Está en la página 1de 71

.

8* '5x
d

dz< r-
ag?

JN =<

'-r oE Ei:
ro

.-

.q \-/ F

Hg

Ccr Brudi

Tco.. dr L rcst r.cir

PliM dld. a M,: tc.r ft,l cin0E.lfr "A.u 4 .A.u tu: tro,

l,(rb

{tde Tjs

Ros.r

o*,o. *rdLd 6 ri, irlrs d d d 5r+i dc cqp bd tIle.ry-n r!*, pd6 r d.er ,as d. h[., d. tb.r. q,,i@ ,?,iJ. + e @ . 3,*, a dc @..r t. ddqF,_iL o .jqur* d. or$* !d ;*

co9,ai3hol,7o;tnEiidiEdiG',,.fhm
o

rk Jurrkrr

E Edtuit, s
r_y d.

T4 ^- t5: rr, Mi4 :t. rrr!!

i4

rt& tar9, te&. t99.


ss

tr5

AIr. Edttorl

cmrE6 F!t Pe@E*l4s !.du,3,2r r.tr 'v. RAU Tqi, CilfH r ^. oe.t, t9 23qrr r.id

Darb,.!l: M.lJl&-t995

t-

a a a a

baor

;a .a

a a
{ ,,.

l3

2'

19

n
15
13

?a

5l
55

.a
,a
ra

65

7t 8l

l. f.

l t2t
t29

t9

io la

.l

,l

E 1960,

@plirs. veiDtc os dcl tunciomicnro dcl

Isrituro

Ccntnlc d.l Rcsrro, que yo habi crcado.n 1939 y dirigido inintcrrumpidamcnt. h6t .toes, doD ciusppe De Luo, lit..ro y amigo rtitt\, propiebrio dr ls.dicion6 dc Hnrom y Lir.rtur, quno t.n.r.n un volu.n lo\ rnos y ls ftcion.s qu. duBnl. rqu.llor v.ink c hbi d.dicdo yo l rsraun(in. Licia \4d Bor.ll,. Jos.l,r Rsp S, ciovnni Urfa , qc hbln Ebjdo comigo cn.l htiruro, s dspusi.rcn a ord.u lo\ 6.ritoi y r.copLu ll ldcioD.!. En 196r,llmdo le.r.da dc Hntori dclAnc dc l Univcnidd dc Plcro, dcj cl lstituto. El lib.o sli. Rom.n 1963, y do ciu*pp. Dc Lue no pudo vLo impm. gotd y l ci.in, Fro no la funcin, al hahosc atcccntado prccism.tc ls crividdcs de rcstur*i en todo cl nuudo no
mcjondo en isual
cos de

,i

ft.. e qu.n, utu rcimprdin. y l h dryustoel.diror B,n,ud, .r rl mr(o de l puhli.citr d. is ohrs. En l nueva .dicin !l texto se h. anenido idntico. no habiendo eMntodo motivG d. Eicin, y sicdo por oi! pqtr6 u obB dc t!orh, u cundo dcstind a dirign y sust ntar lm d.tcrniia& pr.rio qG v. su fro.tifch contin&in c l obr d.l Istirro Cedndc dcl Rcstuo. Slo sc ade l 6ml l rCt d.l Rcstuo,, proulgt en 1972, ci!^ nornudv recog. 6i complcMenrc lor principic quc s..xpti.itron cn

Edid"-

por la

foMin

-eunquc dc 6rhdor.s y c clri-

f t

1.

8l coc.,ao d. r.lr.rclr

11 T/dLLdt.t6r
a qu. r d .l Donhr. dc obn d. pmdu(ro & l 6idd humn 'm.diumt r<on*imi.to quc a. .s por cl h..ho & u

A,r pu6.

podra

ot6.rE

.ntoM! qu. .l 6p.(il ft., lo

.r-iEn6;;;;re,1c r;.rii!r,l"!4r. En..t r @Kp.in 8.nc@ d. l rBt('n, q d.b. id.ntfioE c9!-hae/' d.nonindmG m .x(tm.nc 6qu.m Drong!|,' l-.@.rh y .lmit d: l trmon . uD inkn.;An;Fnn poucto dc l pr
ri d.,old

Conunm.nt.

r .n

.n.

Do

r.(u .in.ulouid intcd.dn

d,.i-

l q r dnis. tl l.concim(nto 6r hl, anr. nu.ros o".. pc'o c' cLsificrdo cn(rc los prodts l. h ctividd hu@G d. fom, genctic, hsu quc.s rdentificcion qu. lc coficrc l oncieri coro ob dc .nc no le .xc.F dcfinirivm.nic d.l .oduoro d. lG d.mi pr.lductG. Est 6 sc8trnrc la erct.risric pcolir la ob dc ne, c cuo o * ot.stion s clcnci y .l prcc"o au,o quc h hr produciJo. sino cn ,nnro crr , formr pnc d.l mundo, d.l niculr dtr en d mlhd" Jc l rn,hvJun Tl p.(ulirndrd no dcpcndc dc hs prcns filosoGcr dc hr quc.. pon , rino qu., olcqurn qu. &d rn. s hr dc c"rdcncur olo con qu. * c.pE .l
rrtc omo un producto dc la apiritulidad ltumana. No hy quc Fner quc por cllo * p:rr dc uu conccpror rdcrL,u. dmicnto

il

hunnr al pucs, culqui.r otr int .n iu quc focra cn l csfc biolgio o .n lr fi.. no $ i.luy. n rigoie! .r l Doci conn d. rstucion. Al pu cntoma dclcqum pmccpnldc cstggrlq
<]ad

rrc...Ph.@EG-

po'q* i,"L i."it"a* ln .l polo ;puso, tr.dai;;to-;sr pngmrico. lo *ncill h obr dc rnc rc'ulo igulmcnr. . su rone

Iqlrltos d. l ,clivid hnn a q,,c .b plic6. csl pniolu intceci quc i.ll r.stcir. Sc tcnda, por trnto, uM 6t urcn rchriv qi.dr indtt16 y uu rr.unon rI1! lIjEfLlg.r p.ro 3i l primo i.min po hffi in6-

om ol obr d rrc.

rto d. repr.in o rGtirucin dcl rspcao primitivo, la *gunda s.r lnuy di"tinB, y no slo por la dif.rcnci d. les op..ioc! r.[zr. En cfdto. cuando sc tratc dc productos ind$ial.s, cntcrdindos sros cn l mt3 rmplir cola quc amm dc l arte m1s rrcillu, cl objctivo dc h

rdr.ucin cr @ tod .vidcnci cblcc l fumionalided dcl pu dcto, y pr lo tto, l nunle dc l i ccin rBtudn .5br

on dc rnc solo poenci:lrrrtrt


cn cn

unro r"rr B dM,

o,(ono

<omo

cxcluiv:mcntc vincld l co,sccucir d. .stc lin. sin cmbargo, ruado por cl contnrio s. ttc dc obrs dc arrc, nrlo unge s..ncucnt ctic clhs obru quc posr c*ructuml.nt uM Gulidd funcioul, como lx quirccrrs y .o gcmral os ol,jcios & ls

llmds rlc' pli.Jas, rcsulili clhmcntc a .l r6tbl..imi.nro d. l rn.roNlidnl, n:tu. tmbh r inclu).n l inr.N.n.itr .suu!..doE.

dcrivr dc cllo cl riguicnrc corolrrio: culquicr rcnrporumicnto h( l obr dc tc. ircluid h itcry..in d. la r6tu..cin, dcpcndc dc qu sr h,r pro<lucido o csc r..oncioicnto de l otr dc nc onr rl obn
ligdo ljuico

cuto cs un pcdzo dc pc.ghino, d. mrmol, dc r.1.. Um vcz puco <n clrr" es(c pnto, no r.{uk* soryrcndcntc hca

*n.l omb,n.r .l rcno dc D.wcy,

h.rc\nto,

Do.r.

m9

eu.

no rcncscn cn dcfrnrw
nur:cr lo

plmrio y tunr':nral
.

ouc un

];!1;Fr

occo rcundno o coltcnl de l obn dc nc


Pdrn.

'_l_iii;i*..

*r,-" r,.c!er,

yt( .su Buo'. c.p ! /rq

riDi.

ru, por.J'

!i d comtu nni.rro hcr l obn dc e e' e'tcchmeutc iot* i ..,,r,'.- %;Ar,@- . q A;miffr : l*-*'. r" - --*. fd e "*.Fr.-), Ns: Yr. ,er.: ao 'B cr.rP.rc.

xrlia Flokftn, le5l, p.ll0.

od,

cJEi{ii lEhn

MJe ,tuh'

srix LNsq

a a

El .on.Eto

,krttin

15

t6

Tark./]ttt

ttu ln

a o o a a a o a

doncimi.nro-. thbin l. Dtuolcz dc l. in!..rc.in 6t r 6E cTam.ntcro-ndicioMd por cllo. Lo quc signi0c que rambir cac Pro.cso d. l r.st !ciu. quc l obn d. n. pd. t M .n coDin con otor prcdu.los . I crivid huD, o rcprent rs qu. M 6s @mpl.mnEri. con rcspccto I .ulico qu. l. int.Bcnc,on . Por .l hdho d. .n , . t.r U.v obo $hrc utr ob J. re. cN d.
oa ringuhndd'nrcontundibl., drive &
qul

l l.Srtirudrd^dc crcp

L co['rcmi fsia dc l obn d. rc dcEllq jrsei!oq!9+!QrBtcin + l! ijr.;. rid.d. eoI; c;;,;m-sa mn;;A h *;i.i, d. l" rmscn l ftt@. sr m &fininv: p.@pcitr . l @mEi humu. Pc lo uato, ri dcdc cl punto dc vst'clcl rcconocimicnto dc l obn . t coo tal, ti.nc pcmirencia kolua cl ro<<to rsrico, cn cl mmnto cn quc cl ot.i.nto

*ft

,.r l rcstuhci, .tr dnto rstuciu dc obas de ali., d l c.Fin con qc h .ry[cndo al p.incipio, y l cccidd dc rticlr cl conccpto, no yr cn b* e los pucdimicoto qu. oncrcrizn l rcst@cin d. hccho. sino .tr be rl conccpto dc la obn dc rnc d. la qc rccib.

di"g. .

.oEisichc,, thio .dqui.. un impon2n prituri. l mnroo rndividul. cn


En .fccto, si

ry-rgr-st&Up h
y .T

posibilidad dr rquclh rcvcLcin.

u;i,N[
6
vo

s. Ilcgi s, I cvd.n(E rl.cih hc*nd|. qk r Prou.tri.. l rsEun(in y l obr. d( t.. .n onro q l obr d. e ondiciou l crauocin, po no al .otrario. H.Es vnto qc 6 .scncl Pan l ob dc art cl ..;Docii.nto omo al, y quc cn cr momcnto ! csrbld. el

dsrmd.l.,hnd.(.n.l

r' o

mndo. lvincuLon.ntrcturir r oln dc n. * co,"ioc por ello c iiliio ,[ * rcro.ociiiid y rgu do.llrnd".- *pua ?<ro cl afio d9l oi*in Rtri.rcIns .i. v su ;".dicre;a*n u-in.nrfrdn .ncd . tonrid.mnn ; l.i ., qu" h ob & ni suttisr, r;no l bipolrri{!en 'lo d-,-,.,i. ; ,.. * ;a*- , rr .on i.trir -;-i, ' como producto dc L rNid humu; l obn dc s. suPon. uM

6br. Ebl sbEi.h. --Pcrc c chro quc. si bicn cl impcntivo d.l @!.rvcin lud. t n.icncntc l obr & nc cn su cstru.tui .ornpl.t1. sc r.fi.rc n.rPeil'
mcntc l con"stcnci ntctul.n qE

tnbi. ,nmdiaumcnre cl rnpcnnvo -otegonco como inPertt' d. 3u mD.Betr. t2 coMdcton ku!!!j!q! 9!!, 8m innia dc posibihdd*, quc q d.F;fspL6ao, u ntcoin@; I@lsrnq-d-rrcxq.o stos dc pirons

* os mmto ecnffi l om.nci D?i, uo-l s; qdrntitrdrimAi'o-*rm-

bi.r .l r.co@ii.ro d.b. Prcdn. .n od oc$in .n

monl-

n!ryt@-"

oble.r,e.ncr h ,h!t2ncn orc'trc. qu onaDond. l hho bico dc I ciElJilo ,*ic poi cl qurr ob;. e obn'd..rc, l iBunci L!{ic quc lccorcicrnc cmo prodlrc huu@ r.lkdo.n unc'.ro ti.mPo
y luFr, y q. *.ncucntr .tr un.ic!o ti.rtpo y lug. Co

au roroistm mtctil dbcrn hc* rods lc ctucno c invcu' gcione pra saffizr su myor pdduabilidrd poiblc. P.ro ;d.m, cuiquicr iikN.;in l r6P.c1o .n cd .s la ., l.itim quc h I.d-, . . irDcnovx i=;;;I--6-h cTriltix e srto ce 1 rn h d. .xplmt l qrrc ihpcntiv" oir l.gitim

mnif6t

ims.n.

En

tun.'on

'j[io ffiqu*d'
Dc

ffini;,,iman. ;:icri;rri;-'

a a o a a o
(3

iiqqUq M.uri.llssr lrinstrncirdcl!! nlrd, qu cn dcfinitin cs l ni( qu.l;l6rmul prrr lor dem producro" hrcs, Poqu. clo cn h aquicmrulilidd, nqk c!t. p,.; c cn l obn dc *tc -como ri, $no.tr bst. su r-, ro podr s rom o conridcmnrn por
cobktr(i lL'c y lr Jo itunci lundhrnl.s con qu. sc cu.tur h obrz dc a*c cn h perccpcin quc h concitlch hu dc ellr Et hb .ccouocido h cstutuin.n rclcin di...t 6tr cl oreild ..tdutoio to !ut"v?

d;d" ; d*ti .l peDqqt s r'rat' tIo tn at? i d l4 -'-S!-mtrco, Io' mcdios tuicos qu snnn l mrumisir d. l
imgcn, no cn doedo a clla, dno qu lc on ouustmilo: no a l mtlr por un ldo v l irogcn por otro. Pcrc, n" ohsaott. aun ondo coouancirles r h imrgcn. ul iex;ncia no Podr formulxr rcmo koluumcntc intcno [ imgcn. uu crc. Ps't d. cto Edrc 6'@r

fwionE
on6d

)n.

"".i!.nri lin

b 'n v. \/

.1

r.tohoriieto d l obrd

lo' nd lnritum.nt vimlda la propi $tBist nc dc N im8cn. ctcimimtG pE uD rquitetun, l Ebl, o l t.l Pe oM PituE,^5i
En cl

@mo spo.t pn lc onc, los cr6 6d m ProPimnt la rrnrmisin dc la irut.". unqu..rG 16 nc6n. Por reo-

ru

c ouc

li

condicioncs de l obr dc nc

rc"clcn t

la

uru dc l oncrcnco mdividul. dcb< rin dvrr utualmtc tmbitr i"' p",pio. er los qu tcdr qu. ituptr# n.cuimmte h rauncin . su .jeci! prct;c.

I dc Ia obn dc ane cn su -ncpcin por

a o

El

6eio ..6t'ttitin
su

t?

hurDnos ,o

hisroricid, 5irc d. $ coniin dc lstid, por_bJuat_c! c,r. no oucd ms oc uu rliou-

dgntlb-L! cosiroci onI, ni siquici d.

ys+cdid

do6l.

--T-.iol;;p*"F;
he dicho quc

infnvtond t i'q!si1ul:s:!ia. s. h obn dc rm goz2 de un oll. lhroriciddi 6 de, l qu.

t1to

un nt. un

9g!!!9-s_s!qa!E. vdvcrc r5 d.tlldm. . ota d ticnpo 6p.rto obn d. .n . p.ro por.hoo cr s6ci.Dt l dirirci d. los

6in

prc'i@ri

El D.riodo inEmcdio (ntrc ct ticmm cn ouc l ob tuc

cal

atc

a. c,yo iLit.

o po-rcEos

limnmo, oml,in hbrn podido qu.dr hu.l cn .l lcr mi'mo de l obB csF.to l lugi dondc fu da& o. dond. tuc dstiu, y. qel <n 9u* cnocnar cn clmomnmdc h nucv: pcrcpon.n l cotr.i.ndd,

r"-;E;i-ai;

nror pr.scnrcs hisrricd qu. y son prsrdo, pcro

poa.i"u-c.

.oL*i.. r'i,al"'. ..o,

^l no rri, l 5.gud.

pca,

l.

iBtmi hirtria do rlo

5c

Eli.rc . L pdmm hrori.i-

rrc:utrin+@rylgls C9

1 .onrmDoflcin cnc. l d6

iEtEis EDrsllqh!Ecie_dc

Conrc.nt.mcnl.. r pucdc .nmir cl reundo principio dr I ncin: la csrataci dck ditui

gallnCiircr.-"-t l
I

6-

cidl e la ohtu & , 'knDr a1idcd o una fabifvacin hktricd,

tin

ar

hllc altuaa

.1

t!a!!!

a a a

2. I rtcl

do

l obn

dc rr

T@d.

L L t!/..tn

oftcpto d. l ruari
clrro quc

a a o a
(

o o a

otcrio xior, rclerivo h materia dc h obru dc utc como otrjco dc li inrerve.o rcstauodora, exigc unr profurli2rcin d.) co' cepto dc mt.ri en r.lcin l obn de ant. El hccho d. q lqjs!6

,i.!

EI

Lu-fin. no dehc rrmtr,le L inJrgrcion '"I'rc qu.'rcurfi.r l, mrcu *,p.do l, i,',,s. riJ" q..rlmcnt. .s(udr, p.r" qu..l Jn.ilnn.k L,,h.. . rtr.,.t..i. t r&&siblrck. Po Io dcru. y Hsgsllr4sjrs.lqqsl_rlo .!rlg!!grl!9_I-Od_o' t hrc o ahlcco uu , orccpruluc;"" dc I tutcn mnrto I obr dc 9.. ED ak rclcr. h r!r. dqu'..

f,.i.",

dc

q,(...*

a
O O

un fisononfl prc.ie y es precignrcntc cn ba* csa rclacin coo d.b. fi d.fin'd, pucrrc quc d d.l tdo inopcrnr. pln!. l (u6ritr d6de un pun'o dc vist o olgro, gno!.olg'(o .pnrcmolsm. UF o,.l Ilcqr l p,'o dc l 'nr.rcn:1, r.\lurcOn. kr. odo r ndcstr. rn nn utr conocrm,.nro crnrlhco de h nukru en cunro s lki.r. Sm ii[:-Eq-A;-6- liiE-ll--b* rodo o lo quc hu rcfercncrr a rr a",..,0n. p,.4"

) \

xr prcfatmcnt 6*.. o ah.rr, crn d6 6'*'oa-d. l mmi .n l ob!, dc rt., d. fs @]cs. um rc @ftrd!i! mrull]mrc hi;AlErc sinlG .tr cllo pu. .xcluirs u codljcto. Al igul quc cn cl (ro d. l iBrnci. Btaric fr.nt. l iErnd hirrio. rl coflicto no po& r rc$.lto rs q. @n l teiri .1 rp..ro rcb l 6tru.rur lll dotlic no pucdn *r cotuilidc dc ot.o odo. PongJmos cl .j.rnplo mis.vidchc de @ pinrua sbrc rehl.n l .tur L mJ. Bt bn tnrN guc no ofrczcr yr un ooe rdcoudo: la c! pictric $. .$nc6 l mri cono pco; l t bl, l. tut r como sctun. P.rc h dvirin p.dc no 6lt. tn n t , cn curto quc cl hccho dc que l pintu.. E haya rcalizrdo obc mdo l. odlicrc cqct.ristics prticlrcr qG podfn dqpr.ccr clinimdo l. abl. Al pu-, l di5rincin.n. sF(to y atnrctun reul basantc nl5 3tit d. lo que pucdc paraer r primcn vist, .fc.tc pcti<G o ricmprc rn .n..nm.nr. p6iblc. Ponrhos rhoa ', ono cjcmplo: cl de un cdrfcio quc, d.r.ibdo prclm.nt por utr ..rno!o, s prct rin .in o !stil6is. Er .stc <u, cl rspccto ro pucdc sd orsidcrdo lo I sup.r6d .xEr. d. 16 3ill6, sno qu. sros &b.n Flmne oDo t16 no {ilo c l suFrfitu: no obslanr, l emcrun intcm dcl muro
pori ombipr prctcgcric dr fururos r(tr.,no(or, 6 incluo l c"r.uu6 ihernr dc Ii @lurmr, si s hubicn, podrr sn !u{,oida, puato quc m r .lt.o con .no d F.to d. h mtd. Sin rgo, rmb;m qu l.r cn6i.r ud li *riblidd prn ugune dr quc la etructun tndormd no rcFror. cn cl spo. Muchos .(o, {uncros v d.srNftivG e h,n d..ivdo prei!m.nr. d.l hho d. no hlb. sido;udid l mt.r d. l obo i" ..t .n 'u bipoluidrd dc aspcao y cstructue Uo tciz ili podd alifi-q@ orc cfcco dtl tc dc n6in dc iomncei- I heho esid@. .oho idnticos, por cjcmplo, cl rmol q no .xBIdo dc h entera y cl quc E h conv.rtido .n cstru4 i.tns.l lrmol o.xtldo ilo pos.c s cocriru.i fisica, .l dc l 6ttu2 h ruido l trdo@.citr ndiol dc rr vchlculo dc uu imgcn, sc ha coctituido cn htor por br y graci de l int drciD cl hombrc, y cnre s rbsistcncie cotno ohonto de clcio y s! so .o,tro ihegcn sc h bi.no ur disunc iulvblc. Cono img., s dcdobl d F.to y 6tuctun, y prrponc L omrcrurr rubordrn:da rl rslco. Asi pG. por .l iolo h..ho dc hh. id.nri'i,nur.ril pr un honmcnto anti. ficdo h cnr.B donJ. fu obrenido.l go, s. considcrse l posibfidad dc cxrredlo prn une rccotrstru@i dci ru prcmcntr dc um r*oBrruccin y no dc

cn l. obr d. ltc d. m2irn imilr lo qu tcrL.l orwm y cl rclmo cu um mcrLll, unq culordo E t is.Frb16. F:

a a a a a

&!.:.*@
dFf'flJff.flcj

l*
I

IJ

q* ry bgsl{se!, v d:!:eqrq!s!!l]-1, '!el9-!!-rlg mtai 3. orunt .o .Mto on. , l ,f," l rn


un pro(.dirni.n(o rnjloso lqu( otrduc. l dcfinicrn dc lo b.no, na dcfcnJ'b,c d. oro rnodo sue no.er l: vu fcnonrenologic:. cono y lizo L Escolsrie: .quod vrsunr plrco'.

y el l,{, dc lr rntcrycncrn ,.!rudon. Prr cllor

!9 podgor udizr 'ma"'

,)

.1. q* ffipl{.1

uo, (r

r)

nE Esteutuh. Y \u pcr.B'on m e.iusdfieti

por

.l [ho

dc qu(

ra )o

r;
Lr anic
.

obr .

2r

dt tid tu ld 6itd: l, rr.r no scr d odo lguno I mism, si no es .n @nro nvtida m hi.toril por l itrtcrvecin h, y pt nccc-

r . st y no a qucll lejD pci y per d! se quimienentc l misu. s difcr.nt . y por to mbo llegarla coBtitui u f2lso hisori-

Otro .Eor. n mig.do .ntc lguos, y quc igalent. deliva del c1 l obru de c. 'e cncucnrn c h con..prron quenda po el p\ihvsho d. sep.r o e Tinc, resp..to I qn. t mtena generd ilcluso deterhid.lr el cstilo. Es clarc quc tal ofsm rienc orig.n c l iBfi.iente isii.in eDre l estrctura y .l sp..ro, y.n l siilcin de la tqi como vchiculo d. l form, con l fdu nirma. Sc llegaba a co6ider, en dc6niriva, el asp.cto q@ la a!.ri asu( cn h obr de rc conD funcin de l 6trc-

Bufi(enk citud,o .ohr. lo que rer.\.nb l nuL.riJ

xn cl polo opucsto, el hrbcr dcscuidedo cl papcl dc t nerci . l: iagcn. .omo su.d. en Is estricas idealbs, ha sido ocoionado por x habeoe econeido l mat*ir como cstrucua, llcgando l mismo .esult. do de rsimiler el aspccto a l fomu p.ro disolvinola omo metoia. La disiin.in bisic .ntr. el spccro y L cstructura puedc llcgar r vec, t ua di.Giacin tI, guc !1 aspecto prec.d pardjicmcnte a la estru.t r, pco slo .n qu.llos .sos en qu. l obr dc te no pertenezcr a Ir ctegorl dc ls llomadas figuratihs, como la po.l y.l sic. en k .ual.s, la cscrnua por lo dems no 6 propiamcntc el mcdio fisic( -quc d. ss .t.s. sino el inte@edrio- hacc que e) asp!.to prc!ed, anq sc cn scnrido simbolico, a l produccin cftiv dcl sonido dc l not o dr
es la qur la cosisteci hateril de la que resulta la propia obra. E conc.pcin qu. par.c. dificil de rcbatir. pero pta ello basta contaporctl la n..i dc que la @tcri p! rmit. l cxpresin de l imgen, y que l: img. no limita s espacatidad l envoltorio de l mte. trtufo.d, cn imgcn: pucdcn s ambin cotudcmos .ono mcdios firi.G dc tnru itrisio dc la imgcn oros.lencros intcmcdios cnm h obra y el obscr

limit

Orn .on .pcin crrnc de la mrteria en la obra de anc


sra a

vador. Se sit,n etrton@s !n primcdsimo rmino l c.lidad de l, imqi. r y de la luz. Tabin d deternindr .tmsf..a limpitla y una cicrt luz bdllntc pu.den s.nt.dia.omo el lgr miso de mnifestcir dc la imgen, con to mcoo. imporunci. que cl m.mol, el boce u ot mater;. A ?ani! de ahi *rt. ins.sato sst nd que pB el P cnn utiliz sol.nte !l pcntlico como mcdio fisico, porque no nens qe e pcrtico es mi la aimslen y la luz en qoe sc encuentr. Por ello, c tosldo de una ob de tc d. su tgar dc origcn slamcnte pod sta morivrdo por l/ niq y (up.rio rzon . .u conGm(in.

o a a a

po!- 'a

.,r*
rJa -a

.r-

[ t''.

4.-!-\-

r11 "7,o^'-*

3.

L uridd po..Dcial

d la obre d arte

21 h,
Pclo

t,Ifudwdtn

tl-*]' *tt-*u u

\..*b-aa

a o o
'rD

ng..1 co d. uu obo J. r. qu. .ftivEctrlc .rta copu6t d. pn6. l cql6, tomds cdr uu poBi ol, m t gn ning. n prcnlcrci .rtti. l.ticulrr qe no m h dc uo hcdonirmo g.nrico, vimtdo l bclla dc l mrtir, r la puro dcl otc, .t . ts d<ir, tomcnos cl eso dcl mogico cn lo quc e rchcc r la pintuo, sl omo los y sille6- r6Fdo. l quitc.tun. sh crt Dd.r cloncoto

v;

d-J

q4

"!h,{

ahora -hdrillo so$rc cl prcblcm dcl valor dc ntmo quc pucdc

utilizd por
ura

o o a o o a
r

qued una vc? libcEdos d! i

rrl-.

.l nist ctr ,. fomulrt h imagc

u busedo y fgocnr.in d. , @t..i dc quc sc sirvc quc pr Gofios 6 qul col c-Ploblcm cl lccho dc que, rnto hs t6cl.s sivaris cotno lossillrcs,

mt

1,r.1 ron..n.o dc unird,:lquc h:v quc refcr* na.er;m.hrc to dcfinir lo5 limues d. I rcstui.i.
Comcruuemos por csrlacr

I'rcciedos el sisnifiado y las dclimitecx,rcs que sc hu,sisnado la da como conrin ntc pra h cpifanir dc h obra dc ane, esidiamos

cocrcnci& 1rr,1 qc cl .tista lcs ha inrpucfo, p.rman..etr ine.t.s y no colscrvan huclla cfcctiva rlsum dc l unrdd cn que htria sido orgnizados por cl a.tst . S.r como lecr phbrt.n u diccioario, s mismr quc el pet. lullie. rgpdo en un vc6o, y quc, libcrdas d.l vcrso, vuclvcD a scr grr:pos dc onidos seminti.G y md m.1!. Es, p!6, .l osaico y l corstiuin h.ch d! pi.a *pod,' .l qJo
quc ns

6t. rntido, qui bstzr n dclnn L unid:d dc la obr dc n. coo undd .uhrzlrv, rn .rnbrso. so
dr l, vid no 6 cuniiunvo, sir olnrivo. Dcbcmc hondr inicilmcr. .n .l oct r indistibl. d. l tibuci d. u. Mturld itri. L tr, #;;;l p;;;;;;i

dc:nc prn rr corccbida como uu roulidad micnms qu. por .l (onr" rio .tr .n{nun 2 i,. P.ro uD u., r.cDa lr .un d l roJo' Er l o$n d. d.. tbh

clm.tcmctc d(mu6tr l

inposibilidzd qc

pr*no

lz obra

q*P,@"

Fi"itr|-!1jmo
n'drd d".

funcioul omo b que r aubl. (onnnu.ni. mvs ci. 6t r6pc(ro, l' coer quc fomun h uttnler no

* ,.fi.-,1 hL " ".,."-" l, ,";l *il"6-n ,@ culo hlEli{1glgBg


ouelo

o a a a
-O

a-m-ane I ronccpo csmtrico dc lo hcllo. y lc scd plicblc l, dnk dk Brc rcp-:-:-r-)m;I-f.s-Flfo- tu ,"mrid" yr po, Plorino. Dc cr nodo, si l obra dc rnc r.sulose conpuesta dc pan6 q.
tucr
uo

fm':

hm IIip utr.nr.Dto amui(o d.l

totlidd. v cn coruccucnci.

com-

ohr .

mudas ^ indcpcndicntcs: pt s y la ab.z qoe v.rtor cortds. l orni!cria todvl fo,fun pr. d.l n,rul, . rn.l l tuj.s. 1l pr.s.noR. con Is forrus .!t.rp.ds d. L .onf.(itr, r c(r irr"i.al,lcm.hr. l hombc. En l hrsc dc rue{r cDicnd. v oo cllo cn nr:csrrc cotidino crtu cn cl nudo,

l .rp.r.a. Nknrn como h hoj s r.nita . l m, l m l rbol l*


dc

p.@*. t!-ilt ontr$t-xrCntcr


inrnlde(;rqlk

obn d. nc cd. m dc por si, cn rcalidrd dcbaimo concluir

i dc rcducn l mtnrmo o .lihi l$ .os .yos n.x6 con reri'. .xi\r.nc son ignondc, o hi.! h.n p.rdido $tido. B clrc quc 6r con.xin .xiiicn d. lsco* cs funcion prop dclconmi.nto. y 6.lpnm momcmo dc h cicnc. pd m hqr 6u clhon(in ci.ndno dhbldn ls l.yy k hun poiblcs las prcvisiono. Por cllo, udic dtd, si ve l ohcza dc uu .o.cnlo o h mcs. d.l .rniccrc. <lc quc culdo .st b vivo tuvi.r
ricEi ap.d
P.rc, . l trna8.n quc fortrruh la obn & ara, sa nodo dc h cxrreducido nicmcu(.. fmitr cognGitie.n .lcin l.
crpacidad figurativr dc

a o o

!e dbu.lve. b inat t ulalo v nhi.tt dd|l\o u ddk: 12 redcdn tcomctrolar. ouc s!P. Br Drotun lrar cn lo .cl f

nr

imagc:

dalqifi

postuldo dc

irt

8.id o.s-

Lr
rnid pokn.iol .1" obtu

atu

25

26

T@1, . h tdttd.id

c@vi.nc c t Bt&i. el el a n. l.scci d. la irgq. por ilE t. ruee. de .,r hombre dcl quc x wrn,., p;m slo u bro, posee rtlo !,r brazo y no sc pucde percibn cono nutil& por.sto, porqu. e! re2lidd no posec ningn bae. ya quc cl .brazo-quesc-vr-pintado, no es ll bzo, sro una funcin rDnrde .cip.cto al ,"rterto figunu'o quc tr rmBc des,olr". Ltr \upos(in dcl co bro. e. dcc(. delqJ. n c. pinadJ. ! n. cu,^ponJ. h co eDrLc.,lJc I ol'a d. rnc, ,ino r la orcion ir,v.r\. d. attu.io por l q " i oo, 1,.
h ncio, es! cs,la reducci dc l obb d. .te $r.cp.oduccin de n o\jcto rhruhl, por lo cual cl objero allr rcpcscrtxdo, cn cstc "artrl cso cl irul-Lombe, dcbci tener oo bazo. Ari prcs, si bicn cn principio nadi. pucdc csrr conrcncio c lo con, tiriD,.s de.n, quc qui mira clretrro de un hombre l q slo se v. n Lrrzo :stintivamcne reproduc. . sl l unidd Bnicr 1. hor. (n Js l,Ezot, .,, *hdo conriirio l r.cpcioh intuiriv, r -p"nrrrrc, dc l obr. de i,e r rcproJke.*,.-.-. -4",^ ' .",",.... "".l,noo lirniantlo lr substancir cognosciliv de l, imscn, o se, ru velor rcnr,ti, ., a,qucllo qu ofe l. inugcn y no a otra cosa. PcJcoos dat pructs ,,'dtr.c!J, J. "n oh\.ruriin. PreMs -n unr p.bonr q

qk

ex'gible cn utu proporcn dircrm.ne vin(uldr con

hr .obre!nido

l hu.ih fIml

l disgrcgcion dc l

mr.,u

cn cd upo de 16 f'e-

n ivsiblg,l!3lbllb!.r
acnc,

fic

Con cstos dos corolario( . ri.". , -ffi

r*,.1 ,,1,,.g p.p.( ionJlr(- te . l rDen,v"n(i fornulun ehstcrc

1te

res!tqdilidid.

sc

debai

inte.r---dcsa-

cnellor.

na run" conJ. o bic,, un ubez hunrn. denno del hor.r quc sntn, no dudi ; por un insraDrc que p$rcr.c.n u indvaduo Pero h rcprcscnracin cn.scultB de un mlno isleda o dc oncabez, mcms quc sce hccha pa simula! rcsrs humros, o 5lo no surirer tunrun ho,ru,, sino quc ni iqu;en .ug*irr rl pcn,rmlenro quc J r ep,.scnon p,(e. e Jn ors:nismo coruder dc crc orgrnsmo. Trnro
qc

noios aurkos sobe el esr"do origine.io. P(o natr.l,.nt., junto a esie ormr. qE s. vi.ula @ el inicio nlmo d. l xccin d.la r6tauacin, aparccen 16 dos i6tncis, la hi!!i., ! li .rri., que, conieplndo; recip@.mo6i.b-;;lFi.l liFne dc .tucllo oe nu r.l restabldi-.ro d I unidad porellial de la obn de tr.. lin q. r com.r on flso histri(o o s. p.rpetre una

D( ro,lo ello

\. d. wrn

lgun6 prin,rpios qur,

n{esila.an recr$s especirlcs prq quc

dc una

.rhta ri,h& rll"

roruda

^,n rcrcoiiD .s.ultica pucdr ire.p.tu r amhis.dd r"mo uu ebcz, dcl bu*o. L i, oc 5nJurn siuBa o dc 5n Diori,,o lo "nogru
la

p.cticos, jans podrD cotuideia! empiricos. El primerc .s qc l reint.qcin debe reconociblc sicqpr w don

tecrlidd. oeo rin oue oo c*o

h,v,

Pisi:lmslrry+slldUs-r$l.

Con

oucJe duun,c,,rne oue l

un.J orsmco-funcio,l

de

l,

i@

ou lles r ohor c' unidrd oue Por rllo, l rsllssELlgIbbss:.,

inmediatm.r.

""d.d

t,gr'.,,,. d.
como oL,B de

'mgen : IEr'l<--"rFl'ro ien.1,^\ dc p,opo$.,on"' qur ,c dctinch p.a e'bbl.c h dle d, D rr,rc,h y dr eeu. unr pi.rh.

rte

H,r'LmD, @,rltlo

yr,id,d
L'r.,.

(ue cr "r,,rd no pue.l,.,er equjp.'.J l utrrl(l oeh.uhnrionil de h rlidJ e*tenciI. D. .llo sc dcrivan dos conclusios.

po'l,.url,

\.jr l,:!:g!-.:jl!g_is-::r_:r:ugli,,r", .:.. r.*,1"

un v,n Ed\ ms D.oxrm E s,c,cnfldo '. .onud.(",on mu.hos ariom dc l uu,io'llmd ,qu.olBi,. porquc se fi.he no slo la nccesid,d de obtener la unidd croti.olumnrosa de los fragmcntos con l, r.inregr.in, sino que, do, e l distin cin cntr. zons iudids y f.gmerms quedc rseguoda con um elabora .;n speil y dur.r., io s..rcl/e tampoco.l uso de u mi'u mt.ia i de l pttu .tificial, siempre que se tntc dc .estuaci y no

,urnto

F r,c.d "

r..ocibl

:,

(in

..i, d. ln,mentos .5ocdl6, .n

.n l!g cr:d, 1,.i" --,,r ph.'i .outi ur 5uhlLrirrd. rr,r.idl,.,,i (r,o un k o e" .da u". e ss fn'r,enros. v csr ,ora.iailJ seii

.rJ c 1c\uurru Dr.r- r

daNa I

r]iygr-[EIlk!-3!r)!],

a
,a

a a a
,a

ura

?oknd.l t la ot d.

a.

27

2A T@tuk t.terin
rCid2 irnuE l dshbuon ounrticz
dd

.n rro,l co I in5ttrci hLniria. El r.Gr pnmipio s. cfkr. lb!ro: 6to 6. A!blccc inrcw.trin a. i@con no h muc cvo E quc pemntcrunc b(no
srn cmbargo, con lo

s@np.c

& lc

<olore

o mm

t..Dqb.1

dh

obo. eorcuc on

@mliqqdLig.

o win.
y

"@.condro-P; !i hrb.R. ll.gdo uq. pol-.


Po ncs! pnc, os pcrcumo inmcdirumotc dc quc hrbla quc inD.dir ou.l hqun c,,,, a.oan,di.on lo: olo.! dc I D'rur. v

qu prec.&

a a a

t t

a
r

|./'

. .tlr b"i.or.sad.@
t
frr

Ii prorin cxic.nri, quc orohib. l',.in'ee.c,oh d;l!;,: u* -'i. ddEolr rr opo.idd fi8urN d.I;36io-FrErnitir su cntc cor cl nqc rc i. cons6, r otr .s subsriir cl clmcno 'esirc figuntivo dopaido on u nr.tncin tu1Bic. Por .llo.l prcbl.ru dc hs bguu pcrmrnccc rcrnprc incomlu. Um lgun. .h lo qu. k r.fi. l obh d. (., $ u.a inr.mp.in dcl t.jio figurvo. Pcro, conrimcnr. io qu. * crcc. io m.i\ srv. rdpccto I oLn no cs unto lo que filtr cunro qucllo quc sc inscd ndcbidtrnt.. b laur. d Lc.ho. F".l.j "", f.d.. y r colo qu. no lr! li_!E!!s!r d. irus.n rcp.fnu ." di,, ; tj!!!Ii! iMn @r9_!!ajlPorr&+ - n 8-E!gbJ91nlirn y k.'p.nc\ d. l c.'tohe'whotaok

sode l Estio. porque cl pol,lctu d. Lslgu4i, phnttrdo por


no

ob.,r

l). l,c.ho, habims pnido dc h obv . qu.. ! rprec uu mmh: m un criul oledo deLuc de um pinturz, *o m:nch:, eunquc cone h visil,ili: & lo qG atl dcl{o <xr corrc r :m u igu . p.m Frobtr l onnnurdd . lo ptnado por .rr d..ll, ) quc B rtcibid o un niv.l dif.r.rt .l d( l sup.li( d. l putun. Por .llo. r (orogui. m6 d* l lgx'.u
oEanfn
pDru: o po dcltrt.. o po d.dts.

tltreoren
h

@ cncrio f& t],copn Iq


pocipio dc la

p,",,,..d"r"".r. ncluffi.l

quc

.n v.: rr.

l1]ll,nrebllllg]919!9*

IsuM, ad.m' con uD conqm,on fomn, c iroul omo ln h o, que cntonc.s .rtj rcprenrdo p"r-ETi-;l. EtE:k6"itni dc h perccxion istc h cri;n inirucoEl dc figur y fondo, junro con l .xiq.n. dc si4!gl3_1.g9!L|4k-l

dlfcrla fondos dc l,{ririd" d. Aniorrllo d. P.l,olo L LguE aprrcn como mrh$ por crim l pitrru. No.n ^((lc: todm l slucin pntu. p.rc.n idto.aF, mcjor qu. k pr.d.r6. E alidd. p cjorrl b$r plior l lgun.l

..s;

J. -d. a* l@.c. {.!"i+e d. tdo funohc omo londo sobrc d ouc l DinnE 6 frsu. Entoftd
el lejido picco. y,

d6r.ic

i-

a a

a a a
r

forn mis smptc, on lo quc 'c;"?;t Fl, '.; zo l compl.l.id dc_!_arc.scirlyiiu.1. pud, un rsquctu cspont-&-E;i6i6 6akci cn * n *.o.ion ,'-t d.oo d" 'io" fisue y fonao. l. pintin=Fn lt 6p<ilLdd ..gi pn L irugcn, pcrc omdo m cl t jido d. h pini $ producc u leguu, srr .6gu@ no pct 6ulra conv.nidjuacnk (n uE figur l q l pinrun sirv. d. fondo; at pu.s, r mutilcin muoldon dc I lr idrc Du.s 1 dt.n r id. uM tuoluidt r 1n2j. lM

aa,.GG- dG,A;d: &;".[.d fieun-

k hFu-lsna6

l ncgul ddclsul d( lr lguna impo.o nodcran vrol.nunEnt rcb. rn ,.u"Facrlo hci cl tondo, eronstituyc <omo uM pradc h mrr.ri,<.tructun con*cn cn oc5iEii,
6;uainrc

tondo dc lo ou.

bftktunt. .i.oo

Dc Ioi primcos int.ntos d. establcr um mcodologta dc L roamcin que tehaa* Ias rcintcSEcion6 dc fntsi rnnc I pnncn sluci pk a . bJ!!r.r!!t!, dcnno dc lc t ntos inicila dc ctblc..r uD metodologi. d.l r6aurzconquc rhaa* hs r.inr.rEcion.: .L

sponc p:n otrcncr un rcsulhdo lipio y grdhl., rc6r mdo porquc sc bpc c!lquic' mbigirdd Bp<(ro l prion viol.E c l lgutu (omo C8uE. En d s(nddo, iftlM cl color. r.tNdo l nivd d. fodo, otrc poo no colbon, no ctn direnmcntc co coopcici .on l disrribucin crcmldo de lr 3pfLci. pictrio. Bl solucin, aunqu. dncrida iniurtivmcntc, leibi .l avl y la .xplicci d. l Crral@/.,,o/ojk. . cuanto quc p.cisrmcutc aptovcchr
un mconLmo csponteo dc l pclccpcin.

d.jr. h qsr l mdtn o l tth &l

hniasl.
t

a
i

pqiblc d. iono. El miodo.n fioncto pfio rrou6cr<,tlc. Ad.ms r fcil notr quc Do.r. rini ktrrr. ou. cullqui.r pr.runu tint nap..n

Dc.r modo k m!bad.2Dmre iu.in. nrih.r DLn d. hquu. int.nndo.mpj-r. .1'.miL-i'i'r"lEli

a,

El .icmpo rcrpccio

l r.rtur.ci

la obr.

dG

rc

10

T@ia r lo tttornrin

lnse delsofimr subyrce evidrntentntc

li ncgein impli.rtd.l l'rrono'

mla dcl .tc. S. prcsuoe, pua, quc por cl hccho dc quc, por cjcmplo, (;iomo [n.o,F\icion r quc sor univcralnrntc considcdos obmr d k, ,r d.mis iituirs ya cn cl ticmpo dcl propio cioro, ats obrs .r6.ti rdirurihl.rncnt la F .r 9u. Cio(o vivi, cn cl rtido dc qu. la pG .pli.ri n,ejor r Gtrto qu. Ginlo su Fr. En db l)n.da prctctr\i( r.iulta ottviitcntc nnplicitr u coofsi Jc 16 dos nomentos utruiros del preso c,crrvor .n.l pinoo, quc llcu r l: individualizci,rrr uniolic delobJetd. l rtist hd o no conouir cn inccnional,lc clcccnti, gultos y prcodp.orcs, rcoritrs c id.ologas, rpi,"n )u (ptr 5.r icr,(t y .hptrr!,o,A lue purdc tcrt tn

'"nrun

rruitr dc s unidrd por.n.l,9u! !s.lnnpc.ltiv D,nn,odc la rncu .stria e clcin l crurcir. .o"!i.nc profuizar Llcsdc cl puuo dc vbm d. lr hn hi('ncr cr cl .xnrn dcl riernpo .n nluotr l/
Es coe I, Fd guc un di\rncin dc ls ir.s .n cl ri.mpo v cD .1 .\otu.\ ohrvn,,l,I. \ortr .n ,un, uu. rin,n.' ! .{).trr (o.*in,. !-s",iti..*' ro-"r", dc nquci ol'i m.nr tunddos .n . tno ouc onlru. lo:h. ---58o';r.!tI!ril;-n !!r9F,x tur d.r,r,o. r. .ncucnrr .n l obn dc x!. cn i!6 mo . o\ d,v^.\. no v uio.l sDdao l@1, .o en cl fcnomcrolosro, .u,lquico quc se-l" .b d" nc de

l. p.olirr .stncru dc l ohm dc ane corno unid:rl, r hbicdo nliado Jc qu rx}lo r hr:te qu punto er posiblc la rcconr
Estblc.id v

Jc;iiio&tr6-

lluveron er cl ol*ro coniigundo no ! rtrictrdr cl'n Dr.. o lo lin como cl nrcch quc qucdo cmcrrado cn la goo dc imb. Ei riempo ctr dc o que cl rt vivc Fl! r.coocc6. o no cn st ot'r, pero h 'lttcz no.rccc ri disninuiri un picc tx cllo. tin el nuncnro dc la reasur.n ..toel por l cocictrci dc I obr dc ., ha) sido " tr,ulida po.o5 i{rtes o cien sislor ids. si e retddc quc lr obr: o rntid. un actuli.ld participri'a dtint ,1. qe nicsr("tc l. conp!re o s.. rr un .tcrno prcscnt., qucs dn

nldiri.tBl ) r<crc.

concel,trlo.

kx.o

i.nlMnter .xt.ros quc.on

p,i*",Rfi:'..*7;; ,irt-J Dnif.st(i,, i.-6,, . ,"c ,,"".!lj ,i";;6*nU p", er .n,ffi \ctunio luj@lt.NTo qE ( mtepc cnrr. cl G.md p'-r.-.o crciii,o
quc

* ornctct.i h oln a hrcer ls vc.cs ,1. cfimulo: * ploci! lo q lsuno dcnorrnn i \.tn,14 nalitii. .t\ l: que no *, \ufic!.nrr. r', con quc h ol, iaii l4niiim-,n,p,, .n .l rp'(. d. h concicnc,.
quc

e tar.

E. dctn, cn

;E lljre];-omo ,',,J4 6u impcio-n dc ti oEo acinc ur. -...ffima :ccpcioocs &l ri.pd hirtrico . l oLr dc d. cso IcjG
dc dc

momcto cn ouc nuctr @no.nci uliz J.t.o c si oLr d.

I t""-*t
\

inant. qu. rit cn .L ticmpo hirtrico, snro que se idetific tmbin con el prcsemc cxtricnpoal dc h obr. Sc.xiBir . la obu desccdcr dcl pcdcstal, eportr cl p.so dcl ticrpo en quc vivnnor..n la n,incoyururr existencial dc la quc praisnrent. su coicnlpla.iD d!b.rh 5unrcrnos.

tui pu6,

si

quc pucc

rarefi sianptc

prcscntcs y prccpiilcr

. qicn

aprornru a h obn

.tct poi cl cotrt!iio, g.beralente s. ticndc a coundirlr o a substiruir con l r"cion (cnrporl d"l {!'p hrrorico Je l obo cntcnd.d,' Elob,hnrnrc.l t,cn'p,: cxaa+rporul qu(, cn culro rorn". l. rh d.
L .onfusin ms fcil
cs la que

d. n tr cl prcscr hnrrico

ricdc r irlcrificr

el tiempo Je h obri

s euucnr. Cundo se .nutrci crc so6s.r, ptrtc imposiblc ruc puedr terr lugrr, pero sin embrrgo corrcsponde a un a.titud p alogkti! .si nra v quc no rolxle al tru*r scnrido. Por Io d s, c l
rmbc,

en quc, bicn cl ertiso, o

.l

obs^do., o

scar cu:hs fu.:ren, sictupr. ser,in.xriros Ia lir, l curl conperen fincs de ningu c,p.cic. l. hn prodcido Is touus t, ls desgrciar dc ciot6 o dc Rafcl, de^si Corcggio o dc Bmnclleschi, 1o lrrso de los siglos; y h" negacione bsolrts como lr exltcioncs errc' mrs quc se hrn ido ccdierdo.on el ticorpo. Eras altcrnncias no sor por ci(to rldisns de h hison, s.e, prc.i!net ,on histoi. hisrori. d.la cuitura, enten,},la corno gusto .tul, *lccci inreresda, y por lo tanto, l,r ci..t6 olrivs y eo co$onan.i coo dcrcrmindo p.ns,Ii.nto. Est hi\toria !i d6de lu.go lcBilim c indiru.ibi.m.nt. tili podri

fi:rs quc,

*r

u d. unobndc rc rhtigu. \.1. cxigirj u duliad linirno d! nd,, o sc k .otro treto dc dcvolv*lc nG

!{i'u'ri

P*. bd,

1. ,l.c

Prra. vlldrL!.I.lr' , I*7; EinsJ' Tud,

Jd .l.jdo

. -6-" . l. ,-
1 J

L nioullii Jc l igr, ro!


