ions of
&he Fir3in 0ary in
?is)arc*ian Ger)any OOGord" BLOCH. Mar1 P$#25QA /he (oya$
/o#ch P)d" in*l"Q. Londr)'. $#7%"
g P$#2&QA KM(/oir) 1oll)1ti;). tradition )t 1o+t+/)L. (ev#e de
+yn&hCse Ais&ori8#e' 53. 66" 7%>-%"
BLUMCBERI. Han' P$#<3QA ,aradi3)en z# einer
0e&a4horoh3ie' Bonn"
BLUCT, Bo4nB" P$-2%QA Fes&i3es of Ancien& 0anners' Londr)'"
BOEKHORST, P^)t)r. P)t)r BURKE , Till)/ FRI>HOFF P)d'"Q P$##2QA
6#$&##r
en )aa&scha44iH in eder$and ;IBBD;JIB' M)66)l" BOIUCKA,
Maria P$#-%QA KL) *)'t) dan' la ;i) d) la no?l)'') 6olonai') a+O
$<). 87) )t $-) 'i_1l)'L. (ev#e d9Ais&oire 0oderne e&
6on&e)4oraine' %3.
66" %>$&"
BOCFHL, Ro?)rt P$##3QA (abbis and"e!ish 6o))#ni&ies in
(enaissance %&a$y' N+);a Yot N.
BOCIFACIO, Gio;anni P$<$<QA 1ane de9 cenni' i1)nza"
BOCORA. Ettor). , CHIESA. Mario P)d'"Q P$#7#QA 6#$&#ra $e&&eraria e
&radizione 4o4o$are in /eo@$o Fo$en3o' MilEn"
BORROMEO, Carlo P$7&-QA %ns&r#c&iones ,as&or#)' A+*'?+r*o"
BORSELLICO. Nino P$#7%QA G$i an&ic$assicis&i de$ IBB' Ro/a , Bari"
BOURDIEU, Pi)rr) P$#72QA O#&Anesofa /heory of,rac&ice P)d"
in*l"Q. Ca/?rid*). $#77"
g P$#7#QA <is&inc&ion P)d" in*l"Q. Londt)'. $#-5" aEd 1a't"A 1a
500
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
dis&incin2 cri&erio y bases socia$es de$ 3#s&o' Madrid.
Ta+r+'. $#--"b
g . , B)an>Cla+d) PASSEROC P$#73QA (e4rod#c&ion in 7d#ca&ion'
+ocie&y and 6#$&#re P)d" in*l"Q. B);)rl, Hill'. $#77"
501
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
BOUREAU, Alain P$#-#QA KPro6o'ition' 6o+r +n) 4i'toir) r)'tr)int) d)'
/)ntalit('L. Anna$es 7+6' 55. 66" $5#$>$&35" BOUWSMA, Tillia/ D"
P$##3QA A Ksab$e ,as&' B)rN)l)," BONER, C4arl)' R" P$#7&QA 0ary
and 0iso3yny' Londr)'" BRADICI. Da;id P$##$QA /he Firs&
A)erica' Ca/?rid*)" BRACDES, Stanl), P$#-3QZ 0e&a4hors of
0asc#$ini&y N+);a YorN" BRAUDEL, F)rnand P$#5#QA /he
0edi&erranean and &he 0edi&erranean -or$d
in &he A3e of ,hi$i4 %% P)d" in*lQ. Londr)'. $#72>$#7%" aEd" 1a't"A
7$
0edi&errLneo y e$ )#ndo )edi&errLneo en $a 4oca de
Fe$i4e %%' M)Oi1o.
FCE. 2 ;ol'". 2
a
)d". $#7<"b BRAUC. L+1i)n P$#7%QA Ais&oire de
$9his&oire de $a 4hi$oso4hie' Par9'" BRAUC, R+dolG. , Da;id IUIERLI
P$##%QA 0ach& des /anzes D /anz der
0Mch&i3en2 AoHfCs&e #nd AerrschaNzere)onie$$' ;IIBD
;O;.' M+ni14" BREDEKAMP, Hor't P$#-&QA Ficino Orsini #nd der
hei$i3e -a$d von ?o)arzo'
2 ;ol'" Ca/?rid*)" BREMMER, Ban. , H)r/an ROODECBURI P)d'"Q
P$##$QA A 6#$&#ra$ Ais&ory
of Ges&#re' Ca/?rid*)" BREWER. Bo4n P$##&QA KC+lt+r) a'
Co//odit,A $<<3>$-33L. )n Ann B)t>
/in*4a/ , Bo4n Br)U)r P)d'"Q. /he 6ons#)4&ion of 6#$&#re
;PBBD;JBB'
Londr)'. **' %5$><$" BRIyyI. Gian Paolo P$#7<QA 1a for)azione
de$&a c$asse diri3en&e ne$ 9PBBD7BB'
B!l!nia'
YBROMLES, Tillia/b P$<#2QA (e)ar*s )ade in /raveh &hro#3h
France and
%&a$y' r)i/6r)'o )n Londr)'. $<#%"
R P$732QA +evera$ Years9 /raveh'
Londr)'"
BROCyECI. Gio;anni Batti'ta P$#<<QA /radizione d& s&i$e aedico
dai can&ari a$ F#rioso' Flor)n1ia"
BROWC, Horatio P)d"Q P$-<5QA 6a$endar of +&a&e ,a4ers'
Fene&ian' $5 ;ol'" Londr)'"
BROWC, P)t)r P$#7&QA KSo1i)t, and t4) S+6)rnat+rald. <aeda$#s'
6ri/a;)ra. 66" $%%>57"
BROWC. P)t)r M. P$#<7QA KAi/' and M)t4od' oG t4) S)1ond
Ra'')ttat+ra oG t4) D)1a/)tonL. +&#di +ecen&eschi' -. **' %>
53"
BRUFORD. T" H" P$#<2QA 6#$&#re and +ocie&y in 6$assica$ -ei)ar'
Ca/?rid*)"
BUARRUE DE HOLACDA. S)r*io P$#&#QA Fis+es de ,araso' R9o d)
500
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
Ban)iro"
BUCKLES, Ant4on, P$#-#QA K T)Wr) Tr,in* t! Find o+r Id)ntit,A U')' !6
Hi't!r+ a/on* Ul't)r Prot)'tant'L. )n Eliza?)t4 TOCKIC , otro'
P)d'"Q. Ais&ory and 7&hnici&y N+);a S!r:, **' $-%>$#7"
503
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
BURCKHARDT, Ba1o? PI-<3QA 6ivi$iza&ion of &he (enaissance in
%&a$y P)d" in*i"Q. $-7-. ia 3lti/a edi%in )n Hat/ond'Uort4. $##3"
aEd" %ast'# 1a c#$&#ra de$ (enaci)ien&o en %&a$ia' Madrid.
ANal. $##2"b
Bur:e, P)t)r P$#72QA 6#$&#re and +ocie&y in (enaissance %&a$y'
Londr)'"
g P$#7-QA ,o4#$ar 6#$&#re in 7ar$y 0odern 7#ro4e' 2
a
)d".
Ald)r'4o1. $##5" aEd" 1a'r"A 1a c#$&#ra 4o4#$ar en $a 7#ro4a
)oderna' Madrid. Alianza Editorial. $##3"Q
g P$#-2QZ KL) roi 1o//) 4(ro' 6o6+lair)L. Ais&ory of 7#ro4ean
%deas' %. 66" 2<7W>27
r
L
g P$#-5QA KHoU to ?) a Co+nt)r>R)Gor/ation SaintL. en Ka'6ar ;on
CiRE2SERy P)d"Q. (e$i3ion and +ocie&y in 7ar$y 0odern
7#ro4e' Londr)'. 66" 5&&&. r)i/6r)'o en B+tN) P$#-7Q. 66" 5->
<2"
g P$#-7QA Ais&orica$ An&hro4o$o3y of 7ar$y 0odern %&a$y2
7ssays on ,erce4&ion and 6o))#nica&ion' Ca/?rid*)"
R P$##$QA KTa1iti'/. S1)6ti1i'/ and R)a'on !6 Stat)L. )n Ba/)' H"
BURCS P)d"Q. /he 6a)brid3e Ais&ory of ,o$i&ica$ /ho#3&h
$.IB9%7BB' Ca/?rid*)R P$##2QA /he Fabrica&ion of 1o#is Q%F'
e! Ha;)n" aEd" %ast'# 1a fabricacin de 1#is Q%F' Madrid. N)r)a.
$##&"b
g P$##%QA KT4) Ri') oG Lit)ral>Mind)dn)''L. 6o))on
Eno!$ed3e' 2. 66" $3->$2$"
g P$##&QA /he For&#nes of &he 6o#r&ier' Ca/?rid*)" YEd' 1a't"A
1os ava$ares de R7$ 6or&esanoS2 $ec&#ras e
in&er4re&aciones de #no de $os hbros )Ls inG#yen&es de$
(enaci)ien&o' Bar1)lona. G)di'a. $##-"b
g P$##<QA KT4) M,t4 oG $5&%A Not)' and R)V)1tion'g. )n Mi14a)l
ERBE , !tr!s P)d'"Q. T#erden*en2 <issens #nd /o$eranz i)
-ande& der Geschich&e2 Fes&schrif& Aans G#33isber3'
Mann4)i/. 66. 2%>%3"
g P$##7QA KT4) D)/i') !6 Ro,al M,t4olo*i)'g. )n Allan ELLECIUS
P)d"Q. %cono3ra4hy' ,ro4a3anda and 1e3i&i)a&ion' OOGord"
BURC ET, Gil?)rt P$<-<QA +o)e 1e&&ers' A/'t)rda/" BURCS.
Ro?)rt I. P$#77QA KM+d)Dar Hi'tor, Toda,L. Fia&or' -. 66" $27>$5%"
BUTTERFIELD. H)r?)rt P$#%$QA /he -hi3 %n&er4re&a&ion of Ais&ory
Londr)'"
g P$#&&QA 0an on his ,as&' Ca/?rid*)"
CpMARA CASCUDO. L+i' d) (ca. $#75QA Ais&oriados nossos3es&os'
509
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
Sao Pa+lo" CAMPORESI. Pi)ro P$#7<QA 1a )aschera d& ?er&o$do'
Turin' CACIUILHEM. G)or*)' P$#&&QA 1a for)a&ion d# conce4&
de rGe5e a#5 U7ee& "Je siCc$es' Pat is'
505
BIBLIOIRAFIA
CARAFFA. F)rrant) P$--3QA KM)/ori)L. ArchVvio +&orico 4er $e
,rovincie a4o$e&ane' &. 66" 252>2<$"
CARDACO. Girola/o P$&&7QA <e rer#) varie&a&e' Ba'il)a"
CARLTOC, C&arles P$#-7QA Archbisho4 -i$$ia) 1a#d' L!ndres'
CARCEIRO DA CUCHA. Man+)la P$#-&QA e3ros' es&ran3eiros2 os
escravos $iber&os e s#a vo$&a W Africa' Sao Pa+lo"
CARO BARO>A. B+lio P $#<&Q A 7$ carnava$' Madrid"
CARSTAIRS. G" Morri' P$#7&QA /he /!VceD?orn' Londr)'"
CARVA>AL. Ga'6ar d) P$#&&QA (e$acin de$ n#evo desc#bri)ien&o
de$ fa)oso rio Grande de Xas A)azonas' )d" de B" H)rnEnd)z
Millar)'. M(Oi1o , B+)n!s Air)'"
CASTAaEDA, Carlo' P$#<-QA 1as enseanzas de <on "#an2 #na
for)a yo8#i de
conoci)ien&o' M(Oi1o. FCE. $#75" CASTRO. A/(ri1o P$#5-QA
7s4aa en s# his&oria2 cris&ianos' )oros y H#dos'
B+)no' Air)'. $#5-" CAVALCACTI. Maria La+ra i;)iro' d) Ca'tro
P$##5QA 6arnava$ 6arioca' Rio
d) Ban)iro"
CEB. An'aldo P$<$7QA %$ ci&&adino di re4#bb$ica' G(no;a"
CERTEAU. Mi14)l d) P$#-3QA /he ,rac&ice of 7veryday 1ifel)d"
in*l"Q. B)rN)l),. $#-5"
CHADWICK. T" OU)n P$#&7QA Fro) ?oss#e& &o e!)an' 29 )d"
Ca/?rid*). $#-7"
CHAMBERS. Da;id. , Brian PULAN P)d'"Q P$##2QA A <oc#)en&ary
Ais&ory of Fenice' OOGord"
CHACES. EdUard P$#-&QA /he Grand /o#r and &he Grea&
(ebe$$ion' Gin)?ra"
CHARTIER. Ro*)rP$#-7QA /he 6#$&#ra$ Kses of,rin& in 7ar$y
0odern France' Prin1)ton"
R P$#--QA 6#$&#ra$ Ais&ory be&!een ,rac&ices and
(e4resen&a&ions' Ca/?rid*)" CHASTEL. Andr( P$#<$QA Ar& e&
h#)anis)e W F$orence a# &e)4s de 1a#ren& $e
0a3ni@8#e' Pari'" aEd" %ast'# Ar&e y h#)anis)o en F$orencia
en &ie)4os de 1orenzo e$ 0a3n@co' Madrid. CEt)dra. $#-2"b
R P$#-<QA KG)'t+r) in Paintin*A Pro?l)/' oG S)/iolo*,g.
(enaissance and (efor)a&ion' $3. 66" $>22"
CHEVALIER. MaOi/) P$#7<QA 1ec&#ra y $ec&ores en $a 7s4aa de
$os si3$os 5viy QF%%' Madrid"
CHIARAMOCTI. S1i6ion) P$<2&QA <e conHec&andis c#i#s8#e
)orib#s e& $a&i&anD&ib#s ani)i afec&ib#s se)io&i*e
50!
BIBLIOIRAFIA
)ora$is' se# de si3nis' )n)1ia"
50)
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
CHRISTIAC, Willia/ P$#-$QA A44ari&ions in 1a&e 0edieva$ +4ain'
Prin%et!n' aEd" %ast'# A4ariciones en 6as&ii$ay 6a&a$ana'
Madrid. Cerea, $##3"b
ClAC, irtorio P$--7QA KUn e*is!di! d)lla 'toria d)lla %ensura in italia
n)l se%!l! [$i# lTedii!ne '6+r*ata d)l 6or&e3ia&ioS' Archivio
+&orico 1o)bardo' $5. **' <<$>727"
ClACCHl, Mi14a)l T" P$#7#QA fro) 0e)ory &o -ri&&en (ecord'
Londr)'"
CLARK, AlGr)d B" P$#2$QA A6(ndi1) )n Mar*at)t M+tra,. /he -i&chD
6#$& in -es&ern 7#ro4e' OOGord"
CLARK, St+art P$#-%QA KFr)n14 Hi'torian' and Earl, Mod)/ Po6+lar
C+lt+r)L. ,as& and ,resen&' $33. **' <2>##"
g P$##7QA /hin*in3 !i&h <e)ons' OOGord"
CLARK, Bo4n. , otto' P$#7&QA KS+?1+lt+r)'. C+lt+r) and Cla''L. )n S"
HALL y Ton, >EFFERSOC, (esis&ance /hro#3h (i&#a$s'
r)i/6r)'o )n Londr)'. $#7<. 66" #>75"
CLARKE, Mi14a)l P$#57QA KOn t4) Con1)6t oG S+?>C+lt+r)L. ?ri&ish
"o#rna$
of +ocio$o3y 2&. 66" 52->55$"
CLECDICCEC. In*a P$##2QA Az&ecs'
Ca/?rid*)"
COHEC, To/ " P$#--QA KT4) Ca') !6 t4) M,'t)rio+' Coil !6 Ro6)L.
+i5&een&hD6en&#ry "o#rna$' $#. **' 23#>22$"
COHC, Nor/an P$#7&QA 7#ro4e9s %nner <e)ons' Londr)'" aEd"
1a't"A 1os de)oniosfa)i$iares de 7#ro4a' Madrid. Alianza
Editorial. $#-3"b
COHC, Sa/+)l K" P$#--QA <ea&h and ,ro4er&y in +ienna'
Balti/or)"
COMPARATO. ittorio L P$#7#QA Kia**atoti in*l)'i in ItaliaL.
T#aderni +&orici' 52. 66" -&3>--<"
COCCERTOC, Paul P$#-#QA Ao! +ocie&ies (e)e)ber' Ca/(rid"e'
COPERHAVER. Brian P$#7-QA KT4) Hi'torio*ra64, !6 Di'1o;)r, in t4)
R)nai''an1)A t4) So+r1)' and Co/6o'ition !6 Pol,dor) )r*ilW'
<e %nven&orib#s (er#)S' "o#rna$ of &he -arb#r3 and
6o#r&a#id %ns&i&#&es' 5$. 66" $#2>2$5"
CORBiC, Alain P$#-2QA /he Fo#$ and &he Fra3ran& P)d" in*l"Q.
L)a/in*ton. $#-<"
CORSAT, T4o/a' P$<$$QA 6r#di&ies' r)i/6r)'o )n Londr)'. $#7-"
COCSTACTICI, Cla+dio P$#7-QA 1a (e4#bb$ica di Genova ne$$9e&W
50,
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
)oderna' T+rin"
g ' y orro' P$#7<QA <iba&&i&o 4o$i&ico e 4rob$e)i di 3overno a
Genova ne$$a 4ri)a )e&W de$ seicen&o' Flor)n1ia"
COyyI, Ga)tano P$#&-QA %$ do3e icco$Y 6on&ar)i' )n)1ia , Ro/a"
CRICK. Mal1o/ P $#7<Q A 754$ora&ions in 1an3#a3e and
0eanin3' Londr)'"
509
BIBLIOIRAFHA
CROCE, B)n)d)tto P$-#&QA KI LazzariL. r)i/6r)'o )ri '+' Aneddo&i'
;oi" %.
Bari. $#&5. 66" $#->2$$" CROCKER, >!n C' P$#77QA KM, Brot4)r
t4) ParrotL. )n Ba/)' D' Sa6ir y >'
C' Cr!%:er, /he +ocia$ Kse of 0e&a4hor' Filadel5a' CROIN,
Alain P$#-$QA 1a ?re&a3ne a#5 %Pe e& ;7e s&ic*s' 2 ;ol'.. La Ha,a"
CROMBIE, Aii'rair C' P$##5QA +&y$es of /hin*in3 in &he 7#ro4ean
/radi&ion' %
;ol'" Londr)'"
CROUyET. Mi14)l P$#-2QA +&endha$ e& $9i&a$iani&W2 essai de
)y&ho$o3ie ro)an&i8#e' Pari'"
CRUMMES, Ro?)rt O" P$#73QA /he O$d ?e$ievers and &he -or$d
of An&ichris&' Madi'on"
CUCHA, E+1lid)' da P$#32QA (evo$& in &he ?ac*$ands P)d" in*l"Q.
C4i1a*o. $#55"
CURTIUS. Ern't R" P$#5-QA 7#ro4ean 1i&era&#re in &he 1a&in
0idd$e A3es i&W.
in*l"Q. N+);aYorN. $#&%" DA MATTA. Ro?)rto P$#7-QA 6a)ava$'
)a$andros e herois' Rio d) Ban)iro" DTACDRADE. Ro, P$#<$QA
KAnt4ro6olo*i1al St+di)' oG Drea/sQ, )n Fran1i'
L" K" H'+. ,sycho$o3ica$ An&hro4o$o3y Ho/)Uood. 66" 2#<>
%37" DARCTOC. Ro?)rt P$#7$QA PT&e So1ial Hi'tor, oG Id)a'L.
r)i/6r)'o )n '+
/he Eiss of1a)o#re&&e' Londr)'. $##3. 66" 2$#>2&2"
g P$#-5QA /he Grea& 6a& 0assacre' N+);a YorN"
g P$##&QA /he Forhiden ?es&D+e$$ers of ,re9revo$#&&onary
France' N+);a YorN"
DAVIS, Bo4n P$#7%QA 1andand Fa)i$y in ,is&icci' Londr)'"
DAVIS. Natali) y' P$#7&QA KTo/)n on T!*Q, )n '+ +ocie&y and
6#$&#re in 7ar$y 0ode) France' Ca/?rid*). $#-7. 66" $25>
$&$" aEd" 1a't"A +ocieDdady c#$&#ra en $a Francia )oderna'
Bar1)lona. Criti1a. $##%"b
g P$#-7QA Fic&ion and &he Archives' Ca/?rid*)"
DEAR. P)t)t P$#-&QA KToti+' in )r?aA R)t4ori1 and A+t4orit, in t4)
Earl, Ro,al So1i)t,L. "sis' 7<. 66" $5&>$<$"
DELLA CASA. Gio;anni P$&&-QA kk Ga$a&eo' Flor)n1ta"
DEL TORRE. Mi14)lan*)lo P$#7<QA 1e ori3ini )oderne de$$a
s&orio3ra@a @$oso@ca' Flor)n1ia"
DEMACDT. Al)Oand)r P$#7-QA 0e&a4hern f#r Geschich&e' M+ni14"
DET SETA. C)'ar) P$#-$QA KLWItalia n)llo '6)114io d)l Gtand To+rg. )n
su Archi&e&&#ra a)bien&e e socie&W a a4o$i ne$ 97BB' T+rin.
530
KKKKKKKKKKKKKKFORMA S DE LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
66" $27>2<%"
DlACOC, Todd A" P$##$QA 0i$$enarian Fision' 6a4i&a$is& (ea$i&y2
?razi$9s 6on&es&ado (ebe$$ion' XO;2DP' Dur&a/ C' C'
531
KKKKKKKKKKKKKKFORMA S DE LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
DlCKECS, A" G)oer),. , Bo4n TOCKIC P$#-&QA /he (efor)a&ion
in Ais&orica$ /ho#3h&' Ca/?rid*). Ma''"
Dl>KSTERHUIS, Ed+ard B" P$#&3QA /he 0echaniza&ion of &he -or$d
,ic&#re P)d" in*l"Q. OOGord. $#<$"
DlCyELBACHER, P)t)r P$#-$QA Fision and F9&siondi&&era&#r i)
0i&&e$a$&er' St+tt*art"
DODDS. Eri1 E" P$#&$QA /he 6ree*s and &he %rra&iona$' B)rN)l), ,
Lo' An*)l)'" aEd" 1a't"A 1os 3rie3os y $o irraciona$' Madrid.
Alianza Editorial. $#-3"b
R P$#<&QA /he A3e of An5ie&y' Ca/?rid*)"
DOUILAS, Mat, P$#73QA a&#ra$ +y)boh' Londr)'" aEd" 1a't"A
+)bo$os na&#ra$es' Madrid. Alianza Editorial. $#7-"b
>R P$#-3QA KMa+ri1) Hal?Ua14'L. r)i/6r)'o )n su %n &he Ac&ive
Foice' L!ndr)'. $#-2. 66" 2&&>27$"
DRESDEC, Se/ P$#7&QA PT&e ProMl) !6 t&e R)1)6tion oG t&e Italian
R)nai''an1) in Fran1)L. )n H)iNo OBERMAC , T4o/a' A" BRADS,
%&inerari#) %&a$ic#)' L)id)n. 66" $$#>$-#"
DREWAL. Mar*ar)t T4o/6'on P$#-#QZ KDan1in* Gor O"un in
Yor+?aland and in Braz9lL. en Sandra T" BARCES P)d"Q. Africa9s
O3#n2 O$d -or$dand e!' Bloo/in*ton. 66" $##>2%5"
DUBS, Ie!r"es P$#7#QA /he /hree Orders P)d" in*l"Q. C4i1a*o. $#-3"
aEd" 1a't"A 1os &res rdenes o $o i)a3inario de$ fe#da$is)o'
Bar1)lona. P)tr)l. $#-3"b
DeRER, Al?r)14t P$#&<QA +chri@$iche ach$ass' ;ol" I. )d" d) Han'
R+6>6ri14. B)rl9n.
DUPROCT, Al64on') P$#<<QA 19acc#$&#razione' T+rin"
DURACD, Gil?)rt P$#5-QA 1es s&r#c&#res an&hro4o$o3i8#es de
/i)a3inare' Par9'" aEd" 1a't"A 1as es&r#c&#ras
an&ro4o$3icas de $o i)a3inario2 in&rod#ccin a $a
an&ro4o$o3a 3enera$' Madrid. Ta+r+'. $#-2"b
DURKHEIM, t/ile P$#$2QA /he 7$e)en&ary For)s of &he
(e$i3io#s 1ife (ai' in*l"Q. $#$&. r)i/6r)'o en N+);a S!r:, $#<$"
aEd" 1a't"A 1as for)as e$e)en&a$es de $a vida re$i3iosa'
Madrid. Alianza Editorial. $##%"b
DUTTOC. Pa+l P$##5QA /he ,o$i&ics of <rea)in3 in 6aro$in3ian
7#ro4e' Lin1oln"
EDELSTEIC. L)on P$#<7QA /he %dea of ,ro3ress in 6$assica$
An&i8#i&y' Balti/or)"
EDMOCSOC, M+nro S" P$#&&>$#&<QA KCarni;al in N)U Orl)an'L.
530
KKKKKKKKKKKKKKFORMA S DE LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
6aribbean T#ar&er$y 5. 66" 2%%>25&.
533
KKKKKKKKKKKKKKFORMA S DE LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
EIIAC. Dorot4, P$#&2QA KT4) ManiG)'t Cont)nt oG Dr)a/'g.
A)erican
An&hro4o$o3is&' &5. 66" 5<#>5-&" tR P$#<<QA KHo6i Dr)a/' in
C+lt+ral P)r'6)1ti;)L. )n G+'ta; E' $!n IRU2
CEBAUM , Ro*)r CAILLOIS, /he <rea) and A#)an
+ocie&ies' B)rN)l), ,
Lo' An*)l)'. 66" 2%7>2<<" EISECSTEIC, Eliza?)t4 E' P$#7#QA /he
,rin&in3 ,ress as an A3en& of 6han3e'
Ca/?rid*)"
ELIAS, Not?)rt P$#%#QA /he 6ivi$izin3 ,rocess P)d" in"l'G, OOGord.
$##5" aEd"
1a't"A 7$ 4roceso de $a civi$izacin2 inves&i3aciones
socio3en&icas y 4s*o3enD
&icas' Madrid. FCE. $#-7"b ELKACAH. Y)4+da P$#-$QA KA
Pro*ra//ati1 Att)/6t at an Ant4ro6olo*,
!6 KnoUl)d*)L. )n E;)r)tt MECDELSOHC , Y" ELKACAH, +ciences
and
6#$&#res' Dordr)14t. 66" $ >7<" ECTWISTLE. Tillia/ B" P$#%#QA
7#ro4ean ?a$$adry' OOGord" ERIKSOC, Eri: H" P$#<-QA KIn S)ar14 oG
Gand4iL. <aeda$#s' 66" <#&>72#" ESCARPIT, Ro?)rt P$#&-QA KHi'toir)
d) lW4i'toir) d) la litt(rat+r)L. )n Ra,/ond RUECEAU P)d"Q. Ais&oire
des $i&&ra&#res' $!l' %. Pari'. $75#>$-$%" EVACIELISTI. Cla+dia
P$##2QA KLi?)lli ra/o'iA 6ro1)''i 6)r '1ritt) inGa/anti n)lla
Bolo*na di Mn) W&33L. Anna$ideKa Fondazione 7ina#di' 2<.
66" $-$>2%7" EVACS2PRITCHARD. EdUard E" P$#%7QA -i&chcra@'
Orac$es and 0a3ic a)on3
&he Azande' OOGord" aEd" 1a't"A ?r#Hera' )a3ia y orLc#$os
en&re $os azanD
de' Bar1)lona. Ana*ra/a. 2
a
)d". $#77"b
g P$#53QA /he #er' OOGord" aEd" 1a't"A 1os n#er' Bar1)lona.
Ana*ra/a. $#77"b
g P$#&<QA #er (e$i3ion' OOGord" aEd" 1a't"A 1a re$i3in n#er'
Madrid. Ta+r+'. $#-2"b
g P$#<&QA /heories of ,ri)i&ive (eK3ion' OOGord"
EVELSC. Bo4n P$#&&QA <iary )d" d) E" S" d) BEER. & ;ol'". OOGord"
FEBVRE. L+1i)n P$#%-QA KHi'tor, and P',14olo*,g P)d" in*l"Q. )n
P)t)r (%))* (ed.Z' A e! Eind of Ais&ory' Londr)'. $#7%. 1a6"
$"
FECTRESS. Ba/)'. , C4ri' WICKHAM P$##2QA +ocia$ 0e)ory
OOGord"
FECyI, E' P$#<<QA KUna Gal'a l)tt)ra d)l C)?i ) il Dizionario Politi1o>
539
KKKKKKKKKKKKKKFORMA S DE LA H ISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
Filo'oM1o di Andr)a S6inolaL. 0isce$$anea di +&oria 1i3#ra' .'
66" $$$>$<&"
FERIUSOC. Talla1) K' P$#5-QA /he (enaissance in Ais&orica$
/ho#3&h' Ca/?rid*). Ma''"
FERMOR. S4aron P$##%QA KMo;)/)nt and G)nd)r in SiOt))n i4>
C)nt+r, Italian Paintin*g. )n Kat4l))n ADLER , Mar1ia P!iCTOC
P)d'"Q. /he ?ody %)a3ed' Ca/?rid*). 66" $2#>$5<"
535
BIBLIOIRAFHA
FERREIRA. B)'+'a Pir)' P$#7#QA 6ava&aria e) corde$' R9o d) Ban)iro"
FlRTH, Ra,/ond P$#%5QA KT4) M)anin* oG Dr)a/'L. r)i/6r)'o )n '+
/i*o[
4a (i&#a$ and ?e$ief' Londr)'. $#<7. 66" $<2>$7%" FISCHER,
Da;id H" P$#-#QA A$bion9s +eed2 Fo#r ?ri&ish Fo$*!ays in
A)erica'
N+);a YorN"
FLECK, L+dUiN P$#%&QA Genesis and <eve$o4)en& of a
+cien&i@c Fac& (edicin in*l)'aQ. C4i1a*o. $#7#" aEdi1i=n
1a't)llanaA 1a 3enesis y e$ desarro$$o de #n hecho
cien&@co2 in&rod#ccin a $a &eora de$ es&i$o de 4ensaD
)ien&o y de$ co$ec&ivo de 4ensa)ien&o' Madrid. Alianza
Editorial. $#-<"b
FOILIETTA, li?)rto P$&&#QA <e$ia re4#bbKcadi Genova' Ro/a"
Foi'iL. Mad)l)in) P$#73QA 1a rvo$&e des n#D4ieds' Par9'"
FOCTES, Anna P$#-7QA KPo+;oir Pd+Q rir)" T4(ori) )t 6ratiH+) d)'
Ga1(ti)'
a+O $&) )t $<) 'i_1l)'A d)' Ga1(ti)' 4+/ani't)' a+O ttoi' r)1+)il'
d) L"
Do/)ni14iL. (cri&#res' %. Pat9'. 66" #>$33" FORTES. M),)r
P$#-7QA (e$i3ion' 0ora$i&y and &he ,erson' Ca/?rid*). FOSTER,
G)or*) PI#<3QA 6#$&#re and 6on8#es&2 A)erica9s +4anish
Aeri&a3e'
C4i1a*o"
FOUCAULT, Mi14)l P$#<$QA 0adness and 6ivi$iza&ion P)d" in*l"Q.
N+);a YorN. $#<&"
g PL#<<QA /he Order of /hin3s \nd. in*l"Q. Londr)'. $#73"
g 3#7$QA 19ordre d# disco#rs' Par9'" aEd" 1a't"A 7$ orden de$
disc#rso' Bar1)lona. T+'H+)t'. $#75"b
*RACKL, Pa+l P$#<3QA /he Go&hic2 1i&erary +o#rces and
%n&er4re&a&ions
&hro#3h 7i3h& 6en&#ries' Prin1)ton" FRACK2VAC WESTRIECEC.
Anna P$#-%QA <e Gro&e /o#r' A/'t)rda/. FREUD. Si*/+nd P$-##QA
/he %n&er4re&a&ion of <rea)s P)d" in*l"Q. Londt)'. $#<3" aEd"
1a't"A 1a in&er4re&acin de bs s#eos' Madrid. Alianza Editorial. %
;ol'". $#-$>$#-&"b
g P$#3&QA "o*es and &heir (e$a&ion &o &he Knconscio#s P)d"
in*l"Q. $#$%Z )d" r);". N+);a YorN. $#<&" aEd" 1a't"A 7$ chis&e y s#
re$acin con $o inconscien&e' Madrid. Alianza Editorial. $OJP.]
g P$#2#QA KSo/) Dr)a/' oG D)'1art)'A L)tt)r to M" L)ro,L. )n
-or*s' ;ol" 2$. Londt)'. $#<$. 66" 23%>235"
FRESRE, Gil?)rto P$#%%QA /he 0as&ers and &he +$aves (d. in*l"Q.
N+);a YorN. $#53"
FRIEDLACDER. Talt)r $#&&QA 6arava33io +&#dies' Prin1)ton" aEd.
53!
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
1a't"A 7s&#dios sobre 6arava33io' Madrid. Alianza Editorial.
$#-2"b
53)
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
FRIEDMAC. Bo4n B' P$#-$QA /he 0ons&ro#s (aces in 0edieva$ Ar&
and
/ho#3h&' Ca/?rid*). Ma''" FRIEDMAC. Bonat4an P$##5QA
6#$&#ra$ %den&i&y and G$oba$ ,rocess' Londr)'" FRSA P)t)i. S)r*io
CARRARA , Ana Luia MARTICS2COSTA P$#--QA KN)*ro' )
?ran 1o' no 1arna;al da )l4a R)60?li1aL. )n Bowo Bo'( REIS P)d"Q.
7scraD
vidMo e inven^_o da Kberdade' Svo Pa+lo. 66" 2%2>2<%" FRSE.
Nort4ro6 P$#&#QA Ana&o)y of 6ri&icis)' N+);a YorN" FRSKMAC.
Bona'. , LxG*t)n. ORVARPI#7#QA 6#$&#re ?#i$ders P)d" in*lQ" N)U
Br+n'Ui1N. $#-7" R P)d'"Q P$##<QA Force of Aabi&2 754$orin3
7veryday 6#$&#re' L+nd" FuMAROLI, Mar1 P$#-3QA 19_3e de
$9$o8#ence2 rh&ori8#e e& res $i&eraria de $a
(enaissance a# se#i$ de $94o8#e c$assi8#e' Gin)?ra" FURET,
Fran`oi' P$#-5QA KLa R(;ol+tion dan' lWi/a*inair) 6olitiH+)
Gran`ai'L. 1e<ba&' %3. **' $7%>$-$" FUSSELL, Pa+l P$#7&QA /he
Grea& -ar and 0ode) 0e)ory' OOGord" IAETA. Fran1o P$#<$QA
KAl1+ni 1on'id)razioni '+l /ito di )n)riaL.