192

. h

ri.n .n Dn'! 'tu *'rul.',1( l 'E rdn, G,q!( /.rtu rn "

a a

a
rl
rr

El

tkp

tuprdo a la oba d.

rft |

Id

k,ta".i 3l

3x

T@d.

dc

ld

tltdadn

a a
a a a a a a a
r

cmpo d. coi.r.ion muv vlioss pE los efros dc la lecruru io:(r histo dcl n.. Porqu Ir historia del r.. .s l hLtoril qu se !.nne, si bicn en l sucesi tepool de las .xp,esion6 EF(i... J omeno FxF,cmporl del riar qJe sc cD..ro

pos..

mn dc le torm, p.ro

.n.l

ftno: micnrr. qu" eu hnron, del guro e" l"urorir dcl r,o, tftorai que rccoge cn su flujo la obr d! rte conclua e inmuabl.. No ohrarte, I coofuin cntrc ti.po cxtempo.n.o o intero de l obL dc ,1e \ ,r,|o hisri.o del ol"yndo c h.e m\ snv. y p.!udicql curno $ product $ prodlre csi sietupre- rapecto de las -y uL^ dl p,"Fio ,oh"nt^ c que vivi,no.: pr. .Ls prrc.c legrrrmr e rndmnbl. cv (,{r u.'rxc;lid"d ron l. rpi,,ron^, l"' fi,r!. h ,no lj.
d"d v q'R

bicn, cn . potencia y v mtcrilizardo o si pao poo. .l lpso dc 6t m.icrialiacitu que puec ser cita, rienc g.n ihponncie ^hor tiempo que h ta6c@ido entre cl moncnto en que h pcsi fuc c{rir, y la lengua r ronurciah dc un cita mnera, y cl ti.mpo cn que l
po!si es leida,

y no se ponur.iar ya del mismo modo. dedo quc slo las lcnguas muercrs, fijadrs rnificiosamente en la pronunciacitr y en el co, puedcn considftarse establs c l tienrpi y en igor, ni siquiet ss, ya guc lainouencirde h pronulci.in se pro.ii tmbi solrc clls, si

bicn

b -reJrdd. bepo,r.o,l,. un,.i iup,,r. n"ellJ,r,l.nrrG,i.n


r..D^,rr...o l.sh.
unq,,c n

'n1,1l'e .onrJ.rJ po el 'Lu.omo plemnr l t,o de rJiviJultrroon iihbo. l( d"l orje, Dc culqu,e, forn,, ued o" e'r .r,*r ex(nor dclproccro crcatiyo, no pu.dc inv.sg.sc tri crigis. ms al a.tist rnoderno que rl

rn,l,ruribl.,,i t,r

obscNcioncs, b{ii aer Ia memoria ls fasa dc la pronncici del fiancs, po lo quc no decimos lso le 3otc, pcro tampto ptonun.ianos Pasclal moo de 9sali o tmhin elespaol, en que el distino vlor dc la ,a lt(a polu,rdrmente l lectutr de Ia pos y I poesi dcl Asi pues, trmbin pr las obas qe pod.ian pareccr ms rcssurdads

e ,cor nediJr. A

quien tchas. de exccsirat

stilcs .sts

dcl p,occro,,e,ii,o, o .e dc su forml.ion conrlu*. y el mon,eno en que csa formula.in va a iNopi! eD le concicn i cr!l dcl olxertor. Podii l,e(... sir .bbarso, qe cstc lp5o dc ricmpo no tcndrla qe in.lutrs! cn l cosidchcin de h obn de k conio obj.to esr-rico, en cuanto que la obrr de arte cs ir:nutble c i,variblc a henosdc conv!.ti.sc e una obra iiitinta, y por lo tanro, rodo cl ticmpo karcido enne su .onclsin v su nuev actuelidad no ilcide, sino ,tuc se dcEa obrc h

I'cro lemos visto gue .l d.r,o sc insc rambin e un seguno mo.nn, que kphni.lu.um cl inrenJlo quc !c (\1cndc en(c.l fil

dcl d.r1po, las poels, ps el dempo e ntid. no cnos qG rcbrc lo colorcs de las pinturo o las tonlidcs de 16 m1.mol.s. N, iqH qu.dtr l rn*gen la mu. dondc los,tr{ru,nrnto.,,, igos s. ha hodificdo c !l n.ra por .l Fnido, y atr lnjs pr el diap{D. qu. ptal,l.mcntc clsod,lo con quc unrganoactl interprcr Bach, o incluso un violin antiguo p! ro cou cudai meiilicb a Co.clli o Pganini, n s ms que proximtivEn cstc .rtido, si Iric l coroidcrcin del ticrnrc tr,uurrido se
olnruru inrndit,ner- dsDu. dcl

rclidrd . la hra.

Est.odd.rdn
n
ccede. a

,nomc c qu.JlIEJ{slrligr d" r. .n_!4<9!!]lsc bl .otu'J..ion no \.r [urm.n'. Eiiri?id;o q( r nt"q, l hde(.tbl.cnr . .l runo-qu. rmo\ . d. h h
h obL dc arc y (rrramJnrc no lo rlumEr d. modo .umrJlu^ o mrgt-

t t
i

h co',ci.n.i,.

tl

nl-.;fi.r m m s n*gin,l nr,up.rfluo con*.r 1 % rna ) l\ liirio,,e. de .rgnifiudo sufrid,, p;r h, pJ;6rur;i,ia-d6. Gl;..

-r.".

obj.ta.,t ejempio, que um poesia, si sc lee con los ojos y no en vDz aha, o ticne neceridd d. mcdios isicos, po.uoto l es.rirua es tri.amente instrumcDto convencioBl par hdic cicnos sonidos, asi que, en
teoda, tlmtrin sc deber poder constitun como po.sia una scrie de signor

t
t

.uv{ pr uDci,.in se iqnora y slo se cohoce cl signific o. P.ro sc.ii un, frlJ. N. L ,B,'oirn u d.l s^nido qu. (,,.,pnd" .l ,isno, no implicr que d r{,d' *.up4 n,6 err L cocrecro de L rm,g.n p!r, a.l.ul no que.lri meos disminuila er su capacide<l figurativa qrc io quc ucedc '"n .ru'll,' c"mr^ricrr. elcbrs,i. l, in,ur., :rrrgur. dc l.r que c .. h Jiptin rrro no l mr.n. Le exigen.ir .lcl anido ssiste, y cl sonio, nrluso auque no r
erirido. vile en

e$a dnqsisicin ara uM t oria dc la rest2uacini pao h rcspucsta e nmediJrJ y eL,d.rr". F n-,*rio cr,blo e, lo. nomen,o\ qu. c rt te'F zn li in!.rcin d.la obra dc an e el riepo hkrrico. p!1pglsdlelni c oJ de ^ro' non"nto, .c pd. .o.r,-,. lr condi.ioncs n.cc*u.

. ",-."p,"r". ," pod,,,

.ii.i,.l,

phn,"* d"

q* e,"d"?".,

p{!1-:iljI1rncion Fculirr .lld. li.ntr hl inr.ruen.in

que

x Jcnoriru r.rrurrci.n,

v cn

"uil

de

ha. Si pe.ci.a habe lDhido rcs!ur.in, pcsto quc la opera.i se hlt'.ie proucido sote uru im rgcr . .u rcz ,"r.lurdr, cn re:lid:d. vdry r dc u, [u.io,, d.

a a

mgen (le Ia lcrgua cn

'ro. l.ioaqslgrqlrjgs,,. l. u {to \inr @-iio gscJ"*uh" l,


Dirm.r rmuen v lr ercErr

conlunto, que todo parhrte

.-

El tkp Fto . h ba & d.

ld

4rd!6ti^ !3

31

T@tt .1r

dtt.ttn

Sin cmhaBo, no flar, y d. haho no M fzlndo. quico ha qurido l Itim c rccnbL fs &l prrM Bri. imrpoE L r..ottrin
co.

Cotit!,y. l hcrrjr.

nt

rEv. d. l 6Er.dn: 6 l Btutui .

--?n'.*"ao

pu.a, p"rc"a n t@ bsu.do, * Podri inr.nt2r qu. l rcsturn ,ntidierr cn cllpso dc ticmpo rnnc lcorlusion dc l ob. v EhS5lcr t.n,bi.,, csrc sr li htrho y dcn. un noml'. Es L ,shur.itr d. .lhrucLn'. oue or.tcndc bol'r lDlo dc ncm!., 5i .n re punh ns r.r.rimos por lro l :e!llsl!-!@d

Por lo q i. fid. l lIii bi.n 6 l!!g13y!.!Jnqic *t cuminrdr y tcqlq3n c.d. *il'q.8991b9!ts !4al!S!!<ii-ffi qffio pccto opiol p"n l 6run(io v l @Md'<rin l-c t-ru nc, i anrnqu. dil dominlo dcl sro v dc lo opr

rglsgliBlr, qu, unqu( lrubh por lo rc'Pcruor:, no rrlizr la rprriln funncnrl dc l com.ie n rl:cion r l: obrr dc rnc quc tr ontrun sr unidd potcnci!, {no qu. ii c,o r.P,.*no $ Prnncr o;-rdG=r:ju--I6Anre d(bd limihrc cl trbJo d. Ftu'.in slo on,lo los rcso. dc lo quc fuc uu ohn dc lrr n rcinkgk(ion plusihlc, r consouri enhn.6 qu. no Pu.. hl orilaoon ni dudr .oh. cr cmino *oRd. pu6rc quc o cris(cn om tu.r
dcl indiodo y los rcctrrzado. Por uDto, no *r nrn.r. ,)or iEBr.nci pnfirnu qu..lunto -",rmo lcnimo ouc * of'u Jm h aio di l ao@c ;ill

cIi?
h*rori

DffiO
Lr

to y cs

pnrc

his

o, unq

u opcciu l.gltir,j-drldroEe rcv.Biblc. l bolin . t [nb.i L .cln JiEEiI?ionitrms, y por l Lm exisctrcaqu impotr.lr*Pcto r L hntotirid complcja quc compctc r L obn dc rnc, rc dcbcrl phn' rcx co-" ru y cr r dcl mpo. r'no oft...r 16 .dios !n q d.limitd @no .v.to hiitirico qu c. por .l h.cho dc s ua sci
pera riprcscnrar

bn cl ncmo como rtqo

"o rcxa,itr,

xn

d< no pcnnccc ci

'. l mnccnc huru. osoconmrio

!.mbin

Pedoy.r.D l.

hffit<
tucnr--o

h-?ril,-Trfa c-n
solo

drerio ci8cM hi'i. dch.r hs rofl rcqgrd, y".xPli(i' .d. .' .-. d.l *'.11.iiii"-&1*ni l.dEt.,'ci.L rino omtn .i
c' l. dqcucin d.
quc pu.d.

(onbir con; h P'nPia sd'cmldr dcl ticmp sbe l obnr dcrm. .n la (on'crcitr d. t15sd c:ud< p[iGi-tcr !!!turion, y ar.-i rc-. rns'no iannos qu. r.Pr. *r,,r c-"p- mro urir & l obn.ncltil Ntlmtc, pn cst knn! .xiB.&u no s. pu.d. dr mir qu cl cnuncudo gcncnl, guc c ccstio qu. r h dc valor:r oso por caso, y num dcsPcrho c I nrt.nci crtia quc cs ,i.nprc priorirda.

.l rcptto l p,tn.

'

trl

nliuo, dsuo di p itr,, tr.cph

que

riulu

Pie t

riBoaraivo

a a a a a a a a a a a a a a
ra

a a a

5.

L Grturocin rEE l d. la Lt ri.id,d

i t.ci.

16
de

T@. t h trorin

l ruiu podrian ctnee ls l.r.s d. su corucpcin, ya quc con cl con(cp( d. ruia Do s d.fir. uD Dur clidd .niDiria. rn ou. k

c!u;u",-t@n@tr
,rrente o
d o

"ri?ia-ioo I crctnrnii: - a;iar !n d br6.re. sin6 psd;. f"I q,aFrrr--ino-Tr@M"m

i,

\u q,o o rcrimonro de l .n definui,. en.unro .no vc) vc,riqio Peryven.:i 'u pepiveh.::i por acrrvidr,l huruu y punto dc pr dc lr n 67tti6Fei

si,odrulr. uuurid.
.aM

,e"pe,ro

-ul

dcbe ser

tc8ui,-

rurn rquclhs.oes

Con los capitlos precedentcs rcsultr va delned l rs fundnEni ,er,ur nion S, emhEo, .n l, erpo'i.i"n dc lo. prcpror que l.lru reCr l.' ,auurrcion ) [ ,nrene,r,on <occt dcl rseumdor. queda an por llcnr un hu(o que co(cspode a lo qu..jridicmente csr.ia rpre"entado por L ,cg.m.nrc,n. Drnd" por rnudo qu+ cn re*runcio'.. lno, rr ror.l propo con..pn, J l" ohH dc rr(r co bLen Por l. snlgdrridtrd ireperibl. c lG he.hs hr.icos, cd. cao se un caso aparte y no uo e)enr.nto dc una sic dc .cleirtics simildcs, sin crl,argo, podn s!U$$SjlS}!glsI!ps_S!lilpr_d! !b6 de ,nc. p,..Fmcn,e.n b l r\rm dc elroon po el qu. c aLlg:-gga o InonJ,na,ro l,,sr.. ! ." '" -'- f^',n, ',"" ^hp

t,l

de

,'

J
\y
hombrc, pero con ur asprcro basrantc difcrcntc y h*n ireconeiEl-rcspe.to al qu. tuvo priuivamctrre. Con t.Jo, e\u d.nicron .r cl pr"ado ! en pn,enrc qucdru ruu.r "l .l p.culu modo d. ex rcncir que sc rndwrJurhur e,, ls ru u' no se proy(rr Fn.l ludro..on l, mpli.,ra deJuccron dc su con\.rucron y d. I taromirior de r1 reomono h'"ro,rco. D cllo resh 9u- l ohr dc n. cd.idtr l .iJo dc urn r dcxnd* su conucrh como ruh Llid;niEEi!:lfl:g-hsrarlce_9cd_ErucL.: Jc hr $ c!!!!3{dn--lTI* p*:ts. -" lo, poJu.r6 de I rctiudrd humtu que;o Dt ni;i6':Imbno J.l f.. lG .uia. un hl,rndo p.,iJo su tuniio,u. to'. *"r,"".n r mes un ore di su o.;,.i,r hi.,-i.. .. q* ilaoe* c*;;i! -prdo, c'rero. prr(c
en

$r^

a a a
a i

. nc.evno inicir lr exposicin p$iendo d lJ "r,U"ndr h\!9!ia ii;Tt6ts? rij. rn cm-io6Eracttri6Li-. ffud,. Pu.ro que l. ob, JcJ(.6 eo prrgqLrg!!_lrLloul.do del ouehcq bu'uno. ! cj, cu,rc ul o d.tr dcpcndci p ,u rc,onomrento de l ;lliiEr L, Jcl Eu.ro o de li ,' d.. i LUS"lg.juopio,-,+dh'idd , r-lrlJoco,, hi,hn.a rc.,*.Lo t.::ii;;li pur, oau." monu "n mrro h u,rco d"bc'.o' inicir l.oD.id",r,on pn.smcnre dcsdc el l,,n:F cxrkrno. ., ..n. d.'Je aqucl cn qu. el rllo lofful i,nprc\^ r lJ mte pudr h.tJer esaprecido prcricmerte, y el propio hoDunec estar -si reducido r uD residuo de l hrm de qu. fue codpesro. Asi
no it cono

du.,c,m"

dc punlo e ei.r.nciJ. del mrmo mndo que. tB l. pl*'on dc lr Dormrjuridie, elinmcnro viec d.do por la rcsltunrrcin. Por otro lalo, cro. purro, de reteren.u ru utr ci.i(o numoo de.oi

Eo

.l pr!

dr

no,d ,L .plicrcin,

es@:

Brup&ion6 dcben

kBtr

'ndivi-

.,on d. L no,h ntuDirm.ni. dich En tlrnodo.

mml cu,lio

@vcion del ,r,

.mbio como .l rcsukdo c


axo.

!E d.rls.ir
I

Por ello, l ..stucin,

un. rcinrcgr.io dc la unidad potcncial ongituri. La d.cldrin dcl cl,rcativo dc diu q enrnrcs ;,rim.'ENr unid" afEiffi;;d"
(otu.\ron y slrsurr J.l Ydl rro, (Dr.).nr .tc a.lu). imdicitimemc l poqbihl.d de lquicr o dir.cta quc o se la protcccitr cautelr y la consolidcin dc la ht ria, rus eD i clitu.in d. ruir v, y.u:adruicio dc cquier,D ce h ruina de h obB d ne v L ruitu pu'mrptc hisori.., qu. log(rc.i.

q 6[ilren!.idi un hpliciu v,sld.

pu6 .n om (a\o

rui!

no rn ti, \ino uru ob,. su.ienr. prrr crnptendcr

puer cxahimreros 1". . 'no Sin cmbarso, sc cquivocri: quicn crcycra quc de la rolidad efectiv:

Fro

rTrrEffinaiu

rv Jclimitrde. hrv depu^ uru

inrcr.

L, tla,tn et
vcncion

in c.ir .ld h\btnid )7

38

T@td

ld

knrdi

d' l ruiru' y que p:n (onq.ie pronlcm, urtvrtrro' en ur v lz li PtntuL ! l utc.ruD r ri'n' P'ro' v dc nbic p'onm.ron prohl.mr oc ur h 6i,1ru,, cn *'i "bj'o de pucsto qt ;s *csti,i; rc1"q l -rpcio' dc ie ol' dc "n' hrlr borcdoi ',n ro,lo,lo no - "L',ro. d,. qu. e. tcnu v rccu eurc r ilion dc r" r..-, cn ll ni. No bo co ster cmo e l l,-rndru
quc se refroc rl opxro-moicnrc

cin, la cul, l

q. dirigrac I la obo dc anc no c cl tlnsito de u cn cl ,'i i:s"L.i". I'n-i.. -.,if;sh.itr, sino como F cxt'riorzad v llt J Jr L 'hr d F,r4r. " -,-1" --.,-, c', er" 'rc'"orrc cr er l".,.-j^J"* '".,;;^:".r,,'{,. (} .. rr,r* u,'(Jnr'T '' e 'u r PJ rt' r]'rrd ct"' r' qulr ubrr. r,3n1, ) cn

!.r

",*. ',.,i.,r" !" -*-t"* -nu. runquc sea coo h rsrnrplia v detalla -t "s. t ,^,,,*f::l' t-r"' n"+"' ,,'.., Jrrm.ni"(i,i.'. L, 'r "' J '"., n,. l cu,. ,,o N.,f;ii-ii-,qii;-r"' !ry:E -q!ilIur'i"n' r...,r'r,odr l, l^rir rJ D,ffiiranffirc ;," l. '.p,, J.-.'i f" .\ pro.Imr.tr^r" d" L\ r'trT'I" 'un'r' rJ obr
lh . -n.to dr..cdc r('ultr .rue, s ' Lrl \'ro crtcr"n" l' rr 'ns n'xJ, .1,o hrr^,(o el i"'.o re'peto q'" L"' ''rn " dc uu obru ,^,". '" ".phc're.;,c,'"; .."l"oxtr Lin\lr .r... -"*.' .-"',1,.1. o,, Je ". L nuiuu. no -' cn cnrbro u r lc'l d"ilni ' uanJo cr h o1,r Jc nc * ,lcsvacce l propir obm <Jc rte v aprrecc la nnr En 'l .*,, a. U ,gt",; a" s,ure cli.i i. lipoles, bont''dcal t inccdiJ cr ,,-- "i"'*. * ."*,..o .,p".no -o',.1, 'ol' -no '* rui* b.,, ii ,c.io . \, r, e.re, , ., lo ,er.e,o.J Lrg+i.gor',.,ngc'irr:
o( un

i,-. --;..... oorqr l- tvo' prF, r,lo' PJrdtr 'oduicuo! 'L i,,"sr.l,,. ,, o' .rirur r J, ',k <l ur,o dc "-.u ,rue 'rcrno' Jc'pucs 'r l"- ,,., .-1,* i -".*,. * ,'j'", h4o l 'rscn' d' l 'ondi' i"h r.,,,',,. ."'1" *" o.'o, i;* t ,l'i, 'r-i '^^'Llcor v Io corriderrc."". "i i. *-, t. i"l e,odo orisinrl d. l isler, hubtra t-1""
ms clicaz

;;..,",.., '"' rri\ric. nJ c' iqro


L ohr lun,

.n

hirtrio que co s P, l dobh ruuncra d' l h'{oncGd } d' l' 'ondi'in


su cotu.rvci cn foma dc ruina

h.l-irurrrt,utc'ri'd"d 'r decrr' supcrponet unr ,,,-., ,-l, i,."". f,l',.,h.olukcr . p(vlecrr_ r h rnttgu' por mo,nc.ro, d.h.m.' lim(aan a e, P!r cl,l!! !!l!l!-sl!l!Iulo "' de un ronLme " l.( r (o. Jn{(u qn(,ol P!!!q4!i]!!$I{l91lp-.lo
.l
DJno

rhvr cl qobl'rnro dt

l'

unrdrd Potnc dc

;@" ; o -"ffiot:!c!'
.iiT*,:,
'

l"'

p,o.cd,'cto' ri' u,9r'crnr' L! hsirimi :,,is r4&i, p! ar el iuicio li1rico qrc sc l's

ffi,,

t, ,",n- r ,cln,".,r:J ( "1 .rud,.l. r., JLr, '1. r'r' " dcl'u'l r.,,.i;.1,,.J"",s..,"..",,rc.J. L,,c Iu r.rior. ' u'tl(onvcni' n"r,r,," lio r.t,,u, l, "bJ de Jre r h :.,;:;',;",'"".,' i,'"',",i'1,-"-.r",.o.n,r'i'ic ' lprimcr grrJo dc l' rc'mur

' cn lo trfonn.. -' .:r a -- ls ruuus o e' l trico etr gue anirL se i, .,,,,^"..","-*. ..1 -" , ..1, 1..."-.r\ J ."n r" r r o''r r " rr - "br ^'.u- tt" i; ".,. .,,. .,, . -,-". ,.r ., , p,ru.1o, Lr or"l " "j.*, tcl'"2' ruur"l-' '1u'. s l''rr '''1u'"''n " " l'll:nm^ o. el ,,,J p't ;:,;'.',,,,-'". J-.': 'i,i;;;:;;, eue pr'-c: rar' 'l r'r""' rrur""'n l' \ tn '1u 'om" ..1,,1,'.,,i'r rn' c' ,i,.., -.i-.., r'1in'' ", ;..;".;..",,,"'. "tr-l,r',r'r( "'"v."r,i,:.-,.r.or...' 'r Pru'rr." hl qulunr l'rrr"r'- r"'u'' ,1..,',.,i ,loquc i iu" " J(iu J( r"r Jnnur.run'r D rf.r(18 lu l'rrr'rr l" ,-..i..,,..'ri ,-.-*," p,i". r''l'"su"'d" J"r rr*ul'r' uu*lc' ,,".-"". ' ,.#a-ra .-;+np'co'' rr r' rgc (.r,','). !,*J," * -'h'; . t:;,,,' :;,;,.;;,.;;. ,i-*, ".,r, m"t , "nlgu:dr en n;A;P<' '"' rurunr s ,* .''- . "'," ).,';. '," ',,r -*.; *'r l.i",o, " indN,lJi. ' uihr' u)cr o'ru rrrF *.f;-;i;r .- .'"r. d;l c .r ' d' ;'9re'iu''"'erf iq.L L''#J..*"-," oG;..,..irualr,--_lI-qiiESntc d' l'o !o. /rrr! { ^lho o tri hunJno' f'uro '- (o lJ fl 'olo pr(Lr.r) dcl tuelrJler l' '" "-rr' i".'ir.*" +"1+t " 'mo modo qre mu 'riscnu rnsoirm r l a torPoco o lo ''r''r'c! * em. h iiurc.., oretic, "" ., .,,i,'" *" l" c,. . s.,crl onscru ) pn+orr rro s L '' fngmemo i. ,,,",,1.1" -', '1, -' ruo aqr,rl t.gn.'o -hr " no trtrt* hururu'- nl con:o h d" co-r'rrPl'ro ' ci.n e l- nroJ,ficns",, )^ "'pn'on ' h p,e.rnuJo ! protue{o ;.i..:,,r;ii;"''"-,", 'J q hsu rr r'd J'l ri'ri'o humtu ,",,n" oo, onc d" l 'o,.r;nci, monr'l"'r d' ;;;." [ ;; ;. 5 .t r id* \orribk el ,i-etu\J lesl'Jr 'r'plu I rro Pr' dr'ui s',,i2". t ".,n,pri, que'i mienrr" ierLLlJfl(mo qu i Jr anre' del nonlur,cn,o Ldot r ' i, ;J; ;"i ,;;;.,';; p,l',rc .i^no 'r,'e P^'Nir '' P'irnr(r h"ll;.'lpl,.:mD,nrorrr.nr uerorr.u.rngrl'rc,''rbokJrt' Lo'morrr'\\ rl pr.run.,, t,.. t,8". n,m", ir,,. t, ,.,,n- dc t", ru-duc. ,,;;;,,.;1, r"i. '',r." Jc r,,* rp"rc' d(b' h ((.r ' ..,, 1.,i.,'"'..'r. '"*",', ' l,''rorr : r.. r',u' a un:'rlou' ro' rL-'r d e Lo .,-.,, 1,
,le

"",,, " trr h,{ori.- Jc cur,,r c e .'


\'.,lv.en,io

I rn

hrb' 9 {,vo Por 'Lque

r'Jn,'r,o

p'^,,o

o- ol.r, dc ar. \ toiar'tu'n'lo v cl

t, i.
'a
Ld

krdwarln slin l. inradd l ld hr,tninad


de

39

40

T.t h

rtin

C '2,*t-'
\, elim,ru.ir lel.,
r,'.nrBdo dc lo

r.,z \ ,,,.^,

Ia

.'m.n

iesn
lJ

a a a a a a

" li;6-ns-se".do-1"g-, Tf*,t1,;.,t, J" .,o..';oo " *n.' ue hvn sido ri[eEii-Pnesto-6;p,ii",. p".".". q.;, J p**-d. t. ob de rlte .Ju.,.lJ J iuin...,l qur h I nrtri,l, rJ(ion,. Jnni,r. iu '., .r l)!i1cs. ,,npoq',1. Dcs. d rnposblc DDrenere ,.".o,'*''" btrjo D"rra,cFr ,,,,c,-y rc y.$ri.rnretrtc Ljo l l, nR. in.rd,.L l,i,roi,
a<tvcnimos que or rcalnlad o sc nrent rcsolverel mnmo problcrnedc dos ,nnens dstuas, sino .xclusivncntc rli*urn h le{nim:d o o ,le lr conscrvcitr o de I ehD-cio" d. 1".

prcblcm dc

L.xis.riir
EonyNJ.,on

lr irrtu .,drJ, '. pr(\cnG.,horJ "l Jol'le L clinnh*'o" .1". el.'jorolnJ o,u,

c9d.lid,Jo. y lo cc.F,ordl.

JeJrcl pur,o.l. vi\r l,irr.n,u ve I'A,J .ncilir

ht,;@-_s!..
un

I
a a a

1., cons.a-r.i o l .lin)ix.in, ya h.hos supcdo evklcnrcmenre el ohriiculo rle quicn crcyen quc no puedc fundamer&Be l l.siniJd d. la .o,rsevrcin d.otrc mo,lo qu- n" * el dc, a.!mo,ii" ii$ci,.,,. pu^rr 9 e. ., Ir rucu. tcndru !J. r..pcuBe ,nrun hon|,enc rnr" el tq ur.r,9u.dcun Lrcsrpr.nrvo (,mo l " {.r r , A,.",,.n1r-r.tu" 'u,r ol d" rri. h"v re\,h,Jo '.pdrcion

rvcn,l d;.repincir efrc rn,hur Plnrrndo.os .l pr.bl.a de la l.snio c

. ,,.-,- ,i ;;;::;ir;-;"

{'k furrJ.e,nrm:,

tri.lii"iiiilu-[,
1,

lr,z"r
., .1,.

prudu.ro,le un *m, y c. er ltrr.ctr o suFpo!,'on q el nombre d. tinA. Se h ic},o na errdticet . porquc cs indu&blc que el aist iDbi pod.ia habe contdo con un cicto 4e toieito gc l tic,po heki de poduci er h mteria de los coloes, del n:nol, dcl broncc o dc hs piedraq en este cso es idsctrdble quc la cotucrv&in y la c'entl einrecron de L pun lmn pr. irh,eo dc. 6p"to, , u,'rdd porn. iJl d. L l-, Je arr +.e L rcr,ur, r^n ,c prop"rre.
Pero debenros plantearnos tanbin

Pod objehM que hy un .ddo qu. no ,.pe'.nh i&o,'a.rrp

cl .dnE

Jc c, mpleur.u ohrr cn clrcmpo. como un *"Ld" r,Ji.qn.,,. EFroblcmr queJ phuc,do cn oe punru, pao no pu.dc ,e\ulv.F rnr.srmcnr en tun.inn dcl hi.rori.o. drJ que qu, pr.vl.re l r\ig.nc,r

.l c.ro de l obra dc rte c l que r^ l'r pr.vtrro !",..d'- , cl cnvcjcomi.nro coo un ruodo

.mbrrso. d.\d. el |un,o de vi,ir hL-orico dcb.mo! rccon(.r ^t.t(. que cs un nod,r dc frllifi-r l hrou. los re,rmonro: huorros on
S,n

o,r,'

rdlJ: lr.Jlm-n,. ,. h.,r qu. elutr 9ue niuh ru or nuc.in.., c,p.rrdri t,cn,. ("nu l" o1,,, d",i,,. sc p.c\ehrr.- lr b,pol, r,1d.su!,.rl JdhF,.,i.,).ie t,.L.unen el

!,tu, ur.. J. I a

rrvci

h$pr.sin opodrin llevBc

a cel,o

i.

espccho de ura

nia

t t t

.a
l.

.f Dunro-Z-te frico ;sicim.nte. Todo lo .,,1 ,.. .." , uli?r.tilmtlu8,r d .o.,.cp, dr n..lido Jc.Jc er p.,\pc.,,v. DAdscl punro Jc \ inr hi\ror.o. I. aJ o,B.uhrdr, o, u,k oba d. rte no .on nr. que d dc l hrorir .n Gre scddo lo iudido uo k difc,.Lr," del ,clm oip.
derdc

vndo bien lcvantno cl!di<to, si

es

leqiro mnr.rlo o.limli.lo

d dcl hombre quc le hr Jrdo forh no pu.d. q dm,ridr por l .on(ienci histo.ic, pu.(ro qu. ) ohr tien. vrlor p.r l *idd humr n" gue L hr conforrudr no por el !or int,ituio d. L rri. hasq el punto dc quc incluso el oro y l picrs prccios rccib.n nueyo vlor (udo ],rn rdo rJbjda po l mno Jcl hombre L,c\c el pun(o de vi\ra hb.ri.o. pu6, l <on..nnon d. lr pniu no toloE:-Nlffil?-ilo GEQffiljsjdr, rcmo .r p-nruE*.,n ro qJ runA nuM iuhe a trv.. dcl ,i.mpo y qu. rs por unr te'rion'o del q. h.
Sc pod.ir

privados, pot dccirlo asi, dc su.ntiscdad, cs dccn, sisc oiv alz narzria r rdquidr uur frcrura, un perlil rido, un evidenci. tal queconmdiga la nligcd qe temoi2. Tal prcpondermcia dc h mrtci pbre l ctF

ffi *,o"-il1i6r."-*;.'
rtsulmFn,c cn la

quc cl problem no o,i mucho r6sp.cro ls Tnbicn ulUe(orru(.,n re{imoru uu inr.rurncin del hombrc, y asimino vienc dr fe de un momento de la Listori.

?..

l.,o uD
ahiai de

rc.oErruccin no

rl

JtrurnFnr
dc

lr
,1.

u,'.-.,,,""t.,. mienrr$ \u el,h,rn.ion l,' l, rur:fr.,c rc:o,e. @


De agli sc cduc. quc lo ou.
d-be

r .i msru. pu, l,tur.o,.J.! ,-,l r-s,.,on r J-n,u..run !n .onc,a hnroij(o ) " l, t.,l.,ficcron,l"l lr,o. D".ll Je,N au.
.

hsro,u, e,, thd:d desrur.

r-fi;o dru;l,,,.ion.

ui dounrrro

v corno

kt

,e in\ci-

pu.d. ro'plerdr, o mplir.

,o

h\i.irl.s:

"" c un, *qutcsE:,riicon.l .didJ no .. r".Jlc. .ino nus br r d.!

ss*

c' lo

mismo

un ,dido Lo Jirdido

r. cn

roo',..,o l.

dchc

nr

i obE. ,n,rnentr er cl Dlocc,o..d,vo d. mne nlos l prduo.l one ur^i prctetrde rn,nl lo !ro v lo nuevo de o ,rm qu. no r dADngn. y,hlr o rcdu(rr l mf m) cl meryo dc

Du.vment
.omo

tientpo que separr estos dos omcntos. Li difc.ecia, po


sible.

cnsidcrrsc h,Lri.pl.s

-,--a./

El objetiv xpliciro o implicito dc l r.otruccin

es

si.mprc

hr..r

,.l'

@br etin h

in

nh

*nt'.itc 1r

deprrcr un bpso dc ricnpo, brn r porqu. l lnm n,rucncn .D fcch:, cn h que coNisr. l, rftoturruGio. qui.r drnlltr l r.n,po lro cn qu. ii I obra. o hren porquc prctcn !.fundr (ompl.smcna c la ctulid dc l rG)rsrru..nt ci. mirmo riempo nt.rior. T.,.o, po. rnt(,, cn cunto l iBrtui hGtrio, d6 (s tEqurm.il!_ep_i!!b: c" d. m,cro, ct pr,nro qGi:l;,

-.q""i.,

,'ia, rd. r'Dcf.(rre,,'c lce,rinro.n ltuo lro,r,nrnc. ooru cJ rllnPrc t.st,mono tcno, d.r prnt. d. un qu.h,.. h'fn,m. ) (omo i. uh mnr!.ro hirroi.. 'nduJrbl. si rclv.m6, pus, l ldDiir d. l (on{ cion o l (limnu('on .hJ.l p.^peiq hnbnc. conridorrcmor oorruro q ro * J.vu.ko. e lo porbl.. l .rdo impcrfLrto (n que hryr qucdrdo I tr,vc' ticl prec", dc h hstorii y que rccNizcion$ rl,irr \ h\.,, .,nrnhhdo ,nie,,r\ lrrbr.r que rcspcrrr ti.n:pr. h n(m J,JJ q.,
nlcpcnrlrm.menre Jc l vrlcid,d dc I" onsmc,oncs hy.tcnzdo h oh d. t .on u rcfindicin quc, cunro Ns r ccrq. l r.c. .n

Po .lo. .l 'ddo rl u'o po' o o rpr poxi,tr .blrsej!lru.('otr. r r ,.consrrucc,, ... . *.ur.ulii-ii*il;.j. "a uu urdd n,cv. iobr. l rrir, dc l Jicin r rrd r conr,trnr Sin o,rso. s( Dorl JJr ou! hi re.n(Nc.,on.s D" Dc\inu.. , umbi':n cun:.iluvcn cn , mm.\ doc srn!. unqu. sc* dc un

.;;a*,aA-i**.**-;;ia'I.*.
d.l
homb.c como t16

por .llo no drbcri dcnn'idr o.liind:, sino omo mu.ho isld. 12 ccin podri p2..cr histricrnrcntc rctptablc, no fircrr porquc .n rcrhd rc g .iI dc iDUrnricid, dc f,rcdC rerp.cro l conju1,. dc h obp. pntr

.quivo..ion6:

p,"I a" r. r,;,on,

d._! c.r

Ponc " cui ffi-llmnh h(^na, .u n r rh .mhlr'. no puec p.rds, l .nr hlole@ llii-Etd lun! hl.np.n.i .1. .oNr.'n ikuBl d. o<fo( 166tad'os por 6o h paldo h obo, no d.lE..nrvanr li in!!!qle_!ic. D.!de csr p.Bpcdiv $ mli,ri cn cl pndr 5i-

5"

.r tucsiro,r

ut,/.q*

l"ttr;u

a a a
rD

6, I

rcrtrur.cl! r.gn l itnaanci .laic.'

11

T@d. . L ,.r.w.in

Etrc lo

r.

ds, ptro

r
' '.

r.r coerydrs, pucdcn citrs.l5.s.! tus d.l Pl.,zo B.vil.q y d. l M.donM di cllien .n Boloii l V.nus Mdind tl Mwo Rod'r lo! ticsco! dc otp.dI" &l Ccppo dc Pro: los ftecor d.l Sodom. dcl Sctu v dc Sno d' P'.to .n Porr RohD y Por Phpioi . Sieu; lq frcscoi dc l t-ogm del airallo .n
guc posiblcmcntc

+plo! m dpn6

lzk

dc

ruiu qu no pucdo *r nirgr-

r.
H.ms vto q. ,i" no.s cuJqui.. rsro n8tcri|. ni siqacra clquier vcstigio de ur proucto dc
1

". -;"6,-&*. ...r" *.*;r,a,ra'. q* r. --pl.*."* rui'r sc nr.qrcc un dmfrimdo.on,Dlcto monum.td o Daieinri.o, o
D@.FDn
m.r.f,t .mpiri6 y sioml, cn cnidd no lo c,
dehDicitr ncgri, dcl conepto d.
pucsto quc a la

P.o

.l

conccDto

Jc ry dc*lc cl ounto

& vru

rmstico prscnu

.in rccni. dc ruid. po! Io

'l t.

men(c.l ecodinicnto

q!. h.. la.rsrauracir, rcquicr. nDplcirde-revo

ctivid hu'nrn, rLN

que

l dcsi8n'

ryI4glrq!glLfglbljg$
i4., d. l.
q.

i.

iu .ofterycin. Est (oncq,to cnico dc h skl crtbltrrdo por 'ri"pun!" ' kmoro r quc .n rclcin l iiJromdl, I (omo.l "ohto: podnDi c..J en .l ilnbno de h rio l ,csro.,on 'esp..rc rlSo qE tue coN.nc d. l ctucin hunrM. E r.Ernee plantao nuc.tulsumco. no podtr esrbl(.omo pii).m (onJrin 9u. .r rcliru .l2.,ouJ cotr h flividrJ humD fuc! !d!r!b u_ebE lc

.v

la cxigercir dcl desarrollo rlc u ac.i pr

un

pi-J-c rmuy
acdn

a a a a a a a

reB- jocrrr-g-,,Ln*ti?rEo;;Iizrr;-hd.sin.-mh{so.

rpcu' propuoto, ul :ulr'is rcultr supt uo cr cl rcodo dc an. cn dsor pEcia que, en cuto qucrJsn vesgios rlc rrtc cn un prcducto de la
actividrd humru, runqrc etvi.ra hutildo, Do d.bcrl hbLr* dc ui" Dr y que l .onrilio, rrlcr vorigros sc hrn pcrddo d. l,(ho, y no pucdc s.r itu,nbcffi dc lo iitco. sino unrmcntc d. lo hlst,r.or po' cso, l c6ti d. l tui, no por sr plnr.d rin u,u inrim cootndc, ciL Pntliccmos imdiatmcnt.9 El .igor scri.xrf tudo, porgu. dcsdc cl punto dc vi,t 6r.@ no .stG obligdor d. .l 'd conccpsqj dc l con .l misho .ht no qu. dc.dr cl punro de viru 'i,,c hBtrirc..n cunto qu., pr n@n6, (, t(icm.ht( utu ri,d .ulqur csto d. u ol, d. c quc rc pueda scr dcvuclro su unidd pot.ncilrn que ) ob { ronri.rr cn uu cupi o una fl,ific*on de I D \m. Y,,mh,rtr.cfl ilurdo pcdr uru.,pr"rinrrcnrn rnJ\n I re\t'., to, pucsro q. en dod. cdr.ro cs nico y silrgular. como lo s 'ar.ri h ob.e dc afte, so s( pu.d. p.ne. .n conrqtir n juicio cualitatiro cn cutiizivo v $pir .n .oi.ctrctrci a ccrtc. rctic dc la tbl

,"-,"-d-".@;11.i-'.riBtftD.hi'jolic.1.u s6r.nt uD r.liqu. lino ou. oucd. d.finid on uD qliGeci Po@Nr rcmrcr r;ciiii rcn<iJn tw .,pn( nmt. 7.-[;;rMR;.st o=ffiion 'o6rc1 .cpci" d
f@to co'nolr'na
pq .j.mplo lor
n 6lba inrno .nirc lr dos vidldo l complcjo.dilicio
iot r. l urlli.l .& .1 Foro d. 'ursd Tbjno.on l imporcin cl Gpi.io .i Cvl6i d. Rodii ld ruiEs dcl Clcmcntirc, cl Tcmplo & l sibil. .r Tivoli, l. Cs d.i C.su c V d.l M., .l Tcmplo dcobicro cn Vi. dcc Boncshc Orctrtc, ls -oh8"mq dcl Arg.tin, e... eroqcio! Al,n bcn..! n hc.ho que h viml.in d. las ruM otrc compl.jo, .on o sii solin dc .ontinudd, rto alicr Ic trinos d. ru corocpa(ir /i,. tl como y alli dodc sc crcucnta, sin complcmcntos de ningn tipo. Porquc, si sc tt de m obn dc dr. cn la quc sc hr raborbido h runn. cs yr la rgundr obra le quc ticnc cl ddccho & pr.veldcr. Por .llo, o s. dcbi h.b.r d.vu.lto ! foIm rigil l torc mcdicvl cn l ento d.l p.l.io tui.rt . l Pi@ d.i Cvlicri dc Piq; ls ruims dc l Mcd dt.bn incorpos l pcio dcl s. xvr, sin qu. tuvi.n y, ,ni! qu. om dbil voz histdo l qur lc Lrutu un

imporamc, porqo., si bi. d.d. .l asp.ao Es.tivo l , dd.oll pE ru.omciD s lt i5r,6 dtir,6Eicrmn-

0,6 d.l Arco d. Aususto.n R,mrni. qu. bfts, .omo prt dc cidad, y por lznto

o a

, 3 ntu tiil t,h1,a)! 4ha$d

athtwln nfr l. itar.td

6(l.a

45

16

Tona d. h tturarin

Condc usolino b/,ra

complcudo fbitfuimcntc. Disrinto .n pncnci po inri.o c sube tancia cra cl protrlcma dc l.on!Nci d. I Il.ud ., / Coid li Ri.d o d.i Cr.rr,zi cr V dcl Mrc, cuy rin.!i,,t con otro cdiocios

Epi&, y ard: h dido l. lcgcnd:ria realid pun &l Crnto Jcl torc isrm quc cl ctaurdor lu aJ*uticno y

sist.rotiado arqolBic. d. zoE ,lc Ror qc l mtifrin dc ls dirrint' p2s h.b o.rtriado icgrndo lar rui cn la cspocialidad tlc ura oLra. y no cn cl cspacio abst.to, ,.1ra.,, quc sc.rc, torP.@trtc etr to.no r u motrurctrto.

r6ivos h.bi1 v.nido rirrdo r6p.tad hilri.icacnt . y no dcbr

rr

,riiidd con un u.vo sincma dc refcrcncirs ennplchm.nre arl'irro ] cxul, qu [a rhogado h Ntrn detyendo su nhro .sp.ial propio si logir ,cd hr.ir el. Jel quc epugn .omo larccin indcs.hlc. En .st. cro hul,i(G d!bio .os.rvf no slo las ruis dcl tunuDrnto, rno cl lmbato.onftrdo a lls, que.rba /r,rn,/, pr las propis runlar. Igul crr cl caso dcl Clcm.ntido, d.jdo como un in(rdl obst,iolo cn rl Lurgotcve, que lo rlalc sin poc. isoPcro tmbin
autr l

o iis.n.on &io 6(,. cl conccp dc que, tamhtn dr*L[glcia .r..i l: ," , .8. rr rrdr,.rn.' r./,,ud ! l rntcfrcm, ou. v llcvr ;il6ct( srr dc ("., r' \ no Jc ,.int ?,at!i!. cJ,,,o k v.. .n srclu;n ir-rr-n nrc inrncl eiric (o,,,(d.n kmb,in .n l hermen.lticr dc la op.rcian que se cnrprcndc bajo fom dc .cttu-

l'or .on'iBui.trte,

y dcjndo

trn

ldo ci.or6 d...jcplos,

no

Fncmos

(:.r ! contitur cl mbFne (trcnn'ttrnk -l!o { - i ;ll9l! d.ra!. quc c(o podrh cttsa6. en ll si
(r,D cr c.nto ron,co quc og. Ir rrrbis 1ror'd d. r P'rr.r

msilil.i"d d.

hibr qu. disdrir y rcch,r l hipr.is contari, s@1. ,l h(onm6c l. rmonti ouc.sumc l.r nr".c"<unta l

pot o , orn o!!qrIlr-]!q$b-l olifi;.r!r'irm'' ,8-J ,@d u!!!!d sr!Ci,,d+-!g lole pomfto ilr9oolllrI<uqPl.ltrn' "!4ur!qJ-l 'i
r

(i:r=Ji;J,lcr

L(hi rcb( ohi^ Ja.

quc podrun

raclFr

Jgsa+Nllc. vemo'r cu.. plimirLl*l pr,'trlcru de.de r ncBP tiv!, *cuir rl punt dc vti dc l .sttica. se invi.tetr los valor.s co
orcir histg1L3_294 d pnmer lqgLl4atr4{ion ln rr"m'. Pk I.riu.tu, uu. n.. de h condkioo rhrn d. l obir da-E-lo iddiJo rcqutrr. rr.ltrnrn.i. \. p.rnl. puc, L porbrlr ,l,lE;' -;rr*" i., l,:;g(rcis .h I. ,*t '"or hbi".,. 'ur.l.
rcsurto l
J

o-. .n 6. .5o .t tn3 y urhnn( qu. pur !u

iir I

ic!rico, cs decir, no

.;

tncarc, tal con{1icm llo pucdc rr csqucntizado r nivcl reric. p.s sie c cl contcruioso os ind:ividl r, por i d.ci!. m. nr.p.bl. quc p.d plurau. L solucin no pucdc siju*iGcd omo d. dktiad, s]ryg!! Y. qu. r.n \uE.rid p1rr l, l ,n,Dryli qultqg quc tfrs) n'y. Endri r! -d'i q". 'nsDn.'n quc i"' c"ntcmpl"dr cn contcmphde c, p*-..t" l;oh" , a, rorrv. .i cn ,1"c k-(.t";,. t. l c.c,tr; .t. .lc t,'ot " t'n .. y ,.1nn,", hrho dc d.nn*nu,r propio hcclo dc trc, v $l .n raundo tcrn no cl corxtitLrir um obn

* ." .i,,. ..*:, i* 'r.;F;a-p..

inr'-rc.

uBErctr bffi$

?-rF.rtrc

F.rcuit?nt- fi Fr-;
iu,
5

rcm.nfos]lct

pnsj. d.sdc cl ,rlo xvrr hra los lhorc' d. 'Btn po... El Tcplo . Csto. y Plux n cl Forc. y cl Tcmplo dc b Sit'ila cn voli so d6 ros tipicq d. ouh.ntG 9o., .n su til' cio, h.n aquirido u.i, indisotrblc con lo qu. cs cl rmbi.lrc pn' ihtico qu. lcs odea. Por cllo, .s un c'ro. cc.. qu. rods bs colunns ftrgmentedrs pue,ler rcr lcgirinmcntc lcvods d. lucvo y (.ompud rs. cundo pcciemcntc .l bicnic don,lc 6to dcttcri prodr5c y h

fi-EiliG*--;; o.

lcMdo hiltrica y crtatich.nt! un confisucin quc N dctr


dcstroid por

l,

histri ni por

eL

rte. Po! clio, sicnrpre

I n..ror Ia

scr

(gqpg v\o Jr.lqlh. tui. ion steptihl6 de.linn cin iNordt,oDI t,icorons s*iur.. h ol,e, dr ls iug(n !,ns. coronru-cndo cstc qu' .l ,\o n,r opr(. y rxill".lc clurrron ,lc Ji, ione' En realidrd, cl problcmr rc sc prescrlt sienpr. tln snnPlc y obvi. Toono\ .otrro .j.mplo .l cso del l/d/ro srr: hrb.la q cliinr cl frl<lll, cl rlzrd, h coro? Cnrirmcntc Io gu. sc pulrir pcror 'can unr dcJu,,'on n.cn'o. Jusomcnrc sri dhl. l J.'prrici.tr J. r".lcn,.nro' portrnorcsr sn cmbrrgo. po, nu(ak frtr. scrin,os cotrios ellL:, Sca cdl sci cl rprecio quc pucda hrccrc dcl
,

e* s",cim oeJ su"-rlo v bordo

del

a a a a a a a a a a a a a a a a o
r

L tndwdtittn
,/oo Sdrro

r!n

td

in da.i,6nd 4j

18

T@4c .

k Bhctin
ct scno dc
I

a.. D(io(; h;1,,- r .J h;g"d,d osiml sisincaria sustii.h co,o r 0ro e i iniDE npid; scric h^r,i r qu. L J^u,uai,. . No. ri'.! - qrc.t \lor dc lr ol-,. d"',p" c1(t v' '/o S,i' n er hn p'.en,in.n,c , un'o pra per htrrr t mpFrnc o. \u \pcrro /i,.rn. y p,{ rJnro. nolofo\ fl"'jo l( L p ,ror, de turch c.c i\ro do,.unrn,,l q'r ro .cruJ , ,t*., de p"r ,, ,,r,. 1uri. hhr,r irnpuiua,rJr. p"'re l.l slor r.,.n"iJ.h tu. ut.J(. ,:ddq. En deln,iu\J. r. \ictr1p,c un uo J" \rt". lo 9u. J.E,rnii," t" pr.v.rrenr, dc unJ ). Je o[! nrn.i. en h ror,^n h r^n l .JLntu, ron
Pcro.on ,,u .gor. .l prol,lem J. tJ coh.pdr.,oD J- tr\ ^io r "d( ru. n.r. y qJ( Jrllfmo, rLlnJr nu"v t tcqtr,midrd o nu rl, t , utucrv . .to d. l r'.iotu, de!d" e. p"r" Jell;;-rri--nr^i,,-qu. hr,r.n*n," h "ho, panm J"curcnt., ct pro mrno dc j obr de ,ni, trarc. dcl riempo. t po, Lnt tc h, lc nrnruq. p(o. 4 ,tutme, c lc8lrma su clnscoeinp.h la esrri.e? Suhryehos que.. *ti *

cieo que 5e rr*e de u, (ori L hJnsrr, n,! cfci'( qu. un.onfp, y.nro rJl r.poJuLidJ cn rodJ un 5ern de .rulturtu. dc prnrur o dc siJbilor, , omo uo, nnDto t J.t BD,L,cri cn

dculrur cuy nanim\ion curr

.unro .scuL. omiic,

r hi pi\lu.i.to

es

.4!IgL]{9rE:]!d!!: "ilg]}tIf: Yc@o

inucc.

d. pmr, Ios c,.o, ,lc A,riiu,,.

llcv^e lr priru. d.l .quil,b,i.., q.. '", rem:tise. Con cl6. como < vc, h.nDt deJu.,do l n6.\idJ de IJ coB.d.ion de L plr u v.t .stti.o, no ya parn d. u sposici hisrrie o dr un si,"plc criterio de Fruden. rno dd con.epro nmr dr 11 obr J. de. po' Io guc no pod-:.onr,rJ"croc mr qu. plr un del !on*. a. 'nv-,non(rpro, lr ,tuBcn. ",i..", pcro. que F J.nx{,r.e qur l mk,k Jcb" pirnr< sc de si, el .tc suprcho se.ia l orfeb.e.ia. sJlo c,u L- lsr "atizd "t p,htcn, d" tr .1,c"ion en lo cu. f rcii.. i ls rcconrlrenA. . Trmhicn lrmhcn odr qd, d.iJ. .iJ. et el |un.o de vra v,a r{au(o ",rit(o 'le c..lm qur I' gj{ioh q.,e .e.l Jl pobl.h" de!,-ndc rn pruncr luqar dcl ,icio q"c sc co"e,G;1insiffi ,,. ;;i cst@lF,;l;;;;;ir"L

lu d. poder Jeducir al icgnidd de fu bsotur, csto d,e cn r r Jc quc ,.t rdo; pucd hrb$.unqdo u no co

"i"a, cs, i<lcpcn,

hb;lri,i-'hi,id u (onrncin (om. -';, undd poteh.ul. Fn +re co. l" ros(uc;ron dso ,uryrc sca pejudicil par cl n,onuoento.

dehe

-,cB (.. dr'* " ! r' tur-ntd,,n

rcNN*b,,

mnn. mo e5.l rlognmo . un,pu.{o ,"\pcitu t \qpte. lnr{,nro. sob,. e\b poqu.. (Jmo \e h, drho. r L priaj dcbe conrd.rr como unr dri, scm tr m{nn teu.a:rj7,:fo-SE ;;rirnrtr rn BencI. r \lo eD lguM\ 6rsion.r hhn.{u..on)fBui d iomprohrso .on
c',' dr lJ p.In ind.pcMHreenre dc lr c^hpone'rff qucJrbrili.r)e d cnh. lr: do5 rtu(n,i{ cn.d.,^o.o,(rc,o. L.Lv" del nroht.r vcrdra d.dr mronccr por ), mr.nr d. que csu consurtrd h oh,:,lc rc: e\ dftF. qu.. pw.F quc L rn.,ir dc L nngen,onfigur:d: vienc

palpablc que cl tiempo habria . detosit.r sol,re su obr. t lcgirimidd de s hdtcniicnto o ta) o$ no puede ser p*rdigmr respe*o d. l .onrv.cin dc l ptnu, siro rclmcnte un coo reforzado, pr de.i.lo si, d.l

rccoturruc.in dcl Cmphile dc Sn Mcos, qtre cs mtu bicn !m recon$ncciI, po que funciour corno tal por cl ambicntc uaosti!o quc vcnia a.onpleur, plaurca el probleru rl. I l!sninid de
rdpd que uD

qffi,-

.l

o,e.d,mienio dc

.otucnci-;fii;;:-;-

\ok..o.-r!1oi !D6i(ip)1M.q!..\^,dton.moq...,orin_!hlot .' .rhrtu!.r dr ro,6.tur. r_ (rdot 1.,",,._,,.tq.. ,rofloLr.b, r-,o h.ta6n.t (P, D..r/, \"i""" . "F_;. ^r4t!. ',mp.?" .,_. ru.'. h o 1.. n( ,.s. F{! or d- . .b \dd cn.ry . Londr iu.( {E }vtumq llP.lm p&, ry L (r4io { (srr @, d.nbuJ 6tv^.(ru
Bdo .
.

.,, 'e.o(o[' n!i!.. k Ir, .otrGtido hon fl! d enh d. l cu,i.6 . bm t


,

\dr.

r oilljft
dr., J

nm

tc BGI' o.tr,c

a a

h.., Td.Jo,-n

to,

th
L

or

qir,i Jc l rutcr. \r q,,. c.l.pj!!luits!_!:--, xar,'\o,, h ruF,u tro Dolm im. rener orcemuenu,.obre l rrupn
dtr{

pnr obtu y

!r L- r..,_.oo,^ r \
t. nJ^,rcqan ,

L^ nd 0t..ono

! bp.rebt. r

t.LEG d!.c
bq o.

..Ltr

.r' el :er'iJo d. rluc

rt

i'
\.

d,gr"o'. ^ulrr l-. , lnirtsaF,al ;,n:fld, -.'";-l;@T'T -ni;.le l nnaecn qu.drrj kemdr. Por lo ento. dc"dc clpu-rod rrr" erioco t" in. c...m. un ,mpn.eDdbl..orJi,n i rffi .n,c h turcri. ouer

df bc e.pre, ". oro hrer prr v",tr .nfit. 5 l mrre J \e rmmne.otr il l'-trr,. in,trh'. .

|,r-"8- . r- ,.","rc "r i3 , ...r:;' afl eE a.ffi;;E"-^ '-.d-,,..-" Pr.. Lra.u r r, r+-r I ' o. o a .. FJiL +.. d. t br,l f.a J. lo rc.._(r.16 .n ,oluno .tr ! {ry'tur / r) ^ n,.PL e, ,sn,../r6 q. rtr.. ,h u- r,.r r-1. - +-,-rcn v* r. ..r. p. x (N " 1 ) " ".

d. t4 [ u

L ou. ... .,rur D o d-o,*. iDh;, k t6

l.

tr ttr.itr

tf.n h tn

tui(ltn $
cori.f|-

cio, o .lPtlcido. Nid6d. l FBpetiv hEro. ru d.& l crtie. 5. P.d. u.gr l.grrm l iriruci5p d. l obn p .r, ri no 6

.op, coo.d en IuSr d. un o.igiDl rslddo para iu tujor

ali-doEE-etG-en.

vcnicl cn Ia Pizz. r.qu,r l produ.crn crcc slvo por u rnrnn.notisnD zrqutcaoorco, y l,ry qu d<o Ar. l mio qu. .clo l d.l Po r Sut Tndt. cuy ErttrEcin y .D lo.i\ .Lb.r ht. int rrdo rod: cctr, pcrc nue su ruBirucin bturl.on uu op. y arc co c. nNcho n,is grvc. porquc (i.l Cnlptri|. dc sn Mrcos no reprcstnob, rnl qk un ob d. cic ntau.d, .1 Pontc snu Tn,r cr uM ob dt rnc dc gnn rltuo, por lo q l fdLil:r., qc ac h o.iido cs n

,c. iaffi y @,;,;o.d,. rrc'nG Et"Ed. @Pnt. d. Sin Mrco., o qu. imporrab cn u clcmto
p.ro @

m.n 6rmi It chmcnro int.SEdor. y no un vlor !o! si misr. b copi d u, frq^dd hBtric r uE fLificcitr c,Gio,'v, m, to unmlo i-i*-iGitia-r""

$pTir:

mr rcprcqLlc.

'drc,.i lpnmipio mnnlo dc l ($u <ih, y (oEoruy. une ofcDe, tibilrori


ulmJc

not{lgic

.cmo e, dondc cc!bi",

ncgrrin rlct

cir.o,

frPrcru.rbc volund.

@nsid.rx icvc6rblc et ri.npo y l or d ac

a a a o

7.

El crpaclo de la obn dc arte

\2

Ttdt .1

dvi

a a a a a o a
(D

!P-

Pu6' , qu. L c{uir, iI c. f(rLlc L rrur{ L( I' Jr/ ron .h L Jrtc e.l..n.kr,.') dr.id'.f, 1.,,..n'in .. n. ',l D,,1i..".r..^, e on.nr1rf que c\tu..r.k r/ (rn rnnirrir cn u'' .\t., i d.l'8orzo {,l.ro. rn{r'm,'e- ,, er. c".o. httr un J'lh ero,. nro q,tr. ! '. concicncie, l)ictr rrl |ercettir se frouc. cn cl tic,Dpo hislico dc u l

ulr dr

sl mistu ,l rfton@c. cono obn . rtc u cEtu objcto. Pcro, evidentcnente, lo que rho nos ocupr no es cl ,lisis de esta .ine!l, c\Eucturr d.l, ,.nid duqd a i t alooh*aa?-tLr, bi.n .s .l n:m-kl ,,, n 1,.,b' r J. 2r. .l.h.ho\ Dr'' tr cxrhi !r el ,7.,0 e ln6JuiGl u ner cu.rl c' l 'ccto oue dbe .c ruteLdo
Por la,naur'onl y

\uhnv

lnoro,

r.\tu.

durcin de sb lulguracion ro cs divisible de h n,isnD ),'rra ltue el ti.po hGtri.o e qlc sc ns.ri- Dc }r.I. ,r.i obn d. are,uede .mple pr ccr$ cilida,l pleenre cn Ia cocienc. si no aos luz,

b "t: l,--s:t:t-qaqs! rfJ'9,'"ri'', rg4&r9n ! ::p{ Id d utonom ou - cl ,mbto msruo de l, erlid ou.Eu ou.T.u e',cuLp"nrcrpar cn tl. llc ,rlr.obre ec esFcio mner simihra Ioque sucede.n la tem!'ortrlidd bsoluta que *umc Ia obo dc anc. y quc run teprcscnendo un pnscnte cxtrrtemporal. \c n..n un rie,nfn vivido C. nu.ni co.r"ru cn un trn,.' rn'^n .o. tcchdo, ha$r cronmetdo. Ir lrrendr,n d rrcor ".on un Ap.klhlJd prcp, .n el e'*io mi'mo quc o dclirido or nu*r" pre.encra vital cn el mundo. cotuuru}! pan l ohra e arte h fu.ntc de un iDfiidad dc problems, elativos no a s cspacilidd se dcfine de um vez por tdas-, sino -que pre&ne e rl p!ro d ileir !nire estt espcialidad y cl .spcio firico. Aho' bi.n. r la $uur( in es crururicn m cl heLho dc rcororurr cl conrcx,^ "n".^,r. l, "h.L " ". r., El;i;E; ul. en e'r ounto debcrumos comcnza a cooidur h r.,curciun rrn).|trr d i. -^. t'rrd!.. oyr vhd. no d.P.nd. de l Pfru 'bleFn

qu"

\rimo.

v. Junquc

lln

Ela-PI'o

o
d

o o

,o

ccosrrucci cl.ntcxto autintico dc le olrra dc arc prccisamcnre debe o po colborr activaente l intervedcin eD Ia maieri de que esi conr,tuidr, sobrc 1 quc pucdc haber elemctrrcs r1ios, (orms pleonr tic, eomascaanientos, y bsr habcscprouc osu inhuucin, voluniria o no, b qo. da lustr. los hrllzgos d. ls cxcvcion.s. A csr. tlopsito, conc.bi l ccava.in como un fise con enridd propi en l investig.in hric corc5poDdc una progr.sia,n rcccs.ia cn la oP.u
cro,, ,1.

j;;Ziia; i;t;6;

lo LO
|'"

l ,*a,.., tt o e. ,l,,ur Io corsiJr,rl, p.r "i mi:nL c.,r^ , pu.ii.,. n,eund,, ,l- l. R..jur.(rnn. L et*,. i^n uo icrc pef.rdri:
prosresiv erdurli2.ciu dc

ci..ino J. h rxhtn.iJ dc l olunrrd.,,n qu. \e,nrrtuy.omo inp.iivo de h cocicnci. Del nris, modo. l, op.racir lrctic ,le restaurr cstr.i en rclci a h csiuracin como l p.u .n rclecin a la rn: ne.e$ria paa su efioci., pelo !o indispcnsable prn Ia vrlidez
univ(sal e la norma mish-

en

.n l .hcienci, a h gue .l ciirni,r,u lJ L. 'u,riJ. Por ello, L ., ,on + el p!4qdc '"1.' .,.!/]ri,^. t, -^,,r r,n rno utu ia\fuob d! rrt.

li

lr

ii

El

BFh lc h

oh6

&

otc

57

t.

obrEulizz

l riE d6n &l

dEidi&!tc EEdK
t..Nbv$Bddo,nn

L l.

! !

!o

l.

la

t,

L r.rtucla p!.v.rtiv

56

"t6tta .

luttdhn

dr J. . .n'u
.nrom6 ,610 bl ol,D d. ;l

doH.

,1

ooldr'.o? El

r.r,-." .on5ri v. l bsc Jc rulqu'.r comfnfuhrnh fudiu r.f.'i^ , h oh rGrr .om ml. s. .l.du.. rtc .ll quc cl mponr mic,o d.i-diiiliioiii". - .b. & .n. o.i;iifE iffi,id;ai-fra;116'Etrl!E;IE;a(.,iq.l nuti conld{ v
mnmit;
l,

;(--iit',,r,**-r.--*h.j!Er-lr1,L3*

Go'E'mrnto d. l o'. . -r. <()m

. Qu tisn'ff,

l.
lr l.
[:

l lr 'a
a

dcorbe'd, o m(etcr quc L ot'n dc t sa crmidr cn o.im.J t,'sr rlFto h .li.r. & 12 i{.n quc sc coocrai o ilLr cn rgund;Insd,;n rcIi;l .st&-lrqctr
y no
qucdcn cn

r@", *giadc+sg4s!gsl:gj!.
csc

-"t,"

o,g-.. qk.l

ob dc nc l fuoro.

r.(,er|i:lrJL1tJ.JrilDpalll$:isn

'. $ ointc como imr<rnvo ctceoncn v tml,cn mol. v c'


Pco,

rsno olntcn,icuto couo rnrcauvo lo ouc Jcrcrmm el mbito dc

----.i"7--:+"--------:-',-,:--

nn cftivs

pmlniEi:;-naann

vl-rnic, sino sohmcnk en r<lidd cstna, r cn liioroimii nuie'u Lft.v.hituto t unitncion d. t ohn .r .tr ouc p.rqv. r qu {. L ob Jc nc, JJc rl morumcno l m!"Drutr, sc .nccnrl conlPu6k por un crtro nn).rc v poporcitr dc qu. pu.d.n 'rufriJs. corurc de sul.tr ctr su corrb,ncin. y por utr rn(icno c np..ble

net

,lo$FG, y

io

!i9!, ni MsuBd
Culquicr rcin .mprcdfi poa rctimn aqucllo quc qucdr dc L img.n onsii .n los .|.cnto quc hen obrcvivido, o pen:cgmr b .oru.ry&in d. ls ni.ris r hs guc csa oncrdr su cpifni eho id8.n. v.nd ond'cond po, l Eli:cioh d. l dohl. invBdqn inil q pgblo ci,r v Dor . l" c(ucion6 Ddcties ub'ieui.nt.s d.b.r,i .olirtt l rcstuEcin rl como sc .nticnd.-.n comnmr .- ro
$bodLnd dcl
la r trn d.

crcunruncrrs y dc escrrA espljc. k.rcnn.s d. vItu En.rG, ls tu|.\. bi.n n(rv8 E lr imrcni u l mkru- o un mhx dl.

l. l.
,1,.

mr6

lshi.rv(n(on.5 d. rstuE.tu Por rnro,l pGibil;dd d. uD d. lcs lr.nroD.r J@.d. rr.m.nr. d. l\ ard.rl\iio\ n(r_\ v qu,mcai d. r\ nrrcirs dc ou. conr Ia obra dc rre rn rcd,
p@rrair

D.(.r hcluro cono (onm tou o orolh.rt. l .xq.n s qu. ElssglgssE!-! 9!Ld5j.u-<u!-sl: o dcri. l ob, & ru. l 6t oBtirui d. uD c'.m mt.ri o d. utr dc(.rmirudo @unro d. mr..is, pucd. rcs.r .n ord.n io coNr.ii ciqencia conrBrs, o tJ. lcnJ tun. llmrvr .rft.ro l). d. ..v,. u.Mtr .g!]s,,l]!_!! llr r. po$biri.rd d. uh corfl(ro *nEjitr o . lt'potr(r, (otrto vercoD(. s.curJ. pu.\, k tu d. del''hr.r r. ^\i d. lo ou. d.b. .tr,cndru N, csN,.oo; - *Dli.r r ou

@ mt.rEaEr!ffi'dc tr., I l" q* * 4q8!_!-!c!!ei!_!dss!,s, ! lm d. :fu. @ rccobmi,."t d. rlc 6,d.l .


l

como ^l d. p*i" fii-&-i* *iti.-,no -o-.n,o d.l p*.,o.',1"o-.*. rniJd. mlt ll drl ol olaui.( inrp.ncn sobr. l obn dc nc cs .aa.i, i'iii.,in-1.' ,.-.i.- lcimor mn simrc l srmcinfJ-

tI, venios

.t

"N.r httlo\ d. rc'rruac'n or.vc trv, v no simDl.nrnt. de Dcv.ncin. El con eb, <fa_IEscrldlrtrd na.e,,l.E r

lx

coGtrtro clrq
Jon

(icntihd d.l nnm.do


cs cono

en ouc

nc

.ndn 6rur.

I.,e\huL(rtr cntrr..1 nn',r!@.r6loEi(o ilcl rc(unqrmicnto

dc L

--Effi,
.

sc

oroduc.

hc.rlo

h rciur,(in I prdic .mplriq,

p ir d. p

cipio! r.r.or .r v dc dcfii cl dceho prerindicndo

L,

u.urdri

?tti@

57

5'!

Tta

k h ft\r,tutir

lc l. en iq cn cuuto quc l lcSihmidad dcl dciccl .lx fd,cnt' :. Lgitiridd d. l sncitr, y, l cotrio, rc pucdc divrtr dc le r.i l. lcgirimi . impo.: .llo coEtitui l n r oid.nt p.r;-

-"-o r"*' FIi iiol. "u.xtmu rko


.x.n
Por

Con co no

d.$d'n6 Dldi(. \ino rl


rr

co4grgldgI!:gjl
uue

l tN.l

no tcndri

I qo. u rJccu.rn d.
pr.lin,in,r

irpli.n .n.l oncnri.nl dc r c"nrs,o*e, .",n,' lJ ,cru,..on no (onq(e \l.n

dii

c.

!i.i objccitr vlid. qu. p.,lc hdt. er qu! !o s..ecoo.is ll obr de ..tcndido quc no ,L l obr dc te, rino dc l dc .l ddcch -bic, i guc p.nerccc- sobrcvivn Pcrc 6 i8ulm.nte cooci. ircEl ,lo ! utr ,trs. ;n .c,.jrnte nrsr,lmi\nro ticuroo l ol'o dc n.c uni\(vl cc,,ncido por nos ". ! po nto. J.vruvc cl prohlc'u 'l;, nr d. l rcsru6.id, (l.v.l. l. hs. si ,o hy obo dc !r(.. no pucdc habcr. no tic seDiido. ua resrau(id cltcdi.h y rcfo.zada .r h dot'|. ctivi&d 6lolgi vtitnti6cr, segn lernos cxplicrdo. Por ero cs por lo quc m
.o J.

necesidd.
lJs

h.mu oucnJo.omcnt,

urcRrn-

r*sr en l fr"ro 1 ronnr,on lc l oLi dc ,t rudu r qu. ulb v'ncul.I l nrqrD,.j-.!8!:tlg!!!!-gpor ro.uc r n'luvc en cl ok.DrotrtuEcn. Por nro, h Jsonrn oinu-riEi-",, 6-Fii6n', u ru re.ou ru, ion erw tiv ll+ J c,bo cn uD pnm,lo pucdc de dtuo prc@,.n.unto qe u y otn tuncn vlid.z m un un,.o imnovo ind,vclc ouc l .oncicnci '. Dlnrc cn.l rro J. rdondcr l obr Jc r. cr ru ut)lc Dolrr.l.n4lrc qu. (o'no . hhnc, ! rD{.n } como mt.ru ll.va ru elvsur.lu

nocrnmd ,ffid-

l^ ur're'rn,r\

nos Ln

tuhar l ,cttd,x"innTl-iia1-Ernrr'

c , obrr {tru lundx(Drrlo en

co,n

rm-\ p-ffi dnJ x(, cnr. L tuu,,c,on pr.'.r'v rn s rtrr).tr qu. ne.elifur.rc tutilivid.. No s stc, m obrt. .l lugat :.Lcu o urr de*cr a I di*intes s' p<tuJu, rorn dc morrmnru, *o, oou. puturr.s 'obrc dcso roporcs, nno qu. olo s. trt dc.n,t'l.(cr ln.zsdc nrv.rlg.on 9u( rn ,unum. t,'d+ ., ,,br.dc c. y qu. na( yudrin. ronmq l.

-Q*-*.o"t'*., r

t'inc.pi.
cn

vlidez irlrs.c, dcl.od..pro dc i.sraracin ,nbin cn.st126.p.in dc


..st2ucion

-i.l,^,

-,

,..

i. ni..z

ncc..,n l

p.v.tiv,

dito
dc

ri"

n,ndclco ccpto

qu., d. @Eid.rrlo un. riplc .rr,' r.rrlrin, s Fdr.sDr rentdo m

prcvenciono r olizrr, o hs oentuli&dcs cvtr. L delinicn l..ris lincs d. irvdtis<in dcbc s.r .ida inr crhaeo de l utunhz dc l obn dc tc c r, cp.cific snuacin tcrm r la concicncie quc l rcocc com tI. En cunto oq h obo Jc * dcfine rn prinEr,llsLq !lIhl,l. oolnJl-c*ccrhisorro, h pnerJ dtrcccon c nrv6n8cton r 1

;mi;-*,-'

r* -.dcio-iirr p.o cl i'frutc J I obrz -Ei-n .-uJ6-1"",. l, obr -,. si Jcrlc., l ratc o mte"t,l. dc auN ll.urc M( hc cr cl 6rou rt do g( db.n rr.wBc qlleoroE qur r .!!!(orot: I nv*riqcion d.er lonIn'nv.(,qcon
si

p.rntori tr!.csidd dc tales m.dids c inv.Bioncr, Bcrclmete cn connicto.on l D.ntlidad .orn t., 9. qu..ria rcdu<iB. a ld int rv.tuione' dc cxncru urgc(rr, de emcrgcncia inrphzrblc. L rcstur.in prcv.ntiv.s in.Luso mr impcrtiva, si , h1l .ccaarir, quc h dc crtrcma urgcnci, poiqu. ri. . prctism.nrc impcir 6t rim, la cul ditldlm.nr. Fdri ..liz!sc con un rc.upcrr.in cohpl.n
visin de l r.srrci, cs clero quc d m:iximo ^l cslucrzo de la roE o Ia in*iruci a qu. .st conlud la ob d. .,8 Jcbe.on..nhr. cn nnmc ,usr sobrc la rcvurcion Drcvctrirv.

'@''t'q* rcs- p.,,it.n iu ;rrlici-, h hcen prerir, o dnccumcntc h


crraminar
dc-di. . ls mcdilasffic --Mfnffic'c-rc.rda,;1 snnd* gruu dc obas d*nc figutaCon cllo

hn dcfiido

rincipio, quc

pgLln

pt6, si i. ,c.pt oo

tivi d,r lug


ncs, que,

*.n,i, .,
quc

unqr on tipicar,
po'i1.

una s.ie dc invcstigecioncs, de nrdidas y dc Prohibtciono por dlo r ridP.c idnics. G.'crl'

,{rnri del conccoto dc rstaun.in ql .xpli.irado- Qu.de.h!o qu. h

s.

",nt,-g"ffi,a,.-

".t,i1,..n a oru J.-* -,,. *,r,t que.omo rr,* hd. cosqJ.rr. v que dctcruo o su dNPricin. nunc *l u o,; cou,,oon, , 'u nc
pucden ser

pinJo,mplio.

pcro no

hr qu. olvir

co-cnodo. por h bucu conscBcin dc or ob dc

7. ,t. f^ a

t2 Btdwdii pfttito

59

60 f6ti.

. ln

iua..in njo,

a a a o a a o a

.oidc, rdl l pmcn At puci. Emi.n l\ y lt 'nv6ris{on eliar, lscut.l, nunq rrin ls hrl, nisiqi. pr Doumto. t .ul p!cc twio. y m.nubletncrc dc hccho no lo 6, si n6 rcdro los 16 Jc I .ry.r'.'Eu ,ml@ r(Lrrc. volvrG oton(6 nsrrcr rra grrndc rpxrdo.. prnicutrrmcnG rl nmno. Er l4[v.\ri!cion rcferenE dd.mu. ja! .ondiciotr., rw6r!u, pr.r g!(. dc l obr cnro nrDq. v.omo I'..ho hrico.
oFdon6
rnY.*rq.1.tr no ( .ncnd., .rc n,vet, nr rqurcr .o irn drng, lr..Ln,(ion J,..vcnruls ub{.', uio, pr.tti^rrurr d. t ob'. E cste i". lr obr k ,usnc en pcrrirtr, .ondrone pa sr Ji,fiure. Y cono rr" ,c pucJ. p.,., ,i,.t"^. ." '"4,, Jres,, J( h,rocn,, poJnJ (.'nr.l. 9u..rc I ne nnct Jc rtns rr

& vnu r atns imvitbicmntc, y rhorr, : qic mim l fch,j I. pqlE ml' bi. dibujd qu. cmlpid, @m 'c qum qu. PEe.

dh.

d.ll

vlh..l.fco

Alkn tu, .l
pod.i

ohr.nr y F slvsurlb por l rrhuB d. t

ponto

Pu6toe,f6l@'

EsllcR l rcst.utuin pr(v.nriv? Con uD dBpGF quc no sc limmr r h prohibicion d. k.r l prcpi l(h. lino qc .sbbl.cicE l invrolhrlidd dc lr zour dy..nt6. t uormariv exprc\dr .n l prirc dcclrcin (f1cjr todrur h nnm, conci.".E l.sislav d. lo\ hrrlu: quc e sc lccn cr l csquru dc Is
.i l.giihuq
Grm
c116.

\u\un(ul'n.nr.

nunl.

^.

P,r.llo.

rri

ccr:en

un

ruar el ruI. snn que l" Jrfi.r.nr l rucicdd no 6aru ll, rno rn poo mis lli. Dd sm ,nodo, h disporcin .xcltnrvmcnc rcltn l, fehd no I {hi , q .n su $bsiltcnci mtcri|. no e ruDto l
cl ruyo propio. cn .dc por (rurcion pcvcDnv 6F-.io I obr. (omo nonum.no hsrdco, .n .l cmpo d.6D pnm.r invesr,S-

r.lrivo\.la Lhpi.z,.tc.

dsporc,o*, hsi.lrq\ qu! no

mbito sp(Dl quc

ToenDs, pu. li f.h] d. sJtraAdc dcll v,llc rl con .r .nic5 de quc r rb.ics. l plzolct qu. ini.i cl CoBo d.l Ria*imcnto. Q dno h dtrldo Ii p.rN Jc plz ! dc IJ.rll.? Mrcntmcnrc, pricuLidd princil J. l fal, cse . pumo d. vis dl quit croni.o, r.nc dd lr is columu.mpotrd'. Br pc(! hrend, hsunr. r. dcriv Jcl ;.sdLulo miguln8.:io d( l -;.n. tin, t .n l 1u|of('. . l t:<hrdr rmpla uu tuniron brn ditrinu d.l pldo J. fo,do. En rclid:J, cl fondo, ccndo d... .l punro d. vst plsoco. cmrgc cn ciotorcnrido, \c proyd hc i .t ob*-,aor; por ono 6p.( io
nrnguno: liBuoiivn(nr.. ucho.

v.mG hon qui

o
o o a
o
a

ld", la rolumn c tror runtcnrc qc \i .mbr8o ottndc, .r p lnr y rdcms dcf.ndd por u"; $ril /,d',, d. voo{cnrc cl Bl,bo de l column y .t ,u qu r (ose). pkscindicn. do aho d. l.o iidcLin funJmcnEl d. q;. rl p6ni.;h,id.d -".rliza L sprtulidJ propir dc l fchd ch; m,(ri;r-(xrenor, .\ .t'o

d(, lin cdu(h.

qu.

odo,: relmce uu dntanci f, indorhlc. ms all dc i, ru,l clcfcrro pr.visro , no s. produ.c, prcc mcnrc porquc s .e un dplason,ie to c L colun,tu .n .l muro qu. .mcrs., y l /,,,, d. vcio s. convicd< .n uu Drn lia 6cu.n 1()' nr:rgcn6 d.lcolLlom. En vez de romcrvrrnhcto.d.errcllo(ih ddcu dc .ohrhru c .1 .'p.o. B.n. ud

Ie suponc

ur

diiincu iimmJ co,o punto d..nu.ion dcl

.!IICC-

cor un cdilrio quc, como rolun.,.olor, dhuru, Bdijcse rcspc*o Io .dincios d. pe crtid qc hubicra cr un punto concr.io q;c, si bi.n po ihporantcs. nunterI.tr utr fl,a/, disimGlo sl, con t sttr p.spNtilr de l callc. Romicnto cmcjntca. en.l .jo' d. los csos. dcbi..or ll l coBtruccin dcl Vngilio, qu. no.s ci.rnmenr. l For d. la conrtru(croncr nucus dc Roml pco qu. i'dublemmrc diiosiou l cructun hio;c dc l ellc dc ianicr .on uu rnod., nidd ml.nt ndid.,l. h.r l congurcitu con q lubi lcgld hsl. trooros y q. nsorc, . ncsrr conci.nci. hist'icG.ririo, r.nla,r
cl dcbcr de

.un coho h6 vd e 6. 5. podr p.,g .n un dirpori.io globl q. pr.scdr.l cojunto como onucnrc nio? Ci.rtmdt s hbrl. podio h', Frc ls iurilB. inr.r.'ds lri.ira quc r hrn .n tl pnln d Btc dcl haho dc quc .fcaivmcd. no hldo.En rl. io! o ple6 .n qull Bplndd cllc umbin hbi s, humilda ers mtcsnds cn d conJunro. En rl ls, . uDidd p.6pe.dvicj d. l. c.ll. r elvri co surituir l: <rs dc mryot o mcno.;n,trsdun

d. Tmpco q krn pczr lr p.mD5 qu. invrth l tutilidd. u iv6tigci scnq.ntc, r.liad. p pcv.ntr no ebc q. v.mo por c.crnplo h vrr Gruli .n l(om, y suporgno q!. k .Mnrs

v.,on inal d. I,ulumn rcJucMdol p,lD. Dr h(ho. Mi8uci AhBel utilizo cl r(edrmicro .n .l vdhulo de L Lureni tr en trn 6pcio emdo, fGo 6jo, por \i rir. rll l 6.hda .le srn.Andr.
"de

@r ru N.

Rqlm

l ,li'ir J.l dpri, 4leDd!, no EElnr rdn, re56rr? r3.:,.

nIoso aU

ehiRnu,,

<n

El@{

rioh s. produ rc

btn, cl rzonminto obrc cl quc e bau la proeucsr dc susrituir ^hon E onltfu..in d. poc. hona (o u'u mod.ru d. isul volumcn, rhur:olor, c solo rqrcnrmtc rog(q.n @nod. * rBuclv..n un hlBm. hr.slo qu.. obrn I. stu-

oeer

sin hccions-

n.ob*@"

;EEG-'6m..c;@I5lrsu!rss-

l ftttua.in

p@tle

61

l. d6lt1rin d. n rdu 4!o qu. hi<rdr"tu . J.b. ir.i'r-.i?i!r.i?!iEE-I-?iiE;E-f--Brric o pu.d. ..r-nk urguo oto c qu ;6;;Eli@@:E1e9sl!eisc
ood iuiGo

adM&rr-frTJi
pr

..ir r. l:
I

.dr.rrtr

"ri,,.r .qunEtw modenu. Ducs, .n modo lguno ^( l lr*,on & un ",cuc q;;EE;,p=1. pxd" c<por
rE

.e lcn: l crccon ,L ouncur d. uE .dd.d 'nc,dh tn.rabl.. dd l dD$nrh src

r."ic"..,,"*'

uuncc-

oi'*lmi*. o".. ,o* q mofo. sicmor ecct'Fc hiltdfr -. ;tid.6"b;. q*. &nnodc nue'trr hipotsr no r hr inclurdo L

d. l. .faltitic.in hi,torica"). Si prela mis dificil d.moltnr b ncccsid:d de prcovcr rcsccto el fururo distrutc dc l olx dc .t., con h .ra coEedin dcl cstado cn q ( sc.Dcucn,ra po' ci conano, l, o(s oo! u.(ctos dc invcrg* ciion, rcl,^ al ciod. de,oDtcn< d. l. h,,r.ru y r L, conJrcroncs quc har,lc a*Bunne prrr uu buco comrvrion. no ncsitr u

rplifi(&,n prev. y q c qucdtn conlirdrs no uno u Prc(i(ion *'"ibilidd rsne e hi'rrr, como ohrri* D ,- p,"-1", cionc roici y dcduccioncs cicnnfres. quc * pcrpon(n Porui mnru cn un ompo qr rrulo rn.nc dirutiblc por *r n obJ.tvo.

l.

Fllficci

66 Tt\d .la tlottd.i


do5 d. p.oducci, sino uu dr $.r c,e5 rundmen6h5:

nr.r.iid2d disri,t por ctto, sc pu.dcn


rrncjn/
o

JbJcto, J

nlccr qu. s. jumre ol'tener dc cllo: 2. pruJutciod ,1. un ltj(o tun, rl alrrur. pero r,rr I rnr"n, ron c,F.c,fi( Jc lhur rlq rn,.n8,n, F,u d. lr.p,r, 1.,.,,hi\rnr,

l)t.ro .1

tunr u.n .l .*rlo i un.i.rcrmrnrdo penJo In' (o o dc l.rci,,',nJ,l p-rtuL.lrd rr,o. iitr cno!-ou utu Jocunr. r.(r det
L

. r.l,x,on

dc un ulJdo

uo reproJLr.n d. d,o

Sc mlinrcip'(a l l,binccin si sc .otrsid(. gue puede catdirc. dc\d. un pu { dc \1,' frBnu,. co,n" hnrorr de lo\ n,croJ\ d. ibi.cio Jc lr\ uhr. fl!., cr ,./ dF n,, "1 cohccDru de ubr ik,Sl r{. prntcnirhro \c r\otcr,r ,1. ,tr,n..liJro q .. f,cn c quc un r"!se9lrte]9s!qar tJ, ;o,q* h r,:

,.,Ii,,d" (o nrcD(ion Jc llc,rr r rnprrio,.ornu una obh rutcuica."d" Jc tp, dc ruatcn, de til'icrcin, o dc ruror difcicni.r
qu. n,'

3.

i',r,

rou.qiin..1
son

.oDrcrcio, o t.mbin dfusi d.

{,

obj..o, trun-

i,x quc rrJlnrenr!.

propis dcl olrjcro .n

si-

El pn,('o.l..cnos cia

e ucdc con rdcnr rerlmcntc,"-o un, p,op,cJ.,t ,, h.; . .r .n..nro qu., ,n(l.n.1 (so l,mirc cn quc l ttsed rrdrquc "t,J.h, pnn$ prnro..n !u (nn'{.n,u m.ni Jrfccntc,.on,o rs.t c^o J. t\
nn

JUn(t.r .,{trcprJln'cn'c no rouri.,,. rcprescnrrn do. srdos .lis,,nro. en .lr '.".o oe rprodr.cror d..uD ol,' " dc rdop.ron Jc ts prcutir"',,,. " un au;! d.rfimin:do. Et r dcs o el esrilo propio dc un poc! o dc
scuurrtlo y

r.lo d. I,ol,ir v l,

inir.(iun

gue.

d tcrc*o

id

tilica hs

dos

rcpciorcs

fud_4a3q!4|tl!i-

mon.Jl. rl

nuFu\, Fr I hcin.n s, no 6 ts.... g""i,,n". i"i pud. lu< bsulultrrnrr jca {kn r.n(cNi qu. ,otuid(rJdct(q t
nc lr1 nroncd. fbricaLn Jc hbn. orcrlin, que tcnn t rnsm p,porcion dc o,o

flrd

ul, po ,un,pJ.on coh

l tel

l'r nro. $lo.n (JJ.\o cocr.ro odE ds|in8u,B. .t ft\o hLori

GL<dd rc u ,h.nD;n.t ru,cio. t)i.n..t ,u(D d. tt!.d.d r p!nr. como qu.t .r quc , u; prftnuh ^l)o! ui.to eli;i6ik-i6rcAn-

u.oD, perc cuv frt..d .l hrhu de M h,b ql,dotlc l: cr ingl.u. por to qu. t splntrcron dr os rrs:ros.D.sr {rv,dd no pd' d.j.d..e, ,,,. iondj to, L lcv, rurquc ro huhicrr ningun f,ud. cn cl D.s dct o,o. tor lo on!,), t

r) urcntK) y cn) lanic

!u. co nrL.n

l!]irtt;6, diil,i,e
hist"n..,. ldo

JJo

'"" gur t; ir.n(i

,..

dc .v,

iii-"."'.

a.ngo

"J,;;;;;; s cn "mbo,
idntc

nn dif.rn.h.in .nE

dgt@.E,"1

cojLllljp!1llrp!&qcin. si"

postc, y quc <n .rmbro, sc habnr prcrcn,lrdo quc ru,icri d. dond. cn ti con(id.rcon dc tls.d \r c*.blece l. rncongrucn.u dcl .u1e, ron su conc.pto, y d nlJ.to nriimo e, drchrJJ lJh,, En prcnlis indisp.nsabl. .vmecr cno la lilscdad rdica etr ctjui-

.lrErvo dc Iaho \..vdcn r unJui.io prcblem:rrro, con cl cut sc h.. r.tcr.n(i l: (r rrBt'.a .lcncil.s qu..tsuj.to d.b. pos..r y no

(us.n ces cn quc qu. sin. srru. comosntoru comos,nloru pm avc Suf r nlidrd p,, qur movb h cj.Ncin dcl obJeb. D. h.cho, 'nt.nc'opo' hr! quc pucdrn pucdrh .er r, b,i,os bri,os los fin.' fin.r d. quicn ouicn ltev. llev. bo bo un u: coi, roiu p r
n^ cn mc orrr8 rlsrnos nu'

Juwcnrrcror d.

rntro,,,o,

lo, de qurcn h

er

qc..,tor

.i,, ) no,.,, cl .br v, qr d" i,o { ju.rfia,-,dnu'un "i!r nldo m,F ur)dr,. \h qru,r^nc, d nrndu sp i.. pueJ".., ,",!_!l,,1"

(o.

'@f""p-u.r'ru o pucr cn rn(ut('on. Ar pu.. .n t h{* d. L ditcrcnn ctrrrc


nnr(u,. Ll!'curr. m h$ un, Ji,errd,d

po cllo. en el ,mbrro .lc nnr culrn hh,i. rmenrc dcrcrmh hdu rn l nJ .,' lA pred,lc.ciono: por conngurn'e. y/ rclicc L cop,r conro dtrun,e '16 o,cuo RprJu.cion. \ien,pre renderu on,o dumenr, corr a teproducir aquello q. \ p.dil(.ions o l mo dcl momcnto

r mud(.n.t ,,'-po

,lia prn hrcer h ps* p"' -,,-i,." de,DiNitriroon ictut y,

sp.cifid.D lo, m

preiaD o huscn !sFcirlm.r., qu. Dnc s.r y t oLh o' su f.nomeologi tobl, sio cstc o equcl sp.cto. El copta o .l 61.ifi.-d q..

r:r"
\ ) )

ra

a o o a a
r

68

'te.a & h an."h.i

e t.tr,,tr spccro 6p.(plmnrc de crto r dcri,r qu< dqeqsqllgo: 'n.y"bhaq$ trE!*e-Eopt sr!s_k.. ry-!l:IllEryl:r9l_s!-psd9]lj.is. hyl ob!.nido por p,G.d,mi.nros mcrni(o, . inclus cn tc (s kr dificil, rrnquc no *mpre rmponhl., disinguirl\ d.loriBin.l. I1 mirh pu.dc d(i; dc t^ dlifi--;n*. dc lA qic, Q cul '.. .l eo .-i-i;F;ff,l;iq hb,; tt!s dn,n,,,tr ;sun t pG, tnto ri r trat dc no"cds, como de cscukuras o dc pnlrus.
.oElvr ,^".- .o ru ..pmM.on

_!gr+.J

rrttrt rdl.nu. llcg o dqunn m c.r !n'prMu. Ed6r. i r pL.o'u.trr', J rnu. ocdor dc uu dctcmriud o[', rcprodu(l d6pur dc utr mmpo fhmdot o hcicndoh paqr por .*it- . t. +J p,*t', ., qu. * ( l cprodu((in. S csr rltru.onJn'n.i.cluid d.
u elmcto d.ji.io pi.vo quc, !oln. rodo c l vd
h moo.xpll.iro por I rMrcin J. h lcth r1. n,, pu.J. .nnrn* r'ri('o J. f,Le&rl. cro.u,4 o l fcch 'c vlunp,,,nEnb k.rt, oDr, d d"i-,J dc llevllgio drtriluFlrk r!!ln,.cr pucrtc dr Ju.[, y cl ,!'o!r:r9!!!]}!!r, \unrir nl mul ni ru-ndrr.nr. i8,r dilsenre de l d. culoui.r oto 1lt1lJqFinh. c, qtrcdi po!.xro1ihr si, or:is ll d.l hccho dolo$ qu.
implica l produccin o l ..nrr.ilizacin d. falsificacioncs, prctlc

.ylELdst!p!"@
,i.
c5

Por lo trnto,

lcq:u. L

rmrcion o lr trhitlcr.run rnBn Ir fdri.r

o a o

Po, cr he.ho J. I.b{ 'i.. "11]:f,944!!19r9 'll!9!:!!dol,le. ellrE4!!-llllLd.rcrminrdo ti.n)bo v n, l h.hn.le in'.n. nr.ny cicntcm.t. .n . { I n';nu nrisn:,s .l t.stinronb r.{im6ni. Je d hr t,ed,l...io"^ r t,.ult '1.

ir.rho propro o mlo cn L hish a dclh. rrdiidov ,t. ohrt dc 'in.,. !, qnlbim clrl hst9r, d.,l j ko

cp(. Por.n,, L_!g!r-41 !l:i!!s:s!,s!!r,


hi\6nco do D

po,

hGtrtr
dc

rs,

l. r J. rc f1,,6c,1
cs

un iato, u,

d. h c)c(u.ion r.Lri(.

d(cir,dc I ,tckni. pucdc.clc .coru

w .'.

Dc.J..l

ro, r nr

@ 6nlo qu. tu.

ra

o
'a

" bs cn uu 'tuu nrixfic.c, .siilild. con..bd pJm uscir h Acnti6cci . ci.nor nudrrcs int.rm.di6, o fss int;red; d. mcsrros
do

c,nccn' os.nsDron .xp.flimos drudosos, hov y d.serunk n con bsantc ms cilidad. cn cumoquc hoy * obcnr y=ialor-1d;h (G a.r. i'i;ircros disriros d. tG ;titj pdncipb\ dc siglo. vlg $br. todo .l Ecu.rd d. l ohr d. D-*.. q*

rl::g!!ltc(

DroDio dc un Eriodo

a run:

lo<

cido sin dd, un vJlo. dc dcenro hnrrico. Pcro di;tint cs l.r.rin dc si pucdc c.ond.iclc 6lso n vlor d. obn dc nh, eb.. rodo cundo tmt. no yr rlc L copa como susrirucin dc origiDl. rino d.

,l

o o
o
,e ,c
do q. civiliz.in

horivo d..(u!('n

d.no\.

.t6

n JcsJ..lpuntod. vsm hl ni6r.ri6, hclue coo lo: dc Giono-Mr.o. Crorgion.-Thro, Mlolino-

6 d.mlr sinni-

Mas&cio, cn losqc I distin.incs.on frccucn.ia ardu y muya mcnudo opin,bl.. Rccicnt.d,.rt s. lu ir.nt.do lcivndicr prccnaenr. un d.r.cho siiltrr propsito dc uno dc lor flss ms famosos d. lor lrimor ti.pos, l. C / E,r dc V Mc.s.cn, .l flsilicor d. V.rr (4 Pgghi.i, cn sd-ra D.' 17, $ecbril 1955). Pcro la rcpucsta ticuc quc scr ncc*rimcnre ncFriva. E .stc cs 6F.ifro, la d:.in l .tilo dc vcnc c ha hecho d. nmo rcdo qu. Dos*D, par inv.nrr ob! d. lr,Eicntn dcl pioo h.nc dG
cumentado

i i

cin

Pu6ro quc

.l ue y l trcduc'n d. .opi, rapl,.^ . imiucon.s.

610.lc,ir dci.,miu.tJu(,o

d. ttrc. (otrv,.D..kBn

'86r'n .udrc. P' qu. l obB sumRr un vlo, urnomo, rrt n.. 'mrd $io qu. no pude rrconfundi'h rcpccro r u fhr de Mdmi.rro r.1. v que la foma dc L quc rc prnc e huh'oc mnrcrud vrddcBm.nr. coo puto dc pniJ pai. un trucv subjcrividd. Esto cs posibl., pc(o l

p6

coMEUn.l .ngo loDJ. hd(.1

d. V.m..r. y d p.di!.ni. .D cl prcdimicnm bruado

,fdirc

p<.r d.

dcl

t:

oEGc.

mE

'o6Fch .ntt. L obn .n I qcBorf d. ls obs & t aurntis, t.! ou coGpond. un jui.io g@dw @nro s d(I.ci d. rtt, mmEt cl dc flb 6 un jcio prcbteErko, 6n to o t difcr.Mi

uu dr.iniftquiv@. caclur t

d.

.lslGccin y

h..c

.rc.y-Li6ccntD dcrB tnn.D L foEuisic dctjui<io

...

J.

lo
2.
Aporttll. terica al .ratamicn.o
dc las lagunas.

'12

Ii.

ld

taui,t

fo !a

lo lo lo rO
,a ,o
'O 'O
C

Ahob bi.r, pltrrd !i l cucti, dt dro qn. intnrro, pli., t mbih I l o5 dc rr. un rnrDricnro timn.lgieo, cr dttn. omt.rl ud .rD.ci. d. .rd,'.. Nor lim'ar.nrcs (onrid.rr l nbn rlc n ltlo.n (:uro 4d",1. .rp;;i:];r;-F,2. Gi-Eiffil .r'rrsin d. H6srl. Con .llo. ho rcsotr(rrDo, lJ ot'r J. rk uu ob;Iffir;--., rno ou. .in mriarr ." * .n D rr .dr,*

ul

cotrrc

cxp.ri.tr. tui circu,cir l ol, dr !, 6tarc.n pGicnin d comi' J.EiTod6 q.llos spdtos quc aa*n &spcrcibido si cxriD'nos l oLr de ie cn N escncii: asp.clc auc v,o d.id. 5u corkr.r.i nur..i2l,
E prubl.mi dcl uumi"ntu dc h, h'unr\.n uu ohru Je r( ,Ifl(,urJJ h rctriJo l,.e ehr sol,ro.c. D;v diiir.trrei. por .l he.hn I,Jri(+ '-,.u"* ,t,; .u Jc q c k h plJntcdo e..n 'oluc'o" ""p,".,..*". prin'.r luer t.n( E\ vcrd{l q!. E FJr .h, qur l dvc^dd d.

.ntr

cn el

o'!I.

Ls *lucrono rdcr" dcpcndc unlhi. d( drt..nk trurrur,lc ls ol'ras Jc rnc picrlior o d..urlqui(r oiio -rrqureaori.,!.<ukric, g.ro-, y quc por Iobro.la cvcrolidd irriue d.ls obrs d. rrte

li

y por dlo su.strdo dc coNcrv:cin, a su precnu.in ruroglfic. Es cro que. si s.corsicr laobn de rnc cn suacncir, todo lo,uc sc rciicre a Io aatiriai e"-t,:rao y llo, co,no ded H.8el, dc quc consta l oh e ant crnhigomnicas cn 9u. s -k condi.ioncs dcb.ri orontrer, bs nrcdidrs nuucogriiicas toia. .n rclcin $ .xposici l pbli(o- , ron o.stioncs qu. r6uli irrclcvtcr. P.ro obr d. 2n , pr.cisn trtc porquc .! !u 6.ncia .s a dm & rtc, o quc suspendid fu.q d. udrn p.!ie.i: nr.s , conrrrio, FEr

,o
.C tQ
[

ob.,.,n d.6r p.<i. r.rfiru pNrcnic nue\trc rEU.n vcz de invlidrlo. cn cuan qu. uu loludn qu. h8 Jmvn d. l 6p..l'o ohjcrulid dc l ohh d. . ponc cn cu6rin .l .mpirisho cou cl qu. * inlet rdolvcr .s por oso cl problcm, quc c, utr p.ob].tu erctedo l .s.c nism d. le obre c r.. El coplai.nro. podi.oast, quc la prquc'r tcri. hbridc sufiir c su dMciD .d.so no impir. quc ic pu.d pr.rind d. ell. Sc mu, pu.s. d. expli.nr cn qu. con!i!r. est plmh rerio, indrahI.. kBun ncokq. pr scgurr l. nciooldd dcl trtmrento dc

c cudrir impcdiria on mrzmicnro trnit,nr

l'.ro un

m.nto nn(il

como ral yjusn, . cn cun.o.1, d.e d.rtrho r scr cxccptud dcl nudo fcnonnico y, rv.s d. csb parti.ulr .n.!icnp<n cf.ctda.n.l tuundo J.l vid, sr coNi.d. cn cst.chi rclcin r! r@ncimi.nto au. s. hJ Droducuto. Ahon bicn. otc rccomimicnro, . . l,.p":l9* r.*-*..t z.de, q! 1;hro-qr l obn dc rii. ".-* llc8 noroor @s!o uEi.uilqcgBsbJ cmo:f aloque m r!.-

.eoGid

n .rvcirrs qu..n dos (;ifEii fdlt(nii lo hlt fu.F. pp,1.,_e2.+&!!{.. j,:. nR+{ cl *n.u. ,ful ,m.nzd. D..stc moo, con*rl rnr.sr;le ptta como un ionccpmos d...cho

ro;to
que

P hr.rlo, ervien. cirdn5cribir. propio obj.ro dc nBr invcstr s dr. h obn dc rnc. Alguno! cr.crin .n .ji. momcnto quc .1 coq ol,v, po pr.cBm.nrc a uu drcd quc dcbc er Dliad. L
grcion, obr

ra

obo d.

quc tu. cr6d por el lrtisr. o bicn. uE v .o.lid o ,m?.m.nt. rcr d. hRho Eh(n oo v (llo unbc fc-y por tul- .nt. (lnise y l obn..ru r ha conv.ddo ci lgoilrmrc..fl onto qu. h .ntrdo en el mu,do (ono ohjcro ,c.poble de un rxF ricncu univc,ql? y como r pued( J.nnn c qu Lonrnre eie,ls" dif.-

d..ir,

hlcomo

p6cno rntc nmttos.

cn un

rnil,oL misru

l otirucin dc su a'pem orig,"Ji, ."nq,. p,.d. p.c.. cr cicrtos crso Ls oper:cioocs rcqu.rida pn l cons.orin y pr l rcslit.in k1 lar 1i'a{. P.ro l. .6riruin d.l orisiol p.r.nd. iNnd d e* ciclo c.lrdo qo. .s le .r..in, sutxtihy.ro l propio ri5B o rplardoloi por.l co io. l ocncin d. l obn .n s i csrid irr.nr lirtnc a ircrvcrn ctr cll niom.nr. .n cuno &t, por rntcnemiorus rndcbdrs o por le rron dtlrimpo, hryr do dcfigu. o on.d(ioncs o modfucion* 9c no(otuutuyn,,ru Dud itnr.rb. pus, ni.nrrs l rcrirucin d.l ortiml sc relv. .tr M irr.n.n, ^5i .opiric de sutsducr hisrri y crotie, pretcdicn,lo rcluirse cin cn tn momcnro ,lcl pnrtso dc h obra de ertc qe ha sido cerrdo por el

t:
il a

autor y que cs n.vesihlc. cn hs nucncmioues de coucacitr no trapa sanros el momcnto cu quc lo DtJri dc nc se ha inroducido d wlo dt

. coNur

.r

xx ans( J. Hinqi

d.l

l, Nkv) yorl. rpli.

$rc

1rr

!n rlnno. d.p,niiio,r vrn! rp', trds !n

pp.

$N

4,

r).