?ib$io&hC8#e d9A#)anis)e e& (enaissance' 2%. **' &->7&"
IALBRAITH. Bo4n K' P$#&-QA /he A`#en& +ocie&y Har/ond'Uort4.
$#<2"
aEd" 1a't"A 1a sociedad o4#$en&a' Bar1)lona. Ari)l. I#<3"b IALMtS
DE FUECTES, Al;aro P$#<7QA 7$ $ibro de $as ba&a$$as' O;i)do"
IARBER. Bxrn P$#-%QA Kon d)r M)n'144)it'*)'14i14t) z+r
K+lt+r*)'14i14t)L. )n B+tta H)ld P)d"Q. E#$&#r z!ischen ?>r3er&#)
#nd Fo$*' B)rl9n. **'
7<>#7"
IARCHA, Carlo' P$<$7QA 1a o4osicin y conH#ncin de bs dos
3randes $#)inares de $a &ierra' o $a an&i4a&a de franceses
y es4ao$es' )d" d) M' BAREAU, Ed/onton. $#7#"
IARLAC, Y;on. , Cla+d) ClERES P)d'"Q P$#7&QA 1es rvo$&es
bre&onnes de ;P7I' Par9'"
IAS. P)t)r P$#&#QA /he ,ar&y of A#)ani&y' N+);a YorN"
IEERTy. Clieord P$#7%QA /he %n&er4re&a&ion of 6#$&#res' N+);a
YorN aEd" 1a't"A 1a in&er4re&acin de $as c#$&#ras' Bar1)lona.
G)di'a. $#--"b
IELLCER. Ern)'t P$#75QA 1e3i&i)a&ion of ?e$ief' Ca/?rid*)"
IERCET. Ba1H+)' P$#-2QA 6hina and &he 6hris&ian %)4ac& (cd.
in*l"Q. Ca/?rid*). $#-&"
IILBERT. F)liO P$##3QA Ais&ory2 ,o$i&ics or 6#$&#rea' Prin1)ton"
IlLMAC, St)64)n P$#<3>$#<%QA KB)rnai D9az d)l Ca'tillo and A)adis
de
Ga#$ab' )n +&adia ,hi$o$o3ica' Ao)enaHe a <L)aso
53,
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
A$onso' % ;ol'".
Madrid, ;ol" 2. **' ##>$$5"
539
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
IlCyBURC, Carlo P$#<<QA /he i3&h ?a&&$es P)d" in*l"Q. Londr)'.
$#-%"
g P$#7<QA 6heese and -or)s P)d" 9n*l"Q. Londr)'. $#-$" yEd"
1a't"A 7$ 8#eso y $os 3#sanos2 e$ cos)os se3n #n
)oKnero de$ si3$o QF%' Bar1)lona. M+14>niN. $#-$"b
g P$#7-QA KTitian. O;id and SiOt))nt4>C)nt+r, Cod)' Gor Eroti1
Ill+'trationL. r)i/6r)'o )n '+ 0y&hs' 7)b$e)s' 6$#es' Londr)'.
$##3. 66" 77#&" aEd" 1a't"A 0i&os' e)b$e)as e indicios2
)orfo$o3a e his&oria' Bar1)lona. G)di'a. $#-#"b
g P$##3QA KD)1i64)r9n* t4) Sa??at4L. )n B)n*t ACKARLOO ,
HECMCISEC, G+'ta; P)d'"Q. 7ar$y 0odern 7#ro4ean
-i&chcraf&' OOGord. 66" $2$>$%-"
IlSMOCDi, Mi14a)l A" P$#-&QA KT4) Ii6t oG T4)or,g. +ocia$ Ais&ory
$3. 66" 2$$>2%3"
ILICK. T4o/a' F" P$#7#QA %s$a)ic and 6hris&ian +4ain in &he
7ar$y 0idd$e A3es' Prin1)ton" aEd" 1a't"A 6ris&ianos y
)#s#$)anes en $a 7s4aa )edieva$ (7;;D;2IBZ' Madrid.
Alianza Editorial. $##$"
IOES, Fr)dd) P$#-2QA O 4as do 6arnava$ 7K&rico' Sao Pa+lo"
IOETHE, Bo4ann TolG*an* ;on P$#&$QA %&a$ienische Aeise' )d" d) H"
;on Ein)/. Ha/?+r*o"
IOLDWASSER, Maria B+lia P$#7&QA O ,a$acio da +a)ba' Rio d)
Ban)iro"
IOMBRICH. Ern't H" P$#<3aQA Ka'ariW' 1ives and Ci1)roW' ?r#&#sR'
"o#rna$ of &he -arb#r3and 6o#r&a#$d %ns&i&#&es' 2%. 66"
%3#>%2$"
g P$#<3?QA Ar& and %$$#sion' Londr)'" aEd" 1a't.A Ar&e e i$#sin2
es&#dio sobre $a 4sico$o3a de $a re4resen&acin 4ic&rica'
Madrid. D)?at). $##-"b
g P$#<#QA KIn S)ar14 oG C+lt+ral Hi'tor,L. r)i/6r)'o )n '+ %deLis
and %do$s' Londr)'. $#7#. 66" 2&>&#" aEd" 1a't"A %dea$es c
do$os2 ensayo sobre $os va$ores en $a his&oria y ciar&e'
Bar1)lona. G+'ta;o Iei, $#-$" j
g P$#-5QA KAr14it)1t+r) and R4)tori1 in Gi+l9o Ro/ano' Palazzo d)l
T)L. )n '+ e! 1i3&hon O$d 0as&ers' OOGord. $#-<. 66" $<$>
$73" aEd" 1a't"A #evas visiones de vieHos )aes&ros' Madrid.
Alianza Editorial. $#-7"b
IOODS. Ba1N P$#77QA /he <o)es&ica&ion of &he +ava3e 0ind'
Ca/?rid*)" aEd" 1a't"A 1a do)es&icacin de$4ensa)ien&o
590
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
sa$vaHe' Madrid. Altai. $#-&"b
IORAK. Ban P$##$QA /he 0a*in3 of &he 0odern 6anon2 Genesis
and 6risis of a 1i&erary %dea' Londr)'"
IOSSMAC, Lion)l P$#<-QA 0edieva$is) and &he %deo$o3ies of &he
7n$i3h&en)en&' Balti/or)"
IOTHEIC, E?)r4ard P$--#QA <ie A#f3aben der E#$&#r3eschich&e'
L)i6zi*" IOUBERT, Pi)rr) P$#-2QA /he French ,easan&ry in &he
+even&een&h 6en&#ry P)d" in*l"Q. Ca/?rid*). $#-<"
591
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
IOULEMOT, B)an>Mari) P$#-<QA KHi'toir) litt(rair) )t /(/oir)
national)L. Ais&ory and An&hro4o$o3y' 2. 6art) 2' 66" 22&>2%&"
IOSTISOLO, B+an P$#-<QA 6rnicas sarracinas' Bar1)lona. I?_ri1a d)
P+?li1a1ion)'. $#-2"b
IRAF, Art+ro P$#$<QA KUn ?+eon) di L)on) NQ, )n su A&&raverso i$
9IBB'
T+rin. **' %<&>%#3" IRAHAM. Lor)nZ TolG LEPECIES , P)t)r
WEICIART P$#-%QA F#nc&ions and
Kses of <isci4$inary Ais&ories' Dordr)14t" IRAHAM, Sandra L"
P$#--QA Ao#se and +&ree&2 &he <o)es&ic -or$d of +ervan&s
and 0as&ers in ine&een&hD6en&#ry (io de "aneiro'
Ca/?rid*)" IRACET. Mar1)l P$#%5QA 1a 4ense chinoise' Pari'"
IRAS, Ri14ard P$##$QA ?$ac* 6hris&ians and -hi&e 0issionaries'
N)U Ha;)n"
IRASSOC. C)1il P$#&#QA A (enaissance 6on&roversy 1a&in or
%&a$iana' OOGord"
IREECBLAT. St)64)n P$#--aQA +ha*es4earean e3o&ia&ions2 &he
6irc#$a&ion of +ocia$ 7ner3y in (enaissance 7n3$and'
OOGord"
g P)d"Q P$#--?QA (e4resen&in3 &he 7n3$ish (enaissance'
B)rN)l), , L!s An*)l)'"
IRECD. Edoardo P$#-7QA 1a re4#bb$ica dei 3enovesi'
Bolonia" IRECDLER, Pa+l P$#<#QA 6ri&ics of &he %&a$ian
-or$d Madi'on"
g P$#77QA /he (o)an %n8#isi&ion and &he Fene&ian ,ress'
;I.BD;PBI' Prin1)ton"
g P$#--QA +choo$in3 in (enaissance %&a$y2 1i&eracy and
1earnin3 XcBBD;PBB' Baiti /ot)"
IRIFFITH, Ri14ard. Oro,aMiYAGI , ANiraTAGO P$#&-QA KT,6i1al
Dr)a/'L.
A)erican An&hro4o$o3is&' <3. **' $$7%>$$7#" Itinten, E;)rt
;an d)r P$#&2QA 7n8#iries in&o &he Ais&ory of Ar&DAis&orica$
-ri&in3 D)lGt"
Grove9s <ic&ionary of 0#sic and 0#sicians P$#-3Q. S" Sadi)
P)d"Q. 23 ;ol'" Londr)'"
IRUDIC. Ro?)rt P$#75QA KT4) B)'t' in Ca'ti*lion)W' kk 6or&e3ianoS'
eo4D
hi$o$o3#s' &-. 66" $##>235. IRUyWSKI. S)r*) P$#--QA /he
6on8#es& of 0e5ico P)d" vn"l'G, Ca/?rid*).
$##%"
590
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
IUAyyO, St)Gano P$&75QA 1a civi$ conversazione' )d" d) A/)d)o
]+onda/.
2 ;ol'" Mod)na. $##%" IutCtE, B)rnard P$#7<>$#77QA KT)/6' d)
LW4i'to9r) )t t)/6' d) la /(/oi
593
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
r) a+ Mo,)n A*)L. r)i/6r)'o )n '+ ,o$i&i8#e e& his&oire a#
0oyen A3e'
Pari'. $#-$. 66" 2&%>2<%" IUERRI. Do/)ni1o P$#%$QA 1a
corren&e4o4o$are ne$(inasci)en&o' Flor)n1ia" GUNDERSHEIMER.
T)rn)r P$#<<QA 1o#is 1e (oy' Gin)?ra" GUREICH. Aaron Y" P$#-5QA
KTUo P)a'ant i'ion'L. r)i/6r)'o )n '+
Ais&orica$ An&hro4o$o3y of &he 0idd$e A3es' Ca/?rid*).
Ma''". $##2.
66" &3><5"
HAASE. Roland P$#%%QA <as ,rob$e) des 6hi$ias)#s #nd der
<reissi3D"Mhri3en Erie3 L)i6zi*"
HABERMAS. B[r*)n P$#<2QA /he +&r#c&#ra$ /ransfor)a&ion of &he
,#b$ic +4here P)d" in*l"Q. Ca/?rid*). $#-#" aEd" 1a't"A Ais&oria
y cri&ica de $a o4inion 4b$ica2 &a &ransfor)acin
es&r#c&#ra$ de $a vida 4b$ica' Bar1)lona. G+'ta;o Gili. $#-$"b "
HAHTSMA MULIER. E1o O" G" P$#-3QA /he 0y&h of Fenice' Assen.
HALBWACHS. Ma+ri1) P$#2&QA 1es cadres socia#5 de $a
))oire' Pari'"
g P$#5$QA 1a &o4o3ra4hie $3endaire des van3i$es en &erre
sain&e2 &#de de ))oire co$$ec&ive' Par9'"
g P$#&3QA /he 6o$$ec&ive 0e)ory P)d" in*l"Q. N+);a YorN. $#-3"
HALE. Bo4n R" P$#&5QA 7n3$and and &he %&a$ian (enaissance' 2
a
)d". Londr)'. $#<%"
HALL, Cal;in S" P$#&$QA KT4at P)o6l) Dr)a/ A?o+tL. +cien&i@c
A)erican' /a,o. 66" <3><#"
HALL, St+art P$#-3QA KC+lt+ral St+di)'A TUo Paradi*/'L. r)i/6r)'o )n
Stor), P$##<Q. 66" %$>5-"
HALLOWELL. A" Ir;in* P$#<<QA KT4) Rot) oG Dr)a/' in ODi?Ua
C+lt+r)L. )n G+'ta; E" ;on IRUCEBAUM , Ro*)r CAILLOIS P)d'"Q.
/he <rea) and A#)an +ocie&ies' B)rN)l), , Lo' An*)l)'"
HALLPIKE. C4ri'to64)r R" P$#7#QA /he Fo#nda&ions of ,ri)i&ive
/ho#3h&' OOGord"
HACLOC. Gr)*or, P$##%QA 6onfession and 6o))#ni&y in
+even&een&hD6en&#ry France' Filad)lMa"
HACCERy. UlG P$#-7QA KT4) Torld in Cr)olizationL. Africa' &7. 66"
&5<&&#"
g P$##2QA 6#$&#ra$ 6o)4$e5i&y N+);a YorN
HARBSMEIER. Mi14a)l P$#-2QA KR)i')?)'14 r)i? +n*)n al' /)n tali
tvt'>*)'1>4N4tU14) ]+)ll)nL. )n Antoni MACnAK , Han' B[r*)n
TEUTEBERG P)d'"Q. (eiseberich&e a$s T#e$$en e#ro4Mischer
599
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKF ORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
E#&&#r3eschich&e' TolG)n?[tt)l. 66. $>%2"
595
BIBLIOIRAFHA
HARLES. G)or*) T" F89?=G# 0as*s as A3en&s of +ocia$ 6on&ro$ in
or&hD7as& 1iberia' Ca/?rid*). Ma''"
HARRIS. i1tor F89EEG# KAll)*or, to Analo*, in t4) In t)t6 r)lation oG
S1ri6t+r)'g. ,hi$o$o3ica$ T#ar&er$y' D?, 66" 82<B'
HASKELL. Fran1i' F899BG# Ais&ory and i&s %)a3es' N)U Ha;)n"
aEd" 1a')A 1a his&oria y s#s i)L3enes' Madrid. Alianza
Editorial. 899D'g
HASLUCK, Ft)d)ri1N T" F89<9G# 6hris&iani&y and %s$a) #nder &he
+#$&ans' 2 ;ol'" OOGord"
HAUSER. Arnold F89?8G# /he +ocia$ Ais&ory of Ar&' 2 ;ol'".
Londr)'" aEd"
1a't"A Ais&oria socia$ de $a $i&era&#ra y e$ ar&e' Madrid.
G+adarra/a. B
;ol'". 89?;'g HAS. D)n,' F89?<G#
,o$ydore Fer3i$' OOGord"
HEADLES. Bo4n M" F89EBG# 1#&her9s Fie! of 6h#rch Ais&ory' N)U
Ha;)n" HEBDIIE. Di1N F89;9G# +#bc#$&#re2 &he 0eanin3 of +&y$e'
Londr)'" HEERS, Ba1H+)' F89E8G# G:nes a# 5ve siCc$e2 ac&ivi&
cono)i8#e e& 4rob$C)es socia#5' Pari'"
HEESTERMAC. Bo4ann)' C" F89@?G# /he %nner 6onGic& of
/radi&ions' C4i1a*o>
HEIER. E" F89B<G# <ie AnfMn3e der ne#eren
0#si*3eschich&schreib#n3 #) ;77B bei Gerber&' ?#rney
#nd Aa!*ins' r)i/6r)'o )n Bad)n>Bad)n. 89;D'
HEIKAMP. D)tl); F89E9G# KL)' /)r;)ill)' d) PratolinoL. KOe#i$ 8;8,
66" 8E2<;'
HEICy. G[nt4)r F89;<G# KR)ali'/+' +nd R4)toriN i/ T)rN d)'
Bartolo/)o Pa''arotriL. "ahrb#ch E#ns&his&orisches
+a))$#n3 in -ien' E@, 66" 8?B28E9'
HERKOVITS. M)l;ill) >' F 89B;G# KAGri1an God' and Cat4oli1 Saint' in
N)U Torld N)*to B)li)GL. A)erican An&hro4o$o3is&' B9, 66"
EB?2EDB'
M F89B@G# Acc#$&#ra&ion2 a +&#dy of 6#$&#re 6on&ac&' N+);a
YorN"
HERVES. Mar, F89<8G# /he 1ife' 6orres4ondence and 6o$$ec&ions
of /ho)as Ao!ard 7ar$ of Ar#nde$' Ca/?rid*)"
HERyFELD, Mi14a)l F89@?G# /he ,oe&ics of 0anhood2 6on&es&
and %den&i&y in a 6re&an 0o#n&ain Fi$$a3e' Prin1)ton"
HILL. Errol F89;<G# /he /rinidad 6arniva$' A+'tin"
59!