Aptill'

tutk

.l n.bnno

t$ lryn.,

73

74

l@ti

trd r.tia

.tn.n1,

,ld y h dqunido po!.llo uu gund iiro'i.ill rspc.ro s p.nn.a tBvs d. I lrgobev. cl.r.in qu. hy. rcqu.rido
Acluado cste punto, rcsula trmbin clara la prena tric p6 el

trc.ndc!x h {qi

trrtamientodc las lrgunas. Es cvidcnrc ruc, uu vczetebleidoquc h ohr: dc rrtc Jc quc dcbcmo *uprmc o h gue * rnscnr cn nuerr cpo.n(i, n nudtn histo.idd prnte, dclrnu limiumos plt ar l obr dc nc .n su r.tul pr$cu. nre nuer con.ienci, y etr l m.did . guc la coBirlol 1, ro in!.ntrenos IDDcl cn cr6rin s es.ncia. qu. d!n$s por deKnhde, sio fltal c c,,to .s objcto dc nucstra cxp.-

quc nos hcsr trnpusro y guc tros cstamos plantcrndo l obr dc tc .n eri l ulia. si l rccoDritucir dc cicrts zoms perdid.rs pucdc consideqrsc vodadenrentc coro uM ls,tir emanecin dc I nugcn nrirnu, y hzra 9u pto no cs nlis bien id

iregrcin nl(,gicr o dr \. P$o qu. .lJui.io sl pued! \.r uJviJuil. L nr.qru(io propuor, Jeberr rarnngrr'c l,nrrer r n,edrlr ut" 9,,c prin-ii!, !i, qf,cule.,hu ( * $[' 'q;--attcn' N .'.,'e\. nn u.c'rrnf'(. tn.Iltltrd qu. ( .prtc r lr,o (.n!ts .o f. P,n illo. rc"i lcrirur) rcrrt.sr-r",r, por h' . !,,( ,4, ffri ir.f|tl il ktc iedrifi.r1,l.r r fc co",o .lborns .n cl ktituto

S. .rontra .ntorces lte nucrtr o&crvcitr do! k'\ xlf.ts quc s r.ficrcn li consirt.nci d L obr,lc nc en su cuctu nrtril. y dcis. lor sp.ctor rclativo! a l condicion.r Enohitronrt .n 9u. r crccntn. su prc5.ntci!. qu. v,1.1. t. ilunDcin l fondo o el ml)ict. cn quc.s .xprcst, si la obr Frrc.c. h categolia dr ls qu. rnpfdc.m.tc s. d.nomio mucblcs tin csr ohsewci r.r rgida Je l ohra dc re como fcrrco, c nclun como fcnmcno d. utr iir Fclti.o, podemos plDtcaor sirismo cl prubl.m dcl tmn:icto de lr lgu,us. vqcntos .nto.rs dc inm.dito quc culqui.! i&,N.ffi r.ndcntc rciot.grar l nDgcn .n ls lgM, por ndcci o pitr proxir.itr. 6 urD itcp.ncin qu. cxc.& dc l coid.rrin d. l ob d.

rc.rle Jcl I\r,,c-l3 r.re d'l ,.,r.d" ' l. *'.trrch p,i l. p u,$. *, rlsi . .1. p d "dnnr,,t, .r.r ," ,1,lii"!d: |. '-!r a!,_r,pq, 'l.r!r ^ "

i,;,---*,-iil, 1;.; .-s""1'rl i,.*t". i," r,..^,nrs r- ;ii,.,h l.E drtt_n*h.nlipucito. e n iuirro qr ruorrr rcinr.qo.ion.\ un lcmcno. cl trc, ) cooD tl, no se ctodc, ino qur. tt vcz dt ,41,r.,.. ..' 1tr, t ote-rl.le . l, $par{crr Jc ouos.
tcgrcir hipotitiq dc ilgu8s lgurr\ no c mis got t,D soluci parcnl ps cicrtot cros, digan,os rurgnrrlcs, y1 qu., Ftr pond u cj.mplo prcri{o, o rrl rpobl..otrx, t'nr$rcin hilDtri l! qut JuLtituy. n.lrzr dcspiiJ!, o.$r ti,Dilcs. Lr rcncgr.ond hipotatil5 quc lo5 fillosos propo' os. sicmprc pucsrs ent.. p3rntc$ -coD nen er los tcxtos rncornler-, s.rin dnibl.s prr3 rqucllos o.ros
susccpribls d. re.onstuc.iD eo Pero dc
Lo

quc prcccJ. tusultr cvidcrtc quc la cvcnrrlidrd de la

tcirr

.rtc qu.6tmos obligdos r6p.tir cn cuto quc no


ccJor, y

sonos

clnt

podchoi inv.rir cl cu6o dcl ri.po c iBtAlanos con lc8nimidrd o aqucl momcnto cn que cl nist srt,r creando h pa. qu. ho.. flra. Nuerra nic posicin hri h obn de aric quc ha cntndo cn cl nudo d. I vid cs coroidcnrla cn b ptc*ncia rct[al quc sc hacc r.lidn nu6tn con.icc. y r.strinsil nucstro comportlmicnto l .6p.to dc la obn dc c, lo q. impli.a su.onci y.l6pcto esimlmo dc l itcsridd dc cunto hr llcgado hsu nosotros, si pcjurg cl

inugen
qul

es oe pucdc ritnr. el ,jd D rdro. Pero h hyota de hs !.ccs, cn:5 rcinrc$ciofts hiporti.1! no *rn posiblc, por lo que s plantca entoncc cl n:blcma de Ir latu .n si y por si mirrE-

quc s( coDtcrto

l!s. a la cspccl rcro,n que po*c la pcrit. sin llternativar F)sibles. UnicntDrc

En

tl actitud, dcbcmos lieitarnos r fivorcccr el dnfrotc dc Io que h ohrr d. rrc ul cumo sc nor pr.s.no, r!1 lqltisE!4ells lrs. d. man. qu. no pu.d surqir l dd. sobr. l. amrgucdrd dc (ulnnni:il la bncs d( l o'oD' ob. En 6rc out-rto-:o s6.rr <-c* puJr rrulrzt h cucsnn dcioqu qutJr cr d obo d( nr c5 c rcrlidd mis d. lo qtrc mrterirlmcnrc aprrcon; s d.cir, si h unid.d de imagcn de la ol,ra dc rnc no consient I r(coiruc.in c lgunr ons p.rdids, pre.isa rctrt. coo r.constitucitr de equelh unidrd potencirl quc h obn deanc po5e. cono ,iill y no cono tatdliddd. M!\r.d{rcs qu. .sto, d.rtro e os limir.s d.cdos, .s a.lrisibLe v un dsI'le, pro quercm suhrayrr quc, .on uM consid.aci !.mcJinrc.
Con

qucdr dc

Lrs-.]il ,p. ,h . ', no qu.m i.--;T,fl--',-1-*re l., oq,,


u,

(colo confihcin indr.ct d.l )todo q. si.mprc henos dctcndido durante vcnr. ios de cxp.ricci cu el lstituto Ccnmlc dd Rcstauru). Qu .s uM lSun que prccc cr tt conterto d! uD irnagctr pi.tricl, .scuhlici, o riui rqu,tcctDicr? Si nos proxtrtnos , la obrr en $ sm. i- rL.rmo,cn rsurdr quc-!n lSun c un i,,upc,on foEl,' indebid. v ou r(ibn.mo( ,n-irolorcer pcro n no\ cem l!r\
cn cl

c*c punto ts, pus, don,lc qtcmor rccurn

11

:khl,rroi.

,hrtu

J. h p(r..rr

totr

m;f)s-, 5.qu,, el esqu.,r Jc l 6q',, ,olm fondor d. * moJo. r,6iran6in$tireln-,fu" l,9u.l1 ,!!D pi.,"ri s.u .
'
L!r
LG

ra

a'!, nnn.qs'o,, k! Dqu., ono Eh flt !6unoo. n urln ntr n' d rir. [$Jlrn.t, l {ud,! fiJi,r ctr E5F] J< ..ri! (r J, T)

Alsti

o Rtid ol

oabnito .lds

tdtrt",

15

Tid

tndttuti

qu nt.n, expul.a,l. nce l jncohodd ou. produ.r l t8utu. bqr,f m4. nr.v. quc por l , -,,uFi"n frnliqu; ,,"u. etrnodct

tri. o-dqurrnio qu.9 oLl,qrdJ J h.., J. /od.. h,cnr4 c5 cstl h ProPu 8ur I eD pnmrr'mo rmro. De 6ra r.(.non dr t figum l fondo. de sr ,nfrcio o'ena de t suu,omo fiu. .,,,,,, .;,",,"

cunro qu

r.gud

tunpulrmos I

hisrorcdtrd, y

qu. prir

rrc

ron

con po rni.nro pE coD le ob, dc

in(oop.r o fagmenhd.

J.tv,ns (onform nucsto n.. iDclu\^{uJ t ^h.. r orrG


de clla

Jr h ubr dc mc, rro

ri a o
t
{

fl rt

l" 1..
.lr ,t.
.1.

l{r

J lr r.,nd rar, i*.,",,".*t,,"..1,,."t,,o..,,1.*i." J.l !cli\. d. lr l..Fu'r c,in., trgr.u. rcrc,e,rirnr rrc nos JtuirJri oue lJ r.rtrnnr.i,m n cmb,go. ohr c.e !r ro 'nv.nhJ) ro{lo. lu\ c,qJ.m} ".pon,nc\ dc tJ 9u. no. b".rmo\ lo !oh. !n qur cn p.,tc sn Lmbian quniJo": .. rdqu;,do, por cl. mplo. cl dc tr ticuru ce pqJic,dr d.eLha quc nos,n.ul.o L prntum biannd ]. que j Ahtisdd ctsicr ihorc. Pcro este ob;erion que nos h.o. hcch" cip!.qmeni. no c.h. mi.aj,d,J la.rul*mror del_prcblem d" ,u .otu,on. eudmo" qu" rtpobtexL del t,nKiro de i,, t,sur.es no r tc dier u,, .oluc.".i* -;di.i. nr cl tJruro Jr h d;,rr . ti,F r ..en.u. 6 p;nror bj,i.o! "b

Jd c,i,.,i

h-.rl r/b\rb(r rn tr ir"n, ,l; .o" . -t" ,e ,jrL,inrJ; {! " nvct ,ltrr,n, d.l Je t Jeru,lu. puc,. q .lr ),qun" * cnrucnre r un urc,n,r,,. L in,rqcn. r Jd,Jc c.t., r,' purJr c,,n,"grir+, i"u,errdra dJ,l el r o dc l Irgu. tl" m,,',tuc,c l. rrc uN r , ro rsp..rt dilcrcnrc d. ir\ tonu. erprc\r,q" cn L, h,J.,, t;rtsnr.nl,.l, rn e1k i.unro !. ccmpn,cl, el stuJo de i,1r dsn,n \ t". rcwt do. ycmp,c dcr^ iuoso"

.r$, qu ex'gn' l. rBUn.,s rodrcep,r,r, to oasrr .t..c. *,1*,;"t "r, ch.,o de ltrr?, r1 Jc lJ lrsurh rprrl'cutlo .on, i qr;. Trn,b,n c" .r t,,q(J" .le u {luo,, c.pe.,fi .,,,o,.,vud L Ct. trhp. r tl. gR. scru ,"c,'riu,l,ni,L, cul,t' (r.,hb,du.tJ.I J. t tru,,,... j.;,,.",;,,
L

A.i pu. 9u,.edel,,c clpr.t'te,n, ctJnh,,e: () ncc.sJ,,o,educr cl su ,,. r,r, ro lr rt8u,- cfrfliv ,rue6Lobru.h,,. ptJDkdoi.{.,id, c que r,. stu( i;i,s (,o pq
vlo, emrrts.n(. de riBU, .tur i I/unJ

.,1"

cono peinn.ce,1 dilr.D.i,ds l histoicidd c la ot r de ;rc cn cunto crced po..l nisia y la hisolic d que dnfrur a vez qu. ha crdo cn .l mundo d. Ia vida. y *-ai*t;bt. qo", p"r nuesr prrc, cn

9u.dc vn r .udcn; qu. n rtsunG r,qua,L. j p*, .i.i."'.*r,. .ionnn siemprc $k porbl.,r cl iururo pti..r a ta, t"suns un fun. ,n,enro quc kngr .n.,Fn r erc pefccrorumirnLo cn la p.r..p.in. por rq,^ lm6 drd. eh,. n, I r.n,or: p.,o ct rii(ip;o n..,-bi. y '..h \isror .lrl .flc .c mnr.nJ..in ,icnrpre l. do. n'm.n,os dc dsnros.

quc hemor otrblc.rdo b,olub v fcJ cnriicin de rerntcgrarrone! q c ,elin L u,,idrd p"enrl dc L mueen. Jnmr. .io,, det rcli.vr dc I l8un.no figu.," g,n vaicdrd dc '-'.po1o' q,. ot.,onr. cspecr.rs. 9u.. ,'o ohrrk, sjn univo.s e,, el DnaD,o del

lr

p"i.,",

i..*o

ri' ri'

3.

Principios para la r!rtaurci d. monumentos a.qitectnicos

1A

TRr, dr ln nikrn

bie no dc rncr akolut- el erir de n honu dc u tba. .on deorci! pi.trie o no, con d.sDntclan,icnto dc las preds y Mstilcis dc ls m6ms), p!. un.dif.io en cu,nro crcoor la posil,ilidd d. .1 docucnto mr 'cconstnucin se bicntil slo sc laiblc co 1 stiloss dcl moumnto
.construn

-si aplcrl m.to (cmn

-ondo

que sc contcnrple dc c el purto dc visra dclroucto o bicn dcl rmbicntc cn quc elrno.ur.trio r.ncucnkr. que, dcnsdc cstr rentes,

No ob"antc, d.lc e$ pcrsprti*, cl problroa tienc

rlos

oras dife-

*grrr

'c$uacnh nri$os prin.ipios qu. se hn csnhlcido d. rtc,.s decir,ls pru s scn mucbles
histricos, .tc.. srgn

Pa ia

dc los

mou,etos rqtrirccinicos son vlidos lo\


para la

esprcial, puedc cor*tur un nronurncn: .u.siin r.prcscnm un elcrnr.

indrolubldncic lislo

proio monucnto devlc el punto

<Je

vrtr

su

rez. del quc cl cdificio tn

restrurr.n

c Is obns

o inmueblcs,los

oiet6

l deiinicin cplrc qe distinguc l obtu dc arte .ic h arquitectur: propirrncntc .1ichr. ln t'rl rd, dado que b rquitecud. \i lo s, B tmbin oh. de rre, co,no t,l so,a c li dohlc e indivnible scu|. d. Dro D).n., h,n v de obr de rre, y.l estaumcin de r.quit.ctu qrcda,gel.t. rcgid, po.ls n\hncies l!ric r esttic. Snr .nnrrg, l plici ! ]a rcsru.D de monumentos rqunccnicos h\ n^r J.d. h rtruu,.io,' Jrobir.de rc e. pr.o r..)crp,rhr.n pnn.rino lusr h cstru.tu aonnl dc h rqrne.tu!, qtre difi.re de l dc ls ohras de rirc incl,idas .n la deiini.n emptri., a..ib indicr. De hccho, ri bicn um piirur, (r .scuiiu, n objro dc arte o de dorm, pued.n habcr sio creados ! rrosuo prtu un deterhindo cspacio, s.ri
un caso muy ,.o

de

tcc

De cst. rlo, pu$. qu&lr: dehreados los oHe,n:s cspecielcs ,lc l }irecrum coino cxtciio!, con resFcro lx fiotrl.iric gceral de h llr dc rtc, .n rclci lr .v.nru16 op..iones dc rc{au6.in. Por hnio, sc phe cn primtr t rni' li i:licDbil rd dcl monn.nro corb cxcrior re\pc.to l lgar h,stric. e qc fue rel;ado. E scqndo ti,iro, d.lr(.i s.r lid l prohlcitici quc surgc dc la lrercindc u sitio Lirrrico, en clcon a Ls moJitlcrcioncs o l dcsep' r;ci par.l o rotl de utr,nonumento que i-ormabr patc <tc r'1. Dcl ..coocinicto . prir.r 1gr dc 1 i,DlicqbililxJ dl i.urento como *tcio sc obticnen J hcnos alsun:s concLLrsioncs:

-cfcctivo .scuhB o untr pintur crn vindlds innohblemente al espa.ia trcr; camcnte ionfigrmdo en on dct.rhinado lugar, r- que fuera dc alli no puedrn un de condicioncs espacirhs 2n1o82s o Lta m.jo6 quc aqud[. cn qr,, r hall"r, .es:n n. de,rino ong.n"oo Y 6 r,. porrue L c\p.culd qJc
.e

sl.n los monumeros

ruperr-

quc

u!,

lJ obr Jc de dAd. ct .rre r. rno .tr fJr,, J. su t.opr arru!tu,. Po .orsig;cnte, h dilccncix co la5 codicioncs dc la arquitcctur: no depcude cicnanentc de que sea distinta l .seci, de I rquirccrura y h obr,ie te. sino Cc auc er 1r arquir*turr l: cspui:liJad propie dcl nonuncnto es .ocxistnrc el crpacio ebierte etr que sie ha sio cotutruido. De.s. mod, mie.as r un.rqunectura e dtr(o irerior la salvaguardu dc h dim.nsin extciornrcr;or slo esci s.grada por la .onsen-ci dcl int.rrcr, en um trrguitecrur como rxtc'ior, l dimcnsi nte.ior .xterior .xige Le .oreNaci delej|x.io x!bienre r que .l no, numeni . conruI. Por eso, i como caso d. nccesnhd scli posiblc

n!!er:rliz,

cn u,.p<rJ

q,rwr ,i:d,.

no lleg,

1. l lxollt ilesiri,idd dcl dcstunkl.n) y r.corp.ricn .1 un monumento cn ur lugar difcrcmc dc aqucl donde tuc pucsio 'crlizdo, quc hl ilcgirimidad dciv,r n dc h instnci csttictr qrc de l, .xit' tcn i: hisr.ic, c clurro que con l ihcracin de loi drros cspcil.s dc L1 ,nnumenro F.u'ir inal ,.lo.omo "b,, J, .,rc. 2. la degrrdacitn del monumento, Jcsnort"do y r.consuuido c oro lug , conro unrro de ri msno btcnido con sus propios mrerialcs, por lo quc relta s eun frcnos que uDa momi. rcsco l pcson viva quc

l.

Ia lc8itimidd del d.rDnt.lmienro


e la

elvaguditr del nrnunento, cundo no se puc cor*Euir su sly2cin de lhgn otro moo, p.ro siempre y slo en rcla.itr.on el lgar histri.o dordc fuc co,fruio.
Eahlecnls tlc onclusioncs, es evidcnte que los problems fisurati vos relativos r la de*paricin o la altcrcin Jc uno <le los elernctos quc no ncceslrmcnte irabr,i J. ten.r ccter de rou,ncnro cn si mrnD- cn trn d.!ndo lus,r hisrico .olsriruven con:o cl rcveso dcl problerar rclati'o a h conscda.itr dcl DoDrn,ento n, in,.

vin uld

rcconposicin ricamcntc

(
a

Ptit*ipns pta l

r5ttrbi

tL hnu,nt$

dquitutnkat 79

a0
dc

Tett.

h e .rt..ltn

f
I

h h$ldo dc rii r'Jdrto y no slo dc ambi.nt. monum.nrI. porqu., d.sl. .l puro de vist d( I r,ornrlo ,rquitcdni@. ranbi. .l mbicntc n:nrJ cn quc pucd cmontrr* n' cio .olo nbic. moEunrntl, aunq, sin hbzrgo. ificil'Dcot { producira lo conrrrio: qur rc lc pucd ronocr lx misrnrs crigcr, ur r un ml,ito nirurlquc un ni.ntc motrumetrtI. l'odin tons.io
Pr.cemos

d.nis guc

sc

ejcn,pl!

Fed.ri.o 1,

dc Rdicofii:

J$ru

colrm de
las

Su Mirito rl T llcs.o coo,di por h torc


bres

por los dcirtancsi l roce e Ghnto di Tsco

e! L
snio
en

dc

,tc, no dcgrdn l culidd kti. d.l .'rbnnr., .'r (l quc l. iMn r trich.otc como lmil.a 6pocirla dc carrctcr orral. El .j.tDplo n'' .d.@do s d .n ls cs r.co*n ids & l Pia Nvo. Ntunlruntt no * crcluyc on cllo qe pudicren hrbcc uurudo tqunccruru ml Fro .1106 .s ya m.ls hicn uu problcm dc .r..io qe d. ..uurcin, quc no sc resclvc cn br. uos prin.Pio3, sio cllrndo origi8l'ncnt uD img.tr ncva. Si por cl condo los clcmcntq d.eprccidG hn ulo cn d obras & ane, hay quc cxcluir cn rboluto .o copi.'. El bienre dcb.r

fn*i\ q. aracti,n
de la

las ryerrs

colin:s

d.l l.si.no qc.ircunda P.lmih. Coo rc pLne:micnto dc lo problcmrs


histri.o r.ltivo

cento.l.ctrtu dc

6t.

ronuncnto rqnc.rni.o,

y dcl monumcuo

conrmcion dcl

sio+mbrortc. rc pcrfilan Jos cucstiors:

cpecirlcs dcl monunemo dcqrcido, y no r lo fornul6. Por .llo. * dci costrui. dc ncro qmpilc 6 S.n MG d. Vc..i, F., cl canpenc dcnibedo; igulmctc st dbi lontr nucvm.nrc r pn-

i.r

posibilided dc quc .

r.cotituiJo

.n bo* a lo &to

.cco*ttuy

1. hsto
,nl,ictric.

prolin
e
l

prcpio nnurtctro, s martiN la (oli. d. iili.nbilid,,l

drdo rcprcseno u .lcnuro d. un sc Mtlrl o nonu,crtrl, cMo cstc mbictc se kcc tan nn)tc qu. o cocsprJ. y 1 6 Jtos spcirl.s co,ntulcs ,l

yi

quc

profrortrtc cn ss dtos epacirlcs. sino cn le rlarp*i.i d. uno o is .l.,rntos. pdrir dmnn* L Bcosrrucdon dc rtos ! nodo . .opis. lo qu. ctr si cotr$ttryc r) flsi0ccin, etr Is. a h rccNriiucin
do
cspacial dcl

nN.trro tr,inot 2- strprc{o qe cl eni.trt D.ul o nnuDr.rJ no \c

ho

r.p&
h-

[v]

AhDnMii. ls.u.srion.' .xpu.sts compr.nd.n to l pioblmti.i dc l rdrur.cin roDum.fltlle cuanmscicfi.r. l pcculilr.stru.on crcirl & la arquitcctur. Pr tod Io d.s. los problcnas rl m" pccto sn @m.s lG d. l dcms obns dc nc dcsd. l. distilciD d. apato y ctructuo r la conFd.cin d. l ptiD y dc l* f&s hi5tries por lo qu. hrye pudo cl monuncnto.
E .n Snu Tr'ib, p.rc no.l pucnt ilc
Los principios y

rnrbicrtc, yr

qr. m

a la nDposil,l. revivinccion dcl ronu-

Erui clrrc quc L solucron dc .!ti (Boo.r no pu.d( prudncnr mjr que.n cl (o J. Id principior scn.rl dc l 6uurn..n (,nro d.ducidi d. Ir cs.m onN dc l obr dc rtc. Con l tu d. cstos pnncipim, la pde o6dn pucrlc rspondersc aoc

si.nrF. s. habr dc r.nder a mntcnc las rcfcrcncis .scilcs di sitio k s ccrcams posihlc a bs originalcs, pro qrc cl monurncnto .rquitccrtrico Do dcber scr trsldto icluso uuqoc l lt !ci!dc csos datos csprciales fuc* irrcopcntrlc- Lr concicncir dc rLf.nticidad qu. sugi.( (l.difi(io nsLdJ,' (i.,hp( r hb, de nr.pon l con,cn ho.lonish dcl prcdo monumcnro. Pa l iolLci d. l *guJr cu6tin. hy qu. distnrS{ir.n prnD.r lug* si los clcrncntos dszprccidor, por cuy supr.ritu h vcido lte-

.\pcrhJd lcl mhi.nr. orig, rio. sn monu, nronu.nto .n I, nrluso pori. atuiti ituc.iin, F q por fkos quc scn, o sicdo obos dc tc, r.constituy.
I

oe

S; no consriNyc

sir enrbrgo los dtos cspecial.r. pQo, prccismcnt. potuc o loD obrs

1.

L rctu.ct dc l pinrun .ntigu!.

82
cion

l'@tid d. l

iln

qlrrurgn^. L rcraurr.n rlc L p,nnr rna8uJ r. iortulc .n h r.\runo d. l fnruh dd nsnro odo guc tri mr;o1 mcdrwlc' nr r ir\n dc l. p,,(urs rcnrccnhr\.l.ra.\,. ,n,J.rn.h. Ck.,bn'c ,. DoJn Jlctr qu. ltr pu Jn( n i8ub, ,1.1J. l d.. l,it.otn,io 'c i\ qu. (onfiqurn 5upcrir .n clrrc nr.ditoNr t r((ut(rcn (on.t pri.r Clifiro sc prcfrhn lon @cr.risric rei.s difcn'iei.o, (6, o.rupu.sr:,n. c difcr.nr6, de curtrio .o,lc.tnor Jc l, pinru. posi._
nor .l siglo vu
cstc

n pflrcip'o. h roDurcn d. t pin(ra r,sur. .nr.nd, dose (orl (dio, L Elrd Mdtr. rprcscnh en .t .trpo dc l rcsr.u.lc;n n lane rn arnomi coo pi lc kr, po. .Je,npl.'. .n l nrJr in L c'rs[ re(p+Li, lrs rcrj,rr {,,. ,o , r]i,. ,nrssore(
Jl dcnomrne,on la p'nnn

.t1! tnrnririJ* por Plinio, viruvio, y oru uroi.s n' rrdios, h t.tdttio o l' Mapp. ,krld. Sin .n,hrgo, .l dsrnhir" sot'rc l r..Inr de l^ p.hm'' rDtigurs nu pucdc cxrnu dc s. rru,.on E' ,"s url ,.udo eu r rBUnJ puJr.rr {,,o ,Pl, m.r. ,.u.lu, rc",.'(uro{u.lr r$rru-Itr k trutJi.n hcn.no,to huctF Por nu \pri que pui .usciur c'u afirncin, nrvie.yc,ificdr rubr)".do rlguor punros qne vcrddc' rF,r. h) dc pLh{'rr. (orn, hr.ico. Prr. l krJU' r;oI Fl 'r,rro sc rifrcrc, L r,rterr d. quc , "rrc h olt dc,nc, cr, r u^ cor.ri6 r trr(.,., prd.nd.nr6 ,lun trtnlictr i,\ pn{.dmricrn, r., - q Ihkrun .1,rion Je lo, Jifc,crrc orrcn cs J6riudui

{, 1., (url,J mcdirn!. l. b* d. t., -r'f*,t

L trnois, h cr purro.dirqDn. qJ. \.na L,uo (o,hrdcra


rccondiotrc!
inp..nio5s

rol

de

tlo tol,liridrd d. pin,onc rcxr J. j crcjuttia.


sosLyablc

l),ecDcb. $b,c

ir Ilduruh J. lr
acgr,a^ io..1"

,le ,r crd de Routo Ausuno. p.ro, nrtu,o cotr.dEndo drcr\idd, no rn r.d.do hee."dc h ,.\Durcn d< tar pirrur 'l mnBs um lksor toulnF,k pJn..tr ct rrbiro d. t r,trunrc.or quc

rglo

r. (oD

Pi(cnne. ruercnror l.er

rrc., .i v.,oi,o .

lk Jrntu\Ldo hr{ 1,o, cr, r.mt u\io po l obJ dc (.. E .l \o rtu. JItrundo ilr lor quc c. cl de l,r pr:tcd,mrcnro, clecrrolrtro, p,i, Io, ,n{,1. irn.E.l,l. qJC r h .1.' trnhrn r$on pr, d. h p,op
pr. un
nuBctr y
uopr. o.

',uki.r JnicDro cn s"rido lnrio, o r. dc t .ncir, no hry duda dc qoc cl cosnnicnro cxcb,l. l ftica qu. l.v a u cic cofi!urc;n Je., r,urtrrr (1. l prrrur turr funJrnl(ntI. D.rE, rirucnk . ("r" pu.,lr,,JrJ dc cs.,,c!(i.'o.1. l mcn1. J. ,,u r.vLbrh,liJ.n (l ,ehJ

i,

irng; L sicn rl proco,1, lcrc.or".


pu,Jrcr.

Jcbi.r,n.ntu, ,lim.rr,& l, p.rrhLJ,J dr ur pr*c.

t 'lho, r' n p{, utr p.Erc

rpoy un plnr.hicnro c, nE,,o por . poddJ propon.M ct d.scon -que o +. n hy ccrc d. L tcnr. uudr p lA phnrr. y rJn Nhrc c. $brc.nlucido. sob. bblr o sobrc;jj, coh'.undo c"dc et ptcolr.o

C"molutrfrcrion

pu

"alnn ,lxolu. rrpccto r lo, , .dor y lor p,o..d,mien!" urizd{ v hhpco ls *cN\ nicrh .obr. lor urorr.. in.luso rpco at p.,6do .i,,rco. rr.c.n nD vud p,., ir. .n cu,nro quc nln ( t'.n. l (orn.derri .b(r.nFe.l ,lJto @hrntl v L ob'r que hr p(rvivrdo L, d.mo.(.

supr"rior hoo los mbrlcs d. 1 [id M.di. !r !c..tidubr. quc .i. hor, moi qu. cxBrrr du nt. mho ri.m l rccnics dc .Fnr,fi(o .lbonds hs hoy no'ofrcccn emia

cnormcs dcestrcs. ye quc vi,lo d.no dc ui r.dio rcrrilCido y co plic, coosituc un ciotrcs .tpl'n. n.rLD y pruJ.rts quc, si no rnilagroq, nnsmo hy qu. d !tnf.rori. lu\ proc.,l,mienror r.scn.,ri,or epenmlmdos cou los bJnrccs 5, tos rrutrJos +cnJosc (f. omp.on. pur, 10610r, rmpoo \. d.lE olrid quc .nn prishdt lor imbi'c .r qu. podri pMr rn ,o. rduo cl ol,jeo,o prclub. y qu. knto .l m.hl J< turion cnmo .srin J.l l..hi? r. pns(n @mo u nuteri dotd dc u conti-

t!

ru,Jd y hohos. .idd

qJc

lor

podnar rc
rl

Esro' c,npuso5. ,n(lusu . el hn. rpu.(hcnt. nns(lo quc ncnur l: rCrJ An(sur y lr M.liJ P.Y lo nno. co cl.in i .onplcjidd Jc 16 r do' l,llrgo. Jc L qu,micr tr1ode, . oponcn

p'nrur

.rn hur

.i d. poGr.

araoo

y ur

udsuu ,gFJic ro d.

r.rrei l nlbti

nrenrc

.LJ por enrplo rc,pc,tur l lcc;icr


como cl ,ne lio

ru

qc. (h priru ono trn lG rchiir} cecu rono rl Prirc ipD d.l ,is]" xv. nisiqu,"m hy <gun-

-a ec'r u,trel poLdinri-nr" Drc,,- orilizd porJ.1V.n Ly,Ii. y qu. hn mis(ioil. un.iglo dpu.r. S,n.nF

emcntc romo pc, dopuR(r poa nrs

I wtrwaid

r I pinur.

.tif"

85

116 'f@. . l

t. .ntiJd
delcctos y hs v.nijas, e nec.slri um

v.n.on.n
nc(cr
f(

cs($. cl !ddo,licruo m el edio s sinlPl., o,s idnco.v hs ccurdo par l .oscvr(ir, no slo porqu. o ip . niogn orro cv.ntul trs,do o col(acin sobrc otro soport. ddito. sino porq. culq,,icn 9u! r (l nt.riil ri8ido qu. ic cl. sicmpc 6 los ."raros

,1,u, \ n hr( ular \ .v.ntulcs nr cn.nci nrcs p6r.riorc. Asi pucs, cuando rrlc d. pintus D,uel.s cuyo susr.ro picirico

cl fun,ro. unqu.

{n ripl.,n.nr. d. cMN(ion, 6
,

me-

qnr. cl q6
conren bicr

r ti.. cxp.riccia d. sigk y dcl quc por arto sc


lc
Fud."ci .tu.

tctila rupcryestos,

S{ h dich., y conrient.nrc ., que h.xp.ri. aconsq l. tnlxi g.&Bliza.i dcl xmuqm lc 1$ pintns antigusi itudimor rhom qoc qrc rrldo r ,lehc cf..tir 6p.cilent( (on l1 pinnrs cn bc, con,lrtr.s. pusto ruc h rccin r6buhdoo no .s ou'rot.Bic y 6 lsico 9c n,tcr.ic sol,rc too conserr

16 qtre queda.oDtil I mitr dcoPortc primcro r dir.cro. O por lo in.or, hstaaho. nosc h scubi.d nn,gnsntcm h.h rguro ,,. ,r). ;(nl'lc I o ,mpotunrc cs rcBUJ, r.,hi\n co ( ", tc $gtr lr viciocs dc lt codicion.t tntofrics; esto.s lo quc r h c.trj.guido, y Lle nn'Jo uton,iri.o, co cl nu.v sisrcmr nvcntrdo por el hrru$ Ccnmlc dl llcrruro. que pued. v.rr pliado cn l Tub dc

si hicn

(o 16 ltnos ror rc hn vcido rrchs rcsisrcncis co! I

!I

intnrrs cn bucr etdo. Pcro,

Tqi,n. Arque elrnem,lc r.6in lan obtcnido rcsuhdos satirfctoric, qoc se hrn pucsto r prtrr ru quc cl hu. a detr v.rdrd. hrya tcnido rdr quc ver cn cllo. cn los viJ.s qc dos dc ls tun$,s trquiDcss Blirron par l Erposicin ettur, q. tuc oda ,ncnd quc uru vuelu a
d.l,

,\ Atlct ltcc po rnc,]

i.r

de

cgdhdo 8rJml.nenc,

pavorosr aolmcion rlcl rlctcrioo dc hs pms trtr,lcs, en relidd se .onrirtrl, r.trr;emlo: ,,.rh\ slo cn los.vx d. cxttcmr urgcncir, con oper.,r\.n elict q., ,o cn cl cucrpo humno, ior sin dt&{ hs nri' rrLicsgrd:s. AJcDrs .1 .vor .iso y (1. lr itugmtar tcnriblcs q.. lr oFrciot c .lic . conpotu, h-r dcslD. u .lcncnro hico
qoc Ios trcs dc d$r.h(i(tr clc hs phturrs mrnlcs vicnc prlLrcrla por Ia huntdrd, y c*r, ya *r dc capilrritlll, rlc i,!fihncioucs o por conJcne.ir,.5 c)si surrc i0osiblc Jc clnrn!.. Lr r.in r<lr d. l hunrcdal prlucc

1. ti.nc prcrntc

Sc pucLl.

quc crr ambio hry ruc ruhrrvrr.

quc

cl novcno )' nucv. por cicuto dc

ci cs inu p@ cldn hon JercrioJd! y 6trul &5, sino tanbn',r po! l cel.ecin, cn p.tc cxpli.lble yen patr. i,r.xplts crtle, quc se ha poduc o.n hs lns .Ads.n.l det riorod. ls p"truhr munl.s, y icn clasicar, ncdi.vl.s o moderns. Nrurl.ntc, o sicmpr.6 posiblc cltrshdode h pintuas antigu* r rch. St puedc drir en *tc senddo q!. .n csi tods hs pintrs peri.r2l6 romaus, cn lar quc hry que levanrar lgo s qu. I p.lioh rpcrfic!, o ncrc'rrro.en*,c Jr.oporrc. rrg.dos. yr quc cl N dcl.5rro pnt (. quc dcb< scr srlvrdo N co+,tr conCrlo J.\Frro" d" t.h. Al ropolte ngido si.rpr. * ecu(c, iin cmbrgo, coD cicfto isgusto, cn onro qu. ro tolcr, .ri5 quc .xrcnsioncs lintrdrs, micntru quc el licuo pcrnte
dc ls econ*las

E rcl'dd, si a. q(icrc slva.l pnt{n arigu, dcbcin g(.li^rse sus to'laddr. L dcnostocion no9l vicne irr po.ls pinrua( d. l,omp!y y Hcrculrno qur fuon anrncarbs cn ticnrs dc los orboncs y comrvaJrs cn el Mus.o dc Nipol.s, micms la oayor rrte

l xim.r

ct.rion s prjcrictr.(c ilimitdriCurndo anmcrns lr pinors l vilh di Livir.n Piu Po,

(otucguimos ,rducn Is pJrcdc. r solo scis grrndc' prnclor tuc ndudblc ncfle ,lir.c,l ) In.\UJ" s' < Lut.cun iJo apln, r :inr:lcn rcntc robrc tel, ca,l p!. hrtrii co*tarJo dc ur solo prnel. t'or oto hdo, cl trtiruro ci nctaD.tc cortr.o l uso,lc uevos rtctialcs sintticos. o arrEnD Jc .,,nslolrcrrd,. rrrr,Jo.. *.. de lo' que lo h) ntr\ q. lru .\p.ri.(ir dc po5 rn. Anr.s de nstuir ur 'rt.I lagmentc trtilizo,

un (1ngrcSr.i .n h.on!(cnci.!c ia tirtr. tr'tuI. di8tr'gdon cuyo mccD^nn Fni.o no .sx k rri .1ro, pcro qu. rc por cllo .s nr. dJhk. El .olor qlc d.rd. su coDilst nci ! s( vu.lve pulvcrlcnto o blanJu, rm cjLruudo rlpacl, rdquicrc 'r cstc cetl,io y denr por l propir huncJad unr rlidaLl Llistitm: por lo onto, corr <,cn h rcstur csto ticndc substrncialnrntr I c*ucnnr $ (,r.i ol,li8rdo a firl,) -y sturd r.in- b knlidd d. h ol, r, ucccorintnt. dilircntc, caua um.to d. rolo qu. to,los los fijtivos, m trnr r dcl h8c -ro un ni\ r oiror mcno, licrJ.n prou.ir. cunrc po! la dift rcf.ccitu ,je la luz tue * producc er uor supcrncic scc y comp.i rcsp..to. la nmnr *rcrficic prlvcrulcnt y hmed. Por lo tto, s(i in8.n$o y cpcios so'lenc., por ejemplo i.sp.cto Ls pmrurus our:lcs dc hs tumbs, quc su vcddc romlid cs la quc sc vc ctualnentc en la rumbr violds. invdii por la humcdd, ya s! dc rn6lrcron <ooo Jc corJcrrcior. Po cl corrio. pr(it'm. r. tonlklJ ris viva, .ndo o ra. e la qut rcokr forzadi. digin6lo i. po. ls ..ndicics i. 1.s. D l1j*o usdo cn cto osos por.l kridto hr sirlo h gom Lc bla .a ),purilicad, quc da un aumcnto dc tono

triri,b

y trden!

pernlit.. cont.imcnte r lo qu.sc sclc cr$.

su

climi'

Los toblemas quc [enor r.{do ..J rcc6ienrc ls ns !scnr': Jr.,nluc. .opoae\. rittivv(. L l,ntp,e no c\ (ueron m.no( nrPo'_ u .. p..; r.,1tr;r Jc"c.ndq,,lctller r,nri.6m,nu.roosquc.rtrcu['

t
,L
fo

l to h h h

t
i!ri

@w.in d. t. pintud dntifu" aj

aA

T@da th

b ut*i6

a a
a

d.l@ido st .xpGicin, qu. po. tu.e ha d. s dc er.t r gcncrI. En .u:dto ls rcintcsncions, cl prcblcm no eula cn modo lgo ditifto dc l obris dc .t. de otrs pcr tmbin qui sc rcliz, si 6 oponuno, l, rdErcin sin r.int.ga.iu6. y cD clqui.r cso, l lcirtc8ncios dctcn rr rcconciblB siple vist. Si cs nccsrio dctcnenc sobre ur punto, aunlk ..a hu) p lr: { tnt Jel uso tle l en p:rr rfiaar L supcrfici. dc l! prnturs nruol6. Hcmq unliado prcFr'ito .rc ncfaro rco cfrcsn, cus dc onros rlcustro, pua l: voluntd d. ..licsca. v (l uso rlc la ccm sc corrcsponden. E l bu dc cst csturrlx. dc cml,drmr dc.d l$ pinturs nti gur -y trr lrs rntiguas, las medicvalo y las rnoderus- Jcb. heber cxisrido ur prctrd. rrcrprctcin dc ljr.r', dc la torrir y dc h n pnkd. E scgondo lusar. l, fc ihnitd cn la ee. profcudr por sucls nrdi.* d. r6.rrci, pa op.racion.s pr oro lado l.stantr diverss,I linrntdo uro.Irn lrs pinmns muralc la utilizindc Ir e o rmh'cn l pDfin 6 sin du lsrva. y nuncr * hr,i bst nr. pr .rdicrI.. All' dorde st hyr rliodo cco o ptrfi * Fodc. trllco y oprcidrrJ. y i bs uures qucd .tr s soporc orign'l, l ccra o

problcm a m]' :io qu. comprobar cn h r.unjn dcl

iguno m l mt ri. EI lltiruto contin llcvdo cbo mucho crp.ri.16 @n buc@s t@rzd6, p.rc .l ryr! 6 rqlli muy lcjuo. Uiomcntc s.lr $c nunc. k if,ssri bJtntc iob.. l nccsidd dc o plenchar dc niDsue rra lls hoj$ de pasznro mindas: * llom por.l Cdic. plpro dc Rosno: no @siocnrG ors dogncizs sinnlarcr. Nos complc. concluir noestr. ryon.in on.sra not d. prudctc

.n ls pituan ounlcs y, coiD sc pudo ICOM' dc Anstcd.rm, no hry rcucrdo

!b npid. li cflorccn is

.tDr

cultno ara lor h"nso". crr ve? dc prcsrvr cl .\trto pi.o,M ,lc cllo'. Por fin, puLdc dctir*,uc l cl;miodn d. l ccn o l pan6m nun,r iicnprc

de elnre o d. erboto.lcico, rno qu. l coniincin l5 rs.va, y dcrs ofccc ur ptioo (rldo d.

-t
dt

I t

llcga e scr rorplc y scmtalmcutc rcquicrc disolvcntc d.trBrido .rgic6. Cormr l trrpincin uial.! I supcraric dc uE pioora munlcs

eitl.rt nd.r 6rDifomcs dc c.ras o rcsins. rrel mismo odo quc no sc rcpulc urn cstrtu, umpoco sc ck foEar uM pitur. ntisu rorupeer fugaz v
rtc
crcr gvi3i,roi E limpa bicn h..ha

-t
ii

t t
a

) !arr, h riJo pKism.nt. ohi.to de uu Kr.trt y minu(ioe .trcin y crpuesto cn cl kriiuto: l Mdd d dll Clnea dc Snu Mri d.l Trstcvcr.. Conro cs una tlc ls rarar pintu.J . la cnciustice llcgrdrs ha*r nosorros, ha ofrccido nucvos y dclicrdG p.oblems !n c)a solucin hrtr colborudo los cientificos tlnto cono los rateurdoes. F.n .utIo ls inintuns so[rc pcrgarnino. c um nE dcsqrcdmok Jc hs nrnor cukrqd dc L ,cnuB(in: lo' fr*r'or rcpmrurn ur
lot g16v

li.ti.m.ntc ,rcll luiocided quc tvo cn dctcmiudo motunto. H.mos hblJo habldo c dc !'itrtuhs rualcs porque dcsgrrcirdrnrntc dcsgraidmentc son o Fi,run\ nurrlc. ms Lr prnrutl no mur:le qu. hn ebrcvivido dc r.pc clsie y d. primn .poo bianrin 9u c:d: uu cllr rcpna ut problcm . s mismo quc no prmitc gerlircioncs. Quir el nr inrign .ntrc cror rnnb i.sor, culqur quc a l F que r r,by .nr.

' lt.

,.r, qp. 6.

:. , l Db

J(

. I lr (.r

&J

7)

' lntlDire l caD,lorM!,h (N J, r).

o a a
!.

a o

a a
L, Nt.rdrin
.

h piatt\

ntiu tt)

A1 Th.i h

nurrir
dc la qc.s

b.rgo, incurirl.n u piogn"oquictr. t'r"nJor c rr. Ju(l\. 'trhze cuidr. o rcsaur.. I5 os 0,m.ms. Po. Io qq s. ..6{c l kdruro Cent.le dcl R.stuo, .xccprurlo todo lo guc sc rchciou con ls rcnicr cl.-r.ohi.r y los mctalcs, sc l

d.n.1 smo plm

infom.,

tri siquicr

cl

ticto

dcl rlbryaldc

Io! fc\(os d! Ciutiue en Asis: el p()ccso, qoL dib rc{ltaor niDos i,r i,irro, fll conrplchcni. c l erlidrd ,lc I o
rJc

itctdo cr do oos conscgir u! rcsehcion d. la teri. El prnmr oo fue d nrtcr,e teDer krcvc.sind.ln sroal tll3nco

El problcnu quc sc phntta pd hs pinrurrs antigus o dc h misma c!pcci.. No r th dc.cfrcrr suscoloci ni dc dcvolvcls D hipttico c icmctrable ! sodo primitivo, sio dc scsur l inrmisin fuoa
dc la

orid

a
tD

o a o

El scgurdo se rcfido l cvcsi del cinbrio enNgtcllo c lis pirttuhs rnignxi, ;coDvdrie c y notdo dc5d. vnntyi1,. A!(i cl pioctdi,icto. guc pocdc vcse rerlizrdo cn algrus dc hs pururs murlrr {lc h F6it (iloh .n cl Musco Nzior . l\omaro) dio uu rcsukrd,r

Douhl. d6Je cl pun(o ,1. ,Atr J. L J.pJ,,ciun . 1,, o..^ e,,S(F d\. A Ducfro ruri,,..ru ,.tuldo. ,u,quc i,,trsnr. n,, (ompcn\l{ ii .mbrso cl cbiln.oto d. tono 9! r.suktrl, sicrrprc cn las zona: tomcrids l t.t.Dri.rtro, por loquc Do sc h vuclo rcrliz.r trheriodncDt.. l'cro rnti.n por otr conr .tu.itr, qu. no er(l. l pr.icr d.l r. ltado. En .tcch. .nJo l hcrciD qe r h producido .n Ir ol,.r .lc . tu * prc*rt. coD cl csuk o ,Je no praco todr*i cn dc!..ollo. r
quc por cllo ,lct*
sm

r.

rr (l

o
l)
'.

otro pcligro prra h subsr.nci . I obn, l, sd, hir(oric, quc ,.'pr. * hr J. cn(r dchidrnrcrrc precntc,lyflo lJ otr J. rr(. crig( no horr cn l propu uba cl pu dcl ucmpo.guc .\ Ir i,un(,J{l ,nisu dc l obn tl coro * hr Birido hr. osoros. Ert, qoe s taml,itr l l,sc r.ic ph.l r.spcto de l, ptiu de lr obrs Jc rtc v d. Io5 monum.iro(, frec. l relelcD(i rn\ s.eo E,r rbld .l r.l y .llq. Jc i ntr.o.nc,n cn r obru dc n-e criet.ror r.uhwcn.i cn cl grcscntc v a ru r,rsrn'sin cn.l fururo. y cllo hdcp.nd,enrcmenk d. l cxidcm cferrc quc ticnc $mbnro po, derci l,o p'.(niEcd )ob!. cu.l
rcclidad, cl primrr prilcipio dc la rcsraur.citr .s qucl segn rl i.stur1 .xclusi!h.ntc l tqia d. h oba d. e c- Esr ,ai.!i et.l mreiJi cfccrivo dc ,.l c corat. v no 1, obr" d(,1. rn "bnrrcro, p,r lo guc cl bron<c ,lcl K.rrur,Jr \.lu1tc, poneo\ por.:". ,o cs.l

ficurc r tuL ro*r,

rino como ur pr6o

rJ.!rido

.r

rcgcoeorlas, dc reprcducir cl pr*.$ tcico.on qu. l pirrturas fueron rolizad. Por cllo, el comcunicnto slo eproxtrudo dc cstos presos rcnicos tnpoco es uD obstculo tundamctrrl, Di siquicrr prrr h pinture flnre. Y dnems mis: indum dond. c .onftimcdto .sr complctD.c clrdo. como cn. licsco y cl tcnpl ncdicvalo, o cn la pintum l l.o nrod..na, s.ria utu laun qucrcr fundarncntar l rdtulacin en uu eprodu.cin cl p.ccso tcnico oriBnrio. Ni un frcsco * rcstu l lrcsco, ni tn temple al tcmple. ni ur pi!r il l(o con rcpint s al lco. Cuao tl .G sc h.c, 5. comfi. un cror rrvlsnno. Un scsuDdo pr.juicio quc cxistc en l. r.nur.in dc pirtu., .uoqu. slo.n dh, e .lcriv l contusin .nrc sp.co y crrucrr, consin qu( dt .n I ba* d. btrcu prtc d. ls .rncrs i.orl* obr. r.eah.i, sp.cilm.nt. .n l r.su.i,r d. rqncctr, p.ro ombi c bucm pr..n l picirio. si.n r.li l imr.n impote pr la fom quc lu reibio l mrer, y s st no o mrs ruc cl vchiculo dc h nugcn, c claro quc lo qoc rcri indispcnr:Ilc coscry dc l .t q h

mt.ri

dc

quc rcsha

l. con.rc.in d. l igcn. No

tet dc

rn

conv.tido er imBcn.oruisiii .n qu.llo qu. diretc c dct .miM cl sp.o, tuicntra odo lo qu..otutnuv. l clrrucrur intcmr o cl soponc Fdri s.r Nt6tituido. NxuBlmntc. parr h cxigcncir hiinr. tmbi d.b. . conrdo qu.llo quc no colabore tlireamcntc al rpccto dc h inagcn, pco slo c cunto la conscrcin inGSrl d.l mt li-iopon! pmiti por las .oDdi.ion.s digmos siiirris dc l piturr. Por lo tanto, ni una pintuh mul curs condi.ion.s cxijr .l .rgu.' .be taddrc a r muo, ni una pintum sohrc rr hrbr dc rr coled dc GJ. Y no solrm.n,. . o, sino qu. ni iiquicr B obliSto.io cl sopot rigido, cn curnto quc lo quc I rcsulu nc.6ario cs tnar.ne! lst.gro c) aspc.to y no tro l csrrucrui. Ls pits sc.ontcrpln, pco no r toon: .s r la vista y no rl ucto donrlc rc ofrcccn y sc De todos modos, hy 9u. .onsid.rr qu. cl p.prno s.ncil d. l Gsruncin no .s solahcntc csurr l subsntn i dc l ola fi d p.* !e., siro tabin &suar s knsndsi" h.i cl fturo, y, pGsto q!. udic pucJc sbc nonca con ccnca quc la oL m ncccsir, ottu irtcF '
En

a o
lo
'.

Fruhrr I.cion, sino ombien en,u rrrrculrr eudo rctul; rJe rhr quc uri ih.ncncin c\tura.ion ( n,( rnr. admisiblc pan impcdir sll cvcnn:al d.srdacin, dc l qu. porir dcv! M uhcrior d.tornr!(in srvc d l fonD. Un bon.. d. isul l.ici que pud,er .Dco.'. cn rnt tuicin en efado virge , no es cl nns o quc .l dcl Xoi,J. .tr (l k iJo dr quc, tcrucndo prel,rin L ro D lobrc l mtcria, cduc o uru J(,.rminrd lom, ho pu.de yr .onsideru.
bonc.

r.sulr

t.,l..u

"olo

DuI,

dlN @.- ye uril' un6* .i d l.!.1!i. i.ct \t.@. (x ,.)

J. dri . FtrN

S. Lr mplcza dc piutura cn rlacion . l. ptim, lor bari(Gr y l v.ldur'

90

ft

li

annrnnt

t 5 drcntes v irF..s polmicas $re h hrpicza dc pfiurrs no hrr hc.ho hs quc polariz! ls rspcctivs policion.s dc los def.Norc: dc h limpica.kolt y lG tlnid:ric d. l tiM. D6grcidarctc, uru vcz
quc u

ordrc

sc ha

limpiedo

ioul,crr hsu d.jr ddiurlo

cl cstnro dcl color, cs nrposiblcjuzgr si v4dadcmnreu.

vclduos, si * comrvb tovi l !.nos uu pa*c dcl brrniz nti8uo. o si, cn fn, no r.i p.cferiblc Lh prin incluso orr a l supcrfi.i. pi.tric rclvd chnrnrc sod: a h luz or L limrezr. L ,lclcnorcs rlc h limpl, fon,]o comicnzr cou u,x clltic dcl

rdr

h r

por complcto

o l.vn-

conc.pro d. ptnur

un conc.pto ron,'tico, cr dcc, de con un: hcccu crioml, con un cl.n.nto sup.p!.r quc coincidiria cotr I incli.cin rolnica por los r.ntmc,tlnmo', ruins, .l isErio, lrs l..s .purler.s, a(. Cnvicc rcchzar d. intr.dito ..u .rp.ditie liquidci dclcoccpto dc ptin. L ptinl. si bicn iirc ptomovida rnifici:l y cxrgcrdrmntc cn la qtr ro!ntic,

r:iciour h pinoo

b .(@tr d. *r

no c

u i,,,n.ii, romntic- E 1681. cn plcm tp.

btoe.

q. hri nponcrrn nr"o elBcnipulo d. h ptna cn lG piror6 dc , "oa. I,.tu ni siquicr p()dri, LnsB l tD un coucpro dc )r pca [rd:. Y Vrsri, en .l drlla ,sralrra]rcose h:*a ls rcccrs dc las lr,,.r ,rl;./d qut"raoto cn su tienrpo *.dab:r blc! . Thi .ito dch. h..r nfl.xionr. si 1 senrbilidad dc lor rtrts dcl Rn,cin:icto rcchzb en cl locc la b.illi(odc lo trrvo. cs prcF tcnt. r..snci dc l, trrt.rir ru.v, nlt.ntr.c igurhncrtc amurr I: viul,rrci Jescrd ,,o es posible quc ,lel cokx. cl orol ", JcmlirJo rrcusLlc ,l Ls ricrs. hs lnr, lG uln,? Toda p,etl.n.ir dc l nrIcri sobc Lr ,!x sichprc er r desecho d. 1., rnnd l nlricrir cn l ot Jc ne <lehc cl ut,lio a la nuger, 'c p.r, Dun cs h imscn . s,n eDiurl", pra llcsr .r, coclu'nisn snfi no es nccc\!,io prir Je rm tess Je c*tn:. l[* I v:nsibilid,J r.lespicrtr dcl anotr. quc olr hien ruc no putJr riguic confundi* co cl ite\io. t: oh ,te c .tr q. l rfti pr.vlecc e u obo dc a.s,nu: scl lioyi, cl vso. el hro, peo no serr el cudrc ni I 6t tu. El o6cio dc la itnrr se rcvel <ntorcs torrc cl <1r tcut lr erear;a dc l mhyi ci la obr dc irte. e rc.on,lu.l a s! li,ncin d. merlio, de dctccrl cu cl uDbrl d. l nns.n pao qoc n" r tolinnc peu o n,dnnibl.Denrt po! cnciu.lc l.r fon. Convitn. sul,.a)ir que las cons crcnrres pr{.J.ni$ nBnr!n<lnan igulu't. su vlor unquc sc pudifi: dcorctr:r quc Io colora dc ls pirtur tiBus \c h coscrvaJo cxacuucrtc rrl y con) r-u.ron pliados por los ant.s. r so$rc todo quc .n, pDr dct jo Jc l piin,, cl 'nni. n,i5no cquilibio olitimrn. Este plnt.!n)i.Dto. ,.tu. Ios panidrrios dc la linrpiez! a i;o ti.ne que rutrc..r lrorcrt. omo uN vcdd podictic,.s uD prsu(in b'lutnrenrc thrrri: no o podi.tia,6 n! El riltimo rctugro de lus delnso.., .1. l hnpi. nrcsrl .ri .r l: quc con .l no rc d. prn'a r quiei!' h1... prsr lt rucicd:d. los barniccs acumulad6 travs d( los siglos,.(. Preka*rtc prra dcspcir les dudas v convcmc a ls inrsur6, or corlplccmor.tr r.r aqui

cnlo

ni los hs bitrrios histoiador.s po,.lle hblr c ronrnticlo, Bldiu..i definr. r l Pr.d ci s Vo.abol.tio todno ' A. cl dit rno:' xvoz d por loc Pinrorc!, y lc i..n thtid pi.l, y es ce nilcl oscurid,d quc cl ricmpo hr* rperccer s"brc Lr pinrurl, quc on,brnn r vccc l* fvo<cc.. L Jcfinicin 6 un pr..ie q tuv ho} pu.d. r rrcrdr pl.urncrtc. Y rotcsc ruc cr del'rar r un cr rto torcro quc s.

hitsis d.

ircs i.lortuet t.srimouio5 dc los quc rcsulm quc lo ,tuc nosotros


mos
lns

lho

ut. dc l p!chc y d. l r.orr dc L pntu tl como sc d.rollb. l Toran. o h intclrtl y nstio Hocci. No proviec dc n
vcneco, o dc u toscno como.l^rciino, quc sc apoy cr l cxpcnccil picrri.a lcn ci y le rnrcponc r l ftorcrn. D Lecho, L pnrtura lrroc torcr es conocid incl$o hoy por utr .i lnn.ci d. colores
T.no J txl,' ruHn),lu R ca L U(a\rn. ,,{r&lan ' r1rn1io). FLoEri.

los txrni..! ) lcjrdos ltre I p 9u. no ihplnt,til u Ntr.l d.te; d un rt i5. S. tu,lc csGurlklos$ cl l\nrur Gtrale
ls vclJurs o bien
dispsr.r

,rtd, .n h myor l]]ic

de los .sos

er bicn a conr.dos. Nesfio' .jcn:plos rcren lo

d.mk. .orcspo

dcl Rcrauro (lrnuro Coril c R.$u(citr) (le Rool, Jond. sicmPrc sc h otado en conr.lc I hnpieza nncgrrl, r JonJc, conro F,r donl l NudD rqmurtr o
C,qii '' k h.1,9 .l

'

ii,(t!r m d

t68r.

ori' #/r/.

lrrln{i! ,\r(,: f rilio

1e..]

l r1{. (v6&J,r

err, J.l . l

\*,,.",.,,

T,,,,.,.

e.

r1,.',ri"i (..'rlo.i. L r!.'lntr,i r l-r.u, 116: t , P t i u! roir'rn r l '!qL rl {( , . rNq Dri(iJo '

a a a

t lipha
I bond

intuBt d t

ld.rn

r l, dtind,

Io' hnks

r l4

vkho'

9r

92

T@'. .1.

rncti

Fne. clqu. sib.

o a

a o o a

Sc cstb xnimndo la supoficie dc L C,'otr." d. Pe.o dc G,ovMi tt llhi, q u llmDble rBruncio rrcc.d.n( h.hi. llcddo & ctr,r .n .1 rnr.nto lonuru Jcrcru,to l m,o,l- dc uu -pr )imprcz. ricgrI. curhdo pJc obscorr quc. cr rorno r l c,lrz dc Sr P.dfr,, .l nrau.o resrtrrdor nterior, cn Fnrtiv d. limpn'za, habia lcvaoa<lo unrbin cl oro rpliado a pincclcoo sutiles nrzos obrc la pinnr )i adbd. EDrotrG s. pudo obwar qu cn cl mnmo lugar 6 quc cl oro s. h.h raPlJo s.gui @ t ndor ebrc .l ciclo el .srrio dr Larniz oscuro quc, d"" helr sido po$crior. del,eri hatl' sido a(sro nilo con cl oN. Elta obscryciu tr obvia nE indjo cxclu bsolurDnrc I .lrnidcin d.l bniz, quc c cin$io $" oluy sliord pG l l$rur eb.c l .rti y por .studio6 inr.reds'. Poo I climcin dclinrin d. csr obrN.i hbro dc vcr tlcl conrpanrnano d- l: predch qu. rep!.lctrh sn Tcrc c,o. TD,hiatr qu, cl rnreio ruu,do hh nrcntdo cl r,spd" Jcl bn doJo cn un pnruJutrh l p.J6r!l d.l rnro. y hc qui lo qu. r.\uluh: t.lltr' pinro contolor o rr rilo l\ Ln(. dirric.s dc l pc^pccv, y cr (n,bio

d.l

pudo cn.onrrr por fin

l ,h,iuJbl. m6,rcioD

io rsuido.

&

E r. u.r.os rtilic6, vclr vl.como t j.con po. (olor y ,no.ho t.mplc ( como vulgrrnrntc se dicc acuoso o lrrgo) c! colorido d. un t l, o rl,l. dc moo qu. i. uo * pi.i d. visr, pcro quedc rlgL> monifiodr v rndeblcment. ur'd.(5.omo i ruviN por.n(nu
hrir.on vclo. AI

nyor
nin

l..r ur

r.xro

rh.j., f(h.lo
o la

1 inconscicnc;a

{a

tl o o o o o o o o
o

udio c tl/r, lr subdrvDionca d. los ellr6 ls ll:qr de hroncc onu:ro- cntc rllrr y rllar. Todo ello ' hrbtr ydo.,rld por -l +ulo ulb b.srDr..tp.\o, quc crr imposiblc dc lev,nrrr bi.n las prcs cn reLl!'d. Esido 6r booiz, rcsult comp.ro por uu r6im dr (t,n v6riBnx c la. trtal a'ndtillas. B dd., D.llii tr i^r dc un l,xtu toloMdo pr..nro'Dr tod. l poN,. t5E .h u,, Jc(ubctrro un inrp5lo,unrc coo pa, poncr .n Jncusin toJoclprcLl.n J.l,il!, y d.l.Impi., de hs pinturur. Qu .' l ,tl,l!? B cl!mcnrc un f& .1 bo dc uu pinru, on velo i. .olor quc sir. p:n :miu. o <mbir tnto ur tono ldI, co'no uM to ldd gcncrrl. Es. sr s. qi.rc, un (cuo, un n.Jio d. ultn ho. un nsedicntc Dt.rno y Krcro. Conlo (l r., 6 tro d.bia rr (onfrudo fc m e. s bLcn IG h,.'rsc,oo6 quc h.ho\ hho.n l ht.ru r.lliv no puc.nconsd*rnc complc*. ccmc. no ostntc. quc.l r.mn * cno.nrF r*do por prim.B v.z .r Arm.ninr.. Ero rc$lo dc gn rnrport ir, pu6to qu. r r.ticr u pD.ri. iolcn y
ro,na, oo veu.cieiD. Baldnrcci dio d6pus
su

rEst! mrodo cl tu6to pe el .udm, po.qrc h v.lduh ipid. l cvport(in d. los.c.tre, dclpim., esrrro r frcsco, y sc producc unr cottr d. ur rtrrillo..n ,rio.... Como s. v., rorvl co!'i.uG d.l liglonx r sbt bdrnr. bicn qu e.. l v.lduo", v .mo l hl,nn cmplodo lc v.i.rcs y Rb.s. Ar pus, q i.n l limpia. sn Rub.b llcB por h visu h pasr d. Lolt'r cru y dc\nud, ,ro s. convcn(.h dc hb.'l Eurndo prr sicm-

hra hon d. vclduos. o slo dc mh. si,, crlFrso, c vodd quc. e p6rJ.la dc.lrcio oD.{plicit, . tsldnu.ci, l lal,,llrc clriu r.xistencia c,si ilcSrihr y sorcrdr cn l tirruE. N cs csurl quc cl vcabulario dc Crusc nisiqn'n cil! cl vGri,lo, y quc slo pe,.: .n cl Dicciondo . Tonr@sco. P.ro 6 le TouDro se co.ni .n Mili, cn cl Di.(io.no de lli27, y con una atnd:ncia dc darlls y,lc recas quc dcmu.r h^uor. h,. l viJ floKic"(.. hgu. duh, quc L vchdur: hhr mfrcnkld ch los dr,La. trlhr,) d. ln. prn.o,.{l .%rdl"a. E5 un.srto dc colo l,g.ro. quc r .plc cspilm.nr. cr lr pinmra rllro, prn,rit y hi..r tnapu.nrr l rint qu..r. J.bJo (oqu6: r,lo pndit Rub. y \u u.l. 'AlBuDos pintr a/,tr pir D..ste nodo. las willrr, clplcd po .nciu cotr fo os bicn *6os, 5on durade$, ligas y pa8n Ir dnri. ,okG, por cjcmplo, . l rnris csucl v..cin, dn la vcllrl sob..1 pdm(r drto ci tr"trr dit Enr.r pD a.monizr l obr, y rcmcdor los dcfco acrprdor .n .l prntr.r .,Edio.

ignond dc quiencs no r han prcocupado slvo. pint!6 v.ncsns dcl Ciqucccnro, )

cn l81. uno s. pr.guhu s, cr

d(finicio/: (r/cl. Cu-

Por lo dcms, no 6 dificil 6tr cn l lictua nri ntigu ls p..mitu torics d. l pdcri. dc la vcldua. tu lo quc rcsprta : la crucl v.ccin, le d.niosnci qu. sc h

--iili*.
e

f'...
'
! c.

,,iaryi &n, Miir, r 9r7. . 7. ", .,"r" c. ,r "*,, Ei 6h$ tu mli,o F, rhr Libcn,, diidq Ll sli quhe J tutu

c.i:i.

Doldnl, r32r, vot.r, P 511.

r,,-^

*r

,,,

/{{,

(Di..iono
to

,. n.rr rt!
En

dd

nhuro).

^s!! r32r,p.10 rP.n .

ri !i /krr
Ior

oorc

p,k t,s . 1 piD), rrie eEo d. 15 pd6 qu rn d. ,!6..,,, y p r4r,i.oqrcvo:tq

rr

(1t37) (!1rJlr6

rh4i,.{nu. n,

d l.mio nn! (oEld.i. ..u d. l.!r.nrc!!Gr,.r^.{11 r.rr qr,.,.q,fNnuduno.nl.l,r. lp,.qf .r aLn,, {on-r.n n- i.nl r n.qJ to i, uro.lFn AErot,.oru a,du,; r,min"..-1n,.

qrr

er

ro 6J/,

6itri drri l*runl r r:u. .i iura.on ro dh. y srrra.i oriro p.hdn.L .[r
!! ndn 6

J prhr: r

c,{.

c(n' ,oJo dlo ru hy

ndvlffik

t@.

fra
r.l

utr

P 17

!,

.ui'.ilr

.n,{trr .i

*dklo

y ririficlo

n{ J dum ,rrro.

N. ,

I,

lfo

L liqpnze . ptun3

nla. ld N, l\

bdiir

ld'

ihlt

93

91

Ta"id

h L hr
Al.jnro

ofcido con B.llii, y .tr utr odro d. pG rr r.mprr, rqUva cn pnc lnicsneico, culda p.ltamcntc on cl conccpto dcl color quc los irs tr.td;6 !ctos desrollron. El roo no cs u, innn.in .1 criiica modcrt; rcflcj, cn r.mios cdiico ,crDlizados, l mism visi d< lo contcmpoan.o dc Tuiho. v Is pll,rs Jr Pino, : .... cdJ rolor. por r .olo o compu*ro. pu.de hnr. i:.lftntr. v nin8un color ,lc po. su fllopiedad pr hcc! un minimo cf..ro dcl nNnl...,, dond. qucd clru l. lifcrcDcia qo. Pnro quierc cstablecer cotrc cl tolot lsi.o \ cl .olo, d.lr r,,e." pxr.r,. Con u. drnr r,tr un prc, rr, , ua,o tr hrbn, hd (<ntu lJ mrch dccolor !in p.rUdicr y, co,npleu ,l,q'lJ.ron uh h iigcn? Pc.o Pino.c.o8c trn rutiz n r ca.ctcrist ico: r... cuid sob.. todo c uni, y rcomprsrr h divcrsidrJ d. is rinri .n u rinico .ucpo.. Fr.o. quc .( l rnti. ip,,,' , rnr ,1 B'n,,. - (nv,..tr

dapus sh dcar qrtro, hasta cl punto dc qc cn 1784 faluschi rrilui 1 trhl D,orisv, Pcrol,. Puc, b,cn, lc!no cl n1rco so(cnri(,.c .contr por d.bajo .i nriguo, casi e prtccto csudo, co! h fccl y t tiru, y .on un csrrab de brniz dp.so. En clro qu. brniz dehr rer

s cn h gui Il, d.

vll d.

125, hl,i.n dparcido

ntc.xr l {ieglo rcalizdo cn la

cl riglo xvrr. y con st o prc*utahu sigms dc rcstruraciones i,rermlL\ cnr I per rJcl enrh d,, Juc..*" r i cvurur, ,,lnr ur r,u.,mreo rodo h,.i r.er q. . .rtb rod3vi d.l beni o.isil. c.nnuri hbl !xpicsr y oriouciosrtrtc d.l bmtzado d. lar t.blar, c trx*lo ttr crpli.ts to adomis, quc rlli dondc sc ch.lEffc.n n prnnniro uo huz aplio,lo por .".ini dcl orc, \. pncdc crcluir ahsoluioenre quc .c rr c un
rabla cu

6t

'.sF(to

obrcnd slo con l

la i98e no apicc .xplcitmk c Dolcr".

hr

ledur. P.ro 6r disritrcin .tr. .l tokr Ii\no | .l !lo. l,inoi Fro d6pu6 e cnoc"

l,a orisr,l. quc non r sc hbia cxtenido 1l fondo de or. Et-cctiv,, 'iz cn clsiBlo xvlr{ hJt ir drdo uru nucvr capr rk l,Bri," sohc tod ntnt(, l pnun. ncluido.l fonlo d. o.o. y.r. cfitrto s. lc"rnr.r s4. -D(! q rc* ,e-, n' JuGr lo nr hinrmu l ctn d. hniz nFUn. qu.
cDcon(
lo quc

.Ndic cre qu. l fucrz dcl coloido cosste e l clcccin dc bcllos .01016, cooo b.llr .s, bciloi .zul.s, .1lor v.rd.s, v riihrca, y quc .ror .010.6 !,r igulentc klk snr guc rc pongar en l obr, sno c qhcrlos tun.r .ovenicn!.mcnt ., No 6 posiblc .qi un inrcrprctacin dudoe. t oreilidd dc los color cs d cbir dcsaporcccr, y pur hrccrla Jc*pucccr dc nrodo qur cl (olor r r.bsor.n .; l rmgcn. soba L ld kcr.t. complcicnrc y (sr ivirlc. dc l vclur. cl cmtc finl Por Io .hir, l comFsi.ir dc lG bricc' nriguor, .r ia quc eunala con bstic flductui .l a it. d pi.db, o *, pct lco, indio clmtc quc dcl barn no slo sc rcqueria quc aquclLs pancs dc lr pinffr quc

Fxl.ia olr.lar qu..\c Lrriz

urilbr .orcni.,pli.d

por dcl,jo. Sin .rbr8o, sicnTrc s.

aorrillce y aker los ronos, por s. cl;ido isrlmcnic. llhh que .mofi., pltr rintoi qu( Coppo di Mrcovaldo lo habia qucndo o rcrlidad mantcr cl crc' Drt6o. el ,spcro esplcndor d.l color puro, y quc por cl cortario. h:bi inrcntdo rdrl .rr.,n,,. tl pintur ib oficcu una confr m.in plc {.st hipt6i!. Un, vcz lcvnrd l sucierlad rteccntu, cl vclo de l Mlr,, (ircudado po. li suilt. rp{c.i rn n
ya oxid:do.

dclrr

.por.ulid y rurlca d.l color s. hubieFn tsccado. reupdcn cl brillo y deruhn h profundi . ld oroe, .orro dicf Bldinucci,:,

sino tamhin n unifiocin gcnml e la tonlid:d, pu6to qc ci(t2nr.!t. no podi cristi. cnron c5 crit . pi. mrpzrcntc como cl agua y los barniccs de cstr prc.dcnc cxr.ndi dc por si n v.lo uifo.,

< rn" qu" hul.rcrr p,d;do hccr cr n ncxro q. r snphhcnte de rn bhdo olisil ,'dlil/e,. P.ro cxmer t.nto d. lsnos rruzos (qoc s heD de.jdo l visr .n l !6rauhcin) d.mosr quc Coppo hibi piodo cn canbio ls sorbs ulcs robr. h p.cprcin bln.a, v.hndo cl cojuto co un tftniz tnsp,rete y colornurllo

ftut

ln

Po n gucli .bi.r , cuestin icsp.<ro

pitura ffcrio.

Sc e"ab rert unndo etr cl Isliro d.l R6ruro l ,yado,tr, , Copo diMarcovaldo. que h tndicitr atibui 1261. La fima y la frha raogi

r+
rLL.

:. Jr1r.+.+" n.a+;,e il^.'".

-. tDf tD,.hFct n r t. / rl,rc &lr' r, stTl flq<B. Jr, i. v.


r,..,...'.,'
I

p,,

1,.rr

x..

pbrc.l qu. dcspus luhr pi do.l tondo con ls lguitas. Ntcsc: .lri, tlEpar.Iltc v colorcdo,. Por ot.o ledo, t.nlahos t mbi q{i I .mo,mcio dc auc l coloreciu cl ,/o t.nia quc lcr origiDl, porquc. c!ndo !n scsuidor dc Du.cio (9e quiz toc Niccolo di scgu) rcpint cl rosiro e I vtrgcn y .l Nio, 'idi orro vclo tl, l virgen que o hbia tenido setrtiJo s, .l antcrio huhicr rido blaco tzmbin. Sccsivamnt. I pirh"' rtJ oftcflcldu orr roryrcrs Tnto cl mnto coro .l ,nd" Jc l r'uccn t'uraor prntrdos rnhre un for,Jo,lc Ln, quc n^ 5ignifi.al) un d'?nrn@., sno.l suhtto pr lo5 colorcs q. Lbiah
rcdo,
rr rr. i l''. di,.| n J.!br L'hri nJr q cl 6hn .ro,oJo q'q'lhb 'I[. 8, ArGirtr m rn'r ,jro. ,Ll (|b .1. L l'n rn

t3o.

h4.oxn.n t "

tr. rd

r llo.D qEr fncrtjL Jj uD, !.'.!.1 .ta.

r,ri.e ,rr

'r.o

$r.rN' . .r !rl,

xwtr

*l,o

!r l o \ rrI" a & uD r!'

,loE J.l

iio "ernl,

a a a
,a
(o
ra
Itr

L, linpnzd

d.

p,tt .n rck.in

d ln

Ftia, lot h,riks

lo:

tldrtdt

e5

1)6

Tt

lr nunnt
,1.

sido pr.vstos igI,te por transperencia, cooo en los futuos esraltes

Coppor-

U! t(rc.r .l.n't'l(', l tl,li

ll.(r)

(;,roh

.lr

l4

r,

'1.

De h h"n mDcr que el vco sc habia pint.do cl pno quc sosti.e Virgeu en 1 nuno lJo el Nio. con hs mbrs por aansparcncia, el bao,iz coloreado y los adornor *peqruestos. De to.los nro.los, n hs

ra

o cl llmohad del cscabel, porque re, compftimentdo ptnrcro cono ur ,laucro d. cudrculs rcgulles y muy ftllc as, hahia \ o cuhicrto dcspud en ltr par3 cent.l -v or 1,,,rl .. un b..iz rmrrillcnto, r.- , hs partes que habi! de sgcrir el relieve ! h somLn,
sonbrr,so con un

bmn

o
,0

(le turnsol. I)e ttrl nunca sc dcmostrbl B,is d rtnr,l,rs re Coppo rc hibi s.rvnk dc coloes pnror $lo cn ltr pn.x tsc dc h pnrura, para la prepracn , lucgo hbir termnndo por mcdio dc veladur:s y haruices

oJo-.rbi (nTr.nte, _rrEttrrcntc pr.oDscgun un cfecio

9(

l'udos encou cofinrucin explicrtr deeltc cxtrorr.io p.o.e-

o o
'a
ra

dn icrio cn 1 rl.Jrl dcl rno!,ic Tcfi|., rcxto ticD corocido y utilizado en toda l Edrd Medi crrope. En cl cpiiulo XXIX, & tntua d \!ciJa', l..ll., "\plir., el p,..ed, nto dl oue L p.r,'tr, d" cofto c. l" rpltroon n-r rmpli, c rnrcr,:
(Fir (trn, pichr n, ligno, qu. dicii krnslucid., .t ar.ud quosdrh vocir urcol. qran hoc modo co,npoes. Tollc p.tloo srsni Nn lnritrm glutinc rc colontrm.roco s..d it sipliccu.t diligertcr poli tan:, ct indc cmperics L,curn, q.nr it pnrScrc volur.i5. Denrde tere colorcs irpon.ndos dilisctrttime olco hri. c vldc tenues hc &s curr
pnccllo, sicq!.

cJ,s sh hrrni.6, y tro utrilitrr1 ...nrkl,,.l(1.,,,nr,,n{ l. ddes drv.nr otrcrcr unr mh cz o ur qnrrn J. lr rintJ. Icrl.i. El ur.rs dc h pnrm d. ln\ugr, ,l^c (l funt,,lc vm ,lc l, rest.ura.in, resi.enpri,ncr hgcn el lo,h,,Jr,uc r[,n(r hr da, o, si cso. lo fue con rn, hrnriz ligerisnr) lil ..o rlr.r t.o (n pirruas dc la cscueh tror v umhr: ot', ,lc Ncnr.!\, J( li,n! "irs cesco d Gn rBio, d. ts(cati, crn torvli cn .5c .!tlo, .lu. (lu.i r,trrtr! co a inrencinado, ino que sc proJmfla por cl Ic.ho,l. !u. h prinr(. Bisi dcji. tratu.urrtr l menos un o rntc\ Llc bnizr u pinturs eneg&l dc umreuto l qc ls ll,ia cncry,lo pLrdrn,luc,Lr n l,tr i,. Pu6 i.n. sbrc 1 rbh cn ostiinr & (iu )l por cllo stnto opaco, cono um uiebh. debirlo, por k, ,tue t,l) .tr', .' trnJ mno de panllru que cr rlgun momcnto no prcciurlo tlchiir rc . .nicr,L .r ]a pintuB pn a,n l I Ib d.niir iv.Eas gotrs (lc ccrr (luc, al rhur' carsc, hbitr produ.ido cl d.rp,/r,inr,,. P.io no 11 d6prcn.hicn, Llr toda la pinr, sino nente Je h vcbrlun con guc co,zoli hhr^

pt:

I',,i [r

(ko. l.

hrl

.hrcndo.l .o r r'",.1 tl nnt de l s.u.. ,c.ut,l., r., ai,s,n,nrn., . .ol,rl er rs y porioror vcldo en azul h*r hc* volc. il !u!o ,ul dc l virgcn esd vrlido.n r.Rlc, r por Jebrlo sc rcvclr urr incornptible laplizuli. En csurcn, o hav un xlo vcstid. pint.lo cn estc.uaro quc no hrya sido obtcnido con ru vcLJura liscrisnn. l)c aqui l exr.tu cli.rdeztr e um lnpieza, cn h quc sc dcli clnr,r l
op&a sin atrcar la delicalki!, vddnr que no cstat r Jcftndirh t ninEum pa d. barniz. Pcro cl rcsultado, dicho 3c de po, f& puo. Pod.r os y coclui., y brevemcnte: dda l dentracin dc qc c oas las pocas y en toda ls cscuels, ctr I pd.tica como cn h ln*tun al repccto, resulta imcgable h cxsienci dc v.la6 y dc brnics col,r rcados, ha,v iuc nNenir el todo difundido pr las limpi.zrs y prcspocr si.npre l prcsenci dc ,elauos t bdft$ tigros con l obligciD de dernoa cr eda cso lo .onrdi. Se dedqce, ctr s.gundo lugar, quc inclcundo sepue demostar l incxiytcncia dc biccs ntiguos ydc veldrs, qued sienp.e lbi la positrilidd d. que sros fusm rmstndos cr reauraciors preed.ntes v que. por tto, !.a sienpr. mt\ 6onio. me al persanriento dclanista lx pitu con lgoe la pitina a,iqunidr con el ticrpo qur l.rlaldJ, coro sc 6ult.i con iu .lnn,acitrI".
grsa

p$,itt( siccari,'.

ta

Copp h! utilizo l

L nica diferencir eniic Tenlo y Como radic e cl he.ho de que para ctr v! z dd dto, y ha r(,lil, el prqedi-

.o ra
lrt

o o

mienrc o totla Ia capa dc color. D!.u tu atrrcccdc resulu que tambian cn los prituitivos hy qe rcDer p..sent. l eveltualidrd de los banico colore*los aplicados cn funcin d. veldu, y qc. er vcz dc prcsuponcr I: exccpciouiidrd del ro,.J,mi.nr,.. .s n((ci,,u pr,, de l pr.,u,'. tun ,.nrrrk. \upnn !4mp,e en prnner lug, l cxstetrcia de l veladur. No .he crccB que 5t te,,B qu. pKe Decesrirrrte con lariccs cspcsos l fuenementc color.dos, con'o sc observ pr.f.,"nrcnn,t. cn

aqo,n, h ,si.Jir, riprn J! larr. Tft!f{,, Di,.n-(t.trtet st rq) ,4 (Eii!t rh( lr lr{Q5 .r1i. ap xxrx. p. {3 rhL lu( i,(tr trrtuor, r nsuu l nrnn l!6crn coL,.. uL trni,u J\r"i ic Nal,do, .ti(-oJlA,, .{rInn. \rD,rn. y (Lr1loi, ,rf. tiLu. ) . . tr !l.n. L,rr q,r i qurc "ii
F,r, ii /ir8
(

,a

rtl

r; t| ]J L,rr J( clppd L'LU, r o nor. ihJrtu J"hl $o tnDl|{flq }! cJcoplo, ,{ l !L1.gu. .1. L rLr js ll . cpJl b i trono c l MJo ! i L rc .uso lqui In. iJ r Jno Ff ni u' L(, d. .odio. Lmp'dd o 'o* i . re{s .s l Muro J. Bru.r o n rs(, o 1r uf{si.1 G Btrabul3o. u, MsLu6d15Ji lrl B'ld. ! r6f ,ju JrNN{i,

1.,

I
t

liipd

intrd d

l.i6n a

lc tia,

lo!

hd 4

Irt

".lnw

97

sdnG G rhis l reurio6 . 'ru. ! 1,6 d .l ts E m!66 d !l c,e'.(. @ ullm,, dbu.I .n r. Ifo@ Uh v irm buvi lctn@ d. l v Mus c k J(l R6u. etu ; le8 D(ea qd r dlo Atrbo E L'Ipr.nn. qb' Uono d. Akdo Um r -e. L rsrrk lfr J. w l,cru .oomo qu. s l(@m d. I'no y Ponro $ u !Blo,t: +r [xo Fd l'quJo o:*L aw; ,uru,l Dilpu6 rotrq m.r, urc,.pd,J..rrpul ninio y 6Dt{i 6nm.nk;.n&J6 y nRti oib L n*e hn kiuh.lrcgo rl t J:r l!u; - y .,,r-.. .l 4.ho .iE (ca o. cur' r' c. l{tcl , cE d olri,
1

.r{"" /.i {. xil 8ob'.

Iod noxv,

oEhnqE L

3?), p.

lb{). Llb pru.k m Flo q.1 bT colqao c

.e-b6con*

u!&.1

/a

L
.

lo

a
a a a

o o o o a a

a o

Somc fauat observations about varnishes and glazes '

1Or 'leid

t ]c

ttrrtn.nth

a a

a a a
.r

tlo ntc.ior. publi.tro. l ism cvsta (iulio 191e) cor el nulo Tlc clening ofPi.ntrcs D clition PF, va ishcs anJ Ghzeo (r: )impiezr de piturs cn r.lrcib h pitim,los hrrccs y la\ vchJurs). Heilos drho, y n po drud,ar, (cn.l dcrspcD.lo intcnro,, p.s, .n realirlad, no . dirute onto por un: plauvble tlneri<Lrd dc punros dc v$a rbrc un mismo sunto (lo que, e aurcir de na x,lmic precedcntc cnrrc las Dr,sntr e cuc{io,,. hltriJ Lvo(crJo tr cxpoq<,onn,u,honr,,".ndid y L1,.,,,rn,J p" l d.fttu. i" dni,/. r,r. dc Ls dcs,J.ld {linpieze$ de l National callcry dc tondres, que habiru veido sic<lo snrnidJs l'it Jl,u,r dc dc L Jtufu ,lc pnrr rpro' rp"d,, ri.o,. r l" quc nu4rc J,L ,r i,{inr1re ur gol rnorrl. ..\l.li, "l "r(,,1o ,n.xflicble rono del r!,cul. qJc rctcndc n.g,r Jc un."o ^.i solpc I rrr. ) h l"sic.. rrosr.do,c L contudr (erez e L r,(lr.,on, rcb.c ltr [5e d tcxts hisricos irrc.prctados y.itdos / litr, con hi.as tan inlrudente\ como in.oDsi!ftnres. Esto es lo quc |a)r nncsr prtc rebtihos imcirhctrrc o rn cir cnvi.h il B,li,-(ror, publi.i e el mc, . tr!,brc c 19s0- Si volvemos ho. r,brc l.
.

l{c rirulo, gue cn nalino reir (Alcur. os$vzio di rttu imnD verni.i c velotrc, (Algun6 obscrvcioncs dc hecho soLr haics y lelidar, 6 el dnno qu. Neil Mr.Lrcn y ndbn), Wcd dicon un .cl suyo precido cn .l nircrc le Julio de l95O e tl Bu ihtwt Mtd:inr rulo qLe ,{,n,',n," Je'1trn ts".io. vFr- 9u".1 .,rrulo c*: pcrJo. re,e.p,,.1,.,,,,,1, o-,ct' .o's,ru(i"' -,hoc,'.1
",,,.^',rr,,'1..,u.,

cios iuopretr!i y la cou rur citr dc Ix tcxtu quc los s^oi.bor arliculo! mncionatr, ctrindo rc simplcrcte rpont,. Ls tcsis.n lLtigi, ,parr,.,. s. r.du.co lor.nuncidoi (urpki(o, de h c6idd d. unr hnpi. rcral y de l, .o,rir.ia dc una lnrpiczr par.il en cl cmpo d. l linrpiza dc las pnr rs. Lr redu.cnnr dc ll contovcria estos rrnioos coricDc uxludble,n.xt , los tiJ,rn. ,l. l tcsir de la limpicza int.gel, quc sc rlefincrcomo crntifi,'s v pretcmlcr confinr l di{rttn ir mism e l opinablc esfer dclsrd.ad{/. P.ro h reduccin de L rlispurr a cslo rrnirDs ((iihenrdos ric e. N:is que l id - a ?.,-,nd los prrupu*ro. horno\ d(l prol,l,m. qu. . .upnrrrdo. J^pe, l,u Jr lo, cmp,rn.. i ,.tr n.i,rd IJri, , -cc', luhc" 'ul.nr"l prct nder isnorrla, cllando Ia p.cnristr nuvor dcl silosisnro. Pe, cl c,Iin. quc ri formula !e ransfori n, mr ri hen5 que cn el corocido sotisma del .frlso supucsto. Es evide . quc culquicr itcrvencin rclariva a obra del rrc pr:, ic r'J puede tr, nii c hc.l, d. qu. ."b pi,!, r, c. ) quc corno trl",pr*nu.on Jos spccto\ lundrn'en,r16. rncunblc, e rnc* .iiblcs, dc or l. r.), dc r,rc lno; esique cr s.onsnbci fhica ,n'ertl no p "dc r ,' .c dcl,e v nL, quc e. nrd'u.un gue unJ inurar r h l.(1, prrcntc v en qJ. uh hmen,o Jr l hsror." h, qu^J"do l'JrJo cn un oonulrnto de lr.spirrLldd hu.n, . I,ucJ^ quc Ia p!.h. Jnrcdich.' trnrs,blc. pcu dc rcg,raqucllo,tuc hrc,n'. " Ir obra dc anc y, ercorsaucnci, "o n.8r clpropio prohlcma de h rcstaura,

cin e.anto iicN.ncitr sob.e aqlla, dedu.e quc cualquier hter venci iccjant. o pued. prcscindir del hecho de que l pintura re$ taurr es un obr dc re; de Jode l conclusi l!,nu cs que no cs posiblc s.PrJirr . ldo pr.tic dc l inrcrv.n.i rcrturdor de l4 cosidlr..ion.s estii.a! c hitrics quc b ob.a exige. Sea cal fu.re l int.n.ncin c qu. k tDrc -y o dccimos inrcN.nn c el popio 6tc ro d. L pinruk..iro rcb. ru soponc. y cn un modo qu no,;nuya 4 rol',ro .n el dhlru(. .rcr,.o dal p,opi, p'.t*,-, ;.u i.,eocrrro.. quc podn (otuiem puomcrre rcltiE l Ltu.ru:cion dc lr mrtc v po t,nto vin(uld, unicrn.ntr esre c,pccifico probleru prarro. delri tcncr .n cuedta h rcnint h\rna .la ah.^

lun rr'y d,,,,, rr-plrtrJ dc c.prcro. e, pl Ju un,cn, f 'eiiun. ', pu, pJ\.. J,l nulo h^ ch posiblc. L ,.lui m 'usnu sirenci de ls crti.s gne se han dirigido, la frlta de tundanuo tnto sttico como htrico dc h tcsis gue nosotros contradcciDos. li r.dc-

nroento histrico y .yitrr l diximo las rBlifica.iones hstttidll, que slo I Jl,J /!li.. cs d{ir, la salvcin de la obr, pdrrjustific .omo r!r.,a l,, debi,ldo* ertcnder que er el posiblc .onflicto entre

lecct siempre aquello por lo

L \{ticnr. ,.r(r v L vancnn t,r,., " L obru Jcbcra pre,a. qr la ol,o cs ae, es decn, el ldo
Diclrc esto. sobre lo que vemnos insistiendo desde Lrce tiempo, resul-

t. clro quc petedc hablr dc restur.in

dcsitercsndos. dc

l$

.-

Sotu J.,.t obktudr' o[o't uconha r

rhz5

t01
po-

'102 T@tir /. h ftretin lln cfeto, cn h Suzorr * dcbikrb l crud dcl mmol v dcl boru ls dntints ffzclas, nicrrrs cl brillnthietrto tcmiub por hcer tNpa.orc c im,t.il csn urril dsri!dd. En l prctie dcl rtrrrtr, eg como l

rce
dc

asthai. dlr.tu ol th. lrbj

dt .a,A, i,/d dcl rrt. ) l hiio., .undo p6@c quc forruln.l pri.ipi ht obvi . inisctiblc: rur. dtir qu. geJ spuclro. m3 1, de dllqi dispo. q cl objetivo dc qui.n dcl,c ocuprs. dc l cons.rvcin y l (sruracitr dc
.l ra.oo,idcr quc Ii. vists. l'ic ol,vio. .vi&ntc, irrcfutablc. y sin cDba.to.s.3obr. rodo cn.l to dc t pintu,.1 intcnrc mlr isidnxo q. puedr av.ntuorsc. Ni un conscvdor, ni un rcstaurador
pu.d. pr.tc d. tanio, Icci2.rntc noque c! uu /rr.- rn, v un prctcroion rnJcnostahlc, l dc pod.r vohe, un spudtJ \Fc(u oi,grnno .uyo nico t.stihonio vldo sdi l olne.r /,oof d q@ I,a qahd,
o

tu r dcl te v dc la hisrori. T2hbin sisucn @nt indos. fucn de

'. com

qudrltr nucst .or.s.

.'

cn

dritf,

Pliio respc.to

hs pirtuas cs prcscutarlas cn la urayor mdi<L posiblc cn cl csado or quc

apagar l .xc6iv vivsidad dc los colorcs pzo reducirlos r on tquiliboo ns scrcrc, eicipcin dcl ruc sc producirr cn cl pso del ticmpo. resultr inequrvrmcure dr crplcio. plalr .nc (lnos.oln n

AFld. l

volutd dc

crm o(tnd.ro....
./a,,.t,,

pjo d.l ricnlpo: cs dccir, h rbNrdo hntri.o. P.ro.lusbnrF .r! cicgo ttr tictul.la li)/Ed nntel: trrhr uu obr dc n conr si .stuve. fu.' el r c r d. l. his&,ii ! puJi.D hc.r. cvcreiblc cn l rcmpo. un llozo . mrc, oxida qu. dcvol,., su pnmirir purd fi\ic v b,illnr.z. Po! cso cs por lo guc cl conccpto d. ,rrii, lcjor dc 'u un ftrulcin rorti(., s. ha ido dccnran,locu un cDc.pro i.ducirsc quc inttro respctar las ozone dclanc y de L historia, dc trl modo q.s { pi6o nrrum.trio p2n doigur rz sc: cl pa\o dcl ricnpo por l

*,. sir.l

tc

pinruo

.l'on..p,odc riD

csc uuevo .quilibrio c qr tcrminn por as.ntarsc los mrr.rialcs de'. l pinor: cn cl dcbilitamicnto dc su crud.zao.i8nurq. Y rgir.n lralil,

-quc

pudo nuy bi.n hab.r iio p..vnto po

.l i'r-, y

cit

d.nnicin d. D.ldinuccil lo, por d dccn, chs e I coBttcin dc la /rrrlla dcl ticmpo cn la obra. imbin L dcl dlat Ntko . b ptrin '.

(mrimo! uM cl vo.ab,la.io dc Dddinucci quc Io ddnustn clrnentc. En la


mnfisur:1,

cn.rc

scnrdo. v no

cn p,&o. c tennt+ rl,nvs l oh & n.. Dc hccho, poicnor idicr rto.n brd,or 1* coo.tr l pic. del azn"' un 6nlidd 6ttic fn I quc postl I co,MNacitu d. l Fiti, cs dccir, la volun.ad dc a?.rat l^ btento.it .la rutcrie, prrr frvuru loquc nosoao Ihmliamos l ir.olbdn. ialil r,l ,lc la imagcn.

pcrc atn sc dcbc subn:r qu. sinismo .n ntis..Id, si bicn no r hbi2 llcgdo un .oftcpo tn eplio, s. oblcrv um proxiracin l

rhora rcconeoos r la ptiu no e limtl a ser dcclda slo n l piistica. Por cllo cs frlo, unto etimoisiq (omo hnniricarmnte, quc h pri, quicrcn Ma.Lr.n y W.ry- s un coplo slrBido -coho I csckur nic.nt.. ! lism. ti.tr,po cs signo dr supcrficirlidrd 1. .n la crticr histric nagreluso tlc patnrar clhrorcc, rccoddo por viafl y.icftimcrtc r.0cjdo po! lo5 tcxros dsicos', h misnu fimlidrJ <uc ehor sc cconec l co*ncin dc l p:r. bn,i, y ContinrdD cn .l ,tisis d( lor t.c5 trrinor vclduo-. los arorcs citados Jn r dcctricin dcl -tiD, bmiz qu, in(los cn r.lacin l o$ mod$o, !o .s cxact. dcrostno L r qu pDto.s tdcncior. fl bniz no cs rr4iire,u !o[,ci d. utu r.si cn un tlislv.c orstrico. EI l,,ri cr nlo un ejido protcctor liquido. cn cuyo cmpo sci ri.o ni siqui.rr sc h..c rcfcr.nc l tnns..n ir. Y ! cn l prctic itli,u cl norbrc prrcdc por sr ctimologh dc h rNloF mciD & l pcpovffI, quc prrccc hb.r* onvc(ido cn cl :prlanvo comtr dcl mb y dc sus s{Edncss .tr cl cli.iso urdio y hst l Edd M.di.,.llo.xpl'.. (om6 v.d' conrDucin, clcpret" dc [qr,/,r nJido l $onavo ri. .n los tcxt"r andguos. no unto p,n dcsrgrur un tipo de baoiz rrtarre, crarr prm distinguir el brrniz, como r6im Pah h d.nni.in d.l rd.iJ (cn .l rentido d. dlxri .tr igls, rd4. lu. utorc!.,md !. R. Ue Prlc" ) (iun dl io un fngmcnto v.rbo Xl', cxrrdo dc lor El,r' Jc 1766 . Y rl,o"o l J/.iJ y l 'cmi!(

lEc v.r

idenrrdrd dr linc. trnro cn h qnr.omo cr rl .ho y cn la antiS.drd dsi.. l fun in qu.

la

. iFt.*kc d J o(.'r.lT) | ,'ii,r, irD.. c : .v@ uqr pq lo! podd. v I. din nt*n Pa, v . r! owidJ s(r l +r .l i.mF, h{( p..q ebe l pirtr, .tk nsull !' ohitr l fre

' n qu. I billre <|< 16 o.r m oa.D l ir.fild.,Tl nll, rP ,.o1 | ' 'r.r!.,{..M*a,/..4. ,i":Lr.hr"a,' rr l@). b,xlrc! ,-e, p ,re, ,ronc e,-i. l dicil|F Ehtniur (ILdn xtr) .D cotrk*D ryq- Jd'-',,'.-,. tp.,'x!') n Fl!,. !."nrL ' rJF . rr,t r'lI') a iv .lr,pu l, LrD " L pnl! ho L hEr'u: r' ri{n u. rmiEro. l !olr, .o!rc pnr $.no J<l :l'r. E ..Dnr '' t. n. \ lr1',(n...!.,, ' ,,.'' l' u'r' rr r:,.'..1" r!! l\ l / I r\ \ | r.. Et': t t,.iatu'r ?4rw (nnd, J. l, pirr, Fn' 1766,p II? ok qu( li .tn isJ, r unL o d d{q'd, por l.rtl . E*l^x' (uir. ,,r..., ,i. n , !d. r,. p. .rl, d, r r.frr. : l lrc q'srl . I3, i:!iJ.ri y: P .l m

'' vu sn+i,l-orw';, $ii J. dr lo.Lo${: (Jr n,vito. Fdnr, , t nllo )(N / rl) r r4.,,. !a. (, loe r E\Ir,,carr -i /rfli cir{/ rtuJrq ?. to{,ap si.s? n. n r, dnKo @rf G.a dlsr (N / f.)

a a o a a a a

o o a o

So .l.ttclab tuctnt abo

td

tnha

an

lkzt

103

104
ncjs
p.ut

Toid d.

k tdtdr

qul hy quc hacer uE p.imc y tund.nrl rcsrv. Si . .l so &tul c ticDd. d,r utu cquir2ldei bsol$r ji.r / !lr!4 ('.lo),.r ig.n lr d6 pl2bs o cub.if, l. mism r. qndc1.omo 6 crid.nt d.l sisnifico orgul qur (ors.mn rdv. .n ls ,rspbvt I(npu los vcrho Iatrr y rlar', rndcpcndrmrcmcnrc ncl m u'sfeudo. Con cl vcrtn glaa * dcfir * pnculr f.nm.no li.o de ur liqudo qu. sl.liGo p<mnehJo moprrcntc I brilhnrc ar eirrbo rir, un o.,l,i.'ir F,/. No. pu.d( d.rcmnrr(o prtri'i oi o cn fn ( ! .D rulirno 16 cirJc v.o( psrotr ddistu nlcttonemcn( trn proc.dimi.to cn t...stico, y cn consccuc: un efccto roEsun,.n l pr(( dc l p,ntu,. Pu or l,do. (i c,(rro qu. l plab r/,i! cn litrccs nugo.' ur r.rnuro Jc arqutr.crur. mln-. ) hJo.s.

t
.C

ct p tt n,.o q. lcr coulcuE tlB ot um v'vra qur n Je r. mit. Fr 16 colffi la plu viva ct la plu brilhntcr... ED! ,l r Ey qu. lc blnc.. lc rurc orlar lrra, dom on pcint

rsun c'r .! . l .Rcruquer (ob*ruciono) dc Dc Pilcr l tndGin d.l D A . cbphu r Dr6r.noy 11613)'l

d'ebord cc quc lbn vot L..r, .n font l vi. .r I &1.t,.. D.6ros fgmcntos ndguo3 cnidos q s d.ducc cl,.rt q. l prictie dc dr u prlcic d. aid, quc tod no c hb

.olft

^rr d.fitridJ por tilit.n rodvt .n l, 'csun,h cJ d.lor f{,nfr Je 1690'. Trnpqo p.ncuen, r.cogdo.ye r.rmts m.n.l p.qko diciro d..Tcffi . pdnc. frcmlDo1d. prnnl) d. D. PtlB. l firu| d. ls C rot.tis in l Co ai*4 . ld P" t. (Conv.ecion6 $brc.1concimicnru dc la Pintun) dc 1677. Todo.llo vitnc r igrifi@ 9u r bio L prrnir rlclarer o muv ouid: o lr ariior d. pirrn. no hrbu lidorovD i.sd y divlsd.n un kl.ccinJe raminG preie. l)e hcho. runquc la adopcin d.l 3tntivo -d,.ii 6
rgnifrrdo c,peuro
(rD

'.lo

t.o.i,o, so qu. p.6 @m.$c scr m.rcioMd: y jtiledd p cl h.cho d. quc no cr posit'lc obrcact oa bri\oate igual .1 ao dl colo ms qe co l supcrpo6icin dc u cstro taupr.ntc. Es asi qo. t. po't.riorm.ntc cu o h plbr.X/c, d.,isnifi.r u delivc dulcc o csorpr dc un foftificin. p& s.r un d.riv.do dcl vcho 3l. y fu. tcorizd por cl mismo D. Pil6 cn or EL c 1776,

.r

Mclrctr y Wcrdcr, y qu. .s cl 8ui.nr.: coulci gl&. n'dt trc chosc qu'urc dl! ur tr6pr.nt. .u mvc6 d. I qElc on pcur von b fod sor lc qu.l .Uc 6t coucha.. On ghcc sur lc bruro pour Ic doacr plu dc forcc, ct u lcs colcs cli6
con cl prfo qu. r.cogcn

run.

o o a
a a

tsi?'

vill, d. Pi.rc

us.lo (oo dc pe .n dor n.xros. EI m ndsuo p.c cl R..x.iI r.r .! M.tedla di Pi.n. krutr (Rop'l.ion1c l;'.nnyos d. MJn-

rL'rdoucisscmcnt feit pr unc si doucc liaisor de coulcus qu'cllc sc p..dc qu, l'ne dans l'trc, glacz, c'crt mcr[c 16 .lnicB .doucisscnlc,lts ct I cou.h. d.r re dclictc qui donnc l'slat .v.c lc bLnc glc ou pourptc glic, vcrr sl., janc sl.a, cc...r'.

btu) (1635);.

qu..xprs r

cn cl

mfo

1e:

f.gm.no citdo. D. Pils. qe s rbstcoir dc da rcccus pricti.6, crplio o ottnc cl Ercdo y l utiln2ci prctic d.lrl(. Pc.o Io' Ela, tucrcn .*ritos .omo coplcmdto d.l or.o mado d. rooo mr .l.vdo dcl propio Dc Pil6, .l CorR, ptccido cn 1708' Y ql, dondc * cxplio h pintun m y.n l p.tio" sim r.Pri,.iP6 "', .. dccn, r. hri,. cn.l fism.nto rchrivo rl ghcis apalc un clccnto no y
En

blanch.5 pour lcs rcndrc trs viv6

.l

.t

clut6"'.

t
f

a a a
Nl

6.ellBd.lr ' ,r"a* rn""". *. e".e.i* r'r",".. uu.,- a. r aq.*nl, ur. '6eo ^t .l &, u*i .ID vr .D,,',.4 J-.n- pF,- t, (Di..iM L h,8 por d. t, y :no): .n L^"i,i. tu .rLfl! & t ootulF (Dlr . L onn:d4., - rr,F ..!l(. ^4uhNrkrpld4. {( qu. 4d; .om .FDF ( r..iindur,GF-o.r.t orulud( 1, ErdDnr f4L,7io- t^\a t,itt" (rr..i@o ,i. L A isu L.Dsu Fni6) d. 6n*roy (P, 13e3, ht. tx, p. 7or) jl.i, 6 rc,r,Ju Pr.uE r *r" otu ,hl rr Fziq crihr{ p, nh..LunI, rsae.r.,,/ . .L l,rl(,L,!. r. t-, u.cnr.- utr rtr( -..cot.r! q rrrd ,-i um.n d ro. id,:q ,,urri, t r(i lo. u n!,.,tur,r. L Gl,o.i:..,p iNrgw d run4 .r (rhho r.slio o prToa,nF.'u &trrl\'J" fiil.'LflJ, flr.. (\. i, T)

dRiJd. oo, y hq ilonbt. ' .i h xrioDt dc pd' r-sJmb.r, q h 'iqunH u l fDl J.l rfrio.L l .r. pmrrk (PnmB .LrFd & l Pip pdn . .,o[. riqmr DWiu qs .:[ ,alt s n ldiiri .lh. . c. y l. xLd. B rnh. {rt. drc.,.quvt.i r@tuftna Larm.

j.