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
HILTOC. Ann) F89@?G# /he Ein3do) of Eon3o' OOGord"
H!BSBAWM, Eri1 >' F89?9G# ,ri)i&ive (ebe$s' Man14)'t)r" aEd"
1a't"A (ebe$des 4ri)i&ivos' Bar1)lona. Ari)l. 89E@'g
R. ,T)i)n1) O" Ran*)r P)d'"Q F89@BG# /he %nven&ion of /radi&ion'
Ca/?rid*)"
59)
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
HOFMACC, C4ri'tin) F89@?G# <as +4anische Aofzere)onie$& von
;IBBD;7BB' FranNG+rt"
HOLLACDER, Bo4n F89E8G# /he Kn&#nin3 of &he +*y' Prin1)ton"
HOLLICIER, Da$id A" F89@=G# KT" S" K+4nW' T4)or, !6 S1i)n1) and it'
I/6li1ation' 6!r Hi'tor,g. )n Gar, IUTTICI P)d"Q. ,aradi3)s
and (evo$#&ions' Notr) Da/). **' 89?2<<<'
HORTOC, R!(in F89E;G# KAngi1an Traditional T4o+*4t and T)'t)rn
S1i)n1)'. Africa' 66" 8??28@E'
g F89@<G# KTradition and Mod)rnit, R);i'it)dd. )n Martin HOLLIS +
St);)n LUKES P)d'"Q. (a&iona$i&y and (e$a&ivis)' OOGord. 66"
<=82<E='
HOWARD, D)?ora4 F89;?G# "aco4o +ansovino2 Archi&ec&#re and
,a&rona3e in
(enaissance Fenice' N)U Ha$en' HUIyICIA, 1!&an F8989G#
A#&#)n of &he 0idd$e A3es (ed. in*l"Q. C4i1a*o.
899?' aEd" 1a't"A 7$ o&o@o de $a 7dad 0edia' Madrid. Alianza
Editorial.
89@8'g
g F89<9G# KT4) Ta'N !6 C+lt+ral Hist!r+V P)d" in*l"Q. )n 0en and
%deas' N+);a S!r:, 89E=, 66" 8;2;E' aEd" %ast'# Ao)bres e
ideas2 ensayo de his&oria de $a c#$&#ra' Buen!s Air)'. I9E='g
g F89B@G# Ao)o $#dens P)d" in*l"Q. Londr)'. 89;=' aEd" 1a't"A
Ao)o $#dens' Madrid. Alianza Editorial. 89;<'g
HuLME, P)t)r F89@;G# 6o$onia$ 7nco#n&ers' Londr)'"
g F899DG# KTal)' !6 Di'tin1tion'. )n St+art B' S14Uartz P)d"Q.
%)4$ici& Knders&andin3s' Ca/?rid*). **' 8?;289;'
HUCT, L,nn P)d"Q F89@9G# /he e! 6#$&#ra$ Ais&ory' Ber:ele+'
HUCTICITOC, Ar14)r M" P)d"Q F89=?G# 6a&a$o3#e of 9&he 1ibrary of
7 6o$#)b#s' N+);a YorN"
HUPPERT, G)or*) F89;=G# /he %dea of ,erfec& Ais&ory' Ur?ana"
HuTTOC, Patri1N H" F899BG# Ais&ory as an Ar& of 0e)ory
Hanno;)i , Londr)'"
IFE, Barr+ T" F89@?G# (eadin3 and Fic&ion in Go$den A3e +4ain'
Ca/?rid*). Ma''"
IIIERS, G)or* G" F89@<G# gT4) Uni;)r'it, !6 Gottin*)n 8;E=28@==
and t4) Tran'Gor/ation !6 Hi'tori1al S14olar'4i6g. +&oria de$&a
+&orio3ra@a' 2. **' 882BE'
IMPES, Oli;)r. + Art&ur MACIREIOR P)d'"Q F89@?G# /he Ori3ins of
0#se#)s2 &he 6abine& of 6#riosi&ies in +i5&een&hD and
59,
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
+even&een&hD6en&#ry 7#ro4e' OOGord"
ICALCIK. Halil F89;BG# /he O&&o)an 7)4ire2 &he 6$assica$ A3e'
XcBBD;PBB' Londr)'"
599
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
IRVICI. Ta'4in*ton P$-25QA /a$es of a /rave$$er' 2 ;ol'". Par9'"
>AEIER, T)rn)r P$#%%QA ,aideia(ed. in*l"Q.;ol" $. OOGord. $#%#" aEd"
1a't"A
,aideia2 $os idea$es de $a c#$&#ra 3rie3a' M(Oi1o. FCE. % ;ol'".
2
a
)d".
$#5<>$#5#"b
>AMESOC, Fr)dti1 P$#72QA /he ,risonDAo#se of 1an3#a3e'
Prin1)ton" aEd" 1a't"A 1a cLrce$ de$ $en3#aHe24ers4ec&iva
cri&ica de$ es&r#c&#ra$is)o y de$ for)a$is)o r#so'
Bar1)lona. Ari)l. $#-3"b
>ARDICE. Ni14ola' P$#-5QA /he ?ir&h of Ais&ory and ,hi$oso4hy of
+cience' Ca/?rid*)"
>AUSS, Han'>Ro?)rt P$#75QA /o!ard an Aes&he&ic of (ece4&ion P)d"
in*l"Q. Minn)a6oli'. $#-2"
>AVITCH, Dani)l P$##$QA ,roc$ai)in3 a 6$assic2 &he 6anoniza&ion
of &he Or$ando F#rioso' Prin1)ton"
>ORIO, Andr)a di P $-%2Q A 1a ))ica de3$i an&ichi inves&i3a&a
ne$3es&ire a4oD$e&ano' t)i/6r)'o )n 8a6=l)'. $#<5"
>OSSELIC, Ral64 P$#7<QA <iary' )d" d) Alan Ma1Garlan). Londr)'"
>OUTARD, P4ili66) P$#7<QA 1a +ain&eD?ar&h$)y2 o# $es
rsonances d9#n )assacre' N)+14wt)l"
>UCI, Carl G+'ta; P$#2-QA KG)n)ral A'6)1t' oG Dr)a/ P',14olo*,g.
)n '+'
6o$$ec&ed -or*s' ;ol" -. Londr)'. $#<3. 66" 2%7>2-3" tR
P$#%3QA K Dr)a/>Anal,'i' in it' Pra1ti1al A66li1ationL. )n '+ 0ode)
0an in +earch of a +o#$' Londr)'. $#%%. 66" $>%$"
g P$#5&QA KOn t4) Nat+r) oG Dr)a/'L. )n '+' 6o$$ec&ed -or*s'
;ol" -. Londr)'. $#<3. 66" 2-$>%33"
KAIAC. Ri14ard L" P$##3QA 1#crecias <rea)s2 ,o$i&ics and
,ro4hecy in +i5&een&hD6en&#ry +4ain' B)rN)l),"
K}MMEC, Mi14a)l P$#-5QA KEOt)ndin* t4) R)a14 oG A/)ri1an C+lt+ral
Hi'tor,g. r)i/6r)'o )n '+' +e$va3es and ?iases' It4a1a. $#-7.
66" $$->$&%"
KACTOROWICy. Ern't H" P$#&7QA /he Ein39s /!o ?odies' Prin1)ton"
aEd" 1a't"A 1os dos c#er4os de$ rey Madrid. Alianza Editorial.
$#-&"b
KAPLAC. St);)n L" P)d"Q P$#-5QA Knders&andin3 ,o4#$ar 6#$&#re'
B)rl9n"
KELLES. Donald R" P$#73QA Fo#nda&ions of 0odern Ais&orica$
550
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
+cho$arshi42 1an3#a3e' 1a! and Ais&ory in &he French
(enaissance' N+);a YorN.
g . , Ri14ard H. Po6Nin P)d'"Q P$##$QA /he +ha4es of Eno!$ed3e
fro) &he (enaissance &o &he 7n$i3h&en)en&' Dordr)14t"
KESSLER, Bo4ann P$&53QA +ahha&a' )d" d) T' S14i)''. L)i6zi*. $#$$"
KlDDER, Dani)l P$-5&QA +*e&ches of (esidence and /rave$s in
?razi$ 2 ;ol'.. N+);a YorN"
551
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
KlCSER, Sa/+)l P$##3QA 6arniva$ A)erican +&y$e2 0ardi Gras a&
e! Or$eans and 0obi$e' C4i1a*o"
KlACICyAS, GE?or P$#-5QA KS4a/ani'ti1 El)/)nt' in C)ntral
E+ro6)an Tit141raGtg. r)i/6r)'o )n '+ /he Kses of
+#4erna&#ra$ ,o!er' Ca/?rid*). $##3. 66" $&$>$<7"
KLHCIECDER. Fran1i' P$#57QA Ar& and &he %nd#s&ria$ (evo$#&ion'
Londr)'" aEd" 1a't"A Ar&e y revo$#cin ind#s&ria$' Madrid.
CEt)dta. $#-%"b
KCOWLSOC, Ba/)' R" P$#<&QA gT4) Id)a oG G)'t+r) a' a Uni;)r'al
Lan*+a*)g. "o#rna$ of &he Ais&ory of %deas' 2<. 66" 5#&>&3-"
KCON. DilU,n P$#<&QA KOn I//o?ilit,g. )n Mar, B" CAMPBELL , MarN
ROLLICS P)d'"Q. ?e3e&&in3 %)a3es' N+);a YorN. 66" 7$>-7"
g P$##3QA KId)a' on G)'t+r) and Uni;)r'al Lan*+a*)' c. $&&3>
$<&3L. )n Bo4n H)nr, , Sara4 H+tton P)d'"Q. e! ,ers4ec&ives
on (enaissance /ho#3h&' Londr)'. 66" $3$>$%<"
g P$##&QA KEra'/+'W <e 6ivi$i&a&e and t4) R)li*io+' Ori*in' oG
Ci;ilit, in Prot)'tant E+ro6)L. Archivf#r
(efbr)a&ions3eschich#' -7. 66" 7>57"
KCON. Ronald P$#&3QA 7n&h#sias)' OOGord"
KOHL. B)nDa/in G". , Ronald G" WITT P)d'"Q P$#7-QA /he 7ar&h$y
(e4#b$ic2 %&a$ian A#)anis&s on Govern)en& and +ocie&y'
Filad)lMa"
KOSELLECK. R)in4art P$#72QA R?e3ri@i3eschic*&e and So1ial
Hi'tor,g. r)i/6r)'o )n '+' F#&#res ,as& P)d" in*l"Q. Ca/?rid*).
Ma''". $#-&. 66" 7%>#$"
g P$#7#QA KT)rror and Dr)a/L. )n '+' F#&#res ,as&(ed' in*l"Q.
Ca/?rid*). Ma''". $#-&. 66" 2$%>2%3"
KRIS, Ern't P$#&%QA ,sychoana$y&ic 754$ora&ions in Ar&' Londr)'"
KROEBER. AlGr)d L". , Cl,d) KLUCKHOHC P$#&2QA 6#$&#re2 a 6ri&ica$
(evie! of 6once4&s and <e@ni&ions' r)i/6r)'o )n N+);a
YorN. $#<%"
KUHC, T4o/a' S" P$#<2QA /he +&r#c&#re of +cien&i@c
(evo$#&ions' C4i1a*o" aEd" 1a't"A 1a es&r#c&#ra de $as
revo$#ciones cien&@cas' Madrid. FCE. $##3"b
KULA, Titold P$#<2QA 7cono)ic /heory of &he Fe#da$ +ys&e) P)d"
in*l"Q. Londr)'. $#7<"
LAFASE. Ba1H+)' P$#75QA T#e&z$ca&$ and G#ada$#4e2 &he
For)a&ion of 0e5ican a&iona$ 6onscio#sness' ;Ic;9;J%c
P)d" in*l"Q. C4i1a*o. $#7<"
550
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
LAKATOS. Irrit). , A" M+'*ra;) P)d'"Q P$#73QA 6ri&icis) and &he
Gro!&h of Eno!$ed3e' Londr)'"
LAKOFF, G)or*). , MarN >OHCSOC P$#-3QA 0e&a4hors -e 1ive ?y'
C4i1a*o. IN"
LACDES, R+t4 P$#57QA /he 6i&y of -o)en' r)i/6r)'o )n N+);a
YorN. $##<"
553
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
LACyA, Maria P$#%$QA KUn riGadtor) 6o6olar) di l)**)nd)
1a;all)r)'14)L. kk
Fo$*$a! %&a$iano' <. 66" $%5>$5&" LARIVAILLE. Pa+l P$#-3QA
,ie&ro Are&ino fra (inasci)en&o e 0anieris)o'
Ro/a"
LARSEC. Sid')l S" P$#-2QA KT4) Glorio+' TU)lGt4A t4) Politi1' oG L)*iti>
/ation in Kil(r!ne+Q, )n Ant4on, R Co4)n P)d"Q. ?e$on3in3'
L!ndres, 66" 27->2#$"
LASSELS. Ri14ard P$<&5QA KD)'1ri6tion oG Ital,g. )n C4an), P$#-&Q.
66" $57>2%$"
g P$<73QA A Foya3e of %&a$y r)i/6r)'o )n Londr)'.
$<#-" LAUD. Tillia/ P$-57>$-<3QA -or*s' 7 ;ol'"
OOGord"
LAVIC. Ir;in* P$#-%QA KB)rnini and t4) Art oG So1ial Satir)L. Ais&ory
of 7#ro4ean %deas' 5. 66" %<&>%7-"
LAyARD, S,l;i) P$##%QA KCod) d) 1o/6ort)/)nt de la D)+n) 6e//e
)n Itali) a+ l5) 'i_1l)L. )n Alain Montandon P(d"Q. /rai&s de
savoirDvivre i&a$ien' Cl)r/ont. 66" 7>2%"
LAyyARO. Cla+dia P$##3QA /he %&a$ian (enaissance Garden' N)U
Ha;)n"
LE BRAy. Anatol) P$#22QA 1a $3ende de $a )or&' 5
a
(d". Pari'"
LEFEBRE, G)or*)' P$#%2QA /he Grea& Fear (&. in*l"Q. Londr)'.
$#7%"
LE IOFF, Ba1H+)' P$#7$QA KDr)a/' in t4) C+lt+r) and Coll)1ti;)
P',14olo*, oG t4) M)di);al T)'tL. )n '+ /i)e' -or* and
6#$&#re in die 0idd$e A3es P)d" in*l"Q. C4i1a*o. $#-3. 66" 23$>
235"
R> P$#75QA g M)ntaliti)'g. )n Ba1H+)' LE IOFF , Pi)rr) CORA P)d'"Q.
6ons&r#c&in3 &he ,as& P)d" in*l"Q. Ca/?rid*). $#-&. 66"$<<>
$-3"
g P$#-2QA KL)' *)'t)' d) St Lo+i'L. )n 0$an3es "ac8#es
+&iennon' Pari'. 66" 55&>5&#"
g P$#-%QA dC4ri'tianit, and Dr)a/'L. )n '+ /he 0edieva$
%)a3ina&ion P)d. in*l"Q. C4i1a*o. $#--. 66" $#%>2%$"
g P$#-5QA KT4) Dr)a/' oG H)l/?r)14t t4) Eld)rL. )n '+ /he
0edieva$ %)a3ina&ion' C4i1a*o. $#--. 66" 2%2>252"
g P$#-&QA KG)'t+r)' in P+r*ator,L. )n '+ /he 0edieva$
%)a3ina&ion' C4i1a*o. $#--. 66" -<>#2"
g P$#--QA Ais&oire e& ))oire' Pari'"
559
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
LEIRIS. Mi14)l P$#&-QA 1a 4ossession e& ses as4ec&s &h_&ra#5
chez $es =&hio4iens de Gondar' Pari'"
LEOC2PORTILLA. Mi*+)l P$#&#QA Fisinde$os vencidos' M)Oi1o"
LEOCARD, Ir;in* A" P$#%%QA (o)ances of 6hiva$ry in &he +4anish
%ndies' B)rN)l),"
555
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
g P$#5#QA ?oo*s of &he ?rave' Ca/?rid*). Ma''"
LEOPOLDI. Bo'( Sa;io P$#7-QA 7sco$a da +a)ba' ri&#a$ e
socVedade' R9o de Ban)iro"
LERCAR8, Gio;anni Batti'ta P$&7#QA 1e discordie e 3#erre civi$i
dei 3enovesi
ne$$9anno ;I7I' G(no;a. $-&7" LE ROS LADURIE. E//an+)l
P$#7#QA 6arniva$(&W. in"l'G, Londr)'. $#-3" LEVICE, Bo')64 M"
P$#77QA <r -ood!ard9s +hie$d' B)rN)l)," LEVICE. Ro?)rt M" P$##2QA
Fa$e of /ears2 (evisi&in3 &he 6an#dos 0assacre in
or&hD7as& ?razi$' ;JOcD7' B)rN)l), , L!s An*)l)'" LEVTCSOC.
L)onard L' P#72QA ?ari$e&&i Knfa)i$iar T#o&a&ions' Londr)'" LtVI2
STRAUSS. Cla+d) P$#&&QA /ris&es &ro4i8#es P)d" in*l"Q. Londr)'.
$#7%" LtVS2BRUHL. L+1i)n P$#27QA 1a )en&a$i&W4ri)i&ive' Par9'"
g P$#5#QA o&eboo*s Fed' in*l"Q. OOGord. $#7&"
LEWIS. B)rnard P$##&QA 6#$&#res in 6onGic&2 6hris&ians' 0#s$i)s
and "e!s in &he A3e of <iscovery' N+);a YorN
LICCOLC, Ba1N'on S" P$#%&QA /he <rea) in ,ri)i&ive 6#$&#res'
Londr)'"
LICIER, Dani)l To+ro P$##2QA <an3ero#s 7nco#n&ers2 0eanin3s
of Fio$ence in a ?razi$ian 6i&y' StanGord"
LlP KICI, LaOren%e P$#73QA /he Orderin3 of Ar&s' Prin1)ton"
LIPPE. R+dolG z+ P$#75QA a&#rbeherrsch#n3 a) 0enschen'
FranNG+rt"
LLOSD, G)oer), P$##3QA <e)ys&ifyin3 0en&a$i&ies' Ca/?rid*)"
LOCKHART. Ba/)' P$##5QA KSi*4tin*'A Initial Na4+a R)a1tion' to
S6ani'4 C+lt+r)L. )n St+art SCHWARTy P)d"Q. %)4$ici&
Knders&andin3' Ca/?rid*). **' 2$->25-"
LOPEy, Ro?)rto P$#&2QA Kc1ono/i) )t ar14it)1t+r) /(di(aB)'L.