.prri(.m.tc trnico, lino prumcntc h fiulid:d dcl 8/,.n dcd( .l punto dc vBh .(rico. .n cu.nro diigido producir l . on\. !.d.ti,.1 aqu,lro & L dismbuciD cromdc .1 (udrc. Hc qul .l cxio: ' *Avant que dcqui.r ccr nidc qui rcgdc I'h-o;ic ds l. colork,

dini 9 l.t gkis ont un E.s psnr oy.n p@r .rivcl iuhr d..oul.uB r n(csir. Fur l'clprsion du vni...

cdrc

N&.! qc 6 .l ,( ,.1{ Crtn Go5.. d r. d6.) Dy m ly @. pd. D. N, i r@lo, l. d. lr 'R.fl!h. lo6ffi,. qr Ftun rpE!*! .l F! .[lro & lG tu Em!a Lr.EdGbApffi,d.r7],LErurd,.trLp 217. ' rE 6 l Eor po l iB lor oloE D6 ti.,u !E !n.i qE jmr, $d.6 imiud por lc 106 rr n.is y dr tri!D6... ! 6 i q* Uh y ld tu d6 r'@3 6' q* n pi rdi.* .lo q ! rr mir. rqj. yi y ln (N l f1). " ui Gr hNlko m 6 m .E qE u @lo! !5p@ d iLl ol F FEL vd l r;ndo ,bE d qu. r q.i.n. s. mri 16r. ld i pc drk' 6r. y EE 16 .oloc .ltr y lc bhre ts hr{lor my viv. v lumi!)66. {N /.11".). \ R. bL PtL$. cr & p.rtu pn rn4E (CuF r. pirM p Firipi6), E*i.nE. Pds, r7o3, pp.3r3 39. El cuuo tu. inp6o nuscrk po Joh .n 1776. !tu. Po lo d.d' rc i6 .l fBsn&b qu. n6 ftrn$ (r. 26'67).

"'

Por pnopior

( / 7).

So. J,aMl obvtu"tkn' dbrut

wi'hj

dr

!1.24

ta5

lA6

Tatu

d.ld nttadrin

.J dni.rcorc pou iBtNir 16.@t B de P.nlu. i.lui n'oDt poi de pEtiqu. cn ccn an. qu. 16 slecis e fbnt vcc ds culcus t.nspicntcl ou diphn.s. d qui p.otucquent ohr pe c .orps, ]etuclles re psnt $ fotrnt l.gim.trt vd un. bGs. srur ouvrgc Fin dc corlcur lc do.r . suavn qi lcs mcne cn hamonic avcc d'otrcs qui lcur

cn de l vcldur cn el vcbula.io dc Bldinucci (1681)", l op.ocin

d. ,eidr .r dir .n clcin l cfco d. dcgndcjr conduir.o l prctic y l i.ori


I-a hutor palch de Ls nuestra armrcion dc que L

quc prorJucc, cs dccir. dcsdc un punto de vist ,s 6ttico 9e t.nico. Asi lu..n'o pdo

Dc l |..tur d.l toto dc D. Pil6 pucd supu.Ee quc con cl ticnrpo t. h"b.ia.nkruzido rou I pd.rid plnnrne triG dclg/arer frant;s, h . 12,run nxltr tj .clidd, l P1l,a rlx,r no ticc er nlirc un! lisfia dirino .1 d.lfla. f.s. Si!'brgo. ri.n. un pnto dc ptnh opu.stor cr

cl/artr lrrncs sc qutria iodicrr utu trnsprcnci csi . piedra f!.cios, cn el tli. nlino 5c enicndi por cl cotrrrio dr,Jr cl r,o dcl color. rcni8urlo. En l prcti. dcl taller, L palabn rtla.r d.bi scr utili.d cI otr p.ir.r horcnto sipr. qu. s. r.ni q. ecubn n color co otro- El clcn,plo,lc V.ed, quc ahitt cl lcrbo v.lar l p.occlimicnto rovi biznrino dc l pr.p.ci cn vcrd. c@bi. por krs rcloro prra lr mc.mciorcs, pcn& ur rc0cjo &lsignicado spccifico qu. Jqui ri. cl vc N !ldr y quc parccc usado por vcz prim, con pnrcular
rcfcrerci:
n1os.

apo;l rcfcrcrr

cn AnncDini"', como ya scalaftlcts y cl ulare ^sics la rW..,, quc los thnccrs dcsrrrollan ct uo primer niliN, oroD,. pr purincr cl rono del.olor, ,l it,lianos, cn.a rbio. con

pu.i, cl punto dc cont:cto cntre cl law


a apager

r h traurtrriu. uiornt.

intcnsidad. P.o I .ert.cin

kintko

hs dos distinus lengur no cxclq. cn rlidd ,tu. tambin los fnc6.s ircntran con d 8l.n, dc,nis dc tcm cl tono puro del color sin .npst6. t.n@r 3u vidl.rcil. L !xprin y citd dc Dc Pilcs .colord fucrd' .r explicir. D. igual rodo, lc naliac borbn .l mjsmo r6ul' tdo dc conscn{ h frcscula rlcl tono sin dcjrr los colorc dcmasido f{cr tc! y deEdos. E\ i qu. cdo ..cuentr l pim.r mci cxpli-

Jo palabns confim cntorc plcumcntt prrctio de la vcluh fuc cn priorr lusar tr picii( de ,.lrr. aorro para obtcrer cicrtos cfcaos, y ur naelic pro erkr los dcti*os, sin rccmpsor deruillo h pnm. rr .D los r\ tardiq nbnulci fmN.s.s c iilnos. o r o.ult l Nprrioridld y la rayor peri.ie d( l pru op., /rrc pL p,' r.sp..to lo! p.li' sroos rurcior ,lc l\ iddlxrdJ y li .qi... Si. ntodcs simplc!ftnre nc0exivo, . pa*ir rlc rna htrlorie an coni.old t antflir, *guir argurndo coro hcc Mrclacn ) wer quc h prctio dc lt rcladtro y ncl !i,. ca p.rlcunEnr. .onci& y r.ori,d .by I'liny. in tl. Lcc Ms. lth. crshi..rtu,r. nd rny orhcr nunu<ripm prror to rhe rlic.nrh 'n mucho Incor cpcrrlu,rrJo L' (ia\ dr rf.(n..h,u1, ". H ,hn 1,.(h. qrc cD cnnrD uo s. cuidn dc dr. y lobrc todo i i@ndo .n q. c, plbds .rccn fi in f.ar cl3lurr o lr rdadrr. En Plinio ro crntc nrBn rcxto d. csc sncrc, mcnos qu. e quicr vc b wladno cn el lir((n' rclrivoJidr,,.,,rx, qu. ho oJcitelo. Pero trt .lc vclJurs l<ls, sino rnis bicn.lc m aoiz goc',edido sbrd to,la Ir prnnrr. Conr y * h di.ho, l fimlidrl r.5uh similr l dc la prr his ,t. [ pr.ric! dc h velduu, y rcalmcnte dc hccho ] ptir no cra h mnru; por lo ,lcnrs. .l propio Pinio nad. qc ningn ot o l

fntu.:rl

Irrpdi!r,, "" (

h.hir logrdo

pJE oht.s Ix'n r ,pr. S. rn, puci. pr mii qu..l ptr.trnr.nro pucJ. cvrr cl dc h vchJurr, no dc unr vcLdur: por tdn'amnd.\'o dc rn cokr nuc,o y oprco qtr. s. qu..l oben.i Encunto llManos.rno d. Lu.. I, no er ok .6a guc na rcccte de barniz, un rccct, pr h,cer

gmcnto dc Plinio rcltivo al d.spus dc Ap.lcs- [n otro da notic d. una tcnicdc supcrpori.in d. doi colores

,.nrq r&, r,^|!Dlks,^u,u!d J..oo,5Lrn.q-p',LA.,.'.JilLiuul Din n. p:n iotun : lG :ffB . l PmD qu. rc rio.! l nsu !D n tu. 9u rn rrx! * h. o.,oro, h$pr(tr, oduGE ) lw.n Efur

' .^u

dc

r.rr $r,ral. ej r r

. qx lo! 1,.,

-^

.o,{".ro.,rure.[cr|.,n.phJnl4u,ur,J,i{L-.if qE l( c aniss, (^ l r)

r".

c"r....

rt, n h,tr..1,

ir..i.

-o

!tu

tr(t-,,l r Jir oLq


Lol ll.

pnoJr tun cor.,r,,,-.

rr.J,lc d.l 16@ .v4, (uba 6n 'do. a r uAas . p-u oI! \ nuch.. kPL {o.omd tu Brrnk r i. -u6 ' ',.. "u'".. ",. w LL o FL. J. nooqr k o e P{ & vio, f{n! Frurdo nsu Lrs, cl 'L{io o trsrrn o ,nn.nr. ("lo, oi (ore i n ir Fr (i r !ur'l!@ v.. . .qa,ra r- ,r{s IN /r 7',)

."

..1.

.tu Nr \r.rl' kF!\ .tr "-.,,l.^..'. !"i3 ).PD,'r.. r' t n, 1,, (J,r." r, r." --.1 ^.x'\\'lr.,,"r-nrJl.r. E,.r llD :r/- ... L p'r. 1r-.-rn - ,. piq q$ rr! r/, r r^\E{eu,r {bulhr-. q.n!'oaI'rlJ. ld r.klcr r.r(Ac An.L(4r,/ rl, N ,l./r).

i !rm,o{}

tr,hrr

l ftGo

l,r! & ll.ls,l { \iu r1.ntu.. r,,. . r,i. .: alo 1...rL 1l*ra l'"1,"L-L.J

it.,P t,

-i16. v.L ln'

" tr liiilo.! lMoqrnt( Lrd.l,irlv r y. nuhs do! n,dGln.iiki:l -' {n[ pFE !\'o (\r /./'rt i, L, -,tc.1E & dr h,'i .t nonl, J. M{u{.i(o dr Lo . nDpK -f {,f { .oEr ,n/ r,ii roi dr (Aiig.dJs nlka,l.l Mrdid$ , lAt,.PI lI ., ,. ,h",I,, " ' t,,.n ... r.,. \fr,t,a {. qt"fi.ltr.1tr.J..L',:t"M nJo i. pshi d,, ,rq .: q. fld. rlriE L \ trir ,t rds, sq.r .\ikB rNrt \,i Le' (Dr bnn" pF

L b
1,t
So.

J..tt.l

bt@dtio' dbo'

lrh,ha da

.a tol

1o8 T.oi.

. l nad"ernnt

,F

lo
$

.st.o cono oro. Nd. qc rcnS qu. v.r en h pdd. rlalra. Por cl @nmrio. l. nru..1.2 6p..i1ie . rc.rm p..ti.o r r.rrdo s6..to & l rlia.io dc l veladura, y. i"dica.l cn.l pEcr
pictririo dc le
hccho dcl iiLtr.n, dc todos los rrador tuis ,trrisuos, .s cofcsda bicnamc,r. por.jeplo cn Ia vo, di por Robi ilD,.rio"r dc Wrelcr

.l

i
{l

{1790)' : .Lc -(/d.i cr u1 oyctr .lfiLJ(c de p.'f.crion pour l'rr. ct rr rchd o^ I ' othipF d l y tt \rh('. D. mocr qu., si!sr. ito (oi.ide prrt.crn.n. lo tnJ.rctl con nu6t,1c tr nrn nrnor. p.n '\ qu.cn ambio si tuiee duclo5 l .xrordnr.i rd"triiirdJqrc ostc,

pmqq j,nE tli,rin8ud lcr prnrs qlree' ,lc .cll," ,lu, n. l. ,otrr p\: n I antu qa.. !! l t .nl.u t,at i q l?u p^\t r". t rl.k a! d di.n@it!, iL pnkn t dt,li t ! lka bgu a ld f4ra ^\th, ulurnnt qi al"o l"u ptr it. k v,ai !," tblrd"". Asi puo, qucdr conffnnrdo roc ctr clsiglo xvrt,.n Fran.ia, sc.o.h ry bicn l dlicdcza de los3lar y las vchduas, v quc lajactancir dc los rdudor.s d. hoy no ticnc mtl quc cnvidir h ( los r.shdo6 d. rt.r. P.ro. no.lbttrtc. n6no' urorA nd ,.prcDd. c.'n dure Fqu. ho h.mo ilcmscdo quc ls ,{//dr rm nru Jclrc:dl y fzrrlnrntc u! ist,rte Mr.L c y wcc nfonn l lccor dc que rc sc srbe d dc cno fuercn ctizad l a/d/m6 o ros,(/,, por ro mcno hst rl nglo xvnr pc,o ncl.r l .ofrmu Jcl .fn.o rpu+ru. drn pot dcmo*rrJ. lo qu. fih'r q( den'o!!rrr. cs Jccir, quc i,: cxnodo utr. fml uri
For atcl es por los disvcltcs. Norer la.,p.ios ligc, dclarsumcnto. Ni

ri
Ni

|.c$ l slidc, d.

lrs pn:es r! )dr r !/rj

.Picmres hrvc been clcrnc.l .nd rcror&l ron ilie erlnst dns ml jid8mB b} the n'.ords pre5rNcd in,omece5, n is oh,os rhr"rt old icruc must lrrvc bccn ftequctrilv cl.in.d rre{ghlout thdr lif.... k is or Ecnn lly . ontrscd rl,,r hdr ol,ntr ,n. cx(cpr in rur .*. hc cle"i

l$
I

rc

lrt
C

*iI sfcq. Ar Pof.\or nrndii J(1.( (1,,, th. -.i" "tj.cr,"',," complct.lernigr1,6.do ttuft th"tpd th(a iu'\ htatur i th one aJ pdt4. tlo:t \= Fni\. vclJtuir) ., ,,xi arl [ n--ud , d"" tinthtk ntq frr$ 7'ttn.f ,h Mn. in Jt n nn{l\ @
stni'q

y curountc pea [tr la vcladus. y que hc hulk of cv.de.t in rhc his(oril t.xt gs to lho thr D.JiuD, uad for sbznrg bcforc drc cightccDih cctrtury wa eithcr oi lon. or oil rll qnriry of

'trjx.d

tf th? tutubiljj' {l w[oo w.tbhe atd xloza"',. pucs,3. lrrErh d. t.norcs cxcesi$ c iracioles. P!ro Do snDs

osotlos ^si iolo5 qrictr s los lnncntanros.

ri

dcsrle hace poco

riell{. vse

rA..

It $
!a
rd
rrl

l pr.iqc d. |.in(l,. .. 9u,


bnlLnu! sl( q .

propos. rl n'c:t pi hurilc d'oh<ner quc lc. s.n! ig"rrn\ dn' mcl.n' d. nroy.. lc( uhlaur. nc u,cnr

n! J.lt i). LnJ, (!d Jr. .k( nqrD' Fu- }!l l' J- ri l.rllr rva"!,,. ,r .r !^l r p 7r0,. p.r r, lrm^, E,8( r..h r q& r lul. rf .l ix(r y qur F, d pt oo ri. rlfti ilsuir lotr L *hJtr. rcfi.r L on r "N \or L-i. a rn,. dr{,i (D/ n' rlu .tp!r J. ,ndit. .t'. .^mo 'm rrrl J,E,, / ar l,,/.lr TNfLo U,sE uJ(piN$rl!LJ.r L lorrru, o &,rdu.4lr'r,n o c(,nrl Ll N.baa,2,t9ta.p,r. (Irtiqunu d ,{,s /. Pator r l An6 P..nir,. Ph. r, r7r2, l r, !r. .222e (\rh.h, & rDnr, rq
pl.6 !tr
r

.ont.nidzs eD .l ri.ulo. De h(ho, e hn losrxdo pr6.ir (."rch.trt. ni un $lo rcxro sguro ntcrior Al si8lo yvnr shrc .l modo d. plior ktis o ulotwos Pt qu, puc\, sc h lrccho rl iscverri? Porquc cs ubido guc cl (e . d. l.Dz dqicr l .trv.j.c uro norblc ez. y 9or cllo. sc pueJe quc k vcl.durr. hc.h- l olco no 'nl "upomr dcb.run sc, u.h5 .on f<ihd por los dirolvcntr r,r", utiluido!.r l Nnonl Gllcry. Est 6l rriccion nrenblqur llcvr: uo afrmcin r grtuir- Y rmbi cn b a rl prer.str 6 como lor mnlos urorcs c.itic. cl rDlisis h(ho po .l etor Libe.ti l brmiz .olocdo d.l ribh de Sn Terccio d.l B.llii de Psaro, /d {,c o rhahid kir

No hy dud dc qu. .s st Ia mis lol rtc

tql

l firnucioncs

736i

lkih'

- "t..t ...,t, -. pfl G.-. p{,. n.. ir --,..,!a htf) - .k pnuu ( h-a Gt.r, {" ",r"rr r.,.1,1 rf.xrB,f hrF .,,t".nnjff.D,.o[4.1(ihr\
yir@ 4L t t,". tx
u

. .fl,J.r, ^B

^.!n Ld.lk. d l . rE'pdo*, r adl* Ldnt scslo r{th'K'. lo ^aL; rubl'' (.rr1.! o l "dn .L wftltd.

Aod!,i

.1.

.ta Io Nrntir .1 ceift liiaz ('it), dsi.oo si fua rddcan.Dtc iDdispcsabl. qu. Bcllii hbicn wdo un haniz o m !.Idn,l 1.o. Ma.br. y wcrn.r ni siqui.. s. p.dupe dc iGinur la spccha dc qE Is vcldurs d. la pirrun l lo fucrn hcchs dc ur nrodo y lzs dc I pnrt{ l tcrDplc . otro. icuodo todos los pirior.s pirrtw tod-

R.r.,/,,,.r
r

r'nn'rr\

;a ,,t

drF" o or. r. l!*G liu|lnr rn.,P ^r|.1rnJ r't"",,t,.t fF14-,,,,tt l nt 1tn.,, nr1rtro , e!4nt . i\ *t t )

Gd1n.,

Lq,,r.

roD

rro s.ui nur, d :nrulo d.l

tuf. ltr i. l .rrr1- t t..\.,,...re,. ..' ,t_ ";...t, -i.". r. ,l

hqfLi.i.lf,nt x],p 5r{.o,l !e ^dtu(lintpif) tunl o&rw qu. iq o, L prtr .lr l pituD , q e 'Etrqrpenr' I'n,Dnr <uJ6, .i' r eb.n driu l }ra q<i{u,ll por rBtk & lr qu. io lo sr ,, L 9r rfla,!w..itnu,k/Jtrqxt'ttd.trtua/'<drltb' 1 rr.',.,' y L d'^r ^-rl ,'klnrnd, .lr tt r). .' tl .wilce; piiiriFl .i lo, Htus [nini. vn nsd q]r.l'luknE us&' prl (trp&n.s rs L , Li.i .i.. !1r bii r(.. bedo on ui: |.qr 'isl)xyfl 1.) r,i.Ld . bn. (N Jr ' .,{ ak
prcrn- o

, y

,t

s'.l.rtut ohdtbn' .h dt'h6

.d

tt@

to9

tlo

f@th . la buutin

vl l i.npL, d.bGI hb.. pliodo l v.ldus ilo l lco o co. lco mccldo z unr si dutl Si cobrto, el t.x!o quiz 1s antiglo quc crplitr L oancrr d< h:ccr ls v.lduBs, n .n . !.tccicntc, lo EIo nJ d. D. PiLs dc 176, q. nu.*ros utorcr rnnor lun ciBdo, distnts uc clanmentc d mrno I hs subsuncias pra hrr los jio cn l pitrt rl lco y cn h bcchr al temph''.
brDic6

Pero sin.os8ir slir de 6ti in.!od* uJs, ncsro!.utores s pooen r pmcisrr la vrs dc quc htr itruducnh h pr.rnci d. los

scguido hcicndo hr nuc5os dias. Poi o$o Iado, n!ns, sicmprc cn rclrcion r cra prr.i i.nrokhl y lorl c L vcLdun. qut no p.d. d.dci6e scgulidrd alguru dcl hecho de quc u dirclvcntc no altcre um penc de la pintuo, poryu. tuoy l,icn puedc tcr otai d. ahi cl dF rsuu(/zl ary'Iac que hcmo. pucto Ja relicre <n v:rios ci, cn quc sc dscnb( una mczcL probr cu uu pre dc h purou, cono drud incondiciorlmcntc l dsbrniado c tode clle, si,r 'trr vircn d. sr deb ko dlsuto. E ros cs .npirismor, quc sc .!

pcsu! pr.tica dc l v.l.du nrcrio l sric.ietrtos- o) q .ocisti.ron los h nca ntigus: siemprc cn el ir.onf*do ucrto dc podu dcro"! quc s. tla dc lrices en consiscncsquc nnrguro dc lG molldnor Jnolvcntcs podri lcvtrrrl. Lo quc po ucrr pn no rboluto, pero si su pln(amicnto nctodolsi.o. Rcluc.. nosoros Do fsmdror goc roJor Ls vcladurs * dcliodisimr, lio quc pri os dcl heho dc quc l piicric d. l *ldur cm un poc.din,ieu, qu. sc mrdfiesa l co"cienci histdc y lnuy trdn.ntc. ono hbrin hrscurirlo cinco siglo fund:nt.ol.s ,lc pint. curop.. En scguo lugr, aunque sc rrmo,! la rcfer.nci a trn tcxto ,lc Pluio o dc Heclio, *tir impooiublc pr.luncion .osidc quc r"do' lu pintorc' L hubicrrn cccurrdo Jc L rn t.,tsc . r.p.tir l5 pl,brs .2ni.T . l Cosgn.ir. Un pr.mn rnrjtc hsstda, pu.s, prr ,lcstrun mdos los prctodids dl.gcn6 dc scguri&d quc nrviran MrcLarca y lVcrner para lo rctlcs disolv.nrcs. r rbinricdd de u crod p.csurcin * agrv odo r sb< 9u. no p$d. rocse ni un solo rcxto lntiguo e n.qulvoco sobrc h p.dic dc l v.ldun, rsFcto r l ol et clro q.d uno cr.b iu tu'ce, y 3i

cn

-r

r eb. que cn h ritrtun lim hho $ tip, uni' dc barniccs: la rertu li9hdo,ll rdk Liqdi le tiL I l, ,ntk! ,ornc. Es pmlblc ruc rrsrtor no itrliroos la ctuiwcin cn 6rt' erso ser ficil, pcrc prrr nosoros v la hz dc uu fiLnosi tr1is piudorrc, !sos pt..c,lc /it!id,, li{lurirriiry awuc no co*sponJcn en aboluio. un onr cla prc$a, Nr designn rccens/rpr. sito qu. .fle. un u$ vrso y genirico. conD cl dc tu.1 h prcccprivtr rntisu. Por no d(ir, ! r8unu im}) rnrnDo, qG La\ p.htito\ no corr.sl"nr' "s m^ni., cfrrr. n',.. !u . c"al,1r', , ,uto,... n.r'p\ \ dxzr
ficld", rlitr q@

v*sls

',,' tulnrlcs drrints r d Jitircnt. ni' inJis.. Ilrnros aluJrlo -!i (le.lcpi(.ro dc lit,ild nm(,r (xil, e l tietc ilirh Drr trungur. Cennini, si\'pa tigu.1 hn,iz, e',icr. l csn,r cn polro o cn u.rno.,lc l ,iilutl cr el .lnoNentc. El trs d. r.,t., (liJ,lo l ,s,u c polvd. i( nutrr.o. l,inr.f i5loxvtr. ol,c todo pr cl hrniz qo. sc Jrtr cu cl prpcl dc cs.rt'tr. l'or io Jcnrr. en los tertos lc Cenninidondc sc eogc d eptcto /i,,ido, citaJo5 |,9r E.stlk.. (l ldJ.ovo ticnL slo cl s.ntiJo rcrnrgitlo dc brniz .lnucko en cotrtrapotu bhiz liquido y skitr l s..o: blrniz Lnl',i.Io,, y lucgo, "con ",m tillntr-, JonJ. l .ti.n dcl r,letivo l,rillarr. cscifi cirnte tl tr*ido ur:mcntc Jctcrminnvo m ,itr ,1.1 pri,){r1,". D. qui hcl( utr cpito c lixko.rri.t) rl qo core'orJe un.' n,'/Anir, fil c rv.ibl. dc 13 rcz.la. hrr dii.r.trci,. Txnrpoco Ccnnini h composicon l brni,. rxro MaLJ?n r Wri,,(, I'cgu,rn Po, urrurnu,onc:

prv:Jn qu. l" crnprrl" hu.n. \

onka lc

.1.

ec

e'dr.(. p1,o d..'':, 'nsi,l,r..ll{tx,, I'q i,l'(om".lncnir"^u"enc"t. .lr unJ rl,'Jlu.,ou ue q,'dJru' " . *r(c J. l u,. " utr ahisnio, ) nn'gn t*lo filol;gico corccto po,irh apovr cr. &rc en rquclh cn cl sil(ncio d. Cd'ni trl rcipe.r, y cu l crculcnh -va rc..os. pGdc divrrs t':scos ho al preurto ,barniz liquid. Edtil, Pt .ncontrar la nic, cncin sinlih; conocma h.ita ahon, hrv que cspcrrr r Rorllo
tr,o d. (157s)". .n el que tnt in
ha,v una rcccto

(c(

hrih,'

cl'Bo quc C.trtrhi

util;r

utr !'11., u

cL

t('mrnx' Lrflriz.o,ro si-

clrr^\ a{L

en

'ui uE cnnci qoc.qd.t.hcnte ignoa cl .prcblo y nprobndo',lc GIilco, icun5 obras n1st!! hn costao ya l civilizrcninl Pc.o volunlos. le cu.stin dc lo banies. S h vum quc Mcbrcn y wcmcr, sobrc la antigur bxc de los trbjos de E"lakc y dc Mcrr
\\ cf. r h tuqnr . rhd k ,1'r , , tr {rr,. l f.,m c l.nllrn i .on{ , olr, tp.lt-t Lhnil L b.( kJ .rNl!! { Jrr-r (a!m . :LlLinr L" rold6 :l rorh}, p.2jei< l :29rL dtsallole:ratrd..LEhd. rosD6.si$tEi{ !.1(6 dr pr.ho'i. (N.rB ,1. sur6 hlEq r yr!! i! FPnino).

r.d

,lt un 6aari: lirkido,

o!1. cl

;./,,,,,.r.
B

4.-,nr

* rl.l, p ll1r n,Mff", o,{i(/ 1t., r,..Y r rolr Jd rrni'Drr J .+, n'n..!t,Lr$'ot, dJr,ri I. t',r, J<, l, -' .,.1a. .1. i i,.-,,i.'u. d.b,.tr/ . .' u r; l I - r n. rr I
.

"

.'

'

i Fr' E\rn'rlrlir l |'ikn !.lLn '" r.JL o, lhr i$ vrc) v!.u, Lr75rrr.q,".}trr*su u,di {s.[r. lG erdo ur<r!ld, lrrtr, 16r- la' L B'l,lhk

(sum r,

t
a o
l
so tatu.l butiov .{rt v'nh6 d

llda tt1

llz
.c

Tbtc .lo 1newrtin

l'
{
{t

p.ltilo Jo. /. di2 esfernca el ntido dc liquido .oro y. s ha dicho, o s,lD'tndon el esto flido dc l mecl.. Etopirulo rguientc titul .^ f{ vcmn! lq& c gauilo (PD lrcr bb; liqudo y scnt); 16 .omuio6 rcn $rllG, la .dry(i.id ,,, i$oBdi .! Llu quc c tnta dc eprrcro, detcurmri'^ y ro ur,ilti\ d rom(n-

iodo dos gh.los (Iht'vo! is.ink. uo mis fino y .ro .ompldrrcnt. c .ntc, n exr. rngD pmililirl dc reorducn cso cpircrs Bcn(.i-

Jr

a una ^riesp&ic reducidisima:

.,co. D( lJ nri.rnJ nrncrJ el cp,'lu 9 r onrl: ,Dei r)roJu . v. ,i(. finraitu cr.s,c,n1. (lr(l n('Jo d. lcr un l,n, finisimo y rcrrivo). tl prnl.lsh ct obvio. pu6, cldti ii{{', $,,lll dellrr cooo gro sa dr lugar
ru

dsigmr crp.ctiomDtt dos rips de har cc orzruldrizdoJ, olrctridu ricrnptc oo hs nsms nteri.s y coh ks nr" sohcrtcs. Y .l \i problcmr w "ubar rcrc rodo or el,un,or lor Jr,'lwnrh. Porqu.

trc utu

ro n.Brno! qr('. i mcn\.n lo' prirneros rglo. tlcl M<.Ioc,o. hmiz tue converido en lllia ctr si!nimo de e j&, y quc culquic barniz no.ko k pcr ms o ocnos corstituido olr cs bse. o rbc ditintos

sr to t

rcfnre,l ra,o rnr' rrarr,. cl.lc !\o,rn trrkltc r,' J^.,,J.h,cri,.u,enrc l. pc.ic pictri.i. As !c Jedu.c rr dc A,cDnri. y unrho n,is J.lor t.rtos qu. Mclectr y Wcrno.ii a r!r dc Estlkc. h Foiv:!ti (154)i : capiiulo 67. .Dcl rulo di tc l vcnicc comnuc d vc.,icrre.osc gros., (Dcl r1o dc hacr el bJrtriz .onn p.i bamizr

Er !uJnr' l a,x. ,,,ara. ttur c' .utr rs c"iJene 9u. cl

h Jr

los sr,i de RosEllo.

.trcn, .

succinco y con distino3 conposiciones, c cicrto qc n cl'io no se pucdc considcnr cl rccitc dc liM, o d. e.c5 o dc dormdcrs con,o vchiculo consrintc v nrnl de Is rcsnus y eoms fincs o nNtimiv\ (lc

tt

El .irico
quc

ccj l,sts),

prcscntan r crda nomerio. oo sto cn. tGcus de ur rrmo siSl,5ino inclus cn ur Dnmo pintor. Nuno s.ebc.Jmiss pucdc c5r. sc8um de clcs y cunts d.ls nrffies.nrrc.s cocids sc s.i un

r cl r.steurador d.b.n tc, siempr. pr.*nt.s ers in.gn;

doDd. l precisiu ilc n,rn clnnin calguicr drda dc que pudier renc(ot.o scnddo qu. d d. Lrriz rosco prn rodos ls lsoso!!s ti.oi: it.r bmir cosr (oricnte. Q( rictrc quc ver la pruura cor

tt
co fQ

Bnd[ (1601]'' l vy ruM r.(rlr un prccsior l,nnrr,r: ct' u. lo l/2'.vtu!L Joru d&.oou,r, (bru llmdu pJ igunDscomu). Hy untr pMime.in lexi.ogifi, pcro,eg inhcdirhcntc. n.sulEn

tI, tar pocotrnlroc suolposicin y sls ingrcdictrtcr qu. Bnclli, hrjo cl misnlo tirulo, r.gisir oirs dG rcc.rs. En cl Mtruscri.o M('no:'hr unbFn u'u ,qD I{r .vcrnxc
pondt alotro ",crnice ornmr

ti fr
(l
$t ra

otiu omu. .t buo d invcrniorc qucllo chc vooi, (trni, co optimo v bu(no pi. brniz* lo quc qui.ra). dcrorrrncin quc cor.s.

ogni,linuur" (hrrniz

.uiquier pinru6), sin que dc erte

tl,irrr c drrtcrtlvr per colon al olio.r p* claro y sccJso rrr rolu,c! lolcJ y par "ptinro

.Gr.nt..omp6izioe. Corn

dc uposi.in coDrDr.. Conr y bo vl.n coo ptim y cl.o). pucs, pra nosotros, siLi. n se puedc cxcluir el toJo que los ^si li,?,io y nr iermintr por dj.tilor icr dos rips gerico. y sobrc

rtgu o sc pcd hce. un .vcrn.. di c b algono ortim y chio, (bmiz

\''n!,

E!

156{: r,

qn nE!D(r p*a Jitr L. Fof*rN1,. {4 4rd n Ie6 !.x.Bkr. orDrr pr l r(d .h Llwdo Enr^r^:r'. &l ort",lp ,L1 trl nt
': r. dR! rxilvl5). v.rnn,
r

,,,ri t(:JnIj.nr ,L

60. L

rsvi

.Jnaia ( r 5e7, r

.qrb

r'f

j,,G

.i

h MiE (rr t'ld.tr Murnu, .r(,,/ rr4,v,, i' n,. \ol rr, fr

:' ELlffJi!1,i/"

B r !.

oN (ohu),
,/

r (Lif

Mn.{d rldor,

lor v!nN, o. ,00r. 0:!.16.

kf Jr J,,($ rB) @Dq el r). nl l0) nE puuudo

160r.l,l,m xnr, pp 511-5r:


por

M!o['rD,

tdos r.h.i,o5 l pinNr. snrc . recopila.ioncs dodc h,y d. todo, dodc h rcccu prrr rcnirc los c.l,cll6, hsr un pE hcd guc no ldrcn los p.ns (ts(clli). sc h visro . oro lusar qu. c.trDiDi no d rcus de L*niccs, y curndo las cncorramos, ctr A nedni, c Belinu..i, rtr D. Pilcs,.n Orlodi..s dmir, cn tcxtos dcdicados apcciaLncrc h pintu6, conyolicin d. los b:rnic no rutr brodr prcfcrcntemcntc cn cl accu. de hzr, d. (cs oro, lino .tr delv.ltcs.oo .l Bpilitu d. vino, l c*nci d! trcm.rtiE, cl accitc dc phda o pcrol.o. A .sts hirus re.ctas, d.msiado icmodrdcsdc todo los puntos dc vist, sc dnig. sobrc todo la hihinizacin d. Mckre y we rr. Coicnzn cntorccs r hac h cstadlstio y dcstrcan quc dc @renta y si.t. rcct d. Earl*c y dc Mcift ld-, slo ri.r. icluycn.l p.trl. Es-tomdas propic&d dcl cnpirioo h:ccr ru e le v.rdd & l 6tdsti6: c' cho mis ngao.s dc lo hbial, porq. l, dic cfrdktic q..oDtri. no s$ia el nm.ro dc la ..t s, sio .l nh.ro dc los testimoios r.l!ivos el uso pictrico dc las risms. Podia hlt o , ,ola rcceta y *r aplicaJ univcnalmcntc, coo e h dcl tcrnple al hu*o, or cjeoplo. vk ad.m cnro !. han r,/o esu! rec.ts. Sin pr.teDder cll,orar trr r.atdo $brc brnic6, b". pm nctro Itel prosito *rla. .l hccho dc qut la cri toalidl rlc las acts deriv dc qucllos rccrtarios quc li8uo.l tipo qu. y sc delinci cn H..lio v quc culminan cu l tro pictric2- nrcscolin,r de masia y alqur r dc llirc-pitoresca, lli. En csos v'iopirttos guisos, apcus cntrr Ia pintuu po un r!sgui.io; d.

,)br pr.tc

P lo d.his, mu.ho meos arirr debe dcscuider* cl hcclo dc que h dc lar .ct hs de brrniz llcgrd a nosoros no prmcdcn de

t t

l.

,f.

{1.
sd. ldl rhnyrton!
cbnst

,rnh' ad

rlrz6

115

'116

Totid

ld

dtin

,1"

cluido.oo fctivo, y d6pu.r du


Pero, apanc del

,f. ,!.
,ta

,!"

hrhodcqu t ari, h.ciondose

e que el

b.niz fucs. pr pintns.


le

ll,ru l4rilo y no

cioncin mnlh
Sobre

cl prl r cliro d. lr l scric,lc h prc.], cl con*rtrJo cl heho dc quc en un

.o,,in o !no, y qe en consqeria es de rodos clqe ms prcsumible m.te ea de.o hs pintuas, dcbe notr6c que no contiee qudirae, siro i,tieso. Trmbi! pra uosoos hahia prsdo desapcrciL,ido quc Eas

l, piner.

cuesrin. halurnos

punro Jel nin&' . s,,,

dke

iturid conlo colote, sio quc la coobor con orh imporr"tire.eia dc 1466 .n qe sc di.c Ji / ri,?lk: De hcer la ulstucia, se ponc eu lusr cl birnu liquido, .,,,'io no j.'tr,.ir jk., Ls insrcdicntes Jc c*e brmiz. que es clramerte un sucedtreo dcl bn a bJse de strnd:ircr, nnL los igu,.ntes: qcere de se,uill de lino, mastic,

,niro

rc ilo cur era .ccea, inrrprcHndo jusr e rcquiv@mcnrc .l

siru

,!"
,lo ,!o t-u ,!o

!"

,,n,id, incicn r tz blxca'n. Es d.cir, .pleccn los Drisn,os dos nEre.lienrcs de h c.eu l)olo,ici e ,.r co cllo h inrodoc -ninio cn d{l miiio cono Lolonnte no pelc ser y pucf en d d,. Por lo dqr, h c.(in le$lta asombrosa, cuando el propio hEo nota. h di\t'cin quc en el siglo xrv se h.ie en nqlrrora ara los brrni@ h.t ti'ttnr: kntrirD rur,, (o dc sndra) y kni'irn /,,. Aqi no.r posib). rgumcutrr soLre cl signific:do quc lray quc drr

incicN,

f{tlrkc

a ruhrun \ r allnn: !zcs. !tr triro como hhiz li$nl y a,Jo co,o br,i:./d,,, ! se rcnJri h &rcspondencir etro*cllano. Adcmb de rs), L.jtlke rftb quc dos l,rxics veles yaMalld trrun e. Y run Do p.c.. que el oso del dzdfl sc linxtee nicahcnt. a los brnrcs prm i;ntr cl oro (h acrul corld). Ya Mritield y Es!l' ke r..ogi(rotr 0.6 xhufivs soLre el uso del arn pr.a ls veL'
Con esto hcmos ebtiJo po vi tcrica iods las c.ilios quc un dcs considedmcntc sc nos halirn h.c}o, peo nos quedan lor cxoina. la! puotulizcioues coo que se h prete, ido destruir dcscsperamertc la prccios rpotu.itr quc lr rtunciones d.l coz,olidc Perugia, el Cop po di Mlcov.ld dc sie

'!o t a

:!; '!o ,t.


,lo

y de les lnnpiczas en pmiclld. A decir vcrdad, nuy bicn podriaDs ahorohos el vlver dc uevo sobc cras re$rurdoncs, labiendo ptliedo ya relaciones c nrforms a csrc propsno, peo nos iFrr Dosrrar cu, ensos . i undad h sido h critic q. se ros tra Jirigido.

probles

de le resturcin en geneal

!1

rrcllii de Peeo hhirn of..ido

los

,l;
{

Sc sbc auc cn l Pih de I'esrro de B.llii los des.briientos ,danlcnt16, ex Io quc hce L csturaci,5c rcf.ritr alb.z anrigo ydc otro os.nro qu! sc cn.ortrabr or rlea.de los nimbos v sobe todo el .uadro, l i ls p n5 crl dtr, .i, velkluF v lydd, con un ba z denso de

. ll[t

vo el mordrcnrc 1 n cn p,h^J. Drio tqniz oscuro quc sobre el rcsro de la potun, micnas qu., si el ba.oiz hubi.sc sido post.ior h rplicacin deloro. en esc prntodelguc el lrazo dorado hibi desaprecido, re hubier debio rcsotr m,is clro, omd r" ,jditu. L obs.rvciD cs an ot vir que r.n.mos que crect que h tr,luccin l insls dcbc hrb$la orcurccido. pucs ,lc oro modo no sc crplknu l .ull, -n. ir .or .tue ,,u+rro. ru'o, r..pn l.n .r cr onc" ,o, un I uz oh. c h.. p,, ."hrnr. nolL,l'l". y quc po, N ,o es "l pam sorre sc dc su slilez, rcluso runqrc el brnriz se hubiese apliodo dcspu& de que el ro huhien sido arrancado: de dodc h prsndi el br,iz oscuro e .sc punio dcmorrri solamcnte quc cl lrrniz sc habia rplrfudo despuc' .le hrbo* p"J.1do cl .Lo A lo q.rc h.y qu. "bJe,r quc un: drfrr,ia de ror:o "tru l, pinru,r , uLF,r p,,, cl or" l" prnruo de:d. r h ,ru, v rn<1uie en .rlgui, r car. por 1,, quc rrn urndo c oo hubi$c sido lcvntdo tcs el hnrizdo Je lx pntun, d!berir quedar igualmnte un hucll, como en nBriivo, en h pinnr, y ul sel "o trr7 o.cLo quc. crr.nJrd" Jc rgu,l ,rncru pon ,<r dL uhr' $t el nmo s"bre l, prnturu rbajrJ Jc tono c"nro:obe cl lux,r del dc*prrccr do rzo dodo, hbria mantenido ladilir.E. Si od a, no porque aaJa Ca,4 y 8, ,4 sc cotrvierc.n a. EIpiciio d. coftdiccin nos. lrrohal por tn poco. Todo cllo sin touor con que tla eso nlLxin prrcce emboromr cl hecho inconovetiblc de que, cn Ia mayor pac tlc los casos, Ls pinoras se bartriakn. incluo los tcrpl6. Psro Duestlos urcres cDntinao en ms arbitEri cita que ped hcerr ,le un terto e*ito, ponicno cn h qurerr e"nbr.tuc el l.hrutu C.nuJlc J(l Rcsr.uro n" pluor "en '1" le!nt.r kqu, l ell,,ni m,,,llo del prncl dc srn hubr,.ogu,dJ IreDcio lin mncar taobin la sutdivniores de lo ll't elizados por Bellii en veldua,, pues la estupidcz del quc escribe habri sido tl quc no se hubicra pcrcibido dc que ls susodichas lineas de los sillrrcs rwcre old resturriotu covering crtlicr denrgc,t',. Par nuatr foru, nos yuda Ro,lolio Prllu.chini, qe, lcjc de eo,aros de hbr coDfnndio ,8 atrtig r.staura.in cor $a veLadur, ino!ccnnrm no hhtrsalvd no satt qu cs$io ) ose sxl,e qu piin, imr,lc, r. h, oodo b.2 mnll. r.r ABr.,dc/cJ Prllu,.hnn fo, h^ I" , l ...J ,rn N quc L hrniez, J"l .u.odnho ,nel ro .c l,
i.b,

r".lo,l uo Gplh:1",.n

f.d',., donde,lsu,

"ur, ,c'uu,rron itre,io,

ll

.,

r,

o o

" ((h

) rrn u<fo(N,iri) LL!\:.rr l

ir! !r L', rrtn

rDuJi D

8si,

1^'. t

x)

ot

fual ob,Ntio

dba

re'hq dhl

llez5

\11

114 Teia

dt id

utioua.ii

q!. L p.in.r csrin a pla&&r pr talcs recer, .s pa! q uso se. L h& dc lo vcccs sc obc, se tr dc bunro pi* midees, {rbuc.s, bllc(s, lJrdc\, er. Pes rD.re uu.o*r"re: cn e. ciuo Ms. Mr(Lno, ,a d, gru d on dictt ttil,,o: Je *..o. e diveru, ,$). Io\ bn r,\ n r. ,'ros \o lo, drret,o..n rgt.,dFnr" '. v .olo p n( s csFf,.rr( qrc ehn y pr,rra,. tn Fi,,m "dF.ud.\ p.ir L i utu, q.ri r d,.r .rp' (ir,rn. rc -J.nL. Io b, .- .u.,.. ., c h.en (i,j ecir. \ ,o,, bll',rn^.. E,, Alr\{ ,8.,1.(' e rl n", ,/ bll .r- r r . e, J b...d",gurd'.nrc T"mpoc; 8,,('1, i,l,.nl,,ir)i.qr(;.,(r, de i urduro", bq dc renrr,r u rn.reroo 1 wnrrr,. rn "ceir- d" ln/.'. Y c,..9'tr,, ci u.o J. er- h.'n,/ rr lr. r,ru,,. po, m.jucr .rfl:c,r". L!nJ Uotunn: '..n l7lt. <(np,L l.,c, ,^ pre.c.rcnc. d, h,,n,cc...n ,u nrhl^ u ,,j?,j. ,n,.,-;" t," t,,,nic,:, de (e,re,j" r. Da l(( .ucl,os cn qurd-n.c. e,.nu de " cme,rnr ) em.nr.n d. vcn tu ". Po. no decn qu. FLhcn (1690)r', cir o ls dilecrs species dc h,m.s. nml,r 1.. oc rcn,cnrin" r \nd.,rc. 'N o," d. rsur d.ne ) ,rus dc ncnrn'inr rsurd,cn,c: rri *lu.crr recue,d v hnr*. L{ dc cen } l,'-l- . . ; ,^ E\ist.n po nn los barni..s dc pctrl.o, sotrc cuy urilizcin hay !n rcrimo de muv oro peso qu. las genicar n i.cones d. los receb r"" (^mun.\. Sc o. Jk., ,.r lu.o, por qLe pr ,.,e' hL,, .ido .n,phrdr. L no(ic rnr n,'sur e" de A'Tcnrn,,'. que asrgu r' u.n &l b, z a l)$. d. Frileo en oa l, Lohberdta, y @br ste cra pli@do por.l Co.ggio y cl Parigiarino'. Y si dcbla s el barniz qc cubda asimiso la Viryq' de ldJ Ro.r de l Narinl Callcry, nlc de h iltim
1

nL(.i .n Br,nulo\ .
l)nd,. d.\.un r

t.

v.ncci,.urro re cl ccnc de linua y de nue.s. obsnrs. rdeois quc prr n harniz


compuesto por es.D.i de trementirl

de p.,|rc. Solre l, o(r cre.iJ\ por dc dcmqn, d. remcrin , n.mrn,in/ dc bs. d. gurdienre, y slo curro dcn.n como disolve-

cyru

,frrb

u.

r r.eDrentin se p'rscribc /o' Jrd duu't .,ttt,l,a, Lr o,.dr.in c\ ,,noorr ,e \ rv pr4 "t ,, solu.n orl.nJ' .o"rqu-cls-nml.cua.r\ -'. ,.,', ". ' ldi.ntes de lor bmli..s (.amo . Annini), dc l ^.'* pr.scripcin de h expo5i,
n,:Jo
a

cior rl sol sc hr qutido dcduci (Elkc cr prridnr)


rei u.c!rrirmcnc cene dc huza. l\{ ,,1^ qu. M..Lf,rch } w ne,

que

cldisolv.lc

l-.y,, pr.rcn.l,J. n,,,',,n,/, lo. i,,,.uhJ c\.,,,," c.l idu l,,n inknuJ., r"8r ". gL,e uvien rn.rrt .olo.tr.in, poni. do d. i.li.ye el hccho Jc quc cn ir''1.. \ !,..,,. \,rc \",..'i 1qA r i,,..,c. 1r p .n. :or, C, lo', .,-. r " h.ch^ J, 9u- cl ,",",lv,ulir,,/4'...cr..P.,oe\..'d,,.cq,r rqoi r..spcc l $Lr cl .qlrivoco: u,.o.a es una rl..i,n, dci 'ni:, y
1.,ir,,,- .i( |tn,,1
r]

otri.oq s l a?rd
t.rrprrcnre

lsulm"F,e alinuc., . n el perolen co,no b^e dc b,\c^. r o,t1. i:,o ol t7ij , ctr oA \-nrr, be d. r.ir c pdn (= p.trleo), cor esros comcnrrios: (ste es ci Li.n ms surit y maL rhh( qJ. n,'Bun o(o.. r .lc\p!(!.. !, n,/ d blln;,no billu p, ddlo 'br culqur, @w prnrdr,: h., qur er terce.. di,. expi,ci
i, c el Abt,"dah.

r.sturacin que ta ha dsnudado.

y es uDr onrioh po.o &lnliitrlc pra McLren y w.nc habft cllado julrmor. cstc purro, cu iJo cr tan deodocs dcl r,.o uro. Easrlak. afitua, y ro gntL'itanentc, ,luc cl lrniz l,rsc dc sd.c {qr. sr, dudr .s cl n,s aniBlo y, conlo se l,a visro, !st hr*a cr cl origcn icl nonnne de .fti:), reni un col rcjo bsico, al cu, esrh
brJdo! lL pintorcs nulicvlcs quc lo considctabn ardispr$ble y lo lusri

dc un briz. Quc un baiz cbi.r r.$,1r y ch.o, tro risnin.tr quc dcbicr se. rro/do. Qu." h rccertr d. un r,iz .ld 5c e.crcnc .rplidrahctrrc indicrd, co,ro.n Armenini. .n l Sdd(,, e l Mr.na y cn Olandi, dc.e*x n :!s el uso pecl r no cortc qn. de l sc h... Qc, P{r .l .on:ir. los brnr c.s ntiguor !eri[ .1 qnc niis y el qu. Denos, colorcos, es admrido prc.isarnre por clauio,rs funmctrrado sohre cl pfficula, Erlake:r,

rnrotc I,.niz lla,tudo

del Cevlicr Ci8mtri,, y es bamiz cornpusio dc

,, hL'. Ai. CJ,dJ,n obrn:ba 9u< rurnoo .a,l,ra ,1. 1,. '.n2. s ro"tumh"hr r 1nrl: con rolo de pbmo. "e Por ello cs por lo que nos hcmos remitido la r..ea dcl mousono Loloas s..t,J /, lor .o/or.i, e el quc cn ue .ecet Pdm hrd bddiz 1l?,Ao d.,rro olo st nEucnrla cirdo el nrio o c;brio, o bicn rrurio .r,,rio. Mclren y Wenrr nponetr que 6te -irnr o .nirrio scria iF
hLevo

(Ll.n .u"nd.'

a!

J.rh. (.h,o

1 Lnr, @n , i6 ,l.'D,' r:g,Drfo, . F N r iltri6 t, Lrmij M,,i.. ,. !ot.1, p.2r.27u I qn. . Dp.l7-2$, 13 rch ' " i!i,h uotinii
d

(oto

'lL

nq FJ,, d.m J.l pol@r).

'-' '"d''''"/"' + o ' "a " ''" Gr l rc 1. hf.n r d qN !r

sotu!; r.t ohrortbn' al, t.i.n

d.4 tt7

ltn

Tdia .1" t:tuut,inr

qu.ld. qui.n r.cibc ls irtm@n.s pn !.mcJnrc cnconnos ndic16. Al r.no(. Lr (rds d. M.br.n v w.he rfl.jn L firig: d. quicn
.sd obli8lo
ros urorcs
a ncsar

nduso

Ia luz dcl

$lp,e

slvun2 praxn dc rcsau-

Coo corclrio dc

olo p!(cdc,
spo(c dc

r.culd.sc quc la (cds dc los tnis-

o con ccnc d. lnuz

quc, r.s Jel sislo xv, toJs l.s vcldur s( hcixn con uc.ire d.

-tn

ningD

rexros

i d.

quc habirmos rcncortrado orocnado- cn cl cnmanmicuto @nicnido Gulio &sl. l (oicnzo dcl 3iglo xvt. ts lrir que fudon eli:ados dicro csultado disrios parr cl bamiz oculio drate dor sislos tn cl nurco y :ra el 9u d.l -co lsteriondd l ocuknicnto dhrco fue pticado sot i.' l pitu.- Un diversid.d scucjute yr dc por

-y

anlsir

- imp!6k, noslonn,+ro. ju cocwci. ri hu[i.


cs

Pcro

hhia,nis. Y

,v hrDicd. y qc igulnore ls l':i.cr an 6i .x.lunrcnr. r.ik dc l. r P, qu.. Fu6. lL.r norr qu. (. "1 h(ituro no r hbL prupio,1r .rt,lee, lor ,/,q,/,r", ,ll tmo:o l)miz n,r;llortro d.l Sin Te.cio? kt! ien claro co ( insinria qui elrcn.lcn,n.o mcrod,Jc coB!i.'r co cl,r).rr.l puclu Jc u Jisolvcntc !.1!r ,i1 J,'tr'o ,,n,',h,o d. Ir ut p.,'J r{r rcdu{ .rc L rn,peaurluI'1. Ei{(nrrJr n\.lr hprnruro rc{nr. t,((,.1(ont,r'u n vL rc(rJ,i ,/.'que 1.,' .n,ell rr,,lo" u furtuiro, l(vhhicmo\ J,l trrtuz cn .l S,n Tcr.n.io hbia dct.inndo l clmnacir ,lcl ' rllr de los jilid.r de i .$x1ou.5, cquier ona pructu sobrc I solbilidd dcl lr D.illo'oro .r dudmos cn ccnlo asi- rrnnibI, porguc -no l,bir rnrlu,J" , ,r tru.*r c rnnl murrl,tr"n dc L pirrr", l)c eh' l.n! ,tur cl s,"lo J. ,nul,ilid:.I Jc !n bh,...,iro fi.ucio. puc!o qu. rF JDkcn cxdi.itnotc Mcliro y wcnEr, LJ/r6 L o,.. .idr

hE,,

cl rvro que

sc dcrlucia

dclmodo con cl que Lebir sido pnbdo el v./o dc

l .bc, d. h

.l rBno d. la vr8eD l tci.e d( l futr tamlidd c Tc(ifilo, una tcni.a r udhh.otc invcrt.L cn o,i6cn [m rnrnJ, cl co]or Jcl oro, uu rnrplc nrn'posirron *rrta r
Si Coppo hetJia udtizdo pr

.1lonnd.

nnDt.nc quc pudics. urli la ns d tna . qLd,l td tanJ)i cundo no .ra d.q,io pon.r ddDJo um hojr dc phtr. cooo or cl ca$ d.l coor p.pu. y cl ncBro azul. Ea cfccto, tn h pnrtur: dcl vclo Llc l ttkr prdcdc (onD si8e c primcr lusrr, soLrc la impfurariotr blnc, pinr con zul intcso y br*rntc liluido hs sombtrs dc )os plicgucs dcl velo,
luego tta,rp,; como cor un cllo

tcd

un

bni

cutrci.tG

da ace,tc de os dc

vy,brs hG
nros dissustos

isti, hiy r.rror cula lcrn .s ccsblc y i q fruo dc la imp:cidrd de Idtm crtiro e uu pirn. Los t xts son.n prnkr lugr cl y, ref.rido Jc ntdi,ro pr n".otos d. rcot o. & pnu r " coh lor o' 'hriJ,, qu. l corunn. D nri. pa.h4 (Soh,c.l ,( d. l1) lrmi,( d.olr'), dcl Mou*rito dc Lcca publi.do por Mur,ori, y .l Trio irdj.de prralac [nrtc dc lr chrpa dc .sr^no) c h Mdff Ctdrirul, amts cndos por Ezstlakc. pcro runce pucstor .n relacio prc.ie .on hnt.ico co$.to y controlablc, .omo hcos hcclo co l Mlor dc
Coppo dc 1261.

I li Mld,, d (ppo de 1261, fuent. de marguls; prr: lo dcstnadom ultnur. Er cfccto, rcspccro r

lnDz es n csi5e titcd2d,.

c a los

dilolvcrcs.oo uno

dc

pu(t.otr lrt opqc (,l,lcin,,r.4 dcntro d. l\ circulos ls igils i,Dp(rial$. Noio(os ohrrvnn!\ 9. no sc poi nnputr 1 po dc l,x sislo h .6lorcin amrill d.l b ,iz rnspr.rrc, porque fluy pco ticmp dcr pu&, po) D J..nrucnh G, utr scguior J. Du..io. qi2 Ni.ol di scsnr. l rqrnrtar .l rGtio d. l vigcn, l cnnMrc (on o vclo blanco del tolo i,rcou8.ktc i .l sI.rior hubi e,tdo r,'/!a 5lnro o$itn. Por lo dcs, Ia coloracitr d.l ,.nso hauiz atnarl)o cotcstotdia l.olori-

,y'i,/opt

un

cr sco los rillos. contnuacin, .xbrhiz millo tnspr.ntc , uiitornlo, y r' .:l

ci dc ios lrr airi ksnr y prnrra puetos sobrc la xtql rkti" c L fisum J. I VrEa'. Un r"L tccnrc, dc lo' c,m.lcr tnrolu-prcluJ,o cl (hppo. Un .Jos,l. i o(lv.i, hrhrr ,iesrrulhd,' Prtrror
dcDucrrn
quc riene ajo loi pier. Qu

'i.ncsa- p.culiid, hbi,n de apare.c! otru qu. vcz rcuhrl cst cxtrordinai
qu.

Fr.te a tlcs tesDonios, trteriorcs y co.rncos, no [abh mis quc kcnr lc,lcne la pri<ti. .Ji.i,, r no sl(t tcricr dc ln bqrniz
ohcncr

dtr.- l'o

rnr hoja de esto o dc plt, par rilinr: dc too qc unos .urtlo li8los d.sp5 un tbrun o un De Piles rconr..in slo alcn,Jblc t J,r.r- .on v.ll
ato*ado T tran:poteuc datlo sobrc

cs

prquc cl ru, no r r \igl6 n. puc.L sr cl "ngirul, hrlhnr rrr L crhcA rcprntrd pn, cl di..\,ulo dc Du., io. Ahor Lc. n" h,y posl'r[d rbsoluu de r*vcrrr guc cl h:rn <lcl roru dc I r/, y cl brrniz dcl ccrco se cl nismo sn, uD enlirs quiico cunrii,dro. Puesto quc stc no $ h: hccho, y sclr poril,lc hectlo sin dcstrur osi cornplcruncnte clbrrniz q,rc querh, m ir du,h hy qu. ebsrcncrk. Po ocul( ) Ju nre do(

.l

ulilizci, y s cxrcnrin: cspccilmcrtc . cl lmol oljctrcn Mactrcn y wqer? En prim lug, tnnn .conrodo por n<m6 cn .l ctu 9u. hl'i p.@tr.odo
3u

un oblisdo recorGi,triento dc cllo, s. rfon r una circurrtrncia purrmcnr..olrcrI, al htcl. de si pe.. considc'rse cono rd. /l D,,n el brnriz utiguo

d coihrio,

-"!r crllando

otro ledo, ua rcz


rdmtrl

(coitlo idi<rtiirlorentc

quc la tenac c la li.r, cj.curd por Coppopaelv.lo y cl.ojn, $pruJecir

T. d

tb
rb
,rb

rb

So@ I..t

,l

ohakthnt

,h!t wi'ha

tla4

119

r2O T@ o r td Bt.td.id
1d,, don.

clcmcntrl ruponcr quc cn cl rco dr la pinon hubicn cotdo Coppo con .olorcin 6J'z d.l hqmi: qr hrbn & r rl oedrc, al y como y * h.xpliedo. R,n d. mr pB ,6p.ar. rulquic o cl urcdicho Erniz, ilrcl@ uDqu. Lbic de slor igal l dcl rost J. h vg.n. do el h.cho d. que. rcfiricndo^\ poc rr (mr. bnrc.r plicdocoi uu dbu.ir d. (itrcu.nu cpudi.ron o Jrfcrn rpena en
su

public tmhien um

nun

mcrcfotogrrfie dc la goa dc

il!
Llo

"**.* amnllo. $l,rc il e supe.pcicions c h pntue dcl w'lo: cl tondo hbritr pintdo ls tuilas. v .ncinu hetr un trtriz. Lo irponnt.6. cn Jefrunpr. cl recuocrmem, Jc quc cl d,"'ill, Jel rclo o ,l-r.n.lc dc uu kcrcion,lcl brn2. rr. k'do' hodo.. nvrros hcrnos qucri.lo rcp(rn n6ths obsn.ioncs c p@nci. d.l pbf.sr Crrli. difttor dc h Pi' cot< dcsicn, y reli,,rd6 n.vs ma.rotorog.6s d.l vclo, dc Ls quc. !i bi.n sitr &lor, 16ll., ircluso par os ns tc,Ec, qor Ir s.esin .1 la que hcmos dccrto y publicado des,lc elprincipb. Elfondocs blnco v o tunllo. y (l rmnllo tro c\ ., /rr. lno ,plrdo .n Dp,-, i, r'bc
l\ pmbnr rl.r d.l

c abrolutmentc rcchzablc l obsa.i dc guils dc lc drculs dcl vclo habri:n sido pintad:r /d cl tEuiz. Y lo dcnrs sc rr J( uo "quivo{o. Ouien hizo l prcsunr ol',cr'oon dcl cudo cn sien. hulu ,le'. a ,*.,c cn.unto r Is
comporicin. Ed cn[io,
rtuc

Pe myor nt' dc nl(6 opo.im6 publiono' d. nsvo otn m.,oforotnfia qu. d.mu.stn cl arrar4rr opcrrdo o L rup$ficn dc h pirrura, y unr rucrofotogufir dc l: gon de ccrr run cn su ro, l cu|. egn MacLren y w.ie'!, hb tc o .n t.* uu ahulacin d.
b.niz,
cotuistencia lc l

,o

trad. Ofr.cidoi, p6, los doc!'n 6 ircbrihls sobrc l. cdticli qu. s n h.n dirigido, no nos qucda mrs quc

-"i*,",

condun. No heos dcjado un solo puno en *rpenso ni un crlric si rcspucr.. Tcnd:os $do cl dcccho hmtm dc h ligcre con 9u. lr rurodrh criri( hrn so pl:ntcas y dc L jrcuncD 6n qu. r hn h.cho. Pcrc pfdn6 hcc uu Ilm<L n bm rntido dc ucstro oporcntcs, a los que un gove rcspodsibilidid in unI, .n k returriocr dc le Ndonl C:ll.ry. R@nozcan quc nucstrr torir dc la pitiu srlc
dc

r!

I
,!o ,!o

vcloqM44r, Ldn N 4 ktd< npod. totu rzcl rtitinato . ks ptq.na\ ldy at ld haiz adrillo,lo c$,1 'u tr rnporblc ri cl rmrrillo fue,c oprco y no ,nrp*ent(. Adema. n cl hdo d.r.chu. Jon.l. .l repinrJo Jucort hho y'brc clvclo pnmnr vo, a indud:blc lz opfipoi.iotr dctlr4.,,d.t v.lo adido rcc cl brniz rurillo cl vclo d. Coppo. Por Io qoc .sp.cl l lrim obsel(in c qu. rrhc nrby rcJ paint in rh. mddh ol th. f@siool.. r qunc clcrrlv her rcprirucd rlons thc linc ofa crak in thc prml.',.st fim..in dcuot simpl.rn.nrc quc r , @,'did.on l pju., muc|tn dc raink dcJrda como rcigo, y qu. tanpco h si.lo otad.s los pcqcoi poo irdudablo rcstos dcl buniz rojo y truroparcnrc con qLrc Coppo habla do las ro,trr l coji upcdino, pon figurrrlc unJ ci.ta rdondc, sin r.rr cudn(uh d. h trrm dc L tcL rcprdcno. tul como umhi(n 6olu'o u *ladna, ptto o o bon': ta*lid:. cl oto rlmoh:dn quc s icnu l MrdoD "ohr cl y lc plu6 dcl prio dcl fondo d.l ono. Sc k,r n,d, r 9ue d. d.
Por nn, por lo qu. r .fte 1l Nxatd gn.nio' .1 ,.1dur3 dcl Gozzoli dc P.rugia dc 1456, )" .rrponimos nuer. crrn al Brrlrrr'

rB ditiar m13 vlid qw Duc, y tEn cn c$c i'rneto oktmc.ic nnmo prre acu*r lolmmtc los ror.s cotu.tidos y ls solpa oajrdo. Lo succdido cn Blgica con lz rcst t.ci,n c l, Adotdtio't de I'ASf.a't Mtstqw \Aorci l Cot.e Mrri.o), sobrc.l cu] un Cosjo lnt rncioDl d. cricos y rcspoNbl.s prob por umniidad c oitciio pndctc dc limpicz po .l qu. luchmc dcd. hc. ti.mpo, 6 l d.mosr.ir -is elocu.nlc de quc , Ed nprc ataba pr qwdar * dili'to. TltiUn Mclarcn cstb, pr.sntc y no prorest, o sostuvo cl dc.l',miado inr.sr|. s. lo onenc con phccr y con cl dcs rlc quc dc eras tcdio\s dprts. mtc.Ed6 Frrondilrm y .mFCiDm

.f&tih y lcl colhor.i& quc todos

tuspicios.

(Gu%o

d ,Irt l @rdh .l Pl J. Petu hdB *in, &nJs c JL! ,'d"' R.E . v ME* & rmm4, IrdD, rerri rnn 16 ,ir.:ir juq re4e: ir'.tr .tttltt'b cd nn .1 tu'r ,.n Erntrr,tk ]b

rl

liN .'

1, pirtu? Rio ob n J.l Ftltrm... o l lrE . uE sri. J. our (N lI'). .c-6rhi enir (N ,i.l nt

l.l &

!v

lNruo

d{rl'J

f!

rpi J.!i's,

s.6( l r . l rru . rppo i Mroullo: ca,/or I/ Mofi Ai R.r,r, . .r.j ,rliig n rrir, JJlq t91et td 6tr4 Enihnt thla arlLa'u A.n, J.l c@:qii cklro ,1 rt i xt( r, r : 8". re!, p !r?0. s,tr.l rtuxii niM rrr,ri,4 ilio, re19. Srdna .11 |vL' clha .1 tu!!tu, 2, tgso, w t1 t

Ii

7. EltEIn. o cot lvlr

lor lr.rco como probl.m. dc rc.taucin.

122

'[@na lt

b rt;!ia

rc. Jcci. sino poryc pl.n..rr clprobl.ru oel mrco dcs .t.l punio d. viru d. lJ'nkr.ihrnrci .ndc v no drllc el m.is uwi dc h doucion. P' ds qu. Krhr no lr.,pdlh.nL. smhl. l prnM. hh' ccnkrJo pl(nnr l fun.ion cJLrerJ y J.l d,(u. P.ro. nrs "nlcntl all d rrqdd, cl unr furrorr preuo, aunquc n 'u cohterrl rcspeo a h ohr: d. n .n lii dc h .noliocin dc .s6 funcio

drriv! snisno la posibilidd J. r.solae

La fuin d.l mrco !c d.finc asi, cr primcr lugrr, rorno refcrenci csplcilr su ririr rsulh n,ucho ms r.co r skrcial Je lo cxpteodo

.l pdblcn

del Nrco-

cit..nrc lbr.l
ED l rcvisi g.nchl qu. elr:in sufricnd los Mu.o!,.t. b.l. do en cun,o r 1r prcs.nu(ion. t ,lurni,u(rotr. lJ ronle cio Je

pcrtil y cl dorarJo. Sc rrra

.l n

,n-

punr d. hher nrido u nu.t d,,prtr. tr Mu\co8rfi, 1rdd4,r4.r . !,cn.i. huto . (ei.r v hodt. * t, plnrclo un problch.on um ftldd qu. nun.1 hrhL du h^u ,iroB: . prblcm d. los mo,. Su ctu,t,J d.nE det h.chudequeh rl hce veirte m uJi< o csi Mdi. diruri l nc.sidl itcl ".co:silui tuck uru m,n ft.,tJ& Ahotr, tJ .,,( ...n j. rt mry'cducrdo ijlFi, r rh',r (o cmpo,me. . d..rrDunc rscnc clquic, (n'rrc d. nnco P., pu6ro qu.. po n,uchoj tnu 9u. ,. p",g.; .n D..h (un !tr,!rr(dn.s hurorn. y oo..(o,. l, froter nr ct c r Buo I.t, onFmpornc * r.r\trt siJduth.r.. Je rgu,t mrneru qu. s. (v! (l huo . ph quien omi"n, d.sdc h" tg-r. ticm" u'..bi.n sc h.n .omcnado hrnu o, mno cn tol c,,i-,,";i*,. fl q.uscrite r ricrc induo por uno dc to" p mero\ (c,poub, cn h 6un. Hk(Dr vcnre o.. (undo hrci 1cn 1942l:.rpo,.ru Ltc lrs cl Isntuo d.t Rrurc, o,,-* p,*,, p,",,., 'e,uLroom..n rmisu. (srerir r. B.hv"nuo dr cr*mr) tin to ru.....1.d. . un 6ttuctup quc dcjb at nc .t fodo a: ter cltrc er bciior v h pi,r. P- efoz nu*r. rud&h rnno5 colrcn uh rcxlo J. Krnt,_ de l Cnrr rJu,,o. qu. rrn i(onfohmo ofEu y.t no ofici1. n tri q cl (\,nncnro loiicso dr hh.r rtimiDdo lq nur. .or. hl lDghcnro c\ cl (iguicnk: ,Pcru n cl (er,o no cr"c ct mrro er u,E L'.1 f"nr'.,. ) 6 <oido omo to. urco, dont"\. ruto pr nistr cl cuJro " l Jdnurucion rn.din.. o re,o..n"nra co sc Itru or,,,o, y d l b.llc, pua.! Si haLrinDs rcdr.ido a Krni, Do .n .ic@mcnr. Ixlr prdrns cl rcfr.ndo una.xcet.icid.1, cotuo.ntoqn5rnr
lh!r, .

tr obrl

rcsidad dc nfercncie y de suspcBin. Hcnos dicho uno dc los oodo. Y, (n cfecro, la histori dcl rtc, dcsdc cl clsico al oricral, ios d .luso .n el psado lDis r.moto- slucioncs cn absoluto unlvMas, -iy que dcmuctrn le mayor o mcnor lucie (.itio .oh qG r llcga dcfinn h dobl. r.la.ii.sp.ial c !. obscnrdor y pinrura, cmrc pinoa y fondo. Los clrmrchicntos dc papcl y teL dcl Kakemoo apons, isual quc ls arqnecllr$ fingids ." rorno los p,rle,. sn t.r fnnulu. Pdo, por orh p6Jt , c5ti soucioncs, vn'oLls iftvitahl.mcntc l gfo. dc l p(a. no pu.dcn i(r totlncntc itrris. Ninguu .s dcfiitii, p.o

d.l pinrurr rsun(lo, entc csrr cspcirlidi I l: ropu dc b pr<,1 cn qu. cr (oltrJd. cl uJ". L li'rn,ulcron ,lc ..r\ Ju! {ur(run.s inritu.cricJnfDds l nlrco no . u,u imF^('or JulrteBl Jc ru,en cro e*rrly, ,i u quL J ,vJ de r.' conmucron Jc que cJ uno J. stos 6 cldscnro' Jrfecnc,d"s d. l iu-c.p.u\dd gen, cspciid iqunenicr o dc le percd, esprcio fisico dcl csp*rdor- s. inter0crcn ciproc ne., v ro pucden martccrc in&pcodicter .l u@ d.l otro .n cl omcnro de la ,rnifcsicin de h pnturr. . N6, pr" \esur. r ..p'f.ni, l ur1*nDn rJcl 'ndbp.neblc rcnpo v su chn\ocbn cn un ctcrno prcrntc. sc:Jvicr. l .(.nd d( orsdzr clte,r.in,.Jndo utu rfcrcn(n. un rrhi.in, un int ivlo. L invcncin d.l tur.o cs uo dc lx moJos pre Gslv.r tl
.!B@dor ! h
cspacilid

rclrcin: prin rc, .nkc el .sp.b lisico Jel imbno ! f qo.

&

r.$lve n,

iit innrs

doblc
cl

's .r4 frj'

aolhtia

btlln trn

s).

a okA4 ir12.$ 36r' ] j.

consdruydon.l pirimonio gcrtc l poci .n quc lubi, de idcrsc I .Jlucro Er A( punro s brc pN orr (onridcDcion lunmcrul: quc cl prohlcrnr ,lc l ,.f.r.n.u ,c rc,rit lJnfure a,r,/ Jlcu.do. r n l (,dro .u si rirtro. El clerDro r.tcrcncial no fccte I L pnrrrra cono

uupGo fo.tui!. Efcctivamcntc, una vcz advcnid h ncccsidd dc u rcf.r.rci1. o ls bicn d. um dobc rcfcrcnci. la olucidn no sc podia proJl, ir por { ism por logrcr rrurcnuro, sno quc dc tvnk. 3h, bnn..r,d,,odr no podra prerrndr Jc Io, d:u forrrle,.tue

.oci.n iidclobcrvJor t dif.iend GsI,strncl, en.lnddo

realiJad pura, sinor la pimur er oinro sc rcvel corc rcrliJrd pura cn la


dc

qur

-126
1@rh h a:tedri

Blllnat
Lo quc drfcmos

o @

t *d, lat
pot

wr

.0o ?6bko

k lutci

125

6f.,m qu. ri ( v. -v clanm.ft. .mo no tnt dc uu ootir dc gwto-, ct h solu.in


aclun, .l coro
simpli: dc lc"anar los

otro.l.hctrto alcrcn(l

BiDco c Gmva: no sc rcuclvc cl prohlcm hegdolo. Una buc solcih rcsulra l dopid po. S.arya en cic.tos.Asos dc l Accadcm d. vcn.ci.r uru fnnj ruhr d. vio lrecdo! ,1. l pintu. Pcro cs claro quc nolor,b no rer!<nus tringu r.J.t unr,.rsl quc ."h'.Jr. Curndo rrumos por vez prtr. cuc,linr, p.timor dc un cjcnplo <oncrcto, dcl nucvo o.lcnarnierto dclJcu dc Prumt, cD quc le inrcn cn h sido resp!r l nxinro elsunos.,ros- lo quc -r.con$tun.n cra Jcl gusto dc los Dpr.riuristas rcspccto r los rurcor No dudamos dc en2 nrtcMin, incluso rondcoros cno .l inrecs dc sus rclizdoe:

rurodc looeduantisc sitr sutituilos.on disdnto. E".6.1 ror dc la G11.. di Plzo

cl spectdor, si qu. Monct Fnr crcd quc 5ui Pin rar ne.csitrliD (.nriuid dc tf.L urir que clerncnto tcrcmilB. Jurame ni. "ru l slucion p.Pon(r u Pcro l p,nu 6 pinN'. ) ) h d. .spcio. curdro dcpinJc cn prnucr lBr dc l esp.ilid.d d.l fodo: d. cnro c ctrlicDd ;l folo {icp.ndc .l ripo dc r.l.in .on la csprciali,LJ dc curdo. t cotrtrio d fal$. D. 1 c-mus.o que h1 sido habita&. dcl t;po Jrqucnnr-Antlr < l,ol.ii-Pezzoli, y cl rnu*o rconstruido cono mbicnt. on h.b16 ccrn:ics, ulionrlxas, crc., llegnrcs por li al n:u*o comrbido fund ncnolmcnr mo un ilJd dq!d,j i prn hccr gzrr cn flcnitul pc.o e si Disrs, h! o[ns d. n. 9u. Ui se alojD. L. nl.itr tspc; cte \rJs v cl ir-(c d'rr{.i,no dJr prccieerrc l. trrdida exact dc I tttkftir ik ! ld No qt hr prcdr.io a{ l],Jar aqtit(n;nro.
Pcr pan

cq,lencih un l,udrblc y gnn c*rupulo h*torico. Fr., pr.,irn,cnr. prqu. plnt m6 @mcntc cl problcru dcl nrarco no dcsc.l punto dc vt hitnco, sino . irninc figutivo{rqtriEduicd dc r.laon sptrcirl, o Fdhnos s. cornplcoocr. cn l UEdc ua plantcuicnto guc punt . kntu tnci l tcod dc l .csritucir'. Este lcprcscno na .tpu, p.rc 5lo un .tp, del p.nsntcnto htri.o solc h rcstu-

reonfiuibl(

sll

[rti

colno r,!..i,itr pt tiv.

/ld.nr, no cxrtc um solucin prcfrbricada por cl ruto Muh pacictrtcn,c,te trvar dc la hirtori dcl gu*o.

.l c.t.rio l,tdco ti.n. myo utondd cunlo * fu!d.l rlrf / / pd.. d@um.udo cicmctc -b6'ntc rcspccto r los iDpr;sionisrs-, snro sobrc hs prefcrencirs dcl,rd:s o impliciis dc lG Fopios uroGl. E ef.cto,.l ,r.o slo cs..sii dcl
Tantpo!o

.oino rcrtrr.in prcv.ntiva cn cuarto a prcJisporcr lu condidorcs m rdccu*las pao h coscrvacin, h visibilidad, I trNsin de la l,r hci el fntutur p.!o tmbin como rlvrsu:r dc las cxiscncs fiBnti vl que h cryrcirlidal Jc la ohn roduct en Io rcf*cmc su arbicn

a* ncro

xionD. hriandt

lr

mct no

slo cn

drd, v rcrlnrnrc ro odcmos pomr tri un

6t

puffo. d.h.rimo r.fcriG l

.i tatubiD csp!.tdor d. ,i miinoi nicm.nrc pulc a.r uu irtcQret.i ldna .tr cl 1isno nrido quc .sp.o I la lcv cxntc um itcrprctci !rn: hciandos.lcy otr l.y. Asi sscdc .f..rivm.nt rBp..to los comatonicntos pintados (}r.o no por clo rEi6 .mrcos) dc hs bv.ds & l sixt;na o d! l cll.ri. Frnc* de los Crrccir los cuadros, dto lc qos urcos, form.bn uE obn de altc nucv y globl: como ot' lcy. Ar, no sombh quc Monct pudi.sc hlb.r p.do ya e la .limiucin dc los mcos de si obrs trdis (1els-23). El mtulimo danfcndo dc lr Nn{.d pola muy bicn dign qu. l rn.rr ,ic "' r trndolru cn cl mi@ 6pcio rivido F,
etor cn cuto qu. s.

porque no sc h tcido uficicntercntr c cuentr cl ncvo valo. qoc cl nroro adquierc cr la arquitccturr nrodcrne, niel vrlor indiscutible quc ticrr clnuro cI r on,o medidr <n quc un mu,c nnguo s rqurr<lu, rng

slo cjctlo,

mi6 pc.fEto.

ctuli

pucdc trnsfomr cn rquitcctur modu. simplcnEr. .l problch slo re ha planrcdo cn lo quc rcspcca rl oadro. cn ve dc en lo quc r rcfid. n mo: dc cst. crror inicil d.riva hs fhs solucioncs dc I .linicin pa) siDple dclmco, coo de Is rcconsttu..ioncs histori

cists o las itclpctcioncs csqucricas de ls complcjs rcfc.cncias plsri

'[n *iio, $riinD.,.l(r, rp{ndn0 pp r{ is i l ?:)


cittaxv
4 Mu LQ],l..

ER

.t khh{io .rt p.r",,

Rdtrtr,

ra d.runod. i9:r,

r.!oB tutitr i,! dr

,r. ro

fiBinn

vh.:l 6!..ri |ftffio.il

rdut,

sdo r slr 6 .! n,ntrn J.liodi r 6i( prcbr.Er por c lrn( .r' d ;\pq$Dnrk! lt:dloso L l puox i,rprcio), M

c! tranrDirids po l traicin hst.ic bio el no'nbrc d. !cos. Quin Do hroldo lert rsc rirt! y prcfnG dc que y, no se s.b d. un mEo? V.'!o, .triolc qu. no sc tnt2 d. ip. ducar la 'nolduo r.sci crealirl, sro dc inrposibil ad tdi.i.1 Si cn .lgn hon.fto I .{uircrur tuvicr luc .ml,i {r lipologo 6peci1, puedc s.r tanrbi guc el probl,a rlc la relacin c utr (d!o co el nruro volveria )or bjo el 4f.co del rmrco. 'r6. arrurlnrm.cl rol'lrrna no ucJe l,nteJo ru' ,ue en tcrnrnc

.!urh,in. qr!i,.mbnpqd trouol,o!rdry(^ ,

tn un

'rr rurl(\. \ ,n c\lvcn irt b rcf+o, u c'prcirl


musco nucvo dc

s"l:,,ene

1",

uuno', .in uir nu.v

pilrur, ntigu, $'cdc conrd ntsGh.ntc


,nedu, iou

dc lo.

o'.do., tnclus

(n(c

r,rco n,rsu.

.lt
Bkrk,,
o @n

.tu& lot runo!

@o

ltoke

Ettrtdi t27

fi
ili
[:

muro lucvoi pcro d.luycn tmbin q l rcl&in p.& producirsc cr ponteancot., con l simple climjnacin de lor @rcc. No $ tat de pon r vino n*o cd odrcs vi.jG, & lo qu. y dv.rri el Evngelio, ni tmpoco de l oper&in opust. Sc trra obe todo dc cog* um bo,lla potvoriena d. fechi !.mot , y colarh de mrnera que el poko no par.,c1 sucic.i, sio ieeDte n pr..ioso lettimonio dc Dti8e.ld y c

Ni Ia borella sc limpia, ni la prcd sc ensu.i. Co esta p!dGtrc nocstacin ceroremos este ltiro qptulo de de l rsturcin.

te

No are..r Je n.s ver I co n.ir dc curnto preccdc cn el .Eilisis dcl mco csde el punto dc vntr dc li CaturlJ/rL,Oa. An-

heimtconsidcr cl rnarco ono de Ic oos dc la oposicin dc le figure al fondo, que s una de hs rclacioncs ms fccunds dc las atuddo por la

Fi.oo8ia de la lor@. Si parr nosoos a dudoso quc ia i.a del tur.o .n la pca modcror dcre de l vcntna, cs irrdudble el orig.n quitectni co del rnrrco. y quc cl curdo con el rrurco r rde(ion con h parcd como figun y londc: ro rdcnus de e\u .eltnn Blohl J.l m,r,..urdro rcspccto r h parcd. cxstn tambkn la rcl,cion J" fisurr .obe fonlo cn cl tne..o cspecto del cudro al que sc supeqolia. xr tual, por ello, que e so del mrco peivicse d tento qu. @nsiderb c6no pn
scparar

@stirule icnente u! limite qsual. Pcr d6c

t: Io
{o ta

pintu.a del espcio bientc. dcl quc cl muro .l mometo cn gue rlo pintores empczaron a rcducn la profufldided dcl espeio pi.t.i.o y a cxtcnd* plrnos... l pinur comeu ,r.h th. onto' cl Mrco, cs dair, a hacc dcl contono el limite extelito d. l pintur, mucho n1s quc cl intcnor del marcor. Con cllo caia i rclcitr dc figua cn cl fordo del mrco co r.ryeto a l pinrur. {rl nrco sc dapr su nucv funnrro cotomo-, bien cin, bi.n rcducindo. un rcnue lisi -n ilieirdGe ha.i xrx lode ect\ ")y pr.scnrndo l l pintuB omo uu supcrficic contooead, u "fig" qu. dcscane dircctmert

h csprcirlidrd dc

lo

{r. /rari,"wl

AIL, r,lih,l, M{nd, Ie4. t

uro'9'

oi

cjh6a'' ior_' P oL.d,.Al' f !'1"..

'

"

\)

It

Ca. d.l Rsturo

1972.

l3O

T@fu . Id tua.in

R.eiria .la

dcart ?l

Rt'toth\

le72). (r dlos l dirdoci y Jcf6 .1. iturG tutnn!6, con l ilnpo,i .ior Jc c.(. "vruptrlon ) tus@rnh,r. ri, kl nr.N.,,,,oi d. r;Ju,,.ir flr.ulquic' obE . .r. hr m,nh corFnx!,.n ct f,pb Dtum.n( v.n l\ irNtu..ion s r.ja.9. qtri k PLhlien.n icg;{til.

fl,li.

cor cncLr trnE I t7 .1 6 d. rkild. 972,.1 Mirar.rio J. Ntru(cnin drfundi . t)(rEo $b. ndonci d( 1972 (GF dt R6hro

G6uran, dc h. rulruo. pouLrs, dcl*n *r rurclad$J. modo orgico. igurlnrio, Ileva n.crsrihetc l! rbr.i. dc noras tLtri.ojuridics que sncion. 16lites qu. * enri.ndc la co,cna.in ) sc coo salrg!r y pr.v(nciD. y kr como Rrcrrin r.ruhdortr prpirm.nt. dkh. Ln rl\.ntnb, onsritu;-e un horor rlc l colnr illiur el hcrho dc auc. corno eonclrn dc,,nr prrF Jr r.ruh.i,' q c lr( F(o \. hl. lih. ,l.',1. lcr 'l,rr- le l rcr.r,ruc,on d( (5rndn. lcs. rhtrorJo I.n t93l un rlocurrcrro que fuc,lcnotr,do .Cr dcl Rcratrr,, dc do,rde, !i I)icD $ ol,jdo sc rcsrringi los monF,o. rl,ic!"rn, n,. f,('l rnR Frlkn.rtrdrc y n,plb^.ls n.tu. gcn.nhs p.tr. ulq, a ,cr.xJcion. ,l v' J. ohns {. rr. picrone\ ) Dessra.iadnrc crta .cra dc Rcsnuro' no tuvo nunc fuct: c Icy, y cuendo d$pus. por l si.nrprc crc.i.nrc conci.trci quc sc iS ioorod" dc lo rhru, qu. un rc.uururon qn,nrc,io\ r.c,ccs pr.ciso.

t.on icnci d. quc ls obrs dc .r., .ntodids .n l &?.in rs anplia 9G v 6dc cl ml,i.nrc urb.m a los DotruDcnros lqu,t.ctoicos (,16 dc tintun y cl.ukur, v d6dc clhrlLto plNllricor ls cxprero

' l)6Nii. strr n .i & rrnE . @crto ( r 1 '

e7?..

MntrdrDc.l N jnalnr tu.t9{ riiyr

cnor.t &nor pli lctrusc or ca$r de hs cxigcncis dr uru odcrndd hl.d.nd'd y Jc u uhnrq . h rdo, que cn.l cr ni.nro dr l (udd. t.on nr.tivo dcl trrfico, llcvrb, prccivrncutc tro rcip.t' d (oncetro Ll. mt rn,c. qu( hrtrr rrpre"r,rJo rnr nouble (onquhr . l

nificd. quc nrluyo p,tu J. dc l.' an fiBrnrivar, aor normas. sin d cliticbl.s de urc5, r qucd..on srR'o ri tu.rzr dc ley, como ih*roc.ion6 inrcrs d. Adminisrcin. y tampo h t.ori o l pc c qu. intudntmce fo.ron.h6oad* por (l lstituro Ccnrlr. .1 Rcs tuo * ctcndieron rods las rcr(rcioncs d. ol,rs dc tc d. , Mci!. Lr falu dc pdfccciommicnro juridi.! . r1l regulcin c I rcsoa, c,on o rd c crclrc co o Jsrucirq. r,nro por .l cxrdo de mpoirnci.n ',. !. m,r.ni ,rr.lo. i.biros Dsdo ombn cn.lopo d. l rsr;h.,n (v sobrc rodo dc I., drnlro' v lkcn(loms dc mhicnia rnliguor, (orbo po$(, conriuecn d. ls d.rtucioncs d. h guc, codo uo scntnctliro con,prcnsiblc, cro no mcms r.prob1hl., r. lor n:onunrcn ddos o dcstruidos, viro r orgar la nriro y r llcvrr no.v3nrt nroGtiiu.iond v rcconsr.u.cio. rh rquclh crutehs v feekioncs qu6 hb,n sido ;n:gloria dc h rcstuaiior itliau. lo nrinist.al l .lhor!ion

ohrs (1. ric, sc ircnr .n l9l8 s,bvcni cs cccsidd, cr..in dcl l{ituro c.nle .t.l R.st ro (lrstirro C.ntnldc Rcstaucitr) pari l.s ol,ns d. ne. o bicn .ncrgo ud, .o risin

cxpola

Ir

bi.@n

la

h rqJcolo8 rod l, onDr

. o'd.

Cand

hl R6t.ttu 1972 l3t


cmpo

132
bajo

@id & l 4tbttin

Cl dcl R6tu.or y d. ls suesiv.s truaion.s, .cb$ro cl ircrio


r.fringio dcl moonnro inividuI. Rdpcto l
d. ls obrs d.

a
O

o o a a o a

.!t pictries y cultri.as si bien uM Eryo. cut l .n l ctrcn, imlo fk d. nolE jurrdis, hy .vitdo dor gnv6 quc d6coDo ls con.ocn i, de ls fncahs linpi.rri intcgnlG -lo

mi

nfo.n

fivorblc,lcl Cocjo G.ncrl d. ADtig.dd y

.ll

controlbl.

sreciahctrt he Buccdido .n cl cxurnjcro-, dc todor moos, l .xis.nci dc l ninqcin dc mtodos sc mostr impr.scindiblc, ambin pe nr.rv.nir dc modo vlido.r !:s obru dc popic&d privd, obvimcntc ro ucnos irqpnt6 po .l pqtimnio rtGtico mcioul qu lu dc propi.J, csatl o public. C^RI^ r)EL Rrsr^uRo 1972

E .l mbtro d. t pnsrrmr. o bicn con porcnond r h prrna(in d.l tumo, culquier r.d.noh .n l obr qu. r n6.rc ch .l n. 1, .bri s ilun!ire y ju"i6o po. uo iform. .trico.n .l qu. co,Btro, d! d. 16 detllcs $bre l consncin dc l ob, cl tdo ctu.l d. l misru, l mtur.lcz dc las intcnccioncs coroidcrdes flccee rir y los gastos desd6 po h*rlcs fc*c. Dicho inform. s.ii iguloct. sprobdo por.l Minir.io dc lrotoccin Pblie, prctio prccer d.l Conrjo Sut'.rior dc A'rigucdrd* y aells A c',.n ios c!o! dc.h(B.n(i o dud y.n los ptcvsro por L lcy Art. 6. Etr rcl.cin cotr los fircs i quc Egn cl a . 4 d.b.n co!r.'pondcr ls oper.ion.s d. !lvBur.lE v rc'uu,.ion.

^r-

mnr pro

todx l:. ohar d. rc que


o

\.

,.ficrcn

los

proh,b.n indnti,,u. l. 2 y l:

l. Tod.s ls obtu dc n dc culqi.. po., .n l accpcin hls ^rt. qu. v ded. los molumcos quitc.tnico hsr los d. pintu. mpli.

y scuhu!, i.lo,o frrgmcntados, y dcsdc cl hallazgo palcolrtico r bs .xprcsion.s figurativr d.ls orltuas populuc y dcl rrtc cootcmpoinco. culquicr pcmn u org,nism r quc pcncneor, a cfatos dt su nlvrBurdi y iBturr'n. on objco dc lrs pr*nta inrtruaiord q. tomn .l nmbrc de .Crrr d. R.sto 1972,.

ilndo .xiltro do.hcnrc grincu o plsd.os quc pcn indicr o hv ido o d.h,, crc cl ,r,ccto Jc l oF, cld; '2. cnrcionc, i. d.ol'ooi+ euc h",rer clps" de lr obr kv' d(l rn'npo. r m.n6 qu. . rtc J. kcrcromr Inriods qu.4 toqt,cn o kccn los hnr,ro' dc h ohn. o J. ntr'ond d..r'lo quc flsfi"locr

1. dicio.q d.6tilo

nlgic,s,

ntlo

c" folm simplili.dt y n

a a a a a a

rcncionaris .n .l ardculo prc..dcntc, ^.nsa sts. p! sc8urr slvgurdi. y BEucin. lo qu.Jn ,ilds 'u .o'unroid. cdifrior .L ,Dtcs monum.nol, httonco ouhnnol. putiol,mct. lc c.niror hiitrisi lar.dMiond rdstie y h doncie ., @*rds .n 3 disposi.in trdicioli 16 jddis y lG Fi9u6 qG s. cotrsido d. .spit inportci..

A .2.

dc Is

obr

3. rcmocin, rccoBtruc.in o tradrdo cn lugarcs difer.ntca c los oritiales, a ncns quc ello vcnga dctcrmiuado por nzones supcriorcs dc
Ucgdo hdt tru.iro6 dr2s . oh dc t , cl corjuito ambicnt l,.1.ojooto lrtivo, cljditr, pqu., ctc.i 5. .llecin o.limimcin dc las ptim

{. lt.acin d. Lr

@trdi.io6 cc.sris o hbie !16 c que h

honumotn

Art. 3. S. somctcn l disciplim dc las prcscntcs instruccione, rdcms obru icluids cn le rs. 1 y 2. t nbi ls op.nciona dnigida r c8urr l elvgui y la r6tur.n d. c ..'t6 rtiror cn .clcin co l.i irvBtigcion6 suhtrncr y su.ticar. 4. S. ctrti.nd. por elvgrdi .Iqi.r .did d. coB.ry.i quc^n. no ipliqe h ntcN.ftin dirccB ebr. l obn; s. cticndc por rcsraurci! .ulqui.r intd.rcin dcstiDda mcer cr funcioMmicnto. r facilior h lcctuo y tnrcmiti itrtcsnm.E l tutuo l obt
dc

4.t.7. Etr rcl.in 1 lc isos fiucs: quc a. rcfierc.l t. c indi'' rintm.d. pr tods Is obrs a que * rcfrcrcn los rn. r,2y3,i.hitcD l sigucnt s op.n.ion6 o rcinl.gacioG:
dicionc! dc pr.' ((c$ris d. tuncion nr.nthtc v rcintcgracG J. pcguc p cr v.r!ficdr hnticmen<c. llevJs caho, kgn los csos, bi. lc$ inndo co claidd cl cortorno dc las rcinr.grcic na, o brn rdopundo nurcl Jif.r.n(ido unqu. mnro chomcntr dnnns ibl. snpl. virr. .n prmohr o lor puntc dc cnlacc con hs I)fts ariguas, y d.ms coo nrarcas y fcchas dondc *a xiblc; ncr

l.

y ls obj.tc dc6'idor cn los nrclo3

a a

An. 5. C& d. ls su!.rint.ndcnci d. IBtituG r6pon5bl.s.n mtcri d. cotucNci dcl pi.imonio hLtrico-r.dstico y clnrl relizar un progrant aul y .spccilierlo dc los tnbrjo dc sJvgurdi. y cstor.in, asi cono d.ld pr6p.ccion6 subt F.s y stb..1ti*. qu. l,ry:n dc llwarr r <:bo yr rr: porcucnrr del Erudo. ye porot.6orgnnmor o

p.d.rt.s.

2. limpi!zrj

crso cl cstmto del

a a Ia

pcmm,

qoc

rr

aprofodo

por.l Minitdio d. Imtruccin Pbliq

tdrs l csumcs cb.cs de obn'. num dcbcnn llcgr urrfiii(,l6nudi d.la nucr & quc coroun hs proprar obesr
quor; parr

oior,

pit!6

y csculturo que no han dc alanzr ctr ingn respcindo la ptitu v evcntualcs brui.es anti-

a lr

Cdrd

P/rdw ,9?2

137

114

f?ot

i.

ld

tra.in

on seguridad, rccohposicin de obrs hayrn fragmeundo. astrtamiento d. obres prcieinentc pcrdidr re.outuyeDdo lxs asuns d. poc erlided co tcdca cleanrnte dism guible a sidrph vnn o.on zom eutas eads a distnr$ nivel con I prrcs origI.s, dej,ndo L vnta el soportc orignral, y epeirlmcntc no rentesodo jnis ro,o zones fisuBtivas o nsenndo eloeros
3. rnstilosis doc"rnts
quc

determinantcs dc

h liguacin

dc

li

obn:

4. nodificciones o nrerciores de.rlcter ssretante y de.on!ee' , io,, en L *,ru-tur rn. ,ru o cr .l \{.{o o :Jpoe. ,cmt,c qur. u rcz relizela la op.rein, cn Ia aparicncir de h obm oo .erlle ak.!cin ni cromric !i de micrh e 1o que sc observa er suerficicr
yr no exnn o s. l,vn desttuido la ambien!.in o la i$tala.in tadi.iomles, o.rtrCo
de la obra, cuando

nrcs o de lrs variaciocs tu&fric, iic6 o higromrics, las ob6 1 iue r reficr. los r!. L 2 .v 3 no deberi nr ttcs quc alt{c scEiblemcntc cl aspccto de la ruterir y cl colot de ls supcrficis, o qE exjen nodilicacio.d sul,sEites v permacntc d.l mbientc cn que las obras s. hin Bansmiri htricmete. Si, no otstat, ftsetr indispesablcs modificicioDes dc l!1 gncro por ousr del fio superior de suco'cecin, estas modinaciones debc!,r ser rolizads de rmdo qt. eliten culquier duda soLre la poo en que * han llcvado a obo, y con ls modalid:dc
Los uttodos esp.ciicos dc qu. scrvirse conro P(cdnhienro llra los mouncDtos arlite.tnicos, Picrri.o'. cscul,cnco.. pr, I". .n,u \i.,^'ico' en :u (DJU prra Lr rcalzrcin de las excavacioncs, son cssccicados cn los amlos a, t, ,, l, cn ls prcsentcs instrucciorcs. Art. 12. En lDs c.soj .n que sea dudosr la :trihrcion t1e ls cornpctcn_ cias ticrcas, o surju conoicms cn l rut.ri, decin el Mnristro, a prti. l- l"\ r,fonnc' Je l.' 'upmrrre,,Jcnr* ocle. ,lc rrsrrtuci.rn ukcd^!. o,do -l .on.el" supo,o, de Anngued,dc' y BclL. Anc..
de rcrturcir esFcialn.t!

Ad. 10. la ncdid en@imdas e prcsen de los rgcntcs cortami-

s. ., ahbietcin o i!tahcir .xtan

A(. I l

ls codnioncs de consencin

su

hnrdo.

A. 8. Tod nc.min e la oba, o incluso e cl cton:o de l


. a, dcbe ser lleva,l a calode rl que pucdrn ascgurar que cn el luro no harn nnposible otra cveDrual nrervcncin e slvBudia e rcsrraci. Adcr, oda int..vcncin ebe ser previrrnente cstudad y Jrificda porelciro ([ihopmto ]elart. s), ) cbc! lleveu diark de ur dcsarrollo, iluc habr dc lldar ncje L d@unctrtrcin fotosrfic de rntcs, durtc y despus dc I intervcn iD. Se dmmeDtrd, ades, rodas las eventualcs invesrig.ines v aDli,is @lizdos conelauxiliode la

obr, a los efectosde lo contenidocD cl

u1o v cor tles rcnt.rs y nutcridss.

l'trio

e\ prd ]d

\ah'o!adio y lo

rrarin e

los htts

drqBollkos

l quica, i. microhiologi y otr6.i.ncias. Dc toda csta deumcntcin s. tcnd copi cn cl archivo dc la Supcintcndcrcir compctcntc, y
tisica.

oto

copi ser cnvida rl ktituto Cetqle del Reraurc. En .l Gso e lis limpiczas, en un logar co lo posibic marginal de l: zoM inteNeide, del,er 4ak n tesiigo del .rdo antcrior r la opcecin, miensquc cn cl.asodc las adicioncs,ls prt.s elimuads .lcbeiD en lo posible ser cooscwadas o dcurntds en u erchivo-depsito.spe-

cial dc las Superintendcncias conpctcntcs.