Anna&es2 =cono)ies' +oci&s' 6ivi$isa&ions' 7 ' **' 5%%>
5--"
LORD, Al?)rt B" PI#<3QA /he +in3er of /a$es' Ca/?rid*). Ma''"
LOTMAC, B+riD M" P$#-5QA PT&e Po)ti1' oG E;)r,da, B)4a;io+r in
Ei*4t))nt4>C)nt+r, R+''iaL. en Ann SHUKMAC Fed'G, /he
+e)io&ics of (#ssian 6#$&#re' Ann Ar?or. **' 2%$>2&<"
LOVE>OS, Art4+r O" P$#%<QA /he Grea& 6hain of ?ein3' Ca/?rid*).
Ma''"
LOWECTHAL. Da;id P$#-&QA /he ,as& is a Forei3n 6o#n&ry'
Ca/?rid*). Ma''"
Lu%CHI, Pi)ro P$#-2QA KL)**)r) '1ri;)r) ) a??a1oL. )n Paola yAM
BELLI P)d"Q. +cienze' credenze occ#$&e' $ive$$i di c#$&#ra'
55!
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
Flor)n1ia. 66" $3$>$23"
LuCK, G)or* P$#&-QA RFVr Face&as2 A R)nai''an1) Id)alL. +&#dies
in ,hi$oDio3yII' **' $37>$2$"
55)
BIBLIOIRAFHAV
L+zio. Al)''andro. y RodolGo RECIER P$-#$QA KB+eoni. nan9 ) '14ia;i
d)l Gonza*a ai t)/6i dWI'a?)lla dWE't(L. #ova An&o$o3a' $$-.
66" <$-><&3Z $$#. 66" $$2>$5<"
LSOCS, Fran1i' S" L" P$#7#QA 6#$&#re and Anarchy in %re$and'
;JOBD;OcO' OOGord"
LSOTARD. B)an>Fran`oi' P$#7#QA /he ,as&D0odern 6ondi&ion P)d"
in*l"Q.
Man14)'t)r. $#-5" MACDOCAIH. Oli;)r P$#-%QA +&a&es of 0ind'
Londr)'" MACFARLACE. Alan D' P$#73QA /he Fa)i$y 1ife of (a$4h
fosse$in' Ca/?rid*).
Ma''"
MACIAFFES. T,att P$#-<QA (e$i3ion and +ocie&y in 6en&ra$
Africa' C4i1a*o. $$$"
g P$##5QA KDialo*+)'"oG t4) D)aGA E+ro6)an' on t4) Atlanti1 Coa't oG
AGri1aL. )n St+art B" SCHWARTy P)d"Q. %)4$ici& Knders&andin3s'
Ca/?rid*). 66" 25#>2<7"
MACKAS. An*+' P$#7<QA KT4) Ballad and t4) Ftonti)t in Lat)
M)di);al S6ainL. ?#$$e&in of Ais4anic +&#dies' &2. 66" $&>%%"
R P$#77QA +4ain in &he 0idd$e A3es2 Fro) Fron&ier &o 7)4ire'
Londr)'" MACKECCES. Ri14ard P$#-7QA /rades)an and /raders2
/he -or$d of &he
G#i$ds in Fenice and 7#ro4e' c. ;2IBDc. ;PIB' Londr)'"
MCLAUIHLIC. Martin P$#--QA KHi'tori)' oG Lit)rat+r) in t4)
]+attro1)ntoL. )n P)t)r HAICWORTH y otro' P)d'"Q. /he
1an3#a3es of 1i&era&#re in (enaissance %&a$y OOGord. 66" <%>
-3"
MACyAK. Anroni P$#7-QA /rave$ in 7ar$y 0odern 7#ro4e P)d" in*l"Q.
Ca/?rid*). $##&"
g . , Han' T)+t)?)t* P)d'"Q P$#-2QA (eiseberich&e ah T#e$$en
e#ro4Mischer E#$&#r3eschich&e' TolG)n?[tt)l"
MALAIUyyI al)ri. Fran1)'1o P$#$%>$#2%QA 1a cor&e di 1#dovico i$
0oro' 5 ;ol'" MilEn"
MALICOWSKI. Broni'laU P$#%$QA KC+lt+r)L. )n 7ncyc$o4aedia of &he
+ocia$ +ciences' ;ol" 5. r)i/6r)'o )n N+);a YorN. $#5-. 66" <2$>
<5&"
MACDELBAUM. K" P$#-#QA /he 0issionary as a 6#$&#ra$
%n&er4re&er' N+);a YorN"
MACKOWSKI. Tad)+'z P$#&#QA Orien& ! ,oh*ieH E#$&#rze
Ar&ys&yczneH' Tro1laU"
55,
BIBLIOIRAFHAV
MACC. i;ian. , otro' P)d'"Q P$##2QA 6onvivencia2 "e!s'
0#s$i)sand 6hris&ians in 0edieva$ +4ain' N+);a YorN"
MACCHEIM, Karl P$#27QA 6onserva&is)2 a 6on&rib#&ion &o &he
+ocio$o3y of Eno!$ed3e P)d" in*l"Q. Londr)'. $#-<"
559
KKKKK K F ORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL KKKKKKKKKKKKKKKKKK
MARRUACD. Allan P$#22QA Andrea de$$a (obbia and bis A&e$ier' 2
;ol'". Prin1)ton.
MARS. Lo+i' P$#5<QA 1a erise de 4ossession dans $e Fa#do#'
Puert! Pr9n1i6)"
MARTIC, B)an>Cl(/)nt P$#-7QA 1a Fende e& 1i France' Par9'"
MARTIC, Bo4n P$#-7QA KPo6+lar C+lt+r) and t&e S4a6in* !6 Po6+lar
H)r)', in R)nai''an1) )ni1)L. en St)64)n HALICyER P(d"Q.
%n8#isi&ion and +ocie&y in 7ar$y 0odern 7#ro4e' Londr)'.
66" $$&>$2-"
YMARTSC. T4o/a'b P$7-7QA /he Gen&$e)an9s G#ide in bis /o#r
&hro#3h %&a$y' Londr)'"
MARWICK. MaO P$#<5QA KTit141raGt as a So1ial Strain>Ga+*)L.
A#s&ra$ian "o#rna$ of +cience' 2<. 66" 2<%>2<-"
MASICI. Eli')o P$<2$QA %$ +acro Arsena$e' r)i/6r)'o )n Ro/a.
$<<&"
MAUSS. Mar1)l P$#%&QA KT4) T)14niH+)' !6 t&e Bod,L. )d" in*l" en su
7cono)y and +ocie&y' 2 P$#7%Q. 66" 73>--"
MANWELL, Ga;in P$#&<QA God ,ro&ec& 0e fro) 0y Friends'
Londr)'"
MAyyOTTI. Gi+')66) P$#-<QA /he -or$d a& ,$ay in ?occaccio9s
R<eca)eronS' Prin1)ton"
MEICHOLD, Peter P$#<7QA Geschich&e der *irch$*hen
Ais&orio3ra4hie' Frei(ur" , M3ni%&'
MELISCH. St)64an P$<&#QA Fisiones oc&#rnae. Ed" in"c'# /!e$ve
Fisions' Londr)'. $<<%"
MESER, Marl,') P$##%QA 6a)inhos do %)a3indrio no ?rasi$' Sao
Pa+lo" MICHALEK. Bol)'laU P$#7%QA /he 0odern 6ine)a of ,o$and'
Bloo/in*>ton"
MICHEA. R)n( P$#%#QA KGo)t4) a+ 6a,' d)' lazaroniL. )n 0$an3es
f#ies 1e3ras' Par9'. 66" 57><2"
MILLER, Patri1ia C![ P$##5QA <rea)s in 1a&e An&i8#i&y Prin1)ton"
MOLMECTI. Po/6)o P$-7#QA +&oria de$$a Fenezia ne$$a vi&a
4riva&a' % ;ol'"Z n+);a )d" )n B(r*a/o. $#27>$#2#"
MOMIILIACO. Arnaldo D' P$#<%QA KPa*an and C4ri'tian Hi'torio*ra64,
in t&e Fo+rt4 C)nt+r,L. r)i/6r)'o en sus 7ssays in Ancien& and
0odern Ais&orio3ra4hy OOGord. $#77. 66" $37>$2<" > P$#7&QA
A$ien -isdo)2 &he 1i)i&s of Ae$$enis)' Ca/?rid*)"
MOCTAIICE, Mi%&el d) P$##2QA "o#rna$' )d" d) Frand!is Ri"!t!t,
Par4s'
5!0
MOCTACDOC, Alain P)d"Q P$##&QA 1es es4aces de $a civi$i&' M!nt>
d)>Mar'an"
MOCTEIRO, Du"las T)iO)ira P$#75QA Os erran&es do novo sc#$a'
Sa! Paul!' MOCTER, E' Tillia/ P$#<#QA 6a$vin9s Geneva' Cue$a YorN"
5!1
KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKBlBLlOIRAFIAKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK
MOORE, Bo4n P$7-$QA A Fie! of+ocie&y and 0anners in %&a$y'
D+?lin"
MORIAC. Ed/+nd S" P$#--QA %nven&in3 &he ,eo4$e' N+);a YorN"
MORRIS. Colin P$#7&QA S"#dici#) <eS' )n D)r)N BAKER P)d"Q.
6h#rch' +ocie&y and ,oK&ics' OOGord. 66" #&>$$$"
MORRIS. D)'/ond P$#77QA 0an!a&chin32 a Fie$d G#ide &o
A#)an ?ehavio#r' Londr)'"
g ., otro' P$#7#QA Ges&#res2 /heir Ori3ins and <is&rib#&ion'
Londr)'" MORSSOC, F,n)' P$<$7QA An %&inerary' r)i/6r)'o )n
A/'t)rda/. $#7$" MuCHEMBLED, Ro?)rt P$##3QA KSatani1 M,t4'
and C+lt+ral R)alit,L. )n
B)n*t ACKARLOO+ G+'ta; HECCICISEC P)d'"Q. 7ar$y 0odern
7#ro4ean -i&chcraf&' OOGord. 66" $%#>$<3" MUIR. EdUard P$#-$QA
6ivic (i&#a$ in (enaissance Fenice' Prin1)ton"
g . , RUIIIERO. G+ido P)d'"Q P$##3QA +e5 and Gender'
Balti/ot)" MULKAS. Mi14a)l P$#--QA On A#)o#r'
Ca/?rid*)"
MURRAS, Al)Oand)r P$#7-QA (eason and +ocie&y in &he 0idd$e
A3es' OOGord"
CIED ERMACC, Bo')64 P$#5$QA E#$&#r2 -erden #nd -and$#n3en
des ?e3rif&
von 6icero bis Aerder' Flor)n1ia" CIPPERDES. T4o/a' P$#-$QA
KD)r Kxln)r Do/ al' National d) nN/alL.
r)i/6r)'o )n '+ achden*en >ber die de#&sche Geschich&e'
M+ni14. $#-<.
66" $&<>$7$"
CORA, Pi)rr) P)d"Q P$#-5>$##2QA 1es $ie#5 de )e)oire' 7 ;ol'".
Pari'" CORTOC. Fr)d)ri1N U.' y EdUard WILSOC P$#<#QA /!o +4anish
6ha4boo*s' Ca/?rid*)"
OBESESEKERE, Gananat4 P$##2QA /he A4o&heosis of 6a4&ain
6oo*' Prin1)ton"
STERBERI, E;a P$##$QA 0en&a$i&ies and O&her (ea$i&ies' L+nd"
OMARI. MiN)ll) S/it4 P$##5QA KCando/?l)L. )n T4o/a' D" BlaN)l), ,
otro' P)d'"Q. (eh3ion in Africa' Londr)'. 66" $%&>$&#" ORTALLi,
G4)rardo P$##%QA KII *i+di1) ) la ta;)rnaL. )n G4)rardo ORTA2
LLI P)d"Q. Gioco e 3i#s&izia ne$$9$&a$ia di 6o)#ne' Tr);i'o ,
Ro/a. 66"
5#>73"
ORTIy. F)rnando P$#53QA 6#ban 6o#n&er4oin&2 /obacco and
+#3ar P)d" in*l"Q. N+);a YorN. $#57"
5!0
g P$#&2QA KLa tran'1+lt+ra)ixn ?lan1a d) lo' ta/?or)' d) lo'
n)*ro'L. r)i/6r)'o )n '+' 7s&#dios e&nosociohf3icos' La
Ha?ana. $##$. 66" $7<>23$"
g P$#&5QA KLo' ;i)Do' 1arna;aB)' 4a?an)ro'L. r)i/6r)'o )n '+
7s&#dios e&noDsocio03icos' La Ha?ana. $##$. 66" 232>2$$"
5!3
KKKKKKKKKKFORMAS DE LA HISTO RIA CULTURAL KKKKKKKKKKK
CTTECBERI, Si/on P$#&#QA KI?o Re%e*ti$it+ t! C4an*)L. )n Tillia/
BAS2
COM , M)l;ill) B" HERKOVITS P)d'"Q. 6on&in#i&y and 6han3e in
African
6#$&#res' C4i1a*o. 66" $%3>$5%" OWEC. St)64)n P$#-<QA
(e)e)brances' Ca/?rid*). Ma''" OyOUF, Mona P$#-5QA KL)
Pant4(onL. )n Nota. ;oi" l.66" $%#>$<<" PALLARES2BURKE. Maria L+1ia
P$##<QA isia F$ores&a' O 6ara4#ceiro e
O#&ras 7nsaios de /rad#cWo 6#$&#ra$' Sao Pa+lo"
PALLAVICICO. Gi+lio P$#7&QA %nven&ione di scriver &#&&e $e cose
accad#&e a$K
&e)4i s#oi (;IJcD;IJOZ' )d" Edoatdo Gr)ndi. G(no;a"
PALSSOC, Gi'ti P$##%QA ?eyond ?o#ndaries2 Knders&andin3'
/rans$a&ion and
An&hro4o$o3ica$ <isco#rse' OOGord" PACOFWKS. ErUin P$#%#QA
+&#dies in %cono$o3y' N+);a YorN" PAOLI. U*o E' P$#&#QZ %$$a&ino
)accheronico' Pad+a" PARKER, Ri14ard G" P$##$QA ?odies'
,$eas#res and ,assions' Bo'ton" PASCHETTI. Bartolo//)o P$&-%QA
1e be$$ezze di Genova' G(no;a" PEARSE, Andr)U P$#&&>$#&<QA
KCarni;al in Nin)t))nt4>C)nt+r, TrinidadL.
6aribbean T#ar&er$y' 5. 66" $7&>$#%" PELOSO, Sil;ano P$#-5QA
0edioevo ne$seriWo' Ro/a" PEREIRA. L)onardo Aeon'o d) Miranda
P$##5QA O 6arnava$ das 1e&ras' Rio
d) Ban)iro"
PEREy AMUCHASTEIUI, A, B" P$#--QA 0en&a$idades ar3en&inas'
B+)no' Aires' PHILLIPS, Henr+ P$#-3QA /he /hea&re and i&s
6ri&ics in +even&een&hD6en&#ry France' OOGord"
PlCCOLOMICI, Alessandr! P$&%#QA 1a (afae$$a' rei/*res! en Milan,
$#<#"
PIKE. K)nn)t4 L" P$#&5QA 1an3#a3e in (e$a&ion &o a Kni@ed
/heory of &he +&r#c&#re of A#)an ?ehavio#r' )d" r);.. La
Ha,a, Pari'. $#<7"
PiTTOCK,>!an H. P$#7%QA /he Ascendancy of /as&e' Londt)'"
PlTTOCK, M+rra, P$##$QA /he %nven&ion of +co&$and' Londr)'"
PiAiSACCE, Mi14)l P$#72QA VLa stru%ture d) la ?)ea dan' l) C)n) dTA'
F' IrainiQ, )n R!%&!n, 66" 5&>#-"
P!COCK, Bo4n G" A' P$#72QA ,o$i&ics' 1an3#a3e and /i)e'
Londr)'"
R P$#7&QA /he 0achiave$$ian 0o)en&'
Prin%et!n' Po LEIII, Ennio P$#<-QA +&rada
#ova' G(no;a"
5!9
R P$#<#QA KG)no;a ) lWar14i tt)t+ra di ;illa n)l ')1olo O;iL.
?o$$e&&ino 6en&ro Andrea ,a$$adio' $$. 66" 2%$>253"
POPPER, Karl P$#%5QA /he 1o3ic of +cien&i@c <iscovery Fed' in*l"Q.
L!ndres, $#&#"
5!5
BIBLIOIRAFIA
PRACDI, St)Gano P$##3QA %$ car&esiano ferrarese' Flor)n1ia" PRATT,
Mar, Lo+i') P$##2QA %)4eria$ 7yes2 /rave$ -ri&in3 and
/ransc#$&#raD&ion' Londr)'.