Arr.9. L urilizrcin

e nuevos proccdimientos de resturcih y

d.

nu,au' n,renls n.crto a Io. pr,"cdirnicrt


ligentc o dc algrh odo ccpado. d.'be. $ ruioriza por el Ministerio dc lNrruccin P6licr, hjo confodnidd c infomeJostifrcdo del Istnto Cctrle del Resturo, l que co.rpcerl smbin ctur nte eL miso Mintcrio en cunro a descoisej m"eriales o rroos strticuados, noci ros o t'ien no conrprobrdos, sugoh nu.vos mraos y el uso dc ucvos nrrerixle', deiDir las vertigadon6 a ls que se deba ptoveer cor un .qiparnicnto y .1,, especilistas ajcnos rl cquipamiento y a la plantilla de

Adcois d.ls orms gen.rles cot nidas eo los ariculoi dela "Ct cl Rc$auro", cn .l (mpo de l rgueolog 6 .ccs.io tcc. prcs.ntcs prtiol.cs cxigen is eltius i, salvaguardi. dcl subselo arqu.olgico y a le coEelvci y cst uration dc los hallazgos dunnt. ls ProsPec.ioncs t.(ei!es y sublotios en relcin al art. 3. El problem & primen imporarcia dc h sahasurdia dcl subsuelo atqucolgico est u*urianmte unido l scric dc disposi.ioncs y lcles ..tercntes lx expopicin, l plica.in d. vinculos .sPccil.s, la ctrcin dc resewas y puques arqucolgicos. En conconitai con las dtints mcdidc . omr eo los iterenter casos, siepre habr de dbponerc el cuiddoso recoocimicnto del tcncao en ordcn a ccopil.r todos los posibls atoi lo.alizablo en supc!ficic, Ios nteriales cqnicos csparcidos, la doutuentrcin de elemcnros quc cvcnrualnetc hayar aflorado, roniendo rdcms a h apda dt la fotogrif y de ]as plolpecciones clcties. clccnornasncrtr., er.., J.l tcrnno. dr nodo qu. el ronrnrnr" lo ,r,' ,"m/cro porblc ac L u.urleur *qucologr, del r.ncrr" permr" duc. nicei nis prccist pro 1a rplicciD de lG orlu de slv$ari, dc la nrtrraleza y dc lo limnc ,ic Iu rehcios, pra el traz.do e Plaos

[,

t"

l.
t,r

l.

lr
rc8ddo!6,
Pn
l

C.n. .Ll
y

Rataurc

1972 7t5

176 T6ti h h rttua.nh o. [u la.eup.rciD dc vidrin.s oh!.j.bl( uo prxalcr r lirrpicza lguu duotc l (orcin. por h frcilid:d con quc Fdcn qucbrr.!.. Por lo quc rdpcct ls ccrhi.a y r.(cot. cs trdisrnsrblc m pcrjli or con bvedos o limpicza rpc.urdr l .vcnnEl frcrnc dc pinrurs, brmre c inrnpcrone. Pniol dclicJo * cqucc cn l cxr,rror !in ordd,", .l.l'i.ndc obre-' " ln$r*o..h ,rul. !'p(tilhfltr. i do rrurim o solo los snt.nE dc coEolJcin. snu nrclurc tv<lc\,op,,k\ J.c,.l.l l eso. Espe(rrl r.n.otr hry.tJ xto r irs pcrblt: huclls o iprc A de tjJJs. so[rc 'odo dcnro dcl caucmlle lr tquologla ponpcy sc trtiiz, co! .rp.ddt ypli, v brilLDt , lx ob r.oci r ,lc .!l.o! dc los ncBstir d. plaitar y rlc motcnr 6 orricos sulcptibld d. dtrcrioro, mcdiutc patas rdhcsivs dc vcrc plic.ds en 16 huccos qu. h queddo en.l tcrrcm. A los cfcdos J. h plic.itr dc .rs inrrucciocs. se hc. neccserio quc dur..1 d.erollo d. ls .rov.ion6 r grhzdr h prencn
dc rouuradorcs preprrados

Pe

l vis oc cn.l

co

d.

cj@io

dc lbo.cr

s@ls

do* r

lf

impcdir l violacin ii$dninad. . nrcsponebl. dc los r6t6 . msios intisuor y s tgcnto, . tua su.rgids y dc hurs }undid', * inpono m.,lidr muy pni.lrcs,90. omi.u,r
y dirigidas
.on L rxflor-'itr

lzs

lcvo y disposicionc quc afeten r ls crovecio6 suhcurid,

slvgrdi dcl paimouio arqucolsico submrino,

vioF

!r !"

r.r Jc ln c"qr rolirna" con per.^nl c'pcc.l,do. ,l obl(ro dc ll.Br l .o6ucion d. uu ror u on idocion de to,los los roros y los noruoeoto sunrcrgidos, y: sc lc cfccto dc su tutrl cono los cfc.t$ d. la pgr.in dc ls urvcsrig.ciorcs .icnttlios sulncut@s. L: r.drycin d. los r.st6 dc ccir ntisua no deberi sc inicidr ntes dc hab.. dispu.so los lealca y iu ..srio coniciumicnro csp..il qu. pcrmian cl egurrdo dc los

r(a.

!D.mb

lr
ta

mr.rilB

l. lo l. l. l.

y prolongados lvdc, i86 cu pcculim sulrorcis comlidtc, on dctcmindo (oro(mrc Jc l, r 1f., y ! temt'.rtun. Los sistcru\ dc rc'n " y rftupcrcron d. . b(cionc\ {nFrsidr dc6.rn \., csNidos cn .dr de cn incin . crado corcr.to d. los r6tos, t nindo o cucno tmbi lr5 exp.rictui{ adquiridas iu$ncionalmctrtc .n.src capoi rcos que rcquicrcn sobrc todo las patrcs lcosrs con larsos

rr.up.rdos dcl fondo d.l

mr, todor 16 rmi.r6 6p.cin-

brc todo cn
rcscate

rrquolgier rccrr.'- -rl .bcr coBid.r* hr 6pr.i16 cxig.cis dc co$.dcin y rsturcid d. lor obj.tG e8n su clr y s rutc; por cjmplo, pcn
igual que cr hs hrbuulcs cxptotaciorcs los uicnlcs crmicos y las vxsrx s. o. tod l.s prccaucionB qu. .oicntn L id.ntifiocin dc cv.n@16 vdti8iG o rcitos d.5u cont ido, quc corstiruycn drtos prcioso pare h historie dcl comocio y dc h

lo

ltnnos (.nios. ):trc

6 @dicioms (otur.ts

.1

Del,.rii w.onsidcrido con 6p(cil tccin cl p,obleDt c I r.riucin dc s oLs detiurd. 1 prrcce o o rcrualdrs cn su lugar o.iEiErio ftr !u.ia.cin, p.lar.nlc , pinnrs y ouicor' Hn sido crpcrnncntados con xito varios lipos d. soporcs, dc tchdos y colrlos cn funci dc hs $trdicioncs climtic. atnDsfericrs c higro matics, qucpcDir.n I.s pinturr su rccolcin.n lo5 csp&ios convcnicnencntc cubie*os dc u ciocio ftiguo, cvitando

y lijdo, culdo

n.qrio.

um printen int.enci dc rcctrpcr.in

.l

cootacto dirccto

on

lo

vid. c ! .ti8cddi d.kr pr.st6., dcrls, espccil at ncin l cnmcn y jrcior dc poiblcs im.iFions pi(ds, cp.cilmcnt c cl .@cxplociond qlsic6 cEcstlcs, micntr t nom dc reupc.cin y dcumentci enlEn mir.sp..iaretui. o.l.squ.mr de las noms relatives h rnetodologia dc ls cxoveciona, por lo quc con idc h .6r@cin, deb.n obscM ls prcccioEs q. dunc lr op.rciones dc cxcvcitr griEcn I .ocn.i im.dit dc 16 dcscubrimientos, cu csprial si:on surcptrbles de un dctcrioro nis fcl, y h ukcnor posibilidd dc saluglrdir y 6tu..iD d.finirivG. En .l .e d.l hdl,so dc lemcn,s d.sprndidos d. uu d.co!.cin de cstuco, o dc

.oE.Ncrn. D.n :'imi'mo cqsB. Is int.sraioncl. dndo r Ls Lg!' tru crtoecin sinilr I dcl revoc. sru6o, 5icono hay quc cvitar cl uo dc trrniccs o ccor pao reruvrr l colors, porq si.mP.. en sus.epdhl.s c rltc&in, sicndo suncicnte n limi.?f, cuidos: dc ls

cl murc y propotcionrnJo .n ,nrlno un t(,1 monD.,. y

ud rgun

Dntc

las

' Ropc. ilo. -*ricos. cs prcfenblc, curnJo scr porblc, su rcistlcioo cn cl edficro Jcl quc proucncn y dc cuv: Jrcocin constituven
prt intcgnt.. -mcto.l

tr t !r
!o
,!o

l.

pintur, o hoeico cI r./L, .s n..srio, nt6 y untc su rldo, mntencrlos uuidc con cncohdos dc yoo, <on sss y adhcsivor dcoqdos, dc modo quc feciliten su rccomposi.i y rcstuncin.n el lboraro-

) .n rl (M. dpu6 dc 5u rnqu. -qu. con lot od*no' p.cdc h(crs. inclu{ rcb'e grnd.( 5uP.r6.r\ lin,edc cinr con rorr ln meulr norrdbh l,zr cort.s-. .l "rcnu csulo l:sta aho cl sutcro Di5 idco y r.sisi.ntc t los gcnt6 an6fnc, Pr lo, rnorros derrudns por el r,,ntLrto " ,u c\Po'nio e nnr*o, es yr arnplimcntc uiiliz.,lo.l eponc (n rd,,r,i.. d. tcdld hses. oistcntc v mncrblc. - Requi.ren pruculrci exrgcn, i ,lc protcccron rntc lo ploros dcrr vd6 c l ltc .n (lim!,(. 16 i,nc,,orcs (on Ptrtur PJn(t16 nr
rn,
(gutls prchrstricts, tmb.s, pcq{cnos rdnos): en estos css'

Ctd d R6ta'ro
Dcc.srio

19?2

137

138

T@tid r la

Bbtttin

dos facloics csccBl6 per l mcjor @,s pituras: el grado dc humedad anbicnal y la tempotura ul,icnlc. Esros fctorcs 5c altcrau ficilmcmc por causas ete.ns y cxra, 5 a tlcs n.\i.nrs, espc.irlnr.ntc la glonrcrcindc yisitnnrcs,la ilumi n,.in rxccsiv. los c,tubios osfri.os fuetcs del cxteior. Se hac neesario, por clb. rl,itIrr .autels sp..i,les in luso c la dmisin dc tiratri, .iaDte cimns d. clinurizcin nrerpu.sri: er.e .l aml,ie, re andgoa roteser v clexieiar. Talspccucions hen ddo y plicads et ci rcccso r monunrcntos prchtricos pn\tados e rci y cn Eipe, y sch d. dcrr que ttrn$in lo tuern cn ,uchos ,le nu los (rn,b* r Tarquinia). Pra h rcsrrucnrL dc los nonumctre rqu.olgi.os, riehs dc ls onDs gecrtrl.s cont.nia\ r 1 (C,f dd nst1uo y en hs lnstruccion.s pe t h m de ru.( en l,s rcsrurciones rquir.crrices, deLcrian re..sc prcscntcs elsuns e\ig.ncia! cn rlcion a h peuliarcs ranicas rigus. !n primcr lLrsrr, curndo pr, l rcsrurci cooplct. dc un nlo rmcDo tr.cca ctrt. s.rudio hlstrico- hya -quc.orlpor quc ,cctlcr r catrs dc cxcavcin, l dckubrihicno e ld cinienros, ls up(rJl ,.h ,, ,r , tu. .e iun, ,.. cl :.,ctcJo try,r,rral.o q,c u.dc

mtcn.r consrlt.s
ls

vcin dc

tipo d. honututoi cr el rte omno, cl mmol bln o pude ser rcintcgrdo con t.vcrn o celize, . cohbicion6 ya .xp.rih.ntdas con xo Gertuecin d! vledi.r e .l AJco de riro). En los monumcntos

nrisuos, y prlimlarm.te e los de 1! poc rcaic o cisic, debe cvitrE la combinein de DDreilcs distintos y a@ri.os en las pancs rcstaura&s, quc reulm etrid.nr. y of.nsivr iduso dcsdc d purto de vra ctico, al mirnD ti!mpo que pucden utilizme divcrsoi sisterus pa difereciir el uso del hnro nterial .on qut 6ti co!*ruido el monu'

ncr I Ii@ ir.suhr del perfil dc Ia.uin, y r h cxpi'n.tdo la aplidci c u capa de argam{a dc umposierh que prrecc dar los

mcnto y que es prcfcrible nnntcncr en las esteuaciones. Consrirute n pobl.nD pdulir de los moounrentos riqeolgicos h foru de cubri.loi oruros en ruims, en lo' gue sobte todo hy que hante-

cjors rcsltrdos, t1nm des{te el puDto dc visra cs!rico como dc su esis' iccia los agcnes tosfrics. Rcspc.to l probleha geneal d. I cosolidcin dc los nrdlei arquitc.ti.or y dc hs .scultas al i.e lihrc,
sc han dc cvnar cxpcrimcutacioncs cotr rodos no comprobdos t mete, que pue,ln prdu.i danor ir.cpblcs.

sufi.i.n-

Jl,\., l.!o pr'

Irtr h csumcih de museaW' i11dnnn, qudsi retkratu, rkalt""t | )trat,,'a. ,t,e n, ,zi . m,.mr ci,dd J. pr.d, y lo( mrmo. po( .l( pi./\. ',. p,,,-. rc!,,d. dcr- ur pLno lgarmoff rcrngu.ado, mieoms que prrr hs muros dc hdrillo scrj oporuno
rntrrGr co incision.s o ryas h \upe.a,cic de los l.irillos modenos. Pu la ,cy"uruc,"', dc est,rru^ J" apr-o J. ,rJ errr r h" cxpcrmcn,rdo

oru' .J1," l vi.l'

1".

l'.c. {l.l pn,f,, .iri.,o.

difecncudos c Itl.

Por 10 demis, lr hedias pa l. .6t,trrci y l consedcin de los monun.dror arqu.olgicos sc han de c"udi. tb,n .n fucio tlc ls difecntes cxigcncias clnnili6 de los istitos lugaes, prliculmcnc

Aejo B

Lvo.:'.l.jnenr el\sre,,L d. rprodJc loj silh..n

1.,

utilizando lasrsdel supefici. con poleo

uti!o ,ereri:l
deL

cnenrado

coalgrs

mcdid*rnogurs. mezclad e

Itttrlcian(

pad

Ld

ntcn

la' re'taurLios dtqrntnnai

mismo mrtcdal para obrercr ura eoucion co-

Coho alterriva al rctonqueamienb e l speficie de las reiregcioncs de r.staur.ionei moderus, puedc pmcticarsc una he<lidur si uu ,:1 Bui.ndo sJ.untU,i,o q,,e d,ru,,e l, p.r. c,uu',d " r,nj d. ,1rr* d,,,fo,. T,nbi.,, , el mu.ho c*os uD miento suerficial de nuevos matcrlcs, difecnciado mcdint. cl oi,ortno lb.rdo dc in&nnes ctr las $p.rn.ier odernas. Por ltno, scrti adc.udo coloca cn todas Is zonas restauudas pLcas

,n-( pft" fdL.j:^.

Supucsto quc lcs obrrs dc ront.inn to clizadas sud.bido tiehpo los monumcntos, sc enorecc cl mayor cuidado .ontin de 1os inmuebls p:ra hs medidr de carLic preyetivo, induso al obJ.ro de evior nrerucrciones de royor amplitud. se r.cu.rd, d.ms, l eccsidad de cosidcar todas las obns dc rcs tlulacin bjo u substacial pofil dc consen:cin, rcspetendo los clccto' aadidor y evitanJo asihismo it.ryeciones de reovacin o rc-

ascgurn hs1 vidr ble.n 1e vigilanci

!6i

coD l

dcl ccento con su sucrict rc'eirle rlc polvo dl iso nraterial .l.l nornErnro rcstrtrar puc<1e rchr tntJi til paia l r.itrtesracin de tnlborcs dc col"Es antiBus dc mrol, tob o calizr cstrno la obtcncin dc u spccro mir o m os rsii.o en r.lcin al

[i so

li.hi,

o gbr sisls o ,narcas *pecials.

Siem!e al objet c asesr la supervilencia de Ios monumentos, sc h veido consideondo dctcnirncnrc la posibiliJarl r.lorucvas uili:cie es de los cificios uonuntlcs liguos, o no esltcn incohpatibles con los int.reles lis(rico-nisticos. Ls oLs de adptcin debcrn

qucdar limitadas
ternas

l" u,ganir:"n...ru,rum| y dc l, 'e,uencu,lc to. " p, ,^' rn.error.

a1 ninnno, coueruando ercrupulixanenr las foms cx' y evitardo alteraciones se,tsibles d. ls aacteri'ticas tipolgics, d.

t
'a
c r rlPlstiurc 1972
139

l4t) t,

li nna t

r
It

r.lizcin del proy.cto p& la resrurrin de n obo arquitcctr preedida de un exhrutivo atudio sobc cl monutncnto, eLhondo rlcdc distintos puntos de vista (quc plantcen el nliris de su posicin en su contexto lcrritonal o en el tjido u$ao. dc los aspatos
nica debcra

{r
i(r

,.po Bnos lo\ . z,do. 1 -uld,d.. fnkle(. nq.mr v ,rn.F,.. constructivos, etc.), rclarivos la oba oligiI, si co,o a ls vcrtLrlcs adicioms o modificacio*s. Pade intesrte de .rc csuio sin invcsi. gA.ion s bibliogriaLs. icono8lica5 y archivisticas, .rc.. pr obtcne to' rlos los &tos listoricos posibles. El proyco se l,sa.i cr um completr

r'dr.r r,rsclur ,,rr rrrrr Lrt,,,,,ll., J. n,rr,l 'l,ru,i,,.,,' i JcNq,kn.^h"D,.nn.il.llnll,','..,, l ,.lklu'.h!^,1'ldrtrr .','^ o ncro anths y pt'trrJrt. ssrrr 1," c.^,". crerrrurr !a corrsolidrcior dc h prdra r otms ontiJ$ ,lchur "r tda.addo los ntodos an,plianrcntc pr"bl"s "r cl htirtr) (ldriJc (l.l Restauro .len garantias efcctivr. Dcb(ritr k c tos hs ncrrcturcs

ril
{1

obsc^?ci gr6.x y i;rcsfica ntrpreade u,.bin l,:jo l slrdo "trrol;gico, de los razrdos resuladores v dc los sistenus proporciomles, y compend!ri un cuidadoso .sndio sspecifico prlr La vcrifLcci dc las

pan evtr el lgr'alicnro dc l situr.ior iguin.tc, ,lcl,.rtu \.r p!.r.N . p.,ictica tods ls iaterelcics r.ccsrds ptrri cln hlr h5 .ru$! Jc los dios 1'o .jemplo. en .to r ohtrven sillrc' rotos lior sr',ts o

..ndi.ines .

tl
tsl

t ti
t

rilnlrl. cleccitr dc los fibjos p.rtn,cffcs par La restarcitr d los o numentos, que a merudo coNisten en op.cion6 clic"disimas y siempre dc gran responsabilidrd, debcrr ser confiada a cmpresas specilia,ls lo pos'blc r cbo bajo p..supc"o, y a destajo o a $nro alzdo. Ld cstlrcioncs dcbcn esrr .ontinulm.nte vigilada! y supe.viss para ascgurarsc de su buena cjccucin v pla poc. intervenir inrediata mente cn cl cso dc auc sc prescntesc hech<x nue"os, dificukac' o es.quiliblio! e los muros; y asnnismo, especirlmenrc cudo intcnietn la piqu.! v cl nzo, par evitr guc desaparczcan elcnrcrtos rntcs ignodos

* hrr,.nn,on l, l-J,n",ld.,"n'nn d-.,nnt,, L y,ir,.utr "l l,t',roc. bto c. " cnLIe. o , t,r ,o,, de m n*, h l.r p cd: .,(c.o ;,\iJrh e. qu- .,,c,,: . '"nt,, Ir.e*uhur*er,*,1,,o,1,,J.. "n"lcrt,rJel^."lit,.,o'..l tr
*n.r.
.

pre oe(e.rrdr
phzrs,

J.',r,ro

9u-

rlckn

ser

vigihdrs, intcrvinicndo sicmprc que sca posibledoPr,

ll.*

y.

par dc la pnxn rusodi.h, trtr rlodo colnprobdo dc .onsolidctin o dc rot<cion lmluso tnl,oril. CurDdo c$o .csukc nposiblc. cotrv.trdd

taddr

u local csodo. l Lucm comd.iD ie hs fuentes de iedn o de hronce, es ncc.srio des.l.ificr .l gu, elirinando las concrcciocs clcncs ) h!
la esculrun

Ptrra

hnprzas

pcioicas ndec@drs. ],a pitina de la piedta dcbe sc.conieva& por evileotcs ruons l,ist.ics. esticas y tanirin tcicas, cn cutrto qu. sta dcnp.a un til d.

o cv-nrulm.ntc d^,perrbrdo. e. las "J,g,cionn p,c\,6. t*o 'rr! n!ntc nq iiles par el coocimicuto del edncio y del rrido d! la rcsturacin. En pticulx!, ntes de raspar una capa dc pintua o .Limiar un cvorul revoco, el diecor de los rabrjos debc corst*ar l eistencu o

$
rta

o ft
t0
ra

de oalquier huclla de dccoacin, coro seln hs gnMs y colorios originale dc las prtedcs y bvedx. Ua cxigcnci fuu&mentrl de l rcstucin .s r.speta. y sl"agur da l eutcnticidd de los elcmetos coEtocrivos. E r! principio deire gur y.ondicione. si!mprc lel.ccin d.las opcreiones. Por ejemplo, or cl oso de nuros con drsplomc, incluso aunquc sugicra l rccsidd pt' r.ntori d. den,olicin y reconsttuccin, ha dc examinasc rimcro la poibilidad de corregirlo sin druir la costroccin origiml. Dcl misno nroo, l sustitcin dc picdro corroidas slo dcber tencr lugrr ns la ntiliocir dc cxigen is dc gr"cdd. La suritu.in o la ev.ntl sustnucin dcp.anreotos mur:les, sic,npr. etr lo estricbm.ntc ncccsarnr y . los limites ms restringidos, d$cr ser

func.on rnrctor;...iro r h, d.mo{,do por Ls (ao\ionA quc 5c iician . partir de s lgund dc la ptiu. Sc puedcn clinin ls mste.ias a.urn,rla,Ja s"bn l:. ndra. dcrtus. poho. l"llr,. hcce de rloru. {..'.r'- ',,Jndo 'olo. epJlo 'ccoles o.hono J" rrc, prron modrrda. Dcb.rn cvrtr,e. por trnto,los cepiilos nerlicos y rs.ador.s, l i8ul

C.ne,I. lo choiio' de,-.. d. gu, v.lc v,po, . pre'ion fuer, r inclu." s"n de'r.onrJble.los l,:do. ,1..ulqG' n(J-

qur.. c\cluye,'..n

hsnun\a! ?on ld .jttucit


Opcacios pr.ltrnnu.cs

Brdrciots pktrias y srtltticdt

{a

cn todo caso dsrnrguiblcs de los elcmetos orignls, dilieciado los rmterirlcs o hs supcrficies d nueva cnsttuccini p.o .n general, resultr prefeible realizr a todo lo la.g cl conrortro dc la rcintegrtin una serl ch.r v peBistenre qtr. nnestre los lirtcs dc l itcrvctrcin. Ero s

L priea opcociD a .alizr, tcs de todr tenetuin cn oul{llicr obra d. arte pictric o cschric,, cs un t.ondinicnto oiddco
de e*:do de comcrycin. En r:l .cconocimieDto se incluyc Ia compro' beci de los diteontes estrlos nuteriala dc que pueda csar compucsu la ob, y si son oriBinal.s o .,"Edidos, asinis I d.termnta.in Poxi-

Cd r

.1

R5elto 1972

l1l

142

T.otd .ld

tubrt..,tn
b.

cn qu. * prouJcron las sfrtific.io.5, modincEorB y dron.s. tur tc rcur un iv.huro qu. coiiruE prtc intcgrntc cl progrm y el cohi.zo dcl rio d. la 6run.i. A contn,u.in dcbcn to@rr Is indp.!b!6 totosBfirs d l obr pa dmumcr ,u csr.o plcccdcte r h it.vcci csau.dota, y csor totogas d.lxrn s. obtenid!, Jcni5 d. con lu, n,rral, .or lz moDoconri.a, con rvos ultvioler scrcillos o t'iltrdos, y con rvos infranolos, *gLln los casor. Es siepre r.otr\cjtrlc oLcDc. Bdiosit'is. rnrlu.o cn lo cr*" rn quc , \inip'. riJ nJ { rfrernr' \uftrp^i,,.\n.\ Et cl caso dc prturrs nrucl,les. i rin se lor-(ru6rri cl revcrr dc la
Si r pr n dc lo\ J(Etrmcntos rotogriti.os {mr,llltr ldr cn.l -qrc p i.io Lle h reshurcih- sc obscrvr*n cltmcnror lemricos, .ur,lr d cxplicad su problcrricr. I)cspuc, Jc hlr ob,.nr lo l: torod ti.\. Jehrar pruQ trrrs minnnas, que ab.rquen toos los cstnn hr .l sopone, en lugacs no cpitllcs de l obr, pr reali,ar la s.ccn,rs clrhrisrfi., sicmp.c quc cxistn .frtif.cnrncs o hp quc corstaur el cstrdo ,tc l prcpi.nin. D.bc sclac.. l toErafia dc luz unral cl punto prcciso dc las prucbas, v umismo, porrse cn rl dirio dc l rc*uacin un not J. rcf.Ecia l forog.f.. Por lo quc s rctic!. ls pinorrs rnurzla, o sohrc pied otro sopo4c (inmucbh), hbr 9u. a*srr6( dc l5 condicioncs del sopoF t. cn chcin l hum.dd. definn si* ta dc humdd dc rfilrcnir. condcnsaciu o dc crpilrrided; lloar a ol prucbr dc la rtsamau y rJel

ud d. ls diJotrrr p6r

ri.o, h.cho sobr.

cplrio y no

cientifice, dc la tcnic utilizd

. l

Po. lo q. r6Fct l lipica, co podr rr rcelizeda dt dos modo principlm.nr.: con m.dic m..ini@s o .n mcdios qltui.c- S. h d. .xcluir dlquier sit.m qu. N[. la vis!lzcin o la posibilided dc itery.ncin o conirol dnccto.n l pintur (.ho l. dm.r P.thcn KopLos mcdios ccnico (bhturi) cbc.1n

conirol del pincoscopio, uh,luc no sicmpre Los m.dios quinicos (dislvcntc, hn


puc,J:n

r sic prc utilizdos con.l r !!bje bajo l lentc dc st..


d. scr dc ul mtuolezr
quc

so ncutnlrdor inedliaren, d..r d. qG no fijcn d. fora dund. robr. los .{lnr6 ,i. l pitur y r.tr volriles. Ant.s dc @rlos se hbrn llcvado cabo cxp..im.nt6 pr scsur d. qu. pucJrn roo cl b:rniz orgrul dc la prnrurr. cn los,r)ot.n qu. d. l. icccroncs csrrrnsrific:s hy K.uludo un e*nto ,l menos pre.umrblc
Antcs dc prcdcra h hmprczr. curlguicrr qu. scr rlru,liocon gue r ll.ve cbo..! nccdio 'ini5moconohr inu.r05mcnt. l .ibilidd dc i cap pictlic sobrc su rcport y proc.d.r l scntmieoto & ls poncs dcsprendid* o cn pcli8rc c d6p..rdimi.trro. Estc scntmi.nto F!rr krizr* cgn lc.s6, d. foffu l@lizd o cor l apliecin dc

counto d. los utcrilcs dcl muro, y medir su gtrdo de IumeJad. sic p.. quc sc mr.n o sc supongrn fonucioncs Jc hogos, r.Dbi.D

unifom.@tc, oy ptn.cin s. egur con uo fucne d. calor @stArt. y no pcli8rosa pB l coscwcin d. l pintuE. P.,o sicpG quc a. hy. r.aliz,do un rscnumremo. cs rcgla ernct l climrucind. cullqui.!,.rc .1 fiiJtivo d.l \uperf(i. pntnc. P. cste fin, rx cl rntdo, dchcr <linc un m,nu.io5 "xm.n
un dhaivo extcdido con yud dcl piMoscopio.

r mlnirtr :nilisis midbiolgicos. El probletu nl' F.ulir d. l lturi,.undo


elec r c
la ej.ocitr

ru!.s bamtads o polic.omd, s ccciordel oudo d.conrocin dt la roterir co que *. rcrlizaro, v ."rtultrcnl. obi.nn rdogrfs.
Povidctuis

no

tatc

dc cs.u-

Curdo hrya quc pioccdcr e Ia protccin gcncral dcl anvrso dc la pinrun por L nsid dc rclur op..ion6 .n .l !opo. 6 Prein,.l,bl. qu. blproMon' r rcrlrcc drpu. dc hcoroldrcin d. Is prt.s lcvnuda o dpr.ndid, y (on uD.ol d. muy 6cil dnolcdn y d.in
dc h cmplcada cn cl ucntlnicnm dcl colo.

d. l. i,ren.nciD r6rudo!

hal,rn propolciondo lor mcdios pa oricnadNud, y 5c trte dc uM snnplc limpicz.d. un cutami.ntodc estatos. dc.hnnciD d. rcpnrtcs, dc (n o o d. u rcconsmccioo dc fngrncntos. Sio crnb:rso. .l dlto quc *. el ms inlPo,rnc rcspto a la pttru, L.lrtermin.in dc la r<ic .hpltdtr, Do sidprc tJ. t..r un r.spucsh <icritica, y por tanto, h cauteh r l crp.n.ntr.in .on los mrcrilcs n tilizr cn l smur,cio n" d.ba"n . otu,JcoB. .u,D,,r\ n,1rrfi',,,.lc nn ,.to,cinrienro genr-

nr l nt.flcci. h dEcin

Ld 1trls prclinri,r{cs

Si cl sopo(. B c obl, y .pe do por crcom. Gmn, .tc., dcbcri somtcr Ia pintutr r l ccion de ss.s,n c.d(,dr rderudos, quc no pued:n arr lr pinruo. Hy que.v:b, h imprcEcin con ltqurdor. Sicmptc quc cl estrdo dcl roporte, o cl dc l !pn:Dcin, o ambos

tr$i

quc dcl rpone y la sutiucin d. la impdnucin, scr

-cn

pintuos dc sopoc

mucbl.-, cnj l

dcsrtuccin o

impimacitr nrig

lcvna int.grametr!.
o

trtro @ el bLtur,

r@.io

bicrcl

qu. l.

ron-

' Eo .l liio qdlm & 6ru'i { hr,l d" .or!. 6n prp.l.i o on kjid, q'! * 1. sN (N r).

(s.ef,o'. nsi qk

r rn(.

? a a
ia
pBto qu. d.lgzrl

Ctu

hl

Rtd,b 1972 143

144 T

td .

h ntl.,tdir

no seria su6cictra. nl.nos quc sc nicmentc.l sopon. l pnc d.bilitd y la ihprimcin s. hnt.ng .n be crtdo. Si.mpc qo. 3. po!ibl., 6 .oej.bL conr l imprimcin pn

Provid.ncis tcnd plcacnr.s

.,

h cj.dcin de Btur.cions en pinturs

rnncr I iupc.fici. pict.ie cn su ootruin o.i8iMl. E I surrinrin d.l sport l.Go, cundo * indisp.Nblc, d.b!

fn l$ vrc' unr

cxcluic..l rEmtirlo por un epon compu..lo d. pic6 d medc'ucvo . y $lo .s con*jbl. .fetur .l i6ldo u soport rigido cudo * r.nt l compl.t ccrtca d. quc stc no t tdr u indi.c dc dilatacin difcrctc rl dcl rcporrc clinimdo. Asinkno, .l dhoivo dcl oponc a la
tcle c

n
i,|

h pnru trdadd d.b.

pictoricr m cl rdhcwo que une

los.(nro\:up.'6(,ls l cl

scr

f&imcntc sluble. sin denar la epa


del t,s

I
,

p o

cundo.lsoporte lcoso o.igiEl-t cn Iructr.sro, p rio su .ndccz,micnto, o l. colcci dc r.fucrzos o.barotados, deh. t n.B. prcsct qe, como oo re indnpcnsable p le p.opi frui.in .rtia d. l pirra, ricmprc.s hejor ro intcry.nn. un nera tigu y y caobili,d. Si sc intcnicnc, hay quc hccrlo con r.8ls tenolgict muy prccis, quc rcpcrcn .l movinictrto dc ls fibrs dc l mzde. S. dcf.r tomr un, mu6tn, idcnrificr l 6p.ci. boinic y ivcri8r su idie dc dilt n. Culqui.r adi.tr hbr d. r.liarl..n md. y .stbilird y cn pcquco fngmcntos, prn quc cultc lo m in.n. p6iblc rcspcao rl opone rntiguo cn qu. e i!s.rt. El .mhotdo. dlqiera quc sc .l mrcril con qu. * hg, dcbc ugur:r obrc todo lo movimicntos nturlcs dc l mdcra a lr que qucdr
6jo.

nie pu.d. g.ncrr pintunr muchlB L d.mnucon d. l hoy por hoy. inolurnvorrgcron rin comlusin Jcfrni!v ),', blc ituluso . onto Is otctorl.r g.nri6 d. pio J tcmplc, :l l@. la ciustic, l rcurcl o al p:stel; ca las pinurs nunl<, clizds sobrc pr.pacir o bi.n dictaftnte sbre mmol, pi.dr, ck., le d.finicin d.l egluriMt. utildo o ri a v.ce mcnos problcmtic (como en lo qs. sc r.ficrc: lar pintuns nuolo de poo <l&ie). pcrc rl nuuo rrcrnp". todrvu hi,ndp.Nbl. pr prcd., culqui.r operacron dc luryiezr. dc cnunenro. . rpp, o dnl'. S.bre o ,rtro- ht.. tdo ! v h oc proccdcr r nr rnq e -Jlrdllu Je la aplrrrcron de )r. tcLs protcctorrs por n,edio d" un rJhowo soluhlc, nr..qru .BuiJBc d. q cl iluy.nr Do d"lv.r o ucm cl rglun-

lr

tl
o
t

En cl .so . pintur sobre tcl, la .v.nnlidd dc un traslado d.be .f.ctursc con la dcstruccin gndu,! y conrrohd dc l icl dcteriond. micnhs que puu la posiblc impnruoon (o pr.pBcin) hbn d. seeuirc los m*mos rrkno' q ui l, tbl\. Cundo k nr. dc pinrura s prcp..in, .n qc sc apli. un @lor my dilido dtr.ctmcntc obr cl sponc (como cn los hcero' dc Rub.tu), no r posibl. su nsldo. L opcBcin dc r...lado, si 6 qu. r.cliz., dcb. .vit compreie n6.xc.siv5 y t mp.ntr deuiedo rlas peo le pcllol pi.lrie. Hy qu. .xdun scmpc y t ntivnetrE op.n ioncs dc pliacin dc u'u pinruo obtc tcla cn un soportc risido (mruflas.). Lor tcl. dcb.n w conc.bidos dc ul modo que rsegurcn no slo la t.cinjst, sino l posibilidd & ctblcccrla uroniricm.ntc cndo la tcnsin llcgu. r ccder por ts vdaciocs tclmo-higromarricas.

, rcmplc, y genctrlmcatc cn hs prncs al tchpl. d. los ftor, dondc cicnc colorcs no podtt tplioe a bucn fr.*o, sc imprcscindibl. utr ,rnnhnnto rrcv.ntivo. vd.s, c6ndo os colord dc l pintu. nuol r pr6. .D . u ^ mts o mor vnzdo d. pulvcrul.n i, sc tmbin G..e.io u .rdo orrmrn@ ap.(i par rntcnrr quc .l col pulvmdo no r prcL mr qu. .n l, m.nor m.Jid po!ibl.. Rspccto entri.nto .1 color, hy qu. dirisis. u 6jto quc no s.. dc mturd.,a orgrnic, qu. hc. lo m.n6 posiblc los color.s orisiles, y m s. hg nr*cuiblc con cl rianpo. El color pulvcolcnto sc anrlizr ph vc. si @nti.rc forinacioncs dc honi ) qtr (u,s pu.J. tnbu$. .l d.s&ollo d. 16. Cundo se puen *gurrr .*! cuss, y sc cncu.trrc un lung(id dd.do, s. ncccvrio rcrorarsc dc quc no drtc l, prnrurr y pu.d: rr limiudo fcilAdcis, si s. t.3t. dc

nente de

L pnrrun

rcsourar.

ruaidad cl uuquc dc h pintun dc orig,Dl..ntr. 16 m.rod6 el.8i.o .qv.lcntcs proabrlr 'opotu drd de (xrb rom.nblc cl stran, por h po"ibrlid:d dc rmpcrar h snopia prcp&tor, cn cl cs de los fr*, y ambi porquc lib.n h pelicul2 pictric . rcst6 d. u i,ro.o " dcgra,ldo o ct nal
Cando h,2 q. plnt arr. pot
su

Rcsp(cto al soponc par instlr la p.li.ula pictri,

ti.n. qu. ofr.c..

' L6 do5 ondl6 hl,iun6 . rnnq. d. i hu l, rgn qk r qrcn{ ri.amr.l 6r0 d..olo, ,-A- o r &r'.k1,tr id$n Jcl dlo, lo5 rcvso. d. Pqn in - l' i!. o ,(a-, $ dil'ntr lo' rni,6 ihli x.n.lllio6PatulJct illN rf) " Rr!d. fi' qu. h (i' . prcfti pn h ntu inu . Ev:|. *nl.iJo.. Iihl o r L" (j--l(a $d!'1.ilis.lnniio iblnN (( J, r)

Ctc Ratdt 1972 t15

146 Tba

d.

h rutditdti

quc se fc ,cDdri qnc

,xirr{ 8rrds d. Btailid, incrc y orlidad (Eei d. pH)i !.! ctcerio 9e p.d cor.s. cn Is Dises rmlBioc qu. l pinNlE, si .mplD6 inrctrdiG qu. in.vibblcrcntc Lln l. rup.rfici. d. l p.licula pictrio.on cl ps dcl ri.mpo. El dh.sivo.o
d.trs.

l,ronce sc r.comicnd ur cuiddo po.lar. l pti dohlc (t orirs, [uLqutes, ac.), or. no cxitn sigrc d. corcin .iva-

ir cuto, l coMl! ronprc quc por <lcbrjo

dc dc

h aL r.8dr l p.lrcui prctoncr rnhre cl nucvo opot. Fdc drr.r tun tod c,]dJ con un Jlolv.nrc qu. n,,

Adwt n.ias $4L! 'd lo in]lold. d! obs . dnc t sautu

Cu,ndo sc prcficrr nunr.n", l pinntrJ r\l.drdJ "obrc .nnzo. n*urcfouJo, cl I'a{or dcb{ w coDsrui.lu Llc ul n'hc -v co,' ul.. ,nkrile\- qu. rcngr h mrrinr: rsubrlid,J .hr.dd v urol ,ru,nmo prn rc*Llcce lr rnron 9uc, por rulqunr ruzon. (lnn.r,(J o

rlrqrc

J, colductr srner1, uu ann Jc r rcnutudr no !c su lugrr orrg.mno. ,i h rcxrurcin fu. d^r6dJ por l ,tron (rr.r . hi8omen,. tlcl lugr .n cunjunto o dcl nuo cn particular. o i cl lugar o el nuto no furrrn e scr rord ih.diomciic (qncrdos, diDr;.o, .r..), d. form qu. 8dricen l conaF&i r- sha8Urd d. l obn dc .
CohJ
LneJ

dclrru pon- Je ue,o cn

Cudo, .n vc, dc pintrns, sc $er. .t. rrn.ar meico5, hrb qu. a*surarc dc quc Jonde Ias tochs no constnuycn ur superfici. ..'hplmslte plni. nn f,jds y pu.dn sc. dispucsrs .! su coltraci, o.igr:j. Ants dc h rplicucin dcl cnEasrdo y dc l .rdur c sostn. hl,B quc ccrciore dcl cstdo dc coenacin dc ls tcacls y cventulmnrc.oDso)idarlo. Especolcuid:do lb. quc pr.str tcinics tr{ti(s dc l rupc.lici..
la

A\.jo D

lr
co

trani'
A

?dtu la utdc

&

lot

@ntn hi'ttkrlr

conscfl.in .

hscr.-

cf(ts

de la idctrriliccin

d.

los Ccntios Hi,tdcos

Provid.nci.s obrrva .n la .te.u.in d. le3tucion6 dc

ol'r

Dpu.s J. egur^. d.l nDrcril y cv.niulne",( i r(n'. otr quL h,, sido c.lizds Lr cru[uE. (r cn lrnD), cn p,.dE,.scJ]'ol, cF tn-pi.r, tcrct, vidria, a.cill sir coc!, ar.ilh stu cG. y pintd, ctc.), dd c no hryr prnes pintadll y lea nccesria uB lipiczl, dcbc cxclusc l.J..ucir dc lvdo5 quc, nrluso unque dcjen intact la mtcPo cllo. cn cl cm dc cnlturrs hllJ cn cxc,vcia o cu cl rgur (ma., .o,, .rc.), s hubi.B icruo<ions, d.b.rtr 5cr lcvan$d* prcfcriblcuEntc cotr ncdios nerinicos. o, sis. hcc con dol"cnts. enr1tr qu. r. d. t l qu no bque cl natcril dc h crulfuc y quc

id.ra.,n no srlo los ntisuos <cntrcr uno t.diciolm.nt .trrcndLCos. sino, rois cn scncral, todos los asentrmicntos humnos oyrs cf.rurs, unioris o logr.i5, ir.lq) nqu.i. hrym tnrofonrud lo lrrso,.Ll ncnr', * hrtrn osururdo cn cl p:udo o, enrc la suc.!iv\. rq .ls quc .v.nulnrne hran rdqunido un opecrrl "rlor coo rcstironio hisrico o p.ticuleres cctcrriE urbasric{ o F
Su etnl.zr hirtic !c .fic l itcrs qo. dichos s.ticnros p,c\.n,cn.onD n\ti,nonior dc c,vilcon.' d(lpsdo y.omo dqum.trro, &,ulrui, ulD. inclo inJ.p.ndi.nr.m c d. \u inu,nrro vrlo arrirti.o o fomal, o dc su p.culir sper co6o mbicrrc, quc pucdcn

trnpco

5c

'rul.ze fijcn sobrc

.qu1.

aspato iginlrio dc l nrt.ri leinr\l. Sile nrJ.ra clti infedi 1]or c.rcon$, tcnnitas, etc., hbrgucionc, rer . la ,(ci, . gss xdccurdos, pcro er lo posiblc se ha dc cvitr l impegE.in (on liquidd qur, aun cn as . dc policronrla, ulrirr alterer cl spccto dc L na,lenEn cl crso dc culrurrs fragrncrtdr. prrr cl uso de cvcntualo rrios, jcciotr.s, crc.. d.b.r clesirsc mctrl nrondrble. l,rn los ob.jctos dc

Cuando s. trrtc c csclturs c dcr y .st s..troenre dcgrid(l, l iilizxcir dc corsolidats deberi $trdinarse x l coscw.ci dcl

rskar post .iomntc su ulor. cn .unm q. no slo l rquilectu, rino hmhin l drru.tua urbnjric, posen por ii nn u sis;fiedo y un vlor. t5 rDtervcncion6 d. rcur.cin cn 16 entor hist.icos ricrcn l fin,lidd de grandi m.dios c i6rrumcnto3 o.diiG y.xtro-co duoos- l: pcnnrncncu cn cl uemo de Io, vrorcs quc qncrcau csro, conJu'tro' L rcsturuon ,,o { lmi. pur Io anro. op(Dcioncs
.Eiquccer y d(5titud.

,onrry{

un,an,.n,c

o icnts shdos, ino quc

ls .rcierlios rle cojuoto dcl orsrnismo urbniih.o coplc.o y d. roJ6 lG clcentos q concE n pca .0nir Jichs encldi3rios. P qu. cl .ondhJ ubtulr(o m ruiiD pu.d s.r d.cudrm.nrc slvguJdo. cnro c (uno 1u .oDtinuidrd cn cl ri.mpo coru .n .l JcacDlolvimicnto dc { v ciuddm y mo.r d.trt.o d 1, .s <.-

lo (rcrcrs forilr dc rrqunecrura cxriendc l corocnci sutstucil dc

) ) )
a
erio iLr. lodo qu. los centrG htricG .mplio.onkxro u'bho v r.ritl v en
urbanisticas de

C{tu d.l

Rtduro

1972 t17

UA

Ta,n d.

h anditn(i

s@tr reorgn;ados cn su mis

dcrrollos tutuor todo cllo, demis, .on '6 cl fid d. cerdimr

(ltnnA

y rcx,on.lcon

l5 nanzan*, ctc.); y por ofio lado, cl mt nimicoto de los carrcteres gcneralcs dcl ambicnte, que compomD la.onservir. d.l pi.tro c
vacin intesrrlde los perfiles

I
t t
,

c.&o htrj.o partir dl extenor dc l cidad, a rvs de u .ru ci! rcirorl adeed. Por mcdio dc les intcnenciones ( .f! con los istNmcnlos urbnistics), s tdr configutu asi un nucvo orgL
nismo urbam, en el que se susirigD el c.nrlo histrico las tuncion.s que no son compatibla cou su rcdpcracin. trminos dc sn aniehto y con-

nurcn

qr

sc

cosig l selveguardi y

l rcopcracion

ls

cciorcs dcl planifica-

vos,

rFnuct16 v ambieblF ms rigbifi.ri" la adaptacin <lc los des clcm.nros o codplcjos cdilicios

rn,lividuales a las exigcncias <{c l vid modn, considcranLlo slo excePciomlmentc lar substitucion.s, incluso .nquc sen prcialcs, dc lo clemcnros, v sio e la medid en que ellosca comptible.on la conscna.in

Jd coro l,sonc., el cr,ct.r fenci,l Je Ls prncipalcs riFx . intcrvecitr a n'el urbnrisrico soD:

1,..,run'

t I i i I I ! ! I I I I

coordi@citr se coEider tbir cn .clcin a l cxigcncia dc slv,gurdia dcl context $ntal r gencBl del rerritorio, sobrc t.o cuando stc hya sumio vlocs d. paricuh sisnificado cs$(hucntc unidos e l s$ucru histrics tal coo har llcgado hasn rosorro (coh, por ejemplo,.l lreo de.olns en torro Flo.nci, t laguE vn.t, la ctlriciocs .omE de Ia valpad.m, l zon dc los rll
Por lo que respeca r los clcnentos ind;"id@lcs vs e ls cul.s s. cfccnia la ulvaguardia del mnro, hy quc consider tantolos cloncnros cdilicios como los dems clcoeios gue codsdrtye los aprcios cxterioes Gans. plazas, er.), c idteriord (prios, jardila, cspe.ios librcs.

ll

a) R.!r(lrd.i, !,,.. :ricnde a co$oli&r las relos del .cnro histrico, r cvcntml,nrnte corcgirls rlli.loDdt xista una.rcncir, .o h.struciua te.rirorial o urb{u con hs quc lon uDidtrd. Es de partruLr nnporunc .l rhs de prpel t rrroial v lon.lo,Dl quc htr docnreitdo "l, crrr",i.rori.o, 1,, .,,s" d.l ti.tr)Po ! q,.l Pc..nre En .lc prc'urr,"lx irl t.ncron ,l rD,lnn ) , h (c'nu, E,,J_ .{. .c rLl.. h. cin de ls relacioncs cxntcnres enire ccntro htrico v ,isrrollos urbnisti.os y edili.ios .ontco,por,ineos, sohrc todo dcsdc el punt( d. vistl funcionrl, con paniculrr rcferei e ls comptibilidldcs dc funcionesrec-

ctc.), y orns

al omo cvc
fluvlo,

cl..ros turles quc ,compan .l conjurto caac terizdolo dc form. mi, o n.!or relnuda (cntornos naturales, cuaos
ualca

strutu.s 5isnilicarils

(mulles, pucltas, foralczas, etc.),

clcmentd cili.ios qu. fomn pate del conjunto han dc conwvsc no s1o en sus .spetos formale, qe detminan la.xFresin iqitectnio o mbicotal dc aqul, sin 6bin cn ss erctcres tiPolgicos en .unto cxplesitr dc tunciotus q. siismo hai cM.terizdo lo

ls

singulari.lades gcomorfolsi.s,.tc.).

co,,mhrnalo, tiv

la.so dl ticmpo l utiliz..in dc los popicios elcmcntos. Con cl fi dc erciorre de todos los vrlo6 urbistio, .rquitectni-

tipologicos, cosmrvos. c.. culquirr nk ercrnd. dc uu *ca llrun hbtricGcntica. cuyos rcsultados no sc dirigcn rnro detemiu. M dilcieciacin opera-

rturrh knd, qu. u prccedrd


hehr d

L nrtcNcnci de ree{ucturacin urlhtica dehe tcnder lik.rr los Ctros Hisrricos de fimlitladcs furcionalcs, tccnologicas o, cn gcncnl, dc uso, quc provocar sobre ellos tro ele.to catico y dc8di .. b) Rcod;a;tin tidtio. Se rcfierc alan:ilisis y la rcvniande hs comu icacies viiri's y de los flujo de nco qe snfrc l esnucu, con clfio prm"rJul de rcdu, i, *u. .pco' ptcrg,..' \ e, onducr el u.^ dcl cenro l,r,"n.o uoorc' rorp.iibl$ co,, L\ e{ru.!rs . or,\ uempor. Hr que.onrd.nr lJ po"ibiliJ,d de rnrcgra.ror del mohilono mo,Jer no y.ie a.t .ll"..e,vicro' phliro'e.uechmcnr",onc.m.lo' leiq.n_ rias vitales dcl ccto. c) R.ti'ijn d.ldrtudr urbn',o. Esto fed a las crlles,las Plezasy todos los espcior libr.s exist ts (patios, .spcios nrcio.cs, i*di6, ctc.), cotr el fin.ie un .on.yion homugene, c",r edif r". . e"p"rro'.rtriore\.

Loi pincip.lcs tipos de itcNenci nivcl cdilicio

so:

con .riterios hohogn.os-, cuitro prin ialm.!. a l nrdividuiiz*in de los diferentes gdos d. irrtercncin a nivcl urbnistico y a rivel edilicio, po ercni el ramicnto n cescio de caea-

-pueso op.B6e

quc cn

todo.l

conjunto dcfinido como ceotro htr.o

1. Sdt.ast sttka

mieto tiesos estrucruns y

nicto

int!r,eDcion sc rcliza advetcrcias a quc sc refieren las preedcnt$ iNrruccions P, h realia-

hirinio l 1,r dln, que ticnde l mnteiuna ulilizrcin eq{ili[ad,.]e lasmssiesta en fcin de las tcnicas, ls modal ades y hs
e

a
i

sac.i.,ro de conscra.in dcbc cnrcnJrr, rodo, cl mre,,rmcnto dc l. orru, tu,r, aris ) ". 'ol,r. edi)icias en gencral (mrnrcniniento dcl razrdo, coN.in de la red
que po

de onseoacinr. A csr. proprno hy qc

pldis

.,n.h rc*.u ri.r,c' quirec.'nn -. Ln c,c,ipo d.,neru. n.ion 6 dr p:rr.u rr mportnrLr el rcs-o, L. pcruli-nJ* r,p. ^8i' "' .n,ru.;*,' y f"*i"""1* J"l .difi"i.. ct itn,l' r,.1, rtrofum, r.ion quc ehcrc 'u'

Ct'!

U R,.!,, l'n

119

2. tutuvan fin iorrl & lor r8no. iDt m6, q'c ! h d! pcmi i.di+fnc h. ccB d.l Er.niDi.oD '6ft. a ll'0 d.l cdiGcio. En ..t iipo d. ic!v..in c. d. fund.ncel ipo!'l. cl aco & lrs Fdliri.d.3 dpobgi. y coortrrtiwu & lo
solrE. II doDd.
.dituiG, Plohibihdoe mds aqucllar i*crvcmioncs quc J r.r!ti.:3. si como.l vcido dr l grrnn o l intodui & rio m q@ dcfomcn cxcciv.mnt .l qulhrio lipolsicecstru.runl dcl
.diG.io. h$rn.Dtor opcnrivo.

&

16 tip6 .

itcrrcEn.

rncndo. lon

d. rcgul.in gctl.rl, qe r.cquud L. rcl.ioi.r cllE! - pLB c.tro hL!t ico y rcriroril, y .trc @ntto hiltrico y ciud en 3 .or-

pln6 p.rcilca Elrivo5 a l rcctrucnncin dd ccnto hisrico - clatBto6 .ut ms.it'iffoti8i pl.n dc j.cu.in i.crorid, afcrilos u rrue o u co- &dcnE o' r..grupohlcr d. 6mu oqnk. juDto

También podría gustarte