PRED, Alan P$#-<QA ,$ace' ,rac&ice and +&r#c&#re' Ca/?rid*)"
PRICE. Si/on R" F. P$#-<QA KT4) F+t+r) oG Dr)a/'A Fro/ Fr)+d to
Art)/i>
dor+'L" ,as& and ,resen&' $$%. 66" %>%7" PRICS. GU,n P$#-3QA
/he Aidden Ai44o4o&a)#s' Ca/?rid*)" PROPP, ladi/ir P$#7<QA
KRit+al La+*4t)r in FolNlor)L. )n '+ /heory and
Ais&ory ofFo$*$ore' Man14)'t)r. $#-5.
PSE. Mi14a)l P$##%QA +yncre&is) v+yn&hesis'
Cardie"
RUEIROy, Maria I'a+ra P)r)ira d) P$#7-QA Kc;ol+tion d+ Carna;al
Latino>A/(ri1ainL. <iY3ene' $35. 66" &%><#"
g P$##2QA 6arnava$ brasi&eiro' Sao Pa+lo"
RUOCDAM. A/)d)o P$#-2QA PLWa11ad)/iaL. )n Al?)rto ASOR ROSA
P)d"Q.
1e&&era&#ra %&a$iana' T+rin. ;ol" $. 66" -2%>-#-" RACKHAM.
B)rnard P$#&2QA %&a$ian 0aio$ica' 2L )d". Londr)'. $#<%" RADDCI.
C4arl)' M" P$#7-QA KT4) E;ol+tion oG M)di);al M)ntaliti)'g.
A)erican Ais&orica$ (evie!' -%. 66" &77>&#7"
g P$#7#QA KS+6)r'tition to S1i)n1)L. A)erican Ais&orica$ (evie!'
-5. 66" #5&>#<#"
RADIC. Pa+l P$#%<QA KODi?Ua and OttaUa P+?)rt, Dr)a/'L. )n Ro?)rt
H' LOWIE P)d"Q. 7ssays in An&hro4o$o3y ,resen&ed &o A$fred
1' Eroeber' B)rN)l),. 66" 2%%>2<5"
RA>CA. Pio P$-72QA (icerce in&orno ai (ea$i di Francia' Bolonia"
RAK. Mi14)l) P$#7$QA 1a 4ar&e is&erica2 s&oria de$$a @$oso@a e
$iber&inis)o er#di&o' Np6ol)'"
RACIER. T)r)n1) O" P$#7&QA <ance and +ocie&y in 7as&ern Africa
;JOB;O7B2 &he ?eni 3o)a' Londr)'"
RASSEM. Mo4a//)d. , B+'tin STAIL P)d'"Q P$#-3QA +&a&is&i* #nd
+&oa&sDbeschreib#n3 in der e#zei&' Pad)r?orn"
RAS. Bo4n P$<7%QA Observa&ions /o4o3ra4hica$ 0ora$ and
,hysio$o3ica$' Londr)'"
RASMOCD. Bo4n P$<5-QA An %&inerary' Londr)'"
REAL, Katarina P$#<7QA O Fo$c$ore no 6arnava$ de (ecife' 2
a
)d".
R)1iG). $##3"
REBORA, Pi)ro P$#%<QA KMilano in S4aN)'6)ar) ) n)*li '1rittori in*l)'i
d)l '+o t)/6oL. )n 6ivi$&W i&a$iana e civi$&W in3$ese' Flor)n1ia.
66" 23#>227"
5!!
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
REIK. T4)odor P$#23QA Kq?)r Noll)Nti;)' )r*)'')nL.
%n&erna&iona$er
dei&sehriNNir ,sychoana$yse' <. 66" 232>2$&" REUSCH, Franz
H" P)d"Q P$--<QA <ie Rindices $ibro)) 4rohibi&or#)S des
sechszehn&en "ahrh#nder&s' T[?in*)n" RES, A?)l P$#%3QA 1a
science orien&a$e avan& Ks 3recs' Pari'" RICHARDSOC. Brian
P$##5QA ,rin& 6#$&#re in (enaissance %&a$y Ca/?rid*)" RICOEUR,
Pa+l P$#-$QA Aer)ene#&ics and &he A#)an +ciences'
Ca/?rid*).
66" $-2>$#%" Ri SRIO. Antonio P$#-$QA
6arna)i %He5d' Sal;ador"
ROBERTSOC, Clar) P$##2QA gkk Gran 6ardina$eS2 A$essandro
Farnese' ,a&ron
of &he Ar&s' N)U Ha;)n , Londr)'. ROCHOC. Andr( P)d"Q P$#72>
$#7&QA For)es e& si3ni@ca&ions de $a befa' 2
;ol'" Pari'"
RODICI, Ro?)rt B" P$#73QA A. F. Grazzini' Madi'on"
RODRIIUEy MARIC. Fran1i'1o P$#$$QA Francisco ,acheco' 0aes&ro
de Fe$az8#ez' Madrid"
ROIERS, Sa/+)l P$#&<QA %&a$ian "o#rna$' )d" d) Bo4n (' HALE,
Londr)'"
ROSA, Boio G+i/ara)' P$#&<QA Grande +er&Mo2 Feredas' Sao Pa+lo"
ROTH, Mi14a)l S" P)d"Q P$##5aQA JP)rGor/in* Hi'tor,A Mod)rni't
Cont)O>
t+ali'/ in Carl S14or'N)W' Fin>d)>Si_1l) i)nnaL. A)erican
Ais&orica$
(evie!' ##. 66" 72#>75&R P)d"Q P$##5?QA
(ediscoverin3 Ais&ory StanGord"
ROTUCDA, Do/ini1 R P$#52QA 0o&if %nde5 of &he %&a$ian ove$$a in
,rose' Bloo/ in*ton"
ROUSSO, H)nr, P$#-7QA /he Fichy +yndro)e \&W. in*l"Q.
Ca/?rid*). Ma''". $##$" RUBIES, Boan Pa+ P$##&QA KIn'tr+1tion' Gor
Tra;)ll)r'L. Ais&ory and An&hro4o$o3y 66" $>&$"
RUBIC. Patri1ia L' P$##&QA Gior3io Fasari2 Ar& and Ais&ory' N)U
Ha;)n" RUIIIERO, G+ido P$##%QA ?indin3 ,assions2 /a$es of
0a3ic' 0arria3e and
,o!er a& &he 7nd of &he (enaissance' N+);a YorN" SAHUCS.
Mar'4all P$#-$QA Ais&orica$ 0e&a4hors and 0y&hica$ (ea$i&ies'
Ann
Ar?or"
g P$#-&QA %s$ands of Ais&ory C4i1a*o"
g P$##&QA Ao! Ra&ivesS /hin*'
C4i1a*o" SAID, EdUard P$#7-QA
5!)
BIBLIOIRAFHA
Orien&a$is)' Londr)'"
g P$##%QA C+lt+r) and I/6)riali'/. 2
a
)d". N+);a YorN. $##5"
SALLMACC. B)an>Mi14)l P)d"Q P$##2QA Fisions indiennes' visions
baro8#es2 $es
)&Vssa3es de $9inconscVen&' Pari'"
5!,
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
SAMUEL. Ra64a)l y$##5oA /hea&res of 0e)ory'
Londr)'" +an 6ario e Ks#o &e)4o P$#-<Q. Ro/a"
SACCHEy, Al?)rto P$#&-QA KLo' li?ro' d) 1a?all)r9a' )n la 1onH+i'ta
d) A/(ri1aL. Ana$es 6ervan&inos' 7 ' 66" 2%7>2<3"
SAFEICO. Maria S)r)na P$##%QA R+&oria de$&a $e&&era&#ra i&a$iana
d^ Girola/o Tira?o'14iL. )n Al?)rto ASOR ROSA P)d"Q. 1e&&era&#ra
%&a$iana2 1e O4ere' ;oi" 2. T+rin. **' $$<$>$$#&"
SAPIR. Ba/)' D". y Bon C" CROCKER P)d'"Q P$#77QA /he +ocia$ Kse of
0e&a4hor' Filad)lMa"
SAVELLI. RodolGo P$#-$QA 1a re4#bb$ica oK3archica2 $e3is$azione'
is&i&#zioni e
ce&i a Genova ne$9IBB' MilEn" SCARAFFIA, L+1)tta P$##%QA
(inne3a&i2 4er #na s&oria de$$9iden&i&W occiden&a$e'
Ro/a y Bari"
SCHFER, Di)tri14 P$-#$QA Geschich&e #nd E#$&#r3escbich&e'
"enz.
SCHAMA, Si/on P$#-7QA /he 7)barrass)en& of (iches' Londr)'"
SCHMITT. B)an>Cla+d) P$#-$QA KG)'t+'kG)'ti1+lat^oL. )n 1a
$e5ico3ra4hic d# $a&in )diva$' Pari'. **' %77>%#3"
R P$##3QA 1a raison da 3es&es dans $occiden& )diva$' Pari'"
SCHCEIDER. Harold K" P$#&#QA KPaNot R)'i't)nt) to C4an*)L. )n
Tillia/ BASCOM y M)l;ill) B" HERKOVITS P)d'"Q. 6on&in#i&y
and 6han3e in African 6#$&#res' C4i1a*o. **' $55>$<7"
SCHORSKE, Cari E" P$#-3QA FinDdeD+iCc$e Fienna2 ,o$i&ics and
6#$&#re' Ca/?rid*)"
SCHUDSOC. Mi14a)l P$##2QA -a&er3a&e2 Ao! -e (e)e)ber'
For3e& and
(econs&r#c& &he ,as&' N+);a YorN" SCHWARTy, B)Da/in P$#&#QA
KSo/) Polariti)' in ConG+1ian T4o+*4t'. )n
Da;id S' CIVISOC y Art4+r F. WRIIHT P)d'"Q. 6onf#cianis) in
Ac&ion'
Stan6!rd, **' &3><2" SCOTT. Ba/)' C" P$#7<QA /he 0ora$
7cono)y of &he ,easan&2 (ebe$$ion and
+#bsis&ence in +o#&h 7as& Asia' N)U Ha;)n" SCREECH, Mi14a)l
M" P$#7#QA (abe$ais' Londr)'" SEEBERI. Eri14 P$#2%QA Go&&fried
Arno$d' M))ran)" SEIDECSTICKER. EdUard P$#-%QA 1o! 6i&y' Ai3h
6i&y2 /o*yo fro) 7do &o /he
7ar&h8#a*e' ;JP7D;O2c' Har/ond'Uort4" SEIIEL. B)rrold E"
P$#<-QA (he&oric and ,hi$oso4hy in (enaissance A#)anis)'
Prin1)ton"
SELLS. A" L,tton P$#<5QA /he ,aradise of /rave$$ers' Londr)'"
SECCETT. Ri14ard P$#77QA /he Fa$$ of ,#b$ic 0an' Ca/?rid*)"
5!9
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
SEWALL. Sa/+)l P$-7-QA <iary' Bo'ton"
SEyCEC. B)an P$#53QA /he +#rviva$ of &he ,a3an Gods P)d" in*l"Q.
N+);a YorN. $#&%"
SHARP, C)1il P$#37QA 7n3$ish Fo$*son3'
Londr)'" SHARP. Sa/+)l P$7<<QA /rave*'
Londr)'"
SHUMWAS, Ni1ola' P$##$QA /he %nven&ion of Ar3en&ina' B)rN)l),"
SlEBER, Ro, P$#<2QA KMa'N' a' A*)nt' oG So1ial ControlL. r)i/6r)'o
)n
Do+*la' FRASER P)d"Q. /he 0any Faces of ,ri)i&ive Ar&'
En*l)Uood
Clie'. $#<<. 66" 2&7>2<2" SlMSOC, Ol*a Rodri*+)' d) Mora)' ;on
P$##$>$##2QA KM+l4)r ) Carna;alA
/ito ) r)alidad)'. (evis&a de Ais&ria' $2&>$2<. 7>%2" SICIER,
Milton P$#<-QA KT4) Con1)6t oG C+lt+r)L. )n D" L" SILLS P)d"Q.
%n&erna&iona$ 7ncyc$o4aedia of &he +ocia$ +ciences' N+);a
YorN. ;ol" %. 66"
&27>&5%"
SKIPPOC. P4ili6 P$7%2QA KAn A11o+nt oG aDo+rn),L. )n A" , B"
CHURCHILL P)d'"Q. A 6o$$ec&ion of Foya3es' ;ol" <. Londr)'. 66"
5-&><#5"
SLATER. Canda1) P$#-2QA +&ories on a +&rin32 &he ?razi$ian
1i&era&#ra de 6orde$ B)rN)l),"
SMITH, B)rnard P$#<3QA 7#ro4ean Fision and &he +o#&h ,aci@c'
2g )d". N)U Ha;)n. $#-&"
SMITH. H)nr, N" P$#&3QA Fir3in 1and' Ca/?rid*). Ma''" SCSDERS.
G)or*)' P$#<5QA 1a 4da3o3ie en France a#5 %7e e& %Je siCc$es'
Pari'"
SODRt, N)l'on T)rn)1N P$#<<QA Ais&oria da i)4rensa no
?rasi$' Sao Pa+lo"
S!iHET, RaH+)l P$##%QZ KS+?;)r'vo 6)lo Ri'oA R)V)Ox)' 'o?r)
R)'i't)n1ia )
Cir1+laridad) C+lt+ral no Carna;al Cario1a P$-#3>$#5&QL. t)'i' d)
6roG"
tit+lar. UFF. R9o d) Ban)iro" SORRECTICO, Andr)a P$#%&QA 1a
$e&&era&#ra i&a$iana e K +an&9Kecio'L4ofes' SPECCE, Bonat4an
P$##3QA /he T#es&ion of A#' Londr)'" SPICER. Boan)at4 P$##$QA
KT4) R)nai''an1) El?oUL. )n BREMMER , Roo>
DECBURI, 66" -5>$2-" SPICOLA. Andr)a P$#-$QA +cri&&i sce$&i' )d"
d) Carlo Bito''i. G)no;a" STAIL. B+'tin P$#-3QA KDi) A6od)/iN od)r
KR)i')N+n'tL al' M)t4odiN d)r
5)0
FORMAS DE LA HISTORIA CULTURAL
SozialGor'14+n* ;o/ H+/ani'/+' ?i' z+r A+GNlvr+n*L. )n
RASSEM ,
STAIL. 66" $%$>232" R P$##3QA KT4) M)t4odizin* oG Tra;)l in t4)
SiOt))nt4 C)nt+r,A a Tal) oG
T4r)) Citi)'L. Ais&ory and An&hro4o$o3y' 5. 66" %3%>%%-"
5)1
BIBLIOIRAFIA
STARKES. Da;id P$#77QA dR)6r)')ntation t4ro+*4 Inri/a1,L. )n loan
M"
LEWIS P)d"Q. +y)bo$s and +en&i)en&s' Londr)' y N+);a YorN.
1a6" $3" STERC, Sa/+)l M" P)d"Q P$#&%QA 1e& chansons )ozarabes'
Pal)r/o" STEWART, C4arl)' P)d"Q P$##5QA +yncre&is)gan&iD
+yncre&Vs)' Londr)'" STOREY. Bo4n P)d"Q P$##<QA -ha& &s 6#$&#ra$
+&#diesa' Londr)'" SWEDECBORI. E//an+)l P$755QA "o#rna$ of
<rea)s (ed. in*l"Q. $#$-" TACCHELLA, Lor)nzo P$#<<QA 1a rifor)a
&riden&ina ne$$a diocesi di /or&ona'
G)no;a"
TAFURI. ManGr)do P$#<#QA "aco4o +ansovino e $9archi&e&&#ra de$
9IBB a Fenezia' Pad +p"
TACTURU. Gi+liano P$#7<QA KL) ?io*raGN) dWarti'ti 6ri/a d)l a'ariL.
)n kk
Fasari s&orio3rafo e ar&is&a' Flor)nda" TAVTACI. Fran1)'1o
P$#<#QA 1a co))edia de$$9ar&e e $a socie&W barocca' Ro/a"
TERRASSE. H)nri P$#%2QA 19ar& his4anoD)a#res8#e des ori3ines
a# %ce siCc$e'
Pari'"
g P$#&-QA %s$a) d97s4a3ne2 #ne rencon&re de $9Orien& e& de
\9Occiden&' Pari'" TESAURO. E//an+)l) P$<&5QA %$ cannocchia$e
aris&o&e$ico' r)i/6r)'o )n
Turin, $<73"
THEWELEIT, Kla+' P$#77QA 0a$e Fan&asies P)d" in*l"Q. 2 ;ol'".
Ca/?rid*). $#-7>$#-#"
THOMAS, H)nr, P$#23QA +4anish and ,or&#3#ese (o)ances of
6hiva$ry Ca/?rid*)"
THOMAS. K)it4 " P$#77QA KT4) Pla1) oG La+*4t)r in T+dor and St+art
En*landL. /i)es 1i&erary +#44$e)en&' 2$ d) )n)ro"
THOMPSOC. EdUard P" P$#<%QA /he 0a*in3 of &he 7n3$ish -or*in3
6$ass' Londr)'" aEd" 1a't"A 1afor)acin de $a c$ose obrera en
%n3$a&erra' Bar1)lona. Criti1a. $#-#"b
R P$#7$QA PT&e Moral E1ono/, oG t4) En*li'4 CroUd>g. r)i/6r)'o
)n THOMPSOC P$##$Q. 66" $-&>2&-" aEd" 1a't"A KLa )1ono/ia
/oral d) la /+ltit+d )n la In*lat)rra d)l 'i*lo CIIIL. en '+
/radicin' rev#e$&a y consciencia de c$ase' Bar1)lona. Criti1a.
$#7#"b
g P$##$QA 6#s&o)s in 6o))on' 2
a
)d". Har/ond'Uort4. $##%"
THOMPSON. Pa+l P$#7-QA /he Foice of &he ,as&' 2b )d". OOGord.
$#--" THOMPSOC. Stit4 P$#&&>$#&-QA 0o&ifD%nde5 of Fo$*
1i&era&#re' < ;ol'".
5)0
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
Co6)n4a*+)"
THORCTOC. Bo4n K" P$#-%QA /he Ein3do) of &he Eon3o' Madi'on"
TlLLYARD. E+'ta1) M" k" P$#5%QA /he 7$izabe&han -or$d ,ic&#re'
Londr)'"
5)3
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
TICDALL. Tillia/ Y" F89BDG# "ohn ?#nyan' 0echan** ,reacher'
N+);a YorN"
TOMALIC, Mar*ar)t F89@<G# /he For&#nes of &he -arrior
0aiden in %&a$ian 1i&era&#re' RE;)na"
TRENLER, Ri14ard F89@=G# ,#b$ic 1ife in (enaissance F$orence'
N+);a YorN"
TROMPF, Garr, W F89;9G# /he %dea of Ais&orica$ (ec#rrence in
-es&ern /ho#3h&fro) An&i8#i&y &o &he (efor)a&ion'
B)rN)l),"
TURLER, Hi)ron,/+' F8?;DG# <e ar&e 4ere3rinandi' r)i/6r)'o
)n N+r)/?)r*. 8?982 Ed. in*l"A /he /rave$$er' 8?;?, r)i/6r)'o
)n Gain)';ill). 89?8'
TURCER, Gra)/) F899=G# ?ri&ish 6#$&#ra$ +&#dies' <
A
)d".
Londr)'. 899E'
TURCER, i1tor F89@BG# KCarna;al in RioL. )n F" E" MACCICI P)d"Q.
/he
6e$ebra&ion of +ocie&y BoUlin* Gr))n. 66" 8=B28<D' VACSICA,
Ban F89E8G# Ora$ /radi&ion' )d" in*l". Londr)'. 89E?A )d" r);i'ada.
Ora$ /radi&ion a
s
Ais&ory' Madi'on. 89@?' VpRESE. Cla+dio
P)d"Q F89??G# ,rosa&ori vo$3ari de$ T#a&&rocen&o' MilEn ,
NE6ol)'"
VARIAS LLOSA, Mario F89E9G# KCarra d) ?atalla 6or /iran& $a
?$ancS' r)i/6r)'o 1o/o introd+11i=n a /iran& $o ?$anc' Madrid.
89;=, 66" 92D8'
VERIER. Pi)tt) F89E9G# KTran1) and Con;)ntion in Na*o>Yor+?a S6riti
M)di+/'4i6L. )n Bo4n BEATTIE , Bo4n MlDDLETON P)d'"Q. +4iri&
0edi#)shi4 and +ocie&y in Africa' Londr)'. 66" ?=2EE'
ERYARD. Elli' F8;=8G# An Acco#n& of a "o#rney' Londr)'"
ViCKERS, Brian F89@DG# dAnalo*, ; Id)ntit,L. )n Brian i1N)r' P)d"Q.
Occ#$& and +cien&i@c 0en&a$i&ies if &he (enaissance'
6a)brid3e' 44. 9?2>EB'
V!$ELLE, Mi14)l F89@<G# %deo$o3ies and 0en&a$i&ies P)d" in*l"Q.
Ca/?rid*). 899='
WACHTEL, Nat4an F89;8G# /he Fision of &he Fan8#ished (ed.
in*l"Q. Ha''o1N'. 89;;'
WAFER, Bi/ F8998G# /he /as&e of ?$ood +4iri& ,ossession in
?razi$ian 6ando)be' Filad)lMa"
WAICER. Ro, F89;?G# /he %nven&ion of 6#$&#re' <
A
)d". C4i1a*o.
888', 89@8'
5)9
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
WALyER. Mi14a)l F89E?G# /he (evo$#&ion of &he +ain&s'
Ca/?rid*). Ma''" WARBURI. A?, F89B<G# Gesa))e$&e +chri@en'
< ;ol'". L)i6zi* , B)rl9n" WARCER, T Llo,d F89?9G# /he 1ivin3 and
&he <ead N)U Ha;)n"
5)5
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
WATT, Ian. , Ba1N IOODS P$#<2>$#<%QA KT4) Con')H+)n1)' oG
Lit)ra1,g.
6o)4ara&ive +&#dies in +ocie&y and Ais&ory' &. 66" %35>%3&>
WEBER, E+*)n P$#7<QA ,easan&s in&o French)en' Londr)'"
WELLEK. R)n( P$#5$QA /he (ise of 7n3$ish 1i&erary Ais&ory'
C4a6)l Hill" WELSFORD, Enid P$#%&QA /he Foo$ Londr)'"
WHITE. C4ri'to64)r P$##&QA /ho)as Ao!ard' 7ar$ of 9Ar#nde$'
Mali?+" WHITE, Ha,d)n " P$#7%QA 0e&ahis&ory Balti/or)" WHITE.
L,nn P$#<2QA 0edieva$ /echno$o3y and +ocia$ 6han3e' OOGord"
WHORF. B)nDa/in L" P$#&<QA 1an3&a3e' /ho#3h& and (ea$i&y'
Ca/?rid*). Ma''"
WICKHAM. C4ri' B" P$#-&QA KLaU,)rW' Ti/)A Hi'tor, and M)/or, in
T)nt4> and El);)nt4>C)nt+r, Itai,L. )n H)nr, Ma,r>Hartin* ,
Ro?)rt I" Moor) P)d'"Q. +&#dies in 0edieva$ Ais&ory ,resen&ed
&o (. A' 6' <avis' Londr)'. 66" &%>7$"
WIECER. Martin P$#-$QA 7n3$ish 6#$&#re and &he <ec$ine of &he
%nd#s&ria$ +4iri&' ;JIBD;OJB' Ca/?rid*)"
WILLIAMS, Ra,/ond P$#&-QA 6#$&#re and +ocie&y' Londr)'"
g P$#<$QA /he 1on3 (evo$#&ion' Londr)'"
gP$#77QA 0ar5is) and 1i&era&#re'
OOGord" > P$#-$QA 6#$&#re' Londr)'"
WILSOC, Moni1a H+nt)r P$#&$QA KTi14>B)li)G' and So1ial Str+1t+r)g.
r)i/6i)'o )n MaO MarUi1N P)d"Q. -i&chcraf& and +orcery'
Har/ond'>
Uort4. $#73. 66" 2&2>2<%" WICD, Ed*atd P$#&-QA ,a3an
0is&eries in &he (enaissance' OOGord" aEd"
1a't"A 1os )is&erios 4a3anos de$ (enaci)ien&o' Madrid.
Alianza Editorial.
$##7"b
WiTTE, Bo4ann)' P$#2-QA "a4an z!ischen z!ei E#$&#ren' L)i6zi*"
WlTTKOWER, R+dolG P$#52QA KMar;)l' oG t4) Ea'tA a St+d, in t4)
Hi'tor, oG
Mon't)r'L. r)i/6r)'o )n A$$e3ory and &he 0i3ra&ion
of+y)boh' Londr)'.
$#77. 66" 5&>75"
R P$#<7QA KFran1)'1o Borro/ini. 4i' C4ara1t)t and LiG)L. r)i/6r)'o
)n +&#dies in &he %&a$ian ?aro8#e' Londr)'. $#7&. 66" $&%>
$<<"
WOLF, Eri1 P$#&<QA KA'6)1t' oG Gto+6 R)lation' in a Co/6l)O So1i)t,A
M)Oi1oL. A)erican An&hro4o$o3is&' &-. 66" $3<&>$37-"
WOODHOUSE, Bo4n P)d"Q P$#-2QA KA;;)rti/)nti n)1)''ari 6)r
1orti*ianiL. +&#di +ecen&eschi' 2%. 66" $5$>$<$"
5)!
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
W!TTOC, H)nr, P$#37QA 1e&&ers and ,a4ers' )d" d) Lo*an P"
S/it4. OOGord"
5))
F ORMAS DE LA HISTORIA CULT URAL
SATES. Fran1)' P$#<<QA /he Ar& of 0e)ory' Londr)'"
SiCIER, Bo4n M" PI#<3QA KContra1+lt+r) and S+?1+lt+r)L. A)erican
+ocio$o3ica$ (evie!' 2&. 66" <2&><%&>
SOUCI. Ro?)rt B" C" P$##&QA 6o$onia$ <esire2 Ayhridi&y in /heory'
6#$&#re and (ace' Londr)'"
yALUAR. Al?a P$#7-QA KO Cl=;i' o+ a Criati;idad) Po6+lar n+/
Carna;al Ma''iM1adoL. 6#adernos do 67(K' Rio d) Ban)iro. 66"
&3><%"
5),
HCDICE ACALHTICO
a1ad)/ia'. $25. $&2. $&-
a1+lt+ra1i=n. 23%.2&#>2<3
A1ton. Tillia/. $%-.$52>$5%.
$55
Addi'on. Bo')64. $3$>$32.$%2.
$%5.$%-. $5$.$5%.$5&.
$<2. $<<
Ad)l+n*. Bo4ann C4ri'to64. $<.
%%.%&.%7 Adriant.
Gian?arri'ta. 2$>22 @Gri1a. <2.
72. -%. $$%. $#7>23%.
2&%
A**ri6a. H)inri14. $3$
Alt4+'')r. Lo+i'. 25< Attin*.
H)inri14. 25 A/ado. Bor*).
$7&.$-&. $#2 a/azona'. $-$>
$-2 a/n)'ia. )'tr+1t+ral o
'o1ial. 7-. -$>-&
ana1roni'/o. %<>%7. 2$<
And)r'on. B)n)di1t. 25-
Andrad). Mario da. $#$
Andrad). O'Uald d). $-%
Antal. Fr)d)ri1N. 2%5. 2%<
antro6olo*ia. 5%. $3-. $$%.
$$7.
$2-. $#2.233.23->23#.2$&.
22$.2%&. 25$>25#
Ar1i/?oldo. Gi+')66). $$$
Ar)tino. Pi)tro. $$3.$$5. $23.
$7&>$7<
Ario'to. L+do;i1o. $<5.$<&>$<7.
$75>$7&. $-2 Arlotto. triLY
Mai nardi. Arlotto Arnold.
GottGri)d. 2& Arnold. Matt4)U.
2%2>2%%. 25& Arria*a.
RodrG*+)z d). 25 art). rii'toria
d)l. 23>2% At+nd)l. T4o/a'
HoUard. 1ond)
d). $%2. $%7. $%# A'4/ol).
Elia'. 5#>&5. &< a'trono/ia.
4i'totia d). 2->2# azand). 2$#
Ba1on. Fran1i'. %5. #2. $2#.
$5$ BaDrin. MiDail $37>
$3-.$$-.$23. $2<. $%5.
$<#.$7%. 2<5
5)9
HCDICE ACALHTICO
Ban14i)ri. Adriano. $2& Band)ll)
Matt)o. $$5.$$7.$23. $72
Bat?aro. Fran1)'1o. #-
Baron. Han'. $&<>$&7
Barro1o. $25. $5$
Barro'. BoSo d). $-3
Bartl)tt. Fr)d)ri1N. <7. 72
Ba'tid). Ro*)r. 72
Batti'ti. E+*)nio. $73
Ba+do+in. Fran`oi'. 27
B)d)ll. Tillia/. $3&
B)llar/ino. Ro?)rto. #<.$22
B)/?o. Pi)tro. $->$#.$7<
benandan&i' P2DPc
B)ntl),. Ri14ard. %<
B)r*)r. P)t)r. -%
B)'an`on. Alain. 5#
B)ttin)lli. S);)1io. %&
?i1+lt+ralidad. $73. 2%&
BitdU4i't)ll. Ra,. -#
Bi'a11ioni. 1ond) Maiolino. $%&
Bla1N?o+rn. Da;id. &-
Blo14. Mar1. <7.23#>2$3.2$-2$#.
222>22%
Boa'. Franz. 2&#
Bo?oli PFlor)n1iaQ. Dardin)'. $$$
Bo11a11io. Gio;anni. $$%.$$5>
$$&. $2$.$<5.$7$>$72
Bo11alini. Traiano. $32. $%2
Bo/arzo. $$$
BoniGa1io. Gio;anni. -7.#3. #&>z
Bor*ia. C('ar. $$<>$$7 ?oro1o.
indio'. 72. 2$% Borro/)o.
Carlo'. #7.$3<. $2$>$22
Borro/ini. Fran1)'1o. #5
Bo''+)t. Ba1H+)'>B(ni*n). 2&
Bo+rdi)+. Pi)rr). 255>25<. 2&7
Bra'il. 7$>72. --. $-%>$-&. $-7>
$#3.$#$>23<. 2&#.2<$
Bra+d)l. F)rnand. 2$#.2&-
?ro/a'. $37>$2<
Bro/l),. Tillia/. $%-.$53>$5%.
$55>$5&
?r+Da'. <$><2.22<.25$
Br+n)ll)'14i. Fili66o. $$5
Br+ni. L)onardo. $-. %&
B+n,an. Bo4n. <$
B+r1N4ardt. Ba1o?. %#. $3#. $$5.
$$7. 2%2>2%%. 25-
B+rn)t. Gil?)rt. $3<. $%5. $53.
$52>$5%.$55>$5<
B+rn),. C4arl)'. 2%
B+tt)tG^)ld. H)r?)rt. $&.2$<
1a?all)r9a. %$>%2.$7%>$7&.$77>
$#3
CaliGornia. $-$ Ca/?ia'o. L+1a.
$&2 Ca/=)'. L+i' d). $-3
1an9?al)'. $2-
1anon d) *rand)' o?ra'. 2%#>
253 Cara;a**io. $33.$$<
Cardano. Girola/o. <$
1ari1at+ra. $25 Carlo/a*no.
$-% Carlo' I d) In*lat)rra. &3.
&%>&5 Carlo' II d) In*lat)rra. &%>
&5. 22% 1arna;al. $$%. $$&. $%$.
$%<. $&&.
$-7. $#$>23< 1arna;al)'1o.
$<#. $##>233 Carn(. Mar1)l.
$#$ Ca'a+?on. I'aa1. 23
Ca't)ll)'i. Adriano. $-
Ca'ti*lion). Balta'ar. #%>#&. ##.
$$2.$2$.$2%.$5#.$7&
5,0
F ORM AS DE LA HISTORIA CULTURAL
C)?p. An'aldo. $22.$&%. $&<.
$&->$&# C)llini. B)n;)n+to.
&7 1)n'+ra. -2>-%. $23
C)rt)a+. Mi14)l d). 25<
C4arti)r. Ro*)r. C4iara/onti.
S1i6ion). #3 Ci1)r=n. Mar1o
T+lio. $7. 2$. <&.
#-. $33
1i)n1ia. 4i'toria d). 2->2#. 23->
23#. 2$2. 225 1i;i'/o. $5#.
$&<>$&7 1la')' 'o1ial)'. 2&3.
2&7 Col=n. Cri't=?al. $<$. $-3
Co/)ni+' PKo/)n'N,Q. Ban
A/o'. &-
Co/n)na. Anna. <& Condor1)t.
/arH+(' d). %- Con*o. $#-
Con')l4)iro. Antonio. $--
1on'tr+1ti;i'/o. $2.$%$.227.
25#
CooN. 1a6itEn Ba/)'. 2&%>2&5
Cort)'). Paolo. ##
Cor,at. T4o/a'. $3&. $2#.$%&.
$%7. $%#>$5$ Co+rtin.
Antoin). #2 CraOi. B)nito. $#5
1riollo'. 2<3 1riolliza1i=n. 2<5>
2<5 Cr)'oll)'. Lo+i' d). 27
1ri'taliza1i=n 1+lt+ral. 7<. 25#.
2&#
Cro1). Gi+lio C)'ar). $25.$<&
1+EH+)ro'. --
1+lto' d) 6o')'i=n. 233>23$
1+lt+raA
1o/o 1o/+ni1a1i=n. -#
1on1)6to d). $&>$<
d)1ad)n1ia d). %5>%&
6ol9ti1a. 25&
6o6+lar. %%.$<%>$7<.2%<>
2%7 y 'o1i)dad. %&>%< 1o/o
totalidad. %<>%7
Da Matta. Ro?)rto. $--.$#2>
$#%. 23<
danza. #&. $33>$3$. $#<>
$#7. $##>233
Darnton. Ro?)rt. $37.$3#.$2<.
2$$
D)NN)r. T4o/a'. $%7
D)lla Ca'a. Gio;anni. #&. ##.
$3$.
$$2. $2% D)lla Porta.
Gio;anni Batti'ta. ## D)l+/)a+.
B)an. 22$ d)r)14o. 4i'toria d)l.
27. %7 D9az. B)rnal. $-3
di'1i6lina'. 4i'toria d). 27>%3
di'tan1ia 1+lt+ral. $$#.$2&>$2<.
$2-.$%$>$%<. $5$. 23#. 253.
25%
do1trina. 4i'toria d). 25>2<
Dodd'.ErNR". 5- Do/)ni14i.
L+do;i1o. $$3.$23 Doria.
Andr)a. $&3>&2 Doria. Paolo
Matt)o. $32 Dr,d)n"Bo4n. 23.%7
D+?,. G)or*)'. 25- D+r)r\.
Al?)rto. &7 D+rN4)i/. c/il). <<>
<7" -3. -5. $#2. 23-. 2%<
E**an. Dorot4,. 5&. &$
Ei144orn. Bo4ann GottGri)d. $<.
%7
5,1
F ORM AS DE LA HISTORIA CULTURAL
Elia'. Nor?)rt. $3%.$37.$23.
$22. $2&
e)icy e&ic' 25%
En1i1lo6)dia So;i(ti1a. -2>-%
)n1+)ntro' 1+lt+ral)'. <=<>
23%. 23#. 252>25%. <?<>
2&-
EnriH+) 888 d) Fran1ia. 8E?
Era'/o d) Rott)rda/. $%$
)'6a1ioA
, /)/oria. 7$>72 60?li1o ,
6ri;ado. 8D;2$<2
E'6a:a. 77. 9B29D, $3$>$3%.
$%-. $&$.8??>$&<. $7->
$-3.2&&2&<
E'6arra. $<3
)'69a'. $%3>$53
)'H+)/a'. 52>5&. &<><5. <-. 7%>
7<.$2-.$%3.$%5>$%&.$%<.
22%>22<. 2%7. 257
)'t)r)oti6o'. DB,D?.&<2?9.<$>
<2. E@,;B>7<.$35.$27>
$%$.$%5. $%<. $-2. 22%>22<
E'r);). Pi)rr). 2->2#. %-
E'ti)nn). H)nri. $3&
)'t+dio' 1+lt+ral)'. 2%#>253
E;an'>Prit14ard. EdUard. 2$#.
22$. 25%
E;)l,nDo4n. #3298, 8<?, $%2.
$%7>$%-. $53>$5%
Ga14ada'. Italia 1o/o 6a9' d).
$%5. $5&
Gal'iM1a1i=n. %<2B; Fa+14)t.
Cla+d). $# F)?;r). L+1i)n. 23#>
2$3.2$< F(li?i)n. Andr(. 22
F)li6) II d) E'6a:a. $&<
Mlo'oG9a. 4i'toria d). 2&>2<. 27
Fir)nz+ola. An*)lo. #&
F9'4. Stan9),. -3
Fi'14)r. Da;id H". 2&<
Fl)1N. L+dUiN. 23#
Flor)n1ia. $$32888.$$5.$$7>
$$-.
$23>$2$. $2&>$2<.$%<>$%7.
$5->$5#. $<< Fo*li)tta.
O?)rto. $&%.$&& Fol)n*o. T)=Mlo.
$72>$75 Font)n)9l). B)rnaid d).
%$.%- ForN)l. Bo4ann Ni1ola+'.
2% G=r/+la'.
$2#.$52, 8?8.$75.2%7 For't)r.
E" Mor*an. $2- Fo+1a+lt. Mi14)l.
$&.5$.$3%.
23#.225>22&. 25- Fran1ia.
77>7-.-%.#2>#5 Fraz)r. Ba/)' G".
22$ Fr)ind. Bo4n. 2- Fr)+d.
Si*/+nd. 52. 57. &&. 7<.
-%. -#. $3- Fr),r). Gil?)rto.
2&# Gront)ra'. $#3 Fr,).
Nort4ro6. $-< F+'')ll. Pa+l. 7%
Gal?rait4. Bo4n K)nn)t4. $&3
Gal?rait4. i;9an H+nt)r. 2$<
Ga/a. Lo6)'. 235 Gar19a.
Carlo'. #% G))rtz. ClirTGord.
$#2.255 G)no;a. --.$2#. $5#>
$&7. $&#>$<2 G)r?)rt. Martin. 2%
*)'to'. -7>$3< G4i?)rti. Lor)nzo.
23 Gi?)rti. Gian/att)o. #7 Gil.
Gil?)rto. $#2.23$ G+ill)r/o III
d) In*lat)rra. 7&>7<. 7-
5,0
F ORM AS DE LA HISTORIA CULTURAL
Ginz?+r*. Carlo. <2. -#. $<5.
237. 2$- Gi raidi Cint4io.
Gian ?atti'ta.
$22
*iro 1+lt+ral. 2%$ G/)lin. B" E.
2# Go/?ri14. Ern't
Hu 2$.%-.72.
225>22&. 2%< GonDa. -%
Good,. Ba1N. -% Grazzini.
AntonGran1)'1o. $$2.
$$5. $23. $2%. $2&. $<-
G+azzo. St)Gano. #&. ## *+)rra'
1+lt+ral)'. 253. 2&2
G+i11iardini. Fran1)'1o. $%<>
$%7.
$&7
G+i11iardini. L+do;i1o. $2$
G+izot. Fran`oi'. %#
Ha?)r/a'. Biir*)n. $57>$5-
K4a?it+'L. #7. 25& H al ?Uai>
4'. Ma+ri1). <<><7.7$ HaUai.
2&%>2&5 HaUNin'. Bo4n. 2%
H)*)l. G)or* Til4)l/ Fri)dri14.
%-
H)id)l?)r*. -2>-% H)nr,.
Ro?)rt. %< H)r?)rt d)
C4)r?+r,. EdUard. $%7
H)rd)r. Bo4ann GottGri)d. %%.
%7%-
Ho?'?aU/"Eri1B". 7#.$-#.2%-
4o6^. indio'. 5&.&$.<% H+)t.
Pi)rr)>Dani)l. 23 H+izin*a.
Bo4an. 2$3.2$5.2%%2%5. 25%.
25- H+rd. Ri14ard. %$>%2
id)a'. 4i'toria d). 2< id)ntidad.
7$.7#. $$5.2&3 id)olo*9a. 222
I*na1io d) Lo,ola. $7#
InH+i'i1i=n. <$><2.#$. $2$. $%#>
$53
in'+lto'. #3>#$
inti/idad. $2-. $57>$<2.2&3
in;)n1i=n. 7#. 2%-. 257. 2&3
Irlanda. 7->-3
Ir;in*. Ta'4in*ton. $3<
Italia. -7>$7<
Ba)*)r. T)rn)r. <5 Ba/)'.
H)nr,. $%$ Ba6=n. 5<. 2%7. 25<
Dardin)'. $$$. $$<. $7$ Borio.
Andr)a di. #3 Bo'')lin. Ral64.
5#>&3. &2>&5. &<
B+n*. Cari G+'ta;. 52 B+ni+'.
Fran1i'1+'. 22
K)''l)r. Bo4ann. 75 Ko')ll)1N.
R)in4art. 5$ KraGt. B)n'. %$
K+4n.T4o/a'. -&.225>22&
K+la. Titold. 2$2
La C+rn) d) Saint)>P)la,).
B)an>
Ba6ti't)d). %$>%2.%- La
Po6)lini(r). H)nri oi'in d).
27
La'')l'. Ri14ard. #5. $2&. $%%.
$%7>$%-. $5$>$5%. $55. $&2
La0d. Tillia/. 5-. 5#>&3. &2>&<
azzaroni' $2#>$%3 L)1l)r1.
Dani)l. 2-
5,3
F ORM AS DE LA HISTORIA CULTURAL
l)*iti/a1i=n. 7#. -5 L) Goe.
Ba1H+)'. 5$.5-.-7.2$-. 25-
l)n*+a. 4i'toriad). $7. $->23.
%<%7
L)onard. Ir;in*. $-2
L) Ro,. Lo+i'. %%>%5
L) Ro, Lad+ri). E//an+)l. $&&
L(;i>Stra+''. Cla+d). 72. 22$
L(;,>Br+4l. L+1i)n. 23->23#.
2$%.2$&. 22$ Lin1oln.
Ba1N'on S". 5% Li6'i +'. B+'t+'.
$2->$2# Llo,d. G)oer),. 2%3
Lo1N). Bo4n. %3 Lo6)z. Ro?)rto.
$5# Lord. Al?)rt. 72 Lor)dan.
GianGran1)'1o. $$$.
$25
Lo;)Do,. Art4+r. 2<
L+1iano. &7. $&%. $7&
l+*ar)' 1o/+n)'. 52. 55>5&.
&<&-.<3><2.<-><#.72>
7<.$35. $27>$2-. $%#. 22&.
227
L+i' CII d) Fran1ia. 77
L+i' CIII d) Fran1ia. 77
L+i' CI d) Fran1ia. -2.22%
l+Do. $&7
L+t)ro. Manin. 75. -5. $%$
L,on'. Fran1i' S" L. 25&
MaH+ia;)lo. Ni1ola'. $$7.$&2
Mai/?o+r*. Lo+i'. 2& Mainardi.
Arlotto. $$3.$23>$2$. $2&
MalinoU'Ni. Btoni'laU. -5.22$.
2%&. 255 Mand)r. Kar)l ;an.
2$
Mann4)9/. Karl. 23-
Martini. Gian?atti'ta. 2%
/arOi'/o. 222>22%. 2%5>
2%<.
25$>252 Ma''in*)r. P4ili6.
$%< /at)/Eti1a'. 4i'toria d).
2#. %- Mat9a' Cor;in+'. 7&. 77
Ma+''. Mar1)l. -# /)di1ina.
4i'toria d). 2- M)lt'14. St)64an.
&-><3 /)/oria. <&>-&
/)ntalidad)'. 4i'toria d). %3>
%%.
<7. $%$. 237>2%3 /)'tizaD)
d) 1+lt+ra'. 2&#>2<3.
2<%
/)tEGora. 2$%>2$5.22<>2%3
Mi14)l)t. B+l)'. %-
MilEn. $$&.$%<>$5<
MiltonDo4n. $%7
/odo' d) 6)n'a/i)nto. vase
/)ntalidad)'
Mo/i*liano. Arnaldo. 2&&
Montai*n). Mi1?)l d). #3.$$<.
$2#. $<<
Mont)'H+i)+. C4arl)' d).
%$.2$$2$2
Mont+1la. B)an cti)nn). 2#. %5.
%-
Moor). Bo4n. $3< /ord)r') )l
d)do. #3 Mor4oG. Dani)l. $#
Mori'on. F,n)'. #<. $%&. $%7.
$%#>$53. $52 Morri'.
D)'/ond. -# M+14)/?l)d.
Ro?)n. 22$ M+nd,. P)t)r. $%7.
$52 /0'i1a. 4i'toria d). 2% /ito.
52. 5&>5<. <3. 75>7&
5,9
HCDICE ACALITICO
1o/o K1artaL. -5 ) id)ntidad.
7# d) Italia. $%5>$%< d)l nati;o
6)r)zo'o. $2- d) la' raza'
/on'tr+o'a'. $-2 d))n)1ia.
$&5 d)l sabba&h' 25# /+D)r)'.
<$. <%. #2. #5>#5. #7>#-. $3$.
$$5.$$#. $2%.$<<.$7&. $7->
$7#. $-$>$-2.$-&. $#&$#7.
233>23$
8a6=l)'. $%3. $%<>$%7. $5&.
$<<
na1ionali'/o. 7#>-3
Nora. Pi)rr). <#. 73
no;)la. 4i'toria d). 23
n,aN,+'a. <2
oDi?Ua. indio'. 5%. &<. <% oral.
4i'totia. <#
oral. 6o)'9a. 72>7%.$<<>
$<7.$75. $-&
oral. tradi1i=n. 73. 7&. $72
ordal9a'. 2$$ ord)n 1+lt+ral.
2&- Ortiz. F)rnando. 23%. 2<3
['t)r?)r*. E;a. 2$$ otr)dad.
$3#. 25%
Palla;i1ino. Gi+lio. $&3>$&$
PanoG'N,. ErUin. 2%< Pa'H+i)r.
Eti)nn). $#. %7 Pia*)t. B)an.
2$$ Pi11olo/ini. Al)''andro. #&
6i)rna' 1r+zada'. #%.$33>$3$
PiN). K)nn)t4. 25% 6l+rali'/o
1+lt+ral. -3.2<$
Polonia. 7->7# Po6). Al)Oand)r.
$# Port+*al. $7#>$-3
6o'iti;i'/o 4i't=ri1o. $2.%#.75.
$%$
Pratoli ni. a'1o. $2<
6r('ta/o' 1+lt+ral)'. 2&5
Pro1o 69o. <&
Pro66. ladi/ir. $$%. $22
6'i1olo*9a 4i't=ri1a. 23#
P+'4Nin. Al)NOand)r.
5#.-$
]+)iroz. Maria I'a+ra P)r)ira
d).
$#%. 23& ]+);)do.
Fran1i'1o d). $&& H+9/i1a.
4i'toria d) la. 2#
Ra?)lai'. Fran`oi'. $<#. $7%
Radin. Pa+l. 5%. <% Rai/ondi.
Mar1antonio. $<7 RanN).
L)o6old ;on. %- Ra,. Bo4n.
$%%.$%7.$5$>$5%.
$55.$5< Ra,/ond. Bo4n.
$%7>$%-.
$53.$5%
r)lati;i'/o 1+lt+ral. <-. --.
255 t)lati;i'/o 4i't=ri1o. <-.
--. 255 r)/)/ora1i=n. 75. -3
r)6rod+11i=n 1+lt+ral. 5<. 25&
R),. A?)l. 23# r)t=ri1a.
4i'toria d). 27 Ri14ard'on.
Ton,. 7- rit+al)'. 7$>72. $$%.
$22. $5- Ro?)rt'on. Tillia/.
%2 Ro*)r'. Sa/+)l. $%3
Ro/ano. G t+l io. $$$.$7<
Ro'a. BoSo G+i/ara)'. $-&
R+'ia. 5#. --. $%&
5,5
HCDICE ACALITICO
Sa4lin'. Mar'4all. 2&5. 2&-
Sal+'tio. $&3. $&% Sandrart.
Boa14i/ ;ori. 2$ 'anto'. 7&>7<
Sar6i. Paolo. $%2 'Etira. 4i'toria
d). 23 S14a/a. Si/on. 2&3
S14/itt. B)an>Cla+d). #2
S14or'N). Cari. 2&$>2&2
S)?a'tiEn d) Port+*al.
7&.77.$-3. $-#
S)ld)n. Bo4n. %3 ')/i=ti1a. 252
S)nn)tt. Ri14ard. $57>$5-
S)ttala. ManGr)do. $5%>$55
S)Uall. Sa/+)l. 5#>&3. &2>&5.
&<
S4aN)'6)ar). Tillia/. <<. #3
S4ar6. Sa/+)l. $%3 S4))n.
F+lton. 7- Si1ilia. $-7
'9/?olo'. 55>5<. 57. &%. &&. &7.
<3. <%. 73. 2$%>2$5. 227>
22-. 25$
'in1r)ti'/o. $#-.232>23%.2&#.
2<$>2<2 SNi66on. P4ili6. #3.
$3&. $%&.
$%7.$55.$5< S6inola.
A/?ro*io. $&$ S6inola. Andr)a.
--.$&<.$&#>$<2 St)nd4al PH)nri
B),l)Q. $3< '+?1+lt+ra'. 2&7
S+)1ia. 72
'+):o d) 6a+ta 1+lt+ral. 5%
'+):o'. 5$><5 S+iza. $<3
SU)d)n?or*. E//an+)l. 57. <3.
<5
S,/ond'. Ri14ard. $%7
Ta''o. TorH+ato. $%2. $&2. $<<>
$<7. $-2 t)atro. #&
T)r)'a d) @;ila. $7# T)'a+ro.
E//an+)l). $25 T4o/a'. K)^t4.
$37 T4o/6'on. EdUard P".
2$2.2%5.
2%<.2&7 T4o/6'on. Stit4.
$$& Ti ra?)'14i. Girola/o. $#
Tol)do. P)dro d). $32 To,n?)).
Arnold. 2%& tradi1i=n. 7#.2%7>
2%# trad+11i=n 1+lt+ral.
$%$.$-$.
$#&.25%.257
tran'1+lt+ra1i=n. 23%. 2<3
Tr)Ol)r. Ri14ard. $<$ tri?+to' ,
4)ro9'/o. 77 T+rl)r.
H^)ron,/+'. $3$.$2->$2#
+nidad 1+lt+ral. 2%&>2%<. 2&3
alla. Lor)nzo. $-. 27. %<
an'ina. Ban. 73
ar*a' Uo'a. Mario. $7-.$--
a'ari. Gior*io. 23>22. $<->$<#
)*io. Matt)o. #-
)nd(). -3
)n)1ia. $%&.$%<>$%#.$5&.$5->
$&5. $<$>$<2.$<&>$<7 )r*ilio.
Polidoro. 2# )r,ard. Elia'. $%%.
$%-. $53.
$52. $55 ;iaD)ro'. #3. $27>
$5< i1o. Gian ?atti'ta.
2<.%3.%$ ;i'ion)'. &7><2
586
HCDICE ACALITICO
i;)'. B+an L+i'. %%.$7- oltair).
Fran`oi' Aro+)t d). 2#. %2.%5>
%&. %7>%-
TaDda. Andr)D. 7- Tpl6ol).
Hora1). 22. %2. %&. %7 Tar?+r*.
A?,. 225>22&. 2%7. 252 Tarton.
T4o/a'. $#>23.%2.%<>%7
T{d*ood. C" )roni1a. 5-
Tillia/'. Ra,/ond. 222. 2%5.
2%#
Tin1N)l/ann. Bo4ann Boa14i/.
2%. %& Tind. Ed*ard. 2&#>
2<3 Totton. 'ir H)nr,. $%2. $%#
T+ndt. Til4)l/. $%2.$%#
dei&3eis&' %-.2$7.2%&.2&$
587

También podría gustarte